anatomi fisiologi sendi =)

7/17/2019 ANATOMI FISIOLOGI SENDI =)

http://slidepdf.com/reader/full/anatomi-fisiologi-sendi- 1/24

MAKALAH SISTEM MUSKULUSKELETAL

“ANATOMI DAN FISIOLOGI PERSENDIAN”

Dosen Pengampu :

drg. Ratih Damayanti CHt

Disusun oe! :

1. Dian Vita Sari (01214011)

2. M. Rofiul Huda (01214025)

3. ur !ndah Maulida (0121402")

4. Sohi#ul Maha$in (0121402%)

5. &harina S'tia D.. (01214034)

*. +rni u$uma,ati (01114014)

Imu Kepe"a#a$an%Semes$e" &I

STIKES INSAN 'ENDEKIA HUSADA (O)ONEGORO

)* D"* +a!i,in No* -.A (o/onego"o



0123%012-KATA PENGANTAR

-lhamdulillah $'gala u/i #agi -llah S yang t'lah m'limahan rahmat dan

hidayahya 'ada ami $'hingga ami daat m'ny'l'$aian tuga$ maalah --M!

D- !S!67! 8+RS+D!-9. Shala,at #'r$'rta $alam ami aturan 'ada a#i :'$ar

Muhammad S- yang t'lah m'm#a,a ita dari alam '#odohan ' alam #'rilmu

'ng'tahuan $''rti yang ita ra$aan $'arang ini.

'rima a$ih 'ada drg. Ratih Damayanti CHt $'lau 'm#im#ing ami dalam

m'ny'l'$aian maalah ini. Dan t'rima a$ih 'ada $'mua iha yang t'lah m'm#'rian

#antuan 'ada ami #ai $';ara lang$ung mauun tida lang$ung.

ami /uga m'nyadari #ah,a tuga$ maalah ini ma$ih #anya 'urangan #ai dari

$'gi i$i mauun dari $'gi 'nuli$an untu itu ami m'ngharaan ritian dan $aran yang

#'r$ifat m'm#angun untu '$'murnaan tuga$ maalah ini. 'rima a$ih.

:o/on'goro Mar't 2015

!M 8+<=S=

Anatomi dan Fisiologi Persendian 2



DAFTAR ISI

Co>'r............................................................................................................................... i

ata 'ngantar................................................................................................................ ii

Daftar i$i.......................................................................................................................... iii

(A( I Pen,a!uuan

1.1 6atar #'laang.................................................................................................. 1

1.2 Rumu$an ma$alah............................................................................................. 1

1.3 u/uan............................................................................................................... 1

1.4 Manfaat............................................................................................................. 2

(A( II Tin/auan Pus$a4a

2.1 8'ng'rtian......................................................................................................... 3

2.2 la$ifia$i $'ndi m'nurut $truturnya.............................................................. 4

2.3 la$ifia$i $'ndi m'nurut fung$inya................................................................ 42.4 la$ifia$i 'r$'ndian $yno>ial........................................................................ *

2.5 8'rg'raan $'ndi............................................................................................... 11

2.* :agian ? #agian $'ndi....................................................................................... 14

(A( III Penu$up

3.1 '$imulan....................................................................................................... 22

3.2 Saran................................................................................................................. 22

Daftar 8u$taa................................................................................................................. 23

Anatomi dan Fisiologi Persendian 3



(A( I

PENDAHULUAN

2*2 La$a" (ea4ang

Suatu artiula$i atau 'r$'ndian t'r/adi $aat 'rmuaan dari dua tulang #'rt'mu

adanya 'rg'raan atau tida #'rgantung ada $am#ungannya. 8'r$'ndian daat

dila$ifia$i m'nurut $trutur (#'rda$aran ada tidanya rongga 'r$'ndian diantara

tulang ? tulang yang #'rartiula$i dan /'ni$ /aringan yang #'rhu#ungan d'ngan

'r$'ndian t'r$'#ut) dan m'nurut fung$i 'r$'ndian (#'rda$aran /umlah g'raan yang

mungin dilauan ada 'r$'ndian). (+th'l Sloan' 2012@ 113)

-ti>ita$ motori dari fung$i $y$t'm 'rg'raan diatur ol'h $araf tulang $'ndi

dan otot yang t'r#ai $aling m'nun/ang dalam $uatu 'r/a $ama untu m'lauan $uatu

'giatan dan 'rg'raan.-ti>ita$ >olunt''r dir'n;anaan ol'h ota dan 'rintah diirim

' otot m'lalui $y$t'm yramidal yang #'rhu#ungan d'ngan g'raan dan $ia.

(Syaifuddin 200*@ "A)

8'rg'raan $'ndi #anya dit'ntuan ol'h 'rmuaan 'r$'ndian mi$alnya

di#ata$i ol'h ro$'$u$ ol'rani ada $'ndi #ahu ligam'nt iliof'moral ada $'ndi anggul.

(Syaifuddin 200*@ "2)

alau m'lihat #'ntuB#'ntu $'ndi t'r$'#ut di ata$ maa 'rg'raan tulang daat

#'narB#'nar #'#a$. 'tai 'nyataan dalam 'rg'raan $'hariBhari tida d'miian halnya

ol'h ar'na 'rg'raan t'r$'#ut dihalangi dan di#ata$i ol'h otot yang t'rdaat di

$''liling $'ndi dan /uga adanya iat $'ndi. 8ada $'ndi anggul iat $'ndi ini amat

#anya $'hingga 'rg'raan $'ndi t'r$'#ut $angat t'r#ata$. (Syaifuddin 200*@ "3)

2*0 Rumusan Masaa!

1.2.1. -a 'ng'rtian 'r$'ndian

1.2.2. -a $a/a la$ifia$i 'r$'ndian

1.2.3. -a $a/a 'rg'raan $'ndi

1.2.4. -a #agian ? #agian dari $'ndi

2*5 Tu/uan

1.3.1. u/uan =mum

M'ng'tahui dan m'mahami t'ntang anatomi dan fi$iologi 'r$'ndian.

1.3.2. u/uan hu$u$

1. M'mahami 'ng'rtian dan la$ifia$i 'r$'ndian

2. M'mahami ma;am 'rg'raan $'ndi dan #agian ? #agian $'ndi



2*6 Man7aa$

-daun manfaat yang daat diam#il dalam 'nuli$an maalah ini adalah $uaya

ara 'm#a;a m'ng'tahui t'ntang anatomi dan fi$iologi 'r$'ndian. S'lain hal itu yang

t'r'nting dari 'nuli$an maalah ini adalah daat #'rmanfaat #agi 'm#a;a dan

ma$yaraat ada umumnya $'rta daat #'rguna dalam m'ningatan '$'hatan di

!ndon'$ia.



(A( II

KA)IAN PUSTAKA

0*2* De7inisi

8'r$am#ungan tulang atau $'ndi (artiula$i) adalah 'rt'muan dua #uah tulang

atau #'#'raa tulang 'ranga. -rtrologi adalah ilmu yang m'm'la/ari t'ntang

'r$'ndian. (Syaifuddin 200*@ "0)

S'ndi adalah dua t'mat dua tulang atau l'#ih $aling #'rhu#ungan #ai t'r/adi

'rg'raan atau tida. Dalam 'r'm#angan /aringan iat diganti ol'h /aringan ra,an.

=ntu m'munginan t'r/adinya 'rg'raan maa di t'mat t'rt'ntu ada /aringan iat

dan /aringan ra,an diganti d'ngan /aringan tulang ada u/ung tulang aan tingg$l $uatu

l'm'ng /aringan ra,an $'#agai ra,an $'ndi. (Syaifuddin 200*@ "0)

Sta#ilita$ $'ndi #'rgantung ada@a. 8'rmuaan $'ndi #'ntu tulang m'm'gang 'ranan 'nting ada $ta#ilita$

$'ndi.

#. 6igamn'tum ligam'ntum fi#ro$a m'n;'gah 'rg'raan $'ndi $';ara

#'rl'#ihan. alau r'gangan t'ru$ #'rlang$ung lama ligam'ntum fi#ro$a aan

t'r'gang. 6igam'ntum 'la$ti $'#alinya m'ng'm#alian an/ang a$al $'t'lah

t'r'gang mi$alnya tulang 'rg'ran m'm'gang 'ranan atif dalam

m'nyoong $'ndi dan m'm#antu m'ng'm#alian tulang ada o$i$i a$alnya

$'t'lah m'lauan 'rg'raan.;. onu$ otot ada '#anyaan $'ndi tonu$ otot m'ruaan fator utama yang

m'ngatur $ta#ilita$. (Syaifuddin 200*@ "0)

Suatu artiula$i atau 'r$'ndian t'r/adi $aat 'rmuaan dari dua tulang #'rt'mu

adanya 'rg'raan atau tida #'rgantung ada $am#ungannya. 8'r$'ndian daat

dila$ifia$i m'nurut $trutur (#'rda$aran ada tidanya rongga 'r$'ndian diantara

tulang ? tulang yang #'rartiula$i dan /'ni$ /aringan yang #'rhu#ungan d'ngan

'r$'ndian t'r$'#ut) dan m'nurut fung$i 'r$'ndian (#'rda$aran /umlah g'raan yang

mungin dilauan ada 'r$'ndian). (+th'l Sloan' 2012@ 113)-lat ? alat hu$u$ yang m'liuti $'ndi @

a. 6a#ium arti;ular' #i#ir $'ndi.

#. Di$;i dan m'$'i arti;ulari$ alat untu m'n/aga dan m'ngurangi di$ongruan$i

di antara u/ungBu/ung yang #'r$'ndi.

;. :ur$a muo$a di $'itar $'ndiri #'rhu#ungan d'ngan rogga $'ndi untu

m'mudahan g'raan $'ndi.

d. 6igam'ntum alat dari $imati $'ndi t'tai 'mudian t'ri$ah dari $imai $'ndi.


0*0* Kasi7i4asi Sen,i Menu"u$ S$"u4$u"n8a



1. 8'r$'ndian fi#ro$a ($'ndi mati) yaitu 'r$'ndian yang tida daat dig'raan

dimana l'ta tulangBtulangnya $angat #'rd'atan dan hanya dii$ahan ol'h $'lai$

/aringan iat fi#ro$a. Contohnya @ $utura diantara tulangBtulang t'ngora.

2. 8'r$'ndian artilago ($'ndi yang #'rg'ra $'diit) yaitu 'r$'ndian yang tida

m'milii rongga $'ndi dan di'rooh d'ngan /aringan artilago. 8'rg'raan dari

$'ndi ini t'r#ata$ dimana tulangBtulangnya dihu#ungan ol'h tulang ra,an hialin

;ontohnya tulang iga.

3. 8'r$'ndian $ino>ial ($'ndi yang #'rg'ra #'#a$) yaitu 'r$'ndian yang m'milii

rongga $'ndi dan di'rooh d'ngan a$ul dan ligam'n artiular yang

m'm#ungu$nya. 8'rg'raannya #'#a$ ;ontohnya $'ndi #ahu dan anggul $iu dan

lutut $'ndi ada tulangBtulang /ari tangan dan ai 'rg'langan tangan dan ai.

(+th'l Sloan' 2012@ 113)

(ohn 7i#$on 2003@ *1)

0*5* Kasi7i4asi Sen,i Menu"u$ Fungsin8a

2* Sen,i sina"$"osis atau sen,i ma$i* S';ara $trutural 'r$'ndian ini di #ungu$

d'ngan /aringan iat fi#ro$a atau artilago.

a* Su$u"a adalah $'ndi yang dihu#ungan d'ngan /aringan /aringan iat fi#ro$a raat

dan hanya dit'muan ada tulang t'ngora. Contoh $utura adalah $utura $agital

dan $utura ari'tal.

9* Sin4on,"osis adalah $'ndi yang tulang ? tulangnya dihu#ungan d'ngan

artilago hialin. Salah $atu ;ontohnya adalah l'm'ng 'ifi$i$ $'m'ntara antara

'ifi$i$ dan diafi$i$ ada tulang an/ang $'orang ana. Saat $inondro$i$

$'m'ntara #'ro$ifia$i maa #agian t'r$'#ut dimanaan $ino$to$i$.

0* Am7ia"$osis adalah sen,i ,engan pe"ge"a4an $e"9a$as yang m'munginan

t'r/adinya $'diit g'raan $'#agai r'$on$ t'rhada tor$i dan omr'$i.

a* Sim7isis adalah $'ndi yang 'dua tulangnya dihu#ungan d'ngan di$u$ artilago.

<ang m'n/adi #antalan $'ndi yang m'munginan t'r/adinya $'diit g'raan.



Contoh $imfi$i$ adalah $imfi$i$ u#i$ antara tulang ? tulang u#i$ dan di$u$

int'r>'#rali$ antar #adan >'rt'#ra yang #'rd'atan.

9* Sin,esmosis t'r#'ntu $aat tulang ? tulang yang #'rd'atan dihu#ungan d'ngan

$'rat ? $'rat /aringan iat olag'n. Contoh $ind'$mo$i$ daat dit'muan ada

tulang yang t'rl'ta #'r$i$ian dan dihu#ungan d'ngan m'm#ran int'ro$'u$

$''rti ada tulang radiu$ dan ulna $'rta ti#ia dan fi#ula.

* Gomposis adalah $'ndi dimana tulang #'r#'ntu 'ru;ut ma$u d'ngan a$

dalam antong tulang. S''rti ada gigi yang t'rtanam ada al>'oli (antong)

tulang rahang. 8ada ;ontoh t'r$'#ut /aringan iat fi#ro$a yang t'rlihat adalah

ligam'n 'ridontal.

5* Dia"$"osis adalah sen,i 8ang ,apa$ 9e"ge"a4 9e9as di$'#ut /uga $'ndi $ino>ial

(#'ra$al dari ata yunani yang #'rarti d'ngan t'lur9). S'ndi ini m'milii rongga

$'ndi yang #'ri$i ;airan $ino>ia $uatu a$ul $'ndi (artiular) yang m'nyam#ung'dua tulang dan u/ung tulang ada $'ndi $ino>ial dilai$i artilago artiular.

a* Lapisan $e"ua" a$ul $'ndi t'r#'ntu dari /aringan iat fi#ro$a raat #'r,arna

utih yang m'man/ang $amai #agian 'rio$t'um tulang yang m'nyatu ada

$'ndi.

2; 6igam'n adalah 'n'#alan a$ul yang #'rfung$i untu m'noang a$ul

$'ndi dan m'm#'rian $ta#ilita$.

0; 6igam'n daat m'nyatu dalam a$ul atau t'ri$ah dari a$ul m'lalui

'n>agina$i a$ul.

9* Lapisan $e",aam a$ul $'ndi adalah mem9"an sino<ia yang m'lai$i

'$'luruhan $'ndi ';uali ada artilago artiular.

2; M'm#ran $ino>ial m'n$'r'$i ai"an sino<ia= mat'ri 'ntal yang /'rnih

$''rti utih t'lur. Mat'ri ini t'rdiri dari %5Eair d'ngan H "4 dan m'ruaan

;amuran oli$aarida ($'#agian #'$ar a$am hialuronat) rot'in dan l'ma.

0; Cairan $ino>ial #'rfung$i untu m'luma$i dan m'm#'rian nutri$i ada

'rmuaan artilago artiular. Cairan ini /uga m'ngandung $'l fago$it untu

m'ng'luaran fragm'n /aringan mati (d'#ri$) dari rongga $'ndi yang ;'d'ra

atau t'rinf'$i.

5; 8ada #'#'raa $'ndi $ino>ial $''rti 'r$'ndian lutut t'rdaat ,is4us

a"$i4ua" >menis4us; fi#roartilago.

a; Di$u$ artiular m'modifia$i #'ntu 'rmuaan tulang yang #'rartiula$i

untu m'm'rmudah g'raan m'm'r#'$ar $ta#ilita$ atau untu m'r'dam

gon;angan.

9; C'd'ra ada di$u$ artiular lutut #ia$anya di$'#ut ro#'an artilago.

6; (u"sa adalah antong t'rtutu yang dilai$i m'm#ran $ino>ial dan ditmuan

di luar rongga $'ndi. antong ini t'rl'ta di #a,ah t'ndon atau otot yangmungin /uga daat dit'muan di ar'a 'r;a#angan t'rdon atau otot di ata$



tulang yang m'non/ol atau $';ara $u#utan /ia ulit t'raar ada fri$i

$''rti ada $iu atau t'murung lutut.

(+th'l Sloan' 2012@ 113)

0*6* Kasi7i4asi Pe"sen,ian Sino<ia

Dida$aran ada #'ntu 'rmuaaan yang #'rartiula$i.

2* Sen,i s7e"oi,a t'rdiri dari $'#uah tulang d'ngan 'ala #'r#'ntu #ulat yang ma$u

d'ngan a$ ' dalam rongga #'r#'ntu ;angir ada tulang lain. S'ndi ini yang

di'nal $'#agai $'ndi tra$ial atau multi tra$ial m'munginan r'ntang g'ra yang

l'#ih #'$ar m'nu/u 'tiga arah. Contoh $'ndi $f'roidal adalah $'ndi anggul $'rta

$'ndi #ahu. (+th'l Sloan' 2012@ 114)

(ohn 7i#$on 2003@ *5)

0* Sen,i engse= 'rmuaan on>'$ $'#uah tulang ma$u d'ngan a$ ada 'rmuaan

onaf tulang 'dua. S'ndi ini m'munginan g'raan ' $atu arah $a/a dan di'nal

$'#agai $'ndi unia$ial. Contohnya adalah 'r$'ndian ada lutut dan $iu. (+th'l

Sloan' 2012@ 114)



(ohn 7i#$on 2003@ **)

(ohn 7i#$on 2003@ "1)

5* Sen,i 4isa" ( pivot joint ) adalah tulang #'r#'ntu 'ru;ut yang ma$u d'ngan a$ '

dalam ;'unga tulang 'dua dan daat #'rutar ' $'mua arah. S'ndi ini m'ruaan

$'ndi unia$ial yang m'munginan t'r/adinya rota$i di $'itar a$i$$'ntralF

mi$alnya 'r$'ndian t'mat tulang atla$ #'rota$i di $'itar ro$'$u$ odontoid a$i$

dan r$'ndian antara #agian 'ala ro$imal tulang radiu$ dan ulna. (+th'l Sloan'

2012@ 114)



(8aul D. -nd'r$on 1%%*@ 5%)

(ohn 7i#$on 2003@ *")

6* Pe"sen,ian 4on,ioi, t'rdiri dari $'#uah onilu$ o>al $uatu tulang yang ma$u

d'ngan a$ ' dalam rongga #'#'ntu 'li$ di tulang 'dua. S'ndi ini m'ruaan

$'ndi #ia$ial yang m'munginan g'raan ' dua arah di $udut $'tia tulang.

Contohnya adalah $'ndi antara tulang radiu$ dan tulang aral $'rta $'ndi antara

ondilu$ o$iital t'ngora dan atla$. (+th'l Sloan' 2012@ 114)



(ohn 7i#$on 2003@ *3)

3* Sen,i peana= 'rmuaan tulang yang #'rartiula$i #'r#'ntu onaf di $atu $i$i dan

on>'$ ada $i$i lainnyaF $'hingga tulang t'r$'#ut aan ma$u d'nga a$ ' dalam

'rmuaan tulang 'dua yang #'ntu on>'$ dan onafnya d'rada ada $i$i

#'la,anan $''rti dua 'lana yang $aling m'nyatu. 8'r$'ndian ini adalah $'ndi

ondiloid yang t'rmodifia$i $'hingga m'munginan garaan yang $ama. SatuB

$atunya $'ndi 'lana $'/ati yang ada dalam tu#uh adalah 'r$'ndian antara tulangaral dan m'taaralm ada i#u /ari. (+th'l Sloan' 2012@ 114)

(8aul D. -nd'r$on 1%%*@ 5%)

-* Sen,i peu"u adalah $alah $atu $'ni yang 'rmuaan 'dua tulang yang #'rartiula$i

#'r#'ntu datar $'hingga m'munginan g'raan m'lun;ur antara $atu tulang

t'rhada tulang lainnya. S'diit g'raan ' $'gala arah mungin t'r/adi dalam #ata$



ro$'$u$ atau ligam'n yang m'm#ungu$ 'r$'ndian. 8'r$'ndian $'ma;am ini

di$'#ut $'ndi nona$ialF mi$alnya 'r$'ndian int'r>'rt'#ra dan 'r$'ndian antar

tulangBtulang aral dan tulangBtulang tar$al.

(+th'l Sloan' 2012@ 114)

(ohn 7i#$on 2003@ *%)

0*3* Pe"ge"a4an Sen,i

8'rg'raan $'ndi m'ruaan ha$il 'r/a otot ranga yang m'l'at ada tulang yang

m'm#'ntu artiula$i d'ngan ;ara m'm#'rian t'naga. ulang hanya #'rfung$i $'#agai

'ngungit dan $'ndi $'#agai 'numu.

2* Fe4si adalah g'raan yang m'm'r';il $udut antara dua tulang atau dua #agian

tu#uh$''rti $aat m'n'u $iu (m'ngg'raan l'ngan ' arah d'an) m'n'u

lutut (m'ngg'raan tungai 'arah #'laang)atau /uga m'n'u tar$o 'a rah

$aming.

a* Do"so7e4si adalah g'raan m'n'u t'laa ai di 'rg'langan 'a rah d'an

(m'ninggian #agian dor$al ai)9* Pan$a" 7e4si adalah g'raan m'luru$an t'laa ai ada 'rg'langan ai.

(-$madi 200A@ 11A)

0* E4s$ensi adalah g'raan yang m'm'r#'$ar $udut antara dua tulang atau dua

#agian tu#uh.



a* E4s$ensi #agian tu#uh 'm#ali ' o$i$i anaomi$ $''rti g'ra m'luru$an

'r$'ndian ada $iu dan lutut $'t'lah fl'$i.

9* Hipe"e4s$ensi m'nga;u ada g'raan yang m'm'r#'$ar $udut ada #agianB

#agian tu#uh m'l'#ihi 1A0 $''rti g'raan m'n'u tor$o atau 'ala 'a rah

#'laang.

(-$madi 200A@ 11A)5* A9,u4si adalah g'raan #agian tu#uh m'n/auhi gari$ t'ngah tu#uh $''rti $aat

l'ngan #'ra#du$i atau m'n/auhi a$i$ longitudinal tungai$''rti g'raan

a#du$i /ari t'ngah dan /ari ai.

(-$madi 200A@ 11%)

6* A,u4si = '#alian dari a#du$i adalah g'raan #agian tu#uh $aat 'm#ali '

a$i$ utama tu#uh atau a$i$ lolongitudinal tungai.

(-$madi 200A@ 11%)

3* Ro$asi adalah g'raan tulang yang #'rutar di $'itar a$i$ u$at tulang itu $'ndiri

tana m'ngalami di$loa$i lat'ral $''rti $aat m'ngg'l'ngan 'ala untu

m'ngataan tida.



(-$madi 200A@ 11%)

a* P"onasi adalah rota$i m'dial l'ngan #a,ah dalam o$i$i anatomi$ yang

m'ngai#atan t'laa tangan m'nghada ' #'laang.

(-$madi 200A@ 120)

9* Supinasi adalah rota$i lat'ral l'ngan #a,ah yang m'ngai#atan t'laa

tangan m'nghada ' d'an.

(-$madi 200A@ 120)

-* Si"4um,u4si adalah om#ina$i dari $'mua g'raan angular dan #'rutar untu

m'm#uat ruang #'r#'ntu 'ru;ut $''rti $aat m'ngayunan l'ngan m'm#'ntu

utaran.7'raan $''rti ini daat #'rlang$ung ada 'r$'ndian anggul #ahu

trunu$ 'rg'langan tangan dan 'r$'ndian lutut.

?* In<e"si adalah 'rg'raan $'ndi 'rg'langan ai yang m'munginan t'laa

ai m'nghada ' dalam atau ' arah m'dial.



(-$madi 200A@ 120)

.* E<e"si adalah g'raan $'ndi 'rg'langan aiyang m'munginan t'laa ai

m'nghada ' arah luar. 7'ra in>'r$i dan '>'r$i ada ai $angat #'rguna untu

#'r/alan di ata$ da'rah yang ru$a dan #'r#atuB#atu.

(-$madi 200A@ 120)

@* P"o$a4si adalah m'ma/uan #agian tu#uh $''rti $aat m'non/olan rahang #a,ah

' d'an atau m'mfl'$i girdl' ';toral 'a rah d'an.

21* Re$"a4si adalah g'raan m'nari #agian tu#uh 'a rah #'laang $''rti $aat

m'r'tra$i mandi#ulaatau m'r'tra$i girdl' ';toral untu m'm#ungu$an dada.

22* Ee<asi adalah 'rg'raan $trutur 'a rah $u'rior $''rti $aat m'ngatuan

mulut (m'ng'l'>a$i mandi#ula) atau m'ngangat #ahu (m'ng'l'>a$i $aula).

20* Dep"esi adalah m'ngg'raan $uatu $trutur ' arah in>'rior $''rti $aat

m'm#ua mulut.

(+th'l Sloan' 2012@ 114)

0*-* (agian (agian Sen,i

2* Sen,i Sen,i Kepaa

a. S'ndi t'moromandi#ular antara tulang t'moral dan 'ala mandi#ula adalah

$atuB$atunya $'ndi 'ala yang #i$a #'rg'ra dan uninya g'raan #i$a t'r/adi

ada tiga #idang @ ' ata$ dan ' #a,ah ' d'an dn ' #'laang dan dari $i$i '

$i$i.

#. ontan'la ant'rior m'ruaan fontan'la t'r#'$ar dan t'rl'ta ada 'rt'muan dua

tulang ari'tal d'ngan tulang frontal. ontan'la ini #'r#'ntu 'rmata dan tida

m'nutu $'murna $amai u$ia 15B1A #ulan.

;. ontan'la o$t'rior t'rdaat ada 'rt'muan tulang ari'tal d'ngan tulang

o$iital. ontan'la ini #'r#'ntu $'gitiga dan m'nutu #'#'raa $aat $'t'lah #ayi

lahir. (Syaifuddin 200*@ "*)



0* Sen,i (a$ang Tu9u!

'rdaat $'/umlah $'ndi di antara $'mua >'rt'#ra dari $'r>ial 'dua $amai

$arum. S'ndi artilagino$a t'rdaat di antara #adan >'rt'#ra dan $'ndi $ino>ial di

antara l'ngung >'rt'#ra. ar'na /umlah $'ndi $angat #anya olumna $inali$

$';ara '$'luruhan m'munyai g'raan yang ;uu #'rmana. 6igam'n longitudinal

ant'rior dan o$t'rior m'm#'ntang dari u/ung ata$ olumna $inali$ $amai $arum

dan #'rfung$i m'm'ruat olumna. 6igam'nBligam'n yang lain t'rl'ta di antara

l'ngung >'rt'#ra. (Syaifuddin 200*@ "")

Di antara tulang iga dan >'rt'#ra t'rdaat $'ndi o$to>'rt'#ral yang

m'munginan g'raan m'lun;ur. 8ada $'ndi $t'rnoo$tal /uga t'r/adi g'raan yang

$ama. (Syaifuddin 200*@ "")

Sen,i 4oumna <e"$e9"ais

';uali >'rt'#ra' $'r>iali 1 $'mua >'rt'#ra' lainnya $aling #'rartiula$i d'ngan

'rantaran artiula$io artigalin'a dan artiula$io $yno>ial.

a. Sendi antara korpus vertebrae

8'rmuaaan ata$ dan #a,ah oru$ >'rt'#ra' yang #'rd'atan di lai$i ol'h

tulang ra,an hialin tii$. Di antara l'm'ng t'r$'#ut t'rdaat di$u$ int'r>'#rali$

yang t'r$u$un ol'h# /aringan >i#roartilago .di da'rah $'r>ial #a,ah di t'muan

#anya $'ndi $yno>ial ';il yaitu di iriBanan di$u$ int'r>'#rali$ antara

'rmuaan ata$ dan #a,ah oru$ >'rt'#ra'.

6igam'ntum longitudinal' ant'rior dan o$t'rior #'r/alan turun m'nyu$uri

'rmuaan ant'rior dan o$t'rior olumna >'rt'#rali$ dari ;ranium $amai $a;rum

.ligam'ntum ant'rior l'#ar m'n'm'l uat ada t'i d'an $i$i ornu>'rt'#ra'

dan di$;u$ int'r>'t'r#rali$. S'dangan ligam'ntum o$t'rior l'mah dan $'mit

m'l'at ada o$t'rior di$;u$.

b. Sendi di antara arkus vertebrae

S'ndi ini t'rdiri dari dua $'ndi $yno>ial diantara ro$$'$u$ artiulari$ $u'rior dan

inf'rior >'rt'#ra'. a$i'$ artuulari$$ t'rtutu ol'h tulang ra,an hialin dan $'ndi

di 'liling ol'h ligam'ntum a$ulari$.

6igam'ntum $ura$inali$ m'nghu#ungan u/ung tulang ro$'$$u$ >'rt'#ra'

ligam'ntum int'r$oinali$ #'r/alan di antara ro$'$$u$ $inou$ yang #'rd'atan.

6igam'ntum la>a m'nghu#ungan dua lamina #'rd'atan ada da'rah $'r>ial

ligam'ntum $ura$'nili$ $angat t'#al m'm#'ntu lig. u;h'a m'lua$ dari

ro$'$$u$ $ino$u$ $amai ' rotu#'ron$ia o$iitali$ '$t'rna. 8'rmuaan

ant'riornya m'l'at 'rat ada ro$'$$u$ $ino$u$ $''r>iali$.

c. Artikulatio atianto oksipitalis



S'ndi ini m'ruaan $'ndi $yno>ial antara ondilu$ o$iitali$ iriBanan

foram'n magnum di ata$ fa$;i'$ artiulari$ $u'rirorma$a lat'ral atla$ #agian

#a,ah. M'm#ran atianto o$iitali$ ant'rior m'ruaan lan/utan ligam'ntum

longitudinal ant'riu$ m'nghu#ungan atianto o$iitali$ $u'rior m'nghu#ungan

aru$ o$t'rior atla$ d'ngan t'i o$t'rior foram'n magnum.d. Artikulatio atianto aksilaris

S'ndi ini t'rdiri dari 3 $'ndi $yno>ial antara d'n$ a$i$ d'ngan aru$ ant'rior atla$

yang lain diantara ma$$a lat'rali$ 'dua tulang.

1) 6ig. ai$i$ d'nti$ t'rl'ta dit'ngah m'nghu#ungan a'$ d'nti$ d'ngan

a'$ d'nti$ d'ngan t'i ant'rior foram'n magnum.

2) 6ig. alaria t'rl'ta diiri anan ligam'ntum ai;i$ d'nti$ m'nghu#ungan

d'n$ a$i$ d'ngan $i$i m'dial ;ondilu$ o$iitali$.

3) 6ig. ;ru;iform' atianti$ t'rdiri dari lig tran$>'r$um atianti$ yang uat dan

fa$;uli longitudinali$ yang l'mah u/ung tran>'r$um m'l'at ada #agian dalam

ma$$a atla$ dan m'ngiat a$i$. (Syaifuddin 200*@ "")

5* Sen,i anggo$a ge"a4 a$as

a. S'ndi 'rg'langan #ahu

-rt. St'rnola>iular. S'ndi ini adalah hu#ungan antara g'lang #ahu #atang

#adan antara ar$ $t'rnali$ la>iula manu#rium $t'rni ra,an iga ! $'#'lah ata$

#'rhu#ungan d'ngan la>iula dan $'#'lah #a,ah d'ngan $t'rnum.

-lat ? alat hu$u$nya @

1) a$ula artiulari$ /aringan fi#ro$a $''liling $'ndi.2) 6igam'ntum $t'rnola>iular yang m'nghu#ungan u/ung m'diali$ la>iula

d'ngan manu#rium $t'rni.

3) 6igam'ntum int'rla>iular m'nghu#ungan 'dua u/ung la>iula d'ngan

u/ung raniali$ $t'rnum.

4) 6igam'ntum o$tala>iular m'nghu#ungan tu#'ro$ita$ o$tali$ la>iula

d'ngan ra,an iga !.

5) Di$;u$ arti;ulari$ t'rl'ta antara 'rmuaan $'ndi $t'rnali$ la>iula m'l'at

ada t'i ata$ #'laang 'rmuaan $'ndi la>iula.

-rt. -romiola>iular. S'ndi ini m'ruaan hu#ungan antara '$tr'mita$

aromiali$ dan la>iula.

-lat ? alat hu$u$nya @

1) a$ula artiulari$ t'rl'ta di ata$ dan di #a,ah ligam'ntum

aromiola>iulari$ $u'rior dan inf'rior.

2) 6igam'ntum aromiola>iulari$ $u'rior m'nghu#ungan #agian ata$

'$tr'mita$ aromiali$ aromiali$ la>iular' d'ngan 'rmuaan ata$ aromion.

3) 6igam'ntum aromiola>ilari$ inf'rior di#a,ah artiutatio aromiola>iulari$



4) 6igam'ntum lorala>iular' m'nghu#ungan ro$'$$u$ oraoid'u$ d'ngan

tu#'ro$ita$ oraola>iula

5) 6igam'ntum tra'iGoid'um #agian ant'rior dan lat'ral

-rt. Hum'ri. 8'r$'ndian ini m'ruaan $'ndi 'luru ar'na aut hum'ri

m'ruaan $'#uah #ola yang m'l'at ada #agian dalam #idang $aula d'ngan

aut hum'ri.

1) 7'raan ant'fl'$i dan r'trofl'$i g'raan #'rlang$ung $''liling $um#u

d'ngan g'raan horiGontal

2) 7'raan a#du$i dan adu$i d'raan yang #'rlang$ung dalam #idang $aula

$''liling $um#u g'ra yang $agitali$ dan t'ga luru$ dalam #idang $aula

3) 7'raan rota$i g'ra $''liling $um#u yang m'man/ang ada $um#u hum'ru$

'tiga $um#u g'ra #'rotongan t'ga luru$ diaut hum'ri(Syaifuddin 200*@ "3)

#. S'ndi Siu (-rt.;u#iti)

:agian ini m'ruaan artiula$ioomo$ita ada $um#u ini #'rt'mu hum'ru$

ulna dan radiu$. S'dangan m'nurut faalnya $'ndi ini m'ruaan $uatu $'ndi 'ng$'l

yang t'rdiri 3 #agian.

1) A"$* Hume"ouna"is* S'ndi antara tohl'a hum'ri dan in$i$ura $'milunari$

ulna'. 'dua 'rmuaan $'ndi m'munyai #idang 'rt'muan yang t'rl'#ar ada

$ia l'ngan yang $'diit di'tulan $'hingga m'ruaan $ia t'r#ai #agi

l'ngan untu m'n'rima tumuan.

2) A"$* Hume"o"a,iais* $'ndi antara ;aitulum hum'ri fo>'a ;aitulum radii.

3) A"$*"a,ia una"is p"o4sima* S'ndi $'ndi antara $irumf'r'n$ia artiulari$

radii dan in$i$ura radiali$ ulna.


;. S'ndi l'ngan #a,ah dan tangan

A"$*Ra,io4a"pa= m'ruaan $'ndi 'li$oid hu#ungan antara u/ung di$tal

radiali$ yang m'ruaan l'u $'ndi dan o$ na>iular' lunatum dan triutrum

m'ruaan 'ala $'ndi yang t'rl'ta di$'#'lah di$tal

A"$* Ka"pome$aa"pae= t'ridiri dari @

1) -rt Carom'ta;ara' 1 (oli;i$) #'rhu#ungan antara o$ m'ta;aral 1 dan o$

multangulum manu$ maruaan $'ndi 'lana $imai $'ndi $angat longgar

$'hingga 'rg'raan $'ndi $angat lua$

2) -rtulation'$ ;arom'ta;ara' 11B> $'ndi antara o$;a ;aralia dan o$$a

mata;aralia 11B>.

A"$ua$iones In$e"me$aa"pae #a$i$ o$$i$ m'ta;aral 11BV #'r$'ndi $atu

$ama lainya d'ngan $atu 'muaan $'ndi yang ';il.



A"$iua$iones me$aa"pop!aangea m'ruaan $'ndi antara o$$i$

m'taaralia 'ala $'ndi d'ngan #a$i$ o$$$i$ halanI 1 m'ruaaan l'u $'ndi.

A"$ua$iones ,igi$o"um manus= $n'di antara halanI 1 !! !!! m'ruaan

$'ndiB$'ndi 'ng$'l yang di'ruat ol'h (lig ollat'raaal lig o$t'rior).


6* Sen,i anggo$a ge"a4 9a#a!

Pe"sen,ian geang panggu

S'ndi inggul adalah $'ndi $ino>ial dari >ari'ta$ $'ndi utar. 'ala $'ndi f'mur

'dalam a$'ta#ulum tulang o$a. S'ndi ini t'#al dan uat m'm#ata$i g'raan $'ndi

' $'l'$uruh arah dan m'm#'ntu $ia t'ga tu#uh dalam 'adaan #'rdiri g'raan

$'ndi fl'$i '$t'n$i a#du$i 'ndorota$i '$orota$i.

a. Articulatio sakroillaka8'r$'ndian antara o$ $arum dan o$ il'um m'lalui fa$;i'$ artiulari$ o$$i$ illiiiii dan

fa$i'$ artiula$ri$ i$$i$ $a;rum. S'ndi ini m'ruaan hu#ungan antara g'lang angul

dn ranga #adan yang id'nti d'ngan artiula$io $t'rnola>iulari$. -rtiula$$io ini

m'munyai g'raan yang ';il ar'na #anya ;'ungan ;'m#ungan dan

'r$'ndian tida rata di$aming itu #anya ligam'ntum ada $'ndi.

b. Art simfisis pubis

Hu#ungan antara 'dua o$ u#i$. Didalamnya ada $uatu a>um yang di$'#ut

$'udoruni$ #'rua artilago dinamaan fi#roartilago int'ru#i$

c. Artikulatio koxae

8'r$'ndian ini m'ruaan 'nartrho$i$ $h'iroid'a di'ruat ol'h ligam'ntum ill'o

f'moral' $'hingga ;aut f'mori$ #i$a 'luar dari l'unya dan #'rada di#a,ah o$

ill;um

d. Persendian tungkai atas dan lutut

-rti;ulation g'nu m'nghu#ungan 'rmuaan u/ung tulang di$tal o$ f'mur d'ngan

'rmuaan u/ung ro$imal ti#ia yaitu antara ;ondilu$ m'diali$ dan r't'rali$ o$$i$

f'mur d'ngan fa$;i'$ arti;ulari$ $u'rior o$$i$ ti#ia .di d'an $'ndi ini t'rdaat

at'la. S'ndi lutut adalah $'ndi 'ng$'l yang di #'ntu ol'h ondilu$ f'morali$ yang

#'r$'ndi d'ngan 'rmuaan dari ondilu$ ti#ia.at'la t'rl'ta di ata$ 'rmuaan

yang halu$ ada f'mur t'tai tida t'rma$u dalam $'ndi lutut.


Pe"sen,ian $ung4ai 9a#a!

8'r$'ndian ini m'ruaan 'r$'ndian antara ti#ia dan fi#ula.

a. Artikulatio tibia –fibula proximal



S'ndi yng t'rdaat antara fa$;i'$ arti;ulari$ aitulum fi#ula o$$i$ ada ondilu$

d'ngan fa$;i'$ arti;ulari$ fi#ulari$ o$$i$ ada ondilu$ ti#ia.iat $'ndi ligam'ntum

ti#io fi#ulari$ roIimal

b. Sidermosis tibio fibularis

8'r$'ndian antara fa$;i'$ arti;ulari$ ti#ia o$$i$ fi#ula' d'ngan in$i$ura fi#ulari$

o$$i$ ti#iali$.iat $'ndi t'rdiri dari@

1) ligam'ntum ti#io fi#ulari$ inf'riorBant'rior

2) ligam'ntum ti#io fi#ulari$ inf'rior o$t'rior

3) ligam'ntum ti#ia fi#ulari$ tran$f'r$al

c. Hubungan antara Krista intero sea fibula dan Krista interorosa tibia

Hu#ungan ini t'r#'ntang m'lalui m'm#ran' int'ro$a ruri$ yang t'r#'ntang dari

ro$imali$ di #a,ah ;olum fi#ula' '' di$tal $amai #ata$ 1J3 di$tal o$ ti#ia dan

o$ fi#ula arah $'ra#ut m'm#ran' unt'ro$a ;luri$ dari m'dial ata$ o$ ti#ia ' lat'ral

#a,ah m'nu/u o$ fi#ula

d. Persendian kaki-rt.talo fi#ia fi#ulari$.art.talo ti#ia fi#ulari$('rg'langan ai)antara fa$;i'$

arti;ulari$ tali o$ ti#ia dan o$ fi#ula d'ngan tro;l'a tali #agian m'dial dan

lat'ral.#'ntu $'ndi 'ng$'l g'raan $'ndi ini daat di lauan dor$al fl'Iiodan

lantar fl'Iio('It'n$ion). S'nti ti#io fi#ular di #'ntu antara u/ung ata$ dan u/ung

#a,ah 'dua tulang tungai #a,ah #atang dari tulangB tulang itu di ga#ungan ol'h

$'#uah ligam'nt antara tulang yang m'm#'ntu $'#uah $'ndi ' tiga antara tulangB

tulang itu. (Syaifuddin 200*@ "*)

A"$* $ao $a"saia. -rt.talo tar$alia ($'ndi lon;at ata$) ar'na ada #agian m'lon;at ada

dua #agian.

1) -rt.talo ;al;an'o($'ndi lon;at ata$)antara fa$;i'$ arti;ulari$ ;al;an'i o$t'rior a$$i$

talu$ dan fa$;i'$ arti;ulari$ tali o$t'rior o$$i$ ;al;an'u$

2) -rt.talo ;al;an'o na>i;ulari$($'ndi lon;at #agian #a,ah)antara fa;i'$ arti;ular

na>i;ular' alan'i m'dia ant'rior dan fa$i' arti;ulari$ na>i;ular' o$$i$ talu$

d'ngan fa$;i'$ tali m'dia ant'rior o$$i$ ;al;an'ou$ dan fa$i'$ arti;ularali$ tali o$$i$

na>i;ularf 'di$.g'raan $'ndi daat di lauan d'ngan dua ;ara yaitu g'raan

lantar fl'$i dan addu$i dan g'raan dor$al fl'$i ai di $'rtai addu$i.

(Syaifuddin 200*@ "*)

A"$* $a"so $"ans<e"sa* -rt.tar$o tran$f'r$a m'ruaan lin'a amuta$ion'$ ;hoarti.ada

dua #agian yaitu art.talo na>iulari$ 'di$ (antara aitulum tali fa$;i'$ artiulari$ tali

o$ na>iulari$ 'di$) dan art. alan'a u#oid'a (antara artiulari$ u#oid'a dari o$



olumna' fa$i'$ artiulari$ alanai dari o$ u#oid'um). 7'raan rota$i $um#u

g'raan $'arah d'ngan an/ang ai. (Syaifuddin 200*@ "")

A"$* $a"so ma$a$a"sea. S'ndi ini ada di antara 'rmuaan di$tal o$$a unaiformi

r'non l ll lll d'ngan 'rmuaan ro$imal o$$a m'tatar$alia l ll lll. 8'rmuaan $'ndi

di$tal o$ o#oid'um d'ngan 'rmuaan ro$imal o$$a m'tatar$alia lV V antara

'rmuaan di$tal o$$a matatar$alia d'ngan 'rmuaan ro$imal o$$a falang'a l digiti

l ll lll lV V. (Syaifuddin 200*@ "")

A"$* in$e"7aangea* ada di antara rua$ /ari l ll lll ma$ingBma$ing /ari (digiti) l ll lll

lV V untu g'raan fl'Iio dan 'It'n$ion ($'ndi 'ng$'l). (Syaifuddin 200*@ "")



(A( III

PENUTUP

5*2* Kesimpuan

Si$tim mu$ulo$'l'tal ada manu$ia t'rdiri dari tulang otot dan 'r$'ndian

(di#antu ol'h t'ndon ligam'n dan tulang ra,an). Si$t'm ini m'munginan -nda untu

dudu #'rdiri #'r/alan atau m'lauan 'giatan lainnya dalam 'hiduan $'hariBhari.

S'lain $'#agai 'nun/ang dan 'm#'ntu tu#uh tulang /uga #'rfung$i $'#agai

'lindung organ dalam. 'mat 'rt'muan 2 tulang adalah 'r$'ndian yang #'r'ran

dalam m'm'rtahanan 'l'nturan 'ranga tu#uh. ana 'r$'ndian -nda tida

mungin #i$a m'lauan #'r#agai g'raan. S'dangan yang #'rfung$i m'nari tulang

ada $aat -nda #'rg'ra adalah otot yang m'ruaan /aringan 'la$ti yang uat.

-rtiula$io atau S'ndi adalah t'mat 'rt'muan dua atau l'#ih tulang. ulangB

tulang ini diaduan d'ngan #'r#agai ;ara mi$alnya d'ngan a$ul $'ndi ita fi#ro$a

ligam'nt t'ndon fa$ia atau otot. ung$i utama $'ndi adalah untu m'm#'rian g'raan

fl'$i#'l dalam tu#uh.

8'r$'ndian daat dila$ifia$i m'nurut $trutur (#'rda$aran ada tidanya rongga

'r$'ndian diantara tulang ? tulang yang #'rartiula$i dan /'ni$ /aringan yang

#'rhu#ungan d'ngan 'r$'ndian t'r$'#ut) dan m'nurut fung$i 'r$'ndian (#'rda$aran

/umlah g'raan yang mungin dilauan ada 'r$'ndian).

-lat ? alat hu$u$ yang m'liuti $'ndi @

a. 6a#ium arti;ular' #i#ir $'ndi.

#. Di$;i dan m'$'i arti;ulari$ alat untu m'n/aga dan m'ngurangi di$ongruan$i

di antara u/ungBu/ung yang #'r$'ndi.

;. :ur$a muo$a di $'itar $'ndiri #'rhu#ungan d'ngan rogga $'ndi untu

m'mudahan g'raan $'ndi.

d. 6igam'ntum alat dari $imati $'ndi t'tai 'mudian t'ri$ah dari $imai $'ndi.

5*0* Sa"anami yain maalah ini #anya 'urangannya maa dari itu ami $angat

m'ngharaan $aran dari t'manBt'man dalam 'nam#ahan untu 'l'ngaan maalah

iniarna dari $aran yang ami t'rima daat m'ngor'$i maalah yang ami #uat

ini.ata$ $aran dari t'manBt'man ami u;aan t'rima a$ih.



DAFTAR PUSTAKA

Syaifuddin. 200*. ANATOMI FISIOLOGI untuk mahasiswa keperawatan edisi 3. :uu

'dot'ran +7C aarta.

Sloan' +th'l. 2012. ANATOMI DAN FISIOLOGI untuk pemua. :uu 'dot'ran +7C

aarta.

-nd'r$on 8aul D. 1%%*. Anatomi dan Fisioo!i Tu"uh Manusia. :uu 'dot'ran +7C

aarta.

7i#$on ohn. 2003. Fisioo!i dan Anatomi Modern untuk #erawat $disi %. :uu 'dot'ran

+7C aarta.

-$madi. 200A. Teknik #rosedura &eperawatan' &onsep dan Apikasi &e"utuhan Dasar

&ien. Sal'm#a M'dia aarta.

anatomi fisiologi sendi =)

Documents