anatomi blok 1.5 spinal cord & peripheral nerve
DESCRIPTION
uhuhuTRANSCRIPT
SN
SNC
SNP
Encephalon
Medulla spinalis
Truncus cerebri
Cerebellum
Diencephalon
Mesencephalon
Pons
Medulla oblongata
Nervi craniales (N I-XII)
Nervi spinales
C – 8T – 12L – 5S – 5Co – 1
Cerebrum
SN
SN Somatis
SN Otonom/Visceral
SN Parasimpatis
SN Simpatis
Anatomi Blok 1.5Bismillahirrahmanirrahim….
SPINAL CORD & PERIPHERAL NERVE
Pembagian Sistem Saraf
Anatomis
Fungsional
MEDULLA SPINALIS Termasuk sistem saraf pusat Terletak di dalam canalis vertebralis Dari decussatio pyramidum – setinggi L1-2
conus medullaris filum terminale Saat embrio, medulla spinalis mengisi semua
canalis vertebralis Selaput meninges pelapis medulla spinalis
(profunda ke superficial):1. Piamater, melekat sangat erat pada
medulla spinalis2. Arachnoid mater3. Duramater, paling tebal
Ruangan1. Spatium subarachnoid
di antara piamater & arachnoid materberisi CSFCisterna lumbalis: pelebaran spatium subarachnoid pada regio lumbal yang berakhir sampai setinggi S2
2. Spatium subduraldi antara arachnoid mater & duramaterberisi lymph-like fluid
3. Spatium epiduraldi sebelah luar duramaterberisi plexus venosus & lemak areolar
Lig. denticulatum, ligamen yang merupakan penebalan dari piamater (menghubungkan piamater & duramater) yang memfiksasi
1
medulla spinalis agar tetap berada di tengah canalis vertebralis,berjumlah 22
Conus medullarisujung akhir medulla spinalis setinggi L1-2
Filum terminalejaringan ikat yang melekatkan medulla spinalis ke coccyx
Cauda equinakumpulan serabut saraf spinalis dari bagian conus medullaris, bentuknya seperti ekor kudaTerbentuk cauda equina karena perkembangan vertebrae lebih cepat daripada medulla spinalis
Pelebaran medulla spinalis1. Intumescentia cervicalis: pelebaran di
bagian cervix inervasi extremitas atas2. Intumescentia lumbalis: pelebaran di
bagian lumbal inervasi extremitas bawah
Pada potongan horizontal medulla spinalis: Substansia grisea
berbentuk seperti huruf H/kupu2, terdiri atas kumpulan badan saraf1. Cornu anterior (bagian substansia grisea
yang lebih lebar di depan) columna grisea anterior
2. Cornu posterior (bagian sunstansia grisea yang lebih sempit di belakang) columna grisea posterior
3. Cornu laterale columna grisea lateralis
Substansia albamelingkupi substansia grisea1. Funiculus anterior/columna alba antor
2. Funiculus posterior/columna alba postor
3. Funiculus lateralis/columna alba lateralis
Fissura medianus anterior Sulcus medianus posterior Sulcus lateralis anterior/anterolateral Sulcus lateralis posterior/posterolateral Sulcus intermedius posterior, hanya
terdapat pada segmen cervical Canalis centalis
saluran yang terdapat di tengah substansia grisea, berisi CSF (cerebrospinal fluid)
Nucleus intermedius badan sel saraf yang ada di bagian sacral (parasimpatis)
Nucleus intermediolateralis badan sel saraf yang ada di bagian thoracolumbal (simpatis)Terletak pada cornu laterale, ada di sepanjang T1 - L3
Dural root sleeves: lapisan duramater di medulla spinalis yang juga menyelubungi radix dorsal berserta ganglion spinalis dan radix ventral
NERVUS SPINALIS Ada 31 pasang yang terdiri atas:
1. 8 pasang cervical2. 12 pasang thoracal3. 5 pasang lumbal4. 5 pasang sacral5. 1 pasang coccygeal
Keluar dari foramen intervertebralis sesuai dengan namanya1. Pars cervical: nama nervus spinalis sesuai
dengan vertebra di bawahnya, karena N. spinalis C1 keluar di antara basis cranii & os. atlas Ex: N. spinalis C6 keluar lewat foramen intervertebralis di antara VC5 & VC6
2. Pars thoracal – coccygeal: nama nervus mengikuti vertebra di atasnyaEx: N. spinalis T3 keluar lewat foramen intervertebralis di antara VT3 & VT4
Ganglion spinale: bersifat sensorik, terletak di pediculus arcus vertebra (bagian dorsal) & masih di dalam canalis vertebralis
Radix dorsal/posterior (sensoris): serabut2 saraf dari ganglion spinalis masuk ke medulla spinalis (sensorik)Processus centralis (arah cornu posterior)Processus peripheral (arah nervus spinalis)
Radix ventral/anterior (motoris): serabut2 saraf yang keluar dari medulla spinalis
Radix dorsal & ventral akan membentuk nervus spinalis melalui foramen intervertebralis
Ramus anterior (lebih besar) merupakan cabang utama dan akan membentuk plexus
Ramus posterior Ramus meningealis inervasi meninges
2
3
Autonomic Nerve Pathway
SIMPATIS Nucleus intermediolateralis
badan sel saraf preganglion Keluar dari segmen thoracolumbal (T1-L3) Ganglion paravertebralis (tuncus
simpaticus)terdapat di kanan kiri medulla spinalis, tempat berganti badan sel saraf simpatis langsung menginervasi organ2- Ganglion cervicale superior, media, et
inferior- Ganglion thoracal- Ganglion lumbal- Ganglion sacral- Ganglion impar (coccygeal)
Ganglion paravertebralis yang ada di kanan kiri pars cervical dan sacral tidak berhubungan langsung dengan nervus spinalis cervicalis & sacralis, tetapi berhubungan dengan ganglion paravertebralis di atas & di bawahnya
Ganglion paravertebrale: dari setinggi cervical sampai setinggi coccyg
Ganglion prevertebrale:- Ganglion coeliacus- Ganglion mesenterica superior- Ganglion mesenterica inferior
Ramus communicans albaserabut preganglionic pada simpatis, semua bermyelin alba,hanya pada segmen T1-L3
Ramus communicans griseaserabut postganglionic, tidak bermyelin,selalu ada tiap segman
Serabut saraf preganglion simpatis (axon) berhubungan dengan neuron postganglion melalui 1 dari 3 jalur:1. Axon bersinaps di ganglion
paravertebralis yang pertama kali dicapainervus spinalis ramus communicans alba ganglion paravertebralis (bersinaps) ramus communicans grisea pada level yang sama bergabung dengan ramus anterior inervasi vasa darah & glandula sudorifera
2. Axon naik/turun ke ganglion paravertebralis di level atas/bawahnya sebelum bersinapsnervus spinalis ramus communicans alba ganglion paravertebralis pada level yang sama (tidak bersinaps di sini) ganglion paravertebralis pada level di
4
atas/bawahnya (bersinaps) ramus communicans grisea bergabung dengan ramus anterior
3. Axon hanya lewat ganglion paravertebralis tanpa bersinaps, kemudian munuju ganglion prevertebrale untuk bersinapsnervus spinalis ramus communicans alba ganglion paravertebralis (tidak bersinaps di sini) serabut saraf preganglion (N. splanchnicus) ganglion prevertebralis (bersinaps) serabut saraf postganglion
Serabut saraf preganglion
segmen T 6-9 N. splanchnicus mayorsegmen T 10-12 N. splanchnicus minorsegmen L 1-3 N. splanchnicus lumbalis
Efek simpatis fight-or-flight response
PARASIMPATIS Nucleus intermedius
badan sel saraf preganglion Keluar dari segmen craniosacral
(nervus cranialis III, VII, IX, X dan S2-4) parasimpatis tidak berganti badan sel di
ganglion paravertebralis maupun ganglion prevertebralis langsung menuju organ berganti badan sel di dekat organ
Serabut saraf preganglionsegmen S2-4 N. splanchnicus pelvici
Efek parasimpatis rest and digest
Peripheral Nervous System
Nn. Craniales
Sensorik (afferent)1. GSA (general somatic afferent) N V, N IX, N X
sensoris kulit dan membran mukosa 2. GVA (general visceral afferent) N IX, N X
glandula parotidea, glomus caroticum, sinus caroticus, auris media, pharynx, larynx, trachea, bronchus principalis, pulmo, cardio, esophagus, gaster, intestinum sampai flexura coli sinistra, dll
3. SSA (special somatic afferent) N II, N VIIIpenglihatan, pendengaran, keseimbangan
4. SVA (special visceral afferent) N I, N VII, N IX, N Xpengecap dan penghidu
Motorik (efferent)1. GSE (general somatic efferent) N III, N IV, N VI, N XII
otot lurik orbita dan lingua2. GVE (general visceral efferent) N III, N VII, N IX, N X
parasimpatis3. SVE (special visceral afferent) N V3, N VII, N IX, N X, N XI
otot branchiomerik otot larynx, pharynx, palatum molle, mastikasi, dan ekspresi wajah
NC. Nama Tipe Modalitas FungsiI Olfactorius Sensoris SVA Penciuman
5
II Opticus Sensoris SSA Penglihatan
III Oculomotorius MotorGSEGVE
Gerakan bulbus oculi: [LR6(SO4)3]Parasimpatis: m. ciliaris akomodasi lensa, m. sphincter pupil miosis
IV Trochlearis Motor GSE Gerakan bulbus oculi: [LR6(SO4)3]V
V(1)
V(2)
V(3)
TrigeminusOphthalmicus
Maxillaries
Mandibularis
SensorisSensoris
Mixed
GSAGSA
SVEGSA
Sensasi dari bulbus oculi, scalp anterior, upper faceSensasi dari cavum nasi – sinus, palatum, mid face, gigi maxillaOtot mastikasi, m. tensoris tympaniSensasi dari dagu, pelipis, cavum oris, lidah, TMJ (temporomandibular junction), gigi mandibula, telinga, propriosepsi dari otot mastikasi
VI Abducens Motor GSE Gerakan bulbus oculi: [LR6(SO4)3]
VII Facialis Mixed
SVEGVE
SVA
Otot wajah, m. stapedius (auris media)Parasimpatis: gland. lacrimalis, nasalis, palatina, submandibularis, sublingualisRasa: ⅔ anterior lidah
VIII Vestibulocochlearis Sensoris SSA Pendengaran, keseimbangan
IX Glossopharyngeus Mixed
GSAGVA
SVASVEGVE
Sensasi dari auris externaSensasi dari oropharynx, ⅓ posterior lidah, carotid body and sinus)Rasa: ⅓ posterior lidahOtot: m. stylopharyngeusParasimpatis: gland. parotis
X Vagus Mixed
GSAGVA
SVASVEGVE
Sensasi dari auris externaSensasi dari larynx, hypopharynx, cor, pulmo, viscera abdomenRasa: regio epiglottis, hypopharynxOtot larynx, pharynx (phonasi, menelan)Parasimpatis: myocardium; otot dan kelenjar foregut – midgut: aktivitas intestinal
XI Accessories Motor SVE M. sternocleidomastoideus, m. trapeziusXII Hypoglossus Motor GSE Otot lidah dan gerakannya
NC. Tempat keluar pada otakTempat keluar pada
basis craniiInti
N. I Bulbus olfactorius tractus Lamina et foramina (SVA)
6
olfactorius trigonum olfactorium striae olfactoriae medialis et lateralis area parolfactoria (medial); uncus (lateral) Rhinencephalon
cribrosa
N. II Chiasma opticum tractus opticus CGL radiatio optica area striata
Canalis opticus (SSA)
N. III Pedunculus cerebri (sisi dalam) Fissura orbitalis supor Nucl. N. III (GSE) colliculus supor
Nucl. oculomotorius accessorius (GVE) ganglion ciliare
N. IV Di bawah colliculus infor Fissura orbitalis supor Nucl. N. IV (GSE) colliculus infor
N. VN. V(1)
N. V(2)
N. V(3)
Tepi samping pons
Ganglion trigeminaleFissura orbitalis supor
For. rotundumFor. ovale
Nucl. principalis et spinalis N. V (GSA)Nucl. motorius N. V (SVE) pons
N. VI Antara pons – pyramis (kanan-kiri for. caecum)
Fissura orbitalis supor Nucl. N. VI (GSE) colliculus facialis
N. VII Angulus pontocerebellaris MAI (meatus acusticus internus)
Nucl. N. VII (SVE) colliculus facialisNucl. salivatorius supor (GVE)Nucl. solitarius (SVA)
N. VIII
Angulus pontocerebellaris MAI Nucl. cochleares et vestibulares (SSA) tuberculum acusticum
N. IX Sulcus postolivarius For. jugulare Nucl. ambiguus (SVE)Nucl. spinalis N. V (GSA)Nucl. solitarius (SVA & GVA)Nucl. salivatorius infor (GVE)
N. X Sulcus postolivarius For. jugulare Nucl. ambiguus (SVE)Nucl. spinalis N. V (GSA)Nucl. solitarius (SVA & GVA)Nucl. dorsalis N. X (GVE) trigonum n. Vagi
N. XI Sulcus postolivarius For. jugulare Nucl. ambiguus et nucl. N. XI (SVE)N. XII Sulcus preolivarius Canalis nervi
hypoglossiNucl. N. XII (GSE) trigonum n. Hypoglossi
* Keterangan: = setinggi
Nn. Spinales
PLEXUS Plexus cervicalis C1-4 Plexus brachialis C5-T1
7
Plexus lumbalis L1-4 Plexus sacralis L4-S3 Plexus sacrococcygeal S4-Co1
Plexus Brachialis
8
9
Dari radix N. phrenicus (C3-C5) diafragma N. dorsalis scapula M. rhomboideus major, M. rhomboideus minor, M. levator scapula N. thoracicus longus M. serratus anteriorDari truncus N. suprascapularis M. supraspinatus, M. infraspinatus N. subclavius M. subclaviusDari fasciculus lateral N. pectoralis lateralis M. pectoralis majorDari fasciculus posterior N. subscapularis superior M. teres major et minor N. thoracodorsalis M. latissimus dorsi N. subscapularis inferior M. subscapularisDari fasciculus medial N. pectoralis medialis M. pectoralis major et minor N. cutaneus brachii medialis regio brachii N. cutaneus antebrachii medialis regio antebrachiiNervus terminal N. musculocutaneus otot kompartemen anterior regio brachii (M. biceps brachii caput longum et
brevis, M. brachialis, M. coracobrachialis) N. axillaris M. deltoideus, M. teres minor N. radialis semua otot kompartemen posterior regio brachii & antebrachii (otot-otot extensor) N. medianus sebagian besar otot kompartemen anterior regio antebrachii (otot-otot flexor), M.
thenar N. ulnaris M. flexor carpi ulnaris, ½ medial M. flexor digitorum profundus, sebagian besar otot
intrinsik tangan
10
Plexus Lumbalis
N. iliohypogastricus N. ilioinguinalis N. genitofemoralis (ramus genitalis et
ramus femoralis) N. cutaneus femoris lateralis N. obturatorius otot kompartemen
medial regio femoris (otot-otot adductor)
N. femoralis otot kompartemen anterior regio femoris (M. quadriceps femoris)
Plexus Sacralis
N. gluteus superior M. gluteus medius et minimus
N. gluteus inferior M. gluteus maximus N. ischiadicus otot kompartemen
posterior regio femoris et cruris1. N. fibularis (peroneus) communis
a. N. fibularis profundus otot kompartemen anterior regio cruris
b. N. fibularis superficialis otot kompartemen lateral regio cruris
2. N. tibialis otot kompartemen posterior regio cruris
11
Tambahan: dermatom…
Referensi: rangkuman 1.5 dr. Jun, Gray’s, KLM, Sobotta, buku2 neuroanatomi, dll
Terima kasih untuk dr. Jun & dr. Indra atas semua masukannya ^^Maaf masih banyak kekurangan….
-13.55 WIB, 01/04/10-
12