analiza stanu innowacyjności województwa …...analiza swot (silne strony, słabe strony, szanse i...

Badanie współfinansowane ze środków UE

w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

GEOPROFIT

Analiza stanu innowacyjności województwa

opolskiego

Opracowanie wykonane na zlecenie:

Opolskiego Centrum Rozwoju Gospodarki

Autorzy

Jan Charkiewicz

Wojciech Dziemianowicz

Paulina Błajet

Nina Baczyńska

Anna Smolik

Warszawa, grudzień 2010 r.

Analiza stanu innowacyjności województwa opolskiego

Strona 2



Spis treści

1. Wprowadzenie i uwagi metodyczne ............................................................................................................. 3

1.1. Koncepcja analizy .................................................................................................................................. 3

1.2. Metody badawcze ................................................................................................................................. 4

2. Diagnoza ......................................................................................................................................................... 5

2.1. Innowacyjnośc województwa opolskiego na tle europejskim ............................................................... 5

2.2. Innowacyjnośc województwa opolskiego na tle krajowym ................................................................. 11

2.2.1. Innowacyjność a zamożność regionu .............................................................................................. 11

2.2.2. Województwo opolskie na pozycjach od 1 do 4 ............................................................................. 12

2.2.3. Województwo opolskie na pozycjach od 5 do 8 .............................................................................. 16

2.2.4. Wybrane statystyki finansowe ........................................................................................................ 21

2.2.5. Wybrane statystyki dotyczące kadr B+R ......................................................................................... 24

2.2.6. Wybrane statystyki dotyczące instytucji ......................................................................................... 25

2.2.7. Innowacyjność województwa opolskiego – wskaźnik syntetyczny .................................................. 26

2.3. RSI województwa opolskiego a dostępne dane – Zestawienie ............................................................ 31

3. Analiza SWOT ............................................................................................................................................... 37

4. Rekomendacje ............................................................................................................................................. 40

5. Aneksy .......................................................................................................................................................... 44

5.1. Aneks I – wykaz analizowanych publikacji ........................................................................................... 44

5.2. Aneks II – karty wyników badań .......................................................................................................... 45


Strona 3



1.1.1.1. WPROWADZENIE I UWPROWADZENIE I UWPROWADZENIE I UWPROWADZENIE I UWAGI METODYCZNEWAGI METODYCZNEWAGI METODYCZNEWAGI METODYCZNE

Niniejsza analiza została zrealizowana w ramach projektu „Rozwój i aktualizacja Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Opolskiego”, współfinansowanego z Europejskiego Funduszu Społecznego. Celem niniejszego badania jest określenie stanu innowacyjności województwa na podstawie danych zastanych. Przeprowadzona diagnoza pozwoliła na sformułowanie rekomendacji odnośnie polityki proinnowacyjnej regionu.

1.1.1.1.1.1.1.1. KONCEPCJA ANALIZYKONCEPCJA ANALIZYKONCEPCJA ANALIZYKONCEPCJA ANALIZY

Zgodnie opracowanym Raportem metodologicznym, analiza sytuacji w województwie opolskim składała się z następujących etapów:

1. Zebranie i analiza danych statystycznych dotyczących innowacyjności. Wykonany został opis analizowanych danych; pozycję województwa przedstawiono na tle kraju oraz regionów UE. Wskazano również grupę zagranicznych regionów NTS2 o porównywalnej do województwa opolskiego pozycji w kwestiach innowacyjności.

2. Zebranie i analiza opracowań dotyczących innowacyjności w województwie opolskim. Przeglądem objęte zostały wyselekcjonowane raporty, analizy i publikacje naukowe, dotyczące zarówno samego województwa jak i wybrane opracowania ponadregionalne (krajowe). Celem przeglądu literatury było wyszukanie informacji odnoszących się do strategicznych zapisów RSI. Wnioski z literatury przedstawiono w aneksie w formie kart wyników badań, wykorzystano je także do analizy problemowej RSI.

3. Analiza problemowa RSI. Zgromadzone dane statystyczne i wnioski z przeglądu wybranej literatury zostały zestawione z celami operacyjnymi RSI w formie tabeli. Każdemu celowi operacyjnemu przypisano odpowiadające mu dane statystyczne oraz informacje pochodzące z literatury (o ile takowe wystąpiły).

4. Konsultacje eksperckie w formie panelu. Wnioski z analizy literatury, dokumentów strategicznych oraz danych statystycznych stanowiły podstawę do przeprowadzenia panelu ekspertów (w skład panelu weszli: Joanna Żurawska, Jacek Szlachta i Wojciech Pander). Zadaniem panelu był wkład do rekomendacji oraz wskazanie kluczowych elementów z analizy SWOT zawartej w RSI.

5. Opracowanie analizy SWOT innowacyjności województwa, ukierunkowanej na kluczowe elementy regionalnej polityki proinnowacyjnej.

6. Opracowanie rekomendacji dla regionalnej polityki wspierania innowacji.

7. Opracowanie ostatecznej wersji raportu.


Strona 4



1.2.1.2.1.2.1.2. METODY BADAWCZEMETODY BADAWCZEMETODY BADAWCZEMETODY BADAWCZE

W niniejszym opracowaniu zastosowano następujące metody badawcze:

1. Analiza statystyczna – w celu wyodrębnienia szczególnych cech województwa opolskiego na tle innych województw kraju oraz, orientacyjnie, innych regionów NTS2 UE; sprawdzono poziom korelacji zmiennych z PKB per capita regionów. Wykorzystano tu wskaźnik korelacji (R); przy ocenie poziomu korelacji posłużono się następującą skalą: R = 0 brak korelacji 0.0 < R ≤ 0.1 korelacja nikła 0.1 < R ≤ 0.3 korelacja słaba 0.3 < R ≤ 0.5 korelacja przeciętna 0.5 < R ≤ 0.7 korelacja wysoka 0.7 < R ≤ 0.9 korelacja bardzo wysoka 0.9 < R < 1 korelacja niemal pełna Analizowane dane statystyczne pochodziły przede wszystkim z następujących źródeł: Eurostat Statistics Database z uwzględnieniem zmiennych służących do budowy European Innovation Scoreboard; Główny Urząd Statystyczny - Bank Danych Regionalnych1 oraz opracowania Działalność Innowacyjna Przedsiębiorstw, Nauka i Technika, Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w przedsiębiorstwach… oraz Diagnoza Społeczna 2005-2007 (red: Czapiński J., Panek T.).

Szczegółowe uwagi odnośnie danych statystycznych umieszczono pod odpowiadającymi im wykresami.

2. Analiza jakościowa dokumentów – w formie kart wyników przedstawiono najważniejsze informacje i wnioski w kontekście innowacyjności regionu (zob.: Aneks). W informacjach tych pomijano dane ogólne, pochodzące ze statystyki publicznej, ponieważ to źródło analizowano osobno (patrz punkt wyżej).

3. Panel ekspertów – jego zadaniem było wskazanie najważniejszych elementów do budowy analizy SWOT oraz rekomendacji odnośnie działań w sferach wymagających dodatkowych wysiłków.

4. Analiza SWOT (silne strony, słabe strony, szanse i zagrożenia) – wykonana w oparciu istniejącą analizę SWOT w RSI i z uwzględnieniem opinii panelu ekspertów.

Na potrzeby niniejszego opracowania określenia Opolszczyzna i województwo opolskie stosowane są zamiennie. Pod pojęciem region należy rozumieć jednostkę NTS 2, chyba że wskazano inaczej.

1 W trakcie prac nad niniejszą analizą ogólnodostępna baza danych Głównego Urzędu Statystycznego - Bank Danych

Regionalnych (BDR) zmieniła nazwę na Bank Danych Lokalnych (BDL).


Strona 5



2.2.2.2. DIAGNOZADIAGNOZADIAGNOZADIAGNOZA

2.1.2.1.2.1.2.1. INNOWACYJNOŚC WOJEWÓINNOWACYJNOŚC WOJEWÓINNOWACYJNOŚC WOJEWÓINNOWACYJNOŚC WOJEWÓDZTWA DZTWA DZTWA DZTWA OPOLSKIEGO NA TLE EUOPOLSKIEGO NA TLE EUOPOLSKIEGO NA TLE EUOPOLSKIEGO NA TLE EUROPEJSKIMROPEJSKIMROPEJSKIMROPEJSKIM

Najnowsze dane dotyczące innowacyjności na poziomie regionów NUTS2 Unii Europejskiej pochodzą z lat 2005-2008 (w zależności od zjawiska). Ograniczony zakres dostępnych danych regionalnych nie pozwala dokonać kompleksowej charakterystyki innowacyjności województwa (również statystyka krajowa pozostawia tu wiele do życzenia). Analiza wartości wybranych wskaźników pozwala na orientacyjne wskazanie pozycji Opolszczyzny na tle Unii Europejskiej. W ich świetle województwo opolskie należy do europejskiego grona najsłabszych regionów, choć wyjątkiem jest pozycja dotycząca sfery produkcji.

Wydatki na badania i rozwój są uznawane za jeden z głównych czynników stymulujących wzrost w gospodarce opartej na wiedzy2. Ponadto udział wydatków na B+R w PKB jest jednym ze składników Europejskiego Rankingu Innowacyjności (European Innovation Scoreboard - EIS). Polskim regionom daleko jest do średniej unijnej, wynoszącej 1,85% (Wykres 1). Krajowy lider – Mazowsze – osiąga wartość zbliżoną do 1,1%. Poziom wydatków na B+R w województwie opolskim plasuje je w zdecydowanie najsłabszej grupie. Na 221 poddanych analizie regionów UE jedynie cztery wydają mniejszą część PKB na badania i rozwój (lubuskie, świętokrzyskie oraz po jednym regionie z Grecji i Bułgarii). Analiza danych z lat 2000-2007 pozwala stwierdzić tylko nieznaczne wahania badanego wskaźnika w województwie, bez wyraźnej tendencji wzrostowej czy malejącej.

Dane bezwzględne mówią o 10 mln euro wydanych na badania i rozwój na Opolszczyźnie w 2007 roku (źródło: Eurostat). Dla porównania, jest to równe wydatkom na B+R poniesionym w tym samym okresie przez firmę Netia i niemal dwa razy mniejsze od analogicznych wydatków TP SA czy BRE Banku (są to trzy Polskie podmioty znajdujące się wśród 2000 firm na liście EU R&D Investment Scoreboard)3.

Również wskaźnik przedstawiający liczbę złożonych wniosków patentowych na milion mieszkańców stawia województwo opolskie w gronie regionów najsłabszych (Wykres 2). W latach 2000-2007 województwo oscyluje między wartościami 1,2 a 3,2. W 2007 r. średnia dla dostępnych danych wynosi 60,2. Należy jednak zaznaczyć, że jest ona „zawyżona” przez obserwacje skrajnie wysokie – wspomnianą średnią osiąga lub przekracza jedynie 34% regionów. Widoczne na wykresie skrajnie wysokie wartości należą głównie do jednostek niemieckich (przede wszystkim Bawaria i Badenia-Wirtembergia). Do 10% jednostek z najniższą wartością omawianego wskaźnika, obok Opolszczyzny, zalicza się między innymi: 5 regionów polskich, regiony greckie oraz rumuńskie.

2 Hollanders H. (2007), 2006 European Regional Innovation Scoreboard. www.proinno-europe.eu/doc/EIS2006_final.pdf

[dostęp: wrzesień 2010]. 3 The 2008 EU Industrial R&D Investment Scoreboard (ranking Komisji Europejskiej, prezentujący 2000 firm o znacznych

nakładach na B+R) http://iri.jrc.ec.europa.eu/research/scoreboard_2008.htm [dostęp: październik 2010].


Strona 6



Wykres Wykres Wykres Wykres 1111. . . . Całkowite wydatki wewnętrzne na badania i rozwój (GERD) jako % PKB (2007)

0 %

1 %

2 %

3 %

4 %

5 %

6 %

7 %regiony NTS 2

średnia UE 27

woj. opolskie (0,14%)

Uwagi: w zdecydowanej większości przypadków dane z 2007 r., tam gdzie było to konieczne uzupełniano danymi za lata 2006 lub 2005. Łącznie dane dla 221 jednostek NTS2 (bez regionów Francji i Holandii). Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Eurostat.

Wykres Wykres Wykres Wykres 2222.... Liczba wniosków patentowych złożonych do Europejskiego Urzędu Patentowego w przeliczeniu na 1 mln mieszkańców (2007)

0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

regiony NTS 2

woj. opolskie (2,30)

Uwagi: Europejski Urząd Patentowy - European Patent Organisation. W zdecydowanej większości przypadków dane z 2007 r., tam gdzie było to konieczne uzupełniano danymi za lata 2006 lub 2005. Łącznie dane dla 264 jednostek NTS2. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Eurostat.


Strona 7



Kolejne analizowane zmienne dotyczą zatrudnienia i wybrano je z European Innovation Scoreboard z grupy Economic effects (efekty gospodarcze).

Wskaźnik zatrudnienia w usługach opartych wiedzy wyrażone jako procent zatrudnienia ogółem (Wykres 3) plasuje województwo w nieco lepszej pozycji, niż miało to miejsce w przypadku dwóch wcześniej omawianych wskaźników. W świetle najnowszych danych Opolszczyzna klasyfikuje się tuż ponad grupą 10% najsłabszych regionów, w której pozostają województwa: świętokrzyskie, podkarpackie, kujawsko-pomorskie i lubelskie oraz znaczna grupa regionów rumuńskich i greckich. Województwo opolskie osiąga ok. 2/3 średniej (równej 32%) dla dostępnych danych. W tym przypadku średnią przekracza w przybliżeniu połowa regionów, nie jest ona więc szczególnie zniekształcona wartościami ekstremalnymi. Pozycja województwa opolskiego może jednak ulec osłabieniu, jeżeli utrzyma się trend malejący dla tego wskaźnika w regionie – dostępne dane świadczą o spadku o 0,4 punktu procentowego w roku 2006 w stosunku do roku poprzedniego i o 1,4 punktu. w roku 2007 w stosunku do roku 2006.

Wykres Wykres Wykres Wykres 3333.... Zatrudnienie w usługach opartych na wiedzy jako % zatrudnienia ogółem (2008)

0 %

10 %

20 %

30 %

40 %

50 %

60 %

70 %

regiony NTS 2


Uwagi: w zdecydowanej większości przypadków dane z 2008 r., tam gdzie było to konieczne uzupełniano danymi za rok 2007. Łącznie dane dla 268 jednostek NTS2 na 271 istniejących w UE (Eurostat). Klasyfikacja Eurostatu według NACE 1.1. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Eurostat. Zatrudnienie w sektorze produkcji high-tech oraz medium high-tech (klasyfikacja w Tabeli 1) stawia województwo opolskie na zdecydowanie lepszej pozycji niż poprzednie analizowane wskaźniki (Wykres 4). Wedle dostępnych danych regionalnych, Opolszczyzna osiąga średnią wartość europejską (wynoszącą ok. 6,5%). Zbliżony rezultat w skali UE osiągają województwa wielkopolskie i podkarpackie oraz śląskie i zachodniopomorskie (różnice +/- nie przekraczają 1 punktu procentowego). Natomiast krajowi liderzy: Dolny Śląsk i Pomorze osiągają wartości zbliżone do 10%.

Pozytywny wynik województwa w tej dziedzinie należy jednak oceniać przez pryzmat specyfiki wskaźnika, który agreguje sferę wysokich technologii z tą o średnim zaawansowaniu. Domniemywać można, że pozytywną pozycję region zawdzięcza istotnemu zatrudnieniu w tej drugiej grupie. Osobne analizy dla dwóch wspomnianych sfer nie są tu możliwe ze względu na


Strona 8



braki w danych o zatrudnieniu w high-tech4. W przypadku samej produkcji średniozaawansowanej (dostępność tych danych jest zbliżona do wskaźnika na wykresie 4) Opolszczyzna przekracza średnią o 1 punkt procentowy (6,4% przy średniej 5,4%).

Tabela Tabela Tabela Tabela 1111.... Klasyfikacja wybranych grup produkcji i usług wg. Eurostatu (NACE rev 1.1)

High-technology manufacturing (high-tech)

24.4. Produkcja substancji farmaceutycznych, chemikaliów med. i środków poch. roślinnego

30. Produkcja maszyn biurowych i komputerów

32. Produkcja sprzętu i urządzeń radiowych, telewizyjnych i komunikacyjnych

33. Produkcja instrumentów medycznych, precyzyjnych i optycznych, zegarków i zegarów

35.3 Produkcja statków powietrznych i kosmicznych

Medium high-technology manufacturing

24. Produkcja chemikaliów i wyrobów chemicznych (z wyłączeniem: 24.4.)

29. Produkcja maszyn i urządzeń, gdzie indziej niesklasyfikowana

31. Produkcja maszyn i aparatury elektrycznej, gdzie indziej niesklasyfikowana

34. Produkcja pojazdów mechanicznych, przyczep i naczep

35. Produkcja pozostałego sprzętu transportowego (z wyłączeniem: 35.3)

Knowledge-intensive services – usługi oparte na wiedzy

61. Transport wodny

62. Transport lotniczy

64. Poczta i telekomunikacja

65. Pośrednictwo finansowe, z wyłączeniem ubezpieczeń i funduszów emerytalno – rentowych

66. Ubezpieczenia i fundusze emerytalno - rentowe, z wył. obowiązkowego ubezpieczenia społ.

67. Działalność pomocnicza związana z pośrednictwem finansowym

70. Obsługa nieruchomości, wynajem i prowadzenie działalności gospodarczej

71. Wynajem maszyn i urządzeń bez obsługi operatorskiej oraz wyp. art. użytku osobistego i domowego

72. Informatyka i działalność pokrewna

73. Prowadzenie prac badawczo - rozwojowych

74. Prowadzenie pozostałej działalności gospodarczej

80. Edukacja

85. Ochrona zdrowia i opieka społeczna

92. Działalność związana z rekreacją, kulturą i sportem

Źródło: opracowanie własne na podstawie: http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_SDDS/Annexes/htec_esms_an2.pdf [dostęp: wrzesień 2010].

4 Dla większości regionów UE, w tym województwa opolskiego, dane te były niedostępne w bazie Eurostatu ze względu na

ich „niewiarygodność” lub obarczenie „znacznym błędem”.


Strona 9



Wykres Wykres Wykres Wykres 4444.... Zatrudnienie w sektorze produkcji high-tech oraz medium high-tech jako % zatrudnienia ogółem (2008)

0 %

5 %

10 %

15 %

20 %

25 %

regiony NTS 2


Uwagi: w zdecydowanej większości przypadków dane z 2008 r., tam gdzie było to konieczne uzupełniano danymi za lata 2007 lub 2006. Łącznie dane dla 252 jednostek NTS2. Klasyfikacja Eurostatu według NACE 1.1. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Eurostat. Analiza pozycji poszczególnych jednostek NTS2 w czterech omawianych wyżej wskaźnikach pozwala orientacyjnie wskazać, które regiony UE osiągają wartości zbliżone do województwa opolskiego. W tym celu posłużono się metodą decylową. W przypadku każdego wskaźnika5 obserwacje podzielono na 10 grup, przy czym pierwsza grupa (pierwszy decyl) oznacza 10% regionów, posiadających najmniejsze wartości badanego zjawiska a grupa dziesiąta: 10% regionów posiadających wartości najwyższe. Za jednostki porównywalne (Tabela 2) uznano te regiony, które znalazły się w tej samej grupie decylowej co województwo opolskie przynajmniej w przypadku 3 wskaźników. We wskazaniu tym pominięto pozostałe województwa Polski – porównania międzywojewódzkie przedstawiono w dalszej części opracowania.

Wedle przyjętej metodologii porównywalne rezultaty odnoszą dwa regiony rumuńskie, jeden czeski i jeden słowacki. W przypadku regionów rumuńskich należy zwrócić uwagę na ponad dwukrotnie większą liczbę mieszkańców i zarazem niższą wartość odsetka zatrudnienia w usługach opartych na wiedzy (obydwa należą do niższej grupy decylowej). Są to zarazem regiony uboższe (ze względu na PKB w PPP per capita). Severozápad i Stredné Slovensko, zbliżone do Opolszczyzny pod względem ludnościowym, osiągają nieco wyższe PKB, lecz mają też znacząco większe wskaźniki zatrudnienia w produkcji high i medium-tech.

Pozycję Opolszczyzny przedstawiono także na tle jej regionów partnerskich (Tabela 3)6. Zagraniczne jednostki NTS2, z którymi podpisano umowy lub porozumienia, w większości badanych wskaźników osiągają wyższe pozycje. W kontekście ewentualnej współpracy na rzecz rozwoju innowacyjności, za szczególnie interesującego partnera można uznać Nadrenię-

5 Obliczenia przeprowadzono dla najnowszych dostępnych danych, zgodnie z uwagami pod poszczególnymi wykresami.

6 Regiony partnerskie wg. oficjalnej strony Samorządu Województwa Opolskiego

http://umwo.opole.pl/serwis/index.php?id=98 [dostęp: wrzesień 2010].


Strona 10



Palatynat7. Wskaźniki tego regionu przekraczają średnie wartości dla wszystkich badanych zjawisk. Warto podkreślić jego pozycję w czołówce UE jeśli chodzi o aplikacje patentowe. Stosunkowo dobre rezultaty osiąga również inny region partnerski Opolszczyzny - Styria w środkowej Austrii, posiadająca ponadto zbliżoną liczbę ludności. Kontakty z mocniej rozwiniętym partnerem mogą być wykorzystywane do własnego rozwoju poprzez czerpanie informacji i wiedzy8.

Tabela Tabela Tabela Tabela 2222. Zagraniczne regiony NTS2 o porównywalnej do woj. opolskiego pozycji wedle 4 badanych wskaźników.

Region (w nawiasie

kraj lokalizacji)

Obecność regionów w tej samej grupie decylowej, co woj. opolskie

Ludność

(Opolskie =100%)

PKB w PPP9 per

capita (Opolskie =100%)

1.1.1.1. Całkowite wydatki wew. na B+R jako % PKB

2.2.2.2. Wnioski patentowe do EPO na milion mieszkańców

3. 3. 3. 3. Zatrudnienie w usługach opartych na wiedzy w zatrudnieniu ogółem

4. 4. 4. 4. Zatrudnienie w produkcji high-tech oraz medium high-tech w zatrudnieniu ogółem

Centru (Rumunia)

++++ ++++ ---- ++++ 245 % 94 %

Severozápad (Rep. Czeska)

++++ ++++ ++++ ---- 111 % 138 %

Stredné Slovensko (Słowacja)

++++ ++++ ++++ ---- 131 % 119 %

Sud-Vest Oltenia (Rumunia)

++++ ++++ ---- ++++ 219 % 72 %

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Eurostat.

Tabela 3. Województwo Opolskie na tleWojewództwo Opolskie na tleWojewództwo Opolskie na tleWojewództwo Opolskie na tle regionów partnerskichregionów partnerskichregionów partnerskichregionów partnerskich

Region (w nawiasie kraj

lokalizacji)

1.1.1.1. Całkowite wydatki wew. na B+R jako

udział w PKB [%]

2.2.2.2. Wnioski patentowe do EPO na milion mieszkańców

3. 3. 3. 3. Zatrudnienie w usługach opartych

na wiedzy w zatrudnieniu ogółem [%]

4. 4. 4. 4. Zatrudnienie w produkcji high-tech oraz medium high-tech w zatrudnieniu

ogółem [%] Styria (Austria)

3,8 112,5 27,8 7,3

Nadrenia-Palatynat (Niemcy)

2,9 223,8 32,9 16,8

Kraj Środkowoczeski (Republika Czeska)

2,8 9,7 23,2 14,3

Burgundia (Francja)

b/d 49,6 31,4 5,1

Autonomiczna Wspólnota Galicji (Hiszpania)

1,0 4,4 25,6 4,1

średniaśredniaśredniaśrednia 1,91,91,91,9 60,260,260,260,2 32,032,032,032,0 6,56,56,56,5 Woj. opolskie 0,1 2,3 21,4 6,6

Uwagi: wartości dla najnowszych serii danych, zgodnie z uwagami pod przedstawionymi wcześniej wykresami. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Eurostat.

7 Analizowano region NTS2; wedle ww. źródeł umowa o współpracy dotyczy całego kraju członkowskiego (Landu - NTS1), o

tej samej nazwie, który zawiera w sobie wspomniany w tabeli region. 8 Szmigiel K., 2009, Regionalne po co i z kim? Internacjonalizacja polskich województw, Geoprofit, Warszawa.

9 PPP – parytet siły nabywczej (purchasing power parity).


Strona 11



2.2.2.2.2.2.2.2. INNOWACYJNOŚC WOJEWÓDZTWA OPOLSKIEGO NA TLE KRAJOWYM

2.2.1. INNOWACYJNOŚĆ A ZAMOśNOŚĆ REGIONU

Zamożność województwa opolskiego, wyrażona w PKB per capita, stawia region na niskiej, jedenastej pozycji w skali kraju (2007). Uboższe są województwa Polski Wschodniej10, zajmujące pozostałe pięć najsłabszych pozycji. W pierwszej kolejności poddano analizie zależność pomiędzy poziomem innowacyjności regionów a zamożnością. Korelacji z PKB per capita poddano 50 zmiennych dotyczących szeroko pojętej innowacyjności. Uzyskane wyniki pozwalają na przedstawienie wypunktowanych poniżej wniosków.

• Bardzo wysoka dodatniaBardzo wysoka dodatniaBardzo wysoka dodatniaBardzo wysoka dodatnia korelacja występuje w przypadku wszystkich, lub prawie wszystkich, zmiennych opisujących następujące zjawiska: o zatrudnienia w działalności B+R; o liczby jednostek B+R; o nakładów na B+R (tak wewnętrznych jak i zew.); o nakładów na działalność innowacyjną (ogółem w przemyśle); o nakładów na działalność innowacyjną (ogółem w usługach); o j.w. (na 1 przedsiębiorstwo usługowe prowadzące działalność innowacyjną); o ochrony własności przemysłowej – wynalazki i wzory; o pracowników wykorzystujących komputery (także z dostępem do Internetu); o przedsiębiorstw wykorzystujących Internet do kontaktów z administracją publiczną.

• WWWWysoka dodatniaysoka dodatniaysoka dodatniaysoka dodatnia korelacja widoczna jest w zakresie: o odsetka gospodarstw domowych posiadających dostęp do Internetu; o przedsiębiorstw posiadających szerokopasmowy dostęp do Internetu; o przedsiębiorstw posiadających własną stronę internetową; o odsetek przedsiębiorstw wyposażonych w systemy CRM do zbierania, przechowywania i

dystrybucji wewnętrznej informacji o klientach; o nakładów na działalność innowacyjną w przemyśle (na 1 przedsiębiorstwo prowadzące

działalność innowacyjną); o nakładów na działalność innowacyjną w przemyśle (firmy powyżej 49 pracujących); o udziału firm wprowadzających innowacje w ogóle przedsiębiorstw (sektor usług); o udziału wyrobów nowych i istotnie ulepszonych w ogóle sprzedaży (przemysł).

• PPPPrzeciętnarzeciętnarzeciętnarzeciętna korelacja obserwowana jest w przypadku następujących zagadnień:

o publicznego wsparcia dla działalności innowacyjnej w przedsiębiorstwach przemysłowych (w tym przypadku korelacja ujemna);

o odsetka liceów wyposażonych w komputery; o odsetka szkół zawodowych (w tym przypadku korelacja ujemna); o innowacji organizacyjnych i marketingowych w firmach usługowych; o współpracy firm usługowych w zakresie działalności innowacyjnej; o współpracy firm przemysłowych w zakresie działalności innowacyjnej

10

W całym opracowaniu pojęcie Polska Wschodnia odnosi się do grupy pięciu województw: lubelskiego, podkarpackiego, podlaskiego, świętokrzyskiego i warmińsko-mazurskiego.


Strona 12



o zgody gospodarstw domowych ze stwierdzeniem, dotyczącym kierowania się jakością podczas dokonywania zakupów;

o indywidualnych deklaracji, potwierdzających zdobywanie „nowych kwalifikacji lub umiejętności z myślą o możliwości lepszych zarobków”.

• SSSSłabałabałabałaba lub nikłanikłanikłanikła korelacja występuje w przypadku zmiennych charakteryzujących: o udział przedsiębiorstw, które poniosły nakłady na działalność innowacyjną

(zarówno w przypadku usług jak i przemysłu); o publiczne wsparcie dla działalności innowacyjnej w przedsiębiorstwach

usługowych (w tym przypadku korelacja ujemna); o innowacje organizacyjne i marketingowe w firmach przemysłowych; o udział firm wprowadzających innowacje w ogóle przedsiębiorstw (przemysł); o udział produkcji sprzedanej wyrobów nowych/istotnie ulepszonych (przemysł).

Dla 50 zmiennych należących do opisanych wcześniej grup stworzono rankingi nadające województwom pozycje od 1 (najlepszy) do 16 (najsłabszy w skali kraju). Nieco ponad połowa tych zmiennych jest bardzo wysoko lub wysoko skorelowana z zamożnością. Pozycja Opolszczyzny w rankingach oscyluje pomiędzy 1 a 16 (tabela 4). W ścisłej czołówce (pozycje od 1 do 4) region znajduje się stosunkowo rzadko i to wyłącznie w kategoriach o przeciętnej lub niższej korelacji z PKB.

Tabela Tabela Tabela Tabela 4444. Pozycje zajmowane przez woj. opolskie w rankingu . Pozycje zajmowane przez woj. opolskie w rankingu . Pozycje zajmowane przez woj. opolskie w rankingu . Pozycje zajmowane przez woj. opolskie w rankingu województw województw województw województw z uwzględnieniem korz uwzględnieniem korz uwzględnieniem korz uwzględnieniem korelacji elacji elacji elacji zmiennych z PKB per capita.zmiennych z PKB per capita.zmiennych z PKB per capita.zmiennych z PKB per capita.

Korelacje Pozycja województwa opolskiego

1-4 5-8 9-12 13-16

Bardzo wysoka 0 2 4 16

Wysoka 0 1 5 3

Przeciętna 3 1 4 0

Słaba lub nikła 2 3 4 2

suma 5 7 17 21 Wyjaśnienie: przykładowo, wartość „0” w pierwszym wierszu oznacza, że województwo opolskie ani razu nie zajęło miejsca z przedziału 1-4 w grupie zmiennych bardzo wysoko skorelowanych z PKB per capita. Źródło: opracowanie własne w oparciu o analizowane dane statystyczne.

2.2.2. WOJEWÓDZTWO OPOLSKIE NA POZYCJACH OD 1 DO 4

Nawiązując do tabeli 4, poniżej przedstawione zostaną kategorie, w których województwo opolskie zajmuje pozycje w ścisłej czołówce (tj. z przedziału 1-4). Jednocześnie korelacja tych zmiennych z PKB per capita jest przeciętna, słaba lub nikła.

1) Wysoką pozycję województwo zajmuje w przypadku komputeryzacji szkół podstawowych (bez jednostek specjalnych). Na Opolszczyźnie osiągnięto wysoki udział szkół wyposażonych w komputery z dostępem do Internetu i przeznaczone do użytku uczniów: w 2009 pierwsza pozycja (96%), choć zróżnicowania międzyregionalne nie są znaczne, gdyż najsłabszy region osiąga poziom 88% (wykres 5). Pozycja rankingowa Opolszczyzny poprawiała się stopniowo od 2005 roku. Analogiczne wskaźniki dla gimnazjów i liceów (odpowiednio 78% i 84%) stawiają województwo na pozycjach przeciętnych w skali kraju. Zdecydowanie gorzej prezentuje się wskaźnik dla szkół zawodowych w regionie (ok. 51%, co jest jednak zbliżone do średniej krajowej). Wskaźniki komputeryzacji szkół są raczej zagadnieniem towarzyszącym - nie przekładają się wprost na poziom innowacyjności.


Strona 13



Większe znaczenie mają nieobjęte statystyką zagadnienia jakościowe – faktyczny zakres wykorzystania tego sprzętu do edukacji proinnowacyjnej.

2) Wedle Diagnozy Społecznej (2009) 17% respondentów z województwa opolskiego zadeklarowało, że zdobyło „nowe kwalifikacje lub umiejętności z myślą o możliwości lepszych zarobków” (wykres 6). Plasuje to region na drugiej pozycji, po Dolnośląskim. Wysoki w skali kraju wynik Opolszczyzny nie jest jednorazowy - w roku 2007 region zajmował 5 pozycję (wówczas 16%)11. Ciągłe swoich umiejętności jest istotnym zagadnieniem w dążeniu do gospodarki opartej na wiedzy. Wskaźnik ten nie mówi o dziedzinie, czy zakresie zdobywanych umiejętności, świadczy natomiast korzystnie o generalnej postawie ludności.

3) Kolejna kwestia wyróżniająca region również dotyczy postaw społecznych. Preferencje przy robieniu zakupów, choć z pewnością powiązane z zamożnością respondentów, wskazują na ponadprzeciętne przywiązanie mieszkańców regionu do jakości (wykres 7). Pojedyncza zmienna z Diagnozy Społecznej nie daje jeszcze podstaw do stwierdzenia, że postawy projakościowe są cechą charakterystyczną całej społeczności Opolszczyzny, ale wskazuje pewne pole warte dalszego zainteresowania. Zjawisko to może być istotne w kontekście przechodzenia od konkurowania ceną do konkurowania jakością.

4) Zagadnieniem często poruszanym przy innowacyjności jest kwestia współpracy. W 2008 przedsiębiorstwa przemysłowe, które współpracowały w zakresie działalności innowacyjnej12 stanowiły 10 % ogółu przedsiębiorstw, co oznaczało krajową czołówkę (wykres 8). W ujęciu wielkościowym współpraca częstsza jest w przypadku firm dużych – 44%, podczas gdy w firmach zatrudniających 50-249 pracowników - 19%, 10-49 pracowników - 4%. Taka zależność jest charakterystyczna dla wszystkich regionów.

5) W okresie 2004-2006 innowacje organizacyjne lub marketingowe wprowadziło 35% przedsiębiorstw przemysłowych Opolszczyzny (wykres 9). Niestety brak w tym przypadku danych bardziej aktualnych (za okres 2006-2008). Co więcej, wprowadzenia te nie muszą oznaczać stworzenia przewagi firm regionalnych, lecz np. „doganianie” standardów – sugeruje to po części niska korelacja z PKB per capita.

11

W tym kontekście istotne jest, że badania Diagnozy Społecznej (Czapiński J., Panek T.) mają charakter panelowy – w odstępach 2 letnich badani są ci sami respondenci. 12

Zgodnie z definicją GUS, omawiana tu współpraca odnosi się do aktywnego udziału we wspólnych projektach dot. działalności innowacyjnej prowadzonych z innymi firmami lub z instytucjami niekomercyjnymi.


Strona 14



Wykres 5. Szkoły podstawowe (bez placówek specjalnych) wyposażone w komputery podłączone do interneu przeznaczone do użytku uczniów (2006-2009)

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.

Wykres 6. Odpowiedzi twierdzące na pytanie czy „Zdobył(a) Pan(i) nowe kwalifikacje lub umiejętności z myślą o możliwości lepszych zarobków” (2007, 2009)

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Diagnozy Społecznej.

50

55

60

65

70

75

80

85

90

95

100

[ % p

lacó

wek

]

2006 2007 2008 2009

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20

[ % r

espo

nden

tów

]

2007 2009


Strona 15



Wykres 7. Zgoda respondentów z twierdzeniem „Przy robieniu zakupów najważniejsza jest dla nas jakość produktu…” (2009)

Uwagi: suma udziałów odpowiedzi "raczej się zgadzam" i "w pełni się zgadzam". Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Diagnozy Społecznej.

Wykres 8. Przedsiębiorstwa przemysłowe, które współpracowały w zakresie działalności innowacyjnej w % ogółu (2008)


0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

[ % r

espo

nden

tów

]

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

[ % p

rzed

siębi

orst

w p

rzem

ysło

wyc

h ] średnia krajowa


Strona 16



Wykres 9. Przedsiębiorstwa przemysłowe, które w latach 2004-2006 wprowadziły innowacje organizacyjne lub marketingowe


2.2.3. WOJEWÓDZTWO OPOLSKIE NA POZYCJACH OD 5 DO 8

Zmienne, sytuujące Opolszczyznę na stosunkowo wysokich pozycjach 5-8 podzielić można na trzy grupy w zależności od korelacji z PKB per capita. W pierwszej kolejności, przedstawione zostaną dwie zmienne skorelowane wysoko lub bardzo wysoko. Wstępnie założono, że to właśnie one mogą stanowić istotne pozytywne wyróżniki regionu, jednak wykonana w kolejnych podpunktach interpretacja nie pozwala na pozytywną wersyfikację takiego twierdzenia. Stosunkowo silna pozycja regionu w tych dziedzinach jest niejednoznaczna - zależy od sposobu wyrażenia zmiennych lub też zróżnicowanie krajowe jest w praktyce niewielkie. Zmienne o przeciętnej lub niższej korelacji przedstawione zostaną w dalszej kolejności w osobnej grupie.

Województwo na pozycjach od 5 do 8Województwo na pozycjach od 5 do 8Województwo na pozycjach od 5 do 8Województwo na pozycjach od 5 do 8 (korelacja zmiennych z (korelacja zmiennych z (korelacja zmiennych z (korelacja zmiennych z PKB per capita PKB per capita PKB per capita PKB per capita wysoka lub wysoka lub wysoka lub wysoka lub bardzo bardzo bardzo bardzo wysokawysokawysokawysoka):):):):

1) Odsetek firm, w których pracownicy wykorzystują komputery z dostępem do Internetu - w województwie opolskim wynosi on 27% (2009). Stawia to region na 6 pozycji w skali kraju (wykres 10). Z danych wynika, że odsetek ten rośnie o ok. 3 punkty procentowe rocznie, z czym wiąże się poprawa pozycji rankingowej województwa. Należy mieć na uwadze, że wartości te GUS uzyskuje na podstawie deklaracji przedsiębiorstw.

2) Udzielone patenty na wynalazki w przeliczeniu na 100.000 mieszkańców – co istotne, w przeciwieństwie do poprzedniej zmiennej, ta nie opiera się na deklaracjach respondentów lecz na danych Urzędu Patentowego RP. Ponadto, bardziej bezpośrednio dotyczy kwestii innowacyjności. W 2008 roku Opolszczyzna zajmowała w tej kategorii wysoką, piątą pozycję (wykres 11), jednak rok później nastąpiło osłabienie pozycji i region zajął 7

0

5

10

15

20

25

30

35

40

[% p

rzed

siębi

orst

w p

rzem

ysło

wyc

h ]

średnia krajowa


Strona 17



miejsce (przyznano 10 patentów mniej13). Należy mieć na uwadze, że jest to województwo o najmniejszej liczbie mieszkańców. To samo zjawisko inaczej prezentuje się w wartościach bezwzględnych (wykres 12). 34 patenty w regionie14 oznaczają już słabą, trzynastą pozycję Opolszczyzny w rankingu (2009). Niestety, w kwestii pokrewnej do patentów – przyznanych wzorach użytkowych, gdy pod uwagę bierzemy ich rzeczywistą liczbę, województwo opolskie wypada również niekorzystnie. W roku 2007 udzielono 7 praw ochronnych, w roku 2008 – 15, a w 2009 tylko 3 (końcówka rankingu krajowego). Ponadto w 2009 mniej wniosków o przyznanie tych praw złożono tylko w lubuskim (8; w opolskim 10).

3) Odsetek przedsiębiorstw wyposażonych w systemy informatyczne CRM15 służące do zbierania i przechowywania informacji o klientach oraz zapewniania dostępu do nich innym komórkom firmy – w woj. opolskim jest to 18% (2009), co oznacza 6 pozycję w rankingu (wykres 13). Zagadnienie to dotyczy implementacji nowoczesnych rozwiązań informatycznych w biznesie, co wskazuje na jego istotność w kwestii innowacyjności. Niestety, zmienna ograniczona jest pewnymi niedoskonałościami. Dane te wynikają z deklaracji przedstawicieli firm i ich rozumienia przytoczonego wyżej opisu systemu. Co więcej, wcześniejsze dane są nieporównywalne, ponieważ obarczone są „znacznym błędem", co dotyczy też jednej obserwacji w analizowanym roku 2009 (szczęśliwie nie Opolszczyzny). Oznacza to, że przytoczone wartości należy traktować z dużą ostrożnością.

Wykres 10. Odsetek firm, w których pracujący wykorzystują komputery z dostępem do Internetu (2007-2009)


13

Analizując dane dotyczące przyznanej ochrony własności intelektualnej, szczególnie patentów, należy mieć na uwadze często długotrwały proces ich przydzielania – stąd, wyniki osiągnięte w tej dziedzinie w danym roku nie oznaczają wprost aktywności wnioskodawców w tym samym okresie. O aktywności wnioskować można np. z przytoczonych wcześniej danych, dotyczących liczby wniosków do EPO. 14

W tym miejscu można dodać, że pośród najaktywniejszych instytucji w regionie wymieniany jest Instytut Ciężkiej Syntezy Organicznej (Niechciał M. Polska Patentowa Asymetria; Zestawienie patentów udzielonych przez Urząd Patentowy RP polskim podmiotom gospodarczym w roku 2006 w: Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2007 r., INE PAN, Warszawa 2007). 15

Skrót CRM, z ang. Customer Relationship Management, oznacza zarządzanie relacjami z klientami.

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

[%]

2007 2008 2009


Strona 18



Wykres 11. Udzielone patenty na wynalazki w przeliczeniu na 100.000 mieszkańców (2008, 2009)

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS oraz Urzędu Patentowego RP.

Wykres 12. Liczba udzielonych patentów na wynalazki (2007, 2008, 2009)

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS oraz Urzędu Patentowego RP.

0

1

2

3

4

5

6

7

8

[ udz

ielo

ne p

aten

ty n

a 10

0.00

0 m

iesz

kańcó

w ] 2008 2009 średnia krajowa 2009

0

50

100

150

200

250

300

350

400

[ udz

ielo

ne p

aten

ty ]

2007 2008 2009


Strona 19



Wykres Wykres Wykres Wykres 13131313. . . . Przedsiębiorstwa wykorzystujące oprogramowanie informatyczne CRM (zbieranie, przechowywanie, dystrybucja wewnętrzna informacji o klientach) (2009)


Województwo na pozycjach Województwo na pozycjach Województwo na pozycjach Województwo na pozycjach od 5 do 8 (korelacja zmiennych z PKB per capita przeciętna, słaba lub od 5 do 8 (korelacja zmiennych z PKB per capita przeciętna, słaba lub od 5 do 8 (korelacja zmiennych z PKB per capita przeciętna, słaba lub od 5 do 8 (korelacja zmiennych z PKB per capita przeciętna, słaba lub nikła):nikła):nikła):nikła):

1) Przedsiębiorstwa innowacyjne16 w przemyśle – w województwie opolskim 23 % przedsiębiorstw przemysłowych wprowadziło przynajmniej jedną innowację (2008), co stawia region na 6 pozycji w skali kraju (wykres 14). Jest to wartość zbliżona do średniej krajowej (21%). Z danych szczegółowych wynika, że innowacje częściej wprowadzają przedsiębiorstwa duże (w opolskim - 59%), zatrudniające ponad 250 osób, co jest prawidłowością ogólnopolską.

2) Przedsiębiorstwa w sektorze usług, które współpracowały w zakresie działalności innowacyjnej (jako % przedsiębiorstw aktywnych innowacyjnie) – dane na ten temat dotyczą okresu 2004-2006 (brak danych rocznych raz za kolejny okres tj. 2006-2008). Ponadto są to dane zagregowane (wykres 15), dlatego wartości są znacznie większe niż w przypadku analizy pojedynczych lat, jak miało to miejsce dla przemysłu w 2008r. Co interesujące, liderem tak wyrażonej proinnowacyjnej współpracy firm usługowych jest województwo lubuskie (wynikiem 77%), które w tym samym okresie charakteryzowało się jednymi z najmniejszych nakładów i najmniejszym odsetkiem firm usługowych wprowadzających innowacje. Korelacja analizowanej zmiennej z innowacyjnością przedsiębiorstw jest nikła.

3) Ostatnią ze zmiennych omawianych w tej grupie jest udział produktów nowych, które wprowadzono na rynek w latach 2004-2006 (łącznie) w % sprzedaży ogółem (wykres 16). Wynik 4% stawia tu Opolszczyznę na 5 pozycji w skali kraju (średnia wynosi 3,7%). Dane te budzą jednak pewne wątpliwości, chociażby ze względu na kolosalną różnicę pomiędzy liderem – województwem świętokrzyskim (17%) a resztą kraju – 10 ostatnich województw nie przekracza 4%.

16

Przedsiębiorstwa innowacyjne wedle definicji GUS są to przedsiębiorstwa, które w badanym okresie wprowadziły na rynek przynajmniej jedną innowację produktową lub procesową (nowy lub istotnie ulepszony produkt bądź nowy lub istotnie ulepszony proces).

0

5

10

15

20

25

[ % ]


Strona 20



Wykres Wykres Wykres Wykres 14141414. . . . Przedsiębiorstwa innowacyjne w przemyśle jako % ogółu przedsiębiorstw (2008)


Wykres 15. Przedsiębiorstwa w sektorze usług, które współpracowały w zakresie działalności innowacyjnej (2004-2006)


0

5

10

15

20

25

30

[% p

rzed

siębi

orst

w in

now

acyj

nych

w

prz

emyś

le]

średnia krajowa

0

10

20

30

40

50

60

70

80

[% p

rzed

siębi

orst

w a

ktyw

nych

inno

wac

yjni

e]

średnia krajowa


Strona 21



Wykres 16. Produkty, które wprowadzono na rynek w latach 2004-2006 w % sprzedaży ogółem (sektor usług)


2.2.4. WYBRANE STATYSTYKI FINANSOWE

W grupie zmiennych prezentującej kwestie finansowe związane z innowacyjnością korelacja z PKB per capita osiągała poziom bardzo wysoki. Dotyczy to m.in. ponoszonych nakładów – zarówno wyrażonych w wartościach bezwzględnych, jak i zrelatywizowanych (np. po przeliczeniu na 1 mieszkańca). Pozycja rankingowa województwa opolskiego w tej grupie zmiennych jest słaba – region należy do drugiej ósemki, najczęściej zaś zajmuje miejsca w ostatnim przedziale, tj. 13-16.

Główną zmienną w tej grupie są nakłady na działalność badawczo-rozwojową (B+R). Niezależnie od sposobu jej przedstawienia, Opolszczyzna znajduje się pośród regionów najsłabszych w skali kraju (tabela 5). Na przestrzeni lat 2002-2008 pozycja regionu w tych zagadnieniach jest konsekwentnie słaba. Biorąc pod uwagę większą dynamikę krajowych liderów, można mówić o pogłębiających się zróżnicowaniach w tej kwestii (wykres 17). Tworzący się układ lider-reszta kraju będzie obecny również w kolejnych analizowanych zjawiskach.

Tabela 5. Nakłady na B+R w województwie Opolskim (2008)

Nakłady na B+R Wartość Pozycja woj. opolskiego w rankingu

w mln PLN ogółem 40 15

w tys. PLN na 1 zatrudnionego w B+R 28 15

w PLN na 1 mieszkańca 39 15

jako % PKB [w 2007 roku] 0,14 13


0

2

4

6

8

10

12

14

16

[% s

prze

daŜy

ogó

łem

]

średnia krajowa


Strona 22



Wykres 17. Wydatki na badania i rozwój ogółem w przeliczeniu na 1 mieszkańca (2004-2008)


Zagadnieniem pokrewnym są nakłady na działalność innowacyjną. Nakłady te ukazują, jakie środki finansowe przeznaczane są na wypracowanie nowych (lub znaczące usprawnienie istniejących) produktów, usług i procesów. Dane dla przedsiębiorstw przemysłowych dostępne są dla lat 2005-2007. W tym okresie wydatki te zwiększają się w województwie opolskim, w stopniu powodującym poprawę pozycji rankingowej (kolejnych trzech latach pozycja 14, 13, 11). W roku 2007 niemal 50% krajowych nakładów generują dwa województwa – śląskie i mazowieckie. Opolszczyzna tworzy 1,8%, co stawia region na 11 pozycji (wykres 18).

Wykres 18. Nakłady na działalność innowacyjną w przedsiębiorstwach przemysłowych jako udział w łącznej puli krajowych wydatków w latach 2005 - 2007


0

100

200

300

400

500

600

700

[ PLN

na

1 m

iesz

kańca

]

2004 2005 2006 2007 2008

0

5

10

15

20

25

30

[% n

akła

dów

kra

jow

ych

]

2005 2006 2007


Strona 23



Wykres 19. Przychody ze sprzedaży produktów nowych lub istotnie ulepszonych, wprowadzonych na rynek przez przedsiębiorstwa przemysłowe w latach 2004 – 2006.


W świetle danych GUS przychody ze sprzedaży produktów nowych lub istotnie ulepszonych, wprowadzonych na rynek przez przedsiębiorstwa przemysłowe stanowiły w regionie niewielki odsetek (w latach 2004 – 2006). Zmienna ta stawia Opolszczyznę na przedostatniej pozycji (wykres 19). W analizowanym okresie we wspomnianych 6,4%, produkty nowe w skali rynku stanowiły mniej więcej połowę (drugą były produkty „nowe” tylko w skali przedsiębiorstwa). Sugeruje to, że regionalne przedsiębiorstwa w mniejszym stopniu niż większość krajowych konkurentów opierają swą sprzedaż o nowe produkty. Potwierdzeniem mogą być dane z 2008 roku dotyczące udziału produkcji sprzedanej wyrobów nowych/istotnie ulepszonych w przedsiębiorstwach przemysłowych (ta konkretna zmienna nie jest już silnie skorelowana z PKB). Województwo opolskie osiąga ok. 9% przy średniej równej 13,6% (wykres 20).

0

5

10

15

20

25

30

[% s

prze

daŜy

ogó

łem

]

średnia krajowa


Strona 24



Wykres 20. Udział produkcji sprzedanej wyrobów nowych lub istotnie ulepszonych w przedsiębiorstwach przemysłowych w produkcji sprzedanej wyrobów przemysłowych ogółem (2008)


2.2.5. WYBRANE STATYSTYKI DOTYCZĄCE KADR B+R

W kwestiach kadr B+R dostępne statystyki mogą być jedynie pewnym wskaźnikiem potencjału (ilość personelu), odnośnie kapitału ludzkiego ważniejsze są jednak kwestie postaw, aktywności i doświadczenia czy osiągnięć. W celu prezentacji ogólnej sytuacji kadrowej wybrano liczbę pracowników naukowo-badawczych (wykres PP) z pominięciem personelu uzupełniającego (np. technicznego). Taki dobór zaprezentować ma sam „rdzeń” kadr B+R (zmienna silnie skorelowana z PKB per capita).

Liczba pracowników naukowo badawczych w województwie opolskim, zarówno w ujęciu bezwzględnym jak i w odniesieniu do liczby mieszkańców, stawia region w gronie najsłabszych (wykres 21). Również w tym przypadku mamy do czynienia z wyraźnym umacnianiem się pozycji lidera. W przypadku Opolszczyzny wartości podlegały stosunkowo nieznacznym wahaniom, na przestrzeni lat 2004-2008 liczba badanych kadr nieznacznie zmalała. W kontekście przemysłowych tradycji województwa, istotna jest bardzo niewielka liczba pracowników naukowo-badawczych w przedsiębiorstwach przemysłowych17. Wedle danych GUS w 2008 roku było to 81 osób, niższą liczbę posiadały tylko lubuskie i warmińsko mazurskie.

Również inne wskaźniki pokazują słabość województwa opolskiego w kwestii kadr B+R np. udział zatrudnionych w B+R (zarówno naukowych jak i uzupełniających) w pracujących ogółem stawia region na 13 pozycji w skali kraju (2008).

17

Przedsiębiorstwa przemysłowe rozumiane jako podmioty sekcji C, D i E wg PKD 2004.

0

5

10

15

20

25

30

35

[%]

średnia krajowa


Strona 25



Wykres 21. Liczba pracowników naukowo-badawczych w przeliczeniu na 1000 mieszkańców w latach 2004 -2008


2.2.6. WYBRANE STATYSTYKI DOTYCZĄCE INSTYTUCJI

Liczba jednostek B+R osiąga wysoką korelację z PKB per capita, zarówno w postaci liczby bezwzględnej, jaki i po uwzględnieniu liczby ludności. Województwo opolskie posiada najmniejszą liczbę takich jednostek w kraju (16 jednostek B+R, z czego 11 w sektorze przedsiębiorstw; 2008). Zaznaczyć jednak należy, że zmiany tej liczby w latach 2004-2008 powodowały częste przemieszczenia w rankingu pośród słabszych województw. Bezwzględna liczba jednostek naukowo-badawczych w danym regionie nie może jednak być uznana za wskaźnik satysfakcjonujący gdyż nie uwzględnia potencjału ludnościowego. Nieco lepszą formą przedstawienia rozwoju sektora B+R jest liczba jednostek przypadająca na 100.000 mieszkańców (wykres 22). Również w takim ujęciu, pomimo stosunkowo mniejszej łącznej liczby ludności, Opolszczyzna pozostaje w gronie najsłabszych....

Osobnym zagadnieniem jest wykorzystywanie wiedzy instytucji badawczych przez przedsiębiorstwa. Statystyka publiczna oferuje w tej kwestii katalog „źródeł informacji dla innowacji” [GUS – Działalność Innowacyjna… 2004-2006], w którym pokazano jakie źródła wiedzy są najistotniejsze w działalności innowacyjnej wedle wskazań przedsiębiorstw. W całym kraju przedsiębiorstwa rzadko wskazują na wysokie znaczenie źródeł instytucjonalnych, woj. opolskie nie stanowi tu wyjątku. Wysokie znaczenie jednostek badawczo-rozwojowych wskazuje 4% regionalnych firm przemysłowych – w tej kwestii województwo plasuje się poniżej średniej, wynoszącej 6%. Poniżej średniej znajdują się również analogiczne wskazania dotyczące placówek PAN, zagranicznych instytucji badawczych i uniwersytetów.

0

1

2

3

4

5

[pra

cow

nicy

nau

kow

i B

+R

na

1000

m

iesz

kańcó

w ]

2004 2005 2006 2007 2008


Strona 26



Wykres 22. Liczba jednostek badawczo-rozwojowych przypadająca na 100.000 mieszkańców (2004-2008)


2.2.7. INNOWACYJNOŚĆ WOJEWÓDZTWA OPOLSKIEGO – WSKAŹNIK SYNTETYCZNY18

W prezentacji syntetycznej miary innowacyjności województwa opolskiego wykorzystano wartości wskaźnika „GII” (Indeks Innowacyjności)19. W 2007 r. województwo opolskie plasowało się w grupie regionów w klasie „poniżej średniej” (klasa 4 na 5 wyróżnionych)(mapa 1). W ujęciu dynamicznym Opolszczyzna spadła z klasy średniej (o jedną pozycję z 10 na 11). Należy podkreślić, że spadek ten jest niewielki, pamiętając jednocześnie, że zastosowano ten sam zestaw zmiennych. Województwami, które w tym samym czasie odnotowały awans, które jednocześnie wykazują zbliżony poziom innowacyjności, są: kujawsko-pomorskie i łódzkie.

Niestety dwuletni cykl badawczy nie pozwala na wyciąganie daleko idących wniosków, ale uwzględnienie zmiennych branych pod uwagę przy konstrukcji wskaźnika daje nieco szerszy pogląd na otrzymane wyniki20:

• zmienne opisujące innowacyjność są bardzo silnie – generalnie – ze sobą skorelowane dodatnio. Wystarczy powiedzieć, że na 200 korelacji 28 jest „niemal pełnych”, czyli powyżej 0,9, zaś kolejne 71 można określić jako „bardzo wysokie” (w przedziale 0,7-0,9);

• wśród zmiennych, które wydają się mieć decydujący wpływ na kształtowanie pozostałych statystyk należy wymienić:

18

Wykorzystano ostatnie badanie innowacyjności regionów z 2010 r., bazujące na danych z 2006 i 2007 r. Obecnie trwają analizy obejmujące rok 2008 (wyniki zostaną przekazane Zamawiającemu, zgodnie z umową, gdy tylko zostanie zakończony proces analityczny). 19

Metodologia opisana jest w uwagach metodologicznych. Szerzej zob. też www.geoprofit.euwww.geoprofit.euwww.geoprofit.euwww.geoprofit.eu. 20

W formułowaniu wniosków wykorzystano wyniki korelacji wybranych wstępne 22 zmiennych, które w dobry sposób oddają poziom innowacyjności regionu. Uwaga, w tej części opisującej korelacje wykorzystano materiał z ekspertyzy „Analiza sytuacji w województwie na podstawie danych zastanych: analiza wyników badań stanu innowacyjności województwa z lat 2004-2008”, zespołu autorskiego w składzie: Dziemianowicz, Szmigiel-Rawska, Dąbrowska, Charkiewicz, zrealizowanej na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego w Olsztynie.

0

1

2

3

4

5

6

7

[ je

dnos

tki B

+R

na

100.

000

os. ] 2004 2005 2006 2007 2008


Strona 27



o jednostki badawczo-rozwojowe zarówno działające w przedsiębiorstwach, jak i w nauce, przy czym te pierwsze nieco częściej są skorelowane bardzo silnie z pozostałymi zmiennymi;

o nakłady na B+R w sektorze przedsiębiorstw w przeliczeniu na mieszkańca – jest to zmienna najczęściej niemal w pełni skorelowana z pozostałymi zmiennymi. Wydaje się, że można ją traktować jako swego rodzaju „próbnik” innowacyjności regionu;

• wśród wszystkich wyników tylko 55, to korelacje co najwyżej przeciętne. Wyniki te również występują w szczególnej grupie zmiennych, do której zaliczamy:

o % gospodarstw domowych z komputerem i dostępem do Internetu;

o % przedsiębiorstw prowadzących działalność innowacyjną;

o komputeryzację szkół (bez szkół wyższych);

• co szczególnie ciekawe, to fakt, że między tymi trzema zmiennymi nie odnotowujemy silnych korelacji wewnętrznych, a w przypadku komputeryzacji szkół i komputeryzacji gospodarstw domowych widoczna jest przeciętna korelacja ujemna. Powyższe „anomalie” można tłumaczyć następująco:

o sposób pozyskiwania danych i metodologia badawcza – znacznie odbiegają od statystyk bardzo silnie skorelowanych. Dotyczy to szczególnie sytuacji, gdy przechodzimy od sektora nauki do gospodarstw domowych lub deklaracji przedsiębiorstw;

o inny charakter zjawisk obrazuje całkiem odmienne pola innowacyjności. Za tym musi iść jednak pytanie o znaczenie infrastruktury sieciowej dla ogólnej innowacyjności regionu. Teza, iż sam komputer z dostępem do Internetu nie wystarczy dla wzrostu innowacyjności regionu uzyskuje w tym przypadku potwierdzenie;

o charakter wskaźników – dane dotyczące komputerów w gospodarstwach domowych dotyczą większości populacji, natomiast wartość wskaźnika przedsiębiorstw innowacyjnych jest niska;

o charakter zjawiska komputeryzacji w regionach biedniejszych – bardzo intensywna komputeryzacja w tych regionach jest zjawiskiem stosunkowo niedawnym, związanym z modernizacją. Na efekty tych działań w sektorze przedsiębiorstw należy jeszcze prawdopodobnie poczekać.

Zatem analizując składowe wskaźnika syntetycznego regionu21 można dojść do wniosku, że relatywnie wysoka pozycja niektórych województw (w tym i opolskiego) zależna jest od ich pozycji w tych szczególnych przypadkach zmiennych słabo skorelowanych z głównymi wyznacznikami innowacyjności.

Zmienne budujące wskaźnik syntetyczny wykorzystane zostały (niektóre z nich) do budowy trzech innych wskaźników (mapy 2-4). Pierwszy z nich opisuje innowacyjność gospodarki. Analiza

21

Wskaźnik zbudowany jest w oparciu o następujące zmienne: jednostki B+R w przedsiębiorstwach na 10000 mieszkańców; nakłady na B+R na zatrudnionego w B+R; pracownicy naukowo-badawczy ogółem w przeliczeniu 1000 mieszkańców; nakłady na działalność innowacyjną w przemyśle na mieszkańca; % firm z dostępem do Internetu korzystających z usług administracji; % gospodarstw domowych z komputerem i dostępem do Internetu; przedsiębiorstwa, które prowadziły działalność innowacyjną jako % przedsiębiorstw (przemysł); liczba komputerów z dostępem do Internetu na 100 uczniów we wszystkich szkołach oprócz uczelni wyższych.


Strona 28



wybranych zmiennych związanych stricte z tą tematyką plasuje województwo opolskie na pozycji 11, przy czym w porównaniu z rokiem 2006 odnotowano spadek o 3 miejsca22.

Mapa 1. Wskaźnik syntetyczny innowacyjności województw (GII)Mapa 1. Wskaźnik syntetyczny innowacyjności województw (GII)Mapa 1. Wskaźnik syntetyczny innowacyjności województw (GII)Mapa 1. Wskaźnik syntetyczny innowacyjności województw (GII)

Źródło: www.geoprofit.eu

Mapa Mapa Mapa Mapa 2222. Wskaźnik innowacyjności . Wskaźnik innowacyjności . Wskaźnik innowacyjności . Wskaźnik innowacyjności gospodarkigospodarkigospodarkigospodarki


Zdecydowanie słabiej oceniana jest innowacyjność społeczeństwa województwa opolskiego (w 2007 r. miejsce 16, mapa 3). Należy podkreślić, że w 2006 r. Opolskie znajdowało się na miejscu

22

Wskaźnik ten zbudowano w oparciu o następujące zmienne: jednostki B+R w przedsiębiorstwach na 10000 mieszkańców; nakłady na B+R na zatrudnionego w B+R; nakłady na działalność innowacyjną w przemyśle na mieszkańca; % firm z dostępem do Internetu korzystających z usług administracji; przedsiębiorstwa, które prowadziły działalność innowacyjną jako % przedsiębiorstw (przemysł).

Wskaźnik syntetyczny 2007

Bardzo wysoki (1) Wysoki (4) Średni (4) PoniŜej średniej (5) Niski (2)

Innowacyjno ść - gospodarka 2007



Strona 29



9. Decydujący wpływ na tak istotną zmianę miało pogorszenie się sytuacji względem innych województw w zakresie wykorzystania Internetu przez firmy)23.

Ostatni z analizowanych elementów innowacyjności – sieci – plasuje region na 11. miejscu w klasie poniżej średniej, gdy rok wcześniej była to pozycja 5. – w klasie wysokiej (mapa 4)24. W tym przypadku, oprócz pogorszenia się wcześniej omówionego wskaźnika, doszło do znaczniej poprawy w innych województwach wskaźnika „liczba komputerów z dostępem do Internetu na 100 uczniów we wszystkich typach szkół”.

Mapa Mapa Mapa Mapa 3333. Wskaźnik innowacyjności . Wskaźnik innowacyjności . Wskaźnik innowacyjności . Wskaźnik innowacyjności społeczeństwaspołeczeństwaspołeczeństwaspołeczeństwa


Mapa Mapa Mapa Mapa 4444. Wskaźnik innowacyjności . Wskaźnik innowacyjności . Wskaźnik innowacyjności . Wskaźnik innowacyjności siecisiecisiecisieci


23

W tym przypadku wskaźnik oparty jest o następujące wartości: pracownicy naukowo-badawczy ogółem w przeliczeniu 1000 mieszkańców; % firm z dostępem do Internetu korzystających z usług administracji. 24

Wskaźnik oparty o następujące zmienne: jednostki B+R w przedsiębiorstwach na 10000 mieszkańców; % firm z dostępem do Internetu korzystających z usług administracji; % gospodarstw domowych z komputerem i dostępem do Internetu; liczba komputerów z dostępem do Internetu na 100 uczniów we wszystkich szkołach oprócz uczelni wyższych.

Innowacyjno ść - społecze ństwo 2007


Innowacyjno ść - sieci 2007



Strona 30



Również trendy dotyczące innowacyjności nie są dla województwa opolskiego korzystne (mapy 5 i 6). Prezentowane dane wyraźnie pokazują, że możliwy i wysoce prawdopodobny jest scenariusz koncentracji działalności związanej z innowacjami. Problem rozwoju opartego na wiedzy dotyczy nie tylko województwa opolskiego, ale jest zdecydowanie ogólnopolski. Dużym atutem Opolszczyzny powinno być położenie między silnymi regionami (Dolnośląskie i Śląskie).

Mapa Mapa Mapa Mapa 5555. . . . NNNNakłady na B+R, prognoza 2020akłady na B+R, prognoza 2020akłady na B+R, prognoza 2020akłady na B+R, prognoza 2020


Mapa Mapa Mapa Mapa 6666. . . . Nakłady na działalność innowacyjną, prognoza 2020Nakłady na działalność innowacyjną, prognoza 2020Nakłady na działalność innowacyjną, prognoza 2020Nakłady na działalność innowacyjną, prognoza 2020


Nakłady na B+Rpc 2020, Polska=100

200 - 300 (1)

150 - 200 (0)

125 - 150 (0)

100 - 125 (0)

75 - 100 (1)

50 - 75 (4)

25 - 50 (4)

0 - 25 (6)

Nakłady na innowacje 2020, Polska=100

200 - 300 (1)

150 - 200 (1)

125 - 150 (0)

100 - 125 (3)

75 - 100 (1)

50 - 75 (7)

25 - 50 (1)

0 - 25 (2)


Strona 31



2.3.2.3.2.3.2.3. RSI WOJEWÓDZTWA OPOLSKIEGO A DOSTĘPNE DANE – ZESTAWIENIE

Cele operacyjneCele operacyjneCele operacyjneCele operacyjne Informacje statystyczneInformacje statystyczneInformacje statystyczneInformacje statystyczne Informacje z przeglądu literaturyInformacje z przeglądu literaturyInformacje z przeglądu literaturyInformacje z przeglądu literatury uwagiuwagiuwagiuwagi Cel strategiczny 1.1. Rozwój partnerstwa na rzecz innowacyjności

1.1.1. Integracja środowisk społeczno-

gospodarczych na rzecz innowacji

Brak danych

Niedostateczna koordynacja działań [10, 11, 12]. Polityka wspierania działań innowacyjnych nie odpowiada faktycznym potrzebom biznesu. Relacja władze samorządowe – przedsiębiorcy jest ograniczona i rzadko opiera się na zrozumieniu możliwości oraz oczekiwań obydwu stron [9, 8]. Instytucje naukowo-badawcze zauważają rozwój polityki innowacyjnej w województwie, jednak ich zdaniem wymaga ona wsparcia [3].

Cel trudno mierzalny gdyż dotyczy takich zagadnień jak idee, klimat społeczny, postawy czy kultura. W gruncie rzeczy jego elementy zawierają się we wszystkich dalszych celach (np. koordynacja aktorów). Możliwe ew. osobne badania socjologiczne.

1.1.2. Udoskonalenie

modeli współpracy twórców i odbiorców innowacji

Odnośnie wymienionych w celu kwestii systemu patentowego, dostępne są dane o ochronie własności przemysłowej: w latach 2007 i 2008 uzyskano 42 i 43 patenty na wynalazki, co stawia region na 10 pozycji. W roku 2009: 34 patenty i – pozycja 13. Wynik województwa poprawia przeliczenie na 100 tys. mieszkańców, które plasuje województwo na 7 pozycji w 2009r. W okresie 2004-2006 instytucje naukowe i badawcze były najrzadziej wskazywaaaanymi źródłami informacji dla innowacji w firmach przemysłowych. Jednostki B+R, placówki PAN, instytucje zagraniczne i uczelnie uznano za ważne źródła jedynie w przypadku 3% – 4% przypadków. Taki wynik stawia Opolszczyznę w końcówce zestawienia województw.

Współpraca na linii biznes – instytucje B+R jest w regionie zjawiskiem rzadkim, ma charakter okazjonalny i krótkotrwały [3, 7, 9, 10, 11]. Pośród MSP tylko ok. 5% firm wdraża innowacje w wyniku współpracy z B+R. Istniejące kontakty mają raczej charakter informacyjno-szkoleniowy [3]. W ocenie firm kooperujących, kontakty z B+R mają pozytywny wpływ na rozwój innowacji, negatywne skutki należą do rzadkości [9]. Pośród głównych barier wymieniane są: • czynniki kosztowe [3, 8, 9]; • wąski zakres usług oferowanych firmom

[10, 11]; • procedury i bariery prawne, które nie

sprzyjają współpracy [3, 10, 11]; • brak potrzeby współpracy z nauką [8].

Badania wskazują, że działalność większości badanych instytucji B+R nie jest zorientowana na potrzeby biznesu [10, 11]. Niewystarczający jest również zakres kooperacji między IOB a instytucjami B+R, co ogranicza kojarzenie partnerów technologicznych [10, 11]. Kooperacja z B+R nie jest zdaniem biznesu wystarczająco wspierana finansowo [9]. Na tle innych branż stosunkowo często współpracę z jednostkami B+R oraz uczelniami nawiązują firmy z branży metalowej [8].

Nie wszystkie zagadnienia zawarte w tym celu zostały rozpoznane. Zebrana wiedza pozwala jednak odnieść się do meritum celu i stwierdzić, że sieć powiązań nauka-biznes jest słaba.

1.1.3. Rozwój współpracy firm w obszarze innowacji

Odsetek przedsiębiorstw przemysłowych, które współpracowały w zakresie działalności innowacyjnej wynosi ok. 10% ogółu przedsiębiorstw (2008). Stawia to Opolszczyznę na wysokiej, drugiej pozycji w skali kraju, pomiędzy Śląskiem a Mazowszem. Współpracę w tej dziedzinie podejmują najczęściej firmy duże (w opolskim 44%); w dalszej kolejności firmy średnie (19% - taka wartość stawia Opolszczyznę na pierwszej pozycji, bezpośrednio przed Śląskiem i Dolnym Śląskiem); zdecydowanie najrzadziej małe (4%). Dane wskazują, że zależność

Współpraca między firmami jest ograniczona. Wspólne działania podejmowane są przez połowę przedsiębiorstw, jednak rzadko współpraca ta dotyczy innowacyjności (ok. 1/5 przypadków) [9, 10, 11]. Tylko ok. 7% firm wdrożyło innowacje w wyniku współpracy z innymi firmami [3]. Kontakty firm w tym zakresie nie mają trwałego, długofalowego charakteru [10, 11]. Wyjątek stanowi grupa przedsiębiorstw z udziałem kapitału zagranicznego [7]. Jednocześnie współpraca biznes-biznes jest oceniana jako bardziej efektywna, niż z B+R czy IOB ze wzgl. na partnerski charakter stosunków, oraz elastyczność [9]. Stosunkowo częsta współpraca w branży metalowej. Wspólne rozwiązywanie problemów technologicznych skutkuje tu wymianą wiedzy oraz wprowadzaniem innowacji. Rzadka współpraca w branży budowlanej (1/3 firm w ogóle nie odczuwa potrzeby). Tylko ok. 37% przedsiębiorstw branży chemicznej odczuwa potrzebę współpracy. W przypadku branży rolno-spożywczej – ponad 80% firm jest


Strona 32



Cele operacyjneCele operacyjneCele operacyjneCele operacyjne Informacje statystyczneInformacje statystyczneInformacje statystyczneInformacje statystyczne Informacje z przeglądu literaturyInformacje z przeglądu literaturyInformacje z przeglądu literaturyInformacje z przeglądu literatury uwagiuwagiuwagiuwagi poziomu współpracy proinnowacyjnej od wielkości firmy jest prawidłowością ogólnopolską.

świadomych konieczności współpracy, blisko dwie trzecie kooperuje [8].

Cel strategiczny 1.2. Stworzenie nowoczesnej struktury wdrażania innowacji

1.2.1. Stworzenie systemu

zintegrowanej informacji o

działaniach firm, jednostek sektora

B+R i instytucji okołobiznesowych

Brak danych

Niska ocena regionalnej bazy ofert technologicznych i usługowo-badawczych we wszystkich kategoriach (zakres, jakość, funkcjonalność). Ogólna ocena bazy: 14 miejsce na 20 baz regionalnych [1]. Rzadko do zdobywania wiedzy dot. innowacji przyczynia się współpraca z IOB (31%). Najważniejsze źródła: Internet i prasa fachowa [9, 10, 11]. Jednocześnie to pierwsze, powszechne i bezpłatne, źródło traci na znaczeniu - może to powodować zmniejszenie dostępności wiedzy dot. innowacji wśród małych firm [7]. Poprawa czytelności i przydatności oferty IOB skierowanej do biznesu [10, 11]. Przedsiębiorcy z branży prod. raczej pozytywnie oceniają dostępność fachowych danych na temat źródeł finansowania innowacji (60%) oraz projektów innowacyjnych (54%) [7].

Opis celu mówi o konieczność stworzenia różnych form (banków danych, programów, ośrodków, sieci punktów) ocena funkcjonowania tych elementów wymaga ewentualnych osobnych (jakościowych) badań szczegółowych. Brak informacji co do kwestii kojarzenia technologicznego.

1.2.2. Podniesienie efektywności

mechanizmów finansowania

działań innowacyjnych

Publiczne wsparcie dla firm tak produkcyjnych jak i usługowych stawia województwo na 12 pozycji. Środki na działalność innowacyjną otrzymało odpowiednio 23% i 13% przedsiębiorstw aktywnych innowacyjnie (dane za okres 2004-2006).

Jednym z najważniejszych ograniczeń we wdrażaniu innowacji są wysokie koszty oraz brak środków finansowych. W ostatnich latach odnotowano pewien spadek znaczenia bariery kosztowej, m.in. ze względu na większą dostępność kredytów i pomoc finansową w postaci funduszy kredytowych i poręczeniowych (w ofercie siedmiu z 27 badanych IOB). Problemem jest niedostępność funduszy kapitałowych typu venture capital i seed capital [10, 11]. Wedle firm pozyskiwanie funduszy jest utrudniane przez procedury formalne, co przyczynia się do wydłużania procesu wprowadzania innowacji [9]. W przypadku średnich przedsiębiorstw istnieje związek między finansowaniem zew. i współpracą z innymi firmami – kooperacja przyczynia się do wzrostu liczby projektów współfinansowanych np. z UE [9].

1.2.3. Rozwój instytucji

pośredniczących pomiędzy B+R a

MSP

Brak danych

Zbliżony do średniej wskaźnik liczby instytucji pomostowych; minimalne uczestnictwo instytucji w sieciach formalnych (ograniczone powiązania) [6]. Badania wskazują na niewystarczającą liczbę IOB w regionie [8, 11]. Możliwości istniejących instytucji są zbyt małe, brakuje im efektywnych narzędzi wspierania innowacji [8]. Firmy rzadko korzystają z pomocy IOB w zakresie innowacyjności (7% w roku 2007; spadek w stosunku do roku poprzedniego) [10, 11]. Nieliczne IOB (2 z 27 badanych) uznają wspieranie rozwoju innowacyjności za istotną cześć prowadzonej działalności. Oferta w tym zakresie jest jednak stale wzbogacana (w tym o kwestie transferu technologii itp.) [10, 11]. Mała liczba specjalistów w dziedzinie wdrażania innowacji i transferu technologii w jednostkach B+R oraz IOB; brak takich kadr [11].

Odnośnie funkcjonowania IOB: brak informacji o praktyce i jakości ich działania – do takiej oceny i wniosków wskazane byłoby porównanie z innymi regionami.

Cel strategiczny 1.3. Promocja innowacji i innowacyjności

1.3.1. Promocja postaw

innowacyjnych Brak danych

Zainteresowane wprowadzaniem innowacji jest określane jako „nieznaczne” [7] co w zestawieniu z innymi wynikami sugeruje niedobór postaw innowacyjnych. Zróżnicowanie poziomu zainteresowania innowacyjnością w zależności od powiatu wymaga odpowiednio dopasowanego

Informacji o stosowaniu instrumentów ukierunkowanych na postawy innowacyjne (konkursy, wystawy) dostarczać powinien własny monitoring.


Strona 33



Cele operacyjneCele operacyjneCele operacyjneCele operacyjne Informacje statystyczneInformacje statystyczneInformacje statystyczneInformacje statystyczne Informacje z przeglądu literaturyInformacje z przeglądu literaturyInformacje z przeglądu literaturyInformacje z przeglądu literatury uwagiuwagiuwagiuwagi programu promocji [7]. Ten cel wydaje się

pokrywać z 1.1.1.

1.3.2. Rozwój programów

promujących kulturę

innowacyjności

Odnośnie zawartej w celu kwestii szkoleń: 17% respondentów indywidualnych deklaruje (2009), że zdobyło nowe kwalifikacje lub umiejętności w ostatnim roku. Stawia to region na drugiej pozycji, za Dolnym Śląskiem (poprawa w stosunku do poprzedniej edycji) [Diagnoza Społeczna 2009].

Podnoszenie kwalifikacji zawodowych na podstawie deklaracji firm oceniane jest pozytywnie (w 80% firm pracownicy szkolili się na przestrzeni 2 lat) [10, 11]. Szkoleni byli również pracownicy ok. 70% MSP (w okresie 3 lat). Ponad połowa z nich deklaruje, że szkolenia dotyczą tematu innowacji [9, 3]. Z drugiej strony IOB wskazują na niską frekwencję na organizowanych przez siebie szkoleniach [7] oraz wzrost znaczenia bariery, jaką jest brak umiejętności i wiedzy odnośnie wdrażania innowacji w firmach [11]. Rośnie liczba szkoleń finansowanych przez pracodawców (z 60% do 80%) oraz podejmowanych z własnej inicjatywy [10, 11]. Szczególnie wysokie uczestnictwo w szkoleniach (powyżej 80%) dotyczy branż: budowlanej, chemicznej i prod. spoż. [8].

W dużej mierze pokrywa się z 1.1.1. i 1.3.1.

1.3.3. Promowanie nowoczesnych

produktów i usług powstających w

regionie

Brak danych

Promocja województwa oceniana jest jako przeciętna (ok. 40%) lub dobra (ok. 35%), w 25% przypadków ocena jest negatywna (wartości średnie z trzech pomiarów) [11]. Zgłaszane zastrzeżenia dotyczyły nie tyle jakości, co wyrazistości i „ekspansywności” działań promocyjnych [10]. Promocja regionu jest jednym z najważniejszych przedmiotów działalności regionalnych IOB (po wspieraniu MSP) [11]. Wizytówką regionu może stać się nowoczesny przemysł chemiczny, wspierany przez zaplecze edukacyjno-badawcze [12]. W ocenie ilościowej - niezbyt intensywna obecność tematyki dotyczącej województwa w głównych dziennikach prasowych. Pogorszenie pozycji Opolszczyzny w rankingu województw w kolejnych okresach badań [11].

Wskazane jest podsumowanie i ocena jakościowa stosowanych metod promocji zewnętrznej. Przedstawione obok dane nie są wystarczające do oceny działań tej kwestii. Ponadto analiza „obecności” regionu w publikacjach prasowych [11] wydaje się pomysłem wartym rozwinięcia (ze szczególnym naciskiem na sposób prezentacji regionu).

Cel strategiczny 2.1. Rozwój systemu badań naukowych ukierunkowanych na wzrost gospodarczy regionu

2.1.1. Kreowanie postaw

innowacyjnych w środowisku naukowym

Brak danych Brak danych

Zakres celu niesprecyzowany; brak informacji dotyczących stricte postaw społecznych. Obejmuje zagadnienia poza zasięgiem Władz Regionalnych np. reorientacja systemu edukacji.

2.1.2. Rozwój i unowocześnienie bazy badawczej

jednostek sektora B+R

Brak danych

Zwiększenie liczby instytucji B+R świadczących usługi związane z innowacyjnością (audyt technologiczny, kojarzenie partnerów, doradztwo w zakresie wdrażania) [10, 11]. Dość dobrze rozwinięta baza badawcza i edukacyjna dla przemysłu chem. oraz budownictwa, na którą składają się szkoły zawodowe, uczelnie, ośrodki naukowo-badawcze, instytuty badawcze. Analogicznej bazy brakuje energetyce [12]. Opolskie uczelnie dobrze oceniają swoje wyposażenie w kontekście możliwości prowadzenia badań naukowych; bardziej krytyczna samoocena Inst. Ciężkiej Syntezy Org. oraz Inst. Ceramiki i Mat. Bud. [3].

Brak wystarczających danych do oceny czy cel jest realizowany

2.1.3. Integracja środowisk naukowych

Opolszczyzny celem zwiększenia podaży innowacji


2.1.4. Zwiększenie udziału opolskiej

Brak danych Wnioski z badań bibliometrycznych: niska aktywność publikacyjna regionu; najsilniejszy na

Analizowane informacje zdają się wystarczające


Strona 34



Cele operacyjneCele operacyjneCele operacyjneCele operacyjne Informacje statystyczneInformacje statystyczneInformacje statystyczneInformacje statystyczne Informacje z przeglądu literaturyInformacje z przeglądu literaturyInformacje z przeglądu literaturyInformacje z przeglądu literatury uwagiuwagiuwagiuwagi nauki w

europejskiej przestrzeni badawczej

tle kraju spadek i utrata pozycji w zakresie udziału w publikacjach afiliowanych w Polsce; na tle kraju publikacje afiliowane w woj. opolskim charakteryzują się najniższym wskaźnikiem cytowalności; znaczne ograniczenie przestrzenne współpracy [6]. Aktywność publikacyjna wskazuje na specjalizację Opolszczyzny w dziedzinie nauk inżynieryjno – technicznych [6]. Niewielkie zaangażowanie instytucji z województwa w projekty 6. PR; niewielka liczba zespołów uczestniczących w 6. PR w stosunku do zasobów kadrowych B+R; najniższe w kraju śr. nakłady na zespół projektowy (ex aequo z woj. świętokrzyskim); podregion jako partner projektów, nigdy jako lider; ograniczona współpraca zagraniczna: gł. z Ukrainą [6]. Działalność badanych instytucji B+R ogranicza się raczej do obszaru regionu i kraju; niska skala współpracy z jednostkami badawczymi z Europy i niski poziom zaangażowania w rozwój Europejskiej Przestrzeni Badawczej. Przyczyną tego jest cały czas słaba pozycja i promocja działalności tych jednostek na rynku europejskim [10, 11].

by stwierdzić słabość regionu w tej dziedzinie. Bieżący monitoring aktywności wymagałby cyklicznego pozyskiwania i podsumowywania informacji od placówek naukowo-badawczych.

2.1.5. Zwiększenie atrakcyjności ofert

nauki dla przedsiębiorców

Brak danych

Zbyt wolna reakcja ośrodków badawczo-rozwojowych na potrzeby i niepełne ich rozpoznanie; dla firm szybszy i łatwiejszy jest zakup gotowych technologii. Niedostępność funduszy typu venture capital [7, 10, 11]. Transfer innowacji niedostateczny – firmy rzadko kupują wyniki prac B+R oraz licencje [9]. Pozytywne oceny: potencjału Opolskiego Parku Naukowo-Tech w zakresie transferu technologii [8] oraz działań ICSO i IMMB, które samodzielnie zwracają się do przedsiębiorców ze swoją ofertą [3].

Cel strategiczny 2.2. Wprowadzenie mechanizmów wykorzystywania badań naukowych w przedsiębiorstwach

2.2.1. Wzrost udziału

przedsiębiorstw w finansowaniu

badań naukowych

Sektor przedsiębiorstw generuje 18% regionalnych wydatków na B+R (2008) co sytuuje Opolszczyznę na niskiej, 13 pozycji w rankingu regionów (średnia ok. 30%). Analiza danych z lat 2006, 2007, 2008 wskazuje na rokroczny spadek nakładów na B+R w sektorze opolskich przedsiębiorstw (zarówno w PLN jak i % ogółu). Pozycja województwa ulega pogorszeniu na tle kraju.

Jedynie pojedyncze przypadki finansowania badań przez przedsiębiorstwa, co wynika, zdaniem instytucji B+R, z braku zainteresowania ze strony przedsiębiorców i braku funduszy [10, 11]. Współpracę z firmami w celu pozyskiwania środków na prowadzenie prac badawczych deklarują ICSO, IMMB i Uniwersytet Opolski [3].

2.2.2. Wzrost udziału

przedsiębiorstw w tworzeniu

wspólnych wizji rozwojowych

Brak danych

Wśród ekspertów przygotowujących foresight regionalny byli przedstawiciele zrzeszeń przedsiębiorców (Opolskiej Loży BCC, Opolskiej Izby Gospodarczej, Izby Gospodarczej „Śląsk”) [12].

Możliwości rozpoznania tak sformułowanego celu są nikłe.

2.2.3. Wsparcie dla firm

innowacyjnych z udziałem

pracowników naukowych lub

jednostek naukowych

Udział zatrudnionych w B+R w pracujących ogółem wynosi 0,4%, co stawia województwo opolskie na 13 pozycji (2008). Dane dla wcześniejszych dwóch lat nie wskazują na tendencję rosnącą.

Rosnący, ale nadal nieznaczny, udział przedsiębiorstw z udziałem B+R (11%-14%, większe w branżach: leśnej, przetwórstwa tworzyw, spożywczej, chemicznej i elektromaszynowej – ok. 20%) [7, 10, 11]. Prawie 90% MSP nie podejmuje działań w sferze badawczo-rozwojowej [9, 3]. Skutkuje to niewielką liczbą „własnych” technologii w firmach produkcyjnych (21%) oraz tworzonych tam prototypów (22%) [7]. Dodatkowo większość firm (ok. 90%) nie

Poruszone w opisie celu kwestie firm spin-off i nowych dziedzin B+R pozostają nierozpoznane. Kwestie regionalnego wsparcia firm innowacyjnych wymaga osobnej diagnozy i oceny jakościowej.


Strona 35



Cele operacyjneCele operacyjneCele operacyjneCele operacyjne Informacje statystyczneInformacje statystyczneInformacje statystyczneInformacje statystyczne Informacje z przeglądu literaturyInformacje z przeglądu literaturyInformacje z przeglądu literaturyInformacje z przeglądu literatury uwagiuwagiuwagiuwagi zatrudniała wykwalifikowanych specjalistów branżowych [10, 11]. Wśród firm zajmujących się działalnością B+R maleje odsetek tych posiadających własne zaplecze B+R (z 46% do 30%) a wzrasta tych korzystających z zaplecza innej instytucji (z 28% do 46%) [9, 3].

Cel strategiczny 3.1. Tworzenie warunków do powstawania nowych firm innowacyjnych

3.1.1. Rozwój edukacji

nastawionej na przedsiębiorczość

Odnośnie zawartych w celu technik informatycznych dostępne są dane o komputeryzacji szkół: Opolszczyzna osiąga tu wartości zbliżone do średniej krajowej w przypadku gimnazjów, liceów i szkół zawodowych. Region pozytywnie wyróżnia się w przypadku komputeryzacji szkół podstawowych (krajowa czołówka) [2008; bez placówek specjalnych].

Brak informacji

Można rozważyć potrzebę osobnej diagnozy, jednak w zakresie realizacji polityki regionalnej wspierania edukacji a nie systemu edukacji jako takiego (programy regulowane są centralnie)

3.1.2. Kształcenie dla potrzeb innowacji i

innowacyjności

Brak danych

Wśród kadr IOB i B+R stwierdzono niedobory specjalistów w zakresie wdrażania innowacji oraz transferu technologii (4 z 13 B+R i 3 z 27 IOB zatrudnia takie osoby). Ponadto nie zgłaszane jest zapotrzebowanie na takich pracowników [10, 11], co może utrudniać proces transferu technologii.

Rozpoznanie tego celu wymaga określenia czym jest „wykształcenie z zakresu innowacyjności” a następnie ew. diagnozy.

3.1.3. Rozwój systemu wsparcia

dla „zarodków” innowacyjności


Informacji o stosowaniu instrumentów wymienionych w opisie celu (banków danych, funduszy, punktów info wystawy) dostarczać powinien własny monitoring.

3.1.4. Stworzenie systemu wsparcia

(motywacji) dla młodych

kreatywnych, szczególnie

uzdolnionych naukowców


Potrzeba odrębnej diagnozy, najlepiej we współpracy z regionalnymi instytucjami naukowymi i B+R.

Cel strategiczny 3.2. Zwiększenie innowacyjności MSP województwa

3.2.1. Zwiększenie popytu na

innowacje i innowacyjność

Odnośnie zawartej w celu kwestii współpracy proinnowacyjnej MSP: Średnie i małe firmy współpracują na tym polu rzadziej niż firmy duże (odpowiednio 4%, 19% i 44%; dotyczy firm przemysłowych). Wszystkie te wartości stawiają region w krajowej czołówce (2008). Na podstawie danych z jednego tylko roku nie można jednak wyciągać daleko idących wniosków.

Systematyczny spadek firm dostrzegających bariery we wprowadzaniu innowacji (z 66% do 52%) [10, 11]. Coraz mniejsza jest również liczba przedsiębiorców obawiających się podejmowania ryzyka inwestycyjnego związanego z wprowadzaniem innowacji (do ok. 39%) [7]. Spadek liczby MSP wprowadzających innowacje (z ok. 2/3 do niewiele ponad 1/3) [9, 3]. Większy współpracy w grupie firm dużych (prawie połowa) [3]. Liczba firm deklarujących zainteresowanie realizowaniem działań innowacyjnych w przyszłości spada (z 62% do 25%) [9,3].

Zawarta tu kwestia stymulowania tworzenia i rozwoju małych firm innowacyjnych może być rozpoznana wspólnie z diagnozą odnośnie firm spin-off (kwestia pokrewna z celem 2.2.3).

3.2.2. Wzmocnienie i

rozwój bazy technicznej istniejących

przedsiębiorstw

Brak danych

Co trzecia firma deklaruje posiadanie odpowiedniego wyposażenia tech. umożliwiającego wytwarzanie nowoczesnych dóbr i usług. Następuje wzrost liczby firm decydujących się na zakup wyników prac badawczych lub licencji w celu poprawy stanu technicznego (z 5% do 15%) [9, 3]. Rzadko (13%) wykorzystywana jest możliwość wspólnego zakupu sprzętu przez firmy [10, 11]. Najwyższym poziomem technologicznym


Strona 36



Cele operacyjneCele operacyjneCele operacyjneCele operacyjne Informacje statystyczneInformacje statystyczneInformacje statystyczneInformacje statystyczne Informacje z przeglądu literaturyInformacje z przeglądu literaturyInformacje z przeglądu literaturyInformacje z przeglądu literatury uwagiuwagiuwagiuwagi charakteryzuje się przemysł chemiczny oraz papierniczy [7, 12]. Ponad połowa firm z branż chemicznej, rolno-spożywczej i budowlanej uważa, że nie są opóźnione pod względem technologicznym w stosunku do liderów [8]. Ponad połowa firm wprowadzających innowacje jest zainteresowana udoskonalaniem technologii, procesu produkcyjnego oraz inwestycjami w park maszynowy [3]. Wśród MSP wprowadzających innowacje najczęstszym efektem (prawie 90%) jest wzmocnienie potencjału technicznego [9].

3.2.3. Zwiększenie stopnia

wykorzystania nowoczesnych

systemów zarządzania

Odnośnie wskazanych w celu rozwiązań informatycznych: 18% regionalnych firm stosuje oprogramowanie informatyczne typu CRM do zbierania i przechowywania informacji o klientach a 15% do analizy marketingowej (2009). Wartości te stawiają województwo odpowiednio na 6 i 3 pozycji w kraju. W przybliżeniu co dziesiąte małe i co trzecie średnie przedsiębiorstwo w regionie wprowadziło innowacje procesowe (2008). Stawia to województwo odpowiednio na 7 i 3 pozycji.

Rosnący odsetek przedsiębiorstw (74% w 2007 r.) nieposiadających certyfikatów jakości. Spadek (blisko o połowę) firm, które zamierzają się starać o certyfikat [10, 11]. Eksperci widzą konieczność budowy systemu certyfikacji jakości wytwarzanych produktów [12]. 46% innowacji w MSP dotyczy struktury organizacji lub zarządzania [9].

Brak informacji o systemach jakości

3.2.4. Zwiększenie stopnia

wykorzystania wydatków

publicznych na wspieranie

innowacyjności

Publiczne wsparcie dla firm tak produkcyjnych jak i usługowych stawia województwo na 12 pozycji. Środki na działalność innowacyjną otrzymało odpowiednio 23% i 13% przedsiębiorstw aktywnych innowacyjnie (dane za okres 2004-2006).

Głównym źródłem finansowania innowacji są środki własne przedsiębiorstw, w zdecydowanie mniejszym stopniu wykorzystuje się środki krajowe czy europejskie [9, 8, 10, 11]. Jednocześnie brak środków finansowych jest najważniejszą barierą wprowadzania innowacji [10, 11]. O dofinansowanie ze środków unijnych starało się w latach 2005-2006 40% badanych firm produkcyjnych, przy czym 23% ją otrzymało [7]. Większość MSP nie wykorzystuje funduszy ze względu na niedoinformowanie w tej kwestii oraz skomplikowane procedury ubiegania się o dofinansowanie [9, 3]. Natomiast około 80% firm planujących wdrożenie innowacji deklaruje chęć wykorzystania środków z UE [3].

Osobnej diagnozy wymaga regionalny system wsparcia


Strona 37



3.3.3.3. ANALIZA SWOTANALIZA SWOTANALIZA SWOTANALIZA SWOT

Punktem wyjścia do wskazania mocnych i słabych stron oraz szans i zagrożeń była istniejąca analiza SWOT zawarta w Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Opolskiego na lata 2004-2013 z czerwca 2004 r. W ocenie zespołu autorskiego obecna analiza jest zbyt obszernazbyt obszernazbyt obszernazbyt obszerna. Występuje nadmierna detalizacja zagadnień, choć jednocześnie niektóre zapisy pozostają niesprecyzowane. Duża liczba punktów (z których część pokrywa się) utrudnia koncentrację na zjawiskach kluczowych. Ponadto, część elementów wskazuje na problemy w rozwiązaniach systemowych, które kształtowane są w skali kraju (np. procedury ochrony własności intelektualnej, program edukacji). Są to wskazania słuszne w sensie merytorycznym, jednak ich obecność w analizie SWOT w RSI wymaga zapisów dotyczących lobbingu na rzecz zapobiegania tym zagrożeniom. Jednocześnie zbyt wiele zagadnień „zewnętrznych” po stronie zagrożeń może powodować niekorzystny odbiór dokumentu.

Bazując na przeprowadzonej diagnozie i opiniach ekspertów wskazano więc elementy najważniejsze, które powinny stać się przedmiotem dyskusji instytucji i samorządów Opolszczyzny. Podkreślamy jednocześnie, że jest to propozycja, która powinna być uzupełniona o najnowsze wyniki badań szczegółowych oraz wyniki warsztatów strategicznych w ramach budowy RSI.

W przypadku mocnych stron wybrano elementy wyróżniające województwo, na których można opierać dalszy rozwój. Wyszczególniono tylko te zagadnienia, które są bez wątpienia atutami regionu (pozostałe mocne strony, wymienione w analizie SWOT zawartej w RSI, w świetle przeprowadzonych analiz i opinii ekspertów nie mogą być uznane w pełni za atuty regionu). Dokonano również wyraźnego rozróżnienia na „wewnętrzne i zewnętrzne” czynniki rozwoju innowacyjności. Wewnętrzne to te, które zlokalizowane są lub przebiegają wewnątrz województwa opolskiego, zaś zewnętrzne – poza jego granicami.

Mocne stronyMocne stronyMocne stronyMocne strony

• Położenie Położenie Położenie Położenie regionu w sąsiedztwie silnych ośrodków gospodarczych i naukowych oraz regionu w sąsiedztwie silnych ośrodków gospodarczych i naukowych oraz regionu w sąsiedztwie silnych ośrodków gospodarczych i naukowych oraz regionu w sąsiedztwie silnych ośrodków gospodarczych i naukowych oraz przebieg autostrady Aprzebieg autostrady Aprzebieg autostrady Aprzebieg autostrady A----4444 – położenie i dostępność regionu można uznać za jedną z najważniejszych mocnych stron; poprzez autostradę województwo zyskało bardzo dobre połączenie z silnymi ośrodkami naukowymi i gospodarczymi – wrocławskim, krakowskim oraz aglomeracją śląską. Dobre połączenie fizyczne może wpływać także na transfer wiedzy, technologii i innowacji pomiędzy tymi ośrodkami a województwem opolskim. Aglomeracje te stanowią również istotne „bazy” kadr, instytucji naukowych, placówek edukacyjnych. Autostrada stała się też podstawą do tworzenia platform współpracy międzyregionalnej (zob.: szanse).

• Specjalistyczne instytucje naukowoSpecjalistyczne instytucje naukowoSpecjalistyczne instytucje naukowoSpecjalistyczne instytucje naukowo----badawcze działające w kluczowych dla regionu badawcze działające w kluczowych dla regionu badawcze działające w kluczowych dla regionu badawcze działające w kluczowych dla regionu dziedzinacdziedzinacdziedzinacdziedzinach (szczególnie: chemia i budownictwo)h (szczególnie: chemia i budownictwo)h (szczególnie: chemia i budownictwo)h (szczególnie: chemia i budownictwo) – przemysł w regionie został efektywnie zrestrukturyzowany i posiada zaplecze badawczo-rozwojowe; w opinii ekspertów należy położyć jak największy nacisk na wykorzystywanie tej wiedzy i jej transfer do poszczególnych działów gospodarki. Instytucje zgodne z profilem przemysłowym regionu są podstawą do tworzenia struktur współpracy m.in. klastrów oraz rozwiązań typu Triple Helix25.

• Stosunkowo wysoki odsetek przedsiębiorstw przemysłowych wprowadzających innowacjeStosunkowo wysoki odsetek przedsiębiorstw przemysłowych wprowadzających innowacjeStosunkowo wysoki odsetek przedsiębiorstw przemysłowych wprowadzających innowacjeStosunkowo wysoki odsetek przedsiębiorstw przemysłowych wprowadzających innowacje – podkreśla to przemysłowy charakter województwa; zgodnie z analizowanymi danymi GUS w województwie opolskim ok. 23 % przedsiębiorstw przemysłowych wprowadziło

25

Triple Helix („potrójna spirala”) jest to model sieciowej współpracy między biznesem, uczelniami i władzami, stawiający na rozwój regionalnych procesów innowacyjnych.


Strona 38



przynajmniej jedną innowację (2008), co stawia region nieco powyżej średniej krajowej, jest to więc pewien wyróżnik.

• Rozwój funkcji metropolitalnych Opola jako ośrodka akademickiego i naukowegoRozwój funkcji metropolitalnych Opola jako ośrodka akademickiego i naukowegoRozwój funkcji metropolitalnych Opola jako ośrodka akademickiego i naukowegoRozwój funkcji metropolitalnych Opola jako ośrodka akademickiego i naukowego – Opole znacząco rozwija w ostatnich latach swoje funkcje metropolitalne, w tym jako ośrodek akademicki i naukowo-badawczy. Warto dążyć do wzmacniania tych tendencji. Szczególne znaczenie ma tu potencjał Uniwersytetu Opolskiego oraz Politechniki Opolskiej, podejmujących działania służące transferowi wiedzy.

Słabe stronySłabe stronySłabe stronySłabe strony

• Niedostateczny poziom rozwoju instytucji wspierających innowacyjność i transfer Niedostateczny poziom rozwoju instytucji wspierających innowacyjność i transfer Niedostateczny poziom rozwoju instytucji wspierających innowacyjność i transfer Niedostateczny poziom rozwoju instytucji wspierających innowacyjność i transfer technologiitechnologiitechnologiitechnologii – eksperci podkreślają słabość regionalnych instytucji otoczenia biznesu; również analiza wyników badań krajowych i regionalnych wskazuje na brak odpowiednich narzędzi wsparcia. Wpływa to na ograniczoną współpracę, słabe powiązanie sfery nauki z gospodarką, niedostatek przedsiębiorczości akademickiej. Braki w sferze IOB są zarówno ilościowe jak i jakościowe. Dotyczy to także instytucji finansowych: różnego rodzaju funduszy oraz przedsięwzięć typu business angels.

• Niska skolaryzacja na poziomie wyższymNiska skolaryzacja na poziomie wyższymNiska skolaryzacja na poziomie wyższymNiska skolaryzacja na poziomie wyższym – dostępność kadr z wyższym wykształceniem jest istotnym elementem w budowie innowacyjnej gospodarki; tymczasem, jak wskazali eksperci, wskaźniki skolaryzacji na poziomie wyższym plasują region w gronie najsłabszych26. Jest to zagadnienie wymagające dalszego rozpoznania – kwestią istotną jest tu dopasowanie struktury wykształcenia do wymogów regionalnego rynku pracy.

• Mały udział opolskich instytucji w przestrzeni naukowejMały udział opolskich instytucji w przestrzeni naukowejMały udział opolskich instytucji w przestrzeni naukowejMały udział opolskich instytucji w przestrzeni naukowej – niedostateczne jest umiędzynarodowienie działań opolskiej nauki; w skali kraju brakuje zarówno działań we współpracy z innymi regionami, jak i kooperacji wewnątrz regionu; wzmocnienie współpracy na wszystkich poziomach byłoby bardzo korzystne również ze względu na ograniczone fundusze własne poszczególnych instytucji. Kolejną szansą na zwiększenie udziału opolskiej nauki w przestrzeni krajowej i międzynarodowej są programy UE.

• Brak efektywnego regionalnego systemu praktyk studenckichBrak efektywnego regionalnego systemu praktyk studenckichBrak efektywnego regionalnego systemu praktyk studenckichBrak efektywnego regionalnego systemu praktyk studenckich – kwestia wpisująca się w jedno z głównych zagadnień, tj. problem powiązania edukacji z potrzebami gospodarki. Słabości w tym obszarze to: niewystarczające zaplecze techniczne oraz niewykorzystywanie studentów w działaniu firm. Rezultatem jest zdiagnozowana w badaniach i potwierdzona przez ekspertów, niechęć do zatrudniania absolwentów.

• NieNieNieNiewielkie regionalne nakłady na działalność badawczowielkie regionalne nakłady na działalność badawczowielkie regionalne nakłady na działalność badawczowielkie regionalne nakłady na działalność badawczo----rozwojowąrozwojowąrozwojowąrozwojową – kwestia szeroko opisana we wcześniejszej diagnozie; jest to problem również w kontekście konkurencji – większość regionów kraju, nie wspominając innych regionów Europy zachodniej, wydaje więcej, powiększając tym samym dystans.

• Niedostateczne zaangażowanie władz lokalnych we wspieranie IOBNiedostateczne zaangażowanie władz lokalnych we wspieranie IOBNiedostateczne zaangażowanie władz lokalnych we wspieranie IOBNiedostateczne zaangażowanie władz lokalnych we wspieranie IOB – regionalną politykę wspierania biznesu poprzez tworzenie i wzmacnianie instytucji podzielać powinny władze lokalne – urzędy miast i gmin. Instytucje mają pełnić istotną rolę między innymi w tworzeniu powiązań sieciowych, jednocześnie ich potencjał, jak już stwierdzono, jest obecnie zbyt niski. Choć możliwości IOB nie wynikają tylko z aktywności władz lokalnych, to zbyt małe zaangażowanie samorządów w ich tworzenie i wspieranie uniemożliwi poprawę innowacyjności regionu.

SzanseSzanseSzanseSzanse

• Otwarcie zewnętrznych sieci współpracy na partnerów z OpolszczyznyOtwarcie zewnętrznych sieci współpracy na partnerów z OpolszczyznyOtwarcie zewnętrznych sieci współpracy na partnerów z OpolszczyznyOtwarcie zewnętrznych sieci współpracy na partnerów z Opolszczyzny – sieciowanie („networking”) uznawane jest za podstawowy sposób pokonania różnych słabości w sferze

26

W ujęciu bezwzględnym: łączna liczba absolwentów szkół wyższych w regionie, sytuuje województwo się na przedostatniej pozycji w kraju (2009). W ujęciu względnym: liczba studentów szkół wyższych w przeliczeniu na 10.000 mieszkańców w wieku nominalnie przypisanym temu poziomowi (tj. 19-24) – słaba, 11 pozycja Opolszczyzny w skali kraju; dostrzegalna jest jednak pozytywna tendencja wzrostowa regionu. (Cały przypis – dane GUS).


Strona 39



innowacji (dzięki kumulacji doświadczeń i zasobów). Jednocześnie wspieranie układów sieciowych pozostaje w zasięgu działań władz i instytucji regionalnych. Kroki w kierunku wykorzystania tej szansy zostały już poczynione m.in.: zidentyfikowano główne firmy w ramach branż kluczowych (zob.: literatura), powstają inicjatywy klastrowe (np.: Ekoenergia Opolszczyzny, klaster rolno-spożywczy, Śląski Klaster Drzewny) oraz Biuro Promocji Klastrów. W tym punkcie należy zwrócić uwagę na wschodnich i zachodnich sąsiadów regionu, którzy dysponują stosunkowo silnie rozwiniętymi ośrodkami nauki i badań (instytucje, kadry, doświadczenie, studenci). Śląskie i dolnośląskie są niewątpliwie konkurencją Opolszczyzny w przyciąganiu mieszkańców i inwestorów, co nie wyklucza jednak partnerstwa. Szansą jest wspólna realizacja zamierzeń ponadregionalnych, ukierunkowanych na innowacyjność. Również w przypadku tej szansy, inicjatywy zostały już rozpoczęte – np. porozumienie Autostrada Firm Nowych Technologii.

• Wykorzystanie zagranicznych kontaktów partnersWykorzystanie zagranicznych kontaktów partnersWykorzystanie zagranicznych kontaktów partnersWykorzystanie zagranicznych kontaktów partnerskich do wzmocnienia innowacyjności kich do wzmocnienia innowacyjności kich do wzmocnienia innowacyjności kich do wzmocnienia innowacyjności regionuregionuregionuregionu – województwo opolskie posiada wśród swych regionów partnerskich europejskich liderów w dziedzinie innowacyjności (zob.: rozdział dot. tła europejskiego). Aktywne kontakty z tymi regionami (czego dowodem mogą być misje gospodarcze lub Biuro Współpracy Gospodarczej Urzędu Marszałkowskiego na lotnisku Frankfurt-Hahn) mogą zostać wykorzystane do przenoszenia na grunt opolski doświadczeń zagranicy we wspieraniu innowacyjności, tworzeniu sieci czy promocji.

• Nacisk na rozwój innowacji w skali europejskiej (wzrost nakładów na szeroko rozumianą Nacisk na rozwój innowacji w skali europejskiej (wzrost nakładów na szeroko rozumianą Nacisk na rozwój innowacji w skali europejskiej (wzrost nakładów na szeroko rozumianą Nacisk na rozwój innowacji w skali europejskiej (wzrost nakładów na szeroko rozumianą innowacyjność) innowacyjność) innowacyjność) innowacyjność) – w tym obszarze mieści się zarówno innowacyjność akademicka, jak i działania jednostek badawczo-rozwojowych. Środki te oprócz oczywistych benefitów w postaci organizacyjnej czy finansowej stymulują również kooperację. Inicjatywy takie jak Europejski Program Ramowy dają szansę na umiędzynarodowienie potencjału regionu.

ZagrożeniaZagrożeniaZagrożeniaZagrożenia

• „Drenaż mózgów” przez konkurentów (w szczególności problemem jest „Drenaż mózgów” przez konkurentów (w szczególności problemem jest „Drenaż mózgów” przez konkurentów (w szczególności problemem jest „Drenaż mózgów” przez konkurentów (w szczególności problemem jest odpływ ludzi odpływ ludzi odpływ ludzi odpływ ludzi młodych i wykształconychmłodych i wykształconychmłodych i wykształconychmłodych i wykształconych)))) – zagrożenie to przejawia się w niekorzystnym dla regionu saldzie migracji. Odpływ młodzieży stanowi negatywną przesłankę rozwojową województwa. Pokrywa się to ze wspomnianą wcześniej słabą stroną regionu – niekorzystnymi wskaźnikami dot. liczby studentów uczelni wyższych (zob. przypis do Słabych stron).

• Wysokie koszty prowadzenia działalności gospodarczej powiązane ze słabą dynamiką Wysokie koszty prowadzenia działalności gospodarczej powiązane ze słabą dynamiką Wysokie koszty prowadzenia działalności gospodarczej powiązane ze słabą dynamiką Wysokie koszty prowadzenia działalności gospodarczej powiązane ze słabą dynamiką wzrostu zamożności społeczeństwa wzrostu zamożności społeczeństwa wzrostu zamożności społeczeństwa wzrostu zamożności społeczeństwa – w przypadku MSP dysponujących stosunkowo mniejszym budżetem, niż ich zachodni konkurenci trudniej jest o wygospodarowanie nakładów na działalność badawczo-rozwojową, co więcej, wydatki te są często ograniczane w czasie spowolnienia gospodarczego. Jednocześnie utrzymujący się niski poziom zamożności nie sprzyja rozwojowi modelu opartego o innowacje.

• Silna konkurencja innych województw o pozyskiwanie inwestycji zewnętrznychSilna konkurencja innych województw o pozyskiwanie inwestycji zewnętrznychSilna konkurencja innych województw o pozyskiwanie inwestycji zewnętrznychSilna konkurencja innych województw o pozyskiwanie inwestycji zewnętrznych – niedostatek podmiotów transnarodowych jest jednym z problemów, jakie wymagają szczególnej uwagi ze strony władz regionalnych. Wiąże się to ze stosunkowo słabą oceną działań promocyjnych (choć kwestia ta wymaga osobnej diagnozy).


Strona 40



4.4.4.4. REKOMENDACJEREKOMENDACJEREKOMENDACJEREKOMENDACJE

W tej części opracowania zamieszczono rekomendacje, które zdaniem autorów, mogą przydać się w pracach nad aktualizacją regionalnej strategii innowacyjności.

Rekomendacja 1.Rekomendacja 1.Rekomendacja 1.Rekomendacja 1.

Poszukiwanie korzystnych statystyk iPoszukiwanie korzystnych statystyk iPoszukiwanie korzystnych statystyk iPoszukiwanie korzystnych statystyk i promocja korzystnego wizerunkupromocja korzystnego wizerunkupromocja korzystnego wizerunkupromocja korzystnego wizerunku województwa opolskiegowojewództwa opolskiegowojewództwa opolskiegowojewództwa opolskiego. . . . Zdecydowana większość analizowanych statystyk wyraźnie pokazuje, że województwo opolskie plasuje się w dolnej części rankingu województw. Odzwierciedla to potencjał regionu, ale wskazuje jednocześnie na dwa, naszym zdaniem, bardzo istotne zagadnienia:

• należy wykorzystywać (m.in. w promocji) i ciągle monitorować wskaźniki, które dają Opolszczyźnie względnie wysokie pozycje (np. liczba patentów na 100.000 mieszkańców, współpraca przedsiębiorstw w zakresie innowacji), pamiętając jednocześnie, że działalność innowacyjna będzie koncentrowała się w najsilniejszych ośrodkach metropolitalnych;

• konieczne jest opracowanie systemu „wyławiania” dobrych praktyk pokazujących zachodzące procesy. Pozwoli to uniknąć dyskusji na temat jakości statystyk pochodzących z GUS. Informacje, które powinny być przedmiotem zainteresowania – również dla aktualizacji strategii – muszą opisywać udział Opolszczyzny we wszelkich układach sieciowych o charakterze innowacyjnym (szerzej w dalszej części rekomendacji).


Wsparcie instytucji otoczenia biznesuWsparcie instytucji otoczenia biznesuWsparcie instytucji otoczenia biznesuWsparcie instytucji otoczenia biznesu. Można przyjąć tezę, że słaba innowacyjność regionu jest pochodną problemów występujących w trójkącie biznes – nauka – instytucje otoczenia biznesu (IOB). Zdiagnozowane przez nas problemy oraz głosy eksperckie pozwalają formułować postulat konkretnych działań wzmacniających IOB. Podkreślamy jednak, że w tym przypadku nie chodzi o budowanie nowych instytucji i ich infrastruktury, ponieważ wydaje się, że obecna sieć jest już wystarczająca (chociaż eksperci podnoszą kwestię braku instytucji, które łączyłyby przedsiębiorców i naukowców w obszarze wspólnych badań). W naszej opinii problemem są relacje w sieci. Do działań, które warto rozpatrywać w kontekście zwiększania innowacyjności regionu należą:

• wzrost bezpieczeństwa finansowego – nie możemy ocenić dla jakiej liczby instytucji problemem jest ich całkowita zależność od środków publicznych (głównie UE) i czy takie uzależnienie traktowane jest jako problem. Z pewnością „zdrowe” wydaje się wprowadzanie rozwiązań zwiększających konkurencję, ale jeszcze ważniejsze wydaje się być wprowadzanie kilkuletnich programów wsparcia. Pozwoliłoby to wielu instytucjom – tym najlepszym – spokojniej budować swój potencjał (zwracamy uwagę na problemy związane z fluktuacją kadry);

• wzrost jakości kapitału ludzkiego – cel związany oczywiście z problemem finansowym, ale również można go rozwiązywać przez określone ścieżki rozwoju karier, ukierunkowane szkolenia, system nagród etc. Szczególnie ważne jest przygotowanie kadr IOB w zakresie doradztwa nie tyle w tematyce konkretnych rozwiązań innowacyjnych, co możliwości kontaktowania się z różnymi wyspecjalizowanymi podmiotami, których celem jest wspieranie innowacyjnych rozwiązań;


Strona 41



• wdrażanie programów zachęcających IOB do realizacji projektów, których celem jest wzrost innowacyjności regionu.

• wzrost relacji IOB na linii (w uproszczeniu) – Opole – inne ośrodki krajowe i zagraniczne oraz Opole – subregionalne bieguny wzrostu (Nysa, Kędzierzyn-Koźle). Relacje te powinny być oparte na wysokiej wartości wnoszonej do sieci (nie chodzi o rozdawnictwo środków lecz budowanie relacji korzystnych dla wszystkich partnerów).

Rekomendacja Rekomendacja Rekomendacja Rekomendacja 3333....

Wsparcie opolskiej naukiWsparcie opolskiej naukiWsparcie opolskiej naukiWsparcie opolskiej nauki. Ten obszar w zdecydowanej mierze zależy od sytuacji ogólnokrajowej. Ale tym bardziej działania oddolne mogą okazać się tymi, które będą budowały przewagę konkurencyjną województwa opolskiego. Należy przy tym zwrócić uwagę na fakt, iż inne ośrodki regionalne również starają się zdecydowanie efektywniej włączać swoją sferę nauki w procesy rozwoju gospodarczego. Działania w województwie opolskim powinny być ukierunkowane na następujące obszary:

• wzrost integracji środowiska naukowego, zarówno wewnątrz (wspólne projekty), jak i ze środowiskiem biznesowym (wspólne spotkania, projekty realizowane z pojedynczymi przedsiębiorcami, ale również z samorządem gospodarczym);

• podnoszenie jakości kapitału ludzkiego, m.in. przez wizyty studialne w ośrodkach zagranicznych (oczywiście związane z budowaniem relacji nauka – biznes), kursy i szkolenia w zakresie zarządzania innowacjami, a także kursy podnoszące znajomość języków obcych;

• promocja (np. premiowanie w ocenie konkursowej) i wsparcie finansowe projektów realizowanych we współpracy z innymi ośrodkami naukowymi (najlepiej zagranicznymi) oraz na rzecz i we współpracy z przedsiębiorcami;

• wsparcie rozwoju młodzieży akademickiej w zakresie wykorzystywania i rozwijania swojego potencjału (przedsiębiorczość akademicka, akademickie inkubatory, staże w firmach);

• promowanie projektów, których celem jest unowocześnienie laboratoriów i urządzeń służących edukacji i współpracy z biznesem (badania na zlecenie firm);

• promowanie włączania kontaktów z przedsiębiorcami w proces dydaktyczny młodzieży akademickiej (w tym praktyki studenckie, których celem jest wykonanie projektów na potrzeby biznesu);

• promocja dotychczasowych osiągnięć i dobrych praktyk wywodzących się ze świata nauki w środowisku biznesu (w celu przełamywania stereotypów).


Wsparcie biznesuWsparcie biznesuWsparcie biznesuWsparcie biznesu. Głównym celem tego typu działania powinno być zachęcenie przedsiębiorców do konkurowania opartego o wiedzę. Z jednej strony do działań w tym obszarze można zaliczyć wszystkie instrumenty finansowe (opisane niżej), z drugiej zaś mieszczą się tu liczne działania pośrednie. Do działań takich można zaliczyć:

• rozwój instytucji wspierających innowacyjny biznes (inkubatory przedsiębiorczości, parki technologiczne itp., ale także aniołowie biznesu, brokerzy innowacji) oraz promowanie współpracy między tymi instytucjami a biznesem;

• finansowanie staży w przedsiębiorstwach pracowników naukowych uczelni i jednostek badawczo-rozwojowych, a także finansowanie konkursów i projektów realizowanych przez naukowców i studentów dla przedsiębiorców (np. zamawiane prace magisterskie, doktorskie);

• budowanie ogólnego korzystnego klimatu inwestycyjnego – można założyć, że im więcej będzie rozwijało się w regionie przedsiębiorców, tym więcej będzie również innowacji. Hasło „innowacyjność” powinien uwzględniać system przyciągania inwestorów.


Strona 42




Potrzeba promocji współpracyPotrzeba promocji współpracyPotrzeba promocji współpracyPotrzeba promocji współpracy i innowacjii innowacjii innowacjii innowacji. Innowacja może być stworzona przez jednostkę, jednak jej urynkowienie wymaga już relacji wielu podmiotów. Środowisko innowacyjne charakteryzuje gęsta sieć węzłów (instytucji, organizacji) oraz częste i silne „przepływy relacji”. Problem ten dotyka wymienionych wyżej zagadnień, jednak warto rozpatrzyć specjalne premiowanie (widoczne w innych regionach) projektów, w które zaangażowane są uczelnie, jednostki B+R i sami przedsiębiorcy. W obszarze tym mieści się również promocja innowacyjnych klastrów.

Ważne są tu działania edukacyjne, których celem będzie budowanie świadomości współpracy, kultury współpracy, wiedzy o korzyściach synergicznych itp. Istotnym elementem powinna być ocena możliwości, identyfikacja słabości i strategia wzrostu konkurencji organizacji rozrzuconych po całym województwie.

Również należy wykorzystywać dobre praktyki z różnych obszarów regionu w celu uświadamiania korzyści wynikających ze współpracy i bycia innowacyjnym.


Konieczność zwiększenia środków na innowacjeKonieczność zwiększenia środków na innowacjeKonieczność zwiększenia środków na innowacjeKonieczność zwiększenia środków na innowacje. Istnieją dwa główne źródła finansowania różnych przedsięwzięć – w tym w obszarze innowacyjności. Są to sektory publiczny i prywatny. Myślenie o rozwoju regionalnym przede wszystkim przez pryzmat środków z UE, koncentruje uwagę (również przedsiębiorców) na środkach publicznych. Jest to ważne, szczególnie w Polsce, w której odbywa się nadrabianie zaległości. Jednak wiadomo, że zasadniczy problem tkwi w pobudzeniu kapitału prywatnego, który zechciałby podejmować wysokie ryzyko w przedsięwzięciach innowacyjnych. To kapitał prywatny w dłuższej perspektywie buduje przewagę konkurencyjną w zakresie innowacji (wystarczy przypomnieć, że to właśnie dystans między firmami z UE a firmami amerykańskimi i japońskimi był zdecydowanie większy, niż różnica w wydatkach publicznych na innowacje – była to jedna z przyczyn tworzenia Strategii Lizbońskiej). Z pewnością wiele problemów powinno być rozwiązanych na poziomie co najmniej ogólnopolskim, jednak bierne czekanie na działania odgórne byłoby błędem.

W celu mobilizowania środków oraz efektywnego ich wydawania, zasadne wydaje się być:

• koncentracja wydatków publicznych na określonych i precyzyjnie sformułowanych problemach (barierach rozwoju innowacyjności) – prace nad budową aktualizacji RSI powinny przebiegać właśnie w kierunku określenia kilku najważniejszy problemów;

• dofinansowanie prac badawczych w firmach oraz wdrożeń innowacji otoczone dobrą polityką informacyjno-doradczą – istotne jest, by środki znajdujące się w procesie były dedykowane na rzeczywiste innowacje;

• promowanie i premiowanie firm z Opolszczyzny, które wspierają rozwój innowacyjności. Szczególnie takich, które budują swój potencjał w oparciu o zasoby regionu;

• premiowanie projektów władz lokalnych, które mają wśród swoich celów wzrost innowacyjności;

• wsparcie nawiązywania relacji między przedsiębiorcami (w tym pomysłodawcami, wynalazcami) a odpowiednimi instytucjami otoczenia biznesu w regionie i poza nim – należy założyć, że również poza województwem opolskim znajdują się źródła kapitału inwestycyjnego, który chętnie będzie przeznaczony na innowacje na Opolszczyźnie;

• stały monitoring i transparentność wydatków na innowacyjność w regionie; • promocja inwestycji zagranicznych podnoszących szeroko rozumianą innowacyjność

regionu.


Strona 43




Rozważne formułowanie celów strategicznych w aktualizowanej strategiiRozważne formułowanie celów strategicznych w aktualizowanej strategiiRozważne formułowanie celów strategicznych w aktualizowanej strategiiRozważne formułowanie celów strategicznych w aktualizowanej strategii. Przeprowadzone analizy danych statystycznych oraz literatury przedmiotu wykazały w pewnej części słabości regionu, ale również uwidoczniły trudności w ocenie osiągania założonych celów. Oczywiście trudności te nie powinny być wyznacznikiem zasadności celu, ale sugerujemy, by w pracach nad nową strategią zastanowić się nad koncentracją działań na zagadnieniach najważniejszych oraz sprecyzowaniem celów – również w kontekście docelowych wskaźników.


WykorzystanieWykorzystanieWykorzystanieWykorzystanie benchmarkingu zewnętrznegobenchmarkingu zewnętrznegobenchmarkingu zewnętrznegobenchmarkingu zewnętrznego. . . . W procesie doboru i usprawnienia regionalnych działań pomocnym narzędziem może być analiza porównawcza. Mamy tu na myśli przyjrzenie się mechanizmom i rozwiązaniom stosowanym w innych regionach oraz opracowanie ich pod kątem wdrożenia na Opolszczyźnie. Być może dobrym rozwiązaniem byłoby wykorzystanie tu kontaktów z najbliższymi sąsiadami. Pomimo różnic prawno-administracyjnych rozważyć warto analizę rozwiązań zagranicznych, wykorzystując istniejące kontakty partnerskie z silnymi regionami europejskimi. Porównania regionalnych mechanizmów działania nie dostarcza ani statystyka publiczna ani dostępne wyniki badań własnych, skupiających się na stanie regionu.


Strona 44



5.5.5.5. ANEKSYANEKSYANEKSYANEKSY

5.1.5.1.5.1.5.1. ANEKS I ANEKS I ANEKS I ANEKS I –––– WYKAZ ANALIZOWANYCH WYKAZ ANALIZOWANYCH WYKAZ ANALIZOWANYCH WYKAZ ANALIZOWANYCH PUBLIKACJIPUBLIKACJIPUBLIKACJIPUBLIKACJI

Poniższa numeracja odpowiada przypisom umieszczonym w nawiasach kwadratowych w tabeli w podrozdziale 2.3.

1.1.1.1. CASE CASE CASE CASE ---- Doradcy Sp. z o.o.Doradcy Sp. z o.o.Doradcy Sp. z o.o.Doradcy Sp. z o.o. (2007), Przegląd i ocena przydatności baz danych zawierających informacje na temat innowacyjnych przedsiębiorstw, innowacyjnych technologii, usług i produktów.

2.2.2.2. Gorzelak G., Bąkowski A., Kozak M., Olechnicka A.Gorzelak G., Bąkowski A., Kozak M., Olechnicka A.Gorzelak G., Bąkowski A., Kozak M., Olechnicka A.Gorzelak G., Bąkowski A., Kozak M., Olechnicka A. (2006), Polskie Regionalne Strategie Innowacji: ocena i wnioski dla dalszych działań. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa.

3.3.3.3. Grupa GumułkaGrupa GumułkaGrupa GumułkaGrupa Gumułka (2009), Badanie stanu innowacyjności opolskich MSP oraz aktywności i współpracy instytucji naukowo - badawczych, pod kątem budowy systemu oceny wskaźnikowej na lata 2007-2013 w ramach Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Opolskiego. Katowice.

4.4.4.4. Juchniewicz M., Grzybowska B.Juchniewicz M., Grzybowska B.Juchniewicz M., Grzybowska B.Juchniewicz M., Grzybowska B. (2008), Innowacyjność przedsiębiorstw przemysłu spożywczego w Polsce w ujęciu regionalnym. Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, Stowarzyszenie Rolnictwa i Agrobiznesu, Roczniki Naukowe, Tom IX, zeszyt 3.

5.5.5.5. Kalinowski T.Kalinowski T.Kalinowski T.Kalinowski T. (red.) (2008), Atrakcyjność inwestycyjna województw i podregionów Polski. IBnGR.

6.6.6.6. Olechnicka A., Płoszaj A.Olechnicka A., Płoszaj A.Olechnicka A., Płoszaj A.Olechnicka A., Płoszaj A. (2008), Polska nauka w sieci? Przestrzeń nauki i innowacyjności.

7.7.7.7. Opolskie Centrum Transferu Innowacji, Instytut Mineralnych Materiałów BudowlanychOpolskie Centrum Transferu Innowacji, Instytut Mineralnych Materiałów BudowlanychOpolskie Centrum Transferu Innowacji, Instytut Mineralnych Materiałów BudowlanychOpolskie Centrum Transferu Innowacji, Instytut Mineralnych Materiałów Budowlanych (2007), Obraz przedsiębiorstw województwa opolskiego z nakreśleniem potrzeb warunkujących ich innowacyjny rozwój, Opole.

8.8.8.8. Politechnika Opolska Politechnika Opolska Politechnika Opolska Politechnika Opolska ---- Akademicki Inkubator PrzedsAkademicki Inkubator PrzedsAkademicki Inkubator PrzedsAkademicki Inkubator Przedsiiiięęęębiorczbiorczbiorczbiorczoooośśśścicicici (2007), Perspektywy rozwoju klastrów na Opolszczyźnie, Opole.

9.9.9.9. Politechnika Opolska Politechnika Opolska Politechnika Opolska Politechnika Opolska ---- Akademicki Inkubator PrzedsiębiorczościAkademicki Inkubator PrzedsiębiorczościAkademicki Inkubator PrzedsiębiorczościAkademicki Inkubator Przedsiębiorczości (2007), Raport z badania stanu innowacyjności opolskich MSP pod kątem budowy systemu oceny wskaźnikowej na lata 2007-2013, Opole.

10.10.10.10. Politechnika Opolska Politechnika Opolska Politechnika Opolska Politechnika Opolska ---- Akademicki Inkubator PrzedsiAkademicki Inkubator PrzedsiAkademicki Inkubator PrzedsiAkademicki Inkubator Przedsięęęębiorczobiorczobiorczobiorczośśśści ci ci ci (2006), Stan innowacyjności przedsiębiorstw Opolszczyzny - wyniki badań monitoringowych, część I, Opole.

11.11.11.11. Politechnika Opolska Politechnika Opolska Politechnika Opolska Politechnika Opolska ---- Akademicki Inkubator PrzedsiAkademicki Inkubator PrzedsiAkademicki Inkubator PrzedsiAkademicki Inkubator Przedsięęęębiorczobiorczobiorczobiorczośśśścicicici (2007), Stan innowacyjności przedsiębiorstw Opolszczyzny - wyniki badań monitoringowych, część II, Opole.

12.12.12.12. Politechnika OpolskaPolitechnika OpolskaPolitechnika OpolskaPolitechnika Opolska (2008), Województwo Opolskie Regionem Zrównoważonego Rozwoju Foresight Regionalny 2020r., Opole.


Strona 45



5.2.5.2.5.2.5.2. ANEKS II ANEKS II ANEKS II ANEKS II –––– KARTY WYNIKÓW BADAŃ KARTY WYNIKÓW BADAŃ KARTY WYNIKÓW BADAŃ KARTY WYNIKÓW BADAŃ

Autor opracowania Gorzelak G., Bąkowski A., Kozak M., Olechnicka A.

Tytuł Polskie regionalne strategie innowacji: ocena i wnioski dla dalszych działań

Wydawnictwo, rok wydania Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa, 2006

Zakres przestrzenny Polska w podziale na województwa

Rodzaj badania Analiza danych zastanych (analiza RSI dla wszystkich województw)

Najważniejsze wnioski dla realizacji celu Rozwój

partnerstwa na rzecz

innowacyjności

Brak informacji.

Najważniejsze wnioski dla realizacji celu Stworzenie

nowoczesnej struktury

wdrażania innowacji

Niektóre cele operacyjne według autorów są niezrozumiałe i zbędne np. „podniesienie efektywności mechanizmów finansowania działań innowacyjnych” (czyli jak wdrażać środki pochodzące ze źródeł zewnętrznych). Cel jest błędnie sformułowany, gdyż to instytucje dające pieniądze ustalają reguły montażu środków. Brak doprecyzowanych rozwiązań organizacyjnych (np. „Rolę koordynacyjną w procesie budowy systemu informacji może pełnić planowe do utworzenia Regionalne Transferu Innowacji”). Brak rozstrzygnięcia odpowiedzialności instytucjonalnej za realizację konkretnych celów.

Najważniejsze wnioski dla realizacji celu Promocja

innowacji i innowacyjności

Brak informacji


systemu badań naukowych

ukierunkowanych na wzrost

gospodarczy regionu

Brak informacji

Najważniejsze wnioski dla realizacji celu Wprowadzenie

mechanizmów

wykorzystywania badań

naukowych w

przedsiębiorstwach

Brak informacji

Najważniejsze wnioski dla realizacji celu Tworzenie

warunków do powstawania

nowych firm innowacyjnych

Brak informacji

Najważniejsze wnioski dla realizacji celu Zwiększenie

innowacyjności MSP

województwa

Brak informacji

Uwagi ogólne Atutem Strategii jest horyzontalne sformułowanie priorytetów i celów. Również samą treść celów uznano za interesującą (wymagałaby ona jednak pewnego uporządkowania). Według autorów opracowania dwa (z trzech) priorytetów są trudno rozdzielne (Priorytet I „Efektywny regionalny system wsparcia innowacyjności” i Priorytet II „Zwiększenie wykorzystania potencjału instytucji naukowo – badawczych w województwie”). Za błąd uznano również zbyt dużą ilość celów operacyjnych, które często wykraczają poza ramy tematu innowacji.


Strona 46



Autor opracowania Grupa Gumułka

Tytuł Badanie stanu innowacyjności opolskich MSP oraz aktywności i współpracy instytucji

naukowo-badawczych pod kątem budowy systemu oceny wskaźnikowej na lata

2007-2013 w ramach Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Opolskiego

Wydawnictwo, rok wydania Katowice, 2009

Zakres przestrzenny Województwo opolskie

Rodzaj badania Badanie własne na próbie 1880 przedsiębiorstw sektora MSP, które zatrudniają powyżej 4 pracowników. Z badania wyłączono firmy handlowe i małe zakłady rzemieślnicze. Przeprowadzono również wywiady z 4 instytucjami naukowo-badawczymi. Wykorzystaną metodą była technika telefonicznego wywiadu kwestionariuszowego.



innowacyjności

Przedsiębiorstwa rzadko podejmują współpracę z jednostkami B+R, dotyczy ona tylko co piątej firmy. Wspólne działania mają przede wszystkim charakter informacyjno-szkoleniowy, sporadycznie prowadzą do wdrażania innowacji. Także kooperacja z innymi firmami bardzo rzadko skutkuje wprowadzaniem nowych rozwiązań.

Rozwój partnerstwa wspiera Śląski Klaster Drzewny, który zrzesza kilkadziesiąt firm, jednostki B+R i samorządy terytorialne. Współpraca wspomagana jest również przez Izbę Rzemieślniczą.




Większość (ok. 80%) badanych firm nie współpracuje z instytucjami B+R.



Ponad 2/3 firm bierze udział w szkoleniach podnoszących kwalifikacje pracowników – ponad połowa szkoleń porusza temat innowacji. Większość uczestników należy do kadry kierowniczej.

Promocją idei zrzeszania się i tworzenia grup producenckich zajmuje się Ośrodek Doradztwa Rolniczego.




gospodarczy regionu

Ofertę z zakresu badań naukowych dla przedsiębiorców posiadają: Instytut Ciężkiej Syntezy Organicznej oraz Instytut Mineralnych Materiałów Budowlanych – istotny jest potencjał tych instytucji.


mechanizmów


naukowych w

przedsiębiorstwach

Zdecydowana większość firm nie prowadzi działań badawczo-rozwojowych. Spośród tych, które takie działania podejmują, co trzecia posiada własne zaplecze B+R, a połowa korzysta z zaplecza innej instytucji. Ponad połowa innowacji jest wdrażana na skutek prowadzenia prac badawczych.

Wedle badanych jednostek badawczych ograniczeniem w powiązaniach nauka-biznes, poza oczywistą kwestią finansów, jest niedostatek instytucji transferu technologii.




Brak informacji.


innowacyjności MSP

województwa

Ponad 1/3 przedsiębiorstw wprowadza innowacje, a co czwarta planuje ich wdrożenie w przyszłości. Największy odsetek firm wdrażających innowacje znajduje się w grupie przedsiębiorstw dużych – prawie połowa z nich podejmuje takie działania. Co drugie przedsiębiorstwo jest zainteresowane nowymi rozwiązaniami technologicznymi, co piąte – rozwiązaniami organizacyjnymi. Obecnie najwięcej innowacji dotyczy nowych produktów, rozwoju produkcji i wyposażenia technicznego.

Zwiększaniu innowacyjności służą projekty realizowane przy pomocy środków unijnych. Korzysta z nich co piąte przedsiębiorstwo, a chęć pozyskania dofinansowania deklaruje około 80% firm.


Strona 47



Uwagi ogólne Większość zawartych w opracowaniu rekomendacji ogranicza się do wskazania konieczności prowadzenia działalności informacyjnej w poszczególnych sferach.

Autor opracowania Kalinowski T. (red.)

Tytuł Atrakcyjność inwestycyjna województw i podregionów Polski 2008

Wydawnictwo, rok wydania Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, 2008

Zakres przestrzenny Analiza atrakcyjności inwestycyjnej na poziomie województw oraz podregionów.

Rodzaj badania Badanie dostępnych danych statystycznych, obejmujące swoim zasięgiem obszar całego kraju, którego celem było określenie atrakcyjności inwestycyjnej województw oraz atrakcyjności inwestycyjnej podregionów w ramach 3 kategorii: działalności przemysłowej, usługowej oraz zaawansowanej technologicznie.



innowacyjności

Partnerstwo w pierwszej kolejności dotyczyć powinno zwiększania aktywności wobec inwestorów (np. poprzez promocję czy rozszerzanie oferty inwestycyjnej). Efektem czego będzie tworzenie klimatu przedsiębiorczości, który stanowić może podstawę w nawiązywaniu współpracy w zakresie innowacyjności między władzami a przedsiębiorstwami. Zapewni również możliwość wymiany doświadczeń, wzorów czy zachowań z regionów/krajów, z których pochodzą inwestorzy.

Wszystko to przyczyni się do integracji środowisk społeczno-gospodarczych a w konsekwencji stworzenia sieci współpracy na rzecz innowacyjności wśród wszystkich elementów regionalnego systemu innowacji.




Instytucje oraz ośrodki naukowo-badawcze mają duże znaczenie dla atrakcyjności inwestycyjnej regionu. Poziom rozwoju tych organizacji oddziałuje również na innowacyjność.

W ramach tworzenia nowoczesnej struktury wdrażania innowacji zalecane jest wzmocnienie roli IOB jako instytucji pośredniczących między sektorem B+R a przedsiębiorstwami (np. poprzez zwiększenie ich liczby, rozbudowę już istniejących oraz rozpowszechnienie informacji o prowadzonej działalności w zakresie innowacyjności, ale nie tylko).



Pośredni wpływ na atrakcyjność inwestycyjną województw ma infrastruktura społeczna, w tym budowanie odpowiedniego klimatu społecznego, w szczególności istotnego z punktu widzenia innowacji i innowacyjności. Klimat ten powinien charakteryzować się otwartością, która sprzyja rozwojowi kreatywności i innowacyjności mieszkańców, co z kolei ma znaczenie dla lokalizacji działalności zaawansowanej technologicznie. Elementem programów promujących kulturą innowacyjności powinny być działania zmierzające do budowania atmosfery otwartości.

Kreowanie pozytywnego wizerunku województwa to ważny element atrakcyjności inwestycyjnej. W tym zakresie większy nacisk powinien być położony na promowanie powstających w regionie nowoczesnych produktów oraz usług.




gospodarczy regionu

Pod względem rozwoju infrastruktury gospodarczej województwo opolskie znajduje się w środku stawki (7 miejsce w kraju). Obecność ośrodków naukowo-badawczych, gęstość IOB oraz odbywające się na obszarze województwa imprezy targowo-wystawiennicze, szczególnie o charakterze międzynarodowym, stwarzają możliwość nawiązywania nowych kontaktów, prowadzących do stałej współpracy w zakresie rozwoju systemu badań naukowych. Dodatkowo mogą przyczynić się do kreowania postaw innowacyjnych w środowisku badaczy i naukowców.


mechanizmów


naukowych w

Realizacji celu sprzyjać mogą kontakty z zagranicznymi inwestorami nawiązywane za pośrednictwem targów i innych form kontaktów.

Istotne znaczenie może mieć również wsparcie pieniężne udzielane przedsiębiorstwom, które dzięki temu będą mogły aktywnie uczestniczyć w badaniach naukowych, np. poprzez ich finansowanie.


Strona 48



przedsiębiorstwach




Tworzenie warunków do powstania nowych, innowacyjnych firm w pierwszej kolejności wymaga zbudowania odpowiedniego klimatu społecznego. Kreowanie atmosfery otwartości, sprzyjającej wymianie myśli, poglądów, doświadczeń, powinno opierać się na działaniach IOB, ośrodków B+R oraz pozostałych instytucji tworzących sieci infrastruktury społecznej i gospodarczej.

Niska pozycja (14 miejsce w kraju) pod względem zasobów i kosztów pracy powinna pobudzić działalność władz w zakresie podnoszenia kwalifikacji. Co może przyczynić się do rozwoju przedsiębiorczości i innowacyjności ludności a w konsekwencji stworzy również odpowiednie warunki i możliwości tworzenia firm innowacyjnych.


innowacyjności MSP

województwa

Wpływ na atrakcyjność inwestycyjną województw ma chłonność rynku zbytu, która określona została na podstawie m.in. wydatków inwestycyjnych przedsiębiorstw oraz pozostałych instytucji. Województwo opolskie pod tym względem ocenione zostało raczej niekorzystnie (9 miejsce w kraju).

Poprawa sytuacji może nastąpić dzięki większemu zaangażowaniu środków publicznych (krajowych i zagranicznych, w tym szczególnie unijnych). Uzyskane fundusze będą mogły być przeznaczone na realizację pozostałych celów operacyjnych – rozbudowy i modernizacji bazy technicznej przedsiębiorstw oraz większego wykorzystania nowoczesnych systemów zarządzania.

Uwagi ogólne Warto zwrócić uwagę, że podregiony województwa opolskiego charakteryzują się różnym poziomem atrakcyjności inwestycyjnej dla działalności zaawansowanej technologicznie. Podregion opolski wykazuje przeciętny w skali kraju poziom, natomiast warunki oferowane przez podregion nyski są o klasę gorsze.

Województwo opolskie charakteryzuje się niższym niż średnia poziomem atrakcyjności inwestycyjnej (najwyższe pozycje to 7 – w dostępności transportowej, infrastrukturze gospodarczej i bezpieczeństwie powszechnym, najniższa 14 – zasobach i kosztach pracy).

Autor opracowania Olechnicka A., Płoszaj A.

Tytuł Polska nauka w sieci? Przestrzeń nauki i innowacyjności

Wydawnictwo, rok wydania Warszawa, 2008

Zakres przestrzenny Polska (podregiony NTS3 dla roku 2006; zob.: Uwagi ogólne)

Rodzaj badania Opracowanie bazuje na analizie danych zastanych. Metodologię opisano w „Uwagach ogólnych”.



innowacyjności

Brak informacji.




W Opolu zidentyfikowano 5 instytucji pomostowych. Jest to wynik zbliżony do średniej krajowej i pozytywny wyróżnik regionu. Spośród opolskich instytucji tylko jedna należała do formalnej sieci współpracy (Sieci Ośrodków Innowacyjnych NOT). Niska przynależność do sieci formalnych powoduje praktycznie wykluczenie instytucji opolskich z siatki powiązań między podregionami kooperującymi w tym zakresie. Wiąże się to także z ograniczeniem dostępu do zasobów danych oferowanych przez sieci organizacji pomostowych.



Brak informacji.


Województwo opolskie w latach 2005 - 2006 charakteryzowało się bardzo niskim udziałem w publikacjach indeksowanych w bazie Web of Science (0,9% publikacji z


Strona 49





gospodarczy regionu

polską afiliacją). Kolejnym negatywnym wyróżnikiem opolskiego jest najsilniejszy na tle kraju spadek (o 21%) i utrata pozycji (spadek o 3 pozycje, z 13 na 16 w rankingu podregionów) w zakresie udziału w publikacjach afiliowanych w Polsce (w latach 2001/2-2005/6). Biorąc pod uwagę wskaźnik cytowalności (liczba cytowań przypadająca na jedną publikację) województwo opolskie osiąga najgorsze wyniki (ex aquo z woj. warmińsko–mazurskim i podkarpackim). Trzeba jednak pamiętać, że liczba cytowań do pewnego stopnia jest pochodną liczby publikacji oraz specjalizacji dziedzinowej. W przypadku województwa opolskiego wyraźnie aktywny publikacyjnie (poza głównym ośrodkiem - Opolem) jest Kędzierzyn - Koźle. Województwo opolskie prowadzi ograniczoną przestrzennie współpracę koncentrując swoje relacje w bliskim otoczeniu. Jest to przykład podregionu o niewielkiej liczbie publikacji, poniekąd „uzależnionego” pod względem wydawniczym od najbliższego terytorialnie, silniejszego partnera – w tym wypadku Wrocławia (30% publikacji w kooperacji z tym podregionem). Także we współpracy zagranicznej opolskie charakteryzuje się ograniczonym zasięgiem przestrzennym zarówno w wymiarze europejskim, jak i światowym. Województwo publikuje przede wszystkim wspólnie z instytucjami z Ukrainy. Publikacje instytucji opolskich ukazywały się w czasopismach o niższej wartości miernika Impact Factor (w większości trafiały do mniej prestiżowych czasopism). Województwo opolskie, biorąc pod uwagę aktywność publikacyjną, specjalizuje się w dziedzinie nauk inżynieryjno – technicznych. Niskie zaangażowanie regionu w projekty 6 Programu Ramowego, niewielka liczba zespołów uczestniczących w 6. PR w stosunku do zasobów pracowników sektora B+R. Stosunek ten jest gorszy jedynie w województwach Polski Wschodniej oraz w województwie kujawsko-pomorskim. Negatywnym wyróżnikiem opolskiego są także najniższe w kraju (ex aequo z woj. świętokrzyskim) średnie nakłady na zespół projektowy finansowany ze środków 6. PR (55 – 69 tys. Euro) przy równie niskich nakładach ogółem na zespół. W ramach sieci współpracy krajowej (6. PR) podregion opolski był jedynie partnerem w realizowanych projektach (nigdy nie był liderem). Najwięcej wspólnych projektów zostało zrealizowanych z podregionem warszawskim i wrocławskim. Z pozostałymi podregionami krajowymi liczba wspólnych projektów nie przekraczała 2 na danego partnera. W ramach współpracy międzynarodowej województwo opolskie kooperowało jedynie z instytucjami z Ukrainy.


mechanizmów


naukowych w

przedsiębiorstwach

Brak informacji




Brak informacji


innowacyjności MSP

województwa

Brak informacji

Uwagi ogólne Metodologia analizowanego raportu jest zróżnicowana w ramach jego trzech podstawowych części:

1. Listę instytucji pomostowych funkcjonujących w Polsce oraz sformalizowanych sieci współpracy opracowano na podstawie przeglądu literatury tematu, baz danych dostępnych w Internecie, stron internetowych wybranych instytucji oraz formalnych sieci współpracy. W ten sposób zidentyfikowano 191 instytucji oraz wybrano pięć formalnych sieci współpracy. Informacje zbierane były w roku 2008, odzwierciedlają jednak stan instytucji i ich przynależność do sieci w roku 2007.


Strona 50



2. Do opracowania listy polskich publikacji wykorzystano dwie elektroniczne bazy danych (Web of Science oraz Journal Citation Report) indeksujące opisy bibliograficzne publikacji pojawiających się w wybranych czasopismach naukowych oraz cytowania naukowe tych publikacji. Dodatkowo przeanalizowano obecność polskich publikacji w czasopismach, którym przypisana jest wartość wskaźnika Impact Factor, będącego miarą prestiżu i siły oddziaływania danego czasopisma. Należy pamiętać, że wykorzystane bazy danych nie obejmują publikacji ze wszystkich światowych czasopism naukowych oraz że liczba publikacji w istotnym stopniu zależy od dyscypliny naukowej jakiej dotyczy.

3. Do opracowania bazy polskich zespołów badawczych uczestniczących w 6. PR wykorzystano statystyki KPK (Krajowego Punktu Kontaktowego) oraz dane zawarte w bazach Wspólnotowego Serwisu Informacyjnego Badań i Rozwoju CORDIS.

Dostępne dane przeanalizowano na poziomie podregionów (NUTS3), które obowiązywały w roku 2006 (od roku 2008 obowiązuje inny podział na podregiony NUTS3). Jednocześnie włączono sześć miast do otaczających je podregionów (w związku z tym analizę prowadzono na 39 podregionach, a nie 45). W podziale jednostek NUTS3 z 2006 roku istotnym jest fakt, że granice podregionu opolskiego pokrywały się dokładnie z granicami województwa opolskiego. W związku z tym informacje dotyczące podregionu opolskiego dotyczą zawsze całego województwa.

Autor opracowania Opolskie Centrum Transferu Innowacji oraz Instytut Mineralnych Materiałów Budowlanych

Tytuł Obraz przedsiębiorstw województwa opolskiego z nakreśleniem potrzeb

warunkujących ich innowacyjny rozwój

Wydawnictwo, rok wydania Opolskie Centrum Transferu Innowacji i Instytut Mineralnych Materiałów Budowlanych, Opole, 2007

Zakres przestrzenny województwo opolskie

Rodzaj badania Badanie własne przeprowadzone w grupie przedsiębiorstw produkcyjnych, zatrudniających ponad 5 osób, w latach 2005-2006 na podstawie indywidualnych wywiadów kwestionariuszowych. Szczególny nacisk położony został na analizę m.in.: stosowanych technologii, działalność rozwojową przedsiębiorstw, współpracę z sektorem B+R. Wyniki prezentowane są w układzie branżowych i terytorialnym.



innowacyjności

Badania wskazują na brak zaangażowania w podejmowanie współpracy, zarówno ze strony przedsiębiorców, IOB, jak i instytucji B+R. W przypadkach, gdy do współpracy dochodzi, to podejmowane inicjatywy mają charakter krótkotrwały.

Poza czynnikami natury finansowej (brak środków czy wysokie ceny usług oferowanych przez IOB oraz ośrodki B+R) istotne ograniczenie w kontaktach stanowi sposób myślenia przedsiębiorców (obawa przed konkurencją czy przekonanie o braku potrzeby nawiązywania trwałych kontaktów z innymi firmami; brak wiary w uzyskanie pomocy ze strony sektora B+R).




Zdaniem przedsiębiorców poprawia się dostępność informacji o innowacjach, szczególnie o źródłach finansowania i realizowanych projektach innowacyjnych. Zagrożeniem dla małych firm, może być jednak spadające znaczenie Internetu jako drogi przekazu i wymiany wiedzy. Pozostałe źródła wiążą się zazwyczaj z ponoszeniem większych kosztów i większych nakładów pracy.

Zainteresowanie usługami oferowanymi przez IOB jest zróżnicowane terytorialnie i branżowo. Zasadniczo jednak, przedsiębiorcy oczekują pomocy w poszukiwaniach partnerów technologicznych oraz dostawców nowych technologii. Ważnym elementem funkcjonowania IOB powinno być również działalność doradczo-informacyjna, obejmująca źródła finansowania innowacyjności oraz możliwości udziału w projektach badawczo-rozwojowych współfinansowanych ze środków krajowych lub unijnych.


Strona 51





Pomiary zainteresowania kwestiami innowacji i innowacyjności wykazały istotne różnice w zależności od badanego powiatu. W związku z tym proponuje się stworzenie programu promocyjnego odpowiadającego na zapotrzebowanie. Działania powinny być skierowane przede wszystkim do przedsiębiorstw w powiatach o niższym poziomie zainteresowania innowacyjnością, aby umożliwić ich aktywizację w tym zakresie.

Mimo deklaracji o konieczności podnoszenia kwalifikacji, w związku z podejmowanymi działaniami modernizacyjnymi, faktyczna liczba przeszkolonych osób jest niewielka. IOB zwracają uwagę na niską frekwencję na prowadzonych seminariach i kursach, nawet w przypadku finansowania za pomocą środków z UE. Wymagane jest zatem zbadanie możliwych przyczyn tego zjawiska a następnie przełamywanie ujawnionych barier.




gospodarczy regionu

Współpracę z sektorem B+R ograniczają zbyt wolne reakcje ośrodków naukowych i badawczych na zgłaszane przez przedsiębiorców zapotrzebowanie. Szybszym i łatwiejszym rozwiązaniem jest zakup gotowych technologii niż udział w czasochłonnych i kapitałochłonnych badaniach. W zakresie innowacyjności firmy oczekują, przede wszystkim, doradztwa technicznego.

Większe zainteresowanie ofertą ośrodków B+R wykazują przedsiębiorstwa z tych branż, które posiadają własną reprezentację naukową w województwie.


mechanizmów


naukowych w

przedsiębiorstwach

Koncentracja na minimalizacji kosztów nie sprzyja tworzeniu działów badawczo-rozwojowych w firmach. Jedynie w co dziesiątym przedsiębiorstwie funkcjonują takie jednostki. W dziedzinie tej przodują duże firmy z branż leśnej, przetwórstwa tworzyw, spożywczej, chemicznej i elektromaszynowej. Taka sytuacja niekorzystnie wpływa na liczbę „własnych” technologii oraz liczbę tworzonych prototypów. Dodatkowo mniej niż połowa przedsiębiorstw wytwarzających „własne” technologie czy prototypy dąży do ich ochrony prawnej (tzn. opatentowania czy zarejestrowania jako wzorów użytkowych).




Przedsiębiorcy nie dostrzegają potencjalnych korzyści płynących z współpracy ze studentami czy doktorantami w zakresie wdrażania innowacji. Bardziej aktywne są w tym zakresie jedynie branże: metalurgiczna, elektromaszynowa, stolarska i papiernicza. Może to być znaczne ograniczenie dla rozwoju systemu wsparcia dla młodych zdolnych naukowców.


innowacyjności MSP

województwa

Zaobserwowano zróżnicowanie popytu na usługi IOB i ośrodków B+R w zakresie innowacyjności, w zależności od badanego powiatu oraz branży.

Szansą na podniesienie poziomu innowacyjności opolskich przedsiębiorstw produkcyjnych, a przez to i całego województwa, są zmniejszające się obawy firm przed podejmowaniem ryzyka (szczególnie finansowego) wiążącego się z wdrażaniem nowych rozwiązań. Jest to pierwszy i podstawowy krok ku innowacyjności regionu. Inne korzystne zjawiska to: posiadanie i modyfikowanie strategii rozwojowych firm, modernizacja parku maszynowego.

Przedsiębiorcy dobrze lub bardzo dobrze (łącznie ok. 60% ankietowanych) oceniają sytuację finansową swojej firmy. Sprzyjałoby to wprowadzaniu innowacji, gdyby nie koncentracja na minimalizacji kosztów i maksymalizacji zysków zamiast na długookresowym rozwoju firmy.

Uwagi ogólne Ankietę wypełniło ok. 42% przedsiębiorstw produkcyjnych, można więc mówić o reprezentatywności grupy. Ważne jest również przeprowadzenie w 2006 roku dwóch sondaży monitorujących wśród firm deklarujących zainteresowanie zagadnieniami związanymi z innowacyjnością i innowacjami. Dzięki czemu, przynajmniej częściowo, badania pozwalają wnioskować o dynamice obserwowanych zjawisk.


Strona 52



Autor opracowania Politechnika Opolska, Akademicki Inkubator Przedsiębiorczości

Tytuł Perspektywy rozwoju klastrów na Opolszczyźnie

Wydawnictwo, rok wydania Politechnika Opolska, Akademicki Inkubator Przedsiębiorczości, Opole 2007


Rodzaj badania Opracowanie bazuje na statystyce publicznej – dane pochodzą z Rocznika Statystycznego Województwa Opolskiego oraz Instytutu Badań nad Gospodarką Rynkową (zestawienia na podstawie danych z GUS-u i REGON-u).



innowacyjności

Wśród potencjalnych klastrów pojawiają się klastry: maszynowo-narzędziowy, drzewno-meblowy, metalowy, budowlany, chemiczny, rolno-spożywczy. Często współpracują ze sobą firmy z branży metalowej i rolno-spożywczej, rzadziej wspólne działania podejmują podmioty z branży budowlanej i chemicznej. Większość (ok. 2/3) przedsiębiorstw rolno-spożywczych należy do organizacji zrzeszającej, w branży budowlanej i chemicznej jest to zjawisko występujące rzadziej (co czwarta firma jest stowarzyszona). Inaczej sytuacja wygląda w przypadku kooperacji z jednostkami B+R. Najczęściej dotyczy ona sektora metalowego, rzadziej – budowlanego i chemicznego, najrzadziej – rolno-spożywczego. Współpraca między firmami jest wspierana przez organizacje: Izbę Gospodarczą „Śląsk”, Opolską Izbę Gospodarczą, Izbę Rzemieślniczą w Opolu.

Ofertę IOB należy dostosować do potrzeb kluczowych branż.




Działania IOB w regionie są oceniane jako nieefektywne ze względu na brak odpowiednich narzędzi wspierania innowacji oraz niewystarczającą liczbę tego typu instytucji. Przedsiębiorstwa najczęściej korzystają z oferty firm konsultingowych, marketingowych, projektowych oraz kancelarii prawnych.



Idea klastrów jest promowana przez Klaster Stolarz Śląski, który organizuje warsztaty dla przedsiębiorców związane z tematyką współpracy. Rozpowszechnianiu tej idei służy także projekt prowadzony przez Politechnikę Opolską – Regionalne Biuro Promocji Klastrów.

Kształtowaniu postaw innowacyjnych służy udział pracowników w szkoleniach, konferencjach i seminariach. Zdecydowana większość firm z branż: budowlanej, chemicznej i rolno-spożywczej organizuje takie wydarzenia bądź deleguje na nie swoich pracowników.

Odnośnie promocji inwestycyjnej wskazana jest identyfikacja „brakujących ogniw” w łańcuchu tworzących się i potencjalnych klastrów a następnie próby pozyskania tak sprecyzowanych inwestorów. W spójne działania promocyjne należy zaangażować środowisko biznesu i nauki.




gospodarczy regionu

Duży potencjał badawczy posiada Opolski Park Naukowo-Techniczny, który działa przy Politechnice Opolskiej. Ma on szansę skutecznie wspomagać rozwój współpracy między sektorem przedsiębiorstw i sektorem nauki oraz przyczyniać się do transferu nowoczesnych technologii.


mechanizmów


naukowych w

przedsiębiorstwach

Badania naukowe są wykorzystywane w 1/3 przedsiębiorstw z branży budowlanej, z czego co dziesiąta firma posiada własną jednostkę zajmującą się tworzeniem nowych produktów lub usług. Sfera B+R nie należy do grupy istotnych źródeł wiedzy w działaniach innowacyjnych firm.

Wnioskować można o konieczności wzmocnienia IOB, w tym wzmacniania konkurencyjności regionalnych parków naukowo-technologicznych. Wskazane jest uproszczenie procedur w jednostkach B+R (ich uelastycznienie).




Brak informacji.


Innowacje produktowe wprowadza prawie połowa przedsiębiorstw z branży budowlanej i rolno-spożywczej oraz 3/4 z branży chemicznej; natomiast innowacje organizacyjne


Strona 53



innowacyjności MSP

województwa wprowadza co trzecia firma sektora budowlanego i rolno-spożywczego i co czwarta sektora chemicznego.

Uwagi ogólne Dokument zawiera charakterystykę potencjalnych klastrów wraz z ich oceną jakościową i wskazaniami dla ich przyszłego rozwoju. Realizuje po części rekomendacje z innych opracowań tj. identyfikację gł. aktorów w branżach rozwojowych regionu.

Autor opracowania Politechnika Opolska, Akademicki Inkubator Przedsiębiorczości

Tytuł Raport Badanie stanu innowacyjności opolskich MSP pod kątem budowy systemu

oceny wskaźnikowej na lata 2007-2013

Wydawnictwo, rok wydania Politechnika Opolska, Akademicki Inkubator Przedsiębiorczości, Opole 2007


Rodzaj badania Badanie własne na próbie 800 przedsiębiorstw sektora MSP, które zatrudniają powyżej 4 pracowników. Badaniami nie objęto firm handlowych i małych zakładów rzemieślniczych. Technika telefonicznego wywiadu kwestionariuszowego.



innowacyjności

Przedsiębiorstwa rzadko współpracują z innymi firmami w zakresie wprowadzania innowacji. Niewielka jest też współpraca z jednostkami B+R (ok. 18%). Współpraca z B+R ma pozytywny wpływ na działania innowacyjne, jednak jako bardziej efektywne oceniane jest współdziałanie z innymi przedsiębiorstwami. Mimo takiej oceny firmy nie wykorzystują swojego potencjału w zakresie tworzenia struktur sieciowych i klastrów.

Rekomenduje się wspieranie układów sieciowych i konsorcjów projektowych oraz wzmacniania roli IOB jako węzłów sieci współpracy. Kolejną kwestią jest potrzeba identyfikacji regionalnych liderów innowacji i próba wspierania wokół nich struktur klastrowych.




Przedsiębiorstwa najczęściej czerpią informacje dotyczące innowacji z internetu (ok. 80%) i prasy fachowej (ok. 70%), zdobywają je również podczas współpracy z innymi firmami (ok. 55%). Rzadziej wpływ na zdobywaną wiedzę ma kooperacja z IOB (z IOB współpracuje co czwarte przedsiębiorstwo).

W ocenie przedsiębiorców pozyskiwanie funduszy na działania innowacyjne hamuje proces ich wdrażania. Ma to miejsce ze względu na istnienie szeregu wymagań formalnych przy ubieganiu się o środki zewnętrzne. Przedsiębiorstwa, które współpracują z innymi firmami częściej korzystają z finansowania zewnętrznego – jest to związane z realizacją projektów podejmowanych wspólnie przez kilka podmiotów. Rolą władz regionalnych jest tu wypracowanie systemu informowania o dostępnych środkach.



Promowaniu innowacyjności służą szkolenia dla pracowników, które są organizowane w 2/3 przedsiębiorstw – ponad połowa z nich dotyczy bezpośrednio działań innowacyjnych.

Wskazano na potrzebę ukierunkowania polityki rozwoju zasobów ludzkich na dziedziny priorytetowe (sektory wzrostowe) w regionie.




gospodarczy regionu

Badania naukowe są rzadko wykorzystywane przez przedsiębiorców – okazjonalnie kupują wyniki prac badawczo-rozwojowych oraz licencje.

Pośród czynników działalności innowacyjnej usługi IOB i placówek B+R należą do grupy o najmniejszym znaczeniu wedle firm. Świadczy to o słabym powiązaniu oferty badawczej z biznesem.


mechanizmów


naukowych w

przedsiębiorstwach

Przeważająca większość firm (90%) nie prowadzi prac badawczo-rozwojowych. Te, które zajmują się badaniami coraz częściej korzystają z zaplecza instytucji zewnętrznych.

Rekomendowane jest wspieranie tworzenia sieci pro-innowacyjnych, w których skład wejdą instytucje B+R oraz firmy dysponujące własnym zapleczem.


Strona 54






Brak szczegółowych informacji, choć wnioskować można, że do realizacji przyczyni się podkreślany w opracowaniu nacisk na wzmacnianie kapitału ludzkiego oraz klarowny system informacji o możliwym wsparciu.


innowacyjności MSP

województwa

Innowacje są wprowadzane w 2/3 przedsiębiorstw, tyle samo firm deklaruje chęć podejmowania działań innowacyjnych w przyszłości. Przedsiębiorstwa posiadające doświadczenie we wdrażaniu innowacji, częściej deklarują chęć wprowadzenia kolejnych. Do najczęstszych efektów należy wzmacnianie potencjału technicznego, natomiast do najrzadszych – poprawa stanu organizacyjnego i zarządzania.

Środki na finansowanie innowacji pochodzą głównie ze źródeł własnych (60% firm), często występuje również łączenie wykorzystywania funduszy własnych i zewnętrznych (30% firm). Przedsiębiorcy najrzadziej sięgają po środki unijne (20% firm) ze względu na brak informacji i skomplikowane procedury.

Pośród działań kierowanych szczególnie do MSP wymieniono potrzebę tworzenia programów wzmacniających kapitał społeczny i intelektualny. Jako element pożądany wskazano wspieranie powiązań kooperacyjnych MSP (struktur klastrowych). Bazując na założeniu, że zgrupowanie określonych interesów i potrzeb biznesu ułatwić ma współpracę ze sferą badawczą. Ponadto publiczne środki, wykorzystywać należy do wspierania konkretnych przedsięwzięć innowacyjnych firm.

Uwagi ogólne Raport zawiera nie tylko analizę stanu innowacyjności MSP, ale również rekomendacje dla regionalnej polityki wsparcia przedsiębiorstw.

Autor opracowania Politechnika Opolska – Akademicki Inkubator Przedsiębiorczości

Tytuł Stan innowacyjności przedsiębiorstw Opolszczyzny – wyniki badań monitoringowych

cz. I

Wydawnictwo, rok wydania Politechnika Opolska – Akademicki Inkubator Przedsiębiorczości, Opole, 2006


Rodzaj badania Badanie własne na wybranej próbie przedsiębiorstw, instytucji otoczenia biznesu oraz jednostek sfery B+R funkcjonujących na obszarze województwa opolskiego. Analizy stanowią pierwszą edycję badań monitoringowych, przeprowadzone zostały w marcu 2006 roku.



innowacyjności

Współpraca w ramach wprowadzania innowacyjności jest podejmowana sporadycznie, bierność w kontaktach wykazują zarówno IOB, przedsiębiorstwa, jak i instytucje badawczo-rozwojowe. Wskazywane przyczyny mają, przede wszystkim, charakter finansowy (brak środków na wdrażanie innowacji wśród przedsiębiorstw, wysokie koszty usług oferowanych przez IOB i instytucje B+R).

Dodatkowym utrudnieniem we wprowadzaniu innowacji, wymienianym przez 1/3 przedsiębiorców, są ograniczenia związane z biurokracją i natury formalno-prawnej.

Działalność w zakresie innowacyjności wymaga koordynacji, proponuje się stworzenie w tym celu nowej instytucji lub większe zaangażowanie ze strony Urzędu Marszałkowskiego.




Brak czytelnej informacji dla przedsiębiorstw o działalności IOB oraz instytucji B+R, jest czynnikiem ograniczającym współpracę.

Jednym z najważniejszych problemów pozostaje brak środków finansowych na wdrażanie innowacji. Co więcej przedsiębiorstwa nie wykazują zainteresowania pomocą finansową oferowaną przez IOB. Może to być spowodowane ograniczonym charakterem usług w tym zakresie. Za szczególnie niekorzystne uznać należy, brak funduszy kapitałowych typu venture capital i seed capital.

Niezbędne jest wzmocnienie roli IOB jako jednostek pośredniczących między sferą


Strona 55



B+R a przedsiębiorstwami z Opolszczyzny.



W większości promocja regionu oceniana jest jako zła lub przeciętna, zastrzeżenia dotyczą wyrazistości i ekspansywności działań marketingowych.

Ważnym elementem jest promocja kultury innowacyjności, w tym podnoszenie kwalifikacji zawodowych. W ostatnich 2 latach dotyczyło to większości zatrudnionych przez badane przedsiębiorstwa, IOB i instytucje B+R. Co ważne inicjatorami są pracodawcy, jak i sami pracownicy.




gospodarczy regionu

Badania naukowe nie są priorytetem dla blisko połowy badanych instytucji B+R, najistotniejszą sferę działalności stanowi dydaktyka. Co więcej, nie planuje się, w najbliższym czasie, rozszerzenia działalności w zakresie prac badawczych. Skutkuje to niewielką skalą współpracy, szczególnie ogranicza to współpracę z przedsiębiorstwami. Konieczny jest też rozwój usług proinnowacyjnych w IOB, które tym kwestiami zajmują się tylko w ograniczonym zakresie.

Niekorzystnie na kontakty instytucji B+R i opolskich firm wpływają niejasne procedury obowiązujące w jednostkach badawczych (co skutkuje podejmowaniem współpracy z pojedynczymi pracownikami a nie całą jednostką) oraz nieznajomość potrzeb firm.

Rozwój systemu badań naukowych ukierunkowanych na wzrost gospodarczy regionu umożliwi zwiększenie udziału opolskich jednostek naukowych w Europejskiej Przestrzeni Badawczej, dzięki nawiązywaniu współpracy z zagranicznymi jednostkami B+R.


mechanizmów


naukowych w

przedsiębiorstwach

Podstawowe źródło finansowania badań naukowych stanowią środki pochodzące z budżetu państwa. W nielicznych przypadkach przedsiębiorcy angażują się finansowo w proces badawczy. Co więcej przekazywane środki mają niewielkie znaczenie (stałe umowy z przedsiębiorcami stanowią 4-10% źródeł finansowania JBR-ów oraz pojedynczych wydziałów opolskich uczelni wyższych).

Instytucje B+R zwracają uwagę na niewielkie zainteresowanie przedsiębiorców w podejmowaniu tego rodzaju współpracy. Wynika to przede wszystkim z braku funduszy.

Dodatkowo wprowadzenie mechanizmów wykorzystywania badań naukowych w przedsiębiorstwach jest utrudnione ze względu na brak wydzielonych działów badań i rozwoju w przedsiębiorstwach. Co zdecydowanie wpływa na incydentalność i sporadyczność prac badawczo-rozwojowych podejmowanych przez opolskie firmy.

Podsumowując opolskie przedsiębiorstwa nie uczestniczą finansowo w realizowanych projektach ani nie prowadzą własnych badań. Co więcej, często nie stać ich na zakup wyników badań już przeprowadzonych.




Problemem w podejmowaniu współpracy jest brak, w większości instytucji (otoczenia biznesu i badawczo-rozwojowych), specjalistów w zakresie wdrażania innowacji oraz transferu technologii. Co więcej, z przeprowadzonych badań wynika, że niewielka jest świadomość konieczności angażowania ekspertów w tej dziedzinie.


innowacyjności MSP

województwa

Popyt na innowacje ze strony przedsiębiorstw jest ograniczony. 1/3 przedsiębiorstw w ciągu 2 lat nie wprowadziła żadnych innowacji, 40% wdrożyło 1 rodzaj zmian (zazwyczaj były to zmiany procesowe).

Czynnikiem mającym, w tym wypadku, duże znaczenie jest brak środków własnych i ograniczona dostępność finansów zewnętrznych (skomplikowane i długotrwałe procedury aplikacji szczególnie o środki unijne). Zewnętrzne źródła finansowania pozwalają na wprowadzanie bardziej zaawansowanych innowacji oraz zwiększają skalę zjawiska. Dofinansowania szczególnie wymaga zakup maszyn i urządzeń oraz nowych technologii.

Istotnym ograniczeniem w zwiększaniu innowacyjności MSP jest brak funduszy kapitałowych typu venture capital i seed capital.

Uwagi ogólne Badania przeprowadzone na próbie 100 opolskich przedsiębiorstw, 27 IOB oraz 15 instytucji B+R. Mimo, że struktura badanych przedsiębiorstw odpowiada strukturze PKD, wyniki przeprowadzonych analiz należy traktować z dużą ostrożnością, ze względu na niewielką liczebność próby.

Warto również zauważyć, że pomimo iż jest to opracowanie mające na celu monitoring


Strona 56



RSI, brakuje oceny efektów niektórych celów operacyjnych (co wynikać może z niejasnej struktury celów).

Autor opracowania Politechnika Opolska – Akademicki Inkubator Przedsiębiorczości

Tytuł Stan innowacyjności przedsiębiorstw Opolszczyzny – wyniki badań monitoringowych

cz. II

Wydawnictwo, rok wydania Politechnika Opolska – AIP, Opole, 2007


Rodzaj badania Badanie własne na wybranej próbie przedsiębiorstw, instytucji otoczenia biznesu oraz jednostek sfery B+R funkcjonujących na obszarze województwa opolskiego przeprowadzone we wrześniu 2007 roku (trzeci pomiar badań monitoringowych).



innowacyjności

Nie odnotowano znaczących zmian w zakresie rozwoju partnerstwa na rzecz innowacyjności, w porównaniu z poprzednimi edycjami badań monitoringowych.

Stale problemem jest brak zaangażowania wszystkich podmiotów w podejmowanie współpracy. Najmniej aktywne w realizacji celów RSI w latach 2004-2006 były IOB. Nieco częściej przedsiębiorstwa współdziałają na polu wdrażania innowacji. Niestety, w dalszym ciągu brakuje trwałych inicjatyw, szczególnie o charakterze międzynarodowym.

Instytucje B+R podkreślają konieczność koordynacji działań w zakresie innowacyjności. Rozwiązaniem ma być przekazanie odpowiedzialności wyspecjalizowanej jednostce Urzędu Marszałkowskiego. Zadaniami takiej nowoutworzonej komórki mają być: określanie stałych kierunków rozwoju województwa, inicjowanie działań innowacyjnych, pobudzanie współpracy między wszystkimi elementami regionalnego systemu innowacji itp.




Przedsiębiorcy niewiele lepiej oceniają czytelność ofert IOB oraz instytucji B+R. Pojawia się problem z dotarciem z ofertą do firm, spowodowane może to być spadkiem znaczenia Internetu jako źródła informacji.

Nie rozwiązano kwestii finansowania działalności innowacyjnej, brakuje odpowiednich instrumentów finansowych, szczególnie w postaci funduszy kapitałowych.

Rola IOB, jako instytucji pośredniczących między sektorem B+R i przedsiębiorstwami wymaga wzmocnienia. Jedynie 2 z 27 badanych instytucji, uznaje to zadanie za istotną część prowadzonej działalności. Niepokoi malejąca liczba firm podejmujących współpracę z IOB, czego zasadniczym powodem jest brak środków finansowych.



Brak zmian w ocenach działań władz promujących region, nieprzerwanie respondenci wyrażają w większości krytyczne opinie. Nieznaczna obecność regionu w prasie w kontekście nauki i technologii (analiza wzmianek prasowych).

Z drugiej strony, cieszyć powinna, utrzymująca się na stałym poziomie, tendencja do podnoszenia kwalifikacji pracowników. Co ważne, inicjatorami nie są już, przede wszystkim, pracodawcy ale pracownicy również indywidualnie podejmują działania, mające na celu doskonalenie zdolności i poszerzanie posiadanego zasobu wiedzy.

Zdaniem IOB jednak, działalność doszkalająca jest niewystarczająca – brak wiedzy i umiejętności w przedsiębiorstwach jest coraz istotniejszą barierą wdrażania innowacji.




gospodarczy regionu

W toku badań nie zauważono istotnej modyfikacji obserwacji poczynionych w roku 2006.

Przedsiębiorcy nieco lepiej oceniają dostosowanie oferty instytucji B+R do potrzeb. Może się to wiązać ze zwiększeniem liczby instytucji świadczących usługi w zakresie innowacyjności (np. audyt technologiczny, kojarzenie partnerów technologicznych, szeroko rozumiane doradztwo w zakresie wdrażania innowacji).

Najważniejsze wnioski dla Budżet państwa pozostał podstawowym źródłem finansowania badań naukowych,


Strona 57



realizacji celu Wprowadzenie

mechanizmów


naukowych w

przedsiębiorstwach

aczkolwiek należy zauważyć wzrost wykorzystania funduszy unijnych w instytucjach B+R.

Środki pochodzące od przedsiębiorców nadal nie stanowią istotnego wkładu w finansowanie działalności naukowo-badawczej. Bez zmian, nadrzędną przyczyną tego zjawiska, są ograniczone zasoby finansowe firm.

Warto podkreślić zwiększenie potencjału badawczego przedsiębiorstw – podwoiła się liczba firm posiadających dział badań i rozwoju, jednakże nadal utrzymuje się na niskim poziomie.




Znaczącym ograniczeniem w rozwoju współpracy między instytucjami B+R i przedsiębiorstwami jest brak odpowiednio wykształconych kadr – nieliczne instytucje zatrudniają specjalistów w zakresie transferu technologii oraz wdrażania innowacji, pozostałe takowych nie potrzebują. Jest to problem odnotowany już w pierwszej edycji badań monitoringowych.

Zaleca się stworzenie systemu wsparcia dla młodych naukowców w oparciu o rekomendacje ekspertów tworzących foresight regionalny. Dodatkowo korzystna byłaby koncentracja działań, nie tylko na promocji innowacyjności, ale również realnym wsparciu zarodków innowacyjności.


innowacyjności MSP

województwa

Na stałym poziomie utrzymuje się liczba firm niewprowadzających nowych rozwiązań (1/3), co wskazuje na ograniczony popyt na innowacje.

Zmienił się charakter wdrażanych innowacji – dominują innowacje usługowe. Od początku badań monitoringowych tzw. liderzy innowacyjności (firmy, które wprowadziły więcej niż 2 rodzaje innowacji) stanowią niewielką część przedsiębiorstw.

Największym ograniczeniem pozostaje brak funduszy – zarówno własnych, jak i publicznych. Wykorzystanie środków zewnętrznych utrudniają skomplikowane i czasochłonne procedury ich pozyskania (znaczenie tego czynnika wzrosło w porównaniu do pierwszych pomiarów).

Uwagi ogólne Badania monitoringowe przeprowadzone po raz trzeci, wyniki porównane z wcześniejszymi pomiarami. Należy zaznaczyć, że we wszystkich trzech edycjach badano te same firmy. Opracowanie uzupełniono o analizę stopnia realizacji Planu Działań, analizę danych zastanych oraz przekazów medialnych. Jedną z rekomendacji, płynących z analizy Planu Działań, jest określenie priorytetów w ramach celów operacyjnych.

Autor opracowania Politechnika Opolska

Tytuł Województwo Opolskie Regionem Trwałego i Zrównoważonego Rozwoju – Foresight

Regionalny do 2020 roku - streszczenie

Wydawnictwo, rok wydania Politechnika Opolska, Opole, 2008


Rodzaj badania Prognoza rozwoju województwa w oparciu o panel ekspertów, na który składali się, przede wszystkim, przedstawiciele szkół wyższych, JBR-ów, a także IOB (w tym samorządów gospodarczych) oraz władz województwa.



innowacyjności

Specjaliści wskazują na konieczność integracji środowisk społeczno-gospodarczych na rzecz innowacyjności.

Ważnym elementem rozwoju przemysłu chemicznego – kluczowej branży w województwie opolskim, jest współpraca naukowców i przedsiębiorców, która mogłaby być realizowana za pośrednictwem Centrum Nauki i Biznesu oraz platformy internetowej.

Nie mniej istotna jest intensyfikacja kooperacji między samymi przedsiębiorstwami. Postuluje się utworzenie, przede wszystkim, klastra chemicznego, w dalszej kolejności integracji firm przemysłu spożywczego w kierunku powstania grona.

Najważniejsze wnioski dla Nowoczesnej infrastruktury wdrażania innowacji powinna opierać się m.in. na


Strona 58



realizacji celu Stworzenie



stworzeniu zintegrowanej informacji o działaniach firm, jednostek sektora B+R i IOB, realizacji tego celu służyć ma Centrum Nauki i Biznesu. Dodatkowo wymianę informacji, dyskusję na temat innowacji i innowacyjności oraz określenie potrzeb przedsiębiorstw w tym zakresie, umożliwić może platforma internetowa.

W ramach celu rozwój instytucji pośredniczących między B+R i przedsiębiorcami wsparcia wymaga tworzenie samorządów gospodarczych związanych z rolnictwem, co korzystnie wpłynie na rozwój tego działu gospodarki.



Zdaniem ekspertów wizytówką regionu opolskiego może stać się innowacyjny przemysł chemiczny, którego rozwój wspierany będzie przez rozbudowane zaplecze badawczo-rozwojowe oraz edukacyjne.




gospodarczy regionu

Na obszarze województwa opolskiego funkcjonuje dość dobrze rozwinięta baza badawcza oraz edukacyjna związana z przemysłem chemicznym oraz budownictwem. Elementami tej bazy są jednostki edukacyjne różnych szczebli – szkoły zawodowe, szkoły wyższe oraz jednostki badawcze – ośrodki naukowo badawcze i instytuty badawcze.

W ramach analizowanego celu konieczna jest budowa bazy, która funkcjonowałaby w zakresie energetyki. Umożliwi to rozwój nowych technologii, a także podnoszenie kwalifikacji w tej dziedzinie.


mechanizmów


naukowych w

przedsiębiorstwach

Istotnym elementem realizacji celu wzrost udziału przedsiębiorstw w tworzeniu wizji rozwojowych jest udział w gronie ekspertów przygotowujących analizowane opracowanie przedstawicieli samorządów gospodarczych, reprezentujących zrzeszone w nich przedsiębiorstwa. Należy jednak podkreślić, że udział firm jest jedynie pośredni, a nie bezpośredni, jak zakłada to RSI.




Brak informacji


innowacyjności MSP

województwa

Barierą rozwoju dla przemysłu chemicznego, spożywczego oraz budownictwa – branż strategicznych w województwie opolskim, jest niska innowacyjność oferowanych produktów. Wynikać to może z pojawiających się od kilku lat problemów materiałowych oraz sprzętowych, co obniża poziom technologiczny przedsiębiorstw.

W związku z tym proponuje się dofinansowanie działalności badawczo-rozwojowej w ramach celu zwiększenie stopnia wykorzystania wydatków publicznych na wspieranie innowacyjności. Zgodnie z przewidywaniami specjalistów wpłynie to na poprawę całego konkurencyjności regionu, nie tylko poszczególnych branż.

Uwagi ogólne Celem opracowania było wskazanie najważniejszych obszarów dla rozwoju województwa oraz czynników sprzyjających ich rozwojowi (innowacyjność jest tu jedynie elementem, którego zadaniem jest podwyższenie konkurencyjności województwa). Brak szczegółowych informacji na temat innowacyjności przedsiębiorstw.

analiza stanu innowacyjności województwa …...analiza swot (silne strony, słabe strony, szanse i...

Documents