analyse van het vlaams brusselbeleid 1989-2009

Analyse van het Vlaams Brusselbeleid

1989-2009

“Charme-operatie” of “Centenoffensief”?

Vlaams-multicultureel of stemmen voor Vlaamse lijsten?

Inleiding

20 jaar Vlaams Brusselbeleid in langetermijnperspectief te beschouwen

Krachtlijnen, hoofdkenmerken, fasen & caesurenActoren: ministers – commissie – parlement –

middenveldBeleidsbrieven Brussel; verslagen en moties

Commissie; jaarverslagen Vlaams Brussel-fonds,…Omvangrijk corpus

IJkpunten

IJkpunten:– Beleidsplan Brussel 1997– Beleidsnota 2004-2009: “Meer Brussel in

Vlaanderen en de wereld, Meer Vlaanderen en de wereld in Brussel

Resoluties Vlaams Parlement (3 maart 1999)Lambermontakkoord versterkt daarentegen het

federalisme met drie gelijkwaardige gewesten– Overheveling van enige gemeenschapsbelasting (kijk-

en luistergeld) naar gewesten– Vlaamse schepen en extra geld voor Brusselse

gemeenten (niet afdwingbaar)Rendement?

Vlaamse ministers

Geens I-II (1981-1988): geen expliciete bevoegdheid III-IV (1988-92): Weckx (CVP)

Van den Brande I-II (1992-1995): Weckx (CVP) III-IV (1995-1999): Van Asbroeck (SP; tot sep 97); Grouwels (CVP)

Dewael I-II (juli 1999-2002): Anciaux (ID21; Spirit) II-III (juli 2002-2003): Vanhengel (VLD)

Somers I-II (2003-2004): Somers (VLD) Leterme (2004-2007): Anciaux (Spirit) Peeters

I (2007-juli 2009): Anciaux (Spirit; Vl Pro; SP.a) II (juli 2009- ): Smet (Sp.a)

VG nog nooit zo sterk aanwezig

Input Hoofdstad VG – Inplanting Investeringen

1996: 18 miljard BEF (450 milj €)° Vlaams Brusselfonds – Brusseltoets – Brusselnorm2009: VG + VGC: ca 800 milj. €

Anno 1958

Taalstrijd na schoolstrijd Publicatie talentelling 1947 in 1954 Rel Expo 58 – Vlaamse en Waalse Dag

Enkele attractiepolen: A. Vermeylenkring Ontwaken

“Denationalisatie” Vlamingen in Brussel NL taal en cultuur beperkt in stedelijk

landschap NL onderwijs: L en SP; HO: ontdubbeling ULB

Rendement?

Interpellaties 12/10/2006: E. Arckens “limieten Vlaams

Brusselbeleid – Berichtgeving over spectaculaire daling aantal Brusselse Vlamingen

28/06//06/2007: S. Gatz ‘onderzoek naar corelatie tussen groei NL O in Brussel en de verkiezings-uitslagen fed. verk.van Vlaamse lijsten in Brussel-reg.verk 1989: 67.000 Vl.lijstenfed.verk. 2007: 54.000 (= -1/5)(reg. Verk. 2009: 51.818: historisch diepetepunt (ivm

62.516 reg. verk. 2004)

I. Institutionele Inplanting en Representatie van de Vlaamse

Gemeenschap in Brussel

Representatie van de Vlaamse deelstaat

Klassieke functie van een hoofdstad Multipele hoofdstad en “multiplexe”

representatie Strategie van institutionele, geografische

en ruimtelijke inplanting

Institutionele inplanting

Renovatie & innovatie Nieuwbouw Bestrijding van verkrotting en leegstand

in centrum Van stadskankers en herinneringsoorden

naar nieuwe institutionele sitesBelgische Ministeriewijk (1830-1900)WarandeMartelarenpleinNoordwijk

“Herkenbaar aanwezig”

1980: creatie Vlaamse Gemeenschap en Gewest Vlaamse Raad, Executieve Regering Geens kiest Brussel als zetel van

centrale diensten

Beleidsopties sinds 1982 Duurzame huisvesting Groepering diensten in functionele gebouwen Goede bereikbaarheid; mobiliteit Strategisch gekozen inplantingsplaatsen Manifeste aanwezigheid in Brussel/ behoud Vlaams karakter Streven naar betere overheidsarchitectuur : gezicht/uitstraling

Vlaamse overheid/landmark in stedelijke ruimte/herkenningspunt


1980-89: huurcontracten (27 jaar) Beperkt aantal beschikbare terreinen; aanbod

ondergaan Bijzondere ligging om Vlaamse overheid in

straatbeeld zichtbaar te makenDrukke invalsweg/Noordstation: Boudewijngebouw

(dep Coördinatie, Algemene zaken, financiën Kathedraal/Centraal Station: Markiesgebouw (dep

Welzijn, volksgez., cult; econ, werg., bin. Aang., landbouw


1988-89: uitbreiding bevoegdheden en middelen

Departementen openbare werken en onderwijs naar Vlaams niveau en nood aan huisvesting

Regering Geens bevestigt opties van 1982 voor Noordwijk (station, mobiliteit)

Vlaams Parlement

In de Belgische ministeriewijk rond Paleis der Natie

Vergaderde in de KamerRechtstreeks verkozen in 19951987-1996: opening Vlaams Parlementsgebouw

(Hôtel des Postes et de la Marine; Beyaert-Benoit; daarvoor Edel-Concert en logetempel; hoek Leuvenseweg en Hertogstraat)

Open huispolitiek (glazen koepel: symbool politieke doorzichtigheid)

1991-2002: Huis van de Vlaamse Volksvertegenwoordigers (Postchequegebouw; IJzerenkruisstraat)

Representatie en netwerking op en in de Warande

Hotel Errera Hotel Empain (Zinnerstraat):

Neo-klassiek huis 1780 De Warande (°1988; clubhuis; van 200 naar

1700 leden) Aankoop niet zonder slag of stoot Vlaamse ondernemerswereld; VEV-Comité

Brussel met steun van regering Geens

Vlaamse Regering

Zetel verhuist in 1994 naar Martelaarsplein “Waar de helden van de Belgische revolutie

begraven liggen, wappert nu de Leeuwenvlag” (beleidsbrief 1995-99)

Classicistisch Sint-Michielsplein 1776 – Leuvense arch. Fisco

1831: Martelaarsplein en –monument 1968: aankoop gebouwen voor Vlaams CC (Van

Elslande) 1982: VR beslist pro kabinetten Renovatie 1992-94 (huurkoop op 9 jaar)


Beleidsbrief huisvesting diensten Vlaamse regering 1995-1996

Wivina Demeester 11.000 ambtenaren ministerie VG + 23.000

Vlaamse openbare instellingen (VOI’s) Functionele centralisatie en coördinatie Bereikbaarheid en mobiliteit 1997: Graaf de Ferrarisgebouw voor dep LIN 1998: Hendrik de Conscience voor dep O

(verhuis uit RAC)

Situatie sedert 2007

Bijkomende gebouwen in de Noordwijk+ Phoenisgebouw+ Ellipsgebouw

Centrum+ Arenberggebouw Centrum

“Monnaie” – MuntpleinVlaams Communicatiehuis Brussel

“Vervlaamsing” – “Flamandisation”?

Pro Belgica

II. Beleidsstrategieën -ijkpunt 1997 -

Beleidsplan Brussel

Van Asbroeck 11 maart 1997 goedgekeurd door Vlaamse

Regering Debat Advies- en Overlegcomité voor Brussel

en Vlaams-Brabant (april-dec. 1996; rap. M. Vandenbussche 18/01/96)

Eerste globaal strategisch plan van hele regering: bindt alle ministers

Presentatie door Min-Pres + Min voor Brussel: scharniermoment

Hoorzittingen met vakministers

Beleidsplan Brussel

BasisoptiesTweeledigheid van het land en heel specifieke opdracht

van BHGÉén Vlaamse GemeenschapGéén twee soorten Vlamingen (Brusselse en niet-

Brusselse)Vernieuwde strategie en gecoördineerd beleid nodig Eenheid Vlaamse Gemeenschap maar specificiteit van

Brussel (tweetalig; internationalisering; multicultureel; kosmopolitisch; meervoudige hoofdstedelijke rol; Europese roeping)

Géén delegatie van Vlaamse verantwoordelijkheid voor Vlaams beleid in Brussel aan VGC (= eerste partner)

Nltaligen zijn als numerieke minderheid ongelijk gespreid

Beleidsplan Brussel

Drie uitgangspunten: 1. Belang van een voldoende aantal Vlamingen

te Brusselthuisvoelenzelfde ontplooiingskansenaanbod van NLt gemeenschapsvoorzieningen moet de

concurrentie aankunnen met Ft aanbod

2. Nt kwaliteitsvoorzieningen moeten anderstaligen kunnen aantrekkenPositieve, open, uitnodigende houdingWel voldoende Vlaams gezicht van unicommunautaire

dienstverlening en handhaven kwaliteit

Beleidsplan Brussel

3. Goed Nt aanbod volstaat niet om Vlamingen tot vestiging in Brussel aan te trekkenAanpakken woon- en leefklimaatVG wil samenwerken met BHG om revitalisatie en

internationale uitstraling aan te pakkenVersterking bilaterale samenwerking op

gewestoverschrijdende domeinen (milieu, RO, mobiliteit,..)

Beleidsplan Brussel

18 miljard BEF (uit diverse beleidsdomeinen) Vergt extra middelen:

Masterplan culturele infrastructuurB 2000; podia, bibliotheken, KVS, Beursschouwburg,

gezins- en bejaardenhulp, lessen NL, sport, etc.

Eigen budget

Zeven sporen

1. coherent Vlaams beleid voor BrusselGemengde Ambtelijke Commissie BrusselVGCRaadgevende participatie maar ook voogdij en toezicht

2. verdere uitbouw van net aan Nt voorzieningenOnderwijs, cultuur, welzijn, gezondheidGelijkaardige dienstverlening als elders in VlaanderenVlamingen: eerste doelpubliekAnderstaligen zijn welkom

3. Toepassing taalwetgeving – stimuleren gebruik van NL Pijnpunt: geneeskundige verzorging in eigen taal voor VG in

tweetalige hoofdstad

Zeven sporen

4. stedelijk beleid Via gemeenschapsbevoegdheden wil VG ook in

Brussel bijdrage leveren n de strijd tegen armoede en sociale uitsluiting

Jaarlijkse voorafname van 80 miljoen BEF op Sociaal Impulsfonds voor Brussel (is niet voldoende)

5. Vlaamse betrokkenehid bij beleid van Brusselse gemeenten en OCMW’s VR wil zich meer actief en direct tot GB richten voor

de uitbouw van de Nt voorzieningen op lokaal vlak

Zeven sporen

6. Brussel als speerpunt voor internationale uitstraling van NL taal en cultuur en economische en wetenschappelijke promotie van VlaanderenMeer rechtstreeks meewerken aan uitbouw van

hoofdstedelijke en internationale functie van BrusselGrotere betrokkenheid van de gemeenschappen in de

biculturele instellingenProject Brussel culturele hoofdstad 2000

7. promotie van Brussel in VlaanderenCampagne wonen in BrusselPositieve beeldvorming van Brussel in Vlaanderen via

CCC, TV-Brussel: voorzieningen bekend maken

Globale reacties

PositiefCoherent, doordacht; goed lange termijninstrumentKrachtig positief signaal, appel: Brussel behoort

integraal tot VG en Brusselse uitdagingen zijn uitdagingen voor VG

Tegen terugplooien op Vlaanderen (= tragische vergissing; schizofrenie)

Vlaamse belangen worden in Brussel niet door Vlaamse minderheid in Brussel maar door Vlaamse meerderheid in België verdedigd

Aansluitend bij “belangengemeenschap Brussel-Vlaanderen (VEV)

Globale reacties

NegatiefVB: jaren te laat; Brussel laten voor wat het is;

handicap voor Vlaamse autonomieConcrete investeringen nog onvoldoendeVrome wensenTe zeer uitgaand van tweeledigheid: BHG wordt

onvoldoende erkendVoor de meeste Brusselaars is het zich bekennen tot

een (enkele) taalgemeenschap bijkomstig“Het concept “eenheid van gemeenschap” staat

haaks op de feitelijke stadsgemeenschap die Brussel kenmerkt.” (wars van taal en etnische afkomst)

Fundamentele visieconflicten

Pro unicommunautaire instellingen in BrusselEen geloof meer in bestaande bicommunautaire

structuren (stellen zich feitelijk op als eentalig Ft)Uitbouw “Vlaamse welzijnszuil” in Brussel: eigen

Vlaamse ziekenhuizen, rusthuizen (Neder-Over-Heembeek, sociale voorzieningen,…

Rol VGC: tegenstrijdige appreciaties (“zeer goed werk” – “kan haar taak niet aan” – “subsidiemachine”)

Van Asbroeck:– 38/45 ziekenhuizen zijn bicommunautair– Onbetaalbaar– Goed meertalig aanbod is in Brusselse context

essentieel

Visieconflicten

18 miljard BEF (1997) verhindert niet dat sinds 1989 ca. 1700 Vlamingen Brussel verlaten

Te poverOfwel massaler investeren, ofwel Brussel opgeven

(Platteau)Globaal in BHG investeren of gericht investeren

(Anderlecht versus Elsene)

Specifieke aandachtspunten

Institutionele, periodieke multiloogBrusseltoest op decreten invoeren om institutionele muren

tussen Vlamingen binnen en buiten Brussel af te brekenExtra steun voor NLt scholen in meertalige, muticulturele

contextWoonpremie Vlaamse ambtenaren (woonplicht VGC)VR zou in Brussel sociale huisvesting voor Vlamingen

moeten kunnen opzetten (immobiliënmarkt) + serviceflats + rusthuizen: pro rechtstreekse of on- investeringen

Zware investeringen in culturele infrastructuur: 2,6 miljard BEF in KVS, Luna, Kaai, AB (1990-96)

Sport, bibliotheken: zwakke sectorenTaalprobleem medische sector: 7% geneesheren voor 30%

patiënten in openbare ziekenhuizen


NLt onderwijs in het kader van cultureel én sociaal project: sociale mobiliteit bevorderen van allochtone kinderen:

– Stijging aantal kinderen 1980-1995: 4455-8598 (kl.o.); 8975-9952 l.o.

– Evolutie van quasi taal- en cultuurhomogene naar heterogene populatie: méér anderstaligen dan Vlamingen (2/3-1/3)

– Vandenbossche: beschikbare middelen worden niet uitgeput door de scholen zelf

– doorstroming naar SO niet optimaal (breuk: slechts 30% ipv. 2/3)

– Aanbod SO is historisch gegroeid en niet evenwichtig gespreid over BHG: 19 grote scholen AVO in O; BS vooral in W)


Strategie inplanting NL O in gemengde en migrantenwijken

Maar sociale relevantie mag niet in tegenspraak komen met culturele relevantie van NLO

Vandenbossche: – bewust van effect van succes NLO bij

anderstaligen op schoolkeuzegedrag van Vlaamse ouders (rand)

– Geen ontradingscampagne maar wel tegen laksheid F als voertaal op speelplaats

Desiderata

Politieke Vlaamse macht verbinden aan samenwerking VR met Brusselse gemeenten

As VR-VGC in lijn van tweeledigheid versterken om evenwicht met FG te bereiken (itt.”aparte Brusselse politiek met Ft”): Vlaanderen en Brusselse Vlamingen incontournable maken; versterking machtsfactor

Vlamingen dienen te beschikken over minimum vertegenwoordiging van 1/3 in alle gewestelijke en lokale instellingen + medebeslissingsrecht op gewestelijk en lokaal vlak (E. Van Vaerenbergh (VU; 1996)

“de inwoners van Brussel moeten in Brussel de mogelijkheid hebben te kiezen voor het burgerschap van Vlaanderen”

Twijfels en tegenkanting

Impact gemeentelijk stemrecht voor vreemdelingenNaiëf: min. vertegenwoordiging in lokale instellingenVB: Stadsvlucht van Vlamingen uit Brussel wordt

versterkt door stijging anderstalige/migrantenkinderen in NLt scholen

afstoting van Vlaamse kinderen (naar scholen in de rand)

VB tegen Vlaams onderwijsbeleid dat zich richt op migrantengemeenschap

VB tegen programmatie trefcentra die de multiculturele samenleving “tegen heug en meug” promoten

Cru gesteld

“De essentie van gans het debat is dat de Vlamingen electoraal gezien in Brussel

achteruitgaan” (Govaerts)Verhouding tussen “de kleine Vlaamse gemeenschap

in Brussel (55.000 stemmen)” en de Ft:– twijfels over potentieel evenwicht– Brussels nationalisme

Analyse van relatie taal en identiteitReductie van VG in Brussel tot “uitgebrachte

stemmen”

Cru gesteld

“Dan hebben ook de eerstkomende gemeenteraadsverkiezingen plaats. Dan

moet de nieuwe Vlaamse inbreng in Brussel duidelijk zichtbaar zijn.”

(Grouwels) in 2000 eerste balans van bereikte resultaten en effecten

opmaken Uiteraard jaarlijkse opvolging Maar effecten meten moo. onderhandelingen na

(wetgevende) verkiezingen

Cru gesteld

Vernieuwd strategisch Vlaams beleid tav. Brussel te voeren als: Charme-operatie (Grouwels):

FG in Brussel op open en vertrouwenwekkende wijze tegmoet treden

VG moet zich openstellen voor een zo ruim mogelijke doorsnede van de bevolking (Ft, migrantengemeen-schappen, buitenlanders)

Centenoffensief (Govaerts): Brusselse regio kan alleen overleven met Vlááms geld; centen als “wapen” gebruiken in hernegotiatie

financieringswet

Aanbevelingen Commissie Brussel

December 2007: Pro prioriteit initiatieven gezondheids- en

welzijnszorgStrategisch masterplan woonzorgzonesVirtuele ziekenhuis ZorgnetHaalbaarheidsonderzoek polyklinische UZ-antenne in

zuid-Brussel

Kwaliteit en toegankelijkheid NL onderwijs Afstemming gemeenschapsbeleid Brussel –

Rand Intensivering samenwerking met VGC

Moties Vlaams Belang

November 2006 & December 2007: “stimulansen en impulsen ontbreken om de

deelname van de traditionele Vlamingen aan het gemeen-schapsleven te bevorderen” - “de traditionele Vlaming blijvend bij het gemeenschapsleven te betrekken”

Tegengaan van stadsvlucht en aantrekken van Vlamingen wordt niet gehaald

Recurrente kritiek op toepassing taalwetten Affirmatie 2 afzonderlijke gemeenschappen

Moties Vlaams Belang

Nov. 2005: haalbaarheidsonderzoek tweede Vlaams ziekenhuis wél uitvoeren

November 2008 Achterstand realisatie programmatie welzijn en

gezondheid– Brusselnorm niet gehaald– Nood aan voorzieningen in NL voor senioren en

zwakkeren– Oprichting tweede Vlaams ziekenhuis

November 2006: Bouw en subsidies van nieuwe Vlaamse rusthuizen en

seniorenzorg

Verhouding VG - VGC

Algemene voogdij Vlaams minister voor Brussel over de VGC

Tendens van VGC tot toenadering tot BHG en tot oriëntatie op ‘Brusselse samenleving’ Interpellatie VB feb 2007: tendens ombuigen van

Brussels naar Vlaams gemeenschapsdenken Aandringen op kerntakendebat Kritiek op uitspraken van VGC-Collegeleden

(‘strijdig met resoluties VP) Voogdijbevoegdheden exploiteren en VGC-dotatie

doorlichten

Campagnes Vlaamse initiatieven in Brussel

Vlamingen partners in Brussel

Campagne december 2008-mei 2009

Dank u voor uw aandacht

Roel De Groof

[email protected]

Brussel Beter Bekijken?

analyse van het vlaams brusselbeleid 1989-2009

Documents