wyklady 1 - 15.pdf

Materiały informacyjne dla studentów AWFiS kierunku Turystyka i Rekreacja

Wykład: Regiony turystyczne (RT)–semestr zimowy,cz.1 (tematy 1-15)

Osoba prowadząca przedmiot:

Wendt Jan A. dr hab., prof. nadzw. e-mail: jwendt@awf.gda.pl

Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku

Katedra: Zarządzania Turystyką i RekreacjąZakład: Organizacji Turystyki i Rekreacji

W: Organizacja zajęć.

1. Egzamin z przedmiotu „Regiony turystyczne” (RT) będzie miał formę testu uzupełnień i wyboru.

2. Termin egzaminu zostanie wyznaczony w czasie sesji letniej przez dziekanat TiR AWFiS.

3. Zakres materiału na egzamin obejmuje tematykę z 1 i 2 semestru oraz pracę: Jędrusik M., Makowski J., Plit F., Geografia turystyczna świata. Regiony turystyczne, WUW, Warszawa, 2010.

4. Literatura przedmiotu, czas i miejsce konsultacji zostaną podane na pierwszym wykładzie.

W:1. Region i regionalizacja w geografii turystycznej.

1. Typologia regionów w geografii społeczno-ekonomicznej.

2. Region i regionalizacja w geografii turystyki.

3. Kryteria delimitacji regionów turystycznych (RT).

Regionalizacje turystyczną przeprowadzamy dla celów:

a./ Poznawczych,

b./ Metodologicznych,

c./ Utylitarnych.

Badania:

- wewnętrzne zróŜnicowanie przestrzeni turystycznej;- granice regionu lub regionów turystycznych, - wybrane cechy lub całość RT,- opis zjawisk związanych z ruchem turystycznym w RT.- analiza zjawisk związanych z ruchem turystycznym w RT, - ocena zjawisk związanych z ruchem turystycznym w RT,- określenie pojemności turystycznej badanego RT, - określenie chłonności turystycznej badanego RT, - zaplanowanie zmian w zagospodarowaniu turystycznym RT,- ocena zmian w stopniu wykorzystania lub przekształcenia

przestrzeni turystycznej.

Region turystyczny (RT) to obszar o podobnym typie krajobrazu (i/lub) posiadający określone walory turystyczne (i/lub) odpowiednie do ich wykorzystania zagospodarowanie turystyczne.

Obszar ten (RT), z określonymi w przestrzeni granicami, róŜni sięod otaczających go terenów, na których nie występująwyróŜnione wcześniej cechy lub procesy.

Głównymi kryteriami wydzielenia regionów turystycznych sąwalory wypoczynkowe, krajoznawcze, specjalistyczne, dostępność komunikacyjna terenu, jego zagospodarowanie oraz ruchu turystycznego.

Sugerowana literatura:

Domański R. 1982. Geografia ekonomiczna, Warszawa-Poznań.

Jędrusik M., Makowski J., Plit F., 2010. Geografia turystyczna świata. Nowe trendy. Regiony turystyczne. Wydawnictwo UW, Warszawa.

Kruczek Z., 2006, Kraje pozaeuropejskie. Zarys geografii turystycznej, „Proksenia”, Kraków

Kruczek Z., 2007, Europa. Geografia turystyczna, Wydawnictwo „Proksenia”, Kraków.

Kruczek Z., Zmyślony P., 2010. Regiony turystyczne, Wydawnictwo „Proksenia”, Kraków.

Warszyńska J. (red.), 1994. Geografia turystyczna świata. WN PWN, Warszawa.

W:2. Typologia regionów turystycznych.

� Zakres, koncepcje i metody badań RT.

� Regiony geograficzne.

� Regiony administracyjne, historyczne, etnograficzne.

� Klasyfikacje i podziały RT.

� Zasady gospodarki turystycznej w regionach.

Pod względem zakresu badań, przedmiot regiony turystyczne koncentrują się na badaniach całokształtu zjawisk i procesów związanych z szeroko rozumianą turystyką w ujęciu regionalnym.

Pierwsze badania związane były i nadal są z analizą i ocenąkierunków zmian ruchu turystycznego, w ujęciu regionalnym.

Wielkości, kierunków przyjazdów turystycznych, liczby przyjazdów i ich sezonowości. Oceny wpływu człowieka i całości ruchu turystycznego na środowisko oraz analizy przemian, jakie pod wpływem ruchu turystycznego zachodzą, zarówno w aspekcie środowiska geograficznego jak i społeczno-ekonomicznego i kulturowego.

Geografia turystyczna w ujęciu regionalnym charakteryzuje sięwłasnymi metodami badań wywodzącymi się z metodologii nauk geograficznych.

Poza klasycznym w geografii opisem środowiska przyrodniczego i antropogenicznego regionu, do podstawowych metod badańnaleŜą:

� metoda kartograficzna, � badania ankietowe, � analizy statystyczne.W geografii turystycznej wykorzystuje się takŜe na szeroką skale

róŜne metody typologii i waloryzacji przestrzeni turystycznej i regionalizacji.

Regiony geograficzne:

� Regionalizacja fizyczno-geograficzna

� Regionalizacja w geografii społeczno-ekonomicznej.

� Regiony turystyczne.

Do klasycznych podziałów przestrzeni na regiony turystyczne zalicza się podział zgodny z podziałami administracyjnymi.

Stosowana jest regionalizacja turystyczna oparta o kryteria podziałów historycznych.

Uwzględniane są kryteria etnograficzne.

MoŜliwe jednak i poprawne kaŜde inne podziały świata na regiony turystyczne.

J. Warszyńska (1994) przedstawiła klasyczny podziałświata na regiony turystyczne zgodny z podziałem politycznym, w którym podstawowym regionem turystycznym jest państwo, nawet bez róŜnicowania ze względu na wielkość lub liczbęmieszkańców czy charakter walorów turystycznych.

Z. Kruczek (2006 i 2007) oraz Z.Kruczek i P.Zmyślony (2010) w swoich pracach podobnie uwzględnili w regionalizacji turystycznej Europy, krajów poza europejskich i świata podziałpolityczny i walory turystyczne.

Natomiast zupełnie odmienne podejście w swojej pracy, uwzględniając przede wszystkim czynniki geograficzne, walory turystyczne i ruch turystyczny przedstawili M. Jędrusik, J. Makowski, F.Plit (2010).

Sugerowana literatura:Chojnicki Z., 1999. Podstawy metodologiczne i teoretyczne geografii, Poznań. Jędrusik M., Makowski J., Plit F., 2010. Geografia turystyczna świata. Nowe trendy. Regiony turystyczne.

Wydawnictwo UW, Warszawa.Kruczek Z., 2006, Kraje pozaeuropejskie. Zarys geografii turystycznej, „Proksenia”, KrakówKruczek Z., 2007, Europa. Geografia turystyczna, Wydawnictwo „Proksenia”, Kraków.Kruczek Z., Zmyślony P., 2010. Regiony turystyczne, Wydawnictwo „Proksenia”, Kraków.Warszyńska J. (red.), 1994. Geografia turystyczna świata. WN PWN, Warszawa.

W:3. Problemy i problematyka badań RT.

1. Dylematy teorii i definicji.

2. Utrudnienia badań związane z kwerendą danych.

3. Teoria a praktyka wiarygodności danych.

4. ZróŜnicowana problematyka badań.

5. Ujęcie regionalne w badaniach geografii turystycznej (GT).

I tak wśród problemów wynikających z definicji ruchu turystycznego na pierwszym miejscu znajduje się kwestia określenia kto, kiedy i jak długo jest turystą.

Analiza definicji turysty i ruchu turystycznego.

Brak unifikacji i standaryzacji w kwerendzie i prezentacji danych przez poszczególne krajowe urzędy statystyczne.

W 1985r. w miejscowości Schengen, na pograniczu Niemiec, Francji i Luksemburga podpisane zostało porozumienie o stopniowym znoszeniu kontroli na wspólnych granicach pomiędzy Francją, Niemcami i państwami Beneluksu (tzw. Schengen I).

Od następnego roku prowadzono tylko kontrolę wzrokową na granicy, a od 1995r. zniesiono całkowicie kontrolę na granicach pomiędzy tymi państwami i kolejnymi członkami, przystępującymi do UE. Polska stała się członkiem Schengen w dniu 21.12.2007r.

� Kwestia rejestracji i wykorzystania miejsc noclegowych. � Z oczywistego względu statystyce umykają dane dotyczące

noclegów u krewnych lub osób zaprzyjaźnionych.� Brak danych obejmujących noclegi na polach biwakowych i

polach namiotowych. � Jednak dane dotyczące liczby turystów i liczby udzielonych

noclegów w pozostałych obiektach noclegowych.� Wiarygodność danych jest w tym przypadku mocno

skorelowana z wielkością tzw. „szarej strefy” w gospodarce danego kraju.

Sugerowana literatura:Kowalczyk A. 2000. Geografia turyzmu, WN PWN, Warszawa.

W:4. Regionalizacja turystyczna świata.

� Regiony geograficzne – podział WTO.

� Regionalizacja turystyczna w literaturze przedmiotu.

� Inne przykłady regionalizacji turystycznej świata.

Podział świata na regiony turystyczne według Światowej Organizacji Turystyki (WTO) ma zdecydowanie charakter umowy i stworzony został raczej ze względu na moŜliwośćdokonywania porównania ruchu turystycznego, niŜ z uwzględnieniem kryterium geograficznego, choć jest zbliŜony do regionalizacji fizycznogeograficznej.

Do podstawowych regionów turystycznych naleŜą Europa, Azja i Pacyfik, Ameryki, Afryka i Bliski Wschód.

(1) Adriatyku: Chorwacja, Słowenia, Kosowo, Albania, Czarnogóra,

(2) Alpejski: Austria, Szwajcaria, Liechtenstein, pn. Włochy, pn. Słowenia, pd. Niemcy, pd. - wsch. Francja,

(3) Bałkański: Bułgaria, Rumunia, Serbia, Bośnia i Hercegowina, Macedonia,

(4) Europa Środkowa: Polska, Czechy, Słowacja, Węgry,(5) Europa Wschodnia: Białoruś, Mołdawia, Ukraina,(6) Francja i Beneluks: Francja bez południowego wybrzeŜa,

Belgia, Holandia i Luksemburg,

(7) Niemcy: Niemcy,(8) Półwysep Iberyjski: Portugalia, Andora, Hiszpania bez wsch.

WybrzeŜa oraz Wyspy Kanaryjskie, Madera,(9) Rosja: Część europejska i azjatycka,(10) Skandynawia i państwa Bałtów: Kraje skandynawskie oraz

Litwa, Łotwa, Estonia,(11) Śródziemnomorski: Włochy, Grecja, Monako, Watykan,

wybrzeŜa i wyspy Hiszpanii i Francji oraz Cypr i Malta,(12) Wyspy Brytyjskie: Wielka Brytania i Irlandia oraz wyspy

Morza Północnego,

(13) Azja Południowa: Indie, Pakistan, Nepal, Bhutan, Sri Lanka, Bangladesz, Maledywy,(14) Azja Pd. –Wsch., część kontynentalna: Myanmar, Vietnam, Tailandia, Laos, KambodŜa,(15) Azja Pd. – Wsch., część wyspiarska: Singapur, Malezja, Indonezja, Papua i Nowa Gwinea, Brunei,

Timor,(16) Azja Środkowa: Turkmenistan, TadŜykistan, Uzbekistan, Kazachstan, Kirgistan,

Afganistan, Mongolia,

(17) Azja Wschodnia: Japonia, Korea Pd., Korea Pn., wyspy Azji Wschodniej,

(18) Bliski Wschód: Izrael, Syria, Liban, Jordania,

(19) Chiny: Chiny, Tajwan, Hongkong i Makao,

(20) Kaukaz: Armenia, AzerbejdŜan, Gruzja,

(21) Turcja: Turcja,

(22) Zatoka Perska: kraje arabskie regionu oraz Iran,

(23) Afryka Południowa: RPA, Namibia, Botswana, Zambia, Zimbabwe i inne kraje regionu,

(24) Afryka Północna: Egipt, Libia, Tunezja, Algieria, Maroko,(25) Afryka Wschodnia: Kenia, Tanzania, Uganda, Ruanda,

Burundi, Sudan Południowy, Etiopia, Somalia(26) Afryka Zachodnia i Zatoka Gwinejska: Senegal, WybrzeŜe

Kości Słoniowej, Gwinea Równikowa, wyspy regionu i inne kraje regionu,

(27) Afryka Arabska: Mauretania, Sudan, RŚA, Niger, Mali i inne kraje regionu,

(28) Madagaskar i wyspy: Madagaskar, Seszele, wyspy Afryki Wschodniej (Zanzibar),

(29) Ameryka Środkowa: Gwatemala, Kostaryka, Belize, Honduras, Nikaragua, Salwador, Panama,

(30) Antyle: Wielkie i Małe Antyle, Bermudy, Bahama,

(31) Kanada: Kanada i wyspy Arktyki,

(32) Meksyk: Meksyk,

(33) USA: wybrzeŜe wschodnie, wybrzeŜe zachodnie, Alaska, Hawaje, pozostałe stany,

(34) Andyjski: Kolumbia, Peru, Boliwia, Ekwador oraz Wyspy Galapagos,

(35) Brazylia: Brazylia,(36) Południe Ameryki Pd. : Argentyna, Urugwaj, Paragwaj, Chile

oraz Falklandy i Wyspa Wielkanocna, (37) Wenezuela: Wenezuela, Surinam, Gujana, Gujana Francuska,

(38) Australia i Nowa Zelandia: Australia, Nowa Zelandia, wyspy Australii,

(39) Wyspy Pacyfiku: Polinezja Francuska, Samoa, Tonga, Vanuatu oraz pozostałe wyspy regionu,

(40) Antarktyda: Antarktyda i wyspy mórz południowych.

Sugerowana literatura:Jędrusik M., Makowski J., Plit F., 2010. Geografia turystyczna świata. Nowe trendy. Regiony turystyczne.

Wydawnictwo UW, Warszawa.

Kruczek Z., 2006, Kraje pozaeuropejskie. Zarys geografii turystycznej, „Proksenia”, Kraków

Kruczek Z., Zmyślony P., 2010. Regiony turystyczne, Wydawnictwo „Proksenia”, Kraków.

Warszyńska J. (red.), 1994. Geografia turystyczna świata. WN PWN, Warszawa.

UN WTO World Tourism Barometer, 2009. Vo. 7, no. 1.

W: 5. Turystyka morska.

1. Turystyka wycieczkowa i akweny turystyczne.

2. Główne akweny turystyczne świata.

3. Śródziemnomorskie porty turystyczne Azji i Afryki.

4. Turystyka na Morzu Śródziemnym (Europa).

5. Atlantyckie akweny turystyki.

6. Bałtycka i Skandynawska turystyka morska.

W turystyce morskiej regiony i regionalizacja odgrywają bardzo istotną rolę, gdyŜ zaleŜnie od ich wyznaczenia i klasyfikacji określane są obszary koncentracji oraz tendencje rozwoju tej turystyki.

Zainteresowanie turystyczne danym regionem wiąŜe się z szeroko rozumianym rozwojem społecznym i ekonomicznym RT.

Wraz z rozwojem RT następuje wzrost zainteresowania turystyką. Zjawisko turystyki morskiej jak i rozwój regionów współistnieją ze

sobą i są od siebie uzaleŜnione. Dalszy rozwój regionów powoduje wzrost zainteresowania danymi

obszarami na rynku morskiej turystyki wycieczkowej.

Rycina 1. Regiony uprawiania turystyki morskiej na świecie w sezonie letnim 2010r. [Szczepańska A.; 2010]

Liczba rejsów:

km0 2000 4000

PołoŜenie Civitavecchia na zachodnim wybrzeŜu Półwyspu Apenińskiego daje moŜliwość realizacji rejsów zarówno we wschodniej, jak i zachodniej części basenu Morza Śródziemnego. Port zlokalizowany w centralnej części wybrzeŜa akwenu, pozwala na realizacje 233 róŜnych połączeńmorskich w sezonie letnim 2010r.

W zachodniej części basenu z pośród największych portów morskich moŜna wyróŜnić Barcelonę (166 rejsów) i Livorno (121 rejsów). Przy czym Barcelona (Hiszpania) jest portem, który sam w sobie oferuje turystom rozmaite atrakcje, a Livorno (Włochy) jest punktem wypadowym do Florencji i Pizy.

W części wschodniej portami tymi są Pireus (167 rejsów), Wenecja (123 rejsy), Santoryn (108 rejsów) i Kusadasi (118 rejsów). Spośród tych portów Wenecja (Włochy) i Santoryn (Grecja) jest atrakcją samą w sobie, Pireus (Grecja) funkcjonuje w bliskim połączeniu z Atenami, a Kusadasi (Turcja) z Efezem.

Rycina 2. Liczba rejsów morskiej turystyki wycieczkowej w portach Europy w sezonie letnim 2010r. [Szczepańska A.; 2010]

Na wybrzeŜach Bałtyku znajdują się takie porty jak: na terytorium Danii – Kopenhaga (93 rejsy), Estonii – Tallin (59 rejsów), Rosji – Sankt Petersburg (64 rejsy), Finlandii – Helsinki (56 rejsów) i Szwecji – Sztokholm (66 rejsów).

Obszar Morza Bałtyckiego pod względem połączeńmorskich ma bardzo ściśle określoną liczbę portów, które są odwiedzane na trasie rejsów.

W ogólnej klasyfikacji, bez względu na liczbę planowanych połączeńmorskich w sezonie letnim 2010, moŜna wyróŜnić na wybrzeŜach akwenu tylko kilka dodatkowych miast, które sąsporadycznie odwiedzane (Gdynia, Szczecin).

Do ostatnich portów morskich w Europie naleŜąmiasta Norwegii. Ze względu na preferencje turystów, a tym samym liczbępołączeńmorskich, tworzą one odrębną kategorię w klasyfikacji regionalnej. Do portów tych zaliczamy Oslo (53 rejsy), Stavanger (32 rejsy), Bergen (64 rejsy), Flam (21 rejsów), Hellesylt (26 rejsów), Geiranger (39 rejsów), Alesund (35 rejsów), Trondheim (24 rejsy) oraz Tromso i Honningsvag po 30 rejsów kaŜdy.

Sugerowana literatura: Jędrusik M., Makowski J., Plit F., 2010. Geografia turystyczna świata. Nowe trendy. Regiony turystyczne.

Wydawnictwo UW, Warszawa.Miotke-Dzięgiel J., 2002. Turystyka morska, Gdańsk 2002.Szczepańska A., 2010. Turystyka morska na świecie, Praca magisterska, IG UG (maszynopis).

W: 6. Klasyfikacja walorów turystycznych w RT.

Walory przyrodnicze w turystyce

� Klimat.

� Wody.

� Rzeźba.

� Typy wybrzeŜa.

� Flora.

� Fauna.

Roślinność jako walor w turystyce

Strefowość i astrefowość.

Strefy roślinności.

Piętra roślinności w górach.

Zwierzęta świata1. Zwierzęta Europy - kraina palearktyczna.

2. Azja Południowo- wschodnia i jej zwierzęta - kraina orientalna.

3. Zwierzęta Afryki - krainy etiopska i madagaskarska.

4. Zwierzęta Ameryki Północnej - kraina nearktyczna.

5. Ameryka Południowa i jej zwierzęta - kraina neotropikalna.

6. Zwierzęta Australii - kraina australijska.

7. Zwierzęta mórz i oceanów.

8. Zwierzęta lodów Antarktydy - Królestwo Antarktis.

Walory antropogeniczne� Wytwory kultury materialnej.

� Wytworzy kultury niematerialnej.

� Egzotyka.

� Walory ekonomizacji wyjazdu.

� Walory religijne.

� S-S-S.

� E-E-E.

� Pozostałe walory antropogeniczne.

Sugerowana literatura:Gaworecki W.W., 2010. Turystyka, Warszawa.Jackowski A., 1991. Pielgrzymki i turystyka religijna w Polsce, Warszawa.Jędrusik M., Makowski J., Plit F., 2010. Geografia turystyczna świata. Nowe trendy. Regiony turystyczne.

Wydawnictwo UW, Warszawa.Kowalczyk A., 2002. Geografia turystyczna, WN PWN, Warszawa.

W:7. RT i rodzaje turystyki.

1. Kryteria podziału przestrzeni turystycznej na regiony.

2. Regiony turystyki wypoczynkowej.

3. Regiony turystyki kwalifikowanej.

4. Regiony turystyki biznesowej.

5. Regiony turystyki zdrowotnej.

6. Regiony turystyki religijnej i pielgrzymkowej.

7. Regiony agroturystyki i turystyki wiejskiej.

8. Regiony turystyki alternatywnej.

Gaworecki W.W., 2010. Turystyka, Warszawa.

Jackowski A., 1991. Pielgrzymki i turystyka religijna w Polsce, Warszawa.

Kowalczyk A., 2002. Geografia turystyczna, WN PWN, Warszawa.

W:8. Regionalizacja fizyczno-geograficzna Polski.

1. Dawna Polska, jej granice i sąsiedzi do 1989r.

2. PołoŜenie fizyczno-geograficzne Polski w Europie.

3. Regionalizacja fizyczno-geograficzna kraju.

� Polska i jej sąsiedzi.� Uwarunkowania turystyki transgranicznej. � Polska Piastów.� Polska Jagiellonów.� Polska w latach 1918-1939.� Polska i jej sąsiedzi w latach 1945-1989.� Nowi sąsiedzi Polski po 1989r.

Rzeźba terenu a turystyka.

Polska połoŜona jest na terenie kilku jednostek fizyczno-geograficznych:

� wschodniej części NiŜu Środkowoeuropejskiego,� Sudetów (z Masywu Czeskiego),� WyŜyny Małopolskiej, � Karpat oraz Podkarpacia, � NiŜu Zachodnio-rosyjskiego, � wyŜyn ukraińskich.

W ukształtowaniu powierzchni Polski przewaŜają niziny, 85 % powierzchni kraju leŜy poniŜej 200 m n.p.m.,

tereny wyŜynne od 200 do 500 m zajmują 12 % powierzchni kraju,

a tereny połoŜone powyŜej 500 m n.p.m. stanowią zaledwie 3 %.

Średnia wysokość nad poziom morza wynosi 173 m, przy 292 m w Europie,

najwyŜej połoŜonym punktem kraju są Rysy w Tatrach, których wysokość wynosi 2499 m n.p.m.,

najniŜszy punkt połoŜony jest w depresji delty Wisły, we wsi Raczki Elbląskie, jego wysokość to –1,8 m p.p.m.

Polska znajduje się w strefie klimatu umiarkowanego przejściowego.

Klimat Polski kształtowany jest przez oceaniczne i kontynentalne masy powietrza. - temperatury w zimie obniŜają się z zachodu (średnio –1 oC) na wschód (- 4 oC), w lecie natomiast z południowego wschodu (20 oC) na północny-zachód (17 oC).

Największa liczba opadów występuje w Karpatach (Tatry powyŜej 1000 mm rocznie), przewaŜają deszcze w miesiącach letnich.

Pokrywa śnieŜna od 40-50 dni na zachodzie kraju do ok. 120 dni na Suwalszczyźnie i 150 dni w Tatrach.

Sieć rzeczna w Polsce prawie na całym obszarze kraju (99,7 %) naleŜy do zlewiska Morza Bałtyckiego.

Głównymi rzekami sąWisła (1047 km), Odra (724 km), Warta (808 km), Bug (587), Narew (484 km).

Polskę cechuje bardzo wysoka jeziorność, mamy w kraju ponad 9 tys. jezior powyŜej 1 ha powierzchni, co stanowi około 1 % całkowitej powierzchni kraju.

Pod względem florystycznym Polska naleŜy do środkowoeuropejskich lasów mieszanych.

Największe zespoły leśne zachowały się: we wschodniej i zachodniej części Nizin Środkowopolskich.

NaleŜą do nich puszcze Białowieska, Knyszyńska i Rzepińska, a na pojezierzach puszcze Augustowska, Piska i Bory Tucholskie. W Górach Świętokrzyskich – Puszcza Świętokrzyska, a na Roztoczu – Puszcza Solska, puszcze pokrywają takŜe w części pasma karpackie.

Obszary chronione na terytorium Polski: - 24 parki narodowe, które zajmują łączną powierzchnię 3 137

km2, - 977 rezerwatów (1071 km2), - 44 parki krajobrazowe o łącznej pow. 7 856 km2, - 154 obszary chronionego krajobrazu (31 655 km2).Parki narodowe moŜna podzielić ze względu na dominujące

chronione walory na: górskie, wyŜynne, pojezierne, leśne i morskie (strefy brzegowej).

Sugerowana literatura:Atlas geograficzny Polski, 2002. PPWK, Warszawa-Wrocław. Kondracki J., 1999. Geografia fizyczna Polski, Warszawa.

W:9. Regionalizacja turystyczna Polski.

� Główne kryteria regionalizacji turystycznej kraju.

� Pierwsze podziały Polski na regiony turystyczne.

� Współczesna regionalizacja turystyczna Polski.

� Euroregiony na granicach Polski.

� Polska w Unii Europejskiej a turystyka.

Klasyczne podziały Polski na regiony turystyczne uwzględniająsześć podstawowych walorów, do których naleŜą:

� typy krajobrazu i jednostki fizycznogeograficzne, � waloryzacja estetyczna krajobrazów, � struktura przestrzenna turystyki, w tym intensywność

zagospodarowania turystycznego, � formy i miejsca wypoczynku weekendowego – miasta w

podziale na główne ośrodki administracyjne, � turystykę poznawczą (np.. PN, etc.),� walory wypoczynkowe i ich zagroŜenia.

W latach sześćdziesiątych kwestia regionalizacji turystycznej stała się waŜnym aspektem prac geografów. M.I. Milewska (1963) biorąc pod uwagę bonitację walorów turystycznych podzieliła Polskę na regiony nadmorski, pojezierny, wyŜynny, karpacki oraz sudecki.

W kolejnej regionalizacji M. Mileska, A. Balcar i T. Kozłowska-Szęsna wydzielili jedenaście regionów i 51 podregionów turystycznych.

Z kolei Z.Kruczek i S.Sacha (1977) uwzględnił ocena walorów i zagospodarowanie turystyczne, wydzielił następujące regiony turystyczne:

� bałtycki, � pomorski, � mazurski, � wielkopolski, � mazowiecki, � podlaski, � małopolski, � lubelski, � śląsko-krakowski, � karpacki, � Sudecki,� region Niziny Śląskiej.

W pracy T.Lijewski (1985) analizując wielkość i zmiany oraz koncentrację ruchu turystycznego podzielili Polskę na siedem wielkich regionów turystycznych, do których zaliczyli PobrzeŜe, Pojezierze Pomorskie, Pojezierze Mazurskie, Pojezierze Wielkopolskie, WyŜyna Małopolska, Sudety, Karpaty.

W kolejnym wydaniu swojej pracy poświęconej geografii turystyki Polski T. Lijewski, B. Mikułowski, J. Wyrzykowski (2008)powtórzyli przedstawiana wcześniej regionalizacjęturystyczną uwzględniając kryterium fizyczno geograficzne i zgodnie z nim podzielili kraj na siedem duŜych regionów turystycznych i czterdzieści cztery mniejsze rejony turystyczne.

Eurogiony:

1. Bałtyk

2. Niemen

3. Bug

4. Karpaty

5. Tatry

6. Beskidy

7. Śląsk Cieszyński

8. Silesia

9. Pradziad

10. Glacensis

11. Dobrava

12. Nysa

13. Sprewa-Nysa-Bóbr

14. Viadrina

15. Pomerania

Po zakończeniu negocjacji z dziesięcioma państwa, w maju 2004r. nastąpiło rozszerzenie Unii Europejskiej i Polska wraz z Litwą, Łotwą, Estonia, Czechami, Słowacją, Węgrami, Cyprem, Malta i Słowenią stały się członkami UE.

W kolejnych latach członkami UE zostały Bułgaria i Rumunia, natomiast Chorwacja, jeden z waŜnych kierunków polskiego wyjazdowego ruchu turystycznego, zgodnie z decyzją komisji europejskiej ma zostać członkiem Unii Europejskiej w 2013r.

Turcja, jedna z najwaŜniejszych destynacji polskiego ruchu turystycznego nadal prowadzi rozmowy o przystąpieniu do UE i niewiele czynników wskazuje na jej przyjęcie w przewidywalnej przyszłości.

Kruczek Z., Sacha S., 1996. Europa – zarys geografii turystycznej, Kraków.

Lijewski T., Mikułowski B., Wyrzykowski J., 2008. Geografia turystyki Polski, Warszawa.

Liszewski S., 2009. Przestrzeń turystyczna Polski. Koncepcja regionalizacji turystycznej, w: I. JaŜewicz (red.), Współczesne problemy przemian strukturalnych przestrzeni geograficznej, Słupsk, s. 59-70.

Mileska M. J., 1963. Regiony turystyczne Polski. Stan obecny i potencjalne warunki rozwoju, „Prace Geograficzna”, nr 43, Warszawa.

Wendt J., 2001. Geografia władzy w Polsce, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk.

W:10. RT Polski.

WybrzeŜe1. PobrzeŜe Szczecińskie; 2. PobrzeŜe Koszalińskie; 3. PobrzeŜe Gdańskie;

Pojezierze Pomorskie4. Pojezierze Drawskie; 5. Pojezierze Kaszubskie; 6. Bory Tucholskie;

W:10. RT Polski.Pojezierze Mazurskie7. Pojezierze Brodnickie;

8. Pojezierze Iławskie;

9. Pojezierze Olsztyńskie;

10. Pojezierze Mrągowskie;

11. Kraina Wielkich Jezior;

12. Pojezierze Ełckie;

13. Pojezierze Suwalskie;

W:10. RT Polski.

Pojezierze Wielkopolskie14. Pojezierze Lubuskie;

15. Pojezierze Międzychodzko-Sierakowskie;

16. Poznań i okolice;

17. Pojezierze Gnieźnieńskie;

18. Pojezierze Włocławsko-Gostynińskie;

W:10. RT Polski.WyŜyna Małopolska19. Jura Krakowsko-Częstochowska;

20. Góry Świętokrzyskie;

21. Zagłębie Śląskie;

Sudety22. Góry Izerskie;

23. Kotlina Jeleniogórska, Karkonosze;

24. Góry Kamienne, Góry Wałbrzyskie;

25. Ziemia Kłodzka;

26. Góry Opawskie;

W:10. RT Polski.Karpaty27. Beskid Śląski; 28. Beskid śywiecki; 29. Beskid Mały i Makowski; 30. Tatry; 31. Podhale, Orawa, Spisz, Pieniny;32. Gorce, Beskid Wyspowy; 33. Beskid Sądecki; 34. Beskid Niski; 35. Bieszczady; 36. Pogórze Karpackie;

W:10. RT Polski.

Pozostałe rejony37. Warszawa i okolice; 38. Łódź i okolice; 39. aglomeracja Górnego Śląska; 40. Wrocław i okolice; 41. Lublin i okolice; 42. Pojezierze Łęczyńsko-Włodawskie;43. Roztocze; 44. inne rejony turystyczne np. puszcze, sztuczne zbiorniki

wodne.

W:10. RT Polski.

Lijewski T., Mikułowski B., Wyrzykowski J., 2008. Geografia turystyki Polski, Warszawa. s. 272-341.

Liszewski S., 2009. Przestrzeń turystyczna Polski. Koncepcja regionalizacji turystycznej, w: I. JaŜewicz (red.), Współczesne problemy przemian strukturalnych przestrzeni geograficznej, Słupsk, s. 59-70.

Mileska M. J., 1963. Regiony turystyczne Polski. Stan obecny i potencjalne warunki rozwoju, „Prace Geograficzna”, nr 43, Warszawa.

W:11. RT Europy.

� Turystyka morska i na wyspach.

� Typy wybrzeŜy a turystyka.

� Główne regiony turystyczne na wybrzeŜach Europy.

� Europejskie wyspy jako regiony turystyczne.

W:11. RT Europy.

Turystyka górska w Europie:

� Alpy,

� Karpaty,

� Pireneje,

� Apeniny,

� Góry Skandynawii.

W:11. RT Europy.

� Miasto jako region turystyczny w Europie.

� Festiwale w Europie.

� TR historyczne i etnograficzne w Europie.

� Turystyka biznesowa, edukacyjna i zdrowotna w Europie.

� Europejskie kurorty i spa: Nicea, Monako, Baden-Baden, Karlove Vary, Baile Felix.

W:12. Europa RT: wybrzeŜa i wyspy.

1. Główne regiony turystyczne na wybrzeŜach EuropyDo głównych regionów turystycznych, ze względu na

czas trwania sezonu turystycznego oraz wielkość ruchu turystycznego, na południowych wybrzeŜach Europy naleŜą:

wybrzeŜa Hiszpanii, od Malagi, przez Walencje do Barcelony;

wybrzeŜa Francji, od Marsylii, przez Cannes, Niceę, Monte Carlo, San Remo, do Monako;

wybrzeŜa Włoch, regionami wokół Genui, Neapolu, Bari i Wenecji;

Główne regiony turystyczne na wybrzeŜach Europy� wybrzeŜe Słowenii, region Koper i Portoroso;� wybrzeŜe Chorwacji, Dalmacja, półwysep Istria;� wybrzeŜa Grecji, półwysep Chalcydycki, półwysep Peloponez,

region ateński;� wybrzeŜa Czarnomorskie, Warna, Złote Piaski w Bułgarii i

Konstanca w Rumunii oraz półwysep krymski z Jalta i Sewastopolem na Ukrainie i Soczi w Rosji.

A. wyspy Atlantyckie:

� Lofoty, norweski archipelag na północnym Atlantyku,

� Wyspy Kanaryjskie, 13 hiszpańskich wysp, do najbardziej znanych naleŜą Teneryfa, Fuerventura, Gran Canaria, Lanzarote, La Palma, La Gomera i Hiero,

� Madera i Porto Santo, naleŜące do Portugalii;

� Azory, archipelag 9 wysp, z największą wyspą Sao Migiel;

� Wyspy Zielnego Przylądka, 15 wysepek o łącznej powierzchni około 400 km2, w tym dziesięć wysp zamieszkałych z największą Santo Antao.

B. wyspy na Morzu Śródziemnym:

� hiszpańskie: archipelag Balearów, z Majorką (Palma), Minorka, Ibizą i Formentiera;

� francuskie: Korsyka (Ajaccio, Calvi, Porto Vecchio);

� włoskie: Sardynia (Lobia, Cagliari), Elba, Sycylia (Palermo, Syrakuzy), Capri;

� Malta (La Valetta);

� chorwackie: Hvar (Hvar), Pag (Pag), Cres (Cres), Rab, Krk (Krk), Dugi Otok; Kornati (PN Kornati);

� greckie, połoŜone na wodach Morza Egejskiego – Eubea, Lesbos, Cyklady (Santoryn, Tira, Nanos, Paros, Mykonos, Ios), Sporady Północne i Południowe (Rodos, Kos), Morza Kreteńskiego – Kreta (Heraklion) i Morza Jońskiego – Korfu, Zakinthos;

� Cypr, którego południowa część jako Republika Cypru, stolica w Nikozji, naleŜy do Unii Europejskiej oraz Cypr Tureckie, ze wspaniałymi walorami przyrodniczymi, państwo uznawane jedynie przez Turcję.

Wydawnictwo UW, Warszawa.

Warszyńska J. (red.), 2003. Geografia turystyczna świata, PWN, Warszawa.

W:13. Górskie RT Europy.

Alpy jako region turystyczny

1. Procesy górotwórcze i orogeneza alpejska.

2. Alpejskie piętra roślinne i wiatr fenowy.

3. Walory turystyczne i turystyka w alpejska (case study: Alpy wAustrii).

� System górski Alp rozpościera się w południowej części Europy, ma równoleŜnikowy przebieg, a pasma podzielone sąpomiędzy Austrię, Liechtenstein, Szwajcarię, Francję, Włochy, Niemcy i Słowenię.

� Alpy wypiętrzyły się około 44-49 mln lat temu ponad rozległym oceanem Tetydy.

� Alpy są górami młodymi o ostrej nie denudowanej rzeźbie, stwarzają szereg moŜliwości uprawiania turystyki w sezonie letnim i w zimowym.

� Część pasm Alp Julijskich zbudowana jest ze skałwęglanowych, utworzone w nich jaskinie stanowiąwyjątkowy walor turystyczny Słowenii.

W:13. Górskie RT Europy.W Alpach występuje sześć pięter roślinnych, do wysokości około

800 m n.p.m. roślinność jest taka jak na nizinach: � od 800 do 1000 m n.p.m. sięga piętro regla dolnego z lasami

liściastymi, � powyŜej do 1500 m n.p.m. znajduje się regiel górny z lasami

iglastymi, � od 1500 m do 2200 m n.p.m. sięga piętro subalpejskie z

kosodrzewiną, � do wysokości 3100 m n.p.m. rozciąga się piętro alpejskie z

trawami porastającymi hale, � powyŜej 3100 m n.p.m. na piętrze subniwalnym jedynie mszaki

i porosty, a powyŜej linii wiecznego śniegu - nagie skały, � na piętrze niwalnym pokryć się lodowcami i wiecznym

śniegiem.

Do najbardziej znanych ośrodków turystyki alpejskiej w Austrii naleŜą miedzy innymi 40 km długa dolina Gastein, połoŜona w PN Wysokie Taury, z atrakcjami i ośrodkami narciarskimi w:

- Bad Gastein, z wodami termalnymi oraz kasynem i hotelami z belle epoque, która gościła Johana Straussa i Franciszka Szuberta,

- Bad Hofgastein, połoŜone na 850 m n.p.m., takŜe bogate w wody termalne, z parkiem zdrowym i Alpen Therme,

- Bockstein, z podziemnym uzdrowisko, Heilstollen (Galeria zdrowia), w dawnej kopalni złota –radon oraz lokalnym muzeum górnictwa i hutnictwa,

- Dorfgastein, z zameczkiem Burg Klammestein, jednymi z najlepszych tras narciarskich w regionie,

- Grossglockner Hochalpenstrasse, trasa wysokogórska, ukończona w 1935r., przebiega przez wszystkie piętra roślinne Alp;

Dolina Kitzbuhel w Tyrolu,

- Kitzbuhel , dawniej osada górnicza, obecnie jeden z najbardziej znanych ośrodków narciarskich,

- Wodospady Krimmler, 6 miejsce pod względem wysokości na świecie,

- gospoda z 1437r. w Krimmler Tauernhaus ;

Dolina Zillertal ,- z kolejką czynną od 1902r. , która kursuje w sezonie pomiędzy Mayrhofen i

Achensee,- Zell Am Ziller , z barokowym kościołem św. Wita, zbudowanym na planie

greckiego krzyŜa oraz festiwalem Gauderfest, - Mayrhofen, który z Hippach, Finkenberg i Tux tworzy Zillertal 3000,

kompleks ze 146 km tras narciarskich, które obsługiwane są przez 46 wyciągów.

Wydawnictwo UW, Warszawa.Kruczek Z., 2007, Europa. Geografia turystyczna, Wydawnictwo „Proksenia”, Kraków.Warszyńska J. (red.), 2003. Geografia turystyczna świata, PWN, Warszawa.

W:14. Miasta Europy jako RT.

1. Miasto jako region turystyczny.2. Formy turystyki:� konferencyjna,� medyczna� zakupowa,� eventowa,� biznesowa,� edukacyjna (język obcy, studia),� miasto jako ośrodek kultury i sztuki.

W:14. Miasta Europy jako RT.ParyŜ – Francja

� WieŜa Eiffla,� Dzielnica Łacińska, � Montmartre, � Łuk Triumfalny, � Luwr, � Pola Elizejskie, � Katedra Notre Damme, � Bazylika Sacré – Coeur, � Muzeum d'Orsey, � Cmentarz Pere Lachaise.

Bruksela – Belgia � Grande Palace,� Katedra św. Michała,� Atomium,� Manneken Pis,� Królewskie Muzeum Sztuki, � Waterloo,� Ratusz, � Muzeum Czekolady,� Parlament Europejski, � Kościół Notre Dame du Sablon.

W:14. Miasta Europy jako RT.Londyn – Anglia

� WieŜa Eiffla,� Dzielnica Łacińska, � Montmartre, � Łuk Triumfalny, � Luwr, � Pola Elizejskie, � Katedra Notre Damme, � Bazylika Sacré – Coeur, � Muzeum d'Orsey, � Cmentarz Pere Lachaise.

Edynburg – Szkocja� Zamek Królewski,� Pałac Holyrood,� Ogród Botaniczny,� Szkockie Muzeum,� Szkocka Galeria Narodowa, � Królewska Mila,� Canongate, � Szkocka Galeria Portretu,� Opactwo, � Uniwersytet.

W:14. Miasta Europy jako RT.Rzym – Włochy

� Fontanna di Trevi,� Schody Hiszpańskie,� Koloseum,� Bazylika Św. Piotra,� Bazylika św. Jana na Lateranie, � Zamek św. Anioła,� Pałac Kwirynalski,� Scala Sancta,� Forum Romanum,� Campo de Fiori.

Mediolan – Włochy� Teatr La Scala,� Kościół NMP Łaskawej,� Katedra Narodzin św. Marii,� Zamek Sforzów,� Stadio Giuseppe Meazza San Siro,� Pinakoteka Brera,� Bazylika San Simpliciano,� Bazylika Św. AmbroŜego,� Via Dante,� WieŜowiec Pirelli.

W:14. Miasta Europy jako RT.Berlin – Niemcy

� Brama Brandenburska,� Reichstag, � WieŜa telewizyjna,� Wyspa Muzeów,� Siegessaule, � Tropical Islands,� Czerwony Ratusz,� Stadion Olimpijski,� Nowa Synagoga, � Pomnik Holokaustu.

Monachium – Niemcy� Marienplatz,� Katedra Najśw. Marii Panny,� Kościół św. Piotra,� Kościół Teatytów,� Burgersaal,� Alter Hof,� Residenz Wittelsbachów,� Neues Rathaus,� Muzeum Zabawek,� Stara Pinakoteka.

W:14. Miasta Europy jako RT.Moskwa – Rosja

� Kreml moskiewski,� Car Puszka,� Plac Czerwony,� Mauzoleum Lenina,� Arbat i Nowy Arbat,� Cerkiew Zbawiciela,� Cerkiew bł. Wasyla, � Galeria Trietiakowska,� Synagoga Chóralna, � Metro moskiewskie.

St. Petersburg – Rosja� Pałac Carsko Sioło� Pałac Zimowy,� Admiralicja i Aurora,� Miedziany Jeździec (Piotr I),� Kolumna Anioła,� Sobór Izaaka,� Sobór Kazański,\� ErmitaŜ,� Twierdza Pietropawłowska,� Mosty na Newie.

W:14. Miasta Europy jako RT.Barcelona – Katalonia

� La Rambla,� Pomnik Kolumba,� La Sagrada Familia,� Park Guell,� Port Vell - oceanarium,� Klasztor Santa Maria,� Katedra św. Eulalii, � Camp Nou,� Casa Mila,� Muzeum Picassa.

Madryt – Kastylia� Plaza Mayor,� Muzeum Parado,� Pałac Królewski,� Arena Las Ventas,� Plac Hiszpański,� Plac Puerta del Sol,� Plaza de Colon,� Museo Naval,� Puente de Segovia� Katedra La Almudena.

Wiedeń – Austria� Cesarski Hofburg,� Kolumna św. Trójcy,� Katedra św. Stefana,� Prater,� Kościół Minorytów,� Volksgarten,� Palmenhaus,�Neues Rathaus,� Stephanplatz,� Sacher Cafe&Hotel.

Budapeszt – Węgry� Parlament,� Wzgórze zamkowe,� Wzgórze Gellérta,� Baszta rybacka, � Wyspa Małgorzaty, � Kościół św. Macieja, � Bazylika św. Stefana, � Plac św. Stefana,� Wielka Synagoga, � Most Łańcuchowy.

Wilno – Litwa� Ostra Brama, � Katedra św. Stanisława,� Kościół św. Franciszka i Bernarda,� Kościół św. Mikołaja, � Kościół św. Anny, � Kościół Wniebowzięcia NMP,� Pałac Prezydencki, � Zamek Dolny, � Baszta Giedymina,� Cmentarz na Rossie.

Lwów – Ukraina� Centrum (UNESCO - 1998r.),� Bazylika Arch. NMP,� Sobór św. Jura, � Cerkiew Wołoska (Uspieńska),� Kościół Dominikanów, � kościół Bernardynów, � Kopiec Unii Lubelskiej, � Baszta Prochowa, � Cmentarz Łyczakowski, � Cmentarz Orląt Lwowskich.

15. Case study: RT w Europie.

Case study np. region turystyczny:

CHORWACJA1. PołoŜenie Chorwacji.

2. Klimat Chorwacji.

3. Regionalizacja Chorwacji.

Chorwacja leŜy na styku śródziemnomorskiej i środkowej Europy, między Alpami a Nizina Panońską na półwyspie Bałkańskim.

Zajmuje stosunkowo niewielki obszar o niezwykle urozmaiconym krajobrazie.

Powierzchnia zajmuję 56 592 km2 oraz 31 067 km2 wód terytorialnych na Adriatyku.

Graniczy od południa z Bośnią i Hercegowina ( 932 km) oraz Czarnogórą (24km), od wschodu z Serbią (217 km), od północy z Węgrami (329 km) i Słowenią (670 km).

Granice morskie ma ze Słowenią, Czarnogórą i Włochami, a od południowego wschodu posiada dostęp do Morza Adriatyckiego.

Do Chorwacji naleŜy 1185 wysp z czego 67 jest zaludnionych.

Długość linii brzegowej wynosi 5 835 km, z czego ponad 4 058 km przypada na wyspy (www.zagreb.trade).

Linia brzegowa jest urozmaicona licznymi zatokami i wyspami jestto tak zwane wybrzeŜe dalmatyńskie.

Do największych wysp zaliczamy: Krk, Rab, Cres, Brać, Hvar, Pag i Korčula.

15. Case study: RT w Europie.Na północy panuje umiarkowany klimat kontynentalny, co oznacza

upalne i suche lata oraz mroźne i wilgotne zimy. Średnia dzienna temperatura waha się od – 1° C do +3° C , a w

lecie od 22° C do 26° C. W stolicy kraju najzimniej jest w styczniu, temperatura do 0° C , a

najcieplej w sierpniu, wtedy temperatura sięga 21° C. Od września do listopada padają deszcze, średnio 100 mm/m-c. Środkowa Chorwacja charakteryzuje się klimatem górskim, lata są

tu chłodne, a zimy srogie, z duŜymi opadami śniegu. Średnia temperatura wynosi od – 5° C do 0°C, a w lecie waha się

między 15 a 20° C. W górach wysokie opady. Pogoda w górach jest nieprzewidywalna, zdarza się iŜ w czerwcu

moŜna natknąć się tu nawet na potęŜne gradobicie.

W trzeciej strefie klimatu czyli na wybrzeŜu oraz wyspach panuje klimat śródziemnomorski, z duŜą ilością dni słonecznych, deszczowych łagodnych zimach i długich gorących i bardzo suchych lat.

Średnie temperatury zima wahają się od 5° C do 10° C, a latem od 25° C do 30° C, bardzo rzadko przekraczają 35° C , jednak w Dubrowniku nigdy nie spadaj a poniŜej 12° C.

Deszcz pojawia się najczęściej w miesiącach jesiennych. Temperatura wody w morzu od połowy czerwca do początku

września nie spada nigdy poniŜej 20° C, w sierpniu jej temperatura dochodzi nawet do 26° C.

Pierwszym z nich jest region Chorwacji Środkowej. Obszar ten od zachodu graniczy z porośniętymi wzgórzami

Samoboru.

Na północnym wschodzie przez Ŝyzne doliny płynie rzeka Sawa. Podmokłe tereny są ostoja wielu gatunków ptaków.

Pomimo iŜ region ten posiada piękne krajobrazy – rzeki porośnięte wzgórzami lasami, jest on zapomniany i bardzo rzadko odwiedzany przez turystów.

W centrum znajduje się Zagrzeb, stolica kraju z typowymi dla ośrodków stołecznych atrakcjami turystycznymi.

Kolejny obszar najbardziej wysunięty na wschodnią częśćChorwacji to Slawonia.

Rozciąga się ku Dunajowi, a od północy oraz południa ograniczony rzekami Drawą i Sawą.

Zwana jest często spichlerzem Chorwacji, gdyŜ jest to jeden z najbardziej Ŝyznych terenów państwa.

Krajobraz charakteryzuj się rozległymi polami zbóŜ i kukurydzy, wzgórzami porośniętymi winoroślami oraz starymi lasami.

Innym regionem jest półwysep w kształcie serca.Istria – największy na Adriatyku, zajmuje północno zachodnią

cześć Chorwacji a wielkość wybrzeŜa bez wysp to 455 km. Tereny te obdarzone dziewicza przyrodą, zachwycającymi

malowniczymi miasteczkami w komponowanymi w zielone wzgórza, sprawiają, Ŝe jest to jeden z najchętniej odwiedzanych regionów kraju.

Zatoka Kvarner to kolejny region turystyczny rozciąga siępomiędzy Istrią a wybrzeŜem.

Od morza rozciąga się masyw górski Gorki Kotar, od wschody takŜe w wzdłuŜ wybrzeŜa ciągną się góry.

Między morzem a górami znajdują się piękne miasteczka.

a cały region porośnięty jest piękną roślinnościąśródziemnomorską.

Pomiędzy Kvarnerem a Zadarem rozciaga się Lika-Karlovac , stanowiący pólnocną część Dalmacji, z typowymi dla regionu wybrzeŜami i osrodkami turystycznymi.

Dalmacja to kolejny region turystyczny obejmujący prawie całe wybrzeŜe kraju.

Między morzem a wysokim, skalistym wybrzeŜem, przechodzącym w Góry Dynarskie połoŜone sąmalownicze miasteczka, które takŜe znaleźć moŜna na licznych wyspach połoŜonych wzdłuŜ wybrzeŜa (wybrzeŜe dalmatyńskie).

Region podzielony jest na podjednostki, a ich główne miasta, od południa na północ, to:

Dubrownik, Split, Sibenik, Zadar.

Sugerowana literatura:Materiały rozproszone.

wyklady 1 - 15.pdf

Documents

mikroekonomiczne aspekty integracji gospodarczej. efekt...

historia gospodarcza - wyklady

integracja europejska -...

podstawy chemii analitycznej -...

analiza rynku - wyklady

podstawy technologii javaserver...

rachunek prawdopodobieństwa i...

mobilne elementy genetyczne; organizacja materiału...

theory of economic integration - uniwersytet...

wykład 3 stechiometria podstawy - wydział chemii...

instrukcja 11 laboratorium 14-15 - dr inż. zofia...

rachunek prawdopodobienstwa i statystyka...

funkcja boolowska -...

równania rózniczkowe zwyczajne - wyklady na uw

cząsteczki wieloatomowe -...

budowa aplikacji wielowarstwowych. zastosowanie...

budowa interfejsu graficznego użytkownika...

wyklady z ogolnej cale

zakład chemii nieorganicznej -...

prawo karne szczegolne wyklady 2007