การศกษาวเคราะหปรชญาเศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจากพระราชดาร กบหลกธรรมในพระพทธศาสนา

An Analytical Study of H.M.The King’s Sufficiency Economy Philosophy and Buddhism

นายมนญ มกขประดษฐ

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษา

ตามหลกสตรปรญญาพทธศาสตรดษฎบณฑต สาขาวชาพระพทธศาสนา

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

พทธศกราช ๒๕๔๗ ISBN 974 – 364 – 255 - 2

การศกษาวเคราะหปรชญาเศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจากพระราชดาร กบหลกธรรมในพระพทธศาสนา

An Analytical Study of H.M.The King’s Sufficiency Economy Philosophy and Buddhism

นายมนญ มกขประดษฐ

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษา

ตามหลกสตรปรญญาพทธศาสตรดษฎบณฑต สาขาวชาพระพทธศาสนา

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

พทธศกราช ๒๕๔๗ ISBN 974 – 364 – 255 - 2

การศกษาวเคราะหปรชญาเศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจากพระราชดาร กบหลกธรรมในพระพทธศาสนา

นายมนญ มกขประดษฐ

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษา

ตามหลกสตรปรญญาพทธศาสตรดษฎบณฑต สาขาวชาพระพทธศาสนา

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

พทธศกราช ๒๕๔๗

(ลขสทธเปนของมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย)

An Analytical Study of H.M. The King’s Sufficiency Economy

Philosophy and Buddhism

Mr. Manoon Mookpadit

A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of The Requirement For The Degree of

Doctor of Philosophy (Buddhist studies)

Graduate School Mahachulalongkornrajavidyalaya University

Bangkok , Thailand

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย อนมตใหนบวทยานพนธ ฉบบน เปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตร ปรญญาพทธศาสตรดษฎบณฑต สาขาวชาพระพทธศาสนา ............................................... ( พระมหาสมจนต สมมาปโญ) คณบดบณฑตวทยาลย คณะกรรมการตรวจสอบวทยานพนธ...........................................................ประธานกรรมการ ( พระสธวรญาณ ) ................................................... กรรมการ ( พระมหาสมจนต สมมาปโญ ) .................................................... กรรมการ

( ศ.พเศษ จานงค ทองประเสรฐ )

................................................... กรรมการ ( ศ.ดร.จานงค อดวฒนสทธ ) .................................................... กรรมการ ( ดร.สรพล สยะพรหม ) คณะกรรมการควบคมวทยานพนธ พระมหาสมจนต สมมาปโญ ประธานกรรมการ ศ.พเศษ.จานงค ทองประเสรฐ กรรมการ ศ.ดร.จานงค อดวฒนสทธ กรรมการ

(๑)

ชอวทยานพนธ : วเคราะห ปรชญาและแนวคดเศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจาก พระราชดาร กบหลกธรรมในพระพทธศาสนา ผวจย : นายมนญ มกขประดษฐ ปรญญา : พทธศาสตรดษฎบณฑต (พระพทธศาสนา) คณะกรรมการควบคมวทยานพนธ : พระมหาสมจนต สมมาปโญ(วนจนทร) ป.ธ.๙,ศษ,บ.,พธ.ม., Ph.D.,ผศ. : ศ.พเศษ.จานงค ทองประเสรฐ ป.ธ.๙,พ.ม.,พธ.บ.,M.A.(Yale), ราชบณฑต : ศ.ดร.จานงค อดวฒนสทธ ป.ธ.๖,พธ.บ., Ph.D. วนสาเรจการศกษา : กมภาพนธ ๒๕๔๘

บทคดยอ

วทยานพนธ เรอง “การศกษาวเคราะหปรชญาเศรษฐกจพอเพยง อนเนองมาจากพระ ราชดาร กบ หลกธรรมในพระพทธศาสนา” ( An Analylical Study of H.M. the King’s Sufficiency Economy and Buddhism) เลมนเปนการศกษาวจย ผสมผสานระหวางการศกษาวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) และเชงปรมาณ (Quantitative Research)โดยมวตถประสงคหลกทจะศกษาและวเคราะหปรชญาและแนวคดเศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจากพระราชดารของ พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ตลอดจนการเกษตร “ทฤษฎใหม” ทเปนกระบวนวธภาคปฏบตเบองตนสวนหนง ในเศรษฐกจพอเพยง สาหรบเกษตรกรซงเปนคนสวนใหญของประเทศ ทยงยากจนกบหลกธรรมในพระพทธศาสนาวา มความสอดคลองตองกนและเปนไปในแนวทางเดยวกนอยางไรและในมตใดบางจากการศกษา และวเคราะหในเรองดงกลาวผทาการ ศกษาและเรยบเรยงวทยานพนธเลมน ไดพบสงทนาสนใจอยางยง คอ ทงปรชญาเศรษฐกจพอเพยงและแนวคด“ทฤษฎใหม” อนเนองมาจากพระราชดารทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดพระราชทานไวเพอเปนแนวทางการดาเนนชวตของพสกนกรชาวไทยทกระดบตงแตบคคล ชมชน สงคม และประเทศชาตนน มรากฐานมาจากพทธธรรมในพระพทธศาสนาโดยเฉพาะอยางยง หลกการเดนทางสายกลางในปรชญาเศรษฐกจพอเพยงกคอหลกมชฌมาปฎปทาในพระพทธธรรมนนเอง นอกไปจากนปรชญาเศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจากพระราชดารยงสอดคลอง และมพนฐานมาจากองคธรรมในพระพทธศาสนาเกอบทกประการเชนหลกในเรองของความสนโดษ ความพอเพยงความสมถะ ความไมโลภ ไมเบยดเบยน ความมเมตตา เกอกลทชวตพงมตอชวต ตอชมชน ตอธรรมชาตและสงแวดลอม ตลอดจนการมสมมาอาชวะ เปนตน

(๒)

วทยานพนธ ฉบบน นอกเหนอไปจากการวเคราะหเทยบเคยง ปรชญาและแนวคดเศรษฐกจพอเพยงกบหลกธรรมในพระพทธศาสนาแลว ยงไดศกษาเทยบเคยงผลของการพฒนาประเทศในชวงระยะเวลาทผานมากบแนวทางการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดาร วามกระบวนทศนทแตกตางกนอยางไร ทงแนวความคด ทฤษฎ และการดาเนนการ ตลอดจนในทายทสดไดศกษาเปรยบเทยบ ปรชญาเศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจากพระราชดารกบหลกพทธธรรมในองคธรรมทสาคญและหลกธรรมโดยทวไป และเสนอแนะในบทสรปดวยวาจะดาเนนการตามปรชญาเศรษฐกจพอเพยงใหเปนรปธรรมไดอยางไร ซงการศกษาวจย จากวทยานพนธฉบบน ปรากฏผลโดยสรปวา

การพฒนาประเทศในชวง ๕ ทศวรรษทผานมานนชใหเหนชดถงผลการพฒนาทไมสมดลทาใหเกดความเหลอมลาของการกระจายรายไดเกดปญหาความยากจนและความเสอมโทรมของทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอมนอกไปจากนความออนแอของสงคมไทยภายใตกระแสวตถนยมและบรโภคนยมยงกอใหเกดปญหาทางศลธรรม จรยธรรม และคานยม ในวถชวตทดงามของคนไทยอยางรนแรงอกดวย ขณะเดยวกนกบทโครงการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดารกวา ๓๐๐๐ โครงการทมงเนนความ พออย – พอกน พอเพยงและคณภาพชวตของประชากรทไดนอมนาเอาหลกพระพทธธรรมมาเปนแนวทางการพฒนาของพระองค โดยเฉพาะอยางยง ปรชญาเศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจากพระราชดาร ไดกอใหเกดคณปการแกประชาชนและประเทศชาตเปนเอนกอนนต จนกระทงภาครฐไดนอมนาเอาไปเปนปรชญานาในแผนพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท ๙ เพอเปนแนวทางการพฒนาของประเทศไทย ผลของการศกษาวจยจากวทยานพนธ ฉบบน ยงไดขอสรปดวยวา การพฒนาประเทศตามแนวทางปรชญาเศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจากพระราชดาร ซงมรากฐานมาจากหลกธรรมในพระพทธศาสนา นน จะทาใหสงคมและประเทศชาต ดาเนนไปไดอยางมนคง ยงยน มภมคมกน มดลยภาพและมคณภาพชวตทด

นอกไปจากนวทยานพนธฉบบน ยงไดทาการศกษาเชงปรมาณเปนกรณศกษาผลสมฤทธของ ๔๔ ครวเรอน เกษตรทฤษฎใหม ในภาคตะวนออกเฉยงเหนอเพอเปนตวอยางของการอางองดวย

การศกษาวเคราะหปรชญา และแนวคดเศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจากพระราชดารกบหลกธรรมในพระพทธศาสนา ในครงน นอกจากจะพบผลการศกษาทนาสนใจยงอยางเปนระบบแลวยงทาใหไดพบวาพระพทธธรรมซงมมานานกวาสองพนหารอยสสบเจดป(พ.ศ.๒๕๔๗) นน ไมเคยลาสมย

เปนสงคงทนเทยงแทแนนอน สามารถนามาประยกตใชไดกบกจกรรมทงปวงทงในโลกของฆราวาสธรรมและโลกตรธรรม ปรชญาเศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจากพระราชดารคอตวอยางทแสดงใหเหนเดนชด ถงความเปนจรงขอน อยางปฏเสธมได

(๓)

Thesis Title : An Anatytical Study of H.M.The King’s Sufficiency Economy Philosophy and Buddhism Researcher : Mr.Manoon Mookpradit Degree : Doctor of Philosophy (Buddhist Studies) Thesis Supervisory Committee : PhaMaha Somjin Sammapanno (Wanjan) Pali IX, B.A.(Edu.),M.A.(Bud.),Ph.D. : Professor Chamnong Thongprasert Pali IX,B.A.,M.A. (Yale) FRI (Thailand) : Professor Chamnong Adivatanasit Pali VI,B.A.,Ph.D. Date of Graduation :

Abstract The thesis entitled “An Analytical Study of His Majesty the King’s Sufficiency Economy and Buddhism” is an intregration of the Qualitative research and Quantitative Research which has an objective to study and analyze His Majesty’s philosophy of Sufficiency Economy as well as the “New Theory” farming system which is part of the fundamental practice of Sufficiency Economy for farmers, the majority of the Thai population who are still poor. The thesis particularly looks into the relationship between the philosophy of Sufficiency Economy which integrates the concept of the “New Theory” and the teachings of the Buddha in order to investigate how they are consistent and geared towards the same direction and in what dimensions. From the study and analysis, the researcher had witnessed an interesting point. That is both the philosophy of Sufficiency Economy and the concept of the “New Theory” which His Majesty gave as a guideline for all modes of conduct in daily life to the Thai people at all levels ranging from the individual level, the community level, to the national level are rooted in the teachings of the Buddha, especially the principle of the middle path. Moreover, almost all of the components of Sufficiency Economy such as contentment, moderation, tranquility, having no greed, not taking advantage of others, generosity and assistance among oneselves as well as to the community, the natural resources and the environment, and right livelihood are related with and originated from the Dhamma or the main articles of the Buddhist Doctrine.

(๔)

Apart from comparison of the philosophy and concept of Sufficiency Economy with the teachings of the Buddha, this thesis also presents a comparative study of the results of the country’s development in the past years and the development guidelines according to His Majesty’s initiatives. It is aimed to compare the differences of the paradigms in terms of concept, theory and implementation, and compare between the philosophy of Sufficiency Economy and the teachings of the Buddha both appeared in the main articles of the Buddhist Doctrine and the general teachings. In the concluding chapter, there are recommendations on how to translate the philosophy of Sufficiency Economy into practice in a concrete manner. The research findings are summarized in the following paragraph. The development of the country in the past five decades was characterized by unbalanced development leading to unequal distribution of income which aggravated the existing poverty problem and led to the deterioration of the natural resources and the environment. Besides, the fragility of the Thai society pressured by waves of materialism and consumerism had triggered serious problems related to morals, ethics, and values which had long been well preserved in the Thai society. Meanwhile, more than 3,000 Royal Development Projects which emphasize sufficient living with the state of “having enough to eat and to live” and the improvement of the people’s quality of life have adhered to the teachings of the Buddha as guidelines for His Majesty’s development work, particularly the philosophy of Sufficiency Economy. Seeing that the philosophy has created numerous benefits for the people and the country, the government thus incorporated it in the Ninth National Economic and Social Development Plan to serve as the main guideline for the country’s development. The research findings appeared in this thesis also concluded that the country’s development following the guidelines introduced by the philosophy of Sufficiency Economy has enabled the society and the nation to move on with security, sustainability, self-immunity, balance and good quality of life. This thesis also portrays a quantitative research based on a case study of the implementation of the “New Theory” farming practice by 44 farmer households in the Northeastern Region as a sample for reference purpose.

(๕)

In studying and analyzing the philosophy of Sufficiency Economy and the teachings of the Buddha, not only the interesting and systematic study results, but also a truth were found. That is the teachings of the Buddha which have existed for more than 2,547 years have never been old-fashioned, but instead endurable, precise and applicable to all activities both in the supramundane and mundane worlds. The philosophy of Sufficiency Economy is an evident example which undeniably highlights this truth.

๓

Abstract

************************************************************************************

The thesis entitled “An Analytical Study of His Majesty the King’s Sufficiency

Economy and Buddhism” is an intregration of the Qualitative research and Quantitative

Research which has an objective to study and analyze His Majesty’s philosophy of

Sufficiency Economy as well as the “New Theory” farming system which is part of the

fundamental practice of Sufficiency Economy for farmers, the majority of the Thai population

who are still poor. The thesis particularly looks into the relationship between the philosophy

of Sufficiency Economy which integrates the concept of the “New Theory” and the

teachings of the Buddha in order to investigate how they are consistent and geared towards

the same direction and in what dimensions. From the study and analysis, the researcher had witnessed an interesting point. That is both the philosophy of Sufficiency Economy and

the concept of the “New Theory” which His Majesty gave as a guideline for all modes of

conduct in daily life to the Thai people at all levels ranging from the individual level, the

community level, to the national level are rooted in the teachings of the Buddha, especially

the principle of the middle path. Moreover, almost all of the components of Sufficiency

Economy such as contentment, moderation, tranquility, having no greed, not taking

advantage of others, generosity and assistance among oneselves as well as to the

community, the natural resources and the environment, and right livelihood are related with

and originated from the Dhamma or the main articles of the Buddhist Doctrine.

Apart from comparison of the philosophy and concept of Sufficiency

Economy with the teachings of the Buddha, this thesis also presents a comparative study of

the results of the country’s development in the past years and the development guidelines

according to His Majesty’s initiatives. It is aimed to compare the differences of the

๔

paradigms in terms of concept, theory and implementation, and compare between the

philosophy of Sufficiency Economy and the teachings of the Buddha both appeared in the

main articles of the Buddhist Doctrine and the general teachings. In the concluding

chapter, there are recommendations on how to translate the philosophy of Sufficiency

Economy into practice in a concrete manner. The research findings are summarized in the

following paragraph.

The development of the country in the past five decades was characterized

by unbalanced development leading to unequal distribution of income which aggravated

the existing poverty problem and led to the deterioration of the natural resources and the

environment. Besides, the fragility of the Thai society pressured by waves of materialism

and consumerism had triggered serious problems related to morals, ethics, and values

which had long been well preserved in the Thai society. Meanwhile, more than 3,000 Royal

Development Projects which emphasize sufficient living with the state of “having enough to

eat and to live” and the improvement of the people’s quality of life have adhered to the

teachings of the Buddha as guidelines for His Majesty’s development work, particularly the

philosophy of Sufficiency Economy. Seeing that the philosophy has created numerous

benefits for the people and the country, the government thus incorporated it in the Ninth

National Economic and Social Development Plan to serve as the main guideline for the

country’s development. The research findings appeared in this thesis also concluded that

the country’s development following the guidelines introduced by the philosophy of

Sufficiency Economy has enabled the society and the nation to move on with security,

sustainability, self-immunity, balance and good quality of life.

This thesis also portrays a quantitative research based on a case study of

the implementation of the “New Theory” farming practice by 44 farmer households in the

Northeastern Region as a sample for reference purpose.

๕

In studying and analyzing the philosophy of Sufficiency Economy and the

teachings of the Buddha, not only the interesting and systematic study results, but also a

truth were found. That is the teachings of the Buddha which have existed for more than

2,547 years have never been old-fashioned, but instead endurable, precise and applicable

to all activities both in the supramundane and mundane worlds. The philosophy of

Sufficiency Economy is an evident example which undeniably highlights this truth.

(๖)

กตตกรรมประกาศ

ผเรยบเรยงวทยานพนธ ฉบบน ขอขอบพระคณคณะกรรมการทปรกษาและตรวจสอบวทยานพนธ อนประกอบดวย พระมหาดร.สมจนต สมมาปโญ Ph.D. ผชวยศาสตราจารย คณบดบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ศาสตราจารยพเศษ จานงค ทองประเสรฐ ราชบณฑต ศาสตราจารย ดร.จานงค อดวฒนสทธ Ph.D. ทไดกรณาแนะนา ตรวจสอบชแนะ และใหความคดเหนทางวชาการดวยความเมตตา จนการเรยบเรยงวทยานพนธ ฉบบน สาเรจลลวงและสมบรณไปดวยด ผเรยบเรยง ขอขอบคณ คณเพมสร บญลอ คณพชรา คงเกราะ และคณหญง สมน เพอนรวมงานทชวยเหลอในดานการประสานงาน การพมพรางและงานคอมพวเตอร ซงเปนงานหนกตอเนองยาวนานและตองใชความอดทนกบผเรยบเรยงเปนอยางมาก กวางานจะสาเรจเรยบรอยลงได ขอขอบพระคณ คณาจารยในบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลยทกทาน ทไดประสทธประสาทความรทางพระพทธศาสนาแกผเขยน ตลอดระยะเวลาทไดศกษาจนครบตามหลกสตร โดยเฉพาะอยางยง ทานคณบด บณฑตวทยาลย ฯ พระมหา ดร.สมจนต สมมาปโญ Ph.D. และในทายทสด ขอขอบพระคณ ดร.สรพล สยะพรหม ทไดชวยกรณาอานทวน แกไข ปรบปรง งานขนสดทาย ดวยความกรณา และมเมตตาจต จนวทยานพนธ ฉบบนมความสมบรณยงขน และมมาตรฐานเปนทนาพอใจยง

(๗)

สารบญ

เรอง หนา

บทคดยอภาษาไทย (๑) บทคดยอภาษาองกฤษ (๓) กตตกรรมประกาศ (๖) สารบญ (๗) สารบญตาราง (๑๑) สารบญแผนภาพ (๑๒) คาอธบายสญลกษณและคายอ (๑๓)

บทท ๑ บทนา ๑ ๑.๑ ความเปนมาและความสาคญของปญหา ๑

๑.๒ วตถประสงคของการวจย ๗ ๑.๓ ขอบเขตของการวจย ๗ ๑.๔ คาจากดความของศพททใชในการวจย ๗

๑.๕ ทบทวนเอกสารและงานวจยทเกยวของ ๘ ๑.๖ วธดาเนนการวจย ๒๐ ๑.๗ ผลประโยชนทคาดวาจะไดรบ ๒๐

บทท ๒ ปรชญาและกรอบแนวคดพนฐานของการพฒนาประเทศไทยกบการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดาร

๒๖

๒.๑ ภมหลงและพฒนาการของการพฒนาในประเทศไทย ๒๖ ๒.๑.๑ ภมหลง ๒๖ ๒.๑.๒ หาทศวรรษของการพฒนาในประเทศไทยภายใตกรอบของ

แผนพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ๒๗

๒.๑.๓ สรป ๔๒ ๒.๒ ภมหลงและพฒนาการของโครงการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดาร ๔๔ ๒.๒.๑ ภมหลง ๔๔ ๒.๒.๒ หาทศวรรษของโครงการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดาร ๔๘ ๒.๒.๓ ลกษณะสาคญของโครงการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดาร ๕๙

(๘)

สารบญ

เรอง หนา

๒.๓ วเคราะหเปรยบเทยบกรอบแนวคด ทฤษฎ และผลการพฒนาในระยะ ๕ ทศวรรษทผานมา

๖๔

๒.๓.๑ การพฒนาอยางมระบบแบบแผนในประเทศไทย ๖๔ ๒.๓.๒ การพฒนาในโครงการพฒนาอนเนองมาจาก พระราชดาร ๖๕ ๒.๔ ภาพรวมผลของการพฒนา ๖๗ ๒.๔.๑ ผลการพฒนาอยางมระบบแบบแผนในประเทศไทย ๖๗ ๒.๔.๒ ผลการพฒนาในโครงการพฒนาอนเนองมาจาก

พระราชดาร ๖๘

๒.๕ ผลการพฒนากบคณคาทางจรยธรรมและคานยม ทพงปรารถนา ๗๐ ๒.๕.๑ การพฒนาอยางมระบบแบบแผนในประเทศไทย ๗๐ ๒.๕.๒ การพฒนาในโครงการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดาร ๗๑ ๒.๖ ความสามารถในการพงพาตนเองของประชาชนและการสรางความเขมแขง

ใหชมชน ๗๓

๒.๖.๑ การพฒนาอยางมระบบแบบแผนในประเทศไทย ๗๓ ๒.๖.๒ การพฒนาในโครงการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดาร ๗๔ (๑) หลกการเรอง “ระเบดจากขางใน” ๗๔ (๒) หลกการเรอง “รวมศนยทจดเดยว” ๗๕

บทท ๓ วเคราะหปรชญาและแนวคดเศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจากพระราชดารกบหลกธรรมในพระพทธศาสนา

๗๙

๓.๑ กลาวนา ๗๙ ๓.๒ ความหมายและบรบทของปรชญาและแนวคดของเศรษฐกจพอเพยงกบหลก

พระพทธธรรม ๘๖

๓.๓ ปรชญา แนวคด และทฤษฎกบหลกพระพทธธรรม ๙๑

(๙)

หนา

๓.๔ วเคราะหพระราชดารเศรษฐกจพอเพยงกบหลกธรรมแหง พระพทธศาสนาในหวขอตาง ๆ

๑๐๑

๓.๔.๑ เศรษฐกจพอเพยงกบหลกธรรมมชฌมาปฎปทา ๑๐๒

๓.๔.๒ เศรษฐกจพอเพยงกบหลก “การพงตนเอง” ๑๑๕

๓.๔.๓ เศรษฐกจพอเพยงกบหลก “สนโดษ” ๑๒๓

๓.๔.๔ เศรษฐกจพอเพยงกบธรรมเรอง “มตตญตา” ๑๓๑

๓.๔.๕ เศรษฐกจพอเพยงกบหลก “การไมเบยดเบยน” ๑๓๘

๓.๔.๖ ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงกบหลกธรรมในพระพทธศาสนาโดยทวไป

๑๔๑

ก. ความขยนหมนเพยร (วรยะ) ๑๔๒

ข. ทานและการให (ทาน) ๑๔๔

ค. ความไมโลภ และความไมประมาท ๑๔๖

ง. หลกความรรกสามคค (สามคคธรรม) ๑๔๘

๓.๕ สรป ๑๕๐

บทท ๔ วเคราะห “ทฤษฎใหม” ในฐานะทเปนกระบวนการหนงในปรชญาเศรษฐกจพอเพยงกบหลกพระพทธธรรม

๑๕๑

๔.๑ กลาวนา ๑๕๑ ๔.๒ ปรชญาและแนวความคด ๑๕๗

๔.๓ “ทฤษฎใหม” กบการเปน “สมมาทฤษฎ” มมมองจากหลกธรรมในพระพทธศาสนา

๑๖๒

๔.๔ “ทฤษฎใหม” มตใหมทางความคดบนพนฐานของจรยธรรม ๑๖๖

๔.๕ สรปหลกการและแนวทางดาเนนการ ๑๗๒

บทท ๕ ผลการศกษาภาคสนาม (กรณศกษาผลสมฤทธของ ๔๔ หมบาน ทฤษฎใหมในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ)

๑๘๓

๕.๑ ขอความเบองตน ๑๘๓ ๕.๒ ขอบเขตและพนทททาการศกษา ๑๘๓ ๕.๓ ประชากรและกลมตวอยาง ๑๘๔

(๑๐)

หนา

๕.๔ การรวบรวมขอมลและการวเคราะหขอมล ๑๘๕

๕.๕ ขอมลทวไปของกลมประชากรททาการศกษา ๑๘๙

๕.๖ อาชพของประชากร ๑๙๑

๕.๗ ทดนในการทาเกษตรทฤษฎใหม ๑๙๓ ๕.๗.๑ พนทขดสระ ๑๙๕

๕.๗.๒ พนททานา ๑๙๕

๕.๗.๓ พชททาการเพาะปลก ๑๙๖

๕.๗.๔ การเลยงสตว ๑๙๘ ๕.๗.๕ การใชแรงงาน ๑๙๘ ๕.๘ ผลของการศกษา ๑๙๙

๕.๘.๑ ผลผลตจากการทานา ๑๙๙

๕.๘.๒ รายไดสทธจากการประกอบอาชพ ๒๐๑

๕.๘.๓ การมหนสน ๒๐๓

๕.๘.๔ การเปลยนแปลงคณภาพชวต ๒๐๕

๕.๘.๕ ทศนคตจากเกษตรกรผทาทฤษฎใหม ๒๐๖ ๕.๘.๖ การรวมกลม ๒๐๖ ๕.๘ สรป ๒๐๗

บทท ๖ สรปและขอเสนอแนะ ๒๑๑

๖.๑ สรป ๒๑๑ ๖.๒ ขอเสนอแนะ ๒๒๑ บรรณานกรม ๒๒๕ ภาคผนวก ๒๓๓ ประวตผวจย ๒๔๖

(๑๑)

สารบญตาราง

เรอง หนา

๑. ตารางสดสวนคนยากจน (บทท ๒) ๓๑ ๒. ตารางความไมเทาเทยมกนของรายได ๓๓ ๓. ตารางรอยละของคนยากจน ในภาพรวมทงประเทศ ๓๕ ๔. ตารางผลประโยชนทไดรบจากการดาเนนงานโครงการ อนเนองมาจาก

พระราชดาร ๖๙

๕. ตารางกลมครวเรอนตวอยางเกษตรกรทเขารวมโครงการเกษตรทฤษฎใหม ๑๘๙ ๖. ตารางแสดงจานวนครวเรอนทมสมาชกประเภทตาง ๆอาศยอยในครวเรอน ๑๙๒ ๗. ตารางแสดงจานวนครวเรอนทมอาชพหลกและอาชพรอง ๑๙๔ ๘. ตารางแสดงจานวนครวเรอนทมทดนทาทฤษฎใหมและแบงประเภทการตง

บานเรอนกบครวเรอนทมทดนถอครองทงหมด ๑๙๖

๙. ตารางแสดงจานวนครวเรอนทขดสระนาในแปลงทฤษฎใหมตามขนาดพนท ๑๙๗ ๑๐. ตารางแสดงจานวนครวเรอนทมพนททานาในแปลงทฤษฎใหมขนาดตาง ๆ ๑๙๘ ๑๑. ตารางแสดงจานวนครวเรอนทใชปยในการเพาะปลก(N=๔๔) ๑๙๙ ๑๒. ตารางแสดงจานวนครวเรอนทใชวธการกาจดศตรพช (N=๔๔) ๑๙๙ ๑๓. ตารางแสดงจานวนครวเรอนทมผลผลตขาวตอไร ๒๐๒ ๑๔. ตารางแสดงครวเรอนทมขาวบรโภคในครวเรอนไดเปนระยะเวลาตลอดปอยางไร ๒๐๓ ๑๕. ตารางแสดงจานวนทมรายไดระดบตาง ๆ จาแนกตามระยะเวลา ททาทฤษฎใหม

ตงแตเรมดาเนนการจนปจจบน ๒๐๔

๑๖. ตารางแสดงการมรายไดของครวเรอนททาทฤษฎใหม ๒๐๕ ๑๗. ตารางแสดงครวเรอนกเงนจานวน ๔๐ ครวเรอน มการกเงนจากแหลงทตางกน ๒๐๖ ๑๘. ตารางแสดงครวเรอนทกเงนมาเพอใชในกจกรรม ๒๐๖ ๑๙. ตารางแสดงจานวนผทาทฤษฎใหมแลวเกดการเปลยนแปลงทางคณภาพชวต

(N = ๔๔) ๒๐๗

๒๐. ตารางแสดงจานวนผแสดงความคดเหน (N = ๔๔) ๒๐๘ ๒๑. ตารางแสดงจานวนครวเรอนเปนสมาชกกลม (N = ๔๔) ๒๐๙ ๒๒. ตารางความยากจน (บาท/คน/เดอน) ๒๑๑

(๑๒)

สารบญแผนภาพ

เรอง หนา

๑. แผนภาพท ๑ กรอบแนวคดเศรษฐกจพอเพยงกบหลกธรรมในพระพทธศาสนา ๒๔ ๒. แผนภาพท ๒ ปจจยวกฤตทตองปรบแนวทางการพฒนา ๓๘ ๓. แผนภาพท ๓ วสยทศนการพฒนาประเทศ ๔๑ ๔. แผนภาพท ๔ ความไมเทาเทยมกนของรายได (สวนแบง) (บทท๒) ๔๓ ๕. แผนภาพท ๕ ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ๘๒ ๖. แผนภาพท ๖ ดลยภาพเศรษฐศาสตรในนาขาว ๙๔ ๗. แผนภาพท ๗ ปรามดของการพฒนา ปรามดแหงความยงยน ๑๐๑๘. แผนภาพท ๘ สดสวนของการใชประโยชนจากทดน ในทฤษฎใหม ๑๘๐๙. แผนภาพท ๙ ครวเรอนในสองจงหวดภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

(สกลนคร – กาฬสนธ) ๑๘๘

(๑๓) คาอธบายสญลกษณและคายอ

อกษรยอในวทยานพนธฉบบน ผวจยใชอางองจากพระไตรปฎก อรรถกถา – ฎกา ภาษาบาลและพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ผวจยอางพระไตรปฎกเพยงบางสวน แตไดบอกอกษรคมภรไวทงหมด เพอเปนตวอยางเรยงลาดบคมภร ดงน ว.จ. (บาล) = วนยปฎก จฬวค.คปาล (ภาษาบาล) ว.จ. (ไทย) = วนยปฎก จฬวรรค (ภาษาไทย) ท.ปา. (บาล) = สตตน.ตปฏก ทฆนกาย ปาฎกวค.คปาล (ภาษาบาล) ท.ปา. (ไทย) = สตตนตปฏก ทฆนกาย ปาฎกวรรค (ภาษาไทย) อง .ปญจก (บาล) = สต.ตน.ตปฎก องคต.ตรนกาย ปญ.จกนปาตปาล (ภาษาบาล) อง .ปญจก (ไทย) = สตตนตปฎก องคตตรนกาย ปญจกนบาต (ภาษาไทย) ส สคาถ (บาล) = สตตน.ตปฎก สคาถวค.คปาล (ภาษาบาล) ส สคาถ (ไทย) = สตตนตปฎก สคาถวรรค (ภาษาไทย) อง เอก. (บาล) = สตตน.ตปฎก อง.คต.ตรนกาย เอกนปาตปาล (ภาษาบาล) อง เอก. (ไทย) = สตตนตปฎก องคตรนกาย เอกนปาต (ภาษาไทย) อง ทก. (บาล) = สต.ตน.ตปฎก องคตตรนกาย ทกนปาตปาล (ภาษาบาล) อง ทก (ไทย) = สตตนตปฎก องคตรนกาย ทกนบาต (ภาษาไทย) ส. ส. (บาล) = สต ตน.ตปฎก สยตตนกาย สคาถวคคปาล (ภาษาบาล) ส. ส. (ไทย) = สตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค (ภาษาไทย) ข.ป. (บาล) = สตตนตปฎก ขททกนกาย ปฎสม.ภทามค.คปาล (ภาษาบาล) ข .ป. (ไทย) = สตตนตปฎก ขททกนกาย ปฎสมภทามรรค (ภาษาไทย) ม. อ (บาล) = สต ตนตปฎก มช .ฌมนกาย อปรปณณาสกปาล (ภาษาบาล) ม. อ. (ไทย) = สตตนตปฎก มชฌมนกาย อปรปณณาสก (ภาษาไทย) อภ. ว (บาล) = อภธมมปฎก วภงคปาล (ภาษาบาล) อภ. ว (ไทย) = อภธรรมปฎก วภงค (ภาษาไทย) อง.ตก. (บาล) = สตตนตปฎก องคตตรนกาย ตกนปาตปาล (ภาษาบาล) อง.ตก. (ไทย) = สตตนตปฎก องคตรนกาย ตกนบาต (ภาษาไทย) ว.ม. (บาล) = วนยปฎก มหาวคคปาล (ภาษาบาล) ว.ม. (ไทย) = วนยปฎก มหาวรรค (ภาษาไทย) อภ.ป (บาล) = อภธม มปฎก ปค.คลปญตตปาล (ภาษาบาล) อภ.ป (ไทย) = อภธรรมปฎก ปคคลบญญต (ภาษาไทย) อง.เอกก. (บาล) = สต ตนตปฎก องคตรนกาย เอกกนปาตปาล (ภาษาบาล) อง. เอกก. (ไทย) = สตตนตปฎก องคตตรนกาย เอกกนบาต (ภาษาไทย) ข. ธ. (บาล) = สตตนตปฎก ขททกนกาย ธม มปทปาล (ภาษาบาล) ข. ธ. (ไทย) = สตตนตปฎก ขททกนกาย ธรรมบท (ภาษาไทย) ท. ม. (บาล) = สตตนตปฎก ทฆนกาย มหาวค คปาล (ภาษาบาล) ท.ม. (ไทย) = สตตนตปกฎก ทฆนกาย มหาวรรค (ภาษาไทย)

๑

บทท ๑

บทนา ๑.๑ ความเปนมาและความสาคญของปญหา นบเปนระยะเวลาทยาวนานกวาหาทศวรรษ นบตงแตพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงขนครองสรราชสมบตและมพระปฐมบรมราชโองการ อนนบไดวาเปนสญญาประชาคม พระราชทาน นบแตบดนนมาวา “เราจะครองแผนดนโดยธรรมเพอประโยชนสขแหงมหาชนชาวสยาม” เปนตนมา พระองคกไดทรงงานหนกตรากตราเพอความผาสก และเพอประโยชนสขแหงปวงพสกนกรมาโดยตลอดทรงอทศพระวรกาย พระสตปญญา และในบางโอกาสไดพระราชทานพระราชทรพยสวนพระองค ดาเนนโครงการทรจกกนดวา เปนโครงการอนเนองมาจากพระราชดารจวบจนบดน นบไดกวา ๓,๐๐๐ โครงการ

๑ ปรชญา แนวคด และทฤษฎ อนเปนพนฐานของโครงการอนเนองมาจากพระราชดาร เกอบทงหมด กคอ ความพออย พอกน และความมชวตอยทสมถะ พอเพยง ในทกมตของชวตความเปนอยของประชาชน แนวความคดน หากวเคราะหดแลวจะเหนไดชดเจนวาประสานสอดคลองตองกนอยางแนบแนน กบหลกธรรมแหงพระพทธศาสนาทวาดวยการดารงคชวตทประเสรฐพอเหมาะพอควรและการเดนสายกลางตามสมมตสจจะในโลกยธรรมดวย “วถแหงพทธ” ตราบเทาทยงไปไมถงระดบปรมตถธรรม สวนการดารงชวตอยในโลกยธรรม ธรรมดานนกใหรเทาทนความเปนไปและความเปนจรงของโลก รจกประสานกลมกลนกบโลก ชวตและธรรมชาตใชประโยชน และนากฎเกณฑของธรรมชาตและทรพยากรธรรมชาตมาใชเทาทจาเปนและใหกอประโยชนสงสดโดยไมเปนการ

ทาลายและเบยดเบยนกน๒ ขณะเดยวกนกรเทาทนความเปลยนแปลงตามกฎแหงอรยสจและไตร

ลกษณ ทาใหชวตดารงอยไดอยางมอสรภาพ ไมถกบบคนดวยความยดมนถอมน และ มชวตอยไดโดยม “ปญญา” เปนตวกากบอยไดโดยไมโลภ ไมเบยดเบยน ไมแกงแยงชงด๓ และหลงไหลไดปลมกบวตถจนเกนสมควรจนกลายเปนผ คลงไคลใน “วตถนยม” และ “บรโภคนยม” ไป ๑

มนญ มกขประดษฐ , จตวทยาตามแนวพระราชดาร , ( กรงเทพมหานคร : คณะจตวทยา จฬาลงกรณมหาวทยาลย , ๒๕๔๒) ,หนา ๑๗. ๒สานกงานคณะกรรมการพเศษเพอประสานงานโครงการอนเนองมาจากพระราชดาร, (สานกงาน กปร.) แนวคดและทฤษฎการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดาร, (กรงเทพมหานคร :บรษท ๒๑ เซนจร,๒๕๔๐), หนา๒๖. ๓ ว. จ. (ไทย) ๖/๖๔๕/๓๔๑ .

๒

ตลอดระยะเวลาทไดทรงงานหนกอยางตอเนองยาวนานกวาครงศตวรรษ ดงไดกลาวแลวในเบองตนเปนผลทาใหการยกระดบคณภาพชวต และสภาพความเปนอยของพสกนกรทยงยากจนแรนแคน ปรากฏชดเจนเปนรปธรรมเปนทยอมรบและไดกอคณปการอเนกอนนตแกประเทศชาตเปนสวนรวมดงเปนททราบกนดโดยทวไป หากจะมองใหชดเจนยงขนกจะเหนไดวา โครงการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดาร ซงมอยหลากหลายประเภทแตกตางกนไปตามลกษณะและวตถประสงคของโครงการนนๆสวนใหญจะเปนการแกไขปญหา “ปากทอง” และเรองการทามาหากนของประชาชนเปนสาคญ

๔ ซงเราอาจจะเรยกไดวาเปนเรอง “เศรษฐกจพนฐาน” ของคนระดบรากหญาในสงคม และดงททราบกนดวา ประชากรสวนใหญของประเทศยงชพอยดวยการทาเกษตรกรรม ดงนน โครงการอนเนองมาจากพระราชดาร จงเกยวของอยกบเรองของการพฒนาปจจยการผลตตาง ๆ เชน ดน นา ททากน ทน และความรพนฐานดานเกษตรกรรม การอนรกษทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอม การรวมกลมเพอสรางความเขมแขงใหกบปจเจกบคคลและสงคม และการสรางภมคมกนใหกบจตใจ เปนตน

สงทนาสนใจยงประการหนงกคอ ในชวงระยะเวลาเดยวกนกบทประเทศไทยไดมและใชแผนพฒนาเศรษฐกจ และสงคมเปนกรอบ และแนวทางในการพฒนาประเทศโดยองแนวความคด การพฒนาระบบเศรษฐกจกระแสหลกและไดเรมดาเนนการตงแตป พ.ศ.๒๕๐๔ เปนตนมานน๕

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวกไดเสดจพระราชดาเนนเขาไปยงทองถนทรกนดารหางไกลซงเปนบรเวณทนกพฒนาเศรษฐกจและนกวางแผน ถอวาเปนท “ไมมแววของการพฒนา” ความไมมแววของการพฒนานนกคอ การขาดความอดมสมบรณของทรพยากร การขาดปจจยการผลต การขาดบคลากร และการขาดความสะดวกตางๆ ทรงเรมพฒนาในบรเวณทไมม “แวว” ของการพฒนาใหมสภาพดขน ใหชมชนนนเขมแขงขนกอน ใหประชาชนผยากไรในถนทรกนดารนน “พออย – พอกน” ไมใหถงกบอดอยากแรนแคนอนจะนามาซงปญหาทยงใหญในอนาคต ทรงรบสงเสมอวา “ ชาวบานปวดหว อดอยาก ตองแกไขใหหายปวดหวกอน”

๖ จงจะม

กาลงคดพฒนาเรองอน ๆ ตอไปและเขากาลงปวดหว เดอดรอน ตองไปใหถงทกอน…..และแกไขปญหาเฉพาะหนาเปนเรองแรก

๔ สานกงาน กปร., แนวคดและทฤษฎการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดาร, หนา ๑๗ . ๕ สานกงานคณะกรรมการ พฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, แนวความคดการพฒนาประเทศ,

(สศช. กรงเทพมหานคร : ๒๕๔๐ ), หนา ๑ . ๖ สานกงานคณะกรรมการพเศษเพอประสานงานโครงการอนเนองมาจากพระราชดาร (สานกงาน กปร.),

พระเจาอยหวกบการพฒนา, (กรงเทพมหานคร : ๒๕๓๐ ), หนา ๓๘ .

๓

การดาเนนการพฒนา ตามรปแบบและแนวความคด ของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวนน ถอไดวาเปนการอดชองวาง ของการพฒนา ทรฐยงเขาไปไมถง และบางสวนยงมไดเรมดาเนนการจะดวยเหตผลประการใดกตามเปนการเสรม และสนบสนนการดาเนนการของรฐโดยหลกเลยงมใหเปนการซาซอนกน การดาเนนการทกโครงการจะมลกษณะทสาคญ คอ รวดเรว ประหยด ถงมอประชาชนผทกาลงตองการความชวยเหลออยางแทจรง หลกและวธคดตอง เรยบงาย ไมยงยากสลบซบซอน มเทคนคหรอวชาการมากเกนสมควร ดงททรงใชคาวา “Simplify” หรอ “Simplicity” เพอทประชาชนจะนาไปปฏบตตามได ซงสวนใหญแลวจะเปนโครงการขนาดเลกถงขนาดกลาง และทสาคญทสดกคอ โครงการนน ๆ สามารถแกไขปญหาและกอประโยชนไดจรง ตลอดจนตองมงไปสวถแหงการพฒนาทยงยน (Sustainability) อยางเปนองครวมอกดวย๗

ดงกลาวแลวในเบองตนวา ปรชญา แนวคด และทฤษฎอนเปนพนฐานของโครงการอนเนองมาจากพระราชดาร ทพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงดาเนนการมากวา ๕ ทศวรรษ และนบจานวนโครงการไดประมาณ ๓,๐๐๐ โครงการนนเกอบทงหมดมงเนนไปทความ “พออย” “ พอกน ” และความมชวตทสมถะพอเพยงในทกมตของชวตความเปนอยของประชาชนเปนเบองแรกและไดทรงดาเนนการมานานตอเนองกน โดยมไดสะดดหยดลงเรยกไดวาเปนการจดประกายความคดในเรอง เศรษฐกจพอเพยง อยางตอเนองและทรงกระทาใหเหนเปนตวอยางมาโดยตลอดนานนบหลายสบปกอนทนกเศรษฐศาสตร นกวางแผน และนกวชาการดานตาง ๆ จะฉกคดหนกลบมาพจารณาเรองเศรษฐกจพอเพยง (Sufficiency Economy) กนอยางจรงจงและเรมคลอยตามแนวความคดอนเปนแนวพระราชดารทไดพระราชทานไว ภายหลงจากทการพฒนาประเทศตามแนวเศรษฐกจกระแสหลก (Main Stream Economy) ซงเปนระบบทนนยม ขามชาตอยางสดขวมาเกอบ ๕๐ ป และประสบกบภาวะเศรษฐกจ ฟองสบแตก อนทาความวกฤตและหายนะมาสประเทศชาตครงสาคญทสดครงหนง นบตงแตป ๒๕๔๐ มาจนถงบดน (๒๕๔๖) ซงรฐบาลกไดยอมรบถงปญหาการพฒนา ซงผดพลาดในหลายประเดนหลก และจาเปนตองเปลยนทศทางใหมโดยนาแนวคดเศรษฐกจพอเพยงของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวมาเปนแนวคดหลก ๘

ปรชญาแนวคด และทฤษฎการพฒนาประเทศในโครงการอนเนองมาจากพระราชดารทก

โครงการ ซงมงเนนไปทการสรางความ“พออย”“พอกน”ความ“พอเพยง”และ “พอด” ดงไดกลาวมาแลวขางตนนนนบวา สอดคลองกบหลกพทธธรรมในเรอง “มชฌมาปฏปทา” ในระดบ จรยธรรมทงสน ทกพนททไดเสดจไปสงเคราะหเกอกลพสกนกรทตองการความชวยเหลอ และอย

๗ สานกงาน กปร. แนวคดและทฤษฎการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดาร, หนา ๑๗. ๘

สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (สศช.),แผนพฒนาเศรษฐกจ

และสงคมแหงชาต ฉบบท ๙ , ( กรงเทพมหานคร : ๒๕๔๕), หนา ๑

๔

ในสภาพทยากไรจะทรงแนะนาสงสอนใหเดนทางสายกลาง รจกเพยงพอในการบรโภคและการใชชวต ลดละเลก ความโลภ อบายมขและวฒนธรรมการบรโภคตามกระแสบรโภคนยม ทฟมเฟอย ไรสาระ และไมรจกเพยงพอ ทรงเนนเสมอถงเรองการมธยสถ อดออม ควบคไปกบการสรางความมนคงและเกอกลกนในชมชนพรอมๆ กบการสรางความมนคงและมธรรมในจตใจไมเอารด เอาเปรยบ รจกการเสยสละและ “การให” ขณะเดยวกนกไมเบยดเบยนซงกนและกนตลอดจนไมเปนการเบยดเบยน และทาลายธรรมชาตและสงแวดลอมอกดวย หากวเคราะหจากสาระสาคญและบรบทโดยรวมของแนวคดเศรษฐกจพอเพยง อนเนองมาจากพระราชดารแลว จะเหนไดชดเจนวาความ “พออย – พอกน” กบ “ความพอเพยงและความพอด”ทไดพระราชทานไวนน มความหมายกวางขวางกวาทเขาใจกนโดยผวเผน และบางครงกมการตความกนเพยงวาคอการมขาวอยในยงฉาง ผกและปลาอยในไรนา เพยงพอสาหรบบรโภคในครวเรอนเทานน ซงความเปนจรงแลว “ความพอเพยง” นน กนความหมายกวางขวางลมลกลงไปในมตของชวตผคนรอบดานทงมตทางดานสงคม วฒนธรรม และภมศาสตรอกดวย เชน ความพอเพยงทางดานจตใจ ซงผกพนสอดประสานไปถงหลกพทธธรรม พทธปรชญา และแนวคดในการดารงชวตของผคนชมชน และสงคมไทย ซงเปนสงคมชาวพทธในภาพรวมอกดวย ดงนนจงไมเปนการเกนเลยทจะกลาววา พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ผทรงพระคณอนประเสรฐของประชาชนชาวไทยนน ทรงเปน “นกคด” “นกวางแผน” และ “นกพฒนา” ทมวสยทศนกวางไกล และทรงเปนนกแกปญหา พระองคแรกททรงนาเอาหลกธรรมในพระพทธศาสนามาเปนหลกและแนวทางในการคดแกไขปญหาของชาต โดยทไดทรงวางหลกการเรองเศรษฐกจพอเพยงมานานนบหลายสบปกอนทจะมการพดถงเรองนกนมากในระยะหลง และทรงมนคงกบการดาเนนงาน และทรงงานเพอใหพสกนกร มความ “พออย – พอกน” และมชวตอยในทางสายกลางตลอดมา

จากการวเคราะหขางตนจะเหนไดวาปรชญา หลกการ และแนวคดทเปนพนฐานของโครงการอนเนองมาจากพระราชดาร เมอเทยบเคยงกบหลกธรรมในพระพทธศาสนาแลวจะเหนไดวา มการประสานสอดคลองกนอยเปนหลกใหญ กลาวคอพระพทธศาสนานนประกอบดวยสวนทเปน โลกยธรรม และ โลกตรธรรม โลกยธรรมนนเปนคาสอนทมงหมาย สาหรบการดารงชวตอยในโลกน (และโลกหนา) ดวยด สวนโลกตรธรรมนนมงหมายเพอความหลดพน อยเหนอโลก เปนอสระจากการถกบบคนรดรงของโลกของผทผานพนแนวเขตของปวงชนไปสอรยชน ในสวนของโลกยธรรมนน โดยทพระพทธศาสนาไดใหนาหนกและความสาคญแกชวตมนษย ซงยงจะตองดารงอยในโลกธรรมเปนอยางมากไมยงหยอนไปกวาโลกตรธรรม จงพจารณามตทางสงคมวาเปนสวนหนงของคาสอนทางพระพทธศาสนาดวย ดงคากลาวทวา “วฒนธรรมแหงพระพทธศาสนานน มใชมแตทเปนไปเพอปจเจกภาพ (Individual) อยางเดยวแตมทงทเปนไปสาหรบสมาคมภาพ

๕

(Social – สงคม) ดวย”๙ พระพทธศาสนานนมไดสอนแตเรองชวตโดยใหเกยวของกบความเปนจรง

ตามกฏธรรมชาตอยางถกตองเทานนแตยงใหความสาคญกบสภาพแวดลอมทางสงคมในฐานะองครวมของ “พรหมจรรย” อกดวย

โดยการมองตามทรรศนะนเหนวา แมการฝกตนจะเปนสงทสาคญแตไตรสกขา(ศล สมาธ ปญญา) จะเกดขนไดกตองอาศยปจจยทง ภายใน และ ภายนอกดวย ดงนนพระพทธศาสนาจงมความหมายในการเปนหลกแหงระบบการดาเนนชวตทสมบรณครอบคลมทงระดบพฤตกรรม จตใจ และปญญา โดยเปนสวนหนงของระบบความสมพนธระหวางชวต - สงคม - ธรรมชาต และสงแวดลอม ตลอดจนสามารถเปนเครองมอในการประพฤตปฏบต และมปฎสมพนธระหวางปจเจกบคคล (Individual) กบโลกภายนอก (Social) เพอเกอกลระบบการดาเนนชวตทดงามและพงปรารถนาอกดวย

๑๐

จากขอวเคราะหบรบท ในพระพทธศาสนาดงกลาวแลวเบองตน จะเหนไดอยางชดเจนวา หลกธรรมคาสอนในพระพทธศาสนานนสอดคลองและเออตอการดาเนนการในโครงการอนเนองมาจากพระราชดารเปนสวนรวม และโดยเฉพาะอยางยงทเหนสอดคลองตองกนเปนพเศษกคอ แนวคด “เศรษฐกจพอเพยง”อนเนองมาจากพระราชดารนนตรงกบหลกธรรมคาสอนของพระพทธศาสนาทวาดวยการเดนทางสายกลางหรอ มชฌมาปฏปทา ซงเปน “ขอปฏบตทพอด”มลกษณะแหงดลยภาพหรอ

สมดล๑๑

อยางชดแจงและขอปฏบตทพอด อนเปนความสมดลทงในแงการปฏบตและทางดานจตใจ นนกคอหลกสาคญพนฐานทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงนามาประยกตใช เพอแกไขวกฤตของชาตและนาประชาชนสวนใหญของประเทศ กาวพนวกฤตเศรษฐกจและสามารถเดนไปสชวตทดงาม มดลยภาพ ตามหลกพระพทธศาสนาไดนนเอง

ผเรยบเรยงวทยานพนธ เรอง“การศกษาวเคราะหปรชญาเศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจากพระราชดารกบหลกธรรมในพระพทธศาสนา” ฉบบนมความเหนวาวทยานพนธหวขอดงกลาวน มความจาเปนและมความสาคญเปนอยางยง ในทามกลางสถานการณทางเศรษฐกจและทศทางการพฒนาของประเทศทอยในขนหวเลยวหวตอไมนาไววางใจ และตองการแนวทางการแกไขปญหาและการดาเนนชวตทถกตองแนชดโดยม “ปญญา” และ “ธรรม” ตามหลกธรรมแหง

๙ พระไพศาล วสาโล,พระธรรมปฎกกบอนาคตของพระพทธศาสนา, (กรงเทพมหานคร :

กองทนวฒธรรม,๒๕๔๒), หนา ๒๔ . ๑๐ เรองเดยวกน หนา ๓๙. ๑๑

พระธรรมปฎก(ป.อ.ปยตโต),ลกษณะแหงพระพทธศาสนา, (กรงเทพมหานคร:มลนธพทธธรรม,๒๕๓๙), หนา ๙.

๖

พระพทธศาสนาอนเปนศาสนาแหงปญญาและการปฏบต เปนแสงสวางและเครองกากบ ใหประชาชนสวนใหญของประเทศไดผานพนภยพบตทางเศรษฐกจ สามารถประคองชวตใหรอดพนดารงอยไดโดยไมสญเสยอสรภาพและคณภาพของชวตทพงปรารถนาตามครรลองของวถชวตแหง

ชาวพทธ ซงเปนชวตทงดงามดวยปญญารเทาทนโลกมดลยภาพและมความมนคง๑๒ ดงท

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงนามาประยกตใช ในโครงการอนเนองมาจากพระราชดารโดยทวไป และโดยเฉพาะอยางยงในแนวคดเศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจากพระราชดาร ซงกาลงเปนแนวความคดหลกอยางนอยกในหลกการในการแกไขปญหาการพฒนาเศรษฐกจของชาต และมแนวโนมวาจะเปนเศรษฐกจทางเลอกของประเทศ ทามกลางกระแสทเชยวกรากของเศรษฐกจระบบทนนยมเสรและบรโภคนยมอยในขณะน นอกเหนอจากความสาคญดงกลาวแลว วทยานพนธฉบบนยงจะเนนใหเหนชดเจนวาแนวคดเศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจากพระราชดาร ยงสอดคลองกบพทธธรรมในพระพทธ ศาสนาทงในแงปรชญา หลกการและแนวคดอยางนาสนใจยง ดงนนการศกษาวเคราะหแนวคดและปรชญาของทง ๒ เรองนจงนบเปนความจาเปนและเปนความสาคญอยางยง ทจะชวยกระตนใหมการศกษาวจยในเรองน อยางจรงจงและเหมาะสมตอไป อนจะกอใหเกดผลดตอประเทศชาตและประชาชนเปนสวนรวมในอนาคต ตลอดจนมสวนแสดงใหเหนชดวา “ปญญา” ในพระพทธศาสนานน สามารถนามาแกไขปญหาของชาตไดอยางแทจรง ๑.๒ วตถประสงคของการวจย

๒.๑ เพอศกษาวจยความหมายและบรบทของแนวคดเศรษฐกจพอเพยง อนเนองมาจากพระราชดารทแทจรง ๒.๒ เพอศกษาเปรยบเทยบแนวคดพนฐานของการพฒนาในประเทศไทยกบ การพฒนาอนเนองมาจากพระราชดาร

๒.๓ เพอวเคราะหเปรยบเทยบหลก พทธธรรมตาง ๆ ในพระไตรปฎก กบแนวคดเศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจากพระราชดาร ๒.๔ เพอเสนอแนะใหนาไปสกระบวนการแกไขปญหาการพฒนาของรฐอยางเปน รปธรรมมประสทธภาพและยงยน

๑๒ Edward J Thomas, The History of Buddhist Thought, (New Delhi Munshiram Manoharial Pub.LTD ,1997),P.259.

๗

๑.๓ ขอบเขตของการวจย เปนการศกษาวจยผสมผสานระหวางการศกษาวจยเชงคณภาพและเชงปรมาณ โดยนาขอมลจากการปฏบตงานจรงในภาคสนาม (Working Documentations) และวรรณกรรม (Literatures) ประกอบดวย หนงสอ สงพมพ วารสาร ตาราทางวชาการ บทสมภาษณ บนทกพระราชดาร พระราชดารสและหลกฐานอนๆทเกยวของ สาหรบในสวนทเปนกรณศกษาซงเปนการศกษาเชงปรมาณ ประกอบดวยการศกษาภาคสนามโดยทาการสมตวอยางประชากร หาคาทางสถตและอน ๆ ตามระเบยบวธวจยเชงปรมาณ

๑.๔ คาจากดความของศพททใชในการวจย

โดยเหตทเอกสารวจย ฉบบน มศพทและวล ซงมทมาจากพระบาทสมเดจพระเจาอยหวบางเปนศพททใชเฉพาะในวงการผถวายงานรบใชเบองพระยคลบาทในงานดานการพฒนาอยบาง แมวาจะมการเผยแพรออกไปสสาธารณะในบางโอกาส แตกไมเปนทรจกกนกวางขวางนก จงใครขอใหคาอธบายศพทตางๆทใชเฉพาะในงานวจยนเพยงสงเขปเพอความเขาใจทถกตองดงน “ ตดตารา ” คอ การหมกมนยดถอและเครงครดในทฤษฎทไดศกษามาจากทซงมสภาพเศรษฐกจสงคมจตวทยา ตลอดจนวฒนธรรมทแตกตางจากสงคมไทย จงมลกษณะแขงตวไมยด หยนและไมสามารถมาประยกตใชเพอแกปญหาไดจรง การ “ไมตดตารา” คอการทางานและการแกไขปญหาโดยสมผสจากสภาพของปญหาทแทจรงสามารถปรบเปลยนใหสอดคลองกบสภาพทางภมศาสตรและสภาพทางสงคม วฒนธรรมของประเทศ การไมตดตาราหมายรวมถง การดาเนนการทางานทครอบคลมการพฒนาและศาสตรทกแขนงดวย “ พออย – พอกน” คอ เปาหมายของการพฒนาและแกปญหาความยากไรและความยากจนในชนบท เปนขนตอนทจาเปนตองผลกดนใหเกษตรกร ยนอยบนขาตนเองได เพอพฒนาใหเขมแขงในระดบตอไป เปนหลกการเบองตนในบรบทของปรชญาเศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจากพระราชดาร (Sufficiency Economy) “ลงแขก” คอการสรางวถชวตแหงความรรกสามคค เปนการชวยเหลอเกอกลและรวมมอกนในการกระทากจการทงในสวนตว และสวนรวม เชนการระดมผลดเวยนกนใชแรงงานในการขดสระนา หรอ การเกบเกยวผลตผลดานการเกษตร หรอ กจกรรมอน ๆ เปนตน “ ขาดทน คอ กาไร ” (Our loss is our gain) เปนพระราชกระแสของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทพระราชทานไวใหยดถอเปนแนวปฏบต เปนหลกการฝายเมตตาทหมายความถงการให การเสยสละ การลงทน เพอใหผอนมความสขและมคณภาพชวตทดขน การลงทน ไมจาเปนตองมงหวงแตผลกาไรหรอการไดแตประการเดยว การขาดทนเพอใหผอนมชวตทดและมโอกาส คอ

๘

กาไร แมจะขาดทนเงนและทรพยากรบาง แตประเทศชาตและสงคมไดประโยชนและมความมนคงเปนแนวคดเชงคณธรรมซงนกเศรษฐศาสตรมกจะไมเหนดวย

“สมมา – พฒนา” การพฒนาทมพนฐานมาจากความคดและความเขาใจทถกตอง ตามหลกพทธธรรมในพระพทธศาสนา คอ สมมา – ทฏฐ ซงเปนรากฐานของชวตมนษยทแทจรง

“ตาโต” มความหมายเทากบความโลภ เชน เหนผอนมผลได กทาตามบาง เชนการลงทนในภาคอสงหารมทรพยและดานการเงนในยคเศรษฐกจฟองสบ

“ เศษหนงสวนส ” ของการดาเนนการเศรษฐกจพอเพยง หมายความถงเศษหนงสวนสของพฤตกรรม และการกระทาทงในปจเจกชนและสงคมสวนรวม มใชเศษหนงสวนสของพนททจะดาเนน การ หรอพนทของประเทศ

“บ–ว–ร” หมายความถง การประสานความรวมมอกน เปนสามประสานระหวาง บาน วด โรงเรยน หรอ ราชการ ในการพฒนาจตใจและพฒนาชมชน

๑.๕ ทบทวนเอกสารและงานการวจยทเกยวของ

วทยานพนธเรอง “การศกษาวเคราะหปรชญาเศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจากพระราชดารกบหลกธรรมในพระพทธศาสนา (H.M. the King’s Sufficiency Economy Philosophy and Buddhism) ฉบบน มเอกสารและงานวจยทเกยวของโดยสวนใหญเปนแนวคดและทฤษฎการพฒนา อนเนองมาจากพระราชดารของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว โดยเฉพาะอยางยงในสวนทเกยวของกบเศรษฐกจพอเพยงและการพฒนาชนบทเชนใน แนวคดและทฤษฎการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดาร๑๓ พระราชกระแสและพระราชดารส เนองในวโรกาสตางๆ โดยในสวนของแนวคดและทฤษฎการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดารนนไดกลาวถงปรชญา และแนวคดอนเปนพนฐานของการพฒนาของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวเปนปรชญา และแนวความคดทมงเนนไปทความเรยบงายไมสลบซบซอนและเรมจากเลกไปหาใหญโดยใหสอดคลองกบสภาพความเปนอย ของประชาชนสงคม สภาพความธรรมชาต และระบบนเวศนโดยรวมของชมชนนน ความเรยบงาย (Simplicity)และการใหความสาคญตอจดเลก (micro) ซงเปนพนฐานสาคญเสยกอนแลวจงคอยขยายไปสจดใหญทเปนองครวม (Macro) โดยมลกษณะคอยเปนคอยไป และไมใหเปนการเปลยนแปลงในลกษณะถอนรากถอนโคนอกทงยงหลกเลยงการเบยดเบยน และทาลาย ทรพยากรธรรมชาต และสรรพสงทรวมอาศยในโลกอนสอดคลองตองกน กบแนวคด “Small is Beautiful” ใน พทธเศรษฐศาสตรของ ดร.อ.เอฟ ชมารคเกอร เพยงแตหลกการน พระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดทรงใชเปนแนวปฏบตมากอนลวงหนาแลวหลายสบป

๑๓ มนญ มกขประดษฐ และคณะ แนวคดและทฤษฎการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดาร

(สานกงานกปร.กรงเทพฯ : พ.ศ.๒๕๔๐ )

๙

หลกสาคญในแนวคดและทฤษฎการพฒนา อนเนองมาจากพระราชดาร เมอมองในเชงวตถ ประสงคแลวจะเหนชดเจนวาไดทรงเนนยาหลกของการพงพาตนเอง โดยมงหมายใหประชาชนสวนใหญ “พออย – พอกน” เปนเบองตนในทางเศรษฐกจ และใหดารงตนอยในแนวของ “ทางสายกลาง หรอ มชฌมาปฏปทา” ตามหลกแหงพระพทธธรรม นอกไปจากน แนวความคดและทฤษฏการพฒนาประเทศของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวโดยรวม ยงมลกษณะเดนชดของการ “ไมตดตารา” คอเปนการพฒนาทอนโลมและรอมชอมกบสภาพของธรรมชาต และสภาพของสงคมจตวทยาแหงชมชนและทสาคญคอ การไมผกมดตดอยกบวชาการและเทคโนโลยทแขงตว และไมเหมาะกบสภาพทแทจรงของคนไทย อนจะทาใหการดาเนนงานไมสามารถบรรลผลสาเรจไดอยางสมบรณเตมท ในแนวคดและทฤษฎการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดารนนมการกลาวถงลกษณะโดดเดนเฉพาะ ในเรองของ “การให” และการมองผลสาเรจทเปนการ “คมคา” มากกวา “คมทน” ดงมพระราชกระแสวา “ขาดทนคอกาไร”ซงเปนความคดทอยคนละขวกบเศรษฐศาสตร กระแสหลกโดยสนเชงและไมมวนทจะรอมชอมและทาความเขาใจกนได “การให” ซงเปนองคธรรมสาคญในพระพทธศาสนาปรากฏใหเหนเดนชด ในแนวคดและทฤษฏการพฒนา อนเนองมาจากพระราชดารผสานสอดคลองกบความรกและความเอออาทรซงปรารถนาจะใหผอนพนทกขและมสขตามหลกการพนฐานในวถของ ชาวพทธ นน มปรากฏใหเหนแทรกอยโดยทวไปเกอบทกโครงการดงตวอยาง เชนหลกของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวเรอง บ – ว – ร บาน วด และราชการ เสาหลก สามประสาน ในวถชวตของไทยทดงามในอดตใหไดรบการรอฟนขนมาใหมซงเปนความพยายามทจะนากลบมา และอนรกษไวใหดารงอยในสงคมไทยสบตอไป นอกไปจากนในพทธธรรม๑๔ พระธรรมปฎก(ป.อ.ปยตโต ) ไดใหอรรถาธบาย ไวในสวนทวาดวย ทางสายกลาง หรอ มชฌมาปฏปทา ซงมความหมายและขอบเขตครอบคลมทงชวตของบรรพชตและคฤหสถในการทจะดาเนนชวตชอบและชวตทพงปรารถนาตามหลกแหงพระพทธศาสนาวา มชฌมาปฏปทา ซงเปนอรยสจขอสดทายคอ มรรคาอนเปนการประมวลหลกแหงความประพฤต ปฏบต หรอ ระบบจรยธรรมทงหมดในพระพทธศาสนา เปนคาสอนภาคปฏบตทจะชวยใหดาเนนสแนวทางตามกระบวนธรรม และเปนผลสาเรจในชวตจรง ทางสายกลางนเปนทางแหงปญญา เปนทางแหงความรและความมเหตผล เปนทางแหงความเขาใจททาใหมนษยสามารถดาเนนไปตามวถชวตทดงามไดทางสายนมลกษณะไมเบยดเบยนทงตนเองและผอน เปนการรและเขาใจสภาพทเปนอยจรง ทงทางดานวตถและทางจตใจ แลวปฏบตดวยความรเทาทน พอสมกบเหตปจจยและสอดคลอง “พอเหมาะพอด” ทจะใหไดผลตามจดหมายแหงหลกมชฌมาปฏปทาน พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต) กลาวไววา สามารถใชไดกบกจกรรมและ

๑๔ พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต), พทธธรรม (ฉบบขยายความ), (กรงเทพมหานคร : มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

: ๒๕๓๘).

๑๐

กจการทกอยางของมนษยเพอใหไดบรรลถงความดงามทสงสงขนไป แตจะตองกระทาดวยปญญา หรอโดยมสมมาทฏฐ และเปนมชฌมาปฏปทา ซงหลกในการพฒนาตามแนวเศรษฐกจพอเพยงซงยดหลกทางสายกลางนนถอวาเปน “สมมาพฒนา” ทเกดจากการตกผลกทางปญญา อนไดจากการปฏบตจรง จงสอดคลองและประสานแนบแนนเปนเนอเดยวกนกบหลกพทธธรรมดงกลาว

ในสวนทหลกเศรษฐกจพอเพยงเกยวของกบหลกพทธธรรมอกประการหนงซงปรากฏเหนอยางชดเจนกคอหลกธรรม เรองสมมาอาชวะสาหรบฆราวาสทพระพทธศาสนามองเปาหมายของอาชวะ โดยมงเนนดานเกณฑอยางตาทวดความตองการแหงชวตของคน คอ มงใหทกคนมปจจย ๔ พอเพยงทจะเปนอยเปนการถอเอาคนเปนหลก มใชตงเปาหมายไวทความมวตถพรงพรอมบรบรณ หรอ มโภคทรพยเกนความพอด ซงเปนการถอเอาวตถเปนหลก ดงนนความมปจจย ๔ ทพอเพยงแกความตองการของชวตจงมใชเปนเปาหมายในตวของมนเอง เพราะเปนเพยงแคระดบศล และเปนเพยงบนไดทจะชวยใหไปสจดมงหมายทสงกวาคอ เพอพฒนาคณภาพจตและปญญาใหบคคลมชวตทดงามและประสบสขทประณตยงขนไปเทานนเอง ซงความมงหมายของเศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจากพระราชดาร กเปนไปในลกษณะนเชนเดยวกน

ในเศรษฐศาสตรแนวพทธ๑๕พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต) ใหความเหนวา เศรษฐศาสตรแนว

พทธ คอ เศรษฐศาสตรสายกลางหรอเศรษฐศาสตรมชฌมา ซงสอดคลองกบหลกพทธธรรม ทเรยกวา มชฌมาปฏปทา เศรษฐศาสตรแนวพทธ ถอไดวาเปน สมพฒนา คอ เปนไปอยางถกตองและพอด สวนความพอดนน คอ จดทคณภาพชวตกบความพงพอใจมาบรรจบกนนนเอง นอกไปจากนเศรษฐศาสตรแนวพทธยงไดใหความเหนวา เศรษฐศาสตรจะมความหมายอยางแทจรงกตอเมอมสวนในการพฒนาศกยภาพของมนษย เพอใหมนษยมความสามารถในการดารงชวตทดงาม และมการพฒนาทางจตใหสงยงขนดวย มฉะนนเศรษฐศาสตรจะมไวเพออะไร ในสวนทเกยวกบความหมายของความ “พอด” ทนอกเหนอจากทวาความพอด คอ จดทคณภาพชวตกบความพงพอใจ มาบรรจบกนแลว เศรษฐศาสตรแนวพทธ ยงมหลกทเรยกวา โภชเน มต.ตญ.ตา

๑๖ ซงปรากฏในโอวาทปาตโมกข ซงเปนหวใจของพระพทธศาสนา วา มต.ตญ.ตา จ ภต.ตส.ม

.๑๗ คอความรจก ประมาณในการบรโภค รจกประมาณคอรจกพอด ความพอประมาณคอความพอด ดงนนคาวา มตตญตา คอ ความรจกพอด ซงมความหมายเดยวกน ความพอเพยงและความพอด ในหลกของเศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจากพระราชดารนนเองอยางไรกดนอกเหนอไปจากการรจกประมาณ และรจกพอด สาหรบตนเองแลว ความพอดในมชฌมานน ยงมความหมายถงการไมเบยดเบยน

๑๕

พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต) , เศรษฐศาสตรแนวพทธ , (กรงเทพมหานคร : มลนธโกมล คมทอง ,๒๕๓๑) ๑๖

ท.ปา.(บาล) ๑๑/๓๐๔/ ๑๗

ท.ม. (บาล) ๑๐/๙๐/๔๔.

๑๑

ตนเอง และไมเบยดเบยนผอน ไมเฉพาะในการบรโภคเทานน หากแตยงหมายเอาถงหลกทวา “อห.สาสพ.พปาณาน “ คอการไมเบยดเบยนชวตและธรรมชาตทงปวง ซงเปนความสมพนธทยดโยงกนอยเปนระบบ ทเรยกวาระบบนเวศ (Eco – System) อกดวย กลาวโดยสรป กจกรรมทางเศรษฐกจควรถอเปนแค มรรคา คอ เปน means มใชเปนจดหมายสดทายในตวเอง หากควรเปนแคเพยงฐานสนบสนนกระบวนการพฒนาตนเองของมนษยเพอชวตทดขนและงดงามขนเทานน

ในพทธเศรษฐศาสตร ๑๘ ศาสตราจารย ดร.อภชย พนธเสน ไดใหทศนะเรองเศรษฐกจพอเพยง ในฐานะทเปนสวนสาคญของพทธเศรษฐศาสตรวา หากจะวเคราะหความหมายของเศรษฐกจพอเพยง (Sufficiency economy) ตามทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดทรงพระราชทานไวเอง ซงตรงกบความหมายทแปลความไดวา ความพอประมาณ ซอตรง ไมโลภ และไมเบยดเบยนผอน ซงรวมความอยในคาวา “ความพอประมาณ” และ“ความมเหตผล” คาวามเหตผลน คอ เหตผลแบบชาวพทธ ซงหมายความถง ความซอตรง ความไมโลภ และความไมเบยดเบยนผอน ซงตางจากเหตผลในเศรษฐศาสตรตะวนตก ซงถอวา การแสวงหาผลประโยชนใหตนเองใหไดมากทสด เปนสงทชอบดวยเหตผล

เศรษฐกจพอเพยง ทเนนความ “พอเพยง” “พอประมาณ” และพอสมควรนน มรากความคดมากจากคาสอนในพระพทธศาสนาในขอทเรยกวา มชฌมาปฏปทา ซงกคอ “ทางสายกลาง” นนเอง สวนในเรอง เปาหมายของการผลตและการบรโภคในพทธเศรษฐศาสตรทตองการใหทงระบบดาเนนตอเนองไปในลกษณะทยงยน (Sustainable) สามารถสรางคณภาพชวตและความสขในระดบชนตาง ๆ จนบรรลถงปญญาในระดบสงไดนน สอดคลองกบเศรษฐศาสตรแนวพทธของพระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต) เปนอยางยง ในพทธเศรษฐศาสตร ประเดนเรองความพงพอใจสงสด ของเศรษฐกจพอเพยง ไดรบการเทยบเคยงกบเศรษฐศาสตรตะวนตกไวอยางนาสนใจยงวา การสรางความพงพอใจสงสด (Utillity maximization) ในกรอบความคดของเศรษฐศาสตรตะวนตก กคอ การเนนใหมการสรางกเลสใหมากทสดนนเอง ซงแตกตางจากหลกของเศรษฐกจพอเพยงทเนนความพอประมาณและทางสายกลาง โดยไมโลภ ไมเบยดเบยน และเนนเรองการละ “กเลส” นอกไปจากน พทธเศรษฐศาสตร ยงใหทศนะวา การเนนเรองอรรถประโยชนสงสด คอการเนนใหมกเลส สงสด ซงเปนสาเหตสาคญของปญหาเศรษฐกจของโลกในปจจบนโดยเฉพาะอยางยงปญหาความยากจน ทง ๆ ไดใชทรพยากรของโลกไปแลวจานวนมหาศาล และวา ปญหาทควรแกไข คอ “ความทกข” อนเกดจากกเลส ไมใชความ “ยากจน” การไมลดกเลส จงไมสามารถแกปญหาความยากจนได ดงนนการแกปญหาเศรษฐกจและสงคมของโลก จะเกดเปนผลสาเรจไดกตอเมอมนษยมเหตผล อนเกดจากปญญาและ เปาหมายสดทายของการมปญญากมใชเพอสรางอรรถประโยชน (Utillity) หากแตมปญญาเพอการ

๑๘ ศาสตราจารย ดร.อภย พนธเสน , พทธเศรษฐศาสตร ,(กรงเทพมหานคร : สานกพมพ อมรนทร ,๒๕๔๔)

๑๒

เศรษฐกจและสงคมของโลก จะเกดเปนผลสาเรจไดกตอเมอมนษยมเหตผล อนเกดจากปญญาและ เปาหมายสดทายของการมปญญากมใชเพอสรางอรรถประโยชน (Utillity) หากแตมปญญาเพอการมชวตทด (Well being) เปนหลกเศรษฐกจพอเพยง (Sufficiency economy) ของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว คอ พทธเศรษฐศาสตร ซงมรากฐานมาจากพระพทธศาสนานนเอง

ดร. อ.เอฟ. ชมารคเกอร19 ใน Small is Beautiful ; A Study of Economics as if

People Mattered, (๑๙๗๓) ไดศกษาวเคราะหเทยบเคยงแนวคดหลกของเศรษฐศาสตรกระแสหลกกบเศรษฐศาสตรแนวพทธไวอยางนาสนใจ ซงตอมาไดกลายเปนสดมภหลกของแนวความคดเรองความพอเพยงในการดารงชวตและเศรษฐศาสตรเชงจรยธรรม ซงใชอางองกนมามากสาหรบนกเศรษฐศาสตรทางเลอกและนกวชาการหลายสาขา ดร.อ.เอฟ.ชมารคเกอร ชใหเหนวานกเศรษฐศาสตรกระแสหลกคงยากทจะเขาใจแนวความคดเรองความพอเพยงดวยวามความคนเคยกบความเชอทวา มาตรฐานความเปนอยในชวตนน ขนอยกบโภคทรพยและการบรโภคผทมมากบรโภคไดมาก ยอมอยในฐานะทดกวาผทบรโภคนอย แตในทางตรงขามเศรษฐศาสตรแนวพทธมองวา หลกการนไรสาระโดยสนเชง เนองจากโภคทรพยเปนเพยงปจจยหนงของการดารงอยของชวต เปาหมายทสาคญกวาคอ การรกษามาตรฐานการดารงอยทดของชวตใหมากทสดดวยการบรโภคใหนอยทสด ยงไปกวานนขอเทยบเคยงทนาสนใจยงอกประการหนงกคอ นกวตถนยมสนใจเพยงวตถแตชาวพทธสนใจความเปนอสระและการหลดพนแตแมกระนนกตามหลกมชฌมาปฏปทาของพระพทธศาสนา กมไดขดขวางหรอขดแยงกบการพฒนาทางดานวตถหากเพยงแตมใหหลงไหล หรอยดตดกบความจาเรญและความมงคง ซงถอเปนกเลสเครองเหนยวรงความเปนอสระและความหลดพนของชวต หลกสาคญและสรณะของเศรษฐศาสตรแนวพทธคอ ความธรรมดา ความงายทไมสลบซบซอน (Simplicity) และ ความไมเบยดเบยน (Non-Violence) ซงหลกการอนเปนวถชวตของชาวพทธน สามารถชใหเหนวา “สงเลกนอย” กลบมพลงนาไปสเปาหมาย และผลลพททยงใหญไดอยางนาอศจรรยและนอกเหนอไปจากนผคนซงมชวตอยในระบบพอเพยงและพงตนเองในชมชนชนบทไดรบผลกระทบตอการเบยดเบยนและทาลายลาง นอยกวาผคนทอยในระบบของการคาเสรทวโลกดวยเหตผลดงกลาวนไมวาจะมองในแงมมไหน การศกษาเศรษฐศาสตรแนวพทธควรจะไดรบการสนใจอยางจรงจงแมกระทงในหมนกวตถนยม ซงเชอวา ความจาเรญทางเศรษฐกจมความสาคญกวาคณคาทางจตใจและศาสนาเนองจากพทธเศรษฐศาสตร มไดเสนอปญหาและทางเลอกระหวาง “ความจาเรญสมยใหม” และ “ความลาหลงของระบบสงคมเดม” หากแตเปนเรองของการพบมรรควธทถกตองเหมาะสม

19 E.F. Schumacher, Small is Beautiful ; A Study of Economics as if People

Mattered, (London : Blond and Briggs,1973)

๑๓

ของกระบวนการพฒนา นนคอ ทางสายกลางระหวางวตถนยมสดโตงกบความลาหลงสดขว และมรรควธนน คอ “สมมาอาชวะ” ซงเปนมรรควธหนงในมรรคมองคแปดนนเอง

ในทฤษฎใหม : มตทยงใหญทางความคด๒๐ ศาสตราจารย ดร.ชยอนนต สมทวณช ไดวเคราะหทฤษฏใหมซงเปนกระบวนการหนงในแนวคดเศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจากพระราชดารวา ทฤษฎใหม เปนสวนหนงในบรบทของเศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจากพระราชดาร เปนสมมาทฤษฎ ทอยเหนอระนาบแนวความคดในทฤษฎของการพฒนาตาง ๆ ทขาดและพรองทางจรยธรรม โดยเหนวามตทาง จรยธรรมของทฤษฎใหมและแนวคดเศรษฐกจพอเพยงนน มอยในพทธปรชญาแลวแตยงไมมผใดนามาจดระบบและนาเสนออยางเปนรปธรรมเทานน “ทฤษฎใหม” ของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว เปนทฤษฎทแตกตางไปจากทฤษฎอน ๆ ตรงทมจรยธรรมกากบจงเรยกไดวาเปนสดมภหลกของระบบความคดและเชอมโยงกบมนษยโดยตรง ดงทเรยกกนวา “คนเปนศนยกลาง” (Human – Centered) โดยเฉพาะคนผยากไรดอยโอกาสในชนบท ซงเปนคนสวนใหญของประเทศทฤษฎใหมของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว มมตดานจรยธรรมของการอยรวมกนของสงทแตกตางหลากหลาย โดยไมจาเปนตองคตรงขาม ขดแยง แขงขน ครอบงา ซงกนและกน หากแตเอออาทร เกอกล และทาใหเกดดลยภาพทเคลอนไหวได (Dynamic Balance) ชวยกนแบบนาพงเรอเสอพงปา อนเปนการพงพงองกน (Interdependence) มากกวาเปนเพยงการ “พงพาอาศย” (Dependence) ซงเปนหลกการในการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดาร โดยทวไปอยแลว

ทฤษฎใหม : มตทยงใหญทางความคด ไดชใหเหนวาทฤษฎใหมของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวเปนแบบ “พหนยม” มความหลากหลายทผสมผสานกนได และไมเปนทง “เอกนยม” หรอ “ทวนยม” คอไมจาเปนตองเลอกระหวางเกษตรกรรมหรอ อตสาหกรรม เพยงอยางใดอยางหนงทฤษฎใหมของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวจงมความยงใหญทางความคดเปนความคดใหมทแหวกออกจากกรอบความคดเกาของทฤษฎตะวนตก ทครอบงาสงคมไทยและสงคมอนมาชานานจนถอนตวไมขน

นายแพทยประเวศ วะส กลาวสรปไวใน วฒนธรรมเสวนา พระธรรมปฎก ประเวศ วะส เอกวทย ณ ถลาง วา “เรองเศรษฐกจพอเพยงเปนการนาเอา “เศรษฐกจ” มาเปนชอเพอกระตนความสนใจ ทจรงไมใชเรองเศรษฐกจแตเปนเรองวฒนธรรม เปนวถชวตรวมกนของผคน พอรวมกนกตองนกถงกนและกน นกถงการพออยพอกน นกถงการพงพาตนเอง นกถงสงแวดลอม วฒนธรรม ธรรมะตาง ๆ ซงเปนเรองเชอมโยงกน “ พรอมกนนนไดกลาวเชอมโยงวา การพฒนาประเทศเทาทผานมาถอไดวาลมเหลว และทฤษฎทนกเศรษฐศาสตรเรยกวา Trickle Down ซงเชอกนมาเกอบ ๕๐ ป กไมเปนความจรง เพราะชองวางระหวาง

๒๐ ศาสตราจารย ดร. ชยอนนต สมทวณช , ทฤษฎใหม : มตทยงใหญทางความคด ( กรงเทพมหานคร : มลนธคอนราด อเดเนาวร , ๒๕๔๑)

๑๔

คนรวยกบคนจนยงทงหางกนไปมากขน ดงเหนไดจากตวเลขของสภาพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาตเมอป พ.ศ.๒๕๑๘ รายไดของคนจนระดบลาง ๒๐ เปอรเซนต มสดสวนเพยงแค ๖ เปอรเซนต ของรายไดทงประเทศพฒนาไป ๒๐ ป ถง พ.ศ.๒๕๓๘ คนจนระดบลาง ๒๐ เปอรเซนต รายไดลดลงเหลอ ๓.๕ เปอรเซนต และกาลงลดลงไปเรอย ๆ ชองวางระหวางคนจนกบคนรวยนจะนาปญหามาสประเทศชาตอยางมากมาย๒๑ ความจรงความจนเปนเรองใหมในสงคมไทย คนโบราณไมเคยจนแตการพฒนาทาใหคนจนลงไป เพราะเศรษฐกจของชาวบานลมสลายโดยสนเชง ดงนน การพฒนาเศรษฐกจของประเทศตลอด ๔๐ ป ทผานมาถอเปนการพฒนาทลมเหลว เพราะการพฒนาเนนไปทวตถกระตนใหคนเกดความโลภไปตามกระแสทครอบงาอยในปจจบน คอ ระบบทนนยม บรโภคนยม และ อตสาหกรรมนยม การปฏบตตาม “หลกเศรษฐกจพอเพยง” ของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวคอ “การพออย พอกน และมไมตรจตตอกน” และพระราชกระแสรบสง “การถอยหลงเขาคลอง” เพอใหเกดความเขมแขงกคอ การกลบไปใชวถชวตเกษตรกรรมมความเพยงพอ และพออยพอกนในครอบครวชมชน ใชชวตสนโดษ ลดความฟมเฟอย กนอยเรยบงาย อนรกษและถนอมธรรมชาต และปฏบตตามหลกธรรมในพระพทธศาสนา ซงกคอหวใจของเศรษฐกจพอเพยง เศรษฐกจวฒนธรรมหรอธรรมเศรษฐกจนนเอง นอกไปจากวรรณกรรมทเกยวของดงกลาวขางตนแลว ผลงานวจยในเรองทใกลเคยงกมอยหลากหลายเปนทนาสนใจจะหยบยกขนเทยบเคยง ทงแนวคด ปรชญา และการนามาสงเคราะหเพอพฒนาเปนรปแบบขององคความรขนใหมเชน งานวจย ของ นางสาวดลพฒน ยศธร เรอง การนาเสนอรปแบบการศกษาเพอการพฒนาทยงยนตามแนวพทธศาสตร

๒๒(วทยานพนธ,ปรญญาครศาสตรดษฎบณฑต จฬาลงกรณมหาวทยาลย พ.ศ.๒๕๔๒) พบวา แนวคดในการพฒนาประเทศ โดยอาศยการพฒนาเศรษฐกจเปนแกนหลกนนแมจะกอใหเกดผลสาเรจในหลายดานแตในขณะเดยวกนกกอใหเกดผลอนไมพงปรารถนาตอประชาชนทงในดานชวตความเปนอย ขนบธรรมเนยม ประเพณ คานยม ทรพยากรธรรมชาตรวมถงปญหาอนๆ อกดวย ซงเดมแนวความคดนเรมขนจากทางโลกตะวนตกแลวเผยแพรมาสโลกตะวนออกนบจากหลงสงครามโลกครงทสองเปนตนมา ผลกระทบดานลบทไมพงปรารถนาทสาคญกคอ การพฒนา ทาใหชองวางระหวางคนรวยกบคนจนมมากขน ทรพยากรและสขภาพอนามยของคนในสงคมทยากจน เสอมโทรมลง คนจนไมสามารถทจะพฒนาตนเองได จงมความพยายามทจะวางแนวทางพฒนาใหม ทเรยกวา การพฒนาทยงยนอนหมายถง การพฒนาทตอบสนองตอความตองการของคนรนปจจบนโดยไมกระทบกระเทอนถงความสามารถของ

๒๑ ปจจบน (๒๕๔๗ ) รายไดของคน ๒๐ เปอรเซนต สวนลางคอ ๔.๑ เปอรเซนต ๒๒

นางสาวดลพฒน ยศธร , รปแบบการศกษาเพอการพฒนาทยงยนตามแนวพทธศาสตร ,(วทยานพนธ,

ปรญญาครศาสตรดษฎบณฑต จฬาลงกรณมหาวทยาลย ,๒๕๔๒)

๑๕

คนรนตอไปในการทจะตอบสนองความตองการของคนในอนาคต จากการวจย ของนางสาวดลพฒน ยศธร เสนอวา การพฒนาตามแนวพทธศาสตรเปนการพฒนาทถกทาง (สมมาพฒนา) และ การพฒนาทไดสมดล (สมพฒนา) จะนาไปสผลสาเรจในการพฒนาทยงยนไดดวยการศกษาแบบ “ไตรสกขา” คอ การลงมอปฏบต (ปฏบต) เพอใหเขาใจในหลก ปฏจจสมปบาท คอ กฏแหงธรรมชาต หรอ กฏของชวตอนจะนาไปสผลสาเรจ (ปฏเวธ) ขณะเดยวกนกศกษาวชาการอนๆ (วชาการทางโลก) ไปดวยโดยกระบวนการศกษานนตองประกอบไปดวยกลยาณมตรดวย อยางไรกดแมวาผลวจยนจะเปน การนาเสนอแนวคดโดยนาหลกปรชญา และหลกพทธธรรมเพอเสนอใหทดลองปฏบต และตวแนวคดและปรชญาในเรองน กไดมการพดกนมากอนแลวพอสมควร แตกนาเสนอเรองของ “ ไตรสกขา ” และปฏจจสมปบาทใหเขาสการดารงชวตและกระบวนการพฒนา เปนสงทนาสนใจยงและนอกไปจากนน งานวจยชนน ชวา หลกทางพระพทธศาสนาอน ๆ ในทกหมวดสามารถนาไปใชในการพฒนาคน พฒนาเศรษฐกจ สงคม การเมองและสงแวดลอมได จงเหนวานาจะนาประเดนความรเรองหลกธรรมทางพระพทธศาสนาแทรกไวในหลกสตรตางๆ ในลกษณะของการผสมผสานเนอหาสาระและทสาคญทสด นาจะเปนการกระตนใหผบรหารทกระดบศกษาหาความรทางพระพทธศาสนาทถกตอง เพอนาไปพฒนาตนเองกอนทจะไปสการพฒนาทยงยนสบไป

งานวจยทอยในแนวใกลเคยงอกชนหนงไดแก สนทราภรณ เตชะพะโลกล๒๓

ในเศรษฐ ศาสตรแนวพทธกบวถทางพฒนาของไทยพบวาจดเรมตนทางทฤษฎเศรษฐศาสตรกระแสหลกใชอรรถประโยชน ( Utillity ) หรอความพอใจ (Pleasure) เปนจดเรมตนแตไมสามารถใหนยามหรออธบายใหชดเจนไดเปนผลใหตองอาศยแนวคด เรอง “ปรมาณ” มาชวยอธบายทาใหอรรถประโยชนหรอความสขของกระบวนทศนน หมายความถง “ความมงคง” (Wealth) ดงนนการแสวงหาความสข คอการแสวงหาความมงคง ซงวดดวยปรมาณ เชน ทรพยสนทดน คฤหาสน เงนทอง รถยนต บาน ฯลฯ ซงสงผลใหเปนมโนทศนในเรอง “ปรมาณ” เพยงดานเดยว ขาดการพจารณา เรอง “คณภาพ” อนเปนดานทรวมคณคาของความเปนมนษยไว ซงจะโยงไปถงเรองของคณภาพชวตและ จรยธรรมทางสงคม ตางกบพทธปรชญา ทมจดเรมตนทางทฤษฎทชดเจน คอ เรมจาก “ความทกข” ซงผวจยใหนาหนกวา จดนไมเพยงแตทาใหสาระในระดบเนอหาเกดความชดเจน หากแตยงนยามความสขหรอความพอใจไดถกตองตามสภาพความเปนจรงอกดวย ในงานวจยชนน ผวจยไดเสนอ แนวคดเปนขอสรปวา ปจจบนมกระแสความพยายามใหม ๆ ในการผลกดนใหมการนาหลกพทธ ปรชญา ซงเคยมอทธพลอยางมากตอ

๒๓ สนทราภรณ เตชะพโลกล , เศรษฐศาสตรแนวพทธกบวถทางพฒนาของไทย (วทยานพนธมหาบณฑต :

มหาวทยาลยธรรมศาสตร ,๒๕๓๔)

๑๖

สงคมไทยในอดตมาประสานเชอมโยงกบเศรษฐศาสตรทพจารณาจากพนฐานตามธรรมชาตทเปนจรง ของมนษย ซงกาลงมอทธพล อยางกวางขวางตอสงคมไทยในปจจบน การเคลอนไหวนนยงคงมอยอยางตอเนอง เพอใหเศรษฐศาสตรเปนทฤษฎสงคมทมมตเกยวกบมนษยทเดนชด ภายใตปรชญาการพฒนา มตทเกยวกบเทคโนโลยทคานงถงนเวศวทยาและสภาพแวดลอมอยางสอดคลองกบคณคาของความเปนมนษยทสอดคลองกบระบบคณคาทางศาสนา และวฒนธรรม อนเปนผลใหการแกปญหาของมนษยและสงคมเปนรปธรรมไดอยางแทจรง ในสวนของประเดนเรองการบรโภคนอย และสาระแนวคดของบรโภคนยมในเศรษฐศาสตร

กระแสหลก กลลน มทธากลน๒๔ ไดวเคราะหไวในงานวจย พบวา เศรษฐศาสตรกระแสหลก รายไดตามกระบวนทศนแบบนวตนและเดสคารดนน มรากฐานมาจากปรชญาประโยชนนยมทยอมรบในธรรมชาตของการตอบสนองตอความตองการอนไมจากดของมนษย กจกรรมการบรโภคจากอรรถประโยชนหรอความพงพอใจนน วเคราะหโดยแนวคดเชงปรมาณ เชนวา การบรโภคสนคาและบรการในปรมาณทมากกวา ยอมกอใหเกดอรรถประโยชนและความสขมมากกวาไปดวย มนษยจงถกผลกดนใหตองแสวงหา ครอบครอง สะสม และบรโภควตถใหมากขนอยตลอดเวลา สงคม ปจจบนจงกลายเปนสงคมบรโภคนยมดงทเหนอยในระบบทนนยมสมยใหมตรงกนขามกบพทธปรชญาภายใตกระบวนทศนแบบองครวม จะเรมตนจากการทาความเขาใจถงธรรมชาตและกฎของธรรมชาต บนหลกของปจจยดงนนมนษยในฐานะทเปนสวนหนง ขององครวมจงไมอาจคานงถงแตความตองการอนไมมขอบเขตของตนเองแตฝายเดยวได การบรโภคในทศนะของพทธธรรมจงมใชกจกรรมทมจดจบในตวของมนเอง หากเปนแตเพยงเครองมอททาใหมนษยสามารถมชวตอยเพอฝกฝน และพฒนาตนเอง ใหมพฤตกรรม อปนสย และคณลกษณะทกอใหเกดดลยภาพ และเกอกลเอออาทรตอกน ตอทงสงคมและธรรมชาต ดงนนการบรโภคในบรบทของพทธปรชญาจงกลายเปนรปแบบทางเลอกหนงของมนษยในการกาวพนไปจากรปแบบและวถแหงบรโภคนยมในสงคมทนนยมทกาลงเปนกระแสเชยวกรากอยในขณะน

ในงานวจยเรอง เปรยบเทยบเศรษฐศาสตรเชงพทธกบเศรษฐกจพอเพยงในสงคมไทย ๒๕ พระมหาสงา พลสงคราม ไดศกษาพบวา เศรษฐศาสตรเชงพทธมไดเรมจากสมมตฐานทางเศรษฐศาสตร หากเปนแตเพยงหลกคาสอนเกยวกบการดาเนนชวตทสอดคลองกบธรรมะในฐานะทเปนปทสถานใหเกดดลยภาพระหวางมนษยกบธรรมชาต มนษยกบสงคม และกายกบจต ตามหลกปฏบต

๒๔ กลลน มทธากลน , การวเคราะหการบรโภคแนวพทธปรชญา ,(จฬาลงกรมหาวทยาลย ,๒๕๓๙)

๒๕ พระมหาสงา พลสงคราม ,เปรยบเทยบเศรษฐศาสตรเชงพทธกบเศรษฐกจพอเพยงในสงคมไทย ,

(วทยานพนธ อกษรศาสตรมหาบณฑต ม.มหดล ,๒๕๔๒)

๑๗

สมมาอาชวะ โดยใชสตปญญาควบคมและกาหนดเปาหมายของกจกรรมทางเศรษฐกจใหดาเนนไปสการมคณภาพชวตและจตวญญาณ

สวนเศรษฐกจพอเพยง มงเนนความพอเพยงของกจกรรมทางเศรษฐกจเรมจากการผลตบนพนฐานของการพงตนเอง ตามแนวทฤษฎใหมขนตาง ๆ ซงเรมจากการจดสรรพนทและแหลงนาใหเหมาะสมกบการผลตไปจนถงการรวมกลมกนในชมชน เพอเปนทนทางสงคมในการสรางชมชนใหเขมแขงสามารถพงตนเองได ผวจยวเคราะหวาเศรษฐศาสตรเชงพทธ มคาสอนแสดงถงโครงสรางของความสมพนธในระบบชวตทอาศยกนทงมนษย และสตวในฐานะองครวมแตเศรษฐ กจพอเพยงมแนวคดทแสดงถงระบบโครงสรางการผลตทสอดคลองกบการบรโภค บนพนฐานของการพงตนเองระดบครอบครว ชมชน และสงคมอยางไรกตามแมวาผวจยจะชวาแนวคดเศรษฐกจพอเพยงและทฤษฎใหมถอเปนมตใหมทางความคดและทางเลอกดานเศรษฐกจ แตกมไดเชอมโยงใหเขากบหลกพทธธรรมใหแนบแนนเปนเนอเดยว ทงททกโครงการอนเนองมาจากพระราชดารนนวางรากฐานอยบนแนวทางและปรชญาของพทธธรรมทงสน ในกรณนผวจยไดจดวางหลกของการพจารณาแบบแยกสวนตางหากจากกน ทฤษฎการจดวางผงการใชพนทดนและนาเปนเพยงกระบวนวธทางเทคนคของแนวคดเศรษฐกจพอเพยง ซงเปนองครวมของวถชวตทพงประสงคลงมพนฐานทถายทอดจากวถชวตตามแนวพทธธรรมนนเองไมวาจะเปนเรองของมตตญตา อโลภะ โภควภาค ศล สมาธ ปญญา ฯลฯ

อยางไรกตามวรรณกรรมของผวจยกเปนประโยชนในแงทอาจกอใหเกดความสนใจทจะศกษาวจยในระดบลกซงยงขนไป

ในป พ.ศ.๒๕๓๕ พระมหาสมโภช ศรพนธ๒๖ ไดศกษาวเคราะหเรอง เศรษฐศาสตรตามแนวพระไตรปฎก โดยเปรยบเทยบเศรษฐศาสตรกระแสหลกกบเศรษฐศาสตรตามแนวพระไตรปฎก และพบวา วธมองความทกขของมนษยทเกยวกบปญหาเศรษฐกจนนคลายคลงกน แตวธการมองสาเหตของปญหานนคอนขางแตกตางกน คอ ในหลกเศรษฐศาสตรตะวนตก มนษยในทางเศรษฐกจมเหตผลเปนของตนเอง สนใจประโยชนของตนเอง อาศยแรงผลกดน (กเลส) กระตนใหเกดผลตกรรม การขาย การวภาคกรรม และการแขงขนกนทางวตถ เพอใหบรรลถงจดหมาย คอ ความมงคงทางวตถ สวนแนวพระพทธศาสนานน ยอมรบความจาเปนของชวตทตองอาศยปจจยทางวตถแตกถอวาวตถเปนอปกรณสวนหนงของชวต เพอใหได คณภาพทนอกเหนอจากวตถ แตแนวความคดทางเศรษฐศาสตร สานกคลาสสกกบนโอคลาสสกคอความมงคงทางเศรษฐกจ เนนระบบเศรษฐกจแบบเสร Liberalism แนวความคดนเสรมใหมการผลตทยงใหญ แตในพระไตรปฎก

๒๖ พระมหาสมโภช ศรพนธ , เศรษฐศาสตร ตามแนวพระไตรปฎก ,(วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต

มหาวทยาลย มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย,๒๕๓๕)

๑๘

มหลกความคดเกยวกบเศรษฐกจวา เหลานเปนเปาหมายรอง เศรษฐกจเปนเพยงอปกรณสนบสนนชวต เพอการพฒนาคณภาพชวตใหยงขนกวานนซงแนวความคดน สอดคลองเปนอยางยงกบผลการศกษาของ กลลน มทธากลน เรองการวเคราะหการบรโภคแนวพทธปรชญา และ สนทราภรณ เตชะพะโลกล ในเรองเศรษฐศาสตรแนวพทธกบวถทางพฒนาของไทย

๒๗ ในเรองอรรถประโยชน

และ ประเวศ วะส๒๘ในเรองเศรษฐกจวฒนธรรม : เศรษฐกจพอเพยง บนรากฐานวฒนธรรมชาวพทธ ในวฒนธรรมเสวนา พ.ศ.๒๕๔๔ ในสวนทวาดวย การบรโภคและธรรมเศรษฐกจ

นอกไปจากน พสมย สอนบญม๒๙ไดศกษาวจยเรองทเกยวของกนนใน หวขอ เปรยบเทยบปรชญาเศรษฐศาสตรกบปรชญาพทธศาสนา พบวา หลกปรชญาของทงสองกระแสมความเหมอนกนในจดเรมตน คอ ความตองการของมนษยอนไมมขอบเขตจากด และมเปาหมายคอความสข แตความหมายของความสข และมรรควธทจะไปสเปาหมาย คอความสขนน ตางกนโดยสนเชง กลาวคอ เศรษฐทศนตงแตพธโอเครต ลทธพาณชยนยม คลาสสก นโอคลาสสก และแมกระทงสงคมนยมกลวนแสวงหาความสขจากความหมายในความมงคง (Wealth) บาง สวสดการสงคมในกรณของสงคมนยมบาง แตแมกระนนกตาม เศรษฐศาสตรกยงขาดความเขาใจทลกซงถงสภาพความเปนจรงความตองการอนไมมขอบเขตจากด กอใหเกดแบบจาลอง (Model) ตางๆ เพอแกไขปญหาทางเศรษฐกจและสงคม ซงกลบกอใหเกดปญหาตาง ๆ ตามมาอยางมากมาย การใชวชาการเชงปรมาณกยงไมไดชวยคลคลายปญหาไดอยางแทจรง เนองจากยงไมสามารถใหความหมายและคาจากดความของอรรถประโยชน หรอความพงพอใจและความสขไดอยางชดเจน สรปไดวา ความสขในเศรษฐทศน นนเปนเพยงความพงพอใจชวคราวทไมยงยน สวนพทธปรชญานน สามารถหาไดจนถงขนโลกตตรสข ซงเปนความสขทยงยนและไมขนกบวตถหรอความมงคง อยางไรกด ทงปรชญาเศรษฐศาสตรและพทธปรชญาเรมตนจากหลกความจรงทวา ความตองการของมนษยไมมทสนสด แตทรพยากรมอยจากด ในทางเศรษฐศาสตร อดม สมธ เหนวามนษยมเหตผลในการกาหนดวธการทจะแสวงหาความสขสงสดหรอแสวงหาอรรถประโยชนสงสด แตพระพทธศาสนาเหนวาความตองการอนไมมขอบเขตของมนษย (โลภะ) นนควรถกควบคมหรอกาจดใหหมดสนไป การบรโภคจงเปนเพยงมรรควธ มใชผลสดทายพทธศาสนกชนจงควรแสวงหาปจจยแหงการดารงชวต คอ ปจจย ๔ เทาทพอเพยง และพอประมาณ มใหมการ

๒๗

กลลน มทธากลน และสนทราภรณ เตชะพโลกล , อางแลว ๒๘

ศ.ประเวศ วะส , เศรษฐกจพอเพยง บนรากฐานวฒนธรรมชาวพทธ (กรงเทพมหานคร : สานกพมพ ภคธรรศ ,

๒๕๔๔) ๒๙

พสมย สอนบญม ,เปรยบเทยบปรชญาเศรษฐศาสตรกบปรชญาพทธศาสนา , (วทยานพนธ ปรชญา

เศรษฐศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยเชยงใหม,๒๕๓๗)

๑๙

ผลตจนมากเกนพอประมาณจนลนเกนกบทงสอนใหดาเนนการบรโภคอยางมปญญาและมสต เพอมใหเกดโทษและรเทาทนสภาวะความเปนจรงของสรรพสงทงปวง อนเปนโลกธรรม ภายใต เงอนไขของพทธปรชญา คอ อนจจง ทกขง อนตตา สงทงหลายไมเทยงมความทกขเปนธรรมดาและความไมมตวตนทแทจรง และในเรองเดยวกนน พระสายชล ศรสวาง วเคราะหไวในศกษาเปรยบเทยบแนวคดทางเศรษฐศาสตรกระแสหลก กบคาสอนของพระพทธศาสนาทเกยวกบเศรษฐศาสตร (ปรญญานพนธ,มหาบณฑตมหาวทยาลยเกรก, พ.ศ.๒๕๔๖)วา เศรษฐศาสตรกระแสหลกไดกลาวถง ทรพยากรทมอยอยางจากด (Scarcity) เมอเศรษฐทรพย (Economics goods) มอยอยางจากดแตความตองการของมนษยไมมขอบเขตจากด ปญหาจงเกดขน ในสงคมมนษยเศรษฐศาสตรกระแสหลกจงแกปญหาดวยการจดสรรทรพยากรทมอยอยางจากดใหแกมนษยโดยใชกลไกราคาและระบบการตลาด ซงนกเศรษฐศาสตรเชอวาสามารถแบงสรรทรพยากรไดอยางมประสทธภาพ คอ ถาความตองการมมาก สนคาและบรการมนอยราคากจะสงขน ถาความตองการลดลง สนคามมากราคากจะลดลง สวนหลกคาสอนของพระพทธศาสนาไดแกปญหาทางเศรษฐศาสตรดวยการลดความตองการ (ความโลภ)ใหลดลง โดยกลาวไวในเรองของความสนโดษ คอความยนด ความพอใจ ความรจกอม รจกพอ รประมาณ คอ รจกพอดในการบรโภค เมอมนษยลดความตองการลง ปญหาเศรษฐกจและสงคมกจะลดลงดวย นอกไปจากนงานวจยยงไดชถงขอแนะนาในการปฏบตตามหลกคาสอนของพระพทธศาสนาในดานการผลตและการบรโภค เชน ในทฏฐธมมกตถสงวตตนกธรรม ในขอท ๑ อฏฐานะสมปทา คอ ความขยนหมนเพยรในการประกอบอาชพในขอท ๔ สมชวตาบรโภคแตพอเพยง พอประมาณไมมากไมนอยเกนไป ประหยด และอดออม สวนในดานการแบงปนผลผลต กมกลาวใน สงคหวตถธรรม ในขอท ๑ ทาน คอ การใหการแบงปน การเออเฟอเผอแผ การสงเคราะห และในดานการแบงสรรระหวางผมสวนรวมในการผลต คอ ทศ ๖ หรอ ทศเบองลาง ในฐานะนายจางพงบารงคนรบใชและคนงาน เปนตน สาหรบเรองการเทยบเคยง ระหวางพระพทธศาสนากบลทธบรโภคนยมเปนการเฉพาะนน มสาระทนาสนใจอยในงานวจยของ พระขวญเมอง สหะ

๓๐ ในพทธศาสนากบลทธบรโภคนยม :

ศกษาเปรยบเทยบเศรษฐศาสตรแนวพทธกบเศรษฐศาสตรกระแสหลกซงผวจยไดเทยบเคยงเศรษฐศาสตรกระแสหลกกบเศรษฐศาสตรแนวพทธ ในเรอง ของทศนะทมตอมนษย การเปรยบเทยบเรองการผลต การบรโภค การกระจายการผลตตลอดจนการวพากษนยทางเศรษศาสตร ของดานตาง ๆ โดยเทยบเคยงกนระหวางเศรษฐศาสตรกระแสหลกกบเศรษฐศาสตรแนวพทธ และในทายทสด

๓๐ พระขวญเมอง สหะ ,พทธศาสนากบลทธบรโภคนยม : ศกษาเปรยบเทยบเศรษฐศาสตรแนวพทธกบ

เศรษฐศาสตรกระแสหลก , (วทยานพนธ ปรญญาอกษรศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยมหดล,๒๕๔๖)

๒๐

ไดเสนอแนะการประยกตเศรษฐศาสตรแนวพทธเพอแกปญหาบรโภคนยม พระขวญเมอง สหะ ไดเรมนา ปญหาทคลายคลงกบงานวจยเชงเปรยบเทยบ ทมมากอนหนานแลวโดยลาดบ วา มนษยมความตองการทไมจากด อยโดยธรรมชาต ดงนนกรอบความคดของทงสองกระแส จงเรมจากจดเดยวกน โดยพระพทธศาสนามองปญหาพนฐานของมนษย แนวปรชญา เชน แมนาเสมอดวยตณหาไมม๓๑หรอความอยากละไดยากในโลก๓๒ ในดานของเศรษฐศาสตรกระแสหลก กมกรอบการมองปญหาพนฐานของมนษยในลกษณะเดยวกน โดยยอมรบวา มนษยมความตองการไมจากด แตทรพยากรในโลกมอยจากด จงเกดปญหาขนและมทฤษฎและรปแบบตาง ๆมากหลายเพอแกปญหาน อยางไรกดเปาหมายสดทายของมนษยทปรารถนาจะใหบรรล คอ ความสขนน ยงมนยทแตกตางกนตลอดจนมรรควธทจะไปถงความสขกแตกตางกน จากความแตกตางในกรอบของความคดพนฐานนเอง จงนาไปสพฤตกรรมทางเศรษฐกจทแตกตางกน ภายใตฐานความคดกระแสหลกนน ยดถอเอาผลประโยชนสวนตนเปนทตง ความสมพนธระหวางมนษยกบมนษย มนษยกบธรรมชาต จงอยในลกษณะของการชวงชงเอาชนะ ครอบงา ครอบครอง ภายใตฐานความคดและความเชอทวา มทรพยมาก มอรรถประโยชนมาก บรโภคมาก ยอมมความสขมาก และสงเหลาน เหนไดชดจากปรากฏการณของการบรโภคนยมในสงคม (Consumerism) ทเนนใหมนษยตงเปาหมายของชวต และ ความสขไวกบการบรโภคใหมากทสดเทาทจะทาได ตรงกนขางกบวธคดและจดการแบบเศรษฐศาสตรแนวพทธ ทแมจะคานงถงประโยชนตน แตกไมละเลยประโยชนของผอนดวยทาทจงมลกษณะของการเกอกลแบงปนกน (ซงตรงกบแนวคดทฤษฎใหมของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว) แมกจกรรมทางเศรษฐกจกมไดถอเปนเปาหมายสาคญสงสด ทจะตองทมเททงชวตเขาแลก แตจะถอเปนเพยงมรรควธทจะใชเดนไปสผลทประเสรฐยงกวา เชน วถชวตทเรยบงายงดงาม และพฒนาใหประณตยงขน จนถงขนนพพาน ตอขอวเคราะหในเรองเดยวกนน ผวจยไดชใหเหนดวยวาระบบเศรษฐกจสงคมในปจจบนไมใชระบบของการเขาไปแกปญหาและจดการกบความขาดแคลน (Scarcity) และความยากจน (Poverty) หากแตเปนระบบเศรษฐกจทจะตองเขาไปจดการกบปญหาความลนเหลอ (Abundance) และความมงคง (affuent) ดวยการกระตนและสรางใหเกดการใชจายเพอขบเคลอนความโลภ หรอ ความตองการหรออปสงคใหเกดขนใหมากทสดดงทเปนปรากฏการณทเกดขนในสงคมไทยในปจจบนน ผวจยไดเสนอแนะวา เปนความจาเปนอยางยงทชาวพทธจะตองตระหนกถงหลกธรรม ขอ “สนโดษ” และ “ทางสายกลาง” (มชฌมา ปฎปทา)ในการแสวงหาเพอตอบสนองความตองการพนฐานดานปจจย๔ ดวยทาทและพฤตกรรมทดาเนนไปอยางพอเหมาะพอควรไมสดโตงไปขางใดขางหนง อนเปนเหตใหเบยดเบยนตนเองผอน สงคม ตลอดจนธรรมชาตโดยรวมดวยซงสอดคลองกบหลกการในโครงการอนเนองมาจากพระราชดารของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทใชเปนหลกการพฒนามาโดยตลอด

๓๑ นต ถ ตณ.หา สมานท (ข.ธ.(บาล) ๒๕/๒๘/๔๐). ๓๒ อจ ฉา โลกส.ม ทช.ชหา (ส.ส.(บาล) ๑๕/๒๑๖/๖๑).

๒๑

๑.๖ วธดาเนนการวจย

วทยานพนธ เรอง “การศกษาวเคราะหปรชญาเศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจากพระราชดาร กบหลกธรรมในพระพทธศาสนา”(A Analytical Study of H.M.The King’s Sufficiency Economy Philosophy and Buddhism) ฉบบน เปนการศกษาวจยแบบผสมผสานระหวางการศกษาวจยเชงคณภาพ (Qualitative Tescarch) และการศกษาวจยเชงปรมาณ (Quantitative Tescarch) ซงเปนการศกษาวจยภาคสนาม (Field Work Study) โดยไดแบงแยกขนตอนวธดาเนนการวจยไวเปนสองสวน ดงน ๑.๖.๑ การศกษาวจยเชงคณภาพ (๑) ศกษาขอมลจากเอกสารทงปฐมภมและทตยภม ในเรองทเกยวของ ซงมทมาทงจากแหลงขอมลหลก (Primary Source) และขอมลรอง (Secondary Source) เชน หนงสอ วารสาร เอกสาร สงพมพ และขอมลชนดอน ซงเปนขอมล ปฐมภมทมไดตพมพ (๒) ศกษาวเคราะห อธบายความ ตความ และเปรยบเทยบประเดนและสาระสาคญทตองการแสดงตามกรอบและแนวคด (Conceptual Framework) ทกาหนดไว (๓) สรปและนาเสนอสาระสาคญทไดวเคราะหแลว

สาหรบกรอบแหงความคด (Conceptual Framework) ในการดาเนนการวจยในภาพรวมของงานศกษาวจยครงน ไดกาหนดสาระสาคญของปรชญาและแนวคดเศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจากพระราชดาร ในแตละดานออกเปนหมวดหมจากพระราชดารทไดทรงพระราชทานไวเปนองครวม (Holistic) ซงครอบคลมการดาเนนชวตในทกดานของประชาชน หลงจากนนไดดาเนนการ วเคราะหเทยบเคยงวา แนวคดของการพฒนาประเทศทผานมากบหลกของการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดารโดยรวม มลกษณะและวตถประสงคทตางกนอยางไร แนวพระราชดารในแตละหมวดหมสอดคลองกบหลกพระพทธธรรมอยางใดและรปแบบแนวทางการปฏบตเพอใหมวถชวตทดงามในแตละดานนนควรจะเปนประการใด

๑.๖.๒. การศกษาวจยเชงปรมาณ ในสวนของการศกษาวจยเชงปรมาณ (Guantitative Reseach) ซงเปนการศกษา

ภาคสนามนน งานวจยชนนไดทาการศกษา ครวเรอนเกษตรกรทฤษฎใหม ๔๔ ครวเรอนในสองจงหวดของภาคตะวนออกเฉยงเหนอ คอ จงหวดกาฬสนธและสกลนคร โดยผลของการศกษามงหมายจะใหเปนบทพสจน ของการนาทฤษฎใหมมาสการปฏบตและมผลเปนรปธรรม จากการดาเนนการตามแนวเศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจากพระราชดาร (ซงทฤษฎใหม เปนกระบวนการขนพนฐานสวนหนงของแนวคดเศรษฐกจพอเพยง สาหรบเกษตรกร) การวจยภาคสนามแบงออกเปนสองสวน คอ

๒๒

(๑) คนควา รวมรวม ศกษาขอมล จากเอกสาร (Documentary Research) ซงเปนขอมลทตยภม (Secondary Data)เพอใหทราบสถานภาพและปจจยพนฐานของประชากรและผลการศกษาทเกยวของอน ๆ เพอนามาเปนแนวทางในการจดทาแบบสอบถาม

(๒) การศกษาภาคสนาม (Field Work Study) เปนการศกษาขอมลปฐมภม (PrimaryData)โดยใชแบบสอบถามเปนเครองมอในการรวบรวมขอมลจากประชากรทใชในการศกษา

(๓) รวบรวม วเคราะห ประเมนผล ตามระเบยบวธวจยงานภาคสนาม การวจยภาคสนามของวทยานพนธ ฉบบนเปนการปฏบตงานจรงเพอใชในการประเมนผลโครงการ

พฒนาอนเนองมาจากพระราชดาร ของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ดงนน ผลจากการวจยแบบสอบถาม ตาราง และตวเลข ซงเปนผลจากการดาเนนงานรวมกน ระหวางผวจยและสานกงานคณะกรรมการพเศษเพอประสานงานโครงการอนเนองมาจากพระราชดาร (กปร) จงถอเปนสวนหนงของการวจยในครงนดวย

๒๓

ชวตในกรอบแนวทางทพงปรารถนา (ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง) (พนฐานของการพฒนาในทกเรองและแนวทางการดาเนนชวตของคนไทย)

ขอบเขต – สารตถะ ในพระราชดาร

แนวพระราชดารและหลกพทธธรรม

รปแบบการปฏบตเพอดาเนนตามแนวพระราชดารและวถชวตทดงาม

๑)ดานการดาเนนชวตโดยรวม ๒)ดานการพฒนาเศรษฐกจและสงคม

มชฌมาปฏปทาหรอทางสายกลาง มรรคมองค ๘ สมมาทฐ สมชวตา สนโดษ ทาน มตตญตา อาชชวะ วรยะ อโลภะ อโมหะ สมมาสมาธ อวหงสา ความไมเบยดเบยน

ฯลฯ -มชฌมาปฎปทาหรอทางสาย กลาง - เศรษฐกจพอเพยง - เศรษฐศาสตรมชฌมา

- ดาเนนชวตอยบนพนฐานของความ พอดพอควรและพอประมาณอยางม เหตผล -พฒนาปญญาเพอใหรเทาทนโลกและ ความเปลยนแปลงทแทจรงของชวต -ความมเหตผลรเทาทนและถกตอง

ตาม ความเปนจรง -มความเหนชอบ -ไมโลภ ไมเอาเปรยบ ไมมกได ปรบทศนะ ทนนยม – เงนนยมเปนธรรมนยม-รจกการใหมความเสยสละ สมถะ และมความ พอเพยงในทกดาน -ไมบรโภคนยมและฟมเฟอยเกนพอด -สรางพลงกระตนใหผยากไรมพลงในการตอสชวตและเขาใจความเปนจรง

-สรางคานยมเชงพทธ (Buddhist Value )ในชวต -ใชชวตเรยบงายอยางมคณธรรม -ไมเบยดเบยนทงผอน ธรรมชาต และ สงแวดลอม - ซอสตย สจรต - มอาชพสจรต - มสาธารณะประโยชนจต - ดาเนนการตามปรชญาเศรษฐกจพอ เพยง ในการพฒนาทกระดบ -เลกทฤษฎการพฒนาเพอเรงการเตบโตทางเศรษฐกจ (Economic Growth)

แตประการเดยว

๒๔

ขอบเขต – สารตถะ ในพระราชดาร

แนวพระราชดารและหลกพทธธรรม

รปแบบการปฏบตเพอดาเนนตามแนวพระราชดารและวถชวตทดงาม

๓.ดานทรพยากร ธรรมชาตและสงแวดลอม

สมมาอาชวะ สมมาทฏฐ สมชวตา อตถจรยา เมตตา กรณา สามคค สมมาปญญาและ สมมาสต วรยะ อโลภะ สามคคธรรม อทธบาท ๔ การพงตนเอง การไมเบยดเบยนสงมชวต เมตตา กรณา สมมาสต สมมาทฎฐ สมมาปญญา ฯลฯ

-ผลตและบรโภคอยบนความพอด พอประมาณ และมเหตผล -พฒนาดวยระบบธรรมนยมและจตนยม-พฒนาเศรษฐกจอยางมจรยธรรมเพอใหสงคมสวนรวมมนคงและประเทศชาตยงยนหรอสมมาเศรษฐกรรม (เศรษฐกจทมจรยธรรม) -ไมมงเนนผลกาไรแตประการเดยว -สงเสรมการรวมมอ (Co-Operation)มากกวาการแขงขน (Competition) -สมมาพฒนา (การพฒนาทดโดยใชปญญา และสตเปนเครองกากบ) -เนนผดอยโอกาสใหยนบนขาตนเองได -มองรอบทกมต เปนองครวม (Holistic) เพอใหสงคมเขมแขง - การพงพาตนเอง – ความเปนอสระ -มงเนนการพฒนาทยงยน (Sustainable Development) โดยไมทาลายธรรมชาตและสงแวดลอมรวมถงการไมเบยดเบยนชวต พช สตว และมนษย ฯลฯ -Environmentally Sound Development -พฒนาโดยคานงถงสภาพแวดลอมตามหลกพทธธรรม -ถอวาชวตถอสวนหนงของธรรมชาตตองอยรวมแตไมทาลายธรรมชาตและสงแวดลอม -ไมโลภมกไดมกงายและเหนแตประโยชนสวนตน ฯลฯ

๒๕

ขอบเขต – สารตถะ ในพระราชดาร

แนวพระราชดารและหลกพทธธรรม

รปแบบการปฏบตเพอดาเนนตามแนวพระราชดารและวถชวตทดงาม

๒๖

๔. ดานเกษตรกรรมและการอาชพ (ทฤษฎใหม) ๕) ดานการพฒนาคณภาพชวตคานยมคณธรรมและ จรยธรรม

มชฌมาปฏปทา อฏฐานสมปทา กลยาณมตตตา สมชวตา สมมาวายามะ สทธา วรยะ สต สมาธ ปญญา

ฯลฯ ธมมญญตา มตตญตา สทธา วรยะ ปญญา อโลภะ เมตตา กรณา มทตา ฯลฯ

-“ทฤษฎหม”ทฤษฎองการบรหารจดการท ดนและนาในพนทอนจากดของเกษตรกร - รวมมอกนในชมชนและสรางชมชน - สรางความ “พออย – พอกน – และพอเพยงเพอ เปนพนฐานการพฒนาในระดบตอไป - ความเพยรและความมงมน - ประหยด – มธยสถ – อดทน - รรก – สามคค - หลกการ “บ.ว.ร” ฯลฯ -ดาเนนชวตตามรอยพระยคลบาท ฯ -ใหมการศกษาปรชญาเศรษฐกจพอเพยงในมหาวทยาลยและสถานศกษาชนสง -ใหการศกษาทถกตองแกประชาชนโดยไมสงเสรมใหเปนวตถนยม แตเนนจรยธรรม และคณธรรมในสงคม -นาหลกพทธธรรมมาใชในการพฒนาทกดาน -ลด ละ เลก คานยมตะวนตกทไรสาระ -ยดหลก พออย พอกน พอเพยง และพอด -ใหตระหนกความเปนจรงของชวตตามหลกพระพทธธรรม -สงเสรมใหเขาใจ“คณคาแทและคณคาเทยม - ทางกายภาพทเปนรปธรรมใหศกษา “ศนยศกษาการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดาร” ทวประเทศ เปนตวอยาง - นาหลก “บ–ว – ร “ มาใชใหกวางขวาง

แผนภาพท ๑

๒๗

๑.๗ ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

๒๘

๑.๗.๑ ทาใหไดทราบ หลกการ ปรชญา และแนวคดเศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจากพระราชดาร โดยเฉพาะอยางยงในประเดนการเปรยบเทยบกบหลกพทธธรรมเรอง “มชฌมาปฎปทา ” และหลกธรรมอนๆ ในพระไตรปฎก ๑.๗.๒ เปนพนฐานในการขยายกรอบแหงความคด ในการนอมนาเอาหลกพทธธรรมในพระพทธศาสนาเขามาประยกตใชในการแกไขปญหาหลกของประเทศชาต ๑.๗.๓ สรางความตระหนกถงคณคา และประโยชนของพทธธรรมในพระพทธศาสนา ซงสามารถครอบคลม แนวทางในการสราง “ปญญา” เพอแกไข“ปญหา” ในทกดานของชวต ๑.๗.๔ ทาใหมแนวคด “เชงพทธ” เปนทางเลอกใหผมอานาจ ในการตดสนใจและบรหารประเทศไดทบทวน และพจารณาเพอประโยชนสขอยางแทจรงของประชาชน

๒๓

บทท ๒

ปรชญาและกรอบแนวคดพนฐานของการพฒนาประเทศไทย กบการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดาร

๒.๑ ภมหลงและพฒนาการของการพฒนาในประเทศไทย

๒.๑.๑ ภมหลง หลงสงครามโลกครงท ๒ ประเทศไทยไดรบผลกระทบจากภยสงครามอยางหนก และผลจากการนทาใหเกดปญหาทางเศรษฐกจหลายดานรฐบาลไทยภายใตการนาของ จอมพล ป.พบลสงคราม จงพยายามแกไขปญหาดงกลาว โดยไดตราพระราชบญญตสภาเศรษฐกจแหงชาตขน และมผลบงคบใชเมอวนท ๑๕ กมภาพนธ พ.ศ.๒๔๙๓ มการจดตง “สภาเศรษฐกจแหงชาต” เพอให

คาแนะนาแกรฐบาลและเสนอแนะแนวทางทเหมาะสม เพอใหประเทศไทยกาวหนาทางเศรษฐกจ๑

ในปพ.ศ.๒๔๙๖คณะรฐมนตรมมตใหแตงตง “คณะกรรมการดาเนนการวางผงเศรษฐกจ ของประเทศ ” และใหคณะกรรมการฯ เรมวางผงเศรษฐกจของประเทศในป พ.ศ.๒๔๙๖ นนเอง ในการวางผงเศรษฐกจของประเทศดงกลาวรฐบาลไทยไดขอใหธนาคารโลกสงผเชยวชาญเขามาชวยสารวจภาวะเศรษฐกจของประเทศไทยและไดมการเสนอรายงานชอ “โครงการพฒนาการของรฐบาลสาหรบประเทศไทย” และ ในรายงานน เสนอใหจดตงสถาบนการวางผงเศรษฐกจใหเปนการถาวร รฐบาลจงไดยกเลกพระราชบญญตสภาเศรษฐกจ พ.ศ.๒๔๙๓ โดยประกาศใชพระราชบญญตสภาพฒนาการเศรษฐกจแหงชาตฉบบใหมเมอวนท ๔ กรกฏาคม พ.ศ.๒๕๐๒ พรอมกบจดตงสภาพฒนาเศรษฐกจแหงชาต ขนตรงกบสานกนายกรฐมนตร เพอรบผดชอบวางแผนพฒนาเศรษฐกจของชาตขนเปนการถาวร

๒

๑ ราชกจจานเบกษา ตอนท ๑๐ เลมท ๖๗ วนท ๑๔ กมภาพนธ พ.ศ.๒๔๙๓ หนา ๑.

๒ สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, ๕ ทศวรรษ สภาพฒน , (กรงเทพมหานคร, : เพชรรงการพมพ ,๒๕๔๓), หนา ๔๗.

๒๙ ๒.๑.๒ หาทศวรรษของการพฒนาในประเทศไทย

ภายใตกรอบของแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

ประเทศไทยเรมมการวางแผนอยางเปนระบบ โดยใชแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหง ชาตมาตงแตป พ.ศ.๒๕๐๔ นบถงขณะน (พ.ศ.๒๕๔๗) กเปนเวลาเกอบหาทศวรรษและใชแผนพฒนามาแลว ๘ แผนขณะนกาลงอยในชวงสดทายของแผนพฒนา ฉบบท ๙ การพฒนาในชวงทผานมานนแมจะกอใหเกดผลดในบางดาน แตหากพจารณาโดยรวมแลวกลาวโดยสรปไดวาไมประสบผลสาเรจเทาทควรและผลจากกากรพฒนา ทอาศยกรอบแนวคดจากทฤษฎทางตะวน ตกในระยะแรกนนไดกอใหเกดผลกระทบใหกบสงคมไทย อยางมากมายหลายดาน เชน ในดานของทรพยากรและสงแวดลอม ดานวถชวตทดงามของคนไทยในอดต ดานคณธรรม จรยธรรม ดานคณภาพชวตและสขภาพอนามย ดานการกระจายรายไดและความเหลอมลาในสงคม และโดยเฉพาะอยางยง การกลนหายไปกบกระแสโลกาภวตน ซงมลทธบรโภคนยมเปนตวผลกดน นกวชาการทมแนวคดแบบเศรษฐกจกระแสหลก อาจมองวา เปนความจาเปนหรอเปนคาใชจาย (Cost) ทตองลงทนเพอความจาเรญทางเศรษฐกจ (Economic Growth) โดยละเวนหรอใหความสาคญนอยมากกบการพจารณาดานอนอยางเปนองครวม อยางไรกตามแมการพฒนาฯ จะกอใหเกดผลดโดยมการยกตวเลขความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ (Economic Growth) โดยคดเปนตวเลขวาในชวงสทศวรรษทผานมาในชวงของแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมฉบบท ๑ - ๗ ตวเลขของการขยายตวทางเศรษฐกจ (GDP) อยในอตราเฉลยสงรอยละ ๗.๘ ตอปและรายไดตอหวของคนไทยโดยเฉลยเพมขนจาก๒,๑๐๐ บาท ในปพ.ศ.๒๕๐๔ เปน ๖๘,๐๐๐ บาทในป พ.ศ.๒๕๓๘ แตกไดยอมรบถงผลของการพฒนาทผานมาเกอบ ๔ ทศวรรษวา ขาดความสมดลเนองจาก “เศรษฐกจด สงคมมปญหา และการพฒนาไมยงยน”๓

เพอวเคราะหพฒนาการของการพฒนาประเทศไทย ภายใตกรอบแนวคดและทฤษฎทาง

ตะวนตกของแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตในแตละชวงเวลา จงเหนควรจดลาดบเวลาในแตละทศวรรษและวเคราะหสารตถะและแนวคดในแตละระยะเวลา ดงน

๓ สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (สศช) , แผนพฒนาเศรษฐกจ

และสงคมแหงชาต ฉบบท ๘ (พ.ศ.๒๕๔๐ - ๒๕๔๔) (กรงเทพมหานคร : สานกนายกรฐมนตร , ๒๕๓๙), หนา ๓.

๓๐

(๑) ทศวรรษแรก (พ.ศ.๒๕๐๔ - ๒๕๑๔)

แผนพฒนาฯฉบบท ๑ และ ๒ ภายใตแผนพฒนาฉบบท ๑ และ ๒ โดยเรมจากแผนพฒนาเศรษฐกจฉบบท ๑ แนวคดและทฤษฎเปนแบบจากบนลงลาง (Top – Down Planning) ผวางแผน คอ นกวชาการทสาเรจการศกษาจากตางประเทศรบแนวคดดานการเจรญเตบโต (Growth concept) มาจากเศรษฐกจกระแสหลกอยางสมบรณ ความหมายของการพฒนาคอ “การพฒนาเศรษฐกจ” โดยมนยวา ประเทศใดสามารถเพมความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจไดเทาใดกสามารถกาวสความเปนทนสมย (Modernization) ไดเทานน เมอถงจดนน ประโยชนและผลของการพฒนาจะกระจายสคนและสงคมทงมวล ซงนกพฒนาเรยกกระบวนการนวา การพฒนาโดยการสรางความเจรญเตบโต ทางเศรษฐกจ (Development with growth) ซงแผนพฒนาฯฉบบท ๑ ไดตงอยบนพนฐานของแนวคดและทฤษฎนอยางสมบรณโดยเหนไดจากการทมเทลงทนในระบบโครงสรางขนพนฐาน และเนนโครงการลงทนภาครฐเชน ถนน เขอน ไฟฟา ฯลฯ เปนสาคญ (Project–Oriented approach) และสาหรบการประเมนผลของโครงการนน ใชการวเคราะหระบบผลตอบแทนจากการลงทน (Cost – benefit analysis) คอ ระบบทเรยกกนงาย ๆ วา เปนระบบ “ กาไร – ขาดทน ” นนเอง อยางไรกตาม แมวาผลของการพฒนาตามทฤษฎและแนวคดนจะมอยมากแตกกอใหเกดความสญเสยทรพยากร และเงนทนไปเปนจานวนมากเชนกน และยงไปกวานนการพฒนาโดยโครงการนไมสามารถวดผลสาเรจในเชงภาพรวมได ดงนนในแผนพฒนาฉบบท ๒ จงไดนาแนวคด “ การพฒนารายสาขา ” (Sectorial Development Planing) มาใชวางแผนโดยกาหนดเปาหมายรายสาขา และกลยทธใหตอบสนองตอเปาหมายสวนรวม แตแนวคดพนฐานในเรอง Cost – benefit กยงเปนพนฐานอยเชนเดม

(๒) ทศวรรษทสอง (พ.ศ.๒๕๑๕ -๒๕๒๔) แผนพฒนาฯ ฉบบท ๓ - ๔ ในชวงระยะของแผนพฒนาฯ ฉบบท ๒ แมความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจยงอยในระดบนาพอใจแตเคารางของผลกระทบทางดานลบเรมปรากฏมใหเหน โดยเฉพาะในเรองของความยากจนของประชาชน และชองวางของการกระจายรายได การพฒนาระบบโครงสรางทางเศรษฐกจทาใหประสทธภาพในการผลตสงขนแตผลประโยชนกลบตกอยกบกลมคนเฉพาะกลมโดยเฉพาะในเขตเมองและเมองใหญ ดงนนในแผนพฒนาฯ ฉบบท ๓ จงไดเนนและกาหนดการลดชองวางระหวางรายไดขนโดยมนโยบายการกระจายรายไดทเปนธรรมรวมทงบรการทางสงคมทกวางขวางขน

๓๑ ดงนนจงถอไดวา แผนพฒนา ฉบบท ๓ เปนแผนพฒนาฉบบแรก ทใหความสาคญตอการพฒนา

สงคม๔ อยางไรกดความพยายามทจะขจดความยากจน และลดชองวางระหวางรายไดของประชาชนนนนบไดวายงไมเคยประสบผลสาเรจอยางแทจรงจนกระทงปจจบนน แมจะไดมการตระหนกถงความสาคญเรงดวนของปญหานกนอยางมากกตาม อยางไรกดในชวงแรกของแผนพฒนาฉบบท ๓ ประเทศไทยตองตกอยภายใตภาวะวกฤตทางเศรษฐกจเนองมาจากราคานามนทเพมขนถง ๔ เทาตว (ในป พ.ศ.๒๕๑๕- ๒๕๑๖) ทาใหเงนเฟอเพมขนถงรอยละ ๒๒ ตอป เศรษฐกจอยในภาวะชะงกงน การลงทนซบเซา การวางงานสง สนคาเกษตรตกตา และปญหาทางสงคมหลายดานเพมมากขน

เพอแกไขปญหาทางเศรษฐกจและสงคม ซงสบเนองมาจากแผนพฒนา ฉบบท ๑ – ๓ แผน

พฒนาฯ ฉบบท ๔ จงไดกาหนดวตถประสงคหลกเพอลดชองวางทางเศรษฐกจและสงคมในหมประชาชนพฒนาทรพยากรทดน ปาไม แหลงนา และแหลงแร เพอใหเกดประโยชนดานการลงทนสงสดอยางไรกตามแมวาการขยายตวทางเศรษฐกจจะมถง ๗.๔ ตอปแตภาวะทางเศรษฐกจกยงไม

มนคงโดยอตราเงนเฟอเฉลยสงขนรอยละ๑๑.๗ ตอปบรการทางสงคมไมเพยงพอและไมทวถงความ

ยากจนยงเปนปญหาหนก ในเขตชนบทลาหลง ทรพยากรธรรมชาตแทนทจะไดรบการพฒนาโดยการอนรกษและดแลอยางถกตอง กลบรอยหรอเสอมโทรมลง เปนอนมาก ทงทดนปาไม และประมงประสทธภาพการผลตทางดานเกษตรกรรมอยในระดบ ตาการขยายตวลดลงเหลอเพยงรอยละ ๔.๐

๔ สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, ๕ ทศวรรษ สภาพฒน,

(กรงเทพมหานคร : เพชรรงการพมพ , ๒๕๔๓), หนา ๖๙.

๓๒

(๓) ทศวรรษทสาม (พ.ศ.๒๕๒๕ - ๒๕๓๔) แผนพฒนาฯ ฉบบท ๕ – ๖ หลงจากใชแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมมาแลว ๔ ฉบบ ไดมการประเมนวา การพฒนาเศรษฐกจมความเจรญเตบโตเปนไปตามเปาหมาย หากเทยบเคยงเปนตวเลขแสดงการขยายตวทางเศรษฐกจ (GDP) แตปญหาความยากจนของประชากรยงทรงตวอยในระดบสง และสงถงประมาณรอยละ ๒๐.๖ ของประชากรทงประเทศ ซงประชาชนทยากจนสวนใหญเหลานประมาณรอยละ ๙๓ อยในภาคเกษตรกรรมในชนบท คนจนทสด ๒๐ เปอรเซนตลางสดมรายไดสวนแบงของรายไดของคนทงประเทศเพยง ๔ เปอรเซนต เมอเทยบกบ ๒๐ เปอรเซนตของคนรวยซงอยบนสด ซงมถง ๖๐ เปอรเซนต นบเปนตวเลขเทยบเคยงทนาวตกกงวลเปนอยางยงและยงไปกวานนจานวนคนจนซงอยภายใตเสนความยากจนนบแตป ๒๕๑๓ ซงมถง ๔๒ เปอรเซนต และในป ๒๕๒๙ แมจะลดลงแตกมถง ๒๕ เปอรเซนต กนบไดวาคนยากจนมอยมากในประเทศไทย๕ จากผลกระทบของการพฒนาทาง ดานสงคมและสงแวดลอมโดยเฉพาะอยางยงปญหาความยากจนและความเหลอมลาของการกระจายรายได ดงกลาวแลว แผนพฒนาฉบบท ๖ จงเปลยนจดเนนของเปาหมายการวางแผนพฒนาไปสการใหความสนใจ และใหนาหนกในการแกไขปญหาความยากจนอยางจรงจง เพราะปญหาความยากจนของประชากรมปจจยมาจากหลายดาน เชน การขาดความร สขภาพอนามยไมสมบรณ ปญหาดานโภชนาการ ปญหาททากน ซงปญหานไมสามารถทจะแกไขไดดวยการวางแผนเปนแบบรายสาขาเชนเดม จงไดเปลยนแปลงเปนการยดพนทเปนหลกในการวางแผน (Area – Based approach) มการคดเลอกเปาหมายรวม ๒๘๖ อาเภอ และกงอาเภอในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ภาคเหนอ และภาคใต เพอแกปญหาความยากจนในชนบทลาหลง แนวความคดนเปนพนฐานทกอใหเกดการมสวนรวมของประชาชน (People Participation) และเรมแนวความคดเรองการพฒนาจากลางมาสวนบน

อยางไรกตามเมอสนสดแผนพฒนาฉบบท ๖ ซงเปนชวงระยะทการขยายตวทางเศรษฐกจมอตราเฉลยสงถงรอยละ ๑๐.๙ ตอป ซงนบเปนอตราการขยาย ตวเฉลยสงสดของการพฒนาเศรษฐกจในชวง ๒๕ ปทผานมาแตในขณะเดยวกนปญหาความไมสมดลหลายประการไดเกดมขนเปนอยางมาก เชน ความเหลอมลาของรายไดระหวางคนมและคนจนระหวางกลมครวเรอนในชนบทกบในเมองมมากขน การบรการพนฐานไมเพยงพอทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมถกทาลายเสอมโทรมลงไปมาก รวมตลอดทงปญหาสงคมกมความรนแรงมากยงขนดวย

๕

Sippanond Ketudat, The middle Path for the future of Thailand, ( East-West center,Hawai 1992 ) P.11.

๓๓

๓๔

(๔) ทศวรรษทส (พ.ศ.๒๕๓๕ - ๒๕๔๔)

แผนพฒนาฯ ฉบบท ๗ - ๘ ในชวงแรกของการพฒนาประเทศในทศวรรษทส คอ ชวงของแผนท ๗ นน นกวางแผนไดเรมตระหนกแลววา เศรษฐกจไทยทมอตราการขยายตวโดยเฉลยสงมาเปนลาดบอยางตอเนองบนพนฐานของการใชทรพยากรธรรมชาตเปนปจจยการผลตอยางมากนน ไมสามารถจะกอใหเกดผลการพฒนา ทพงปรารถนาและเกดการสมดลขนมาได ถงแมวาเศรษฐกจจะดขนเมอมองจากตวเลขทมการขยายตวไดถงรอยละ ๗ - ๘ ตอป แตกเกดความเหลอมลาและมปญหาในทก ๆ ดาน เชน ปญหาอาชญากรรมซงทวความรนแรงมากขน สภาพสงคมทตกอยในกระแสของวตถนยม คานยมในสงคมทเปลยนไปในทางเสอมลง ความลมเหลวของอาชพเกษตรกรรม การคาแรงงานคามนษยและโสเภณ การอพยพแรงงานจากชนบทเขาสเมองฯลฯ ดงนนหากไมปรบเปลยนวธการพฒนาเดมทใชกนมาโดยตลอดจากแนวคดและทฤษฎทางตะวนตกแลว กเปนทแนนอนวา การเจรญเตบโตทางเศรษฐกจของไทย กจะดาเนนไปทามกลางความเสอมโทรมของระบบในภาพรวม๖ และดวยเหตผลความจาเปนดงกลาวขางตน แนวคดเรองการวางแผนในลกษณะของความเปนองครวม (Holistic) จงเรมเกดขน อยางไรกดแผนพฒนาฯ ฉบบท ๗ กมเปาประสงคหลกทจะสรางเศรษฐกจไทยใหกาวไปสความเปนเศรษฐกจดานหนาของภมภาค โดยมงถงการเปนศนยกลางทางเศรษฐกจ การคา การเงน การทองเทยวในภมภาค และไดมการลงทนทงภาครฐและเอกชนไปเปนจานวนมากเพอใหวตถประสงคดงกลาวสมฤทธผลผลการพฒนาในชวงของแผนพฒนาฯ ฉบบท ๗ จงปรากฏวา อตรา การเจรญเตบโตทางเศรษฐกจอยในระดบเฉลยรอยละ ๘.๑ ตอป รายไดตอหวของประชากรเพมเปน ๗๗,๐๐๐ บาท และมทนสารองระหวางประเทศสงถง ๓๘,๗๐๐ ลานเหรยญสหรฐ

๖ สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต , อางแลว,หนา ๗๕.

๓๕

๓๖

อยางไรกตามในชวงทายของแผนพฒนาฯ ฉบบท ๗ เนองจากบทเรยนของการพฒนาตงแตแผนพฒนาฯ ฉบบท ๑ - ๗ ทมงเนนเฉพาะเรองการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจมาโดยตลอด ไดปรากฏผลลพทอนไมพงประสงคอยางมากมาย การพฒนาเศรษฐกจตามทฤษฎ ความเปนทนสมย(Modernization)เพอบรรลถงความสข และชวตทยงยน ยงไมปรากฏใหเหนไดอยางเปนรปธรรม แตในทางกลบกนผลพวง ทเปนผลกระทบจากการพฒนาในดานตางๆ กลบปรากฏใหเหนชดและทวความรนแรงมากขนตามลาดบ นกพฒนาและนกวางแผนจงเรมพจารณาแนวความคดเรอง การพฒนาทยงยน กนอยางจรงจงมากขนการใชความไดเปรยบจากการมทรพยากรธรรมชาต อดมสมบรณ และการใชประโยชนจากแรงงานราคาถก เพอเรงสรางความเจรญเตบโตของประเทศอยางเชนในอดตนน เรมเปนทไมแนใจวาจะเปนหนทางและแนวทางการพฒนาของประเทศทถกตองอกตอไป อยางไรกด ความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจของประเทศ กยงดาเนนตอไปทามกลางความเหลอมลาของการกระจายรายได และสภาพแวดลอมทางกายภาพและทางสงคมทเสอมโทรมมากขนเรอยๆ จนกระทงเขาสแผนพฒนาฯ ฉบบท ๘ ซงไดยอมรบความลมเหลวของการพฒนาทผานมาโดยสรปวา “ เศรษฐกจด - สงคมมปญหา – การพฒนาไมยงยน” ในแผนพฒนา ฉบบท ๘ ไดมการปรบเปลยนแนวคดของการพฒนาจากเดมทใหความสาคญตอการพฒนาเศรษฐกจ มาเปนการใหคนเปนเปาหมายหลก หรอเปนศนยกลางของการพฒนา โดยถอวาการพฒนาเศรษฐกจเปนเพยงเครองมอทจะชวยใหคนมความสข และมคณภาพชวตทดขน และมใชเปาหมายสดทายของการพฒนา นอกไปจากนแผนพฒนาฯ ฉบบท ๘ ยงไดปรบเปลยนแนวทางการพฒนาจากเดมทเปนการพฒนาแบบ แยกสวน มาเปนระบบ “ รวมสวน หรอ บรณาการ” เพอใหเกดการพฒนาทยงยน และนบเปนแผนพฒนาฯ ฉบบแรกทเปดโอกาสใหคนไทยทกสาขาอาชพ และทกภมภาคเขารวมแสดงความคดเหน และกาหนดทศทางการพฒนาประเทศดวย

เปนทนาเสยใจวา ขณะทแผนพฒนาฉบบท ๘ กาลงจะไดรบการปฏบตตามแผนอยางเตมท ประเทศไทยกเขาสภาวะวกฤตทางเศรษฐกจทเรยกกนวา “ เศรษฐกจฟองสบ ” ซงนบเปนวกฤตทางเศรษฐกจทรายแรงทสดครงหนง ในประวตศาสตรเศรษฐกจของประเทศและผลกระทบทรนแรงนนยงปรากฏใหเหนอยจนปจจบนน แมวาจะมความพยายามแกไขปญหาอยางเตมทและมวแววของการฟนตวอยบางในบางสวนกตาม

๓๗

๓๘ จากผลพวงของวกฤต “ เศรษฐกจฟองสบ ” ทาใหแนวความคดเรอง “การพฒนาทยงยน” และ “ แนวคดเศรษฐกจ” พอเพยง ไดรบความสนใจและนามาพจารณาวเคราะหกนอยางจรงจงมากขน เนองจากมขอสรปตรงกนเปนสวนใหญจากนกคด นกวางแผน นกพฒนา ฯลฯ วาการพฒนาเทาทผานมานนยงไมประสบความสาเรจและคงจะดาเนนการอยางทเคยปฏบตมาไมไดอกตอไปแลว จงนาจะม “ทางเลอก” ทมนคงกวาเหมาะสมกวาและปลอดภยกวาสาหรบอนาคตของประเทศชาต และทกคนในชาตเปนสวนรวม “ การพฒนาทยงยน ” (Sustainable Development) และ “ เศรษฐกจพอเพยง” (Sufficiency Economy) ใน พระบาทสมเดจพระเจาอยหว จงเปนสดมภหลกของแนวความคดการพฒนาประเทศเปนตนมา แมวาพระบาทสมเดจพระเจาอยหวจะไดทรงใชหลกการนในโครงการอนเนองมาจากพระราชดารมานานเกอบจะเทากบเวลาของการพฒนาประเทศทผานมาเลยทเดยว และไมเพยงแตในประเทศไทยเทานนแมแตคนสาคญในสถาบนการเงนของโลกกไดแสดงความวตกกงวลไวเชนกนดงท มสเตอร เจมส. ด. วลฟเฟนสน (Mr.James D.Wolfenson) ไดกลาวไวในคาปราศรยในการประชมรวมกนระหวางธนาคารโลกและกองทนการเงนระหวางประเทศ เมอวนท ๖ ตลาคม พ.ศ.๒๕๔๑ วา ๗

…เราไดรแลววา เราตอบไมไดทกคาถามในวกฤตการณของมนษยชาตทเกดขนในโลก ท

พฒนาแลว และไมอาจปองกนตวเองได วกฤตการณของมนษยชาตจะไมอาจเยยวยาไดหากเราไมนาเอาแนวทางแบบองครวมมาใชในการพฒนา และรบมอกบวกฤตโดยมองภาพของ การเงน สงคม การเมองระบบสถาบนวฒนธรรมและสงแวดลอมของสงคมไปพรอม ๆ กน”...และ…

…ความเตบโตทางเศรษฐกจแมจะเปนเรองจาเปน แตกไมใชสงเดยวทจะลดความยากจน

ไดการพฒนาจะตองวางคนดอยโอกาสไวเบองหนาและ เปนจดศนยกลาง…

๗ ธรรมรกษ การพศษฎ, ววฒนาการการวางแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมของ

ประเทศไทย ใน หาทศวรรษ สภาพฒน ,หนา ๗๗.

๓๙

(๕) ทศวรรษทหา (พ.ศ.๒๕๔๕ - ปจจบน) แผนพฒนาฉบบท ๙

วกฤตการณทางเศรษฐกจในป พ.ศ.๒๕๔๐ - ๔๒ ซงเกดขนในปแรกของการดาเนนงานตามแผนพฒนาฉบบท ๘ ทาใหตองมการปรบแผนพฒนาฯ ในทนท โดยตองกาหนดกรอบของแผนและปรบแผน ใหสอดคลองกบกรอบการดาเนนนโยบายภายใตคาแนะนาของกองทนการเงนระหวางประเทศ (IMF) ทกาหนดไวในหนงสอแสดงเจตจานง ขอความเชอเหลอทางดานการเงนและวางยทธศาสตรการแกไขปญหาเปนเรองๆ ไป ทามกลางการขาดเสถยรภาพทางเศรษฐกจทงภารรฐและเอกชน เกดปญหาการขาดดลบญชเดนสะพด และยงมประเดนปญหาความยากจนและการกระจายรายไดทเพมมากขน ผลกระทบอยางรนแรงอนเนองมาจากเศรษฐกจฟองสบแตก นนยงคงมผลใหเหนอยจนถงปจจบนน(ดแผนภาพท ๑ ปจจยวกฤตทตองปรบแนวทางฯหนาถดไป) จากบทเรยนและประสบการณทไดรบจากผลของการพฒนาประเทศในสทศวรรษทผานมา ทาใหมการปรบเปลยนกลยทธและวสยทศนในการพฒนาประเทศกนอยางขนานใหญ โดยมการอญเชญพระราชกระแส เรอง ปรชญาและแนวคดเศรษฐกจพอเพยง ของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวมาเปนปรชญาและวสยทศนนาในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคม ฉบบท ๙ โดยนาย ลปนนท เกตทต ประธานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ไดมหนงสอลงวนท ๒๒ ตลาคม ๒๕๔๒ กราบบงคมทลขอพระราชทานพระบรมราชานญาตนอมเกลานอมกระหมอมอญเชญ “ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง” มาเปนแนวทางในการกาหนดนโยบายวางแผน และทาแผนปฏบตการในทกระดบเพอใหประเทศชาตรอดพนจากวกฤตการณทางเศรษฐกจตลอดจนเปนแนวทางในการดารงชวตทด ของคนในชาตไดอยางยงยนและมนคงตอไปและในการนไดระบไวในความนาของแผนพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท ๙ (พ.ศ.๒๕๔๕ - ๒๕๔๙) ดวยวา

แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท ๙ เปนแผนทไดอญเชญแนว ปรชญาเศรษฐกจพอเพยงตามพระราชดารส ของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว มาเปน ปรชญานาทาง ในการพฒนาและบรการประเทศ โดยยดหลก ทางสายกลาง เพอใหประเทศรอดพนจากวกฤตสามารถดารงอยไดอยางมนคงและนาไปสการพฒนาทสมดลมคณภาพและยงยนภายใต

กระแสโลกาภวตนและสถานการณทเปลยนแปลงตาง ๆ๘

๘สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคม

แหงชาต ฉบบท ๙ (พ.ศ.๒๕๔๕ - ๒๕๔๙), (กรงเทพมหานคร : ศกษาภณฑพาณชย, โรงพมพครสภา), หนา ก.

๔๐

๔๑ เหตผลสาคญทไดมการอญเชญ “ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง” ในพระบาทสมเดจพระเจาอยหวมาเปนหลกและวสยทศน ในการแกไขปญหาวกฤตทางเศรษฐกจและเปนแนวทางพฒนาประเทศในชวงหวเลยวหวตอและเปนจดหกเหทสาคญในประวตศาสตรการพฒนาประเทศไทย กเนองมาจากมการยอมรบวา ทฤษฎและกรอบแนวคดของการพฒนาประเทศโดยการอาศยแนวคดและทฤษฎทนนยมตามแบบตะวนตกนน ไมสามารถทาใหประเทศชาตและประชาชน กาวหนาอยางมนคงและอยดมสขไดดงทแผนพฒนาฯ ฉบบท ๘ กไดยาถงผลสรปของการพฒนาทผานมาวา“เศรษฐกจด – สงคมมปญหา – การพฒนาไมยงยน” และในแผนพฒนาฉบบท ๙ กไดวเคราะหและระบไวในแผนฯ เชนเดยวกนวา๙

...จากการประเมนผลการพฒนาในชวง ๔ ทศวรรษ ทผานมาชใหเหนอยางชดเจน ถงการพฒนาทขาดสมดลโดยประสบความสาเรจเฉพาะใน เชงปรมาณ แตขาดความสมดลในดาน คณภาพ “จดออน” ของการบรหาร ทางเศรษฐกจ การเมอง และราชการ ยงเปนการรวมศนยอานาจ และขาดประสทธภาพ... ดงนนวสยทศนของการพฒนาประเทศไทยในอนาคต ๒๐ ป ขางหนา จงมจดมงหมายเนน …การแกปญหาความยากจน และยกระดบคณภาพชวตของคน สวนใหญ ของ ประเทศใหเกด “การพฒนาทยงยนและความอยดมสขของคนไทย ” และ สราง คานยมรวมใหคนไทยตระหนกถงความจาเปนและการปรบเปลยนกระบวนการคดทศนคต และกระบวนการทางาน โดยยด “ ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง” เปนปรชญา นาทางใหเออตอการเปลยนแปลงระบบการบรหารจดการประเทศแนวใหมท ม ง สประสทธภาพและคณภาพและกาวตามโลกไดอยางรทน…

๑๐

วสยทศนของการพฒนาประเทศไทย ในระยะ ๒๐ ปในอนาคตจงสามารถสรปเนอหาสาระโดยยอวา วสยทศนการพฒนาประเทศในสองทศวรรษขางหนา จะมปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงในพระบาทสมเดจพระเจาอยหวเปนปรชญานา โดยจะพฒนาประเทศไปในทางสายกลาง เพอใหเกดมความสมดลและมดลยภาพของการพฒนาไมสดโตงไปดานใดดานหนง พรอมกบการสรางภมคมกนและรเทาทนความเปลยนแปลงของโลก มอสรภาพในการทจะไมตกอยในความครอบงาของกระแสวตถนยม และกระแสโลกาภวตนบางดานทไมพงปรารถนา และไมสอดคลองกบสงคมและวฒนธรรมไทย ทงนเพอสรางสรรสงคมทพงประสงค คอ การเปนสงคมคณภาพ สงคมภมปญญา และสงคมสมานฉนท และเอออาทร ทเขมแขงและมดลยภาพ (ดแผนภาพท ๒ วสยทศนการพฒนาประเทศ)

๙ เรองเดยวกน , หนา ข.

๑๐ แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท ๙ , หนา ๙.

๔๒

๔๓ ๒.๑.๓ สรป

ประเทศไทยไดมการพฒนาอยางเปนระเบยบแบบแผน โดยการใชแผนพฒนาเศรษฐกจและ

สงคมแหงชาต เปนกรอบและแนวทางการพฒนามาเปนระยะเวลาเกอบ๕ทศวรรษ นบจนถงปจจบนน (พ.ศ.๒๕๔๗) ปรชญาและทฤษฎการพฒนาของประเทศทใชมานานเกอบ ๕๐ ป องอาศยทฤษฎการพฒนาเศรษฐกจของตะวนตก โดยเฉพาะอยางยงหลกของการเรงความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ (Economic Growth) และกาไร – ขาดทน (cost – benefit) และถงแมวาจะมการปรบเปลยนกลยทธในบางชวงเพอแกไขปญหาเฉพาะหนาบางอยาง แตกยงอยในพนฐานของการมงเนนอตราความเจรญกาวหนาทางเศรษฐกจโดยเฉพาะเปนสาคญ ดงนนแนวความคด ทฤษฎ และเปาหมายของการพฒนานบตงแตแผนพฒนาฉบบท ๑ -๒ ตอเนองมาถงแผนฉบบท ๗ กลาวไดวาเปนการพฒนาทมงเนนเรอง การเจรญเตบโตทางเศรษฐกจมาโดยตลอด อยางไรกตามแมวาผลของการพฒนาจะทาใหการขยายตว ทางเศรษฐกจอยในระดบดเฉลยตอเนองกนมาโดยตลอดเฉลยแตผลอนไมพงประสงคกลบเกดขนและกอใหเกดปญหาอยางมากมายตามมา อาทเชน กจกรรมและความมงคงทางเศรษฐกจกระจกตวอยในภาคมหานครและปรมณฑล และมคนจานวนนอยไดประโยชนทาใหเกดปญหาทางสงคมในทกดานเพมมากขนจนนาวตก สงแวดลอมและทรพยากรธรรมชาตเสอมโทรมลงอยางรวดเรวและกลายเปนตนทนของการพฒนาไปอยางสมบรณ คณภาพชวตของคนในสงคมเสอมโทรมตกตาลงและเปนปญหากระทบตอการพฒนา ในระยะยาว ปญหาความยากจนยงคงอยอยางคงเสนคงวา ชองวางของการกระจายรายไดมแนวโนมสงขน เหนไดจากกลมคนทมรายไดสงสด ๒๐ เปอรเซนตแรกยงคงมสดสวนรายไดเพมมากขนอยางตอเนอง ขณะทกลมคนรายไดตาสดกลบมสดสวนรายไดตาลงตามลาดบ ๑๑ ชองวางทางสงคมของคนในชาตกวางมากขนเหนไดอยางแจงชด ดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทถกใชเปนตนทน การพฒนาเสอมโทรมลงมากอยางเหนไดจากในชวงแรกของแผนพฒนาฉบบท ๗ ปาไมถกทาลายถงปละกวา ๑ ลานไร ขณะทปลกทดแทนไดเพยงปละ ๑.๗ แสนไรเทานน

ยงไปกวานนสงคมไทยยงมความสบสนไมมนคงอยางไมเคยปรากฏมากอน คนในสงคมม

ความเปนวตถนยมและบรโภคนยมมากขน เนองจากคานยมในสงคมเปลยนไปยดถอความมงคงและวตถมากกวาคณธรรมและความด การพฒนาทมงเนนการแขงขน แยงชง เพอสรางรายไดและความมงคงกอใหเกดปญหาดานพฤตกรรมของคนในสงคม เชน ขาดความเมตตา เอารดเอาเปรยบยอหยอนในศลธรรม จรยธรรม ขาดระเบยบวนย แยงชงตอส สงผลใหวถชวต และคานยม

๑๑

บทบรรณาธการ, “ชองวางกบการศกษา ปาฐกถา ของน.พ.เกษม วฒนชย” ไทยรฐ,(วนท ๑๖ พฤศจกายน ๒๕๔๗): หนา ๓.

๔๔

๔๕ ดงเดมทงดงามเรมจางหายไปพรอมกบความลมสลายของครอบครว สขภาพพลานามยของประชาชนเสอมลงภายใตความกดดนจากสภาพแวดลอม ทาใหภาวะการเจบปวยของคนไทยเปลยนแปลงไปสโรคสมยใหม เชน ความเครยด ความดนโลหตสง โรคหวใจ โรคเอดส เปนตน

ในชวงแรกของแผนพฒนาฯ ฉบบท ๘ ประเทศไทยตองเผชญกบปญหาวกฤตทางเศรษฐกจทรนแรงทสดในประวตศาสตรการพฒนาของไทย ทาใหตองปรบเปลยนแผนใหม เพอแกปญหาเฉพาะหนาและทาตามเงอนไขของกองทนการเงนระหวางประเทศ (IMF) ตลอดจนแกไขปญหาอนเปนผลกระทบทางเศรษฐกจอยางมาก นอกไปจากน วกฤตการณทางเศรษฐกจทเกดขนในชวงปลายป พ.ศ.๒๕๓๙และตอเนองไปจนถงกลางชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท ๘ เปนผลใหระบบเศรษฐกจของประเทศหดตวอยางตอเนอง โดยเฉพาะในป ๒๕๔๑ หดตวถงรอยละ ๑๐.๕ การวางงานมสงถง ๑.๔ ลานคน รายไดทแทจรงของคนไทยหดตวลงตามภาวะเศรษฐกจ คนยากจนมมากขน ปญหาความไมปลอดภยในชวตและทรพยสนรนแรงยงขน จนยคนเปนยคทมคากลาวกนวา เปนยคทคนไทยจนลงทงประเทศทวหนากน จนกระทงตองตงสตและคดหาแนวทางแกไขปญหาดวยทางเลอกใหม โดยนอมนาเอา “ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง” ของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวมาเปนวสยทศนในการพฒนายคใหม ดงทกลาวแลวในเบองตน

๒.๒ ภมหลงและพฒนาการของโครงการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดาร

๒.๑ ภมหลง

กลาวไดวางานพฒนาของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวนนไดเรมขนพรอม ๆ กนหรอกอนเวลาทประเทศไทยจะเรมมกรอบความคดและดาเนนการพฒนาเศรษฐกจ ของประเทศ ดวยการมคณะกรรมการ “วางผง” เศรษฐกจของประเทศไทยเพยงเลกนอย คอ งานสงเคราะหเชงพฒนาของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทไดเรมขนทนทภายหลงจากทเสดจนวตสประเทศไทยจากการไปศกษา ณ ประเทศสวตเซอรแลนด ในป พ.ศ.๒๔๙๔ เปนตนมา ขณะทจอมพล ป.พบลสงคราม นายกรฐมนตรขณะนน ไดตง “สภาเศรษฐกจแหงชาต” และคณะกรรมการดาเนนการวางผงเศรษฐกจของประเทศขน ตอมาตามลาดบ

ในปพ.ศ.๒๔๙๖จากการทไดทรงมพระราชหฤทยแนวแน และมความมงมนทจะพฒนาประเทศชาตและสงเคราะหชวยเหลอพสกนกรใหมคณภาพชวตทด และอยเยนเปนสขซงไดมพระปฐมบรมราชโองการ เมอคราวเสดจขนครองราชสมบต ซงถอเปนเสมอนสญญาประชาคมวา

“ เราจะครองแผนดนโดยธรรม เพอประโยชนสขแหงมหาชนชาวสยาม” ๑๒

๑๒ สานกนายกรฐมนตร , พระบรมราโชวาทและพระราชดารส, (กรงเทพมหานคร : โรงพมพ

ไทยวฒนาพานช, ๒๕๑๘), หนา ๑.

๔๖ “ธรรม” อนทรงยดถอเปนหลกในการครองหรอปกครองประเทศชาต และปฏบตพระราชกรณยกจใหญนอยทงปวงนน กคอ ธรรมทพระมหากษตรยไทยในอดตทกพระองค ทรงยดถอจนสามารถนาประเทศชาตผานพนภยนตราย และปญหาอปสรรคทงปวงจนประเทศไทยยงยนมนคงและสถาพรมาจนตราบเทาทกวนน เปนทประจกษชดมาโดยตลอดวา สถาบนพระมหากษตรยเปนศนยรวมแหงดวงใจและความผกพนของคนในชาต ทาใหเกดมเอกภาพทแขงแกรง และสามารถเปนหลกสาคญของการดารงอยของชาตไทย นบเนองมาตลอดประวตศาสตรอนยาวนานของชาตไทยตลอดประวตศาสตรแหงความเปนชาต นบตงแตสมยสโขทย กรงศรอยธยา กรงธนบร และจนถงกรงรตนโกสนทรในปจจบน เปนระยะเวลาทยาวนานนบพนป ประเทศไทยและประชาชนชาวไทยไมเคยวางเวนจากการมพระมหากษตรย ๑๓

และความสมพนธระหวางพระมหากษตรยกบพสกนกรนนเกอบทก

ยคสมยจะเปนในรป “ปตราชา” และ “ธรรมราชา”ผสมผสาน กนไปกบ “เทวราชา” ในบางยคบางเวลา แตสาหรบพระบาทสมเดจพระเจาอยหวองคปจจบนนนนทรงเปน “ปตธรรมราชา” โดยสมบรณแบบอยางแทจรง แตจะอยางไรกตามไมวาจะยคประวตศาสตร หรอยคสมยใหม สถาบนพระมหากษตรยเปนทเคารพเทดทนและผกพนอยในจตใจของคนไทยมาโดยตลอด กลาวไดวา สถาบนพระมหากษตรยของไทยมความมนคงและมความสาคญ ตลอดจนมอานาจมากทสดในสงคมทมระบบการปกครองแบบม พระมหากษตรยของโลกทเคยมมาในอดต ๑๔

กลาวสาหรบพระบาทสมเดจพระเจาอยหว องคปจจบนไมเพยงแตจะทรงมงมน ปฏบตพระราชกรณยกจดงทไดทรงมพระปฐมบรมราชโองการวา “ เราจะครองแผนดนโดยธรรม เพอประโยชนสขแหงมหาชนชาวสยาม” เพยงเทานน หากยงทรงมพระเมตตา หวงใย เอออาทร และทรงผกพนกบประชาชนชาวไทยอยางแนบแนน ดงจะเหนไดจากความในพระราชนพนธ “เมอขาพเจาจากสยามมาสสวตเซอรแลนด” เมอวนท ๑๙ สงหาคม พ.ศ.๒๔๘๙ วา๑๕

๑๓ Welliam J.Siffin, (ED), Toward the Comparative Study of Public

Administration, (Indiana University Press, Bloomington Indiana, 1959) ,P. 284. ๑๔ William J.Siffin, The Thai Bureaucracy Institutional change and

Derelopment,(East- West center press. Honolulu , University of Hawaic,1966), P. 139. ๑๕สานกงานคณะกรรมการพเศษเพอประสานงานโครงการอนเนองมาจากพระราชดาร,

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดชกบงานพฒนา, (กรงเทพมหานคร : โรงพมพกรงเทพฯ ๒๕๓๐),หนา ๑๑.

๔๗ ...รถแลนฝาฝงคนไปไดอยางชาทสด ถงวดเบญจมบพตรรถแลนเรวขนไดบางตามทาง ทผานมาไดยนเสยง ในคนหนงรองขน มาดง ๆ วา “ ในหลวงอยาทงประชาชน ” อยากจะรองบอกเขาลงไปวา“ถาประชาชนไมทงขาพเจาแลวขาพเจาจะ “ ละทง ”

ประชาชนไดอยางไรได…

พระปฐมบรมราชโองการ และความในพระราชนพนธทไดอญเชญมานเปนทประจกษในภายหลงและตลอดมาวาทรงมพระเมตตาและสนพระทยเกยวของในทกขสขของ“มหาชน” ชาวไทยตลอดมา เสดจไปทวทกตารางนวของประเทศไทยในทวทกภาค และทวทกฤดกาล ทรงทอดพระเนตรเหนและรบฟงปญหาหลากหลาย จากพสกนกร โดยเฉพาะผยากไรหางไกลความเจรญในชนบทดวยพระองคเอง ดงนนจงทรงมขอมลทงสภาพพนทสภาพชวตความเปนอยและขอมลทางวชาการอยางสมบรณ ทรงมพระราชกระแสครงหนงวา

...ชนบทและชาวชนบทซงเปนประชากรสวนใหญของประเทศยงยากไรขดสน และ ยง ตองการความชวยเหลอ หากเราชวยใหประชาชนสวนใหญ ยกระดบชวตความ เปนอย ไมไดแลวการพฒนาประเทศกถอวาไมประสบความสาเรจ…

๑๖

จงเหนไดวาทรงเขาพระทยดถงหลกของการพฒนาทยงยนมากอน ทนกวชาการสมยใหมจะพดถงกนในภายหลง ทรงรอบรถงวธการและวชาการทจะเขาไปแกไขปญหาในภมประเทศทแตกตางกน ดงทมพระราชกระแสกบนกพฒนาทงหลาย ตอนหนงวา

…การพฒนาประเทศ จาเปนตองทาไป ตามลาดบขนตอน ตองสรางพนฐานคอความ

“พอมพอกน” “พอใช” ของประชาชนสวนใหญเปนเบองตนกอน โดยใชวธการ และ ใชอปกรณทประหยดแตถกตองตามหลกวชา เมอไดพนฐานทมนคง พรอมพอควร และปฏบตไดแลว จงคอยสรางคอยเสรมความเจรญ และฐานะเศรษฐกจขนสง ขนโดย ลาดบตอไป หากมงแตจะทมเทสรางความเจรญ ยกเศรษฐกจขนใหรวดเรวแตประการ เดยว โดยไมใหแผนปฏบตการสมพนธ กบสภาวะของประเทศ และของประชาชนโดย สอดคลองดวย กจะเกดความไมสมดล ในเรองตาง ๆ ขน ซงอาจจะกลายเปนความยงยาก ลมเหลวไดในทสด…๑๗

๑๖สานกงานคณะกรรมการพเศษเพอประสานงานโครงการอนเนองมาจากพระราชดาร,โครงการอน

เนองมาจากพระราชดาร ,เอกสารเผยแพร, กรงเทพมหานคร ,สงหาคม ๒๕๓๔), หนา ๓. ๑๗

สานกราชเลขาธการ,ประมวลพระราชดารและพระบรมราโชวาท, (กรงเทพมหานคร : โรงพมพกรมแผนททหาร).

๔๘ และนกคอสวนหนงของกรอบแนวคด ทใชดาเนนการพฒนาในโครงการอนเนองมาจากพระราชดาร ซงเปนทยอมรบกนวาเหมาะสมและมประสทธภาพสงสด นอกไปจากนหลกสาคญในการพฒนา อนเนองมาจากพระราชดารอกประการหนงกคอ การพฒนาโดยยดถอความตองการ การมสวนรวมของประชาชน และปญหาในพนทเปนหลก ดงมพระราชดารสวา ...การพฒนาตองเปนไปตามภมประเทศทางภมศาสตรและภมประเทศทางสงคมศาสตร

และ ภมประเทศทางสงคมวทยา คอ นสย ใจคอ ของคนเราจะไปบงคบใหคนคดอยางอน ไมไดเราตองแนะนา เราเขาไปชวย โดยไปดวาเขาตองการอะไรจรงๆ แลวกอธบายให เขาเขาใจ หลกการของการเขาไปพฒนาแบบนจะเกดประโยชนอยางยง…๑๘

จากการทพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ไดเสดจพระราชดาเนนไปทรงงานในทวทกภาคของประเทศ จงทรงทราบถงปญหาความเดอดรอนและความทกขยากของประชาชนเปนอยางดยง เนองจากไดทรงทอดพระเนตรเหนดวยพระองคเองและดวยพระเมตตาอนหาทสดมได ทรงถอตลอดมาวาทกขของประชาชนเปรยบเสมอนทกขของแผนดน และทกขของแผนดนกคอ ทกขของพระองคนนเอง ดงนนจงไดทรงทาทกวถทางทจะใหประชาชนไดผอนคลายทกข มความเปนอยทไมแรนแคน และพออย – พอกน เปนเบองตน เกยวเนองกบเรองนสมเดจพระนางเจาพระบรมราชนนาถ ซงโดยเสดจพระราชดาเนนพระบาทสมเดจพระเจาอยหวไปทรงปฏบตพระราชกรณยกจในภมภาคตาง ๆ เปนประจามไดขาดเคยมพระราชกระแสวา

...พระเจาอยหวและขาพเจาไมพอใจกบการทเพยงแตไปเยยมเยยนราษฎรหรอเพยงแต ทาสงทเคยทากนเปนประเพณ เราตองพยามทาดกวานน เราตองพยามชวยรฐบาล สงเสรม ความเปนอยของประชาชนใหดขน เพราะเราเปนประเทศดอยพฒนา ดงนน การเพยง แตไปเยยมเยยนราษฎร เพราะถอวาเปนหนาททประมขของประเทศจะตอง กระทา ตามประเพณ นนเปน เรอง “ ไรสาระ ” หากเราไมสามารถมสวนรวมในการ บรรเทาทกขยากของ ประชาชนแลวกตองถอวา การเปนประมขของประเทศประสบ ความลมเหลว ...๑๙

๑๘ มนญ มกขประดษฐ , “โครงการอนเนองมาจากพระราชดาร” : รปแบบและแนวคดในลกษณะเปน

ยทธศาสตรสงคม” วทยานพนธ วปอ.,(กรงเทพมหานคร : วทยาลยปองกนราชอาณาจกร , ๒๕๓๔), หนา ๓๒. ๑๙

สานกงานคณะกรรมการพเศษเพอประสานงานโครงการอนเนองมาจากพระราชดาร(กปร.), “ใตรมพระบารม ๒๐ ป กปร.,(กรงเทพมหานคร : บ.ศรเมองการพมพ ,๒๕๔๔), หนา ๑๖.

๔๙ ๒.๒.๒ หาทศวรรษของโครงการการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดาร

(ก) การพฒนาอนเนองมาจากพระราชดารในระยะแรก พ.ศ.๒๔๙๓ - ๒๕๒๔

๑) กอนเรมเขาสรปแบบ (พ.ศ.๒๔๙๓ - ๒๔๙๕)

อยางไรกตาม แมวาพระบาทสมเดจพระเจาอยหวจะทรงตงมนพระราชหฤทยทจะปฏบตพระราชกรณยกจ และทรงงานพฒนาเพอยกระดบชวตความเปนอยของประชาชนดวยพระมหากรณาธคณและพระเมตตามากเพยงใดกตาม แตในระยะแรกททรงขนครองราชสมบตนน กเปนไปอยางคอยเปนคอยไป เนองจากผลจากการเปลยนแปลงทางการเมองการปกครองครงสาคญของประเทศไทยในป พ.ศ.๒๔๗๕ ทาใหเกดบรรยากาศทางการเมอง และสภาพแวดลอมทไมเอออานวยใหสถาบนพระมหากษตรย ปฏบตพระราชกจไดกวางขวางมากเทาใดนกงานสวนใหญจงมลกษณะเปนงานพระราชพธตางๆ ทยงคงถวายไวใหทรงปฏบต ดงทเคยมพระราชกระแสใน

การพระราชทานสมภาษณดวยพระอารมณขนครงหนงวา ๒๐ “ พระเจาอยหว มหนาท จดเทยน ”

อยางไรกด แมสภาพแวดลอมและบรรยากาศทางการเมองในชวงเวลานนจะไมเอออานวยและสอดคลองกบงานพฒนาเพอสงเคราะหและชวยเหลอประชาชนมากนกกตามแตพระองคกทรงรเรมงานททรงเหนวาเปนเรองสาคญเรงดวนและมผลโดยตรงตอประชาชนกอน เทาทโอกาสจะเอออานวยให โดยทรงลงไปยงพนทและสมผสคลกคลกบประชาชนโดยตรง เปนการสวนพระองคโดยไมผานองคกรใด ดงนนพระราชกรณยกจในชวงเรมแรกระหวางป พ.ศ.๒๔๙๓ - พ.ศ.๒๔๙๕จงเปนการชวยเหลอบรรเทาภยพบตเฉพาะหนา และไมมลกษณะเปนโครงการเตมรปแบบอยาง ทเปนอยในปจจบนซงสวนใหญแลวจะเปนลกษณะของโครงการเพอการกศล ( Charity ) ในทางดานการแพทยทางดานการอาชพ และทางดานสาธารณภย เปนตนในปพ.ศ.๒๔๙๓ พระบาทสมเดจ

พระเจาอยหว ทรงพระกรณาโปรดเกลาพระราชทานทรพยสวนพระองคจานวน ๕๐๐,๐๐๐ บาท

เพอสรางตก “ มหดลวงศานสรณ ” ในบรเวณสถานเสาวภา สาหรบใชในกจการทางดานวทยาศาสตร

และผลตวคซน บ ซ จ เพอรกษาวณโรค ซงกาลงแพรสะพดและเปนปญหาอยางรนแรงตอประชาชนไทยในยคนน

๒๐ พระบาทสมเดจพระเจาอยหวมพระมหากรณาธคณโปรดเกลาฯ ใหนายสเมธ ตนตเวชกล , นายมนญ มกขประดษฐ และนายพมลศกด สวรรณทต เขาเฝาเพอพระราชทานสมภาษณเปนกรณพเศษ, เมอวนท ๑๗ มนาคม ๒๕๒๙ ณ พระตาหนกจตรลดารโหฐาน.

๕๐ - ในป พ.ศ.๒๔๙๔ - ๙๕ ทรงพระกรณาโปรดเกลาพระราชทานทรพยสวนพระองคจานวน ๒๕๐,๐๐๐ บาท เปนทน “โปลโอสงเคราะห” เพอรกษาและตอตานโรคโปลโอในเดกซงกาลงระบาดอยในขณะนนและตอมาไดพระราชทานสมทบอก ๕๓๙,๐๐๐ บาท สรางตก “อานนทมหดล “ ในโรงพยาบาลศรราช เพอรกษาเดกปวยดวยโรคโปลโออกดวย

- ทรงรเรมสรางภาพยนตรสารคดสวนพระองคและจดฉายเพอหารายไดจากผบรจาคโดย เสดจพระราชกศล เพอกอสรางถาวรวตถ และสงอานวยความสะดวกทางดานวทยาศาสตรและการแพทยทงหลาย เชน การสรางตกวชราลงกรณสภากาชาดไทย และอาคารทางการแพทยโรงพยาบาลภมพล เปนตน - ทรงรเรมใหมการศกษาวจยและสนบสนนในการสราง เครองกลนนาเกลอเพอใชเองโดยไมตองสงซอจากตางประเทศ เปนการชวยเหลอ ผปวยทยากไรจนมคณภาพทดเทยมกบตางประเทศ เปนทยอมรบกนมาจนถงปจจบนน - ทรงพระราชทานพระราชทรพยสวนพระองค เพอจดตงหนวยแพทยเคลอนท “เรอเวชพาหน” เพอใหบรการรกษาผปวย ซงเปนราษฎรทตงบานเรอนถนฐานอยตามรมนาซงยงคงดาเนนการมาจนถงปจจบนน - ในป พ.ศ.๒๔๙๔ ทรงพระกรณาโปรดเกลาโปรดกระหมอมใหกรมประมงนาพนธปลาหมอเทศจากปนง ซงไดรบจากผเชยวชาญดานประมงจากองคการอาหาร และเกษตรแหงสหประชาชาต เขาไปเลยงในสระนาพระทนงอมพรสถาน และภายหลงไดทรงพระราชทานพนธปลาหมอเทศ เหลานแกกานนผใหญบานทวประเทศนาไปขยายพนธแกราษฎรในหมบานเพอใหราษฎรมอาหารโปรตนเพมขน - ทรงพระมหากรณาธคณโปรดเกลาใหจดตง “มลนธราชประชานเคราะหในพระบรมราชปถมภ” ขนในป พ.ศ.๒๕๐๕ เนองจากการเกดมหาวาตภยใหญ ทแหลมตะลมพกจงหวดนครศรธรรมราชยงผลใหเกดภยพบตและโศกนาฎกรรมขนแกประชาชนเปนจานวนมาก จากนนมามลนธราชประชานเคราะห กไดดาเนนการชวยเหลอประชาชน ทประสบสาธารณภยมาโดยตลอด นอกไปจากน ยงไดสละราชทรพยสวนพระองคในการสงเสรมดานการศกษา เชนทนการศกษาพระราชทาน (King Scholaship) หรอ ทนอานนทมหดล เปนตน อยางไรกตามพระราชกรณยกจอนมคณเอนกอนนตตอประเทศชาต และประชาชนนทรงกระทาภายใตบรรยากาศและสภาพแวดลอมทางการเมอง ทไมเอออานวยใหกระทาไดอยางสมพระเกยรตยศนกและกมไดม

เครองไมเครองมอหรอผสนองงานอยางเปนทางการแตประการใด๒๑

๒๑ สเมธ ตนตเวชกล ดร. “ บทบาทของโครงการอนเนองมาจากพระราชดารในการสนบสนน

ความมนคงแหงชาต”, วทยานพนธ วปอ. ๒๕๒๘, หนา ๔.

๕๑

๒. ระยะเขาสรปแบบ (พ.ศ.๒๕๙๕ - ๒๕๒๔) นบแตป พ.ศ.๒๔๙๕ เปนตนมาพระบาทสมเดจพระเจาอยหวเรมเสดจไปเยยมเยยนราษฎร

ในทกภมภาคของประเทศมากยงขน และในการเยยมเยยนราษฎรนนกมไดมจดหมายเพยงเพอการเยยมเยยนตามราชประเพณ หากแตทรงสนพระทยในสภาพชวตความเปนอยและสขทกขของประชาราษฎรอยางจรงจง นอกจากนยงทรงพระราชทานความชวยเหลอซงสวนใหญในขนแรกจะเปนการบรรเทาทกขเฉพาะหนาเกยวกบดานการทามาหากนกอน ทรงเรมตนจากบรเวณทใกลเคยงกบพระตาหนกทแปรพระราชฐานในสวนภมภาค แลวจงคอยขยายไปจนทวทกภาคของประเทศ เมอความทราบถงพระเนตรพระกรรณวามเหตทกขรอนเกดขนทไหนกจะเสดจไปถง ณ ทนนไมวาจะใกลไกล กนดาร สกเพยงใดกตามเกยวกบเรองนสมเดจพระเทพรตนราชสดาสยามบรมราชกมาร ทรงพระราชทานทศนะวา ๒๒

…การชวยเหลอ ประชาชน เปนหนาท ของ สถาบนพระมหากษตรยตองทา ประจาอยแลว อนง การชวยเหลอคนตกทกขไดยากนนกสอดคลองกบคาสอนใน

พระพทธศาสนาดวยผททาบญยอมไดรบความอมอกอมใจ คอ ไดบญ… (๑) หวยมงคล โครงการแรกดานการพฒนาชนบท ในป พ.ศ. ๒๔๙๕ ขณะเสดจประทบแรม ณ พระตาหนกไกลกงวล อ. หวหน จ.ประจวบ ครขนธ ไดเสดจตรวจเยยมราษฎรในทองถนภาคกลาง ทรงเหนถงความยากลาบากและปญหาของราษฎรในการขนสงผลผลตทางการเกษตรเขามาขายในตวเมอง จงไดพระราชทานความชวย เหลอ โดยทรงพระราชทานรถไถบลโดเซอร ใหหนวยตารวจตระเวณชายแดน คายนเรศวรไปสรางถนนเขาบานหวยมงคล ตาบลหนเหลกไฟ อาเภอหวหน จงหวดประจวบครขนธ เพอใหเปนทางสญจรไป – าของราษฎร และสามารถสงผลผลตทางดานเกษตรกรรมออกมาขายยงชมชน

ภายนอกไดโดยสะดวก นบวาเปนโครงการพระราชดารเกยวกบการพฒนาชนบทโครงการแรก๒๓

๒๒ สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร, “บางแงมมแหงความคดคานง” ,วารสาร

เศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบพเศษ, (กรงเทพมหานคร ธนวาคม ๒๕๒๘ ): หนา ๔.

๒๓ทรงมพระมหากรณาธคณโปรดเกลาฯใหนายสเมธ ตนตเวชกล,นายมนญ มกขประดษฐ นายพมลศกด

สวรรณทต เขาเฝาเพอพระราชทานสมภาษณ,เมอวนท ๑๗ มนาคม ๒๕๒๙ ณ พระตาหนกจตรลดา.

๕๒ (๒) โครงการชลประทาน – โครงการแรก

หลงจากนนในป พ.ศ.๒๔๙ กไดพระราชทานพระราชดาร ใหสรางอางเกบนาเขาเตา อาเภอหวหนจงหวดประจวบครขนธ โดยมวตถประสงคเพอบรรเทาความแหงแลงและวกฤตการณ

ดานนาใหแกราษฎรซงนบเปนโครงการพระราชดารทางดานชลประทานแหงแรกของพระองค๒๔

กลาวไดวา “หมบานเขาเตา” ในอดต คอ สถานททรงศกษาทดลองแกปญหาดานเขอนและ

นาเปนครงแรก ทรงพระราชทานพระราชทรพยสวนพระองค จานวน ๖๐,๐๐๐ บาทเพอใหกรม

ชลประทานกอสรางทานบดนปดกนนาทะเลมใหไหลกลบลงสทะเล ทรงปลอยนาทะเลไวใหความเคมเจอจางกลายเปนอางเกบนาสาหรบใชเลยงสตวนาและอปโภค - บรโภคไดรวมทงปลกพชตางๆ

บางชนดไดดวย

(๓) โครงการหบกระพง - ตานานของการจดสรรททากนเพอเกษตรกรรม

ในป พ.ศ. ๒๕๐๗ พระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดเสดจพระราชดาเนน ไปเยยมเยยนราษฎรทบานหบกระพง อาเภอชะอา จงหวดเพชรบร ซงมภมประเทศแหงแลง ทาเกษตรกรรมไมไดจงไดพระราชทานพระราชทรพยสวนพระองคใหเกษตรกรไปลงทน แตกไมประสบผลดเทาท ควรเนองจากทดนไมใชเปนของเกษตรกรจงไดพระราชทานพระราชดารใหจดทา “โครงการจดสรรทดนและพฒนาสหกรณการเกษตร” ขน ในหมบานหบกระพง ทาใหเกดผลสาเรจอยางยงยนและเปนตวอยางของการเกษตรสหกรณมาจนปจจบนน

จากความสาเรจของหมบานหบกระพงและดวยทรงเลงเหน ความสาคญของการมททากน

ของเกษตรกร จงไดพระราชทานทดนในทนาจานวนถง ๕๑,๙๖๗ ไร ๙๕๑ ตารางวา๒๕ ใน

จงหวดตาง ๆ รวม ๘ จงหวดอนเปนทรพยสนสวนพระมหากษตรย ใหรฐบาลนาไปจดโครงการปฎรปทดนรวมกบทดนปาสงวนทหมดสภาพแลวทงน เพอใหเกษตรกรทยากไรขาดแคลนททากนมทดนทากนเปนของตนเอง

๒๔ สานกงานคณะกรรมการพเศษเพอประสานงานโครงการอนเนองมาจากพระราชดาร (กปร.)อางแลว,

หนา ๑๗. ๒๕ ประกาศสานกนายกรฐมนตร เรองทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหมการปฏรปทดน

ในทนา ของสานกงานทรพยสนสวนพระมหากษตรย ๕ กนยายน ๒๕๑๘.

๕๓

(๔) โครงการพระบรมราชานเคราะหชาวเขา (โครงการหลวงฯ) เพอแกไขปญหาการปลกฝนอนเปนตนกาเนดของปญหายาเสพตดและการแผวถางปาเพอ

ทาไรเลอนลอยบนทสง ซงสงผลกระทบตอความอดมสมบรณ ของทรพยากรปาไมและระบบนเวศพระบาทสมเดจพระเจาอยหวจงไดพระราชทานพระราชทรพยสวนพระองคจดตง “โครงการพระบรมราชานเคราะหชาวเขา” ขนในป พ.ศ.๒๕๑๒ เพอใหชาวเขาเปลยนวถชวตจากการปลกฝนมาเปนการปลกพชเศรษฐกจทารายไดแทนฝน เปนการแกไขปญหายาเสพยตดทครบวงจรแบบยงยนและไมเปนการแกทปลายเหต ปจจบนภารกจของโครงการหลวงฯ ขยายขอบเขตกวางขวางเปนทรจกกนดทงในประเทศไทยและทวโลก

(๕) พธพชมงคลจรดพระนงคลแรกนาขวญ : ขวญขาวและขวญเกษตรกร พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงโปรดเกลาฯใหปรบปรงและฟนฟพระราชพธจรด พระนงคลแรกนาขวญ ซงมมาตงแตครงสมยกรงสโขทยและสบทอดมาจนถงสมยรตนโกสนทร และพระราชพธพชมงคลซงมขนในสมยพระจอมเกลาเจาอยหว ผนวกรวมเขาดวยกนเปนพระราชพธพชมงคลจรดพระนงคลแรกนาขวญใหเปนประเพณทสาคญของชาตเมอ พ.ศ. ๒๕๐๓ ทงเพอเปนการใหความ สาคญแก “ชาวนา” ผประกอบอาชพเปนเกษตรกรซงเปนคนสวนใหญของประเทศ และใหความสาคญแก “ขาว” ซงเปนอาหารสาคญในวถชวตของคนไทย และในวนท ๑ พฤษภาคม ๒๕๐๔ ซงเปนวนทไดทรงมพระมหากรณาธคณโปรดเกลาฯ ใหจดเปนงานพระราชพธฯขน ไดทรงมพระราชดารใหจดทา “พนธขาว”พระราชทานขน โดยไดทรงปลกเองในบรเวณสวนจตรลดา และนาไปใชในพธฯ ในปถดไปและทรงแจกจายแกพสกนกรทมาเฝาในวนพระราชพธน และทไมมโอกาสมาเฝาในตางจงหวดดวย เนองจากถอวาขาวเปนมงขวญ เปนของสง เปนศรมงคล เปนความเจรญของการเกษตรกรรมและชวตของคนไทยทงปวงดวย นอกไปจากน ในชวงระยะเวลาทโครงการอนเนองมาจากพระราชดาร เรมเขาสรปแบบ (พ.ศ.๒๔๙๕ - ๒๕๒๐) ยงมโครงการเชงสงเคราะห อกมากมายหลายลกษณะ อาทเชน โครงการโรงสขาวสวนจตรลดา (พ.ศ.๒๕๑๔) โครงการธนาคารขาว (พ.ศ.๒๕๑๙) ธนาคารโค – กระบอ เพอใหเกษตรกรขอยมหรอเชา - ซอ ผอนสงระยะยาว เปนตน

ข. รปแบบของโครงการอนเนองมาจากพระราชดาร โครงการอนเนองมาจากพระราชดาร ในระยะเรมแรกอาจพจารณาแบงออกไดเปน ๒

รปแบบ คอ

๕๔

๑) โครงการศกษาคนควาทดลองซงพระองคทรงกระทา และรเรมเปนการสวน

พระองคเพอนาผลจากการศกษาทดลองทไดผลดนน นามาใชในงานพฒนาทมขอบขายกวางขวางตอไป การศกษา ทดลองนน สวนใหญแลวจะเนนหนกในดานของการพฒนาเกยวกบการเกษตรโดยเฉพาะในเรองขาว พชตระกลถว เรองนา และเรองประมง เปนตน

๒) โครงการทมลกษณะเขาไปแกปญหาและพฒนาพนท ระบบผสมผสาน ๒๖

( Integrated Development ) เชน โครงการพฒนาและจดสรรทดนตามพระราชประสงคหบกระพง ซงเปนการแกปญหาเรองททากน และขาดแคลนแหลงนาของราษฎร เปนตน

อยางไรกตาม โครงการอนเนองมาจากพระราชดาร ไมวาจะเปนไปในรปลกษณะหรอประเภทใด กลวนแลวแตมเปาหมายในการสงเสรมสถานะความเปนอยของประชาชน โดยเฉพาะอยางยงเกษตรกรในชนบททงสนทงการศกษาทดลองและการพฒนาในรปแบบเบดเสรจครอบคลมและมงเนนในการแกปญหาและพฒนาปจจยการผลตซงเปนรากฐานทสาคญยงตอระบบการพฒนาประเทศเปนสวนรวม เชน นา ทดนทากน ทน ความรในเรองการเพาะปลกและเลยงสตว การตลาด ในแตละปจจย อาจแยกอธบายไดตามลาดบ ดงน (๑) ปจจยประการแรก คอ นา พระองคทรงศกษาและมความชานาญมากเปนพเศษ ในดานการพฒนาแหลงนา ซงทรงถอเปนเรองสาคญทสดตอชวตของพช ผก สตว และมนษย และทรงเนนดานการพฒนาแหลงนาขนาดเลกและขนาดกลาง เพอใหเกดผลรวดเรวและถงมอราษฎรเหลานน โดยเฉพาะหมบานทหางไกลโดยแทจรง

๒๖ สเมธ ตนตเวชกล ดร. , “บทบาทของโครงการอนเนองมาจากพระราชดารใน การสนบสนนการรกษาความมนคงแหงชาต”, หนา ๔๔.

๕๕ (๒) ปจจยประการทสอง คอ ทดนทากน ไดทรงศกษาในพนทโดยทาการศกษาและพจารณาปรบปรงแกไขดดแปลงเปนระยะๆ เพอใหเกดความเหมาะสมในการแกปญหาใหราษฎร เชน โครงการพฒนาทดนหรอจดสรรทดนใหเหมาะสมและเกดประโยชนสงสดตอการประกอบอาชพทจะมรายไดเลยงตนเองและครอบครว อาทเชน โครงการหนองพลบ โครงการหบกระพง จงหวดเพชรบร เปนตน (๓) ปจจยประการทสาม คอ ทน ซงเปนเรองสาคญตอการพฒนาอาชพซงเรองนกได รบการสนบสนนจากหลายดานทงทางดานรฐบาลและเอกชน (๔) ปจจยประการทส คอ ความรเรองการเพาะปลกและเลยงสตว อนเปนเรองทสาคญมากประการหนงตอการพฒนาอาชพแกราษฎร โดยทรงเนนใหราษฎรไดมความร ความเขาใจตอวธการตาง ๆ ในการปลกพชและเลยงสตวอยางถกตองตามหลกวชาการเพยงพอทจะรบได และดาเนนการเองได (๕) ปจจยสดทาย คอ การตลาดซงเรองนเกยวกบเรองการสหกรณ หรอการรวมกลม เพอสรางพลงการตอรอง – ซอขาย ทรงเนนใหมการอบรมฝกสอนใหชาวบานรจกการทาบญชการลงทนคาใชจายตางๆ เพอใหทราบถงตนทน – กาไร และสามารถปรบราคาใหสอดคลองกบการ ตลาดดวย นอกไปจากนการสหกรณยงจะกอประโยชน ในดานการเสรมสรางหลกประชาธปไตยใหกบชมชน และสงคมเปนสวนรวมดวย โครงการอนเนองมาจากพระราชดารในปจจบนมอยประมาณ ๓,๐๐๐ กวา แผนงาน/โครงการ/กจกรรม ครอบคลมการพฒนาในหลายประเภทหลายสาขา ซงอาจจะสรปแยกออกเปนสาขาตาง ๆ ไดดงน (๑) ดานการพฒนาแหลงนาและการชลประทาน (๒) ดานการเกษตรและสงเสรมอาชพ (๓) ดานการอนรกษทรพยากรธรรมชาต (๔) ดานการจดและพฒนาทดน (๕) ดานการพฒนาการคมนาคม (๖) ดานการพฒนาสาธารณสข (๗) ดานการศกษา (๘) ดานการวจย (๙) ดานการสงเคราะหตาง ๆ (๑๐) ดานอน ๆ

๕๖ สวนใหญของโครงการตาง ๆ เหลาน ไดมงไปสการแกปญหาหลกสาคญของชนบททงสน เชน การพฒนาแหลงนาอนเปนหวใจสาคญตอการพฒนาการเกษตร เพอยกระดบความเปนอยของประชาชนโดยตรงนนมอยประมาณรอยละ ๖๐ - ๗๐ ของการดาเนนงานทงหมด สวนทเหลอ กเปนการดาเนนงาน เกยวกบการสงเสรมอาชพ การเพมผลผลตการอนรกษทรพยากรธรรมชาต การใชประโยชนทดนและการสาธารณสข ฯลฯ โครงการอนเนองมาจากพระราชดาร ทมอยมากมายหลายสาขาดงกลาวแลวขางตน บางโอกาสกใชชอเรยกตางกนไป จงทาใหมความเขาใจสบสนอยบางอยางไรกด ฯพณฯ องคมนตร พระองคเจาจกรพนธ เพญศร จกรพนธ ไดทรงชแจงในเรองนไวดงน๒๗

(๑) โครงการตามพระราชประสงค คอ โครงการซงทรงศกษาและทดลองปฏบตเปน

การสวนพระองคคอทรงศกษาและหารอกบผเชยวชาญในวงงาน ทรงแสวงหาวธทดลองปฏบตทรงพฒนาและสงเสรมแกไขดดแปลงวธการเปนระยะเวลาหนง เพอดแลผลผลตทงในพระราชฐานและนอกพระราชฐาน ซงทรงใชพระราชทรพยสวนพระองคในการดาเนนงานทดลองจนกวาจะเกดผลด ตอมาเมอทรงแนพระราชหฤทยวา โครงการนน ๆ จะไดผลดเปนประโยชนแกประชาชนอยางแทจรงแลว จงโปรดเกลาฯ ใหรฐบาลไดเขามารวมสนบสนนงานในภายหลง.

(๒) โครงการหลวง เปนโครงการททรงเจาะจงดาเนนการและพฒนาบารงรกษาตนนาลาธารในบรเวณปาเขาทางภาคเหนอ เพอบรรเทาอทกภยในทลมลางทงภาคเหนอตอนใตและภาคกลาง เพอถนอมนาไวเลยงแมนาลาธารของทลมลางในฤดแลงและดวยเหตท พนทเหลานเปนดน แดนชาวเขา จงไดพฒนาชาวเขาชาวดอยใหอยดกนดใหเลกการปลกฝน เลกการตดไมทาลายปา ทาไรเลอนลอย และเลกการคาของเถอนผดกฎหมาย ทรงพฒนาชวยเหลอใหปลกพชหมนเวยนทมคณคาสง ปลกขาวไร และเลยงสตวไวเพอบรโภครวมคณคาแลวใหไดคมคาแทนการปลกฝน ดงนน โครงการหลวงกคอ โครงการตามพระราชดารทรวมปฏบตผสมผสานกบหนวยงานของรฐบาลในบรเวณดอยตางๆในภาคเหนอเพอพฒนาอาชพชาวเขาชาวดอยนนเอง

๒๗ สานกงานเลขานการ กปร. , สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, โครงการอนเนองมาจากพระราชดาร , เอกสารเผยแพร, มกราคม ๒๕๒๙,หนา ๑๑

๕๗ (๓) โครงการตามพระราชดาร เปนโครงการททรงวางแผนการพฒนาและทรงเสนอแนะใหรฐบาลรวมดาเนนการตามพระราชดารหนวยงานรวมของรฐบาลนนมทงฝาย พลเรอนเฉพาะกม ฝายทหารเฉพาะกม ฝายทหารและพลเรอนรวมกนกม โครงการประเภทนในปจจบนมอยทวทกภาคในประเทศ (๔) โครงการในพระบรมราชานเคราะห เปนโครงการทพระองคไดพระราชทานขอแนะนาและแนวพระราชดารใหเอกชนรบไปดาเนนการ ดวยกาลงเงน กาลงปญญา และกาลงแรงงาน พรอมทงตดตามผลงานใหตอเนองโดยภาคเอกชนเอง เชน โครงการพฒนาหมบานสหกรณเนนดนแดง อาเภอทบสะแก จงหวดประจวบครขนธ ซงสโมสรโรตารแหงประเทศไทยเปนผจดและดาเนนงานตามแนวพระราชดาร อยางไรกตาม โครงการทกประเภทแมจะใชชอเรยกอยางไรกตาม ลวนกาเนดขนจากพระราชวนจฉย และพระราชดาร ซงทรงแนะแนวทางการพฒนาไวอยางใดอยางหนงทงสน จงสรปรวมไดวา ทกประเภทลวนเปน “โครงการอนเนองมาจากพระราชดาร” ดวยกนทกโครงการ ค. โครงการอนเนองมาจากพระราชดาร ยคปจจบน (๒๕๒๔ - ปจจบน) ดงกลาวแลวในเบองตน โครงการอนเนองมาจากพระราชดารในยคแรกเรมนน มลกษณะเปนการพฒนาเชงสงเคราะห เพอแกไขปญหาวกฤตเฉพาะหนาแกราษฎรเปนการสวนพระองค เชน การแกไขปญหาอนเนองจากภยพบตตามธรรมชาต และเรองการบาบดรกษาโรคภยไขเจบ เปนตน สวนหนงและอกสวนหนงคอ การสงเสรมใหราษฎรไดมความเปนอย “พออย – พอกน” โดยทรงศกษาหาวธการชวยเหลอดวยพระองคเอง และโดยททรงเหนวาประเทศไทยเปนประเทศเกษตรกรรมประชาชนกวารอยละ ๗๐ เปนชาวไรชาวนาทยากจนอยในสาขาเกษตรกรรม การแกไขปญหาจงเนนหนกในเรองของเกษตรกรรมเปนหลก ทรงเรมศกษาเรองพช โดยการปลกพชบนดาดฟาของพระตาหนกจตรลดา รวมทงรอบบรเวณสวนจตรลดา ซงยงคงมนาขาวอยจนถงปจจบน หลงจากนนไดทรงรเรมขยายขอบเขตการพระราชทานความชวยเหลอแกราษฎรออกไปนอกเขตพระราชฐาน เชน การสรางอางเกบนาทเขาเตา การสรางทางเขาหวยมงคล เพอขนถายสนคาดานเกษตรกรรม การจดสรรททากนทหนองพลบ เปนตน อยางไรกดในภายหลงโครงการอนเนองมาจากพระราชดาร มจานวนมากขนตามลาดบ และมเพมขนมากมายหลายสาขาและผทจะตองรบผดชอบสนองงานตามพระราชดารกจะตองมเพมขนตามลาดบในแตละสาขาดวย จากขอเทจจรงขางตนทาใหการดาเนนงานตามโครงการอนเนองมาจากพระราชดาร ในระยะแรกอาจกลาวไดวา หนวยงานตาง ๆ หลายหนวยยงมความยงยากสบสนอยไมนอยในการดาเนนการตามขนตอน และ การดาเนนงานกยงมลกษณะตางฝายตางทา ไมมการประสานงาน

๕๘ กนใหสอดคลองเหมาะสมเทาทควร ทงนเนองจากยงไมมองคกร ไมมระบบและระเบยบทจะรองรบการดาเนนงานเปนสวนรวมไดอยางชดเจน ประเดนตาง ๆ เหลานทาใหเกดปญหา และอปสรรคอยางมากในการทจะสนองพระราชดารใหไดอยางมประสทธภาพและรวดเรว ปญหาและอปสรรคในแตละขนตอนมดงตอไปนคอ การรบสนองพระราชดาร : พระบาทสมเดจพระเจาอยหวจะพระราชทานพระราชดารกบบคคลทตามเสดจ เชน แมทพภาค ผวาราชการจงหวด หรอผแทนจากหนวยราชการทเฝารบเสดจ ทงจากสวนกลางสวนภมภาคและทองถน บางหนวยไดจดคณะทางานสาหรบโครงการตามพระราชดารโดยเฉพาะ เชน กรมชลประทาน เปนตน แตหลายหนวยไมมบรการดงกลาว จงเกดอปสรรคตาง ๆ อยเสมอ เพราะไมมผรบผดชอบโดยตรงทาใหไมมคณะทางานทจะรบพระราชดารมาประสานการดาเนนงาน และจดทาโครงการไดดวยความชดเจนและรวดเรว ซงในหลาย ๆ กรณปรากฏวา ผทตดตามเสดจฯ ทไดรบพระราชทานพระราชดารสวนใหญไมมหนาทหรอความรบผดชอบโดยตรงทจะดาเนนการตามพระราชดารไดอยางมประสทธภาพ เปนตน สวนในดานการจดทาโครงการ เมอรบสนองพระราชดารแลว บคคลหรอหนวยงานนนกจะเรมรางโครงการ หรอ เรมประสานงานกบหนวยงานตางๆ ใหจดทาโครงการขนมา ปญหาทจะเกดขนในชวงน คอพระราชดารถกถายทอดหลายชวงตอนกวาจะถงระดบผปฏบตจรง ทาใหพระ ราชดารทแทจรงอาจเปลยนแปลงไปจากเจตนารมณเดมซงเกดขนอยในหลายโอกาส นอกจากนแลวการจดเตรยมโครงการกมกจะเปนไปอยางเรงรบ เพราะถอวาเปนพระบรมราชโองการซงจะ ตองปฏบตโดยมชกชา ทาใหขาดหลกการจดทาโครงการทดไป เชน ดาเนนการไปแลวแตเพงจะศกษาความเหมาะสมในภายหลงเปนตน และสวนใหญมกจะดาเนนการเปนเอกเทศในลกษณะตางฝายตางทาโดยไมมการประสานงานกบหนวยตางๆ ทเกยวของเทาทควรทาใหกจกรรมตาง ๆ ของโครงการในพนทเดยวกนไมสอดคลองสนบสนนกนอยางเหมาะสม และหนวยงานบางหนวยไมกลากราบบงคมทลฯ ใหทรงทราบถงขอเทจจรงและพยายามปรงแตงใหเขาใจวา บงเกดผลดซงเปนตนเหตใหมพระราชดารสวา “ผกช” ๒๘ เปนตน

๒๘ มนญ มกขประดษฐ, มหาราช ๙ พระองค (กรงเทพมหานคร:ป.สมพนธพาณชย ๒๕๓๑),หนา ๓๒๕.

๕๙ ในเรองการอนมตโครงการนนเมอการจดทาโครงการเสรจเรยบรอยหนวยงานทรบผดชอบกจะเสนอเขาขบวนการงบประมาณ ซงบางครงกตอบสนองได บางครงกมอปสรรคและหลายครงหนวยงานมกจะรวมโครงการปกตของตนทถกตดทอนงบประมาณไปแลว หรอโครงการอน ๆ เขามาเปนโครงการพระราชดารดวยทง ๆ ทบางครงพระองคมพระราชดารเพยงเรองเดยว หรอจดเดยวเทานน จงเหนไดวามโครงการพระราชดารเกดขนอยางมากมายและมบางโครงการทหนวย งานนาเสนอขออนมตจากคณะรฐมนตรโดยตรง โดยไมผานขบวนการพจารณากลนกรองทถกตอง ทาใหเกดปญหาดงปรากฏอยเสมอมา เพราะมไดถกนาเขาบรรจไวในระบบปกตและในหลายกรณกทาใหเกดความสบสน ในการจดสรรงบประมาณและเกดปญหาทไมสามารถตอบสนองงบประมาณ ใหไดทนทวงทเปนผลใหโครงการนนๆ ไมไดผลอยางสมบรณตามทไดพระราชทานดารไว ในดานของการตดตามประเมนผลเนองจากการดาเนนงานตางๆ ไมเปนไปตามกระบวน การและขนตอนทเหมาะสมดงไดกลาวไวแลว และในบางกรณหนวยงานทเปนเจาของโครงการกดาเนนงานไปทงๆ ทไมใชหนาทหลกของตนกกอใหเกดความยงยากสบสนในการตดตามประเมน ผลและเมอเสดจไปในพนทโครงการ แตละหนวยงานกจะกราบทลรายงานถงความคบหนาของโครงการดานวตถหรอดานใดดานหนงทหนวยงานนน ๆ รบผดชอบเทานน ไมสามารถกราบทลเรองทเกยวกบผลกระทบดานเศรษฐกจสงคมและอนๆ ไดอยางลกซง เพอทพระองคจะทรงทราบและทรงมพระราชวนจฉยในปญหาตาง ๆ ไดอยางละเอยด

ดวยปญหาและอปสรรคตางๆ ขางตนประกอบกบตงแตป พ.ศ.๒๕๒๔ เปนตนมารฐบาลไดตระหนกถงพระราชกรณยกจของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวเกยวกบการพฒนาตามโครงการตางๆแลวเหนวา โครงการอนเนองมาจากพระราชดารทงหลาย สวนใหญเปนการมงการพฒนาเพอความกนดอยด หรอพออยพอกนใหแกประชาชนในชนบทโดยตรง โดยเฉพาะชาวชนบททอยหางไกลทรกนดารและยากจนอยางแทจรงนบวาเปนโครงการสาคญ ทมสวนเขาไปเสรมแผนงาน โครงการตางๆ ตามนโยบายของรฐบาลซงจะเปนประโยชนตอประชาชนและประเทศชาตเปนสวน รวมนอกจากนโครงการเหลานสวนใหญมเจตนารมณและวตถประสงค ทสอดคลองกบแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบตางๆ ของรฐบาลโดยเฉพาะอยางยง แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคม ฉบบท ๕ (๒๕๒๕ - ๒๕๒๙) จงเปนทเหนไดชดเจนวาผลของโครงการนอกจากจะทาใหประชาชนมความเปนอยทดขนแลวยงกอใหเกดประโยชนตอประเทศชาต ทงดานเศรษฐกจและความมนคง เปนสวนรวมดวย อยางไรกตามในทางปฏบตนนหากจะปลอยใหการดาเนนงานสนองพระราชดารของหนวย งานตาง ๆ เปนไปอยางในอดตทผานมา กลาวคอ แตละหนวยงานจะดาเนนงานอยางเอกเทศในลกษณะตาง ๆ ฝายตางทา โดยไมมการประสานงานกบหนวยอน ๆ ทเกยวของเพอใหแผนงานทงหลายดาเนนไปอยางสอดคลองสนบสนนกน ดงไดกลาวมาแลวนน กจะทาใหการดาเนนงาน

๖๐ สนองพระราชดารไมเกดประสทธภาพและรวดเรวเทาทควร รฐบาลจงไดหามาตรการแกปญหาน โดยการจดระบบการสนองพระราชดารขนในป พ.ศ.๒๕๒๔ โดยการรเรมของ ฯพณฯ นายก รฐมนตร พลเอกเปรม ตณสลานนท

สาหรบการจดระบบเพอรองรบการดาเนนงานสนองพระราชดารทงหลายนน รฐบาลไดดา เนนการโดยการออก“ ระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวยโครงการอนเนองมาจากพระราชดาร พ.ศ.๒๕๒๔ ” และมผลบงคบใชเมอวนท ๙ กนยายน ๒๕๒๔ และแกไขปญหาเพมเตมเมอ พ.ศ.๒๕๓๕ เพอเปนหลกใหแกหนวยราชการและรฐวสาหกจตาง ๆ ไดยดปฏบตในการดาเนนงานสนองพระราชดารใหเกดเปนระบบ รวดเรว และมประสทธภาพอยางดทสดตอไป ตามระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวยโครงการอนเนองมาจากพระราชดาร ๒๕๓๕ ดงกลาวไดกาหนดใหมการจดตงองคกรระดบชาตซงมหนาทรบผดชอบตอการดาเนนงานสนองโครงการอนเนองมาจากพระราชดาร เรยกวา “คณะกรรมการพเศษเพอประสานงานโครงการอนเนองมาจากพระราชดาร”เรยกโดยยอวา“กปร.” โดยมนายกรฐมนตรเปนประธานคณะกรรมการตอมาเพอใหการสนองงานตามพระราชดารมความคลองตวรวดเรว และมประสทธภาพเพมขน คณะรฐมนตรในสมย ฯพณฯ นายอานนท ปญยารชน เปนนายกรฐมนตรจงไดมมตเมอวนท ๓ มนาคม ๒๕๓๕ เหนชอบและอนมตใหสานกงานกปร.แยกตวออกจากสานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต มาเปนหนวยงานระดบกรมขนตรงกบนายกรฐมนตร มเลขาธการเปนผบงคบบญชา ตงแตวนท ๗ กนยายน ๒๕๓๖ เปนตนมา

๒.๒.๓ ลกษณะสาคญของโครงการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดาร

ลกษณะสาคญของโครงการพฒนา อนเนองมาจากพระราชดารนนหากพจารณาอยางถอง แทแลวจะสะทอนใหเหนถงกรอบแหงความคด ปรชญา และทฤษฏการพฒนาของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวอยางแจมชด ตลอดระยะเวลา ๕ ทศวรรษ นบแตทไดทรงรเรมการทรงงานเพอประโยชนสขแกประชาชนโดยทวไปเปนตนมา เปาหมายสาคญพนฐานทไมเคยแปรเปลยน คอ การขจดความทกขยากและอานวยความสขแกประชาชนสวนใหญโดยเฉพาะอยางยงประชาชนทอาศยอยในชนบทหางไกลทรกนดาร ซงยากจนและตองการความชวยเหลอ ดงนนหลกในการทรงงานทสาคญกคอการชวยเหลอใหเกษตรกรทยากจนและเปนคนสวนใหญของประเทศสามารถชวยตนเอง และยนอยบนขาของตนเองไดโดยมชวตทเพยงพอ เรยบงาย มความมนคงพอสมควรในชวต เพอเปนพนฐานในการพฒนาตนเอง ชมชน และประเทศชาต เปนสวนรวมในอนาคต ดงทมพระราชกระแสวา๒๙

๒๙ สานกงานคณะกรรมการพเศษเพอประสานงานโครงการอนเนองมาจากพระราชดาร (สานกงาน กปร.),

โครงการอนเนองมาจากพระราชดาร (เอกสารเผยแพร:สงหาคม ๒๕๓๔) ,หนา ๒.

๖๑

…ชนบทและชาวชนบท ซงเปนประชากรสวนใหญของประเทศ ยงยากไร ขดสน ยงตองการความชวยเหลอหากประชาชนสวนใหญยงยกระดบความ เปนอยไมไดแลวการพฒนาประเทศก ถอวาไมประสบความสาเ รจ…

นอกไปจากน การดาเนนงานตามโครงการอนเนองมาจากพระราชดาร ยงเนนและให นาหนกกบการแกไขปญหาความเดอดรอนของประชาชนดวยความรวดเรว ฉบไว และแกปญหาเฉพาะหนาใหถกจด ดงทมพระราชกระแสไวเชนเดยวกนวา ๓๐

…ถาปวดหวกคอคดอะไรไมออกตองแกไขการปวดหวกอนเพอทจะใหอยในสภาพทจะคดได แลวกอกอยางหนงกคอ แบบ Macroน เขาจะทาแบบรอทงหมด ฉนไมเหนดวย ...อยางบานคนอย เราบอกวาบานมนผตรงโนน ผตรงน ไมคม ทจะไปซอม รอเสยเลย ระเบดเลย แลวเราจะไปอยทไหนไมมทอย กตองคาไวกอน แลวกคอยๆ ดตรงน ยงพออยไดกอยไปไปซอมตรงโนน คอย ๆ สราง...วธทาจะตองคอย ๆ ทา จะไประเบดหมดไมได...

จากพระราชกระแสทอญเชญมาน เหนไดชดวาทรงวางหลกการทจะพฒนาและชวยเหลอประชากรผยากไรซงเปนคนสวนใหญของประเทศกอน โดยถอเปนความสาคญลาดบแรก ดงนนจงทรงมงเขาสชนบทท “ซอนเรน” และ “แรนแคน” เนองจากพนทเหลาน ไมม “ศกยภาพ” หรอ “แววของการพฒนา” ในสายตาของนกพฒนาเศรษฐกจ แตกลบเปนเปาหมายสาคญอนดบแรก ทไดทรงดาเนนการตอเนองมาโดยตลอด ถอไดวาเปนการอดชองวางของการพฒนาประเทศและเปนการเสรมการพฒนาในพนททกระบวนการของรฐยงมไดเขาไปหรอเขาไปไมถง อนเปนการสรางความสมดลหรอดลยภาพของการพฒนานนเอง

ลกษณะสาคญของโครงการอนเนองมาจากพระราชดาร ซงสะทอนใหเหน หลกการและ กรอบแหงความคดของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวอาจประมวล ไดดงน

(๑) หลกการ “พอเพยง” และ “พออย – พอกน”

หลกอนเปนกรอบแนวคด ของการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดารประการแรก ทสาคญยง คอการสรางความ “พออย” “พอกน” ใหกบเกษตรกรสวนใหญของประเทศใหไดสวนกอน เปนลาดบแรกความ “พออย – พอกน” เปนรากฐานสาคญของชวตทพอเพยงและเปนพนฐานในการทจะพฒนาตนเอง ชมชน และประเทศชาตในระยะตอไป ทรงใชคาวา “สภาพทยนอยบนขาของตนเองได” คอ พอชวยเหลอตนเองไดในระยะเรมแรก

๓๐ เรองเดยวกน , หนา ๖.

๖๒

(๒) หลกการ “คมคา” มากกวา “คมทน” และ “ขาดทน” คอ “กาไร”

กลาวไดวางานพฒนาอนเนองมาจากพระราชดาร ทมอยอยางมากมายหลากหลายสาขานนมองผลสาเรจของการดาเนนงานอยทความ “คมคา” มากกวา “คมทน”หรออกนยหนงมองท “Cost – Effectiveness” มากกวา “Cost – Benefit ratio”คอทรงมองผลสมฤทธของการพฒนาทผลประโยชนของคนสวนรวมคอเกษตรกรสวนใหญทยากไรของประเทศมากกวาผลสาเรจทเปนตวเลขอนเปนผลประโยชนทแทจรงของกลมคนสวนนอย ดงทมพระราชกระแสวา “ขาดทน คอ กาไร” หรอ “Our loss is our gain” เพราะผลทไดจากการลงทนเพอประโยชนแกคนสวนใหญคอความอยดมสขของประชาชนซงตคาเปนตวเงนไมได หากพจารณาตามหลกเศรษฐศาสตรอาจจะถอวาเปนการลงทนทขาดทนหรอไมคมทน

(๓) หลก “คอยเปนคอยไป” ตามลาดบขนตอน

หลกการทสาคญอกประการหนงของการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดารกคอ“การพฒนาทมลาดบขนตอน”โดยทวไปแลวจะไมทรงโปรดการดาเนนงานทมลกษณะ“กาวกระโดด” อยางทนยมกนทวไปอยในปจจบนทงนมไดหมายความวา ทรงโปรดแนวทางอนรกษนยมสดโตง หากแตทรงโปรดทจะวางนาหนกของทกปจจยและเงอนเวลา ใหมความพอด, สมดล, รอบคอบ และสอด คลองกบลกษณะของสงคมและภมสงคมและทกปจจยทเกยวของดวยทรงเนนการพฒนาทมงสรางความเขมแขงใหแกชมชน ดวยการพงพาตนเองและกาหนดวถชวตของตนเองได ทรงใชคาวา “ระเบดจากขางใน” คอการทาใหหมบาน และชมชนมความเขมแขงและพรอมเสยกอนแลวจงคอยขยายการพฒนาออกมาสโลกภายนอก มใชเรงรดนาความเจรญเขาไปสชมชนในภมภาคทยงมไดทนตงตว ทรงโปรดทจะใหมการเตรยมความพรอมเพอใหมความสามารถในการรบแรงปะทะจากสถานการณของโลกภายนอกไดดงทมพระราชกระแสวา๓๑

...การพฒนาประเทศ จาเปนตองทาตามลาดบขนตอนตองสรางพนฐานคอ “ความพอม พอกน พอใช” ของประชาชนสรางใหญเปนเบองตนกอน โดยใชวธการและอปกรณทประหยดแตถกตองตามหลกวชาการ เมอไดพนฐานทมนคงพอสมควร และปฏบตไดแลว จงคอยสรางคอยเสรมความเจรญ และ ฐานะเศรษฐกจขนทสงขนโดยลาดบตอไปหาก มงแตจะทมเท สรางความเจรญ ยกเศรษฐกจใหรวดเรว แตประการเดยวโดยไมให แผนปฏบตการสมพนธกบ สภาวะของประเทศ และของประชาชน โดยสอดคลองดวยกจะเกดความไมสมดลตางๆ ขน ซงอาจจะกลายเปนความยงยากลมเหลวได ในทสดดงทหลายประเทศกาลงประสบปญหาทางเศรษฐกจอยางรนแรงอยในเวลาน…

๓๑ เรองเดยวกน ,หนา ๙.

๖๓

(๔) หลก “การพงตนเอง” การพฒนาอนเนองมาจากพระราชดาร มงเนนใหเกษตรกรในชนบทสามารถพงพาตนเอง

หรอยนอยบนขาของตนเองได สามารถมอาหาร ทอยอาศย เพยงพอแกอตภาพและการดารงชพ โดยไมตองตกเปนเบยลางหรอตองพงพาอาศยผอน ดงนน การพฒนาชวยเหลอจงมงประสงคทจะใหบรรเทาความเดอดรอนเฉพาะหนาและใหเปนการวางรากฐานของการพงตนเองไปพรอมๆกน

กบทงจะตองดาเนนการไปดวยความเขาใจในสถานการณเปนอยางดดวยดงมพระราชกระแสวา๓๒

…การเขาใจถงสถานการณของผทเราจะชวยเหลอนนเปนสงสาคญทสด การชวยเหลอใหเขา ไดรบสงทเขาควรจะไดรบตาม ความจาเปนอยางเหมาะสมจะเปนการชวยเหลอทไดผลดทสด เพราะฉะนนการชวยเหลอแตละครงแตละกรณจาเปนทเราจะตองพจารณาถงความตองการและ ความจาเปนกอน และตองทาความเขาใจกบผทเราชวยใหเขาใจดวยวาเขาอยในฐานะอยางไร สมควรทจะไดรบความชวยเหลออยางไร เพยงใด คอการชวยเหลอนน ควรยดหลกสาคญวา เราชวยเขาเพอใหเขาสามารถชวยตนเองไดตอไป…

(๕) หลก “การไมตดตารา” มความหมายวา ไมควรนาเอาทฤษฎหรอหลกวชาการชนสงของผอนมาเปนสรณะและดาเนนการตามทฤษฎนน โดยปราศจากการพจารณาใหถองแทดวยสตปญญา และความรของเราเองวาเหมาะสมสอดคลองกบสภาพของปญหาผคนและสภาพแวดลอม ของเราประการใด นกวชา การชนสงทไดรบการศกษามาจากตะวนตก กมกจะนาแนวคดและทฤษฎตาง ๆ มาใชกบประเทศไทย โดยไมรอมชอมและพจารณาถงความแตกตางในดานตางๆใหรอบคอบ ซงกมกจะประสบความลมเหลวหรอไมบงเกดผลดตาง ๆ เตมทในทสด

การพฒนาตามแนวพระราชดารในพระบาทสมเดจพระเจาอยหวมลกษณะ ของการพฒนาทรอมชอม อนโลมและสอดคลองกบวถชวตสภาพธรรมชาต สงแวดลอม และสภาพของสงคมจตวทยาแหงชมชน คอ “ไมตดตารา” ไมผกมดกบวชาการ ทฤษฎ และเทคโนโลย ทไมเหมาะสมกบสภาพชวตและความเปนอยทแทจรงของคนไทยและสงคมไทย

ตวอยางของโครงการอนเนองมาจากพระราชดาร ทยดหลกการพงตนเอง คอ โครงการธนาคารขาว โครงการธนาคาร โค – กระบอ โครงการสหกรณหบกระพง เปนตน ๓๒

เรองเดยวกน , หนา ๘.

๖๔ (๖) หลก “ทาใหงาย – Simplicity”

หลกการสาคญอกประการหนงของโครงการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดาร กคอ การทาใหงาย “Simplicity” หรอ “Simplify” โครงการฯสวนใหญจะมลกษณะเรยบงาย ไมยงยากสลบซบซอน ทงในดานแนวความคดและดานเทคนควชาการ จะตองมความสมเหตสมผล ทาไดรวดเรว และสามารถแกปญหาใหกบประชาชนไดจรง และทสาคญเกษตรกรสามารถนาไปเปนตวอยางในการแกปญหาของตนเองไดตลอดจนตองมงไปสวถแหงการพฒนาทยงยน (Sustainability) อกดวย

(๗) หลกแหงความเปนจรงตามธรรมชาต

นอกเหนอจากการ“ทาใหงาย”แลวยงทรงนาหลกแหงความเปนไปตามธรรมชาตและความเปนจรงแหงธรรมชาต มาใชเปนแนวทางการดาเนนงานใหมประสทธภาพดวยวธการงาย ๆ เปนการแกไขปญหาและปรบปรงเปลยนแปลงสภาวะทไมปกตใหเขาสระบบปกตเชน การนานาดขบไลนาเสยหรอเจอจางนาเสยใหกลบเปนนาดตามจงหวะการขนลงตามธรรมชาตของนา การบาบดนาเสยโดยใชผกตบชวา ซงมอยตามธรรมชาตใหดดซบสงสกปรกปนเปอนในนา ดงทมพระราชดารสวา “ใชอธรรมปราบอธรรม”

หลกความเปนจรงตามธรรมชาตนทเหนไดชดเจนกคอหลกการปลกปาโดยไมตองปลก ทรงมพระราชกระแสวา

๓๓...ทงปาไวตรงนน ไมตองไปทาอะไรเลยปาจะ เจรญเตบโตเปนปา

สมบรณ โดยไมตอง ไปปลกเลยสกตนเดยว…

หลกการนไดรบการยอมรบวาเปนวธการทแยบคาย ประหยด และมประสทธภาพสงสด ตวอยาง โครงการปลกปาโดยไมตองปลกทดาเนนการมานานและเหนผลชดเจนคอโครงการศกษาวธการฟนฟทดนเสอมโทรมเขาชะงมอนเนองมาจากพระราชดาร

นอกไปจากการปลกปาโดยไมตองปลกแลวยงทรงนาเอาหลกการธรรมชาตมาใช โดยการนาไมพวกมเมลดขนไปปลกบนยอดเขาสง เมอไมโตออกฝก ออกเมลด กจะรวงหลนตกลงมาเองและขยายพนธไปตามธรรมชาต ดงตวอยางทมผลเดนชด ทโครงการศนยศกษาการพฒนาหวยฮองไคร อนเนองมาจากพระราชดาร ซงประหยดทงพลงงานและคาใชจายในการปลก เปนตน

๓๓ พระบาทสมเดจพระเจาอยหว, พระราชดารสเนองในวนเฉลมพระชนมพรรษา, ณ ศาลาดสตาลย วนท ๔ ธนวาคม ๒๕๔๗.

๖๕ ๒.๓ วเคราะหเปรยบเทยบ กรอบแนวคดทฤษฎและผลการพฒนาในระยะ ๕ ทศวรรษทผานมา

๒.๓.๑ การพฒนาอยางมระบบแบบแผนในประเทศไทย ดงไดวเคราะหมาเปนลาดบวาประเทศไทย เรมมการพฒนาประเทศอยางมระบบแบบแผนมาตงแตการเรมมคณะกรรมการวางผงพฒนาเศรษฐกจชาต มาจนถงการใชแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตเปนกรอบในการกาหนดทศทางการวางแผนพฒนาเศรษฐกจ และสงคมแหงชาตของประเทศมาแลวถง ๘ แผน นบเปนระยะเวลายาวนานถง ๕ ทศวรรษ กลาวไดวาการพฒนาประเทศตงแตระยะเรมตนจวบจนปจจบน นกวางแผนพฒนาเศรษฐกจของประเทศไทย ซงสวนใหญเปนนกเศรษฐศาสตรกระแสหลกทไดรบการศกษาอบรมจากตางประเทศ โดยเฉพาะอยางยงทางซกโลกตะวนตกเปนสวนใหญ ดงนนแนวความคด(Concept) และทฤษฎทใช (Theory) จงเปนหลกวชาการทางเศรษฐศาสตร กระแสหลกลวน ๆ เปนหลกใหญ กลาวคอ เนนการเรงระดมทนเพอขยายความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ (GDP) โดยมกรอบความคดวา การพฒนาประเทศคอการพฒนาเศรษฐกจและการพฒนาเศรษฐกจจะเปนการขบเคลอนใหเกดความเปลยนแปลงไปสความเปนทนสมย (Modernization)โดยหวงวาการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ จะทาใหคนไทยทกคนไดรบสวนแบงของการพฒนา(Trickle Down)ตามทฤษฎของเศรษฐศาสตรกระแสหลก และสามารถทาใหชวตความเปนอยและคณภาพชวตของประชาชนดขนกวาเดม

ดงนนจงกลาวไดวาแนวความคดทฤษฎ และเปาหมายหลกของการพฒนาประเทศภายใต

แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ตงแตแผนพฒนาฉบบท ๑ - ๗ จงเปนการพฒนาทมงเนนเรองการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจมาโดยตลอด (Development with Growth) โดยใชความไดเปรยบตามธรรมชาตใน ๒ ดานสาคญ คอ การใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตทมสมบรณอยางฟมเฟอยและไมคานงถงผลกระทบทจะตามมา และประการทสองคอ แรงงานไทยทมราคาถก การพฒนาประเทศไทยในระยะดงกลาว จงเปนไปตามกระแสการพฒนาของโลกโดยใชทฤษฎและหลกเรองความเจรญเตบโต (Growth theory) เปนหลกแตประการเดยว อยางไรกตามแมวาการพฒนาโดยใชหลกและกรอบแนวคดเรอง การเรงความเจรญเตบโต (Growth theory)และ ทฤษฎ (Trickle down) โดยมงเนนเรองการลงทนและผลตอบแทน (Cost – benefit ratio) เปนสาคญจะทาใหมวลรวมผลตภณฑประชาชาต เพมสงขนตามลาดบ แตผลเสยหายหลายประการตอสงคมและประเทศชาตกตามมาเปนอยางมากดงทกลาวมาบางแลวและทจะกลาวตอไปในภายหลงในสวนทวาดวยผลของการพฒนา

๖๖

๒.๓.๒ การพฒนาในโครงการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดาร

ในทางกลบกน กรอบแนวคด (Conceptual Framework) และทฤษฎ(Theory) การ

พฒนาในพระบาทสมเดจพระเจาอยหว จะเนนและใหนาหนกเปนอยางมาก และถอเปนลาดบความสาคญอนดบแรกกบการพฒนา เพอคนสวนใหญและสงคมสวนรวมโดยเฉพาะอยางยงคนจนสวนใหญในชนบท และทรงมองหลกของการพฒนาในลกษณะ “คมคา” มากกวา “คมทน” คอ (Cost – Effectiveness) มากกวา Cost – benefit ratio และการขาดทนคอกาไร (Our loss is our gain) หรอการเสยคอการได โดยมความหมายวา หากเสยไปเพอประชาชนและสงคมมความยงยนและเปนสข กนบเปนกาไร ซงนบเปนมลคาเงนในทางเศรษฐศาสตรไมได (พระราชดารส ๔ ธนวาคม ๒๕๓๔) (ซงแนวคดนในภายหลงองคการสหประชาชาตโดย UNDP กไดพยายามทจะเปลยนรปแบบการวดความสขจากตวเลขมาเปนตวชวดท Human Development Index และ (Happiness Development Index) ดงนนบรบทของการพฒนาในทกดานของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว จงเนนใหผลของการพฒนาตกถงมอคนสวนใหญของประเทศเปนสาคญ ดงทมพระราชกระแสวา “การพฒนาหากไมสามารถทาใหคนจนในชนบทซงเปนคนสวนใหญของประเทศมชวตทดขนแลว การพฒนานนกถอวา ลมเหลวและไมประสบความสาเรจ” หากวเคราะหโครงการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดารเทาทมมาเกอบทกโครงการอยางเปนระบบแลว จะเหนเปาประสงคเดนชดอยทการชวยเหลอใหคนสวนใหญของประเทศซงมชวตอยในชนบท ซงยงยากไรขดสน ไดมสภาพท “พออย – พอกน” และ “พอเพยง” มคณภาพชวตทดพอประมาณ และ ประสานสอดคลองกบวถชวตดงเดม ทดงามของชมชนตลอดจนการใชและพงพาธรรมชาตในลกษณะสมดลและ “พงพงองกน”ตามกรอบและแนวทางของการพฒนาทยงยนมาโดยตลอดดงนนกรอบและแนวคดของการพฒนา จงไมเนนทความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ (Growth)แตเพยงประการเดยว หากแตมทศนะวา ยงมสงสาคญทควรไดรบการดแลและควรใหความสาคญมากกวาเรงรดใหปรากฏตวเลขของความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ(GDP)ดงทยดถอเปนแนวปฏบตกนมานานโดยตลอด ดงทมพระราชกระแสแสดงทศนะเรองรปแบบของการพฒนาอยางเหนเดนชดครงหนงวา ๓๔

๓๔ พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ,พระราชดารส เนองในพระราชพธวนเฉลมพระชนมพรรษา ,

ณ ศาลาดสตาลย วนท ๔ ธนวาคม ๒๕๓๔.

๖๗ …เราไมเปนประเทศรารวย เรามพอควร พออยไดแตไมเปนประเทศทกาวหนาอยางมาก เราไมอยากเปนประเทศทกาวหนา อยางมาก เพราะถาเราเปนประเทศทกาวหนาอยาง มากกจะมแตถอยกลบ ประเทศทเปนประเทศทมอตสาหกรรมกาวหนา จะมแตถอยหลง และถอยหลงอยางนากลว แตถาเรามการบรหารแบบทเรยกวา แบบ “ คนจน ” แบบท ไม “ ตดกบตารา ” มากเกนไป ทาอยางมสามคคและมเมตตา ตอกน เราจะอยได ตลอดไป... และ

...จะตองใหนกวชาการเขาเอาไปคดใหมาก ๆเพราะวาระหวาง ทมความกาวหนามาก กบความกาวหนานอยนน เราจะเลอกอนไหน ทกคนจะตองตอบวามความกาวหนา มากดกวา มความกาวหนานอยแตขอตอบวามความกาวหนามากอาจจะดอยกวา เพราะความกาวหนามากนน ตองอาศย ปจจย คอ หมายความวาตองมเหต ตาง ๆ มากเหลอเกน ”๓๕

ทรงเนนใหเหนความสาคญของการพฒนาท จะตองเปนไปตามลาดบขนตอนคอยเปนคอยไปมความรอบคอบ และมความพรอมในทกดาน มากกวาการเรงรบเรงรดในลกษณะกาวกระโดดตามทฤษฎกบกระโดด (Frog leap Forward) และการเลงผลเลศจนเกนไป ดงทประเทศไทยไดประสบปญหามาแลว จากวกฤตเศรษฐกจฟองสบ เมอไมกปมานเอง โดยสรปการพฒนาตามโครงการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดารเปนรปแบบของการพฒนาทเรยบงายสมถะ พอประมาณ สอดคลองกบสภาพแวดลอม ชวตจตใจของประชาชนและทรพยากรธรรมชาต โดยไมเปนการทาลาย หรอเบยดเบยนกนตามหลกการพฒนาทยงยน (Sustainable Development) สวนใหญโครงการสมมาพฒนา คอ เปนไปอยาง พอควร และ พอด จะมขนาดเลก เรยบงาย ลงทนนอย แตมประสทธภาพมากและแกปญหาไดจรง ถอไดวาเปน สมมาพฒนา

๓๕ พระบาทสมเดจพระเจาอยหว, พระราชดารส เนองในพระราชพธพชมงคลจรดพระนงคลแรก

นาขวญ, ณ ศาลาดสตาลย วนท ๙ พฤษภาคม ๒๕๓๙.

๖๘ ๒.๔ ภาพรวมผลของการพฒนา

๒.๔.๑ ผลการพฒนาอยางมระบบแบบแผนในประเทศไทย

หลงจากทประเทศไทยมการพฒนาประเทศอยางเปนรปแบบ ภายใตกรอบและทศทางการบรหารประเทศ ทกาหนดโดยแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตมาตงแตป พ.ศ.๒๕๐๔ โดยใชทฤษฎ (Growth theory) ดงไดกลาวแลวเบองตน ประเทศไทยมการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจอยางตอเนองโดยเฉลยรอยละ ๗.๕เปอรเซนต เปนทนาพอใจมาโดยลาดบ อยางไรกตามนอกเหนอไปจากตวเลข แสดงความกาวหนาทางเศรษฐกจซงเปนทนาพอใจน กปรากฏผลกระทบอนไมนาพงพอใจแกสงคม ประชาชน และประเทศชาต เปนสวนรวม สรปไดดงน เศรษฐกจของประเทศไทย แมจะมการขยายตวอยางตอเนองแตกมความไมสมดลและเหลอมลาในผลของการพฒนานน อยางเหนไดชดเจน กลาวคอ ความแตกตางระหวางรายไดของคนจนและคนรวยมเพมมากขนจนนาวตก เชน กลมคนทมรายไดตาสดหรอ ๒๐ % ทอยลางสด มสดสวนรายไดลดลงเหลอเพยง ๓.๙ % ในขณะทกลมคนทมรายไดสงสด หรอ ๒๐ % ทอยบนสด มสดสวนรายไดสงขนเปน ๕๗.๘ % (ในป พ.ศ.๒๕๔๓) และในเรองเดยวกนนไดมผลงานวจยของสถาบนเพอการพฒนาประเทศไทย TDRI (พ.ศ.๒๕๔๔) ชใหเหนวา การเจรญเตบโตทางเศรษฐกจของไทยสงผลตอคนยากจนนอยมาก ดงเหนไดจาก การเพมขนของมวลรวม ๑๐๐ บาท จะสงผลถงครวเรอนทยากจนทสด (๒๐ % ขางลาง)เพยง ๒.๓ บาท การเพมขนของรายจายภาครฐบาล ๑๐๐ บาท สงผลประโยชนใหกลมคนยากจน ๒๐ % ลางน เพยง ๑.๖ บาท เปนตน สรปความวา ผลของการพฒนาทมการขยายตวทางเศรษฐกจของประเทศอยางตอเนอง มผลตอกลมคนเพยงบางกลมเทานนและไมมผลอยางมนยสาคญประการใดกบคนสวนใหญของประเทศเลย นอกเหนอไปจากผลของการพฒนาเชงตวเลขทไมสงผลถงประชากรสวนใหญของประเทศอยางมนยสาคญแลว ผลของการเรงรดพฒนาเศรษฐกจยงเปนสาเหตสาคญ ททาใหทรพยากร ธรรมชาตและสภาพแวดลอม ตลอดจนระบบนเวศของประเทศ เสอมโทรมลงเนองจากมการขยายและยดครองทดน เพอเรงรดการเกษตรกรรม เพอการสงออกเกษตรกรทยงชพอยดวยเกษตรกรรมแบบพอเพยง ตองขายทดนแกนกลงทนและละทงถนฐาน หรอรกแผวถางทปาเพอบกเบกทาแปลงเกษตรกรรมใหม ดงนนการขยายเขตเกษตรกรรมเชงพนทจงมมากขน เพอเกษตรกรรมสงออก แตกคงเปนเพยงนายทนและนกลงทนจานวนนอยเทานนทไดรบประโยชนสงสด ดงมตวเลขเหนไดชดวาในปแรกของการเรมมแผนพฒนาฯในป พ.ศ.๒๕๐๔ ประเทศไทยมพนทปาไม ๑๗๑ ลานไร หรอรอยละ ๕๓ ของพนท ปจจบนคงเหลอเพยง ๘๑ ลานไรหรออาจจะนอยกวา คดเปนรอยละ ๒๕ ของพนทประเทศไทย

๖๙

จากขอเทจจรงดงกลาวขางตนแมผลของการพฒนาในเชงความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจหากคดเปนเชงตวเลขแลวจะเปนทนาพอใจ แตหากจะมองในมตทเชอมโยงกบการพฒนาทยงยน และในแงของการพฒนาเพอคนสวนใหญแลวกอาจกลาวไดวา การพฒนาของประเทศยงไมประสบผลสาเรจเทาทควรจะเปนแมเวลาจะผานมากวา ๕ ทศวรรษแลวกตาม

๒.๔.๒ ผลการพฒนาในโครงการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดาร

ในขณะทการพฒนาของประเทศไทยตามกรอบแนวทางในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ทมวตถประสงคเพอการเรงรดความเจรญเตบโตโดยมงเนนพฒนาและลงทนในพนททมศกยภาพ (Potential) เพอใหไดผลตอบแทนสงสดตามหลกการลงทนและกาไร Cost -benefit theory โครงการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดาร กลบมงเขาสพนทเปาหมายทถกละเลยหรอมลาดบความสาคญตา เพอชวยใหประชาชน พออย – พอกน และยนอยบนขาของตนเองได เพอเปนฐานในการพฒนาระดบสงขนตอไป ซงถอไดวาเปนระบบคดแบบ Cost – effectiveness คอ มงผลสมฤทธมากกวาตวเงน โครงการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดาร ในปจจบนมอยถง ๓๐๐๐ กวาโครงการ ครอบคลมกจกรรมหลากหลายสาขา แตสวนใหญแลวจะเปนการพฒนาในดาน ปจจยในการทากน ของเกษตรกรในชนบท เชน ดน นา ทดน สงแวดลอมความรทางดานเกษตรกรรม เปนตน สาเหตทพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงสนพระทยใหความชวยเหลอแกเกษตรกรในชนบทเปนพเศษกอนกเนองจาก มคนจนอยในพนทชนบทถง ๗.๑ ลานคน หรอ รอยละ ๘๖.๓ ของจานวนคนจนทวประเทศไทย (พ.ศ.๒๕๔๔) และคนจนเหลานนกวา ๗๐ % ประกอบอาชพในภาคเกษตรกรรม พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงถอเสมอวาประชากรเหลาน เปนเสมอน รากแกว ของแผนดน ทมผลผลตหลอเลยงชวตชาวไทยและประเทศไทยตอเนองมายาวนาน จงทรงใหความสาคญแกการพฒนาชนบทและชาวชนบทเปนพเศษ ตงแตเรมมโครงการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดารเปนตนมา นบเปนเวลากวา ๕ ทศวรรษ เชนเดยวกบการพฒนาประเทศไทยอยางมแบบแผน โดยใชแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต มาเปนเวลาทใกลเคยงกน จากขอเทจจรงดงกลาวขางตน จะเหนไดวา พระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดทรงรเรมโครงการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดาร เพอพฒนาคณภาพชวตของพสกนกรทยงยากจนยากไร ในถนทรกนดารหางไกล เพอใหประชากรเหลานน “ พออย – พอกน ” สามารถลมตาอาปากและยนอยบนขาตนเองไดในระดบหนงกอน การพฒนาในโครงการอนเนองมาจากพระราช ดารในระยะแรกนน สวนใหญเปนการพฒนาดานเกษตรกรรม ดงกลาวแลวในขางตน โดยเฉพาะอยางยง เรองของการชลประทานและแหลงนาททากน และความรพนฐานในการประกอบสมมา อาชวะ ทรงหลกเลยงมใหการดาเนนงานในโครงการตาง ๆ นนเปนการซาซอนกบโครงการหลกของรฐบาล หากแตเปนการเสรมในมตของจตวทยาความมนคง และอดชองวางในสงทรฐยงเขาไปไม

๗๐ ถงหรอยงมไดดาเนนการ โครงการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดารกวา ๓,๐๐๐ โครงการดงกลาวแลวแมจะเปนโครงการทมขนาดเลก เรยบงาย ลงทนนอยแตมประสทธภาพสงและเขาถงเปาหมาย (Targets) ไดอยางดยง ทาใหเกษตรกรผยากจน และสมควรไดรบความชวยเหลอสามารถลมตาอาปากไดและมสภาพชวตทดขนในระดบทนาพอใจ ดงรายงานการแสดงผลของการพฒนาใน โครงการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดาร ( ณ ป พ.ศ. ๒๕๔๔ ) ในเชงตวเลข นบตงแต ป พ.ศ.๒๕๒๕ - ๒๕๔๔ ๓๖ (เปนเวลา ๒๐ ป) ปรากฏวามพนททไดประโยชน ๑๘,๒๐๕,๘๕๓ ลานไร หมบานทไดรบประโยชน ๗,๖๕๖ หมบาน ครวเรอนทไดรบประโยชน ๘๐๕,๙๑๐ ครวเรอน และประชากรทไดรบประโยชน ๗,๙๑๐,๗๙๗ คน (ดงรายละเอยดในตารางท ๔) ตารางท ๔ ผลประโยชนทไดรบจากการดาเนนงานโครงการอนเนองมาจากพระราชดาร

ประโยชนทไดรบจากการดาเนนงานโครงการอนเนองมาจากพระราชดาร (ณ ๑๗ ก.ค.๔๔)

ปงบประมาณ ๒๕๒๕ - ๒๕๔๔

พนทรบประโยชน ๑๘,๒๐๕,๘๕๓ ไร พนทรบประโยชน (ฤดแลง) ๓,๙๘๖,๕๓๕ ไร หมบานรบประโยชน ๗,๖๕๖ หมบาน ครวเรอนรบประโยชน ๘๐๕,๙๑๐ ครวเรอน ประชากรรบประโยชน ๗,๙๑๐,๗๙๙ คน

ทมา สานกงานคณะกรรมการพเศษเพอประสานงานโครงการอนเนองมาจากพระราชดาร

ผลการพฒนาเชงตวเลขน ไมไดวเคราะหรวมถงผลประโยชนทเกษตรกรและประชาชนไดรบในรปของตวเงนคณภาพชวตทดขนรวมถงความมนคงทางสงคม ครอบครว และชมชน ฯลฯ

๓๖ ระยะเวลา ๒๐ ป ในระบบของ กปร. ไมนบตงแตเรมโครงการในป ๒๔๙๘.

๗๑ ๒.๕ ผลการพฒนากบคณคาทางจรยธรรม และคานยมทพงปรารถนา

๒.๕.๑ การพฒนาอยางมระบบแบบแผนในประเทศไทย

เมอสนสดแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท ๗ กเรมมการยอมรบกนมากขนวาการพฒนาประเทศโดยการยดแนวทางและทฤษฎเรองความเจรญเตบโต(Growth theory) และนโยบายเศรษฐกจแบบเปด ดวยความเชอตามหลกทวาความเจรญเตบโตจะสงผลจากสวนบนมาสสวนลาง (Trickle Down) นาจะไมใชวถทางทดทสดในการพฒนาประเทศอกตอไปแลว เนองจากการพฒนาประเทศทผานมานนนอกจากจะไมทาใหผลของการพฒนากระจายไปสคนสวนใหญแลว ความไมสมดลและความเหลอมลาระหวางคนจนและคนรวยกลบมมากขนไปอกจนนาวตกยงไปกวานนผลของการพฒนา แมจะนาพอใจในเรองการขยายตวทางเศรษฐกจแตกตองยอม รบวาไดใชทรพยากรธรรมชาต เพอการลงทนไปอยางมากมาย และผลของการพฒนานนไดกอใหเกดผลกระทบอนไมพงปรารถนากบสงคมและประเทศชาตเปนอนมากนานปการ โดยเฉพาะ ในเรองของวถชวตคนไทยทเปลยนแปลงไปในทางลบ รวมตลอดถง คณธรรม ศลธรรม และจรยธรรมของคนในชาตกเสอมโทรมลงตามลาดบ ดงทไดมการประกาศในแผนพฒนาฯ ฉบบท ๘ วาผลการพฒนาในอดตทผานมาคอ “ เศรษฐกจด - สงคมมปญหา การพฒนาไมยงยน ” เปนการยอมรบถงความบกพรองในกระบวนทศนของการพฒนาทเนนการขยายตวทางเศรษฐกจเปนสาคญประการเดยว ผลของการพฒนาในอดตทผานมา เฉพาะในแงของการเสรมสรางคณธรรมจรยธรรม และคานยมทพงปรารถนา อนเปนรากฐานของการสรางความเขมแขงใหกบสงคม ปรากฏวาไมประสบผลสาเรจเทาทควร กลาวคอ คนไทยและสงคมไทยมความเปนวตถนยมและบรโภคนยมเพมขนวฒนธรรมทไมพงประสงคจากนอกประเทศไหลบาเขาครอบงาสงคมเมอง โดยเฉพาะในกลมวยรนและในสถานศกษาทกระดบเปนเหตให วฒนธรรมทดงามของคนไทยถกละเลยและเปนอนตราย สงคมถกสอนใหพงพาเทคโนโลยหลากหลาย ในขณะทไมเคยมการสรางเทคโนโลยดวยฐานและทนทางสงคมและภมปญญาของตนเอง ทาใหคนไทยขาดภมคมกน ออนแอและกลายเปนสงคมทตองพงพาและบรโภคเทคโนโลยของตางประเทศไปอยางสมบรณแบบ อกทงผลการพฒนาทมงแตตวเลขการขยายตวทางเศรษฐกจเปนหลก ทาใหสถาบนครอบครวและชมชน กาวเขาสภาวะลมสลายและแตกแยกมากขน จากตวเลขปรากฏวา การหยารางในครอบครวไทยเพมจากรอยละ ๔.๕ ในป พ.ศ.๒๕๒๕ เปนรอยละ ๙.๖ ในป พ.ศ.๒๕๓๓ และมแนวโนมมากขนตามลาดบ คดอาชญากรรมมจานวนเพมสงขน และผกระทาความผดมอายนอยลง ปญหาโสเภณและเดกถกทอดทง มความรนแรงมากขนอยางทไมเคยมมากอน นอกไปจากนยงมปญหาวกฤตทางสงคมทนาเปนหวงอยอกหลายประการ อาท เชน จากการศกษาภาวะสงคมไทยในไตรมาสแรกของป

๗๒

พ.ศ.๒๕๔๗ ๓๗พบวา ในมตทางดานคณภาพคน ประเทศไทยมแรงงานทมการศกษาระดบตาคอ ประถมศกษา สงถงรอยละ ๖๑.๘ สวนผมการศกษาระดบ ปวส.และระดบปรญญาตร มการวางงานเพมสงขน ในมตความรนแรงในสงคม พบวามเดกและเยาวชนอายระหวาง ๑๔ - ๑๘ ป กอความรนแรงมากทสด จนถกจบกมดาเนนคดและถกสงสถานพนจเกนกวา ๓๐,๐๐๐ คนตอป ในคด ฆาตกรรม ทารายรางกายความผดทางเพศและลกทรพย และยงไปกวาน ประเทศไทยยงมชอเสยงวาเปนแหลงสาคญของโลก ทมการคา – ขายมนษย โดยเปนทงดานตนทางกลางทาง และปลายทางไปพรอมกน ขอเทจจรงดงกลาวน ยนยนไดถงความลมเหลว ในดานความมนคงทางสงคม และศลธรรม – จรยธรรมอยางแนนอน ดงการยอมรบทวา เศรษฐกจด – สงคมมปญหา – การพฒนาไมยงยน”

๒.๕.๒ การพฒนาในโครงการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดาร

กลาวไดวาเกอบทกโครงการงานและกจกรรมการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดารนอก จากจะมจดประสงคหลกและเปาหมายทการพฒนาเพอสรางความ “พออย – พอกน” และยนอยบนขาของตนเองคอ การพงพาตนเองได อนเปนรากฐานของเศรษฐกจแบบพอเพยงแลว ยงมจดมงหมายเพอสรางสรรคณธรรม จรยธรรม และคานยมทพงปรารถนาแกประชาชน และพสกนกรโดยทวไปอกดวย พระราชดารในโครงการตางหลากหลายลวนผนวก เรอง ความพอด การไมโลภ ไมมกได ความสนโดษ และความไมเบยดเบยนกน และการเบยดเบยนทาลายธรรมชาตเขาไวแทบทงสน ทรงสอนและแนะนาใหประชาชนในทกภมภาคของประเทศมชวตอยอยางสนโดษ พงพอใจในสงทมอยของชวต ไมโลภ ไมตาโต ใหมความร – รก – สามคค มเมตตาตอกน และดารงชวตสมถะ อยางมเกยรตและมศกดศรของความเปนมนษยไมตกเปนทาสและเปนเครองมอของใคร รวมความวา อยอยางพอเพยง พอประมาณ ตามอตภาพ เคยมพระราชกระแสวา

...คาวาพอเพยงมความหมายกวางขวางกวาความสามารถในการพงตนเอง หรอ ความ สามารถในการยนบนขาของตนเอง เพราะความพอเพยงหมายถง การทม “ ความพอ” คอมความโลภนอย เมอโลภนอยกเบยดเบยนคนอนนอยถาประเทศใดมความคดน มความคดวาทาอะไรตองพอเพยงหมายความวา พอประมาณ ซอตรง ไมโลภ…

๓๗ สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, ขาวการพฒนา ปท ๒๑ , ฉบบท ๖ มถนายน ๒๕๔๗, (กรงเทพมหานคร , ๙๖๒ กรงเกษม), หนา ๗.

๗๓

จากพระราชกระแสทอญเชญมาน ทาใหเหนไดชดวา ความพอเพยงในทนมความหมายลมลกและกวางขวางกวาความพอม – พอกน ทางเศรษฐกจในครวเรอน หากแตมเปาหมายทางจรยธรรมทจะสอนใหประชาชนคนไทย ไมโลภ ไมเบยดเบยน ไมแกงแยง และไมเหนแกวตถหรอเงนตราจนเกนไป จนกลายเปน เลงผลเลศ ไมประมาณตน และมความโลภ (ไมพอเพยง) อยางมากดงททรงใชคาวา “ตาโต” กอนเกดวกฤตเศรษฐกจฟองสบในประเทศ ทรงมพระราชกระแสยาเตอนวา

...การจะเปนเสอนนไมสาคญสาคญอยทเรามเศรษฐกจ แบบพอมพอกนแบบพอม พอกน หมายความวา อมชตวเองได ใหมพอเพยงกบตนเอง ความพอเพยงน ไมได หมายความวา ทกครอบครวจะตองผลตอาหารของตวเองจะตองทอผาใสเองอยางนมน เกนไป…

พระราชดารสในเรอง “ความพอเพยง” ดงทยกมาแสดงขางตนนแสดงใหเหนถงกรอบและแนวคดของการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดารทมงประสงคถงหลกแหง มชฌมาปฏปทา หรอ การเดนสายกลาง อยางชดเจนซงกรอบแนวคดดงกลาวน สอดคลองกบลกษณะของเศรษฐกจแนวพทธซงมหลกเกณฑอยทความสมดลระหวางวตถและจตใจหรอการสรางทางสายกลาง เพอแสวงหาสาระทแทจรงของชวต นนกคอ ความสขทางจตใจ มคณคากวาความสขทางวตถซงจะกอใหเกดความเหนแกตวและนาไปสปญหาสงคมนานปการดงกลาวมาแลวตามลาดบ

ดงนนโดยสรปจงอาจกลาวไดวา การพฒนาในโครงการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดาร ซงทรงใชหลกแหงความ “พอเพยง” นบตงแตเรมดาเนนการเปนเวลาเกอบ ๕ ทศวรรษแลวนน เปนหลกการทประยกต ใชหลกพทธธรรมและแนวคดเศรษฐศาสตรเชงพทธ อยางประสานสอด คลองและกลมกลนเปนอยางยง เนองจากเศรษฐศาสตรชาวพทธแททจรงเปนหลกการดาเนนชวต ของชาวตะวนออกซงโดยเนอหาสาระ แลวจะสอดคลองกบสภาพเศรษฐกจและสงคมไทย เพราะตงอยบนพนฐานของความเชอ ทศนคต และคานยมแบบชาวพทธ๓๘

ทศนะและแนวคดเรอง “พออย – พอกน” “พอเพยง” “การพงตนเอง” ซงเปนฐานของแนวคดเศรษฐกจพอเพยง อนเนองมาจากพระราชดารไดกอใหเกดกระแสในการสรางคานยมและการดารงชวตของคนไทยขนมาใหม และกาลงขยายตวไปอยางไมหยดยง แมจะเปนทางเลอกใหม แตกเปนสดมภหลกทางแนวคดเชงปญญาทสาคญยง ซงพระบาทสมเดจพระเจาอยหวพระราชทานใหกบพสกนกรชาวไทยในยามทประเทศชาตเกดวกฤตทางเศรษฐกจ

๓๘

ชวลต และ วนดา พชาลย , เศรษฐศาสตรแนวพทธกบการอนรกษพลงงานไทยวารสาร

ราชบณฑตยสถาน, ปท ๙ ฉบบท ๒ เมษายน– มถนายน, (กรงเทพมหานคร:ราชบณฑตยสถาน ๒๕๔๗), หนา ๓๘๓.

๗๔ ๒.๖ ความสามารถในการพงพาตนเองของประชาชนและการสรางความเขมแขง ใหชมชน

๒.๖.๑ การพฒนาอยางมระบบแบบแผนในประเทศไทย

จากการประเมนผลการพฒนาเศรษฐกจในชวงระยะเวลาทผานมา พบวาแมการขยายตวทางเศรษฐกจจะอยในเกณฑทนาพอใจแตลกษณะของการขยายตวและการเปลยนแปลงโครงสรางทางเศรษฐกจยงขาดความสมดลอยมาก จงกอใหเกดปญหาความเหลอมลาในฐานะทางเศรษฐกจระหวางกลมชนและระหวางภาคตาง ๆ มากขน ทงนเพราะการขยายตวทางเศรษฐกจการกระจายการผลต และการเพมผลผลตนนกระจกตวอยเฉพาะในเมองใหญและภาคกลางเทานน โครงสรางทางเศรษฐกจทไมสมดลนกอใหเกดปญหาการยายถนฐานของคนชนบท เพอเขามาแสวงหาอาชพและแหลงทากน เปนผลใหชมชนในชนบทออนแอ และเมองใหญมปญหาแออดและสงแวดลอมเสอมโทรม ซงกายเปนปญหาการจราจร การวางงาน อาชญากรรม สขภาพอนามย และยาเสพตดเปนลกโซ ดงททราบกนดอยแลว

อยางไรกตาม เมอสนสดแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท ๗ กเรมมการตระหนกถงความผดพลาดและบกพรอง ในแนวคดเรองการเนนความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจเปนเรองหลกแตประการเดยวโดยมผลกระทบทางดานอนเปนอยางมาก จนยอมรบกนวาความเสอมโทรมของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ความออนแอของทรพยากรมนษย และชมชน กลายเปนตนทนของการพฒนาไปแลว ดงนนเมอเรมตนแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท ๘ จงมการยอมรบเปนทางการวา เทาทผานมาผลการพฒนา คอ เศรษฐกจด สงคมมปญหา การพฒนาไมยงยน และเปลยนแนวทางพฒนาไปทคน โดยยดเอาคน “เปนศนยกลางของการพฒนา”และยอมรบถงความสาคญของการมสวนรวมของคนในสงคมและการสรางชมชนใหเขมแขงวาเปนพนฐานและเปนปจจยสาคญของการพฒนาทมนคงและยงยน

อยางไรกดจากบทเรยนของการพฒนาประเทศไทยอยางมระบบแบบแผนในชวงระยะเวลาทผานมา ในแงของการสรางความเขมแขงใหชมชนโดยรฐบาลเปนผกาหนดกรอบความคดและกากบการจากสวนบนลงลาง ปรากฏวาประสบความสาเรจนอยมากเพราะขาดความเขาใจอยางลกซงถงความตองการและวถชวตของชมชนอยางแทจรง ประกอบกบการขยายตวทางเศรษฐกจทกระจกตวอยเฉพาะในสวนกลางเปนแรงจงใจ (Incentive) ใหคนในชมชนชนบท ทงถนและกอใหเกดปญหาชมชนออนแอ คนจนพงตนเองไมไดมากขน ดงคากลาวทวา ผลการพฒนาทาให “รวยกระจก” แต “จนกระจาย”

๗๕ ดงนน เพอทแกไขปญหาดงกลาวขางตน แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท ๘ และท ๙ จงเนนเรองการใหคนเปนศนยกลางของการพฒนา และนอมนาเอาปรชญาและแนวคดเศรษฐกจพอเพยงของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวมาเปนกรอบแนวทางในการพฒนาประเทศในระยะตอไป

๒.๖.๒ การพฒนาในโครงการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดาร

พจารณาจากกรอบแนวคดและทฤษฎการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดาร โดยรวมแลว จะเหนไดวามความแตกตาง จากแนวคดและทฤษฏการพฒนาอนมแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตเปนกรอบและแนวทางการพฒนาประเทศ โดยเฉพาะอยางยงในเรองของการสรางความ สามารถในการพงพาตนเองของประชาชนและการสรางความเขมแขงใหชมชนเปนอยางมาก ทงนเนองจากการเพมศกยภาพ และความสามารถของเกษตรกรและชมชนใหพงพาตนเองและยนอยบนขาของตนเอง (Self reliability) และมความพอเพยงในชวต (Self – sufficiency) นน กลาวไดวาเปนหลกและหวใจของโครงการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดาร ซงไมไดเนนเรองตวเลขของผลการพฒนาแตประการเดยว หากแตเนนทความอยดมสขตามอตภาพ และความพอเพยงของชมชน ความสขนนมนยอยทความสขสงบทางจตใจมากกวาความสขทางดานวตถหรอตวเงน ลกษณะเดนทเหนไดชดจากกรอบของแนวความคด เรอง ความสามารถในการพงพาตนเองและการสรางความเขมแขงใหแกชมชนของการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดารทเปนตวอยางใหเหนชดเจนมดงน (๑) หลกการเรอง “ระเบดจากขางใน” นอกเหนอจากการมงเนนใหประชาชนสามารถพงพาตนเองไดและกลยทธในการทจะสรางพนฐานใหราษฎรในชนบท สามารถพงพาตนเองไดโดยสมบรณกคอ การสรางความเขมแขงใหแกชมชน ดวยการสรางโครงสรางพนฐานหลกทจาเปนในการผลต เชน แหลงนา การคมนาคมและทดนทากน หลงจากนน จงยกระดบการพฒนาขนมาอกระดบหนง จากท “พออย – พอกน” แลว มาเปนการเสรมสรางรายไดเพอความมนคงในชวต ซงอาจจะเปนการใชเทคโนโลยชาวบาน หรอ ภมปญญาทองถน ทเรยบงายและมราคาถก เพอทจะใหชาวบานสามารถเรยนรไดเรวและมไวใชเอง หลงจากนนจงสนบสนนใหประชาชนอยรวมกลมกน หรอรวมในกจกรรมเพอสรางความเขมแขงใหชมชนพนฐาน (Grass – Root) (หรอทนกวชาการบางกลมพอใจจะเรยกวา ระดบ “รากแกว” มากกวา)ของตนมอานาจในการตอรองหรอพทกษผลประโยชนอนชอบธรรมของตนเอง การรวมกลมอาจเปนรปสหกรณการเกษตร หรอ กลมอนใดทมลกษณะใกลเคยงกน เปนตน แตทงนประการสาคญทสด กคอ ประชาชนในทองถนนนเอง จะตองพรอมและมสวนรเรมทจะดาเนนการ จงคอยเปดไปสภายนอก ซงทรงเรยกขนตอนนวา “ระเบดจากขางใน” ซงหมายความ

๗๖ วา เปนสงทเกดขนจากขางใน มใชรเรมจากขางนอก หรอเปนไปในรปแบบของการบรหารทสงการมาจากขางบน (Top – down) ดงทไดกระทากนมาโดยตลอดจากรปแบบของการบรหารการพฒนาของประเทศไทย ในอดต๓๙ ตวอยางโครงการอนเนองมาจากพระราชดาร ทเนนการพงตนเองและสรางความเขมแขงใหชมชน ไดแก โครงการธนาคารขาว โครงการธนาคารโค – กระบอ โครงการจดการและพฒนาทดน “หบกระพง” ซงดาเนนการเพอใหประชาชนมททากน มชมชนทเขมแขง รวมตวกนในรปของสหกรณ และโครงการในพนทอน ๆ อกมากมาย ซงมพนฐานมาจาก “ การระเบดจากขางใน ” ทงสน

(๒) หลกการเรอง “ รวมศนยทจดเดยว ” ยอมรบกนวา ปฐมเหตของปญหาทนามาสความทกขและความสนหวงของเกษตรกรชาวไทยกคอ ปจจยในการผลตซงโยงไปถงระบบการพฒนาทงระบบ เชน นา ทดนทากน ทนความรในเรองการเพาะปลกการเลยงสตวและการตลาด ดงนนนอกเหนอจากการชวยเหลอใหราษฎรไดม “พออย – พอกน” และ “ชวยตนเองได” แลวยงมงเนนทจะแกปญหาดงกลาวขางตนในรปแบบของระบบ “การพฒนาแบบผสมผสาน” (Integrated Development) ซงเปนรปแบบหนงของการพฒนาแบบเบดเสรจโดยรวมการพฒนาและการแกปญหาทกดานไวครบถวน๔๐ ขณะทการบรหารงานใน

ระบบปกตของระบบราชการทมหนวยงานหลายหนวยงานรวมปฏบตกนอย มกจะมลกษณะตางคนตางทาและแยกกนอย ซงยากทจะประชาชนจะเขาถงระบบบรการไดครบถวนครบวงจร หลกการ “รวมศนยทจดเดยว”ปรากฏเปนรปธรรมชดเจนในโครงการศนยศกษาการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดาร ซงมอยทกภมภาคของประเทศ เปนการปรบเปลยนพฤตกรรมในการบรหารงาน จากการทตางคนตางทามาสการประสานงานระหวางหนวยงานทเกยวของ อยางทไมเคยปรากฏมากอน ดวยพระบารม โครงการศนยศกษาการพฒนา ซงเกดจากหลกการ “รวมศนยทจดเดยว” ทมอยทวทกภาคของประเทศ มสวนอยางสาคญยงในการสรางความเขมแขงใหกบชมชนรอบศนย

๓๙ มนญ มกขประดษฐ , โครงการอนเนองมาจากพระราชดาร : รปแบบและแนวคดในลกษณะเปนยทธศาสตรสงคม, หนา ๓๓.

๔๐ สานกงานคณะกรรมการพเศษเพอประสานงานโครงการอนเนองมาจากพระราชดาร , วารสารอนเนองมาจากพระราชดาร ,ระเบดจากขางใน ประจาเดอน ม.ค. – ม.ค.๒๕๔๗ (กรงเทพมหานคร ๒๕๔๗), หนา ๒๘.

๗๗ และแกปญหาของเกษตรกรในดานตางๆ ดงกลาวขางตนอยางสมบรณ เนองจากเปนศนยรวมของการศกษาคนควาทดลอง และปฏบตดานการพฒนาแขนงตางๆ โดยยดถอขอเทจจรง และปญหาในแตละภมภาคทแตกตางกนเปนหลก และในทางปฏบตงานสาคญของศนยศกษาการพฒนา กคอการแกปญหาหลกทชาวชนบทเผชญอยในปจจบนและเพอใหราษฎร ไดมโอกาสเรยนรวทยา การทางดานเกษตรกรรมทสามารถนาไปปฏบตเองได เพอชวยใหการทามาหากนมประสทธภาพยงขน อนจะทาใหสามารถพงตนเองไดในระยะยาว นอกไปจากทศนยศกษาการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดารจะเปนกระบวนการบรหารรปแบบใหมของการประสานงานทเปน การรวมศนยทจดเดยว (One stop service) เพอใหบรการแกราษฎรไดอยางแทจรงโดยทยงไมเคยปรากฏมากอนแลว ศนยศกษาการพฒนาฯ ยงเปนเสมอน “ตวอยางแหงความสาเรจ” หรอ “ความลมเหลว” และ “พพธภณฑการพฒนาทยงมชวต” เพอเปนรปแบบทจะนาไปประยกตใชในสวนทเปนความสาเรจและละเวนการปฏบตในสวนทเปน “ความ

ลมเหลว” ในบรเวณทมสภาพทางภมศาสตรและภมศาสตรสงคมในลกษณะเดยวกนตอไป ๔๑

ปจจบนมศนยศกษาการพฒนาฯ อยจานวน ๖ ศนย กระจายอยใน ๔ ภมภาค คอ ภาคกลาง ศนยศกษาการพฒนาเขาหนซอน อนเนองมาจากพระราชดารตงอยท อาเภอพนมสารคาม จงหวดฉะเชงเทรา งานหลกคอ คนควา ทดลอง สาธต การพฒนาททากนของราษฎรใหมความอดมสมบรณ โดยมวตถประสงคเพอเพมผลผลตของพชหลายชนด ภาคกลาง – ดานตะวนตก ศนยศกษาการพฒนาหวยทราย อนเนองมาจากพระราชดาร ตงอยทอาเภอชะอา จงหวดเพชรบร ศนยศกษาการพฒนาฯแหงนมงเนนเรองวธการทจะบรณะฟนฟสภาพปาเสอมโทรม โดยพยายามหาวธการทจะใหเกษตรกร มสวนรวมในการปรบปรงและอนรกษสภาพปา พรอมๆ กบมรายไดและผลประโยชนจากปาและพชไรในขณะเดยวกนดวย

๔๑ มนญ มกขประดษฐ , สมเดจพระภมพลมหาราช กบพระราชกรณยกจดานวทยาศาสตร

เทคโนโลย พลงงานและสงแวดลอม , (กรงเทพมหานคร : พนนพบบลชชง ๒๕๓๐), หนา ๒๓.

๗๘

ภาคกลาง - ดานตะวนออก ศนยศกษาการพฒนาอาวคงกระเบน อนเนองมาจากพระราชดาร ตงอยทอาเภอทาใหม จงหวดจนทบร มวตถประสงคในการคนควาทดลองและสาธตการพฒนาปรบปรงสภาพ แวดลอมดานประมงชายฝง เพอใหเกษตรกรสามารถเพมผลผลตเพอการพฒนาตนเองในระยะยาว ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ศนยศกษาการพฒนาภพาน อนเนองมาจากพระราชดาร ตงอยทอาเภอเมอง จงหวดสกลนคร เปนศนยฯ ทมงศกษาวจยดานเกษตรกรรมทเหมาะสมกบสภาพแวดลอมของภาคตะวนออกเฉยงเหนอ โดยเนนในดานการปรบปรงบารงดน การพฒนาปาไม ระบบชลประทาน และการปลกพชเศรษฐกจทมผลตอการเพมรายไดของเกษตรกร ภาคเหนอ ศนยศกษาการพฒนาหวยฮองไคร อนเนองมาจากพระราชดาร ตงอยทอาเภอดอยสะเกด จงหวดเชยงใหม งานหลกคอการศกษาคนควาเกยวกบรปแบบทเหมาะสมของการพฒนาพนทตนนาลาธารเพอประโยชน ทางเศรษฐกจรวมทงรปแบบการพฒนาทสามารถใหเกษตรกรพง ตนเองได โดยไมทาลายสภาพแวดลอมตามธรรมชาต ภาคใต ศนยศกษาการพฒนาพกลทอง อนเนองมาจากพระราชดาร ตงอยทอาเภอเมอง จงหวดนราธวาส เปนศนยฯทมเปาหมายในดานการศกษา วจย คนควา ทมอยประมาณ ๔๐๐,๐๐๐ ไรในภาคใตใหสามารถนามาใชประโยชนทางดานเกษตรกรรมใหไดมากทสด โครงการศนยศกษาการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดาร ดงกลาวขางตน จดตงขนโดยมงทจะแกปญหาพนฐาน และเสรมสรางความเขมแขงใหกบประชาชนและชมชน หรอทกทวทกภมภาค ทประสบปญหาและมสภาพทางภมศาสตรและภมศาสตรทางสงคมทแตกตางกน เปนตวอยางของการบรหารจดการ ซงนาจะยดถอเปนหลกและแนวทางในการพฒนาชมชนและพฒนาชมชนใหบงเกดผลสมบรณตอไปในอนาคต ดงมพระราชกระแสเกยวกบเรองนวา๔๐

๔๒ สานกงานเลขานการ กปร., โครงการอนเนองมาจากพระราชดาร , เอกสารเผยแพร

(มกราคม ๒๕๒๙), หนา ๗.

๗๙ ...กรมกองตางๆทเกยวของกบชวตประชาชนทกดานสามารถแลกเปลยนความคดเหน ปรองดองกน ประสานงานกน ตามธรรมดาแตละฝายตางมศนยของตน วาเปนศนย ของตนเองคนอนไมเกยว แตศนยศกษาการพฒนาฯเปนศนยรวมกาลงท งหมด ของเจาหนาททกกรม กองทงในดานเกษตรหรอในดานสงคมทงในดานหางาน การสงเสรมการศกษามา อยดวยกนกหมายความวาประชาชนซง จะตองใชวชาการ ทงหลาย กสามารถทจะมาด สวนเจาหนาทจะใหความอนเคราะหแกประชาชนกมาอย พรอมกนในทเดยวเปนสองดานกหมายถงวาทสาคญปลายทาง คอประชาชนจะไดรบ ประโยชนและ ตนทาง คอเจาหนาททจะใหประโยชน….๔๓

จากทไดกลาวมาทงหมดตามลาดบ จะเหนไดชดเจนจากการเปรยบเทยบกรอบแนวคดและทฤษฎของการพฒนาประเทศอยางมระบบแบบแผนและการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดาร ในชวงระยะเวลาเดยวกนคอ หาทศวรรษทผานมาวา การพฒนาประเทศโดยการใชแนวคดและทฤษฎของระบบทนนยมทมงเนน ความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ (Economic Growth) เปนสาคญนน แมจะเปนทพอใจในระดบหนง ในดานตวเลขแสดงความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจแตกปรากฏผลกระทบอนไมพงปรารถนาทางสงคมประชาชนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมตามมาตางมากมายนานปการ และทสาคญยงคอ ความเหลอมลาระหวางรายไดของคนจนและคนรวย อนเปนผลจากการกระจายความเจรญทไมเปนธรรมมมากขนตลอดเวลา จนถอไดวาเปนความลมเหลวสวนหนงของการพฒนา สวนการพฒนาตามโครงการอนเนองมาจากพระราชดาร นน เกดจากพระเมตตาอนหาทสดมได ของพระบาทสมเดจพระเจาอยทมงเนนใหประชาชนผยากไร โดยเฉพาะเกษตรกรในชนบทไดพนจากความยากจน ลาบากยากแคน และมคณภาพชวตดขน อยางนอยกพออย พอกน มความพอเพยงในชวตเพอเปนพนฐานของการพฒนาในระดบสงขนตอไปกรอบแนวคดและทฤษฎการพฒนาในโครงการอนเนองมาจากพระราชดารโดยรวมนน คอ ความพอเพยง เรยบงาย ประหยด มประสทธภาพแกปญหาไดจรง ๆ โดยมองถงคณภาพของชวตเปนหลกของความ “คมคา” – มากกวา “คมทน” หรอตวเลขทางเศรษฐกจ ในขณะเดยวกนกสรางสรร คณธรรม จรยธรรม และวถชวตตามแนวแหงพทธะและหลกพทธธรรม คอ ไมโลภไมเบยดเบยน ไมทาลาย และมสนตสข โครงการอนเนองมาจากพระราชดาร กวา ๓,๐๐๐ โครงการในหาทศวรรษไดกอใหเกดคณปการแกประชาชนและประเทศชาตอยางหาทเปรยบมได

๔๓ กปร. และสานกราชเลขาธการ, ศนยศกษาการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดาร , เอกสารจดพมพเพอเฉลมพระเกยรตพระบาทสมเดจพระเจาอยหวเนองในวโรกาสวนเฉลมพระชนมพรรษา, (กรงเทพมหานคร ๒๕๒๗),หนา ๑.

บทท ๓

วเคราะหปรชญาและแนวคดเศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจากพระราชดาร กบ

หลกธรรมในพระพทธศาสนา ๓.๑ กลาวนา

“เศรษฐกจพอเพยง” เปนปรชญาแหงการกาหนดแนวทางของการดารงชวต ซงพระบาท สมเดจพระเจาอยหว ไดทรงใชเปนหลกในการดาเนนโครงการอนเนองมาจากพระราชดาร เพอชวย เหลอเกษตรกรผยากไรในแผนดนให “พออย – พอกน” ตลอดมานานนบหลายทศวรรษและในคราวทประเทศไทยประสบกบปญหา วกฤตทางเศรษฐกจเมอเกอบหาปทผานมา เนองจากตกอยภายใตระบบเศรษฐกจทนนยม และลทธบรโภคนยมทเกนพอด พระองคกไดทรงชแนะปรชญาเศรษฐกจพอเพยงใหแกพสกนกร เพอเตอนสตใหมความพอด ในการดารงอยของชวต และสงคมทยงยนของประเทศไทย อกทงยงเปนการเตอนใหตงสตโดยมสมมาทฐ ใหประชาชนไดรเทาทนความเปนจรงและสภาพลวงตาทางเศรษฐกจทเกดขนในประเทศชาต ทรงชแนะแนวทาง ทางสายกลางในการดารงชวตโดยใชหลกพทธธรรมหลายประการรวมทง ลดกเลส คอ ความโลภทงปวงเพอใหชวตสงบสข รมเยนและเกดสนตสขอยางยงยนและถาวรขนในแผนดน โดยเสนอใหเปน “ทางเลอก” (Alternative) แกการดารงชวต ปรชญา “เศรษฐกจพอเพยง” นน แมจะมคาวา “เศรษฐกจ” แตกเปน “แนวทางการดาเนนชวต” ททรงมพระประสงคใหพสกนกรชาวไทย ทงปวง ยดถอเอาเปนหลกในการดารงชพ ทงในภาวะวกฤตและตอไปในอนาคต เกยวกบเรองน ศ.นายแพทยประเวศ วะส นกคดคนสาคญไดกลาวไวอยางนาสนใจวา ๑

...เรองเศรษฐกจพอเพยงเปนการเอาคา “เศรษฐกจ” มาเปนชอเพอกระตนความสนใจ ท จรงไมใชเรองเศรษฐกจแตเปนเรองวฒนธรรมเปนวถชวตรวมกนของผคนพอรวมกน กตองนกถงกนและกนนกถงการ “พออย – พอกน” นกถงการ “ พงพาตนเอง” นกถงสงแวดลอมวฒนธรรม ธรรมะ ตางๆซงเปน เรองเชอมโยงกน”

๑ ศ.นพ.ประเวศ วะส ,วฒนธรรมเสวนา พระธรรมปฎก–ประเวศ วะส – เอกวทย ณ ถลาง , (กรงเทพมหานคร ; สานกพมพภคธรรค , ๒๕๔๔), หนา ๗๖.

๘๑

ทรรศนะนเปนการสรป ปรชญาเศรษฐกจพอเพยงไวอยางครอบคลม และนาสนใจยงแนวหนง อยางไรกตามเหนสมควรจะนอมนาเอาความหมายของเศรษฐกจพอเพยงทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดทรงพระกรณาฯ เหนชอบและทรงปรบปรงเพอนามาใชเปนทางการดงน…… “ เศรษฐกจพอเพยง ” เปนปรชญาทพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงมพระราชดารสชแนะ แนวทางการดาเนนชวต ใหแกพสกนกรชาวไทยมาโดยตลอดนานกวา ๒๕ ป ตงแตกอนเกดวกฤตการณทางเศรษฐกจและเมอภายหลง ไดทรงเนนยาแนวทางการแกไขเพอใหรอดพนและสามารถดารงอยไดอยางมนคงและยงยนภายใตกระแสโลกาภวตน และความเปลยนแปลงตางๆ ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง๒

เศรษฐกจพอเพยงเปนปรชญาทชถงแนวทางการดารงอย และ ปฏบตตนของประชาชน ในทกระดบ ตงแตระดบครอบครวระดบชมชน จนถงระดบรฐรวมทง ใหการพฒนาและบรหาร ประเทศดาเนนไปในทางสายกลางโดยเฉพาะการพฒนาเศรษฐกจเพอใหกาวทนตอโลกยคโลกาภวตนความพอเพยงหมายถงความพอประมาณและความมเหตผลรวมถงความจาเปนทจะตองมระบบภมคม กนในตวทดพอสมควรตอการมผลกระทบใดๆ อนเกดจากการเปลยนแปลงทงภายนอกและภายใน ทงนจะตองอาศยความรอบร ความรอบคอบ และความระมดระวงอยางยงในการนาวชาการตางๆ มาใชในการวางแผนและการดาเนนงานทกขนตอน และขณะเดยวกนจะตองเสรมสรางพนฐานจตใจคนในชาต โดยเฉพาะเจาหนาทของรฐ นกทฤษฎ และนกธรกจในทกระดบใหมสานกใน คณธรรมความซอสตยสจรต และใหมความรทเหมาะสม ดาเนนชวตดวยความอดทน มความเพยร มสต มปญญา และความรอบคอบ เพอใหสมดลและพรอมตอการรองรบการเปลยนแปลงอยางรวดเรว และกวางขวางทงดานวตถ สงคม สงแวดลอม และวฒนธรรมจากโลกภายนอกไดเปนอยางด

๒ “ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง” บททไดทรงพระกรณาปรบปรงแกไขพระราชทานและ

ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหนาไปเผยแพร ได

๘๒

“ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง” ทไดอญเชญมาขางตนน คอ ปรชญาทชถงแนวทางการดารงอยและการดารงชวต ของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทไดทรงมพระมหากรณาธคณ พระราช ทานแกพสกนกรอยางเปนทางการ หลงจากทประธานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (นายลปปนนท เกตทต ) ไดขอใหทรงมพระบรมราชวนจฉยจากขอความ “เศรษฐกจพอเพยง”ทไดประมวลและกลนกรองจากพระราชดารส ซงไดทรงมพระราชวนจฉยตามทรองขอและทรงพระกรณาปรบปรงแกไขพระราชทานลงมาเมอวนท ๒๙ พฤศจกายน ๒๕๔๒ ซงเปนชวงทประเทศไทยอยในภาวะวกฤตทางเศรษฐกจ๓

จากปรชญาดงกลาวจะเหนไดชด ถงหลกสาคญของการดารงชวตและการตงตนอยบนพน ฐานของ ทางสายกลาง และ ความไมประมาท โดยทจะตองคานงถง ความพอเพยง ความพอประมาณ และ ความมเหตผล การมภมคมกนทด และยงตองมปญญาความรอบร รอบคอบ และความม คณธรรม ประกอบการตดสนใจและการกระทาดวย หลกสาคญขางตนอาจจาแนกไดโดยสงเขป ดงน

- ความพอประมาณและความพอเพยง คอ ความสมดลและความพอด ไมมากไมนอยเกนไป ตามแตอตภาพของบคคลเปนไปตามหลกพทธธรรม มชฌมาปฏปทา

- ความมเหตผล เปนเหตผลทสมควรในการกระทาและการตดสนใจ โดยพจารณาจากปจจยทเกยวของ และคานงถงผลทคาดวาจะเกดขนจากการกระทานนอยางรอบคอบ

- ภมคมกนทด คอ มความมนคงในการเตรยมตวใหพรอมรบผลกระทบจากการเปลยนแปลงทเกดขนเพอ เปนการลดความเปราะบางตอความเสยงในการดารงชวตและการประกอบอาชพหากมสถานการณทไมพงประสงคเกดขน

- คณธรรม เปนหลกสาคญทตองมทงความซอสตย สจรต ไมโลภ ไมเบยดเบยน มความอดทน ความเพยร และมปญญาในการดารงชวตอยางถกตองตามหลกพทธธรรม

๓ สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต , ๕ ทศวรรษ สภาพฒน, ๒๕๔๓ (กรงเทพมหานคร ; เพชรรง การพมพ), หนา ๒๐๕.

๘๓

๘๔

“ ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ” รวมตลอดถงการพฒนาในโครงการอนเนองมาจากพระ ราชดารเกอบทกโครงการ ลวนมงเนนในเรองของการสรางความ “พออย–พอกน” ความเหมาะสม ความพอเพยง และความพอด ทงสนและในความเปนจรงแลวไดทรงดาเนนการเรองเศรษฐกจพอเพยง ซงสะทอนออกมาในเรอง การสราง “ความพอเพยง” ใหกบเกษตรกรซงเปนคนสวนใหญของประเทศ มาตงแตเรมทรงงานชวยเหลอพสกนกรผยากไร มานานนบหลายทศวรรษกอนหนาทจะเกดปญหาวกฤตทางเศรษฐกจของประเทศ และกอนทคาวา “เศรษฐกจพอเพยง”จะเปนคาทพดอางองกนหนาหในบรรดานกคด นกวชาการ และนกเศรษฐศาสตรทงหลายเสยอก เกอบทกครงและทกแหงหน ทไดเสดจพระราชดาเนนไปทรงงานเพอชวยเหลอ สงเคราะหและยกระดบคณภาพชวตของประชาชน ผอยหางไกลและทรกนดารในภมภาคและในชนบท พระองคทรงสงสอนและแนะนาใหประชาชน รจกเพยงพอในการบรโภค การดารงชวตและการใชชวต โดยทรงแนะนาใหสนโดษ ลด ละเลกอบายมขและความโลภอยางไรเหตผล ทรงแนะใหละเวนวฒนธรรมการบรโภคตามกระแสเศรษฐกจทนนยมทไรสาระ ฟมเฟอย มอมเมา และไมรจกพอ ทรงเนนเรองการสนโดษ ใหพงพอใจในชวตทเพยงพอกบอตภาพและสภาพแวดลอม ควบคไปกบการสรางความมนคงและเกอกลกนในชมชนพรอมๆ กบการสรางความเขมแขงและการมธรรมะและคณธรรมในจตใจ ไมคดโกง เอารดเอาเปรยบ รจกเสยสละและการให การแบงปนและใหประสานประโยชนระหวางตนกบผอนตลอดจนสงคมและสภาพแวดลอมทงทางธรรมชาตและทางวฒนธรรม

นอกจากนยงทรงแนะนาใหรวมตวกนสรางชมชนใหเขมแขง เพอเปนภมคมกนจากความ

เปลยนแปลงและปองกนการถกเอารด เอาเปรยบ จากนายทน ทมงเฉพาะแตผลกาไรเปนตวเงนฝายเดยว๓เปนตน นอกไปจากน จดมงหมายหลกของการเสดจพระราชดาเนน ไปเพอ

สงเคราะหชวยเหลอประชาชนทวทกภมภาคทวประเทศนน กเพอใหพสกนกร “พออย–พอกน” มความพอเพยงในชวต ทงทางดานกาย และดานจตใจ ทรงแนะใหพงตนเอง และแนะนาใหเกษตรกรอยตดกบพนททากน มใหรบดวนจานา จานอง หรอขายทดนทากนใหกบนายทนโดยตนเองตองอพยพยายถนมาทางานใชแรงงานในเมองใหญ หรอไมกตองบกรกแสวงหาททากจใหม ซงสวนใหญเปนการเบยดเบยนธรรมชาต ทาลายสงแวดลอมและระบบนเวศ อนเปนการดารงชวต ทไมเกอกลกบธรรมชาตและเปนการทาลายทรงแนะใหเกษตรกรมความมานะขยนหมนเพยร มความอดทนตอการทางาน ชวยตนเองได ทรงเนนเรองคณธรรมในการดารงชวต ความไมโลภ ไมเอารด

๔ สานกงาน กปร., พระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดชกบงานพฒนา , (กรงเทพมหานคร : บรษทโรงพมพกรงเทพฯ , ๑๙๘๔ จากด ๒๕๓๐), หนา ๔๐.

๘๕

เอาเปรยบตนเอง ผอนและธรรมชาต ซงทงหลายทงปวงน อยในหลกการของการดาเนนชวตในวถแหงพทธะ อยางชดเจน๕

พจารณาจากปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ตามแนวพระราชดารดงกลาวแลวขางตนจะเหนไดวา ทรงให “นาหนก” ของการพงตนเอง พออย – พอกน กบความพอเพยง และพอด เปนเบองตน กอนทจะขยายไปสการพฒนาทมระดบสงขน และเปน “สมมาพฒนา” ทยงยนสบไป ความพออย พอกน ของประชากรผยากไรสวนใหญของประเทศประกอบกบพนฐานทพงปรารถนาทางดานคณธรรมและจรยธรรม จะเปนจดเรมตนของการพฒนาทยงยนตามลาดบขนตอน โดยไมจาเปนตองเรงรดสรางความเจรญทางเศรษฐกจ โดยปราศจากรากฐานทมนคงชดเจนและสรางภม คมกนใหไดเสยกอน ผลจากการเนนและเรงรดความเจรญทางเศรษฐกจโดยการทมเทลงทนดวยการกยมเงนทนจากทงในและตางประเทศ จนเกดความไมสมดลและเปนผลใหเกดเศรษฐกจฟองสบนน ทาใหหลายฝายตระหนกวา ความจาเรญรงเรองจากภาพลวงตา โดยไมมพนฐานทมนคงและเกดขนจากความโลภและกเลสชนานน ใหผลเปนความหายนะตอประเทศชาตเพยงใดอยางประมาณมได เคยมพระราชดารส เกยวกบการพฒนาวา๖

...การพฒนานนตองเปนไป ตามลาดบขนตอน ตองสรางพนฐานความ

“ พออย – พอกน ” ใหได เ สยกอนเปนเบองตนกอนจะพฒนาไปสระดบสงขน ตอไป หาก “ รบเรง“ ทมเทสรางความเจรญเตบโตใหรวดเรว แตประการเดยว…อาจ กลายเปนความย งยากลมเหลวไดในท สด

๕ พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต) , มาตรฐานชวตของชาวพทธ,(กรงเทพมหานคร : บรษทสหธรรมมก, ๒๕๔๐, หนา ๙.

๖ มนญ มกขประดษฐ , โครงการอนเนองมาจากพระราชดาร : รปแบบและแนวคดในลกษณะ

เปนยทธศาสตรสงคม , (เอกสารวจยสวนบคคล , วทยาลยปองกนราชอาณาจกร,๒๕๓๔), หนา ๓๑.

๘๖

พระราชดารสตามทอญเชญมาขางตนน มขนกอนทจะเกดวกฤตครงใหญทางเศรษฐกจของประเทศไทยหลายสบป อกทงยงไดทรงเตอนนกพฒนาเศรษฐกจกระแสหลกของไทยอยเสมอถงดลยภาพของการพฒนา แตในทายทสดประเทศไทยกตองประสบชะตากรรมอยางหลกเลยงมได และแมวาจะมความพยายามทจะพลกพน ความเขมแขงทางเศรษฐกจขนมาใหม แตกยงคงใชหลกและแนวความคดโดยการเนนท “ความเจรญทางเศรษฐกจ” เชนเดม แมจะไดมการตระหนกกนอยางกวางขวางถงความเสยหายทอาจเกดขนในอนาคต จากการใชแนวคด ตามแบบและทฤษฎของตะวนตกเชนในอดตแลวกตาม อยางไรกด ในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตอนเปนกรอบและแนวทางการพฒนาประเทศ ฉบบท ๙ (๒๕๔๕ - ๒๕๔๙) ไดชใหเหนชดเจนถงความลมเหลวในอดต อนเกดจากการพฒนาทขาดความสมดล โดยเนนเฉพาะตวเลขทางเศรษฐกจเชงปรมาณแตขาดความสมดลดานคณภาพ โดยเฉพาะอยางยงความเหลอมลาของการกระจายรายได ปญหาความยากจน และความเสอมโทรมของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมตลอดจนความออนแอของสงคมไทยทตกอยภายใตกระแสวตถนยม ความเสอมโทรมทาง ศลธรรม และปญหาสงคมทมมากและรนแรงขน จงไดนอมนาเอา “ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง” ของพระบาทสมเดจพระ

เจาอยหวมาเปน ปรชญานา ในการพฒนาประเทศ” ดงไดกลาวมาแลว๗

จากขอเทจจรงดงกลาวมานขางตน จงมผกลาวกนวา ในอดตหากเราไมหลงไหลไดปลมและเหนแตความเจรญทางเศรษฐกจ โดยเชอวาจะทาใหประเทศชาตและประชาชน สขสงบรมเยน หากตวเลขความเจรญทางเศรษฐกจ (GDP) สงขน เศรษฐกจอตสาหกรรมขยายตวเพมมากขน ฯลฯประเทศไทยกคงไมประสบชะตากรรมอนหลกเลยงมได ซงมผลรายตกมาจนถงบดน หากเพยงแตดาเนนรอยตามเบองพระยคลบาท ในเรอง เศรษฐกจพอเพยงกนตามสมควรเทานน ปรชญาและแนวคดเศรษฐกจพอเพยงของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวนน ประสานสอดคลองและเขากนไดกบหลกพทธธรรมในพระพทธศาสนาเปนอยางยง จนสามารถกลาวไดวา ทงสองหลกเปนไปเพอพฒนาคณภาพชวตของมนษยใหมพนฐานทดพอทงดานจตใจและรางกาย และกาวสการพฒนาขนสงขนไปสภาวะทสมบรณ มปญญาและมชวตทมคณคาอยางแทจรงในโลกนนนเอง ๗ สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต , แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคม

แหงชาต ฉบบทเกา , (๒๕๔๕ - ๒๕๔๙) (กรงเทพมหานคร : ศกษาภณฑพาณชย ๒๕๔๔), บทนา.

๘๗

๓.๒ ความหมายและบรบทของปรชญาและแนวคดเศรษฐกจพอเพยงกบหลกพระพทธธรรม

ปรชญาและแนวคดเศรษฐกจพอเพยง (Sufficiency Economy) นมงหมายถงแนวคดเศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจากพระราชดารเปนหลก และการกาหนดความหมาย คาจากดความ และวงกรอบในบรบทของแนวคดเศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจากพระราชดารนน กคงไมมวธใดจะดไปกวา เหมาะสมกวา และมความเทยงตรง (Accuracy)กวา การนอมนาเอา พระราชดารสขององคพระผทรงเปนตนคดในเรองน ดงทไดพระราชทานไวในหลายชวงระยะเวลา ตางกรรม ตางวาระ มาประมวลและพจารณาเปรยบเทยบ วเคราะห ตความตลอดจนการทไดนอมนาเอาพระราชกระแสทมเพมเตม ภายหลงจากทไดทรงจดประกายแนวคดนขนมาเปนบนทดฐานหลงจากมผเขาใจสบสนไขวเขวไปตามกรอบแนวคดทจากดวงไวใน “ศาสตร” ทตนมความเขาใจและไดรบการครอบงาจากแนวคด ทไดรบการศกษาอบรม และมประสบการณมาจากภายนอกประเทศโดยเฉพาะอยางยงทางโลกตะวนตกซงครอบงากระแสความคด วสยทศน และองคความรตามแนวเสรนยม ทนนยม และเศรษฐศาสตรกระแสหลกไวโดยสนเชงมาระยะหนง

ในเรองแนวคดและทฤษฎของการพฒนานน พระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดทรงเสนอแนะไวหลายครงหลายหนวา “อยาตดตารา” ใหพจารณาโดยความเหมาะสม กบสภาพและความเปนจรงของประเทศ ดงทเคยมผนาตางประเทศมาขอคาแนะนาเกยวกบดานการบรหารและ ทรงมพระราชดารสวา

...ถาจะแนะนากแนะนาได คอ ตองทาแบบคนจน …บรหารแบบคนจน คอ ไมตองตดกบ

ตารามากนก... ทาอยางมสามคคและมเมตตาตอกน กจะอยไดตลอดไป… และ

…แตทประเทศเราไดชอวาลาหลงอยางทเรยกอยางสภาพวา เปนประเทศกาลง

พฒนา กเพราะวาถาเปรยบกบประเทศทพฒนาแลวคนของเขาทางานอยางดเดอด กวา แลวกทาอยางเปนธรกจ ธรกจอยางเขมงวด คนไหนเอาเปรยบไดกเอาเลย

เพราะฉะนนถาใชระบบ ขาดทนคอกาไร นกคงใชไมได…

๘๘

สาหรบแนวคดเศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจากพระราชดารน ความจรงแลวมใชเรองใหมดงทกลาวไวแลว หากแตเปนแนวคดพนฐานทเปนหลกในการดาเนนงานโครงการอนเนองมาจากพระราชดารตลอดระยะเวลากวา ๕ ทรรศวรรษทผานมานบแตเรมโครงการในระยะแรกๆ จดมงหมายและวตถประสงคหลกของโครงการอนเนองมาจากพระราชดาร เกอบทกโครงการกวาได มงประสงคทจะใหประชากรสวนใหญของประเทศโดยเฉพาะอยางยง เกษตรกรผยากไรในชนบท ไดมคณภาพชวตทดขน โดยอยางนอยทสดกอยในสภาพท “พออย – พอกน” “ พอเพยง – และพอด” พออย – พอกน – พอเพยง และพอดมความหมายวากระไร ตามนยทสมบรณแหงพระราชดาร นน กคงสรปลงไดวา คอสภาพความเปนอยแหงชวตทไมแรนแคนเกนสมควรหากมเกนพอกขาย หรอแลกแลกเปลยนกนในชมนน มชวตจตใจทเปนอสระ ไมถกครอบงาดวยอบายมข ไมโลภ ไมเบยดเบยน ทงมนษยดวยกนเอง และธรรมชาต มชวตทสวาง สงบ สมถะ ตามอตภาพ เนนเรองจตวญญาณมากกวาวตถ ฯลฯ ซงทงหมดน คอ หลกพนฐานทจะพฒนาไปสเศรษฐกจพอเพยงในระดบตาง ๆ ทสงขน คอ ชมชน สงคม และประเทศชาต จะเหนไดวาแนวคดเชนน ประสานสอดคลองกบวถชวต ตามหลกพระพทธธรรมอยางเหนไดชด เปนแนวคดทมหลกการและ

อดมการณทมงไปส “ ชวตอนประเสรฐ ” ทมระดบสงกวาการบรรลผลประโยชน๗ทางโภคทรพย

และอรรถประโยชนทมงเนนและตดสนตความกนท ปรมาณและคณคาของวตถวาเปนความสาเรจและความสขในชวต ซงการเนนทอรรถประโยชนสงสด (Utillity Maximization) ตามกรอบความคดของเศรษฐศาสตรตะวนตกน มไดมความหมายอะไรทมากไปกวา “กเลส” ตามหลกพระพทธธรรม

เพราะการเนนทอรรถประโยชนสงสดกคอการเนนใหมกเลสใหมากทสดนนเอง๘

อยางไรกตามมนกวชาการและนกคดทางสงคม ตความวา เศรษฐกจพอเพยงนนคอ มต

ของ “เทคนคการจดการไรนา” ซงเปนกระบวนการพนฐานของการจดการดานเกษตรกรรมตามแนวทฤษฎใหมอนเนองมาจากพระราชดาร เทานน ซงความคดนอาจหางไกลจากความเปนจรงไปมาก เนองจากเศรษฐกจพอเพยงของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดระบถง จรยธรรมและวถชวตของคนไทยหลายอยาง รวมตลอดถงหลกธรรมในพระพทธศาสนาหลายประการซงรวมเปนปจจยสาคญของปรชญาและแนวคดเศรษฐกจพอเพยง อนเนองมาจากพระราชดารดวย เกยวกบเรองเศรษฐกจพอเพยงน ดร.นธ เอยวศรวงศ มความเหนวา เศรษฐกจพอเพยงไมใชเปนเพยงเรองเทคนคเพราะจะมความหมายไมตรงกบความเปนจรงโดยสมบรณ และหากเศรษฐกจพอเพยงมความหมายเพยง ๗ ท . ปา. ๑๑ / ๓๓ /๓๓๐.

๘ อภชย พนธเสน ศ.ดร. , พทธเศรษฐศาสตร , (กรงเทพมหานคร : สานกพมพอมรนทร ,๒๕๔๔), หนา ๕๖๙.

๘๙

ทฤษฎใหมซงเปนเทคนคทางเกษตรกรรมในพนทจานวนจากดของเกษตรกรทเขาขายจานวนนอยเทานน เศรษฐกจพอเพยงกจะปราศจากความหมายทสาคญแกคนจานวนมาก ดงทมความมงหมายจะใหเปน ดงนนเศรษฐกจพอเพยงจงหมายรวมถง อดมการณ โลกทศน ความสมพนธทางสงคมและคานยม ซงเปนทงหมดทรวมเรยกวา วฒนธรรม นนเอง๙

และเศรษฐกจพอเพยงโดยสรปควรจะม

ความหมายดวยวา การผลตในเศรษฐกจพอเพยงไมวาจะใหญหรอเลก มความมงหมายเพอความมนคงและคณภาพชวตและเศรษฐกจพอเพยงนนตองใหโอกาสแกทกคนใหพออยได มความเกอกล เออเฟอเผอแผ พงพาอาศยและมความสมพนธทดระหวางคนกบธรรมชาตและระหวางคนในชมชน ซงกสอดคลองกบเกณฑมาตรฐานขนพนฐานทพระพทธศาสนาใชวดการพฒนา

๑๐ คอการไม

เบยดเบยนทงตนเองและไมเบยดเบยนผอน คนยงพฒนามากขนมปญญามากขน กจะทาใหความโลภนอยลงและเบยดเบยนนอยลง ยงมคณธรรมจรยธรรมมากขน กยงเปนมนษยทสมบรณขน ดงทเคยมพระราชกระแสวา “โลภนอย กเบยดเบยนนอย” นนเอง

อยางไรกด ขณะนกมผทมความเขาใจ และเหนความสาคญของปรชญาเศรษฐกจพอเพยง

ของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวกนมากยงขน โดยมทงนกวจารณและนกพฒนาหลายสาขาไดทาความเขาใจ และแลกเปลยนความเหนและทศนะกนดงปรากฎในการสมมนาตาง ๆและแมกระทงไดขอพระราชทานความหมายลงมาจากพระบาทสมเดจพระเจาอยหวเพอนอมเกลาฯ รบไปปฏบตดงกลาวมาแลว

หากพเคราะหดจากบรบทของแนวคดเศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจากพระราชดารในเชงหลกคดแลวเราจะเหนความหมายและเปาประสงคทชดเจนวาโครงการอนเนองมาจากพระราชดาร เกอบทงหมดมงเนนไปทการสรางความ “พออย –พอกน” ความเหมาะสมท “พอเพยงและมเหตผล” ทงสน เปนเบองแรก เพอสรางความมนคงทเปนเสมอนฐานรากเพอทจะพฒนาใหกาวหนาตอไปในระดบทสงขนตามลาดบ เปนลกษณะของการ คอยเปนคอยไป ซงเปนลกษณะสาคญของโครงการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดาร โดยทวไปนนเอง นอกไปจากนทกครงทเสดจพระราชดาเนนไปในการทรงงานในทองถนทรกนดารจะทรงสงสอน และแนะนาใหประชาชนใชหลกพทธธรรมในเรอง “มชฌมาปฎปทา คอ การเดนทางสายกลาง

๙ นธ เอยวศรวงศ ศ.ดร., มตทางวฒนธรรมในยคเศรษฐกจพอเพยง : ความหมายและ

ความสาคญใน มตทางวฒนธรรมในยคเศรษฐกจพอเพยง , ศนยมนษยวทยาสรนธร ๒๕๔๔ ,หนา ๗. ๑๐ พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต) ,การพฒนาทยงยน, มลนธโกมล คมทอง ๒๕๓๘ ,หนา ๒๖๒.

๙๐

เปนหลก รจกเพยงพอทงในการบรโภคและการดาเนนชวต ทรงสอนใหมความซอสตย มความอสระ มความอดทน และมความมนคงในจตใจ๑๑ ใหลดละเลกอบายมข ความโลภ และปลอยตวไปตามวฒนธรรมการบรโภคตามกระแสเศรษฐกจสายหลก ทไรสาระ ฟมเฟอย และไมรจกเพยงพอ ทรงเนนเรองการมธยสถ อดออม ควบคไปกบการสรางความมนคงและเกอกลกน ในชมชนเลก ๆ ของตนพรอม ๆ กบการสรางความมนคงและมธรรมในจตใจ ไมเอารด เอาเปรยบ รจกเมตตาและ “การให” อนเปนหลกแหงพทธธรรม

๑๒ ตลอดจนประสานประโยชนระหวางตนกบผอนและตนกบสงคม ธรรมชาตและสงแวดลอม โดยมงเนนการไมทาลาย ขณะเดยวกนกรวมตวกนปองกนการถกเอา

รดเอาเปรยบจากกลมนายทนทมงเอาเปรยบและกอบโกยผลกาไรแตฝายเดยว๑๓

จากแนวคดเศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจากพระราชดาร ดงกลาวมาแลวขางตนกพอจะเหนนยสาคญทวา ทรงใหนาหลกของการ“พออย – พอกน” กบความ “พอเพยงและพอด”เปนฐานเบองตนกอนทจะขยายไปสการพฒนาทเปน “สมมาพฒนา” ทยงยนสบไป ความ “พออย-พอกน”ของประชากรผยากไรสวนใหญของประเทศ จะเปนจดเรมตนของการพฒนาทยงยนตามลาดบขนตอนโดยไมเรงรดสรางความเจรญทางเศรษฐกจ โดยปราศจากรากฐานทมนคงชดเจน ผลจากเศรษฐกจฟองสะบทาใหหลายฝายเรมตระหนกวา ความจาเรญ รงเรองจากภาพลวงตา โดยคานงถงตวเลขแสดงความเจรญเตบโตทมใชความจรงแท และมไดกอใหเกดประโยชนแกคนสวนรวมเนองจากมความโลภและกเลสเปนตวชนานนไดสรางความหายนะแกประเทศชาตมาแลวเพยงใด

ดงนนจงอาจสรปความหมาย และบรบทของแนวคดเศรษฐกจพอเพยง อนเนองมาจาก

พระราชดารไดวา ความ “พออย – พอกน” และความ “พอเพยง” ในแนวคดเศรษฐกจพอเพยง ทพระองคไดพระราชทานไวนน มความหมาย และมบรบทกวางขวางกนความมากกวาเพยงแคม

๑๑ อง. ปจก. , (ไทย) ๒๒ /๓๕ - ๓๖ – ๓๗ /๕๕ -๕๖. ๑๒

ส. สคาถ., (ไทย) ๑๕/๘๔๕ /๓๑๖. ๑๓

มนญ มกขประดษฐ , โครงการอนเนองมาจากพระราชดาร : รปแบบและแนวคดในลกษณะเปนยทธศาสตรสงคม, หนา ๔๕.

๙๑

ขาวอยในยงฉาง ผกและปลาอยในไรเพยงพอสาหรบการบรโภคในครวเรอนไปไดตลอดปเทานน หากแตเศรษฐกจพอเพยงนยงกนความหมายกวางขวางลมลกและผกพนสอดประสานกบหลกธรรมในพระพทธศาสนา ในเรองการเดนทางสายกลางและขอธรรมอน ๆ ทเกยวกบ ปรชญา และแนวคด ในการดารงชวตของผคน ชมชน และสงคมไทยในอดมการณ คอ พทธวถแหงความมชวตอนประเสรฐอกดวย ดงความตอนหนงในพระราชกระแสทวา๑๔

…คาวา พอเพยง มความหมายกวางขวางกวาความสามารถในการพงตนเอง หรอ ความสามารถในการยนอยบนขาของตวเอง เพราะความพอเพยงหมายถงการทมความ พอ คอ มความโลภนอย เมอโลภนอยกเบยดเบยนคนอนนอย ถาประเทศใดม ความคด

นมความคดวาทาอะไรตองพอเพยง หมายความวา พอประมาณ ซอตรง ไมโลภ อยาง มาก คนเรากอาจเปนสข พอเพยงน อาจจะมมาก อาจจะมของหรหราบางกได แตวา ตองไมเบยดเบยนคนอน…

ความในพระราชดารสน ชใหเหนขอบขายในบรบท ของเศรษฐกจพอเพยงทเกยวเนองกบหลกพทธธรรม ทวาดวยหลกมชฌมาปฏปทา หรอ ทางสายกลาง อยางเหนไดชดวา ความพอเพยงนนกนความทงทางดานกายภาพและจตใจภายใน เชนใหบคคลหลกเลยงการเสยงและความโลภในการทมเทลงทนเพราะเหนแกได ดงทเคยทรงใชคาวาให “ รอบคอบ ” และอยา “ตาโต ” เกนไปใหทาโดยไมเสยงและเรมจากเลกไปหาใหญ คอยทาคอยไป ทละเลกละนอย ตามกาลง

ความสามารถและเงอนไขปจจยตางๆ ประหนงการกอไฟกองนอย๑๕ทจะคอยลกลามเปนไฟกอง

ใหญภายหลงสมดงประสงค เปนตน

นอกไปจากน ในขณะทเกดวกฤตกาลทางเศรษฐกจขนใหม ๆ ในปลายป พ.ศ.๒๕๓๙ กไดทรงมพระราชกระแส ในเรองเดยวกนนวา ๑๖

๑๔ พระบาทสมเดจพระเจาอยหว พระราชดารสเนองในวโรกาสวนเฉลมพระชนมพรรษา ณ ศาลาดสดาลย พระราชวงดสต , ๔ ธนวาคม ๒๕๔๑.

๑๕ ข. ชา. (ไทย) ๒๗ / ๔ / ๒. ๑๖ พระบาทสมเดจพระเจาอยหว พระราชดารสเนองในวโรกาสวนเฉลมพระชนมพรรษา ณ

ศาลาดสดาลย พระราชวงดสต , ๔ ธนวาคม ๒๕๓๙.

๙๒

…การจะเปนเสอนนไมสาคญ สาคญอยทเรามเศรษฐกจแบบพอมพอกนแบบพอมพอกน นหมายความวา อมชตวเองได ใหมพอเพยงกบตนเอง …ความพอเพยงนไมได หมาย ความวาทกครอบครวจะตองผลตอาหารของตวเอง จะตองทอผาใสเองอยางนนมนเกนไป แตวาในหมบานหรอในอาเภอจะตองมความพอเพยง พอสมควร บางสงบางอยางผลตได มากกวาความตองการกขายไดแตควรขายในทไมหางไกลเทาไรไมตองเสยคาขนสงมานก

และในสวนทเกยวของโดยตรงกบแนวคดและขอบขายของเศรษฐกจพอเพยงนนทรงเสนอแนะวา

“…ถาสามารถทจะเปลยนไปทาใหกลบเปนเศรษฐกจแบบพอเพยงไมตองทงหมด แมแต ครงหนงกไมตอง อาจจะสกเศษหนงสวนส กจะสามารถอยได…”

ซงในเรองน กเปนทถกเถยงตความกนในหมนกวชาการ นกเศรษฐศาสตร และนกวางแผนถงความหมายทแทจรงดงกลาวขางตน จนกระทงตองมพระราชกระแส อธบายซาออกมาอกครงหนงวา “…ความหมายของเศรษฐกจพอเพยง ไมไดแปลวาเศษหนงสวนสของพนท แตเปนเศษหนงสวนสของการกระทา ทตองพดอกเพราะวาหนกใจ เพราะพดแลวกไมเขาใจ…”

ดวยเหตนความหมายและบรบทของแนวคดเศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจากพระราชดาร จงเปนทเขาใจกนมากยงขน และเปนทยอมรบกนดวยวา “เศรษฐกจพอเพยง”นนคอหลกในการดารงชวต ทพงปรารถนาของคนไทย ซงสมพนธอยางยงยวดกบเรองของจตใจ จรยธรรมและหลกธรรมในพระพทธศาสนา ๓.๓ ปรชญา - แนวคด และทฤษฎกบหลกพระพทธธรรม

จากการศกษา ตดตาม แนวคดในการดาเนนงานในโครงการอนเนองมาจากพระราชดาร ซงอยในบรบทของเศรษฐกจพอเพยงนบแตไดเรมตนโครงการเปนตนมาจะเหนแนวคดและทศทางทชดเจนวา ปรชญา แนวคด และทศทางของ “เศรษฐกจพอเพยง” ตามแนวพระราชดารนน มใชเศรษฐกจ “ระบบปด” (Close Economy) ตามทมผพยายามจะตความใหเปนไปเชนนน แตในขณะเดยวกน “เศรษฐกจพอเพยง” ตามแนวพระราชดารกมใชระบบทนนยม วตถนยมและบรโภคนยมทกอใหเกด “วฒนธรรมการบรโภค” ทไรสาระและเกนขอบเขต คอสดโตง

๙๓

ไปขางใดขางหนง กรณนอาจเทยบเคยงไดกบการทพระพทธศาสนามทาทปฏเสธความสดโตง ๒ ดานคอ กามสขลลกานโยคและอตตกลมถานโยค อนเปนทางนาไปสความไมสาเรจทพงปรารถนาทงสองดาน แตสอนใหปฏบตตามหลกมชฌมาปฏปทา อนเปนทางสายกลาง ๑๗ เชนเดยวกบแนวคดเศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจากพระราชดาร ทมงเนนมรรควธของการเดนสายกลางตามแนวทางแหงพระพทธศาสนา ผสมผสานกลมกลนกบมตทางดาน“จรยธรรม”ของการอยรวมกนของสรรพสง และการสงเคราะหเกอกลพงพาอาศยกนดงท ดร.ชยอนนต สมทรวานช นกรฐศาสตรและราชบณฑต ไดวเคราะห “ทฤษฎใหม” อนเปนกระบวนการหนงของแนวคดหลก “เศรษฐกจพอเพยง” วาเปนจรยธรรมของการมวถชวตแบบ “นาพงเรอ–เสอพงปา” อนเปนการ “ พงพง – องกน ” (Interdependence) มากกวาเปนแคการ “พงพาอาศย” (Dependence)

๑๘ ซงขอเทจจรงนจะเหนไดจากจดมงหมายของโครงการอนเนองมาจากพระราชดารทกโครงการ ทมงเนนใหเกษตรกรพฒนาศกยภาพของตนเองใหอยในระดบ “พออย–พอกน” และพงพาตนเองได และเมอถงระดบนแลวกจะตอยอดใหไปถงระดบชวยเหลอเกอกลกนรวมตวกนสรางความเขมแขงใหชมชนดงจะเหนไดจากระบบ“ลงแขก” หรอหลกการหมนเวยนกนใชแรงงานของวถชวตไทยโบราณไปจนถงหลกในเรอง “ บ – ว – ร ”(บาน – วด – โรงเรยน และราชการ) และทฤษฎใหมขนทสาม ซงเปนการสรางความเขมแขงและภมคมกนใหชมชน เชนระบบสหกรณ เปนตน๑๙ (ดงทไดทรงทาใหดเปนตวอยางเชนท อ.หวยทราย จ.เพชรบรทวดพระราม ๙ กาญจนาภเศก กทม.ท จ.ฉะเชงเทรา จ.กาฬสนธ จ.จนทบร เปนตน )

๑๗ พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต), ลกษณะแหงพระพทธศาสนา, ( กรงเทพมหานคร : มลนธ

พทธธรรม, ๒๕๓๙ ), หนา ๖. ๑๘ ชยอนนต สมทรวานช,ทฤษฎใหม : มตทยงใหญทางความคด, ( กรงเทพมหานคร :

มลนธคอนราด อาดนาวร),หนา ๑๓. ๑๙

สานกงาน กปร., แนวคดและทฤษฎการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดาร ของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว, (กรงเทพมหานคร : บรษท ๒๑ เซนจร จากด, ๒๕๔๐),หนา ๑๕.

๙๔

อยางไรกด ลกษณะทนาสนใจยงอกประการหนงของแนวคด และทฤษฎการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดารของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว อนเปนเอกลกษณสาคญกคอ “ความเรยบงาย” และความไมสลบซบซอน หากแตประสานสอดคลองกบสภาวะอนเปนปกตของธรรมชาต พระองคทรงโปรดทจะทาสงทยากใหกลายเปนงาย ทาสงทสลบซบซอนใหเขาใจไดงาย อนเปนการแกไขปญหาดวยการใชภาวะวสยแหงธรรมชาตนนเอง เปนแนวทาง รวมทงแนวทางการดาเนนชวตใหเปนไปอยางเรยบงายตามธรรมชาต ทรงมรบสงเสมอวา “การทาสงทยากใหกลายเปนงายนนเปนของยาก เชนเดยวกบการทาสงทงายใหเปนเรองยากนน เปนของงาย “ทาใหงาย” ในความหมายของพระองค คอ ซมพลซต (Simplify)หรอ (Simplicity)

๒๐

นอกเหนอไปจากการทาทกอยาง “ใหงาย” และไมสลบซบซอนจนชาวบานทาตามไมไดอนเปนหลกและหวใจสาคญของการดาเนนงานแลว การนาความรจรงในความเปนไปแหงธรรมชาตและกฏเกณฑของธรรมชาตมาใชในการแกไขปญหา และปรบปรงเปลยนแปลงสภาวะทไมปกตใหเขาสระบบทปกตนน กนบวาเปนหลกการและแนวปฏบตทสาคญยงอกสวนหนงในการทรงงานของพระองค เชน แนวความคด “ใชอธรรมปราบอธรรม” และ “ธรรมปราบอธรรม” หรอ “นาดไลนาเสย” ในงานการอนรกษและพฒนาสงแวดลอม เปนตน แนวคดและปรชญาการทางานในลกษณะนจะเหนไดวาเปนการใช “ สต ” และ “ปญญา” ผสมผสานกบความรเขาดาเนนการกบเหตและปจจยไมวาจะเปน “บวก” หรอ “ลบ” ทอยแวดลอมมนษยตามธรรมชาต ใหกอประโยชนสงสดนนเปนการใช “ปญญา” แกปญหาตามหลกพระพทธธรรมนนเอง นอกเหนอไปจากปรชญาและแนวคดดงกลาวเบองตนน แนวคดและทฤษฎการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดาร ในพระบาทสมเดจพระเจาอยหวซงเปนตนแนวคดของ “เศรษฐกจเชงจรยธรรม” หรอ “เศรษฐกจพอเพยง” กคอ การบรรเทาปญหาเฉพาะหนาโดยให ประชาชนสวนใหญมความ “พออย – พอกน” เสยกอนขณะเดยวกนกเปนการปพนฐานไวสาหรบความ “อยด – กนด” (ในความหมายของเศรษฐกจพอเพยงมใชในความหมายของระบบบรโภคนยม) ตอไปในอนาคตดวยเคยมพระราชกระแสสาคญในเรองนวา

๒๑

๒๐ สานกงาน กปร., แนวคดและทฤษฎการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดาร ของ

พระบาทสมเดจพระเจาอยหว, (กรงเทพมหานคร : บรษท ๒๑ เซนจร จากด, ๒๕๔๐),หนา ๓๐. ๒๑ สานกงานคณะกรรมการพเศษเพอประสานงานโครงการอนเนองมาจากพระราชดาร(สานกงาน

กปร.), โครงการอนเนองมาจากพระราชดาร, (กรงเทพมหานคร : ๒๕๓๔), หนา ๒.

๙๕

๙๖

…ชนบท และ ชาวชนบท ซงเปนประชากรสวนใหญของประเทศ ยงยากไรขดสน ยง

ตองการความชวยเหลอ หากประชาชนสวนใหญ ยงยกระดบชวตความเปนอยไมไดแลว การพฒนาประเทศ กถอวา ไมประสบความสาเรจ…

จากพระราชดารสน จะเหนไดชดเจนถงความมงประสงค ทจะมองถงผทตองการความชวยเหลอ เปนหลกใหญ เปนการมองดวยความคดทเปนองครวม (Holisic) ดวยความมเมตตาธรรม เปนการมองทจดประสงคของงาน และผลแหงความสาเรจ ทเปนการ “คมคา” มากกวา “คมทน” ดงทมพระราชกระแสททราบกนทวประเทศและทวโลกวา “ขาดทน” (ของเรา) คอกาไร (ของเรา) “ (Our Loss is our gain) “กาไร” นนคอ ความอยดมสขของประชาชนทวหนากนจรงอยรฐอาจจะตองลงทนเปนการเรมตน คอดเหมอนเปนการขาดทนแตภายหลงเปนการลงทนทคมคาคอประชาชนไดกาไร คอความผาสก กลาวคอแมจะไมกลบมาเปน “ตวเงน” และ “กาไร” ในความหมาย และ “นย” อนเปนปกตของนกเศรษฐศาสตรและนกลงทนทงหลาย ซงในเรองนมพระราชกระแส ดวยวา เรองขาดทนคอกาไรน แนนอนวา“ นกเศรษฐศาสตรฟงแลวคงไมเหนดวย ” เพราะผดหลกการของเขา

นอกเหนอไปจาก “การให” และมองในลกษณะการ “คมคา” มากกวา “คมทน” (Cost-Effeciveness มากกวา Cost Benefit ratio) แลว “ความรวดเรว” และการแกไขใหตรงจดยงเปนคณลกษณะสาคญของแนวคดในโครงการอนเนองมาจากพระราชดารตลอดมา ทรงมพระราชกระแสเสมอวา “ ประชาชนเดอดรอน ตองไปใหเรวทสด เพราะประชาชนคอยไมได ” ซงแสดงใหเหนวา ภาวะความเดอดรอน และความทกขนนเปรยบเหมอนอาการไขตองเรงบาบด เยยวยา อยางเรงดวน อยางนอยกแกปญหาเฉพาะหนาใหได ดงทมพระราชกระแสวา ๒๒

…ถาใหปวดหวกคดอะไรไมออก…เปนอยางนน ตองแกไขปวดหวกอน แตปวดหวใชยา แกปวด...หรอยาอะไรกตาม แกปวดหวมนไมได แกอาการจรง แตกตองแกปวดหวกอน

เพอทจะใหอยในสภาพทจะคดไดแลวอกอยางหนงกคอแบบ Macro นเขาจะทาแบบรอ ทงหมดฉนไมเหนดวย...อยางบานทคนเราอยบอกวาบานนมนผตรงโนน ผตรงนไมคมท จะไปซอม… ตกลงรอบานน ...ระเบดเลย แลวเราจะไปอยทไหน … ไมมทอยกตองคา เอาไวกอน…แลวคอย ๆ ดไป...ตรงนยงอยได…ไปรอตรงโนนแลวคอยๆ สราง...แลว คอยมารอตรงหองน…วธทาคอยทาคอยไปจะไประเบดหมดไมได…

๒๒ สานกราชเลขาธการ , ประมวลพระราชดารสและพระบรมราโชวาท, (กรงเทพมหานคร : โรงพมพกรมแผนททหาร,๒๕๑๘), หนา ๒๑๑.

๙๗

เจตนารมณของการดาเนนการเชนน คอ “คอยเปนคอยไป” และการพฒนานนตอง “เปนไปตามลาดบขนตอน” และตองสรางพนฐาน คอ “ความพอม –พอกน-พอใช ของประชาชนสวนใหญเปนเบองตนเสยกอนนนเอง ดงทไดอญเชญพระราชกระแสในเรองนมากลาวถงไวแลวในบทกอน จากขอวเคราะหดงกลาวขางตน ทาใหเขาใจไดชดเจนวา ปรชญา แนวคด และทฤษฎของการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดารนน ลวนแลวแตวางอยบนหลกและกระบวนการของ “เศรษฐกจพอเพยง ” โดยมหลกสาคญดงมพระราชกระแสวา “ เราตองชวยเขา เพอใหเขาสามารถชวยตนเองไดตอไป” หลกในเรองของการใหโอกาสเพอใหประชาชนโดยเฉพาะอยางยงเกษตรกร สามารถพงตนเองและยนอยบนขาตนเองไดนน สอดคลองกบเรองของหลกธรรมในการพงตนเองของพระพทธศาสนาเปนอยางยง เนองจากหลกธรรมในพระพทธศาสนาในเรอง “การพฒนาตน”นนเปนเรองทสาคญทสดและเปนแกนกลางของทกสงเปนทงหมดของการปฏบตธรรม เปนการทาใหตนนนเจรญขน ดวยการ “ภาวนา” ความหมายของคาวา “ภาวนา” ตามพระบาลนน มความหมายลกซงกนความมากกวาคาสมยใหมวา “พฒนา” หรอ “วฒนา” ซงมความหมายวาทาใหรกรงรงดวย

๒๓ ภาวนา คอ การทาใหเจรญยง ๆ ขนไป เชน จตภาวนา กศลภาวนา และ อนๆ อกมากหลกในพระพทธศาสนานน สรรเสรญ ยกยอง คนทพฒนาตนแลววาควรแกการยกยอง ดงพระบาลทวา “ทนโต เสฏโฐ มนส.เสส” แปลความไดวา ในหมมนษยผทฝกตนแลวประเสรฐทสด ผทพฒนาตนแลวคอ ผทไดรบการสรรเสรญในพระพทธศาสนา๒๔ ดงนนจงอาจกลาวไดวา การพฒนาตน คอ ธรรมอนประเสรฐและมความสาคญยง สวนปรชญา แนวคดและทฤษฎของเศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจากพระราชดาร ซงมความมงหมายหลกประการสาคญทสด คอ การใหโอกาสแกเกษตรกรผยากไรไดมโอกาสฝกตนทงทางดานจตและทางกายควบคกนไป โดยผสมผสาน

๒๓ พระไพศาล วสาโล , พทธธรรมกบการพฒนาสงคม , (กรงเทพมหานคร : มลนธโกมล คมทอง, ๒๕๓๓), หนา ๙.

๒๔ พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต),หลกแมบทของการพฒนาตน, (กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย , ๒๕๔๗) ,หนา ๑๘.

๙๘

อยในเรองการทามาหากน คอ การมสมมาอาชวะทไมเพยงแตจะเนนเรองความพออย พอกน และความพอเพยงแกชวต เทานน แตหากวเคราะหลกลงไปแลวยงเหนลกษณะของการทาใหเจรญ คอ “ภาวนา” ในทกดานของชวตของตนและชมชนทตนเองอย เปนกศลภาวนา เพอใหชวตมคณคาแกสงคมและโลก เปนชวตทมอสระ สงบสข รมเยน มความประณตทางจตและมปญญา เพอรเทาทนกระแสทนนยม–บรโภคนยมทกาลงครอบงาและทาลายชวตและโครงสรางทางวฒนธรรมจรยธรรม ของชมชนใหเสอมโทรมลงอยางนาเสยดายและยงไปกวานนการฝกตนเองยงสามารถเออใหบคคลมชวตทดงามตามสมควรแกฐานานรปและหากพฒนาหรอภาวนายง ๆ ขนไปกอาจบรรลถงความดงามทมระดบสงขนไปได ทงทางกายและทางจตอกดวย

ในเรองจดมงหมายของการพฒนาศกยภาพของบคคล เพอใหชวยเหลอตนเองไดนน อมาตยา เซน ไดแสดงความเหนไวเรองยทธศาสตรการพฒนาในเอเซยอยางนาสนใจวา ยทธศาสตรการพฒนาของตะวนออกนน จะตองเปนการขยายศกยภาพพนฐานของมนษยใหบรรลการมคณภาพชวตทดในทกดานและการมเสรภาพดวย การพฒนามนษยนนรวมถงการศกษา

สาธารณสขและการใหไดรบความเปนธรรมในทางเศรษฐกจและสงคมดวย๒๕

พจารณาดจากเรองทเกยวกบการพฒนาบคคลดงกลาวขางตนนจะเหนไดวาสอดคลองกบ

หลกการสาคญของโครงการอนเนองมาจากพระราชดารทกโครงการคอ หลกของการ ”ชวยเหลอเพอใหชวยตนเอง” ได โดยหลกสาคญในเบองแรกของการสนบสนนและใหโอกาสเกษตรกรซงมฐานะความเปนอยยากจนในทองถนทรกนดารของประเทศมความสามารถชวยเหลอตนเองและยนอยบนขาตนเองไดในทสดนนพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงเนน และใหความสาคญกบเรอง อาหารและการบรโภค ของเกษตรกรเปนอยางยงตลอดมา ทรงใหความสาคญกบขาวเพอบรโภคและพนทนาสาหรบปลกขาว เคยมพระราชกระแสวา ขาวเปนสงสาคญและจาเปนสาหรบคนไทย คนไทยตองกนขาว ไมมเงนแตมขาวกไมอดอยากสามารถหาผกปลาทมอยโดยรอบประทงชวตได ดงนนจงไมแนะนาใหประชาชนขาย หรอจานอง จานา พนททากนของตนเสย ไมวากรณใด ๆ ใหเกบพนทดนไวทากน เจตนจานงและเปาหมายในเรองนคอตองมขาวไวบรโภคและดารงชวต สาหรบเกษตรกรไทยนนสอดคลองกบหลกสทธขนพนฐานของมนษยชน (Human Rights) แหงสหประชาชาตทวามนษยมสทธพนฐานทจะหลดพนความอดอยากซงสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ทรงใหความเหนไวในการแสดงปาฐกถาครงหนงวา ขาพเจาเหนดวยกบคากลาวทวา การมอาหารบรโภคเพยงพอตามมาตรฐานการดารงชวตขนพนฐานนน คอ สทธขน

๒๕ Amartya Sen, Beyond the Crisis, (Development Strategies in Asia (Institute

of Southeast Asian Studies,1999), p.15.

๙๙

พนฐานของบคคลทสาคญทสด เพราะอาหารคอปจจยชวยใหมชวต โดยเฉพาะอยางยงใหมนษยดารงชวตอยได สวนสทธพนฐานทสาคญอกอยางหนงคอเรอง การศกษา ซงสามารถพฒนาคน เราไปตลอดชวต

๒๖ ซงในเรองนสามารถวเคราะหไดวานอกเหนอจากวตถประสงคของทฤษฎใหม

อนเปนกระบวนการหนงของเศรษฐกจพอเพยงสาหรบเกษตรกรทจะใหทกคนไดมขาวไวบรโภคตลอดป ทกครวเรอนแลวยงเปนการเนนใหความสาคญกบ “คณคาแท” มชวตตองการมากกวา “คณคาเทยม” ทางดานวตถตามแนวบรโภคนยมและเปนไปตามหลกพทธธรรมทใหบคคลทงคฤหสและฆราวาส ใชหลก “มตตญตา” ในการบรโภคเพอการดารงชวตดวย การกาหนดใหแปลงเกษตรตามแนวทฤษฎใหม ตองมพนทไวปลกขาว ๓๐ % นน กเพอใหเกษตรกรผยากไรพนจากการไมมขาว อนเปนอาหารหลกทคนไทยในชนบททกคนบรโภคเสยกอน การมอาหารเพยงพอตอการบรโภคเองโดยไมตองใชเงน อนเปนตวกลางแลกเปลยนสนคาในระบบเศรษฐกจการตลาด (Marketing Economy)นนจะมสวนทาใหครวเรอนมความเขมแขงขนในระดบหนง ซงสามารถจะชวยเปนแรงหมน ใหชมชนมนคงขนไดในอนาคตดวย ปรชญา แนวคด และทฤษฎ ของเศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจากพระราชดารนน มรากฐานในการมองวา การพฒนาควรอยางยงทจะตองไปตามขนตอนและเปนไปตามหลกทางภมศาสตร ภมสงคมและภมวฒนธรรมอยางเปนองครวม (Holistic) ดวยเปนททราบกนดวาระบบเศรษฐกจทนนยม ไดแปรเปลยนวถชวตของผคนในชนบท ในทกองคาพยพอยางสนเชง ในสวนทเหนไดชดเจนกคอ ระบบทนนยม ไดจากดขดความสามารถในการสรางรายได (ทเปนตวเงน) ของเกษตรกรในพนทชนบทจนไมอาจสามารถรกษาพนทและถนฐานไวได จงมความจาเปนและถกบงคบผลกดนใหละทง ภมลาเนาไปแสวงหาชวตทคดวาดกวาในเมองโดยการขายทดน และทรพยสนเพอเปนทนในการยายถนและเพอเปนการชาระหน ปรากฏการณนเกดขนทกภมภาคของประเทศและตามมาดวยความลมสลายของเศรษฐกจดงเดมในสงคมชนบท ซงถอวาเปนสถาบนหลกของทงทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมของประเทศไทย ๒๗

๒๖ สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร , รวมปาฐกถาดานการศกษาฯ,

(กรงเทพมหานคร : ๒๕๔๗), หนา ๑๑๐. ๒๗ ดร.วชตวงศ ณ ปอมเพชร , เอกสารประกอบการบรรยายเรอง “เศรษฐกจชมชนกบวถชมชน”

(เนองในการเทดพระเกยรต ๔๘ พรรษา สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร ณ มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ วนท ๒๒ กรกฏาคม ๒๕๔๖), หนา ๗.

๑๐๐

ความผดพลาดลมเหลวจากการพฒนาเศรษฐกจทผานมา เปนผลมาจากรากฐานทางความคดหลกทไมถกตอง คอ เขาใจสบสนระหวางการพฒนากบตวเลขการขยายตวทางเศรษฐกจ ซงเมอมการกระตนการลงทนและการบรโภค เศรษฐกจจะขยายตว คนจะมงานทาและมรายไดและสามารถขจดปญหาความยากจนได แตในความเปนจรงทเปนจรงตลอดมา คอ รฐเนนและใหความสาคญกบตวเลขการขยายตวทางเศรษฐกจมากเกนไปแมจนกระทงบดน จนมองขามความสาคญของดานอนเปนเหตใหผลประโยชนสงสด กระจกอยกบคนกลมนอยกลมเดยว การวภาคโภคทรพยไมสมดลและขาดความเปนธรรม และการครอบเศรษฐกจทนนยมลงไปในสงคมชนบทนนพสจนไดวา ไมสามารถแกปญหาความยากจนไดเลย๒๘

ปรชญาแนวคดและทฤษฎในเศรษฐกจพอเพยง อนเนองมาจากพระราชดารนน มงหมายทจะใหลดกระบวนการเศรษฐกจระบบทนนยมสดโดงโดยใหลดระดบลงเพยงพอแกความจาเปน และความเหมาะสมกบการรกษาและดารงชวตทเรยบงายและพงพาตนเองได บรโภคแตเพยงพอ ลดและบรรเทาการพงพาเทคโนโลยจากตางประเทศ หนมาใชภมปญญาชาวบาน และเทคโนโลยทไมเปนการทาลายธรรมชาต และสภาพแวดลอม ฯลฯ ซงจะเปนการเดนสายกลางตามหลกมชฌมาปฏปทาในพระพทธศาสนา และเปนการพฒนาทยงยน และพงปรารถนาสาหรบบคคลและสงคมทยงยน (Sustainable Development for Sustainable Society) นนเอง

๒๘ เรองเดยวกน , หนา ๕.

๑๐๑

๑๐๒

๓.๔ วเคราะหพระราชดารเศรษฐกจพอเพยงกบหลกธรรมแหงพระพทธศาสนาในหวขอตางๆ ตามทไดกลาวเปนการปพนฐานมาในสวนกอนหนานแลววา ปรชญาเศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจากพระราชดารซงสะทอนออกมาใหเหนชดแจงในโครงการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดาร ตาง ๆ หลากหลาย ทมขนเพอสงเคราะหชวยเหลอและยกระดบคณภาพชวตของประชาชนใหดขนนน ประการแรก คอ ความพออย – พอกน และพอเพยงในการดารงชวต ซงเปนพนฐานหลกของชวตตามแนวเศรษฐกจพอเพยง และสอดคลองสมพนธกบหลกพทธธรรมในขอตาง ๆ อนมหลกแหงการเดนทางสายกลาง คอ มชฌมาปฎปทา เปนปฐม นอกไปจากนนกยงมเรองของการพอเพยงเปนการประมาณในการบรโภคซงอยในหลกธรรมเรอง มตตญตา ยงเรองการสนโดษ ประมาณตน มวรยะอตสาหะในการประกอบอาชพและการไมโลภ ไมฟงเฟอ ไมเบยดเบยน ฯลฯ อนเปนหลกธรรมในพระพทธศาสนา มาเปนลาดบอยางตอเนอง

นอกไปจากน ปรชญา แนวคด ทฤษฎ รวมถงปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ทไดพระราชทานไวเปนแนวทางดาเนนชวต นน โครงการอนเนองมาจากพระราชดารทงปวง นอกจากชวยใหประชาชนมพอกน และพอเพยงอยางมเหตผลแลว ยงเนนถงเรองการไมเบยดเบยนและการพงพงองอาศยกนระหวางคนกบคน และกบธรรมชาตสงแวดลอมโดยใหบงเกดมความเกอกลประสาน

ประโยชนกนระหวาง“ชวต”กบ“ธรรมชาต”เพอการดารงอยดวยดและยงยนทงสน๒๙ดงนนจงเหนไดวา

ปรชญาหลกของเศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจากพระราชดารในพระบาทสมเดจพระเจาอยหวนน ไดนอมนาเอาหลกธรรมแหงพระพทธศาสนามาใชเปนรากฐานสาคญ ในการดาเนนการใหประสานกลมกลนกบวฒนธรรมและวถชวตของชาวไทย ซงมพนฐานและรากเหงามาจากพระพทธธรรมในพระพทธศาสนาอยแลว ดงเชนหลกของการเดนสายกลาง ซงพทธศาสนกชนชาวไทยควรจะมอยประจาใจในชวต หลกมชฌมาปฏปทาในระดบโลกยธรรม คอ ความพอด และความรจกพอในทกสงทกอยางของชวต การลดละและเลกความโลภตามกระแส “วฒนธรรมการบรโภคทไรสาระและเนนวตถนยมนน จะเปนภมคมกนความหายนะของชวตและเศรษฐกจสงคมของชาตได “ การมธยสต อดออมและรจกซงคณคาแทและคณคาเทยมของปจจยในการดารงชวต การรรกสามคค ไมเอารดเอาเปรยบ ไมทาลายเบยดเบยนซงกนและกน การใหการมเมตตา การสงเคราะหชวยเหลอและประสานประโยชนกนจะเปนปราการทเขมแขงในการทจะไมใหหลดเขาไปในหวงแหงความเชยวกรากของลทธทนนยม และบรโภคนยม อนเปนภยรายแรงของชวตสงคมและประเทศชาต

๒๙ มนญ มกขประดษฐ , แนวคด “ทฤษฎใหมและเศรษฐกจพอเพยง” , มตชน (มตชนบท) (กรงเทพมหานคร :ฉบบท ๒๐๔ ปท ๑๑ , ๒๕๔๑), หนา ๕.

๑๐๓

โดยทวทยานพนธฉบบนมความประสงคจะแยกวเคราะหในแตละเรองของปรชญาเศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจากพระราชดารและหลกธรรมในพระพทธศาสนาตามลาดบเรองทเกยวของจงใครขอแยกแยะออกเปนหวขอยอยเพอสะดวกในการอธบายและวเคราะหความ ตามลาดบดงน ๓.๔.๑ เศรษฐกจพอเพยงกบหลกธรรม มชฌมาปฏปทา โดยทปรชญาเศรษฐกจพอเพยงนนเกยวของอยางสาคญกบหลกธรรม มชฌมาปฏปทาเปนลาดบแรกและเปนรากฐานของเศรษฐกจพอเพยง ในบทยอยนจงเหนควรพดถงในรายละเอยดเปนการเฉพาะกอนดงตอไปน

พระพทธศาสนา คอ ศาสนาแหงปญญาและการปฏบต อกทงพทธธรรมนนกมใชเปนเพยงปรชญาของนกปรชญาหรอเรองของนกคดทกาลงคดคนหาความจรง โดยใชเหตผลเชงตรรกวทยาหกลางพสจนความจรงกนอย หากแตพทธธรรมเปนเรองของ “การปฎบต” หรอเปนการปฏบตของผทรงปญญา ซงเขาไปเกยวของกบการแกไขปญหาใหกบชวตและความเปนอยจรงของมนษย พระพทธศาสนามงเนนการสอนความจรงทเปนประโยชน และสงสอนเฉพาะสงทจะนามาปฏบตใหเปนประโยชนในชวตจรงได ดวยเหตนพระพทธองค จงไมทรงสนบสนน การพยามเขาถง “สจจธรรม” ดวยวธครนคด และถกเถยงหาเหตผลเกยวกบปญหาทางอภปรชญา ซงไมเปนไปเพอประโยชน และดวยเหตทพระพทธศาสนา เกยวของสมพนธกบชวตจรงของมนษยนเอง ความเปน“พทธธรรม”จงตอง

อาศยการพจารณาคณคาทางจรยธรรมประกอบดวย๓๐

และกดวยเหตทวา “พทธธรรม” เปนธรรมอนยงใหญทไดวางแนวทางปฏบตเพอใหมนษยพนจากทกขและดาเนนไปสชวตอนประเสรฐ ทงในระดบโลกยธรรม และ โลกตรธรรมนเอง พทธธรรมขอหนงทสาคญทสด ในฐานะทเปนทางชวต อนประเสรฐของทง บรรพชต และคฤหสถกคอ มชฌมาปฎปทา ซงเปนทงมรรดา และเปนพทธจรยธรรม สาหรบการครองชวตของพทธศาสนกชน ใหตงมนอยใน “พรหมจรรย” หรอ “พรหมจรยะ” ซงหมายถง ระบบการดาเนนชวต ตามหลกพระพทธศาสนา ดงความในพระบาล วา ๓๑

๓๐ พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต), พทธธรรม(ฉบบเดม),( กรงเทพมหานคร:๒๕๔๔),หนา ๘๗. ๓๑ ส.ม. (ไทย) ๑๙ / ๒๔ /๒๕.

๑๐๔

...ภกษทงหลาย เราไมสรรเสรญมจฉาปฏปทา (ไมวา) ของคฤหสถหรอของ บรรพชต คฤหสถกตาม บรรพชตกตามปฏบตผดแลว ยอมยงญายธรรมอนเปนกศล ใหสาเรจไมได เพราะการปฏบตผดนนเปนเหตกมจฉาปฎปทาคออะไร ? คอ มจฉาทฏฐ ฯลฯ มจฉาสมาธ ...เรายอมสรรเสรญ สมมาปฏปทา (ไมวา) ของคฤหสถหรอของบรรพชต คฤหสถ

กตาม บรรพชตกตาม ประพฤตชอบแลว ยอมทาญายธรรมอนเปนกศลใหสาเรจได เพราะอาศยการปฎบต ถกเปนเหต กสมมาปฏปทา คออะไร ? คอสมมาทฎฐ ฯลฯ สมมาสมาธ

พระพทธพจน ขางตนน แสดงถงมรรค คอ มชฌมาปฏปทา นเองวาเปน “สมมาปฏปทา”

และยงยาใหเหนชดเจนวา มชฌมาปฏปทา เปนหลกธรรมทมงใหใชปฏบตและใหสาเรจประโยชนแกทงบรรชตและคฤหสถ

๓๒

พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต) กลาวไววา มชฌมาปฏปทา เปนประมวลคาสอนภาคปฏบต คอ ระบบ “จรยธรรม” ทงหมดของพระพทธศาสนา มรายละเอยด ขอบเขต กวางขวาง มากเกนกวาทจะพดถงใหครบถวนกระบวนความได แตสามารถทจะอธบาย “ทางสายเดยวแตมองคประกอบ ๘ อยาง “อนเปนหวขอสาคญของ อรยอฏฐงคกมคค หรอ อารย

อษฎางคกมรรค (มรรคาอนประเสรฐ มองคประกอบ ๘ อยาง) ดงน คอ ๓๓

๓๒ พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต), พทธธรรม , หนา ๒๒๓. ๓๓ เรองเดยวกน , หนา ๒๓๕.

๑๐๕

๑) สมมาทฏฐ ความเหนชอบ (Right View) ๒) สมมาสงกปปะ ความดารชอบ (Right Thought)

๓) สมมาวาจา วาจาชอบ (Right Speceh) ๔) สมมากมมนตะ การกระทาชอบ (Right Action) ๕) สมมาอาชวะ เลยงชพชอบ (Right Livelihood) ๖) สมมาวายามะ ความพยายามชอบ (Right Efford) ๗) สมมาสต ระลกชอบ (Right Mindfulness) ๘) สมมาสมาธ จตมนชอบ(Right Concentration) องคประกอบทง ๘ น มใชทางแปดทาง หรอตองกระทาใหสาเรจเสรจสนไปทละขอ หากแตเปนสวนประกอบของทางสายเดยวกน ทตองอาศยพงพงกน เหมอนเกลยวเชอก ๘ เกลยว ทรวมกนเขาเปนเสนเชอกเดยว ทตองปฏบตรวมกนไปโดยตลอด ทานพระธรรมปฎก (ปจจบน พระพรหมคณาภรณ) ใหอรรถาธบายในเรองนวาการศกษาพฒนาองคธรรมภายใน มชฌมาปฏปทาน กคอ การพฒนาของชวต หรอพฒนาการของชวตภายใตกรอบกระบวนการของธรรมชาต ทดาเนนไปตามวถแหงมรรค และเมอพดโดยผลรวมแลว กกลาวไดวา มรรค นน เรมดวย ปญญาและจบลงดวยปญญา โดยเรมท สมมาทฏฐ อนเปนองคธรรมทสาคญทสด และเปนสะพานเชอมไปสพฒนาการดานอนๆในระบบการพฒนาองคธรรม ทเทยบไดกบ ไตรสกขา หรอ แบงออกเปนการศกษา ๓ สวน คอ ศล สมาธ ปญญา นน เทยบกบมรรคไดดงน ๓๔

๑) สมมาทฏฐ ๒) สมมาสงกปปะ ๓ ปญญา ๓) สมมาวาจา ๔) สมมากมมนตะ ๑ ศล ๕) สมมาอาชวะ ๖) สมมาวายามะ ๗) สมมาสต ๒ สมาธ ๘) สมมาสมาธ

๓๔ เรองเดยวกน , หนา ๒๒๗.

๑๐๖

“ ไตรสกขา ”(Threefold Training)นสามารถแบงแยกออกเปนหลกสามสวน คอ๓๕

๑) อธศลสกขา คอ การฝกศกษาอบรมในดานความประพฤต ทางกาย วาจา และอาชพ ใหมชวตสจรตและเกอกล (Training in Higher Morality) ๒) อธจตตสกขา การฝกศกษาอบรม ดานสมาธ คอการพฒนาจตใจใหเขมแขงไมหวนไหวงาย (Training in Higher Mentality หรอ Concentration)

๓) อธปญญาสกขา การฝกฝนศกษาพฒนาในดานปญญาใหสงขนไปและใหรคด เขาใจมองเหนสรรพสงตามความเปนจรง (Training in Higher Wisdom) ดงกลาวแลวในเบองตนวา องคธรรมนเรมตนดวย “ปญญาและจบลงทปญญา” ดงนนปญญา หรอ ความรความเขาใจและความเชอตามหลกเหตผล คอ สมมาทฎฐ นน จงเปนเรองทมความสาคญทสดในการพฒนาชวตและพฒนาประเทศ และหากจะพจารณา “ปญญา” ตามตรรกทกลาวมานกอาจเทยบเคยงไดวา ในระดบจรยธรรมของโลกยธรรม “พทธเศรษฐศาสตร” หรอ “เศรษฐศาสตรแนวพทธ” ถอวา “ปญญา” และจรยธรรม เปนปจจยสาคญ สงสด และปญญาเปนสงทตองศกษา พฒนาและเรยนร เชนเดยวกบจรยธรรม ขอทนาเปนหวงกคอ ปญญาทพงปรารถนานนไมสามารถ ทจะพฒนาไดในกระบวนการศกษาภาคปกตเพราะเปนทยอมรบกนโดย ทวไปวาโลกปจจบนไดเนนไปทความเกงและความฉลาด ซงในความเปนจรง ความเกงและความฉลาดทปราศจากปญญาและจรยธรรมนนเปนอนตรายอยางยง ดวยวา จะคานงถงแตผลประโยชนฝายตนเองเปนหลกสวน “ปญญา” ทพงปรารถนานน จะตองครบองคประกอบ หรอไดมาจากสวนประกอบทสาคญของ “ไตรสกขา” เนองจาก ไตรสกขา คอ ศล สมาธ และปญญา ทกาหนดหมวดหมเทยบเคยงจากอรยมรรคมองคแปดในมชฌมาปฏปทานน จะเปนปจจยสาคญททาใหมนษยมความเมตตา กรณา มความละอายตอบาป มจตใจเขมแขง แนวแน มสมาธ มความรเขาใจในสรรพสงทเปนไปตามกระบวนการตามธรรมชาต ไมโลภ ไมเบยดเบยน ทงสงมชวตและธรรมชาต ซงความฉลาด ทผลตไดจากกระแสและกระบวนการทางการศกษาในยคสมยใหมน มใช “ปญญา” อนเกดจากการศกษา – เรยนร และพฒนาตามหลกพระพทธศาสนา ดงนน “ปญญา” ในความหมายใน “ไตรสกขา” จงเปนปจจยและเครองมอสาคญของชวต ทงในระดบทจะดาเนนชวตไปสวถทางทประเสรฐในระดบจรยธรรม และเปนมรรคาทจะนาไปสความหลดพนปราศจากทกขไป ไดอยางเดดขาดในทสดดวย ๓๕ เรองเดยวกน , หนา ๒๓๐.

๑๐๗

พจารณาในแงของศล ทานพระธรรมปฎก ไดแสดงทศนะไววา ตองทาความเขาใจโดยแจมแจงกอนวา สาระสาคญของศล คออะไร ศลทเปนองคมรรค ทจาเปนจรงๆ สาหรบชวตมนษยทดงามกนขอบเขตกวางขวางเพยงใดจะตองเขาใจวา มรรคทกลาวน มใชมรรคา สาหรบพระภกษสงฆเทานน มฉะนน ศล จะตองหมายเฉพาะถงศล ๒๒๗หรอ ปาฏโมกขสงวรศลเทานน จงตองพงยาไวกอนวา ศลมใชหมายถงความประพฤตดงาม สจรตกาย และวาจา ใจ เทานน หากแตตองหมายถง อาชวสจรต ดวย ๓๖

เกยวกบเรองน มในพระบาลดวยเชนกนวา “…อะไร ชอวาศล…..เจตนาชอวาศล เจตสกชอวาศล ความสารวม ชอวาศล ความไมลวงละเมด ชอวาศล…”๓๗

ดงนนจงกลาวไดวา ศล คอ เจตนาทจะไมลวงละเมด ระเบยบ กฎเกณฑ บทบญญต ไมละเมดตอผอน ไมมเจตนาเบยดเบยนผอนรวมทงธรรมชาตดวย

พจารณาในแงของปญญา ศ.ดร.อภชย พนธเสน นกเศรษฐศาสตรแนวพทธคนสาคญวเคราะหเรอง “ปญญา” ไววา ...เมอ “ปญญา” เปนปจจยทสาคญทสด ในธรรมหรอคาสงสอนของพระพทธเจา

ถาจะประยกต “ปญญา” ใหเขากบการผลตในทางเศรษฐศาสตร “ปญญา” จะตองเปน ปจจยการผลตทสาคญทสดเพยงปจจยเดยว นนกคอ การผลตในพทธเศรษฐศาสตรเปน วถแหงปญญา ซงตางกบเศรษฐศาสตรกระแสหลก ในปจจบน ทเนนทนเปนปจจยผลต หลก(Mode of Production)ผลผลตทสาคญของปญญากคอความสขหรอการลดความทกขใหนอยลง และถาหากจะไปสเปาหมายสดทายของปญญากคอ การบรรลภาวะนพพาน ซงประกอบดวย ความสะอาด เนองจากมศลทบรสทธ ความสงบ อนเกดจากสมาธและความสวางจากการเขาใจทกสงทกอยางตามความเปนจรงตามธรรมชาต…

๓๖ พระธรรมปฎก , เรองเดยวกน หนา ๗๖๗. ๓๗ ข.ป. (ไทย) ๓๑ / ๓๙ /๖๑.

๑๐๘

...ดงนนเปาหมายของการผลตและการบรโภคใน “พทธเศรษฐศาสตร” จงตองการท จะทาใหระบบทงระบบดาเนนตอไปในลกษณะทยงยน (Sustainable) โดยทมนษยสามารถลดความทกขและเขาถงความสขในระดบตางๆ โดยมเปาหมายสงสดอยท พระนพพาน ซงสามารถเขาถงไดดวยปญญา ดงนน จงตองการการบรโภค เพยงพอประมาณ เพอไมใหเกดความทกข ทรมาน ขณะเดยวกนกจะตองไม “โลภ” มากเกนไปจนกอ “กเลส” เพราะทาใหปญญาไมเกด เชนเดยวกน ประเดนนจงเปนหลกของเศรษฐกจพอเพยงซงเปนความพอประมาณ หรอทางสายกลาง… …ซงแนวความคด เศรษฐกจพอเพยง ของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวนน แตกตางกน อยางสนเชง ในความหมายของการสรางความพงพอใจสงสด (Utility Maximization) ตามกรอบความคด ของเศรษฐศาสตรตะวนตก ทงน ถาพจารณาจากมมมองของ พทธ เศรษฐศาสตร อตถประโยชน หรอ Utility ในความหมายทเขาใจงายแบบพทธ กคอ “กเลส” การเนน อตถประโยชนสงสดกคอการเนนใหมกเลสมากทสดนนเอง๓๘

ขอวเคราะหในเรอง การผลตและการบรโภคโดยเทยบเคยงแนวคดเศรษฐกจพอเพยง อน

เนองมาจากพระราชดาร ซงมลกษณะเปน เศรษฐศาสตรแนวพทธ กบ เศรษฐกจกระแสโลก ดงกลาวขางตนน อนโลมไดวาสอดคลองเปนแนวเดยวกน กบ ทรรศนะของทานพระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต) ในการวเคราะหลทธเศรษฐศาสตรวา ถาจะมงถงประโยชนสขของมนษยชาตอยางแทจรงแลว การมองดแตคณคาของการผลตและการบรโภคเทานน นาจะเปนการไมเพยงพอ และไมสมควร หากแตจะตองมองด ท “การไมผลตและไมบรโภคดวย” ซงหากจะมองในแงธรรมแลว หากมบคคลผหนงแมจะมไดผลตอะไรในแงเศรษฐกจแตถาเขาบรโภคทรพยากรของโลกใหสนเปลองไปนอยทสด และมชวตทเกอกลตอสภาพแวดลอมตามสมควร กยงดกวาบคคลอกผหนงซงทางานผลตสงทเปนอนตรายแกชวตและสงคมเปนอนมาก พรอมทงบรโภคทรพยากรของโลกสนเปลองไปอยางมากมาย แตดเหมอนวาลทธเศรษฐกจทงหลายจะยกยองบคคลทผลตและบรโภคมาก

(ทาลายมาก) ยงกวาบคคลแรกทผลตและบรโภคนอย (ทาลายนอย)๓๙

๓๘ อภชย พนธเสน ศ.ดร. , เศรษฐกจพอเพยงของในหลวง กบการวเคราะหความหมายของนกเศรษฐศาสตร,บทความประกอบการสมมนาเรอง เศรษฐกจพอเพยง จดโดยมลนธชยพฒนา ฯลฯ (ณ โรงแรมแอมบาสเดอรซต จอมเทยน พทยา , ธนวาคม ๒๕๔๒) หนา ๒๕.

๓๙ พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต), พทธธรรม ฉบบปรบปรงและขยายความ ,( กรงเทพมหานคร :

มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ,๒๕๓๘) หนา ๗๘๑.

๑๐๙

ขอวเคราะหน สอดคลองตองกนกบแนวพระราชดาร เรอง เศรษฐกจพอเพยงเปนอยางยง หลกของการ “พออย” “พอกน” พอดและพอเพยงตลอดจนไมโลภไมเบยดเบยนทงผอน และทรพยากร ธรรมชาตนน คอ แนวความคดหลก และเปนพนฐานหลก ททรงมพระราชประสงคให ประชากรสวนใหญของประเทศวางแนวชวตตามหลกแหงพระพทธศาสนาไวใหมน เพอเปนภมคมกน มใหเกดความทกข และสามารถดารงชวต อยอยางเปนสขตามอตภาพ มความงดงาม และมสนตสข ไปพรอม ๆ กนดวย

นอกไปจากน พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต)ยงไดใหอรรถาธบาย เพมเตมอกดวยวา๔๐...

… เปนการยตธรรมหรอไมทจะกลาวถงหนาทในการผลตของคนโดยไมพจารณาถงดาน บรโภควาเขาทาความสนเปลอง แกทรพยากรมากนอยเพยงใด และการมงเนนหนาท ในการผลตนน เปนการเกอกลแกชวต และสงคมแทจรงหรอไมการทเศรษฐศาสตรสนใจ เฉพาะแตสงทคานวณไดเปนตวเลขและปรมาณทเพมพนทางวตถดวยถอตนวาเปนจาพวก วทยาศาสตรนน กจะตองใหเศรษฐศาสตรและลทธเศรษฐกจทงหลายยอมรบถงความคบ แคบไมเพยงพอและความไมสมบรณของตนดวย … พเคราะหดสาระสาคญ ในบรบทของเศรษฐศาสตรแนวพทธ กบเศรษฐกจพอเพยงอน

เนองมาจากพระราชดารเชงเปรยบเทยบแลว จะเหนความตองตรงกนในหลกอนเปนพนฐานทสาคญคอ ความยากจน ขาคแคลน ของคนสวนใหญ คอ “ความทกข” ดงทมพระกระแสวา “คนสวนใหญยงยากจนคนแคน” และ เขากาลงปวดหว ตองไปถงใหเรวทสด ดงนน การแกไขความทกข ดวยการไมเพม “กเลส” คอใหพอสมควรและพอเพยง ดวยความเกอกลกน จงเปนหลกสาคญ ทแตกตางไปจากเศรษฐกจกระแสหลก ทไมเนนการแกปญหาความยากจนและละ “กเลส”หากแตกลบไปเพมและเนน อรรถประโยชนสงสด อนเปนสวนเกนเปนการกระพอกเลส ใหกาเรบจนการแกไขปญหาเศรษฐกจของโลกไมเคยไดรบผลสาเรจทแทจรงมาจนบดน

กลาวสาหรบพทธธรรม “มชฌมาปฏปทา” อนมอรยมรรค ๘ ประการเปนองคประกอบซงม

ทงในสวนทเปนในระดบ โลกตรและโลกยธรรม ซงมความหมายกวางขวาง ลมลก และมความละเอยดซบซอนอยเปนอนมาก ฉะนน ควรทาความเขาใจวามใชความประสงคของวทยานพนธฉบบน ทจะกลาวถงในรายละเอยดของสารตถสาคญทครอบคลมไวทงหมดได หากแตมความปรารถนาเพยงเทยบเคยงอรยมรรค บางหวขอทเปนพนฐาน หรอสอดคลองตองกนกบแนวคดเศรษฐกจในระดบ จรยะธรรมของเศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจากพระราชดาร ใหเหนเปนประเดนชดเจน เพอทจะไดมการขยายความตอไปใหชดเจนทสดเทานน

๔๐ เรองเดยวกน , หนา ๗๘๒.

๑๑๐

กลาวในทายสดสาหรบหลกธรรม มชฌมาปฏปทา น พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต) ไดใหการยอมรบวาสามารถใชไดกบกจกรรมและกจการทกอยางของมนษยเพอใหไดบรรลถงความดงามทสงขนไปแตจะตองกระทาดวยความเขาใจในจดมงหมายอยางแทจรงจงจะนบวาเปนการกระทา

ดวยปญญาหรอโดยมสมมาทฏฐและเปนมชฌมาปฏปทา ๔๑

กลาวแลวในเบองตนวา“ทางสายเดยวแตมองคประกอบ ๘ อยาง อนไดแกมชฌมาปฏปทานน คอ ๑. สมมาทฏฐ (Right View) ๒. สมมาสงกปปะ (Right Thought) อนเปนองคธรรมสวน ปญญา ๓. สมมาวาจา (Right Speech) ๔. สมมากมมนตะ (Right Action) ๕. สมมาอาชวะ (Right Livelihood) อนเปนองคธรรม สวน ศล ๖. สมมาวายามะ (Right Effort ) ๗. สมมาสต (Right Mindfulness)และ๘. สมมาสมาธ (Right Concentration) อนเปนองคธรรมสวน สมาธ ๔๒

ดงนนตอจากน จะใครขอหยบยก องคธรรมในแตละสวนขน พจารณาวามสวนเกยวของ

กบปรชญาและแนวคดเศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจากพระราชดาร ประการใดบางเพยงลาดบโดยสรปดงตอไปน

องคธรรมฝายปญญา - สมมาทฏฐ (Right View) - สมมาสงกปปะ (Right Thought)

อรยมรรคทง ๒ ประการโดยเฉพาะอยางยง สมมาทฏฐ (ความเหนชอบ) นนเปนหวใจสาคญของแนวคดเศรษฐกจพอเพยงเลยทเดยว ในพระไตรปฎก กลาวไววา๔๓

……..ภกษทงหลาย บรรดาองคมรรคเหลานน สมมาทฎฐเปนตวนา สมมาทฎฐ เปนตวนาอยางไร ? ดวยสมมาทฏฐ จงรจกมจฉาทฏฐ วาเปนมจฉาทฏฐ รจก สมมาทฏฐวา เปนสมมาทฏฐ รจก มจฉาสงกปปะวาเปนมจฉาสงกปปะ รจก สมมาสงกปปะวาเปนสมมาสงกปปะ……รจกมจฉาวาจา… ..สมมาวาจา…มจฉา กมมนตะ….สมมากมมนตะ……ฯลฯ และ

๔๑ เรองเดยวกน ,หนา ๕๘๔. ๔๒ ม.อ. (ไทย) ๑๔ / ๒๕๔ – ๒๘๐/๑๘๐ – ๑๘๗. ๔๓ อภ.ว. (ไทย) / ๗๘ /๕๗๘ – ๕๗๙ – ๕๘๐.

๑๑๑

...เราไมเหนธรรมอนแมสกอยาง ซงจะเปนเหตใหกศลธรรมทยงไมเกด ไดเกดขนหรอกศลกรรม ทเกดขนแลว เปนไปเพอความเพมพนไพบลย เหมอนอยางสมมาทฏฐนเลย...๔๔

อยางไรกตาม แมวา สมมาทฏฐ แหงพทธธรรมจะมอย ๒ ระดบทงในระดบทลมลกเปน

โลกตรและสมมาทฏฐในระดบจรยธรรมกตาม แตสมมาทฏฐในระดบโลกทยงเนองในโลกขนตอโลกกยงคงเปนความรความเขาใจ ทมตอโลกและชวตอยางถกตองตามหลกแหงความด เศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจากพระราชดาร คอ ระบบความคด ทมพนฐานมาจากความเปนสมมาทฏฐ ทพยามชใหเหน คณคาแทและคณคาเทยม ของอตถประโยชน ในระบบเศรษฐกจกระแสหลกสดโดงมงแตผลประโยชน และละเลยทจะแกไขความทกขอนเนองดวยความยากจนของประชาชนสวนใหญของประเทศ นกวชาการชนนา ของประเทศคนหนงกลาววา ทฤษฏใหมในเศรษฐกจพอเพยง ของพระ บาทสมเดจพระเจาอยหวเปน “สมมาทฤษฎ” เนองเพราะมมตทางจรยธรรม และมองคความรทงมวลของโลกและชวตประกอบอย เปนหลกสาคญ ๔๕

สาหรบองคธรรม ลาดบท ๒ สมมาสงกปปะ (ความดารชอบ) กเปนหลกสาคญอยในปรชญาและแนวคดเศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจากพระราชดาร เชนกน กลาวคอ เมอบคคลมสมมาทฏฐ สามารถมองเหนปญหาและภาระตามความเปนจรง อนเปนเหตผลไดแลว จงจะมสมมาสงกปปะ คอ ดาร นกคด มทศนะคต ทจะดาเนนการใด ๆ อนไมเปนการแยง หรอเปนปฏปกษ ตอแนวทางทถกตองตามความเปนจรง เชน การไมคดลงทน หรอดาเนนการในสงทมความโลภ ความเขลา เคลอบฉาบอย โดยไมยอมตระหนกถงความเปนจรง ดงนเปนตน

๔๔ อง ตก . (ไทย) ๒๐ / ๒๙๙ / ๓๘. ๔๕ ชยอนนต สมทรวณช ศ.ดร. , ทฤษฏใหม ; มตทยงใหญทางความคด, (สถาบนนโยบาย

ศกษา,กรงเทพ, ๒๕๔๑), หนา ๗.

๑๑๒

องคธรรมฝาย ศล

- สมมาวาจา (วาจาชอบ) (Right Speech) - สมมากมมนตะ (การกระทาชอบ) (Right Action) - สมมาอาชวะ (เลยงชพชอบ) (Right Livelihood)

องคประกอบของมชฌมาปฏปทา อนเปนมรรคฝายศลทง ๓ ประการน เปนพนฐานสาคญทมงหมายจะใหเปนหลกแหงวถชวต ในระบบเศรษฐกจพอเพยงทเดยว กลาวไดวาบรบทของเศรษฐกจพอเพยงนนเปนระบบคดทจะตองมจรยธรรมกากบกลาวคอความมงหมายของกรอบแนวคดเศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจากพระราชดารนนจะสมบรณไปไมไดเลย หากจรยธรรมขนพนฐานของคนในชมชนไมสามารถปลกเราขนมาได แนวคดเศรษฐกจพอเพยงของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว คอ ความซอสตย ซอตรง ไมคดโกง ไมเบยดเบยนแกงแยง หากแตเกอกล และมเมตตาตอกน ทงในสวนชวตตอชวตและชวตกบธรรมชาตและสงแวดลอมโดยทวไปอกดวย

ตอทรรศนะดงกลาวนเหนสมควรยกพระบาลในเรองการแบงปนจดสรรทรพยากรดวยความ

เกอกล มเมตตา และเปนธรรม มากลาวอางความวา๔๖ “...พระผมพระภาค ตรสกะภกษทงหลายวาดกอนภกษทงหลายพชของสงฆทเพาะปลกในทของบคคล พงใหสวนแบงแลวบรโภค พชของบคคลทเพาะปลกในพนทของสงฆ พงใหสวนแบงแลวบรโภค…” พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต) ใหอรรถาธบายไวใน พทธธรรม วา สาระและความมงหมายในพทธธรรมของ “สมมาวาจา – สมมากมมนตะ – สมมาอาชวะ “ อนเปนมรรคในมชฌมาปฏปทานนมใชเปนมรรคาทมงเนนสาหรบภกษสงฆเทานน หากแตกนความกวางขวางครอบคลมออกไปทงระบบ “พรหมจรรย” และทจะตองเนนใหเหนชดเจนกคอ ศล มใช หมายถงความประพฤตดงาม สจรตทงทางกายและวาจาเทานน แตหมายถงอาชวะสจรตดวย๔๗

๔๖ ว.ม. (ไทย) / ๕ / ๙๑ / ๑๖๑. ๔๗ พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต) ,พทธธรรม , หนา ๗๖๗.

๑๑๓

ดงนน สาระทงหมดของศล ในระดบโลกยธรรม คออยทเจตนา ไดแก ไมคดลวงละเมดตอผอน หรอเบยดเบยนผอน นอกจากนยงเปนการสารวมระวง คอยปดกนหลกเวน มใหความชวเกดขน เพอใหสงคมเปนไปโดยเรยบรอยอยรวมกนโดยสงบสข ความโลภ ความเบยดเบยน และการสรางกเลส อนเปนลกษณะจาเพาะของเศรษฐกจกระแสหลกนน อยตรงกนขามกบแนวคดเศรษฐกจพอเพยงและเศรษฐกจแนวพทธโดยสนเชง นอกไปจากน ความขยนหมนเพยรในการประกอบอาชพ ความสมถะพอเพยง และการบรโภคทไมมกมากเกนความจาเปนถอวาเปน“โภชเนมตตญบคคล”

๔๘การไมเบยดเบยน การไมทาลายตามองคธรรม อนเปนหมวดศล ทง

๓ ขอน ยงเปนคณลกษณะสาคญของการดาเนนการตามแนวเศรษฐกจพอเพยง ทจาเปนอยางยงอกดวย

ค. องคธรรมฝาย สมาธ

- สมมาวายามะ (ความพยามชอบ) (Right Effort) - สมมาสต (ความระลกชอบ) (Right Mindfulness) - สมมาสมาธ (จตมนชอบ) (Right Concentration)

กลาวเปนเบองตน สาหรบ สมมาวายามะ (ความพยายามชอบ) นน มพระบาล

กลาวไววา๔๙

...สมมาวายามะ เปนไฉน? การระดมความเพยร (วรยารมภะ) ทางใจ ความกาวหนา ความบากบน ความขะมกขะเมน ความพยายาม ความอตสาหะ ความฮดส ความเขมแขง ความมนคง ความกาวหนาไมลดละ ความไมทอดทง ฉนทะความไมทอดทงธระการแบกทนเอาธระไปวรยะ วรยนทรย วรยพละ สมมาวายามะ วรยสมโพชฌงคทเปนองคมรรคนบเนองในมรรค นเรยกวา สมมาวายามะ…

๔๘ อภ.ว.(ไทย) ๓๕ / ๔๙๒ / ๓๗๕. ๔๙ อภ.ป (ไทย) ๗๙ / ๗๔ / ๒๖๕.

๑๑๔

ความเพยรพยามชอบนนบเปนปจจยสาคญยงประการหนง ของการดาเนนการเศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจากพระราชดาร ความเพยรและความไมยอทอ การสรางและกาจดกศลกรรมและอกศลกรรมตาง ๆ การเพยรรกษาและเสรมสรางกศลและการปฏบตทดแลวใหคงอยตลอดไป เปนมรรคาไปสความสาเรจและชวตทพงปรารถนา พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงเนนเรอง “ความเพยร” วาเปนสงทสาคญอยางยงยวด ทรงสอนและแนะนาเกษตรกรใหสชวต สอปสรรคใหมความเพยรอยในใจโดยตลอด และไมเพยงแตเกษตรกรเทานน สาหรบพสกนกรโดยทวไป กทรงสงสอนทงทางตรงและทางออม ดงเชนพระราชนพนธ “พระมหาชนก”

๕๐ ททรงมพระ

ประสงคจะให “ความเพยร” เปนคณธรรมประจาชวตของพสกนกรชาวไทย โดยทวไป เปนตน

สาหรบ “ สมมาสต ” เปนองคมรรคขอท ๒ ในหมวดสมาธ หรออธจตสกขา ในทนใครขอหยบยกขนพจารณาโดยเนนในระดบจรยธรรมวา พทธธรรมนน เนนความสาคญของสตเปนอยางมากในการปฏบตจรยธรรมทกขนตอน ถอเปนความสาคญแหงกรอบในการดาเนนชวต โดยมสตกากบความประพฤตปฏบตอยเสมอทเรยกวา “อปปมาท” คอ ความไมประมาท ขาดสต ระมดระวงตวไมถลาลงไปในทางเสอม ไมปลอยกายปลอยใจไปในกระแสและคานยมทผดเชนยนดในความฟมเฟอยของการอปโภค-บรโภคในระบบวตถนยม มความสานกในหนาท และกระทาการงานดวยความจรงจง๕๐ซงองคธรรมขอนกสอดคลองตองการกนกบแนวพระราชดารทมอยเสมอวา“ทาทกอยางใหมสตไมประมาทและไมหวนไหวกบสงยวยทงปวง” มพระบาล กลาวถง สมมาสตหรอความระลกชอบ (Mindfulness) ไววา๕๑”...เราไมเลงเหนธรรมอนแมสกอยางหนง ทเปนเหตใหกศลธรรมทยงไมเกด เกดขน หรอใหอกศลธรรมทเกดขนแลวเสอมไปเหมอนความไมประมาทเลย…”

๕๒

๕๐ พทธธรรม , อางแลว , หนา ๘๐๕. ๕๑ องเอก. (ไทย) ๒๐ / ๕๙ / ๑๑ – ๒๐ / ๖๐ / ๑๑. ๕๒ อง เอก. (ไทย) ๒๐ / ๑๐๐ / ๒๑.

๑๑๕

องคธรรมทวาดวย สมมาสต หรอ ความระลกชอบและความไมประมาทน ชใหเหนเปนตวอยาง ถงความขาดสตในการดาเนนการทางดานเศรษฐกจในยคเศรษฐกจฟองสบ ททมเทลงทนเพอการเกงกาไรโดยการกยมเงนทนทงในและนอกประเทศอยางมากเปนประวตการณ มวเมาในการเสพยและบรโภค “อรรถประโยชน” จนเกนตว ในทสดการขาดสตและความประมาทนนกนามาซงผลลพท ทเปนวกฤตเศรษฐกจรนแรง ทแกไขใหฟนตวไดยากยงจนบดน

กลาวสาหรบ องคธรรมขอสดทายในหมวด สมาธ คอ “สมมาสมาธ” นน แมองคธรรมขอน จะมความลมลกและมขอบเขตกวางขวางในหลายระดบ แตในทนมความมงหมายทจะใชประโยชนในชวตของผครองเรอนโดยปกต เชน สมาธ เปนเครองสงเสรมประสทธภาพในการทางานและทากจทกอยาง ทาใหรอบคอบ ไมเลอนลอย นอกไปจากนยงเปนปจจยตอเนองกบองคธรรมขออน ๆ ดวย เชน เมอมสมาธ กยอมมสตกากบอยดวย เปน “กมมนยะ” (จตทควรแกการงาน) ดงทมในพระบาล ความวา๕๓ “...สมมาสมาธ เปนไฉน?…..ความตงอยแหงจต ฯลฯ ความตงอยแหงจต ฯลฯ ความตงใจชอบ สมาธสมโพชฌงค อนเปนองคแหงมรรค นบเนองในมรรคนเรยกวา สมมาสมาธ” กลาวโดยสรป ทางสายเดยวแตมองคประกอบ ๘ อยางคอ “มชฌมาปฏปทา” หรอ “ทางสายกลางนน” เปนรากฐานสาคญของเศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจากพระราชดาร โดยแท ไมวาจะพจารณาในแงใด “ความพออย – พอกน” “พอเพยงและพอด” นนเปนปรชญาการดาเนนชวตทมความหมายลกซง เปนพระ “ปญญา” อนเฉยบคมทไดพระราชทานไวเพอเปนแนวทางแกไข และบรรเทา ปญหา อนเนองมาจากวกฤตการณทางเศรษฐกจของประเทศ แนวคดและทฤษฏในเรองดงกลาวน ความจรงไมใชของใหม แตเปนหลกในการดาเนนงานในโครงการอนเนองมาจากพระราชดารเปนเวลาหลายทศวรรษมาแลว โดยใชหลกพทธธรรมเปนกรอบแนวคด ศ.ดร.อภชย พนธเสนไดสรปไววา “...เศรษฐกจพอเพยงทเนนความพอประมาณ เนนความพอสมควรนน มรากความคดมาจากคาสอนของพระพทธเจาในขอทเรยกวา “มชฌมาปฏปทา” หรอรจกกน

ทวไปวา “ทางสายกลาง ”๕๔

นนเอง

๕๓ อภ.ว. (ไทย) ๒/ ๕๘๘ / ๒๖๓. ๕๔ อภชย พนธเสน , ศ.ดร. , พทธเศรษฐศาสตร , หนา ๕๖๙.

๑๑๖

ดงนน “เศรษฐกจพอเพยง” (SufficiencyEconomy) ในความหมายของพระบาท สมเดจพระเจาอยหวทมความหมายวา ความพอประมาณ ซอตรง ไมโลภ และไมเบยดเบยนผอนนน จงเปนตรงกนขามกบ “ตรรก” ของเศรษฐศาสตรตะวนตกทมงเนน “การได” มากกวา “การให” ซงครงหนงทรงมรบสงวาการ “ขาดทน” คอ “กาไร” นกเศรษฐศาสาตรทวไปคงไมเหนดวยและยอมรบไมไดซงนนกยอมหมายความวา “เศรษฐกจพอเพยง” มหลกและปรชญาทแตกตางไปจากของโลกตะวนตกนนคอการเปนเศรษฐกจทมจรยธรรมกากบ มความเปน “มชฌมาปฏปทา” ซงโดยความเปนจรงแลว กคอหลกธรรมสาคญแหงพระพทธศาสนาและเปนหลกแหงการดารงอยของชวตทงของฆราวาสและคฤหสถใน “พรหมจรรย” แหงพระพทธศาสนาทพทธศาสนกชนชาวไทยทงประเทศถกบมเพาะมานานพรอมกบการเปนชาตไทยนนเอง ๓.๔.๒ เศรษฐกจพอเพยงกบหลก “การพงตนเอง” ดงกลาวแลววาพระพทธศาสนาคอ ศาสนาแหงปญญาและการปฏบต ดงนนจงใหความสาคญและเพงเลงการปฏบตทงทางกาย และใจเพอการพงตนเองทกระดบเปนอยางมาก๕๕ เชนเดยวกบปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงทเนนการสงเคราะหชวยเหลอ เพอใหเกษตรกรสามารถพงตนเองไดและยนอยบนขาของตนเองได เพอใหมความแขงแรงมนคงเพยงพอทจะ “พฒนาตน” ไปสระดบทสงขนตอไป การพฒนาตนนยอมหมายถงการพฒนาตนทงภายนอกและภายใน คอ พงพาตนเองไดทางเศรษฐกจและมภมคมกนทางดานจตใจ ทจะสามารถฝกตนใหพนจากหวงโซของกระแสบรโภคนยมโดยยดถอและปฏบตตามาหลกศลธรรมและจรยธรรมตามพนฐานของหลกธรรมในพระพทธศาสนา ซงเปนสวนหนงของวฒนธรรมประจาชาตไทยอยแลว หลกธรรมวาดวยการพงพาตนเอง หรอ พงตนเองในพระพทธศาสนานน มอยหลายประการ เปนการเฉพาะเชน นาถกรณธรรม ซงประกอบดวยองคธรรมสาคญ ๑๐ ขอ วาดวยธรรมอนเปนการสรางทพงคณธรรมอนทาใหตนเปนทพงของตนเองไดประกอบดวย๕๖

๕๕ พระอาจารย ชา สภทโท นอกเหตเหนอผล ,(กรงเทพมหานคร : โรงพมพครสภา ลาดพราว , ๒๕๔๑) ,หนา ๒๙.

๕๖พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต),พจนานกรมพทธศาสตรฉบบประมวลธรรม ,(กรงเทพมหานคร

: บ.สอตะวน ๒๕๔๕), หนา ๓๒๔.

๑๑๗

๑) ศล (ความประพฤตดงาม , ระเบยบวนย , อาชวบรสทธ) ๒) พาหสจจะ (การศกษา – การใฝหาความร) ๓) กลยาณมตตตา (คบคนด มกลยาณมตร , ปรกษา) ๔) โสวจสตา (เปนคนงาย รบฟงเหตผล) ๕) กงกรณเยส ทกขตา (ขวนขวายกจการ , ทาไดสาเรจ ฯลฯ) ๖) ธมมกามตา (รรก , ใครธรรม , รบร – รบฟง) ๗) วรยารมภะ (ขยนหมนเพยร , ละชว ทาด , เขมแขง) ๘) สนตฏฐ (สนโดษ , พอใจกบสงทหามาไดโดยชอบ) ๙) สต (ความมสต , ไมประมาท) ๑๐) ปญญา (รคด , พจารณา , เขาใจสรรพสงตามความเปนจรง)

องคธรรมอนเปนการ “สรางทพง” น เปนธรรมมอปการะมาก เปนคณธรรมอนทาใหตนเปนทพงแหงตนยงประโยชนตนและประโยชนผอนใหสาเรจและเปนกาลงหนนในการบาเพญคณงามความดทงหลายดวย

ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง เมอวเคราะหเทยบเคยงกบหลกธรรมในพระพทธศาสนา ขอนแลว จะเหนความประสานสอดคลองเปนไปในแนวทางเดยวกน โดยทเศรษฐกจพอเพยงไมเพยงแตมงประสงคใหเกษตรกรและในวงทกวางขวางออกไป คอ ประชาชนทงชาตไดพงพาตนเองไดในทางเศรษฐกจเทานน แตยงหมายความคลมถงการมความมนคงในการทจะเปน “อสรภาพ” จากการครอบงาของกระแสโลกในเชงวตถนยมและบรโภคนยมตาง ๆ ทงประชาชนยงสามารถกาหนดความเปนอยของตนเองดวย สตปญญา ความพากเพยร ความสนโดษ โดยมองคธรรมทางพระพทธศาสนาเกอหนนอยดวย ดงจะเหนไดจากความในพระราชดารส ตอนหนงทเกยวของกบเรองนวา...คนเราถาพอในความตองการมนกมความโลภนอยกเบยดเบยนคนอนนอยถาประเทศใดมความคดอนนมความคดวา ถาทาอะไรตอง พอเพยง หมายความวาพอประมาณ ซอตรง ไมโลภอยางมากเรากอยเปนสข…๕๗

๕๗ พระบาทสมเดจพระเจาอยหว , พระราชดารส พระราชทานเนองในวนเฉลมพระชนมพรรษา,

วนท ๔ ธนวาคม ๒๕๔๑.

๑๑๘

“การพงตนเองได “ในกระบวนทศนของเศรษฐกจพอเพยงนนกนความหมาย ถงการพฒนาทางดานคณธรรมและจรยธรรมเขาไวดวย การพงตนเองไดจงไมไดมความหมายเฉพาะ การพงตนเองไดทางดานวตถเทานน แตหมายความกวางขวางถงการควบคมตนเองใหเปนอสระปลอดโปรงจากอานาจของกเลส และสามารถขมตน ขมใจ ใหเกดปญญาในการมชวตอยอยางมคณคารจกทกข รเทาทนทกข และมความสขตามอตภาพไดดวย ๕๘

กลาวไดวาพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงเปนผรเรมในการนากระบวนทศนของการพฒนาเพอนาไปส การพงตนเองมาสกระบวนการพฒนาในระยะแรกของไทย โดยเนนทการชวย เหลอเพอใหประชาชนชวยตนเองได โดยมไดประสงคทจะใหประชาชนคอย” รบ” แตประการเดยว จนเกดความออนแอ และไมสามารถชวยตนเองไดในทสด เหมอนการใหในระบบเอออาทร ซงเปนการดาเนนการในลกษณะทมงหวงผลทางการเมองในบางยคสมย ซงเปนการเฉพาะหนาและไมยงยนและจะกอปญหาอนยงใหญไวในภายหนา นอกเหนอไปจากหลก “การพงตนเอง”ในปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ซงองหลกธรรมในพระพทธศาสนาทวา ธรรมอนเปนการสรางทพง (นาถกรณธรรม) นแลว ยงมหลกธรรมอน ๆ ทเกยวเนองดวยการพงตนเองซงสามารถหยบยกมากลาวถงไดอก เชน ในเรองทพระพทธศาสนา สอนใหบคคลพงทาตวเปนทพงของตน ใหชวยตนเองกอนทจะไดรบความชวยเหลอจากผอน เปนการเตรยม “เหต” ประกอบ“เหต” ใหดทสดเพอใหไดรบ “ผลด” ทปรารถนา เปนการกาหนดการกระทาทดของตนโดยผานการควบคมการกระทาและความประพฤตตามหลกธรรม อนเปนการสรางทพง ดงกลาวแลว คอ หลกธรรมทกลาวไววา …ตนแลเปนท พงแหงตน คนอนใครเลา จะเปนท พงได บคคลมตนทฝกด แลว ยอมไดท พงท ไดโดยยาก๕๙….ความบรสทธ – ไมบรสทธ เปนของ จาเพาะตน คนอนทาใหคนอนหมดจดไมได๖๐

๕๘ พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต), ลกษณะแหงพระพทธศาสนา, (กรงเทพมหานคร : มลนธพทธธรรม , ๒๕๓๙), หนา

๕๙ ข.ธ. (บาล) ๒๕/๑๖๐/๔๕, ข.ธ.(ไทย) ๒๕/๑๖๐/๘๒. ๖๐

ข.ธ. (บาล) ๒๕/๑๖๕/๔๖ ,ข.ธ.(ไทย) ๒๕/๑๖๕/๘๔.

๑๑๙

...ดกอนภกขท งหลาย พวกเธอจงมตนเปนท พงเถด อยามส ง อนเปนท พงเลย จงมธรรมเปนท พงเถดอยามสง อนเปนท พงเลย๖๑

“ หลกพงตนเอง ” ดวยการทาความด ประกอบกบการมวรยะในการพงตนเองไดทาง

เศรษฐกจ (วตถ) และดานจตใจนน เปนพนฐานทสาคญยงของปรชญาเศรษฐกจพอเพยง อนเนองมาจากพระราชดารโดยแท ดงทเคยมพระราชกระแสวา

...เศรษฐกจพอเพยงน ขอยาวาเปนท งเศรษฐกจห ร อความประพฤตท ทาอะ ไ ร เ พ อ ให “ เ ก ดผล ” โดยมเหตและผลคอ ผลนนมาจากเหต ถาทาเหตท ดการกระทากจะเปนการกระทาท ด และผลของการกระทานนกจะเปน การกระทาท ด ดแปลวา มประสทธผล ดแปลวามประโยชน ดแปลวาทาให ม ความสข...๖๒

ดงนน ปรชญาเศรษฐกจพอเพยงอนมเรองการพงตนเองเปนหลก ทพระบาทสมเดจพระ

เจาอยหวไดพระราชทานไวนน คอ หลกของการกระทาหรอปฏบต เพอสรางเหตและผล ตามหลกของพทธธรรมนนเอง

๖๑ ท.ม.(บาล) ๑๐/๑๖๕/ ๙๑ ,ท.ม.(ไทย) ๑๐/๑๖๕/๑๑๑.

๖๒ พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ,พระราชดารสพระราชทานเนองในพธเฉลมพระชนมพรรษา,

๒๕๔๓

๑๒๐

หลกการพงตนเองในการทาความดน หากจะวเคราะหใหกวางขวางยงขนแลวจะเหนไดวา พทธธรรม ไดวางกฎเกณฑใหคนเรา “พงตนเอง” ดวยการประกอบความดเพอยกระดบคณภาพชวตใหดขน (ในทกดาน) มไดสอนใหพงตนเองและเกบเกยวผลไดจากความคดและการปฏบตทเปน “มจฉา” ทงปวงเชนเบยดบง คดโกง เอารดเอาเปรยบ และโลภ เปนตน โดยชใหเหนวา

ยา ท ส วปเต พช ตา ท ส ลภเต ผล กลยาณ การ กลยาณ ปาปการ จ ปาปก

…บคคลหวานพชเชนใด ยอมไดผล เชน นนคนทาดยอมไดดทาชว … ยอมไดชว๖๓

ในหลกการพงตนเองและการทาความด เพอใหตนเปนทพงของตนไดนน พระไพศาล วสาโล ไดใหอรรถาธบายไวในพทธธรรมกบการพฒนาสงคมวา การพงตนเองในระดบของบคคลนนมใชเปนสภาวะทตางคนตางอยหรอตวใครตวมนแบบทเรยกวาปจเจกนยม (Individualism)

โดยสรางความแปลกแยกจากสงคมแมจะอยในสงคม ซงในทางพระพทธศาสนามองวา๖๔

๖๓ ส.ส. (บาล) ๑๕/๒๕๖/๒๗๓ ,ส.ส. (ไทย) ๑๕/๒๕๖/๓๗๔. ๖๔ พระไพศาล วสาโล , พทธธรรมกบการพฒนาสงคม, (กรงเทพมหานคร:มลนธโกมล คมทอง

๒๕๓๓), หนา ๒๓.

๑๒๑

“... ปจเจกนยม” ในแงนเปนการหนนอหงการ มมงการใหกาเรบขนเสรมสราง “ตวก – ของก” ใหหนกขอขน แตในทางตรงกนขาม การพงตนเองนนเปนไป เพอใหบคคลเชอมน ในศกยภาพของตนและพฒนาศกยภาพดงกลาว เพอใหบรรล ถงความดงามและความสขของชวตเทาทจะกระทาไดโดยมปจจยผกมดรดรงนอยทสด ยงเปนการพงตนเองในทางธรรมตามหลกพระพทธศาสนาดวยแลว ยอมมความหมาย

ในทางเปนปฏปกษโดยตรงกบอหงการมนงการเลยทเดยวความดงาม และความสข ของชวตน มไดวดจากวตถปจจยภายนอก คานยมหรอกฎเกณฑของสงคม หรอ

โดยเทยบเคยงกบใครอน หากบคคลยอมประสบสมผสไดจากความพงพอใจในชวต และความโปรงเบา เปนอสระทบงเกดขนกบตนบคคล ทพยายามพงตนเองหรอ พงตนเองไดแลว ยอมสมพนธกบสงคมภายนอกในลกษณะเกอกลเออเฟอกน…”

ซงหลกการพงตนเองโดยนยน ตรงกบความหมายของการพงตนเองได ทสมบรณของปรชญาเศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจากพระราชดาร ของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว คอ การเอาตนเปนทพงแหงตน ทงในการพงตนเองไดทางดานวตถหรอทางเศรษฐกจ ขณะเดยวกนกสามารถพงตนเองไดทางจตใจ การพงตนเองใหไดน มความหมายกวางออกไปถงการสามารถยนอยบนขาตนเองไดอยางมนคงและสามารถเปนทพงพงองกน (Inter dependent) กบสมาชกคนอนในชมชน อกทงสามารถเกอกลและเปนมตรกบธรรมชาตโดยทงทอาศยพงพงธรรมชาตอยางไมทาลาย และเปนทพงของธรรมชาตดวยการอนรกษทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอมอนเปนองครวมของระบบนเวศนดวยทรงมพระราชดารสในเรองการยนอยบนขาของตวเองวา… “...คาวายนบนขาตนเองนบางคนพดวาชอบกล ใครจะมายนบนขาคนอนคนอนมายนบน ขาเรา เรากโกรธแตตนเองยนบนขาตนเองกตองระวงไมใหหกลมหรอเสยหลกอนนเปนไป ตามความคด ทอาจจะเฟองไปหนอยแตวาเปนไปตามทเขาเรยกวา “ยนบนขาของตวเอง” หมายความวา สองขา ของเรานยนบนพนใหอยได ไมหกลม ไมตองไปขอยมขา ของคน อนมาใชสาหรบยน...แตคาวา ”พอเพยง” มความหมายกวางขวาง ยงกวานอกคอ พอเพยงกเพยงพอเพยงนกพอ ดงนนคนเราถาพอในความตองการกมความ โลภนอย เมอ มความโลภนอย กเบยดเบยนคนอนนอย ถาทกประเทศ มความคดอนน ไมใช เศรษฐกจมความคดวาทาอะไร ตองพอเพยงหมายความวาพอประมาณ ไมสดโดงไม โลภอยางมากคนเรากอยเปนสข…”

๑๒๒

จากพระราชดารสนจะเหนไดวาคนเรา ตองพงตนเองเมอพงตนเองได กไมตองขาดอสระ ภาพเพราะตองไปพงพาคนอน ประดจขอยมขาคนอนมายน หากเปรยบกบสภาพปจจบน กไมตองตกเปนหนสนลนพนตวและอยภายใตกระแส บรโภคนยม วตถนยม จนดนไมหลด การทจะพงพาตนเองไดนนกอยในหลกของความพอด และพอเพยง คอ ไมโลภ เมอไมโลภกจะไมเบยดเบยนทงตนเองและผอนตลอดจนสงคมและสงแวดลอมดวยการตงตนอยในความพอประมาณ มเหตผล และประพฤตตน ปฏบตตนอยในแนวทางของพระพทธธรรมนน จะนาพาใหชวตปลอดทกข มสนตสขและมศกยภาพทจะพฒนาตนเองใหกาวสงขนไปทงทางกายและทางจต ปจจบนเปนทตระหนกและทราบกนอยดแลววา แนวทางและทฤษฎการพฒนาเศรษฐกจของประเทศไทย นบแตไดเรมพฒนาประเทศอยางเปนระบบเปนตนมา เกอบ ๕ ทศวรรษแลวนน ใชทฤษฎเศรษฐศาสตรในระบบทนนยมสมยใหมซงมงเนนการผลต การบรโภค การลงทน และการใชทรพยากรขนาดใหญ เพอเพมผลผลตและกระตนการบรโภคอยางไมมขอบเขตจากด ผลจากการพฒนาตามแนวคดตะวนตกทผานมานน กอใหเกดความเสยหายในหลายดานโดยเฉพาะอยางยง ทางดานสงคม วฒนธรรมและสงแวดลอมในแงของผลดจากการพฒนาตามแนวความคดน ปรากฏวา คนจานวนนอย(มาก) คอ กลมทนผกขาด ซงมอานาจและอทธพลทงทางเศรษฐกจ การพาณชย และการเมอง ไดรบสวนแบงจากผลประโยชนมากกวาครงหนง ซงเปนจานวนมหาศาล คนสวนใหญของประเทศโดยเฉพาะเกษตรทยากจนทสดของประเทศ ๒๐ % ไดรบผลจากการพฒนาไปไมถง ๑๐ % (ดตารางแสดงความไมเทาเทยมกนของรายไดหนา ๓๒ ) ดงนนปรชญาเศรษฐกจพอเพยงของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวซงไดพระราชทานใหไวเปนแนวทางเลอกจงใหความสาคญแกการพงตนเองและพอเพยงเปนอยางมาก เกยวกบแนวความคด เรองทเหนควรมการปรบเปลยนแนวคด และปรชญาการพฒนาเศรษฐกจของโลกตะวนตก ทถอวาเปนแนวคดสมยใหมนบแตศตวรรษทแลวมาวาแทจรงมใชสงททนสมยและกอประโยชน อนแทจรงใหกบโลกมนษยเลย หากแตเปนการทาลายทงมนษยและทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเสยมากกวาตางหาก สวนแนวคดและปรชญาตะวนออกทวางไวสาหรบชวตและโลกนน กลบเปนปรชญาททนสมยและทรงคณคามากกวา เชน ความคดในเรอง “พทธเศรษฐศาสตร” ใน Small is beautiful” ของ อ.เอฟ.ชมารคเกอร ซงมนยทสมพนธอยางยงกบปรชญาและแนวคดเศรษฐกจพอเพยง ของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวเปนอยางยง

Fritjof Capra นกฟสกสผหนมาสนใจปรชญาตะวนออก เคยวจารณวา ชวตของผคน

ในสงคมอเมรกน คอ ทางานหนก ผลประโยชน และการบรโภค เปนสงคมวตถนยมทให

๑๒๓

ความสาคญแกเปาหมายในเงนตราซงจะตองหาใหไดมากทสดเทาทมนษยจะทาได เพอซอทกอยางทสมมตวาเปนมาตรฐานชวตทดเชน บาน รถยนต เครองบารงบาเรอความสข ระบบเศรษฐกจจะตองผลตและใชทรพยากรใหมากทสด เพอใหมสนคาปอน ความตองการทไมสนสดของผคน ดงนนจงเหนไดวา คนอเมรกนยงหาเงนไดมากเทาไร กยงจนลงเทานนแทนทจะรารวยขน เพราะมแตความกระหายทจะหาเงน และวา๖๕

… การขยายตวทางเศรษฐกจ ทาลายความงามของธรรมชาต ด วยอาคารส ง ใหญ อปล กษณ ก อมลภาวะ ในอากาศ สายนา และทะเลสาบ การเรง พฒนาโดยไมหยดน คอการ “โจรกรรม” และการ “ปลน” ความงามตามธรรมชาต ในความรสกของผคน ไปพรอมๆ กบทาลายความงามของสภาพแวดลอมดวย

นอกไปจากน Fritjof Capra ยงไดกลาวโดยอางถง E..F. Schumacher ทระบวา สงทเปนความจาเปนทแทจรงของมนษยนนควรผลตดวยวธเรยบงาย และมประสทธภาพ ทาอยางงายๆ และไมใหญโต ไมตองลงทนมากมายมหาศาล จะไดไมเปนการกระทบกระเทอนและทาลายสงแวดลอม และการพฒนาเศรษฐกจนนควรเรมตนเดนทางอยางถกตองเสยท ๖๖ ซงแนวทางนตรงกบพระบาท สมเดจพระเจาอยหวทโปรดใหทาสงเลก ๆ งาย ๆ และลงทนนอย เมอพจารณาถงหลกเศรษฐกจกระแสหลก ซงถอเปนแนวความคดททนสมย จะเหนไดชดเจนวา เศรษฐศาสตรสมยใหม มสมมตฐานวา ความตองการของมนษยไมมทสนสดและไมเพยงพอ ดงคากลาวทวา “ นตถ ตณหาสมา นท” แมนาเสมอดวยตณหาไมม ดงนนจงเรงระดมสนองความตองการดวยการขยายการผลต เพอเรงใหคนบรโภคอยางไมมประมาณ โดยไมคานงถงทรพยากรทมอยจากด และหมดสนไปได ทางดานพระพทธศาสนานน แมจะรบวา ตณหาและความตองการของมนษยไมสนสดเชนเดยวกนนน แตกเหนวาตณหาและความโลภสามารถแกไข ลด ละ และเบาบางลงได โดยการใชสตปญญาตามหลกธรรมในพระพทธศาสนา ซงปรชญาเศรษฐกจพอเพยงนามาถอเปนรากฐานและแนวทางทสาคญดงกลาวแลว

๖๕ Fritjof Capra Uncommon Wisdom (London, Framingo, 1989) P.220. ๖๖ Ibid P.232.

๑๒๔

๓.๔.๓ เศรษฐกจพอเพยงกบหลก “สนโดษ” (สนตฎฐ) หลกพทธธรมในเรองสนโดษ ดจะเปนหวขอธรรมทถกนาไปตความและอธบายความหมายใหผดพลาดคลาดเคลอนไปจากความหมายทถกตองสมบรณ สวนใหญแลวมกจะนาไปเทยบกบความหมายของการเฉอยชา มกนอย ขาดความกระตอรอลนและขาดวรยะในการประกอบการทงปวง ประเทศไทยเราเองแมวารากฐานสาคญทางวฒนธรรมและวถชวต คอ พระพทธศาสนา แตมบางครงทรฐบาลและผนาประเทศซงศรทธาเชอมนในแนวคดและปรชญาตามแนวตะวนตก จะตามกระแสไปโดยมองขามสงดมคณคาของพทธศาสนาและวฒนธรรม ตลอดจนวถชวตของคนไทยไป และเขาใจความหมายของคาวาสนโดษคลาดเคลอนจนถงกบมมจฉาทฐ วาสนโดษเปนการทาลายความเจรญกาวหนาของประเทศไปเสยอก ดงทครงหนงเคยมสาสนเปนทางการ จากหวหนารฐบาล ขอใหทประชมสงฆ(ทประชมสมมนตนา (สมมนา) พระคณาธการทวราชอาณาจกร เมอวนท ๑๘ เมษายน ๒๕๐๓ ) เลกสอนหลกธรรมเรอง สนโดษ เนองจากคาสอนเรอง สนโดษ ทาใหคนมกนอย ไมอยากทาอะไร ไมอยากไดอะไร ไมจาเปนตองขวนขวาย เนองจากตายแลวกเอาไปไมไดฯลฯ คาสอนเหลาน ไมเหมาะสมกบกาลของสมยปฏวต ซงตองการการพฒนาและความขวนขวายหาทางกาวหนา (ดงคามงหมายทสะทอนใหเหนความสาคญของการพฒนาวา “การปฏวตครงนจะไดผลสาเรจหรอลมเหลวกอยทการพฒนาเศรษฐกจนเอง”) ดงนนจงสรปไดวา หลกธรรมเรองสนโดษจงไมเกอหนนตอการพฒนาประเทศ ซงกนาเหนใจและตองยอมรบกนวา ปญหาอยทฐานความคด ความร ความเขาใจ โดยเฉพาะ ทฏฐ ทเปนฐานความคดทงปวง๖๗ แนวทางและทฤษฎ การพฒนาเศรษฐกจระบบทนนยมเสรของประเทศไทย ซงเรมแตทศวรรษแรกของชวงระยะเวลา ๒๕ พทธศตวรรษ ทาใหเราไดมองเหนในภายหลงถงกระบวนทศนของการพฒนาอนเกดจากมจฉาทฤษฎเสยตงแตระยะเรมตนแลว การพฒนาเศรษฐกจของประเทศในชวงระยะ ๕ ทศวรรษทผานไป จงประสบปญหาและความลมเหลวมากกวาผลดอยตลอดมาโดยผคนสวนใหญของประเทศทยงยากจน และทรพยากรธรรมชาตอนอดมสมบรณตองถกผลกระทบและตองตกเปนทนทางสงคมทสญเปลามาโดยตลอด

นอกจากความไมเขาใจถองแทในความหมาย ของความสนโดษตามหลกพทธธรรมในระดบผบรหารประเทศแลว การเขาใจผดทวา “การมความสนโดษ” สมพนธอยางยงกบความเกยจคราน ทอแท และไมเอางาน ยงมปรากฏอยในหมชนและสงคมโดยทวไป พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต)๖๘ กลาวในเรองการพฒนาและการพฒนาตนเองวาตอง

๖๗ พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต), การพฒนาทยงยน ,(กรงเทพมหานคร:สานกพมพโกมล คมทอง

พมพครงท ๙ , ๒๕๔๖), หนา ๒๔ - ๒๕ – ๒๖. ๖๘ พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต), การพฒนาทยงยน , หนา ๒๔๘.

๑๒๕

...รจกสนโดษอยางถกตอง อยางฉลาดมจดหมาย ไมใชสนโดษอยางเลอนลอย โดย รจกพอใจ เปนสขไดงาย ดวยวตถทรพยสน สงเสพ สงบรโภค เทาทตน ไดตนม ซงหามาไดดวย ความเพยรพยามของตน โดยสจรตชอบธรรม ไมตองสญ

เสยเวลา แรงงานและความคดไปกบการมวครนคด และวนวายตามหาสง เสพบาเรอตว แลวเอาเวลาแรงงาน และความคดทสงวนไวไดนนไปทมเทให กบการพฒนาชวตของตน ทาสงดงามทาหนาทการงาน ทาการสรางสรร บาเพญ ประโยชนทเปนกศลธรรมทงหลาย ซงจะทาใหไดทงความสขระดบเสพสข อยางพอ ประมาณอก ทงความสขทางจตใจทประณตสงขน ไปจากงานทสมฤทธ ทงเปน การไมทาลายทรพยากร และสงแวดลอมดวยการบรโภคมากเกนไป และทงการ เกอกลแกสงคมไปพรอมกน…

เรองความสนโดษหรอความพอเพยง ในปรชญาเศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจากพระราชดาร กเปนเชนเดยวกบหลกพระพทธธรรมนนเอง “ความพอเพยง” เปนเรองสาคญของทงตวบคคลและของประเทศ ไดทรงยาไวดงทยกมากลาวอยเนอง ๆ วา คนเราตองพอเพยงนนยอมหมายความถงคนเราตองมความสนโดษ ความพอเพยงเชนใด ขนาดไหน จงจะเปนความเหมาะสมและสมควรแกแตละบคคลนนขนอยกบอตภาพ และฐานานรปของแตละบคคลเปนสาคญ ดงมพระราชดารสวา

...พอเพยง พอม พอกน กแปลวาเศรษฐกจ พอเพยง นนเองถาแตละคนพอมพอกนก ใชได ยงถาทงประเทศพอมพอกนกยงดและประเทศไทยเวลานกเรมจะไมพอมพอกน บางคนกมมาก บางคนกไมมเลย สมยกอนนพอมพอกน มาสมยนชกไมพอม พอกน จงตองมนโยบายทจะทาเศรษฐกจพอเพยงเพอท จะใหทกคนมพอเพยงไดใหพอเพยง นกหมายความวา มกนมอย ไมฟมเฟอย ไมหรหรากไดแตวาพอ แมบางอยางอาจจะ ดฟมเฟอย แตถาทาใหมความสขถาทาไดกสมควรจะทาอนนกมความหมายอกอยางของ เศรษฐกจพอเพยง…๖๙

๖๙ พระบาทสมเดจพระเจาอยหว, พระราชดารสเนองในพธเฉลมพระชนมพรรษา ,๒๕๔๑.

๑๒๖

ความพอเพยงนน เปนหลกใหบคคลรจกประมาณตน ไมฟงเฟอสรยสรายจนเกนกวาฐานะและความเปนอยของตนเอง ซงสอดคลองกบหลกในพระพทธศาสนา ทนอกเหนอจากจะมเปาหมายใหฆราวาสรจกแสวงหาทรพย รกษาทรพย และจายทรพยโดยมปญญาเหนถกตองดวยแลว ยงสอนใหบคคลเปนนายเหนอความทะยานอยากได อนเปนเหตใหเกดทกข เพราะหลกเศรษฐกจธรรมดาเปนเพยง การสนองความตองการของคนในการบรโภคโภคทรพย แตหลกธรรมในพระศาสนา สอนใหคนเราหาความสขไดจากการบรรเทาความตองการหรอความทะยานอยากไดทไมจาเปน๗๐ หรอเกนจาเปนใหนอยลง กลาวอกนยหนงคอ ความสขจากการเสยสละและตงตวได หรอพงตนเองไดทางศลธรรม คอความสนโดษนนเอง สาหรบองคธรรมทเกยวเนองกบความสนโดษ และการดารงชวตทงดงามอกขอหนงนน คอ ธรรมอนอานวยประโยชนสขขนตน หรอธรรมเพอเปนไปในประโยชนปจจบนคอ ทฏฐธมมกตถสงวตตนกธรรม หรอ ทรจกกนดวา ทฏฐธมมกตถประโยชน ซงมหวขอสาคญดงน ๑) อฏฐานสมปทา การถงพรอมดวยความขยนหมนเพยรในการงาน ๒) อารกขสมปทา การถงพรอมดวยการเกบรกษาโภคทรพย อนตน ขวนขวายหามาได ดวยความชอบธรรม ๓) กลยาณมตตตา คบคนดเปนมตรและรจกกาหนดบคคลในถนทอาศย ๔) สมชวตา ประมาณความเปนอย รจกกาหนดรายได รายจาย เลยงชวตแตพอด มใหฝดเคองหรอฟมเฟอย ซงหลกธรรมในหวขอ ทฎฐธมมกตถสงวตตนกธรรมน กไดมอยในหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงในพระบาทสมเดจพระเจาอยหวเกอบทงหมด และถอไดวา เปนพนฐานของการดารงชวตของบคคล ในระบบเศรษฐกจพอเพยงโดยแท อยางไรกดสาหรบความเขาใจเรอง “สนโดษ” และความหมายทแทจรงในทางพทธธรรมและในทางโลกนน ยงมความเขาใจไขวเขวอยมากดงกลาวไวบางแลวในเบองตน และแมกระทงในกระบวนวธการพฒนาสมยใหม ซงยงเชอกนอยถง ณ บดนวา การเรงเราใหคนบรโภคมากเพอใหเกดการผลตมากจะชวยใหการพฒนาได

๗๐ ทนพนธ นาคะตะ , พระพทธศาสนากบสงคมไทย, (พระนคร : สหายการพมพ ๒๕๔๓), หนา๙๑.

๑๒๗

มากและเรวขน ดงคากลาวโฆษณาทวา “เงนตอเงน” หรอ “เงนหมนเวยนไป” ดงนเปนตน กระบวนทศนของการพฒนาโดยกระตนความตองการบรโภค เพอใหไดตวเลขความจาเรญเตบโตทางเศรษฐกจ (GDP) นน อาจไมประสบผลสาเรจอยางแทจรง เนองจากเปนแคการพฒนาเศรษฐกจ มใชการพฒนาประเทศอยางสมบรณ การเราคานยมการบรโภคหลายกรณทาใหเกดการฟงเฟอ กหนยมสน หนสนครวเรอนและหนสาธารณะเพมมากขน การกหนเปนไปเพอการบรโภค โภคทรพยทไมจาเปนแกชวต ดงทประเทศไทยกาลงประสบอยในขณะน นบเปนการพฒนาทผดพลาดลมเหลวและจะกอใหเกดปญหาวกฤตยงขนในอนาคต พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต) กลาวไวใน “เศรษฐศาสตรแนวพทธ” วา๗๑

…สนโดษนนเขาใจใหถกตองกคอวาการตดคณคาเทยมตดความตองการสงเสพปรนเปรอตน แตกลบมความตองการคณภาพชวตซงจะตองหนนเสรมขนไป ในทางพระพทธศาสนานน สนโดษจะตองมาคกบความเพยรเสมอ สนโดษเพออะไร เพอทจะไดประหยดแรงงานและเวลาทจะสญเสยไปในการปรนเปรอตน แลวเอาแรงงานและเวลานนไปใชในการทางาน ปฏบตหนาทเพอเสรมสรางคณภาพชวต สนโดษมความหมายอยางน…

สาหรบองคธรรมทเรยกวาสนโดษ ตามศพทในพระบาล ซงขอยกมากลาวไวในทน มดงน

สนโดษ ๓ และ ๑๒ ๗๒

คอความยนด ความพอใจ ความยนดดวยของของตนซงไดมาดวยเรยวแรงและความเพยรโดยชอบธรรม ความยนดดวยปจจย ๔ ตามมตามไดความรจกอม รจกพอ (Contentment : Satisfaction with whatever is one’s own) ๑) ยถาลาภสนโดษ (ยนดตามทได , ตามทพงได ตามทตนเองเพยรหามาได ไมกระวนกระวายเพราะสงทตนไมได ฯลฯ)

๗๑ พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต), เศรษฐศาสตรแนวพทธ , (กรงเทพมหานคร : มลนธโกมล

คมทอง, ๒๕๔๕), หนา ๓๓. ๗๒ พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต), พจนานกรมพทธศาสตร , ฉบบประมวลธรรม

(กรงเทพมหานคร : บ.สอตะวนจากด , ๒๕๔๕), หนา ๑๐๖.

๑๒๘

๒) ยถาพลสนโดษ (ยนดตามกาลง , เพยงพอแกรางกาย สขภาพ และวสยแหงการใชสอยของตน ไมยนดอยากไดเกนกาลง ฯลฯ) ๓) ยถาสารปปสนโดษ (ยนดตามสมควรแกภาวะ ฐานะ แนวทางชวต และจดหมายแหงตน ฯลฯ)

สนโดษ ๓ น เปนไปในปจจย ๔ แตละอยางจงรวมเรยกวา สนโดษ ๑๒ ซงแมจะมงเนนเฉพาะบรรพชตแตคฤหสถกพงพจารณาไดตามสมควร ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง และแนวคดทฤษฎตางๆ ในการพฒนาประเทศของพระบาท สมเดจพระเจาอยหวนน มงเนนเฉพาะทความพอเพยงและสนโดษ ความพอเพยงและสนโดษในโครงการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดาร นน ยอมตองมควบคไปกบความวรยะอตสาหะในการประกอบอาชพและการดารงชวตตามหลกพทธธรรม พระองคไมเคยทรงสงสอนหรอแนะนาใหเกษตรกร เฉอยชา และเกยจคราน หากแตกลบทรงแนะใหขยนอดทน และมมานะกบทงยงใหมความสนโดษในสงทตนมและหามาได ทรงชแนะใหเหนคณคาแทและคณคาเทยมของโภคทรพย ดงทไดทรงแนะเกษตรกรอยเนอง ๆ วา “มขาวอยในนา แมไมมเงน กมชวตรอดได ” ดงนเปนตน

หลกการพงพาตนเองและมความสนโดษ ตามทไดทรงยาใหเกษตรกร และประชาชนชาวไทยปฏบตมาเปนระยะเวลายาวนานนนชใหเหนถงพระวสยทศนททรงมองเหนปญหาอนจะเกดขนจากกระแสบรโภคนยมทหลงไหลเขาสวถชวตของคนไทยอยางทจะตานไวไดยากในอนาคตอนใกล และไมเพยงแตผลกระทบ จะพงเกดขนกบประเทศโลกทสามหรอประเทศทกาลงพฒนาเทานน หาก “มจฉาพฒนา” ซงมใช “สมมาพฒนา” อนขบเคลอนดวยโลภจรตทมงแตเงนเปนหลกใหญกกาลงนาโลกตะวนตก ซงเปนอารยธรรมวตถนยม และบรโภคนยมไปสวกฤตการณเชนเดยวกน

ศ.นพ.ประเวศ วะส กลาวไวในยทธศาสตรพระพทธศาสนากบการพฒนาประเทศไทยวา ๗๓

...ทฤษฎเศรษฐกจพอเพยงและทฤษฎพระมหาชนกของพระบาทสมเดจพระ เจาอยหว เปนปรชญาการพฒนาทลกซ ง เปนสมมาทฎฐ และสมมาพฒนา อาจกลาวไดวา พระเจาอยหวทรงมพระราชนพนธ โดยอาศยหลกธรรมทาง พระพทธศาสนา และการพฒนาไปสความรมเยนเปนส ข จ ง ต อ ง อ าศ ยก า รม

ส มม าท ฏ ฐ แล ะ ส มม าพฒนา

๗๓

ศ.นพ.ประเวศ วะส,ยทธศาสตรพระพทธศาสนากบการพฒนาประเทศไทย,(กรงเทพมหานคร : สานกพมพ มลนธโกมล คมทองและฯลฯ , ๒๕๔๖) ,หนา ๙.

๑๒๙

เมอวเคราะหดแนวโนมของการพฒนาของโลกทมอยในขณะน อตสาหกรรมนยม (Industrialism)จะเหนไดวามการเคลอนไหว เพอตอบโตกระแสการเนนอตสาหกรรมนยม ในซกโลกตะวนตกเชน ขบวนการ Green Movement และวถชวตทางเลอกแนวใหม (alternative way of life) ประเทศในตะวนตกปจจบนน กาลงอมตวกบวตถนยมเนองจากตระหนกดวาวตถนยมไมสามารถใหความหมายทลกซงแกชวตและความสขทแทจรงได๗๔ ซง

ทรรศนะนสอดคลองกบนกคดนกปรชญาและนกวชาการทางตะวนตกดงทไดกลาวอางไวบางแลวแตตอนตนตามลาดบแนวความคดใหม (ซงความจรงเปนรากเหงาและพนฐานเกาของวฒนธรรมและปรชญาตะวนออก) ในการพฒนาแบบเสรนยมการคา กาลงเปนกระแสคลนใหมนษยกลบมาใหความสนใจในเรองของจตและการยกระดบจตวญญาณใหสงขนดวยศาสนธรรม สาหรบประเทศไทย ซงยงมคนยากจนอยมากนนการแกไขความยากจนไมควรจะพฒนาทางวตถหรอเรองเงนเทานน เพราะจะทาใหสงคมไทยหลดเขาสวงโคจรของลทธบรโภคนยมสดโดงแบบ

สงคมตะวนตก๗๕และเปนการยากทจะแกไขใหกลบสสงคมทรมเยนเปนสข โดยมพระพทธศาสนาอนเปนรากฐานทางวฒนธรรมและปญญาอยางเชนในอดตทผานมาไดโดยงาย อยางไรกตามแมจะพยามวเคราะหวา “สนโดษ” อาจมความหมายถง”ความเปนปจเจกนยม” (Individualism) ซงความสนโดษในความหมายหนงอาจหมายถงการแยกตวโดดเดยว เหนแตประโยชนสวนตน และไมนาพาตอประโยชนสวนรวมชมชนและสงคมแตในความหมายทแทจรงทางพทธธรรมแลว “สนโดษ” หางไกลจากความเปน “ปจเจกนยม” ในระบบทนนยมโดยสนเชง เนองดวยโดยทลทธปจเจกนยมในระบบทนนยมเสรนน ความสาเรจในการผลตและการบรโภคทไดมาเฉพาะตน อาจเสรมใหเกด “อหงการ” และ “มมงการ” ซงจะตอยอดเชอแหงความโลภ และการเบยดเบยนไมมทสนสด และจะเกดการแขงขนเพอเอาชนะ คแขงและจะเรงเราเบยดเบยนทรพยากรธรรมชาตใหหมดสนเปลองไปอยางไมมทสนสด ตามทฤษฎการแขงขน (Competitiveness) ซงกาลงเปนทนยมกนในสงคมผบรหารประเทศ และปญญาชนบางสวนอยในขณะน ความเปนปจเจกนยมในลกษณะนหาไดเกดผลประโยชนตอชมชนในฐานะองครวมแตประการใดไมแตเปนปจเจกนยมทนนยมเสรโดยแท ลทธปจเจกนยมเชอวา กเลสตณหาของมนษย

๗๔ ปรชา เปยมพงศสานต ,เศรษฐศาสตรสเขยวเพอชวตและธรรมชาต, (กรงเทพมหานคร :

สานกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย , ๒๕๔๑), หนา ๘๑. ๗๕ ศ.นพ.ประเวศ วะส , ยทธศาสตรพระพทธศาสนากบการพฒนาประเทศไทย ,หนา ๑๔.

๑๓๐

เชน ความเหนแกตวเหนแกได ความอยากม อยากเปน อยากรวย อยากได และเมอไดแลวมแลว กตองมใหมากขนไปอก เปน “พลงผลกดน” ใหมนษยแกงแยงแขงขนกนทางานเพอพฒนาตนเอง แทนทจะเหนเปน “ความโลภ” อยางไรกด ลทธปจเจกนยมนหากมขนมากเกนสมควรไป จะทาใหมนษยเหนแกตวมากกวาเหนแกสวนรวม และทายทสดจะนาไปสความขดแยงและทาลายลางกน ดงทม ปรากฎใหเหนอยเปนปกตในสงคมปจจบน และทายสดกจะพากนลมสลายในทสด๗๖ ความสนโดษ ตามนยแหงพทธธรรมและปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง จะเหนแกทงประโยชนตนและประโยชนสวนรวมมากกวาสวนตว มการควบคมกเลส ตณหา มใหแผกวางขยายขอบเขตไปสรางความทกขยากใหกบทงตนเองและผอน รจกประมาณการบรโภค รจกอม รจกพอ ทางานดวยความขยนขนแขงและอดทน รจกรกผอน อนจะเปนแนวทางแหงศานต สมานฉนท และสามารถนาพาประเทศชาตไปสความสงบรมเยน และเจรญกาวหนาดวย “สมมาพฒนา” สมกบเปนดนแดนแหงพระพทธศาสนา

“สนโดษ” นนเปนองคธรรมทใชไดทงบคคล ชมชน สงคมและประเทศชาต ปรชญาเศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจากพระราชดารมงหมายทจะสอนใหคนรจกเพยงพอและ “สนโดษ” เพอใหสามารถละความตองการ “เทยม” ในชวต สามารถเปนอสรภาพจากการบรโภคนยมสดโดง และการแขงขนทไรสาระ และคลายหรอลดความทกขจากความตองการอนเปนกเลสไปเสยไดดง

จะเหนวา ครงหนงมพระราชดารส ปลอบใจใหคนไทยรจกประมาณตนวา ๗๗

...เราไมเปนประเทศทรารวย เรามพอสมควรพออยไดแตไมเปนประเทศทกาวหนา อยางมาก เราไมอยากเปนประเทศทกาวหนาอยางมาก เพราะถาเราเปนประเทศ ทกาวหนาอยางมาก กจะมแตถอยหลงและถอยหลงอยางนากลวแตถาเรามการบรหาร แบบทเรยกวา แบบคนจน ” แบบทไมตดตารามากนก ทาอยางมสามคคนแหละ คอ เมตตากนเราจะอยไดตลอดไป... และ

๗๖ ณรงค โชควฒนา , ลทธปจเจกชนนยม ; คนไทยจะรบหรอปฎเสธ ,มตชน วนท ๑๕ ตลาคม ๒๕๔๗ (กรงเทพมหานคร , ๒๕๔๗), หนา ๖.

๗๗ พระบาทสมเดจพระเจาอยหว , พระราชดารสเนองในพธเฉลมพระชนมพรรษา , ๔ ธนวาคม ๒๕๓๔.

๑๓๑

...จะตองใหนกวชาการ ไปคดมากๆ เพราะวาระหวางทจะมความกาวหนามากกบม ความกาวหนานอยนน เราจะเลอกอนไหนทกคนในทนคงตอบวามความกาวหนามากดกวามความกาวหนานอย แตขอตอบวาความกาวหนามากอาจดอยกวาความกาวหนานอยกไดเพราะความกาวหนามากตองอาศยปจจยคอหมายความวามเหตตางๆมากเหลอเกน…….๗๘

พระราชดารส ดงอญเชญไวขางบนน บงบอกใหเหนถงการมความสนโดษ พอเพยง และไมโลภ คอทาอะไรใหพอประมาณแกตนเอง ทงในระดบ บคคล สงคม และประเทศชาต อนเปนแนวทางและปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจากพระราชดาร ซงทรงวางรากฐานมานานนบหลายทศวรรษแลวนนเอง อยางไรกตามเมอกลาวถงความ“สนโดษ”วาตางจาก“ปจเจกนยม” (dividualism) ในความหมายของระบบทนนยมเสรตะวนตก ซงเปนระบบเศรษฐกจตวใครตวมนแลว กเหนเปนการสมควรทจะเนนทาความเขาใจดวยวา ในหลกแหงพระพทธศาสนา พทธศาสนกชนตองเปน กมมวาท และ วรยวาท คอตองถอหลกแหงการกระทา และหลกแหงความเพยร ตองมความเพยรในการสรางสรร ตองฝกและพฒนาใหเปนความอยากทา มากกวาความอยากได ผทมความสขไดจรงคอ ผมฉนทะในการปฏบต มากกวาความอยากได ผคอยแตจะเสพและบรโภคนนเปนคนออนแอ เพราะไมมฉนทะในการปฏบต และจะเปนผทตองพงพาคนอนตลอดไป พระพทธศาสนา ยกยองคณคาของคณสมบตของบคคล ๒ ประการ๗๙ คอ ๑ . ความไมสนโดษในกศลธรรมทงหลาย และ ๒.ความเพยรทไมยนยอ ดงนน ความสนโดษจงตองควบคอยกบความเพยรเสมอไป ความเพยรทาใหเกดความองอาจเขมแขง พงตนเองได และไมตองพงพาอาศยผอน และยงเปนทพงของผอนไดดวย อนเปนรากฐานของการสรางความเขมแขงและความมนคง ยงยน โดยไมตององกระแสวตถนยมภายนอกนนเอง

๗๘ พระบาทสมเดจพระเจาอยหว , พระราชดารสเนองในพระราชพธ จรดพระนงคลแรกนาขวญ ณ ศาลาดสตดาลย , วนศกรท ๙ พฤษภาคม ๒๕๒๙.

๗๙ พระธรรมปฎก , ใน พระธรรมปฎก ประเวศ วะส เอกวทย ณ ถลาง วฒนธรรมเสวนา , สานกงานคณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต, (กรงเทพมหานคร : ๒๕๔๔), หนา ๙๗.

๑๓๒

กลาวโดยสรประบบเศรษฐกจไทย ซงถกแปรเปลยนจาก “พออย – พอกน” และ “การทามาหากน” ในอดตมาสระบบเศรษฐกจทนนยมเสรแบบตะวนตก ตงแตเรมทศวรรษท ๒๕๐๐ นน มผลกระทบตอวถชวต วฒนธรรม และสภาพแวดลอมของคนไทยอยางรนแรงทสด เศรษฐกจการคาและการตลาด (Marketing Economy) ตามระบบทนนยมเสรการละเลยและขาดการ คานงถงคนยากจนสวนใหญของประเทศ ซงยงชวยตนเองไมได หรอยงไมดเพยงพอ ทาใหเปนเศรษฐกจทแยกสวน เปนเศรษฐกจทไรจตวญญาณ เปนไปดวยความโลภ จงถอเปน “มจฉาเศรษฐกจ” ปรชญาเศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจากพระราชดาร ซงมงเนน หลกการ “ทากน” “พอเพยง” และ “สนโดษ” จงเปนสมมาเศรษฐกจเนองเพราะเกดจาก สมมาทฤษฎทสามารถโยงสมพนธกบองคประกอบอนของชวต เปนอทปปจยตา ของเหตและผล ทสอนใหคนพงตนเอง (อตตาห อตตโน นาโถ) มสนโดษธรรม สามคคธรรม มความพอประมาณ มเหตผล และไมโลภ อนจะเปนหนทางเลอกใหประเทศไทยมพฒนาการตอไปได ตามแนวปรชญาเศรษฐกจพอเพยงและหลกแหงพระพทธธรรม ๓.๔.๔ เศรษฐกจพอเพยงกบหลกธรรมเรอง “มตตญตา”

“มตตญตา”เปนอกองคธรรมหนงทสาคญยงตอการดารงชวต ของมนษยอยางมศานตสขและยงยน มตตญตา โดยสรปมความหมายถงความเปนผรจกประมาณ คอ ความพอเหมาะพอด เชน รจกประมาณในการแสวงหา รจกประมาณในการใชจายใหพอเหมาะพอควรเปนตน๘๐

นอกไปจากนในหลกแหงพระพทธธรรม ยงสอนใหบคคลจดแบงทรพยทหามาไดไวเปนสดสวน เพอความเหมาะสมในการจบจายและดารงชวตโดยหลกในการรจกการใชจายและการบรโภคทรพยทหามาไดนน เปนหลกการทสาคญ เชนกนในปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจากพระราชดาร ดวยวาทรงแนะนาและสงสอนเกษตรกรใหรจกประมาณในการจบจายและการบรโภค ดวยการททรงหวงใยในเรองการใชจายเกนตวของเกษตรกร จงไดแนะใหเกษตรกรทาบญชรบ – จาย สวนครวเรอนไวอยางงาย ๆ ทาเพยงเพอใหทราบวา หามาไดเทาใดและจายเกนไปเทาใด มเหลอเทาใด เพอจะไดมแผนการใชจายเงนลวงหนา บญชนใชขดเอา

ขางฝากได หากเขยนหนงสอไมได๘๑

๘๐ พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต), พจนานกรมพทธศาสตร ฉบบประมวลศพท, (กรงเทพมหานคร : บ.เอส อาร พรนตง แมส โปรดกจากด ,๒๕๔๖), หนา ๑๙๓.

๘๑ มนญ มกขประดษฐ ,บนทกพระราชดารสวนตว , ในการถวายงาน (พ.ศ.๒๕๓๔)

๑๓๓

เรองการรจกประมาณการใชจายนเกยวเนองสมพนธกบการ “พอเพยง” เปนเรองของจตใจและการยบยงใจมใหตกเปนทาสของวตถและสงยวเยาความกระหายและความตองการตางๆซงเศรษฐกจระบบการตลาด (Marketing Econonry) ปจจบนน สามารถแพรกระจายไปสครวเรอนของเกษตรกรไดทกครวเรอนไมมขอจากด สนคาทเปนของฟมเฟอยและไมจาเปนถกเสนอแนะและยดเยยดใหกบเกษตรกรผยากไรเสมอในการเขาไปสารวจสภาวะเศรษฐกจพอเพยงในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ครงหนง พบวาในหมบานแหงหนง ชาวนามโทรศพทมอถอไวใชเปนจานวนมากโดยไมมความจาเปน แตเปนไปตามแฟชนยคบรโภคนยมนนเองททาใหทกคนเกดความรสกวาเปนความจาเปน (ใหม)ในชวต มากกวามอาหารไวในครวเรอน หรอมคาใชจายในการศกษาสารองไวสาหรบบตรหลาน เปนตน ในเรองพฤตกรรมทางเศรษฐกจนเมอวเคราะหเขากบหลกธรรมในพระพทธศาสนาแลว จะเหนไดวาทกเรองมจดอยทตวของมนษยเองกอน ไมวาจะเปนการผลต การบรโภคหรอการวภาคแบงปนกระจายรายไดกตาม จะเรมทตวบคคลวาจะตองรจกประมาณตนกอน การรจกประมาณ หรอการรจกพอด (หรอในเศรษฐกจพอเพยง เรยกวา “ ความพอเพยง” “ความพอประมาณ”) นน ทางพทธศาสนาเรยกวา “มตตญตา” หรอ หากเปนการพอเพยงในการบรโภคอาหาร กเปนโภช

เนมตตญตา เปนตน๘๒

ในองคธรรมทกลาวถงธรรมอนทาใหเปนสตบรษ หรอคณสมบตของคนด คอ สปปรสธรรม ๗ ไดกลาวไวมดงน

๑) ธมมญตา ความรหลก รจกเหต รกฎเกณฑเหตผล

๒) อตถญตา ความรจกอรรถ ,รความหมาย , รจกผล รประโยชนอนพงประสงค , รเหตรผล ฯลฯ ๓) อตตญตา รจกตน , รจกฐานะ , ความร – ความสามารถความถนด เปนตน ฯลฯ ๔) มตตญตา ความรจกประมาณ , ความพอด, รจกบรโภค ปจจย ๔ , รจกเหตผลการบรโภคทรพย ฯลฯ ๕) กาลญตา การรจกกาล รจกเวลา อนเหมาะสม ,รจกเวลาทจะ ตองใชในกาล ทางาน , ตรงเวลา ,เปนเวลา ฯลฯ ๖) ปรสญตา รจกบรษท , รจกชมชน , รกรยาทจะประพฤต รจกทประชมทตนรวมอย ฯลฯ ๗) บคคลญตา ความรจกบคคล , ความแตกตางระหวางบคคล อธยาศย , ความสามารถของบคคล ฯลฯ

๘๒ พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต), พจนานกรมพทธศาสตร ,หนา ๑๙๘.

๑๓๔

สปปรสธรรม ทง ๗ ดงกลาวขางตนนถอเปนองคธรรมสาคญ สาหรบทงบรรพชตและฆราวาส ในการดารงชวตอยในความด หรอเปนคณเครองเกอหนนความดทเดยว กลาวเฉพาะในขอ “มตตญตา “ ความพอดและความพอประมาณในการบรโภคนน มไดหมายความถงแตเฉพาะในเรองของวตถหรอปรมาณเทานน หากยงจะตองมองลกลงไปใหถงคณคาของสงบรโภคนนดวยวาเปน “คณคาแท” หรอ “คณคาเทยม” วาบรโภคไปเพออะไร เพอความอยรอดของชวต หรอเพราะเหตแหง “ความฟมเฟอย” หรอแมแตกบของใชสอยกดจะตองคานงถงวา ใชเพอความจาเปนอะไร ดงทพระภกษสงฆจะไดรบการสอนในเบองแรกให”ปฏสงขา-โย” (ขาพเจาพจารณาแลวจงเสพปจจย) โดยพจารณาใหเหนคณคาแทในการบรโภค เชน เสพอาหารเพอหลอเลยง

ชวต เพอสขภาพ ดงนเปนตน๘๓ การพจารณาอยางนจะเปนเหตใหเบยดเบยนสงมชวต และ

ทรพยากรธรรมชาตตาง ๆ นอยลง เปนการมองเหนความสมพนธทดระหวางชวตกบธรรมชาต ซงจะกอใหเกดความรกและไมทาลายธรรมชาตอกดวย สาหรบการบรโภคของพระภกษสงฆนนในทางพระพทธศาสนาไดวางหลกการในการบรโภคไว กลาววา ...ภกษชอวาเปนผรจกประมาณในโภชนะอยางไร ?ดกรผมอาย ภกษในธรรมวนยน พจารณาโดยแยบคาย แลวจงฉนอาหาร ไมฉนเพอเลน ไมฉนเพอมวเมา ไมฉนเพอประดบ ไมฉนเพอตกแตง ยอมฉนเพอการดารงอยแหงกายนเพอยงกายให

เปนไป เพอกาจดความเบยดเบยน เพอจะอนเคราะหพรหมจรรย ดวยความ คดเหนวาเพราะเหตทฉนอาหารน เราจะกาจดเวทนาเกาเสยดวย จะไมใหเวทนา ใหมเกดขนดวย ความทกายเปนไปไดนาน ความไมมโทษ และความอยสาราญ จกมแกเรา ดกรผมอาย ภกษเปนผร ประมาณในโภชนะอยางนแล...

๘๔

๘๓ พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต), การพฒนาทยงยน , หนา ๑๙๙. ๘๔ ส.สฬา. (บาล)๑๘/๑๒๐/๙๘-๙๙ ม ส.สฬา. (ไทย) ๑๘/๑๒๐/๑๔๔.

๑๓๕

อยางไรกตาม ความพอประมาณและความพอดของบรรพชต กสามารถทจะนามาเปนแนวทางในการบรโภค ไมวาจะเปนโภคทรพยใด ๆ ของฆราวาสกได หากการบรโภค นน เปนไปเพอดลยภาพของชวต คอ จดทความพงพอใจบรรจบกบคณภาพของชวต และควรจะหมายรวมไปถงคณภาพของแหลงผลตโภคทรพย คอ ระบบนเวศทงมวลดวย ในปรชญาเศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจากพระราชดารของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ใหความสาคญกบการพอประมาณในการบรโภคเปนอยางมาก และทรงแสดงใหเหนเปนตวอยางของความพอประมาณ ประหยด มธยสต ตลอดมาขาราชบรพาร ผรบใชใกลเบองยคลบาทในงานดานการพฒนา มาเปนเวลาหลายสบป ผหนงเลาวา ดนสอททรงใชในการทรงงานทปกไวในกระเปาฉลองพระองคดานซาย นนจะทรงใชจนกดและเหลาตอไปไมได จงจะทง๘๕แสดงถง

ความไมฟมเฟอย สรยสราย ซงพระองคทรงประพฤตปฏบตมาจนตลอดพระชนมชพและทรงแนะนาใหประชาชนโดยเฉพาะเกษตรกรใหมชวตอยอยางประหยดอดออม และพอประมาณ ซงสงเคราะหเขาได กบหลกธรรม เรอง “มตตญตา” นนเอง อยางไรกด โดยทจดของเศรษฐศาสตรอยทการบรโภค พระธรรมปฎก(ป.อ.ปยตโต) ไดกลาวไวในเศรษฐศาสตรชาวพทธวา……..๘๖

…เศรษฐศาสตรของชาวพทธปรากฏตวอยในหลก ทเรยกวา“โภชเน มตตญตา” หลก นมกลาวอยเสมอแมแตในโอวาทปาตโมกขทเราเรยกวา หวใจของพระพทธศาสนากระบไววา

“ มต.ตญ.ตา จ ภต.ตส.ม” ความประมาณ ในการบรโภค ร จกประมาณ คอ ร จกพอด ความพอประมาณ คอความพอด คาวา มตตญตา คอ ความรจกพอด

เปนหลกสาคญกระจายอยทวไป ในสปปรสธรรม ๗ ประการกมโดยเฉพาะในหลกการ บรโภคจะมมตตญตานเขามาทนท… ๘๕ สเมธ ตนตเวชกล ดร.,ใตเบองพระยคลบาท ,(กรงเทพมหานคร : สานกพมพมตชน , ๒๕๔๓), หนา ๕๒.

๘๖พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต) , เศรษฐศาสตรแนวพทธ , พมพครงท ๕ (กรงเทพมหานคร : มลนธ

โกมล คมทอง, ๒๕๔๕), หนา ๓๗.

๑๓๖

ซงกหมายความวา มตตญตา ความรจกพอดและพอประมาณในการบรโภคปญหามวา ความพอด จะมอยแคไหนกขนอยกบความเปนเหตเปนผลของแตละคน แตในกรณของพระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต) ไดกลาววา ความพอด “หมายถงความพอดทใหคณภาพของชวตมาบรรจบกบความพงพอใจ ดงขอปฏบตของพทธศาสนกชนโดยเฉพาะพระสงฆจะมสตรทวา “ปฏสง.ขา โยนโส ปณ.ฑปาต” “ เนว ทวาย น มทาย น มณฑนาย (มใชเพอสนกสนาน ลมหลง ฟมเฟอย) “ยาเทว อมสส กายส ส แตบรโภคเพอความสถตยดารงอย

๘๗

ความพอดทหมายถง คณภาพของชวตมาบรรจบกบความพงพอใจนนเปนสมพนธภาพของบคคลตอสถานภาพทตนเปนอย เปนการใชปญญาใหทราบถงจดดลยภาพวาอยตรงไหน มปญญาทราบวาการบรโภคปจจย ๔ นน เปนไปเพอดารงชวตและดารงธรรมชาต โดยไมเบยดเบยนกนหรอเพราะคณคาเทยม คอ ความฟงเฟอเหอเหม เปนตน

ในเรองของความพอประมาณ อยางมเหตผลน พระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดทรงยาเตอนอยเสมอ ทงในขณะททรงงานในถนทรกนดารอยกบเกษตรกรทงหลายและในพระราชวโรกาสทจะทรงมพระราชดารสแกประชาชนคนไทยโดยทวไปโดยเนนถงพฤตกรรมการบรโภคนน “พอประมาณ – มเหตผล” เชน

๘๘

“…ฉนพดเศรษฐกจพอเพยง ความหมายคอทาอะไรใหเหมาะสมกบฐานะของตวเอง คอ ทาจากรายได ๒๐๐ - ๓๐๐ บาท ขนไป เปน ๒ หมน ๓ หมนบาท คนชอบเอา คาพดของฉน เศรษฐกจพอเพยงไปพดกนเลอะเทอะเศรษฐกจพอเพยง คอ ทาเปน Self – Sufficiency มนไมใชความหมายแบบทฉนคด ทฉนคดคอ เปน Self - Sufficiency

of Economy เชนถาเขาตองการด T.V. กควรใหเขามดไมใชไปจากดเขาไมใหซอ T.V. ดเขาตองการด เพอสนกสนานในหมบานไกล ทฉนไปเขาม T.V. ดแตใชแบตเตอร เขาไมมไฟฟา แต Sufficiency นนม T.V. เขาฟมเฟอย เปรยบเสมอนคนไมมสตางคไป ตด Suit และยงใส เนคไท Versace อนนกเกนไป...”

๘๗ พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต), เศรษฐศาสตรแนวพทธ , หนา ๓๙. ๘๘ พระบาทสมเดจพระเจาอยหว, พระราชดารส ,พระราชทานเมอวนท ๑๗ มกราคม ๒๕๔๔

ณ พระตาหนกเปยมสข วงไกลกงวล หวหน

๑๓๗

หลกความพอด และพอประมาณดงกลาวขางตนน มไดหมายถงการงดเวนและประหยดเกนสมควร หากแตอยในความพอดและมเหตผล การบรโภคในลกษณะนนอกจากทาใหมประโยชนตอชวตของตนแลวยงเปนการลดการเบยดเบยนในสงคมสนเปลองทรพยากรนอยและเออประโยชนตอสภาพแวดลอมไปดวยในตว

กลาวสาหรบ องคธรรมเรอง มตตญตา น จะเหนไดวาสงคมไทยในปจจบนไดละเลยและเหนความสาคญนอยมาก นบแตทระบบเศรษฐกจไทย เปลยนแปลงการทามาหากน ทาเพอกนเพออยมาสระบบทาเพอขาย (Trade Economy) ในระบบเศรษฐกจทนนยม หลงจากทไดมการพฒนาประเทศอยางเปนระบบ แบบแผน เมอ ๕ ทศวรรษทผานมา การเรงรดพฒนาตามกระแสโลกาภวตนนนไดกอใหเกดผลกระทบตอ วถชวต สงคม วฒนธรรม และสภาพแวดลอมของประเทศไทยอยางรนแรงทสด ระบบเศรษฐกจดงเดม ทเปนการทามาหากน ของคนไทยซงเชอมโยงแนบแนน กบชมชน ภม – สงคม ธรรมชาตสงแวดลอมตองเปลยนแปลงไปจากการพงตนเองทาเพอกนเพออยมาเปนระบบการคาเสรทตองทาเพอแขงขนกนขายใหไดผลประโยชนมากทสดและเรวทสด ความโลภนเองทาใหตองเสยดลทางเศรษฐกจ เสยสมดลทางธรรมชาต พงตนเองไมได และทาลายสงแวดลอมลงไปอยางรวดเรว และยงไปกวานน การพฒนาทผานมาในประเทศไทยนน ทาใหทอดทงเกษตรกรและเกษตรกรรมดงเดม ตลอดจนพระพทธศาสนา ซงเปนสวนหนงของชวตคนไทย และเปนรากฐานของวฒนธรรมและการพฒนาชวตและสงคมไทยมาชานาน๘๙

การทพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ไดพระราชทานปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมาใหเปน

แนวทางดาเนนชวต ของประชาชนชาวไทยทงหลายนนมใชเปนการเสนอแนะใหผนเปลยนวถชวตไปเปนการถอยหลงเขาคลอง หากเปนการเตอนสตให “เดนทางสายกลาง” และ “ประมาณตน” ในยามวกฤตและหนมาใชแนวทางการดาเนนชวตทพอประมาณและพอเพยง เพอวางรากฐานการพฒนาของประเทศใหมนคงเพอจะกาวไปขางหนา ใหไดเสยกอน เกยวกบเรองน มพระราชดารสวา

๘๙ ศ.น.พ.ประเวศ วะส , พทธเกษตรกรรมกบศานตสขของสงคมไทย ,หนา๑๓.

๑๓๘

...คนอนจะวาอยางไรกชางเขา จะวาเมองไทยลาสมยวาเมองไทยเชย วาเมองไทย

ไมมสงททนสมย แตเราพอม – พอกน และขอใหทกคนมความปรารถนาทจะให เมองไทย พออย พอกน มความสงบ และทางานโดยตงอธษฐาน ตงปณธาน ในทางนทจะใหเมองไทยอยแบบ พอกนไมใชวาจะตองรงเรองอยางยอดแตวาเรา มความพออยพอกน มความสงบ เปรยบเทยบกบประเทศอนๆถาเรารกษาความ พออยพอกน นไดเราจะ ยอดยงยวดได…๙๐

นอกไปจากนยงทรงแนะนาใหประพฤตปฏบตและฝกตนเองใหมเหตผลและตงตนอยใน

ความพอด๙๑ เชน

“…เศรษฐกจพอเพยงทไดยาแลว แปลเปนภาษาองกฤษวา Self – Sufficiency economic ใครตอใคร ตอวาวาไมม Sufficiency Economic แตวาจะเปน คาใหมของเรากได คอหมายความวาประหยด แตไมใชข เหนยว ทาอะไรมความ

อะลมอะลวยกนทาอะไรดวยเหตดวยผล จะเปนเศรษฐกจพอเพยงแลวทกคนจะม ความสข...”

การทาความเขาใจอยางถกตองกบคาวา “มตตญตา”จะตองพจารณาไปถงวา ความพอประมาณ คอความไมตองการการบรโภคทเปนคณคาเทยมหรอแมแตคณคาแทกมใหบรโภคมากจนเกนไป ไมใหนาหนกแกความตองการประเภทเสพสงปรนเปรอ แต “ควรจะมความตองการคณภาพชวต” และคนทมความเพยงพอในการบรโภคยงตองมคณภาพชวตทดดวยกลาว คอ แมจะไมมฟงเฟอ ฟมเฟอย แตมการบรโภคทด มประโยชนแมจะมราคาถก รวมถงความเปนอยในสภาพแวดลอมทดดวย เชนเดยวกบ “สนโดษ” นนเอง

๙๐ พระบาทสมเดจพระเจาอยหว , พระราชดารสเนองในพธเฉลมพระชนมพรรษา , ณ ศาลาดสดา

ลย พระราชวงดสต , ๔ ธนวาคม ๒๕๑๗.

๙๑ พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ,พระราชดารสเนองในพระราชพธเฉลมพระชนมพรรษา ณ ศาลา ดสดาลย สวนจตรลดา , ๔ ธนวาคม ๒๕๔๓.

๑๓๙

โดยสรป “มตตญตา” คอ การรจกประมาณและพอดในการบรโภคซงเปนหลกการสาคญในปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจากพระราชดารเชนเดยวกน ทมงเนนใหทกชวตมความพอด และพอเพยงในการบรโภค เพอเปนพนฐานของการพฒนาคณภาพชวตของตนเองโดยไมเบยดเบยนผอน และเปนการรกษาคณภาพของธรรมชาตและสงแวดลอมดวย ดงจะเหนไดจากโครงการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดาร นน นอกจากจะเรยบงาย ประหยด แลวยงมหลกทเรยกวา Environmental Sound Development หรอ หลกการพฒนาทคานงถงการไมทาลายสงแวดลอมอกดวย ๓.๔.๕ เศรษฐกจพอเพยงกบหลก “ การไมเบยดเบยน ”

กลาวแลวในสวนทวาดวย “มตตญตา” วา ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจากพระราชดาร นน นอกจากจะสอนใหประชาชนชาวไทยโดยเฉพาะอยางยงเกษตรกรในทองถนชนบท ใหมตตญตาใชหลก “การพงตนเอง” หลก “ความสนโดษ” และการรจกประมาณในการบรโภคแลว ยงเนนถงเรองหลกการพฒนาทไมเปนการทาลายสภาพแวดลอม (Environmentally Sound Development) การไมทาลายตนเองและผอน ซงครอบคลมอยในหลก อหสา สพ.พ ปาณาน ๙๒ อนไดแกการไมเบยดเบยนชวตทงปวง ซงรวมอยในระบบนเวศ (Eco – System) ดวย ๙๓

การไมทาลายและไมเบยดเบยน การพฒนาคณภาพชวตของบคคลใหมงสวถชวตทดงาม

ทงทางกายและทางจต มความพอด – พอเพยง ตลอดจนการใหความสาคญและเคารพตอคณภาพของระบบนเวศ ซงเออประโยชนแกชวตมนษยอนเปนหลกในพระพทธธรรมนนสอดคลองกบแนวทางของปรชญาเศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจากพระราชดารอยางเหนไดชด คณคาทางจรยธรรมและคณคาทางนามธรรมน จะไมเคยเหนปรากฏในหลกทฤษฎทางเศรษฐศาสตรกระแสหลก นบแต Adam Smith เปนตนมา สงทนาจะเปนขอพจารณาวเคราะห สาหรบหลกพระพทธธรรมกบปรชญาเศรษฐกจพอเพยงทอยในแนวเดยวกนกคอ การมงเนนทคณภาพชวตและคณคาของมนษยเปนเบองตน และการนนตองเปนไปเพอการทงตนเองและผอน เพอปทางไปสเปาหมายระดบสงขนไป คอ สมปรายกตถะ อนเปนประโยชนและคณคาทางจตใจ จนถงปรมตถ คอ จดหมายสงสด ๙๔

๙๒ ข.ธ.(บาล) ๒๕/๒๗๐/๖๓. ๙๓ พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต), เศรษฐศาสตรแนวพทธ , หนา ๔๐. ๙๔ อ.ง. ปจก . (ไทย), ๒๒๕/๔๓/๖๘–๖๙.

๑๔๐

ดงกลาวแลวในเบองตน งานพฒนาในโครงการอนเนองมาจากพระราชดารทเปนรากฐานของปรชญาและแนวคดเศรษฐกจพอเพยงนน จะตองสอดคลองกบสภาพความเปนอยและระบบนเวศโดยรวมของธรรมชาต ตลอดจนสภาพทางสงคมของ ชมชนนนๆ ทรงระมดระวงถงการไมทาอะไรใหเปนการทาลายหรอกอใหเกดความเสอมโทรมหรอผดปกตขนกบสภาพแวดลอม เปนอยางยง ดงเชนเรองของการปลกปานน กทรงหามการปลกปาดวยความไมเขาใจ เชน ปอกเปลอกหนาดน ซงมคณคาออกทงไป และปลกพนธไมซงไมเหมาะสมกบทองถนและระบบนเวศในบรเวณนน นอกจากตนไมจะตายโดยไมไดประโยชนอะไรแลวยงเปนการทาลายสภาพแวดลอม

อกดวย แนวความคดทลกซงน เปนทมาของทฤษฎ “ปลกปาโดยไมตองปลก” ๙๕ ซงเปนท

ทราบกนโดยทวไป

นอกไปจากน การเรงรดพฒนาเศรษฐกจตามแนวทนนยมเสรดวยการเรงรดการผลตและการสงออกนน มผลกระทบตอการใชทรพยากรธรรมชาต แรงงานและสภาพแวดลอมดงไดกลาวแลวเปนจานวนมาก ในชนบท การปลกพชเชงเดยวทาใหมการเรงผลผลตดวยการใชปยและสารเคมอยางตอเนอง ทาใหโครงสรางของทรพยากรดนและนาเสอมโทรม และเมอดนเสอมคณภาพใชทาการเพาะปลกไมไดอกตอไป กถกทงรางและมการเปดพนทใหมดวยการบกรกปาทอดมสมบรณเพอทากนตอไป อนเปนการเบยดเบยน และทาลายสภาพแวดลอมและระบบนเวศของธรรมชาตอยางรนแรง ซงตรงกนขามกบเกษตรกรรมในระบบเศรษฐกจพอเพยง ทเกษตรกรทากนเพอตนเองและเพอขายในชมชนนน กลบมการอนรกษมากและเบยดเบยนธรรมชาตนอย เพราะผลต “พอเพยง” ไมโลภมาก ไมทาลายมาก และกจกรรมททาในระดบทไมกวางขวางใหญโตมากนก กลบเปนการหมนเวยนใหคณภาพสงแวดลอมดขนโดยธรรมชาต และมการปรบฟนฟปรบตวเองไดโดยธรรมชาตอกดวย การผลตดวยวธธรรมชาต และไมใชเทคโนโลยสงมากนกในระบบเศรษฐกจพอเพยง จะชวยใหเกษตรกรสามารถพงตนเองได โดยไมตองกหนยมสน เพอลงทนมากทางดานกจกรรมการเกษตร การผลตและการบรโภคกจะมแนวทางทไมเปนการทาลายทรพยากร และกอใหเกดของเสยมากเกนไป เปนการสรางดลยภาพระหวางชวตกบธรรมชาต ทจะเกอกลตอกนและอยรวมกนดวยความศานต ความจรงเรองการละเมดเบยดเบยนทงตอตนเอง ผอน และธรรมชาตนน กมอยในหลกพทธธรรมโดยทวไปแลว เชน ศล ๕ ศล ๘ และศล ๑๐ อนเปนศลขนพนฐานสาหรบฆราวาสหรอผครองเรอนโดยทวหลาย และศลนนกมไดหมายความเพยง ความประพฤตดงาม กายและวาจา

๙๕ มนญ มกขประดษฐ , ประทปแหงแผนดน , พมพครงท ๓ ,(กรงเทพมหานคร : สานกพมพเทวนต เซนจร ,๒๕๓๖), หนา ๙๘.

๑๔๑

สจรตเทานน หากยงหมายถงอาชวะสจรตดวย๙๖ การประกอบสมมาชพ ดวยการไมเบยดเบยนชวตและธรรมชาต ถอเปนการอาชวสจรตตามแนวพทธธรรมและปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงอยางหนงดวยในเรองของศลอนเปนสกขาขนตาสด แตมขอบเขตมากและแบงไดเปนหลายระดบนน พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต) ไดกลาวไวในพทธธรรม ๙๗ วา

…ศลครอบคลมถงการแสดงออก และการบงคบควบคมตนเอง ดานภายนอกทงหมด ความสมพนธกบสภาพแวดลอมทงทางสงคมและธรรมชาตเกณฑอยางตาสดของศลคอไม เบยดเบยน ผอน (เชนเดยวกบการไมเบยดเบยนตนเองดวย) ไมทาลายสภาพแวดลอม ทางสงคมทเกอกลแกชวตทดงาม หรอเกอกลแกมรรคนน ตอจากนนไดแกการฝกฝน ทางวนย เพอความดงามยงขนไป ใหสามารถกวานนกกาวไปถงการทาการตางๆ ทเกอกลแกผอน ชวยเสรมสรางจดสรรสภาพแวดลอม ซงปดกนโอกาสแหงความชวราย

เพมพนโอกาสแหงการ ดาเนนชวต และการปฏบตกจเพอความดงามหรอคณคายง ๆ ขนไป… เกษตรกรรม “ทฤษฎใหม” ในกระบวนการของเศรษฐกจพอเพยงนน วางแนวทางใหเกษตรกร สามารถพงตนเองได ในระดบหนง เพอเปนฐานของการใหความรวมมอชวยเหลอแกชมชนตอไป ขอบเขตของเกษตรกรรม “เพอทากน” เอง เหลอจงขายในชมชน อนเปนกจกรรมขนาดเลกหรอไมใหญโตมากน จงเปนการปฏบตตามศลในหลกพทธธรรม คอ การดารงตนอยดวยดในสงคม ไมเปนการเบยดเบยนตนเอง ผอน และธรรมชาตในหลกการของเศรษฐกจพอเพยง และหลกพระพทธธรรมนนเอง ซงในเรองดงกลาวน จะเหนไดชดวา ทรงเนนถงความพอด และความเหมาะสมเพยงพอแกอตภาพ ไมโปรดทจะใหทาสงใหญโตเกนตว อนเปนการเบยดเบยนตนเองและทรพยากรธรรมชาตเสมอมา ดงพระราชดารสทวา “ …ทาโครงการอะไรจะตองนกถงขนาดทเหมาะสมกบทเรยกวา อตภาพ หรอกบสงแวดลอม” และ๙๘

๙๖ Danai Chanchochai ,Dhamma Moments , (Bangkok , DMG,books 2003),P.86.

๙๗ พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต) ,พทธธรรม, ฉบบปรบปรงและขยายความ ,(กรงเทพมหานคร :

มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย , ๒๕๓๘) ,หนา ๙๑๕. ๙๘

สานกงานคณะกรรมการพเศษเพอประสานงานโครงการอนเนองมาจากพระราชดาร(สานกงาน กปร.), พระบาทสมเดจพระเจาอยหวกบการพฒนาประเทศ ,(กรงเทพมหานคร : ๒๕๔๐), หนา ๑๑๗.

๑๔๒

…บางคนวาโครงการตามพระราชดารน เปนโครงการแบบไมใชวชาการ ชนสง ไมใช ใชวชาการชนสงทงหมดแตมวธมองทศนะตองมองแบบกนเอง วาจะทาอะไรเลก ๆทาอะไรทไมวนวายใหญโตจนเกนไป แตกอนคดมาตลอด

วา Small is beautiful …

จากพระราชดารสนแสดงใหเหนชดเจนวาทรงยดถอหลกของความพอเพยง พอประมาณ

ในทกโครงการอนเนองมาจากพระราชดาร เนองจากการทาอะไรคอยเปนคอยไป และพอดพอ ประมาณกบอตภาพของตนเองนนเปนการละความโลภและไมเบยดเบยนตนเองและผอนตลอดจนทรพยากรธรรมชาต ซงเปนของสวนรวม ดงทมพระราชดารสวา ...คนเราถาพอในความตองการ มนก มความโลภนอยเมอมความโลภ นอย กเบยดเบยนคนอนนอยถาประเทศใด มความคดอนนมความคดวาทา อะไรตองพอเพยง หมายความวา พอประมาณ ซอตรงไมโลภอยางมาก คนเรากอย เปนสข… ๓.๔.๖ ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงกบหลกธรรมในพระพทธศาสนาโดยทวไป โดยทปรชญาเศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจากพระราชดาร มความเกยวพนกบการดาเนนชวตของบคคลและสงคมทกระดบ ทงประเทศ มใชเฉพาะจะเกยวของแตภาคเกษตรกรรมในชนบทเทานน และโดยทไดทรงยดถอหลกพทธธรรมเปนแนวทางดาเนนการพฒนามาโดยตลอด ดงนนแนวทางการดารงชวต ของประชาชนในทกระดบชนทไดทรงพระราชทานไวนน จงสอดคลองกบหลกธรรมในพระพทธศาสนาเกอบทงสน เรมจากหลกการใหญของการดารงชพเปนปฐม คอ การใหปฏบตตนอยในหลก การเดนสายกลาง หรอ หลกมชฌมาปฎปทา ในพระพทธศาสนา ซงหลกการนไดถกนามาใชเปนหลก ในการพฒนาประเทศโดยแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหง ชาตฉบบท ๙ ไดนอมนาไปเปนปรชญาหลกในการกาหนดแผนพฒนาฯ ของชาตดวยแลว นอกไปจากนหลกพทธธรรมทสาคญเรองอน เชน ความสนโดษ มตตญตา การพงตนเอง และการไมเบยดเบยน กลวนแลวแตสอดคลองและตรงกบแนวพระราชดาร ตาง ๆ ทไดพระราชทานไวทงสน ดงไดกลาวมาแลวในแตละหวขอตามลาดบ อยางไรกด ยงมขอธรรมอน ๆ ทเกยวเนองกบปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจากพระราชดารอยอกมาก เชน ความขยนหมนเพยร ความไมโลภ การแบงปนและการให และการรรกสามคค ฯลฯ ดงนนในบทยอยนจะไดกลาวรวมและวเคราะหถงหลกพทธธรรมทเกยวเนองกบ

๑๔๓

ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง และ โครงการอนเนองมาจากพระราชดาร โดยทวไป ใหครอบคลม พอสงเขปตามลาดบหวขอดงตอไปน

ก. ความขยนหมนเพยร (วรยะ) ความขยนหมนเพยร เปนคณสมบตพนฐานทสาคญอยางยง ในปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงทใชกบประชาชนทงชาตโดยเฉพาะอยางยงเกษตรกรผทาเกษตร “ทฤษฎใหม” ซงเปนกระบวนวธหนงของเศรษฐกจพอเพยง เนองจากตองมความมานะ บากบน หมนเพยร เปนประการแรก ในการเพาะปลกพชหลายอยางหมนเวยนกนไปเพอใหพงตนเองได และมพอกน ความขยนหมนเพยรนเปนกญแจสาคญในการทจะนาชวตใหอยรอดและนาพาไปสอนาคตทดขนได และไมเพยงแตเกษตรกรททางานเกษตรกรรมเทานน หากแต “ความเพยร”น คอ สงทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดทรงแนะนาใหพสกนกรชาวไทยทงมวลนอมนาไปปฏบต ดงเชนในพระราชนพนธ เรองพระมหาชนก เปนตน ในหลกพทธธรรม ไดกลาวถง “ความเพยร” ไวหลายประการดวยกนแตทรวมถงหลกในการดารงชวตทจาเปนอนๆดวยกมเชนในหลกคาสอนเรอง ทฏฐธมมกตถสงวตตนกธรรม ๔ คอ๙๙

๑) อฏฐานสมปทา การถงพรอมดวยความขยนหมนเพยร ๒) อารกขสมปทา การถงพรอมดวยการเกบรกษาทรพย ๓) กลยาณมตตตา รจกสมาคมคบหากบคนด ๔) สมชวตา รจกจบจายใชสอยเพยงพอประมาณ ดงกลาวแลวในบททวาดวย “สนโดษ” และนอกไปจากนยงมในองคธรรมวาดวย ปธาน คอ ความเพยรชอบทเปนสมมาวายามะ ม ๔ อยางคอ ๑) สงวรปธาน เพยรระวงบาปกศลทยงไมเกดมใหเกด ๒) ปหานปธาน เพยรละบาปอกศลทเกดขนแลว ๓) ภาวนาปธาน เพยรเจรญทากศลธรรมใหเกดขน ๔) อนรกขนาปธาน เพยรรกษากศลธรรมทเกดแลวไมใหเสอม เปนตน

๙๙ อง อฏฐก. , ๒๓/๑๔๕/๒๙๔.

๑๔๔

นอกไปจากน พทธธรรม ยงไดกลาวไวในสวนหมวดธรรมทเรยกวา พละ ๕ หมายความถงพลงทจะทาใหเกดความมนคงปราศจากความเกยจคราน และความประมาทในการทากจการงานมดงน ๑๐๐

๑) สทธา ความเชอ ๒) วรยะ ความเพยร ๓) สต ความระลกได ๔) สมาธ ความตงจตมน และ ๕) ปญญา ความรทวชด

เกยวกบเรองความเพยรในทฤษฎใหม ทรงมพระราชกระแสวา๑๐๑ เมอเปนทฤษฎใหมแลว กมาเขาเปนเรองของเศรษฐกจพอเพยง คนททาน ตองไมฟงซาน ไมฟงเฟอ ไดเขยนไวในทฤษฎนนวาลาบากเพราะผทปฏบต ตองม ความเพยร และตอง อดทน ไมใชวาทางายๆ ไมใชบอกวาเปนทฤษฎ ของในหลวงแลวจะทาไดสะดวก และไมใชวาจะทาไดทกแหงตองเลอกทถาคอยๆ ทาไปกจะสามารถขยายความคดของทฤษฎใหมนไปไดโดยดดแปลงทฤษฎนแลว แตสภาพของภมประเทศหรออาจจะชวยสภาพภมประเทศโดยหาแหลงนาเพมเตม และ …ดงนถงบอกวา เศรษฐกจพอเพยง และ ทฤษฎใหม สองอยางนจะทาความ เจรญแกประเทศได แตตองม ความเพยรแลวตองอดทนตองไมใจรอนตองไมพด มาก ตองไมทะเลาะกน ถาทาโดยเขาใจกนเชอวาทกคนจะมความพอใจได… เรองของความเพยรน พระบาทสมเดจพระเจาอยหวเองนอกจากจะทรงสงสอนแนะนาใหผอนประกอบ “ความเพยร” แลว ยงทรงใชความเพยรมาใชในการทรงงานอยางตอเนองและไมเคยทอถอย ความเพยรในพระบาทสมเดจพระเจาอยหวนนเปนความเพยรพยาม ทมความเขมแขงทจะกระทาในสงทถกตองชอบธรรม เพอนาความผาสกมาใหแกราษฎรชาวไทย ดงทประจกษกนมาแลวตลอดระยะเวลาครงศตวรรษนนเอง

๑๐๐ พระธรรมปฎก , พจนานกรมพทธศาสตร , ฉบบประมวลธรรม,หนา ๘๗. ๑๐๑

พระบาทสมเดจพระเจาอยหว, พระราชดารสในโอกาสวนเฉลมพระชนมพรรษา, ๔ ธนวาคม ,๒๕๔๑.

๑๔๕

ข. ทานและการให (ทาน) ทานและการให เปนคณธรรมและขอปฎบตทพงประสงคในปรชญาเศรษฐกจพอเพยงทสาคญยงอกประการหนง เนองจากทานและการใหตลอดจนการเออเฟอเผอแผซงกนและกนนน เปนคณธรรมทเคยงคขนานไปกบการไมโลภ ไมเบยดเบยน และการไมแขงขนชงดกน หลกของทานและการใหปนนน เปนหลกการดารงชวตททรงแนะนาสงสอนใหประชาชนปฏบตอยเสมอ ซงตรงกบหลกธรรมในพระพทธศาสนาอกเชนกน ในเรองของการใหทานนน ทรงปฏบตใหเหนเปนตวอยาง ทงในการให อามสทาน และ ธรรมทาน (การใหความร – แนะนาสงสอน) ทงในเรองของปาฎบคคลกทาน (การใหจาเพาะกลมบคคล) และสงฆทาน (การใหแกสวนรวม) ซงทรงปฏบตมาอยางมากตลอดพระชนมชพ ดงเปนทประจกษกนทวไปแลว เคยมพระราชดารส ในเรองทานและการใหนวา พระองคทรงใชหลก สงฆทานในการให คอ ใหเพอให และใหโดยไมเลอกทรกมกทชง ทรงใหทงพสกนกรชาวไทยและผอพยพทหนมาพงพระบรมโพธสมภารในฐานะเพอนมนษยผประสบกบความทกขยาก และทรงมพระราชดารสดวยวา เหตททฤษฎโดมโนมาหยดอยทเมองไทย โดยประเทศไทยไมลมสลายตามเพอนบานรอบขางทกประเทศไป กเพราะสงคมของเรายงเปนสงคมทใหกนอย คนทใหกนอยทาใหบานเมองเราอยรอดได๑๐๒

เรองทานและการใหนน เหนไดชดจากหลกการ “ขาดทน” คอ “กาไร” ดงทมพระราชดารสวา

๑๐๓ ...มชาวตางประเทศมาขอพบ เพอขอโอวาทเกยวกบการปกครองประเทศวาจะทาอยางไร จงไดแนะนาไปวาใหปกครองแบบคนจน แบบไมตดกบตารามากเกนไป ทาอยางสามคค และมเมตตากนกจะอยไดตลอดไป ไมเหมอนกบคนททาตามวชาการทเวลาเปดตาราแลว ไมรวาจะทาอยางไร ลงทายกตองเปดหนาแรกเรมตนใหม ถอยหลงเขาคลอง ถาเราใช ตาราแบบอะลมอะลวยกนในทสดไดเปนการด ใหโอวาทไปวา “ขาดทนเปนการไดกาไร ของเรา”

๑๐๒ สเมธ ตนตเวชกล ดร., ใตเบองพระยคลบาท , พมพครงท ๓ (กรงเทพมหานคร : สานกพมพมตชน , ๒๕๔๓, หนา ๒๑๑.

๑๐๓ มนญ มกขประดษฐ ,ประทปแหงแผนดน,หนา ๘๖.

๑๔๖

หลกของทานและการใหนมอยดวยเชนกน ในองคธรรมขอทวาดวยบญกรยาวตถ ในหมวด ๓ คอ

๑. ทานมย การทาบญดวยการให ๒. ศลมย ทาบญดวยการรกษาศล และ ๓. ภาวนามย ทาบญดวยการเจรญภาวนา และในหมวด ๑๐ คอ ๑. ทานมย ๒. ศลมย ๓. ภาวนามย ๔. อปจายนามย (การประพฤตออนนอม) ๕. เวยยาวจมย (ขวนขวายรบใช) ๖. ปตตทานมย (เฉลยสวนความดใหผอน) ๗. ปตตานโมทนามย (ยนดในความดของผอน) ๘. ธมมสเสวนามย (ดวยการฟงธรรม) ๙. ธมมเทศนามย (การสงสอนธรรม) และ ๑๐. ทฏชกมม (การทาความเหนใหตรง) สาหรบพระบาทสมเดจพระเจาอยหว นน นอกจากพระองคจะทรงแนะนาสงสอนใหประชาชนชาวไทย “ให” กนแลว ยงทรงปฏบตพระองคในเรองการใหตลอดมาอยางเครงครดโดยเฉพาะในขอ ทหนงทวาดวย ทาน ในทศพธราชธรรม ซงทาใหพสกนกรใตเบองยคลบาทอยรมเยนเปนสขมาจนตราบเทาทกวนน กลาวกนวาทรงเปนพระประมของคเดยวในโลกทแมจะทรงเปนพทธมามกะแตกทรงเปนองคอครศาสนปถมภกทเกอหนนอปถมภคมครองแกทกศาสนา

ในประเทศไทยโดยทวหนากน ๑๐๔

๑๐๔ คณะกรรมการจดงานวนท ๕ ธนวามหาราช ครงท ๒๗, ๕ ธนวามหาราช มหามงคลเฉลมพระชนมพรรษา ๗๖ พรรษา ,(กรงเทพมหานคร : โรงพมพกรงเทพ จากด ,๒๕๔๖) ,หนา ๙๕.

๑๔๗

ค. ความไมโลภและความไมประมาท (อโลภะและอปปมาทะ) ปรชญาเศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจากพระราชดารในพระบาทสมเดจพระเจาอยหวนนเปนททราบกนดวา มงหมายเพอใหประชาชนในชาตมความพอเพยงในการดารงชวต ความพอเพยง หมายถงความพอดและความเปนเหตผล และตอง “ไมโลภ” เปนอยางมาก เศรษฐกจพอเพยงหรอการดาเนนชวตอยางมดลยภาพ และเปนทางสายกลางนน นอกจากจะหลกเลยงเรองความเปนวตถนยมแลว ยงสอนใหทกคนมภมคมกน กระแสความโลภและบรโภคนยมและตองตงตนอยในความ ไมประมาทดวย

ทรงมพระราชดารส ในเรอง ความไมโลภในเศรษฐกจพอเพยงวา ๑๐๕ …ทาอะไรตองพอเพยง หมายความวา พอประมาณไมสดโดง ไมโลภอยาง มาก คนเรากอย เปนสข พอเพยงนอาจจะมมาก อาจจะมของหรหรากได แตตองไมไปเบยดเบยนคนอน ตองใหพอประมาณตามอตภาพ… และ

...ทาโครงการอะไรกตองนกถง ขนาดท เหมาะสมกบท เ รยกวา อตภาพหรอ กบส งแวดลอม..ฉนนการทจะทาโครงการอะไรจะตองทาดวยความรอบคอบและ อยา “ตาโต” เกนไป ดงกลาวแลวในเบองตนวา ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง อนเนองมาจากพระราชดารของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวนน มไดจากดวงเฉพาะเกษตรกรหรอชาวไรชาวนาเพยงเทานน หากแตเปนปรชญาของการดารงชพของทกคน ทกอาชพ ทงอยในเมองหลวง เมองใหญ หรอในชนบทดวย ดงนนกจการใดกตามททกคนปฏบตอยในการดารงชวตจะตองยนอยในหลกแหงความพอด ไมเลงผลเลศ (ตาโต) ไมทมเทลงทนจนเกนกวาสภาพและเนอของงาน การกยมทนกจะตองกระทาดวยความเหมาะสม ไมใชกมาลงทนจนเกนตวเพราะหวงผลกาไรหรอผลไดแตประการเดยว ดงทปรากฎใหเหนในธรกจอสงหารมทรพยและการพฒนาทดนในยคกอนเศรษฐกจฟองสบจะแตก

๑๐๕ พระบาทสมเดจพระเจาอยหว,พระราชดารสเนองในวนเฉลมพระชนมพรรษา, ๒๕๔๑

๑๔๘

องคธรรมในพระพทธศาสนาทเกยวกบ “การไมโลภ” มอยใน กศลมล ๓ หรอรากเหงาของกศลและกากรทาความด คอ ๑) อโลภะ (ความไมโลภ ความคดเผอแผ เจอจาน , จาคะ) ๒) อโทสะ (ความไมคดปทษราย และมเมตตา) ๓) อโมหะ (ความไมหลง , ปญญา) ซงตรงขามกบอกศลมล ๓ คอ โลภะ โทสะ โมหะ และในกรรม ๒ ซงระบถง อกศลกรรม และ กศลกรรม อกศลกรรม คอ การกระทาอนไมด ไมฉลาด ไมเกดจากปญญา คอ การกระทาทเกดจาก โลภะ โทสะ โมหะ เปนตน ในเรองของความไมประมาทหรออปปะมาทะ น กเปนสวนสาคญอกสวนหนงของปรชญาเศรษฐกจพอเพยงทไดพระราชทานไว สาหรบประชาชนทกคน คอ ใหลวงรถงสถานภาพและสถานการณแวดลอมของทกคนอยเสมอจะไดไมถลาไปดวยความโลภ หรอ ความรเทาไมถงการณ กลาวอกนยหนงกคอ การรเทาทนสถานการณ มสตและรถงความเสยงภยทอาจจะบงเกดมขนอนเปนการสรางความปลอดภยใหกบตนเอง และความปลอดภยใหกบสงคม เปนตาขายแหงความปลอดภยทางสงคม (Social Safety Net) สวนหนงดวยการรเทาทนความเปลยนแปลง และการไมหลงกระแสนในปรชญานาของแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท ๙ ซงนอมนาเอาปรชญาเศรษฐกจพอเพยงไปเปนแนวทางนน กไดระบวา ๑๐๖

“...ในการพฒนาประเทศจะยดหลก “ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง” เปนปรชญานาทาง ใหการพฒนายดทางสายกลางอยบนพนฐานของความสมดลพอด และความพอประมาณ อยางมเหตผล นาไปสสงคมทมคณภาพ ทงทางเศรษฐกจ สงคม และการเมอง สามารถพงตนเอง มภมคมกนและรเทาทนโลก” ซงกเทากบวา การระมดระวงตวและตงตนอยในความไมประมาทมสต และมความพอด นนเอง

๑๐๖ สานกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคม

แหงชาต ฉบบท ๙, (๒๕๔๕ - ๒๕๔๙) ,(กรงเทพมหานคร : ๒๕๔๔), หนา ง.

๑๔๙

ในหลกของพระพทธศาสนานนกลาวถง อปปมาทะ วาเปนความไมประมาท หรอ ความมสตหรอความเพยรทมสต การดาเนนชวตโดยมสตเปนเครองกากบความประพฤตและการกระทาทกอยาง การระมดระวงตวไมยอมถลาลงไปในความเสอมรอบคอบดงพทธวจนะวา๑๐๗

…ธรรมเอก ทมอปการะมาก เพอการเกดขนแหง อารยอษฏางคกมรรค กคอ

“ความถงพรอมดวยความไมประมาท” …เราไมเลงเหนธรรมอน แมสกขอหนงซงเปนเหต ใหอารยอษฏางคกมรรคทยง ไมเกด กเกดขน ทเกดขนแลว กเจรญบรบรณ เหมอนอยางความถงพรอมดวย ความไมประมาทนเลย”

ซงองคธรรม ขอน เปนหลกสาคญอยในความไมประมาท ความมสตรเทาทนเหตการณ ในปรชญาเศรษฐกจพอเพยงนนเอง ง. หลกความรรกสามคค (สามคคธรรม) หลกความรรกสามคคและความมเมตตา หวงด เออเฟอตอกนเปนคณธรรมอกขอหนงททรงแนะนาสงสอนใหพสกนกร ปฏบตตอกนเสมอมา เนองจากความรรกสามคคและความมเมตตาตอกนนน จะสามารถเกอหนนนาพาใหประเทศชาต ดาเนนไปอยางมนคงสถาพร และสามารถเปนพละกาลงใหสามารถฟนฝาอปสรรค ปญหาทงปวงไปได ในเรองของความรรกสามคคนน เคยมพระราชกระแสวา๑๐๘

…ถาหากเมองไทย ไมใชความสามคค ไมเหนอกเหนใจกน ไมใชอะไรทพอรบกนได พอทจะใชได กคงจะไมไดทาอะไรหมายความวาทามาหากน กไมไดทามาหากนเพราะวา

ไมมอปกรณไมมความสงบจะตอง “รรก สามคค” หมายความวารจกการอะลมอลวยกน แมจะไมใชถกตองเตมทคอ หมายความวา ไมถกหลกวชาเตมทกตองใช

เพราะวาถาไมใช กไมมอะไรจะใช...

๑๐๗ พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต) , พจนานกรมพทธศาสตร ฉบบประมวลธรรม , หนา ๕๘. ๑๐๘ พระบาทสมเดจพระเจาอยหว , พระราชดารสเนองในวนเฉลมพระชนมพรรษา, ๔

ธนวาคม ๒๕๓๔.

๑๕๐

จากพระราชดารสนเหนไดชดเจนวา ทรงมงการประสานประโยชนกนและมงเนนประโยชนสวนรวมเปนหลก โดยใหคานงถงประโยชนสวนตนใหนอยลง ใหมการเสยสละและการให ใหมากดงทไดกลาวแลวมาตามลาดบในตอนตน และ นอกไปจากน ยงใหความสาคญแหงหลกสามคคธรรมอนเปนคณเครองทจะยงความสาเรจแกกจการทกประการได ดงพระราชดารสวา ๑๐๙

….ในการทางานทงปวงนน ทกคนจะตองตงใจจรงอดทนและขยนหมนเพยร ซอตรง เหนอกเหนใจกน ถอยทถอยอาศยกน มเมตตา มงด มงเจรญตอกน ยดมนใน สามคคธรรม ความสจรตทงในความคดและการกระทา ถอเอาความมนคง และ ประโยชนรวมกนเปนจดหมายสาคญ… เรองของความรรกสามคคและความมเมตตา นนปรากฏอยในองคธรรมทาง พระพทธ ศาสนาวาดวยเรอง ทศท ๖ ทสอนใหมสามคคธรรมดงคาสอนในเรองทศท ๖ สาหรบบคคล พงประพฤต เพอสามคคธรรม คอ

๑๑๐

๑) ทาน การใหปน ๒) ปยะวาจา พดอยางรกกน ๓) อตถจรยา ทาประโยชนแกเขา ๔) สมานตตตา เอาตวเขาสมาน ๕) อวสงวาทนตา พดจาไมคลาดความจรง องคธรรมขอน สามารถเปนหลกการยดเหนยวนาใจคน และประสานหมชนไวในความสามคคอนเปนหลกธรรมทจาเปนสาหรบคนทวไปและสอดคลองกบหลกรรกสามคคของ พระบาท สมเดจพระเจาอยหวนนเอง

๑๐๙ สานกงานคณะกรรมการพเศษเพอประสานงานโครงการอนเนองมาจากพระราชดาร,แนวคด

และทฤษฎการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดาร, (กรงเทพมหานคาร : บ.เซนจร จากด ,๒๕๔๒) ,หนา ๒๕๘.

๑๑๐ พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต), พทธธรรม , หนา ๖๓๕.

๑๕๑

นอกไปจากน ยงมองคธรรมอนเกยวเนองอน ๆ ทจะสนบสนนใหหลก “รรก สามคค” ในปรชญาเศรษฐกจพอเพยง” ดาเนนไปไดดวยดกมอกอาท เชน องคธรรมใน ทศพธราชธรรม ราชสงคหวตถ ๔ พรหมวหาร ๔ และหลกธรรมอน ๆ ทสอนใหมความสามคค พรอมเพรยงในหมคณะ เชน หลกลจฉวอปรหานยธรรม ๗ ประการ เปนตน ๓.๕ สรป ตามทไดวเคราะห เทยบเคยงปรชญาและแนวคดเศรษฐกจพอเพยง อนเนองมาจากพระราชดารกบหลกธรรมในพระพทธศาสนามาโดยลาดบโดยไดกลาวถงทงองครวม ในหลกพทธธรรม และแยกอธบายในแตละสวนของขอธรรมหลกในแตละหวขอสาคญตลอดจนหลกธรรมโดยทวไปวา มความสมพนธและสอดคลองตองกนอยางไร โดยผวเคราะหไดพยามชใหเหนวา ปรชญาเศรษฐกจพอเพยงนนได นอมนาเอาหลกพทธธรรมในเรอง “มชฌมาปฎปทา” หรอ การเดนสายกลาง มาเปนหลกพนฐานโดยมงเนนใหประชาชนในชาต ดารงอยในความพอเพยงทงในการบรโภค และการดาเนนชวต อกทงยงมความซอสตยมความอดทน ขยนหมนเพยร มความเปนอสระ และมความมนคงในจตใจ ไมตกไปสกระแสวตถนยม และบรโภคนยมไดโดยงาย ใหลด ละ เลก ความโลภและการเบยดเบยน ใหรจกมธยสถ อดออม ไมเอารด เอาเปรยบรจกเมตตาและการให ตลอดจนใหประสานประโยชนระหวางตนกบผอนและสงคม ธรรมชาต สงแวดลอม โดยไมเปนการทาลายอกดวย หลกการเหลาน มปรากฏอยในพทธธรรมในพระพทธศาสนาอนเปนรากฐานของวฒนธรรมและสงคมไทยมานานนบเปนพนปทงสน นอกไปจากนปรชญาเศรษฐกจพอเพยงในพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ยงมไดมความ หมายเพยงเปนทางเลอกใหม ของการพฒนาในระบบทนนยมสดโตง ซงไมเคยปรากฏผลลพทเปนความผาสกทแทจรงของสงคม หรอวธการไขปญหาวกฤตทางเศรษฐกจทประเทศไทยเพงจะประสบมาเทานน หากแตปรชญาเศรษฐกจพอเพยงนยงกนความหมายลมลกและผกพน สอดประสานกบหลกพระพทธธรรมในพระพทธศาสนาในเรอง “ทางสายกลาง” และขอธรรมทสาคญอน ๆ อนเกยวกบ ปรชญา และแนวคดในการดารงชวตของผคนชมชนและสงคมไทยในอดมการณ นนคอ พทธวถแหงความมชวตอนประเสรฐ และพรอมจะพฒนาใหสงขนทงทางดานกายและดานจตใจ อนควรจะเปนจดหมายสงสดของพทธศาสนกชนอกดวย

บทท ๔

วเคราะห “ทฤษฎใหม” ในฐานะทเปนกระบวนการหนงในปรชญาเศรษฐกจพอเพยง กบหลกพทธธรรม ๔.๑ กลาวนา

...ทฤษฎใหมนมไว สาหรบปองกนความขาดแคลนในยามปกตกจะทาให ม รายไดมากขน ในยามทมอทกภยกสามารถทจะฟนตวไดเรว โดยไมตองให ทางราชการไปชวยมากเกนไปทาใหประชาชนมโอกาสพงตนเองไดอยางด ฉะนน จงไดสนบสนนใหมการปฏบตตามทฤษฎใหม...๑

ดงไดกลาวมาแลว ในเบองตนวาแมประเทศไทยจะมการเรงรดพฒนาเศรษฐกจมาโดยลาดบอยางตอเนองเปนเวลากวาหาทศวรรษแลวกตามและแมวาผลการพฒนาซงปรากฏเปนตวเลขของผลตภณฑมวลรวมของประเทศ (GDP) จะอยในระดบเฉลยสงอยางตอเนองตดตอกนมาเปนเวลานานแตกยงไมสามารถทาใหสถานการณความยากจนของประชาชนทงประเทศดขนอยางเปนรปธรรมทชดเจนแตประการใด ดงตวอยางทไดจากการทไดมการศกษาเสนความยากจน (PovertyLine) ของประเทศในป พ.ศ.๒๕๔๓ พบวาสดสวนคนยากจนเพมขน ๑๕ % หรอ ๙.๓ ลานคน๒เทยบกบป ๒๕๓๙ ซงมคนยากจนอย ๑๑.๔ % หรอ ๖.๘ ลานคน อยางไรกด เมอไดมการทบทวนการกาหนดเสนความยากจนขนใหมครงลาสดในปพ.ศ.๒๕๔๗ ( ๑ กนยายน ๒๕๔๗)

๑ พระบาทสมเดจพระเจาอยหว , พระราชดารส, ในวนเฉลมพระชนมพรรษา, ๒๕๓๘ ,

ณ พระตาหนกจตรลดารโหฐาน ๒

สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, ขาวสารการพฒนา ,กรงเทพมหานคร : ปท ๑๙ ฉบบท ๒ กพ.๒๕๔๕ : หนา ๑.

๑๕๓

ปรากฏวาคนไทย มจานวนคนจนมากขนกวาเดมทงนสวนหนงเปนผลมาจากความยากจนไดขยายขอบเขตไปทวประเทศมากขน และอกสวนหนงมาจากการทเสนความยากจนททาไวเดมมปญหาทางเทคนคและวชาการ ทาใหเกดปญหาการยอมรบ เสนความยากจนทปรบปรงใหมมโดยสรป คอ เสนความยากจนใหมใชระดบรายไดตากวา ๑,๑๖๓ บาทตอเดอน เพมจาก ๙๒๒ บาท ตอคนตอเดอน ทาใหคนจนในประเทศมเพมมากขน ๕.๙๙ ลานคนหรอเพมเปน ๘.๘๐ ลานคน ซงชชดวาคนไทยจนลงกวาเดมโดยถวเฉลยทงประเทศ แตหากจะดเฉพาะภาคตะวนออกเฉยงเหนอเปนการเฉพาะจะพบวาเดมมคนยากจน ๑๗.๗ % แตเกณฑความยากจนใหม มเพมขนถง ๒๑.๙ % (ดตารางเสนความยากจนในตารางท ๓ ซงแบงพนทโดยละเอยด) อยางไรกตามความยากจนนน มไดหมายถงการวดความขดสนทางเศรษฐกจหรอรายไดเทานน แตยงรวมถงการวดความยากจนทมใชรายได โดยครอบคลมถงมตทสาคญอนๆไดแก การวดคณภาพชวตของคน ความอยดมสข สขภาพอนามย และโอกาสการเขาถงบรการของรฐอกดวย นอกจากนยงพบวาความเหลอมลาของการกระจายรายได ยงเพมมากขนและเปนปญหาทแกไมตก โดยกลมคนทมรายไดในกลมตาสดและในกลมสงสด หางกนมากและจะเพมมากขนเรอยๆ จากการทเกษตรกรทเปนคนจนสวนใหญของประเทศยงขาดศกยภาพและโอกาสในการปรบปรงคณภาพชวตทดขนได และปจจยดานโครงสรางพนฐานโดยเฉพาะ ในภาคเกษตรกรรมและระบบการจดสรรทรพยากรธรรมชาต ยงไมสามารถกระจายสกลมเปาหมาย คอ คนจนไดอยางทวถงและเปนธรรม จากขอเทจจรงดงกลาวขางตนน ทาใหเหนภาพชดเจนวาปญหาความยากจนและดอยโอกาสของเกษตรกรไทย ซงถอวาเปนคนสวนใหญของประเทศยงไดรบการแกไขอยางไมถกจด และไมเปนธรรมมาโดยตลอด ไมวายคใดสมยใด และปญหาทสาคญกยงคงเปนเรองของทดนและนาอยเชนเดม พระบาทสมเดจพระเจาอยหวเคยรบสงอยเนอง ๆ ระหวางการทรงงานในถนทรกนดารวา ขออยาใหเกษตรกร ขาย หรอ จานอง จานา ททากนและยายถนฐานเนองจาก การมขาวอยในนา อยางนอยกมขาวไวกนและไมตองไปซอขาวทตนปลกเองในราคาแพง หากมสงทพอยงชวตในไรนาแมไมมเงนกยงพออยได ๓

จากการทไดเสดจพระราชดาเนนไปทวทกภมภาคของประเทศเพอทรงงานและเยยมเยยนราษฎรมาโดยตลอดเกอบ ๕๐ ปนน ทาใหทรงทราบถงปญหาของราษฎรอยางถองแทมากทสด และการทไดทรงเนนเรองททากน ระบบชลประทาน และการเกษตรกรรมของเกษตรกรนน กดวย ทรงเหนวาจะเปนหนทางเดยวทจะทาใหคนสวนใหญของประเทศไดมโอกาสลมตาอาปาก

๓ พระบาทสมเดจพระเจาอยหว , พระราชดารส ,ขณะทรงงานจากบนทกการถวายงานสวนตว ของนายมนญ มกขประดษฐ (พ.ศ.๒๕๓๒).

๑๕๔

พออยพอกนตามควรแกอตภาพได การมงหวงทจะคอยผลพวงและอานสงสจากระบบเศรษฐกจกระแสหลก ตามทฤษฎ Trickle down ซงเปนแนวทางของระบบทนนยมเสร ทเนนผลกาไร ผกขาด ตดตอน อยางสมบรณนนกยากทผลของการพฒนาจะมสวนเจอจานลงมาถงระดบลางได เพราะโดยความเปนจรงแลวคงเปนสงทเปนความหวงลม ๆ แลง ๆ และจะบงเกดผลดกบกลมคนระดบรากหญามไดเลย นอกจากตวเลขสวยหรทหาไดมสวนเกยวของกบประชาชนสวนใหญแตอยางใดไม สงทนาสนใจยงอกประการหนงเกยวกบคณภาพชวตและรายไดของเกษตรกรนนสานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ไดทาการวเคราะหและยอมรบดวยวาการดาเนนการแกไขปญหาทผานมาในเรองการพฒนาคณภาพชวตของประชาชนในภมภาคนน แมจะมหลายแผนงานและมากแนวทางแลวกตาม แตการดาเนนงานดงกลาวยงคงเปนการแกไขปญหา เฉพาะหนา ไมใชการแกไขปญหาเชงโครงสรางและทสาคญ คอ การจดการทรพยากรธรรมชาตไมเออประโยชนตอคนยากจน รวมทงขาดบรณาการและการประสานงานทเปนระบบในแผนงานภาครฐ ทลงสกลมเปาหมาย เพอขจดและลดความเหลอมลาของรายไดระหวางกลมคนตาง ๆ ในสงคมใหเกดความเปนธรรม ๔ การวเคราะหและการยอมรบขอเทจจรงดงกลาวขางตนสอดคลองกบความเหนทางวชาการของนกวชาการหลายสาขาทสนใจในเรองเศรษฐกจสงคมและการพฒนาประเทศ เปนอยางยงวา แนวคดระบบเศรษฐกจกระแสหลก ซงเรานามาเปนกรอบและแนวทางในการพฒนาประเทศ โดยจาลองรปแบบมาจากทางตะวนตกนน มไดกอใหเกดความผาสกและสรางสรรคณภาพชวตทดขนใหกบคนสวนใหญของประเทศเลยและ ยงไปกวานน ระบบ เศรษฐกจแบบทนนยมผกขาด กลบทาใหคนไทยยากจนลง แมจะมตวเลขระบในบางชวงวา คนไทยมรายไดเพมขน แตกลบไมพอกน ไมพอใชจายดารงชวตยงยากจนเชนเดม ซงความจนชนดนเรยกกนวา เปนความจนในระบบ

เศรษฐกจทนนยม๕ หากจะขยายความตอไปใหแจมชดขนความจนกอาจจะมความหมายทสมบรณ

รอบดานขนอกวาความยากจนนนมไดหมายถงครอบครวหรอบคคลทมรายไดตากวาเสนวดระดบความยากจน อนเปนตวเงนหรอรายไดเทานน หากแตยงหมายรวมไปถงความดอยโอกาสในดานสงคมอนๆเชน ดานการศกษา ดานการเมอง ดานสงคมและวฒนธรรม ความยตธรรม และทสาคญกวานนกคอสทธในการดารงชวตอยดวยการมคณภาพชวตทดเยยงมนษยควรจะมในโลกนอกดวย

๔สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต(สศช.),ขาวสารการพฒนา,หนา๑.

๕ นภาพร พานชชาต ,” ความยากจน– ปญหาทไทยตองเผชญ” เดลนวส , ๒ พฤษภาคม ๒๕๔๕ ,

หนา ๗.

๑๕๕

เปนททราบกนดวาคนสวนใหญของประเทศไทยเปนเกษตรกรทยงชพอยดวยการเกษตร กรรมซงในอดตแมจะไมมรายไดมาก (ในเชงตวเลข) แตกอาจกลาวไดวาชวตยงไมแรนแคนมากนกกลาวคอแมลาบากกพอมกนแตปจจบนนมผกลาวกนวาคนไทยถกทาใหยากจนลง โดยเฉพาะเกษตรกรรายยอย เรมเปนหนมากขนเนองจากเสยเปรยบและแขงขนสระบบทนนยมไมได ดวยวาเปนผประกอบการขนาดเลก ขาดเงนทน ความร ความชานาญและวธการ(ทถกตองในการทากน) จงทาใหมรายไดตาแตรายจายสง และยงถกมอมเมาใหบรโภคสงทเกนจาเปน ตามกระแสของโลกาภวฒนและวตถนยมขามชาต สภาพแวดลอมทางกายภาพ สงคม และวฒนธรรม เชนทเปนไปในปจจบนน และทเปนมาใน อดต ๓ - ๔ ทศวรรษทผานมาจงทาใหเกดความเหลอมลาตาสงระหวางคนจน - คนรวยเพมมากขนดงขอตวเลขของทางราชการทไดนาออกมาเผยแพรลาสด ความจนปญญา (ขาดความร) จนโอกาส (ขาดโอกาสทดในชวต) ลวนแลวแตเปนปจจยทกอใหเกดปญหากระทบถงความมนคงของประเทศชาตและสงคมเปนสวนรวมทงสน อยางไรกด ขอโตแยงประเดนหนงของนกพฒนาเศรษฐกจแนวทนนยมขามชาต กคอวา การพฒนาเศรษฐกจแบบทนนยม มผลดในแงมการนาทน (ทงภายในและภายนอก) มาลงทนและใชในการผลต มการนาวทยาศาสตรเทคโนโลย มาชวยเพมประสทธภาพในการเพมผลผลต (ซงบอยครง เปนการทาลายทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม) แตระบบนกปรากฏใหเหนชดโดยปราศจากขอสงสยวา มลกษณะผกขาดตดตอน สงผลใหคนสวนนอย ดานบนประมาณ ๒๐ % ซงเปนเจาของกจการหรอผรวมทนรวยขนแตคนอก๘๐ % ถกทาใหจนลงโดยเฉพาะอยางยง ๒๐ % ดานลาง มรายไดลดลงเปนอยางมาก ดงตวเลขทอางไวขางตน นายอานนท ปญยารชน อดตนายกรฐมนตรและประธานสถาบนวจย เพอการพฒนาประเทศไทยเคยใหความเหนสรปไดวา ความคดทจะเรงรดความเจรญเตบโตในดานพฒนาเศรษฐกจ เพอนาไปลดชองวางของความยากจนของคนในประเทศนน เปนเรองทไมผดแตการบรหารจดการทไมด ทาใหชองวางระหวางคนจนและคนรวยกวางยงขน๖ ในดานการพฒนาเศรษฐกจของประเทศนน การคาขายและการ

ลงทนกบตางประเทศกมไดหามเสยเลย หากแตใหทาเฉพาะเทาทจาเปน และคนไทยสวนใหญไดประโยชนเทานน ตอขอพจารณาสาหรบเกษตรกรซงเปนคนจนสวนใหญของประเทศกควรเนนทการใชเทคโนโลยพนบานและวธทางธรรมชาต ตลอดจนหนกลบไปสการทาเกษตรแบบพอเพยงและพงตนเองตามแนวพระราชดารในพระบาทสมเดจพระเจาอยหว เพราะการทาการเกษตรวธน

๖ อานนท ปญยารชน , “อานนท” แนะยดปรชญาเศรษฐกจพอเพยง”,บทความจากการบรรยาย

มตชน, ๓๐ พฤศจกายน ๒๕๔๖:หนา ๑๐.

๑๕๖

จะมรายได (ทแทจรง) สงกวารายจาย แมจะไมนบเปนตวเงนกตาม แนวความคดทสอดคลองกบแนวคดเศรษฐกจพอเพยงและทฤษฎใหมน เปนวธการสาคญทจะทาใหประเทศไทยไมตองพงเศรษฐกจแบบทนนยม (มากนก) และจะเปนหนทางทเหมาะสมประการเดยวทจะลดความเหลอมลาระหวางรายไดและสรางเสรมคณภาพชวตของคนสวนใหญของประเทศทเปนเกษตรกรได ตลอดระยะเวลากวา ๕ ทศวรรษและตลอดในชวงเวลาของการทประเทศไทยไดใชและมแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตเปนกรอบและแนวทางการพฒนาประเทศ โดยองรปแบบของการพฒนาและทฤษฎ ของการพฒนาเศรษฐกจแบบตะวนตกดงกลาวแลวในเบองตน พระบาทสมเดจพระเจาอยหวกไดทรงรเรมโครงการอนเนองมาจากพระราชดารเพอพฒนาคณภาพชวตของพสกนกรทยงยากจนยากไร โดยเฉพาะในถนททรกนดารหางไกล เพอให “พออย พอกน” และลมตาอาปากไดในระดบหนงกอน การดาเนนการในโครงการอนเนองมาจากพระราชดารนน สวนใหญหรอเกอบทงหมดเปนการพฒนาดานเกษตรกรรมโดยเฉพาะอยางยง เรองของแหลงนา ททากนและความรพนฐานในการประกอบสมมาอาชวะ การดาเนนงานในโครงการตาง ๆ นน มไดเปนการซาซอนกบโครงการหลกของรฐ หากแตเปนการเสรม และอดชองวางในสงทรฐยงเขาไปไมถง หรอยงมไดดาเนนการ ปรชญาและทฤษฎของการดาเนนงานในโครงการอนเนองมาจากพระราชดาร ซงบดนมประมาณ ๓,๐๐๐ โครงการ ๗ นน กจะเปนการพฒนาทเรยบงาย สมถะ พอประมาณและสอดคลองกบสภาพแวดลอม ชวตจตใจของประชาชนและทรพยากรธรรมชาต โดยไมเปนการทาลายหรอเบยดเบยนกน โครงการอนเนองมาจากพระราชดารทงปวงซงสวนใหญจะเปนโครงการขนาดเลก เรยบงาย ลงทนนอย แตมประสทธภาพมากและแกไขปญหาไดจรงนน ถอไดวาเปน “สมมาพฒนา” คอเปนไปอยางพอสมควรพอควรและพอด ตามหลกพทธธรรมในพทธศาสนา หรอ หลกมชฌมาปฎปทา และการเดนสายกลางนนเอง ในชวงระยะเวลาของการสนสดแผนพฒนาฉบบท ๘ (พ.ศ.๒๕๔๐) ประเทศไทย ตองประสบกบภาวะวกฤตรายแรงทางดานเศรษฐกจ ทเรยกกนวา เศรษฐกจฟองสบแตก ซงทาความเสยหายรายแรงตอระบบเศรษฐกจสวนรวมอยางมหาศาล และเปนทยอมรบกนโดยทวไปวา เปนผลมาจากระบบเศรษฐกจแบบทนนยมขามชาต ซงนกวางแผนเศรษฐกจของไทย

๗สานกงานคณะกรรมการพเศษเพอประสานงานโครงการอนเนองมาจากพระราชดาร (สานกงาน

กปร.),ใตรมพระบารม ๒๐ ป กปร.,(กรงเทพมหานคร : สานกงาน กปร.,๒๕๔๔), หนา ๑๗.

๑๕๗

นาแนวทางปฏบตมาจากโลกตะวนตกนนเอง ในระยะเวลาดงกลาว พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ไดพระราชทานพระราชดาร เรองเศรษฐกจพอเพยงและกระบวนวธในการดาเนนงานในกรอบของแนวคดเศรษฐกจพอเพยงประการหนงกคอ “ทฤษฎใหม” อนเปนทฤษฎของการใชประโยชนจากทดนทากนขนาดเลกเพอใหไดประโยชนสงสด เพยงพอกบการดารงชวตของเกษตรกร และ ทฤษฎใหม นนมใชเปนเพยงทฤษฎของการพลกฟนพฒนาทดนทากนของเกษตรกรเทานน หากยงครอบคลมถง ปรชญาในดานการดาเนนชวตอนเปนวถชวตทเหมาะสมและพงปรารถนาของคนไทย ซงสอดประสานกบวถแหงพทธะ ซงสามารถจะสรางสรรคคณภาพแหงชวตทด มความพอเพยง และมจตใจอนสงบสขมภมคมกน เพอทจะมชวตและดารงชวตอยางผทมปญญา ในสงคมและชมชนทเขมแขงของตนตอไป ซงสอดคลองอยางยง กบแนวทางทางพทธธรรมทวา เปาหมายของการพฒนาชวตกเพอการพฒนาสงคมทดงาม และสงคมทดงามจกเสรมสรางสมรรถนะของบคคลในการ

เขาถงความผาสกและดงามในระดบทสงขนไปดวย๘

กลาวสาหรบ “ทฤษฎใหม” ขององคพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทไดพระราชทานไวน ปราชญและนกวชาการหลากหลายสาขามความเหนตรงกนวาทฤษฎใหมเปน สมมาทฤษฎ (ทฤษฎทเปนสมมา) เพราะเปนทฤษฎทคานงถงมต และปจจยทเกยวเนองดวยชวตมนษยรอบดานโดย เฉพาะอยางยงมตทางดานจรยธรรม ของการอยรวมกนของสงทแตกตาง หลากหลายไมมวตถ ประสงคทจะขดแยง แขงขน ครอบงา หากแตเปนไปดวยความกรณา เออตอกนและเกดภาวะทเรยกกนวา เปน “ดลยภาพทเคลอนไหวได” (Dynamic Balance) ชวยกนแบบนาพงเรอ – เสอพงปา เปนการ “พงพง – องกน” (Interdependence) มากกวาการเปนแคการ “พงพา – อาศย” (Dependence)๙ ซงหลกการและแนวคดน ปรากฏอยในโครงการอนเนองมาจากพระราชดารเกอบทกโครงการทมงหมายทจะชวยเหลอและสงเคราะห ใหเกษตรกรชวยเหลอตนเองโดยใหยนอยบนขาของตนเองได

๘ พระไพศาล วสาโล , พทธธรรมกบการพฒนาสงคม,(กรงเทพมหานคร : เรอนแกวการพมพ, ๒๕๓๒ ,

หนา ๒. ๙ ชยอนนต สมทวณช ศ.ดร. , ทฤษฎใหม : มตทยงใหญทางความคด ,(กรงเทพมหานคร :

สถาบน นโยบายศกษา, ๒๕๔๑ ), หนา ๗.

๑๕๘

ดงนนจงอาจสรปไดวา “ทฤษฎใหม” ซงเปนสมมาทฤษฎขององคพระบาทสมเดจพระเจา อยหวเนนและใหนาหนกเรอง คณธรรมและจรยธรรมเปนหลก “ทฤษฎ” นจงแตกตางจากทฤษฎอนตรงทมไดมลกษณะปลอดจากขอพจารณา ดานคณคาหรอ Value- Free ในทางตรงกนขามกลบมจรยธรรม เปนพนฐานสาคญ เปนทฤษฎและแนวคดทเฉพาะเจาะจงเนน “คนเปนศนยกลาง” (Human – Centered) โดยเฉพาะเกษตรกรผยากไร ซงเปนคนสวนใหญของประเทศนนเอง ในบททวาดวย “ทฤษฎใหม” ทกาลงจะกลาวถงในรายละเอยดน มความมงหมายและวตถประสงคทจะอธบายและวเคราะหสาระสาคญและความหมายทแทจรงของ“ทฤษฎใหม”อนเปนกระบวนวธหนง ในแนวคดเศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจากพระราชดารของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทไดทรงพระกรณาพระราชทานไว เพอเปนสวนหนงในการแกไขปญหาวกฤตการณทางดานเศรษฐกจของชาตซงพสกนกรชาวไทยทงประเทศกาลงประสบอย ดวยพระมหากรณาธคณอนหาทสดมได “ทฤษฎใหม” ของพระองคทไดพระราชทานไวน มนยสาคญอนนาวเคราะหและนามาเปนตวอยางในการดาเนนการแกไขปญหาของชาตในดานอนๆอกดวยทงนกดวยเหตผลทเหนไดชดเจนประการหนงกคอ ทฤษฎและแนวความคด ในดานการพฒนาของพระองคนนอยเหนอระนาบแนวคดเชงทฤษฎของนกวชาการ ซงถายทอดมาจากตาราอนปลกฝงมาจากสานกวชาการทางดานตะวนตกเกอบทงสน นนกคอทฤษฎททวนกระแส ศาสตรและทฤษฎทงหลาย เนองจากเปนการมงเนน ทางดานคณธรรมและจรยธรรมเปนสาคญและตงมนอยในความอาทรเกอกลกนระหวางคนกบคนและคนกบธรรมชาต มมตทหลากหลาย และมองสรรพสงเปนองครวม (Holistic) และมไดมลกษณะปลอดจากขอพจารณาดานคณคา (Value – Free) อนเปนไปตามหลกแหงพทธธรรมในพระพทธศาสนาทงสน “ทฤษฎใหม” อนเปนกระบวนวธหนงของแนวคดเศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจากพระราชดารซงอาจถอไดวาเปน “เศรษฐกจทางเลอก” จงมคณคานาศกษาวเคราะหและทาความหมายใหชดเจน เพอเปนประโยชนในการทจะนาไปปรบใชใหเปนประโยชนสงสดตอบานเมองสบไป

๔.๒ ปรชญาและแนวความคด “ทฤษฎใหม” เปนหลกและวธการพนฐานสาหรบเกษตรกร ซงอาจรวมไวในบรบทของเศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจากพระราชดารได เดมท “ทฤษฎใหม” มองดคลายกบเปนวธการ (Methodology) หรอมาตรการ (Measures) ในดานเทคนคเชงปฏบตของการใชประโยชนสงสดจากพนทเกษตรกรรมขนาดเลก ทถวเฉลยของเกษตรกรใชเปนททากนทวประเทศคอ ประมาณไมมากกวา ๑๕ ไร และภายในพนทเกษตรกรรมอนจากดน จะถกแบงเปนสดสวนตามความจาเปนและความสาคญ เพอสรางผลผลต โดยมนาขาวขนาดเลกเปนหลกสาคญเหตผลงาย ๆ ในเฉพาะประเดนเรองขาว กคอ คนไทยทกคนตองบรโภคขาว ขาวคอสงจาเปนทสดในการครองชวต

๑๕๙

มขาวสารองในครวเรอน กคอมอาหารสาหรบบรโภค และแมในสภาพทยากแคนทสด คอไมมเงนออมไวซออาหารเลยกตาม แตการมขาวเปนหลกกสามารถเกบพชผก อนและปศสตวเชน หม ไก เปด เปนอาหารเลยงตนและครอบครวไดตอเมอมมากเกนพอจงนาไปจาหนายแลกเปลยนกนในชมชนนน เมอมนาขาวเปนหลกสาหรบยาการปลกขาวแลว สงสาคญทสด ตอมากคอตองม “นา” เพอนาขาวและการเพาะปลก ดงทมพระราชดารสซาอยเสมอวา “สาคญคอตองม “นา” “นา” คอชวตไมมไฟยงพออยได แตหากขาดนาชวตกอยไมได” ๑๐

“ทฤษฎใหม” หากมองดวยสายตาของนกวชาการเกษตร จะตองใหความเหนตรงกนวา คอ การจดสรรททากนขนาดเลก ใหมสวนของพนดน – พนนา และการทาเกษตรกรรมครบวงจร อยางไรกด “ทฤษฎใหม” มใชการจดการพนทดนเพอเกษตรกรรมในครวเรอนเพยงประการเดยว แตทฤษฎใหมกนความหมายกวางขวางไปถง ปรชญาแนวคดเศรษฐกจพอเพยง เรอง การพงพงองกน(Inter – dependence)เรองคณธรรมแหงการอยรวมกนตามแนววถชวตไทย โดยเนนในเรองความอาทร เกอกล เออเฟอเผอแผ การเสยสละ ไมเอารดเอาเปรยบ และการไมโลภ เปนตน “ทฤษฎใหม” ของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทไดพระราชทานไวเพอเปนรปแบบใหทดลองไปดาเนนการน หากวเคราะหในเชงทฤษฎแลวจะเหนไดวา เปนแนวคดใหมทลายคทสด กลาวคอเปนแนวคดแบบ “พหนยม” ทถอยหางออกจากรากของหลกและแนวคดแบบ “เอกนยม” หรอ “ทวนยม” คอถาไมเปนสงนกจะตองเปนสงนน เชน การเลอกนาขาวกบไรมนหรอเกษตรกรรมกบอตสาหกรรม ดงนเปนตน แตทฤษฎใหมไดเสนอแนะทางเลอกใหม โดยเนนทการเปนพหนยมบนพนฐานของการพงพาตนเอง และยนหยดอยบนขาตนเองไดโดยใหคงสงทยงเปนความสาคญและเปนวถชวตไวอยางเดมกอน เชน ทกคนตองกนขาวจงตองมนาขาวไวกอนเพอบรโภค โดยไมตองไปซอขาวเขากนในราคาแพง มพระราชกระแสเนอง ๆ วา ชาวนาไทยนาเหนใจมากเพราะเปนผผลต (ปลก) ขาวทตองซอขาวกนในราคาแพง ดงนนเพอปองกนปญหา ดงกลาวน เมอเสดจพระราชดาเนนไป ณ ทแหงใดกมกจะทรงแนะนาเกษตรกร วา

๑๐ มนญ มกขประดษฐ, ประทปแหงแผนดน , พมพครงท ๒ ,(กรงเทพมหานคร : บรษทไทย

ประกนชวต จากด ,๒๕๓๙), หนา ๖๗.

๑๖๐

ใหรกษาพนททากน (นาขาว) ไวอยาดวนขายหรอจานา จานองใหแกนายทนในราคาถกหรอราคาแพงเทาใดกตามเพราะเมอยงมททากน (นาขาว) อยตราบนนกยงมขาวบรโภค๑๑ และชวตกยงดารงอยตอไปได ศ.ชยอนนต สมทวณช กลาวในเรองเดยวกนนดวยวา…… ทฤษฎใหมของพระบาทสมเดจ พระเจาอยหวเปน ความยงใหญ ทางความคดเนองเพราะเปนความคดทแหวกออกจากกรอบความคดเกาของตะวนตก ซงครอบงาสงคมไทยและสงคมอนมาเปนเวลาชานานและไดระบดวยวา ทฤษฎใหม…….. ...เปนแนวคดทกาวพนเพดานความคดแบบวภาษวธ ( Dialectical ) ซงถอวาม thesis – Antithesis – Synthesis

...ทฤษฎใหม ตางไปจากแนวคดดงกลาว เ นองจากยอมรบการดารงอย รวมกนของส งทแตกตางกน เชนเกษตรแบบพงตนเอง ดารงอย รวมกบการ ผลตทางเกษตรอตสาหกรรม ท ใช เทคโนโลยสง หรออตสาหกรรมประเภท ใหบรการได โดยไม จาเปน ตองมการเปลยนแปลง จากลกษณะเกษตร พอเพยงไปเปนการผลตรปแบบอน ...ทฤษฎทหลายประเทศนามาใชเปนหลกการปกครองคอทฤษฎทมพนฐาน มาจากระบบ

คดแบบวตถนยมวภาษ( Dialectical Materialism ) ซงวเคราะหถงการครอบงาททา

ใหคนสวนใหญตองพงพาคนสวนนอย(Dependence) การพงพา( Dependence ) จง เปนสงทไมพงปรารถนาจาตองปลดเปลองออกไป...๑๒

๑๑ มนญ มกขประดษฐ ,ประทปแหงแผนดน , หนา ๖๑. ๑๒ ศ. ชยอนนต สมทวณช ,เรองเดยวกน , หนา ๑๓.

๑๖๑

ขอวเคราะหนสอดคลองอยางยงกบปรชญาและหลกการ ในโครงการอนเนองมาจากพระ ราชดาร ทมงสงเคราะหพสกนกรใหยนหยดพงตนเองไดในระดบหนงคอ อยางนอยกพออย– พอกน สามารถชวยเหลอตนเองไดกอนทจะพฒนาไปสระดบทสงขนตอไป “ตรรก” ในทฤษฏใหมขององคพระบาทสมเดจพระเจาอยหวนน มองเหนไดและเขาใจได ทงในเชงทเปนรปธรรม และนามธรรม การแบงสดสวนของพนทดนทากนในระบบ ๓๐ – ๓๐ – ๓๐ - ๑๐ นนเปนการจดวางกจกรรมในเชงกายภาพ แตแมวาสตร ๓๐ – ๓๐ – ๓๐ - ๑๐ นน กยงมถอวาเปนสตรตายตวหรอแขงตว เนองจากผดาเนนการสามารถปรบเปลยน ไปตามสถานการณและสภาพทเปนจรงได๑๓ ๓๐ เปอรเซนต ทกนไวเปนแหลงนา (สระนา) นนอาจไมจาเปนจะตองมขนาดเทาทคานวณไวเสมอไปหากแหลงนาสมบรณมนาตลอดป กลดขนาดลงเพอทากจกรรมอนใดไดอก กรณเชนเดยวกบพนทดนจานวนประมาณ(เฉลย) ๑๕ ไรนน กไมจาเปนจะตองเปน ๑๕ ไร อาจหยอนหรอเกนไปกได ไมจาเปนจะตองถอตายตวเชนนน

ตลอดไป ดงทมพระราชกระแสทจะขออญเชญมาวา๑๔ “ …ทฤษฎใหมน ยดหยนไดและตองยดหยน เหมอนชวตทกคนตองมยดหยน…” จากพระราชกระแสน และอกหลายครงลวงหนา ทาใหเหนเดนชดและเขาใจไดวา การดาเนนการดานเกษตรกรรมตามทฤษฎใหมน กเปนเชนเดยวกบหลกแหงการพฒนาในโครงการอนเนองมาจากพระราชดาร ซงเปนหลกการสาคญทจะตองยดถอไวเสมอวา “การพฒนาตองเปนไปตามขนตอน และตองสอดคลองกบสภาพทางภมศาสตรและสภาพทางภมสงคม ของสถานทนน ๆ ดวย” ดงจานวนเนอททจะใชทาทฤษฎใหม กยดหยนไดและหากเปนสถานทไมมนาหรอมนอยมาก กสมควรจะพจารณาทาสงอนทเหมาะสมกวาเชน พชไร หรอปศสตว เปนตน อยางไรกดดงไดกลาวมาแลวทฤษฎใหมนนใชจะใหอรรถาธบายเชงกายภาพทเปนรปธรรมเทานน หากแต “ทฤษฎใหม” คอปรชญาและแนวคดทเปนมตใหมเชงจรยธรรมแหงการแกไขปญหาความบกพรองจากเศรษฐกจ ๑๓

มนญ มกขประดษฐ ,”แนวคด : ทฤษฎใหม” เศรษฐกจพอเพยง : มตใหมทางจรยธรรมของการพงพาตนเองเพอความอยรอดตามรอยพระยคลบาท,มตชน (มตชนบท),ท๑๑ ฉบบท ๒๐๔ (กรงเทพมหานคร : ๒๕๔๑) , หนา ๕. ๑๔ พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ,พระราชดารส, พระราชทานเมอ ๑๔ กรกฏาคม ๒๕๔๑.

๑๖๒

กระแสหลกทมผลโดยตรงตอผยากไรซงเปนประชากรสวนใหญของประเทศ มใชเปนแคเรองการจดสรรพนททากน “ตรรก” ทแตกตางไปจากแนวคดและทฤษฎดงเดมในระบบ “เอกนยม” กคอทฤษฎใหมเปน “ตรรก” แหงการ “พงพงองกน” (Inter – Dependence) เปนแนวคดแหงการอยรวมกนอยางศานตสขและมสนต ในความหลากหลายและขดแยงกนใหมความเปนเอกภาพ มการรวมมอกนเพอกอใหเกดมลคาเพม มการประสานประโยชนแลกเปลยนแบงปนกน ขณะเดยวกนกพฒนาจตใจใหปลอดจากความโลภ ความเหนแกตวเอารดเอาเปรยบซงกนและกนเพอใหครอบครวและชมชนเขมแขง

จากขอพจารณาใน “ตรรก” และ “มต” เชงจรยธรรมแหงทฤษฎใหมทาใหสามารถ เหนไดชดเจนวา ทฤษฎใหมนนมใชเรองเฉพาะการบรหารจดการพนททากนดานการเกษตรเทานน เคยมพระราชกระแสชดเจนในเรองนครงหนงวา “ทฤษฎใหม” ไมใชแคเรองการจดตารางแบงผงพนทเทานน แตเปนเรองของ “สานกและการกระทา” และสานกและการกระทานน กดจะมนาหนกมากกวาแปลงพนททากนดวยซาไป ในเรองการแบงพนทเพอกจกรรมตาง ๆ นน การขดหาแหลงนา (ขดสระ) ดจะเปนปญหาใหญและมราคาแพง ซงเกษตรกรอาจจะทาไดโดยลาพงยาก แตกมแนวทางแกไขปญหาในเรองน โดยมพระราชดารวาใหเกษตรกรผลดกนขดสระ โดยรวมลงแรงกนในลกษณะ “ลงแขก” ๑๕ อนเปนวถชวตของการ “พงพงองกน” มาแตโบราณจนกระทง

บดน ซงวฒนธรรมอนดงามของ “การเกบเกยว” ในเกษตรกรรมไทยคงจะสญหายไปสนแลวหรอมอยนอยในปจจบน เกยวกบเรองนพระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต) ไดกลาวชดเจน ในเศรษฐศาสตรแนวพทธวาในบรรดาองคประกอบของการแกไขปญหาของมนษยทมหลากหลายนน สงสาคญทควรพดถงคอ “จรยธรรม” ซงมผลสมพนธกบเศรษฐกจและเศรษฐศาสตรเปนอยางยงไมวาโดยตรง หรอโดยออม การไมโลภ การไมเอารดเอาเปรยบ ความซอสตยสจรตลวนแตเปนปจจยใหเกดความมนคงและดงามทางเศรษฐกจทงสน คณคาทางจตใจเหลานจงเปนทงปจจยและตวแปรในเชงการ

สรางผลผลต และประสทธภาพในการผลตทงสน๑๖

๑๕ พระบาทสมเดจพระเจาอยหว , พระราชกระแส, (บนทกจากการถวายงานของ นายมนญ

มกขประดษฐ) ,๒๕๓๘. ๑๖

พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต),เศรษฐศาสตรแนวพทธ , (กรงเทพมหานคร : มลนธโกมลคมทอง, ๒๕๓๘), หนา ๑๓.

๑๖๓

ซงประเดนนสอดคลองและเปนแนวคดเศรษฐกจพอเพยงและทฤษฏใหม อนเนองมาจากพระราช ดาร ซงนอกจากจะสรางความมนคงพนฐานใหแกเกษตร ผยากไรไดมโอกาสยนอยบนขาตนเองไดแลวยงสรางภมคมกนโดยการบมเพาะคณธรรม –จรยธรรมใหเกดความมนคงทางจตใจ ควบค ไปกบความแขงแรงทางกายภาพอกดวย

๔.๓ “ทฤษฎใหม” กบการเปน “สมมาทฤษฎ” มมมองจากหลกธรรมในพระพทธศาสนา โดยทวไปแลว ทฤษฎของศาสตรประเภทตาง ๆ จากซกโลกตะวนตกเปนสวนใหญ และโดยเฉพาะอยางยง ศาสตรประเภทเขม (Hard Science) จะมลกษณะแขงตวเปน ๒ ขว และไมคานงถงทางสายกลาง โดยจะมงเฉพาะวา “การเปนสงน” และ “การไมเปนสงนน” ไมมการรอมชอมหรอประสานกนได มเพยงการหกลางหรอการแพ – ชนะกนเทานน หลกแหงการรวมมอกน มความสมพนธกน สอดประสานเพอสรางดลยภาพและความกลมกลนเปนการสรางสรรคเพอเพมพลงของกนและกน จงหาไดยากยงในหลกและทฤษฎของศาสตรเขมแนวความคดเรอง ดลยภาพ–ทางสายกลาง–และหลกแหงการเสมอภาคกนจงไมปรากฏในวทยาศาสตรและโดยเฉพาะอยางยงในทฤษฎของศาสตรเขมทางตะวนตก นอกไปจากน ยงเปนททราบกนดอยวา ระบบความคดและหลกปรชญารวมทงหลกศาสนาทางซกโลกตะวนตกนน มงทจะเอาชนะและควบคมธรรมชาต๑๗ ตรงขามกบโลกทางตะวนออก

ซงมงทจะอยรวมกนระหวางมนษยกบธรรมชาต เพอสรางสรรคดลยภาพและชวตทอสระมสนตสข ไมเนนการครอบงาและเอาชนะกนอยางเดดขาด เปนการสอดคลองกลมกลน (Harmony) กนมากกวา นอกไปจากนน ยงมและยงเปน จรยธรรมของกฎแหงกรรม (การกระทา) มากกวาทจะเปนจรยธรรมเกยวกบความเชอทกาหนดโดยพระเจา สงทนาสนใจยงและเปนความแตกตาง ทสาคญระหวางทฤษฎในศาสตรทางตะวนตกกบตะวนออกนนกคอ ความเปนศาสตรทแทจรงตามความคด ของนกวชาการตะวนตกกคอ การปราศจากขอพจารณาดานคณคา (Value – Free) ความคดเชนน ทาใหวทยาศาสตร (Science)

๑๗ ชยอนนต สมทวณช ศ.ดร. ,เรองเดยวกน ,หนา ๔.

๑๖๔

โดยเฉพาะ Hard Science ถกยกระดบขนเหนอศาสตรอน ๆ จนกลายเปน กลไกวตถนยม โดยสนเชง และเมอวทยาศาสตรอางความเปนวทยาศาสตรแท ทสามารถตรวจสอบ อธบาย คาดการณธรรมชาตไดโดยปราศจากอคตหรอความรสก ตลอดจนคานยม (Value Free)ไดเชนนทฤษฎตาง ๆ จงสามารถตรวจสอบไดดวยความเปนไปในพฒนาการและขอเทจจรงเชงวตถแตประการเดยวหากมฉะนนแลวจะไรความหมายทางวทยาศาสตร

๑๘

ทฤษฎตามแนวคดของโลกตะวนตก คอคาวา “ theory ” มรากศพทมาจากคาวา “theoria ” เปนภาษากรก หมายความถงความคดชดหนง หรอ A Set of ldeas แนวความคด (Concepts) หลกการ (Principles) หรอ วธการ (Methods) ทใชในการอธบายความเปนจรงทไดมาจากการสงเกต ตรวจสอบ วเคราะหและคาดการณ ทฤษฎอกนยหนงหมายถงการคาดการณหรอการเกงอยางเปนระบบในผลแหงการมปฏสมพนธในกระบวนการและเหต ปจจยตาง ๆ หรอการสรปแนวคด – หลกการทไดมาจากศาสตรตาง ๆ เพอเปนบรรทดฐานในการดาเนนการใหบรรลผลและสามารถคาดการณไดอยางเปนระบบ๑๙

อยางไรกตาม ทฤษฎทางวทยาศาสตรของโลกตะวนตกนนแตกตางจากทฤษฎหรอทฏฐตามพทธปรชญา ในนยทวาทฤษฎตามหลกพทธปรชญานนคอความเหน ซงจะถกหรอผดมใชขนอยกบตวทฤษฎหรอทฏฐ หากอยทปจจยหรอความเกดขนแหงแนวความคดทถกตอง คอ “สมมา” สมมาทฏฐ จะเกดขนไดดวยปจจย ๒ ประการ คอ “ปรโตโฆสะ” และ “โยนโสมนสการ”

เกยวกบเรองสมมาทฏฐน พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต)(ปจจบนพระพรหมคณาภรณ )ใหอรรถาธบายไวในพทธธรรมอยางชดเจนวา สมมาทฏฐเปนองคประกอบสาคญของมรรค เปนจดเรมตนแหงการปฏบตธรรมเรมแรกในระบบการศกษาตามหลกการของพระพทธศาสนา เปนธรรมสาคญทจะตองพฒนาใหบรสทธ ชดเจน เปนอสระ ขนไปตามลาดบขนตอน จนกลายเปนการบรรลธรรมในเบองสดทาย พระพทธศาสนาเนนในความสาคญของ สมมาทฏฐ ชาวพทธทงฆราวาสและบรรพชต ใหความสาคญแกสมมาทฏฐกจรง แตกใหเพยงความสาคญไมสามารถกาว

๑๘

พระเทพโสภณ (ประยร มฤกษ) โลกทศนของชาวพทธ (กรงเทพมหานคร : มหาจฬาลงกรณ

ราชวทยาลย ,๒๕๔๓), หนา ๑๕. ๑๙ Webster’s , New World Dictionary of the American Language, Second

Edition : USA, The World Publishing Co.,(1970) P.1475.

๑๖๕

ลวงออกมาในเชงปฏบตได สมมาทฏฐสาคญมากกจรง แตการทาใหสมมาทฏฐเกดขนไดจรงนน สาคญมากกวา๒๐ และสงทควรใหความเอาใจใสอยางยงคอ ปจจย ๒ ประการ ดงกลาวแลว ในพระไตรปฎก ไดแสดงหลกการเสรมสรางสมมาทฏฐไววา “ภกษทงหลาย ปจจยเพอความเกดขนแหงสมมาทฏฐ มสองประการ คอ ปรโตโฆสะ และ โยนโสมนการ๒๑

๑) ปรโตโฆสะ คอ เสยงจากผอนทกระตน หรอชกจงจากภายนอกเชน

สงสอน ถายทอด แนะนา อธบาย (ในสวนทดงาม) จากผอน เชนการรบ ฟงธรรม โดยเฉพาะจากบคคลผเปนกลยาณมตร เราเรยกวา องคประกอบ ภายนอก

๒) โยนโสมนสการ คอ การทาในใจโดยแยบคาย หรอ การใชความคด ถกวธ รจกคด คดเปน จดวางความคดเปนระบบ รจกมองแยกแยะ และ รจกพจารณาสงทงหลาย คดโดยแยบยลและตลอดสาย ใหเหนความเปน จรงตามสภาวะ โดยไมเอาความรสกดวยตณหาและอปาทานเขาจบ ขอน เรยกวา องคประกอบภายใน คอ ปจจยภายในตวบคคล จะเรยกวา วธการ แหงปญญา กได

กลาวโดยสรป สมมาทฏฐตามหลกการแหงพระพทธศาสนานน มปจจยทกอใหเกดขนได ๒ ประการ คอ ปจจยภายนอก ปรโตโฆสะและปจจยภายใน คอ โยนโสมนสการ อยางไรกด สมมาทฏฐนนมขอบเขตกวางขวาง ทงดานกวางและดานลก ทงในระดบทเปนโลกยสมมาทฏฐ ซงเปนความเชอ ความเหน ทศนคต ความเขาใจทถกตองดงาม มเหตมผล เปนปจจยตอการปฏบตด ประพฤตชอบและดาเนนชวตทดงาม ทาใหสงคมสงบสขเรยบรอย ซงเปนสมมาทฏฐระดบโลกยธรรม สวนทมระดบสงขนนนเปนสมมาทฏฐ อนประกอบดวยความร ความเขาใจ เกยวกบโลกและชวต หรอสงขารธรรมทงหลายถกตองตามความเปนจรง ตามสภาวะโดยธรรมดาแหงเหตปจจยมองเหนความสมพนธทถกตองตามความเปนจรงโดยมองเหนความสมพนธ

๒๐ พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต), พทธธรรม ,หนา ๖๑๖.

๒๑ อง ทก (ไทย) ๒๐/๑๒๖/๑๑๕.

๑๖๖

ทถกตองระหวางโลกกบชวต เขาใจถงสภาพอนไมเทยงแทของสรรพสง ตามกฎแหงพระไตรลกษณ นบเปนความรความเขาใจแนวโลกตรสมมาทฏฐ ซงสามารถจะเจรญงอกงามเปน โลกตรสมมาทฏฐไดในลาดบตอไปซงในพทธธรรมเรยก สมมาทฏฐอยางแรกวา “ กมมสสกตา สมมาทฏฐ ” เปนสมมาทฏฐระดบธรรมจรยาซง เปนประโยชนตอจดมงหมายของชวตระดบ ทฏฐธมมกตถะ อนเปนพนฐานของปรมตถตอไป และเรยกสมมาทฏฐอยางทสองวา “วปสสนา สมมาทฏฐ หรอ สจจานโลมกญาณ” คอสมมาทฏฐทเขาแนวสจจะและจะนาไปสการรแจงใน

ปรมตถตอไปในภายภาคหนา๒๒

การทไดหยบยกความเปน สมมาทฏฐ ตามหลกธรรมในพระพทธศาสนามาอธบาย

และวเคราะหไวพอสงเขปน กดวยความมงทจะเทยบเคยงใหเหนชดวา สมมาทฏฐ ซงเปนหลกธรรมสาคญในพระพทธศาสนานน เกดขนไดอยางไรและมลกษณะประการใดและเมอพจารณาถงหลกการและแนวปฏบต กไดผานการใครครวญอยางถกตองครบถวนจากปจจยตาง ๆ รอบดาน อนสรปรวมเปนตนทางของความดงามทจะพงกระทาในทฤษฎใหมแลว จงเหนไดวา “ทฤษฎใหม” ขององคพระบาทสมเดจพระเจาอยหว นนเขาลกษณะความเปน“สมมาทฤษฏ” ซงเปนตรงกนขามกบ “มจฉาทฤษฎ” ซงแมจะถอวาถกตองตามหลกแหงศาสตร (เศรษฐศาสตร) แตขาดและพรองในหลกแหงคณธรรม– จรยธรรม โดยทฤษฎใหม ซงถอวาเปนสมมาทฤษฎนน กเพราะมหลกปรชญาพนฐาน คอการ “ไมละเวน” ขอพจารณาดานคณคาหรอ Value – Free ตรงกนขามกลบใหนาหนกและคณคาทางจรยธรรม (ความเมตตา – การให – การเสยสละ – เอออาทร) วาเปนปจจยและเงอนไขสาคญในการเกดขนของทฤษฎใหม ศ. ชยอนนต สมทวณช กลาววา การวเคราะหลกษณะของทฤษฎควรคานงถงมตดาน จรยธรรมของทฤษฎดวย๒๓เพอทจะไดเหนความเกยวโยงระหวางทฤษฎกบมนษย มใชถอวา

ทฤษฎใดกตามเปนศาสตรทสงและเขม แตหางเหนจากจรยธรรม แนวพระราชดารทฤษฎใหมของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวมมตทหลากหลายโดยเฉพาะมตดานจรยธรรมเกยวกบการอยรวมกนของสรรพสงทแตกตางหลากหลาย โดยไมจาเปนตองเปนคตรงขาม ขดแยง แขงขน เอาแพ – ชนะ และครอบงากน หากแตเออตอกน ทาใหเกดดลยภาพทเคลอนไหวได (Dynamic Balance)

๒๒ พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต), พทธธรรม , เรองเดยวกน, หนา ๖๔๓. ๒๓ ศ.ชยอนนต สมทวณช ,ทฤษฎใหม : มตทยงใหญทางความคด , หนา ๗.

๑๖๗

มการชวยกนแบบนาพงเรอ – เสอพงปา อนเปนการ “ พงพง – องกน ” (Inter Dependence) มากกวาการเปนแค “พงพาอาศย” (Dependence)

ดงนน “ทฤษฎใหม” ของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวจงเปนทฤษฎทตางกบทฤษฎอน ตรงทม “จรยธรรม” เปนพนฐานสาคญ โดยเนนการพฒนาคณภาพมนษยโดยเฉพาะผยากไรดอยโอกาส อนเปนคนสวนใหญของประเทศ ดวยเหตนจงอาจสรปไดวา “ทฤษฎใหม” ขององคพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทไดพระราชทานไวเพอเปนกระบวนวธพนฐานทางดานเกษตรกรรม ในแนวคดเศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจากพระราชดาร จงเปน สมมาทฏฐ และสมมาทฤษฎ โดยแท

๔.๔. ทฤษฎใหม มตใหมทางความคดบนพนฐานของจรยธรรม

“ทฤษฎใหม” เปนทฤษฎทมลกษณะงาย ๆ ไมสลบซบซอน (Simplicity) อนเปน

ลกษณะเดนชดของโครงการอนเนองมาจากพระราชดารโดยทวไป คอ “ตองงาย” และนาไปปฏบตไดจรง จะไมทรงโปรดอะไรทเปนศาสตรยาก ๆและ นาไปปฏบตไดยากดงทไดเคยมพระราช

ดารสเสมอวา “ตองทาใหงาย”๒๔ และ “ไมตดตารา” ซงหมายความวาไมตองเชอศาสตรหรอทฤษฎ

อะไรอยางโงหวไมขน ทงตองคานงถงสภาพแวดลอมทางกายภาพ สภาพแวดลอมทางวฒนธรรมและจะตองเหมาะสมกบเงอนไขของเวลาในขณะนนดวยมผกลาววา ทฤษฎใหมเปนแนวคดทแฝงไวดวยปรชญาในการ “ดารงชพ” และ “ดารงชาต” ดวย มใชเปนเพยงทฤษฎทางเศรษฐกจ หรอทฤษฎดานใดดานหนงโดยเฉพาะ หากแตเปนทฤษฎแบบองครวม (Holistic theory) เพราะมหลายมต ทงดานเศรษฐกจ วฒนธรรม ปรชญา และยงมผลในทางสงเสรมจรยธรรม (Ethics) แหงความพอและความพอเพยงอกดวย(Enough and Subsistence) ซงมมตตาง ๆ เหลานคอแนวทางแหงพทธธรรมนนเอง ไมวาจะเปนความสนโดษ สมถะ เกอกล เสยสละ เลยงชพชอบ (สมมาอาชวะ) ฯลฯ

๒๔ สานกงานคณะกรรมการพเศษเพอประสานงานโครงการอนเนองมาจากพระราชดาร (กปร) ,แนวคดและทฤษฎการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดาร , (กรงเทพมหานคร : บ.๒๑ เซนจร จากด , ๒๕๔๐),หนา ๑๔.

๑๖๘

เพอใหเหนภาพแหงแนวคดทฤษฎใหมของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวใหชดเจนยงขน งานวจยบทนจงใครขอนาบนทกสรปยอแนวคดทฤษฎใหมของสานกงานเลขาธการมลนธชยพฒนา ซงทรงมพระราชกระแสใหจดทาเผยแพรและขออญเชญบนทกสวนพระองคซงงานไดพระราชทานมายงสานกงานเลขาธการมลนธชยพฒนาเพอแสดงไว ณ ทนดงตอไปน

* แนวทฤษฎใหม กาหนดขนตอนดงน ใหแบงพนทถอครองทางการเกษตร ซงโดยเฉลยแลวเกษตรกรไทยมเนอททากนประมาณ ๑๐ - ๑๕ ไรตอครอบครว แบงออกเปน ๓ สวนคอ สวนแรก รอยละ ๓๐ เนอทเฉลย ๓ ไร ทาการขดสระเกบกกนาไวใชในการเพาะปลก โดยมความลกประมาณ ๔เมตร ซงสามารถรบนาไดจ ๑๙,๐๐๐ ลกบาศกเมตรจากนาฝน เกษตรกร สามารถนานาไปใชเพออปโภค – บรโภคและเกษตรกรรมไดตลอดป ทงยงสามารถเลยงปลาและปลก พชนา พชรมสระ เพอเพมรายไดกบครอบครวอกดวย ทรงมพระราชกระแสขณะทอดพระเนตรพนท ทดลองทวดมงคลชยพฒนา เมอวนท ๒๕ มกราคม ๒๕๓๖ วา “ การเลยงปลาเปนอาชพเสรม เลยงปลาไมกเดอนกมรายได….” สวนทสอง รอยละ ๖๐ เนอทเฉลย ๑๐ ไร เปนพนททาการเกษตรปลกพชตาง ๆ โดย แบงพนทออกเปน ๒ สวนคอ รอยละ ๓๐ ทานาขาวประมาณ ๕ ไร รอยละ ๓๐ (ในสวนทสอง) ปลกพชไร – พชสวนผสมผสานกนตามแตสภาพของ พนท และภาวะการตลาดของบรเวณนนประมาณ ๕ ไร สวนทสาม รอยละ ๑๐ เปนพนทเหลอมเนอทประมาณ ๒ ไร จดเปนทอยอาศย คนคคลอง ตลอดจนสวนครวและเลยงสตว สดสวนเฉลยตามทฤษฎใหม คอ สตร ๓๐ - ๓๐ - ๓๐ - ๑๐

* สรปยอครงแรกตามพระราชกระแส โดย นายมนญ มกขประดษฐ (พ.ศ.๒๕๓๗).

๑๖๙

ทฤษฎใหม * ขนทหนง

(๑) ถาพดอยางสรปทสดเปนวธปฏบตของเกษตรกรทเปนเจาของทดน จานวนนอย (ประมาณ ๑๕ ไร) (๒) หลกสาคญใหเกษตรกร มความพอเพยง เลยงตวได (Self – Sufficiency) ในระดบ ชวตทประหยดกอน ทงนตองมความ สามคค ในทองถน (๓) มการผลตขาว บรโภคพอเพยง ตลอดป โดยถอวาครอบครวหนงทานา ๕ ไร จะมขาวพอกนตลอดป ขอนเปนหลกสาคญของทฤษฎน (๔) เพอการนจะตองใชหลกวา ตองมนา ๑,๐๐๐ ลกบาศกเมตรตอไร ฉะนน ๕ ไร ตองม ๕,๐๐๐ ลกบาศกเมตร แตละแปลง (๑๕ ไร) ทานา ๕ ไร ทาพชไร ไมผล ฯลฯ ๕ ไร (= ๑๐ ไร) จะตองมนา ๑๐,๐๐๐ ลกบาศกเมตรตอป จงไดตงสตรคราว ๆ วาแตละแปลงประกอบดวยนา ๕ ไร – พชไร – พชสวน ๕ ไร สระนา ๓ ไร ลก ๔ เมตร จประมาณ ๑๙,๐๐๐ ลกบาศกเมตร ทอยอาศยและอน ๆ ๒ ไร รวมทงหมด ๑๕ ไร (๕) อปสรรคสาคญทสด คอ อางเกบนาหรอสระทไดรบนาใหเตมเพยงปละหนงครง จะมการระเหยวนละ ๑ เซนตเมตร โดยเฉลยในวนทฝนไมตกหมายความวา ในปหนงถานบวาแหง ๓๐๐ วน ระดบนาของสระจะลดลง ๓ เมตร จงตองม การเตมนาใหเพยงพอ (๖) มความจาเปนทจะมแหลงนาเพมเตม สาหรบโครงการวดมงคลชยพฒนาไดสราง อางเกบนาจ ๘๐๐,๐๐๐ ลกบาศกเมตร สาหรบเลยง ๓,๐๐๐ ไร

๑๗๐

(๗) ลาพงอางเกบนาจ ๘๐๐,๐๐๐ ลกบาศกเมตรจะเลยงได ๘๐๐ ไร (โครงการวดมงคลมพนท ๓,๐๐๐ ไรแบงเปน ๒๐๐ แปลง อางนจงเลยงได ๔ ไรตอแปลง ลาพงสระในแปลงเลยงได ๔.๗๕ ไร จงเหนไดวาหมนเหมมาก๔.๗๕ ไร + ๔,๐๐๐ ไร = ๘.๗๕ ไร) ถาคานงวา ๘.๗๕ ไรนน จะทาเกษตรกรรมอยางสมบรณไดอก ๖.๒๕ ไรจะตองอาศยเทวดาเลยง แตถาคานงวาในระยะทไมมความจาเปนจะตองใชนาหรอมฝนตก นาฝนทตกลงมาจะเกบไวไดในอาง และในสระสารองไวสาหรบเมอตองการ อางและสระจะทาหนาทเฉลย นาฝน (Regulator) จงเขาใจวาระบบนนาจะพอ (๘) ปญหาใหญอกขอหนง คอ ราคาการลงทนคอนขางสง เกษตรกรจะตองไดรบความ ชวยเหลอจากภายนอก (ทางราชการ– ทางมลนธ-ทางเอกชน)และตองชวยกนเองแต คาดาเนนการไมสนเปลองสาหรบเกษตรกร

ทฤษฎใหม มลนธชยพฒนา วนท ๑๕ มนาคม ๒๕๓๗

* บนทกถง “ชยพฒนา” โดยพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ๑๕ มนาคม ๒๕๓๗.

๑๗๑

ทฤษฎใหม * ขนทสอง

เมอตงศนยบรการทวดมงคลชยพฒนาและแปลงตวอยางท “ทางดสโก” สาเรจแลว เกษตรกรกเรมเขาใจวธการ จงขอใหดาเนนการในทดนของตน เมอไดผลดกให เรมขนทสอง คอ ใหเกษตรกรรวมพลงกนในรปกลม หรอ สหกรณ เพอรวมแรงใน ๑) การผลต (พนธพช เตรยมดน ชลประทาน ฯลฯ) ๒) การตลาด (ลานตากขาว ยงฉาง เครองสขาว การจาหนาย) ๓) การเปนอย (กะป นาปลา อาหาร เครองนงหม) ๔) สวสดการ (สาธารณสข เงนก) ๕) การศกษา (โรงเรยน – ทนการศกษา) ๖) สงคมและศาสนา ดวยความรวมมอของหนวยราชการ มลนธและเอกชน

ทฤษฎใหม มลนธชยพฒนา วนท ๑๒ กมภาพนธ ๒๕๓๘

* บนทกถง “ชยพฒนา “ โดยพระบาทสมเดจพระเจาอยหว.

๑๗๒

ทฤษฎใหม * ขนทสาม

ตดตอรวมมอกบแหลงเงน (ธนาคาร) กบแหลงพลงงาน (บรษท-นามน) ตงและบรหารโรงส

(๒) ตงและบรหารรานสหกรณ (๑,๓) ชวยการลงทน (๑,๒) ชวยพฒนาคณภาพชวต (๔,๕,๖)

ทงน ทงฝายเกษตรกรและฝายธนาคารกบบรษทจะไดรบประโยชนโดย

- เกษตรกรขายขาวไดในราคาสง (ไมถกกดราคา) - ธนาคารกบบรษทซอขาวบรโภคไดในราคาตา(ซอขาวเปลอก

โดยตรงจากเกษตรกรและมาสเอง) = (๒) - เกษตรกรซอเครองอปโภคบรโภคไดในราคาตา

(เปนรานสหกรณราคาขายสง) = (๑,๓) - ธนาคารกบบรษท จะสามารถกระจายบคลากร

ทฤษฎใหม มลนธชยพฒนา วนท ๑๓ กมภาพนธ ๒๕๓๘

* บนทกถง “ชยพฒนา” โดยพระบาทสมเดจพระเจาอยหว

๑๗๓

๔.๕ สรปหลกการและแนวทางดาเนนการ จากพระราชดารทสรปไวขางตน อาจขยายความโดยสงเขปไดดงน ๑) ทฤษฎใหมเปนระบบการผลตแบบเศรษฐกจพอเพยงทเกษตรกรสามารถเลยง ตวเองไดในระดบทประหยดกอนทงนชมชนตองมความสามคครวมมอรวมใจในการชวยเหลอซงกนและกนทานองเดยวกบการ “ลงแขก” แบบดงเดมเพอลดคาใชจาย ๒) เนองจากขาวเปนปจจยหลกททกครวเรอนจะตองบรโภค ดงนน จงประมาณวาครอบครวหนงทานาประมาณ ๕ ไร จะทาใหมขาวพอกนตลอดปโดยไมตองซอหาในราคาแพงเพอยดหลกพงตนเองไดอยางมอสรภาพ ๓) ตองมนาเพอการเพาะปลกสารองไวใชในฤดแลงหรอระยะฝนทงชวงไดอยางพอเพยง ดงนนจงจาเปนตองกนทดนสวนหนงไวขดสระนาโดยมหลกวาตองมนาเพยงพอทจะทาการเพาะปลกไดตลอดป ทงนไดพระราชทานพระราชดารเปนแนวทางวา ตองมนา ๑,๐๐๐ ลกบาศกเมตรตอการเพาะปลก ๑ ไร โดยประมาณ ฉะนนเมอทานา ๕ ไรทาพชไรหรอไมผลอก ๕ ไร (รวมเปน ๑๐ ไร) จะตองมนา ๑๐,๐๐๐ ลกบาศกเมตรตอป ดงนน หากตงสมมตฐานวามพนท ๑๕ ไร กจะสามารถกาหนดสตรคราว ๆ วาแตละแปลงประกอบดวย - นา ๕ ไร - พชไรพชสวน ๕ ไร - สระนา ๓ ไร ลก ๔ เมตร จประมาณ ๑๙,๐๐๐ ลกบาศกเมตร ซงเปน ปรมาณนาทเพยงพอทจะสารอง ไวใชยามฤดแลง - ทอยอาศยและอน ๆ ๒ ไร รวมทงหมด ๑๕ ไร แตทงน ขนาดของสระเกบกกนาขนอยกบสภาพภมประเทศและสภาพแวดลอม ดงน

- ถาเปนพนททาการเกษตรอาศยนาฝน สระนาควรมลกษณะลกเพอปองกน ไมใหนาระเหยไดมากเกนไป ซงจะทาใหมนาใชตลอดทงป - ถาเปนพนททาการเกษตรในเขตชลประทานสระนาอาจมลกษณะลกหรอตน และแคบหรอกวางกได โดยพจารณาตามความเหมาะสมเพราะสามารถมนา มาเตมอยเรอย ๆ

๑๗๔

การมสระเกบกกนา กเพอใหเกษตรกรไดมนาใชอยางสมาเสมอทงป (ทรงเรยกวา Regulatorหมายถงการควบคมใหดมระบบนาหมนเวยนใชเพอการเกษตรไดโดยตลอดเวลาอยางตอเนอง) โดยเฉพาะอยางยงในหนาแลงและระยะฝนทงชวง แตมไดหมายความวาเกษตรกรจะสามารถปลกขาวนาปรงไดเพราะหากนาในสระเกบกกนาไมพอในกรณมเขอน อยบรเวณใกลเคยงกอาจจะตองสบนามาจากเขอน ซงจะทาใหนาในเขอนหมดได แตเกษตรกรควรทานาในหนาฝน และเมอถงฤดแลงหรอฝนทงชวงใหเกษตรกรใชนาทไดเกบตนนน ใหเกดประโยชนทางการเกษตรอยางสงสด โดยพจารณาปลกพชใหเหมาะสมกบฤดกาล เชน

- หนาฝน จะมนามากพอทจะปลกขาวและพชชนดอน ๆได - หนาแลงหรอฝนทงชวง ควรปลกพชทใชนานอย เชน ถวตาง ๆ

การจดแบงแปลงทดนเพอใหเกดประโยชนสงสดน พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงคานวณ

และคานงจากอตราการถอครองทดนถวเฉลยครวเรอนละ ๑๕ ไร อยางไรกตามหากเกษตรกรมพนทถอครองนอยกวา หรอมากกวานกสามารถใชอตราสวน ๓๐ : ๓๐ : ๓๐ : ๑๐ ไปเปนเกณฑปรบใชไดกลาวคอ (๑) ๓๐ % สวนแรก ขดสระนา ( สามารถเลยงปลา ปลกพชนา เชน ผกบง ผกกะเฉด ฯลฯ ไดดวย) และบนสระอาจจะสรางเลาไกไดดวย (๒) ๓๐ % สวนทสอง ทานา (๓) ๓๐ % สวนทสาม ปลกพชไร พชสวน (ไมผล ไมยนตน ไมใชสอย ไมเพอ

เปนเชอฟน ไมสรางบาน พชไร พชผก สมนไพร เปนตน) (๔) ๑๐ % สดทายเปนทอยอาศยและอน ๆ (ถนน คนดน กองฟาง ลานตาก กองปยหมก โรงเรอน โรงเพาะเหด คอกสตว ไมดอกไมประดบ พชผกสวน ครวหลงบาน เปนตน)

๔) อยางไรกตามอตราสวนดงกลาวเปนสตรหรอหลกการโดยประมาณเทานน สามารถปรบปรงเปลยนแปลงได ตามความเหมาะสมโดยขนอยกบสภาพของพนทดนปรมาณนาฝนและสภาพแวดลอม เชน ในกรณภาคใตทมฝนตกชกกวาภาคอน หรอพนทใดมแหลงนา มาเตมสระไดตอเนอง กอาจลดขนาดของบอหรอสระนาใหเลกลงเพอเกบพนทไวใชประโยชนอน ตอไปได

๑๗๕

ทฤษฎใหมขนกาวหนา

หลกการดงกลาวมาแลวเปนทฤษฎใหมขนทหนง เมอเกษตรกรเขาใจในหลกการและไดลงมอปฏบตตามขนทหนงในทดนของตนจนไดผลแลว เกษตรกรกจะสามารถพฒนาตนเองไปสขนพออยพอกนและตดคาใชจายลงเกอบหมดมอสระจากสภาพปจจยภายนอก และเพอใหมผลสมบรณยงขน จงควรทจะตองดาเนนการตามขนทสองและขนทสาม ตอไปตามลาดบ ดงน

ทฤษฎใหมขนทสอง

เมอเกษตรกรเขาใจในหลกการและไดปฏบตในทดนของตนจนไดผลแลว กตองเรมขนทสอง คอ ใหเกษตรกรรวมพลงกนในรป กลม หรอ สหกรณ รวมแรงรวมใจกนดาเนนการในดาน (๑) การผลต (พนธพช เตรยมดน ชลประทาน ฯลฯ)

- เกษตรกรจะตองรวมมอในการผลตโดยเรมตงแตขนเตรยมดนการหาพนธพช ปย การจดหานา และอน ๆ เพอการเพาะปลก

(๒) การตลาด (ลานตากขาว ยง เครองสขาว การจาหนายผลผลต) - เมอมผลผลตแลวจะตองเตรยมการตางๆ เพอการขายผลผลตใหไดประโยชน

สงสดเชน การเตรยมลานตากขาวรวมกน การจดหายงรวบรวมขาว เตรยมหาเครองสขาว ตลอดจนการรวมกนขายผลผลตใหไดราคาดและลดคาใชจายลงดวย

(๓) การเปนอย (กะป นาปลา อาหาร เครองนงหม ฯลฯ) - ในขณะเดยวกนเกษตรกรตองมความเปนอยทดพอสมควรโดยมปจจยพนฐาน

ในการดารงชวตเชน อาหารการกนตาง ๆ กะป นาปลา เสอผา ทพอเพยง (๔) สวสดการ (สาธารณสข เงนก)

- แตละชมชนควรมสวสดภาพและบรการทจาเปน เชน มสถานอนามยเมอยามปวยไข หรอ มกองทนไวกยมเพอประโยชนในกจกรรมตาง ๆ ของชมชน

(๕) การศกษา (โรงเรยน ทนการศกษา) - ชมชนควรมบทบาทในการสงเสรมการศกษาเชน มกองทนเพอการศกษาเลา

เรยนใหแกเยาวชนของชมชนเอง

๑๗๖

(๖) สงคมและศาสนา - ชมชนควรเปนทรวมในการพฒนาสงคมและจตใจโดยมศาสนาเปนทยดเหนยว - กจกรรมทงหมดดงกลาวขางตนจะตองไดรบความรวมมอ จากทกฝายทเกยว ของ ไมวาสวนราชการองคกรเอกชน ตลอดจนสมาชกในชมชนนน เปนสาคญ

ทฤษฎใหมขนทสาม

เมอดาเนนการผานพนขนทสองแลว เกษตรกรหรอกลมเกษตรกรกควรพฒนากาวหนาไปสขนทสามตอไป คอ ตดตอประสานงาน เพอจดหาทน หรอแหลงเงน เชน ธนาคาร หรอบรษท หางรานเอกชน มาชวยในการลงทนและพฒนาคณภาพชวต ทงนทงฝายเกษตรกรและฝายธนาคารหรอบรษทเอกชน จะไดรบประโยชนรวมกน กลาวคอ

- เกษตรกรขายขาวไดในราคาสง (ไมถกกดราคา) - ธนาคารหรอบรษทเอกชนสามารถซอขาวบรโภคใน ราคาตา (ซอขาวเปลอกตรงจากเกษตรกรและมาสเอง) - เกษตรกรซอเครองอปโภคบรโภคไดในราคาตาเพราะรวมกนซอเปน จานวนมาก (เปนรานสหกรณราคาขายสง) - ธนาคารหรอบรษทเอกชน จะสามารถกระจายบคลากร เพอไปดาเนนการใน

กจกรรมตาง ๆ ใหเกดผลดยงขน

ประโยชนของทฤษฎใหม จากพระราชดารสของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทไดพระราชทานในโอกาสตาง ๆ นน พอจะสรปถงประโยชนของทฤษฎใหมได ดงน (๑) ใหประชาชนพออยพอกนสมควรแกอตภาพในระดบทประหยด ไมอดอยาก และเลยงตนเองไดตามหลกปรชญาของ “ เศรษฐกจพอเพยง ” (๒) ในหนาแลงมนานอย กสามารถเอานาทเกบไวในสระมาปลกพชผกตาง ๆ ทใชนานอยได โดยไมตองเบยดเบยนชลประทาน (๓) ในปทฝนตกตามฤดกาลโดยมนาดตลอดป ทฤษฎใหมนกสามารถสรางรายไดใหรารวยขนได (๔) ในกรณทเกดอทกภยกสามารถทจะฟนตวและชวยตวเองไดในระดบหนง โดยทางราชการไมตองชวยเหลอมากเกนไป อนเปนการประหยดงบประมาณดวย

๑๗๗

ขอสาคญทควรพจารณา (๑) การดาเนนการตามทฤษฎใหมนน มปจจยประกอบปลายประการ ขนอยกบสภาพแวดลอมในแตละทองถน ฉะนนเกษตรกรควรขอรบคาแนะนาจากเจาหนาทดวย (๒) การขดสระนานน จะตองสามารถเกบกกนาไดเพราะสภาพดนในแตละทองถนแตกตางกน เชน ดนรวน ดนทราย ซงเปนดนทไมสามารถอมนาไดหรอเปนดนเปรยว ดนเคม ซงอาจจะไมเหมาะกบพชทปลกไดฉะนนจะตองพจารณาใหดและควรขอรบคาแนะนาจากเจาหนา ทพฒนาทดน หรอเจาหนาทหนวยงานทเกยวของกอน (๓) ขนาดของพนท พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงคานวณและคานงจากอตราการถอครองทดน ถวเฉลยครวเรอนละ ๑๕ ไร แตใหพงเขาใจวาอตราสวนเฉลยขนาดพนทนมใชหลกตายตว หากพนทการถอครองของเกษตรกรจะมนอยกวาหรอมากกวาน กสามารถนาอตราสวนน (๓๐ : ๓๐ : ๓๐ : ๑๐) ไปปรบใชได โดยถอเกณฑเฉลย (๔) การปลกพชหลายชนด เชน ขาวซงเปนพชหลกไมผล พชผก พชไร และพชสมนไพร อกทงยงมการเลยงปลาหรอสตวอน ๆ ซงเกษตรกรสามารถนามาบรโภคไดตลอดทงปเปนการลดคาใชจายในสวนของอาหารสาหรบครอบครวไดและสวนทเหลอสามารถจาหนายไดเปนรายไดแกครอบครวไดอก (๕) ความรวมมอรวมใจของชมชนจะเปนกาลงสาคญในการปฏบตตามหลกทฤษฎใหม เชน การลงแรงชวยเหลอกน หรอทเรยกวา การลงแขก นอกจากจะทาใหเกดความรกความสามคคในชมชนแลว ยงเปนการลดคาใชจายในการจางแรงงานไดอกดวย (๖) ในระหวางการขดสระนา จะมดนทถกขดขนมาเปนจานวนมาก หนาดนซงเปนดนดควรนาไปกองไวตางหากเพอนามาใชประโยชนในการปลกพชตาง ๆ ในภายหลงโดยนามาเกลยคลมดนชนลางทเปนดนไมด ซงอาจนามาถมทาขอบสระนาหรอยกรองสาหรบปลกไมผล เงอนไขหรอปญหาในการดาเนนงาน

พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ไดมพระราชดารสเมอวนท ๔ ธนวาคม ๒๕๓๘ ณ ศาลาดสดาลย มความตอนหนง ดงน

“…การทาทฤษฎใหมนมใชของงายๆ แลวแตท แลวแตโอกาส และแลวแตงบประมาณ

เพราะวาเดยวนประชาชน ทราบถงทฤษฎใหมนกวางขวางและแตละคนกอยากได ใหทาง ราชการขดสระแลวชวย แตมนไมใชสงงายนก บางแหงขดแลวไมมนา แมจะมฝนนากอยไมได เพราะวามนรวหรอบางทกเปนททรบนาไมไดทฤษฎใหมนจงตองมพนททเหมาะสมดวย...ฉะนน การทปฏบตตามทฤษฎใหมหรออกนยหนงปฏบต เพอหานาใหแกราษฎร

เปนสงทไมใชงายตองชวยกนทา…”

๑๗๘

ตวอยางพชทควรปลกและสตวทควรเลยง

ไมผลและผกยนตน : มะมวง มะพราว มะขาม ขนน ละมด สม กลวย นอยหนา มะละกอ กะทอน แคบาน มะรม สะเดา ขเหลก กระถน เปนตน ผกลมลกและดอกไม : มนเทศ เผอก ถวผกยาว มะเขอ มะล ดาวเรอง บานไมรโรย กหลาบ รก และซอนกลน เปนตน เหด : เชน เหดนางฟา เหดฟาง เหดเปาฮอ เปนตน สมนไพรและเครองเทศ : หมาก พล พรกไทย บกบวบก มะเกลอ ชมเหด หญาแฝก และพชผกบางชนด เชน กระเพรา โหระพา สะระแหน แมงลก และตะไครเปนตน ไมใชสอยและเชอเพลง : ไผ มะพราว ตาล กระถนณรงค มะขามเทศ สะแก ทองหลาง จามจร กระถน สะเดา ขเหลก ประด ชงชน และยางนา เปนตน พชไร : ขาวโพด ถวเหลอง ถงลสง ถวพม ถวมะแฮะ ออย มนสาปะหลง ละหง นน เปนตน พชไรหลายชนดอาจเกบเกยวเมอผลผลตยงสดอย และจาหนายเปนพชประเภทผกไดและมราคาดกวาเกบเมอแก พชไรเหลาน ไดแก ขาวโพด ถวเหลอง ถวลสง ถวพม ถวมะแฮะ ออยและมนสาปะหลง พชบารงดนและพชคลมดน : ถวมะแฮะ ถวฮามาตา โสนแอฟรกน โสนพนเมอง ปอเทอง ถวพรา ขเหลก กระถน รวมทงถวเขยว และถวพม เปนตน และเมอเกบเกยวแลวไถกลบลงไปเพอบารงดนได หมายเหต : พชหลายชนดใชทาประโยชนไดมากกวาหนงชนด และการเลอกปลกพชควรเนน พชยนตนดวยเพราะการดแลรกษาในระยะหลงจะลดนอยลง มผลผลตทยอยออกตลอดปหากเลอกพชยนตนชนดตางๆ กนและใหความรมเยนและชมชนกบทอยอาศยและสงแวด ลอมและควรเลอกตนไม และพชใหสอดคลองกบคณภาพของพนท เชน ไมควรปลกยคาลปตส บรเวณขอบสระ ควรเปนไมใหคณคาสงกวา เชน ไมผล เปนตน สตวเลยงอน ๆ ไดแก (๑) สตวนา เชน ปลาใน ปลานล ปลาตะเพยนขาว ปลาดก เพอเปนอาหารเสรมประเภทโปรตน และยงสามารถนาไปจาหนายเปนรายไดเสรมไดอกดวย ในบางพนทสามารถเลยงกบได (๒) สกร หรอ ไก เลยงบนขอบสระนา ทงนมลสกรและไกสามารถนามาเปนอาหารปลา บางแหงอาจเลยงเปดได

๑๗๙

จากแนวคดทฤษฎใหม ของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทไดเรยบเรยงตามขนตอนทงเชงกายภาพและปรชญาและจรยธรรมมาโดยลาดบน อาจแสดงกระบวนการ ๓ ขนตอนดวยวธการทเขาใจไดงายดงตอไปน

สามลาดบขนของทฤษฎใหม

พงตนเองไมได Dependent

สภาพปจจบนกอนทาตามทฤษฎใหม

พงตนเองได – “พออย – พอกน” Self – reliance

ทฤษฎใหม – ขนท ๑

ชมชนเรมเขมแขง – เปนอสระ Independent

ทฤษฎใหม – ขนท ๒

พงพง – องกน – สงเคราะห เกอกล – รวมมอกน – ประสาน กบโลกภายนอก

Inter – Dependent

ทฤษฎใหม – ขนท ๓

* ทงสามกระบวนการเปนไปในลกษณะ “พอเพยง” ไมโลภ ไมมกได เดนทางสายกลางมสมมาทฎฐและมชฌมาปฏปทา เปนตน หลงจาก “ทฤษฎใหม” อนเปนกระบวนการหนงในแนวคดเศรษฐกจพอเพยงอนเนองมา จากพระราชดาร ในพระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดปรากฏสสาธารณชนแลว กปรากฏวามนกคดนกทฤษฎและนกวชาการหลายฝายออกมาแสดงความเหนดวยและมความเหนตรงกนวา ทฤษฎใหมในพระบาทสมเดจพระเจาอยหวนน มใชทฤษฎการใชประโยชนจากพนทดนแปลงเลก ซงเปนเรองกายภาพเทานนแตทฤษฎใหมนไดสะทอนใหเหน ความแปลกใหมและความเปนสมมาทฤษฎ ซงแทรกจรยธรรมแหงการอยรวมกน ความมเมตตาและการใหเขาไวดวย โดยมงเนน

๑๘๐

ใหผลของการดาเนนงานตามทฤษฎนนตกถงมอประชาชน ซงกคอเกษตรกรผยากไรเปนเบองแรก เพอบรรเทาปญหาเฉพาะหนาคอการ “พออย – พอกน” เพอปพนฐานไวสาหรบการพฒนาขนตอไปคอ “อยด – กนด” โดยใหมความรสกรวมกน ทางานรวมกน มความสมานฉนทอยางรรกสามคค และพนวถชวตทดงามของสงคมไทย เชน การชวยเหลอสงเคราะหการงานซงกนและกน เชน “การลงแขก” ในพนทนา เปนตน ดงนน “ทฤษฎใหม” ของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว จงเปนทฤษฎทแตกตางไปจากทฤษฎอนๆโดยทมจรยธรรมเปนพนฐานสาคญเปนระบบความคดทเชอมโยงกบมนษย (เกษตรกรผยากไร) โดยตรงดงทนยมเรยกกนปจจบนในวงวชาการวา “คนเปนศนยกลาง” (Human Centered)โดยศนยกลางของพระองคคอพสกนกรผยากไรสวนใหญของประเทศนนเอง พเคราะหดจากหลกเกณฑพนฐานเหลานแลว จะเหนไดวาแนวคดทฤษฎใหมของพระบาทสมเดจพระเจาอย หวน ไมเพยงแตเปนมตใหมทางความคดเทานน หากแตเปนสมมาทฤษฎและสมมาทฏฐตามหลกธรรมในพระพทธศาสนาโดยตรง ทฤษฎใหมเปนกระบวนการหนงในแนวคดหลกเรองเศรษฐกจพอเพยง ซงพระบาทสมเดจ พระเจาอยหวทรงใชเปน“หลกสาคญ” ในการดาเนนการโครงการอนเนองมาจากพระราชดาร เปนเวลากวา ๕ ทศวรรษมาแลว ไมวาจะเสดจพระราชดาเนนไปทรงงานเพอชวยเหลอ – สงเคราะหพสกนกรผยากไรในทองถนทรกนดารของประเทศ ณ ทใด จะทรงสอนและแนะนาเรองความพอเพยง พออย พอกน และพอดอยเสมอ ทรงสอนและแนะนาใหพงตนเอง ใหประหยด ใหดาเนนชวตทางสายกลาง มคณธรรม และจรยธรรม ไมโลภไมเบยดเบยนตนเอง เพอนบานและสงแวดลอม ซงหลกการและแนวคดทมนคงเสมอมาน สอดคลองกบเศรษฐศาสตรแนวพทธ ทมผนาเสนอในระยะตอๆ มาแตกเปนทสนใจเฉพาะในแวดวงวชาการเทานน อยางไรกดหลงจากเศรษฐกจฟองสบแตกกมนกวชาการ นกคด นกพฒนาจานวนมาก หนกลบมาพจารณาเรองนอยางจรงจงกวางขวางมากยงขน จนกระทงมขอเสนอวา แนวคดเศรษฐกจพอเพยงซงสอดคลองอยางยงกบเศรษฐศาสตรแนวพทธ และทฤษฎใหมอนเปนกระบวนวธหนงในเศรษฐกจพอเพยง นาจะเปน “ทางเลอก” หรอเศรษฐกจทางเลอกทเหมาะสมในการแกปญหาและฟนฟเศรษฐกจไทย ซงอยในภาวะคบขนเปนอยางยง ใหพลกฟนกลบคนมาได จากนนเปนตนมา “เศรษฐศาสตรทางเลอก” เศรษฐศาสตรแนวพทธและเศรษฐกจพอเพยงกไดรบความสนใจเพมมากขน ไดรบการพจารณา ศกษา ใครครวญกนอยางเปนรปธรรม ในบรรดานกเศรษฐศาสตร นกคด นกพฒนา ตลอดจนผบรหารประเทศ จนถงขณะนแนวคดเศรษฐกจพอเพยงขององคพระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดขยายขามขอบเขตประเทศไทย ไปสประเทศเพอนบานสมาชกอาเชยนทประสบภาวะวกฤตอยางเดยวกนนแลว จงเปนสงทนายนดและนบเปนพระเกยรตคณของพระมหากษตรยไทยนกพฒนาพระองคนเปนยงนก

๑๘๑

แผนภาพท ๘

สดสวนการใชประโยชนจากทดนของทฤษฎใหม

สระนา 30%

นาขาว 30%

ทอยอาศย 10%

พชสวน พชไร ผก 30%

เลาไก

บาน

โรงเหด

โรงเกบเครองมอ

๔.๕ สรป “ทฤษฎใหม ” เปนกระบวนวธหนงในแนวคดเศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจากพระราชดาร มปรชญา แนวคด หลกการและเหตผลทนาสนใจเปนอยางยง เมอมาเทยบเคยงกบหลกพทธธรรมในหลายเรอง เชน ความ “พออย” “พอกน” “พอเพยง” และ “พอด” คอ หลกมชฌมาปฏปทาในเชงจรยธรรม แมจะไมถงขนโลกตรธรรม ความเปน “สมมาอาชวะ” อนเปนแกนและหวใจของการดารงชวตชอบการไมเบยดเบยนกนทงชวตตอชวต และชวตกบโลกและสงแวดลอม คอ เศรษฐ ศาสตรแนวพทธทไมมงจะเอาชนะและทาลายธรรมชาต หากแตอยรวมกนไดอยางศานตสขโดยไมทาลายกน ความเปน “สมมา” ทกประการในการดารงชวต รวมทงสมมาทฎฐอนเปนพนฐานและหลกการของทฤษฎใหมทาใหทฤษฎใหมเปน “สมมาทฤษฎ” ทไดพระราชทานไว เพอใหพทธศาสนกชนไดใช “ปญญา” รวมกนแกไขปญหาวกฤตของชาตทกาลงเผชญอยในขณะนสาหรบแนวคดเบองหลงทฤษฎใหมน หากพจารณาวเคราะหอยางถองแท แลวจะเหนไดวาทกระดบขนตอนของทฤษใหมมจรยธรรมของความรวมมอ (Co–operation) ไมใชการแขงขน (Competition) มความเปนมตรไมตร มเมตตา ไมใชความขดแยง อนเปนวถชวตไทยแตโบราณ แมกระทงเมอพน

๑๘๒

ระดบขนของทฤษฎใหมขนท ๑ ไปสขนท ๒ ท ๓ กจะแลเหนแนวทางการรวมมอ การรรก สามคคระหวางชมชนกบองคกรภายนอกเปนการเพมพลงอยางสรางสรรค และเปนกลยาณมตรรวมอนาคต ดงนนทฤษฎใหมจงถอไดวาเปน Cooperative theory มใช Conflict theory ซงหาไดยากในปรชญาและแนวคดทางโลกตะวนตกและโลกปจจบน นอกไปจากนทฤษฎใหมยงมคณลกษณะพเศษอนเปนลกษณะสาคญในแนวคดทฤษฎเพอการพฒนาตาง ๆ ในพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ซงจะตอง “งาย” หรอตอง “ทาใหงาย” (Simplicity) คนในระดบรากหญาเขาใจไดงายและทาตามได และไดผลจรง ซงนคอวตถประสงคสาคญในทกโครงการของโครงการอนเนองมาจากพระราชดารเทาทผานมา สงทนาสนใจทสดประการหนงใน “ทฤษฎใหม” ซงถอไดวาเปน “สมมาทฤษฎ” กคอเปนแนวคดทแฝงไวซงปรชญาในการ “ดารงชวต” และ “ดารงชาต” เพราะไมใชเปนเพยงทฤษฎทางเศรษฐกจหรอทฤษฎทางการเกษตรเพยงดานหนง ดานใด โดยเฉพาะ หากแตเปนทฤษฎแบบองครวม (Holistic theory) เพราะมมตทางดานเศรษฐกจ วฒนธรรม ศาสนา ปรชญาในการดารงชวต อกทงยงมผลในการสงเสรมจรยธรรม (Ethics) แหงความไมโลภ ไมมกได และพอเพยง (Enough & Subsistence) อกดวย แตทนาสนใจยงกวาประการใดกคอ แนวคดทฤษฎใหมและเศรษฐกจพอเพยงโดยรวม ไดนอมนาหลกธรรมในพระพทธศาสนามาประยกตใชอยางประสานกลมกลน สอดคลองและเปนไปในแนวเดยวกนกบวถแหงพทธะ และเศรษฐศาสตรแนวพทธอยางนาอศจรรย นบเปนพระปรชาสามารถและพระอจฉรยภาพอนลกลาหา ทเปรยบมได เพอทจะใหเหนตวอยางทเปนรปธรรม ในการดาเนนการโครงการทฤษฎใหมอนเนองมา จากพระราชดาร ซงไมเพยงแตเปนมตทางดานเทคนคและวชาการดานการจดรปแบบทดนและแหลงนาในพนทจานวนจากดเทานน แตผลลพธของโครงการสามารถสะทอนใหเหนมตทางดานปรชญาและทฤษฎทางดานการพฒนาทเปนสมมาทฤษฎ สามารถผสานแนววถชวตทพงปรารถนาของสงคมไทยกบแนวทางในพทธธรรมอยางสอดคลองกลมกลนจะขอนากรณตวอยางของงานวจยโครงการเกษตรทฤษฎใหมมาเปนกรณศกษาเพอใหงานวจยเรองนมความสมบรณยงขน...

บทท ๕

ผลการศกษาภาคสนาม กรณศกษาผลสมฤทธของ ๔๔ หมบานทฤษฎใหมในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

จากทฤษฎสการปฎบต

๕.๑ ขอความเบองตน

ในบทท ๔ ไดวเคราะห “ทฤษฎใหม” ของพระบาทสมเดจพระเจาอยหววา เปนมตใหมทางจรยธรรม และมความเปน “สมมาทฤษฎ” ดวยเหตทเกดจาก “สมมาทฏฐ” คอความเหนชอบ ถกตองชอบธรรม และเปนเหตเปนผลในการแกไขปญหาพนฐานของเกษตรกร ซงเปนคนสวนใหญของประเทศได นอกไปจากนยงสามารถผลกดนขบเคลอน ทฤษฎใหมใหหลอหลอมเขาสแนวทางและบรบทของปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ซงเปนการพฒนาพงปรารถนา เพราะเปน “สมมาพฒนา” ทเออตอทกองคการของสงคมไทย โดยไมละเวน เพกเฉย และมองขามปญหาของคนสวนใหญทยงยากจนของประเทศ ดงทเปนมาในอดต และยงไปกวานนยงไดวเคราะหเปรยบเทยบ ทฤษฎใหมในฐานะทเปนกระบวนวธพนฐานหนงในบรบทของเศรษฐกจพอเพยงกบหลกธรรมในพระพทธศาสนาเปนการเฉพาะอกดวย

ดงนน เพอทจะใหไดเหนภาพเปนรปธรรมอยางชดเจนยงขนในบทท ๕ ซงวาดวย ผลของการศกษาภาคสนาม (...กรณศกษาผลสมฤทธของ ๔๔ หมบานทฤษฎใหมในภาคตะวนออก เฉยงเหนอ) (สกลนคร และกาฬสนธ) จงมงหมายทจะนาเสนองานวจยภาคสนาม ซงถอเปนการศกษาเชงปรมาณ เพอประกอบกบสวนของงานเชงคณภาพทเสนอมาแลวตามลาดบ ใหมความสมบรณชดเจนเปนรปธรรมยงขน งานวจยผลสมฤทธของ ๔๔ หมบานใน ๒ จงหวดของภาคตะวนออกเฉยงเหนอ (สกลนครและกาฬสนธ) เปนการปฏบตงานจรงซงผศกษาไดรวมกบสานกงานคณะกรรมการพเศษ เพอประสานงานโครงการอนเนองมาจากพระราชดาร (สานกงาน กปร.) ดาเนนการเพอเปนสวนหนงของการเตรยมถวายรายงานผลการดาเนนงานประจาปตอพระบาทสมเดจพระเจาอยหวดวย

อยางไรกด เหนสมควรกลาวยาอกครงหนงวา “ทฤษฎใหม” นสามารถใชเปนหลกในระบบ

การผลตแบบเศรษฐกจพอเพยงทเกษตรกรสามารถเลยงตวเองไดในระดบ“พออย–พอกน” อนเปนพนฐานทมนคงในการทจะกาวขนไปพฒนาตนเองในระดบทสงขนตามแนวทฤษฎใหมขนท ๒ และ ท ๓ ตอไป แตทงนชมชนทเรมจากครวเรอนจะตองม “ความพอเพยง” ทงทางดานเศรษฐกจสงคมและจตใจดวย กลาวคอ จะตองฝกตนและชมชนของตนใหเขาสแนวทางของหลกพระพทธธรรม คอ ละเวนความโลภ รจกพอประมาณและสนโดษ มความรกสามคค ไมเบยดเบยนตนเอง

๑๘๔

ผอน และธรรมชาตรอบขาง ใหความชวยเหลอเอออาทรกน เชน พรอมใจกนรวม “ลงแขก” อนเปนวถชวตและวฒนธรรมดงเดมของคนไทยในการผลดกนขดสระนาหรอการเกบเกยว เปนตน๑

อยางไรกตามนบแตพระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดพระราชทานพระราชดารเรอง “ทฤษฎใหม” และไดโปรดเกลาฯใหดาเนนการจดตงโครงการตวอยางไวท วดมงคลชยพฒนา อาเภอเฉลมพระเกยรต (เดมเรยกหวยบง) จงหวดสระบร ขนเปนครงแรก ในป พ.ศ. ๒๕๓๕ และหลงจากนนไดทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหนาทฤษฎใหมไปทดลองทาทบานแดนสามคค (หมท ๑๓) ตาบลคมเกา จงหวดกาฬสนธ ซงกลาวไดวาเปนโครงการทฤษฎใหมแหงแรกของภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ดงนนทง ๒ โครงการแรกเรมนจงเปนสถานททประชาชนทกหมเหลาไดเขาไปศกษาดงานและมจานวนไมนอยทไดนาเปนแนวทาง ในการทดลองจดทาทฤษฎใหมในทดนของตนเอง ภายใตการสนบสนนจากหนวยงานของรฐ เชน สานกงานคณะกรรมการพเศษเพอประสานงานโครงการอนเนองมาจากพระราชดาร (กปร.) และ องคการเอกชนหลายๆ หนวยงาน ในสวนของรฐบาลเองกไดนอมนามาใชเปนนโยบายสาคญในการพฒนาของประเทศ โดยเฉพาะในปงบประมาณ ๒๕๓๘ การดาเนนงานทฤษฎใหมไดขยายผลไปอยางกวางขวางทวประเทศในระยะเวลาตอมา โดยเฉพาะอยางยงในภาคอสานหรอภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ซงประชาชนในชนบทสวนใหญยงมรายไดตากวาประชากรในภมภาคอนๆ การสงเสรมใหเกษตรกรตามรปแบบทฤษฎใหม ทาใหประชากรเหลานนโดยรวม มความเปนอยดขน ดงรายงานผลการดาเนนงานโครงการขดสระเกบกกนาตามทฤษฎใหม อาเภอเขาวง จงหวดกาฬสนธ เมอป ๒๕๔๑๒ สรปไดวาผทเขารวมโครงการ สามารถพงตนเองไดทางเศรษฐกจ ในระดบทนาพอใจ เพราะเกษตรกรมผลผลตจากขาว พชผก ผลไม ปลา เปด ไก ไวบรโภคอยางเพยงพอในครวเรอน เปนการลดคาใชจายในดานอาหาร และยงมเหลอขายเปนรายไดใหครอบครวอกทางหนงดวย มการผลตทใชเทคโนโลยอยางเหมาะสม และเปนมตรกบธรรมชาต คอ

๑ สานกงานคณะกรรมการพเศษ เพอประสานงานโครงการอนเนองมาจากพระราชดาร, ทฤษฎใหม

, การบรหารจดการทดนและนาตามแนวพระราชดาร, (กรงเทพมหานคร : ออฟเซท ครเอชน;๒๕๔๕) ,

หนา ๕

๒คณะกรรมการพเศษเพอประสานงานโครงการอนเนองมาจากพระราชดาร,สานกงานกปร.,

รายงานการประเมนผลโครงการขดสระเกบกกนาตามทฤษฎใหม อาเภอเขาวงจงหวดกาฬสนธ, มนาคม ๒๕๔๒ โรเนยว เยบเลม – บทสรปสาหรบผบรหาร.

๑๘๕

การทาการเกษตรแบบผสมผสาน ทสอดคลองกบความรความเขาใจของตนเองซงเปนภมปญญาทองถนมการ ใชทรพยากรธรรมชาตทคมคาและยงยน คอใชทดนทมอยอยางจากดใหเกดประโยชนสงสด โดยการปลกพชหลากหลายเตมพนท เพอปองกนการขาดแคลนในยามวกฤตและทาใหมรายไดมากขนในยามปกตทาใหเกดความสมดลตามธรรมชาต ใชสารเคมนอยเทาทจาเปนหรอไมใชเลย ครอบครวมความสข เพราะมอาหารบรโภคตลอดป มงานทาตลอดป ครอบครวไดอยดวยกนพรอมหนาเพราะไมตองไปหางานทา หรอทางานทอนในฤดแลงไดออกกาลงกายโดยการทาเกษตรกรรมทเนนดาน ชวภาพ….ตามธรรมชาต สงผลใหสขภาพแขงแรง มความภาคภมใจทได

รวมโครงการ จงมจตใจทดมความเออเฟอตอสงคม เกษตรกรเหลานจงสามารถดารงชวตอยไดอยางพอเพยงดวยการพงตนเองทงทางดานเศรษฐกจเทคโนโลย ทรพยากรธรรมชาต จตใจและสงคมโดยอยรวมกนอยางมความสข อนเปนเปาหมายพนฐานของปรชญาแนวคดเศรษฐกจพอเพยงอน

เนองมาจากพระราชดาร๓

จากผลการศกษาของสานกงาน กปร. ทมผลเปนรปธรรม ผศกษาเหนควรใหมการดาเนนการเพอศกษาขอมลและการวางระเบยบการพสจนตามหลกของวทยาศาสตรและวธวจยทางสงคมศาสตรโดยทาการศกษาและประเมนผลกกลมเกษตรกรททาทฤษฎในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ซงเปนความรวมมอและประสานงานของสานกงานคณะกรรมการพเศษเพอประสานงานโครงการอนเนองมาจากพระราชดาร (กปร.) โดยนาผลการศกษามาใชจรงในราชการ และเพอถวายรายงานแดพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ซงมรายละเอยด วตถประสงคและขอบเขตของการศกษา ตลอดจนประโยชนทจะเกดขน ในกรณผลสมฤทธของ ๔๔ ครวเรอนทฤษฎใหมในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ(จงหวดสกลนคร และ จงหวดกาฬสนธ)ทงนเพอเปนตวอยางของการศกษาทแสดงใหเหนถงกระบวนการแปรผลทางทฤษฎไปสการปฏบต ๕.๒ ขอบเขตและพนทททาการศกษา

จากการททฤษฎใหมเรมดาเนนการโดยเกษตรกรภายใตการสนบสนนจากภาครฐ ตงแตประมาณป ๒๕๓๗ เปนตน มาจนปจจบนไดมการดาเนนงานกนโดยทวไปในสภาพพนทตางๆ ทวประเทศ นบไดหลายพนโครงการ สานกงานคณะกรรมการพเศษเพอประสานงานโครงการอนเนองมาจากพระราชดาร (สานกงาน กปร.) ซงเปนหนวยงานททาหนาทในการศกษาประสานงานและตดตามประเมนผล โครงการอนเนองมาจากพระราชดารเพอใหโครงการอน

๓สานกงานคณะกรรมการพเศษเพอประสานงานโครงการอนเนองมาจากพระราชดาร,เศรษฐกจ

พอเพยง ,(กรงเทพมหานคร : สงหาคม ๒๕๔๖ ), หนา ๒๙.

๑๘๖

เนองมาจากพระราชดารทงหลายไดมผลการปฏบตงาน และมคณภาพงานทบรรลวตถประสงคทงทางดานประสทธภาพ (Output) และประสทธผล (Outcome) และทสาคญกวานนคอ ใหถกตองตามแนวพระราชดาร และเกดประโยชนกบประชาชนสงสด ตามพระราชประสงคประกอบกบผศกษาเคยดารงตาแหนงเลขาธการ คณะกรรมการพเศษเพอประสานงานโครงการอนเนองมาจากพระราชดารซงมหนาทโดยตรง ในการออกไปตดตามการดาเนนงานโครงการอนเนองมาจากพระราชดารทงหลาย รวมทงแปลงการศกษาทฤษฎใหมของเกษตรกรในพนทตางๆ เปนเวลานานนบปดวย จงเหนเปนการสมควรทจะกาหนดขอบเขตของการศกษาในภาคสนามทปฏบตจรงจานวนหนง ในภมภาคทยากจนทสดของประเทศ เพอเปนกรณตวอยางของการเกษตรทฤษฎใหม ดงกลาวแลววา ทฤษฎใหม มเกษตรกรดาเนนการอยในพนทตาง ๆ ทวประเทศ แตทอยภายใตการประสานงานและกากบดแลของสานกงาน กปร. ทดาเนนการอยตงแตป ๒๕๓๗ - ๒๕๔๗ นนมเกษตรกรดาเนนการอยจานวน ๕๐๐ ครวเรอน โดยกระจายอยในภมภาคตาง ๆ ดงน ภาคเหนอ ๑๘ ครวเรอน ภาคกลาง ๓๐๑ ครวเรอน ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ๑๘๘ ครวเรอน ภาคใต ๕๓ ครวเรอน แตเนองจากการศกษาวจยครงนเปน การศกษาประกอบวทยานพนธเพอทจะแสดงถง “ทฤษฎใหม” ในฐานะทเปนกระบวนการหนงในเศรษฐกจพอเพยง ทจะกอใหเกดรายไดและคณภาพชวตทดขนของเกษตรกร ดงนนการศกษาการดาเนนงานของทฤษฎใหมจากภมภาคใดภมภาคหนงกถอวาพอเพยงทจะเปนขอมลสนบสนนได ผศกษาจงขอศกษางานในบทนเปนเชงปรมาณเพอประกอบกบวทยานพนธ ในสวนทเปนเชงคณภาพเพอใหวทยานพนธสมบรณในทกแงมม ในขอบเขตของผทดาเนนการจดทาทฤษฎใหมทเปนเกษตรกรซงยงชพดวยการทาเกษตรทฤษฎใหมทอยในพนทภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และอยภายใตการประสานงานของสานกงาน กปร. และมผลการดาเนนการอย ตงแต พ.ศ. ๒๕๓๗ - ๒๕๔๗ เทานน ๕.๓ ประชากรและกลมตวอยาง

จากประชากรททาทฤษฎใหมภายใตการประสานงานของสานกงาน กปร.ทมอยจานวน ๕๐๐ ครวเรอนทวประเทศนน เพอใหไดกลมตวอยางทเปนตวแทนของเกษตรกรทนาแนวพระราชดาร ทฤษฎใหมไปใช ผศกษาซงเลอกกลมตวอยางในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ดวยเหตผล คอ เปนภาคทมการนาทฤษฎใหมไปทดลองใชเปนภาคแรก และเปนการปฏบตจรงใน

๑๘๗

พนททนบวายากจนทสดในประเทศ ซงทาใหเหนภาพรวมของการประยกตใชและใหเกดผลตามทพงประสงค คอ การเกดรายได และมคณภาพชวตทดขน

อยางไรกตาม เพอเปนการศกษาในเชงลกเพอใหไดขอมลทครบถวนและเพอใหเปนไปตามหลกการศกษาทวา หากศกษาจากตวอยางทคดเลอกมาจานวนหนงของประชากรทงหมด กคอไดวาเปนตวแทนของการศกษาได ดงนนผศกษาจงทาการสมกลมตวอยางประชากรในภาคตะวนออก เฉยงเหนอจานวน ๑๔๔ ครวเรอน ดวยวธการสมแบบระบบ (Systematic Random Sampling ) เพอใหไดกลมตวอยางรอยละ ๒๐ - ๒๕ ของประชากรททาการศกษาจากการสมตวอยางทาใหไดกลมตวอยางจานวน ๔๔ ครวเรอน หรอคดเปนรอยละ ๒๓ ของประชากรทศกษาซงเปนเกณฑทยอมรบได ตามมาตรวดของการคดเลอกกลมตวอยางของ Krejcie and Morgan

๔

๕.๔ การรวบรวมขอมลและการวเคราะหขอมล

เปนการเกบรวบรวมขอมลจากกลมตวอยางทง ๔๔ ครวเรอนซงถอวาเปนกลมเปาหมายในการศกษาและใหขอมล โดยใหเจาหนาทสานกงาน กปร.ซงเปนผทมความร ความชานาญ ในการเกบรวมรวมขอมลเปนผรวมเกบรวบรวมขอมลโดยใชวธการสอบถาม กลมตวอยางแตละครวเรอน ซงกาหนดวาตองเปนหวหนาครวเรอน หรอตวแทนทบานพกของเกษตรกร และใชแบบสอบถามประกอบการสมภาษณเปนเครองมอในการเกบรวบรวมขอมล ซงไดดาเนนการในระหวางวนท ๙ พฤษภาคม - ๑๘ มถนายน ๒๕๔๗ (ตามแผนภาพท ๙ และตารางท ๕)

หลงจากนนไดดาเนนการบรรณาธกรณ (Edit) ขอมลและรวบรวมขอมลเพอหาคาทางสถตในลกษณะของรอยละ (Percentage) คาตวกลางเลขคณต (Arithmetic Mean) ตลอดจนหาความสมพนธระหวางตวแปร (Cross Tab) ทงนคาทางสถตทงหมดจะไดนาเสนอในรปของตารางขอมลเชงปรมาณ (Quantitative Data) และนามาแปลความหมายเปนขอมลเชงคณภาพ (Qualitative Data) สาหรบใชในการวเคราะหเปนลาดบถดมา

๔พวงรตน ทวรตน , ระเบยบวธวจยทางสงคมศาสตร , พมพครงท ๖ (กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ, ๒๕๓๘) ,หนา ๓๐๓.

๑๘๘

แผนภาพท ๙

ครวเรอนในสองจงหวดภาคตะวนออกเฉยงเหนอ (สกลนคร,กาฬสนธ)

๑๘๙

ตารางท ๕ กลมครวเรอนตวอยางเกษตรกรทเขารวมโครงการเกษตรทฤษฎใหม

จงหวด อาเภอ ตาบล บาน หมท ตวอยาง

สกลนคร เมอง ดงมะไฟ นากบแก ๕ ๒ นากบแก ๖ ๑

หนองมะไผ ๗ ๑

ดงนอย ๙ ๑

ศรวชา ๑ ๑

หวยยาง หวยยาง ๒ ๓

เหลา ๒ ๑

เหลา ๖ ๒

นาคา ๔ ๑

ลาดกะเฌอ ๘ ๑

มวง ๙ ๑

นานกเคา ๑๐ ๒

ลาดสมบรณ ๑๒ ๓

ดงยอ ๒ ๑

ดงทมขาว ๘ ๑

พงขวาง หนองปลาดก ๙ ๑

โนนสง ๑๓ ๑

ธาต ๑๑ ๑

หนองจเตา ๘ ๑

ธาตเชงชม คาผกแพว ๙ ๑

โนนหอม นาอาง ๑ ๓

นาตาล ๓ ๑

เตางอย นาตาล นางอย ๒ ๑

นาตาล ๓ ๑

เตางอย บงนอย ๒ ๑

๑๙๐

ตากแดด ๔ ๓

บงทวาย ตาเลา ๖ ๑

กลมครวเรอนตวอยางเกษตรกรทเขารวมโครงการเกษตรทฤษฎใหม(ตอ)

จงหวด อาเภอ ตาบล บาน หมท ตวอยาง

กาฬสนธ คามวง ดนจ ดนจ ๑ ๑ ดนจ ๒ ๑

ทาเลานา ๙ ๑

เขาวง กดปลาคาว กดตม ๑ ๑

สขเกษม ๒ ๑

ทงกระเดา ๕ ๑

รวม ๕๔

๑๙๑

๕.๕. ขอมลทวไปของกลมประชากรททาการศกษา จากการศกษาประชากรกลมตวอยางในครงนทาใหทราบวาจากประชากรตวอยาง ๔๔ตวอยาง หวหนาครวเรอนหรอผแทน ครวเรอนละ ๑ คนนน มผใหสมภาษณเปนชาย ๓๒ คน หรอรอยละ ๗๒.๗๒ เปนหญง ๑๒ คน หรอรอยละ ๒๗.๒๗ มอายตงแต ๒๕–๖๐ป เปนสวนใหญ ผทอายมากกวา ๖๐ ป มเพยง ๖ คนหรอรอยละ ๑๓.๖๓ สาหรบการศกษาของประชากรตวอยางคอจบการศกษาระดบประถมศกษาภาคบงคบรอยละ ๖๕.๙ ระดบมธยมศกษารอยละ ๒๕.๐๐ สงกวามธยมศกษา รอยละ ๖.๘๑ อยางไรกตามประชากรตวอยางเหลานมผทไมเคยเรยนหนงสอรอยละ ๒.๒๗ ในสวนของสมาชกในครวเรอนนน ครวเรอนตวอยางมสมาชกอาศยอยดวยกนตงแต ๑ - ๗ คน แตอาศยอยโดยเฉลย ๔ คนเปนสวนใหญ หรอรอยละ ๔๐.๙ รองลงไปอยอาศยกน ๒ คน และ ๕ คน ในอตราสวนทเทาๆ กนคอ รอยละ ๑๘.๑๘ ในดานประชากรใน วยแรงงานแตละครวเรอนจะมประชากรวยแรงงาน ๒ คน หรอ ๔ คนในอตราสวนเทาๆ กนคอ รอยละ ๓๖.๓๖ สงสดจะมวยแรงงานถง ๖ คน แตมเพยงรอยละ ๒.๒ เทานน แตถาเปนแรงงานทางดานเกษตรกรรมแลวจะมแรงงานครวเรอนละ ๒ คนเปนสวนใหญ คอรอยละ ๔๗.๗๒ รองลงไปคอ มแรงงานครวเรอนละ ๓ คน รอยละ ๒๒.๗๒ แตถาหากวาเปนแรงงานททาทฤษฎใหมอยางเดยวสวนใหญ หรอรอยละ ๔๕.๔๕ จะมแรงงานเพยง ๒ คนเชนกน และครวเรอนทมแรงงานทาเกษตรทฤษฎใหมจานวน ๓ คน จะมจานวนไมนอยคอ รอยละ ๒๗.๒๗ (ดงรายละเอยดในตารางท ๖)

๑๙๒

ตารางท ๖

แสดงจานวนครวเรอนทมสมาชกประเภทตางๆ อาศยอยในครวเรอน

ประชากรทมอย แตละครวเรอน

ประชากร วยแรงงาน

แรงงานเกษตร

แรงงาน ทฤษฎใหม

จานว

นสมา

ชก (ค

น)

ทอาศ

ยอยใน

แตละ

ครวเรอ

น

จานว

น (ค

รวเรอน

)

รอยล

ะ

จานว

น

รอยล

ะ

จานว

น

รอยล

ะ

จานว

น

รอยล

ะ ๑ ๑ ๒.๒๗ ๑ ๒.๒๗ ๑ ๒.๒๗ ๑ ๒.๒๗

๒ ๘ ๑๘.๑๘ ๑๖ ๓๖.๓๖ ๒๑ ๔๗.๗๓ ๒๐ ๔๕.๔๕

๓ ๔ ๙.๐๙ ๖ ๑๓.๖๔ ๑๐ ๒๒.๗๓ ๑๒ ๒๗.๒๗

๔ ๑๘ ๔๐.๙๑ ๑๖ ๓๖.๓๖ ๙ ๒๐.๔๕ ๗ ๑๕.๙๑

๕ ๘ ๑๘.๑๘ ๔ ๙.๐๙ ๒ ๔.๕๔ ๒ ๔.๕๔

๖ ๓ ๕.๘๒ ๑ ๒.๒๗ ๑ ๒.๒๗ ๒ ๔.๕๔

๗ ๒ ๔.๕๔ - - - - - -

๑๙๓

รวม ๔๔ ๑๐๐ ๔๔ ๑๐๐ ๔๔ ๑๐๐ ๔๔ ๑๐๐

๕.๖ อาชพของประชากร(อาชพหลกและอาชพรอง) สาหรบประชากรตวอยางทใชในการศกษาวจยครงน เปนการสมตวอยาง จากกลมผทาการเกษตรทฤษฎใหมทงสน ทงนจากการกาหนดวาจะตองเปนผททาเกษตรทฤษฎใหมเทานน ดงนนเกษตรกรททาการศกษาจงมอาชพหลกในการทานาเปนสวนใหญ คอ รอยละ ๕๖.๘๒ สวนทรองลงไป คอ การทาเกษตรทฤษฎใหมเปนอาชพหลก รอยละ ๕๖.๘๒ สวนทรองลงไป คอ การทาเกษตรทฤษฎใหมเปนอาชพหลก รอยละ ๒๗.๒๗ นอกจากนน จะมอาชพหลกอน ๆ อกบาง เชน อาชพรบจางรอยละ ๔.๕๔ อาชพคาขายรอยละ ๒.๒๗ เปนเจาหนาทของรฐ เชน กานน คร รอยละ ๖.๘๒ และมอาชพทางานดานใชฝมอ เชน หตถกรรม รอยละ ๒.๒๗ โดยขณะเดยวกนบคคลเหลาน จะมอาชพรองอน ๆ ดวย โดยมถง ๘๖.๓๗ สวนผททาเกษตรทฤษฏใหมเปนอาชพรองมรอยละ ๑๕.๙๐ ในขณะเดยวกบทมผทางานรบจาง คาขาย และหตถกรรม มผทาในสดสวนทเทากน คอ รอยละ ๙.๐๙ และมครวเรอนทมอาชพรองถง ๒ อยาง รอยละ ๒๕.๐๐ ดงรายละเอยดในตารางท ๗

๑๙๔

ตารางท ๗

แสดงจานวนครวเรอนทมอาชพหลกและอาชพรอง

อาชพหลก อาชพรอง อาชพ

จานวน รอยละ จานวน รอยละ

รบจาง ๒ ๔.๕๕ ๔ ๙.๐๙

คาขาย ๑ ๒.๒๗ ๔ ๙.๐๙

รบราชการ / รฐวสาหกจ ๓ ๖.๘๒ - -

หตถกรรม ๑ ๒.๒๗ ๔ ๙.๐๙

ทฤษฎใหม ๑๒ ๒๗.๒๗ ๗ ๑๕.๙๑

ทานา ๒๕ ๕๖.๘๒ ๑ ๒.๒๗

ทาสวน / ไมผล - - ๒ ๔.๕๕

ปลกผก - - ๒ ๔.๕๕

มอาชพ ๒ อยาง - - ๑๑ ๒๕.๐๐

ไมมอาชพรอง - - ๖ ๑๓.๖๓

อนๆ - - ๓ ๖.๘๒

๑๙๕

รวม ๔๔ ๑๐๐ ๔๔ ๑๐๐

๕.๗ ทดนในการทาเกษตรทฤษฎใหม ตามหลกการของการสงเสรมใหเกษตรกรทาทฤษฎใหมนนเกษตรกรจะตองมทดนของตวเองเปนจานวนพอสมควรพอท จะสามารถแบงออกเปนสดสวนตามหลกการของทฤษฎใหมได ดงนนประชากรตวอยางครงนทกครวเรอนมทดนของตนเอง บางครวเรอนมทดนมากกวา ๑ แปลง จงมขนาดเนอทการถอครองแตละครวเรอนตงแต ๗–๔๔ ไร เมอเฉลยแลวจะถอครองครวเรอนละ ๒๐.๕๗ ไร แตสวนใหญจะถอครองไมเกน ๒๐ ไร คอถอครอง ๑–๑๐ไร รอยละ ๑๑.๓๕ ถอครอง ๑๑–๑๕ ไร รอยละ ๓๖–๓๔ ถอครอง ๑๖–๒๐ ไร รอยละ ๑๑.๓๕ ถาเปนแปลงททาทฤษฎใหมแลวจะมขนาดตงแต ๘–๓๘ ไร เฉลยแลวแตละครวเรอนมททาทฤษฎใหม ๑๕–๓๒ ไร แตสวนใหญเนอทแปลงละ ๑๑–๑๕ ไร ซงมถงรอยละ ๓๖.๓๕ เนอท ๗–๑๐ ไร รอยละ ๓๔.๐๗ เนอท ๒๑–๒๕ ไร กบเนอท ๒๘–๓๐ ไรในอตราสวนทเทากนคอ รอยละ ๑๑.๓๕ ขนาด ๑๖–๒๐ ไร มนอยสดคอ รอยละ ๖.๘๑ สาหรบผทาทฤษฎใหมในการศกษาครงน ซงเปนประชากรตวอยางในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ซงพอจะแบงการจดทดนออกเปน ๒ รปแบบ ทงนเปนเพราะโดยสภาพภมศาสตรสงคมประชาชนจะอยอาศยในชมชนเปนกลมตงบานใกลชดกน และจะมททากนแยกออกไปตางหาก ซงหางออกไปจากทอยอาศยประมาณ ๑-๓ กม. และมกจะเปนททานา ขณะทตามหลกการของทฤษฎใหมแลวในทดนผนเดยวกนจะเปนทงทอยอาศยและททากน เพอใหเปนไปตามสภาพภมศาสตรสงคม เกษตรกรตวอยางในครงนจงมผทมทอยอาศยอยในแปลงรอยละ ๖๓.๖๔ และทอยอาศยแยกจากแปลงทาการเกษตรทฤษฎใหม รอยละ ๓๖.๓๖ ( ดงรายละเอยดในตารางท ๘)

๑๙๖

ตารางท ๘

แสดงจานวนครวเรอนทมทดนทาทฤษฎใหม และแบงประเภทการตงบานเรอน กบครวเรอนทมทดนถอครองทงหมด

ผทาทฤษฎใหมตงบานอยในแปลง ผทาทฤษฎใหมมบานอยนอกแปลง รอบครวเรอนผทาทฤษฎใหม

พนททาทฤษฎใหม

พนทถอครองทงหมด

พนททาทฤษฎใหม

พนทถอครองทงหมด

พนททาทฤษฎใหม

พนทถอครองทงหมด

ขนาด

เนอท

ถอคร

อง

(ไร)

จานว

น (ค

ร.)

รอยล

ะ

จานว

น (ค

ร.)

รอยล

ะ

จานว

น(คร

.)

รอยล

ะ

จานว

น (ค

ร.)

รอยล

ะ

จานว

น(คร

.)

รอยล

ะ

จานว

น(คร

.)

รอยล

ะ

๗ - - - - ๓ ๑๘.๗๕

๑ ๖.๒๕ ๓ ๖.๘๒ ๑ ๒.๒๗

๘ ๒ ๗.๑๔ ๑ ๓.๕๗ ๒ ๑๒.๕๐ - - ๔ ๙.๐๙ ๑ ๒.๒๗ ๙ ๑ ๓.๕๗ - - ๑ ๖.๒๕ - - ๒ ๔.๕๔ - - ๑๐ ๔ ๑๔.๒๘ ๒ ๗.๑๔ ๒ ๑๒.๕๐ ๑ ๖.๒๕ ๖ ๑๓.๖๔ ๓ ๖.๘๒ ๑๑ - - - - ๑ ๖.๒๕ - - ๑ ๒.๒๗ - - ๑๒ ๒ ๗.๑๔ - - ๒ ๑๒.๕๐ ๒ ๑๒.๕๐ ๔ ๙.๐๙ ๒ ๔.๕๔ ๑๓ ๒ ๗.๑๔ ๓ ๑๐.๗๑ - - ๑ ๖.๒๕ ๒ ๔.๕๔ ๔ ๙.๐๙ ๑๔ ๔ ๑๔.๒๘ ๓ ๑๐.๗๑ ๑ ๖.๒๕ - - ๕ ๑๑.๓๖ ๓ ๖.๘๒

๑๕ ๓ ๑๐.๗๑ ๔ ๑๔.๒๘ ๑ ๖.๒๕ ๓ ๑๘.๗๕

๔ ๙.๐๙ ๗ ๑๕.๙๑

๑๖ - - ๑ ๓.๕๗ ๑ ๖.๒๕ - - ๑ ๒.๒๗ ๑ ๒.๒๗ ๑๗ ๑ ๓.๕๗ ๒ ๗.๑๔ - - - - ๑ ๒.๒๗ ๒ ๔.๕๔ ๑๘ - - - - - - ๑ ๖.๒๕ - - ๑ ๒.๒๗ ๑๙ - - - - - - - - - - - - ๒๐ ๑ ๓.๕๗ ๑ ๓.๕๗ - - - - ๑ ๒.๒๗ ๑ ๒.๒๗ ๒๑ ๑ ๓.๕๗ ๑ ๓.๕๗ - - ๒ ๑๒.๕๐ ๑ ๒.๒๗ ๓ ๖.๘๒ ๒๒ - - - - - - ๑ ๖.๒๕ - - ๑ ๒.๒๗ ๒๓ - - ๑ ๓.๕๗ - - ๒ ๑๒.๕๐ - - ๓ ๖.๘๒ ๒๔ ๒ ๗.๑๔ ๑ ๓.๕๗ ๑ ๖.๒๕ - - ๓ ๖.๘๒ ๑ ๒.๒๗ ๒๕ ๑ ๓.๕๗ - - - - - - ๑ ๒.๒๗ - -

๑๙๗

๒๖ ๑ ๓.๕๗ - - - - - - ๑ ๒.๒๗ - - ๒๗ - - - - - - - - - - - - ๒๘ ๑ ๓.๕๗ ๑ ๓.๕๗ ๑ ๖.๒๕ - - ๒ ๔.๕๔ ๑ ๒.๒๗ ๒๙ - - - - - - - - - - - - ๓๐ ๒ ๗.๑๔ ๗ ๒๕ - - ๒ ๑๒.๕๐ ๒ ๔.๕๔ ๙ ๒๐.๔๕

รวม ๒๘ ๑๐๐ ๒๘ ๑๐๐ ๑๖ ๑๐๐ ๑๖ ๑๐๐ ๔๔ ๑๐๐ ๔๔ ๑๐๐

๕.๗.๑ พนทขดสระในการทาทฤษฎใหมของเกษตรกรทอยภายใตการประสานงานของ สานกงาน กปร. นน มครวเรอนทไดเรมขดสระเกบนาตงแต พ.ศ. ๒๕๓๗ มสระขนาดเนอท ๑-๕ ไร รอยละ ๔๗.๗๓ ขดสระขนาด ๑ ไร รอยละ ๒๗.๒๗ ขดสระขนาด ๓ ไร รอยละ ๑๑.๓๖ มสระขนาด ๒ ไร ขนาดสระ ๔ ไร และ ๕ ไร เปนจานวนนอย ดงรายละเอยดในตารางท ๙ และมเกษตรไดรบการสงเสรมเปนลาดบจนปจจบน สาหรบประชากรตวอยางครงนจงมผททาทฤษฎใหมมาแลวเปนเวลา ๑-๙ ป การเพาะปลกพชในแตละแปลงจงมการเตบโตในระดบตางๆ และมความหลากหลายชนดของพช

ตารางท ๙

แสดงจานวนครวเรอนทขดสระนาในแปลงทฤษฎใหมตามขนาดพนท

ขนาดพนทขดสระ (ไร) จานวน (ครวเรอน) รอยละ

๑ ๒๑ ๔๗.๗๓ ๒ ๕ ๑๑.๓๖ ๓ ๑๒ ๒๗.๒๗ ๔ ๔ ๙.๐๙ ๕ ๑ ๒.๒๗

ไมทราบ ๑ ๒.๒๗

รวม ๔๔ ๑๐๐

๕.๗.๒. พนททานาในแปลงทฤษฎใหม จากการแบงพนทเพอทาทฤษฎใหมนน ทกครวเรอนตวอยางครงน ทกครวเรอนมการทานา แตเนองจากวาพนททาทฤษฎใหมมขนาดตงแต

๑๙๘

๘ -๓๘ ไร และเมอเฉลยแลวพนททาทฤษฎใหม ๑๕.๓๒ ไร / ครวเรอน พนททานาจงมตงแต ๑–๒๕ ไร / ครวเรอน เมอเฉลยแลวจะมการทานาครวเรอนละ ๘.๓๕ ไร ซงสวนใหญหรอรอยละ ๔๓.๑๘ เปนครวเรอนททานาขนาด ๔-๖ ไร รองลงไปรอยละ ๑๕.๙๐ ทานา ๗-๙ ไร รอยละ ๑๑.๓๖ ทานาขนาด ๑๐–๑๒ ไร และขนาดตงแต ๒๐–๒๕ ไร เชนกน ดงรายละเอยดในตาราง ท ๑๐

ตารางท ๑๐

แสดงจานวนครวเรอนทมพนททานาในแปลงทฤษฎใหมขนาดตางๆ

ขนาดพนททานา (ไร) จานวน (ครวเรอน) รอยละ

๑ - ๓ ๒ ๔.๕๔ ๔ - ๖ ๑๙ ๔๓.๑๘ ๗ - ๙ ๗ ๑๕.๙๑

๑๐ - ๑๒ ๕ ๑๑.๓๖ ๑๓ - ๑๕ ๒ ๔.๕๔ ๑๖ - ๑๙ ๑ ๒.๒๗

๒๐ ๕ ๑๑.๓๖ ไมทราบ ๓ ๖.๘๒

รวม ๔๔ ๑๐๐

ตาสด = ๑ ไร สงสด = ๒๕ พนททานา ๓๔๒๕ / ๔๑ = ๘.๓๕ สาหรบผททานาเหลานมอย ๘ ครวเรอนหรอรอยละ ๑๘.๑๘ ซงไดมการปลกพชอนๆ เชน ขาวโพด แตงโม ยาสบ มะเขอเทศในนาเมอมการเกบเกยวขาวแลว ซงเปนการใชทดนอยางคมคาและเปนการปรบปรงดนไปพรอมๆ กนสาหรบผลผลตทไดนน นอกจากไดบรโภคในครวเรอนแลวยงสามารถขายไดเปนรายไดอกสวนหนงของครอบครวดวย ๕.๗.๓ พชททาการเพาะปลก นอกจากพนททานาแลว พนทอกประมาณรอยละ ๓๐ ของพนทแปลงทฤษฎใหมนนไดมการปลกพชผสมผสาน ซงเกษตรกรตวอยางในครงน แตละครวเรอนไดมการปลกพชอยางหลากหลายผสมผสานกนไปในแปลง มทงพชไร พชผก เชน

๑๙๙

ขาวโพด มะเขอเทศ ชะอม คะนา แตงกวา พรก ผกบง ถวฝกยาว ฟกทอง มะเขอ โหระพา ขา ตะไคร ฯลฯ นอกจากนนแตละแปลงจะมไมผลหลายๆ ชนดปลกรวมกนไปในแปลง ไดแก กลวย มะละกอ มะมวง ลาไย ขนน มะพราว ฝรง ชมพ ลนจ ฯลฯ แปลงไหนจะปลกพชผกหรอผลไมชนดไหนบาง จะเปนไปตามสภาพพนทและความสนใจของครวเรอนผผลต สาหรบการเพาะปลกนน ผทาทฤษฎใหมจะมการปรบปรงบารงดนและเพมผลผลตโดยวธธรรมชาตเปนสวนใหญ ซงแตละครวเรอนอาจจะใชถง ๒ - ๓ ประเภท กลาวคอ มผใชปยคอกถงรอยละ ๘๑.๘๒ ปยเคมรอยละ ๗๕.๐๐ ใชปยหมกรอยละ ๕๐ ปยพชสดรอยละ ๒๐.๔๕ ปยชวภาพรอยละ ๑๑.๓๖ ไมใชปยใดๆ เลยมเพยงรอยละ ๒.๒๗ ดงรายละเอยดในตารางท ๑๑ สวนการกาจดศตรพชนน จะพบวาผทาการเพาะปลกในแปลงทฤษฎใหมมจานวนมากพอควรถงรอยละ ๓๔.๐๙ ทไดใชยากาจดศตรพช ทงนอาจจะเปนเพราะมการปลกพชผสมผสาน สามารถสรางความสมดลในการกาจดแมลงศตรพช ไปไดสวนหนง

ตารางท ๑๑ แสดงจานวนครวเรอนทใชปยในการเพาะปลก (N = ๔๔)

ประเภทปยทใช จานวน (ครวเรอน) รอยละ

ปยคอก ๓๖ ๘๑.๘๒

ปยเคม ๓๓ ๗๕.๐๐

ปยหมก ๒๒ ๕๐.๐๐

ปยพชสด ๙ ๒๐.๔๕

ปยชวภาพ ๕ ๑๑.๓๖

ไมใชปยใดๆ ๑ ๒.๒๗

อยางไรกตามผทไดมการกาจดศตรพชจะใชกรรมวธ หลายวธผสมผสานกนคอ ผทใชวธ

ชวภาพรอยละ ๑๑.๓๖ ใชสารธรรมชาตรอยละ ๒๕.๐๐ ใชวธกลรอยละ ๒.๒๗ และใชสารเคมรอยละ ๔๐.๙๑ ดงรายละเอยดในตารางท ๑๒

ตารางท ๑๒ แสดงจานวนครวเรอนทใชวธการกาจดศตรพช (N = ๔๔)

วธการกาจดศตรพช จานวน (ครวเรอน) รอยละ

๒๐๐

วธชวภาพ ๕ ๑๑.๓๖ วธกล ๑ ๒.๒๗

สารธรรมชาต ๑๑ ๒๕.๐๐ เคม ๑๘ ๔๐.๙๑

ไมไดกาจดศตรพช ๑๕ ๓๔.๐๙ ๕.๗.๔ การเลยงสตว นอกจากการเพาะปลกแลวตามหลกการของทฤษฎใหมนนจะมการเลยงสตวรวมอยดวย สาหรบประชากรตวอยางครงนมการเลยงสตวปกกนเกอบทกครวเรอน คอ รอยละ ๖๘.๑๘ ของครวเรอนตวอยางไดมการเลยงไก แตละครวเรอนจะเลยงตงแตไมเกน ๑๐ ตวถง ๑๐๐ ตว ซงสวนใหญจะเลยงครวเรอนละ ๒๐ - ๓๐ ตว บางครวเรอนซงมประมาณรอยละ ๓๔.๐๙ มการเลยงเปด แตละครวเรอนจะเลยงตงแต๓-๗๖ ตว

โค-กระบอ เปนสตวแรงงานอกชนดหนงทเกษตรกรไทยเลยงมาแตเกากอน สาหรบการศกษาครงนทมครวเรอนทเลยงโค รอยละ ๗๕ ของครวเรอนทงหมด และเลยงกระบอรอยละ ๒๐.๔๕ จานวนทเลยง ๕.๓๓ ตว / ครวเรอน

สกร เปนสตวอกชนดหนงทครวเรอนเลยงเพอบรโภครอยละ ๑๕.๙๑ ของครวเรอน

ทงหมดไดเลยงไวแตจานวนตวทเลยงแตละครวเรอนไมมากนกมการเลยงตงแต ๑ – ๑๑ ตว / ครวเรอนเทานน

การเลยงสตวประเภทดงทกลาวมานนจะเหนวา แตละครวเรอนมจานวนสตวเลยงไมมากนกเปนเพยงการเลยงผสมผสานกนอยในแปลงทาเกษตรทฤษฎใหม เปนการเลยงเพอการอปโภคบรโภคภายในครวเรอนเปนสาคญเบองตน เมอเหลอแลวจงขาย การเลยงกไมมการลงทนมากนกเนองจากเปนการเลยงสตวและปลกพชซงเอออานวยซงกนและกน และใชทรพยากรอยางคมคากลาวคอ เมลดขาวจากการเกบเกยวทตกอยในไรนากจะเปนอาหารของไก เดมพชผกทงหลายกจะไดเปนอาหารของสกร มลสตวจากโค กระบอ สกร ไก กจะนาไปใชในการปลกพช จงไดพบวามเกษตรกรตวอยางครงนใชปยคอกเพอการเพมผลผลตกนเปนจานวนทนาสนใจ ปลา เปนสตวนาทจะตองมการปลอยลงไปในสระทฤษฎใหมสาหรบเกษตรกร

ตวอยางครงน มปลาปลอยลงสระประมาณ ๑,๐๐๐-๖,๐๐๐ ตว / สระ ดงนนจงเปนอาหารประเภทโปรตนใหทกครวเรอนไดบรโภค ในครวเรอนตวอยางเหลานมครวเรอนรอยละ ๒๗.๒๗ ไดมปลาจากสระไดนาไปขาย ซงทาใหมรายไดตงแต ๕๐๐-๗,๐๐๐ บาท / ครวเรอน / ป

๒๐๑

๕.๗.๕ การใชแรงงาน จากประชากรททาการศกษาสวนใหญแตละครวเรอนจะมแรงงานทาในแปลงทฤษฎใหมเพยง ๒-๓ คน ขณะทพนททาทฤษฎใหมเฉลยครวเรอนละ ๑๕.๓๒ ดงนนถามการเพาะปลกเตมพนทโดยจดการใหใชประโยชนจากทดนไดประโยชนมากทสด เชน มการปลกพชในนาหลงจากการเกบเกยวมการปลกพชสลบกนตามฤดกาล ทเหมาะสมกบสภาพทางกายภาพและการตลาด เกษตรกรเหลานกจะไมมเวลาวางเสยเปลาจากการศกษาครงนทาใหทราบวากอนทครวเรอนเหลานทาการเกษตรทฤษฎใหม เกษตรกรเหลานเปนผททานาเปนอาชพหลกเมอหมดฤดทานาเกษตรกรตวอยางเหลานรอยละ ๕๔.๕๕ มสมาชกออกไปหางานทาซงมกจะเปนการรบจางทวไป รองลงไปจงเปนรบจางทางการเกษตร แตเมอครวเรอนเหลานมาทาทฤษฎใหมแลวกลบมครวเรอนทสมาชกออกไปรบจางนอยลงคอ มเพยงรอยละ๓๘.๖๔เทานนและเหตผลทสาคญในการไมออกไปรบจางนอกพนทกเพราะมงานทาในแปลงเกษตรทฤษฎใหมทงปโดยมอไมวางนนเอง

เมอไดทาทฤษฎใหม ครวเรอนตวอยางเหลานสวนใหญหรอรอยละ ๕๙.๐๙ จะมการจางแรงงานเพมเตมแตจะเปนการจางในฤดเกบเกยวหรอในชวงทงานมากเกนกาลงเทานนนอกจากนน

รอยละ ๕๐ ของครวเรอนทงหมดมการ ลงแขก * ในการเกยวขาวดวย ๕.๘ ผลของการศกษา จากผลการศกษาครงนไดพบวาเกษตรกรตวอยางทใชในการศกษา ซงทาทฤษฎใหมทกคนโดย บางคนทาเปนอาชพหลก แตมบางคนมอาชพหลกอยางอนอยแลวกจะทาเกษตรทฤษฎใหมเปนอาชพรองหรอเปนอาชพเสรม จากการศกษาครงนพบผลสมฤทธทมกบเกษตรกรตวอยางในหลาย ๆ ดาน ซงสามารถสรปไดดงตอไปนคอ ๕.๘.๑ ผลผลตจากการทานา จากหลกการของทฤษฎใหมทวาจะตองมพนทรอยละ ๓๐ ใชในการทานานน ผลการศกษาครงนพบวาทกครวเรอนไดทานาซงมผลผลตตอไรทสงพอควรคอ ครวเรอนตวอยางมากกวาครงมผลผลตขาวมากกวา ๓๐ ถง / ไร มครวเรอนผลตขาวไดสงสดถง ๑๒๐ ถง / ไร แตผทผลตขาว ๙๐–๑๒๐ ถง / ไร มอยรอยละ ๖.๘๑ ขณะเดยวกนผทผลตขาวได ๕–๑๐ ถง / ไร กมอยรอยละ ๖.๘๑ เชนกน ดงนนผลผลตขาวของประชากรตวอยางในครงน จงผลตขาวไดเฉลย ๓๙.๗๙ ถง / ไร ดงรายละเอยดในตารางท ๑๓

๒๐๒

* วธการสลบกนแตละครวเรอน เพอใชแรงงานชวยครอบครวเพอนบานในการเกบเกยวหรอขดสระตามพระราชกระแส พระบาทสมเดจพระเจาอยหวททรงใหฟนฟขนมาใหม

ตารางท ๑๓

แสดงจานวนครวเรอนทมผลผลตขาวตอไร

ผลผลต (ไร) จานวน (ครวเรอน) รอยละ

๕ - ๑๐ ๓ ๖.๘๒ ๑๑ - ๒๐ ๖ ๑๓.๖๔ ๒๑ - ๓๐ ๑๐ ๒๒.๗๓ ๓๑ - ๔๐ ๗ ๑๕.๙๑ ๔๑ - ๕๐ ๖ ๑๓.๖๔ ๕๑ - ๖๐ ๒ ๔.๕๔ ๖๑ - ๗๐ ๑ ๒.๒๗ ๗๑ - ๘๐ ๑ ๒.๒๗ ๘๑ - ๙๐ - - ๙๑ - ๑๐๐ ๒ ๔.๕๔

๑๐๐ ๑ ๒.๒๗ ไมทราบ ๓+๒ ๑๑.๓๖

รวม ๔๔ ๑๐๐

ผลผลตโดยเฉลย = ๑๕๕๒ ถง / ๓๙ = ๓๙.๗๙ ถง / ไร ตาสด = ๕ ถง สงสด = ๑๒๐ ถง

๒๐๓

จากการทานาทมผลผลตเพมขนทาใหเกษตรกรสวนใหญคอรอยละ ๗๕ มขาวบรโภคในครวเรอนและเหลอขายนนคอรอยละ ๔๗.๗๓ มขาวพอกนไดตลอดป อกรอยละ ๒๗.๒๗ มขาวพอกนในครวเรอนแลวยงมขาวขายเปนรายไดใหกบครอบครวอกดวย สาหรบผมขาวไดพอกนในครอบครวระยะหนง อกระยะหนงตองซอขาวบรโภคมอยเปนจานวนนอย ดงรายละเอยดในตารางท ๑๔

ตารางท ๑๔

แสดงครวเรอนทมขาวบรโภคในครวเรอนไดเปนระยะเวลาตลอดปอยางไร

การมขาวบรโภค จานวน (ครวเรอน) รอยละ

พอตลอดป ๒๑ ๔๗.๗๓

พอบรโภคและเหลอขาย ๑๒ ๒๗.๒๗

มพอบรโภคในครวเรอนเพยงระยะหนง ๑๑ ๒๕.๐๐

รวม ๔๔ ๑๐๐

๕.๘.๒ รายไดสทธจากการประกอบอาชพ เกษตรกรททาเกษตรทฤษฎใหมนนนอกจากจะมขาวสาหรบบรโภคและบางครวเรอนมเกนพอจนขายไดแลว ยงสามารถมพชผกผลไมอกหลายชนด ตลอดจนสตวเลยงมบรโภคเพยงพอจนเหลอแลวขายอกดวย เกษตรกรเหลานจงมรายไดจากการขายผลผลตทางการเกษตรหลายๆ ชนด ทงนขนอยวาไดทาเกษตรทฤษฎใหมมาแลวนานแคไหน หากเปนผทาในปแรกๆ กอาจจะยงไมมรายไดเลยหรอมรายไดนอยเนองจาก ผลผลตทเกดขนเพยงพอสาหรบการบรโภคในแตละครวเรอนเทานน แตหากทามาแลวนานเพยงพอ กจะมผลผลตจากการขายหลงจากเหลอบรโภคจากครวเรอนมากยงขนไป ปแรกๆ อาจจะไดขาย พชผก ปตอๆ ไปอาจจะไดขายกลวย มะละกอ ๔ - ๕ ป กจะมไมผลหลายๆ ชนดซงสามารถขายได รวมทงสตวเลยงในบรเวณและปลาจากสระ จะเหนไดจากการศกษาครงนทไดศกษารายได ปการเพาะปลก ๒๕๔๕ /๒๕๔๖ ซงมเกษตรกรททาทฤษฎใหมมาแลวในระยะเวลา ๑ - ๓ป รอยละ ๓๘.๔๔ ของครวเรอนตวอยาง ในจานวนนมผทยงไมมรายไดรอยละ ๑๗.๖๕ รายไดจากการทาทฤษฎใหมหลงจากการหกคาใชจายแลว หรอรอยละ ๔๗.๐๖ จะไมเกน ๑๕,๐๐๐ บาท/ ครวเรอน รอยละ ๓๕.๒๘ มรายไดมากกวา ๒๕,๐๐๐ บาท สาหรบผททาทฤษฎใหมมาแลวมากกวา ๓ ป ทกครวเรอนจะมรายไดจากการทาทฤษฎใหม ซงหากจงทามาเปน

๒๐๔

เวลานานกจะมรายไดสงขนเปนลาดบ จะพบวาผททาทฤษฎใหมมาแลวมากกวา ๗ ปสวนใหญ หรอรอยละ ๕๓.๓๔ มรายไดสทธมากกวา ๒๕,๐๐๐ บาท / ป / ครวเรอน และผทมรายไดสงขนจะมมากขน สมพนธกบระะยะเวลา ดงนนรายไดจากการทาทฤษฎใหมอยางเดยว จากการเพาะปลก ๒๕๔๕/๒๕๔๖ จะมโดยเฉลย ๓๓,๗๒๐ บาท / ป / ครวเรอน ดงรายละเอยดในตารางท ๑๕ และ ๑๖

ตารางท ๑๕

แสดงจานวนทมรายไดระดบตางๆ จาแนกตามระยะเวลาททาทฤษฎใหมตงแต เรมดาเนนการจนปจจบน

๑ -๓ ป ๔-๖ ป ๗-๙ ป รวมผมรายไดจากทฤษฎใหม

รวมครวเรอนทมรายไดจากทก

ระยะเวลา ทาทฤษฎใหม รายได(บาท) จา

นวน

(คร.)

รอยล

ะ

จานว

น (ค

ร.)

รอยล

ะ

จานว

น (ค

ร.)

รอยล

ะ

จานว

น (ค

ร.)

รอยล

ะ

จานว

น (ค

ร.)

รอยล

ะ

ไมมรายได ๓ ๑๗.๖๕ - - - ๓ ๖.๘๑ - - ตากวา ๕,๐๐๐ ๑ ๕.๘๘ ๑ ๘.๓๓ ๒ ๑๓.๓๓ ๔ ๙.๐๙ ๑ ๒.๒๗

๕๐๐๑–๑๐,๐๐๐ ๔ ๒๓.๕๓ ๔ ๓๓.๓๓ ๒ ๑๓.๓๓ ๑๐ ๒๒.๗๓ ๔ ๙.๐๙

๑๐,๐๐๑–๑๕,๐๐๐ ๓ ๑๗.๖๕ ๑ ๘.๓๓ - - ๔ ๙.๐๙ ๔ ๙.๐๙

๑๕,๐๐๑–๒๐,๐๐๐ - - ๑ ๘.๓๓ - - ๑ ๒.๒๗ - - ๒๐,๐๐๐–๒๕,๐๐๐ - - ๑ ๘.๓๓ ๓ ๒๐.๐๐ ๔ ๙.๐๙ ๒ ๔.๕๕

๒๕,๐๐๑–๓๐,๐๐๐ ๑ ๕.๘๘ ๑ ๘.๓๓ ๒ ๑๓.๓๓ ๔ ๙.๐๙ ๓ ๖.๘๑

๓๐,๐๐๑–๔๐,๐๐๐ - - ๒ ๑๖.๖๗ ๒ ๑๓.๓๓ ๔ ๙.๐๙ ๔ ๙.๐๙

๔๐,๐๐๑–๕๐,๐๐๐ ๑ ๕.๘๘ - - ๒ ๑๓.๓๓ ๑ ๒.๒๗ ๒ ๔.๕๕

๕๐,๐๐๑–๖๐,๐๐๐ ๒ ๑๑.๗๖ - - - - ๒ ๔.๕๕ ๗ ๑๕.๙๑

๖๐,๐๐๑–๗๐,๐๐๐ - - - - ๑ ๖.๖๗ ๑ ๒.๒๗ ๒ ๔.๕๕

๗๐,๐๐๑–๘๐,๐๐๐ ๑ ๕.๘๘ - - ๑ ๖.๖๗ ๒ ๔.๕๕ ๒ ๔.๕๕

๘๐,๐๐๑–๙๐,๐๐๐ - - - - - - - - - - ๙๐,๐๐๑–๑๐๐,๐๐๐ - - - - ๑ ๖.๖๗ ๑ ๒.๒๗ - -

๑๐๐,๐๐๐ ๑ ๕.๘๘ ๑ ๘.๓๓ ๑ ๖.๖๗ ๓ ๖.๘๑ ๑๑ ๒๕

๒๐๕

ไมทราบ - - - - - - - - ๒ ๔.๕๕

รวม ๑๗ ๓๘.๖๔ ๑๒ ๒๗.๒๗ ๑๕ ๓๔.๐๙ ๔๔ ๑๐๐ ๔๔ ๑๐๐

ตารางท ๑๖

แสดงการมรายไดของครวเรอนททาทฤษฎใหม

รายการ รายไดจากการทาทฤษฎใหม รายไดจากทกอาชพ

รายไดตาสด ๕๐๐ บาท / ครวเรอน ๕,๐๐๐ บาท / ครวเรอน รายไดสงสด ๑๕๙,๐๐๐ บาท / ครวเรอน ๕๑๔,๐๐๐ บาท / ครวเรอน รายไดเฉลย ๓๓,๗๒๐ บาท / ครวเรอน ๗๘,๐๔๕ บาท / ครวเรอน

ดงกลาวขางตนแลววาเกษตรกรททฤษฎใหมนยงมอาชพอนอก ดงนนรายไดทงหมดทาใหเกดเปนรายไดรองและรายไดเสรม เมอรวมรายไดทกประเภทแลวประชากรสวน

ใหญหรอรอยละ ๕๓.๖๕ มรายไดสทธมากกวา ๓๐,๐๐๐ บาท / ป / ครวเรอน ในจานวนนมผทมรายได ๕๐,๐๐๑–๖๐,๐๐๐ บาท / ป / ครวเรอน รอยละ ๑๕.๙๑ และผทมรายไดมากกวา ๑๐๐,๐๐๐ บาท มถงรอยละ ๒๕ ในกลมนครวเรอนมรายไดสงสดนนมรายได ๕๑๔,๐๐๐ บาท ทาใหครวเรอนในการศกษาครงนมรายไดโดยเฉลยในปการเพาะปลกทผานมา ๗๘,๐๔๕ บาท ซงเปนรายไดทสงพอควรสาหรบเกษตรกรทอยในภาคอสาน และเมอเปรยบเทยบกบการศกษาของสานกงาน กปร. เรองการประเมนผลโครงการขดสระเกบกกนาตามทฤษฎใหม อาเภอเขาวง จงหวดกาฬสนธ เมอป ๒๕๓๗/๒๕๔๑ เกษตรกรมรายไดสทธจากการทาทฤษฎใหม ในปการเพาะปลก ๒๕๓๙ /๒๕๔๐ เฉลยแลวครวเรอนละ ๗,๙๙๕.๑๐ บาท ผทมประสทธภาพสงสดมรายได ๙๐,๐๐๐ บาท เมอรวมรายไดจากการประกอบอาชพทกประเภทแลวมรายไดสทธเฉลยครวเรอนละ ๒๕,๗๐๐.๕๐ บาท จงกลาวไดอยางชดแจงวาการทาเกษตรทฤษฎใหมยงเปนเวลานานกจะเปนผลททาใหมรายไดเพมขนอยางชดเจน

๒๐๖

๕.๘.๓ การมหนสน จากการศกษาครงนพบวาประชากรตวอยางรอยละ ๙.๐๙ ไมมหนสนใดๆ สาหรบผมหนสนนนจะมหนอยตงแต ๒,๐๐๐ บาท ขนไปและสวนใหญจะมไมเกน ๑๐๐,๐๐๐ บาท แหลงเงนกทสาคญกคอ ธนาคารรอยละ ๖๗.๕๐ กเงนกองทนหมบานรอยละ ๖๐ นอกจากนนจะกจากสหกรณและญาต ซงมเพยงรอยละ ๑๕ เปนทนาสงเกตและนายนดวาประชากร กลมนไมไดกเงนจากนายทนนอกระบบใด ซงเปนตวชวดสวนหนงของการพงพาตนเองและสถาบนการเงนทอยในระบบและการไมฟงเฟออยในกระแสบรโภคนยมเมอเทยบกบชมชนในชนบทโดยทวไปกบทงยงมจดทแสดงใหเหนความสาคญของการศกษาและการมชวตอยอยางพอเพยงดวยดงรายละเอยดในตารางท ๑๗

ตารางท ๑๗

แสดงครวเรอนกเงนจานวน ๔๐ ครวเรอน มการกเงนจากแหลงทตางกน

แหลงกเงน จานวน รอยละ

ธนาคาร ๒๗ ๖๗.๕๐ สหกรณ ๓ ๗.๕๐

บดา+มารดา ๒ ๕.๐๐ เพอนบาน ๑ ๒.๕๐ นายทน - -

กองทนหมบาน ๒๔ ๖๐ ในดานการกเงนของเกษตรกรกลมนสวนใหญหรอรอยละ ๙๒.๕๐ จะกมาเพอการลงทนในการประกอบอาชพ สาหรบใชในชวตประจาวนรอยละ ๒๕ แตเปนทนายนดวามประชากรเหลานไดกเงนมาใชในการศกษาของบตรรอยละ ๒๗.๕๐ และกมาเพอซอทรพยสนทจาเปนอกรอยละ ๒๐ ดงรายละเอยดในตารางท ๑๘

ตารางท ๑๘

แสดงครวเรอนทกเงนมาเพอใชในกจกรรม

รายการกเงน จานวน รอยละ

๒๐๗

ลงทนเพอทาการเกษตร ๓๑ ๗๗.๕๐ ลงทนนอกการเกษตร ๖ ๑๕.๐๐

การศกษาบตร ๑๑ ๒๗.๕๐ ซอทรพยสน ๘ ๒๐.๐๐

คาใชจายในชวตประจาวน ๑๐ ๒๕.๐๐ รกษาพยาบาล ๑ ๒.๕๐

๕.๘.๔ การเปลยนแปลงคณภาพชวต จากการศกษาถงการประกอบอาชพพบไดอยางชดเจนวาประชากรตวอยางในครงนซงเปนผททาทฤษฎใหมเปนอาชพหลก หรออาชพรอง หรอแมกระทงอาชพเสรม ทาใหเกอบทกครวเรอนมรายไดจากการทาทฤษฎใหมตงแต ๕๐๐ บาทจนกระทงมากกวา ๑๐๐,๐๐๐ บาท และเกอบทกครวเรอนมหนสนซงสวนใหญจะเปนหนในระบบ แตเมอถามถงการเปลยนแปลงในชวตสวนอนวามการเปลยนแปลงไปอยางไรบาง สวนใหญหรอรอยละ ๘๔.๐๙ ตอบวามอาหารบรโภคในครวเรอนครบหมวดหม ซงหมายถงมขาวบรโภคแลวยงมพชผก ผลไม เนอสตว ทมอยในครวเรอนตนโดยไมตองซอหาจากทอน รองลงไปคอรอยละ ๗๗.๒๗ ตอบวาทาใหประหยดคาใชจาย เชนเดยวกบผทตอบวามรายไดเพมขนรอยละ ๗๗.๒๗ ทตอบวาทาใหครอบครวอบอนรอยละ ๓๙.๖๓ ทาใหมสขภาพดขนรอยละ ๓๕.๓๖ มผทตอบวาไมเปลยนแปลงรอยละ ๖.๘๑ ทงนอาจจะเปนเพราะประชากรเหลานเพงจะทาทฤษฎใหม ดงรายละเอยดตารางท ๑๙

ตารางท ๑๙

แสดงจานวนผทาทฤษฎใหมแลวเกดการเปลยนแปลงทางคณภาพชวต (N=๔๔)

รายการเปลยนแปลง จานวน(ครวเรอน) รอยละ

รายไดเพมขน ๓๔ ๗๗.๒๗

สขภาพดขน ๑๖ ๓๕.๓๖

มอาหารบรโภคครบ ๓๗ ๘๔.๐๙

ประหยดคาใชจาย ๓๔ ๗๗.๒๗

๒๐๘

ครอบครวอบอน ๑๗ ๓๙.๖๓

ไมเปลยนแปลง ๓ ๖.๘๑ ดงนนเมอถามวามความพอใจมากนอยอยางไรทไดมาทาทฤษฎใหม ผทมความพอใจมากจงมรอยละ ๔๗.๗๓ ผทมความพอใจปานกลางรอยละ ๔๓.๑๘ พอใจนอยรอยละ ๔.๕๕ และผทไมพอใจมรอยละ ๔.๕๕ เชนกน ทงนเปนเพราะสระเกบนาไมได ซงจะตองมการแกไขตอไป ๕.๘.๕ ทศนคตจากเกษตรกรผทาทฤษฎใหม ประชากรตวอยางเหลานมความคดเหนทสาคญนอกเหนอจากทกลาวมาแลวหลายเรองดวยกน รอยละ ๓๘.๖๔ มความตองการทจะฝกอบรมความรเพมเตมเกยวกบการประกอบอาชพทางการเกษตร รอยละ ๑๕.๙๑ ตองการใหเจาหนาทของรฐไดไปตดตามงานมากขนเพอจะไดใหคาแนะนาและคาปรกษาและมเกษตรกรรอยละ ๑๑.๓๖ ทตอบวาการทาทฤษฎใหมทาใหสามารถพงตนเองได รอยละ ๖.๘๒ มความสขสงบทไดทาทฤษฎใหม พรอมกนนมผทตอบวาผททาทฤษฎใหมจะตองขยนรอยละ ๔.๕๕ เทาๆ กนกบผทบอกวาควรจะมการรวมกลม ดงรายละเอยดในตารางท ๒๐

ตารางท ๒๐

แสดงจานวนผแสดงทศนคต (N=๔๔)

ขอคดเหน จานวน รอยละ

ผทาทฤษฎใหมควรเปนผขยนและอดออม ๒ ๔.๕๕ ควรใหมการอบรมความรเพมขน ๑๗ ๓๘.๖๔

ใหเจาหนาทของรฐมการตดตามงานมากขน ๗ ๑๕.๙๑ ทาใหพงตนเองไดและมความพอเพยง ๕ ๑๑.๓๖

ควรมการทากจกรรมกลม ๒ ๔.๕๕ มความสขทไดทาทฤษฎใหม ๓ ๖.๘๒

๕.๘.๖ การรวมกลม ตามหลกการของทฤษฎใหมนนจะตองประกอบดวย ๓ ขนตอน ดวยกนสาหรบการศกษาครงนกลาวไดวาขนทหนงนน เกษตรกรสวนใหญไดทาสาเรจแลวเพราะมผลผลตเปนอาหารบรโภคในครวเรอนจนทาใหลดคาใชจายลงและหลายครวเรอนมผลผลตเหลอ

๒๐๙

ขายจนทาใหมรายไดเพมขน ดงนนเกษตรกรกลมนควรจะไดเรมเขาสทฤษฎใหมขนทสอง ซงหมายถงการรวมกนในรปกลมหรอสหกรณ เพอจะรวมกนในการผลต การตลาด การเปนอย สวสดการ การศกษา ตลอดจนดานสงคมและพระศาสนา และไดมการรวมกลมกน แตละครวเรอนอาจจะเปนสมาชกหลายกลมซงมทงเกยวกบเศรษฐกจ เชน กลมออมทรพย กลมเครดต กลมสจจะ กลมธรรมะ กลมกองทนหมบาน กลมดานอาชพ เชน กลมเกษตร กลมประมง กลมโคเนอ กลมทอผา กลมสงคม เชน กลมสตร กลมฌาปนกจ กลมพทธธรรม กลมตอตานยาเสพตด ฯลฯ และบางคนกไดเปนสมาชกสหกรณแลวจงอาจจะกลาวไดวาผทาเกษตรทฤษฎใหมเหลานควรจะเปนผทไดทาทฤษฎใหมขนทสองแลว นนคอชมชนเรมเขมแขง มการรวมกลมซงควรจะไดกาวหนาในขนทสามตอไป ดงรายละเอยดในตารางท ๒๑

ตารางท ๒๑

แสดงจานวนครวเรอนทเปนสมาชกกลม (N= ๔๔)

ประเภทกลม จานวน รอยละ

สหกรณ ๕ ๑๑.๓๖ ผใชนา ๖ ๑๓.๖๔ สตร ๑๓ ๒๙.๕๕

ฌาปนกจและพระศาสนา ๒๘ ๖๓.๖๔ เยาวชน ๒ ๔.๕๕

ตานยาเสพตด ๕ ๑๑.๓๖ ออมทรพย ๑๖ ๓๖.๓๖ เครดต ๒ ๔.๕๕

สจจะและความซอตรง ๑๒ ๒๗.๒๗ กองทนหมบาน ๒๓ ๕๒.๒๗

โครงการแกไขปญหาความยากจน (กข.คจ.) ๙ ๒๐.๔๕ เกษตร ๙ ๒๐.๔๕ ประมง ๓ ๖.๘๑ ทอผา ๔ ๙.๐๙

อาสาสมครสาธารณสข ๖ ๑๓.๖๔

๒๑๐

ลกเสอชาวบาน ๖ ๑๓.๖๔ โคเนอ ๖ ๑๓.๖๔

๕.๙ สรป จากผลการศกษาจากประชากรททาเกษตรทฤษฎใหมครงน แสดงใหเหนอยางชดเจนวาหากเกษตรกรมงมน ทจะปฏบตตนตามปรชญาเศรษฐกจพอพยงอนเนองมาจากพระบาทสมเดจพระเจาอยหว โดยมความวรยะอตสาหะแลวสามารถดารงชวตอยอยางพอเพยงไดโดยไมเดอดรอน ซงผลการศกษาเรองนสามารถทจะกลาวสรปไวไดดงตอไปน คอ ก. การประกอบอาชพ เปนการประกอบอาชพทางดานการเกษตรกรรมทสอดคลองกบสภาพภมศาสตรสงคมและสภาพทางวฒนธรรมของชาวไทยมาแตโบราณกาล ผทาไดฝกหดในเรองของการบรหารการจดการทรพยากร โดยเฉพาะในเรองของการใชทดน และนาใหเกดประโยชนสงสด โดยไมเปนการเบยดเบยนธรรมชาตและผอนตามหลกพระพทธธรรม มการปลกพชผกสวนครวใหไดมาบรโภคในครวเรอนเปนเบองตนโดยไมตองจบจายใชสอย การปรบปรงบารงดนกใชประโยชนจากวสดทมอยมาทาใหเกดประโยชน เปนการลดคาใชจาย ซงพบวาการเกษตรกรทศกษาครงนสวนใหญจะใชปยคอก ปยหมก ใชวธการปราบศตรพชดวยการใชสารธรรมชาต วธชวภาพเปนสาคญอนเปนการรกษาสภาพธรรมชาตและสงแวดลอม มจานวนไมนอยทไมไดกาจดศตรพช เพราะไดมการปลกพชผสมผสาน จงเปนการกาจดศตรพชไปพรอมๆ กนซงถอวาเปนการสรางความสมดลทางธรรมชาตดวยความมเมตตาธรรมนนเอง จงเปนการใชทรพยากรธรรมชาตอยางยงยนตามแนวเศรษฐกจพอเพยงและหลกพระพทธธรรม เกษตรกรเหลานจงถอวามความพอเพยงในการใชเทคโนโลยและใชทรพยากรธรรมชาตอยางเปนเหตผลและมปญญา โดยไมเปนการเบยดเบยนสตวและธรรมชาต ข. การพงตนเองทางเศรษฐกจ จากขอมลททาการศกษาครงนพบไดชดเจนวาประชากรททาทฤษฎใหมเหลานมททากนของตนเอง มอาชพหลกทกครวเรอน ซงสวนใหญมอาชพหลกในการทานาและทาเกษตรทฤษฎใหม แลวยงมอาชพรองเปนสวนใหญ บางครวเรอนกจะมอาชพเสรมอกดวย ซงเปนสงทแสดงวาครวเรอน ทฤษฎใหมเหลานเปนผทมความขยนในการประกอบอาชพ มขาวสาหรบบรโภคในครวเรอน มพชผก ผลไม สตวเลยง สาหรบบรโภคในครวเรอนกอนจะเหลอขาย ดงนนเกอบทกครวเรอนจงมอาหารบรโภคครบหมวดหมตามหลกโภชนาการ ทเหลอจากบรโภคสามารถขายไดเปนรายไดของครอบครวเมอเฉลยแลวในปการเพาะปลก ๒๕๔๕/๒๕๔๖ แตละครวเรอนมรายไดสทธ ๓๓,๗๒๐ บาท ประชากรสวนใหญยนยนวาผลสมฤทธทเกดขนหลงจากการทาทฤษฎใหมแลว ทาใหมรายไดเพมขน ประหยดคาใชจายและมเงนออม แมวาประชากรเหลานสวนใหญยงมหนสนอย แตเงนทกมานนกจาก

๒๑๑

สถาบนการเงนในระบบ และจากญาตพนองบาง และเงนเหลานกนามาใชประโยชนอยางถกตองเพราะเปนการลงทนในการประกอบอาชพ และเพอซอทรพยสนทจาเปนกบการศกษาของบตรหลาน ซงลวนแลวแตเพอความมนคงในชวต ทจะสงผลใหพงพาตนเองไดทางเศรษฐกจตามหลกของปรชญาเศรษฐกจพอเพยงและพรอมทจะพฒนาในขนตอไป ในการศกษาเรองผลสมฤทธของการดาเนนงาน “ทฤษฎใหม” ใน ๔๔ หมบานทฤษฎใหมในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ซงเปนกรณศกษาในครงนนน คณะผศกษาไดพบสงทนาพอใจเปนอยางยงในตวเลขของรายไดของเกษตรกรตอครวเรอน ซงมรายไดถง ๓๓,๗๒๐ บาท ซงหากนามาเทยบกบการศกษาการปรบระดบเสนความยากจนของคนจนไทยทวประเทศ โดยเฉพาะอยางยงภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ซงเปนผลการศกษาลาสดโดยสานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (สศช.) ,สถาบนเพอการพฒนาประเทศไทย (TDRI) และธนาคารเพอการพฒนาแหงเอเซย (ADB) ซงพบวาคนยากจนในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ มรายไดถวเฉลยเพยงคนละ ๙๙๕ บาท/ตอหว/ตอเดอน ในเขตนอกเมอง และ ๑,๑๓๖ บาท/ตอหว/ตอคน/ตอเดอน ในเขตเมอง และโดยเฉลยทงเขตนอกและในเมองเพยง ๑.๐๒๑ บาท และหากเทยบกบครวเรอนในหมบานทฤษฎใหม ๔๔ หมบานแลว จะพบวา รายไดตอหวของครวเรอนในหมบานทฤษฎใหม จะสงกวาในระดบนาพอใจ ดงรายละเอยดในตารางท ๒๒

ตารางท ๒๒ ความยากจน (บาท/คน/เดอน)

ป พ.ศ.

ภาค/พนท

๒๕๒๙ ๒๕๓๑ ๒๕๓๓ ๒๕๓๕ ๒๕๓๗ ๒๕๓๙ ๒๕๔๑ ๒๕๔๒ ๒๕๔๓ ๒๕๔๔ ๒๕๔๕

กรงเทพฯ ๘๗๙ ๙๔๐ ๑,๐๖๑ ๑,๑๗๙ ๑,๒๙๔ ๑,๔๔๖ ๑,๖๓๓ ๑,๖๔๓ ๑,๖๗๐ ๑,๖๙๔ ๑,๗๐๓

กลาง ๖๒๔ ๖๘๖ ๗๔๙ ๘๔๒ ๘๘๐ ๙๙๗ ๑,๑๙๓ ๑,๒๐๔ ๑,๒๐๖ ๑,๒๒๒ ๑,๒๓๐

นอกเขตเมอง ๕๙๖ ๖๕๙ ๗๑๘ ๘๐๗ ๘๓๙ ๙๕๒ ๑,๑๕๒ ๑,๑๗๐ ๑,๑๖๔ ๑,๑๗๗ ๑,๑๘๐

ในเขตเมอง ๖๙๔ ๗๔๙ ๘๑๘ ๙๑๖ ๙๖๖ ๑,๐๘๗ ๑,๒๗๒ ๑,๒๖๙ ๑,๒๘๘ ๑,๓๑๐ ๑,๓๒๖

เหนอ ๕๗๒ ๖๑๘ ๖๖๗ ๗๕๓ ๗๘๔ ๘๙๓ ๑,๐๔๕ ๑,๐๔๕ ๑,๐๔๒ ๑,๐๖๕ ๑,๐๗๖

นอกเขตเมอง ๕๔๘ ๕๙๔ ๖๔๐ ๗๒๔ ๗๔๙ ๘๕๗ ๑,๐๐๘ ๑,๐๐๗ ๙๙๙ ๑,๐๒๒ ๑,๐๓๓

ในเขตเมอง ๖๖๘ ๗๑๖ ๗๗๐ ๘๖๘ ๙๒๒ ๑,๐๓๓ ๑,๑๘๙ ๑,๑๙๒ ๑,๒๑๑ ๑,๒๓๓ ๑,๒๓๖

ตะวนออกเฉยงเหนอ ๔๗๓ ๕๒๕ ๕๖๕ ๖๗๒ ๗๑๓ ๘๑๗ ๑,๐๐๕ ๙๙๕ ๑,๐๐๐ ๑,๐๑๐ ๑,๐๒๑

นอกเขตเมอง ๔๕๖ ๕๐๗ ๕๔๕ ๖๕๔ ๖๙๓ ๗๙๔ ๙๘๔ ๙๗๑ ๙๗๘ ๙๘๔ ๙๙๕

ในเขตเมอง ๕๙๐ ๖๓๕ ๖๘๒ ๗๗๖ ๘๒๔ ๙๓๙ ๑,๑๑๓ ๑,๑๑๕ ๑,๑๑๕ ๑,๑๒๕ ๑,๑๓๖

๒๑๒

ใต ๕๖๙ ๘๐๘ ๖๗๐ ๗๕๓ ๘๑๐ ๙๓๐ ๑,๐๗๑ ๑,๐๗๔ ๑,๐๗๓ ๑,๐๙๙ ๑,๑๐๙

นอกเขตเมอง ๕๔๖ ๕๘๕ ๖๔๕ ๗๒๖ ๗๗๘ ๘๙๕ ๑,๐๒๖ ๑,๐๓๐ ๑,๐๒๖ ๑,๐๔๗ ๑,๐๕๗

ในเขตเมอง ๖๖๑ ๗๐๓ ๗๖๙ ๘๖๐ ๙๒๘ ๑,๐๕๖ ๑,๒๒๗ ๑,๒๒๗ ๑,๒๓๓ ๑,๒๖๐ ๑,๒๖๙

ทงประเทศ ๕๘๑ ๖๓๔ ๖๙๓ ๗๙๐ ๘๓๙ ๙๕๓ ๑,๑๓๐ ๑,๑๓๑ ๑,๑๓๕ ๑,๑๕๓ ๑,๑๖๓

นอกเขตเมอง ๕๑๙ ๕๗๐ ๖๑๖ ๗๑๓ ๗๔๙ ๘๕๗ ๑,๐๓๒ ๑,๐๓๑ ๑,๐๓๐ ๑,๐๔๕ ๑,๐๕๔

ในเขตเมอง ๗๔๐ ๗๙๒ ๘๗๓ ๙๗๕ ๑,๐๔๘ ๑,๑๗๖ ๑,๓๕๓ ๑,๓๕๕ ๑,๓๗๐ ๑,๓๘๕ ๑,๓๙๕

ทมา สานกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (สศช.) และ TDRI ค. การพงพาตนเองทางดานจตใจและสงคม จากขอมลทมการรวมกลมทงดานเศรษฐกจและสงคมตาง ๆ ของกลมผทาทฤษฎใหมเหลาน โดยเฉพาะในการเปนสมาชกของกลมฌาปนกจและพทธธรรม กลมสตร กลมสจจะและความซอสตย ตลอดจนสมาชก สหกรณ ลวนแตเปนกลมทมการชวยเหลอเออเฟอซงกนและกนทงในทางสงคมและเศรษฐกจ ยงกวานนการทมการลงแขกอนเปนการพงพงองกนของมวลสมาชก ในการทานากเปนสงแสดงใหเหนอยางชดเจนวาเปนการอยรวมกนดวยความชวยเหลอเกอกลและเอออาทรซงกนและกน เออเฟอตอกน ซงเปนหลกการของการพงตนเองและการยนหยดบนขาตนเอง และจะชวยใหชมชนเขมแขงตอไปในอนาคต ลวนแลวแตเปนการดาเนนชวตตามหลกการของปรชญาเศรษฐกจพอเพยงอนเนอง มาจากพระราชดาร และเปนตามหลกพระพทธธรรมอยางชดเจน การศกษาเรองทฤษฎใหมสการปฏบต กรณศกษาผลสมฤทธของ ๔๔ หมบาน ทฤษฏใหมในภาคตะวนออกเฉยงเหนอน แมจะเปนการศกษาทางดานปรมาณเฉพาะกรณศกษาเพอประกอบในสวนทวาดวย ทฤษฎใหม อนเปนกระบวนการหนงของปรชญาและแนวคดเศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจากพระราชดารกบหลกพทธธรรม ซงเปนการศกษาเชงคณภาพ แตกเปนสวนประกอบทมคณคาอยางยง ในการทจะเชอมโยงใหเหนเปนรปธรรม ในการอธบายสวนทเปนนามธรรมของปรชญาแนวคดเศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจากพระราชดารของ พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ผทรงพระคณอนเปนประเสรฐ ลนเกลาลนกระหมอมของประชาชนชาวไทยทงปวงวา ทฤษฎใหม ในปรชญาเศรษฐกจพอเพยงนนสามารถกระทาไดโดยไมยากลาบาก และสอดคลองกบวถแหงพระพทธศาสนา ซงเปนแกนหลกสาคญแหงวฒนธรรมทฝงลกในจตวญญาณของคนไทยทกคนอกดวย การมชวตอยอยางสนโดษ พอเพยง ไมโลภ ไมมกได ไมเบยดเบยนตนเอง ผอน และธรรมชาตนน จะสามารถทาใหชวตของผมชวตอยในวถทางนมคณคา สขสงบ สวาง และมคณคา มราคา ซงมใชตวเงนหรอวตถสมกบการเกดมาเปนมนษยทดตามหลกแหงพระพทธศาสนานนเอง

บทท ๖

สรปและขอเสนอแนะ

๖.๑ สรป “ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง” อนเนองมาจากพระราชดาร ในพระบาทสมเดจพระเจาอยหว มใชทฤษฎหรอหลกการทางเศรษฐศาสตรโดยตรง หากแตเปนวถแหงการดารงชวตทดงามและพงปรารถนาของประชาชนชาวไทย โดยเฉพาะอยางยงในภาวะทตองเผชญกบภยและวกฤตอนเนองมาจากลทธบรโภคนยม และกระแสวตถนยมของระบบทนนยมในเศรษฐกจกระแสหลกของประเทศไทย ปรชญาเศรษฐกจพอเพยงน สามารถนาไปเปนหลกในการดาเนนชวตทงในสวนของปจเจกบคคล ชมชน สงคม และประเทศชาตเปนสวนรวม อกทงยงสามารถนาไปประยกตใชไดกบทง เกษตรกร ชาวนา ชาวไร และบคคลทกสาขาอาชพ ทงทอยในชนบท ในชมชน ในเมองและในมหานครทวหนากน ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง อาจใหความหมายโดยสรปยอไดวา คอวถชวตของคนไทยทอยบนพนฐานของความพอเพยง พอดและความพอประมาณอยางมเหตผล สาหรบเกษตรกรนน อาจหมายถงความ “พออย – พอกน” ไมฟงเฟอ ฟมเฟอย แตมคณภาพชวตทดตามสมควรแกอตภาพ ในสวนของเกษตรกรในทองถนชนบททงใกลและหางไกลนน กอาจดาเนนกจกรรมเกษตรทฤษฎใหมซงเปนกระบวนการหนงในเศรษฐกจพอเพยงสาหรบเกษตรกรเพอการพฒนาทดนซงมอยจากดและนาเพอการเกษตรกรรมใหเพยงพอใชไดตลอดป อนเปนหลกประกนความพอเพยง พออย พอกน เพอเปนพนฐานของการพฒนาในระบบทฤษฎใหมขนสงขนตอไป จากการศกษาในวทยานพนธ ฉบบน พบวา บรบทของปรชญาเศรษฐกจพอเพยง อนเนองมาจากพระราชดาร คอ แนวความคดทมพนฐานมาจากปรชญาและทฤษฎการพฒนาในพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทไดทรงดาเนนการมายาวนานเกอบ ๕ ทศวรรษ นบตงแตเรมประวตศาสตรของโครงการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดารเลยทเดยว ดงนนปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงนจงไมถอวาเปน “เรองใหม” ของการพฒนาแตประการใด โดยเฉพาะอยางยงในแวดวงของนกคด นกพฒนาทไดเคยหรอเกยวของกบการถวายงาน ดานการพฒนาเพอสงเคราะหชวยเหลอเกษตรกรผยากไรและดอยโอกาสมานาน จะทราบกนดวาไดทรงรเรมดาเนนการตามปรชญาเศรษฐกจพอเพยงมานานมากแลว อยางไรกดแนวคดเศรษฐกจพอเพยง ไดกลายเปนสดมภหลกทงในดานทฤษฎและการปฏบตเพอหาแนวทางแกไขปญหาวกฤตเศรษฐกจของประเทศ ครงทมผลกระทบรนแรงทสดตอประชาชนสวนใหญไปแลว ถงแมวาแนวคดและปรชญาพนฐานของการพฒนา “คณภาพชวต” ของพสกนกร ซงเรมตนทความ “พออยพอกน” “พอเพยง

๒๑๔

และพอด”และมเหตผล จะไดดาเนนการตอเนองกนมาหลายสบปดงกลาวแลวกตาม แตนกเศรษฐศาสตร นกพฒนาและนกการบรหารทงหลายในขณะนนกยงมไดตระหนก ใหนาหนกและใหความสาคญในเรองเศรษฐกจพอเพยงและวถชวตแบบพอเพยงมากนก หากวเคราะหดสาเหตเบองตนของการละเลย ไมใหความสาคญในเรองนอยางจรงจงกจะพบวาเปนเพราะระบบเศรษฐกจของประเทศไทยโดยรวม ตกอยในความครอบงาของกระแสเศรษฐกจทนนยมและลทธบรโภคนยมมา ตงแตการเรมพฒนาประเทศอยางเปนระบบเมอ ๕ ทศวรรษทผานมา องคความรและแนวความคดทไดรบมาจากตางประเทศโดยเฉพาะอยางยงจากซกโลกตะวนตก ทมงเนนเรองเศรษฐกจเสรขามชาตเรองของการคาการลงทนและผลตอบแทนทเปนตวเงนตามระบอบของทนนยมวตถนยม และบรโภคนยมทอยในกระแสแหงโลกาภวตนจงทาใหปรชญาเศรษฐกจพอเพยงไมไดรบความสนใจกนอยางจรงจงเทาทควร อยางไรกดเปนทยอมรบกนทวไปวา ผลจากการพฒนาประเทศตามแนวคดเศรษฐกจกระแสหลกซงดาเนนมาเปนเวลายาวนานโดยไมเคยคานงถงปจจยพนฐานอนๆทประกอบขนเปนสงคมไทย และ การมงเนนเฉพาะความจาเรญกาวหนาทางดานเศรษฐกจทเปนตวเลข (GDP) ใหอยในระดบสงแตปลอยใหความเหลอมลา และการกระจายรายไดของประชาชนยงเปนไปอยางไมทวถงและเปนธรรมนน ทาใหคนกลมนอยทเปนนกลงทนและมเครอขายทงในดานการเมองและการคาธรกจเทานน เปนผไดรบผลประโยชนสงสดจากการพฒนา สวนคนสวนใหญทเปนเกษตรกร คนชนกลางลงมา ผใชแรงงาน และผยากไรในชนบทกลบยงจนลงและมคณภาพชวตทตากวามาตรฐาน ขอเทจจรงและปรากฏการณตาง ๆ เหลานเองททาใหในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท ๘ สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ไดระบไวชดเจน วาผลจากการพฒนาตามแนวทางเดมทาใหเกดความไมสมดล ขนในสงคม คอ ๑. เศรษฐกจด ๒. สงคมมปญหา ๓. การพฒนาไมยงยน จากการออกมายอมรบผลพวงอนไมนาพงพอใจจากผลของการพฒนาทผานมา ๔๐ ปนน ทาใหมการระดมสรรพกาลงนกวชาการ และนกเศรษฐศาสตรวางแนวทางพฒนาฯประเทศและปรบกระบวนทศนในการพฒนาเสยใหม โดยใหเนนทการพฒนาศกยภาพของคนหรอมนษย เพอใหม “คณภาพ” ชวตทดและนาไปสการพฒนาตนเอง ชมชนและสงคมใหมศกยภาพและมคณภาพทดตลอดจนมความยงยนในทสด ซงการพฒนาตามแนวทางใหมนไดเรมนาเอาคณภาพของคนมาเปนตวตงและไมถอวาคนเปนเพยงเครองมอของการพฒนาอกตอไป

๒๑๕

อยางไรกตามขณะทแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท ๘ ไดเรมใชในป ๒๕๔๐ กเปนเวลาเดยวกบท ประเทศไทยตองประสบกบวกฤตทางเศรษฐกจอยางรนแรงทสดอยางทไมเคยมมากอนในประวตศาสตรเศรษฐกจไทย กลาวคอ ผลจากการทมลงทนอยางมหาศาลเพอเรงความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ (Economic Growht) ทงในภาครฐและเอกชนอยางเกนตวในชวงระยะเวลาทผานมาโดยเฉพาะอยางในภาค อตสาหกรรมและอสงหารมทรพยจงทาใหประเทศไทยไดกอหนเงนกจากทงภายในและภายนอกประเทศ เปนจานวนมากมหาศาลเปนประวตการณ ประกอบกบความจาเปนทจะตองปลอย ใหคาเงนบาทลอยตวตามสภาพความเปนจรงและตามสภาพบงคบของเศรษฐกจโลก ซงในการนรฐบาลตองนาเงนทนสารองเขาโอบอมพยงเศรษฐกจทกาลงวกฤตเปนจานวนเงนถง ๒.๕ ลานลานบาท ซงนบเปน ๔๐ เปอรเซนตของผลตภณฑมวลรวมของประเทศและจากนนจนบดนเศรษฐกจของประเทศ ในระบบทนนยมและเสรนยมตามกระแสโลกทปราศจากภมคมกนทดพอกทาใหประเทศไทย ตองเผชญกบความยากลาบากและความไมแนนอนทางเศรษฐกจซงยงคงมผลกระทบยาวนานมาจนถงปจจบนน ผลจากภาวะวกฤตอนเนองมาจากเศรษฐกจฟองสบแตก ทาใหหลายฝายกลบมาหวนคดและตระหนกถง ลทธ “บรโภคนยม” ทสดโดง ไรขอบเขต ความโลภและความมกได มกงาย ทมงแตผลกาไรและลทธมอใครยาวสาวไดสาวเอา วาอาจจะมใชหนทางทจะนาไปสจดมงหมายแหงชวตทดงามและสนตสขได การเสนอแนะ การแสดงความคดเหนและการวพากษเรอง “เศรษฐกจพอเพยง” อนเนองมาจากพระราชดารจงมมากยงขนจนกลายเปนสดมภหลกและทางเลอกใหมเพอการฟนฟเศรษฐกจ และวถชวตอนพงปรารถนาของสงคมไทย ในระยะตอมาดงเปนททราบกนทวไป ในชวงระยะเวลาเรมแรกของแผนพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท ๙ หลงจากภาวะวกฤตทางเศรษฐกจของประเทศผานไปประมาณ ๔ ป และในขณะทสดมภแนวคดใหมเรอง เศรษฐกจทางเลอกกาลงเปนทสนใจกนโดยทวไปนน รฐบาลกไดนอมนาอญเชญปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงในพระบาทสมเดจพระเจาอยหวไปเปนปรชญานาในการพฒนาประเทศในชวงของแผนพฒนาการเศรษฐกจและสงคมฉบบท ๙ (พ.ศ.๒๕๔๕ - ๒๕๔๙) โดยมเหตผลสรปวา จากการประเมนผลการพฒนาในชวง ๔ ทศวรรษทผานมาชใหเหนอยางชดเจนถงการพฒนาทขาดสมดล โดยประสบความสาเรจเฉพาะในเชงปรมาณ แตขาดความสมดลดานคณภาพโดยเฉพาะอยางยงความเหลอมลาของการกระจายรายได ความยากจน และความเสอมโทรมของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทรนแรงขน ไดสรางความขดแยงในสงคมมากขน นอกจากนความออนแอของสงคมไทย ทตกอยในกระแสวตถนยม ไดกอใหเกดปญหาทางศลธรรมและปญหาสงคมมากขนดวย๑

๑ สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต , แผนพฒนาเศรษฐกจ

และสงคมแหงชาต , ฉบบทเกา (๒๕๔๕ - ๒๕๔๙), หนา ข .

๒๑๖

ดงนน แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบทเกา (พ.ศ.๒๕๔๕ - ๒๕๔๙) จงเปนแผนทไดอญเชญแนวปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ตามพระราชดารสของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวมาเปน ปรชญานาทางในการพฒนาและบรหารประเทศ โดยยดหลก ทางสายกลาง เพอใหประเทศรอดพนจากวกฤต สามารถดารงอยไดอยางมนคง และนาไปสการพฒนาทสมดล มคณภาพและยงยนภายใตกระแสโลกาภวตน และสถานการณเปลยนแปลงตาง ๆ ทปรากฏอยในปจจบน นอกเหนอไปจากการนอมนาเอาปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ไปเปนปรชญานาในการวางแผนพฒนาประเทศในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท ๙ ดงกลาวขางตนแลว สานกงานคณะกรรมการพเศษเพอประสานงานโครงการอนเนองมาจากพระราชดาร(สานกงาน กปร.) มลนธชยพฒนาในพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ตลอดจนหนวยราชการทเกยวของ กไดรเรมดาเนนการในการทาโครงการ “เกษตรทฤษฎใหม” อนเปนกระบวนการเรมตนของปรชญาเศรษฐกจพอเพยง สาหรบเกษตรกรซงเปนคนสวนใหญของประเทศซงทากนอยในผนทดนขนาดเลก ถวเฉลยประมาณ ๑๕ ไรหรอมากกวาและนอยกวากได ตามสถานภาพของเกษตรกรและสภาพทางภมศาสตร ซงกปรากฏวาไดชวยทาให เกษตรกรโดยรวมทรวมอยในโครงการ มสภาพและคณภาพชวตทดขน ทงในดานเศรษฐกจทพงพาตนเองได พออย พอกน และพอเพยงไมเดอดรอนกบทงในดานสงคม วฒนธรรมและวถชวตกดขนอยางนาพอใจสามารถรวมตวกนเขมแขงเปนรากฐานของการพงพาตนเองไดของชมชนในอนาคตได ดงตวอยางการศกษาผลสมฤทธของเกษตรทฤษฎใหมของ ๔๔ ครวเรอนในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ซงเปนการศกษาเฉพาะกรณและไดนาเสนอไวในบททส เพอเปนตวอยางของผลสาเรจทเปนรปธรรมดวยแลว อยางไรกตามในชวงเรมแรกของแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท ๙ จวบจนถงปจจบน รฐบาลดเหมอนจะใหความสาคญและใหนาหนกแกแผนพฒนาฯของประเทศนอยลง และหนมาใชแผนเชงกลยทธ เฉพาะเรองมากขนซงแมจะใหความสาคญแกคนระดบลางรวมถงเกษตรกรผยากจนในชนบทมากขน ดวยโครงการสงเคราะหเอออาทรและนโยบายประชานยมตาง ๆ นบไมถวน แตการพฒนาเชงโครงสรางเพอพฒนาคณภาพชวตของประชาชนอยางยงยนการขจดความยากจนและการปองกนอนรกษ และฟนฟทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทเสอมโทรมจากผลของการพฒนาทผานมายงไมไดผลชดเจน เปนรปธรรมประกอบกบสงคมไทยทตกอยในกระแสวตถนยมกมแนวโนมวาจะเสอมทรามลงมากขนในขณะทภาครฐกยงคงดาเนนนโยบาย ทมลงทนในโครงสรางทางเศรษฐกจเพอการคาและธรกจขนาดใหญเพอเรงความเจรญเตบโต (Economic Growth) อยเชนเดมจง มผเรยกนโยบายเศรษฐกจ ๒ ระดบนวา Dual Track Economy คอ เปนทงประชานยมดานลางและทนนยมเสรดานบนไปในขณะเดยวกน

๒๑๗

อยางไรกดแมสถานการณทางเศรษฐกจจะดกระเตองดขน แตกยงมขอหวงใยจากนกวชาการหลายฝายวา นโยบายกระตนการบรโภคภายในประเทศ และภาระจากการอดฉดเมดเงนลงไปในโครงการเอออาทรตางๆ จานวนมากอนเปนการกอภาระผกพนการใชเงนในอนาคต จะเปนสวนหนงของปจจยททาใหประเทศไทยกาวเขาสวกฤตทางเศรษฐกจรอบใหม อนมผลทาใหประเทศไทยอาจตองกลบไปเขาสโครงการชวยเหลอ ขององคการการเงนระหวางประเทศ(ไอ เอม เอฟ) อกเปนครงทสาม และนอกจากขอกงวลดงกลาวนแลวกยงมขอพจารณาในการทจะตองแกปญหาใหลลวงไปโดยเรว นนคอการแกไขปญหาโครงสรางหนทไมกอรายได (เอน พ แอล) หากตองการจะใหภาวะเศรษฐกจเดนหนาตอไปอยางไมสะดดหยดลง ซงในกรณนมตวเลขทนาเปนกงวลจากธนาคารแหงประเทศไทย ทระบวา ขณะนระบบธนาคารพาณชยของไทย ยงมหนทไมกอรายได (เอน พ แอล) สงถง ๗๑๗,๐๐๐ ลานบาท ในจานวนน สวนหนงเปน เอน พ แอล ทอยระหวางปรบโครงสรางหนประมาณ ๓๐๐,๐๐๐ ลานบาท และเปนสนทรพยทรอการขายทงในธนาคารและศาลประมาณ ๔๐๐,๐๐๐ ลานบาท

๒ อนเนองมาจากกจการลมเหลว หลงภาวะ

วกฤตเศรษฐกจฟองสบในประเทศไทยครงทผานมา จากขอเทจจรงทสนทรพยเหลาน ยงรอการขายเพอนาเงนตดหนไมสาเรจ ธนาคารกไมสามารถจะตดสารองหนทตงไวได การปลอยสนเชอเพอธรกจกยงคงเปนไปไมไดงายๆ ภาคธรกจเอกชนกยงคงไมมการลงทน แมดอกเบยจะตาจนเปนวกฤตการณของผออมอยางทไมเคยปรากฏมากอนกตาม ดงนนการสรางรายได เพอเปนแรงสงใหเศรษฐกจเคลอนไปอยางมนคงและยงยน จงเปนเพยงนามธรรม แมจะมการกลาวอางอยางเปนรปธรรมกตาม และในทสดนกเศรษฐศาสตรหลายฝายกมความเหนวา การกระตนเศรษฐกจโดยการสนบสนนใหเกดการบรโภคภายในประเทศใหมากทสดเทาทจะทาได และโครงการทมเทเงนทนลงไปในโครงการเอออาทรทงปวงไมนาจะเปนแนวทางทดทสดในการแกปญหาเศรษฐกจระยะยาวของชาตได อยางไรกตามแมกระแสการคาดหมายและประมาณการวา เศรษฐกจไทยไดฟนตวขนบางแลว จนมการปรบประมาณการ จดพ (G.D.P. Gross Domestic Product) ใหสงขนเกนความคาดหมายหลายเปอรเซนต แตแมกระนนกตาม เสยงทวงตงการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจอยางผดความคาดหมายทามกลางปญหาความออนแอเชงโครงสรางทยงมไดรบการแกไขอยางจรงจรงเพอใหเศรษฐกจเตบโตอยางตอเนอง ปญหาหนทไมกอใหเกดรายได ซงยงไมมผลคบหนาในการแกไขมากนก และโดยเฉพาะอยางยงเงนนอกงบประมาณหรอเงนจากธนาคารของรฐทนามากระตนเศรษฐกจรากหญาตามนโยบายและโครงการเอออาทรตาง ๆ ของรฐบาลทมแนวโนมวานาเปนหวงในอนาคต เนองจากไมมทมาแนชดวา โครงการประชานยมตาง ๆ ทรฐทมเทลงไปนน ๒

แวนแกว (นามปากกา), “กระจกแปดหนา”, ในไทยรฐ, ๒๑ สงหาคม ๒๕๔๖,: หนา ๘.

๒๑๘

มการแยกบญชเฉพาะหรอไมวาใชไปเทาไหร ใครเปนผตรวจสอบและทสาคญทสดหากลมเหลวเสยหายหนวยงานใดจะเปนผรบผดชอบ กลาวสาหรบการลงทนภาคเอกชน ปรากฏชดวาการลงทนในธรกจขนพนฐานมปรมาณนอยมาก เนองจากธนาคารเขมงวดในการใหสนเชอ ตลอดจนผลงทนเองกดนจากการลงทนทไดผลตอบแทนตา ไปสการลงทนทใหผลตอบแทนสงกวา นนคอ ตลาดหนและอสงหารมทรพย โดยมการปนราคาหนและการเกงกาไร โดยปราศจากพนฐานมลคาทแทจรงจากพวกนกธรกจเกงกาไร ทงภายในและภายนอกเพยงไมกกลมเทานน จนนายธนาคารผมชอเสยงทานหนงถงกบวจารณวา การฟนตวของเศรษฐกจไทยคราวน คนทได

ประโยชนจะเปนพวกทมทรพยสนมากอยแลวและพวกเกงกาไร มใชประชาชนทวไปอยางแทจรง๓

ซงปรากฏการณเชนนเคยเกดขนแลว เมอคราวทเศรษฐกจฟองสบแตกครงทแลวและเมอประมวลเขากบสถานการณทขณะนไดมการนาเงนนอกงบประมาณมากอหนสนใหประชาชนมหาศาล จงเทากบวา ประชาชนระดบรากหญาเปนผเสยเปรยบทสด เนองจากตองเสยสละนาเงนในอนาคตของตนเองมาใชจายลวงหนาเพอสรางกาไรใหภาคธรกจอนซงครอบครองอยไมกกลม ตอยอดขนไปใหมความมงคง มนคง และยงยน ยงขนทงทางเศรษฐกจและการเมองโดยทไมเกยวอะไรกบคนสวนใหญ จากสภาพการณทางเศรษฐกจและสงคม ดงกลาวเปนลาดบมาแลวโดยสรปแตเบองตน ทาใหกระแสของการผลกดนใหนาปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง อนเนองมาจากพระราชดาร มาใชอยางจรงจงและเปนรปธรรมมมากขน แมวานโยบายทางการเมองปจจบนท นามารณรงคหาเสยงในการเปนรฐบาลอก ๔ ปขางหนาตอไป หรอทเรยกวา “คกออฟ แคมเปญ” จะมไดระบถง “นย” ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง เพอใหประเทศไทย สามารถยนอยบนขาตนเองและสามารถพงตนเองไดอยางเขมแขงยงยนในทกมตเลยกตาม แตกมผทเชอมนวาการพฒนาในแนวเดมน จะทาให “สงคมไทย”ไรรากทมนคง และอาจซวดเซไปไดในอนาคตอนใกล อยางไรกตาม การนอมนาเอา ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ไปเปน ปรชญานาในแผนพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท ๙ เพอกาหนดแผนในการพฒนาและบรหารประเทศ ในระยะตอไปประกอบกบมความเหนและขอพจารณาจากทงนกวชาการ นกคด นกพฒนา และผนาชมชนหลายฝายใหนาปรชญา ๓

โฆสต ปนเปยมรษฎ , “กลาไดกลาเสย” ,ไทยรฐ ,วนองคารท ๒๓ กนยายน ๒๕๔๖, : หนา ๖.

๒๑๙

เศรษฐกจพอเพยงไปใชอยางจรงจงเปนรปธรรมในปจจบนนนน กถอไดวาเปนนมตหมายทดทแนวความคด อนเปน สมมาทฎฐ เหลาน จะไดรบการปฏบตอยางเปนรปธรรมสมกบทไดทรงพระราชทานไว และนอกเหนอไปจากนนการนอมนาเอาปรชญาเศรษฐกจพอเพยงไปปฏบตในการดาเนนชวตกเทากบการปฏบตตน อยในหลกแหงพระพทธธรรมนนเองดวยวาทงปรชญาเศรษฐกจพอเพยงและหลกพทธธรรม นน ประสานสอดคลองกนอยางไมสามารถจะแยกออกได นนเอง กลาวกนวา หากใครกตามวางเทยบ ปรชญาของ “เศรษฐกจพอเพยง” กบ “หลกพระพทธธรรม” เขาดวยกนแลวจะวเคราะหไดโดยงายวา ปรชญาและแนวคดของทง ๒ เรอง สอดประสานเขากนไดดจเนอเดยวกน พทธปรชญาและพระธรรมคาสงสอนของพระพทธองคนนมกาเนดมาสองพนหารอยกวาปยาวนานกอนทปรชญา “เศรษฐกจพอเพยง” จะเกดขน พระพทธธรรมนนมเคยลาสมย ยงเปนของเทยงแท แนนอน และยงคณประโยชนแกชาวโลกอยางไรกาลเวลา พระพทธศาสนา กลาวถง “เศรษฐกจพอเพยง” มากอน ดงจะเหนไดจากหลกแหง“สมมาอาชวะ”ซงเปนมรรคสาคญในมรรคมองคแปด ซงพระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต)ไดนามาอธบายไวในเศรษฐศาสตรแนวพทธวา “เศรษฐศาสตรแนวพทธ คอ เศรษฐศาสตรสายกลางหรอเศรษฐศาสตรมชฌมา หรอ เศรษฐศาสตรมชฌมาปฏปทา เนองเพราะระบบชวตหรอวถชวตในพระพทธศาสนา ทเรยกวา “มรรค” นนกมชออยชดแลววา “มชฌมาปฏปทา” สมมาอาชวะ คอ ความถกตองความพอด และหากไมเปนไปตามหลกการนแลว กจะมคาถามวาความเจรญรงเรองทางเศรษฐกจ (Economic Growth) หรอความมงคง (Wealth) นนจะเปนไปเพออะไรกนแน หากไมเปนไปเพอชวตทถกตองดงามของมนษย ความเหนและทรรศนะทานองน กคอ ปรชญาและหลกการของเศรษฐกจพอเพยงตามแนวพระราชดารของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทมงเนนไปท “พออยพอกน” “พอเพยงและพอประมาณ” ทงรางกายและจตใจ อนเปนดลยภาพและคณภาพชวตทเหมาะสม สาหรบวถชวตคนไทย พรอมกบการสรางสรรคณธรรมทดของชวตและสงอนเกยวเนองแกชวตรอบตวคอ การใหและการไมเบยดเบยนผอน ชมชน สงคม ประเทศชาต สงแวดลอมและตอโลกนโดยรวม

ดวยเหตนเองหากจะวเคราะหความเปน “เศรษฐศาสตรแนวพทธ” และ “เศรษฐกจพอเพยง” อนเนองมาจากพระราชดาร ดอยางถองแทแลวจะเหนวาตนกาเนดทงสองหลกการเกดขนจาก ความเปน “สมมา” และ ความเมตตาทจะไมเบยดเบยนกนเอง ระหวาง “ชวตตอชวต” ชวตกบธรรมชาต ระบบนเวศ (Eoology) และองคประกอบของสภาพแวดลอม (Environment)โดยรวม สรรพสงในโลกยอมเกอกลอาศยซงกนและกน การเอารดเอาเปรยบเบยดเบยนแยงชงผลประโยชนกน ทาใหเกดความเสยหายแกตนเองและผอน (รวมถงสรรพสงตาง ๆ ดวย) เชน เศรษฐกจวกฤตและภาวะฟองสบแตกในอดต เปนตน ความเสยหายตอตนเอง ไดแก ระดบคณภาพคณธรรมในจตใจของคนตาลงเพราะเหนแกตนเองและเบยดเบยนทาลายผอนและธรรมชาต เชน การบกรกทาลายปาและใช

๒๒๐

ทรพยากรธรรมชาตใหสนเปลองหมดไปอยางรวดเรว อนเปนการทาลายระบบนเวศเพอผลประโยชนสวนตนเพยงลาพง นอกจากน ศลธรรม มโนธรรมและจรยธรรมทเสอมโทรมลงของคนไทยคอตวอยางทเหนไดชดวาสวนหนงเปนผลของการพฒนา ตามกระแสระบบทนนยมทประเทศไทยดาเนนมากวา ๕ ทศวรรษ นนเอง อยางไรกดหากจะไดยอนกลบไปพจารณา ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจากพระราชดารจากการทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดทรงตรากตราพระวรกาย ทรงงานหนกตรากตราตอเนองมากวา ๕๐ ป ทผานมานน จะเหนไดชดวา โครงการอนเนองมาจากพระราชดาร ซงบดนมจานวนมากถง ๓,๐๐๐ โครงการนนเปนไปตามแนวเศรษฐกจพอเพยงซงมจดมงหมายหลกทความ “พออย – พอกน” และ การดารงชวตอยทสมถะ พอเพยง ในทกมตของชวตความเปนอยของประชาชน แนวความคดปรชญาเศรษฐกจพอเพยงน หากวเคราะหดอยางชดเจนแลวจะเหนไดวา ประสานสอดคลองอยางแนบแนนอยกบหลกธรรมในพระพทธศาสนา โดยเฉพาะอยางยงหลกธรรมสาคญทวาดวย ทางสายกลาง หรอ “มชฌมาปฏปทา” ซงเปนการเดนสายกลางในระดบจรยธรรมหรอโลกยธรรม ดวยวถแหงพทธะ ตราบเทาทยงไปไมถงระดบปรมตรสจจหรอโลกตรธรรม โดยพฒนา “ปญญา” ใหรเทาทนความเปนไปของชวตและของโลก๔ รจกแยกแยะคณคาแทและคณคาเทยม รจกการประสานกลมกลนกบโลก ชวตและธรรมชาตใชประโยชนและนากฎเกณฑของธรรมชาต และทรพยากรธรรมชาตมาใชเทาทจาเปนตอชวต โดยไมโลภ และมงเนนการผลตอรรถประโยชน (Utillity) โดยเปนการเบยดเบยนชวตผอนหรอสงอนเพอผลประโยชนของตนเองถายเดยว ขณะเดยวกนกรเทาทนความเปลยนแปลงตามกฏแหงอรยสจและพระไตรลกษณ ทาใหชวตสามารถดารงอยไดโดยมอสระภาพ ไมยดมนถอมน ดารงชวตอยไดโดยม “ปญญา” เปนตวกากบอยไดโดยไมโลภ ไมเบยดเบยนไมแกงแยงชงด และหลงไหลไดปลมกบวตถจนเกนสมควร จนกลายเปนผคลงไคลในกระแส “วตถนยม” และ “บรโภคนยม” ไปในทสด เรองความไมโลภ ความพอด และการรจกดาเนนชวตทพอเพยงนน เปน “คาแนะนา – สงสอน” หลกททรงพระราชทานแกพสกนกรทเปนเกษตรกรผยากไร – รายยอยเสมอมาทรงกาชบ “ไมใหขายทนา” เพราะเปนททากนซงตองปลกขาวไวกน ตามหลก “คนไทยตองกนขาว” เปนหลกสาคญ ทรงแนะนาวา ใครมาใหราคาแพงกอยาขาย (ทดน) ขายทมาซอของฟมเฟอยแลวกหมดไปโดยไมมประโยชน ใหใชชวตดวยการเดนสายกลาง ไมใหทงเดอดรอนและฟมเฟอยเกนไปดงนเปนตน

๔ W.Rahula, Venerable Dr., What the Buddha Taught ,(Bangkok, Haw Trai

Foundation, 2004), P.76.

๒๒๑

วเคราะหดจากทกมต ในบรบทของเศรษฐกจพอเพยงแลวจะเหนไดวาปรชญา “เศรษฐกจพอเพยง” แนะนาใหคนรจกคาของความเปนมนษยทสมบรณโดยไมตองพงพาวตถ หรอเปนวตถนยมมากนก ความเอออาทรตอกนและคณธรรมในตนเอง มคณคามากกวาอรรถประโยชนทเกนจาเปน การเกอกล สงเคราะหกนเองในชมชนและมความเคารพตอธรรมชาตแวดลอม ทาใหชวตปลอดโปรงเบาสบาย ทงกายใจ ดานใจกสงบสนตมอสรภาพ ทางกายกม “พอเพยง” ตามอตภาพ ดานสรรพสงรอบตว ทงระบบนเวศ ชมชน และสงคมกยงยน การเออตอกนและยง “ใหกน” เปนสงทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงยาอยเสมอวา เปนสงสาคญททาใหประเทศชาตอยรอดได อยางไรกตาม แมวาปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงตามแนวพระราชดารจะถกหยบยกขนมาเปนสดมภหลกในการแกไขวกฤตทางเศรษฐกจของชาตอยในขณะน และไมวาจะมการดาเนนการกนอยางจรงจงแคไหนกตาม แตประกายความคดจากแนวคด “เศรษฐกจพอเพยง” ของพระองค ซงนามาจากหลกแหง “พทธธรรม” ซงมขนกวาสองพนหารอยกวาปมาแลว กไดปลกสานกแหงความ “รสก – ผดชอบ – ชวด” และการตระหนกถงความ “ผดพลาดในอดต” ทวา “เศรษฐกจด – สงคมมปญหา – การพฒนาไมยงยน” อยางนอยกในบางแงมม ใหสวางไสวขนมาอยางกวางขวางวา เศรษฐกจกระแสหลก หรอ เศรษฐกจกระแสโลก ในยคโลกาภวตนและทนนยม วตถนยม ขามชาตนน เนนแตเรองของ ทน โอกาส เงน และกาไร จนกระทงตองยอมสญเสยสงทมคณคาของชวตไป เชน คณธรรม จรยธรรมและวถชวตทดงามในอดตไปเสยสน นอกไปจากนยงละเลยเรองของ “ชวต” เรองของ “คน” เรองคณคาและคณภาพของ “คน” จนสรปไดวา เศรษฐศาสตรกระแสหลกนน คงมใชคาตอบทดของสงคมไทยในอนาคตอยางแนนอน และในทามกลางกระแสขบเคลอนของ “เศรษฐกจพอเพยง” ทสอดประสานเปนแนวเดยวกน “เศรษฐศาสตรแนวพทธ” กนาจะเหนคาตอบเบองหนาอยางชดเจนวาประเทศไทยคงตอง “เวนวรรค” เศรษฐกจกระแสหลก ทเรายงไมพรอม ไปส “วถแหงพทธะ” นนคอ การนอมนาเอาเศรษฐกจพอเพยงและหลกพทธธรรมมาเปนหลกในการดารงชวตในอนาคตขางหนาตอไป จากสาระสาคญทไดกลาวมาโดยลาดบในบทสรปน ผวจยเหนควรสรปประเดนหลกสาคญโดยยอตามลาดบดงน การศกษาวเคราะหปรชญาและแนวคดเศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจากพระราชดารกบหลกธรรมในพระพทธศาสนาทาใหไดพบวา

๒๒๒

๖.๑.๑ ปรชญาและแนวคดเศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจากพระราชดารทมาจากหลกธรรมในพระพทธศาสนา โดยเฉพาะอยางยง ในหลกธรรมขอทวาดวยมชฌมาปฏปทา หรอการเดนทางสายกลางทไดทรงชแนะใหนาไปเปนหลกและแนวทางในการดารงชวตของประชาชนทกระดบ เพอเปนภมคมกนแกชวตทงในยามวกฤตและในยามปกต และเพอการมชวตทดงาม ยงยน และมดลยภาพ

๖.๑.๒ นอกเหนอไปจากหลกพระพทธธรรม ในเรองมชฌมาปฏปทาหรอทางสายกลางแลว

แนวพระราชดารทสาคญอน ๆ เชนเรองของความพอเพยง ความพอด ความมสต ความประหยดอดออม ความมเหตผล และความไมโลภ กเปนหลกและแนวทางทสอดคลองกบหลกพระพทธธรรมในเรองของความสนโดษ ความไมเบยดเบยน ความวรยะอตสาหะ ความพอประมาณในการบรโภค (มตตญตา) และความไมประมาท เปนตน

๖.๑.๓ ปรชญาและแนวคดเศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจากพระราชดาร และหลกพระพทธ

ธรรม สอดคลองตองกนในการมงเนนไปทการมวถชวตทเรยบงาย สงบสข งดงาม มศานต มทงคณภาพและดลยภาพของชวต ไมเบยดเบยนชวตและทาลายธรรมชาต กบทงยงมภมคมกนทไมนกอยในกระแสของบรโภคนยม และวตถนยม ซงมตวเรงเปนกเลศ จนเกนสมควร

๖.๑.๔ การพฒนาประเทศในอดต ซงยดถอแนวทางของการเรงรดพฒนาความเจรญเตบโต

ทางเศรษฐกจ (Economic Growth) แตเพยงประการเดยวเปนการกระตนใหเกดสงคมวตถนยมและบรโภคนยม และไดพสจนใหเหนวานอกจากจะไมสามารถสรางความเจรญทยงยนไดแลวยงอาจทาใหประเทศชาตลมสลาย จากการกระตนใหเกดกเลศและความโลภจากการเสพยโภคทรพยอยางไมมขอจากดและไมมขอบเขตอกดวย

๖.๑.๕ วทยานพนธ ฉบบน ไดศกษาเปรยบเทยบ และวเคราะหแลวเหนวา หลกแหงพระ

พทธธรรม และปรชญาเศรษฐกจพอเพยง เปนแนวทางเดยวและเปนหนทางหลก ทจะทาใหสงคมมความเขมแขง ชวยตนเองได และสามารถพฒนาไปในวถแหงพทธ สรางความเจรญทมนคงและยงยนสบตอไปไดในทสด

๖.๑.๖ ในประการสดทาย นอกไปจากการศกษาวเคราะหเปรยบเทยบ กรอบแหงความคดและทฤษฎ

การพฒนาประเทศกบการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดารกบหลกธรรมในพระพทธศาสนาแลว การศกษาภาคสนาม ในกรณศกษา ๔๔ ครวเรอน เกษตรทฤษฎใหมในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ยงเปนบทพสจนทแสดงใหเหนเปนรปธรรมวา เกษตรทฤษฎใหมในฐานะทเปนกระบวนการพนฐานสาหรบเกษตรในเรอง เศรษฐกจพอเพยงนน สามารถสรางความพออย พอกน พอเพยง เพอเปนรากฐานในการสรางความมนคง เขมแขงในขนตอไป สาหรบครอบครว ชมชน สงคม และประเทศชาตไดในทสด

๒๒๓

๖.๒ ขอเสนอแนะ จากผลของการศกษาวจยของวทยานพนธฉบบน ทงในเชงคณภาพและปรมาณ ดงไดเรยบเรยงไวตามลาดบ จนปรากฎผลสรปเปนขอเสนอแนะจากผลการศกษาเปนภาพรวมดงกลาวแลว เพอทจะใหปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง อนเนองมาจากพระราชดารสามารถมองเหนไดผลไดอยางเปนรปธรรม วทยานพนธฉบบนจงไดเสนอแนะการดาเนนงานและขอปฏบตเพอใหบรรลถงผลสาเรจตามเปาหมายทกาหนดไวเปนลาดบขนตอน ดงตอไปน ๖.๒.๑ ในระดบประเทศ ๑. กาหนดใหปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง เปนวาระแหงชาต (National Agenda) เพอทจะกาหนดกรอบนโยบายการพฒนาและบรหารประเทศใหสอดรบและเปนไปในแนวทางเดยวกนกบปรชญาเศรษฐกจพอเพยงในทกดาน ๒. นาแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท ๙ ซงไดนอมนาเอาปรชญาเศรษฐกจพอเพยงมาเปนปรชญานาในการกาหนดแผนและแนวทางการพฒนาประเทศไวแลว มาใชเปนแนวทางหลกในการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศอยางจรงจง

๓. ยตการพฒนาทมงเนนแตความเจรญทางวตถ (Materialism) เพยง ประการเดยวโดยไมนาความเจรญทางดานจตใจ (Spiritual) มาเปนสวนประกอบดวย โดยภาครฐตองกระทาเปนตวอยางโดยเรงดวน ๔. ใหองคกรภาครฐทกระดบนอมนาเอาปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงไปเปนหลกและแนวทางในการวางแผนปฎบตใหสอดคลองตองกนเปนเครอขายทงประเทศ ๕. นาปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมาประยกตใชเปนพนฐานของการพฒนาทกระดบ ตงแตการดารงชวตของบคคล ครอบครว ชมชน ภาครฐ และภาคเอกชน ๖. สรางกระบวนทศนและคานยมรวมในระดบชาต มงใหคนไทยเดนทางสายกลางตามหลกพระพทธศาสนา สามารถพงพาตนเองได มภมคมกนและมอสรภาพจากกระแสโลกาภวฒน วตถนยม และบรโภค นยมจากภายนอก

๗. เรงสรางและฟนฟคานยมและคณคาทดในสงคมไทย โดยมงเนนใหสงคมไทยเปนสงคมคณภาพ มความเขมแขง มดลยภาพ มคณธรรมและ จรยธรรม เปนสงคมสมานฉนทและมความรบผดชอบตามปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง

๒๒๔

๖.๒.๒ ในระดบชมชน ๑. สรางรากฐานความมนคง แขงแรง ในชมชน ตามหลกพทธธรรมและปรชญาเศรษฐกจพอเพยงโดยไมเรงรดพฒนากจกรรมทเนนผลไดทางวตถ อนเปนการสงเสรมความโลภ ความเหนแกตวและทาลายทรพยากรธรรมชาตสงแวดลอม และระบบนเวศนของสวนรวมในชมชน ๒. รอฟนระบบ “ บ – ว – ร” โดยใหความสาคญกบพระพทธศาสนาใหมากขนในฐานะเปนฐานหลกแหงวฒนธรรมและวถชวตของคนไทยมานาน นบเปนพนป ใหวดและพระสงฆไดมสวนรวมในการสงสอนอบรม ชแนะ และมสทธรวมในการตดสนใจในกจการทกประการ อนมผลกระทบตอคนในชมชนและสงคมนน ๆ ๓. เรงสรางระบบการรวมตวกนของคนในชมชน ในกจกรรมทกอยางไมวาจะเปน เศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม สงแวดลอม เพอเปนกาลงในการปกปองสทธ สวนไดเสย และผลกระทบจากภายนอกทจะแพรขยายเขาสชมชนตลอดจนความไมเปนธรรมและ เอารด เอาเปรยบตาง ๆ ๔. วางระบบเศรษฐกจพอเพยงในระดบชมชนโดยเนน “ทาเพอกนเพออย” และให “พอม - พอกน” เปนฐานเบองตน กอนทจะนาสวนเกนออกจาหนาย การเกษตรกรรมนนใหเนนเรองการเกษตรกรรมแบบผสมผสาน และละเวนปยเคมและยาฆาแมลงทมผลกระทบกบสภาพแวดลอม ๕. สรางสงคมสมานฉนท เออเฟอเผอแผ ขนในชมชนรอฟนวฒนธรรมและวถชวตทดงาม และฟนฟพระศาสนาเพอใหเปนหลกทพงทางใจแกชมชน ๖. สรางองคความรใหมในระบบการศกษาของชมชนโดยไมแยกคนออกจากระบบวถชวตและธรรมชาต และไมเนนแคการศกษาแบบทองจาและเพอการเอาตวรอดในสถานศกษาโดยไมเขาใจโลก ชวต สงคม และสงแวดลอมรอบตว ๗. สรางอดมการณแหงชาวพทธ และการดาเนนชวตของชาวพทธทมงเนนศานตและความสงบสข และหลกเลยงอดมการณของการพฒนาสมยใหมทแกงแยง แขงขน และการกระตนใหเกดกเลส และความโลภ ทตรงกนขามกบวถแหงพทธะในทกชมชนและในสถานศกษาทกระดบ ๘. รวมกลมอาชพ เชน กลมผประกอบการหรอสหกรณตาง ๆ เพอกาหนดหลกและวธการในการตอรองผลประโยชน จากผลผลตอยางเปนธรรมและเพอชวยปกปองการเอารดเอาเปรยบจากภายนอกชมชน

๒๒๕

๖.๒.๓ ในระดบครวเรอนและบคคล ๑. ยดหลกสายกลางในการดารงวถชวต คอ พอเพยง พอประมาณอยางมเหตผล มปญญา มภมคมกน รเทาทนโลก ๒. ยดมนในหลกพระพทธธรรมในการประพฤตปฏบต คอ มศลธรรมไมโลภ ไมเบยดเบยน สนโดษ และใหคณคาตอการพฒนาภายใน คอ จตใจ มากกวาภายนอก คอวตถ ๓. ดารงตนอยในหลกพระพทธธรรมและดาเนนชวตอยางมคณธรรม จรยธรรมและคณลกษณะอนพงประสงค คอ เออเฟอเผอแผ เกอกล สมานฉนท และรรกสามคคตลอดจนใหความรวมมอในกจกรรมของชมชน ๔. สรางจตสานกสาธารณะ มสมมาทฏฐ มความสมดลในชวต ซอสตย สจรต และละเวนความชวและบาปทงปวง ๕. ขยนหมนเพยรในสมมาอาชวะ รกษาและพฒนาภมปญญาทองถน สบสานวฒนธรรมและประเพณทดงามตลอดจนอนรกษทรพยากรธรรมชาต สภาพแวดลอม และระบบนเวศน สวนรวมไวใหยงยน ๖. ในภมภาคและหากสภาพภมประเทศเหมาะสมใหทาเกษตรกรรม ทฤษฎใหม เพอ.สรางความเขมแขง และพงตนเองได อนเปนรากฐานของการสรางความเขมแขงใหชมชนตอไป ๗. ลด ละ เลก การเสพยและการใชจายในสนคาและบรการทกระตนกเลสและความโลภ ในระบบวตถนยม และบรโภคนยมแตใชจายอยางพอประมาณและมดลยภาพไมทาใหชวตแรนแคนฟดเคองจนเกนไป วทยานพนธ เรอง การศกษาวเคราะหปรชญาเศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจากพระราชดาร กบหลกธรรมในพระพทธศาสนา (Acritical Study of H.M.the King’s Sufficiency Economy Philosophy and Buddhism) ฉบบน ไดพยามทจะวเคราะหเปรยบเทยบหลกพทธธรรมในพระพทธศาสนาเขากบปรชญา และแนวคดเศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจากพระราชดาร โดยชใหเหนกรอบพนฐานและบรบทอนเนองดวยกน เหมอนกนและสามารถนามาประยกตใชไดจรง จรงอยพระพทธธรรม เชน มชฌมาปฎปทา หรอทางสายกลาง นนเปนองคธรรมทสาคญทลมลก ละเอยดออนและมขอบเขตกวางขวางมาก และเปนหนทางหรออรยมรรคสาคญทจะนาทางบรรชตไปสจดมงหมายทสงสด แตพทธธรรมนและองคธรรมขออน กเออและเกอกลตอวถชวตของคฤหสถในระดบโลกยธรรมและจรยธรรมใหสามารถดาเนนชวตไปในทางสายกลาง เพอชวตทดงามและประเสรฐ เปนมรรคทจะนาทางไปสชวตทงดงามกวา และบรรลจดมงหมายทสงกวาในโลกตรธรรมไดในอนาคตเชนกน

๒๒๖

นอกจากความมงหมายทจะเทยบเคยง การพฒนาประเทศในชวงทผานมากบการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดาร และหลกพทธธรรมตาง ๆ กบปรชญาและแนวคดเศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจากพระราชดาร ซงเปนแนวทางเดยวกบเศรษฐศาสตรแนวพทธหรอเศรษฐศาสตรมชฌมา อนเปนความมงหมายและสารตถะของวทยานพนธฉบบนแลว ผลทเหนไดชดเจนจากการศกษาอกประการหนง กคอ “ปญญา” ในพระพทธศาสนานนเปน “ปญญา” อนยงใหญทสามารถแกไขปญหาชวตของมนษยไดในทกระดบ และสามารถนามาประยกตใชกบการแกปญหา ตาง ๆ ของสงคมของประเทศชาตและของโลก ซงแตกตางจากความรสงสดของศาสตรตางๆซงเปนเพยงองคความรทเปนไปเพอประโยชนเกอกลแกการเพมกเลสแกชวต ทาความเสอมสลายใหกบสงคมและธรรมชาตสงแวดลอมของโลกทเราอาศยอย โดยไมสามารถทจะแกไขปญหาและเสรมสรางวถ “ชวตทงดงามและพงปรารถนา” อยางแทจรง ไดเลย

บรรณานกรม ๑. ภาษาไทย ก. ขอมลปฐมภม พระราชกระแส พระบาทสมเดจพระเจาอยหว. บนทกพระราชดารจากการทรงงาน ของนายมนญ มกขประดษฐ . กรงเทพมหานคร,๒๕๓๒ – ๓๖.

พระบาทสมเดจพระเจาอยหว. บนทกถงชยพฒนา – ทฤษฏใหม กรงเทพมหานคร : ๒๕๓๗. มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. พระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย .

กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทาลย ,๒๕๓๙. มหามกฏราชวทยาลย , พระไตรปฎกภาษาบาล ฉบบสยามรฏฐสเตปฎก , กรงเทพมหานคร โรงพมพมหามกฎราชวทยาลย , ๒๕๒๓. มหามกฏราชวทยาลย . พระไตรปฎก พรอมอรรถกถา แปล ชด ๙๑ เลม ,

กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหามกฏราชวทยาลย , ๒๕๓๔.

พระบาทสมเดจพระเจาอยหว , พระราชดารสเนองในพธจรดพระนงคลแรกนาขวญ, กรงเทพมหานคร : ๒๕๒๙. พระบาทสมเดจพระเจาอยหว . พระราชทานสมภาษณ สวนพระองค. กรงเทพมหานคร : ๒๕๓๒.

พระบาทสมเดจพระเจาอยหว. พระราชดารสเนองในวนเฉลมพระชนมพรรษา กรงเทพมหานคร : ๒๕๓๔.

พระบาทสมเดจพระเจาอยหว. พระราชดารสเนองในวนเฉลมพระชนมพรรษา กรงเทพมหานคร : ๒๕๓๕. พระบาทสมเดจพระเจาอยหว. พระราชดารสเนองในวนเฉลมพระชนมพรรษา กรงเทพมหานคร : ๒๕๓๙. พระบาทสมเดจพระเจาอยหว. พระราชดารสเนองในวนเฉลมพระชนมพรรษา กรงเทพมหานคร : ๒๕๔๑ สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร . พระราชทานสมภาษณสวนพระองค.

กรงเทพมหานคร : ๒๕๓๒.

๒๒๘

ข. ขอมลทตยภม

(๑) หนงสอ

คณะกรรมการจดงาน ๕ ธนวามหาราช , ๕ ธนวามหามงคลเฉลมพระชนมพรรษา ๗๖ พรรษา. , กรงเทพมหานคร :๒๕๔๗. ชยอนนต สมทรวานช ศ.ดร. ,ทฤษฎใหม : มตทยงใหญทางความคด.มลนธคอนราด

อาดเนาว กรงเทพมหานคร : ๒๕๔๑. ทนพนธ นาคะตะ ศ.ดร. , พทธศาสนากบสงคมไทย , กรงเทพมหานคร : สมาคม

รฐประศาสนศาสตร , ๒๕๔๓. ประเวศ วะส ศ.นพ., ยทธศาสตรพระพทธศาสนากบการพฒนาประเทศไทย, กรงเทพมหานคร : มลนธโกมล คมทอง , ๒๕๔๖.

วฒนธรรมเสวนา , พระธรรมปฎก-ประเวศ วะส –เอกวทย ณ ถลาง, กรงเทพมหานคร : สานกงานคณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต ,๒๕๔๔.

พทธเกษตรกรรม กบ ศานตสขของสงคมไทย,กรงเทพมหานคร : สานกพมพ หมอชาวบาน, ๒๕๓๙

ปรชา เปยมพงศสานต ดร. ,เศรษฐศาสตรสเขยวเพอชวตและธรรมชาต กรงเทพมหานคร : มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย , ๒๕๔๑ ปจจย บญนาค ศ. เศรษฐศาสตรธรกจ , กรงเทพมหานคร : จฬาลงกรณมหาวทยาลย บ.ไทยวฒนาพานช , ๒๕๑๕. พระเทพโสภณ (ประยร มฤกษ) , โลกทศนชาวพทธ , กรงเทพมหานคร : มหาจฬาลงกรณ ราชวทยาลย ,๒๕๔๓ พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต) , การพฒนาทยงยน(Sustainable Development).

กรงเทพมหานคร : มลนธธรรมกบการพฒนาชวต , กรงเทพมหานคร: มลนธพทธธรรม ,๒๕๓๒. . พทธธรรม ,(ฉบบเดม)กรงเทพมหานคร: สานกพมพดวงแกว

กรงเทพ : ๒๕๓๖. . พทธธรรม (ฉบบปรบปรงและขยายความ) กรงเทพมหานคร : มหาจฬาลงกรณ

ราชวทยาลย , ๒๕๓๘. .ลกษณะแหงพระพทธศาสนา, กรงเทพมหานคร : มลนธพทธธรรม , ๒๕๓๙.

.มาตรฐานชวตชาวพทธ.กรงเทพมหานคร : มลนธพทธธรรม ,๒๕๔๐

๒๒๙

พระธรรมปฎก(ป.อ.ปยตโต),ทางสายกลางกบความเขาใจเบองตนเกยวกบมชฌมาปฎปทา , กรงเทพมหานคร : มลนธพทธรรม , ๒๕๓๓.

. สมมาทฎฐ . กรงเทพมหานคร : มลนธพทธธรรม , ๒๕๒๙ . . ทางออกจากระบบเศรษฐกจทครอบงาสงคมไทย,กรงเทพมหานคร : มลนธ พทธธรรม , ๒๕๓๒.

. เศรษฐศาสตรแนวพทธ, กรงเทพมหานคร : มลนธพทธธรรม , ๒๕๒๕. . สมมาอาชวะ, กรงเทพมหานคร : มลนธพทธธรรม , ๒๕๒๕.

. พจนานกรมพทธศาสตร (ฉบบประมวลธรรม), กรงเทพมหานคร : บ.สอตะวนจากด , ๒๕๔๖. .พจนานกรมพทธศาสตร(ฉบบประมวลศพท),กรงเทพมหานคร:มหาจฬาลงกรณ

ราชวทยาลย ,๒๕๓๘. พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต) , หลกแมบทแหงการพฒนาตน ,กรงเทพมหานคร :

มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย , ๒๕๔๗. พระไพศาล วสาโล ,พระธรรมปฎกกบอนาคตของพระพทธศาสนา , กรงเทพมหานคร :

มลนธโกมล คมทอง , ๒๕๓๓. . พทธธรรมกบการพฒนาสงคม, กรงเทพมหานคร : มลนธโกมล คมทอง, ๒๕๓๓.

พระโพธญาณเถระ , รวมพระธรรมเทศนา – สมมาสมาธ ,กรงเทพมหานคร : ธรรมสภา , ๒๕๔๓ พวงรตน ทวรตน, ระเบยบวธวจยทางสงคมศาสตร, กรงเทพมหานคร:

มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ., ๒๕๓๘. มนญ มกขประดษฐ , จตวทยาตามแนวพระราชดาร, คณะจตวทยา จฬาลงกรณมหาวทยาลย ,

๒๕๔๒. .โครงการอนเนองมาจากพระราชดาร : รปแบบและแนวคดในลกษณะเปน

ยทธศาสตรสงคม , เอกสารวจยสวนบคคลวทยาลยปองกนราชอาณาจกร , ๒๕๓๔ . นวมหาราช , กรงเทพมหานคร : บ.สมพนธพาณชย ,๒๕๓๑. . ประทปแหงแผนดน (พมพครงท ๓). กรงเทพมหานคร , บ.เทวนต เซนจร ,๒๕๔๒.

. สมเดจพระภมพลมหาราชกบพระราชกรณยกจดานวทยาศาสตรเทคโนโลย พลงงานและสงแวดลอม,กรงเทพมหานคร:กระทรวงวทยาศาสตรเทคโนโลยและ การพลงงาน,๒๕๓๐.

๒๓๐

ศนยมานษยวทยาสรนธร , มตทางวฒนธรรมในยคเศรษฐกจพอเพยง (รายงานการสมมนา) กรงเทพมหานคร : บ.อมรนทร พรนตง ,๒๕๔๔. สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร, รวมปาฐกถาดานการศกษา , กรงเทพมหานคร : พมพเนองในการเกษยณอายราชการ ดร.อมา สคนธมาน , ๒๕๔๗, มปพ. สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (สศช) ,แผนพฒนาเศรษฐกจ และสงคมแหงชาต ฉบบท ๙ , กรงเทพมหานคร : โรงพมพ ครสภา ,๒๕๔๔.

. แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท ๘,กรงเทพมหานคร : โรงพมพครสภา ,๒๕๔๐. . แนวความคดการพฒนาประเทศ , กรงเทพมหานคร : โรงพมพครสภา ,๒๕๔๔.

. ๕ ทศวรรษ สภาพฒน . กรงเทพมหานคร : เพชรรง การพมพ ,๒๕๔๓. สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (สศช),รายงานการตดตาม ประเมนผลการพฒนาเศรษฐกจ และสงคมของประเทศ : ครงแผนพฒนา ฉบบท ๙ กรงเทพมหานคร : สานกงาน สศช.,๒๕๔๗. สานกงานคณะกรรมการพเศษเพอประสานงานโครงการอนเนองมาจากพระราชดาร (สน.กปร.) , พระบาทสมเดจพระเจาอยหวกบการพฒนา ,กรงเทพมหานคร : ๒๕๓๐ .

. โครงการอนเนองมาจากพระราชดาร กรงเทพมหานคร : สานกงาน (กปร.), ๒๕๒๙

. ใตรมพระบารม ๒๐ ป กปร., กรงเทพมหานคร : โรงพมพกรงเทพฯ ,๒๕๔๔. . แนวคดและทฤษฎการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดารในพระบาทสมเดจพระ

เจาอยหว , กรงเทพมหานคร : บรษท ๒๑ เซนจร ,๒๕๔๐.

. สานกราชเลขาธการ ศนยศกษาการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดาร , กรงเทพมหานคร : ๒๕๒๗. .๕๐ ป แหงการพฒนาตามโครงการอนเนองมาจากพระราชดาร , กรงเทพมหานคร : บ.ไอ.เอส. พรนตง เฮาว ,๒๕๔๓.

สานกราชเลขาธการ , ประมวลพระราชดารสและพระบรมราโชวาท , กรงเทพมหานคร : โรงพมพแผนททหาร ,๒๕๑๘ สานกนายกรฐมนตร, พระบรมราโชวาทและพระราชดารส , กรงเทพมหานคร :

สานกนายกรฐมนตร ,๒๕๒๔

สเมธ ตนตเวชกล ดร., บทบาทของโครงการอนเนองมาจากพระราชดารกบการสนบสนน

๒๓๑

ความมนคง , (เอกสารวจยสวนบคคล.วทยาลยปองกนราชอาณาจกร), กรงเทพมหานคร : ๒๕๒๘ .ใตเบองพระยคลบาท , กรงเทพมหานคร : สานกพมพมตชน ,๒๕๔๕.

สนทร พลามนทร ดร.และชตมา ธนะประ นานาทศนะเกยวกบพระธรรมปฎก, กรงเทพมหานคร : มลนธพทธธรรม,๒๕๓๙. สนทร กลวฒนวรพงศ (เรยบเรยง) ,ตามรอยพระราชดาร เศรษฐกจพอเพยง ทฤษฎใหม,

กรงเทพมหานคร : สวรยสาสน ,๒๕๓๙. ศนยมานษยวทยาสรนธร (องคกรมหาชน) ,มตใหมทางวฒนธรรมในยคเศรษฐกจพอเพยง,

กรงเทพมหานคร : อมรนทรพรนตง,๒๕๔๔. อภชย พนธเสน ศ.ดร., พทธเศรษฐศาสตร : กรงเทพฯ สานกพมพอมรนทร ,๒๕๔๔.

. เศรษฐกจพอเพยงของในหลวงกบการวเคราะหความหมายของ นกเศรษฐศาสตร, (เอกสารประกอบการสมมนาเรองเศรษฐกจพอเพยง), กรงเทพมหานคร : มลนธชยพฒนา – ท ด อาร ไอ ,๒๕๔๒.

(๒) วทยานพนธ :

กลลน มทธากลน ; “การศกษาวเคราะหการบรโภคแนวพทธปรชญา” , วทยานพนธ

เศรษฐศาสตรมหาบณฑต ,บณฑตวทยาลย : จฬาลงกรณมหาวทยาลย , ๒๕๓๙

ดลพฒน ยศธร, “การนาเสนอรปแบบการศกษาเพอการพฒนาทยงยน ตามแนวพทธศาสตร” , วทยานพนธ ครศาสตร ดษฎบณฑต ,จฬาลงกรณมหาวทยาลย ,๒๕๔๒.

พระขวญเมอง สหะ , “พทธศาสนากบลทธบรโภคนยม : ศกษาเปรยบเทยบเศรษฐศาสตรแนวพทธ

กบเศรษฐศาสตรกระแสหลก “, วทยานพนธ อกษรศาสตรมหาบณฑต, บณฑตวทยาลย,

มหาวทยาลยมหดล.

พระมหาสงา พลสงคราม, “เปรยบเทยบเศรษฐศาสตรเชงพทธกบเศรษฐกจพอเพยงในสงคมไทย”,

วทยานพนธอกษรศาสตรมหาบณฑต , มหาวทยาลยมหดล ,๒๕๔๒. พระมหาสมโภชน ศรพนธ, “เศรษฐศาสตรตามแนวพระไตรปฎก”, วทยานพนธพทธศาสตร

มหาบณฑต ,(ปรชญา) บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ,

๒๕๓๕.

๒๓๒

พระสายชล ศรสวาง , “เปรยบเทยบแนวคดทางเศรษฐกจกระแสหลกกบคาสอนของ พระพทธศาสตรทเกยวกบเศรษฐศาสตร” , วทยานพนธ เศรษฐศาสตรมหาบณฑต , มหาวทยาลยเกรก ,๒๕๔๖.

พสมย สอนบญม, “เปรยบเทยบปรชญาเศรษฐศาสตรกบปรชญาพระพทธศาสนา”,

วทยานพนธเศรษฐศาสตรมหาบณฑต , มหาวทยาลยเชยงใหม ,๒๕๓๗.

สนทราภรณ เตชะพะโลกล , “เศรษฐศาสตรแนวพทธกบวถทางพฒนาของไทย” ,

วทยานพนธเศรษฐศาสตรมหาบณฑต,บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยธรรมศาสตร, .

๒๕๓๔

(๓) บทความในวารสาร :

ชวลต - วนดา พชาลย , “เศรษฐศาสตรแนวพทธกบการอนรกษพลงงานไทย”, วารสารราชบณฑตสถาน , ปท ๒๙ ฉบบท ๒ (เมษายน – มถนายน ๒๕๔๗) ,หนา ๓๘๒ – ๓๙๐.

มนญ มกขประดษฐ, “แนวคดทฤษฎใหมและเศรษฐกจพอเพยง” , วารสารมตชนบท , กรงเทพมหานคร : (ปท ๓ ฉบบท ๒๑ ,๒๕๓๙) ,หนา ๓๐ – ๓๕.

สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร, “ บางแงมมแหงความคดคานง”, วารสาร

เศรษฐกจและสงคม , ปท ๓๐ ฉบบท ๓ (กรกฏาคม - สงหาคม ๒๕๓๒) หนา

๓๒ – ๓๕. สมภพ มานะรงสรรค , “การปรบสมดลของระบบทนนยม”,วารสารสยามรฐ สปดาหวจารณ,

ปท ๔๙ ฉบบท ๔๒ (ศกรท ๑๔ - พฤหสบดท ๒๐) มนาคม ๒๕๔๐ , หนา ๔๕. สเมธ ตนตเวชกล ดร., “ทรงผกพนกบประชาชนเปนทสด” , วารสารอนเนองมาจาก

พระราชดาร ,ปท ๒ ฉบบท ๑ (มกราคม – มนาคม ๒๕๔๗), หนา ๒๗ – ๓๓.

(๔) สมภาษณ : พระบาทสมเดจพระเจาอยหว , โปรดเกลาให นายสเมธ ตนตเวชกล,

นายมนญ มกขประดษฐ , นายพมลศกด สวรรณทต สมภาษณ เปนกรณพเศษเมอ วนท ๑๗ มนาคม ๒๕๒๙ ณ พระตาหนกจตรลดารโหฐาน

๒๓๓

ข. ภาษาองกฤษ

(1) Books

Buddhadasa Bhikkhu ,Handbook for Mankind Bangkok :

Mahachulalongkornrajavidayala . Press.1967.

Capa, Fritjot , Uncommon Wisdom , London : Flamingo Publishing ,1989.

Chanchaochai , Danai Dhamma Monent. Bangkok : DMG books, 2003.

Dhammapitaka , Phra.(P.A.Payuto) .Thai Buddhism in the Buddhist World.

Bangkok : Buddhadhamma Foundation.2001.

Ketudat , Sippanon. The middle Path for the future of Thailand.

East-West Centre. Honnolulu. Hawai 1992.

Schumacher , E.F. Small is Beautiful. Great Britaain : Cox and Wyman LTD, 1974.

Sen Amartaya Beyond the Crisis : Development Strategies in Asia

Singapore : Institute of southeast Asia Study.1999.

Siffin , J.William Toward the Comparative of Public Administration.

Indianna : Indianna U.Press 1959.

----------The Thai Bureaucracy Institutional Change and Development East-West

Center.Honolulu Hawai.1966.

Rahula, Walpola rev Dr. What the Buddha Taught .New York : Grove Press.1962.

Roscoe, Gerald. The Triple Gem, An Introduction to Buddhism. Chiang Mai :

Silkworm Books, 1994.

Thepsophon , Phra. A Buddhist Worldview. Bangkok :

Mahachulalongkonrajavidaylaya,2000.

Thomas, Edward J. The History of Buddhist thought New Delhi :

Munshiram Manoharlal Published.1997.

Webster’s New World Dictionary of the Amcrican Language, Second

Edition : USA, the world Publishing Co,1970.

๒๓๔

(๒) Articles

Chang Noi , (Pen name) Self – reliant and illegal Economies.

The Nation (Mar.31)2003., P.5A.

Editorial “Moving the poor out to the suburbs” , the Bangkok Post.

(Jan.16) 2003), P.10.

Onkgara , Sopon How do we Know a meltdown won’t recur ? The

Nation (Nov.2) 2003, P.6 A.

Sakboon , Mukdawan. A poor world for the rich without the poor.

The Nation. (Mar.8) 2003 ,P.4 A.

ภาคผนวก ก

แบบสอบถาม

การประเมนผลโครงการทฤษฎใหมอนเนองมาจากพระราชดาร

ผรบการสมภาษณ (นาย/นาง/นางสาว)……………………………นามสกล…………………... บานเลขท………..…ชอบาน…..…………………………..หมท………………………………… ตาบล………………………….อาเภอ……………………………….จงหวด……………………... ผสมภาษณ……………………………………………….. วนทสมภาษณ……………………………………………..

๒๓๖

สวนท ๑ ขอมลทวไปของผรบการสมภาษณ

๑. เพศ ๑. ชาย ๒. หญง ๒. อาย……………ป ๓. การศกษา ๑. ไมเคยเรยนหนงสอ ๒. เรยนแตไมจบชนประถมภาคบงคบ ๓. จบการศกษาภาคบงคบ (ป.๔ /ป.๖/ป.๗) ๔. จบชนมธยมศกษาตอนตน ๕. จบชนมธยมศกษาตอนปลาย ๖. จบระดบอนปรญญาหรอเทยบเทา ๗. จบระดบปรญญาตรหรอเทยบเทา ๘. จบสงกวาปรญญาตร ๙. อน ๆ ……………………………………. ๔. สถานภาพสมรส ๑. โสด ๒. แตงงาน

๓. หยาราง/หมาย ๔. แยกกนอย ๕. ความสมพนธกบหวหนาครวเรอน ๑. หวหนาครวเรอน ๒. ภรรยาหรอสามหวหนาครวเรอน ๓. บตร ๔. บดา/มารดาของหวหนาครวเรอน ๕. ญาต ๖. ผอาศย

๒๓๗

๖. จานวนสมาชกในครวเรอน ……………….. คน ๗. จานวนสมาชกในวยแรงงาน (อาย ๑๓ - ๖๐ ป) ……………….. คน ๗.๑ แรงงานภาคเกษตรทงหมด ……………….. คน ๗.๒ แรงงานทาทฤษฎใหม …………. คน หลก ……………….. คน เสรม ……………….. คน ๗.๓ แรงงานอน ๆ ……………… คน สวนท ๒ ขอมลการประกอบอาชพ

๘. อาชพหลกของครวเรอนในปจจบน (พจารณาจากหวหนาครอบครวเปนหลก) ๑. เกษตรกรรม ระบ …………………………. ๒. เพาะเลยงสตวนา ๓. รบจาง ๔. คาขาย ๕. รบราชการ / พนกงานรฐวสาหกจ ๖. พนกงานรานคา / บรษท / โรงงาน ๗. หตถกรรม / อตสาหกรรมในครวเรอน ๘. ทฤษฎใหม ๙. อน ๆ ……………………………..

๙. อาชพรองของครวเรอน ๑. เกษตรกรรม ระบ……………………….. ๒. เพาะเลยงสตวนา ๓. รบจาง ๔. คาขาย ๕. รบราชการ / พนกงานรฐวสาหกจ ๖. พนกงานรานคา / บรษท / โรงงาน ๗. หตถกรรม / อตสาหกรรมในครวเรอน ๘. ทฤษฎใหม ๙. อน ๆ ……………………………….

๒๓๘

๑๐. ครวเรอนของทานมทดนจานวนทงสน ๑. ครวเรอนของทานมทดนถอครองในการทาประโยชนดงน ก. กรณทมการทาทฤษฎใหม โดยมบานอยในแปลง ๑. ททาทฤษฎใหม ………. ไร - ขดสระ ………. ไร - ทานา ………. ไร - ปลกพช ………. ไร - ปลกบาน/โรงเกบอปกรณการเกษตร ………. ไร - อน ๆ ………. ไร ๒. มททาการเกษตรอน ๆ จานวน ………. ไร ๓. ททาประโยชนอน ๆ เชน ใหเชา ………. ไร ๔. ททงวางเปลา ………. ไร รวมทถอครองทงสน ………. ไร

ข. กรณมบานอยอาศยนอกแปลงทฤษฎใหม ประกอบดวย ๑. ททาทฤษฎใหม ………. ไร - ขดสระ ………. ไร - ทานา ………. ไร - ปลกพช ………. ไร - ปลกบาน/โรงเกบอปกรณการเกษตร ………. ไร - อน ๆ ………. ไร ๒. มททาการเกษตรอน ๆ จานวน ………. ไร ๓. ททาประโยชนอน ๆ เชน ใหเชา ………. ไร ๔. ททงวางเปลา ………. ไร รวมทถอครองทงสน ………. ไร

๒๓๙

สวนท ๓ ขอมลการทาทฤษฎใหม ๑๑. ขอมลสระนา ๑. พนทขดสระจานวน ………… ไร ๒. สระเกบนาเรมเกบนาไดตงแตป พ.ศ. …………… ๓. การใชประโยชนจากนาในสระ (ตอบได > ๑ ขอ) ๓.๑ ใชเพาะปลกพชผสมผสานรอบสระ ๓.๒ ใชทานา ๓.๓ ใชปลกพชหลกทานา …………. ไร ๓.๔ ใชเพาะเลยงสตวนา ๓.๕ ใชเลยงสตวปก ๓.๖ ใชเลยงโค – กระบอ และสกร ๓.๗ ใชประโยชนอน ๆ ในครวเรอน ๓.๘ อน ๆ …………………………………………………………………… ๓.๙ ไมไดใชประโยชน เพราะ……………………………………………….. ๑๒. ขอมลเกยวกบการเพาะปลก ๑. พนททานา จานวน ………….. ไร ผลผลตเฉลย ………….. ถง/ไร ๒. ผลผลตขาวทไดพอเพยงตอการบรโภคในครวเรอนหรอไม ๑. พอเพยงตลอดป ๒. พอเพยงตอการบรโภคในครวเรอนแลวยงเหลอขาย ๓. พอเพยงบรโภคในครวเรอนระยะหนง นาขาวจากแหลงอน มาบรโภคในครวเรอน ระบ……………………………………. ๔. อน ๆ …………………………………………………………… ๕. รายได………………………………..บาท ๓. พชทปลกหลงนา รายไดรวม …………………………………..บาท

๒๔๐

ก. พชไร ระบ………………………………………………………………. จานวน …………………… ไร

ปลกเพอ ๑. บรโภค ๒. ขาย ๓. บรโภคและยงเหลอขาย ๔. ปรบปรงบารงดน ๕. อน ๆ รายได………………………………………….. บาท

ข. พชผก ระบ……………………………………………………………… จานวน …………………… ไร

ปลกเพอ ๑. บรโภค ๒. ขาย ๓. บรโภคและยงเหลอขาย ๔. ปรบปรงบารงดน ๕. อน ๆ รายได………………………………………….. บาท

ค. พชตระกลถว ระบ……………………………………………………. จานวน …………………… ไร

ปลกเพอ ๑. บรโภค ๒. ขาย ๓. บรโภคและยงเหลอขาย ๔. ปรบปรงบารงดน ๕. อน ๆ รายได………………………………………….. บาท

พนททใชในการทาไร ระบ ชนด…………………………………. ๑. พนททาไร จานวน ………………………… ไร ๒. ผลผลตทไดเพอ

- เพอขาย - บรโภคในครวเรอน - บรโภคในครวเรอนแลวยงเหลอขาย - อน ๆ

พนททใชในการทาสวนระบชนด ………………………… ตน …………………………. ตน …………………………. ตน …………………………. ตน …………………………. ตน

๒๔๑

๑. พนททาสวน / ไมผล จานวน …………………………. ไร ๒. ผลผลตทไดเพอ

- เพอขาย - บรโภคในครวเรอน - บรโภคในครวเรอนแลวยงเหลอขาย - อน ๆ ……………………………………………

๔. การจาหนายผลผลต (ตอบได > ๑ ขอ) ๑. ขายใหเพอนบาน ๒. ขายทตลาดในหมบาน ๓. พอคามารบซอ ๔. นาไปขายทโรงงานเอง ๕. อน ๆ ………………………………………………. ๕. ปญหาและขอเสนอแนะในการเพาะปลก ๑. ไมมปญหา ๒. ม ปญหาเรอง……………………………………………… ขอเสนอแนะ……………………………………………. ปญหาเรอง……………………………………………… ขอเสนอแนะ……………………………………………..

ปญหาเรอง……………………………………………… ขอเสนอแนะ…………………………………………….. ปญหาเรอง……………………………………………… ขอเสนอแนะ……………………………………………..

๑๓. การปรบปรงบารงดน ๑๓.๑ ในการเพาะปลกทานมการใชปยอะไร (ตอบได > ๑ ขอ) ๑. ปยคอก ๒. ปยเคม ๓. ปยหมก ๔. ปยพชสด ๕. ไมใชปยใด ๆ เลย ๖. อน ๆ…………………………………………………

๒๔๒

๑๓.๒ ในการเพาะปลกทานมการกาจดศตรพชดวยวธใด (ตอบได > ๑ ขอ) ๑. วธชวภาพ ๒. วธกล ๓. สารธรรมชาต ๔. สารเคม ๕. ไมไดกาจดศตรพช ๖. อน ๆ ………………………………………………………. ๑๔. การเลยงสตว ๑๔.๑ การเลยงสตวปกชนดตาง ๆ ชนดของสตวทเลยง ๑. ไก จานวนประมาณ ………………………. ตว ๒. เปด/หาน จานวนประมาณ ………………………. ตว ๓. นกกระทา จานวนประมาณ ………………………. ตว ๔. นกกระจอกเทศ จานวนประมาณ ………………………ตว ๕. นกสวยงาม จานวนประมาณ ………………………. ตว ๑๔.๑.๑ เลยงเพอ ๑. บรโภคในครวเรอน ๒. ขาย ๓. บรโภคและยงเหลอขาย ๔. อน ๆ ………………………………… ๑๔.๒ การเลยงโค – กระบอ สกร ชนดของสตวทเลยง ๑. โค จานวนประมาณ ………………….. ตว เลยงเพอ ๑. ใชแรงงาน ๒. เพอขาย ๓. อน ๆ …………………………. ๒. กระบอ จานวนประมาณ …………………… ตว เลยงเพอ ๑. ใชแรงงาน ๒. เพอขาย ๓. อน ๆ……………………….

๒๔๓

๓. สกร จานวนประมาณ ………………………… ตว ๑๔.๓ ทานมการดแล/รกษาโรคในสตวชนดตาง ๆ อยางไรบาง ๑. การฉดวคซนเพอปองกนโรค ๒. การทาความสะอาดโรงเรยนทเลยงสตว ๓. การทาลายซากสตวเมอมโรคระบาด ๔. อน ๆ ……………………………………… ๑๔.๔ ปญหาและขอเสนอแนะในการเลยงสตว ๑. ไมมปญหา ๒. ม ปญหาเรอง………………………………………. ขอเสนอแนะ……………………………………… ปญหาเรอง……………………………………….. ขอเสนอแนะ……………………………………… ๑๕. การทาทฤษฎใหม ๑๕.๑ กอนททานจะทาทฤษฎใหม เมอวางการจากเพาะปลก ทานหรอสมาชกในครวเรอนออกไปรบจางหรอทาอาชพอน หรอไม ๑. ไมม เพราะ……………………………………………….. ๒. ม จานวน ………………………… คน ประกอบอาชพ……………………………………… จานวน………………..วน/ป ๑๕.๒ ปจจบน ทานมสมาชกในครวเรอนมผใดออกไปรบจางหรอ

ทาอาชพอนหรอไม ๑. ไมม เพราะ……………………………………………….. ๒. ม จานวน ………………………… คน ประกอบอาชพ……………………………………… จานวน………………..วน/ป ๑๕.๓ สมาชกในครวเรอนมผกลบมาเพอรวมทาทฤษฎใหมหรอไม ๑. ไมม ๒. ม จานวน …………………………. คน จากการไปประกอบอาชพ…………………………….. สาเหตทกลบมา…………………………………………

๒๔๔

๑๕.๔ ทานมการจางแรงงานในแปลงทฤษฎใหมหรอไม ๑. ไมม ๒. ม จานวน …………………………. คน ๑๕.๕ กรณมการจางแรงงาน ทานจางในขนตอนใดของการเพาะปลก ๑. จางทกขนตอน ๒. จางเฉพาะฤดเกบเกยว ๓. จางในชวงทมงานมาก ๑๕.๖ การใชแรงงานของทานมการลงแขกบางหรอไม ๑. ไมม ๒. ม - เกยวขาว / ดานา

- สรางบาน - อน ๆ……………………………………………

สวนท ๔ รายได / รายจาย / หนสน

๑๖. รวมรายไดในครวเรอนทงสน (๑ + ๒ + ๓……+ ๑๐) จานวน ………………. บาท ๑. รวมรายไดจากการทาทฤษฎใหม ปการเพาะปลก ๒๕๔๖/๔๗ ก. ทานา ………………….. บาท ข. ทาไร ………………….. บาท ค. พชผก …………………… บาท ง. ไมผล …………………… บาท จ. เลยงสตว (ทกชนด) ……………………. บาท ๒. รวมรายไดสทธจากการเพาะปลกนอกจากแปลงทฤษฎใหมเปนเงน……… บาท ๓. เพาะเลยงสตวนา / ประมง …………………….. บาท ๔. คาขาย …………………….. บาท ๕. รบจาง …………………….. บาท ๖. หตถกรรมในครวเรอน …………………….. บาท ๗. รบราชการ/รฐวสาหกจ ……………………. บาท ๘. พนกงานรานคา / บรษท ……………………. บาท ๙. ลก ๆ ให …………………… บาท ๑๐. อน ๆ (ระบ) …………………… บาท

๒๔๕

ความเพยงพอของรายได

๑๗. ปจจบนทานมรายไดเพยงพอใชจายในครวเรอนหรอไม ๑. เพยงพอ และยงมเงนเหลอเกบ ๒. เพยงพอ แตไมมเงนเกบ ๓. ไมเพยงพอ ๔. อน ๆ ………………………………………….. หนสน

๑๘. ปจจบนครวเรอนของทานมหนสนหรอไม ๑. ไมม ๒. ม จานวน ……………………………….. บาท ๑๙. ทานกเงนจากแหลงใด (ตอบได > ๑ ขอ) ๑. ธนาคาร / สถาบนการเงน ๒. สหกรณ ๓. บดา/มารดา หรอญาต ๔. นายทน ๕. เพอนบาน ๖. กองทนตาง ๆ เชน กองทนหมบาน เงนก ก ข ค จ ๗. อน ๆ …………………………………………………….. ๒๐. ทานกมาเพออะไร (ตอบได > ๑ ขอ) ๑. ลงทนในการประกอบอาชพในภาคเกษตรกรรม ๒. ลงทนในการประกอบอาชพนอกภาคเกษตรกรรม ๓. การศกษาของบตร ๔. ซอหลกทรพย เชน ทดน บาน รถชนดตาง ๆ ๕. คารกษาพยาบาลสมาชกในครวเรอน ๖. คาใชจายในชวตประจาวน ๗. อน ๆ ………………………………………………….. ๒๑. ปจจบนทานมการเปลยนแปลงทางคณภาพชวตดานใด (ตอบได > ๑ ขอ) ๑. รายไดเพมขน ๒. สขภาพดขนเพราะลดการใชสารเคม ๓. มอาหารเพอบรโภคในครวเรอนอยางเพยงพอหลากหลายชนด

๒๔๖

๔. ประหยดคาใชจายในการซออาหาร ๕. ครอบครวอบอน สมาชกในครวเรอนไดอยรวมกนเนองจากไมตองไปทางานทอน ๖. สขภาพจตดขน มความสงบทางจตใจมากขน ๗. ไมเปลยนแปลง การรวมกลมของสมาชกทฤษฎใหม

๒๒. ทานเปนสมาชกของกลมใดบาง (ตอบได > ๑ ขอ) กลมทางสงคม ๑. กลมแปรรปผลตภณฑ ๒. กลมสหกรณ ๓. กลมผใชนา (ภาคเกษตร) ๔. กลมสตร / กลมแมบาน ๕. กลมฌาปนกจ ๖. กลมเยาวชน ๗. กลมตอตานยาเสพตด ๘. กลมกฬา ๙. กลมศาสนาและปฏบตธรรม กลมทางเศรษฐกจ ๑. กลมออมทรพย ๒. กลมเครดตยเนยน ๓. กลมสจจะ ๔. กลมกองทนหมบาน ๕. กลมกองทน (กขคจ) กลมอาชพ ๑. กลมเกษตรกร (ทานา / ทาสวน/ทาไร) ๒. กลมจกสาน ๓. กลมแปรรปอาหาร ๔. กลมประมง ๕. กลมทอผา

๒๔๗

กลมสาธารณประโยชน ๑. กลม อสม. ๒. กลมอนรกษสงแวดลอม (ดบไฟปา) ๓. กลมสาธารณกศล ๔. ลกเสอชาวบาน กลมสาธารณปโภค ๑. กลมผใชนาประปาหมบาน ๒. อน ๆ………………………………………… ๒๓. ขอใหทานแสดงความคดเหนเพมเตมเกยวกบการทาโครงการ “ทฤษฎใหม” …………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง

ทางสายกลาง

มชฌมาปฏปทา

ภมคมกน-รเทาทน ศล-สมาธ-ปญญา

พอประมาณอยางมเหตผล สนตฎฐ

สนโดษมตตญตา

สมดลและยงยน ขยน หมนเพยร

อวหงสา วรยารมภะ

พงตนเอง

นาถกรณธรรม

แผนภาพท ๕

ดลยภาพ

เศรษฐศาสตรในนาขาว

คณภาพชวต

ทานาแบบกาวหนานอย

เครองมอมชวต วว - ควาย

Input-หญา-ฟาง-หางาย

ทาไดเรอย ๆ

นานเขาชานาญ

Output = คายปย

ดนอดมสมบรณ

ทาไปไดไมจบ

ทรพยากรยงยน

สมดลและยงยน

ไดขาย-ไดกนสขภาพกาย-สขภาพจตด

กาวหนานอย-มนคง และยงยน

ปรมาณการผลต

ทานาแบบกาวหนามาก

เครองมอ-เครองยนตยานพาหนะ

Input-นามน-นาเขา-ราคาแพงมาก

ทาไดรวดเรว

นานเขาสกหรอ

Output = คายควน

ปย-เคม-ซอ-นาเขา

ดนแขง-ตองปรบปรง

สงแวดลอมเปนพษ

ขายมาก-จายมาก

มชวตเสยงภยมชวตทดงาม-สงบไดขายมาก-ปวดหวสขภาพกาย-ใจ-ไมด

แผนภาพท ๖

ป

๒๕๔๑

๒๕๔๒

๒๕๔๓

๒๕๔๔

๒๕๔๕

ทวไทย

๑๓.๐

๑๕.๙

๑๔.๒

๑๓.๐

๙.๘

ภาคกลาง

๗.๐

๖.๘

๕.๔

๔.๖

๔.๓

ภาคเหนอ

๙.๑

๑๐.๖

๑๒.๒

๑๐.๖

๙.๘

ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

๒๔.๐

๓๐.๘

๒๘.๙

๒๔.๕

๑๗.๗

ภาคใต

๑๔.๖

๑๕.๗

๑๑.๐

๑๓.๕

๘.๗

ปรมณฑล

๐.๕

๐.๐

๐.๗

๐.๘

๑.๕

กรงเทพฯ

๐.๕

๐.๓

๐.๓

๐.๘

๐.๕

รอยละของคนยากจน ในภาพรวมทวประเทศและจาแนกตามภมภาค ป ๒๕๔๑ - ๒๕๔๕

ทมา : ขอมลจากการสารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน สานกงานสถตแหงชาตประมวลผลโดย สานกประเมนผลและเผยแพรการพฒนา สานกงานคณะกรรมพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

ตารางท ๓

ทวประเทศ/ภาค

ทวประเทศ

กรงเทพฯ และปรมณฑล

ภาคกลาง

ภาคเหนอ

ภาคตะวนออก/เหนอ

ภาคใต

๒๕๔๑

๐.๕๑๑

๐.๓๕๒

๐.๔๕๐

๐.๔๘๙

๐.๕๑๘

๐.๔๘๒

๒๕๔๓

๐.๕๒๕

๐.๔๒๗

๐.๔๘๓

๐.๕๒๙

๐.๕๕๐

๐.๕๑๙

๒๕๔๕

๐.๕๐๑

๐.๔๕๑

๐.๔๓๓

๐.๕๐๐

๐.๕๒๗

๐.๔๘๓

๒๕๔๑

๐.๔๒๘

๐.๓๖๖

๐.๔๑๙

๐.๓๙๕

๐.๓๘๔

๐.๔๗๓

๒๕๔๓

๐.๔๕๗

๐.๓๕๘

๐.๔๖๘

๐.๔๒๔

๐.๔๐๙

๐.๔๙๕

๒๕๔๕

๐.๔๔๔

๐.๔๗๓

๐.๔๓๘

๐.๔๑๕

๐.๓๙๖

๐.๔๖๓

๒๕๔๑

๐.๔๕๕

๐.๓๕๑

๐.๔๔๔

๐.๔๗๖

๐.๔๗๕

๐.๔๖๓

๒๕๔๓

๐.๔๙๘

๐.๔๒๕

๐.๔๗๒

๐.๕๑๖

๐.๕๒๔

๐.๕๐๘

๒๕๔๕

๐.๔๗๘

๐.๔๘๘

๐.๔๔๒

๐.๔๙๐

๐.๔๙๙

๐.๔๖๒

รวม ภาคเกษตร นอกภาคเกษตร

คาสมประสทธความไมเสมอภาค ในภาพรวมระดบภาค และภาคการผลต

ตารางท ...

ทมา : ขอมลการสารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน สานกงานสถตแหงชาตประมวลผลโดย สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

แผนภาพท ๙

ครวเรอนในสองจงหวดภาคตะวนออกเฉยงเหอ (สกลนคร,กาฬสนธ)

ความไมเทาเทยมกน

สวนแบงรายได

กลมประชากรรอยละ 20ทมรายไดตาสด

4.1 %

ของรายได

ทมรายไดสงสดกลมประชากรรอยละ 20

55.2 %

ทมา : สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต 2547

แผนภาพท ๔

ปจจยวกฤตทตองปรบแนวทางการพฒนา

พงพาเศรษฐกจโลกอยในกระแสทนนยมขามชาต

บรโภคนยม-วตถนยมผลการพฒนาไมเทาเทยม

ชองวางทางสงคมสงแกงแยงและขดแยง

ความยากจน รวยกระจกจนกระจาย

กาวทนโลก

จตนยม

พอเพยงในชวต

ไมโลภ-สมถะ

ขาดปญญา

ทนนยม-ออนแอ

เหลอมลา

เศรษฐกจ

สขภาพ-อนามย

ดอยการศกษา

ฟงตนเองได

มปญญา

สงคมคณธรรม

รทน-แขงขนได

แนวใหม

ปญหาสงคม

ทรพยากรเสอมโทรม

บาวตถ

แนวเดม

แนวใหม

แนวเดม

มเมตตา

ภมคมกน

การพฒนาทยงยน

เศรษฐกจพอเพยง

แผนภาพท ๒

ปรามดแหงความยงยน

มรรคาแหงความลมสลาย

ปรชญาและแนวคดเศรษฐกจพอเพยง

พทธธรรม

เศรษฐกจ ทนนยม

สวาง ปญญา

สงบศล-สมาธ

ไมโลภ อโลภะ

ไมเบยดเบยน อวหงสา

ขยน วรยารมภะ

พออย-พอกน-สนโดษ สนตฎฐ

ความพอเพยงและความพอด มชฌมาปฏปทา

ชวยตนเอง-ยนอยบนขาตนเองนาถกรณ

ธรรม

เศรษฐกจกระแสหลก ทนนยม เสร

การแขงขน ขาดทน-กาไร

การผลตเกน บรโภคนยม

เอาเปรยบหยอนคณธรรม

ทาลายสง

แวดลอมทรพยากร

มจฉา

ทฏฐเอาตวรอด

แผนภาพท ๗

ทางสายกลาง

วสยทศนการพฒนาประเทศ

ความพอประมาณ

ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง

ภมคมกน

สงคมภมปญญาและการเรยนร

ความสมดล

รทนโลก

สงคมทพงประสงคเขมแขง-สมดล-๓ ดาน

สงคมคณภาพ

สงคมสมานฉนทและเอออาทร

แผนภาพท ๓

ตารางท ๑

สดสวนคนยากจน

รอยละ

403020100

31 33 35 37 39 41 42 43 44 45

ทมา : สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (2547)

ชองวางการกระจายรายไดในปจจบน (2547) ยงไมเปลยนแปลงไปจากชวงสนแผนฯ 8 สวนแบงรายไดกลมผมรายไดสงสด 20 % แรก และกลมผมรายไดนอยทสด 20 % ในป2545 แมจะลดลง แตยงคงมความแตกตางกนประมาณ 13.4 เทา ขณะทดชนสมประสทธการกระจายรายไดมคาเทากบ 51 เพมจากป2545 เลกนอย และไมไดมการเปลยนแปลงมากนกในรอบ 10 ป ทผานมา คอ สวนแบงรายได ของคนทมรายไดมากทสด 20 % สวนบน มสวนแบงรายไดรวมกนเกนครงหนงของรายไดทงหมด ขอมลน ชใหเหนวาผลของการพฒนายงกระจายไปไมทวถงทงสงคม

(ขอมลลาสดจากสานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาตใน “รายงานการตดตามประเมนผล การพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศ”: ครงแผนพฒนาฯ ฉบบท 9)

ความไมเทาเทยมกนของรายได

ตารางท ๒

ป สมประสทธ ควน ควน ควน ควน ควน คาความแตกตาง

จน ไทลท1 ไทลท2 ไทล3 ไทล4 ไทลท5 รายได

ภาพรวม

2541 0.511 4.2 7.6 11.9 19.8 56.5 13.5

2543 0.525 3.9 7.2 11.5 19.7 57.8 14.8

2545 0.501 4.1 7.8 12.3 20.5 55.2 13.5

ภาคเกษตร

2541 0.428 5.9 9.9 14.1 20.6 49.4 8.4

2543 0.516 5.7 9.4 13.2 19.2 52.4 9.2

2545 0.444 5.6 9.5 13.8 20.2 50.8 9.1

นอกภาคเกษตร

2541 0.455 4.7 8.9 13.8 22 50.6 10.8

2543 0.503 4 7.8 12.4 20.9 54.8 13.7

2545 0.478 4.5 8.4 13.1 20.9 53.1 11.8

ทมา : ขอมลการสารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน สานกงานสถตแหงชาต ประมวลผลโดย สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

หมายเหต : สมประสทธความไมเสมอภาค หรอ Gini coefficient : แสดงความเหลอมลาจากนอยไปหามาก คอ 0 ถง 1และ Quintiles เปนการแบงกลมประชากรเปน 5 กลมเทา ๆ กน โดยเรยงลาดบ รายไดจากนอยไปหามาก

สระนา 30%

นาขาว 30%

ทอยอาศย 10%

พชสวน พชไร ผก 30%

เลาไก

บาน

โรงเหด

โรงเกบเครองมอ

แผนภาพท ๘

สดสวนการใชประโยชนจากทดนของทฤษฎใหม

การพฒนาทยงยน

ครอบครวเขมแขงชมชนมนคง-มภมคมกนทนทางสงคม-ทนธรรมชาต

การบรหารเศรษฐกจแนวพทธ

ทรพยากร-สงแวดลอม ยงยน

ความสขสงบคณภาพชวต-คณภาพสงคม

เศรษฐกจพอเพยงความพอเพยง-การพงพาตนเอง

รรก-สามคค-แบงปน-เอออาทรสมดล-และไมทาลายธรรมชาต

ภมปญญา-เทคโนโลย-ทเหมาะสม

Sufficiency Economy

การมสวนรวม

สงคหวตถ ๔

ทฎฐธมมกตถ ๔กลจรฎฐตธรรม ๔

อทธบาท ๔- ฆราวาสธรรม ๔

โภคอาทยะ ๕อปรหานยธรรม ๗

ทนภายใน - อรยทรพย ๗ภายนอก – โภคทรพย ๔

การจดการมชฌมาปฏปทา – มรรค ๘

การผลตกลจรฏฐตธรรม ๔ กตญรคณธรรมชาต

การบรโภค – สขของคฤหสถ ๔

ประวตยอผวจย

ชอ นายมนญ มกขประดษฐ วนเดอนปเกด 28 กรกฎาคม 2482 การศกษา M.A.(Political Science) Western Washington University U.S.A.

ประกาศนยบตร นกบรหารการพฒนา IDI สวตเซอรแลนด วปอ. (หลกสตร วปอ.) รนท 344

ประสบการณ ผอานวยการกองสงแวดลอมหลายกองในคณะกรรมการ สงแวดลอมแหงชาตและผอานวยการกองวางแผนเตรยม

พรอมดานเศรษฐกจ สานกงานคณะกรรมการพฒนาการ เศรษฐกจและสงคมแหงชาต (สศช.) ผชวยเลขาธการสานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจ และสงคมแหงชาต (สศช.) รองเลขาธการคณะกรรมการพเศษเพอประสานงานโครงการอนเนองมาจากพระราชดาร (สานกงาน กปร. นกบรหารระดบ 10) เลขาธการ กปร. (นกบรหารระดบ 11)

ตาแหนงปจจบน ทปรกษาสานกงาน กปร. รองเลขาธการมลนธชยพฒนาในพระบาทสมเดจพระเจาอยหว งานอน ๆ ผตรวจสอบภาคราชการ ประจากระทรวงแรงงาน ประธานบรหารโรงเรยนผดงศษยพทยา กรรมการทปรกษา องคการพทธศาสนกสมพนธแหงโลก (พสล.)

กรรมการบรหารสมาคมมวยสากลสมครเลนแหงประเทศไทย ประธานกรรมการองคการสวนสตวในพระบรมราชปถมภ กรรมการบรหารการไฟฟาสวนภมภาค

ฯลฯ เครองราชอสรยาภรณ มหาปรมาภรณชางเผอก (มปช.)

มหาวชรมงกฎ (มวม.) ทตยจลจอมเกลาวเศษ (ทจว.)