wybrane zagadnienia z rehabilitacji w schorzeniach · marciniak w., szulc a. „wiktora degi...
Post on 28-Feb-2019
229 Views
Preview:
TRANSCRIPT
Wybrane zagadnienia
z rehabilitacji
W SCHORZENIACH
NARZĄDU RUCHU
Justyna FrasuńskaKlinika Rehabilitacji Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego
„Nieludzkie jest
uratowanie życia,
a potem pozostawienie
go samemu sobie”/prof. Wiktor Dega/
Zespół
bólowy
kręgosłupa
Literatura:1. Kiwerski J., „Rehabilitacja medyczna”, PZWL, 2005
2. Kwolek A., „Rehabilitacja medyczna”, PZWL, 2012
3. Marciniak W., Szulc A. „Wiktora Degi Ortopedia i Rehabilitacja”, PZWL, 2012
4. Przeździak B., Nyka W. „Zastosowanie kliniczne protez, ortez i środków pomocniczych”, VIA Medica, 2008
5. Białoszewski D., „Fizjoterapia w ortopedii”, PZWL 2014
Zespół bólowy kręgosłupa
Drugi co do częstości występowania problem medyczny, zaraz po bólach głowy
Dotyczy ok. 80% populacji
Choroba cywilizacyjna
Najczęstsza przyczyna wizyt u lekarzy różnych specjalności (ortopedzi, lekarze rehabilitacji medycznej, reumatolodzy, neurolodzy itd.) oraz w prywatnych gabinetach fizjoterapeutów
Nieświadomi swojego stanu pacjenci z bólem kręgosłupa często padają ofiarą sprytnych laików i wyłudzaczy
Pacjent z bólem kręgosłupa
Postępowanie:
dokładny wywiad lekarski
badanie kliniczne (w tym ortopedyczne, neurologiczne)
analiza badań dodatkowych
analiza konsultacji specjalistycznych
weryfikacja rozpoznania
diagnoza
leczenie
Bóle kręgosłupa - diagnostyka
Badania podstawowe:
rtg kręgosłupa
badania laboratoryjne krwi (morfologia, OB, CRP, glukoza, elektrolity, kwas moczowy, fosfataza kwaśna i zasadowa, TSH, itd.)
badanie ogólne moczu.
Badania uzupełniające:
badania laboratoryjne krwi: np. markery nowotworowe, np. CA13-5 (rak sutka), CA125 (rak płuc),CEA, TPA, immunoglobuliny RF, ASO, WR, PSA, itd).
usg jamy brzusznej,
ekg, echo serca,
usg naczyń kończyn,
rtg klatki piersiowej, stawów biodrowych, stawów kolanowych
Choroby zlokalizowane pozakręgosłupowo
imitujące schorzenia i dysfunkcje
kręgosłupa szyjnego
Zespól bolesnego
barku, zwyrodnienia,
przeciążenia
Urazy barku
Zespół cieśni
nadgarstka
Choroby
układu
nerwowego
Choroby
tarczycy
Choroby
laryngologiczne
Choroby
układu
oddechowego
Przyczyny
jatrogenne
Nowotwory
Ch. zapalne
Nowotwory
Zapalenie płuc i opłucnej
Zrosty pooperacyjne
Uszkodzenia pooperacyjne
Powikłania polekowe
Powikłania popromienne
Półpasiec
Neuropatie
Ch. zapalne
Ch. Naczyniowe
Mielopatie
Uszkodzenie OUN
Symulacja
Agrawacja
koksatroza,
ch. stawów
biodrowych
Złamania szyjki
k. udowej, zmiany
pourazowe części bliższych
k. udowej
choroby
naczyń
kończyn
dolnych
choroby dróg
moczowych i
nerek
choroby
układu
moczowo-
płciowego
Gontroza
zmiany zapalno-
zwyrodnieniowe
stawów
krzyżowo-
biodrowych
Choroby zlokalizowane pozakręgosłupowo
imitujące schorzenia i dysfunkcje
kręgosłupa lędźwiowego
Ch. układu
pokarmowego
Przyczyny
jatrogenne
Zaburzenia
naczyniowe
Z. Leriche`a – niedrożność
rozwidlenia aorty brzusznej
Tętniak rozwarstwiający aorty
ZZSK
Zapalenie wyrostka
robaczkowego
ch. wrzodowa
ch. zapalne jelit, np. ch.
Leśniewskiego-Crohna
Nowotwory
Kamica pęcherzyka żółciowego
Ch. trzustki
Nowotwory
Kamica nerek
Ch. zapalne
Odmiedniczkowe
zapalenie nerek
Zrosty pooperacyjne
Uszkodzenia pooperacyjne
Powikłania polekowe
Powikłania popromienne
Nowotwory
(♀ rak endometrium, szyjki
macicy ♂ rak prostaty)
Przewlekłe zapalenie prostaty
Ch. zapalne
tyłozgięcie macicy
Mięśniaki macicy
Endometrioza
Bóle menstruacyjne
Ciąża pozamaciczna
Symulacja
Agrawacja
Bóle kręgosłupa - przyczyny,
lokalizacja kręgosłupowa
Dysfunkcje mięśniowo-powięziowe
Zmiany zwyrodnieniowe kręgów i ich połączeń:
Dyskopatia (zmiany w obrębie krążków, głównie L4/L5)
Spondyloza (zmiany w obrębie trzonów i ich połączeń)
Stawów Luschki (zmiany w obrębie tych stawów zlokalizowanych na tylno-
bocznej powierzchni kręgów C4-C7)
Spondyloartroza (zmiany w obrębie stawów międzykręgowych, np. wyrostki
stawowe)
Ch. Baastrupa (zmiany w obrębie wyrostków kolczystych odcinka L lub C)
Ch. Forestiera-Rotes-deQuerol (zmiany w obrębie więzadeł z ich
kostnieniem)
Bóle kręgosłupa - przyczyny,
lokalizacja kręgosłupowa
Zmiany zapalne (ZZSK, RZS, ŁZS)
Złamania i zmiany pourazowe (np. osteoporoza)
Zaburzenia metaboliczne (osteoporoza, Ch. Pageta)
Wady wrodzone (anomalie kręgów i ich połączeń)
Wady postawy, skolioza
Niestabilność (kręgozmyk)
Stenoza lędźwiowa (głównie wtórna - zwyrodnieniowa,
rzadziej pierwotna - wrodzona, głównie na poziomie L4/L5)
Procesy rozrostowe (przerzuty, kostniak kostnawy, szpiczak mnogi)
Zakażenia (bakteryjne, gruźlica)
Bóle o podłożu psychogennym (stres, depresja, lęk, somatyzacja )
Bóle kręgosłupa w chorobach
nowotworowych
Choroby nowotworowe mogące powodować bóle kręgosłupa:
Przerzuty, najczęstsze ich źródła:
Nowotwory piersi
Nowotwory gruczołu krokowego
Nowotwory nerki
Nowotwory płuca
Nowotwory tarczycy
Kostniak kostnawy – daje bóle nocne
Szpiczak mnogi
Ziarnica złośliwa
Chłoniaki
Ból krzyża często wyprzedza zmiany radiologiczne, przerzut może być widoczny w rtg dopiero gdy zastępuje ok. 25-30% masy kręgu
Czynniki ryzyka wystąpienia bólu
kręgosłupa:
mała aktywność fizyczna
nieprawidłowa postawa ciała
siedzący tryb życia, długotrwałe przebywanie w pozycji siedzącej (praca przy komputerze, oglądanie telewizji, jazda samochodem)
dźwiganie ciężkich przedmiotów
nadwaga/otyłość
stres i przemęczenie
ciężka praca fizyczna (zwłaszcza nie przestrzeganie zasad ergonomii i bhp)
starzenie się organizmu
schorzenia narządów miednicy i jamy brzusznej
urazy okolicy kręgosłupa
Ból korzeniowy i rzekomokorzeniowy
Ból korzeniowy Ból rzekomokorzeniowy
zmiany morfologiczne (np.
dyskopatia)
zaburzenia czynnościowe (zablokowanie stawów
międzywyrostkowych)
początek i przebieg nagły, krótkie narastanie i
ustępowanie objawów
początek często „z trzaśnięciem”, przebieg
długotrwały
wiek do 50 rż. całe życie
umiejscowienie głównie L, rzadziej C, bardzo rzadko
Th
jednakowo we wszystkich odcinkach
promieniowanie bólu do dystalnych części kk do bliższych części kk: kolana łydka, bark,
łokieć
ruch nasila ból przynosi ulgę
spoczynek przynosi ulgę często nasila ból
niedowłady
porażenia, zab.
czucia
mogą występować nie występują
o. Laseque`a dodatni poniżej 45 st. dodatni powyżej 45 – 50 st.
efekty leczenia
manualnego
brak, czasem pogorszenie korzystne, czasem bardzo szybkie
częściej
Zespół bólowy korzeniowy - objawy
Ból miejscowy lub promieniujący do określonego dermatonu(nasilenie przy kaszlu, kichnięciu, skłonie w przód)
Wzmożone napięcie mm
Bolesność uciskowa
Lateralizacja tułowia
Spłycenie lordoz
Ograniczenie ruchomości kręgosłupa
Dodatnie objawy rozciągowe – O. Laseque`a, O. Mackiewicza, O. Bikelesa
Zaburzenia funkcjonalne
Ubytki neurologiczne:
Niedowłady/porażenia mm
Zaburzenia czucia
Osłabienie odruchów ścięgnisto-okostnowych
Lateralizacja tułowia
Przyśrodkowe, podkorzenioweprzemieszczenie fragmentu jądra galaretowatego - lateralizacja tułowia w kierunku wypadniętego dysku
Boczne, nadkorzenioweprzemieszczenie fragmentu jądra galaretowatego- lateralizacja tułowia w kierunku przeciwnym do wypadniętego dysku
Korzeń Ból Zaburzenia czucia Niedowłady Odruchy
C5 okolica barkowa i
przyłopatkowa
okolica barku i m.
naramiennego
m. naramienny
m. dwugłowy
osłabienie lub zniesienie
odruchów z m. dwugłowego
C6 boczna powierzchnia
ramienia i przedramienia
do ręki, kciuk, wskaziciel
boczna powierzchnia
ramienia i przedramienia
do ręki (palce I, II)
m. dwugłowy i
ramienno-
promieniowy
osłabienie lub zniesienie
odruchów z m. dwugłowego
C7 tylna powierzchnia
ramienia i przedramienia,
wskaziciel i palec środkowy
tylna powierzchnia
ramienia i przedramienia
m. trójgłowy,
niekiedy mm.
zginacze palców
osłabienie lub zniesienie
odruchów z m. trójgłowego
C8 przyśrodkowa powierzchnia
ramienia i przedramienia
parestezje – palec mały i
obrączkowy
przyśrodkowa
powierzchnia
przedramienia, palce IV, V
krótkie mięśnie ręki osłabienie lub zniesienie
odruchów z m. trójgłowego
Zespoły
korzeniowe
odcinka szyjnego
kręgosłupa
Korzeń Ból Zaburzenia czucia Niedowłady Odruchy
L2 Połączenie TH/L
Staw biodrowo-krzyżowy
Grzebień miednicy
Bliższa przyśrodkowa część uda
Pachwina
Bliższa, brzuszna i przyśrodkowa
część uda
m. biodrowo-lędźwiowy
m. czworogłowy uda
mm. przywodziciele uda
(niewielki)
osłabiony odruch
dźwigacza jądra
L3 Górny L
Bliższa brzuszna część uda
Od brzusznej do wewnętrznej
strony uda na wysokości kolana
m. biodrowo-lędźwiowy
m. czworogłowy uda
mm. przywodziciele uda
(niewielki)
brak lub osłabiony OK
L4 Odcinek L
Bliższa brzuszna strona bocznej części uda
Staw biodrowy
Z zewnętrznej strony do
wewnętrznej podudzia i brzegu
stopy
m. czworogłowy uda
m. piszczelowy przedni
(utrudniony chód na piętach)
osłabiony OK
L5 Odcinek L
Grzbiet uda
Boczna strona podudzia
Przyśrodkowa strona stopy
Pachwina, Okolica biodra
Od bocznej strony podudzia do
przyśrodkowej strony stopy
(paluch )
m. prostownik krótki i długi
palucha
m. prostownik krótki palców
(utrudniony chód na piętach)
brak odruchu m.
piszczelowego tylnego
S1 Odcinek L
Grzbiet uda
Tylno-boczna strona podudzia
Boczny brzeg stopy, Podeszwa
Pachwina , Region biodra, Kość ogonowa
Tylna strona od uda do podudzia,
boczny brzeg stopy i podeszwa
(małe palce)
m. strzałkowe
m. Trójgłowy łydki (utrudniony
chód na palcach, odwrócenie
na zewnątrz stopy)
Brak lub osłabiony OA
S1 L5 L4 L3
Zespoły korzeniowe odcinka lędźwiowego kręgosłupa(wg Buckup)
Bóle krzyża - postępowanie
Farmakoterapia
Kinezyterapia
Pozycje ułożeniowe
Ćwiczenia, np. izometryczne, wzmacniające mm, stabilizacji kręgosłupa, PIR, stretching
Metody kinezyterapetyczne: metody terapii manualnej według koncepcji Maitlanda, terapia powięziowa, terapia punktów spustowych, metoda Mc Kenznie, matoda Brunkow, metoda Mulligana
Wyciągi
Fizykoterapia
Edukacja, ergonomia i profilaktyka
Psychoterapia i ćw. relaksacyjne: trening autogenny Schulza, trening Jacobsona, pilates, tai-chi, joga
Operacyjne
Bóle krzyża - leczenie
Stan ostry – leczenie farmakologiczne
Stan podostry – włączamy leczenie kinezyterapią i
fizykoterapią,
W okresie bezbólowym – kontynuacja wykonywania
ćwiczeń według programu wyuczonego, ergonomia
miejsca pracy i czynności dnia codziennego
Operacja do rozważenia gdy obserwuje się objawy
deficytów neurologicznych lub leczenie zachowawcze
nie przynosi rezultatów
Farmakoterapia ostrego bólu krzyża
Stosowanie leków według drabiny analgetycznej:
Paracetamol
NLPZ: ketoprofen, deksketoprofen (2-krotnie silniejsze działanie niż
ketoprofenu, możliwość zastosowania większej dawki), diklofenak, ibuprofen,
naproxen, nimesulid, meloksikam
Miorelaksanty: cyklobenzaprynaI, tizanidyna, metaksolon
Połączenia lekowe: np. paracetamol + słaby opioid,
Glikokortykosteroidy (?)
Diazepam – krótkotrwale – do 5 dni
Analgetyki opioidowe: np. tramadol
Flupirtyna z grupy SNEPCO
Europejskie wytyczne zalecają stosowanie Paracetamolu i NLPZ oraz
dołączenie miorelaksantu na krótki czas. Włączenie opioidowych leków,
przy nieskuteczności w/w.
Małgorzata Malec-Miłkowska Kompendium leczenia bólu., Wydawnictwo Medical Education Sp zo.o, Warszawa 2012
Metoda Mc Kenzie
Diagnostyka i leczenie bólów kręgosłupa szyjnego,
piersiowego i lędźwiowego
Terapia ta opiera się na dokładnej analizie pochodzenia
bólu, dobrze dobranej technice (ćwiczenia lub
manipulacje ) oraz edukacji pacjenta, w jaki sposób
pokonać ból i uniknąć nawrotu choroby
Podczas badania stwierdza się ,że dolegliwości bólowe
występują u pacjentów jedynie w wyniku przyjmowania
nieprawidłowej postawy
Leczenie polega na poprawie postawy i profilaktyce
Bóle kręgosłupa - fizykoterapia
Elektroterapia (prądy interferencyjne, TENS, Prądy Träberta, prądy DD, galwanizacja, jonoforeza)
Laseroterapia (Laser klasyczny: punktowy, skaner, laser wysokoenergetyczny: HILT-terapia, MLS-terapia)
Magnetoterapia (pole magnetyczne niskiej częstotliwości i wysokiej częstotliwości- TERAPULS), magnetoledoterapia, magnetoledostymulacja
Ultradźwięki i fonoforeza
Ciepłolecznictwo (ciepłe okłady, fango, borowina)
Światłolecznictwo (UV, IR)
Hydroterapia (kąpiele wirowe, z dodatkiem substancji, peloidów)
Masaż (klasyczny, segmentarny, poprzeczny)
Balneoterapia
Ergonomia i
profilaktyka:
Prawidłowa postawa ciała w pracy, podczas
odpoczynku oraz na co dzień
Prawidłowe podnoszenie się z łóżka, krzesła,
podłogi
Prawidłowe wykonywanie czynności dnia
codziennego
Prawidłowe podnoszenie rzeczy z podłogi
Ergonomia i
profilaktyka:
Prawidłowe dźwiganie przedmiotów
Nieprzekraczanie obciążeń możliwych dla
organizmu
Ergonomia miejsca pracy – dobrany fotel, wysokość
biurka, stanowisko komputerowe, itd.
Aktywność ruchowa od lat dziecięcych do późnej
starość
Ergonomia i
profilaktyka:
STANIE
Plecy wyprostowane
Unikanie zbyt długiego
stania w jednej pozycji
Unikanie skłonów przy
wyprostowanych kkd
Częste zmiany pozycji
Obciążanie na zmianę
raz jedną raz drugą kd
Wygodne obuwie
LEŻENIE
Materac dopasowany do naturalnych krzywizn
kręgosłupa
Poduszka ergonomiczna
Unikać materaca lub poduszek nie dających
właściwej podpory dla kręgosłupa
SIEDZENIE
Stopy płasko na podłożu
Unikanie zbyt niskich oraz
zbyt wysokich mebli
Unikania zakładania nogi na
nogę
Kolana na poziomie bioder
Poduszka odciążająca dolny
odcinek kręgosłupa
Ergonomia i
profilaktyka:
CZYNNOŚCI CODZIENNE
Proste plecy,
Unikanie pochylania się nad zlewem/deską do
prasowania/stołem
Oparcie jednej stopy nieco wyżej niż poziom podłoża
Unikanie pochylania się przy wyprostowanych kkd(np. podczas sprzątania czy odkurzania)
Unikanie podnoszenia ciężkich przedmiotów powyżej
ramion
PROWADZENIE AUTA
Unikanie zbyt bliskiego lub
zbyt dalekiego siedzenia przy
kierownicy
Utrzymanie prawidłowej
pozycji jak przy siadzie,
Kierownica trzymana oburącz
Kolana na poziomie bioder
Poduszka odciążająca dolny
odcinek kręgosłupa
PRACA PRZY
KOMPUTERZE
Utrzymanie prawidłowej
pozycji jak przy siadzie,
Unikanie niedbałego
siedzenia, pochylania
zbytniego po przodu
Ergonomiczne pomoce:
myszka, klawiatura,
podnóżek, poduszka pod
lędźwie
Prawidłowe oświetlenie
stanowiska pracy
Bóle kręgosłupa – zaopatrzenie
rehabilitacyjne
Brak dowodów naukowych EBM na skuteczność działania ortoz tułowia (odcinka lędźwiowego). W praktyce klinicznej stosowana jest zasada minimalizacji wskazań do zastosowania zaopatrzenia rehabilitacyjnego w zespołach bólów krzyża. Występuje podejście negujące sznurówki lędźwiowe, które osłabiają gorset mięśniowy i zmniejszają skuteczność kinezyterapii. Jednakże odpowiednio dobrana ortoza może poprawiać komfort pacjenta oraz jego stan ogólny.
Ortozy kręgosłupa szyjnego – powodują osłabienie mm szyi. W przypadku urazu typu wiplash nie jest zalecane noszenie kołnierzy powyżej 2 tygodni.
Bóle kręgosłupa
„Nasza nieporadność w leczeniu tego zespołu jest
przerażająca. Zamieszanie, jakie bóle krzyża wywołują
w społeczeństwie i wśród lekarzy, jest większe niż
powodowane wszystkimi innymi chorobami razem
wziętymi”
Raymond Million
Bóle kręgosłupa
Przykładowe ćwiczenia
Zaopatrzenie
rehabilitacyjne.
Amputacje
i zaprotezowanie.
Literatura:
1. Kiwerski J., „Rehabilitacja medyczna”, PZWL, 2005
2. Kwolek A.,„Rehabilitacja medyczna”, PZWL, 2012
3. Kruczyński J., Szulc A., Wiktora Degi Ortopedia i Rehabilitacja, PZWL Warszawa, 2015
4. Marciniak W., Szulc A. „Wiktora Degi Ortopedia i Rehabilitacja”, PZWL, 2012
5. Gieremek K. (red.), „wyroby medyczne i zaopatrzenie indywidualne”, Warszawa, PZWL,2016
6. Przeździak B., Nyka W., „Zastosowanie kliniczne protez, ortoz i środków pomocniczych”, Wydawnictwo Via Medica, Gdańsk, 2008
Proteza:
uzupełnienie brakującej (usuniętej lub niewykształconej)
struktury ciała
Ortoza:
urządzenie kompensujące dysfunkcję układu sensomotorycznego (Wooldridge 1972)
indywidualnie dopasowane urządzenie pod kątem
dysfunkcji narządu ruchu
Stabilizujące
Korekcyjne
Odciążające
Unieruchamiające
(Dynamiczne
Redresyjne)
Zaopatrzenie pomocnicze:
Urządzenie dobrane pod kątem dysfunkcji
narządu ruchu spełniające swą rolę
w mechanizmie innym niż
stabilizacja, korekcja ustawienia
elementów narządu ruchu
Zaopatrzenie rehabilitacyjne
-definicje:
Amputacje - przyczyny
Choroby naczyń obwodowych – 90% chorych w wieku 50-75 rż.
Urazy – głównie u młodych
Oparzenia
Odmrożenia
Infekcje
Przyczyny onkologiczne (osteosarcoma – najczęstszy
nowotwórpierwotny kości)
Amputacje u dzieci – przyczyny wrodzone ponad połowę
AMPUTACJE NACZYNIOWE
INNE AMPUTACJE
Poziomy amputacji
Marciniak W., Szulc A. „Wiktora Degi Ortopedia i Rehabilitacja”, PZWL, 2012
Staw
Choparta** Staw skokowo-
piętowo-łódkowy i
piętowo-sześcienny
Callandera
Syme`a
Budowa protezy
Staw kolanowy
Elementy
modularne
Stopa
protezowanajczęściej SACH
Lej protezowy: -podciśnieniowy lub
pełnokontaktowy
Proteza uda Proteza podudzia
Typy leja:
PTS,
PTB lub
KMB
Typy leja:
czworokątny
lub podłużno-
owalny
Fizjoterapia po amputacji - etapy
przed zaprotezowaniem
po zaprotezowaniu
– proteza tymczasowa
po zaprotezowaniu –
proteza definitywna
Fizjoterapia przed
zaprotezowaniem
Przygotowanie do chodu w protezie:
zapobieganie przykurczom
Pozycje ułożeniowe – leżenie na brzuchu
Ćw. czynne w pełnym zakresie ruchu i bierne
Ćw. kontralateralne
Ćw. wzmacniające mięśnie kk oraz tułowia
Ćwiczenia mięśni brzucha i grzbietu odpowiadające za kontrolę tułowia
Przygotowanie obręczy barkowej do częściowego przyjęcia obciążeń
(w szczególności wzmocnienia wymagają: stabilizatory barku, przywodziciele, depresory łopatki, prostowniki łokcia, stabilizatory nadgarstka, krótkie mięśnie ręki odpowiadające za silny chwyt)
Ćw. Czynne z oporem – dynamiczne – w pozycjach izolowanych
Ćwiczenia ogólnousprawniające
Trening wytrzymałościowy
Przygotowanie do zaprotezowania:
Bandażowanie kikuta
Masaż i mobilizacje blizny
Hartowanie kikuta: przygotowanie do ucisku Szczotkowanie kikuta (masaże wirowe, kąpiele naprzemienne)
Zapobieganie obrzękom: masaż, fizykoterapia
Higiena kikuta
Ćw. izometryczne i kontralateralne
Ćw. izometryczne
Ćw. wzmacniające mięśnie
prostowniki biodra , m.
czworogłowego i mm
kulszowo-goleniowych,
mm. antagonistyczne do
przykurczonych (w
amputacja ch podudzia –
m. czworogłowy uda i mm
pośladkowe wybiórczo, w
amputacja uda – mięśnie
prostowniki,
przywodziciele stawu
biodrowego i rotatory
wewnętrzne)
Ćwiczenia rozciągające
ćwiczenia dla
nieamputowanych mięśni
kikuta
Nauka napinania
naprzemiennych grup
mięśniowych
Fizjoterapia po
zaprotezowaniu – proteza
tymczasowa
Wczesna pionizacja i reedukację chodu
(poręcze, balkonik, kule) chód po płaskich
powierzchniach, stopniowo zwiększając
dystans do przejścia, w późniejszych etapach
ćwiczymy chód odstawno-dostawny w bok,
chód w tył, zmiany pozycji, np. siadanie,
wstawanie, kładzenie się, podnoszenie się,
nauka bezpiecznego padania i podnoszenia
się, szybkie zwroty oraz chód po schodach.
Ćwiczenia równoważne, na gąbkach,
krążkach sensomotorycznych lub na torach
przeszkód
Trening wytrzymałościowy (np. ergometr,
rower, oritrek)
Przygotowanie do chodu w
protezie:
Nauka zakładania i zdejmowania
protezy
Ćwiczenia w zakładaniu i
zdejmowaniu protezy
Nauka odciążania, przenoszenia i
blokowania protezy
Ćw. Równoważne
Ćw. ogólnokondycyjne
Chód
Doskonalenie pełnosprawnego chodu w
protezie:
Poprawa sprawności chodu, doskonalenie
chodu
Chód z pełnym obciążaniem kończyny
(różne tempo chodu)
Chód w różnym tempie, zmiana tempa i
kierunku, nagłe zatrzymywanie się i
ruszanie
Chód po schodach, pokonywanie
przeszkód, chód po terenie, korzystanie
ze środków lokomocji
Gry i zabawy, sport
Pełne opanowanie sprawnego
chodu w protezie:
Poprawa parametrów chodu
Poprawa technicznych
parametrów protezy (w razie
potrzeby)
Eliminowanie błędów i
nieprawidłowości chodu w
protezie
Poprawa sprawności ogólnej
Fizjoterapia po zaprotezowaniu
– proteza definitywna
Bóle fantomowe
Ból w części ciała, która została amputowana lub nigdy nie była rozwinięta
Czynniki ryzyka: ból kikuta przed operacją, amputacja kkd, obustronna amputacja, lęk, depresja, wiek starszy, brak korzystania z protezy
Ból fantomowe pogarszają jakość życia, dystans chodu i wydolność
Leczenie:
Farmakoterapia:
amitryptylina, gabapentyna, kapsaicyna, kalcytonina, karbamazepina, propranolol, klonazepam
Fizykoterapia:
oklepywanie, masaż, masaż wibracyjny, TENS
Psychoterapia
Inne:
Blokady, wycięcie nerwiaka, wtórna mioplastyka, sympatektomia, stymulacja rdzenia kręgowego
Ortozy kończyn górnych -
podział SEWHO – Shoulder Elbow Wirst Hand Orthoses
Aparaty i szyny odwodzące, temblaki, kamizelki ortopedyczne
HFO – Humeral Fracture Orthoses
krótkie, możliwość ruchu łokciem, nadgarstkiem i ręką
EWHO - Elbow Wirst Hand Orthoses
obejmujące łokieć, nadgarstek, rękę, stabilizatory
EO - Elbow Orthoses
opaska, stabilizator łokcia
WHO- Wirst Hand Orthoses
szyny, łuski, stabilizatory
WHFO - Wirst Hand Finger Orthoses
szyny dynamiczne, szyny progresywne
HO - Hand Orthoses
Aparat Campa, Aparat Lamba, Aparat Cabenera, Aparat Stacka
Ortozy kończyn dolnych -
podział HpO- Hip Orthoses
Szyna Thomasa, szyna Atlanta, aparat SWASH
HKAFO- Hip Knee Ankle Foot Orthoses
Aparat do pionizacji HKAFO
KO- Knee Orthoses
Stabilizatory kolana, opaski
KAFO- Knee Ankle Foot Orthoses
Letor, ortezy szynowo-opaskowe
AFO- Ankle Foot Orthoses
Łuski stopowo podudziowe
SMO – Supramalleolar Orthoses
Stopowo-skokowe, wkładki korytkowe
FO - Foot Orthoses
Wkładki, buty ortopedyczne
Złamanie kręgosłupa
bez objawów korzeniowych
zaopatrzenie rehabilitacyjne
– ortozy stabilizujące
Stabilizacja kręgosłupa w zależności od poziomu uszkodzenia:
Odcinek C – kołnierz Philadelfia (zwany w Polsce Campa), Florida,
Górny odcinek C – ortoza czaszkowa „halo”
Odcinek C/Th – ortoza półgorsetowa sztywna Philadelfia, ortoza szyjna
pólgorsetowa („kołnierz katowicki”)
Odcinke Th6-L3 - gorset Jevetta
Powyżej Th6 – gorset typu Blounta z Milwaukee
Poniżej L3 – sznurówka Hohmana lub Wiliamsa
Endoprotezoplastyka stawów
EP BIODRA EP KOLANA
ułożeniezgięcie biodra 200, odwiedzenie 200 zgięcie kolana 5 - 100, zgięcie biodra 20 - 250
Pozycje po
operacji
Leżenie na plecach 15 st. odwiedzenie kończyny
operowanej (w pozycji zerowej - bez rotacji),
zabezpieczenie derotacyjne, pełny wyprost st. Kolanowych
Leżenie na boku nieoperowanym (po usunięciu drenów)
odwiedzenie kończyny operowanej (udo i goleń)
Leżenie na boku operowanym po 2 miesiącach (za zgodą
operatora)
Leżenie na plecach gdy pełny wyprost kolana (1 miesiąc)
Leżenie na boku nieoperowanym (po usunięciu drenów)
kończyna operowana uniesiona (dla zapewnienia równego
ułożenia kolana)
Chód o
kulach
łokciowych
wyrównanie długości kkd poprzez zastosowanie korka pod
piętę
Początkowo chód trójtaktowy, potem czterotaktowy
naprzemienny
Kule łokciowe:
2 kule do 6-8 tygodni
1 kula (po stronie zdrowej) do 3 m-cy
chód o kulach, gdy pacjent kontroluje kolano w wyproście i
podparciu
Początkowo chód trójtaktowy, potem czterotaktowy
naprzemienny
Kule łokciowe:
od 2 tygodnia po operacji gdy zgięcie 60-900 i pełny wyprost
2 kule do 6 tygodni
1 kula (po stronie zdrowej) do 12 tygodni
Chód bez kul nie występuje ból przy obciążeniu,
dobra siła mięśni (nie ma objawu Duchenna),
prawidłowy stereotyp ruchu
nie występuje ból przy obciążeniu
dobra siła mięśni: prostowników, zginaczy, zew. mm. uda
pełny czynny wyprost
Należy
unikać
zbyt długiego stania
gwałtownych ruchów
ruchów rotacyjnych biodra
wykonywania zajęć związanych z ryzykiem upadku lub
utraty równowagi (np. jazda na rowerze, wchodzenie po
drabinie, praca z wyciągniętymi rękami)
zakładania nogi na nogę w pozycji siedzącej
przywiedzenia biodra
zgięcia biodra powyżej 90 st.
siadania na zbyt niskich meblach
klękania
głębokich przysiadów
wykonywania gwałtownych skrętów (w staniu i wchodzeniu)
pozycji prowokujących nieprawidłowe ustawienie kolana lub
stopy
Rehabilitacja
reumatologiczna
Literatura:1. Kiwerski J., „Rehabilitacja medyczna”, PZWL, Warszawa, 2005
2. Kwolek A., „Rehabilitacja medyczna”, PZWL, Warszawa, 2012
3. Księżopolska-Orłowska K., „Fizjoterapia w reumatologii”, PZWL, Warszawa, 2013
RZS
Postępujący przebieg choroby prowadzący do trwałego kalectwa
Stałym objawem choroby jest ból o różnym nasileniu
Zmianami objętych jest wiele różnych odcinków narządu ruchu
Uszkodzenia w chorobie dotyczą różnych elementów narządu
ruchu: więzadeł, mięśni, kości i chrząstki
Problemy natury psychicznej (akceptacja choroby, integracja
społeczna)
4 - stopniowa skala Seyfrieda
Stopień
deformacji
stawu
Opis Rodzaje ćwiczeń
I badany wykonuje ruch z
obciążeniem kończyny płynnie, w
pełnym zakresie
Ćwiczenia oporowe (1/2 max oporu
zdrowej kk)
Spacery
W razie potrzeby kule/laska
II badany wykonuje ruch w pełnym
zakresie, niewielkie obciążenie
powoduje ból
Ćwiczenia czynne wolne
Ćwiczenia czynne w odciążeniu z
oporem
Odciążenie bolesnej kd kula/laską
III badany wykonuje ruch w
odciążeniu płynnie, bez odciążenia
ruch wykonywany jest powoli,
„skokami”
Ćwiczenia czynne w odciążeniu
(możliwy opór poniżej 1 kg)
Odciążenie laską/kulą
IV badany nie jest w stanie wykonać
ruchu czynnego, w warunkach
odciążenia ruch wykonywany jest w
zakresie mniejszym od biernego
zakresu ruchu w danym stawie.
Ćwiczenia czynno-bierne
Ćwiczenia wspomagane
Ćwiczenia izometryczne
Odciążenie laską/kulą
RZS najczęstsze deformacje stawów
90% pacjentów ma deformacje ręki, najczęstsze z
nich:
Ulnaryzacja palców
(odwiedzenie łokciowe)
Palce typu butonierka
(stawy kciuka – palec typu kaczy dziób, kciuk
autostopowicza)
Palce typu łabędzia szyja
Podwichnięcie dłoniowe nadgarstka
Podwichnięcie w stawach śródręczno-
paliczkowych
RZS najczęstsze deformacje stawów
Najczęstsze zniekształcenia innych stawów:
Staw biodrowy
Przykurcz w zgięciu, przywiedzeniu, rotacji zewnętrznej
Pierwszy objaw zmian destrukcyjnych – ból przy wchodzeniu po schodach
Staw kolanowy
Przykurcz w zgięciu, koślawości i rotacji wewnętrznej – tzw. triada reumatologiczna
Pierwszy objaw zmian destrukcyjnych – ból przy schodzeniu po schodach
Staw skokowy
Stopa płasko-koślawa
Staw ramienny
Przykurcz w przywiedzeniu i rotacji wewnętrznej
Staw łokciowy
Przykurcz zgięciowy
Kręgosłup
Połączenie głowowo-szyjne – niestabilność lub podwichnięcie C1-C2
Staw skroniowo-żuchwowy
RZS
niestabilność C1/C2
Zmiany w odcinku C kegosłupa stwierdzane u
50% pacjentów z RZS
Podwichnięcie C1/C2 z pionowym przemieszczeniem zęba obrotnika (dogłowowe osadzenie, wklinowanie szczytowo-obrotowe)
Zmiany w obrębie więzadła poprzecznego kręgu szczytowego, jego rozluźnienie, erozja zęba kręgu obrotowego
Odległość C1-C2
dorośli 3 mm,
dzieci 6mm (5 mm)
/ale w MIZS brak niestabilności, może występować w Z. Downa/
Rtg czynnościowe kręgosłupa C w projekcji bocznej
Leczenie operacyjne:
stabilizacja potyliczno-kręgowa
Fizjoterapia w RZS
pozycje ułożeniowe
ćwiczenia bierne
ćwiczenia izometryczne
ćwiczenia samowspomagane
ćwiczenia czynne stawów nie
zajętych procesem
ćwiczenia oddechowe
fizykoterapia – masaż delikatny,
krioterapia, zimne okłady
stopniowa pionizacja, nauka chodu
techniki tkanek miękkich – pełna ruchomość w
stawach
ćwiczenia w odciążeniu
ćwiczenia w odciążeniu z oporem dawkowanym
- wzmocnienie osłabionych mięśni
fizykoterapia - krioterapia, jonoforezy –
działanie przeciwbólowe
fizykoterapia - masaż, lampy sollux, bioptron -
rozluźnienie
próba uzyskania stanu
funkcjonalnego sprzed
rzutu choroby,
wyrobienie
mechanizmów
kompensacji i
adaptacji
Okres ostry choroby Okres podostry choroby Okres remisji
Skala deformacji stawów rąk
według SeyfriedaCzynna
korekcja
Bierna
korekcja
Czynne
utrzymanie
Bierne
utrzymanie
Leczenie
1 + + + + Ćw. czynne (utrzymanie zakresu ruchu i siły
mm)
Instruktaż zagrożeń deformacjami
2 - + + + Ćw. czynne (utrzymanie zakresu ruchu i siły
mm)
Edukacja chorego (czynności dnia codziennego)
Ortezy
3 - + - +
(orteza)
Ćw. czynne (utrzymanie maksymalnego zakresu
ruchu, poprawa ruchomości i i siły mm)
Edukacja chorego (środki pomocnicze, czynności
dnia codziennego, szkolenie rodzin)
Ortezy
Operacja
4 - - - - Ćw. czynne (zwiększające możliwości otwarcia
ręki oraz siłę chwytu)
Kompensacja zewnętrzna (samoobsługa,
dostosowanie uchwytów narzędzi)
Operacja
Fizjoterapia w RZS
Deformacje typu łabędzia szyjna – układanie ręki na
walcu, na brzegu stołu
Deformacja typu butonierka – układanie złożonych rąk
między kolanami
Ortozy korygujące, np. szyna Stacka, aparat Capenera
Skala deformacji stawów stóp
według Seyfrieda
Czynna
korekcja pod
obciążeniem
Bierna
korekcja w
odciążeniu
Deformacja
utrwalona
Leczenie
1 + + -Ćw. w pełnym obciążeniu w pozycji stojącej
(stymulacja głowy I śródstopia, ćw. na poduszcze
sensorycznej, ćw. z taśmą Thera-Band)
Fizykoterapia: krioterapia, magnetoterapia, laser,
jonoforeza
Kinesjotaping
2 - + -Ćw. w pozycji siedzącej, np. „krótka stopa” (nauka
prawidłowego obciążania 3 punktów podparcia, na
piłeczkach, na podłożu niestabilnym)
Mobilizacja stawów
Wkładka korekcyjna
Kinesjotaping (korekcja koślawego ustawienia
pięty)
3 - - +Obuwie ortopedyczne ze sztywną, wysoką
cholewką i miękką wkładką odciążającą miejsca
bolesne
Program usprawniania zależy od aktywności i stopnia
zaawansowania choroby
Ogólne zasady ćwiczeń:
Zachowujące prawidłową ruchomość stawową i
poprawiające ją
Rozluźnienie mm przykręgosłupowych, piersiowych,
zginaczy bioder
Wzmocnienie mm grzbietu, brzucha i prostowników uda
Ćwiczenia oddechowe
Fizjoterapia w ZZSK
Fizjoterapia w ZZSK
Pozycje ułożeniowe
Ułożenie w kresie ostrym: na plecach na
twardym materacu, mała poduszka pod
głowę, twardy wałek pod lędźwie, kkg i
kkd wyprostowane
Zimne okłady, krioterapia oraz jonoforeza
z lekiem przeciwbólowym
Ćw. oddechowe
Ćwiczenia czynne w odciążeniu w pełnym
zakresie
Ćwiczenia oddechowe czynne
Ćwiczenia izometryczne
Ćwiczenia czynne wolne (stopniowe
zwiększanie liczby powtórzeń)
Ćwiczenia czynne wolne z niewielkim
obciążeniem lub czynne w odciążeniu z
dawkowanym oporem (cel – zwiększenie
siły mm)
Ćwiczenia w pełnym zakresie ruchu,
w tym ćwiczenia w odciążeniu i
podwieszeniu całkowitym
Ćw. oddechowe, też z oporem, z
zastosowaniem PNF, Thera-Band
Ćw. wzmacniające siłę mm
pośladkowych, brzucha i grzbietu
(czynności dnia codziennego)
ćw. wytrzymałościowe – poprawa
wydolności krążeniowo-oddechowej
sport rekreacyjny
Okres ostry choroby Okres podostry choroby Okres przewlekły choroby
Fizykoterapia
krioterapia ogólnoustrojowa i miejscowa, ultradźwięki , jonoforeza z NLPZ,
elektroterapia – prądy DD, TENS, masaż, hydroterapia
Całkowite odciążenie, w
podwieszeniu w pozycjach leżenia
na plecach i na boku
Ćwiczenia w wodzie
Ćw. oddechowe czynne i oporowe
– utrzymanie żebrowego i
żebrowo-przeponowego toru
oddychania
Okresowe leżenie na brzuchu –
zapobieganie pogłębieniu się
zgięcia sylwetki
Sport rekreacyjny
Ćwiczenia redresyjne,
wyciągi st. biodrowych i
kolanowych
Wzmocnienie mięśni osłabionych, w
tym ćwiczenia z Thera-Band
Ćw. rozluźniające mm przykurczone
lub nadmiernie napięte – PIR
Ćw. samowspomagane na zasadach
autoredresji
Ćw. równoważne
Sport rekreacyjny
Przeciwwskazania do
redresji:
Ostry stan zapalny
Ciężki stan ogólny
Znaczne odwapnienie kości –
osteoporoza
Kostne usztywnienie stawu
Przeciwwskazane
dyscypliny sportu:Jazda konna
Wioślarstwo
Sporty kontaktowe
Zajęcia z długotrwałym
przebywaniem w pozycji
siedzącej – sprzyja tworzeniu
deformacji
Fizjoterapia w ZZSK
Okres
wczesnych
zmian ZZSK Okres zaawansowany
choroby
Rehabilitacja
neurologiczna
Literatura:
1. Kiwerski J., „Rehabilitacja medyczna”, PZWL, 2005
2. Kwolek A., „Rehabilitacja medyczna”, PZWL, 2012
3. Marciniak W., Szulc A. „Wiktora Degi Ortopedia i Rehabilitacja”, PZWL, 2012
4. Nowotny J. „Podstawy fizjoterapii”, Wydawnictwo KASPER, 2004
5. Przeździak B., Nyka W. „Zastosowanie kliniencze protez, ortez i środków pomocniczych”, VIA Medica, 2008
PNF (Proprioceptive
Neuromuscular Facilitation) Metoda proprioceptywnego torowania (ułatwiania)
Początek - 1946 r w kalifornijskim Centrum Rehabilitacji Fundacji Kaisera przez czeskiego neurofizjologa Hermana Kabata i fizjoterapeutkę Voss. Udoskonalona później przez Knott i Viela
Podstawą metody są złożone wzorce ruchowe: dla kkg, kkd, szyi i głowy.
Oparta na czasowym i przestrzennym sumowaniu bodźców (wieloosiowe i wielopłaszczyznowe, powtarzane ruchy diagonalne kończyn aktywizujące wszystkie stawy)
Powtarzanie ruchu i stymulacja propioceptywna odtwarzają prawidłowy proces uczenia się ruchu
PNF (Proprioceptive
Neuromuscular Facilitation)
Elementy ćwiczeń zawierają: pozycja wyjściowa, kierunek ruchu, rozciągnięcie mięśni, ciąg, nacisk, wzmocnienie aktywności mięśni z wykorzystaniem mechanizmów odruchowych, opór, chwyt oraz kolejność pracy mięśni.
Stosowane są: opór bezpośredni, powtarzane skurcze, zwroty (zmiana kierunku ruchu na przeciwny), rytmiczna stabilizacja.
Praca nad funkcją - sytuacje zadaniowe - torowanie ruchu poprzez aktywizację silniejszych funkcjonalnie jednostek i włączenie słabszych mięśni
Wykorzystuje także techniki rozluźniające.
Normalizacja napięcia mięśniowego odpowiadającego za prawidłową postawę i prawidłowy wzorzec ruchowy.
Techniki hamujące patologiczne wzorce ruchowe i przywracające reakcje fizjologiczne przy unormowaniu napięcia mięśniowego.
Poziom uszkodzenia RK
a możliwości funkcjonalne: Poziom
uszkodzeniaZakres porażeń Możliwości adaptacyjne Zaopatrzenie rehabilitacyjne
C1-C3 mm szyi, tułowia, kkg i
kkd
Brak oddechu
Brak możliwości ruchowych, pełna
zależność
Łóżko
Respirator (przepona unerwiana z C4)
C4 mm szyi, tułowia, kkg i
kkd (obecny ruch
unoszenia barków)
Brak możliwości ruchowych, pełna
zależność, siedzenie tylko po
ustabilizowaniu biernym
Łóżko
Wózek z podparciem głowy
Wózek elektryczny sterowany językiem
C7 mm tułowia i kkd
(zachowana funkcja kkg z
wyjątkiem ręki)
Adaptacja do wózka
Chwyt trikowy (zgubny)
Wózek sterowany ręcznie, dopasowane ciągi
Indywidualny sprzęt pionizujący
Th4 Dolna część tułowia, kkd Adaptacja do wózka Wózek aktywny
Parapodium
Egzoszkielet/Lokomat
Th8 Dolna część tułowia, kkd Adaptacja do wózka
Chód „kangurowy”
jw. oraz
Aparaty RGO (do poziomu L2)
LETOR+Kule pachowe/Balkonik wysoki
Samochód na napęd ręczny
Th12 mm miednicy i kkd Adaptacja do wózka
Chód „kangurowy”
Chód naprzemienny
Chód dwu-, trzy- i czterotaktowy
jw.
L2 mm kd Dobra stabilność tułowia
Pełna samodzielność ruchowa
Wózek aktywny
LETOR+Kule pachowe/Balkonik wysoki
Samochód na napęd ręczny
Aparaty szynowo-opaskowe+kule łokciowe
Dziękuję za uwagę
top related