wojewÓdztwo ma£opolskie 2003 - malopolska.pl³dztwo... · 2 opracowano w urzŒdzie...
Post on 28-Feb-2019
221 Views
Preview:
TRANSCRIPT
1
URZ¥D MARSZA£KOWSKIWOJEWÓDZTWA MA£OPOLSKIEGO
WOJEWÓDZTWOMA£OPOLSKIE
2003
Kraków 2004
2
Opracowano w Urzêdzie Marsza³kowskim Województwa Ma³opolskiegopod kierunkiem Janusza Sepio³a — Marsza³ka Województwa Ma³opolskiego
Zespó³ redakcyjny:
Katarzyna Bazyd³o, Joanna Dobrzañska, Maria Domaga³a, Agnieszka Dyga, Wies³aw Fela,Wojciech Gleñ, Alina Handzlik, Andrzej Hy¿y, Beata Janczyk, Maciej Kilijañski,
Pawe³ Knapczyk, Marzena Król, Karolina Laszczak, Dorota Leœniak, Katarzyna Mikrut,Anna M³ynarczyk, Anna Nawrot, Marzena Nowicka, Patrycja Obtu³owicz, Wies³awa Onyszko,
Czes³aw Pater, S³awomir Piróg, Piotr Popik, Micha³ Sapeta, Agnieszka S³obodzian,Artur Strzelczyk, Dariusz Styrna, Anna Szczêch, Ma³gorzata Szl¹zak, Anna Szymacha,
Jakub Szymañski, Marek Tenczyñski, Joanna Urbanowicz,Iwona Zwierzyk – Urz¹d Marsza³kowski
oraz
Pawe³ Kawa — Akademia Ekonomiczna w Krakowie,Boles³aw Domañski — Uniwersytet Jagielloñski
Zespó³ redakcyjny dziêkuje:
Urzêdowi Statystycznemu w Krakowie, Wojewódzkiemu Inspektoratowi Ochrony Œrodowiska, WojewódzkiemuFunduszowi Ochrony Œrodowiska i Gospodarki Wodnej, Ma³opolskiemu Urzêdowi Wojewódzkiemu,Urzêdowi Miasta Krakowa, Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad – Oddzia³ w Krakowie,Wojewódzkiej Komendzie Policji, Komendzie Wojewódzkiej Pañstwowej Stra¿y Po¿arnej, Regionalnej IzbieObrachunkowej, Izbie Skarbowej, Ma³opolskiemu Centrum Zdrowia Publicznego, UniwersytetowiJagielloñskiemu, Akademii Górniczo-Hutniczej, Politechnice Krakowskiej, Akademii Ekonomicznej,Akademii Rolniczej, Akademii Pedagogicznej, Akademii Wychowania Fizycznego, Papieskiej AkademiiTeologicznej, Pañstwowej Wy¿szej Szkole Teatralnej, Akademii Sztuk Piêknych, Akademii Muzycznej, Wy¿szejSzkole Ekonomii i Informatyki w Krakowie, Podhalañskiej Pañstwowej Wy¿szej Szkole Zawodowej w NowymTargu, Wy¿szej Szkole Filozoficzno-Pedagogicznej „Ignatianum”, Wy¿szej Szkole Biznesu – National LouisUniversity, Wy¿szej Szkole Zarz¹dzania i Bankowoœci, Wy¿szej Szkole Przedsiêbiorczoœci i Marketingu
w Chrzanowie
za pomoc w zebraniu materia³ów i konsultacje.
Zdjêcia: archiwum Urzêdu Marsza³kowskiego Województwa Ma³opolskiego
PRZY PUBLIKOWANIU DANYCH RAPORTU „WOJEWÓDZTWO MA£OPOLSKIE 2003” PROSIMY O PODANIE ŹRÓD£A
3
Spis treœci
WSTÊP .............................................................................................................................................. 7
ŒRODOWISKO PRZYRODNICZE .............................................................................................. 9I. Zasoby œrodowiska przyrodniczego ...................................................................................... 11
1. Warunki fizyczno-geograficzne ........................................................................................ 11 2. Obszary chronione ............................................................................................................. 11 3. Surowce mineralne ............................................................................................................ 17
3.1. Zarys budowy geologicznej regionu ......................................................................... 173.2. Surowce mineralne regionu .................................................................................. 17
II. Zagro¿enia i stan œrodowiska przyrodniczego ....................................................................... 21 1. Gospodarka wodno-œciekowa ........................................................................................... 21
1.1. Zu¿ycie wody ............................................................................................................. 211.2. G³ówne Ÿród³a zanieczyszczeñ wód powierzchniowych ....................................... 231.3. Stan zanieczyszczenia wód powierzchniowych ...................................................... 251.4. Ochrona przeciwpowodziowa ................................................................................. 28
2. Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego ................................................................ 30 2.1. Emisja zanieczyszczeñ do powietrza ...................................................................... 30 2.2. Stan zanieczyszczenia powietrza ............................................................................. 32
3. Gospodarka odpadami ...................................................................................................... 33 3.1. Odpady powstaj¹ce w wyniku prowadzonej dzia³alnoœci gospodarczej ............. 33 3.2. Odpady komunalne ................................................................................................. 37
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE ...................................................................................................... 39 I. Ludnoœæ .................................................................................................................................. 41
1. Stan ludnoœci ..................................................................................................................... 412. Ruch naturalny ludnoœci ................................................................................................ 423. Migracje ........................................................................................................................... 444. Struktura wieku ludnoœci ................................................................................................ 465. Wykszta³cenie .................................................................................................................... 486. Źród³a utrzymania ludnoœci ........................................................................................... 51
II. Ochrona zdrowia ................................................................................................................... 531. Finansowanie opieki zdrowotnej ................................................................................... 532. Stan bazy s³u¿by zdrowia ................................................................................................ 54
III. Pomoc spo³eczna .................................................................................................................... 591. Korzystaj¹cy z pomocy spo³ecznej ................................................................................. 592. Œrodki finansowe ............................................................................................................ 633. Zasoby instytucjonalne pomocy spo³ecznej ................................................................. 654. Kadra pomocy spo³ecznej .............................................................................................. 675. Zró¿nicowanie problemów spo³ecznych w powiatach województwa ma³opolskiego 68
IV. Oœwiata i wychowanie ............................................................................................................ 701. Finansowanie oœwiaty ..................................................................................................... 70
Spis treœci
4
2. Baza materialna ............................................................................................................... 713. Uczniowie ......................................................................................................................... 764. Kadra nauczycielska ....................................................................................................... 76
V. Nauka ................................................................................................................................... 781. Szko³y wy¿sze w Ma³opolsce ....................................................................................... 782. Studenci szkó³ wy¿szych .............................................................................................. 793. Kadra naukowo-dydaktyczna ...................................................................................... 854. Programy badawcze i edukacyjne ............................................................................... 865. Baza socjalna uczelni ma³opolskich ........................................................................... 876. Najwa¿niejsze inwestycje i remonty ........................................................................... 88
VI. Kultura ................................................................................................................................. 951. Finansowanie kultury .................................................................................................. 952. ¯ycie kulturalne ........................................................................................................... 983. Baza materialna ........................................................................................................... 105
VII. Sport ...................................................................................................................................... 1121. Finansowanie sportu .................................................................................................... 1122. Organizacja kultury fizycznej ...................................................................................... 1153. Wydarzenia sportowe .................................................................................................. 1174. Baza sportowa .............................................................................................................. 120
VIII. Bezpieczeñstwo publiczne .................................................................................................. 1241. Zagro¿enie przestêpczoœci¹ ......................................................................................... 1242. Bezpieczeñstwo w ruchu drogowym ........................................................................... 1253. Ochrona przeciwpo¿arowa i zagro¿enie po¿arowe .................................................. 125
GOSPODARKA ............................................................................................................................... 129I. Rynek pracy .......................................................................................................................... 131
1. Pracuj¹cy ........................................................................................................................ 1312. Bezrobocie rejestrowane .............................................................................................. 132
2.1. Poziom bezrobocia .............................................................................................. 132 2.2. Struktura bezrobotnych ...................................................................................... 135
II. Ma³e i œrednie przedsiêbiorstwa ........................................................................................ 138 III. Rolnictwo ............................................................................................................................. 143
1. Uwarunkowania rozwoju rolnictwa .......................................................................... 143 1.1. Warunki przyrodnicze ......................................................................................... 143 1.2. U¿ytkowanie gruntów i ich struktura w³asnoœciowa ........................................ 143 1.3. Struktura agrarna ................................................................................................ 144 1.4. Pracuj¹cy w rolnictwie ......................................................................................... 146 1.5. Grupy producenckie ............................................................................................ 146
2. Produkcja rolna ........................................................................................................... 147 2.1. Produkcja roœlinna ........................................................................................... 147 2.2. Produkcja zwierzêca ......................................................................................... 151
3. Rolnictwo ekologiczne ................................................................................................ 152IV. Przemys³ .............................................................................................................................. 154
1. Przemys³ Ma³opolski na tle kraju ............................................................................. 154
Spis treœci
5
2. Liczba podmiotów przemys³owych oraz rozmieszczenie przestrzenne poszcze-gólnych rodzajów dzia³alnoœci .................................................................................. 160
3. Zatrudnienie w przemyœle ......................................................................................... 1614. Wyniki ekonomiczne przemys³u ............................................................................... 1645. Inwestycje w przemyœle ............................................................................................. 1676. Najwiêksze przedsiêbiorstwa przemys³owe ............................................................. 169
V. Budownictwo ........................................................................................................................ 173 1. Struktura i produkcja przedsiêbiorstw budowlano-monta¿owych .......................... 173 2. Produkcja budowlano-monta¿owa ............................................................................. 175 3. Zatrudnienie i wynagrodzenie .................................................................................... 175 4. Finanse przedsiêbiorstw budowlanych ...................................................................... 176
VI. Budownictwo mieszkaniowe ............................................................................................. 179 1. Zasoby mieszkaniowe ................................................................................................. 179 2. Mieszkania oddane do u¿ytku .................................................................................... 180
VII. Sektor finansowy ................................................................................................................ 183 1. Bankowoœæ komercyjna ............................................................................................... 183 2. Bankowoœæ spó³dzielcza .............................................................................................. 184 3. Zak³ady ubezpieczeñ .................................................................................................... 186 4. Firmy leasingowe ......................................................................................................... 186 5. Biura maklerskie ......................................................................................................... 187 6. Niebankowe instytucje kredytowo-po¿yczkowe ........................................................ 188 7. Zatrudnienie w sektorze finansowym Ma³opolski .................................................... 189
VIII. Handel i gastronomia ......................................................................................................... 190 1. Handel .......................................................................................................................... 190
1.1. Sieæ handlowa .................................................................................................... 190 1.2. Sprzeda¿ detaliczna ........................................................................................... 192 1.3. Sprzeda¿ hurtowa .............................................................................................. 193 1.4. Magazyny handlowe i targowiska .................................................................... 193
2. Gastronomia ................................................................................................................. 194 IX. Turystyka ............................................................................................................................ 195
1. Ruch turystyczny w Ma³opolsce ................................................................................. 195 2. Baza noclegowa Ma³opolski ....................................................................................... 196 3. Szlaki turystyczne w Ma³opolsce ................................................................................ 202 4. Us³ugi turystyczne, piloci i przewodnicy turystyczni ................................................. 203
ŒRODOWISKO GOSPODARCZE .............................................................................................. 205I. Baza podatkowa .................................................................................................................. 207
II. Bud¿ety jednostek samorz¹du terytorialnego .................................................................. 208 1. Bud¿ety gmin ............................................................................................................... 214 2. Bud¿ety powiatów ........................................................................................................ 235 3. Bud¿ety miast na prawach powiatu ........................................................................... 238 4. Bud¿et województwa ma³opolskiego ......................................................................... 239
III. Fundusze celowe i programy pomocowe .......................................................................... 243 1. Fundusze celowe .......................................................................................................... 243
Spis treœci
6
1.1. Wojewódzki Fundusz Ochrony Œrodowiska i Gospodarki Wodnej .............. 243 1.2. Wojewódzki Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych ............................................ 247 1.3. Wojewódzki Fundusz Gospodarki Zasobem Geodezyjnym i Kartograficznym 248
2. Programy pomocowe ................................................................................................... 250IV. Inwestycje zagraniczne ........................................................................................................ 259
1. Struktura inwestycji zagranicznych ............................................................................ 2592. G³ówni inwestorzy wed³ug sektorów ......................................................................... 2623. Rozmieszczenie inwestycji w regionie ....................................................................... 2644. Inwestycje zagraniczne w pierwszej po³owie 2004 roku ........................................... 265
V. Instytucje dla rozwoju ......................................................................................................... 2661. Integracja i wspó³praca ze œrodowiskiem gospodarczym ......................................... 2662. Instytucje otoczenia biznesu ........................................................................................ 267
2.1. Agencje i fundacje rozwoju regionalnego i lokalnego .................................. 267 2.2. Izby i stowarzyszenia gospodarcze .................................................................. 271 2.3. Inne instytucje otoczenia biznesu .................................................................... 274
3. Wojewódzka informacja i poradnictwo zawodowe ................................................... 2764. Wybrane formy promocji gospodarczej ..................................................................... 278
4.1. Targi w województwie ma³opolskim ................................................................. 278 4.2. Konkursy promocyjne ....................................................................................... 279
VI. Wspó³praca miêdzynarodowa, integracja europejska i marketing województwa ........ 2831. Formy wspó³pracy miêdzynarodowej województwa .................................................. 2832. Wspó³praca miêdzyregionalna — zrealizowane projekty ........................................ 2833. Wspó³praca w ramach organizacji miêdzynarodowych ............................................ 2844. Integracja europejska ................................................................................................... 2855. Marketing województwa .............................................................................................. 286
SYSTEMY TECHNICZNE ............................................................................................................ 2 89I. Transport i komunikacja .......................................................................................................... 291
1. Transport drogowy ........................................................................................................ 2912. Autobusowa komunikacja zbiorowa ............................................................................ 2963. Transport kolejowy ...................................................................................................... 2964. Transport lotniczy .......................................................................................................... 298
II. Infrastruktura energetyczna .............................................................................................. 3011. System energetyczny, gazowniczy oraz niekonwencjonalne Ÿród³a energii ........... 3012. Zaopatrzenie w energiê elektryczn¹ i gaz ................................................................... 303
III. Infrastruktura sanitarna ....................................................................................................... 3091. Wodoci¹gi .................................................................................................................... 3092. Kanalizacje .................................................................................................................. 311
ANEKS ............................................................................................................................................. 315I. Profil polityczny .................................................................................................................. 317
II. Pozycja Ma³opolski na tle innych województw ................................................................. 322 III. Przyk³adowe inwestycje zrealizowane w województwie ma³opolskim w 2003 roku ..... 325IV. Zró¿nicowanie przestrzenne procesów spo³eczno-gospodarczych ................................ 333
Spis treœci
7
Mam przyjemnoœæ przekazaæ w Pañstwa rêce kolejne, czwarte wydanie raportu o sytuacjispo³eczno-gospodarczej województwa — „Województwo Ma³opolskie 2003”, przygotowywanecorocznie przez Urz¹d Marsza³kowski Województwa Ma³opolskiego.
Struktura tegorocznego raportu nie odbiega zasadniczo od poprzednich wydañ, co ma na celuumo¿liwienie przedstawienia pewnych tendencji i zjawisk w d³u¿szej perspektywie czasowej. Mamnadziejê, ¿e oka¿e siê to szczególnie przydatne w pracach nad tworzeniem dokumentów programo-wych zwi¹zanych z rozwojem naszego regionu, szczególnie przy rozpoczynaj¹cych siê pracach nad now¹strategi¹ województwa oraz w póŸniejszym terminie — przy tworzeniu programów operacyjnychdotycz¹cych wykorzystania funduszy unijnych.
W czêœci kolorowej zamieszczone zosta³y zdjêcia przyk³adowych inwestycji zrealizowanychw województwie oraz mapy przedstawiaj¹ce zró¿nicowanie przestrzenne procesów spo³eczno--gospodarczych. W zwi¹zku z d³ugotrwa³ym procesem opracowywania wyników Spisu Powszechnegonie by³o mo¿liwoœci zamieszczenia wszystkich danych w zesz³orocznym raporcie. Tak wiêc obok mapprzedstawiaj¹cych wskaŸniki w 2003 roku postanowiliœmy zamieœciæ równie¿ dane ze Spisu pomimo,i¿ obejmuj¹ rok 2002, ze wzglêdu na rzadkoœæ przeprowadzania i publikacji tych badañ.
Dotychczasowa forma raportu spotyka³a siê z przychylnymi Pañstwa opiniami. Chcia³bymjednak, aby publikacja w jak najwiêkszym stopniu odpowiada³a Pañstwa oczekiwaniom. W tym celuprzygotowana zosta³a ankieta, której wyniki pomog¹ nam w ocenie raportu i pozwol¹ na dosto-sowanie go do Pañstwa potrzeb. Zachêcam wiêc do wype³nienia ankiety, która poza wersj¹ papierow¹bêdzie równie¿ zamieszczona na stronie internetowej województwa.
Janusz Sepio³
Marsza³ek Województwa Ma³opolskiego
8
9
ŒRODOWISKO PRZYRODNICZE
10
11
ŒRODOWISKO PRZYRODNICZE: I. Zasoby œrodowiska przyrodniczego
I. ZASOBY ŒRODOWISKA PRZYRODNICZEGO
1. WARUNKI FIZYCZNO-GEOGRAFICZNE
Województwo ma³opolskie, po³o¿one na po³udniu Polski, zajmuje powierzchniê 15 190 km2,co stanowi 4,8% powierzchni kraju i plasuje je na 12 miejscu w Polsce. Równoczeœnie nale¿y dogrupy najgêœciej zaludnionych, bowiem z zaludnieniem 214 osób/km2 znajduje siê na 2 miejscuw kraju (po woj. œl¹skim).
Obszar województwa ma³opolskiego nale¿y do kilku podprowincji (zgodnie z podzia³em Polskina mezoregiony fizyczno-geograficzne, Kondracki J., 1998):
— Wy¿yny Œl¹sko-Krakowskiej,— Wy¿yny Ma³opolskiej,— Pó³nocnego Podkarpacia,— Zewnêtrznych Karpat Zachodnich,— Centralnych Karpat Zachodnich.
Analiza warunków klimatycznych wskazuje, ¿e ich zró¿nicowanie regionalne pokrywa siêz zasiêgiem podstawowych jednostek fizjograficznych. Pod wzglêdem klimatycznym w regioniema³opolskim wydziela siê co najmniej trzy regiony klimatyczne: wy¿yn œrodkowopolskich, kotlinpodkarpackich i samych Karpat. Najcieplej jest w Kotlinie Sandomierskiej, tam te¿ najd³u¿ej trwaokres wegetacyjny (powy¿ej 220 dni), a Tarnów stanowi punkt o najwy¿szej œredniej rocznejtemperaturze w kraju (powy¿ej 8°C), zaœ Kasprowy Wierch o najni¿szej (-0,8°C).
2. OBSZARY CHRONIONE
Województwo ma³opolskie charakteryzuje siê najwiêkszym w Polsce zró¿nicowaniem œro-dowiska przyrodniczego.
Ponad po³owa powierzchni województwa ma³opolskiego objêta jest ochron¹ prawn¹, co plasuje woje-wództwo na drugim miejscu w kraju po woj. œwiêtokrzyskim. System obszarów i obiektów chronionych tworz¹:— Parki narodowe — piêæ w ca³oœci: Babiogórski, Gorczañski, Ojcowski, Pieniñski, Tatrzañski
oraz czêœæ Magurskiego,
Tabela nr 1. Powierzchnia parków narodowych
* ok. 10% powierzchni parku le¿y w granicach administracyjnych województwa ma³opolskiego
Źród³o: Ma³opolski Urz¹d Wojewódzki, Wydzia³ Œrodowiska i Rolnictwa, Wojewódzki Konserwator Przyrody.
Nazwa parku
Babiogórski Park NarodowyGorczañski Park NarodowyPieniñski Park NarodowyOjcowski Park NarodowyTatrzañski Park NarodowyMagurski Park Narodowy*Razem
Rok utworzenia
195419801954195619541994
38 118,30
Powierzchnia parku[ha]
3 391,557 019,072 346,162 145,62
21 164,002 051,90
38 118,30
Powierzchnia otuliny[ha]
11 431,6016 646,61
2 682,006 777,00
180,954 919,00
42 456,21
12
— Parki krajobrazowe — jedenaœcie, w tym trzy le¿¹ czêœciowo na terenie województwa,
Tabela nr 2. Parki krajobrazowe w województwie ma³opolskim
ŒRODOWISKO PRZYRODNICZE: I. Zasoby œrodowiska przyrodniczego
Nazwa parku krajobrazowego
Zespó³ Jurajskich Parków Krajobrazowych:Bielañsko-TynieckiRudniañskiD³ubniañskiTenczyñskiDolinki Krakowskie
Orlich Gniazdczêœæ w województwie ma³opolskim
otulinaZespó³ Parków Krajobrazowych Pogórza w Tarnowie:
Ciê¿kowicko- Ro¿nowski
Pasma Brzankiczêœæ w województwie ma³opolskim
Wiœnicko-LipnickiPopradzki Park Krajobrazowy
otulina
Park Krajobrazowy Beskidu Ma³egoczêœæ w województwie ma³opolskim
otulinaRazem powierzchnia parków krajobrazowychRazem powierzchnia otulin
Rok utworzenia
19801980198019801980
1980
1995
1995
19971987
1998
Powierzchnia parku[ha]
66 397,006 502,305 560,109 924,20
12 581,9019 737,00
12 091,50
44 031,9039 276,6317 633,92
7 331,71
14 311,0054 392,7021 768,80
9 230,00
12 010,00169 296,33
79 986,90
Źród³o: Ma³opolski Urz¹d Wojewódzki, Wydzia³ Œrodowiska i Rolnictwa, Wojewódzki Konserwator Przyrody.
— Obszary chronionego krajobrazu (dziesiêæ, w tym piêæ czêœciowo) o ³¹cznej powierzchniok. 667,7 tys. ha,
— Rezerwaty przyrody — 84 o ³¹cznej powierzchni ok. 3 tys. ha,
— Zespo³y przyrodniczo-krajobrazowe:
Zespó³ Przyrodniczo-Krajobrazowy „Lubinka” utworzony w roku 1997, obejmuje obszar o po-wierzchni 6,80 ha, po³o¿ony w w miejscowoœci Lubinka w gminie Pleœna. Celem ochrony jestzachowanie fragmentu krajobrazu naturalnego.
Zespó³ Przyrodniczo-Krajobrazowy „Wyspa Grodzisko” utworzony w 1995 roku, obejmuje obszaro powierzchni 4,00 ha, po³o¿ony w gminie Gródek nad Dunajcem. Celem ochrony jest zachowaniecennego fragmentu krajobrazu naturalnego i kulturowego Wyspy Grodzisko na jeziorze Ro¿-nowskim.
13
* w czêœci w województwie ma³opolskim
Źród³o: Ma³opolski Urz¹d Wojewódzki, Wydzia³ Œrodowiska i Rolnictwa, Wojewódzki Konserwator Przyrody.
Tabela nr 3. Obszary chronionego krajobrazu w województwie ma³opolskim
ŒRODOWISKO PRZYRODNICZE: I. Zasoby œrodowiska przyrodniczego
Nazwa obszaru chronionego krajobrazu
Miechowsko-Dzia³oszycki*Koszycko-Opatowiecki*Doliny Wis³y*
Obszar Chronionego Krajobrazu dla czêœciPK: Teñczyñskiego, Dolinki Krakowskiei Orlich Gniazd
Jastrz¹bsko-¯d¿arski*BratucickiPogórza Ciê¿kowickiego*Pogórza WiœnickiegoRad³owsko-Wierzchos³awickiWojewództwa Nowos¹deckiego
Rok utworzenia
199519951996
1980
199619961996199619961997
Powierzchnia[ha]
57 080,006 412,002 684,00
26 366,00
9 232,9016 492,0047 288,8042 670,7020 336,00
440 405,40667 676,30
Lp.
123
4
56789
10Razem
Tabela nr 4. Rezerwaty przyrody w województwie ma³opolskim
Nazwa rezerwatu
2CieszyniankaCisy w MogilnieD³ugosz KrólewskiLasy Rad³owskieMicha³owiecModrzewiePrzegorzalskie Ska³kiWa³yPanieñska GóraSko³czankaBia³a WodaDolina MnikowskaDolina Rac³awkiK³odne nad DunajcemOkopy KonfederackiePanieñskie Ska³ki
Prze³om Bia³ki podKrempachami
Rodzajrezerwatu*
4FFFFFFFFF
FnKKKKKK
K
Powierzchnia wgaktów prawnych
[ha]5
10,7335,6724,2030,9912,1210,43
1,385,81
63,2336,7733,2120,89
473,9279,51
2,626,41
8,51
Lp.
1123456789
10111213141516
17
Gmina
3MogilanyKorzennaK³ajWierzchos³awiceTrzyci¹¿CzorsztynKrakówRac³awiceWojniczKrakówSzczawnicaLiszkiKrzeszowiceOchotnica DlnKrynicaKraków
Nowy Targ
Powierzchniaotuliny
[ha]6
14
ŒRODOWISKO PRZYRODNICZE: I. Zasoby œrodowiska przyrodniczego
1181920212223242526
27
28293031323334
35
36
37383940
41
42
43
4445464748
49
50515253
2Ska³a KmityW¹wóz BolechowickiW¹wóz HomoleWysokie Ska³kiZamczysko nad Rab¹Zaskalskie-BodnarówkaBaniskaBarnowiecBembeñskie
Bia³owodzka Góran. Dunajcem
Bielañskie Ska³kiBukowicaBukowiecDebrzaDêbinaDolina EliaszówkiDolina Kluczwody
Dolina Potoku Rudno
Dolina Szklarki
GibielHajnikJelenia GóraKamionna
Kêpie na Wy¿ynieMiechowskiej
Ko³o
Kostrza
Kozie K¹tyKwiatówkaLas GoœcibiaLas Lipowy Obro¿yskaLembarczek
Lipny Dó³ ko³o Ksi¹¿aWielkiego
LipowiecLipówka£abowiecMadohora
3ZabierzówZabierzówSzczawnicaSzczawnicaMyœleniceSzczawnicaPiwniczna£abowaJab³onka
£ososina Dln
KrakówBabiceCzchówTarnówBochniaKrzeszowiceZabierzówKrzeszowice,Alwernia
Jerzmano-wice-Prz.
K³ajMuszynaGorlice¯agocina
Koz³ów
Niepo³omice
Jod³ownik,Limanowa
SkawinaKsi¹¿ WielkiSu³kowiceMuszynaPiwniczna
Ksi¹¿ Wielki
BabiceDrwinia£abowaAndrychów cz.,
4KKKKKKLLL
L
LLLLLLL
L
L
LLLL
L
L
L
LLLLL
L
LLLL
519,3622,4458,6410,91
1,3519,0255,5244,5738,14
67,69
1,7322,76
5,319,50
13,14109,57
35,22
95,94
46,69
28,5116,6312,9764,04
40,51
3,13
38,56
24,2111,25
282,4698,6747,16
20,23
12,4424,9553,8571,81
6
100,88
15
ŒRODOWISKO PRZYRODNICZE: I. Zasoby œrodowiska przyrodniczego
154
55
5657585960
61
6263646566676869707172737475767778798081828384
2Na Policy
Rezerwat na Policyim. prof. Z. Klemensiewicza
Nad Kotelniczym PotokiemNiebieska DolinaOstra GóraPrzeciszówPusta Wielka
Rezerwat w £osiachim. prof. M. Czai
StyrŒnie¿nicaUhryñWierchomla¯aki¯ebraczeBonarkaDiable Ska³yGroty Kryszta³oweKajasówkaKamieñ GrzybKornutyLuboñ WielkiSka³ka RogoŸnickaSkamienia³e MiastoZimny Dó³Bia³a GóraD¹bieOpalonkiSterczów - ŒciankaZ³ota GóraBór nad CzerwonemWiœlisko KobyleRAZEM
3Myœlenice
Zawoja,Jordanów
Szczawnica£apsze Ni¿neTrzebiniaPrzeciszówOchotnica Dln.
£abowa
ZakliczynDobra£abowaPiwnicznaOœwiêcimMuszynaKrakówKorzennaWieliczkaCzernichówNowy WiœniczSêkowaMszana DolnaNowy TargCiê¿kowiceLiszkiKoz³ówRac³awice-Pa³.Rac³awiceRac³awiceMiechówNowy TargDrwinia
4L
L
LLLLL
L
LLLLLLNNNNNNNNNNStStStStStTW
513,21
58,73
26,5022,02
7,2285,13
2,58
2,13
97,8324,9216,5225,3717,5244,67
2,2916,07
1,0411,83
1,8311,9035,24
0,2615,01
2,2211,25
2,612,233,404,40
114,666,70
3 072,57
6
148,85
2,06
68,40
320,19
* Rodzaj rezerwatu: F — florystyczny, Fn — faunistyczny, K — krajobrazowy, L — leœny, St — stepowy,T — torfowiskowy, W — wodny.
Źród³o: Ma³opolski Urz¹d Wojewódzki, Wydzia³ Œrodowiska i Rolnictwa, Wojewódzki Konserwator Przyrody.
— U¿ytki ekologiczne — 17 o ³¹cznej powierzchni 817,56 ha,
— Stanowiska dokumentacyjne (utworzone aktami normatywnymi wojewodów),
— Pomniki przyrody — ok. 1 932.
16
* U¿ytki ekologiczne utworzone rozporz¹dzeniami wojewody
Źród³o: Ma³opolski Urz¹d Wojewódzki, Wydzia³ Œrodowiska i Rolnictwa, Wojewódzki Konserwator Przyrody.
Nazwa u¿ytku ekologicznego
NiedzicaPustynia B³êdowskaJasieñStary Kamienio³omSztolnie na Górze JarmutaJezioro ŒwiêconePolichtyRadziejówŒwierszczeWa³Wola SzczuciñskaLas KrzyszkowickiMokrad³o ŒródleœneM³aka ¯ródliskowaPolana SuchaStanowisko Lilii Z³otog³ówUroczysko w Rz¹sceRazem
Datautworzenia
12.07.199410.07.199514.10.199628.08.199728.08.199717.11.199727.08.199822.09.199822.09.199822.09.199822.09.199824.11.199824.11.199824.11.199824.11.199824.11.199821.12.2001
Powierzchnia[ha]
1,00683,91
1,750,200,106,82
13,331,345,870,141,04
33,950,260,125,063,57
59,10817,56
Lp.
123456789
1011121314151617
Gmina
£apsze Ni¿neKluczeBrzeskoRytroSzczawnicaWietrzychowiceGromnik, Ciê¿kowiceRzezawaBorzêcinRad³ówSzczucinWieliczkaMyœleniceMyœleniceWiœniowaZabierzówKraków, Zabierzów
ŒRODOWISKO PRZYRODNICZE: I. Zasoby œrodowiska przyrodniczego
Tabela nr 6. Stanowiska dokumentacyjne w województwie ma³opolskim
Obiekt
40 stanowisk w Kopalni soli WieliczkaOds³oniêcie geologiczneOds³oniêcie geologiczne¯y³a porfiruOds³oniêcie geologiczneKamienio³om Nowa KrystynaKamienio³omKamienio³omOds³oniêcie gleb kopalnianychOds³oniêcie geologiczneOds³oniêcie martwicy wapiennejKamienio³omNieczynny kamienio³om o powierzchni 0,40 ha
Profil geologiczny wzd³u¿ koryta potoku Rzyczanka,o powierzchni 1,12 ha, we wsi
Po³o¿enie
gm. WieliczkaPod³ê¿e, gm. AlwerniaStryszowa, gm. GdówSzklary, gm. ZabierzówTenczynek, gm. KrzeszowiceTenczynek, gm. KrzeszowiceZalas, gm. KrzeszowicePiekary, gm. LiszkiGniazdowice, gm. ProszowiceHarbutowice, gm. Su³kowiceRadwanowice, gm. ZabierzówTrojanowice, gm. ZielonkiTursko, gm. Ciê¿kowice
Su³kowice, gm. Andrychów
Źród³o: Ma³opolski Urz¹d Wojewódzki, Wydzia³ Œrodowiska i Rolnictwa, Wojewódzki Konserwator Przyrody.
Tabela nr 5. U¿ytki ekologiczne* w województwie ma³opolskim
17
ŒRODOWISKO PRZYRODNICZE: I. Zasoby œrodowiska przyrodniczego
Obszar województwa ma³opolskiego charakteryzuje siê wysok¹ ró¿norodnoœci¹ biologiczn¹.Na terenie województwa ma³opolskiego wystêpuje wiele gatunków roœlin i zwierz¹t rzadkich,chronionych oraz zagro¿onych.
Jednym z najwa¿niejszych aktualnie zadañ krajów cz³onkowskich Unii Europejskiej w ochronieprzyrody, jest utworzenie Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000. Sieæ ma, w za³o¿eniu, pe³niækluczow¹ rolê w ochronie ró¿norodnoœci biologicznej terytorium Wspólnoty poprzez zabezpieczeniezagro¿onych rodzajów siedlisk przyrodniczych oraz siedlisk zagro¿onych i rzadkich gatunków roœlini zwierz¹t.
3. SUROWCE MINERALNE
3.1. Zarys budowy geologicznej regionu
Zasoby surowców mineralnych Ma³opolski pozostaj¹ w œcis³ej zale¿noœci od budowygeologicznej obszaru, bêd¹cej wynikiem jego d³ugiej geologicznej ewolucji.
Dominuj¹cy w budowie geologicznej obszaru województwa element tworzy masyw karpacki,w którym wydziela siê poczynaj¹c od po³udnia:
Karpaty wewnêtrzne, w sk³ad których wchodz¹:— masyw tatrzañski,— niecka podhalañska,— pieniñski pas ska³kowy,
Karpaty zewnêtrzne o budowie p³aszczowinowej, w obrêbie których wydziela siê:— jednostkê magursk¹,— jednostkê przedmagursk¹,— jednostkê œl¹sk¹,— jednostkê podœl¹sk¹,— jednostkê skolsk¹,— zapadlisko przedkarpackie.
Formowanie siê Karpat wewnêtrznych zakoñczy³o siê w górnej kredzie, natomiast zewnêtrznychw górnym trzeciorzêdzie, czyli neogenie.
Pó³nocn¹ czêœæ obszaru województwa buduj¹ struktury mezozoiczne: monoklina œl¹sko--krakowska i niecka miechowska, oraz paleozoiczna struktura zapadliska górnoœl¹skiego, przykrytaczêœciowo mioceñskimi osadami zapadliska przedkarpackiego oraz nasuniêtymi p³aszczowinamiKarpat zewnêtrznych.
3.2. Surowce mineralne regionu
Z³o¿a surowców mineralnych, wystêpuj¹cych na terenie województwa, mo¿na podzieliæna 5 zasadniczych grup:— surowce energetyczne,— surowce chemiczne wraz z solankami jodowo-bromowymi,— rudy metali nie¿elaznych,— surowce skalne,— wody lecznicze, mineralne i termalne.
Ka¿da z powy¿szych grup surowców mineralnych zwi¹zana jest z innym regionem geologicznymoraz charakterystycznym kompleksem skalnym. Nale¿y jednak zauwa¿yæ, i¿ dominuj¹ce znaczeniema szeroki asortyment eksploatowanych odkrywkowo surowców skalnych.
18
Surowce energetyczneObejmuj¹ one z³o¿a wêgla kamiennego, metanu w pok³adach wêgla, ropy naftowej, gazu
ziemnego i torfu.
Z³o¿a wêgla kamiennego wystêpuj¹ w zachodniej czêœci województwa w obrêbie utworówGórnoœl¹skiego Zag³êbia Wêglowego, po liniê Krzeszowice – BrzeŸnica – Sucha Beskidzka. Spoœród15 z³ó¿ udokumentowanych, eksploatacja prowadzona jest w kopalniach „Brzeszcze” i „Janina”w rejonie Libi¹¿a. W tym samym regionie z³o¿om wêgla towarzyszy metan bêd¹cy przedmiotemeksploatacji w kopalni Brzeszcze, gdzie jego zasoby geologiczne bilansowe oszacowano na 2,4 mld m3,przy zasobach przemys³owych wynosz¹cych 350 mln m3.
Z³o¿a ropy naftowej zwi¹zane s¹ z obszarem Karpat oraz zapadliska przedkarpackiego.S¹ to z³o¿a niewielkie, o zasobach kilkudziesiêciu tysiêcy ton, st¹d ich ograniczone znaczeniegospodarcze. W granicach województwa udokumentowanych zosta³o 12 z³ó¿ ropy naftowejo zasobach 126 tys. Mg, z czego 10 z³ó¿ jest eksploatowanych.
Z³o¿a gazu ziemnego towarzysz¹ czêsto z³o¿om ropy naftowej. St¹d czêœæ kopalñ ropy wydobywarównoczeœnie gaz ziemny. Rozmieszczenie z³ó¿ gazu ziemnego odpowiada w zasadzie wystêpowaniuz³ó¿ ropy naftowej. Najwiêksza koncentracja z³ó¿ wystêpuje na obszarze zapadliska przed-karpackiego, pomiêdzy Wieliczk¹ a Dêbic¹. Ogó³em na terenie województwa wystêpuje 36 z³ó¿gazu ziemnego o zasobach ³¹cznych oko³o 7 mld m3. Wydobycie gazu ziemnego prowadzone jestz 24 z³ó¿ o zasobach oko³o 6 mld m3. Zaanga¿owanie eksploatacyjne dotyczy zatem ok. 85%udokumentowanych zasobów, co powoduje, ¿e rezerwy tego surowca s¹ niewielkie. Pochodz¹cez nich wydobycie czyni je przydatnymi jedynie dla zaspokajania potrzeb lokalnych.
Z³o¿a torfu w województwie ma³opolskim zlokalizowane s¹ w dwóch rejonach. W rejonieJab³onka – Czarny Dunajec wystêpuj¹ rozleg³e torfowiska wysokie rozwiniête na europejskimwododziale oddzielaj¹cym zlewnie mórz Ba³tyckiego i Czarnego. Na tym terenie eksploatowanejest jedno z³o¿e torfu o nazwie „Puœcizna Wielka”. Drugi rejon wystêpowania z³ó¿ torfu to okoliceTarnowa. Istnieje tutaj udokumentowane, ale nie eksploatowane z³o¿e „Pogórska Wola”. Nale¿ynadmieniæ, i¿ torf nie posiada obecnie znaczenia jako surowiec energetyczny. Eksploatowany jestg³ównie dla potrzeb rolnictwa i lecznictwa.
Surowce chemiczneObecnie nie maj¹ znaczenia gospodarczego. Z³o¿a soli kamiennej ci¹gn¹ siê w¹skim pasem
wzd³u¿ nasuniêcia karpackiego na mioceñskie utwory zapadliska przedkarpackiego. Jedyneudokumentowane z³o¿e soli kamiennej Wojnicz mo¿e byæ, ze wzglêdu na budowê geologiczn¹ orazg³êbokoœæ wystêpowania (ok. 600 mppt), eksploatowane jedynie metod¹ otworow¹. Z powodubraku odbiorców solanki na po³udniu Polski, jego eksploatacja jest obecnie niecelowa. Wystêpuj¹cew Ma³opolsce, znane z³o¿a soli kamiennej: Wieliczka, Bochnia, £ê¿kowice, Barycz, Siedlec –Moszczenia – £apczyca, maj¹ jedynie znaczenie historyczne.
Do surowców chemicznych zaliczyæ nale¿y równie¿ solanki jodowo-bromowe, eksploatowanena niewielk¹ skalê w £apczycy ko³o Bochni.
Rudy metali nie¿elaznychDo grupy tej nale¿¹ z³o¿a rud cynku i o³owiu wystêpuj¹ce na terenie powiatów olkuskiego
i chrzanowskiego. Spoœród 12 udokumentowanych z³ó¿ eksploatowane s¹ obecnie trzy: Olkusz,Pomorzany oraz Balin – Trzebionka.
Surowce skalneStanowi¹ najliczniejsz¹ grupê kopalin o ró¿norodnych zastosowaniach, reprezentowan¹
przez liczne z³o¿a na terenie województwa ma³opolskiego. Ich wspóln¹ cech¹ jest eksploatacjaodkrywkowa. Nale¿¹ tu z³o¿a:
— piaskowców zwi¹zanych z obszarem Karpat. Z ogólnej liczby 51 z³ó¿ udokumentowanych,eksploatacja prowadzona jest w 17 spoœród nich,
ŒRODOWISKO PRZYRODNICZE: I. Zasoby œrodowiska przyrodniczego
19
— wapieni wystêpuj¹cych jedynie na obszarze Monokliny Œl¹sko-Krakowskiej. Spoœród 24 z³ó¿udokumentowanych, wydobycie, zarówno dla potrzeb drogownictwa, jak i przemys³u cemen-towo-wapienniczego, prowadzone jest w 5 spoœród nich. Z wyj¹tkiem tzw. „marmurów dêbnickich”,czyli rzadkiego i cennego z³o¿a czarnych wapieni dewoñskich, brak jest zainteresowania pozosta-³ymi z³o¿ami. Czêœæ z³ó¿ po³o¿ona jest w granicach Zespo³u Jurajskich Parków Krajobrazowychi mo¿liwoœci ich eksploatacji ogranicza rozporz¹dzenie Wojewody Ma³opolskiego w sprawie jegoochrony,
— dolomitów wystêpuj¹cych w regionie chrzanowskim i olkuskim. Udokumentowanych zosta³o9 z³ó¿. Eksploatacja prowadzona jest w 4 spoœród nich. Dolomit wykorzystywany jest jako kamieñdrogowy (z³o¿a Dubie, Libi¹¿, Stare Gliny), w hutnictwie (¯elatowa) oraz jako nawóz dlarolnictwa,
— porfirów, melafirów, diabazów, tufów wystêpuj¹cych jedynie w rejonie Krzeszowic. Eksploa-towane s¹ dwa spoœród udokumentowanych 7 z³ó¿: z³o¿e porfiru „Zalas” oraz z³o¿e diabazu„NiedŸwiedzia Góra”,
— kruszyw naturalnych tworz¹cych najliczniejsz¹ grupê z³ó¿. Genetycznie zwi¹zane s¹ onez dolinami rzek i grupuj¹ siê w kilku regionach: ujœcie So³y, œrodkowy i dolny bieg Raby, dolnyfragment doliny Uszwicy, dolina Dunajca poni¿ej £¹cka, dolina Wis³y. Szczególna ich koncentracjama miejsce na terenie powiatów brzeskiego i tarnowskiego w wid³ach Wis³y, Dunajca i Uszwicy.Z kolei najwartoœciowsze z³o¿a kruszyw wystêpuj¹ na Podhalu. Eksploatowane s¹ w rejonie ujœciaBia³ki do Dunajca. W sumie na terenie województwa udokumentowano ponad 240 z³ó¿ kruszywanaturalnego. W trakcie eksploatacji jest ponad 70 z nich,
— surowców ilastych ceramiki budowlanej. W grupie tej znajduj¹ siê z³o¿a glin czwartorzê-dowych, i³ów trzeciorzêdowych oraz permskich. Spoœród 85 udokumentowanych, eksploatowanychjest 25 z³ó¿. Liczba ta siê zmienia w zwi¹zku z malej¹ca iloœci¹ cegielni bazuj¹cych na glinachczwartorzêdowych. Obserwuje siê koncentracjê produkcji w rêkach du¿ych producentów wy-korzystuj¹cych wysokiej jakoœci z³o¿a i³ów trzeciorzêdowych,
— piasków podsadzkowych, formierskich i dla przemys³u ceramicznego wystêpuj¹cych w z³o¿achzlokalizowanych g³ównie pomiêdzy Trzebini¹ a Olkuszem. Ponadto z³o¿e piasków podsadzkowychwystêpuje w gminie Che³mek, a piasków do produkcji betonów komórkowych w gminie Szczucin.Ogó³em udokumentowano 14 z³ó¿ piasków o ró¿norodnym zastosowaniu, z czego 9 to z³o¿a pia-sków podsadzkowych w rejonie Szczakowej, Sierszy i Pustyni B³êdowskiej. Aktualnie wydobycieprowadzone jest w piêciu z³o¿ach,
— surowców skaleniowych wystêpuj¹cych w dwóch z³o¿ach. Z³o¿e Siedlec, na pó³noc odKrzeszowic, zwi¹zane jest z intruzj¹ magmow¹ i znajduje siê w granicach Jurajskiego ParkuKrajobrazowego. Z³o¿e Wygie³zów w gminie Babice, to z³o¿e okruchowe o zasobach pozabi-lansowych. ¯adne z nich nie jest eksploatowane.
Wody lecznicze, mineralne i termalneZasoby tych wód stanowi¹ istotny, o rosn¹cym znaczeniu, element bazy surowcowej regionu.
Ich wystêpowanie zwi¹zane jest z Zapadliskiem Przedkarpackim, p³aszczowinami KarpatZewnêtrznych oraz Nieck¹ Podhalañsk¹. Na obszarze Zapadliska wystêpuj¹ g³ównie wody siar-czanowe i siarczkowe znane z Krzeszowic, Matecznego i Swoszowic. Na obszarze karpackim wodymineralne i lecznicze o zró¿nicowanym sk³adzie chemicznym znane s¹ z terenu powiatów gorlickiego,nowos¹deckiego, nowotarskiego, limanowskiego. Natomiast w pod³o¿u Niecki Podhalañskiejstwierdzono wystêpowanie wysokotemperaturowych wód termalnych o znacznych wydajnoœciach.Obserwuje siê rosn¹c¹ produkcjê wód leczniczych i mineralnych ze z³ó¿ karpackich. G³ówne „za-g³êbia” to rejon Wysowej, Krynicy i Muszyny, gdzie ujêcia maj¹ najwiêksze wydajnoœci wódleczniczych. Wody rejonu Krakowa i Krzeszowic nie s¹ obecnie przedmiotem znacz¹cej eksploatacji,g³ównie wykorzystywane s¹ do zabiegów leczniczych (Krzeszowice, Mateczny). Przytoczone w tabeliwielkoœci wskazuj¹ na mo¿liwoœæ co najmniej czterokrotnego wzrostu wielkoœci wydobycia wód
ŒRODOWISKO PRZYRODNICZE: I. Zasoby œrodowiska przyrodniczego
20
leczniczych i mineralnych tylko z udokumentowanych obecnie z³ó¿. Przysz³oœciowe wydaje siêrównie¿ inwestowanie w wykorzystanie zasobów wód termalnych. Dotychczas wystêpowanie wódgeotermalnych o znaczeniu gospodarczym stwierdzono jedynie na Podhalu. Ich pe³ne wykorzystaniebêdzie istotnym czynnikiem rozwoju Podhala i obszarów przyleg³ych.
Tabela nr 7. Zestawienie z³ó¿ kopalin w województwie ma³opolskim
ŒRODOWISKO PRZYRODNICZE: I. Zasoby œrodowiska przyrodniczego
Źród³o: Ma³opolski Urz¹d Wojewódzki, Wydzia³ Œrodowiska i Rolnictwa, Geolog Wojewódzki.
Rodzaj kopaliny
Wêgiel kamiennyRopa naftowaGaz ziemny
Metan z pok³adów wêglakamiennego
TorfSól kamiennaSiarkaSolanki jodowo-bromoweRudy cynku i o³owiuPiaskowceWapienieDolomityPorfiryMelafiryDiabazyTufyKruszywa naturalneSurowce ilastePiaski podsadzkowe,formierskie,dla przem. ceramiczngo
Surowce skaleniowe
Wody lecznicze, mineralnei termalne
Z³o¿aeksploatowane
21024
1
1--13
17541-1-
6925
1
4
-
15
Zasobygeologiczne
eksploatowane
2 070 129 tys. t126 tys. t
6 104,39 mln m3
2393,2 mln m3
266 tys. t--
6,2 m3/h40 824 tys. t
201 257 tys. t93 888 tys. t
178 632 tys. t90 469 tys. t
-5 118 tys. t
-220 465 tys. t
3 571 tys. t20 286 tys. t
415928 tys. m3
-
286 m3/h
Liczbaz³ó¿
151236
1
2131
125124
93211
2388514
2
29
Zasoby geologiczneogó³em
8 911 679 tys. t126 tys. t
7 129,12 mln m3
2392,2 mln m3
300 tys. t2 083,0 tys. t1760,9 tys. t
6,2 m3/h70062 tys. t
514 532 tys. t534 069 tys. t229 935 tys. t
91 143 tys. t2 719 tys. t5 118 tys. t
18 270 tys. t1 677 976 tys. t112 565 tys. m3
p. form. 20 286 tys. t
poz. 1 075 628 tys. m3
365 tys. t
1400,1 m3/h
21
II. ZAGRO¯ENIA I STAN ŒRODOWISKA PRZYRODNICZEGO
1. GOSPODARKA WODNO-ŒCIEKOWA
1.1. Zu¿ycie wody
Na terenie województwa ma³opolskiego pobór wody jest wysoki (w 2002 r. 5 miejsce w kraju).Zarówno do celów komunalnych jak i przemys³owych, wodê ujmuje siê z ujêæ powierzchniowychi podziemnych. W ostatnich dwóch latach obserwuje siê niewielki spadek poboru wody dla celówkomunalnych, przy tendencji wzrostowej poboru wody przez przemys³.
Tabela nr 8. Pobór wody w latach 1998-2003*
ŒRODOWISKO PRZYRODNICZE: II. Zagro¿enia i stan œrodowiska przyrodniczego
* tabela nie ujmuje wody zu¿ytej przez rolnictwo i leœnictwo do nape³niania stawów i nawodnieñ — wed³ug GUS w roku 2000 — 90,4 hm3
Źród³o: dane WIOŒ w Krakowie.
Jednostka
hm3/rok
%
hm3/rok
hm3/rok
Wyszczególnienie
Wodapowierzchniowa
Wodapodziemna
Ogó³em iloœæhm3/r
RazemRokGospodarkakomunalna
422,4432,2474,2433,9578,9595,4
939394949596
33,732,629,927,228,327,6
776654
456,1464,8504,1461,1607,2623,0
Przemys³
ogó³emw tym wodykopalniane
19,618,016,914,616,314,4
546,4548,3593,9549,9682,0700,5
878788878990
81,583,282,984,082,477,7
131312131110
627,9631,5676,8633,9764,4778,2
124,0116,1119,7116,0103,1105,1
727069676668
47,850,653,056,854,150,1
283031333432
171,8166,7172,7172,8157,2155,2
199819992000200120022003199819992000200120022003199819992000200120022003199819992000200120022003199819992000200120022003
22
ŒRODOWISKO PRZYRODNICZE: II. Zagro¿enia i stan œrodowiska przyrodniczego
Gospodarka komunalna województwa w 68% bazuje na wodzie powierzchniowej. Zatem bardzowa¿na dla regionu jest ochrona wód zlewni powy¿ej ujêæ wody pitnej.
Wykres nr 1. Pobór wody
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych WIOŒ w Krakowie.
Tabela nr 9. Pobór wód powierzchniowych do celów komunalnych i produkcyjnych wed³ug zlewni(w hm3/rok)
PrzemszaSo³aSkawaSkawinkaSankaRudawaPr¹dnik-Bia³uchaD³ubniaRabaSzreniawaUszwicaDunajecWis³okaWis³a
20030
2,17,32,46,2
17,60
9,336,2
0,90
21,21,3
0
19990,22,17,42,25,817
08,7
42,40,80,1
26,91,80,1
20020
1,97
2,37,3
16,40
7,138,5
0,90,1
20,51,2
0
Ujêcia komunalne Ujêcia przemys³owe
19991
131,70,6
00,31,6
50,7
01,1
18,41,4
387,4
20020,9
10,11,20,1
00,8
35
0,60
0,817,4
1,5537,3
20030,29,21,10,7
00,32,9
50,6
00,9
17,61,3
555,7
Ogó³em
19991,2
15,19,12,85,8
17,31,6
13,743,10,81,2
45,33,2
387,5
20020,912
8,22,47,3
17,23
12,139,1
0,90,9
37,92,7
537,3
20030,2
11,38,43,16,2
17,92,9
14,336,8
0,90,9
38,82,6
555,7
Zlewnia rzeki
Źród³o: dane WIOŒ w Krakowie.
23
W roku 2003 ujêcia przemys³owe dostarczy³y 623,0 hm3 wody (80% ujêtej w województwie),z czego 96% pochodzi³o z ujêæ powierzchniowych. G³ównymi Ÿród³ami poboru wody dla potrzebprzemys³owych s¹ w województwie rzeki:— Wis³a (93,3%) — zaopatruje g³ównie energetykê w wodê do celów ch³odniczych, przemys³
hutniczy i chemiczny,— Dunajec (2,9% ) — woda g³ównie dla przemys³u chemicznego,— So³a (1,5% ) — g³ównie woda dla energetyki oraz przemys³u lekkiego.
W roku 2003 wzros³a iloœæ wody powierzchniowej ujmowanej przez przemys³ z 578,9(w 2002 r.) do 595,4 hm3/rok. Natomiast iloœæ wody ujmowanej z ujêæ wód podziemnych w spad³ao oko³o 0,7 hm3.
1.2. G³ówne Ÿród³a zanieczyszczeñ wód powierzchniowych
Z terenu województwa ma³opolskiego w 2003 roku odprowadzono do wód powierzchniowych362,7 hm3 œcieków wymagaj¹cych oczyszczenia. W bilansowaniu uwzglêdniono zak³ady, które od-prowadzi³y wiêcej ni¿ 20 dam3 œcieków rocznie, a iloœci œcieków komunalnych podawane s¹ ³¹czniez wodami opadowymi i infiltracyjnymi.
Tabela nr 10. Struktura oczyszczania œcieków* (w hm3/rok)
ŒRODOWISKO PRZYRODNICZE: II. Zagro¿enia i stan œrodowiska przyrodniczego
I. Œcieki przemys³owe
II. Œcieki komunalne
w tym miasto Kraków
SUMA I + II
[%]
Œcieki oczyszczone Nieoczysz-czonePochodzenie œcieków Rok
199920022003199920022003199920022003199920022003199920022003
Œciekiogó³em Mechanicznie Biologicznie Chemicznie
225,5211,5190,4
203182,1172,3
98,988,283,1
428,5393,6362,7
201,2194,2176,9
42,760,859,940,159,659,1
243,9255
236,8576565
12,49,69,7
111,7112,3107,5
11,819,919,4
124,1121,9117,2
293132
8,74,62,3
000000
8,74,62,3
211
3,23,11,5
48,69
4,947
8,74,6
51,812,1
6,41232
* œcieki przemys³owe bilansowane s¹ z zak³adów odprowadzaj¹cych powy¿ej 20 dam3 rocznie natomiast œcieki komunalnepodawane s¹ ³¹cznie a wodami opadowymi i infiltracyjnymi.
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych WIOŒ w Krakowie.
Œcieki wymagaj¹ce oczyszczenia odprowadzone do wód powierzchniowych w roku 2003 to:— 190,4 hm3 — œcieków przemys³owych,— 172,3 hm3 — œcieków komunalnych (³¹cznie z wodami opadowymi i infiltracyjnymi).
Na uwagê zas³uguje fakt, i¿ ogromn¹ wiêkszoœæ œcieków przemys³owych stanowi¹ wody kopalnianeoraz œcieki odprowadzone z kopalñ wêgla kamiennego i zak³adów górniczo-hutniczych. Wody poch³od-nicze odprowadzane s¹ g³ównie do rzeki Skawinki (550,6 hm3), Przemszy (2,9 hm3) oraz Wis³y (3,6 hm3).
24
ŒRODOWISKO PRZYRODNICZE: II. Zagro¿enia i stan œrodowiska przyrodniczego
Wykres nr 2. Œcieki przemys³owe i komunalne
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych WIOŒ w Krakowie.
Tabela nr 11. Œcieki przemys³owe i komunalne odprowadzane do wód powierzchniowych wed³ugzlewni (dane w hm3)
PrzemszaSo³aMacochaChech³oSkawaRegulkaSkawinkaSankaRudawaPr¹dnikD³ubniaSerafaSuchy JarRabaSzreniawaUszwicaDunajecBreñWis³okaWis³aCzarna OrawaRazem
20033,62,72,46,2
10,90
1,70,11,50,30,364
07,71,21,3
43,70,91,7
21,70,4
172,3
19994,93,43,48,9
11,90,11,70,11,80,10,3
77,99,78,11,21,3
52,40,7
212,9
0,2203
20024,33,42,16,7
11,10
1,60,11,50,10,4
68,60
8,41,41,3
45,61
1,922,2
0,3182
Œcieki komunalne Œcieki przemys³owe
1999182,1
1,15,55,50,30,40,11,50,30,20,10,55,30,20,2
110,8
01,58,9
0225,5
2002167,2
1,44,97,60,40,50,72,30,90,10,20,53,21,10,1
18,3
01,59,5
0211,4
2003147,1
1,25,16,50,30,40,81,80,80,10,40,43,21,20,10,7
80
1,510,8
0190,4
Zlewnia rzeki
Źród³o: dane WIOŒ w Krakowie.
25
Struktura oczyszczenia œcieków przemys³owych kszta³tuje siê nastêpuj¹co:— œcieki oczyszczone ogó³em: 99,2%,
w tym:— mechanicznie 92,9%,— biologicznie 5,1%,— chemicznie 1,2%,
— œcieki nieoczyszczone: 0,8%.
Najwiêkszym Ÿród³em zanieczyszczenia wód powierzchniowych w województwie ma³opolskimjest gospodarka komunalna, z uwagi na olbrzymi ³adunek zanieczyszczeñ, jaki odprowadza do od-biorników. W bilansie odprowadzanych zanieczyszczeñ miasto Kraków wysuwa siê na pierwszemiejsce, gdzie od lat pozostaje do rozwi¹zania problem pe³nego, mechaniczno-biologicznegooczyszczania œcieków komunalnych.
Wykres nr 3. Struktura oczyszczania œcieków
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych WIOŒ w Krakowie.
Tabela nr 12. Struktura oczyszczania œcieków komunalnych (w %)
ŒRODOWISKO PRZYRODNICZE: II. Zagro¿enia i stan œrodowiska przyrodniczego
Œcieki oczyszczoneogó³em
w tym:— mechanicznie— biologicznieŒcieki nieoczyszczone
2000
83
226117
1998
70
264430
1999
76
215524
2001
89
276211
2002
95
33625
2003
97
35623
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych WIOŒ w Krakowie.
1.3. Stan zanieczyszczenia wód powierzchniowych
Jakoœæ wód w rzekach
W roku 2003 w województwie ma³opolskim kontrolowano jakoœæ wód 45 rzek w 97 przekrojachpomiarowo-kontrolnych (23 ppk. — monitoring sieci krajowej i 74 ppk. — monitoring sieciregionalnej). £¹czna d³ugoœæ badanych cieków wodnych wynosi³a 1 173,9 km.
W roku 2003 w stosunku do roku 2002 w ocenie ogólnej o 8,9% uby³o wód III klasy, a wzrós³udzia³ wód poza klasyfikacj¹ (o 5,4%) oraz wód II klasy czystoœci.
26
ŒRODOWISKO PRZYRODNICZE: II. Zagro¿enia i stan œrodowiska przyrodniczego
Wed³ug kryterium fizyko-chemicznego o 4,8% wzrós³ udzia³ wód nieodpowiadaj¹cychnormatywom, natomiast o 6,3% przyby³o wód I klasy czystoœci przy równoczesnym zmniej-szeniu siê udzia³u odcinków w klasach II i III. Z kolei ze wzglêdu na stan bakteriologiczny wzrós³udzia³ odcinków rzek w klasie II o 5,3%, oraz o 7,1% wzrós³ udzia³ wód pozaklasowych, przyrównoczesnym spadku d³ugoœci odcinków o wodach zakwalifikowanych do III klasy. Wed³ugwskaŸników hydrobiologicznych o 6,4% zmniejszy³ siê udzia³ wód poza klasyfikacj¹ na korzyœæwód II klasy (o 2,8%), wód III klasy (o 3,1%) oraz wód I klasy czystoœci (o 0,5%).
Tabela nr 13. Klasyfikacja jakoœci rzek województwa ma³opolskiego
1999
2000
2001
2002
2003
Œcieki oczyszczoneRok
Klasaczystoœci
rzekOgólna Fizykochemiczna Bakteriologiczna Hydrobiologiczna
[km] [%] [km] [%] [km] [%] [km] [%]I
II
III
non*
I
II
III
non*
I
II
III
non*
I
II
III
non*
I
II
III
non*
0
53,1
250,8
795
0
65,0
408,8
631,2
0
61,1
479,6
643,2
0
124,7
473,5
585,7
0
156,9
368,4
648,6
-
4,8
22,8
72,3
-
5,9
37,0
57,1
-
5,2
40,5
54,3
-
10,6
39,9
49,5
-
13,3
31,4
55,3
21,1
319,3
234,6
523,9
112,8
311,1
221,2
459,9
145,4
399,3
163,8
475,4
128,9
359,0
213,9
482,1
203,8
236,7
194,8
538,6
1,9
29,1
21,3
47,7
10,2
28,2
20,0
41,6
12,3
33,7
13,8
40,2
10,9
30,3
18,1
40,7
17,3
20,2
16,6
45,9
0
53,1
295
750,8
0
65,0
449,4
590,6
0
77,6
510,2
596,1
0
130,7
647,8
405,4
0
183,4
502,6
487,9
-
4,8
26,8
68,3
0,0
5,9
40,7
53,4
-
6,6
43,1
50,3
-
11,0
54,8
49,5
-
15,6
42,8
41,6
0
813,2
248,9
36,8
0
861,6
242,4
1,0
0
931,8
251,1
1,0
0
912,4
194,4
77,1
6
935,8
232,1
1,0
-
74,0
22,6
3,3
0,0
78,0
21,9
0,1
-
78,7
21,2
0,1
-
77,1
16,4
6,5
0,6
79,7
19,7
0,1
* wody nie odpowiadaj¹ce normatywom (pozaklasowe)
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych WIOŒ w Krakowie.
Pogorszenie jakoœci wód w 2003 roku zwi¹zane by³o z warunkami hydro-meteorologicznymi.Pogorszenie fizyko-chemicznej jakoœci wód stwierdzono na niemal wszystkich badanych rzekachi wyst¹pi³o przewa¿nie na odcinkach rzek o ma³ym przep³ywie. Pogorszenie jakoœci wód spo-wodowane by³o wzrostem zanieczyszczeñ biogennych, substancji organicznych, obci¹¿eniemzawiesinami oraz ska¿eniem bakteriologicznym wód.
Najkorzystniej w roku 2003 przedstawia³a siê ocena w grupie wskaŸników hydrobiologicznych.Identyfikacja organizmów bytuj¹cych w rzekach województwa ma³opolskiego, pozwoli³a zakla-syfikowaæ wody badanych rzek w 79,7% do wód s³abo zanieczyszczonych (strefy betamezosapro-bowej — II klasy czystoœci).
27
Analogicznie jak w latach poprzednich o ocenie ogólnej decydowa³y zarówno zanieczyszczeniamikrobiologiczne, jak i fizyko-chemiczne.
WskaŸnikami decyduj¹cymi o jakoœci wód s¹, podobnie jak w latach poprzednich:— stan sanitarny oceniany na podstawie miana Coli typu ka³owego (zanieczyszczenia bakterio-
logiczne),— oraz zawartoœæ substancji biogennych, w tym g³ównie azotu azotynowego.
Wykres nr 4. Klasyfikacja jakoœci rzek w ocenie ogólnej w latach 1998-2003
ŒRODOWISKO PRZYRODNICZE: II. Zagro¿enia i stan œrodowiska przyrodniczego
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych WIOŒ w Krakowie.
Zbiorniki zaporowe — jakoœæ wód
W województwie ma³opolskim badaniami jakoœci wód objêto tak¿e 6 zbiorników zaporowych:Dobczycki na Rabie, Goœcibia na potoku Goœcibia, Czorsztyñski, Ro¿nowski i Czchowski na Dunajcuoraz Klimkówka na Ropie.
Ocena wód zbiorników w zakresie zaopatrzenia w wodê przeznaczon¹ do spo¿ycia
Zbiornik Dobczycki — cechuje siê dobr¹ jakoœci¹ wód o ma³ej zawartoœci zwi¹zków orga-nicznych, biogennych i mineralnych. Zdecydowana wiêkszoœæ badanych wskaŸników zanieczyszczeñodpowiada³a I klasie czystoœci. W stosunku do roku ubieg³ego stwierdzono jednak sezonowy wzrost(w porze zimowej) stê¿eñ azotu azotynowego, gdzie œrednia wartoœæ odpowiada³a III klasie,a maksymalna zmierzona nie odpowiada³a normatywom. Odnotowano niewielki spadek koncentracjichlorofilu „a” (œrednie stê¿enie I klasa czystoœci). Stan sanitarny wód dobry — I klasa czystoœci.
Zbiornik Goœcibia — wody w zakresie oznaczanych wskaŸników fizykochemicznych odpo-wiada³y I klasie czystoœci. Stan sanitarny i hydrobiologiczny wód plasowa³ siê w granicachnormatywów II klasy czystoœci. W ocenie ogólnej wody zbiornika zaklasyfikowane zosta³y doII klasy czystoœci.
Stan zanieczyszczenia wód zbiorników zaporowych o funkcjach: przeciwpowodziowo-ener-getyczno-rekreacyjnej
Zbiornik Czorsztyñski — dobra jakoœæ wód o ma³ej zawartoœci zwi¹zków organicznych,biogennych i mineralnych. Stan sanitarny wód w ca³ym cyklu kontrolnym odpowiada³ I klasieczystoœci. Ma³e stê¿enia chlorofilu „a” œwiadcz¹ o niskim stopniu troficznoœci wód zbiornika.W porównaniu do roku poprzedniego w wodach zbiornika wyst¹pi³y ni¿sze stê¿enia zanieczyszczeñorganicznych i biogennych oraz chlorofilu „a”.
28
ŒRODOWISKO PRZYRODNICZE: II. Zagro¿enia i stan œrodowiska przyrodniczego
Zbiornik Ro¿nowski — jakoœæ wód zbiornika zró¿nicowana w zale¿noœci od g³êbokoœci.W warstwie powierzchniowej odpowiada³a normatywom II klasy czystoœci (decyduj¹ca temperaturawody, odczyn pH oraz stê¿enie chlorofilu „a”). W warstwie dennej (g³êbokoœæ 20 m) w okresieletnim zawartoœæ tlenu rozpuszczonego spad³a do wartoœci ponadnormatywnych, co odpowiada³obardzo niskiemu nasyceniu wód tlenem rzêdu 16 %. W warstwach naddennych w okresie letnimwyst¹pi³ wzrost stê¿eñ azotu azotynowego do poziomu III klasy czystoœci. Wartoœci podstawowychwskaŸników eutrofizacji nie wykazuj¹ eutroficznego charakteru wód. Stan sanitarny wód w ca³ymcyklu badawczym odpowiada³ I klasie czystoœci. W porównaniu do 2002 roku w wodach zbiornikanieznacznie wzros³y stê¿enia zanieczyszczeñ biogennych oraz znacz¹co pogorszy³y siê warunkitlenowe w warstwach dennych.
Zbiornik Czchowski — w zakresie zanieczyszczeñ fizykochemicznych jakoœæ wód odpowiada³aII klasie czystoœci (decyduj¹ce stê¿enie azotu azotynowego i temperatura wody w warstwiepowierzchniowej). Wiêkszoœæ zbadanych wskaŸników wskazuje na mezotroficzny charakter wód,s³abo zanieczyszczonych o niskiej produkcji pierwotnej. W porównaniu do 2002 r. w wodachzbiornika nieznacznie wzros³a zawartoœæ azotu azotynowego oraz chlorofilu „a”.
Zbiornik Klimkówka — dobra jakoœæ wód zbiornika o ma³ej zawartoœci zwi¹zków organicznych,biogennych, mineralnych i niskim ska¿eniu bakteriologicznym. Miano coli typu fekalnego w ca³ymcyklu badawczym odpowiada³o normatywom I klasy czystoœci. Wartoœci podstawowych wskaŸnikóweutrofizacji nie wykazuj¹ eutroficznego charakteru wód. W porównaniu do 2002 roku zasadniczychzmian w jakoœci wód zbiornika nie stwierdzono.
1.4. Ochrona przeciwpowodziowa
Obszar województwa ma³opolskiego nale¿y w ca³oœci do dorzecza górnej Wis³y. Ochronie przedpowodzi¹ s³u¿y 1008,5 km wa³ów przeciwpowodziowych oraz zbiorniki retencyjne na: Dunajcu(Czorsztyn – Niedzica, Ro¿nów, Czchów), Rabie (Dobczyce), Ropie (Klimkówka) i D³ubni (Zes³a-wice). £¹czna pojemnoœæ zbiorników retencyjnych wynosi ok. 600 hm3, co pokrywa ok. 7% potrzeb.
Górski charakter wiêkszoœci rzek województwa wp³ywa na nierównomiernoœæ przep³ywów.Poziom zagro¿enia powodziowego w tym dorzeczu jest wy¿szy, co najmniej o 15% od przeciêtnegozagro¿enia powodziowego w Polsce. Z hydrologicznego punktu widzenia najwiêksze zagro¿eniepowodziowe stwarzaj¹ dorzecza So³y i Dunajca, ale tak¿e Raby i Skawy.
G³ównymi administratorami rzek i potoków oraz budowli i urz¹dzeñ hydrotechnicznych zwi¹-zanych z ochron¹ przeciwpowodziow¹ oraz istotnych ze wzglêdu na bezpieczny przep³yw wielkichwód na terenie województwa s¹: Ma³opolski Zarz¹d Melioracji i Urz¹dzeñ Wodnych w Krakowiei Regionalny Zarz¹d Gospodarki Wodnej w Krakowie.
Dla podniesienia stanu zabezpieczenia przeciwpowodziowego Ma³opolski Samorz¹d podj¹³dalsz¹ realizacjê Programu Bezpieczny Wa³, który przewiduje czasowe zatrudnienie osóbbezrobotnych z terenu Ma³opolski przy pracach na wa³ach przeciwpowodziowych województwa.Program zosta³ sfinansowany przez samorz¹d województwa, samorz¹dy powiatowe i gminne. Poro-zumienie odnoœnie realizacji Programu Bezpieczny Wa³ w 2003 r. podpisa³o 12 powiatów i 47 gmin.Umowy dotycz¹ce zwrotu 50 % kosztów rzeczowych z Województwem Ma³opolskim podpisa³o 46 gmin.£¹cznie wykoszono 1 619,24 ha (95,37 % planu). S¹ to prace wykonane na 697 km wa³ów, 26,62 kmodp³ywów oraz 96 szt. œluz wa³owych.
29
Wykres nr 5. Œrodki przeznaczone na melioracje i ochronê przeciwpowodziow¹ w 2003 r. wg powiatów (³¹czna kwota 54 653,17 tys. z³)
Źród³o: dane MZM i UW w Krakowie.
Wykres nr 6. Œrodki przeznaczone przez RZGW na realizowane zadania w 2003 r. wg powiatów (³¹czna kwota 81 062,13 tys. z³)
Źród³o: dane RZGW w Krakowie.
ŒRODOWISKO PRZYRODNICZE: II. Zagro¿enia i stan œrodowiska przyrodniczego
30
Rok hydrologiczny 2003 r. by³ na pograniczu lat suchych i bardzo suchych. Zajmowa³ pod tymwzglêdem 10 miejsce w okresie ostatnich 53 lat.
W województwie ma³opolskim susza objê³a powierzchniê 5 385,29 km2 oraz dotknê³a296,24 tys. mieszkañców. Wyst¹pienie zjawiska suszy w stopniu odczuwalnym zg³osi³o 61% gmin(109), 14 % gmin (24) okreœli³o suszê jako dotkliw¹. Zg³oszona przez gminy szacowana ca³kowitawielkoœæ strat finansowych spowodowanych susz¹ to kwota ok. 25,07 mln z³, w tym s¹ straty zwi¹zanez kosztami dodatkowego zaopatrzenia ludnoœci w wodê 4,68 mln z³, straty w rolnictwie 19,9 mln z³,straty w leœnictwie 0,49 mln z³. Ograniczenia w poborze wód powierzchniowych nawet do 50%wydajnoœci odnotowano na 23 ujêciach w województwie ma³opolskim (17 %) z 136 istniej¹cych.Ca³kowity zanik mniejszych cieków zaobserwowano w 61 gminach Ma³opolski, natomiast znaczneobni¿enie i brak mo¿liwoœci poboru wody z rzeki dotyczy³o 71 gmin. Obni¿enie zwierciad³a wódgruntowych zaobserwowa³o 135 gmin, 28 gmin zg³osi³o ca³kowity zanik wody w studniachgospodarskich.1
2. ZANIECZYSZCZENIE POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO
2.1. Emisja zanieczyszczeñ do powietrza
Emisja py³ów w województwie ma³opolskim w roku 2003 wynios³a ogó³em 12,04 tys. Mg(2002 — 13,4 tys. Mg), z czego z terenu Krakowa pochodzi³o 40,2%, natomiast gazów wyemitowanoogó³em 121,0 tys. Mg (w bilansowaniu nie uwzglêdniano emisji CO2), w tym: dwutlenku siarki —51,6tys. Mg, dwutlenku azotu — 23,9 tys. Mg, tlenku wêgla — 42,0 tys. Mg i innych gazów —3,5 Mg. Z ogólnej emisji gazów 52,5% wyprodukowa³y zak³ady zlokalizowane w granicach miastaKrakowa.
W stosunku do roku poprzedniego nast¹pi³ spadek emisji py³ów (o 10,0%) i gazów innychni¿ CO2 (o 2,3%).
W strukturze emisji zanieczyszczeñ do powietrza, analogicznie jak w latach poprzednich,dominowa³y zanieczyszczenia gazowe (91%) nad py³owymi (9%). Natomiast w emisji gazowejstwierdzono nadal znacz¹cy udzia³ dwutlenku siarki (42,6%) i tlenku wêgla (34,7%), a stosunkowomniejszy udzia³ tlenków azotu, wêglowodorów i innych zanieczyszczeñ specyficznych.
Podstaw¹ wykonania bilansu emisji zanieczyszczeñ do powietrza w 2003 roku by³y dane uzyskanez zak³adów przemys³owych, energetycznych i gospodarki komunalnej, które wyemitowa³y w ci¹guroku co najmniej 5 Mg py³ów i gazów.
Analiza udzia³ów poszczególnych sektorów gospodarki w emisji zanieczyszczeñ py³owychi gazowych wykaza³a, ¿e emisja:— z sektora przemys³u wynosi³a 46% py³ów i 49% gazów,— z sektora energetyki 42% py³ów i 45% gazów,— z sektora gospodarki komunalnej 12% py³ów i 6% gazów.
Najwiêksza emisja z sektora przemys³owego wyst¹pi³a w Krakowie, Tarnowie i w Nowym S¹czu,z sektora energetyki w powiecie krakowskim i w Krakowie oraz w powiecie chrzanowskim, natomiastz sektora gospodarki komunalnej w Krakowie, w powiecie chrzanowskim oraz w Tarnowie.
G³ównymi Ÿród³ami zanieczyszczenia powietrza emituj¹cymi oko³o 64% py³ów i 83%zanieczyszczeñ gazowych w województwie by³y nastêpuj¹ce zak³ady:— Polskie Huty Stali S.A., HTS Oddzia³ Kraków (emisja sumaryczna stanowi³a 33,5% w skali
województwa a udzia³ w zanieczyszczeniach py³owych wynosi³ 24%, natomiast gazo-wych 35%),
ŒRODOWISKO PRZYRODNICZE: II. Zagro¿enia i stan œrodowiska przyrodniczego
1 RZGW w Krakowie „Zjawisko suszy na obszarze dzia³ania RZGW w Krakowie w 2003 roku”, styczeñ 2004 r.
31
— Elektrownia Skawina S.A. z udzia³em 20% w ca³kowitej emisji,— Elektrociep³ownia Kraków S.A. — 15% udzia³ w emisji ca³kowitej,— Polski Koncern Energetyczny S.A. Elektrownia Siersza w Trzebini z 7% udzia³em w emisji
ca³kowitej,— Zak³ady Azotowe S.A. w Tarnowie z 6% udzia³em w bilansie emisji.
Tabela nr 14. Emisja zanieczyszczeñ py³owych w uk³adzie powiatowym (dane z zak³adów)
WojewództwoKrakówNowy S¹czTarnówBocheñskiBrzeskiChrzanowskiD¹browskiGorlickiKrakowskiLimanowskiMiechowskiMyœlenickiNowos¹deckiNowotarskiOlkuskiOœwiêcimskiProszowickiSuskiTarnowskiTatrzañskiWadowickiWielicki
200114 764
5 582286772122226
1 4695
3702 631
48119
7135
161481
1 22322
219105
13407397
199917 785
5 861587
1 189133281
2 05829
4882 940
45408438
173728
1 70432
1529226
680423
200017 2866 808
485866105231
1 74114
4302 991
33108
7635
141526
1 45822
2149717
439449
Emisja zanieczyszczeñ [Mg]
200213 3695 065
323888
90165
12067
2932846
61111
7839
149476642
4161
65,420
409337
200312 037
4 841356650
78165963
4210
2 50136658930
156518529
34197015
40630
Wyszczególnienie
Źród³o: dane WIOŒ w Krakowie.
ŒRODOWISKO PRZYRODNICZE: II. Zagro¿enia i stan œrodowiska przyrodniczego
32
WyszczególnieniePy³ zawieszonyDwutlenek siarkiDwutlenek azotu
1999884471
1998663978
2000803273
2002893866
2003806666
200168,545,265
Jednostkamg/m3
mg/m3
mg/m3
Norma504040
Źród³o: dane WIOŒ w Krakowie.
ŒRODOWISKO PRZYRODNICZE: II. Zagro¿enia i stan œrodowiska przyrodniczego
Tabela nr 15. Emisja zanieczyszczeñ gazowych w roku 2003 w uk³adzie powiatowym (dane z zak³adów)
Źród³o: dane WIOŒ w Krakowie.
WojewództwoKrakówNowy S¹czTarnówBocheñskiBrzeskiChrzanowskiD¹browskiGorlickiKrakowskiLimanowskiMiechowskiMyœlenickiNowos¹deckiNowotarskiOlkuskiOœwiêcimskiProszowickiSuskiTarnowskiTatrzañskiWadowickiWielicki
Emisja gazów [Mg]Wyszczególnienie Razem gazy
(bez CO2)SO2 NO2 CO
Wêglo-wodory Inne CO2
121 01063 507
2 4778 612
419768
10 94011
1 04823 910
183195336124395
1 9223 602
9999
583307
1 031442
51 56818 316
4533 425
173298
6 2421
35318 031
936
11421
1211 0692 111
35206726
447200
23 9308 577
2474 310
7994
3 4365
1675 119
288
452669
383958
14296918
16683
42 01834 7711 648
351163339
1 1161
298546141151149
77186406365
4348
443261359156
1 9721 266
42129
010
1330
179050
120
1122
1077142
402
1 52157787
3974
2713
451
21400
1508
4261
0100
191
12 925 1234 353 353
109 5791 230 035
69 95949 351
2 738 7811 454
110 3133 128 124
17 95010 05625 76012 10829 310
209 013584 466
1 78219 87219 46911 449
149 56243 377
2.2. Stan zanieczyszczenia powietrza
W 2003 r. na terenie województwa ma³opolskiego kontynuowano badania podstawowychzanieczyszczeñ powietrza (dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, tlenku wêgla, py³u), wêglowodoróworaz zanieczyszczeñ specyficznych, a tak¿e metali ciê¿kich i ozonu.
Pomiary prowadzone by³y w sposób ci¹g³y przy pomocy mierników automatycznych lubaspiratorów manualnych, z których próby analizowano nastêpnie w laboratoriach WojewódzkiejStacji Sanitarno-Epidemiologicznej i Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Œrodowiska.
Tabela nr 16. Maksymalne stê¿enia œrednioroczne podstawowych zanieczyszczeñ powietrza
33
ŒRODOWISKO PRZYRODNICZE: II. Zagro¿enia i stan œrodowiska przyrodniczego
Py³ zawieszony — zakres zmierzonych stê¿eñ œredniorocznych w województwie obejmowa³wartoœci od 17 mg/m3 w Gorlicach do 80 mg/m3 w Krakowie. Na obszarach ochrony uzdrowiskowejzakres stê¿eñ wynosi³ od 9 mg/m3 w Wysowej do 25 mg/m3 na terenie Swoszowic.
Dwutlenek siarki — zakres stê¿eñ dwutlenku siarki obejmowa³ wartoœci od 5 mg/m3 w Brzesku,Gorlicach i Nowym Targu do 66 mg/m3 w Oœwiêcimiu. Na obszarach ochrony uzdrowiskowej zakresstê¿eñ obejmowa³ od 2 mg/m3 (Muszyna, Krynica) do 25 mg/m3 na terenie Swoszowic.
Dwutlenek azotu — Na terenie województwa w 2003 roku zakres otrzymanych stê¿eñ dwutlenkuazotu obejmowa³ wartoœci od 18 mg/m3 w Nowym Targu do 66 mg/m3 w Krakowie (Al. Krasiñskiego).Na obszarach ochrony uzdrowiskowej zakres stê¿eñ wyniós³ od 8 mg/m3 (Wysowa) do 39 mg/m3
na terenie Swoszowic.
3. GOSPODARKA ODPADAMI
3.1. Odpady powstaj¹ce w wyniku prowadzonej dzia³alnoœci gospodarczej
W województwie ma³opolskim w 2003 roku, w wyniku prowadzonej dzia³alnoœci gospodarczejpowsta³o ³¹cznie ok. 10 233,3 tys. Mg odpadów, z czego odpady niebezpieczne stanowi³y 4,2%tj. 425,1 tys. Mg.
Tabela nr 17. Odpady wytworzone (w tys. Mg)
Wyszczególnienie
Odpady powstaj¹cew wyniku prowadzonejdzia³alnoœci gospo-darczej – ogó³em:
w tym niebezpieczne:Odpady komunalne
2000
10 106,5872,5616,6
1998
6 625,4622,2649,3
1999
7 455,3546,9685,3
2001
9 088,3719,9670,6
2002
9 672,0288,52
604,5
2003
10 233,3425,1684,7
Źród³o: dane WIOŒ w Krakowie.
Wed³ug danych GUS (2002 r.) województwo ma³opolskie plasuje siê na trzecim miejscu w Polsce(po œl¹skim i dolnoœl¹skim) pod wzglêdem iloœci wytworzonych odpadów, z udzia³em 8,36% ogó³emwytworzonej iloœci odpadów. W najwiêkszej iloœci wytworzono m.in.: odpady z flotacyjnegowzbogacania rud metali nie¿elaznych, odpady przeróbcze ze wzbogacania wêgla, ¿u¿le z procesówwytapiania (wielkopiecowe, stalownicze), skruszone ska³y, popio³y lotne z wêgla kamiennego.
Zgodnie z danymi z monitoringu odpadów, g³ównymi Ÿród³ami odpadów w województwiema³opolskim s¹: przemys³ wydobywczy, hutnictwo, energetyka, przemys³ chemiczny, sektorkomunalny.
Podobnie jak w latach poprzednich o globalnej iloœci odpadów, tak niebezpiecznych jak i innychni¿ niebezpieczne, decyduj¹ odpady wytworzone w procesach produkcji stali, ¿eliwa, stopów ¿elaza,metali nie¿elaznych, odlewnictwa metali, przy obróbce wstêpnej stali oraz w trakcie produkcjielementów stalowych i ¿eliwnych.
2 Du¿a ró¿nica w iloœci odpadów niebezpiecznych w stosunku do roku poprzedniego zwi¹zana jest min. z wejœciemw ¿ycie od 1 stycznia 2002 r. nowego katalogu odpadów Rozporz¹dzenia Ministra Œrodowiska z dnia 27 wrzeœnia 2001 r.w sprawie katalogu odpadów (Dz.U. z 2001 r. Nr 112 poz. 1206)
34
Źród³o: dane WIOŒ w Krakowie.
Nazwa grupyNrgrupy
Udzia³ grupy w iloœci odpadówwytworzonych ogó³em
1999 2000 20022001 2003
odpady powstaj¹ce przy poszukiwaniu,wydobyciu i wzbogacaniu rud orazinnych surowców mineralnychodpady z procesów termicznychodpady z przeróbki ropy naftowej,oczyszczania gazu ziemnego orazpirolitycznej przeróbki wêglaodpady z urz¹dzeñ do likwidacjii neutralizacji odpadów orazoczyszczania œcieków i gospodarkiwodnejodpady z chemicznej obróbkii powlekania powierzchni metali orazinnych materia³ów i z procesówhydrometalurgii metali nie¿elaznychodpady z budowy, remontówi demonta¿u obiektów budowlanychoraz infrastruktury drogowejodpady z rolnictwa, sadownictwa,hodowli, rybo³ówstwa, leœnictwa orazprzetwórstwa ¿ywnoœciRazem
01
10
05
19
11
17
02
54,8
30,3
2,1
1,4
1,0
1,9
1,1
92,6
56,3
25,7
3,4
2,0
0,7
2,5
1,1
91,7
59,4
25,3
2,3
2,5
0,8
1,5
1,2
93,0
60,2
25,2
5,7
1,8
0,0
2,8
1,2
96,9
54,8
28,5
6,3
3,0
2,2
1,8
1,3
97,9
ŒRODOWISKO PRZYRODNICZE: II. Zagro¿enia i stan œrodowiska przyrodniczego
G³ówny strumieñ odpadów wytwarzany jest przez nieliczn¹ grupê podmiotów, z którychw ka¿dym powstaje rocznie powy¿ej 100 tys. Mg odpadów (powy¿ej 0,5 tys. Mg w przypadku odpadówniebezpiecznych).
Tabela nr 18. Odpady wytworzone w wyniku prowadzonej dzia³alnoœci gospodarczejw najwiêkszych iloœciach (w %)
35
ŒRODOWISKO PRZYRODNICZE: II. Zagro¿enia i stan œrodowiska przyrodniczego
Tabela nr 19. Jednostki, które wytworzy³y najwiêksze iloœci odpadów w 2002 r.
Nazwa jednostkiUdzia³ w iloœci odpadów
wytworzonych
2002 2003
Zak³ady Górniczo-Hutnicze „Boles³aw” w Bukownie
Polskie Huty Stali S.A. – Oddzia³ Huta im. TadeuszaSendzimira w Krakowie
„Trzebionka” Zak³ady Górnicze S.A. w Trzebini
Kompania Wêglowa S.A. – 11 Kopalnia Wêgla Kamiennego„Janina” w Libi¹¿u
Energetyka „Dwory” Sp. z o.o. w Oœwiêcimiu
Kompania Wêglowa S.A. – Kopalnia Wêgla Kamiennego„Brzeszcze” w Brzeszczach
Kopalnia Wapienia „Czatkowice” Sp. z o.o. w Krzeszowicach
Elektrownia „Siersza” S.A. – Po³udniowy KoncernEnergetyczny S.A. w Jaworznie
Elektrownia „Skawina” w SkawinieElektrociep³ownia „Kraków” S.A. w Krakowie„Z³omex” Zak³ady Przerobu Z³omu S.A. w KrakowieZak³ady Azotowe „Tarnów” S.A. w Tarnowie-MoœcicachRazem
25,60%
17,30%
14,40%
11,60%
3,30%
5,90%
3,50%
2,80%
2,80%2,60%1,20%1,50%
92,50%
24,90%
17,80%
12,40%
8,60%
7,60%
5,70%
3,50%
3,20%
2,40%2,30%1,80%1,00%
91,20%
Źród³o: dane WIOŒ w Krakowie.
Odpady niebezpieczne
W gospodarce odpadami szczególnie istotn¹ z punktu widzenia ekologii grupê stanowi¹ odpadyniebezpieczne. W roku 2003, w wyniku prowadzonej dzia³alnoœci gospodarczej, powsta³o ³¹cznie425,1 tys. Mg odpadów niebezpiecznych. G³ównymi wytwórcami odpadów niebezpiecznych s¹:hutnictwo, przemys³ chemiczny, przemys³ metalurgiczny.
W stosunku do roku 2002 w strumieniu odpadów niebezpiecznych wzrós³ udzia³ odpadów z przygotowania powierzchni i powlekania metali oraz z procesów hydrometalurgii metalinie¿elaznych o 19,0%. Natomiast zmniejszy³ siê udzia³ w pozosta³ych grupach odpadówniebezpiecznych.
G³ównymi Ÿród³ami odpadów niebezpiecznych w województwie ma³opolskim s¹:— hutnictwo,— przemys³ chemiczny,— przemys³ metalurgiczny.
36
Tabela nr 21. Jednostki, które wytworzy³y najwiêksze iloœci odpadów niebezpiecznych w 2003 r.
Nazwa jednostkiUdzia³ w iloœci
odpadów niebezpiecznych
Polskie Huty Stali S.A. – Oddzia³ Huta im. T. Sendzimira S.A.Zak³ady Górniczo-Hutnicze „Boles³aw” w BukownieZak³ady Azotowe „Tarnów” S.A. w Tarnowie-MoœcicachRazem
79,8%12,5%
2,5%94,8%
Źród³o: dane WIOŒ w Krakowie.
Postêpowanie z odpadami powstaj¹cymi w wyniku prowadzonej dzia³alnoœci gospodarczej.
Gospodarkê odpadami w województwie ma³opolskim w roku 2003, podobnie jak w latachpoprzednich cechuje wysoki stopieñ gospodarczego wykorzystania odpadów, oraz zmniejszaj¹cysiê systematycznie wskaŸnik odpadów sk³adowanych na sk³adowiskach.
W województwie ma³opolskim z iloœci odpadów wytworzonych w roku 2003 ogó³em:— wykorzystano 80,6% tj. 8 244,8 tys.Mg,— unieszkodliwiono 7,4% tj. 753,7 tys.Mg,— tymczasowo sk³adowano 4,8% tj. 495,2 Mg,— sk³adowano na sk³adowiskach 7,2% tj. 739,5 tys.Mg.
W porównaniu z rokiem 2002 wzrós³ odsetek odpadów unieszkodliwionych (w sposób inny ni¿sk³adowanie) i tymczasowo sk³adowanych, natomiast zmniejszy³ siê udzia³ odpadów wykorzystanychi sk³adowanych na sk³adowiskach.
Sposób postêpowania z odpadami zale¿y w g³ównej mierze od stopnia ich szkodliwoœci. Odpadyniebezpieczne przewa¿nie s¹ unieszkodliwiane (w 2003 r. 66,5% unieszkodliwiono, 32,2% poddanoodzyskowi), natomiast gospodarczo wykorzystywane s¹ przede wszystkim odpady inne ni¿niebezpieczne (w 2003 r. wykorzystano 82,6%).
ŒRODOWISKO PRZYRODNICZE: II. Zagro¿enia i stan œrodowiska przyrodniczego
Źród³o: dane WIOŒ w Krakowie.
Nazwa grupyNrgrupy
Udzia³ grupy w iloœciodpadów niebezpiecznych
wytworzonych ogó³em
odpady z chemicznej obróbki i powlekaniapowierzchni metali oraz innych materia³ówi z procesów hydrometalurgii metali nie¿elaznych
odpady z przeróbki ropy naftowej, oczyszczania gazuziemnego oraz pirolitycznej przeróbki wêgla
odpady z produkcji, przygotowania, obrotui stosowania produktów przemys³u chemii organicznej
odpady z budowy, remontów i demonta¿u obiektówbudowlanych oraz infrastruktury drogowej
odpady z kszta³towania oraz fizycznej i mechanicznejobróbki powierzchni metali i tworzyw sztucznych
oleje odpadowe i odpady ciek³ych paliwRazem
11
05
07
17
12
13
51,1
43,1
2,6
0,7
0,6
0,598,6
Tabela nr 20. Odpady niebezpieczne wytworzone w najwiêkszych iloœciach w 2003 r.
37
ŒRODOWISKO PRZYRODNICZE: II. Zagro¿enia i stan œrodowiska przyrodniczego
* w sposób inny ni¿ sk³adowanie
Źród³o: dane WIOŒ w Krakowie.
Wytworzoneogó³em
Niebezpieczne
Inne ni¿niebezpieczne
Odpady [tys. Mg]
Odpady Rok IloϾwytworzona Wykorzystane
199920002001200220031999200020012002200319992000200120022003
7455,310 106,5
9 088,39 672,0
10 233,3546,9872,5719,9288,5425,1
6 908,49 234,18 368,49 383,59 808,2
5833,67437,6
7 106,17 955,18 244,8
79,1182,1119,0111,9141,0
5754,57255,5
6 987,07 843,28103,8
491,8732,6670,8570,4753,7462,3679,9597,9165,5281,5
29,552,772,9
404,9472,2
556,1488,3199,0346,0495,2
0,57,10,70,40,6
55,6481,1198,3345,6494,5
573,91448,2
1 112,4800,5739,5
53,42,3
10,71,9
570,21 444,91 110,1
789,8737,6
Sposób postêpowania
Unieszkodliwione* Tymczasowosk³adowane
Sk³adowane nask³adowiskach
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych WIOŒ w Krakowie.
Tabela nr 22. Postêpowanie z odpadami powsta³ymi w wyniku prowadzonej dzia³alnoœci gospodarczej w województwie ma³opolskim
Wykres nr 7. Struktura postêpowania z odpadami powstaj¹cymi w wyniku prowadzonej dzia³alnoœci gospodarczej
3.2. Odpady komunalne
W roku 2003 na terenie województwa powsta³o ok. 684,7 tys. Mg odpadów komunalnych,podczas gdy w roku poprzednim — oko³o 604,5 tys. Mg. Z wytworzonej iloœci odpadów komunalnych39,4 tys. Mg (5,7%) poddano odzyskowi.
38
ŒRODOWISKO PRZYRODNICZE: II. Zagro¿enia i stan œrodowiska przyrodniczego
39
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE
40
41
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: I. Ludnoœæ
I. LUDNOή
1. STAN LUDNOŒCI
Województwo ma³opolskie wed³ug bilansu ludnoœci na dzieñ 31 grudnia 2003 zamieszkiwa³o3 252,9 tys. osób. Stanowi³o to 8,5% ludnoœci kraju i plasowa³o województwo na 4 miejscu po woj.mazowieckim, œl¹skim i wielkopolskim. W miastach mieszka³o 1 623,0 tys. osób, co stanowi³o 6,9%ludnoœci miejskiej Polski (6 miejsce po woj. œl¹skim, mazowieckim, dolnoœl¹skim, wielkopolskimi ³ódzkim). WskaŸnik urbanizacji wynosi³ 49,9% i by³ znacznie ni¿szy od œredniego dla kraju —61,6%. WskaŸnik ten w województwie, pomimo otrzymania przez kilka miejscowoœci praw miejskich,ulega³ w ostatnich latach nieznacznemu obni¿eniu zmniejszaj¹c siê z 50,8% w 1995 roku. G³ównympowodem spadku wskaŸnika by³y migracje ludnoœci miejskiej na obszary wiejskie oraz ujemny poziomprzyrostu naturalnego w miastach. Obszary wiejskie zamieszkiwa³o 1 629,9 tys. osób tj. 11,1%ludnoœci wiejskiej Polski. Dawa³o to województwu drugie miejsce w kraju po woj. mazowieckim.
Tabela nr 23. Ludnoœæ województwa ma³opolskiego w latach 1995-2003
Źród³o: oprac. w³asne na podstawie danych Urzêdu Statystycznego w Krakowie.
W okresie miêdzy spisami powszechnymi w 2002 i 1988 roku ludnoœæ Ma³opolski wzros³ao 144,9 tys. osób, tj. o 4,7%. By³ to najwy¿szy przyrost ludnoœci wœród województw. Œrednio ludnoœækraju wzros³a w tym okresie o 0,9%. Zdecydowanie odmiennie ni¿ dla ca³ego kraju przebiega³wzrost ludnoœci w miastach i na obszarach wiejskich. W województwie ma³opolskim dynamicznieros³a liczba ludnoœci wiejskiej: o 103,4 tys. osób, tj. o 6,88%. Liczba mieszkañców miast wzros³aw tym okresie jedynie o 41,5 tys., tj. o 2,61%. Dla ca³ego kraju odnotowano w tym okresiezmniejszenie ludnoœci wiejskiej o 0,57% i wzrost mieszkañców miast o 1,88%.
Œrednia gêstoœæ zaludniania wynosi³a 214 osób/km2 i by³a znacznie wy¿sza od œredniej dlakraju (122 osób/km2) — drugie miejsce po województwie œl¹skim. WskaŸnik ten wykazuje znacznezró¿nicowanie przestrzenne, nawet w powiatach ziemskich — od powy¿ej 300 osób osób/km2
w powiatach zachodniej czêœci województwa do 76 osób/km2 w powiecie miechowskim. Najsilniejzaludniona jest centralna i zachodnia czêœæ województwa, najs³abiej — pó³nocna i po³udniowo--wschodnia. Ma³opolskê cechuje wyj¹tkowo wysoki poziom zaludnienia obszarów wiejskich —119 osób/km2 – pierwsze miejsce w kraju (œrednia krajowa 50 osób/km2 ).
Struktura ludnoœci wg p³ci wykazywa³a nieznaczn¹ przewagê kobiet — 51,5%, tj.1 674,1 tys.Mê¿czyŸni stanowili 48,5%, tj. 1 578,8 tys. osób. Wspó³czynnik feminizacji wynosi³ 106 i by³ zbli¿onydo wskaŸnika krajowego — 106,5. Na obszarach wiejskich na 100 mê¿czyzn przypada³o 101 kobiet,natomiast w miastach 111.
Województwo –ogó³em
– mê¿czyŸni– kobiety
z tego: – miasta– wsie
1995 1999 2000 2001 2002 2003Dynamika1995-2003
3190,2
1553,81636,41620,71569,5
3222,5
1569,21653,31624,21598,3
3233,8
1574,91658,91629,41604,4
3240,9
1578,21662,71629,81611,1
3237,2
1571,51665,71624,91612,3
3252,9
1578,81674,11623,01629,9
102,0
101,6102,3100,1103,8
Wyszczególnienie
42
Źród³o: oprac. w³asne na podstawie danych Urzêdu Statystycznego w Krakowie.
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie wydawnictw: Urzêdu Statystycznego w Krakowie „Raport z wyników spisówpowszechnych. Województwo ma³opolskie” oraz G³ównego Urzêdu Statystycznego „Raport z wyników NSP ludnoœcii mieszkañ 2002”.
Wykres nr 8. Tempo przyrostu ludnoœci Ma³opolski na tle kraju w latach 1988-2002
2. RUCH NATURALNY LUDNOŒCI
Rok 2003 by³ kolejnym okresem spadku przyrostu naturalnego. Jednak w porównaniu doœredniej krajowej ludnoœæ województwa ma³opolskiego odznacza³a siê relatywnie wysokim poziomemprzyrostu naturalnego — wskaŸnik 0,98 na 1000 mieszkañców jest znacznie wy¿szy od wskaŸnikakrajowego, który od 2002 roku przybra³ wartoœci ujemne i wynosi³ — 0,4‰. Ten wy¿szy poziomprzyrostu by³ efektem znacznego poziomu urodzeñ (9,86‰ — w województwie, 9,2‰ — w Polsce)oraz ni¿szego ni¿ w innych województwach wskaŸnika zgonów (8,88‰ — w województwie, 9,6‰— w Polsce). WskaŸnik urodzeñ by³ wyraŸnie wy¿szy na obszarach wiejskich (11,01‰),ni¿ w miastach (8,69‰), natomiast poziom zgonów by³ zbli¿ony dla miast (8,94‰) i wsi (8,82‰).
Wykres nr 9. Przyrost naturalny
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: I. Ludnoœæ
43
Pomimo doœæ korzystnej sytuacji demograficznej, podobnie jak w ca³ym kraju, w województwiema³opolskim nastêpuje systematyczny spadek przyrostu naturalnego. W latach 1995-2003 przyrostnaturalny zmniejszy³ siê o 64%, a w stosunku do roku ubieg³ego o 30%. Analogicznie wskaŸnik na1 000 mieszkañców zmniejszy³ siê z 2,7 do 0,980/00. W 2003 roku przyrost naturalny wynosi³ 3,1 tys.osób i by³ mniejszy o 1 332 osoby ni¿ w roku 2002. Spowodowane zosta³o to dalszym wyraŸnymspadkiem poziomu urodzeñ oraz pozostawaniem zgonów na podobnym poziomie. Wystêpowa³ywyraŸne ró¿nice pomiêdzy miastami a obszarami wiejskimi. W miastach przyrost naturalny by³ odkilku lat minimalnie ujemny (w 2003 roku wyraŸny spadek do minus 412 osób, tj. -0,260/00), natomiastna terenach wiejskich, pomimo znacznego spadku, pozostawa³ doœæ wysoki (3 576 osób, tj. 2,190/00).
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: I. Ludnoœæ
Tabela nr 24. WskaŸniki ruchu naturalnego
Źród³o: oprac. w³asne na podstawie danych Urzêdu Statystycznego w Krakowie.
Urodzenia na 1000 mieszkañcówWojewództwo – ogó³em– miasta– wsieZgony na 1000 mieszkañcówWojewództwo – ogó³em– miasta– wsiePrzyrost naturalny na 1000 mieszkañcówWojewództwo – ogó³em– miasta– wsie
1995 1999 2000 2001 2002 2003
12,39,9
14,6
9,59,29,9
2,70,74,7
11,09,0
12,9
9,39,19,4
1,7-0,13,5
10,99,2
12,7
8,98,88,4
2,10,33,8
10,488,87
12,09
8,878,898,86
1,61-0,023,23
10,038,58
11,48
8,648,6
8,67
1,4-0,02
2,8
9,868,69
11,01
8,888,948,82
0,98-0,262,19
Wyszczególnienie
Wykres nr 10. Przyrost naturalny Ma³opolski na tle kraju (wskaŸnik na 1000 mieszkañców)
Źród³o: oprac. w³asne na podstawie danych Urzêdu Statystycznego w Krakowie.
44
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie wydawnictwa Urzêdu Statystycznego w Krakowie „Raport z wyników spisówpowszechnych. Województwo ma³opolskie”.
Ludnoœæ mobilna3 województwa obejmowa³a 990,1 tys. osób, co stanowi³o 6,6% ludnoœcimobilnej kraju. Znacznie wy¿sze wskaŸniki wystêpowa³y w województwach: mazowieckim (13,3%),œl¹skim (12,3%), dolnoœl¹skim (9,3%) i wielkopolskim (8,7%).
3 W spisie 2002 badano tylko ostatni¹ migracjê danej osoby, wobec tego, ¿e jedna osoba mog³a zmieniaæ miejscezamieszkania nawet kilka razy w badanym okresie, faktów migracji by³o zdecydowanie wiêcej. Dane spisu dotycz¹ osób, któreprzyby³y lub powróci³y po nieobecnoœci co najmniej 1 roku na pobyt sta³y lub czasowy.
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: I. Ludnoœæ
Najni¿szy poziom przyrostu naturalnego — przyjmuj¹cy wartoœci ujemne — wystêpujew gminach po³o¿onych w zachodniej, pó³nocnej i pó³nocno-wschodniej czêœci województwa orazw mieœcie Krakowie (-1,260/00), osi¹gaj¹c skrajne wartoœci w gminach pó³nocnej czêœci powiatów:proszowickiego - Koszyce (-7,080/00), miechowskiego — Ksi¹¿ Wielki (-6,650/00), S³aboszów(-6,690/00) i Koz³ów (-6,610/00) oraz brzeskiego — Szczurowa (6,490/00). Obszar ten charakteryzujeszczególnie niski, ujemny przyrost naturalny na obszarach wiejskich. Wyj¹tkiem po³udniowychobszarów województwa cechuj¹cych siê bardzo wysokim przyrostem naturalnym jest miastoZakopane, w którym wskaŸnik przyrostu jest ujemny i wynosi – 2,60/00. Obszary po³udniowewojewództwa wyró¿niaj¹ siê wysokim przyrostem na terenach wiejskich, np. gmina Muszyna(11,460/00), S³opnice (11,410/00), £abowa (10,320/00) oraz znacznie ni¿szym na terenie miast.Zró¿nicowanie przestrzenne wielkoœci przyrostu naturalnego wykazuje sta³¹ niezmienn¹ tendencjêod kilku lat: niskiego lub nawet ujemnego przyrostu na obszarach pó³nocnych i zachodnichwojewództwa oraz wysokiego przyrostu w czêœci po³udniowej. Pog³êbia to corocznie wyraŸnezró¿nicowanie struktury wieku ludnoœci na tych obszarach.
3. MIGRACJE
Narodowy Spis Powszechny 2002 wykaza³, ¿e 2 206,0 tys. ludnoœci województwa mieszka³ow miejscowoœci aktualnego zamieszkania od urodzenia. Stanowi³o to 68,2% ludnoœci województwai plasowa³o Ma³opolskê pod tym wzglêdem na pierwszym miejscu w kraju. Wiêksz¹ zasiedzia³oœci¹cechowali siê mieszkañcy wsi, gdzie a¿ 77,6% mieszka³o w danej miejscowoœci od urodzenia.Dla kraju wskaŸnik ten wynosi³ 67,3%. Mieszkañcy miast województwa zamieszkiwali w swojejmiejscowoœci od urodzenia w 59,0% (kraj — 54,2%).
Wykres nr 11. Ludnoœæ wg okresu zamieszkania w swojej miejscowoœci
45
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: I. Ludnoœæ
Ogó³emMiastaWsie
Ludnoœæogó³em
Zamieszka³aod
urodzenia razemw 1988roku
i wczeœniej
w latach1988-2002
Nieustalonood kiedymieszka
3232,41626,91605,5
2206,0960,2
1245,8
990,1634,1356,0
686,6474,6212,1
303,5159,6143,9
36,332,53,8
Wyszczególnienie
Przyby³a do miejscowoœciaktualnego zamieszkania
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie wydawnictwa Urzêdu Statystycznego w Krakowie „Raport z wyników spisówpowszechnych. Województwo ma³opolskie”.
Wœród ludnoœci mobilnej zdecydowanie dominowa³y osoby przyby³e do miejscowoœci aktualnegozamieszkania do 1988 roku — 686,6 tys. osób (69,4%). W latach 1989-2002 emigrowa³o na obszarMa³opolski 303,5 tys. osób, w tym 295,2 tys. z kraju i 8,2 tys. osób z zagranicy.
Wiêcej osób, bo a¿ 64% ludnoœci mobilnej (634,1 tys. osób) przyby³o do miast. Zdecydowaniedominowa³y migracje do 1988 roku w³¹cznie (74,8%). Tempo osadnictwa w miastach wyraŸniezmniejszy³o siê w latach 1989-2002 (25,2% — 159,6 tys. osób). Na obszarach wiejskich sytuacjaby³a odmienna. W latach 1989-2002 osiedli³o siê tu 40,4% ludnoœci mobilnej.
Saldo migracji w roku 2003, liczone na podstawie zameldowañ i wymeldowañ ludnoœcina pobyt sta³y, obejmowa³o 3 552 osoby i wyra¿a³o siê wskaŸnikiem 1,1 na 1 000 mieszkañców.Dla kraju œredni wskaŸnik by³ ujemny i wynosi³ — 0,36 0/00. Wœród województw jedynie cztery mia³ydodatnie saldo migracji: ma³opolskie zajmowa³o drugie miejsce po woj. mazowieckim (+2,70/00).
Tabela nr 26. Migracje ludnoœci
Tabela nr 25. Ludnoœæ wed³ug okresu zamieszkania w tys.
Źród³o: oprac. w³asne na podstawie danych Urzêdu Statystycznego w Krakowie.
Zameldowania na pobyt sta³y –– ogó³em województwo
– miasta– wsie
Wymeldowania z pobytusta³ego – ogó³em województwo
– miasta– wsie
Saldo migracji – ogó³emwojewództwo
– miasta– wsie
Saldo migracji na 1000mieszkañców – ogó³emwojewództwo
– miasta– wsie
1995 1999 2000 2001 2002 2003
30232
1401716215
29742
1400415738
490
13477
0,2
0,00,3
32915
1468618229
31255
1615115104
1660
-14653125
0,5
-0,92,0
29786
1406115725
27742
1468413058
2044
-6232667
0,6
-0,41,7
28277
1406114216
25690
1373911951
2587
3222265
0,8
0,21,4
30215
1452815687
27116
1514611970
3212
-5633717
1,0
-0,42,3
34183
1596218221
30631
1751213119
3552
-15505102
1,10
-0,973,13
Wyszczególnienie
46
Źród³o: oprac. w³asne na podstawie danych Urzêdu Statystycznego w Krakowie.
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: I. Ludnoœæ
Wysokie saldo migracji w roku 2003 oznacza³o utrzymanie sta³ej tendencji wzrostowej orazwyraŸny wzrost poziomu w ostatnich dwóch latach. Ponownie wzrós³ równie¿ poziom ruchówmigracyjnych, zarówno nap³ywu jak i odp³ywu ludnoœci, który w latach 2000-2001 roku uleg³zahamowaniu i zmniejszeniu nawet w porównaniu z 1995 rokiem.
Rozmieszczenie przestrzenne migracji jest jednak bardzo nierównomierne. Dodatnie, wysokiesaldo migracji wystêpuje na obszarach wiejskich obejmuj¹c 5 102 osób, tj. 3,130/00, ze szczególnymnatê¿eniem w szerokiej strefie podmiejskiej Krakowa oraz w mniejszym zakresie Nowego S¹cza,a tak¿e w powiatach: wielickim, krakowskim, myœlenickim i tatrzañskim. Na pozosta³ych obszarachwiejskich, g³ównie powiatów rolniczych pó³nocnej czêœci województwa (miechowski, proszowicki,d¹browski) oraz obszarów górskich (powiat limanowski, gorlicki, nowotarski, nowos¹decki)obserwuje siê przewagê odp³ywu ludnoœci. W roku 2003 po raz pierwszy od wielu lat zanotowanowzmo¿ony odp³yw ludnoœci z obszarów podmiejskich miasta Tarnowa.
W 2003 roku ponownie wzorem ubieg³ych lat, z wyj¹tkiem roku 2001, zanotowano ujemnesaldo migracji dla miast (uby³o 1 550 osób, tj. -0,970/00.). Z du¿ych miast jedynie Kraków wykazywa³dodatnie saldo (+1171 osób, tj. 1,540/00). W Tarnowie uby³o 52 osoby (-0,440/00), w Nowym S¹czu —443 (-5,230/00). Odp³yw ludnoœci obejmuje tak¿e ma³e miasta po³o¿one w obszarach rolniczych orazwszystkie miasta przemys³owe zachodniej czêœci województwa.
4. STRUKTURA WIEKU LUDNOŒCI
Ludnoœæ województwa ma³opolskiego cechowa³a siê nieznacznie m³odsz¹ struktur¹ wiekuod œredniej dla kraju. Charakteryzowa³ ja wy¿szy udzia³ ludnoœci w wieku przedprodukcyjnym:23,1% (kraj 21,9%), ni¿szy w wieku produkcyjnym: 61,7% (kraj 62,9%) i taki sam w wiekupoprodukcyjnym: 15,2%.
Wykres nr 12. Zmiany struktury wiekowej ludnoœci województwa ma³opolskiego w latach 1995-2003
47
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: I. Ludnoœæ
Tabela nr 27. Struktura wieku ludnoœci
Źród³o: oprac. w³asne na podstawie danych Urzêdu Statystycznego w Krakowie.
Ludnoœæ ogó³emz tego w wieku:
– przedprodukcyjnym (0-17 lat)
– produkcyjnym (18-59 l. – kob., 18-64 l. – mê¿.)
– poprodukcyjnym (60 l. i w. – kob., 65 l. i w. – mê¿.)
Miasta – ludnoœæ ogó³emz tego w wieku:
– przedprodukcyjnym– produkcyjnym– poprodukcyjnym
Wsie – ludnoœæ ogó³emz tego w wieku:
– przedprodukcyjnym– produkcyjnym– poprodukcyjnym
Struktura wieku w %
Województwo – ludnoœæz tego w wieku:
– przedprodukcyjnym– produkcyjnym– poprodukcyjnym
Miasta – ludnoœæ ogó³emz tego w wieku:
– przedprodukcyjnym– produkcyjnym– poprodukcyjnym
Wsie – ludnoœæ ogó³emz tego w wieku:
– przedprodukcyjnym– produkcyjnym– poprodukcyjnym
Ludnoœæ w wiekunieprodukcyjnym na 100 osóbw wieku produkcyjnym
1995 1999 2000 2001 2002 2003
3190,2
904,4
1844,6
441,2
1620,7
420,6983,8216,3
1569,5
483,8860,8224,9
100,0
28,457,813,8
100,0
26,060,713,3
100,0
30,854,814,4
73
3222,5
835,2
1916,0
471,3
1624,2
372,21014,7237,3
1598,3
463,0901,3234,0
100,0
25,959,514,6
100,0
22,962,514,6
100,0
29,056,414,6
68
3233,8
815,4
1939,7
478,8
1629,4
360,41026,4
242,6
1604,4
455,0913,2236,2
100,0
25,260,014,8
100,0
22,163,014,9
100,0
28,456,914,7
67
3240,9
792,2
1965,1
483,7
1629,8
345,81037,4
246,6
1611,1
446,4927,6237,1
100,0
24,460,714,9
100,0
21,363,615,1
100,0
27,757,614,7
65
3237,2
772,0
1977,4
487,8
1624,9
330,41044,3
250,2
1612,3
441,6933,1237,6
100,0
23,861,115,1
100,0
20,364,315,4
100,0
27,457,914,7
64
3252,9
751,2
2008,1
493,7
1623,0
317,71051,8
253,5
1629,9
433,5956,3240,1
100,0
23,161,715,2
100,0
19,664,815,6
100,0
26,658,714,7
62
48
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie wydawnictwa Urzêdu Statystycznego w Krakowie „Raport z wyników spisówpowszechnych. Województwo ma³opolskie”.
4 Badaniem poziomu wykszta³cenia w czasie NSP w roku 2002 zosta³a objêta ludnoœæ w wieku 13 lat i wiêcej. Jednakdla grupy ludnoœci w wieku 13-15 lat mo¿na mówiæ jedynie o wykszta³ceniu podstawowym (ukoñczonym lub nieukoñczonym).
W ostatnich latach, podobnie jak w ca³ym kraju, nast¹pi³y niewielkie zmiany strukturyw kierunku zmniejszania siê liczby ludnoœci w wieku przedprodukcyjnym (z 28,4% w roku 1995do 23,1% w roku 2003), oraz systematycznego wzrostu w wieku produkcyjnym (z 57,8% w roku1995 do 61,7% w roku 2003) i poprodukcyjnym (z 13,8% w roku 1995 do 15,2% w roku 2003).Podstawowy wp³yw na liczebnoœæ dwóch pierwszych grup wiekowych mia³a zmniejszaj¹ca siêz ka¿dym rokiem liczba urodzeñ oraz wejœcie w wiek produkcyjny osób urodzonych w pierwszejpo³owie lat 80-tych, tj. w okresie ostatniego wy¿u demograficznego. Zmiany te w zró¿nicowanymstopniu dotyczy³y miast i obszarów wiejskich. W miastach nast¹pi³ gwa³towny spadek grupy ludnoœciw wieku przedprodukcyjnym (dynamika w latach 1995-2003 — 75,5%), nieznaczny wzrost w wiekuprodukcyjnym (dynamika — 106,9%) oraz bardzo du¿y wzrost w wieku poprodukcyjnym (dynamika— 117,2%). Obszary wiejskie charakteryzowa³y bardziej wyrównane zmiany struktury wiekowej.Ludnoœæ w wieku przedprodukcyjnym stanowi³a tu 89,6% poziomu ludnoœci z roku 1995, w wiekuprodukcyjnym wzros³a do 111,1% a w wieku poprodukcyjnym do 106,7%.
Podobnie jak pozosta³e czynniki demograficzne obraz struktury wiekowej ludnoœci jest bardzozró¿nicowany przestrzennie. Najm³odsz¹ struktur¹ wieku charakteryzuj¹ siê obszary po³o¿one napo³udniu i wschodzie województwa, gdzie udzia³ ludnoœci w wieku poprodukcyjnym kszta³tuje siêna poziomie 13,8%. Natomiast najwiêkszy udzia³ ludnoœci w wieku emerytalnym wystêpuje naobszarze pó³nocnym województwa w rolniczych powiatach miechowskim (19,6%) i proszowickim(16,9%). Tereny te cechuje wyj¹tkowo wysoki udzia³ ludnoœci w wieku poprodukcyjnymzamieszkuj¹cej obszary wiejskie i znacznie m³odsza struktura wieku ludnoœci miejskiej.
W zwi¹zku ze zmianami struktury wiekowej ludnoœci zmniejszy³ siê równie¿ wspó³czynnikobci¹¿enia. W roku 1995 na ka¿de 100 osób w wieku produkcyjnym przypada³o 73 osoby w wiekunieprodukcyjnym, natomiast w roku 2003 — 62 osoby.
5. WYKSZTA£CENIE
Badaniem poziomu wykszta³cenia w czasie NSR 2002 w województwie ma³opolskim objête zosta³o2 707,0 tys. osób w wieku 13 lat i wiêcej.4 Wykszta³cenie wy¿sze od podstawowego posiada³o 1 796,1 tys. osób, tj.66,4%. Najliczniejsz¹ grupê osób stanowi³y osoby z wykszta³ceniem œrednim — 1 434,6 tys. osób, tj. 53,0%.
Wykres nr 13. Struktura poziomu wykszta³cenia ludnoœci w 2002 roku
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: I. Ludnoœæ
49
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: I. Ludnoœæ
Analiza poziomu wykszta³cenia wed³ug p³ci wykazuje wy¿szy poziom wykszta³cenia kobiet.Kobiety z wykszta³ceniem wy¿szym stanowi³y 10,6% ogó³u (mê¿czyŸni — 9,5%), z wykszta³ceniemœrednim i policealnym 35,3% (mê¿czyŸni — 26,7%). Wœród mê¿czyzn wyraŸnie dominowa³anatomiast grupa z wykszta³ceniem zasadniczym zawodowym, która stanowi³a 32,2% (kobiety 18,5%).
Poziom wykszta³cenia by³ wyraŸnie zale¿ny od charakteru miejsca zamieszkania. Wœródmieszkañców miast wy¿szy by³ udzia³ ludnoœci z wykszta³ceniem wy¿szym — 15,5% (wieœ — 4,2%),policealnym — 4,2% (wieœ —2,1%) oraz ogólnokszta³c¹cym — 12,5% (wieœ — 4,0%). Natomiastna obszarach wiejskich ludnoœæ by³a zdecydowanie s³abiej wykszta³cona. Wysoki by³ udzia³ ludnoœciz wykszta³ceniem podstawowym — 37,5% (miasto 21,0%) oraz z wykszta³ceniem zasadniczymzawodowym — 30,9% (miasto — 19,8%).
W porównaniu do struktury poziomu wykszta³cenia ludnoœci kraju województwo ma³opolskiecechowa³ wy¿szy udzia³ ludnoœci z wykszta³ceniem ponadpodstawowym — 66,4% (kraj — 64,6%),w tym z wykszta³ceniem wy¿szym — 10,1% (kraj — 9,9%), œrednim — 53,0%, (kraj — 51,6), w tymszczególnie z wykszta³ceniem zasadniczym zawodowym — 25,1% (kraj — 23,2%).
Tabela nr 28. Ludnoœæ w wieku 13 lat i wiêcej wed³ug poziomu wykszta³cenia w 2002 roku
Ludnoœæw wieku 13 lat i wiêcej
Poziom wykszta³ceniaWy¿szePolicealneŒrednie – razem w tym:
zawodoweogólnokszta³c¹cezasadnicze zawodowePodstawowe ukoñczone
Podstawowe nieukoñczonei bez wykszta³ceniaszkolnego
Nieustalony
Ogó³emw tys.osób
Strukturaw %kraj ogó³em miasta wsie
2707,0
272,988,6
1434,6526,8228,6679,2782,9
85,0
43,0
100,0
9,93,2
51,619,7
8,623,229,8
3,6
2,0
100,0
10,13,3
53,019,58,4
25,128,9
3,1
1,6
100,0
15,54,3
54,522,212,519,821,0
2,0
2,7
100,0
4,22,1
51,416,5
4,030,937,5
4,4
0,4
WyszczególnienieStruktura w %
województwo ma³opolskie
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie wydawnictwa Urzêdu Statystycznego w Krakowie „Raport z wyników spisówpowszechnych. Województwo ma³opolskie”.
W okresie 1988-20025 poziom wykszta³cenia ludnoœci województwa ma³opolskiego wyraŸniewzrós³. Odsetek osób z wykszta³ceniem ponadpodstawowym zwiêkszy³ siê z 57,0% w roku 1988 do68,9% w roku 2002. Obserwuje siê tendencjê wzrostow¹ odsetka osób z wykszta³ceniem wy¿szymz 7,2% do 10,5% (o 65,0%) oraz œrednim i policealnym z 24,4% do 32,4% (o 50,7%). Niewielkiwzrost dotyczy³ osób z wykszta³ceniem zasadniczym zawodowym z 25,3% do 26,1% (o 16,9%),natomiast nast¹pi³ wyraŸny spadek udzia³u osób z wykszta³ceniem podstawowym z 38,3% do 27,2%i niepe³nym podstawowym z 4,8% do 2,2%.
5 NSP w roku 2002 obejmowa³ badaniem wykszta³cenia ludnoœci grupê wiekow¹ 13 lat i wiêcej. Natomiast NSP w roku1988 obejmowa³ tym badaniem tylko ludnoœæ w wieku 15 lat i wiêcej. Dlatego te¿ dla porównania zmian poziomu wykszta³ceniaw okresie miêdzyspisowym analizowane s¹ grupy ludnoœci w wieku 15 lat i wiêcej dla obydwu spisów.
50
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie wydawnictwa Urzêdu Statystycznego w Krakowie „Raport z wyników spisówpowszechnych. Województwo ma³opolskie”.
Wykres nr 14. Zmiany poziomu wykszta³cenia ludnoœci w latach 1988-2002 (ludnoœæ w wieku 15 lat i wiêcej)
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: I. Ludnoœæ
Bior¹c pod uwagê miejsce zamieszkania nale¿y zauwa¿yæ szczególnie wysok¹ dynamikê wzrostuliczby osób z wykszta³ceniem wy¿szym (151%) oraz œrednim i policealnym (96,0%) na obszarachwiejskich, co wyraŸnie obrazuje uzupe³nianie wykszta³cenia przez ludnoœæ wiejsk¹.
Wykres nr 15. Struktura poziomu wykszta³cenia ludnoœci w latach 1988-2002 wed³ug miejscazamieszkania
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie wydawnictwa Urzêdu Statystycznego w Krakowie „Raport z wyników spisówpowszechnych. Województwo ma³opolskie”.
51
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: I. Ludnoœæ
6. ŹRÓD£A UTRZYMANIA LUDNOŒCI
Wed³ug danych spisu w 2002 roku6 1 921,3 tys. mieszkañców Ma³opolski posiada³o w³asneŸród³o utrzymania, którymi mog³y byæ dochody z pracy, dochody pochodz¹ce ze œwiadczeñspo³ecznych lub dochody z w³asnoœci. WskaŸnik procentowy udzia³u ludnoœci posiadaj¹cej w³asneŸród³o utrzymania wynosz¹cy w województwie 59,4 % by³ nieco ni¿szy do wskaŸnika krajowego(60,3%) i plasowa³ województwo na 9 miejscu w kraju. W tej grupie osób dochody uzyskane z pracyby³y Ÿród³em utrzymania dla 31,9% ludnoœci (œrednia w kraju 32,3%), co dawa³o Ma³opolsce6 miejsce wœród województw.
Korzystniejszy od œredniej krajowej (28%) by³ natomiast udzia³ ludnoœci utrzymuj¹cej siêze Ÿróde³ niezarobkowych — 27,5% (10 miejsce w kraju). Dla tej grupy osób wyj¹tkowo wysokiw Ma³opolsce by³ udzia³ ludnoœci utrzymuj¹cej siê z renty z tytu³u niezdolnoœci do pracy — 9,7%(kraj — 6,6%).
Udzia³ osób bêd¹cych na utrzymaniu (39,1%) by³ województwie wy¿szy od œredniej krajowej(38,0%), co mia³o wp³yw na wysokoœæ wskaŸnika liczby osób utrzymywanych, przypadaj¹cych na1 000 osób posiadaj¹cych w³asne Ÿród³o utrzymania: województwo — 657, kraj — 631. Wœród osóbbêd¹cych na utrzymaniu niepokoj¹cy jest wysoki udzia³ osób m³odych. W wieku produkcyjnym nautrzymaniu by³a co czwarta osoba (24,6%), przy czym prawie co trzecia (32,6%) w wieku mobilnym.W grupie ludnoœci w wieku 20-29 lat udzia³ osób bêd¹cych na utrzymaniu by³ szczególnie wysokii wynosi³ 40,3%. Tendencje te jednak by³y zbie¿ne z procesami zachodz¹cymi w ca³ym kraju. Bior¹cpod uwagê miejsce zamieszkania nale¿y zauwa¿yæ, ¿e w miastach wiêcej ludzi m³odych pozostajena utrzymaniu: 25,6% ludnoœci w wieku produkcyjnym, 34,7% w wieku mobilnym. Na wsi wskaŸnikite s¹ ni¿sze i wynosz¹ odpowiednio: 23,4% i 30,3%.
W okresie miêdzyspisowym zasz³y istotne zmiany dotycz¹ce Ÿróde³ utrzymania ludnoœci.WyraŸnie zmniejszy³a siê liczba osób utrzymuj¹cych siê z dochodów z pracy — o 369 tys. osób,tj. o 26,4%. Udzia³ tej grupy zmniejszy³ siê z 45,3% w roku 1988 do 31,9% w roku 2002%, przyodbywaj¹cym siê w tym czasie wzroœcie ludnoœci w wieku produkcyjnym z 56,9% do 60,7%. Procesten dotyczy³ szczególnie osób utrzymuj¹cych siê z pracy w rolnictwie (spadek z 11,1% do 4,1%ludnoœci województwa). Konsekwencj¹ tej zmiany by³o zwiêkszenie liczby osób utrzymuj¹cych siêz niezarobkowych Ÿróde³ z 579,5 tys. do 888,4 tys. osób tj. o 53,3% oraz osób bêd¹cych na utrzymaniuz 1 107,9 tys. do 1 262,8 tys., tj. o 14,0%.
6 W NSP 2002 ustalono g³ówne (przynosz¹ce najwiêkszy dochód) i dodatkowe Ÿród³o utrzymania dla poszczególnychosób oraz dla gospodarstw domowych. Informacje o Ÿród³ach dochodów dotyczy³y 12 miesiêcy poprzedzaj¹cych spis i by³yustalane niezale¿nie od stanu aktywnoœci ekonomicznej osób.
52
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: I. Ludnoœæ
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie wydawnictwa Urzêdu Statystycznego w Krakowie „Raport z wyników spisówpowszechnych. Województwo ma³opolskie”.
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie wydawnictw: Urzêdu Statystycznego w Krakowie „Raport z wyników spisówpowszechnych. Województwo ma³opolskie” oraz G³ównego Urzêdu Statystycznego „Raport z wyników NSP ludnoœcii mieszkañ 2002”.
Tabela nr 29. Ludnoœæ wed³ug g³ównego Ÿród³a utrzymania
Ogó³emW tym:
Dochody z pracyw tym:
• poza rolnictwem – w sektorze publicznym – w sektorze prywatnym
• w rolnictwie – w sektorze publicznym – w sektorze prywatnym
Niezarobkowe Ÿród³o utrzymaniaw tym:
– emerytura – renta inwalidzka – renta rodzinna – w zasi³ek dla bezrobotnych – zasi³ek pomocy spo³ecznej
Dochody z w³asnoœciNa utrzymaniuNieustalone Ÿród³o utrzymania
w tysi¹cach w % w %
3232,4
1030,7
899,8376,8523,0130,9
1,5129,5
888,4
378,5314,2
65,535,610,9
2,31 262,8
48,3
100,0
31,9
27,811,716,2
4,10,14,0
27,5
11,79,72,01,10,30,1
39,11,5
100,0
32,3
28,011,416,64,30,14,2
28,0
13,96,62,21,60,60,1
38,01,6
WyszczególnienieWojewództwo ma³opolskie Polska
Wykres nr 16. Zmiany struktury ludnoœci wed³ug Ÿróde³ utrzymania w latach 1988-2002
53
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: II. Ochrona zdrowia
II. OCHRONA ZDROWIA
1. FINANSOWANIE OPIEKI ZDROWOTNEJ
W roku 2003 na sfinansowanie kosztów œwiadczeñ Ma³opolski Oddzia³ WojewódzkiNarodowego Funduszu Zdrowia w Krakowie przeznaczy³ 2 117 532,98 tys. z³, co stanowi³o99,3% przychodów netto wynosz¹cych 2 132 574,99 tys. z³. W porównaniu do roku 2002 nast¹pi³spadek o 3,6%.
Tabela nr 30. Wysokoœæ kwot wydatkowanych przez NFZ na pokrycie kosztów poszczególnych rodzajów œwiadczeñ
Rodzaj œwiadczenia
Podstawowa opieka zdrowotna
Ambulatoryjna opiekaspecjalistyczna
Leczenie stomatologiczneLeczenie szpitalne
Opieka psych. i leczenieuzale¿nieñ
Pomoc doraŸna i transportsanitarny
Lecznictwo uzdrowiskoweOpieka d³ugoterminowaRefundacja cen leków
Sprzêt ortop. i œrodkipomocnicze
Rehabilitacja lecznicza
Wysokospecjal. œwiadczenialecznicze i diagnostyczne(odrêbnie kontr.)
Programy zdrowotneInne œwiadczeniaOgó³em
2001
250 770,50
150 544,10
67 594,00
980 386,70
59 920,20
30 334,60
24 932,30
434 986,90
23 873,20
25 920,60
9 839,60
2 966,60
27,00
2 062 096,30
2000
227 922,40
123 932,50
55 392,90
838 734,80
58 250,10
27 843,70
13 871,20
383 148,00
19 780,00
6 410,10
5 499,30
1 130,90
184,20
1 762 100,10
2002
256 569,20
160 238,56
70 260,98
1 055 133,37
61 508,95
33 589,13
31 332,58
451 980,30
31 241,55
29 005,78
12 377,26
3 939,74
320,48
2 197 497,88
2003
242 000,00
139 000,00
67 000,00
928 028,48
62 240,00
52 000,00
30 000,00
27 500,00
500 000,00
31 000,00
25 760,00
9 504,50
3 000,00
500,00
2 117 532,98
Dynamika2002/2003
94,3%
86,7%
95,4%
93,9%
84,5%
89,3%
87,8%
110,6%
99,2%
88,8%
76,8%
76,1%
156,0%
96,4%
w tys. z³
Źród³o: Ma³opolski Oddzia³ Wojewódzki Narodowego Funduszu Zdrowia.
54
2. STAN BAZY S£U¯BY ZDROWIA
Zasoby kadrowe
W roku 2003 nast¹pi³o zmniejszenie zatrudnienia personelu medycznego w stosunku do roku2002 ogó³em o 439 osób, w tym najwiêkszy spadek odnotowano w grupie pielêgniarek — 302 osoby,po³o¿nych — 93 osoby, techników analityki medycznej — 66 osób oraz w grupie mgr rehabili-tacji — 56 osób. Równoczeœnie nast¹pi³ wzrost zatrudnienia przede wszystkim w grupachmgr pielêgniarstwa o 77 osób, lekarzy o 51 osób oraz lekarzy stomatologów o 39 osób.
Tabela nr 31. Personel medyczny z wy¿szym wykszta³ceniem zatrudniony podstawowo w publicznychi niepublicznych zak³adach opieki zdrowotnej w latach 1999-2003
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: II. Ochrona zdrowia
20006 8741 194
462335301337264
19997 7371 214
511383331470289
20017 2331 249
472381297309252
20027 5161 342
523412322284275
20037 5671 381
467489332277287
Grupa zawodowaLekarzeLekarze stomatolodzyMgr rehabilitacjiMgr pielêgniarstwaPsycholodzyFarmaceuciAnalitycy medyczni
Źród³o: Ma³opolskie Centrum Zdrowia Publicznego.
Tabela nr 32. Personel medyczny ze œrednim wykszta³ceniem zatrudniony podstawowo w publicznychi niepublicznych zak³adach opieki zdrowotnej w latach 1999-2003
200015 469
1 960157255
1 163873782185449
199917 0272 024
250276
1 498907927213520
200115 400
1 957113249
1 090842771196408
200215 670
1 938112209
1 028845786220398
200315 368
1 845111178962808787223359
Grupa zawodowaPielêgniarkiPo³o¿neTechnicy dentystyczniTechnicy farmaceutyczniTechnicy analityki medycznejTechnicy elektroradiologiiTechnicy fizjoterapiiTechnicy masa¿yœciDietetycy
Źród³o: Ma³opolskie Centrum Zdrowia Publicznego.
Zasoby i dzia³alnoœæ lecznictwa ambulatoryjnego
W roku 2003 na terenie województwa ma³opolskiego ambulatoryjn¹ opiekê zdrowotn¹ dlaogó³u ludnoœci, w s³u¿bie medycyny pracy i w rehabilitacyjnych spó³dzielniach inwalidów, zapewnia³ypubliczne i niepubliczne zak³ady opieki zdrowotnej. Ogó³em dzia³a³o 1 140 przychodni i oœrodkówzdrowia, w tym 324 w zak³adach publicznych i 816 w zak³adach niepublicznych. Liczba przychodnidla ogó³u ludnoœci ³¹cznie z oœrodkami zdrowia wynosi³a na koniec 2003 r. 1 054. Znacznie wzros³a(o 45) w stosunku do roku poprzedniego liczba przychodni w s³u¿bie medycyny pracy i wynosi³a 86.Ponadto dzia³a³o 453 praktyk lekarskich, tj. o 44 wiêcej ni¿ w roku 2002.
55
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: II. Ochrona zdrowia
Ogó³em w zak³adach opieki zdrowotnej i praktykach lekarskich w ambulatoryjnej podstawoweji specjalistycznej opiece zdrowotnej (dla ogó³u ludnoœci, przy zak³adach pracy) lekarze udzielili19 442 975 porad, tj. o 240 790 (1,25%) wiêcej ni¿ w roku 2002.
W podstawowej opiece zdrowotnej województwa ma³opolskiego w poradniach ogólnych lekarzeudzielili 8 138 369 porad, w tym 263 423 wizyt domowych (odsetek wizyt domowych wynosi 3,2%).W porównaniu z rokiem 2002, w którym udzielono 7 902 776 porad, nast¹pi³ wzrost liczby porado 235 593.
W poradniach dla dzieci udzielono w 2003 r. 3 613 981 porad, z czego 94 155 stanowi³y wizytydomowe (2,6%). Dla porównania w roku 2002 udzielono 3 585 232 w tym wizyt domowych by³o91 216 (2,5%). Daje to ró¿nicê 28 749 porad wiêcej ni¿ w roku 2002, w tym wizyt domowych by³oo 2 939 wiêcej w porównaniu do roku 2002. Liczba zbadanych noworodków (dzieci do 1 m-ca¿ycia) ogó³em wynosi³a 26 532, tj. o 17 mniej ni¿ w roku poprzednim, w tym w domu zosta³ozbadanych 21 317. Odsetek wizyt patrona¿owych do ogó³u zbadanych noworodków wynosi³ 80,3%.W roku 2002 na 26 549 zbadanych dzieci 21 877 stanowi³y wizyty patrona¿owe, tj. 82,4%.
W specjalistycznej opiece zdrowotnej dla ogó³u ludnoœci i s³u¿bie medycyny pracy lekarzespecjaliœci udzielili 7 690 625 porad, tj. o 23 552 mniej ni¿ w roku 2002.
Liczba porad udzielonych przez lekarzy stomatologów zmniejszy³a siê o 55 731 (2,1%),tj. z poziomu 2 750 566 do 2 694 835 porad.
Tabela nr 33. Porady udzielone w podstawowej i specjalistycznej opiece zdrowotnej w zak³adach publicznych, niepublicznych i praktykach lekarskich.
2002
2003
w tym:
stomatologiczne
podstawowejopiece
zdrowotnej razem
specjalistycznej opiece zdrowotnej
2 750 566
2 694 835
11 488 008
11 752 350
10 464 743
10 385 460
7 714 177
7 690 625
2 750 566
2 694 835
Rok
z tego wLiczba udzielonych porad
razemlekarskie
w tym:
stomatologicznelekarskielekarskie
21 952 751
22 137 810
19 202 185
19 442 975
Źród³o: Ma³opolskie Centrum Zdrowia Publicznego.
Choroby zawodowe
Z informacji Pañstwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego7 wynika, ¿e w roku 2003stwierdzono ogó³em 442 choroby zawodowe, w tym 31% to przewlek³e choroby narz¹du g³osu,22% stanowi¹ pylice p³uc. Ogólna liczba chorób zawodowych systematycznie spada w kolejnychlatach, co przedstawia poni¿szy wykres.
Wykres nr 17. Liczba chorób zawodowych w województwie ma³opolskim w latach 1999-2003
7 WSSE „Ocena stanu sanitarnego i sytuacja epidemiologiczna chorób zakaŸnych i zatruæ w województwie ma³opolskimw roku 2003, str. 54.
56
Zasoby i dzia³alnoœæ lecznictwa stacjonarnego
Na terenie województwa ma³opolskiego w roku 2003 funkcjonowa³o ogó³em 89 jednostekopieki stacjonarnej, w tym:— 50 szpitali ogólnych publicznych (w tym: 2 o charakterze uzdrowiskowo-rehabilitacyjnym,3 œwiadcz¹ce us³ugi wy³¹cznie w zakresie opieki d³ugoterminowej, 2 podleg³e MON i MSWiA),— 2 szpitale publiczne psychiatryczne,— 13 niepublicznych ogólnych zak³adów opieki stacjonarnej,— 4 niepubliczne psychiatryczne zak³ady opieki stacjonarnej,— 23 jednostki opieki d³ugoterminowej publiczne i niepubliczne ZOL, ZPO, hospicja (w tym
3 dzia³aj¹ w strukturach szpitali ogólnych publicznych).£¹cznie dysponowa³y one 18 229 ³ó¿kami.
Tabela nr 34. Liczba ³ó¿ek w publicznych i niepublicznych zak³adach opieki zdrowotnej wg stanu na dzieñ 31.12.2003 r.
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych uzyskanych z Ma³opolskiego Centrum Zdrowia Publicznego orazbezpoœrednio z zoz.
Kraków
Tarnów
Nowy S¹cz
Bocheñski
Brzeski
Chrzanowski
D¹browski
Gorlicki
Krakowski
Limanowski
Miechowski
Myœlenicki
Nowos¹decki
Nowotarski
Olkuski
Oœwiêcimski
Proszowicki
Suski
Tarnowski
Tatrzañski
Wadowicki
Wielicki
publiczne
pow.
£ó¿ka w szpitalachpsychiatrycznych
£ó¿ka w szpitalach ogólnychLiczba³ó¿ek
ogó³emw
powiatachwoj.
8 266
950
535
247
408
599
293
552
296
402
346
321
479
855
654
789
274
588
92
728
550
5
18 229
ZOL, ZPO, hospicja
niepubl.res.
publiczne
pow.woj.niepubl.
res.
publiczne
pow.woj.niepubl.
res.
2 211
559
513
236
162
135
20
140
3 976
1 187
391
247
408
518
276
515
355
330
321
194
470
380
511
274
468
48
366
310
7 569
14 983
2 841
192
193
212
3 438
282
22
6
47
44
5
406
406
836
240
1 076 0
132
10
142
142
0
100
100
338
37
375
475
439
81
17
54
16
93
30
139
278
1 147
1 147
0
15 389
1 076
1 218 1 622
18 229
57
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: II. Ochrona zdrowia
Tabela nr 35. Liczba ³ó¿ek w zak³adach opieki zdrowotnej wed³ug organu za³o¿ycielskiego
Szpitale publiczne dzia³aj¹ce na terenie województwa ma³opolskiego dysponowa³y ogó³em14 983 ³ó¿kami. Liczba leczonych (bez ruchu miêdzyoddzia³owego) wynosi³a 456 128 i by³a o 13 339mniejsza ni¿ w roku 2002. WskaŸnik liczby leczonych na 10 000 ludnoœci w latach 1999 do 2002systematycznie wzrasta³, natomiast w roku 2003 odnotowano spadek. Podobn¹ tendencjê mo¿nazaobserwowaæ w zakresie przeciêtnego wykorzystania ³ó¿ka w dniach. Przeciêtny okres pobytuleczonego w dniach systematycznie skraca siê — w roku 1999 wynosi³ on 10,3 natomiastw 2003 roku 8,7.
Tabela nr 36. WskaŸniki dzia³alnoœci szpitali ogólnych
* dot. publicznych i niepublicznych szpitali ogólnych** dot. publicznych szpitali ogólnych
Źród³o: Ma³opolskie Centrum Zdrowia Publicznego, CSIOZ Biuletyn Statystyczny MZ.
Na terenie województwa ma³opolskiego w 2003 r. dzia³a³y 2 publiczne szpitale psychiatryczne,w których liczba ³ó¿ek rzeczywistych na dzieñ 31 grudnia wynosi³a 1 076 i nie zmieni³a siê w stosunkudo roku ubieg³ego. Natomiast zmniejszy³a siê liczba pacjentów leczonych (bez ruchu miêdzy-oddzia³owego) z 12 244 w roku 2002 do 12 085 w roku 2003, tj. o 159 leczonych mniej. W szpitalachpsychiatrycznych mo¿na zaobserwowaæ podobne tendencje w ramach wskaŸników jak w szpitalachpublicznych ogólnych.
Ponadto us³ugi w zakresie lecznictwa stacjonarnego udzielane by³y przez niepubliczne zak³ady.Wed³ug stanu na dzieñ 31.12.2003 r. jednostek takich by³o 17, w tym 4 zak³ady psychiatryczne dlaosób uzale¿nionych.
Liczba leczonychna 10 000 ludnoœci
Przelotowoœæ – liczbachorych na 1 ³ó¿ko
Przeciêtny okrespobytu leczonego(w dniach)
Przeciêtnewykorzystanie ³ó¿ka(w dniach)
2002
1 740
34,9
8,0
280
2001
1 640
33,7
8,4
282
1999
1 272
25,7
10,3
264,7
2001
1 377
30,8
9,5
292,1
2002
1 450
32,7
9,0
293,8
2000
1 321
28,7
9,9
285,3
1999
1 471
28,6
9,3
261
2000
1 554
31,5
8,9
278
2003
1 402
32,5
8,7
284
Polska* Woj. Ma³opolskie **Wskaźnik
WojewódzkiePowiatoweResortoweNiepubliczneOgó³em
Liczba ³ó¿ek %
5 1527 9443 4381 695
18 229
2844199
100
Wyszczególnienie
Źród³o: Ma³opolskie Centrum Zdrowia Publicznego.
58
Tabela nr 37. WskaŸniki dzia³alnoœci szpitali psychiatrycznych publicznych
Źród³o: Ma³opolskie Centrum Zdrowia Publicznego.
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: II. Ochrona zdrowia
200032,7
9,735,0
340,6
199930,0
9,038,0
340,6
200133,9
9,934,8
345,7
200237,811,331,7
357,6
200337,211,231,2
350,1
WskaŸnikLiczba leczonych na 10 000 ludnoœciPrzelotowoœæ – liczba chorych na 1 ³ó¿koPrzeciêtny okres pobytu leczonego (w dniach)Przeciêtne wykorzystanie ³ó¿ka (w dniach)
Liczba ³ó¿ek rzeczywistych w niepublicznych ogólnych zak³adach opieki stacjonarnej na koniec2003 r. wynosi³a 406 i w porównaniu z rokiem poprzednim zwiêkszy³a siê o 26 ³ó¿ek. Zwiêkszeniuuleg³a równie¿ liczba leczonych pacjentów (bez ruchu miêdzyoddzia³owego) — w ci¹gu roku 2003hospitalizowanych by³o 21 805, tj. o 62 wiêcej ni¿ w roku poprzednim.
Zwiêkszy³a siê równie¿ liczba ³ó¿ek w niepublicznych psychiatrycznych zak³adach stacjonarnejopieki zdrowotnej z 131 ³ó¿ek w roku 2002 do 142 ³ó¿ek w 2003 r. — wzrost o 8,4%. Odnotowanonatomiast spadek liczby leczonych o 78, tj. z poziomu 827 w 2002 r. do 749 leczonych w roku 2003.
W zakresie opieki d³ugoterminowej œwiadczenia udzielane by³y przez 23 publiczne i nie-publiczne zak³ady pielêgnacyjno — opiekuñcze, zak³ady opiekuñczo – lecznicze oraz hospicja.Ogó³em dysponowa³y one 1 622 ³ó¿kami, w tym w jednostkach publicznych by³o 475 ³ó¿ek (29,2%).Liczba leczonych w roku 2003 w opiece d³ugoterminowej wynosi³a 4 019.
W ramach opieki d³ugoterminowej wzros³a liczba hospicjów i na koniec 2003 r. dzia³a³o ichna terenie województwa 5, tj. o 1 wiêcej ni¿ w roku poprzednim. Liczba ³ó¿ek w tych jednostkachwynosi³a 109, tj. o 26 ³ó¿ek wiêcej ni¿ w roku 2002. W roku 2003 leczonych by³o 759 pacjentów,tj. o 55 pacjentów wiêcej ni¿ w roku 2002. Pacjenci przebywali 35 980 osobodni, tj. o 8 868 wiêcejosobodni ni¿ w roku 2002. Œredni okres pobytu pacjentów w hospicjach w roku 2002 wynosi³38,5 dnia natomiast w 2003 r. œrednio 47,4 dnia. Zak³ady opiekuñczo — lecznicze w roku 2003dysponowa³y 1 443 ³ó¿kami, na których by³o leczonych 3 198 pacjentów, natomiast w zak³adachpielêgnacyjno-opiekuñczych przebywa³o 759 pacjentów na 70 ³ó¿kach.
59
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: III. Pomoc spo³eczna
III. POMOC SPO£ECZNA
1. KORZYSTAJ¥CY Z POMOCY SPO£ECZNEJ
Pomoc spo³eczn¹ s³u¿¹c¹ wspieraniu osób i rodzin w trudnych dla nich sytuacjach ¿yciowych,których nie s¹ wstanie przezwyciê¿yæ wykorzystuj¹c w³asne mo¿liwoœci, organizuj¹ organyadministracji rz¹dowej i samorz¹dowej. Samorz¹d i administracja pañstwowa przy realizacji zadañpomocy spo³ecznej wspó³pracuje z organizacjami spo³ecznymi i pozarz¹dowymi, a tak¿e Koœcio³emKatolickim i innymi koœcio³ami. Obowi¹zkiem pomocy spo³ecznej jest wspieranie, w tym finansowe,osób i rodzin w wysi³kach zmierzaj¹cych do zaspokojenia niezbêdnych potrzeb ¿yciowych orazzapobieganie sytuacjom kryzysowym poprzez usamodzielnianie i integracjê spo³eczn¹.
Tabela nr 38. Rodziny i osoby objête pomoc¹ spo³eczn¹
* odsetek liczby osób w rodzinach œwiadczeniobiorców w liczbie ludnoœci danego terenu(bez osób otrzymuj¹cych wy³¹cznie zasi³ki rodzinne i pielêgnacyjne lub pomoc dla kombatantów)
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie — Sprawozdanie MPiPS-03 I-XII 2003 r.; GUS – Polska Statystyka Publiczna,„Ludnoœæ wed³ug p³ci i powiatów w 2003 r. Stan w dniu 31. XII.2003” — www.stat.gov.pl.
BocheñskiBrzeskiChrzanowskiD¹browskiGorlickiKrakowskiLimanowskiMiechowskiMyœlenickiNowos¹deckiNowotarskiOlkuskiOœwiêcimskiProszowickiSuskiTarnowskiTatrzañskiWadowickiWielickiTarnówKrakówNowy S¹czWojewództwo
liczba rodzin
w tymna wsi
Powiat
Œwiadczenia przyznane w ramach zadañ zleconych i w³asnych(bez wzglêdu na ich rodzaj, formê, liczbê i źród³o finansowania)
liczba osób,którym
przyznanoœwiadczenia
ogó³em
liczbaosób
w rodzinach
Liczbamieszkañców
ogó³em%*
6 1795 9147 2415 857
10 81210 32913 197
3 5489 175
21 3789 5026 1318 7683 2645 566
15 4513 2457 9775 3646 932
26 3653 977
196 172
3 8543 6934 9113 4646 3857 0546 9882 4635 867
12 8596 2074 2876 1092 0363 9279 7392 2724 9463 6776 402
21 9033 627
132 670
2 6943 0151 4113 0404 9915 6786 0581 7604 526
11 0154 6112 3402 0321 7833 1799 1631 5123 5612 759
000
75 128
15 23815 69814 32115 21826 62223 34132 823
8 48126 86156 77426 76513 23816 580
8 16114 74344 050
8 20018 31311 96626 42548 05713 919
485 794
98 39489 739
128 74158 617
106 444241 080120 222
51 560114 949194 983179 966114 741153 136
43 65981 535
191 80365 382
153 438103 808118 668757 685
84 3993 252 949
15,517,511,126,025,0
9,727,316,423,429,114,911,510,818,718,123,012,511,911,522,3
6,316,514,9
60
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: III. Pomoc spo³eczna
Œwiadczeñ z pomocy spo³ecznej udziela siê w szczególnoœci w sytuacji: ubóstwa, sieroctwa,bezdomnoœci, wielodzietnoœci, bezrobocia, niepe³nosprawnoœci czy d³ugotrwa³ej choroby.
W 2003 roku w województwie ma³opolskim skorzysta³o z pomocy spo³ecznej, z wy¿ej wymie-nionych przyczyn ³¹cznie, 132 670 rodzin spe³niaj¹cych kryteria okreœlone w Ustawie, z czego 55,6%(75 128) rodzin wiejskich. £¹cznie cz³onkowie rodzin, pozostaj¹cych w krêgu pomocy spo³ecznejstanowili grupê 485 794 osób, czyli mieli 14,9% udzia³ w grupie wszystkich mieszkañców Ma³opolski.W porównaniu do roku 2002 liczba klientów pomocy spo³ecznej wzros³a w województwieo blisko 8,5 tysi¹ca. Uwzglêdniaj¹c liczbê osób w rodzinach œwiadczeniobiorców liczba klientówpomocy spo³ecznej wzros³a w ci¹gu roku o ponad 9 tysiêcy. W porównaniu do roku 2001 iloœæ klientówpomocy spo³ecznej, którzy pobierali œwiadczenia w ma³opolskich gminach zwiêkszy³a siê o ponad38 tysiêcy. Bior¹c pod uwagê liczbê osób w rodzinach tych, którzy pobierali œwiadczenia by³o ichwiêcej o blisko 52 tysi¹ce w porównaniu do 2001 roku.
Odsetek osób korzystaj¹cych ze wsparcia pomocy spo³ecznej w liczbie mieszkañców danegoterenu jest znacznie zró¿nicowany terytorialnie i waha³ siê w roku 2003 od 6,3% w Krakowie do29,1% w powiecie nowos¹deckim ziemskim.
Tabela nr 39. Przyczyny korzystania z pomocy spo³ecznej
* liczba i odsetek klientów pomocy spo³ecznej korzystaj¹cych ze wsparcia z danej przyczyny (l. osób w rodzinach œwiad-czeniobiorców);
** ZK — zak³ad karny. Podane wartoœci nie sumuj¹ siê, poniewa¿ w praktyce sytuacjê wielu osób charakteryzujetzw. „wieloproblemowoœæ” — wystêpowanie kilku problemów jednoczeœnie.
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie — Sprawozdanie MPiPS-03 I-XII 2003 r.
Liczba klientów ogó³em Liczba klientów*Przyczyny korzystaniaz pomocy %*
UbóstwoBezrobocie
Bezradnoœæ w sprawachopiekuñczo-wychowawczych
Niepe³nosprawnoœæD³ugotrwa³a chorobaPotrzeba ochrony macierzyñstwaAlkoholizmSieroctwo
Trudnoœci w przystosowaniudo ¿ycia po opuszczeniu ZK**
BezdomnoϾNarkomania
485 794485 794
485 794
485 794485 794485 794485 794485 794
485 794
485 794485 794
338 078201 145
171 925
147 778116 707
46 34626 079
4 044
2 387
1 998395
69,641,4
35,4
30,424,0
9,55,40,8
0,5
0,40,1
Do dominuj¹cych przyczyn korzystania z pomocy spo³ecznej nale¿¹: ubóstwo, bezrobocie,bezradnoœæ w sprawach opiekuñczo-wychowawczych oraz niepe³nosprawnoœæ i d³ugotrwa³a choroba.O 1,5 procent, w porównaniu do roku ubieg³ego wzros³a liczba klientów pomocy spo³ecznejz problemem ubóstwa jako dominuj¹cym, a o 1,6% liczba klientów bezrobotnych. W porównaniudo roku 2001 wzrost ten wynosi odpowiednio 2,6 oraz 4,4%.
61
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: III. Pomoc spo³eczna
8 „Diagnozowanie przyczyn ubóstwa w województwie ma³opolskim. Raport z badañ”; Regionalny Oœrodek PolitykiSpo³ecznej w Krakowie; Kraków 2004 r.
W badaniach przeprowadzonych w 2003 roku przez Regionalny Oœrodek Polityki Spo³ecznejw Krakowie na reprezentatywnej próbie beneficjentów pomocy spo³ecznej Ma³opolski ustalonopewne charakterystyczne cechy spo³eczno-demograficzne typowe dla osób korzystaj¹cych zewsparcia pañstwa.8
Widoczne jest, ¿e wœród klientów pomocy spo³ecznej Ma³opolski rodziny maj¹ce wiêcej ni¿czterech cz³onków s¹ nadreprezentowane w porównaniu do populacji Ma³opolski. Ró¿nicemiêdzy badan¹ grup¹, a populacj¹ mieszkañców Ma³opolski dotycz¹ równie¿ iloœci dzieciw rodzinach. Przyjmuj¹c za rodzinê wielodzietn¹ tak¹, która ma troje i wiêcej dzieci widaæ, ¿ewœród klientów pomocy spo³ecznej ponad dwukrotnie czêœciej wystêpuje wielodzietnoœæ. Odsetekrodzin wielodzietnych w Ma³opolsce, wed³ug danych Narodowego Spisu Powszechnego, wynosi15,8%, natomiast wœród rodzin klientów pomocy spo³ecznej 38%.
Najwiêkszy odsetek klientów pomocy spo³ecznej stanowi¹ osoby w „sile wieku” (31-50 lat),a niemal po³owa to ludzie w przedziale wiekowym uznawanym za okres najwiêkszej mobilnoœcizawodowej (18-44 lata). Zdecydowan¹ wiêkszoœæ pobieraj¹cych œwiadczenia stanowi¹ kobiety (80%).Charakterystyczny dla klientów pomocy spo³ecznej województwa jest niski poziom wykszta³cenia— wykszta³cenie podstawowe posiada 32,8% klientów; zasadnicze zawodowe 41,4%; œrednie —20,6% wy¿sze tylko 1,8%.
Wykres nr 18. Poziom wykszta³cenia osób korzystaj¹cych z pomocy spo³ecznej
Ponad po³owa klientów pomocy spo³ecznej to osoby bezrobotne (50,1%), w tym 48%to bezrobotni bez prawa do zasi³ku z tego tytu³u.
Deklarowane dochody per capita w gospodarstwach domowych klientów pomocy spo³ecznejs¹ bardzo niskie. Ponad 75% nie osi¹ga pu³apu przekraczaj¹cego 300 z³otych, co jest wartoœci¹z pogranicza tzw. minimum egzystencji, stanowi¹cego doln¹ granicê ubóstwa poni¿ej której nastêpujeju¿ zagro¿enie ¿ycia oraz rozwoju psychofizycznego cz³owieka. Poza zasi³kiem z pomocy spo³ecznej,klienci uzyskuj¹ dochód z prac dorywczych i renty, nastêpnie: z zasi³ków z urzêdów pracy, dochódze sta³ej pracy najemnej, gospodarstwa rolnego oraz alimentów. Czêsto pomocy udziela rodzina —co dziesi¹ty beneficjent pomocy spo³ecznej jest przez ni¹ regularnie wspierany, a zdecydowanawiêkszoœæ „od czasu do czasu” korzysta ze wsparcia krewnych. Drugim w kolejnoœci, Ÿród³em pomocymaterialnej, jest Koœció³, nastêpnie organizacje charytatywne.
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie — Sprawozdanie MPiPS — I-XII 2003 r.
62
Zdecydowana wiêkszoœæ klientów pomocy spo³ecznej, a¿ 76,7%, nie przewiduje zwiêkszeniadochodów rodziny w najbli¿szym czasie. Powodem jest najczêœciej brak pracy, b¹dŸ te¿ bezskutecznejej poszukiwanie, czasem tak¿e brak pracy kogoœ z rodziny (mê¿a, syna). Dla blisko 20% gospodarstwdomowych perspektywa zwiêkszenia dochodów w najbli¿szym czasie jest nierealna ze wzglêdu nachorobê, niepe³nosprawnoœæ, wiek, czasem ze wzglêdu na posiadanie ma³ych jeszcze dzieci.
Trzy czwarte badanych (72,8%) nie podjê³oby pracy w odleg³ym miejscu Polski. Wœród grupybezrobotnych bez zasi³ku a¿ 67% nie wyjecha³oby „za prac¹” poza miejsce zamieszkania. Znaczniewy¿szy odsetek niechêtnych zmianie znalaz³ siê tylko wœród emerytów, rencistów (87,5%) i rol-ników (86,8%). Ci, którzy deklaruj¹ gotowoœæ wyjazdu (27,2 %) podaj¹ zazwyczaj dodatkowewarunki, jakie musia³yby zostaæ spe³nione by mogli podj¹æ taka decyzjê. Do podjêcia ryzyka wyjazdusk³onni byliby przede wszystkim bezrobotni z zasi³kiem, czyli osoby o krótkim sta¿u w kategoriiosób bez pracy.
Wœród niezaspokojonych potrzeb materialnych na pierwszy plan wysuwaj¹ siê bie¿¹ce brakipieniêdzy na ¿ywnoœæ, odzie¿ oraz mieszkanie. Wœród grupy osób, które zauwa¿aj¹ niedostatekw sferze potrzeb pozamaterialnych na pierwszy plan wysuwa siê deficyt zwi¹zany z udzia³emw ¿yciu kulturalnym oraz nauk¹ w³asn¹ lub dzieci.
Du¿a czêœæ respondentów (38,5%) chcia³aby, aby ich dzieci zdoby³y wy¿sze wykszta³cenie.Blisko 25% uzna³o, ¿e ich dzieci powinny zdobyæ wykszta³cenie œrednie z matur¹. Powy¿sze dane,w zetkniêciu z poziomem wykszta³cenia rodziców, gdzie procent osób z wy¿szym wykszta³ceniemstanowi zaledwie 1,8, œwiadczyæ mog¹ o wysokich aspiracjach rodziców wobec dzieci.
Opinie o tym kto w najbli¿szych latach bêdzie mia³ najwiêksze szanse na wyjœcie z biedy mo¿napodzieliæ na te, które œwiadcz¹ o wierze w uczciwy (wykszta³ceni, m³odzi, maj¹cy mo¿liwoœæ podjêciapracy lub te¿ posiadaj¹cy sta³¹ pracê, pracuj¹cy za granic¹, prowadz¹cy w³asn¹ dzia³alnoœæ gos-podarcz¹ czy posiadaj¹cy ró¿ne pozytywne cechy osobowoœciowe, takie jak inicjatywa, zaradnoœæ,pracowitoœæ) b¹dŸ nieuczciwy (kombinatorstwo, znajomoœci) sposób postêpowania.
Klientów pomocy spo³ecznej cechuje bezradnoœæ. Charakteryzuje ich ca³kowita niewiedzana temat tego, jakie problemy mo¿na rozwi¹zaæ w miejscu zamieszkania bez ogl¹dania siê na w³adzeoraz przekonanie, ¿e nie ma spraw, które mieszkañcy mogliby sami rozwi¹zywaæ. Ponad 80% uwa¿a,¿e obowi¹zkiem w³adz pañstwowych, samorz¹dowych oraz instytucji pomocy spo³ecznej jestzajmowanie siê ludŸmi ubogimi. Prawie nikt nie wskaza³ innych sposobów rozwi¹zania problemuubóstwa, w tym siebie jako sprawcy zmian. Wœród form pomocy jakie powinny byæ œwiadczoneludziom ubogim za najw³aœciwsze klienci pomocy spo³ecznej uwa¿aj¹ zasi³ki pieniê¿ne (71,6%)oraz nowe miejsca pracy (66,2%). Za mniej istotne uznaj¹ inne formy wsparcia typu: szkoleniai kursy podnosz¹ce kwalifikacje, pomoc psychologiczna i doradztwo. Badani oczekuj¹ wiêc podaniaim w jak najprostszej formie pomocy, g³ównie finansowej, przez pañstwo, które ich zdaniem maobowi¹zek troszczyæ siê o nich.
Ponad po³owa klientów pomocy spo³ecznej w województwie korzysta z niej d³u¿ej ni¿ szeœælat: 6-10 lat — 30,9%; powy¿ej dziesiêciu — 21,0%. Krócej ni¿ rok korzysta z systemu pomocy 15%respondentów i s¹ to czêsto osoby m³ode, doœæ dobrze wykszta³cone, ale nie posiadaj¹ce pracy.Analizuj¹c zale¿noœæ miêdzy rodzajem aktywnoœci zawodowej, a d³ugoœci¹ korzystania z pomocyspo³ecznej dostrze¿emy, ¿e wœród korzystaj¹cych z pomocy spo³ecznej d³u¿ej ni¿ 10 lat najlicz-niejsz¹ kategoriê tworz¹ emeryci i renciœci (36,5%). Bezrobotni bez zasi³ku to osoby, którekorzystaj¹ z systemu pomocy spo³ecznej g³ównie od roku do piêciu lat (32,5%) oraz od szeœciu dodziesiêciu lat (32,3%). Generalnie mo¿na powiedzieæ, ¿e im krócej korzysta siê z pomocy spo³e-cznej, tym czêœciej jako powód podawane jest bezrobocie. Dla rolników g³ównym powodem,dla którego znaleŸli siê w systemie pomocy spo³ecznej s¹ niskie dochody i bieda oraz wielo-dzietnoœæ.
Wystêpuje tak¿e statystycznie istotna zale¿noœæ miêdzy d³ugoœci¹ korzystania z pomocyspo³ecznej, a poziomem wykszta³cenia. Wœród osób z wykszta³ceniem wy¿szym niemal po³owato osoby pobieraj¹ce œwiadczenia krócej ni¿ rok; z podstawowym – d³u¿ej ni¿ dziesiêæ lat.
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: III. Pomoc spo³eczna
63
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: III. Pomoc spo³eczna
Wiêkszoœæ klientów pomocy spo³ecznej nie widzi pozytywnych zjawisk dotycz¹cych ubogich.Ci, którzy je dostrzegali wymienili najczêœciej dzia³ania z krêgu zadañ pomocy spo³ecznej orazdzia³alnoœci organizacji pozarz¹dowych.
2. ŒRODKI FINANSOWE
W ramach wsparcia finansowego dla osób spe³niaj¹cych ustawowe kryteria, kwalifikuj¹ce doprzyznania œwiadczenia, w obszarze zadañ realizowanych przez gminy i powiaty w 2003 rokuwydatkowano: 76 179 379 z³otych na œwiadczenia wyp³acone w ramach zadañ w³asnych gmin,na œwiadczenia realizowane w ramach zadañ zleconych gminom przeznaczono 141 172 499 z³otych.Powiaty na realizacjê œwiadczeñ w ramach zadañ w³asnych wydatkowa³y 35 077 224 z³ote.Na realizacjê œwiadczeñ w ramach zadañ zleconych przez administracjê rz¹dow¹ powiaty wyda³y6 204,00 z³ote. Dane te ilustruj¹ poni¿sze tabele.
Tabela nr 40. Udzielone œwiadczenia — zadania w³asne gmin
Podane wartoœci w ramach zadañ w³asnych gmin obejmuj¹ nastêpuj¹ce rodzaje œwiadczeñ:udzielanie schronienia, posi³ku, ubrania osobom tego pozbawionym, w tym posi³ku dzieciomi m³odzie¿y w okresie nauki szkolnej, prowadzenie us³ug opiekuñczych, dla mieszkañców gminywymagaj¹cych takiej opieki, pomoc finansow¹ na pokrycie wydatków na œwiadczenia zdrowotnew publicznych zak³adach opieki zdrowotnej. Ponadto: udzielanie zasi³ków celowych na pokryciewydatków powsta³ych w wyniku zdarzenia losowego, sprawienie pogrzebu, udzielanie zasi³kówcelowych i w naturze oraz udzielanie pomocy na ekonomiczne usamodzielnienie siê (pomocw naturze, jednorazowy zasi³ek celowy, po¿yczka nieoprocentowana). W roku 2003 (w ramachzadañ w³asnych gmin) udzielono tak¿e pomocy o wartoœci 59 000 z³otych osobom poszkodowanymw wyniku maj¹cej miejsce suszy.
Wartoœæ œredniego rocznego œwiadczenia w ramach zadañ w³asnych gmin (w przeliczeniuca³kowitej kwoty wyp³aconych œwiadczeñ na 1 osobê w rodzinie objêtej pomoc¹) wynios³a w roku2003 — 204,7 z³ote.
Tabela nr 41. Udzielone œwiadczenia — zadania zlecone gminom
* roczna wartoœæ œredniego œwiadczenia w przeliczeniu na 1 osobê w rodzinach œwiadczeniobiorców
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie — Sprawozdanie MPiPS-03 I-XII 2003 r.
Województwo
Liczbarodzin
Powiat
Zadania w³asneLiczba osób,
którymprzyznano
œwiadczenia
Kwotaœwiadczeñw z³otych
Liczbaosób
w rodzinach
Œrednieœwiadczeniew z³otych*
154 852 76 179 379 95 311 372 233 204,7
Województwo
Liczbarodzin
Powiat
Zadania zleconeLiczba osób,
którymprzyznano
œwiadczenia
Kwotaœwiadczeñw z³otych
Liczbaosób
w rodzinie
Œrednieœwiadczeniew z³otych*
56 973 141 172 499 55 296 193 832 728,3
* roczna wartoœæ œredniego œwiadczenia w przeliczeniu na 1 osobê w rodzinach œwiadczeniobiorców
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie — Sprawozdanie MPiPS-03 I-XII 2003 r.
64
Wœród œwiadczeñ udzielonych w 2003 roku w ramach zadañ zleconych gminom mo¿emywymieniæ: przyznawanie i wyp³acanie zasi³ków sta³ych (dla osób wychowuj¹cych dzieci niepe³-nosprawne), zasi³ków sta³ych wyrównawczych (dla osób niezdolnych do pracy z powodu wieku lubniepe³nosprawnoœci, które nie maj¹ uprawnieñ do œwiadczeñ z tytu³u ubezpieczenia spo³ecznego),renty socjalne (dla osób niepe³nosprawnych od dzieciñstwa), przyznawanie i wyp³acanie zasi³kówokresowych i okresowych specjalnych (dla osób i rodzin, które przejœciowo znalaz³y siê w trudnejsytuacji materialnej), zasi³ków okresowych gwarantowanych (dla osób bezrobotnych, które utraci³yprawo do zasi³ku i samotnie wychowuj¹ dziecko do lat 7). Ponadto, do zadañ zleconych gminomprzez administracjê pañstwow¹ w roku 2003 nale¿a³o: przyznawanie i wyp³acanie zasi³ków celowychw formie biletu kredytowanego oraz zapewnianie specjalistycznych us³ug opiekuñczych przys³u-guj¹cych na podstawie przepisów o ochronie zdrowia psychicznego. Zadania zlecone gminomobejmowa³y tak¿e: wyp³acanie zasi³ków z tytu³u ochrony macierzyñstwa oraz wyp³acanie zasi³kówrodzinnych i pielêgnacyjnych. Wartoœæ œredniego rocznego œwiadczenia w ramach zadañ zleconychgminom przez administracjê pañstwow¹ (w przeliczeniu ca³kowitej kwoty wyp³aconych œwiadczeñna 1 osobê w rodzinie objêtej pomoc¹) w roku 2003 wynios³a 728,3 z³otych.
Na zadania w³asne powiatów, czyli na pomoc maj¹c¹ na celu ¿yciowe usamodzielnieniei integracjê ze œrodowiskiem osób opuszczaj¹cych niektóre typy placówek, powiatowe centra pomocyrodzinie przeznaczy³y w 2003 roku ³¹cznie 10 102 069 z³otych.
Na wyp³atê œwiadczeñ rodzinom zastêpczym (zadania w³asne) powiaty w 2003 roku przeznaczy³ykwotê 24 975 155 z³otych. Œrodki te przeznaczono na: pomoc pieniê¿n¹ dla dziecka, jednorazow¹pomoc na pokrycie wydatków zwi¹zanych z potrzebami dziecka przyjmowanego do rodziny,jednorazow¹ pomoc losow¹, okresow¹ pomoc losow¹, wynagrodzenie osoby za pe³nienie zadañpogotowia rodzinnego, wynagrodzenie osoby pozostaj¹cej w gotowoœci do pe³nienia zadañ pogo-towia rodzinnego.
Tabela nr 42. Udzielone œwiadczenia — zadania w³asne realizowane przez PCPR*
Pomoc maj¹ca na celu ¿yciowe usamodzielnienie i integracjê ze œrodowiskiem osób opuszczaj¹cych niektóretypy placówek
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: III. Pomoc spo³eczna
Kwota œwiadczeñ w z³**Wyszczególnienie
Rodziny zastêpczePlacówki opiekuñczo-wychowawczeDomy pomocy spo³ecznejSpecjalny oœrodek szkolno-wychowawczySchroniska dla nieletnichZak³ady poprawczeZak³ady karneRazem
7 664 8952 182 731
0,0072 20917 066
165 1680,00
10 102 069
* PCPR — powiatowe centra pomocy rodzinie** œrodki w³asne powiatu i dotacja — w z³otych
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie — Sprawozdanie MPiPS-03 I-XII 2003 r.
Ponadto, na œwiadczenia w ramach zadañ z zakresu administracji rz¹dowej realizowanych przezpowiaty wydatkowano 6 204 z³ote. Œrodki te skierowano na pomoc uchodŸcom, przeznaczaj¹c je nawyp³atê zasi³ków pokrywaj¹cych koszty utrzymania.
65
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: III. Pomoc spo³eczna
Tabela nr 43. Udzielone œwiadczenia — zadania w³asne realizowane przez PCPR*
* PCPR — powiatowe centra pomocy rodzinie
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie — Sprawozdanie MPiPS-03 I-XII 2003 r.
rodziny zastêpcze ogó³em
Kwotaœwiadczeñw z³otych
Wyszczególnienie
Liczba osóbktórym
przyznanoœwiadczenie
Liczbarodzin
Liczba dzieciumieszczonych
w rodziniezastêpczej
3 548 24 975 155 2 506 3 499
3. ZASOBY INSTYTUCJONALNE POMOCY SPO£ECZNEJ
Do zadañ z zakresu pomocy spo³ecznej realizowanych przez gminê i powiat oprócz wyp³atyró¿nego typu œwiadczeñ, poradnictwa i prowadzenia pracy socjalnej nale¿y tak¿e organizowaniei kierowanie placówkami o charakterze wsparcia dziennego oraz ca³odobowymi przeznaczonymidla osób z okreœlonymi problemami. Prowadzenie tych placówek stanowi wa¿ne ogniwo w systemiepomocy, a na ich funkcjonowanie przeznacza siê corocznie znacz¹c¹ czêœæ œrodków z bud¿etu pomocyspo³ecznej.
Jednostki pomocy spo³ecznej o zasiêgu lokalnym finansowane z bud¿etów gmin lub powiatówze œrodków na pomoc spo³eczn¹ w praktyce prowadzone s¹ przez sam¹ gminê, powiat lubprowadzenie ich zlecane jest innym podmiotom — najczêœciej organizacjom pozarz¹dowymlub Koœcio³owi Katolickiemu.
W ci¹gu ostatniego roku w Ma³opolsce rozpoczê³o funkcjonowanie 5 nowych domów pomocyspo³ecznej (instytucje o charakterze opieki ca³odobowej), 18 placówek opiekuñczo-wychowawczychdla dzieci i m³odzie¿y pozbawionych opieki rodzicielskiej, w tym 9 placówek o charakterze wsparciadziennego oraz 9 placówek rodzinnych.
Utworzono tak¿e 11 dodatkowych oœrodków wsparcia, w tym 4 œrodowiskowe domy samo-pomocy (dla osób po kryzysach psychicznych i niepe³nosprawnych intelektualnie) i jedn¹ nocle-gowniê dla osób bezdomnych. Powsta³o 1 mieszkanie chronione dla osób usamodzielnianychopuszczaj¹cych niektóre typy placówek opiekuñczo — wychowawczych, schroniska, zak³adypoprawcze.
66
Tabela nr 44. Instytucje pomocy spo³ecznej o zasiêgu lokalnym i ponadlokalnym finansowanez bud¿etu gmin i powiatów ze œrodków na pomoc spo³eczn¹
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: III. Pomoc spo³eczna
* wg statutu
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie — Sprawozdanie MPiPS-03 I-XII 2003 r.
liczba osóbkorzystaj¹cych
Wyszczególnienie
Podmiot prowadz¹cy – powiat,gmina lub inny
liczbainstytucji
liczbamiejsc*
Domy pomocy spo³ecznejRodzinne domy pomocyOœrodki wsparciaz tego:
œrodowiskowe domy samopomocydzienne domy pomocynoclegownieoœrodki opiekuñczeinne oœrodki wsparcia
Jednostki specjalistycznego poradnictwaw tym:
jednostki specjalistycznego poradnictwarodzinnegow tym:
dla rodzin naturalnychdla rodzin zastêpczych i adopcyjnychterapii rodzinnej
Mieszkania chronionew tym:
dla osób usamodzielnianychopuszczaj¹cych niektóre typy placówekopiek. – wychow, schroniska, zak³adypoprawcze i innedla osób z zaburzeniami psychicznymi
Oœrodki interwencji kryzysowejOœrodki adopcyjno-opiekuñczew tym prowadz¹ce pracê:
z rodzin¹ naturaln¹z rodzin¹ zastêpcz¹z rodzin¹ adopcyjn¹
Placówki opiekuñczo-wychowawczew tym:
placówki wsparcia dziennegoplacówki interwencyjneplacówki rodzinneplacówki socjalizacyjneplacówki resocjalizacyjne
900
80
374
124
234
4
411
12
12
066
666
104
386
2433
3
7 7260
3 300
1 045542346125
1 2720
0
000
34
34
048
0
000
4 595
2 890212172
1 155166
8 3940
5 370
1 2631 1461 115
1301 716
924
924
88036
813
13
05 7133 148
1 2231 078
8475 877
3 642759156
1 297239
67
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: III. Pomoc spo³eczna
4. KADRA POMOCY SPO£ECZNEJ
W ci¹gu roku 2003 poziom zatrudnienia w pomocy spo³ecznej w województwie ma³opolskimwzrós³ o 742 pracowników, g³ównie w zwi¹zku z utworzeniem nowych jednostek takich jak domypomocy spo³ecznej — wzrost zatrudnienia o 596 osób, oœrodki wsparcia — wzrost zatrudnieniao 119 pracowników. Zwiêkszono zatrudnienie w istniej¹cych oœrodkach pomocy spo³ecznejw gminach — zatrudniono tam dodatkowych 96 pracowników oraz w powiatowych centrach pomocyrodzinie — 14 nowych pracowników. Poziom zatrudnienia w placówkach opiekuñczo — wycho-wawczych województwa uleg³ natomiast zmniejszeniu o 100 pracowników, pomimo powstaniaw 2003 roku 18 nowych placówek. Spadek ten zwi¹zany jest g³ównie z redukcj¹ zatrudnienia w pla-cówkach opiekuñczo-wychowawczych w Krakowie, w zwi¹zku z reorganizacj¹ systemu opiekinad dzieckiem.
Tabela nr 45. Zatrudnienie w jednostkach organizacyjnych pomocy spo³ecznej*
PSP
00000000000000060000
270
33
DPS
57598073
206563
78212158168
6696
248107145374
58281
33320
1 645226
5 253
POW
21233
13197529191
214
254900
1522251482
37367
900
OAO
00000000000000000006
109
25
OW
0112100
220078
171960666
211575
14213
386
Powiat
BocheñskiBrzeskiChrzanowskiD¹browskiGorlickiKrakowskiLimanowskiMiechowskiMyœlenickiNowos¹deckiNowotarskiOlkuskiOœwiêcimskiProszowickiSuskiTarnowskiTatrzañskiWadowickiWielickiTarnówKrakówNowy S¹czWojewództwo
OPS
8877
16041
131123
984073
162112113178
2341
11862
1255181
46173
2 431
PCPR
126
1078
16668
218
19944
157
154---
185
ROPS
--------------------
11-
11
S³u¿bywojewody
--------------------
39-
39
Ogó³em
178176274134364799211277247380207272544140196534170461109494
2 708388
9 263
* s³u¿by wojewody — realizuj¹ce zadania z zakresu pomocy spo³ecznej, ROPS — regionalne oœrodki polityki spo³ecznej,PCPR — powiatowe centra pomocy rodzinie, OPS — oœrodki pomocy spo³ecznej, DPS — domy pomocy spo³ecznej,PSP — placówki specjalistycznego poradnictwa, POW — placówki opiekuñczo-wychowawcze, OAO — oœrodkiadopcyjno-opiekuñcze, OW — oœrodki wsparcia.
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie — Sprawozdanie MPiPS-03 I-XII 2003 r.
68
Podstawowym ogniwem systemu pomocy spo³ecznej s¹ funkcjonuj¹ce w ka¿dej z gmin oœrodkipomocy spo³ecznej i zatrudnieni w nich pracownicy socjalni. Ustawa z dnia 29 listopada 1990 rokuo pomocy spo³ecznej nak³ada na gminy obowi¹zek zatrudniania w w/w oœrodkach pracownikówsocjalnych proporcjonalnie do ludnoœci gminy — w stosunku 1 pracownik socjalny na 2 tysi¹cemieszkañców.
Œrednia dla województwa w zakresie zatrudnienia pracowników socjalnych w gminach (licz¹csumê gmin) wynosi³a w 2003 roku 2 736 mieszkañców przypadaj¹cych na jednego statystycznegopracownika socjalnego Ma³opolski, czyli ponad ustawowy wymóg. W porównaniu do roku ubieg³egozatrudnienie w oœrodkach pomocy spo³ecznej wzros³o o 96 pracowników, w tym liczba zatrudnionychpracowników socjalnych wzros³a o 52 osoby.
5. ZRÓ¯NICOWANIE PROBLEMÓW SPO£ECZNYCH W POWIATACH WOJEWÓDZTWA MA£OPOLSKIEGO
W celu uzyskania w miarê pe³nego obrazu skali problemów spo³ecznych w poszczególnychpowiatach województwa ma³opolskiego, zdecydowano siê w niniejszym opracowaniu zaproponowaæwskaŸnik, oparty na danych z czterech dziedzin. Nale¿¹ do nich: stopa bezrobocia; liczba ludzistarszych; udzia³ klientów pomocy spo³ecznej w liczbie ludnoœci danego terenu oraz liczbaprzestêpstw stwierdzonych. Ka¿demu powiatowi, w zale¿noœci od wartoœci w/w danych, przy-porz¹dkowano okreœlon¹ iloœæ punktów. Najwiêcej punktów (maksimum 22 – 22 powiaty)otrzymywa³y powiaty, w których sytuacja by³a najmniej korzystna. Suma punktów ze wszystkichczterech dziedzin da³a wartoœæ syntetycznego wskaŸnika poziomu problemów spo³ecznych w danympowiecie.
Wyniki badañ przeprowadzonych przez Regionalny Oœrodek Polityki Spo³ecznej w Krakowiena reprezentatywnej próbie klientów pomocy spo³ecznej wskazuj¹ równie¿ na istniej¹ce ró¿niceterytorialne w nasileniu wystêpowania problemów.
Wœród osób korzystaj¹cych z pomocy spo³ecznej na terenie Ma³opolski bezrobotni stanowi¹wiêkszoœæ we wszystkich powiatach. Jednak w niektórych gminach ich udzia³ wœród zbiorowoœciobjêtej pomoc¹ spo³eczn¹, siêga niemal 100% (Che³miec, Oœwiêcim) lub wynosi oko³o 80% (Babice,Biecz, Brzeszcze, Bukowno, Chrzanów, Gromnik, Liszki, Wieliczka). S¹ to w wiêkszoœci gminyz powiatów o wysokiej stopie bezrobocia.
Z przeprowadzonych badañ wynika, i¿ beneficjenci pomocy spo³ecznej korzystaj¹ z niejnajczêœciej od 1-5 lat lub od 6-9 lat. Tylko w dwóch z 22 powiatów, osoby wspomagane przez pomocspo³eczn¹ korzystaj¹ z niej najczêœciej krócej ni¿ jeden rok (Nowy S¹cz i powiat proszowicki).Natomiast w czterech powiatach wiêkszoœæ osób korzystaj¹cych z pomocy spo³ecznej to pobieraj¹cyœwiadczenia co najmniej od lat 10 (powiaty: bocheñski, brzeski, olkuski i tatrzañski).
Najczêstszym powodem korzystania z pomocy spo³ecznej jest w œwietle uzyskanych wynikówbrak pracy. Na tê przyczynê, jako najistotniejsz¹, wskaza³a wiêkszoœæ ankietowanych w 13 powiatachMa³opolski. Interesuj¹ce, w tym kontekœcie, wydaj¹ siê byæ opinie klientów pomocy spo³ecznej natemat zmiany miejsca zamieszkania w celu podjêcia pracy. W niemal wszystkich powiatach wiêkszoœæbadanych nie zmieni³aby miejsca zamieszkania w tym celu - miêdzy 60 a 90% takich odpowiedzi,a w wielu gminach ponad 80% (Biecz, Bochnia, Brzeszcze, Ciê¿kowice, D¹browa Tarnowska, Dobra,Gromnik, Korzenna, Liszki, Lubieñ, Myœlenice, Pleœna, Proszowice, Ska³a, Sucha Beskidzka,Wadowice). Wyj¹tek stanowi gmina Oœwiêcim z 59% odpowiedzi pozytywnych.
Znacz¹c¹ grupê klientów pomocy spo³ecznej tworz¹ renciœci. Udzia³ rencistów, którym udziela siêœwiadczeñ pomocy spo³ecznej w poszczególnych powiatach wynosi miêdzy 3%, a 33%, a w wielugminach przekracza 20% (Czarny Dunajec, Gródek nad Dunajcem, Korzenna, Kraków, Miechów,Zakopane). Emeryci korzystaj¹cy z pomocy spo³ecznej to grupa stosunkowo nieliczna — jej udzia³wœród grupy osób wspieranych przez pomoc spo³eczn¹ nie przekracza kilku procent. Wœród grup
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: III. Pomoc spo³eczna
69
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: III. Pomoc spo³eczna
! Wiêksza iloœæ punktów oznacza wy¿szy poziom danego problemu.* stopa bezrobocia — stan na 31.XII.2003 r.
** Ludnoœæ w wieku poprodukcyjnym faktycznie zamieszka³a (stan w dniu 31.XII.2003 r.)*** odsetek liczby osób w rodzinach œwiadczeniobiorców OPS w liczbie ludnoœci danego terenu
**** wskaŸnik na 1 000 mieszkañców — liczba przestêpstw stwierdzonych (2002 r.)
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie — Sprawozdanie MPiPS-03 I-XII 2003 r.; GUS — Polska Statystyka Publiczna,„Ludnoœæ wed³ug p³ci i powiatów w 2003 r. Stan w dniu 31.XII.2003 r.” — www.stat.gov.pl; Ludnoœæ w wiekupoprodukcyjnym faktycznie zamieszka³a (stan w dniu 31.XII.2003 r.) — dane Urzêdu Statystycznego w Krakowie;
Wojewódzki Urz¹d Pracy w Krakowie — Biuletyn Nr 4/2003; danych Komendy Wojewódzkiej Policji w Krakowie.
Przestêp-
czoϾ****
23,026,144,427,521,621,012,417,917,214,917,026,924,918,916,48,9
44,019,125,453,962,550,1
pkt.
912
41918
220101721
853
141316
765
151
11
pkt.
121519171110
27635
1613
841
189
14212220
Suma
punktów
22303643451742282843193330302934222224311528
pkt.
812201519
518
39
217
1716
26
114
1013
71
14
Powiat
BocheñskiBrzeskiChrzanowskiD¹browskiGorlickiKrakowskiLimanowskiMiechowskiMyœlenickiNowos¹deckiNowotarskiOlkuskiOœwiêcimskiProszowickiSuskiTarnowskiTatrzañskiWadowickiWielickiTarnówKrakówNowy S¹cz
Klienci
pomocy
spo³ecznej***
15,5%17,5%11,1%26,0%25,0%
9,7%27,3%16,4%23,4%29,1%14,9%11,5%10,8%18,7%18,1%23,0%12,5%11,9%11,5%22,3%6,3%
16,5%
pkt.
56
1298
104
15214
11111410
711
669
133
LudnoϾw wieku
poproduk-cyjnym**
14,0%14,4%16,0%15,2%15,1%15,4%13,4%19,6%13,1%12,9%13,4%15,6%15,6%16,9%15,4%14,8%15,6%14,4%14,4%15,2%16,8%13,2%
Stopa
bezrobocia*
12,615,121,217,320,311,918,610,614,322,112,417,917,7
9,712,214,811,014,716,212,4
8,417,2
zawodowych korzystaj¹cych ze wsparcia socjalnego nale¿y tak¿e wymieniæ rolników. Udzia³ rolni-ków w badanej populacji zawiera siê w przedziale od kilku do kilkunastu procent. Najwy¿szy jestw powiecie bocheñskim (oko³o 18%) i limanowskim (oko³o 17%).
Tabela nr 46. WskaŸnik problemów spo³ecznych w województwie ma³opolskim
70
IV. OŒWIATA I WYCHOWANIE
1. FINANSOWANIE OŒWIATY
Oœwiata, z wy³¹czeniem szkó³ artystycznych, finansowana jest przez jednostki samorz¹duterytorialnego. G³ównym Ÿród³em finansowania oœwiaty jest dla gmin, powiatów i województwatzw. czêœæ oœwiatowa subwencji ogólnej z bud¿etu pañstwa. Wielkoœæ subwencji jest jednakniewystarczaj¹ca w stosunku do zadañ oœwiatowych realizowanych przez samorz¹dy. Powsta³aw ten sposób ró¿nica, pomiêdzy wielkoœci¹ subwencji a wydatkami, pokrywana jest przez samorz¹dyz dochodów w³asnych. Powy¿sza sytuacja utrzymuje siê nieprzerwanie od kilku lat, staj¹c siê powolitrwa³ym elementem systemu finansowania oœwiaty. W roku 2003 ³¹czna wysokoœæ subwencjioœwiatowej przekazanej jednostkom samorz¹du terytorialnego wynios³a 2 192,8 mln z³, natomiastwydatki samorz¹dów na oœwiatê 2 625,5 mln z³. W rezultacie ró¿nica pomiêdzy wielkoœci¹ subwencjia wydatkami przeznaczonymi przez samorz¹dy na oœwiatê wynios³a 432,7 mln z³. W latach2001- 2002 omawiana ró¿nica utrzymywa³a siê w przybli¿eniu na podobnym poziomie. Trzy latawczeœniej przekracza³a 700 mln. z³. Analiza wydatków na oœwiatê w latach 1999-2003 wskazujena znaczny wzrost (o ok. 14%) wydatków pomiêdzy rokiem 1999 a 2000, póŸniejsz¹ stabilizacjê,a nastêpnie kolejny wzrost w ostatnich dwóch latach. Zwiêkszenie wydatków w roku 2000 zwi¹zaneby³o przede wszystkim z wdro¿eniem nowego systemu wynagradzania nauczycieli. W roku 2001nast¹pi³a stabilizacja wydatków na poziomie zbli¿onym do roku 2000 z niewielk¹ tendencj¹spadkow¹. Rok 2002 przyniós³ ponowny wzrost wydatków o ok. 100 mln z³, g³ównie w gminachi miastach na prawach powiatu, natomiast w roku 2003 odnotowano wzrost o 140 mln z³. Wiêkszoœæwydatków oœwiaty zwi¹zana jest z realizacj¹ zadañ bie¿¹cych, w tym wynagrodzenia. Na zadaniainwestycyjne jednostki samorz¹du terytorialnego przeznaczy³y w roku 2003 ³¹cznie 150 mln z³,czyli o 27% mniej ni¿ w roku 2002.
Tabela nr 47. Dochody jednostek samorz¹du terytorialnego na zadania oœwiatowe w latach 1999-2002 (w mln z³)
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: IV. Oœwiata i wychowanie
Gminy
773,0782,7959,5
1066,31174,9
Ogó³em
1428,61658,51962,91979,92192,8
Powiaty
239,0346,6389,2352,4401,3
Miasta naprawach powiatu
386,9489,8576,1528,4582,5
Woje-wództwo
29,739,438,132,834,1
Czêœæ oœwiatowa subwencji ogólnej19992000200120022003
Źród³o: Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu.
71
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: IV. Oœwiata i wychowanie
Tabela nr 48. Wydatki jednostek samorz¹du terytorialnego na zadania oœwiatowe w latach 1999-2002 finansowane z subwencji i dochodów w³asnych (w mln z³)
Źród³o:Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu.
Gminy
1117,91271,81238,51363,51402,7
Ogó³em
2113,82426,32384,32485,72625,5
Powiaty
287,4359,7403,4395,7420,4
Miasta naprawach powiatu
663,6749,2698,7726,4762,9
Woje-wództwo
44,945,743,738,439,5
Oœwiata i wychowanie19992000200120022003
2. BAZA MATERIALNA
Struktura w³asnoœciowa sieci szkó³ i placówek oœwiatowych, zmieniona zasadniczo w latach1996-1999, od kilku lat nie ulega wiêkszym przekszta³ceniom. Do obowi¹zkowych zadañ gmin nale¿yprowadzenie zarówno szkó³ podstawowych jak i gimnazjów. Szko³y œrednie oraz policealneprowadzone s¹ w wiêkszoœci przez powiaty. Województwo jest organem prowadz¹cym dla szkó³(g³ównie pomaturalnych i policealnych) o zasiêgu regionalnym oraz dla kolegiów nauczycielskich,placówek doskonalenia nauczycieli i bibliotek pedagogicznych. Nieprzerwanie od kilku lat bardzodynamicznie rozwija siê szkolnictwo niepubliczne wszystkich szczebli. Dynamika wzrostu ulegajednak w poszczególnych latach pewnym wahaniom. Pomiêdzy rokiem szkolnym 1999/2000 a 2000/2001przyrost wyniós³ 15%, natomiast pomiêdzy rokiem szkolnym 2000/2001 a 2001/2002 ju¿ tylko 9,4%.Z kolei pomiêdzy rokiem szkolnym 2001/2002 a 2002/2003 przyrost liczby szkó³ niepublicznychwyniós³ 16,7%. Odnotowywany wzrost liczby szkó³ niepublicznych dotyczy przede wszystkim szkó³policealnych oraz szkolnictwa dla doros³ych. Jedynie w niewielkim stopniu przybywa w Ma³opolsceniepublicznych szkó³ podstawowych i gimnazjalnych. W roku szkolnym 2002/2003 utworzono tak¿ekilka niepublicznych szkó³ ponadgimnazjalnych (d. œrednich), w zwi¹zku z wprowadzeniem nowegoustroju szkolnego na tym poziomie kszta³cenia. Rozwój niepublicznego szkolnictwa na poziomiepolicealnym oraz szkó³ dla doros³ych zwi¹zany jest z coraz wiêkszym znaczeniem kszta³ceniaustawicznego doros³ych jako jednej z najwa¿niejszych form przeciwdzia³ania bezrobociu. Wœródpodmiotów niepublicznych prowadz¹cych szko³y tego typu dominuj¹ osoby fizyczne oraz podmiotyprawa handlowego. W ci¹gu ostatniego roku przyby³o 18 niepublicznych szkó³ dla doros³ychprowadzonych przez wskazane powy¿ej podmioty oraz 20 szkó³ policealnych. W poprzednich latachaktywnoœæ ma³opolskich stowarzyszeñ koncentrowa³a siê przede wszystkim na zak³adaniu i pro-wadzeniu szkó³ podstawowych i gimnazjalnych. Od roku szkolnego 2002/2003 zwiêkszy³o siêznacz¹co zainteresowanie organizacji spo³ecznych tworzeniem szkó³ policealnych i dla doros³ych.W ostatnim roku ma³opolskie stowarzyszenia uruchomi³y 3 szko³y podstawowe i 2 gimnazja,9 szkó³ policealnych oraz 2 szko³y dla doros³ych. Nieznaczny wzrost dotyczy³ liczby szkó³ pro-wadzonych przez zwi¹zki wyznaniowe, szczególnie Koœció³ Rzymsko-Katolicki. Szczególnie du¿¹rolê (18 placówek) Koœció³ odgrywa w szkolnictwie œrednim (licea ogólnokszta³c¹ce i œrednie szko³yzawodowe). W mijaj¹cym roku uruchomiono jedn¹ now¹ szko³ê podstawow¹ oraz dwa gimnazja.W roku szkolnym 2002/2003 odnotowano skokowy przyrost szkó³ prowadzonych przez jednostkisamorz¹du terytorialnego oraz administracjê rz¹dow¹. £¹cznie wymienione podmioty uruchomi³y140 nowych szkó³. Wzrost ten spowodowany by³ przede wszystkim uruchomieniem przez powiatyszkó³ ponadgimnazjalnych nowego typu, w zwi¹zku z wprowadzeniem reformy ustroju szkolnegona poziomie dawnego szkolnictwa œredniego. Zasady wprowadzania reformy skutkowa³y otwarciemnowych trzyletnich liceów ogólnokszta³c¹cych, liceów profilowanych, czteroletnich techników orazdwuletnich zasadniczych szkó³ zawodowych. Iloœæ utworzonych szkó³, przy praktycznie nie
72
zmienionej liczbie uczniów wskazuje na przyjêcie przez samorz¹dy zasady „rozpoznania bojem”rynku edukacyjnego, co w przysz³oœci wymusi weryfikacjê nowej struktury szkolnej. Znaczny wp³ywna odnotowany przyrost liczby szkó³ prowadzonych przez jednostki samorz¹du terytorialnego mia³otak¿e rosn¹ce zainteresowanie nauk¹ w szko³ach policealnych oraz dla doros³ych.
Tabela nr 49. Organy prowadz¹ce szkó³
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: IV. Oœwiata i wychowanie
Źród³o: Urz¹d Statystyczny w Krakowie.
31173246
3344
116133
3237
247291
Szko³y prowadzone przezJednostki samorz¹du terytorialnego
Jednostki administracji centralnej
Organizacje spo³eczne
Zwi¹zki wyznaniowe
Pozosta³e (osoby fizyczne i prawne)
2001/20022002/20032001/20022002/20032001/20022002/20032001/20022002/20032001/20022002/2003
W roku szkolnym 2002/2003 w województwie ma³opolskim funkcjonowa³y 1 594 szko³ypodstawowe, o 15 mniej ni¿ w roku szkolnym 2001/2002. £¹cznie w ci¹gu dwóch lat uby³o 53 szko³y.Odnotowane zmniejszenie liczby szkó³ podstawowych jest kontynuacj¹ procesu zapocz¹tkowanegow roku 1999 reform¹ systemu edukacji oraz obiektywnymi czynnikami demograficznymi. Zmniej-szenie liczby dzieci w wieku 6-7 lat wskutek mniejszego przyrostu naturalnego, po³¹czone z wpro-wadzeniem zasady finansowania oœwiaty zawieraj¹cej siê w formule „pieni¹dz pod¹¿a za uczniem”,skutkuje podejmowaniem przez gminy g³êbokich programów restrukturyzacji szkó³. Likwidacji czêœciszkó³ podstawowych towarzyszy sta³y wzrost liczby gimnazjów z 581 w roku szkolnym 2001/2002do 619 w roku szkolnym 2002/2003. Szczególnie istotny jest fakt, ¿e wiêkszoœæ nowych szkó³ gimna-zjalnych jest tworzonych w nowych, dobrze wyposa¿onych obiektach dydaktycznych, powsta³ychw wyniku prowadzonych przez gminy inwestycji.
Liczba pomieszczeñ przeznaczonych do nauki w szkolnictwie gimnazjalnym zwiêkszy³a siêo ponad 1,4 tys. z 3 870 w roku szkolnym 2000/2001 do 5 300 w roku szkolnym 2002/2003.
W ci¹gu ostatniego roku odnotowano ponad 11% wzrost liczby szkó³ œrednich dla m³odzie¿yoraz 19% wzrost liczby tego typu szkó³ dla doros³ych. W roku szkolnym 2002/2003 funkcjonowa³o1 270 szkó³ œrednich (w tym 317 dla doros³ych). Powy¿sza liczba szkó³ obejmuje 330 liceaogólnokszta³c¹ce, 698 szko³y techniczne i licea o profilu zawodowym oraz 242 zasadnicze zawodowe.Dla porównania w roku szkolnym 2001/2002 liczba szkó³ œrednich obejmowa³a 1 120 placówki(266 dla doros³ych), w tym 293 licea ogólnokszta³c¹ce, 629 szko³y techniczne i licea o profiluzawodowym oraz 198 zasadnicze zawodowe. Rok szkolny 2002/2003 jest pierwszym okresem badañstatystycznych obrazuj¹cym szkolnictwo œrednie po wprowadzeniem nowego ustroju szkolnego.Obok szkó³ œrednich „starego typu”, w których uczniowie starszych roczników kontynuuj¹ naukê,zaczê³y funkcjonowaæ nowe „szko³y ponadgimnazjalne” szukaj¹ce dla siebie miejsca w nowejrzeczywistoœci edukacyjnej. Bior¹c po uwagê fakt, ¿e przyrostowi liczby szkó³ œrednich dla m³odzie¿ytowarzyszy równoczeœnie spadek liczby uczniów, nale¿y wyci¹gn¹æ wniosek, ¿e aktualna strukturaszkolnictwa tego typu ma charakter tymczasowy. Nale¿y j¹ traktowaæ jako ofertê edukacyjn¹ organówprowadz¹cych szko³y dla m³odzie¿y, która niestety z przyczyn demograficznych nie bêdzie mog³abyæ w pe³ni skonsumowana. Ostateczny wp³yw na docelowy kszta³t struktury szkolnictwa œredniegobêd¹ mieli sami uczniowie w perspektywie 3-4 lat. Do najbardziej interesuj¹cych zjawisk dotycz¹cych
73
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: IV. Oœwiata i wychowanie
rozwoju szkolnictwa œredniego w okresie ostatnich trzech lat nale¿y niew¹tpliwie renesansszkolnictwa œredniego dla doros³ych (wzrost o 73 placówki). Fakt ten potwierdza rosn¹ce znaczenietych szkó³ w systemie oœwiaty w skali ca³ego regionu.
Podobna tendencja dotyczy szkól policealnych, których liczba roœnie skokowo od kilku lat,g³ównie za spraw¹ powstaj¹cych szkó³ niepublicznych. W roku szkolnym 2002/2003 funkcjonowa³y263 szko³y policealne, przy 230 w roku szkolnym 2001/2002 oraz 202 dwa lata wczeœniej.
Tabela nr 50. Liczba szkó³ wed³ug typów
Źród³o: Urz¹d Statystyczny w Krakowie.
2001/200216091489
105447
581854188479187230271
-5
266
2000/200116471521
11943-
554861187478196202248
13
244
2002/200315941479
97549
619953207517229263322
-5
317
Szko³yPodstawowe
podstawowefilialneartystyczne I stopniasportowema³e szko³y
GimnazjalneŒrednie
ogólnokszta³c¹cetechniczne i profilowanezasadnicze zawodowe
PolicealneDla doros³ych
podstawowegimnazjalneœrednie
Rok szkolny 2002/2003 potwierdzi³ tendencje zachodz¹ce w szkolnictwie osób niepe³no-sprawnych w okresie ostatnich trzech lat. Na uwagê zas³uguje przede wszystkim znaczny wzrostliczby uczniów niepe³nosprawnych ucz¹cych siê w klasach integracyjnych, terapeutycznych lubwyrównawczych w szko³ach ogólnodostêpnych — szczególnie w gimnazjach i szko³ach podsta-wowych. Powy¿szy trend jest zgodny ze wspó³czesnymi standardami kszta³cenia osób niepe³no-sprawnych, zgodnie z którym zastêpuje siê kszta³cenie zlokalizowane w szko³ach specjalnych —kszta³ceniem integracyjnym. Na uwagê zas³uguje du¿a dynamika wzrostu liczby uczniów w rokuszkolnym 2002/2003 w szko³ach podstawowych i gimnazjach w stosunku do roku poprzedniego.Powy¿szy fakt, wskazuje na rosn¹c¹ liczbê uczniów niepe³nosprawnych, wymagaj¹cych kszta³ceniaspecjalnego, przy równoczesnym sta³ym zmniejszaniu siê liczby dzieci w wieku szkolnym w ogóle.Zmiany zachodz¹ce w strukturze i liczebnoœci kszta³cenia w poszczególnych typach szkó³ œrednichoraz w szko³ach policealnych s¹ na ogó³ to¿same ze zmianami zachodz¹cymi w szko³ach ogólno-dostêpnych (zwiêkszenie liczby szkó³, w zwi¹zku z wprowadzaniem nowego ustroju szkolnego).
74
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: IV. Oœwiata i wychowanie
Źród³o: Urz¹d Statystyczny w Krakowie.
W roku szkolnym 2002/2003 odnotowano prawie 30% wzrost liczby uczniów korzystaj¹cychz nauki jêzyka ojczystego mniejszoœci narodowych i etnicznych w porównaniu z rokiem ubieg³ym.Przede wszystkim by³o to efektem uruchomienia w trzech szko³ach podstawowych nauczania jêzykaromskiego. Po latach regresu zdecydowanie zwiêkszy³o siê zainteresowanie m³odzie¿y s³owackiejnauk¹ jêzyka ojczystego. Ka¿dego roku systematycznie zwiêksza siê liczba dzieci ucz¹cych siêw szko³ach podstawowych jêzyka ³emkowskiego. Spadek liczby uczniów dotyczy jedynie nauczaniajêzyka ukraiñskiego.
Tabela nr 51. Szkolnictwo specjalne
Szko³y525151261916
5049531013
8
55644
10212134
222
2000/20012001/20022002/20032000/20012001/20022002/20032000/20012001/20022002/20032000/20012001/20022002/20032000/20012001/20022002/20032000/20012001/20022002/20032000/20012001/20022002/20032000/20012001/20022002/20032000/20012001/20022002/20032000/20012001/20022002/2003
Uczniowie392629162257
223141113
413143816278216027562539
103137
93154227185095
27757
271306266317
254317311609
196210232
Szko³y specjalne
Szko³y podstawowe
Oddzia³y specjalne przy szko³achpodstawowych
Klasy integracyjne w szko³achpodstawowych
Gimnazja
Oddzia³y specjalne przy szko³achgimnazjalnych
Klasy integracyjne przy szko³achgimnazjalnych
Licea ogólnokszta³c¹ce
Licea i technika zawodowe
Zasadnicze szko³y zawodowe
Policealne szko³y zawodowe
Rok szkolny
75
Przedszkola
Woj. Ma³opolskie
Miasta
Wieœ
Oddzia³y przedszkolne przy szko³ach podstawowych
Woj. Ma³opolskie
Miasta
Wieœ
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: IV. Oœwiata i wychowanie
Tabela nr 52. Nauczanie jêzyka ojczystego mniejszoœci narodowych
Źród³o: Urz¹d Statystyczny w Krakowie.
Ogó³em
202426
91011
222
430465600
2000/20012001/20022002/20032000/20012001/20022002/20032000/20012001/20022002/20032000/20012001/20022002/2003
³emkowski7
1111
455
88106118
Szko³y
Podstawowei zespo³ymiêdzyszkolne
Gimnazja
Szko³y œredniei zawodowe
Uczniowie
s³owacki176334111
131293331
ukraiñski12
66222111
2116659
romski
3
92
Jêzyk
Od 2000 roku nie zmieni³a siê w znacz¹cy sposób liczba dzieci objêtych wychowaniemprzedszkolnym. Nale¿y jednak odnotowaæ coroczny kilkuprocentowy spadek tej liczby. W rokuszkolnym 2002/2003 do przedszkoli uczêszcza³o ponad 56 tys. dzieci w wieku 3-6 lat. Oko³o19,5 tys. dzieci — g³ównie szeœciolatków uczêszcza³o w tym czasie do oddzia³ów przedszkolnychprzy szko³ach podstawowych. Oko³o 2/3 miejsc przedszkolnych znajduje siê w mieœcie a 1/3 na wsi.Ta niekorzystna tendencja utrzymuje siê na przestrzeni ostatnich lat. Pomiêdzy rokiem 2000 a 2003odsetek dzieci w wieku 3-6 lat uczêszczaj¹cych do przedszkoli zwiêkszy³ siê nieznacznie z 50,5%do 51,4%. Na zmianê powy¿szej sytuacji w przysz³oœci mo¿e mieæ wp³yw upowszechnienietzw. „zerówki”, poprzez objêcie ustawowym obowi¹zkiem nauki dzieci w wieku szeœciu lat.
Tabela nr 53. Przedszkola i oddzia³y przedszkolne
Źród³o: Urz¹d Statystyczny w Krakowie.
Przedszkola809796798392395393417401405
102810061001138131130890875871
2000/20012001/20022002/20032000/20012001/20022002/20032000/20012001/20022002/2003
2000/20012001/20022002/20032000/20012001/20022002/20032000/20012001/20022002/2003
Miejsca589725931859083392523952239514197201979619569
Nauczyciele444245144617311132183258133112961359
120612641242
254255246952
1009996
Dzieci576285634756170389153805837858187131828918312
208552004219512
458842824196
162671576015316
76
3. UCZNIOWIE
Zmiany zachodz¹ce w sieci szkolnej warunkowane s¹ przede wszystkim liczb¹ uczniów w posz-czególnych typach szkó³. Pomiêdzy rokiem szkolnym 2000/2001 a 2002/2003 liczba uczniów szkó³podstawowych spad³a z 284 495 do 265 410. W ostatnich dwóch latach spadek liczby uczniów szkó³podstawowych utrzymuje siê na poziomie ok. 10 tys. uczniów rocznie i jest piêciokrotnie ni¿szy ni¿w okresie 1999-2000. Sytuacja demograficzna nie pozostawia jednak nadziei na zmianê tendencjispadkowej w najbli¿szych latach. W gimnazjach drugi rok z rzêdu wskaŸniki dotycz¹ce liczby uczniówobejmuj¹ pe³ny trzyletni cykl kszta³cenia. W roku szkolnym 2002/2003 w szko³ach gimnazjalnychuczy³o siê 2,5 tys. uczniów mniej ni¿ w roku ubieg³ym. W roku 2002 mia³ miejsce bardzo znacz¹cyspadek liczby uczniów w szko³ach œrednich z 206 187 do 155 656. Fakt ten spowodowany by³ przedewszystkim brakiem naboru do klas pierwszych, wynikaj¹cym z harmonogramu wdra¿ania nowegoustroju szkolnego oraz nieuchronnym wkraczaniem do szkó³ œrednich ni¿u demograficznego. Powy¿sz¹tendencjê potwierdzi³ rok szkolny 2002/2003, w którym rozpoczêto nabór do klas pierwszych nowychszkól ponadgimnazjalnych. Szerokiej ofercie edukacyjnej i zwiêkszonej liczbie szkó³ towarzyszy³równoczeœnie dalszy spadek liczby uczniów do 154 547 osób. Powy¿sza tendencja nie dotyczy œrednichszkó³ dla doros³ych, które w ci¹gu mijaj¹cych trzech lat odnotowa³y sta³y wzrost liczby uczniów.
Tabela 54. Liczba uczniów w poszczególnych typach szkó³
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: IV. Oœwiata i wychowanie
Źród³o: Urz¹d Statystyczny w Krakowie.
2001/2002275 685270 402
18962443
826118
150 147155 656
59 19665 01831 44219 17329 885
-319
29 56611 15717 445
964
2000/2001284 495279 301
15542830 810
-101 776206 187
76 12782 17747 88318 56626 341
8147
26 1868 700
16 785701
2002/2003265 410260 343
18392150
884194
147 601154 54762 77767 65824 11221 60930 518
-353
30 16511 36317 968
834
UczniowiePodstawowe
podstawowesportowefilialneartystyczne I stopniama³e szko³y
GimnazjalneŒrednie
ogólnokszta³c¹cetechniczne i profilowanezasadnicze zawodowe
PolicealneDla doros³ych
podstawowegimnazjalneœrednieogólnokszta³c¹cetechniczne i profilowanezasadnicze zawodowe
4. KADRA NAUCZYCIELSKA
Zmniejszaj¹ca siê od roku 1999 liczba uczniów szkó³ podstawowych mia³a oczywisty wp³yw nawielkoœæ zatrudnienia kadry nauczycielskiej. Zatrudnienie pomiêdzy rokiem szkolnym 1999/2000a 2000/2001 spad³o o ponad 4 tys. osób. W roku szkolnym 2001/2002 spadek liczby nauczycieliw szko³ach podstawowych by³ czterokrotnie mniejszy ni¿ w roku poprzednim i wyniós³ ok. 1 tys.
77
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: IV. Oœwiata i wychowanie
osób. Pomiêdzy rokiem szkolnym 2001/2002 a 2002/2003 spadek zosta³ praktycznie wyhamowany.Jednak prognozy demograficzne wskazuj¹, ¿e w kolejnych latach tendencja spadkowa w liczbienauczycieli szkó³ podstawowych jest nieunikniona. Równoczeœnie w szko³ach gimnazjalnych w ci¹guminionych czterech lat znalaz³o pracê ponad 11 tys. nauczycieli. W roku szkolnym 2002/2003w gimnazjach, podobnie jak w szko³ach podstawowych, odnotowano wzglêdn¹ stabilizacjê liczbynauczycieli na poziomie z roku ubieg³ego. W sposób znacz¹cy wzros³a liczba nauczycieli w liceachogólnokszta³c¹cych oraz œrednich szko³ach technicznych i profilowanych zawodowo. Wzrost tenzwi¹zany by³ przede wszystkim z powstaniem szerokiej oferty edukacyjnej nowych szkó³ponadgimnazjalnych oraz rosn¹c¹ popularnoœci¹ szkó³ dla doros³ych. Równoczeœnie zanotowanoznaczny spadek liczby nauczycieli w zasadniczych szko³ach zawodowych. Nale¿y przypuszczaæ, ¿ezakoñczenie procesu wprowadzenia nowego ustroju szkolnego na poziomie dzisiejszego szkolnictwaœredniego doprowadzi do stabilizacji liczby nauczycieli w tym sektorze oœwiaty.
Reforma systemu edukacji, a w szczególnoœci nowe zasady awansu zawodowego nauczycielis¹ powodem nies³abn¹cego zainteresowania tego œrodowiska kszta³ceniem ustawicznym. Zdecy-dowanie zwiêkszy³a siê liczba podmiotów organizuj¹cych kszta³cenie ustawiczne nauczycieli.W roku szkolnym 2000/2001 liczba publicznych placówek doskonalenia nauczycieli wzros³a do4 (rok wczeœniej istnia³a tylko 1 wojewódzka placówka doskonalenia nauczycieli MCDN z 3 od-dzia³ami). W roku szkolnym 2001/2002 wojewódzka placówka wzbogaci³a siê o czwarty oddzia³doskonalenia nauczycieli w Oœwiêcimiu. Powsta³a tak¿e powiatowa placówka doskonalenia w Gor-licach. W roku 1999 funkcjonowa³y 2 niepubliczne placówki doskonalenia nauczycieli. W rokuszkolnym 2000/2001 ich liczba wzros³a do 24, natomiast rok póŸniej do 35. W roku 2003 w woje-wództwie ma³opolskim zarejestrowanych by³o 38 niepublicznych placówek doskonalenia. Corazszersz¹ ofertê w zakresie kszta³cenia ustawicznego dla nauczycieli przygotowuj¹ szko³y wy¿sze.Dominuj¹c¹ form¹ kszta³cenia oferowan¹ przez uczelnie s¹ studia podyplomowe.
Tabela nr 55. Nauczyciele w poszczególnych typach szkó³
* ³¹cznie ze szkolnictwem policealnym
Źród³o: Urz¹d Statystyczny w Krakowie.
2002/2003
22 46711 60612 798
4 2227 2421 334
2001/2002
22 51411 08112 302
3 1757 0332 094
NauczycieleSzkolnictwopodstawowegimnazjalneœredniew tym: ogólnokszta³c¹ce
techniczne i profilowane* zasadnicze zawodowe
78
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: V. Nauka
V. NAUKA
1. SZKO£Y WY¯SZE W MA£OPOLSCE
Potencja³ g³ównego oœrodka akademickiego województwa ma³opolskiego — Krakowa, decydujeo jego czo³owej pozycji w kraju, stawiaj¹c go na drugim miejscu po oœrodku warszawskim. W oparciuo potencja³ naukowy Krakowa rozwinê³y siê szko³y wy¿sze w wiêkszych miastach województwa —Tarnowie, Nowym S¹czu, Chrzanowie, Nowym Targu.
Tabela nr 56. Szkolnictwo w Ma³opolsce na tle kraju
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie US w Krakowie oraz GUS.
1998/1999
256
21
8,2
1 265 364
119 754
9,5
172 064
18 503
10,8
72 471
9 555
13,1
Polska
Ma³opolska
%
Polska
Ma³opolska
%
Polska
Ma³opolska
%
Polska
Ma³opolska
%
1999/2000
277
21
7,6
1 421 277
128 445
9
212 924
20 540
9,6
75 194
9 562
12,7
Wyszczególnienie
Szko³y wy¿sze
Studenci ogó³em
Absolwenci
ogó³em
Nauczyciele
akademiccy
2000/2001
300
23
7,6
1 572 533
142 439
9,1
258 518
22 900
8,9
77 255
9 793
12,7
2001/2002
334
26
7,8
1 706 455
151 864
8,9
301 215
24 738
8,2
84 028
10 464
12,5
2002/2003
367
28
7,6
1 789 055
164 795
9,2
340 243
25 015
7,4
86 993
10 793
12,4
W roku akademickim 2002/2003 dzia³a³o w Ma³opolsce 28 szkó³ wy¿szych, z czego 19 w Kra-kowie, 3 w Tarnowie, 2 w Nowym S¹czu oraz po jednej w Nowym Targu, Chrzanowie, Bochni i Su-chej Beskidzkiej. Dwie spoœród szkó³ – Krakowska Wy¿sza Szko³a Promocji Zdrowia oraz Wy¿szaSzko³a Ubezpieczeñ w Krakowie s¹ szko³ami nowopowsta³ymi, które uzyska³y uprawnienia MinistraEdukacji Narodowej.
Ma³opolskie szko³y wy¿sze od lat znajduj¹ siê w œcis³ej czo³ówce rankingów polskich uczelnichoæ notowania w 2003 roku wypad³y nieco gorzej w porównaniu do lat poprzednich. W zestawieniutygodnika „Wprost” za 2003 rok na pierwszym miejscu znajduje siê krakowska Akademia Peda-gogiczna w grupie „Uczelnie pedagogiczne”, poœród uczelni medycznych na 2 miejscu znajduje siêCollegium Medicum UJ, na trzecim miejscu uplasowa³y siê: Uniwersytet Jagielloñski w kategorii„Uniwersytety” , Akademia Górniczo-Hutnicza w kategorii „Uczelnie techniczne”, Akademia Eko-nomiczna w kategorii „Uczelnie ekonomiczne”, Akademia Rolnicza w kategorii „AkademieRolnicze” oraz Akademia Sztuk Piêknych w kategorii „Uczelnie plastyczne, muzyczne, teatralnei filmowe”. Na najwy¿szym miejscu, nieodmiennie od lat, plasuje siê ex equo Wy¿sza Szko³aBiznesu — National Louis University w Nowym S¹czu w kategorii „Niepañstwowe wy¿sze szko³ybiznesu i zarz¹dzania”.
79
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: V. Nauka
Wychodz¹c naprzeciw potrzebom rynku pracy, szko³y wy¿sze uruchomi³y w ostatnich latachwiele nowych, atrakcyjnych kierunków i specjalnoœci. Znaczn¹ popularnoœci¹ cieszy siê informatykai powi¹zane z ni¹ kierunki, a tak¿e spo³eczeñstwo informacyjne oraz zarz¹dzanie i marketingw turystyce, kulturze i ochronie zdrowia oraz europeistyka.
W 2003 roku wœród kandydatów na studia najwiêksz¹ popularnoœci¹ cieszy³a siê psychologiaogólna na Uniwersytecie Jagielloñskim, gdzie o jedno miejsce stara³o siê ponad 27 kandydatów.Do najbardziej obleganych kierunków na uniwersytecie nale¿a³y ponadto: filologia angielska(15,5 kandydata na miejsce), biotechnologia (13,6), japonistyka (13,4), ekonomia miêdzywydzia³owai stosowana (12,2) oraz socjologia (ok. 11). Du¿ym zainteresowaniem cieszy³y siê równie¿:pedagogika spo³eczno-opiekuñcza (ponad 11) oraz politologia (prawie 10) na Akademii Peda-gogicznej, socjologia (ponad 17) oraz informatyka (ponad 11) na Akademii Górniczo-Hutniczej,architektura (ponad 6) na Politechnice Krakowskiej, biotechnologia (ponad 8) na AkademiiRolniczej. Jak co roku du¿¹ popularnoœci¹ cieszy³y siê równie¿ krakowskie uczelnie artystyczne,w tym szczególnie oblegany by³ Wydzia³ Aktorski Pañstwowej Wy¿szej Szko³y Teatralnej, gdzieby³o 22 kandydatów na jedno miejsce oraz Wydzia³ Grafiki Akademii Sztuk Piêknych i Wydzia³Wokalno-Aktorski Akademii Muzycznej, gdzie o jedno miejsce ubiega³o siê prawie 8 osób9.
Rozwojowi nowoczesnego szkolnictwa sprzyja równie¿ wspó³praca z zagranicznymi uczelniami.Utrzymywanie kontaktów z innymi placówkami pozwala na stworzenie systemu, w którym szko³ywymieniaj¹ siê doœwiadczeniami i których dyplomy s¹ wzajemnie uznawane. Najwiêksze doœ-wiadczenie w tym zakresie maj¹ uczelnie publiczne: Uniwersytet Jagielloñski, Akademia Górniczo-Hutnicza, Politechnika Krakowska, Akademia Ekonomiczna. Uczelnie niepubliczne równie¿nawi¹za³y ciekawe kontakty z zagranicznymi szko³ami. Wœród nich wyró¿nia siê Wy¿sza Szko³aBiznesu w Nowym S¹czu, której partnerem — wspó³za³o¿ycielem jest amerykañski uniwersytetNational-Louis University. WSB posiada akredytacjê, dziêki której absolwenci stacjonarnychstudiów licencjackich mog¹ otrzymywaæ dwa tytu³y i dyplomy: polski licencjata i amerykañskibaka³arza. Wspó³praca zagraniczna ma³opolskich szkó³ wy¿szych dotyczy przede wszystkim uczelniw Europie i Stanach Zjednoczonych. Niektóre uczelnie nawi¹za³y równie¿ ciekawe kontaktyz krajami z innych kontynentów, takimi jak: Brazylia, Argentyna, Chile, Meksyk, Ekwador, Peru,Indie, Chiny czy Japonia.
2. STUDENCI SZKÓ£ WY¯SZYCH
Pod wzglêdem liczebnoœci studentów Ma³opolska zajmuje trzecie miejsce po wojewódz-twach: mazowieckim i œl¹skim. W 28 uczelniach województwa ma³opolskiego w roku akademickim2002/2003 kszta³ci³o siê 167 278 studentów, co stanowi blisko 9,5% ogólnej liczby studentóww kraju. W województwie ma³opolskim w stosunku do roku akademickiego 2001/2002 nast¹pi³wzrost liczby studentów o nieco ponad 8%, a w stosunku do roku 2000/2001 o 16,5%. Od koñca latosiemdziesi¹tych liczba studiuj¹cych na ma³opolskich uczelniach wzros³a a¿ o 276%.
Do odnotowanego wzrostu przyczyni³ siê przede wszystkim dynamiczny przyrost s³uchaczystudiów zaocznych i wieczorowych oraz zwiêkszenie limitów przyjêæ na studia i otwieranie no-wych kierunków. Du¿e znaczenie mia³o równie¿ tworzenie siê nowych szkó³ wy¿szych, zw³aszczaniepublicznych. Poza oœrodkiem krakowskim wybijaj¹ siê szko³y powsta³e w Tarnowie i NowymS¹czu.
9 Na podstawie Dziennika Polskiego z dnia 26 czerwca 2003 r.
80
Tabela nr 57. Studenci szkó³ wy¿szych w Ma³opolsce
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: V. Nauka
Studenciogó³em
19 95825 87628 13530 49132 94635 977
180,315 54721 40123 12625 86628 50929 437
189,37 626
12 13813 36115 05316 13217 329
227,28 139
10 09910 37211 215
9 86610 826
133,013 63317 54017 68918 57318 64018 958
139,19 439
11 47111 45612 13913 60715 259
161,7
Rok szkolny
1995/961998/991999/002000/012001/022002/03
1995/961998/991999/002000/012001/022002/03
1995/961998/991999/002000/012001/022002/03
1995/961998/991999/002000/012001/022002/03
1995/961998/991999/002000/012001/022002/03
1995/961998/991999/002000/012001/022002/03
Studencistudiów
dziennych
14 54716 69417 87419 18621 11723 694
162,910 17013 00913 87115 77017 72918 587
182,85549793384289546
10 18311 156
201,05 6366 6716 9537 3016 1296 592117,05 9186 3606 2926 1736 2116 642112,24 5324 8524 9485 0935 9106 853151,2
Nazwa szko³y
Uniwersytet Jagielloñski
Dynamika
Akademia Górniczo-Hutnicza
Dynamika
Politechnika Krakowska
Dynamika
Akademia Rolnicza
Dynamika
Akademia Ekonomiczna
Dynamika
Akademia Pedagogiczna
Dynamika
81
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: V. Nauka
Akademia Wychowania Fizycznego
Dynamika
Akademia Muzyczna
Dynamika
Akademia Sztuk Piêknych
Dynamika
Pañstwowa Wy¿sza Szko³a Teatralna
Dynamika
Wy¿sza Szko³a Biznesuw Nowym S¹czu
Dynamika
Profesjonalna Szko³a Biznesuw Krakowie
Dynamika
1995/961998/991999/002000/012001/022002/03
1995/961998/991999/002000/012001/022002/03
1995/961998/991999/002000/012001/022002/03
1995/961998/991999/002000/012001/022002/03
1995/961998/991999/002000/012001/022002/03
1995/961998/991999/002000/012001/022002/03
3 4473 4123 4123 6063 6713 865112,1
648606587573577609
94,0787919960
1 012829926
117,7275300309309319324
117,81 5122 6412 7713 0693 7214 008265,1
1342 0212 3462 6191 229
340
1 9581 6191 6121 6611 6571 774
90,6422444454468472497
117,8787781844839658710
90,2275300290281292311
113,11 0361 4951 4861 6101 7411 834177,0
106739607362128
5Uczelnia zawiesi³a dzia³alnoœæ
82
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: V. Nauka
Wy¿sza Szko³a Handlowa w Krakowie
Dynamika
Wy¿sza Szko³a Przedsiêbiorczoœcii Marketingu w Chrzanowie
Dynamika
Wy¿sza Szko³a Zarz¹dzaniai Bankowoœci w Krakowie
Dynamika
Ma³opolska Wy¿sza Szko³aEkonomiczna w Tarnowie
Dynamika
Wy¿sza Szko³a Biznesu w Tarnowie
Dynamika
Papieska Akademia Teologicznaw Krakowie
Dynamika
1995/961998/991999/002000/012001/022002/03
1995/961998/991999/002000/012001/022002/03
1995/961998/991999/002000/012001/022002/03
1995/961998/991999/002000/012001/022002/03
1998/991999/002000/012001/022002/03
1995/951998/991999/002000/012001/022002/03
61243317311307305
500,0640
1 6661 7611 7631 5981 334208,4
4032 1622 7123 3014 0094 159
1 032,0194
1 7671 9981 9151 6452 005
1 034,01 0011 5021 7321 3451 366136,51 5852 1382 1992 1002 2662 093132,1
61120129115105103
168,9294432354283243205
69,7217
1 1951 3561 4121 5151 496689,4
52329343314256225
432,7234285278190212
90,6867
1 8121 9711 9452 1462 093241,4
83
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: V. Nauka
Wy¿sza Szko³aFilozoficzno-Pedagogiczna„IGNATIANUM” w Krakowie
Dynamika
Krakowska Szko³a Wy¿szaim. A. F. Modrzewskiego w Krakowie
Dynamika
Wy¿sza Szko³a Ekonomii i Informatykiw Krakowie
Dynamika
Pañstwowa Wy¿sza Szko³a Zawodowaw Tarnowie
Dynamika
Pañstwowa Wy¿sza Szko³a Zawodowaw Nowym S¹czu
DynamikaPodhalañska Pañstwowa Wy¿szaSzko³a Zawodowa w Nowym TarguDynamika
Wy¿sza Szko³a Ekonomiczna w Bochni
DynamikaWy¿sza Szko³a Turystyki i Ekologiiw Suchej BeskidzkiejDynamikaKrakowska Wy¿sza Szko³a PromocjiZdrowiaWy¿sza Szko³a Ubezpieczeñw Krakowie
1995/961998/991999/002000/012001/022002/03
2000/012001/022002/03
2000/012001/022002/03
1998/991999/002000/012001/022002/03
1988/991999/002000/012001/022002/03
2001/022002/03
2001/022002/03
2001/022002/03
2002/03
2002/03
7021 4121 5221 7302 1382 250320,51 2763 0605 497430,8
266602
1 365515,2
5111 0472 0063 5144 569894,1
430863
1 5142 1162 589602,1
303700
231,0247333
134,8347644
185,6
93
118
439554610676690724
165,0385
1 0802 147557,7
106232491
463,2380892
1 8383 1984 073
1 071,8363707
1 1251 5321 830504,1
303536
176,94571
157,8159275
173,0
35
15
Źród³o: Rocznik Statystyczny Województwa Ma³opolskiego 2000, 2001, 2002, 2003.
84
Tabela nr 58. Liczba studentów uczelni ma³opolskich w latach 1989-2000
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: V. Nauka
* Tylko studenci studiów zaocznych.
Źród³o: opracowanie sektorowe do SRWM oraz Rocznik Statystyczny Województwa Ma³opolskiego 2001, 2002 i 2003.
Wzrostw %
50,092,5
113,57,88,9
Studenciogó³em
44 48866 713
128 445142 439153 543167 278
Studencistacjonarni
35 69447 40470 30676 76783 92193 186
Wzrostw %
32,848,362,0
9,311,0
Studenci zaocznii wieczorowi
8 794*16 309*
56 86464 39768 18372 624
Rok akad.
1988/891993/941999/002000/012001/022002/03
Wzrostw %
85,5248,7
13,25,96,5
Tak znaczny wzrost iloœci studiuj¹cych nast¹pi³ przede wszystkim dziêki rozwojowi uczelnipublicznych, które skupiaj¹ niemal 90% wszystkich studentów. W uczelniach tych przewa¿aj¹studenci stacjonarni, jednak proporcje miêdzy iloœci¹ studentów stacjonarnych a zaocznychsystematycznie ulegaj¹ zmniejszeniu. Uniwersytet Jagielloñski i Akademia Rolnicza wci¹¿ kszta³c¹niemal dwukrotnie wiêcej studentów w systemie stacjonarnym, z drugiej strony na AkademiiEkonomicznej kszta³ci siê dwukrotnie wiêcej studentów zaocznych.
Uczelnie niepubliczne s¹ na ogó³ placówkami kszta³c¹cymi stosunkowo niedu¿¹ liczbê stu-dentów, zawieraj¹c¹ siê w przedziale od ok. 100 osób do ok. 5,5 tysi¹ca. W strukturze studiuj¹cychprzewa¿aj¹ zdecydowanie studenci studiów zaocznych. Jedynie w Wy¿szej Szkole Biznesu w NowymS¹czu blisko 46% studentów kszta³ci siê w trybie stacjonarnym; w przewa¿aj¹cej czêœci pozosta³ychszkó³ niepublicznych odsetek ten waha siê w granicach 15-35%. Wszyscy studenci w szko³achniepublicznych p³ac¹ za naukê.
Wykres nr 19. Studenci szkó³ wy¿szych w Ma³opolsce
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych US w Krakowie i opracowania sektorowego do SRWM.
85
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: V. Nauka
W uczelniach ma³opolskich, zarówno publicznych jak i niepublicznych, kszta³c¹ siê tak¿estudenci z innych krajów. Liczba studiuj¹cych obcokrajowców w ostatnich latach systematyczniewzrasta³a z 720 w roku 1995/1996 do 1202 w roku 2002/2003. Studiuj¹cy w roku akademickim2002/2003 obcokrajowcy to przede wszystkim studenci Uniwersytetu Jagielloñskiego — 737 osóboraz Akademii Ekonomicznej — 140 osób. Wœród studiuj¹cych na ma³opolskich uczelniach s¹równie¿ obywatele z tak odleg³ych krajów jak: Australia, Kongo, Sudan, Brazylia czy Laos.
3. KADRA NAUKOWO-DYDAKTYCZNA
W szko³ach wy¿szych województwa ma³opolskiego w roku akademickim 2002/2003 za-trudnionych by³o 10 242 nauczycieli. W stosunku do roku poprzedniego nast¹pi³ wzrost o 253 osoby,czyli o 2,5%. Jakkolwiek wielkoœæ ta plasuje Ma³opolskê na wysokiej, drugiej pozycji po województwiemazowieckim i stanowi prawie 12,4% liczby wszystkich nauczycieli akademickich w kraju, to jednakliczebnoœæ kadry coraz czêœciej oceniania jest jako niewystarczaj¹ca. Od po³owy lat 90-ych liczbanauczycieli akademickich wzros³a o 18%, podczas gdy w tym samym okresie iloœæ studiuj¹cychzwiêkszy³a siê niemal czterokrotnie.
Dane przedstawiaj¹ce iloœæ kadry akademickiej nie doœæ, ¿e pokazuj¹ stosunkowo niewielkijej przyrost, s¹ zniekszta³cone i zawy¿one poprzez powszechne zjawisko wieloetatowoœci. Chodzitu o fakt zatrudniania siê nauczycieli najczêœciej na tzw. „pierwszym etacie” w szkole publiczneji dodatkowo w szko³ach niepublicznych.
W 2003 roku szczególnie silnie rozgorza³y dyskusje na temat powi¹zañ pracowników macie-rzystych uczelni pañstwowych z innymi uczelniami, w tym tak¿e prywatnymi. Coraz wiêcej pojawia³osiê g³osów uwa¿aj¹cych, i¿ zatrudnienie w innych szko³ach poza uczelni¹ macierzyst¹ sprzecznejest z zasadami dobrych obyczajów akademickich. Konsekwencj¹ by³o podjêcie w czerwcu 2003 r.przez Senat Uniwersytetu Jagielloñskiego uchwa³y w sprawie zatrudniania pracowników. Uchwa³ag³osi, i¿ „senat Uniwersytetu Jagielloñskiego dopuszcza mo¿liwoœæ podjêcia przez pracownikówUniwersytetu Jagielloñskiego zatrudnienia w innych szko³ach wy¿szych, w tym tak¿e prywatnych,nie wyra¿a jednak zgody, aby brali oni udzia³ w promowaniu oœrodków akademickich bêd¹cych dlanich miejscem dodatkowego zatrudnienia”. Obok wymienionych w uchwale ró¿nych zakazówzwi¹zanych z zatrudnieniem w drugiej szkole, du¿y nacisk po³o¿ony zosta³ na zakaz pe³nienia funkcjirektorów i dziekanów w tych¿e szko³ach.
W szko³ach publicznych liczba nauczycieli akademickich w ostatnich dwóch latach b¹dŸ wzros³ajedynie nieznacznie, b¹dŸ w niektórych uleg³a nawet zmniejszeniu. Natomiast w szko³achniepublicznych nast¹pi³ wyraŸny wzrost spowodowany rozwojem tych placówek.
W strukturze nauczycieli w roku 2001/2002 w stosunku do poprzedniego zwiêkszy³a siê o 84grupa profesorów, spadek natomiast nast¹pi³ w grupie docentów.
Tabela nr 59. Nauczyciele akademiccy w szko³ach wy¿szych w Ma³opolsce
Źród³o: Rocznik statystyczny województwa ma³opolskiego 2003.
1998/19999 5551 449
1423 4912 565
1995/ 19968 6801 291
1823 3112 289
1999/20009 5621 589
1133 5672 419
2000/20019 7931 665
893 7042 397
2001/200210 069
1 74968
3 7282 463
Ogó³emProfesorowieDocenciAdiunkciAsystenci
2002/200310 242
1 89351
3 8322 379
86
Studia doktoranckie prowadz¹ wy³¹cznie uczelnie publiczne. Szczegó³owe dane dotycz¹ce liczbyuczestników studiów doktoranckich, przeprowadzonych promocji oraz otwartych przewodówprzedstawia poni¿sza tabela.
Tabela nr 60. Studia doktoranckie
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: V. Nauka
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych z uczelni oraz US w Krakowie.
2002
2301
670
173
136
117
113
50
596
14
4170
1999
1659
552
207
109
148
46
21
386
29
3157
2003
2325
641
252
118
117
141
57
587
15
4253
1999
190
94
50
27
39
18
7
23
bd
448
2002
351
106
52
63
22
24
9
26
3
656
Uczelnia
Uniwersytet Jagielloñski
Akademia Górniczo--Hutnicza
Politechnika Krakowska
Akademia Rolnicza
Akademia Ekonomiczna
Akademia Pedagogiczna
Akademia WychowaniaFizycznego
Papieska AkademiaTeologiczna
Wy¿sza Szko³a Filozoficzno-
Pedagogiczna „Igna-
tianum” w Krakowie
Razem
2003
355
127
55
69
39
21
16
21
-
703
1999
323
61
47
12
39
23
8
54
bd
593
2002
439
138
60
13
55
42
22
41
1
811
2003
479
172
64
28
49
38
22
44
5
901
Liczba uczestnikówstudiów doktoranckich
Liczba przeprowadzonychpromocji doktorskich
Liczba otwartychprzewodów doktorskich
Ponadto uczelnie uhonorowa³y tytu³em doktora honoris causa: Uniwersytet Jagielloñski —prof. Normana Daviesa, Kardyna³a Franza Koeniga, prof. W³adys³awa Stró¿ewskiego, AkademiaGórniczo-Hutnicza — prof. Leona O. Chua, Akademia Rolnicza — prof. dr hab. Jerzego Strze¿kowa,prof. dr hab. Teofila Mazura, prof. Philipa W. Simona.
4. PROGRAMY BADAWCZE I EDUKACYJNE
Szko³y wy¿sze prowadz¹ dzia³alnoœæ naukowo-badawcz¹, która obejmuje prace prowadzonew ramach dzia³alnoœci w³asnej, projekty badawcze tzw. „granty” dofinansowywane przez KomitetBadañ Naukowych, fundacje krajowe i zagraniczne oraz instytucje gospodarcze. Komitet BadañNaukowych dofinansowuje równie¿ prace w ramach dzia³alnoœci statutowej i badañ w³asnych.
Ze œrodków przyznawanych przez KBN na finansowanie lub dofinansowanie dzia³alnoœcistatutowej, przyznawanych w formie dotacji podmiotowej, korzystaj¹ uczelnie pañstwowe. Znacznaczêœæ tych œrodków przypada w Ma³opolsce na najwiêksze uczelnie tj. Uniwersytet Jagielloñski,Akademiê Górniczo-Hutnicz¹ oraz Politechnikê Krakowsk¹, uczelnie te prowadz¹ bowiemnajwiêksz¹ iloœæ prac w ramach dzia³alnoœci statutowej. Równoczeœnie wymienione wy¿ej uczelnierealizuj¹ równie¿ najwiêcej projektów badawczych finansowanych z KBN oraz prac w ramach badañw³asnych.
Wa¿nym Ÿród³em finansowania badañ s¹ tak¿e prace realizowane na zamówienie jednostekgospodarczych, przede wszystkim przemys³u oraz instytucji krajowych i zagranicznych. W tymzakresie najwiêcej realizowanych projektów przypada na Akademiê Górniczo-Hutnicz¹, która
87
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: V. Nauka
w 2003 roku zrealizowa³a 702 prace zlecone na kwotê 16 031,8 tys. z³, na Politechnikê Krakowsk¹,która realizowa³a 352 projekty na kwotê 4 182,4 tys. z³ oraz Akademie Rolnicz¹, która zrealizowa³a53 projekty o wartoœci 1 600 tys. z³.
Uczelnie realizuj¹ tak¿e wiele projektów w ramach miêdzynarodowych programów eduka-cyjnych. Do najpopularniejszych programów, z których korzystaj¹ uczelnie nale¿¹ przede wszystkim:5 Program Ramowy UE, Socrates, Leonado da Vinci. W programie Socrates, a przede wszystkimw jego adresowanym do szkolnictwa komponencie Erasmus, maj¹cym na celu wymianê studentów,uczestnicz¹ niemal wszystkie publiczne uczelnie, zarówno uniwersytet, akademie, szko³y techni-czne i artystyczne oraz prywatne szko³y — Wy¿sza Szko³a Biznesu w S¹czu oraz Wy¿sza Szko³aEkonomii i Informatyki w Krakowie.
Du¿ym zainteresowaniem cieszy siê równie¿ 5 Program Ramowy, w ramach którego projektyrealizuje Uniwersytet Jagielloñski, Akademia Górniczo-Hutnicza, Akademia Rolnicza i AkademiaSztuk Piêknych. Rekordow¹ iloœæ projektów w ramach tego programu realizuje UJ — 46 projektów.
5. BAZA SOCJALNA UCZELNI MA£OPOLSKICH
W roku akademickim 2002/2003 szko³y wy¿sze dysponowa³y 52 domami studenckimi o liczbie19 446 miejsc. Najlepiej rozwiniêt¹ bazê socjaln¹ maj¹ uczelnie publiczne, przede wszystkimAkademia Górniczo-Hutnicza oraz Uniwersytet Jagielloñski. Uczelnie niepubliczne ze wzglêduna to, ¿e s¹ to szko³y stosunkowo nowe, posiadaj¹ znacznie ubo¿sz¹ bazê socjaln¹.
Du¿e dysproporcje istniej¹ równie¿ pomiêdzy uczelniami krakowskimi i pozakrakowskimi.Sytuacja ta spowodowana jest jednak przede wszystkim ró¿n¹ odleg³oœci¹ od uczelni.
W posiadanej przez uczelnie bazie noclegowej zakwaterowanych jest 19 686 studentów studiówstacjonarnych, co stanowi 21,4% ogó³u studentów studiów dziennych.
Tabela nr 61. Domy studenckie i sto³ówki
Źród³o: Rocznik statystyczny województwa ma³opolskiego 2000, 2001, 2002.
1998/99
5019 341
20 56831,0
17
3 145
11 485
1995/96
4719 504
21 10539,9
17
3 289
11 823
1999/00
5119 920
21 40530,4
18
3 215
10 972
2000/01
5119 936
21 17127,6
19
3 135
10 604
2001/02
5018 899
19 09722,8
17
2 953
10 408
WyszczególnienieDomy studenckieDomy studenckieMiejscaStudenci studiówdziennychzakwaterowaniw domach studenckichw % studentówstudiów dziennychSto³ówki studenckieSto³ówki
Miejscakonsumenckie
Korzystaj¹cyz obiadów
2002/03
5219 446
19 68621,4
18
2 803
9 561
88
Wykres nr 20. Stopieñ zaspokajania potrzeb w zakresie miejsc w domach studenckich
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: V. Nauka
Źród³o: opracowanie na podstawie danych uczelni oraz US w Krakowie.
W roku akademickim 2002/2003 potrzeby studentów w zakresie wy¿ywienia zaspokajane by³yprzez 18 sto³ówek o 2 803 miejscach, przy liczbie korzystaj¹cych wynosz¹cej 9 561 osób.
6. NAJWA¯NIEJSZE INWESTYCJE I REMONTY
W roku 2003 realizowanych by³o kilka znacz¹cych inwestycji w zakresie szkolnictwa wy¿szego.Uczelni¹, która w ostatnich latach najwiêcej inwestuje w infrastrukturê jest zdecydowanie Uniwer-sytet Jagielloñski, który m.in. realizuje budowê Kampusu 600-lecia Odnowienia UJ oraz kontynuujerozbudowê Biblioteki Jagielloñskiej. Znacz¹c¹ inwestycj¹ jest równie¿ budowa Pawilonu naukowo-dydaktycznego Wydzia³u Finansów Akademii Ekonomicznej, który jest kolejnym obiektem pokompleksie sportowo-dydaktycznym, realizowanym w ostatnich latach przez t¹ uczelniê oraz budowaWydzia³u Technologii ¯ywnoœci Akademii Rolniczej. Na uwagê zas³uguje niew¹tpliwie równie¿realizacja budowy kampusu uczelnianego Zespo³u Krakowskiej Szko³y Wy¿szej im. A.F. Mo-drzewskiego — jest to jedyna tak du¿a, jednorazowo realizowana, inwestycja szko³y prywatnejw województwie.
89
ZAG
AD
NIE
NIA
SPO
£E
CZN
E: V. N
auka
Tabela nr 62. Zadania inwestycyjne uczelni powy¿ej 5 mln z³ realizowane w 2003 r.
Terminrozpocz./zakoñcz.
4
2002/2003
2001/2004
2001/2004
2001/2006
2001/2004
1994/2006
2002/2004
Zakres rzeczowy
3
Kubatura 43 680 m3
Powierzchnia netto 8 200 m2
Kubatura 33 407 m3
Powierzchnia netto 7 200 m2
Kubatura 26 212 m3
Powierzchnia netto 5 831 m2
Obszar Kampusu
Modu³ laboratoryjny,
hala technologiczna
Kubatura 70 278 m3
Powierzchnia netto 15 407 m2
Kubatura 59 113 m3
Powierzchnia netto 8 308 m2
WartoϾkosztory-
sowa
5
19 949
44 255
27 528
33 750
12 278
153 765
8 033
Nak³adyw latach
ubieg³ych*
6
14 040
12 651
600
3 500
366
120 741
62
Nak³adyw
2003
7
5 909
26 653
1 945
5 500
1 003
4 000
5 934
Lp.
1
1
2
3
4
5
6
7
Nak³ady doponiesienia
w 2004
8
-
4 951
24 983
5 513
1 220
4 900
2 037
Nak³adyw latach
nastêpnych
9
-
-
-
19 237
9 689
24 124
-
Nazwa zadania inwestycyjnego
i jego lokalizacja
2
Uniwersytet Jagielloñski
Kampus 600-lecia Odnowienia UJDokoñczenie Kompleksu NaukBiologicznych,Kraków, ul. Gronostajowa 7
Kampus 600 lecia Odnowienia UJInstytut Nauk o Œrodowisku,Kraków, ul. Gronostajowa 7
Kampus 600-lecia Odnowienia UJInstytut Geografii i GospodarkiPrzestrzennej,Kraków, ul. Gronostajowa 7
Wykup gruntów
Ratowanie w skali masowej polskichzasobów bibliotecznychi archiwalnychKraków, Al. Mickiewicza 22
III etap rozbudowy BibliotekiJagielloñskiej – remonti modernizacja,Kraków, al. Mickiewicza 22
Auditorium Maximum UJ,Kraków, ul. Krupnicza – I etap
90
43 5 6 71 8 92
8
9
10
Akademia Górniczo-Hutnicza
Modernizacja I DS-bl.1-4
Kraków, Reymonta 17
Akademia Ekonomiczna
Pawilon naukowo-dydaktyczny
Wydzia³u Finansów
Politechnika Krakowska
Instytut Pojazdów Samocho-dowych
i Silników Spalinowych
Kraków, al. Jana Paw³a II 37
Prace budowlane instalacyjne,elektryczne, przeciwpo¿arowe,wodno-kanalizacyjne
34 sale dydaktyczne na ³¹czn¹iloœæ miejsc 1476,pokoje pracownicze, salakomputerowa na 30 miejsc,pomieszczenie organizacjistudenckich, szatnia,portiernia, bufet, miejscaparkingowe w gara¿upodziemnym na 194samochody, przewi¹zka³¹cz¹ca budynek, z pawilonemdydaktyczno-sportowym(powierzchnia ca³kowita7105 m2, kubatura 55 410 m3)
Budynek by³ej Hamowni –Obecnie oddane w 2002 rokuCentrum Informatycznez bibliotek¹. Pozosta³a czêœæbudynku przeznaczone naLaboratorium Silników
Wysokoprê¿nych IPSiSS.
2000/2005
2000/2004
1974/2004
16 619
39 399
27 366
13 196,6
16 154,7
15 241
3 787,7
7 270,0
1 737
1 244,0
15 974,2
5 000
2 178,4
-
2 000
ZAG
AD
NIE
NIA
SPO
£E
CZN
E: V. N
auka
91
43 5 6 71 8 92
11
12
13
14
Modernizacja budynku dlaWydzia³u ArchitekturyKraków, ul. Podchor¹¿ych 1
Akademia Rolnicza
Wydzia³ Technologii ¯ywnoœci
Kraków, ul. Balicka
Akademia Pedagogiczna
Dom studencki
Kraków, ul. Armii Krajowej
Kompleksowa
termomodernizacja budynkudydaktycznego wraz z remontem
1994/2006
1997/2004
2001/2004
2002/2003
25 542
49 930
32 285
5 391
9 912
34 149
674
2 017
1 721
5 463
4 406
3 374
2 500
5 000
4 000
-
11 409
5 318
23 205
-
ZAG
AD
NIE
NIA
SPO
£E
CZN
E: V. N
auka
Kubatura 22 500 m3
Powierzchnia 4 560 m2
Hala nr 1 –adaptacja na Cen-trum Sportu i Rekreacji PK.
Kubatura 22 545 m3
Powierzchnia 3 633 m2
Kubatura 52 515 m3
Powierzchnia 8 326 m2
Budynek G³ównyKubatura 15 687 m³,powierzchnia 1 552 m²Segment IKubatura 4 474 m³powierzchnia 1 141 m²Budynek TechnicznyKubatura 960 m³Powierzchnia 132 m²
Budowa od podstaw nowegodomu studenckiegoKubatura 31 200 m3
Powierzchnia 9 503 2
Wymiana stolarki okiennej,wymiana œlusarki okienneji drzwiowej, ocieplenie œcian
92
43 5 6 71 8 92
15
16
17
parkingu oraz szachtów przy
budynku na ul. Podchor¹¿ych 2
w Krakowie
Akademia Muzyczna
Obiekty dydaktyczne przyul. œw. Tomasza 39-41 i 43
Papieska Akademia Teologiczna
Budowa biblioteki PATna terenie III Kampusu UJw Krakowie - Pychowicach
Wy¿sza Szko³a Biznesu –– National Louis University
Zespó³ boisk sportowych
z zapleczem poszerzony
o budowê sali gimnastycznej
Nowy S¹cz, ul. Zielona 27
1998/2005
2000
1998/2003
17 292
20 000
5 550
15 888
19 010,6
5 125,1
504
888,0
37 841,8
500
-
-
400
-
-
ZAG
AD
NIE
NIA
SPO
£E
CZN
E: V. N
auka
budynku wraz z tynkowaniem(rozwi¹zanie systemowe),wykonanie nowej nawierzchniparkingu z kostki betonowej,wykonanie remontu szachtówprzy œcianach budynków,wykonanie izolacjiprzeciwwilgociowej œcianwejœcia g³ównego
Modernizacja i rozbudowaobiektów dydaktycznych
Modernizacja i rozbudowaobiektów dydaktycznych
Boisko wielofunkcyjnez trybunami na 500 miejsc,boisko do pi³ki siatkoweji koszykowej, dwa korty teni-sowe z trybunami, œciankatreningowa do tenisa, budynekzaplecza, ogrodzenie,infrastruktura techniczna,sala gimnastyczna
93
43 5 6 71 8 92
18
19
Obiekt dydaktyczny – Centrum
Komputerowo-Administracyjne
Nowy S¹cz, ul. Zielonej 27
Krakowska Szko³a Wy¿szaim. Andrzeja Frycza Modrzewskiego
Zespó³ Krakowskiej Szko³y
Wy¿szej im. Andrzeja Frycza
Modrzewskiego z us³ugami
komercyjnymi uzupe³niaj¹cymi
i Miêdzynarodowym Centrum
M³odzie¿y oraz infrastruktur¹
techniczn¹ przy ul. Gustawa
Herlinga Grudziñskiego
w Krakowie
Budowa 4 segmentówkubaturowych o pow. 6133,4 m² ikubaturze 26969,5 m³, w tym:budowa i wyposa¿enie: czytelni imagazynów bibliotecznych, saldydaktycznych kompute-rowych, sal dydaktycznychlektoratowych, pokoi profe-sorskich, sali amfiteatralnej-wyk³adowej, 9 sal dydak-tycznych, dziekanatów, dziaùunauczania i rekrutacji oraz saliposiedzeñ senatu
i gabinetów profesorskich
Budowa kampusu
uczelnianego o ³¹cznej
powierzchni okoùo 17.000 m²
na zakupionej pod inwestycjæ
nieruchomoúci
2001/2004
2002/2005
20 000,0
55 000
17 588,7-
770,9
9 009,4
12 480,9
747,1
22 306,3
-
19 500,0
ZAG
AD
NIE
NIA
SPO
£E
CZN
E: V. N
auka
94
43 5 6 71 8 92
20
21
Wy¿sza Szko³a Przedsiêbiorczoœcii Marketingu w Chrzanowie
Budynek dydaktyczno-
administracyjny przy
ul. S³owackiego 8 w Chrzanowie
Podhalañska PañstwowaWy¿sza Szko³a Zawodowaw Nowym Targu
Adaptacja na potrzeby
dydaktyczne niedokoñczonej
budowy internatu ZSR
Kubatura – 15 117 m3
Powierzchnia zabudowy –648,7 m2
Powierzchnia ca³kowita –2 754 m2
Roboty wyburzeniowe,domurówki, robotyinstalacyjne, kot³ownia,roboty wykoñczeniowe,
wyposa¿enie sta³e i ruchome
1998/2008
2002/2005
11 267 ,9
11 500
4 863,2
1 915,3
29,1
3 039,7
14,4
6 145,0
6 361,2
400,1
ZAG
AD
NIE
NIA
SPO
£E
CZN
E: V. N
auka
Źród³o: opracowanie w³asne UMWM.
95
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: VI. Kultura
VI. KULTURA
1. FINANSOWANIE KULTURY
Dzia³alnoœæ kulturalna polegaj¹ca na tworzeniu, upowszechnianiu i ochronie kultury pro-wadzona jest w województwie ma³opolskim zarówno przez instytucje kultury jak i w formiepozainstytucjonalnej. Pozainstytucjonalny ruch kulturalny tworz¹ ró¿nego rodzaju towarzystwa,stowarzyszenia, fundacje, zrzeszenia kulturalne, a tak¿e liczne grupy nieformalne. Na tereniewojewództwa ma³opolskiego dzia³alnoœæ prowadz¹ instytucje kultury o charakterze narodowymi regionalnym, ponadto funkcjonuje kilkaset gminnych oraz powiatowych instytucji kultury i placówekkultury z wieloma filiami, klubami, œwietlicami, a tak¿e placówki przyzak³adowe i jednostki dzia³aj¹cew strukturach spó³dzielni mieszkaniowych.
W latach 1999-2003 najwiêkszymi Ÿród³ami finansowania kultury s¹ bud¿ety jednosteksamorz¹du terytorialnego. Œrodki przekazane w latach 1999-2003 z bud¿etu WojewództwaMa³opolskiego na kulturê i ochronê dziedzictwa narodowego kszta³towa³y siê nastêpuj¹co:
— w 1999 roku — 37 493,7 tys. z³,
— w 2000 roku — 47 103,0 tys. z³ w tym na inwestycje 3 277,8 tys. z³,
— w 2001 roku — 50 982,2 tys. z³ w tym na inwestycje 5 355,6 tys. z³,
— w 2002 roku — 50 609,4 tys. z³ w tym na inwestycje 3 621,1 tys. z³,
— w 2003 roku — 57 549,1 tys. z³ w tym na inwestycje 10 029,6 tys. z³.
Z bud¿etu pañstwa utrzymywanych jest 7 narodowych instytucji kultury zlokalizowanych naterenie województwa ma³opolskiego.
Z bud¿etu pañstwa przyznane by³y tak¿e dotacje celowe na dofinansowanie bie¿¹cych zadañw³asnych, zwi¹zanych z prowadzeniem instytucji kultury przejêtych w dniu 1 stycznia 1999 roku.
Wa¿nym Ÿród³em finansowania odnowy zabytków by³y œrodki celowe Narodowego FunduszuRewaloryzacji Zespo³ów Zabytkowych Krakowa, które wynosi³y:
— w 1999 roku — 34 100 000 z³,
— w 2000 roku — 40 254 331 z³,
— w 2001 roku — 32 400 300 z³,
— w 2002 roku — 32 400 993 z³,
— w 2003 roku — 31 066 076 z³.
96 Tabela nr 63. Finansowanie instytucji kultury Województwa Ma³opolskiego w latach 2002-2003
ZAG
AD
NIE
NIA
SPO
£E
CZN
E: VI. K
ultura
480 000
530 000
70 000
70 000
260 000
263 231
70 000
197 000
5 670 900
8 833 300
1 088 200(WojewództwoMa³opolskie –
765 200M. Kraków
323 000)
1 118 000
6 351 000
4 639 731
1 340 200
2 743 500
5 228 851
10 363 174
1 001 580(WojewództwoMa³opolskie –
713 980M. Kraków
287 600)
1 162 340
7 040 606
4 637 822
1 428 149
7 067 532
400 000
980 861
175 000
150 000
898 605
200 000
70 000
2 785 800
Œredniorocznezatrudnienie
(w przeliczeniuna etaty)w 2002 r.
5
154
287
15,5
30
225
134
17,5
47
Lp.
1
1
2
3
4
5
6
7
8
Œredniorocznezatrudnienie
(w przeliczeniuna etaty)w 2003 r.
6
154
286
15,5
31
222
134
20
48
Uwagi
7
Instytucja
prowadzona
wspólnie
przez Woje-
wództwo
Ma³opolskie
i Miasto
Kraków
Instytucja kultury
2Teatr im. Juliusza S³owackiegow KrakowieOpera Krakowska
Krakowski Teatr Scena STU
Teatr im. Stanis³awa IgnacegoWitkiewicza w ZakopanemFilharmonia im. KarolaSzymanowskiego w KrakowieWojewódzka BibliotekaPubliczna w KrakowieMa³opolski Instytut Kulturyw KrakowieMa³opolskie Centrum Kultury„Sokó³” w Nowym S¹czu
2002 r. (wykonanie) 2003 r. (wykonanie)Dotacje dla instytucji kultury
z bud¿etujednostki sam.terytorialnego
w tym:z bud¿etupañstwa
z bud¿etujednostki sam.terytorialnego
w tym:z bud¿etupañstwa
3 4
97
ZAG
AD
NIE
NIA
SPO
£E
CZN
E: VI. K
ultura
1
9
10
11
12
13
14
15
16
17
2Ma³opolskie Biuro WystawArtystycznych w Nowym S¹czuMuzeum Archeologicznew KrakowieMuzeum Etnograficzneim. Seweryna Udzieli w KrakowieMuzeum Okrêgowew Nowym S¹czuMuzeum Okrêgowe w TarnowieMuzeum Tatrzañskie im. TytusaCha³ubiñskiego w ZakopanemOœrodek Dokumentacji SztukiTadeusza Kantora „Cricoteka”w KrakowieMuzeum Lotnictwa Polskiegow Krakowie
Muzeum Armii Krajowejw Krakowie
818 296
2 704 040
2 105 600
3 130 678
2 739 800
1 600 000
629 000
1 266 000
423 000(WojewództwoMa³opolskie –
210 000M. Kraków
213 000)
60 000
110 000
100 000
528 000
275 000
180 000
80 000
160 000
0
857 839
2 818 132
2 225 736
3 725 546
2 644 383
1 732 494
656 820
1 615 372
478 523(WojewództwoMa³opolskie –
263 523M. Kraków
215 000)
110 000
110 000
110 000
945 000
260 000
184 667
158 640
801 192
0
5
16,5
86
64,5
75
80
43
15
33
9
6
16,5
85,5
63
80
73
46
13
33
9,5
7
Instytucja
prowadzona
wspólnie
przez Woje-
wództwo
Ma³opolskie
i Miasto
Kraków
3 4
Źród³o: Urz¹d Marsza³kowski WM, Starostwa Powiatowe w Nowym Targu i Tarnowie, Urz¹d Miasta Krakowa i Miasta Nowego S¹cza.
98
2. ¯YCIE KULTURALNE
Wyrazem aktywnoœci œrodowisk twórczych i animatorów kultury Województwa Ma³opolskiegojest organizowanie imprez artystycznych i innych przedsiêwziêæ kulturalnych o szczególnymznaczeniu dla rozwoju poszczególnych dziedzin kultury i wysokich walorach promocyjnych. Nale¿¹do nich presti¿owe przedsiêwziêcia o znaczeniu miêdzynarodowym, ogólnopolskim i regionalnym,w wiêkszoœci wspierane finansowo przez Województwo Ma³opolskie.
W 2003 r. by³y to:
• Muzyczne: Studencki Festiwal Piosenki w Krakowie, 15 Dni Muzyki Kompozytorów Krakow-skich — Miêdzynarodowy Festiwal Muzyki Wspó³czesnej, Letni Festiwal Jazzowy w „Piwnicy podBaranami”, Miêdzynarodowy Festiwal „Muzyka w Starym Krakowie”, Staros¹decki Festiwal MuzykiDawnej, Festiwal Orkiestr Wojskowych, Festiwal Muzyki Organowej w Zakopanem, X Miêdzy-narodowy Festiwal Muzyki Odnalezionej, Miêdzynarodowy Festiwal Muzyki Kameralnej i Orga-nowej w Wygie³zowie, Dni Muzyki Karola Szymanowskiego w Zakopanem, Festiwal Muzyki Trady-cyjnej „Rozstaje”, Ma³opolskie Konkursy Chórów i Orkiestr Dêtych, Ogólnopolski FestiwalArtystyczny dla Dzieci i M³odzie¿y Niepe³nosprawnej „Œpiewaj z nami”,
• Teatralne i baletowe: Festiwal Opery w Krakowie, Festiwal Komedii „Talia” w Tarnowie,X Ogólnopolski Otwarty Festiwal Teatrów Amatorskich „ODEON’ 2003", Miêdzynarodowy FestiwalTeatrów Alternatywnych Krakowskie Reminiscencje Teatralne, Miêdzynarodowy Festiwal TeatrówUlicznych, Festiwal Dedykacje - IX Krakowska Wiosna Baletowa, Ma³opolski Przegl¹d TeatrówWiejskich, Spotkania Teatrów Nieinstytucjonalnych STEN,
• Filmowe i fotograficzne: Krakowski Festiwal Filmowy, X Jubileuszowy Miêdzynarodowy FestiwalFilmowy „Etiuda 2003”, film dokumentalny o charakterze edukacyjnym „Klisze pamiêci”,
• Plastyczne: Biennale Sztuki Projektowania, wystawy pt. „Portret Jana Paw³a II” i „Tyniec, osadai klasztor, ludzie i wydarzenia w dokumentach i starej fotografii”, Ma³opolski Plener Malarski Nie-s³ysz¹cych „Zabytki Ma³opolski”,
• Literackie i czytelnicze: Konkurs Poezji Religijnej im. Ks. Prof. Józefa Tischnera w LudŸmierzu,Konkurs im. Jana D³ugosza w ramach Targów Ksi¹¿ki w Krakowie,
• Interdyscyplinarne: Festiwal Kultury ̄ ydowskiej, Letnia Szko³a Wyszehradzka, ChrzeœcijañskieDni ̄ aka, Miêdzynarodowy Festiwal Genius Loci na Kazimierzu w Krakowie, wystawa interaktywnaw Muzeum In¿ynierii Miejskiej pt. „Miasto i my”, Jarmark Œwiêtojañski - Ma³opolskie Dni Rzemios³ai Produktów Lokalnych w Lanckoronie, Festiwal Nauki w Krakowie, Trzy Œwiêta w Rabce — ŒwiêtoWo³oskie, Œwiêto Muzyki Trzy œwiaty, Œwiêto Humoru Góralskiego,
• Folkloru i sztuki ludowej: Tydzieñ Kultury Beskidzkiej — estrady w Makowie Podhalañskimi Oœwiêcimiu, Miêdzynarodowy Festiwal Folkloru Ziem Górskich w Zakopanem, „GóralskiKarnawa³” i „Saba³owe Bajania” w Bukowinie Tatrzañskiej, Szko³a Gin¹cych Zawodów, Folklorui Sztuki Ludowej w Bukowinie Tatrzañskiej, Miêdzynarodowy Festiwal Koronki Klockowejw Bobowej, V Polonijny Festiwal Folklorystyczny w D¹browie Tarnowskiej, Karpacki FestiwalDzieciêcych Zespo³ów Regionalnych w Rabce, Konkurs na Najpiêkniejsz¹ Szopkê Krakowsk¹,Konkurs Palm Wielkanocnych i Rêkodzie³a Artystycznego w Lipnicy Murowanej, BabiogórskaJesieñ w Zawoi, Miêdzynarodowe Folklorystyczne Dni PrzyjaŸni w Kêtach, Œwiêto Wiklinyw D¹browie Szlacheckiej.
Instytucje kultury Województwa Ma³opolskiego w 2003 r. podjê³y szereg inicjatyw, którespotka³y siê z du¿ym zainteresowaniem i uznaniem odbiorców, m.in.: VII Letni Festiwal Opery;wystawienie opery „Straszny Dwór” Stanis³awa Moniuszki na Zamku w Niepo³omicach; „Kra-kowski Salon Poezji” w Teatrze im. Juliusza S³owackiego, „Warsztaty — Witkacy” w Teatrzeim. St.I.Witkiewicza w Zakopanem; Festiwal Œrodka — Miêdzynarodowe Spotkania „Kolêdowaniepo S¹siedzku” w Teatrze STU; koncerty rocznicowe i jubileuszowe, którymi Filharmonia im. Karola
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: VI. Kultura
99
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: VI. Kultura
Szymanowskiego uœwietni³a 25 rocznicê wpisania Krakowa na Listê Œwiatowego Dziedzictwa KulturyUNESCO oraz 25-lecie powo³ania Spo³ecznego Komitetu Odnowy Zabytków Krakowa (w BazyliceMariackiej w Krakowie), 25-lecie Pontyfikatu Jana Paw³a II (w Koœciele p.w. œw. œw. Piotra i Paw³a)oraz koncerty jubileuszowe wybitnych kompozytorów Henryka Miko³aja Góreckiego, ZygmuntaKoniecznego, Adama Walaciñskiego i Zbigniewa Bujarskiego.
W paŸdzierniku 2003 r. odby³y siê VII Targi Ksi¹¿ki w Krakowie — corocznie bogatszew wydarzenia handlowe i kulturalne. Znacz¹ce i — dziêki niepowtarzalnej atmosferze, spotkaniomze znakomitymi pisarzami i rosn¹cej z roku na rok liczbie odwiedzaj¹cych - Targi Ksi¹¿ki w Krakowies¹ wysoko cenione w krêgach wydawniczych i bibliotekarskich, a tak¿e mi³oœników ksi¹¿ki i szerokiejrzeszy czytelników. W roku 2003 uczestniczy³o w nich 304 wystawców z ca³ego kraju. Podczas czterechdni trwania hale targowe odwiedzi³a rekordowa iloœæ zwiedzaj¹cych - ponad 22 tysi¹ce osób.
W dniach 23-24 maja 2003 r. odby³a siê druga edycja Ma³opolskich Dni Ksi¹¿ki „Ksi¹¿ka i Ró¿a”.Pomys³, aby w trakcie trwania Dni ksiêgarnie obni¿y³y ceny ksi¹¿ek o 10% oraz do ka¿dej zakupionejksi¹¿ki do³¹czy³y ró¿ê okaza³ siê bardzo dobrym sposobem promocji ksi¹¿ki i czytelnictwa. W akcjiuczestniczy³o ponad 40 ksiêgarñ z ca³ego regionu. Projekt zrealizowany zosta³ we wspó³pracyz Polsk¹ Izb¹ Ksi¹¿ki oraz Biurem Targów Ksi¹¿ki w Krakowie.
W roku 2003 Zarz¹d Województwa Ma³opolskiego ustanowi³ Nagrodê WojewództwaMa³opolskiego im. Mariana Korneckiego za wybitne osi¹gniêcia w dziedzinie ochrony zabytkówarchitektury drewnianej Ma³opolski oraz ich promocji. Laureatem Nagrody zosta³ ks. ZbigniewKras z Lipnicy Murowanej. Wrêczeniu nagrody towarzyszy³o seminarium na temat: „Na szlakuzabytków architektury drewnianej Ma³opolski – wspomnienie o dr Marianie Korneckim”.
Po raz pierwszy w roku 2003 przyznane zosta³y Nagrody Województwa Ma³opolskiegoim. Stanis³awa Witkiewicza za twórcze zastosowanie tradycji regionalnych w architekturze wspó³-czesnej Województwa Ma³opolskiego. Pierwsz¹ nagrodê otrzyma³ Kompleks Szkó³ — Gimnazjumi Liceum Ogólnokszta³c¹ce w Skale, zg³oszony przez Urz¹d Miasta i Gminy w Skale, autoremprojektu jest mgr in¿. arch. Zbigniew Bielak. Uroczystoœæ wrêczenia Nagród odby³a siê w Filhar-monii im. Karola Szymanowskiego w Krakowie podczas Gali w ramach I Ma³opolskich DniArchitekta.
Od roku 2000 r. przyznawana jest Nagroda Marsza³ka Województwa Ma³opolskiegoim. Kazimierza Wyki za wybitne osi¹gniêcia w dziedzinie eseistyki oraz krytyki literackiej i artystycznej.Efektem jej ustanowienia i przyznania jest promocja dokonañ œrodowisk naukowych i literackichwojewództwa oraz realizacja mecenatu samorz¹dowego nad twórcami. Laureatami Nagrodyw latach 2000-2003 zostali kolejno: Tadeusz Nyczek, prof. Maria Janion, prof. Micha³ G³owiñski,prof. Jan Prokop.
Województwo Ma³opolskie podjê³o wspó³pracê z Fundacj¹ Koœcielskich i udzieli³o pomocyfinansowej w organizacji uroczystoœci wrêczenia presti¿owej Nagrody im. Koœcielskich, przyzna-wanej twórcom poni¿ej 40 roku ¿ycia w dziedzinie literatury, a jej laureatem zosta³ Dawid Bieñkowskiza powieœæ „Jest”.
Najwa¿niejszym przedsiêwziêciem kulturalnym Województwa Ma³opolskiego s¹ Ma³opolskieDni Dziedzictwa Kulturowego, organizowane od roku 1999. Zosta³y one pomyœlane i s¹ z po-wodzeniem realizowane jako priorytetowy, sta³y element integruj¹cy region i promuj¹cy jegowspania³¹ spuœciznê historyczn¹, stanowi¹c¹ wa¿n¹ czêœæ dziedzictwa narodowego.
W dotychczasowych piêciu edycjach Dni, które odby³y siê w latach 1999-2003, udostêpnionozwiedzaj¹cym 88 obiektów zabytkowych, m.in. klasztory, koœcio³y, muzea, kompleksy dworskie,pa³ace, wiekowe ogrody i stare nekropolie, miasteczka z ich charakterystyczn¹ zabudow¹, zabytkisztuki ludowej i budownictwa. Inicjatywa bezp³atnego udostêpnia obiektów zabytkowych spotka³asiê z du¿ym zainteresowaniem mieszkañców województwa i turystów, o czym œwiadczy udzia³ blisko20 000 zwiedzaj¹cych w ka¿dej edycji Dni.
100
Elementem wzbogacaj¹cym program Dni jest konkurs fotograficzny „Skarby Ma³opolski”(w roku 2003 w konkursie uczestniczy³a rekordowa liczba 127 autorów fotografików, mi³oœnikówpiêkna ma³opolskiej ziemi, którzy przes³ali na konkurs 1035 fotografii) oraz liczne imprezy kultu-ralne, atrakcje i niespodzianki organizowane przez lokalne samorz¹dy oraz w³odarzy zabytkowychobiektów. Koñcowym akcentem pi¹tej edycji Ma³opolskich Dni Dziedzictwa Kulturowego by³oseminarium na temat: „Ma³opolskie Dni Dziedzictwa Kulturowego — „Karpaty biedne lecz bogate”.Po raz pierwszy w 2003 r. zrealizowany zosta³ projekt dla dzieci pn. „Sekrety zabytków”.
Organizatorem Ma³opolskich Dni Dziedzictwa Kulturowego jest Województwo Ma³opolskie,wspó³pracuj¹ce z w³aœcicielami i opiekunami obiektów zabytkowych, samorz¹dami powiatowymii gminnych, mediami oraz organizacjami pozarz¹dowymi.
Ma³opolskie Dni Dziedzictwa Kulturowego zosta³y wpisanie w cykl imprez „Europa WspólneDziedzictwo”, odbywaj¹cych siê pod patronatem Rady Europy.
Wa¿n¹ rolê w tworzeniu i upowszechnianiu dóbr kultury pe³ni¹ teatry i instytucje muzyczne.W województwie ma³opolskim skupione s¹ one g³ównie w stolicy regionu — Krakowie, w którymrównie¿ prê¿nie dzia³aj¹ liczne œrodowiska twórcze: literackie, muzyczne, teatralne, plastyczne iinne. Poza Krakowem dzia³a Teatr im. Stanis³awa Ignacego Witkiewicza w Zakopanem (instytucjaWojewództwa Ma³opolskiego) oraz Tarnowski Teatr im. Ludwika Solskiego w Tarnowie (instytucjaMiasta Tarnowa), Teatr Lalki „Rabcio” w Rabce (instytucja powiatu nowotarskiego). W roku dzia³a³o21 teatrów i instytucji muzycznych, wœród których najwiêksz¹ grupê stanowi³y teatry dramatyczne(13); pozosta³e to: 2 teatry lalkowe oraz 6 instytucji muzycznych (filharmonia, orkiestry i chóry).Zaprezentowa³y one 3145 przedstawieñ i koncertów (w tym 110 na terenie innych województw)i uczestniczy³o w nich 612,1 tys. widzów i s³uchaczy (w tym 29,2 tys. na terenie innych województw).Obok dzia³alnoœci realizowanej we w³asnych siedzibach, instytucje artystyczne organizuj¹ spektaklei koncerty tak¿e w licznych salach na terenie województwa. Du¿y zasiêg terytorialny maj¹ koncertyumuzykalniaj¹ce (w 2003 roku 3394 koncerty), organizowane przez Filharmoniê im. KarolaSzymanowskiego w Krakowie w ramach wieloletniego programu edukacji muzycznej dziecii m³odzie¿y. Liczne koncerty i spektakle organizowane by³y w salach widowiskowych i koœcio³achna terenie województwa (koncerty oratoryjne i recitale organowe) oraz w obiektach zabytkowych,na przyk³ad „Wieczory Wawelskie” w Sali Poselskiej Zamku Królewskiego na Wawelu, „KoncertyUniwersyteckie” na Uniwersytecie Jagielloñskim.
W wielu dziedzinach artystycznych wystêpuje wa¿ne zjawisko dzia³alnoœci nieinstytucjonalnej,do którego nale¿y aktywny nurt teatru niezale¿nego (np. Stowarzyszenie Teatralne „£aŸnia”,Stowarzyszenie „Dialog”, Stowarzyszenie „Teatr Mumerus”, Stowarzyszenie „Atelier”, Scena TeatrZale¿ny, Scena „El-Jot” w Krakowie, zespo³y zrzeszone w Stowarzyszeniu Teatrów Nieinsty-tucjonalnych STEN); zespo³y muzyki kameralnej (np. Kwartet Smyczkowy „Amar Corde”, KwintetDêty Filharmoników Krakowskich, „Camerata Cracovia”, Galicyjska Orkiestra Straussowska„Obligato”, zespo³y chóralne „Madrygaliœci” i „Rorantyœci” Capelli Cracoviensis, zespó³ BractwoLutni z Dworu na Wysokiej, zespó³ „Kroke” czerpi¹cy z tradycji ¿ydowskiej, zespó³ muzykiwspó³czesnej Stowarzyszenia „Muzyka Centrum” i wiele innych); zespo³y baletowe (np. Balet FormNowoczesnych AGH); liczne zespo³y jazzowe, itp. Ze wzglêdu na sw¹ du¿¹ aktywnoœæ zespo³y testanowi¹ wa¿ne uzupe³nienie dzia³alnoœci instytucji artystycznych.
Spo³eczny ruch kulturalny skupia siê wokó³ stowarzyszeñ, fundacji a tak¿e licznych, trudnychdo zdefiniowania grup nieformalnych. W województwie zarejestrowanych jest kilkaset stowarzyszeñi oddzia³ów stowarzyszeñ ogólnopolskich oraz 23 koœcio³y i zwi¹zki wyznaniowe. Ok. 300stowarzyszeñ dzia³a na polu kultury. Szczególn¹ formê aktywnoœci kulturalnej stanowi spo³ecznyruch kulturalny zorganizowany w stowarzyszeniach twórczoœci amatorskiej, które przedstawiaj¹bogat¹ ofertê programow¹ dla spo³ecznoœci lokalnych we wszystkich dziedzinach kultury.
Na terenie województwa ma³opolskiego dzia³a 71 galerii sztuki. Zdecydowana wiêkszoœæ tychinstytucji (54) znajdowa³a siê w mieœcie Krakowie. Tylko nieca³e 20% wszystkich ma³opolskich
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: VI. Kultura
101
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: VI. Kultura
galerii mieœci³o siê w obiektach przystosowanych dla osób poruszaj¹cych siê na wózkach inwalidzkich.Galerie w ubieg³ym roku zwiedzi³o 574,4 tys. osób. Wœród 828 wystaw zorganizowanych przez galeriew ci¹gu 2003 roku by³o: 706 wystaw w³asnych, 67 zagranicznych, 28 miêdzynarodowych i 27 polskichza granic¹.
Wa¿n¹ formê organizacyjn¹ opieki nad zabytkami ruchomymi, stanowi¹ muzea. Na tereniewojewództwa dzia³a 105 muzeów. Jest to blisko 1/6 wszystkich muzeów w Polsce (664 muzeów).W muzeach województwa ma³opolskiego znajduje siê 3 883 508 muzealiów (w Polsce —13 154 638), to jest przedmiotów o trwa³ej wartoœci kulturowej (historycznej, naukowej, poznawczej,estetycznej) politycznej lub spo³ecznej, podlegaj¹cy ochronie prawnej i nale¿¹cych do zbiorówmuzealnych, tzn. objêtych inwentarzem zabytków w muzeum. Zbiory muzealiów w województwiema³opolskim stanowi¹ 29,5 % zasobów muzealnych Polski. Zasoby o wartoœci muzealnej zgro-madzone s¹ tak¿e w koœcio³ach i klasztorach, w wyodrêbnionych ekspozycjach o charakterzemuzealnym w bibliotekach i archiwach oraz u osób prywatnych. Czêœæ zbiorów w muzeachpañstwowych i samorz¹dowych stanowi¹ depozyty kolekcji prywatnych. W muzeach woje-wództwa ma³opolskiego znajduje siê 56 330 obiektów wypo¿yczonych z innych muzeów, instytucjioraz osób prywatnych, wpisanych do ksiêgi depozytów. Funkcjonuje w nich ponad 300 sta³ychwystaw w³asnych.
W latach 2001-2003 otwarto nowe sta³e ekspozycje w muzeach, których organizatorem jestWojewództwo Ma³opolskie: w Muzeum Archeologicznym w Krakowie — wystawa „Bogowiestaro¿ytnego Egiptu”, oraz I czêœæ nowej sta³ej ekspozycji. „Pradzieje i wczesne œredniowieczeMa³opolski”; w Muzeum Okrêgowym w Tarnowie zmodernizowano sta³¹ ekspozycjê poœwiêcon¹Romom pt. „Cyganie – historia, kultura”.
W roku 2003 przypad³y rocznice: 100-lecie pierwszego lotu silnikowego, 85-lecie istnienialotnictwa polskiego i 40-lecie Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie. Dla upamiêtnieniawymienionych rocznic Muzeum przeprowadzi³o szereg projektów zwi¹zanych z tymi wydarzeniamiw tym 4 wystawy czasowe: „...Swego nie znacie — Magazyny Historii”, „Historia plastikowegomodelarstwa lotniczego”, Mundury PAF 1940-1943, wystawa okolicznoœciowa i wizyta kosmonautówi astronautów z okazji 25 rocznicy lotu pierwszego Polaka, genera³a Miros³awa Hermaszewskiegow kosmos. Spoœród 17 wystaw, które zorganizowa³o w 2003 r. Muzeum Okrêgowe w Nowym S¹czuna szczególn¹ uwagê zas³uguje Modlitwa w Ogrojcu – prezentacja odkrytej p³askorzeŸby Wita Stwoszaz koœcio³a p.w. Wszystkich Œwiêtych w Ptaszkowej. Do wyró¿niaj¹cych siê wystaw czasowych nale¿a³ytak¿e: „Skarby wêgierskich stepów”, „Staro¿ytne br¹zy chiñskie” (Muzeum Archeologiczne) „Strójkrakowski. Miêdzy prawd¹ a wyobra¿eniem” (Muzeum Etnograficzne).
Obszar województwa ma³opolskiego nasycony jest du¿¹ iloœci¹ dóbr kultury materialnej.Ewidencja zabytków znajduj¹cych siê na terenie województwa ma³opolskiego (na podstawieszacunkowych danych Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków i Regionalnego Oœrodka Badañi Dokumentacji Zabytków w Krakowie) obejmuje oko³o 50 000 obiektów.
Spoœród kilkudziesiêciu tysiêcy zespo³ów zabytkowych i obiektów (nieruchomych) dowojewódzkiego rejestru zabytków jest wpisanych 5 180 zabytków nieruchomych. Niew¹tpliwiedo najwiêkszych atrakcji województwa nale¿¹ zabytkowe drewniane koœció³ki, w tym tak¿ecerkwie.
W roku 2003 wpisano do rejestru zabytków 13 obiektów, w tym 4 z Krakowa: zespó³ dworsko-parkowy w Karwodrzy, gm. Tuchów; cmentarz wojenny w Koszycach Ma³ych, gm. Tarnów; zamekPieniny w Kroœcienku n/Dunajcem; cmentarz wojenny w £owczówku, gm. Pleœna; budynekleœniczówki w zespole zamkowym w Niedzicy, gm. £apsze Ni¿ne; pa³ac Sanguszków w Tarnowie,pl. Sobieskiego 5; koœció³ p.w. Œw. Józefa przy klasztorze OO. Karmelitów Bosych w Wado-wicach; zespó³ S¹du Rejonowego ul. ¯wirki i Wigury 9 w Wadowicach; dzwonnicê koœcieln¹w Wietrzychowicach oraz zespo³y i obiekty zabytkowe w Krakowie: aleja Waszyngtona; szko³aprzy ul. Bernardyñskiej 7; szko³a przy ul. œw. Krzy¿a 16; kuŸnia przy ul. Zieleniewskich; dom przyul. œw. Tomasza 37.
102
Tabela nr 65. Zabytki ze wskazaniem w³asnoœci w 2003 r.
Źród³o: Ewidencja Ma³opolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.
Komunalne
646
Skarb Pañstwa
629
Prywatne
1733
Zwi¹zkiwyznaniowe
1229
Nieuregulowane
34
W³asnoœæ
Liczba zabytków
Wyró¿nieniem dla regionu jest wpisanie czterech drewnianych koœcio³ów z województwama³opolskiego na Listê Œwiatowego Dziedzictwa Kulturalnego i Naturalnego UNESCO. Decyzjao wpisie 6 drewnianych koœcio³ów, w tym czterech koœcio³ów z województwa ma³opolskiego:p.w. œw. Micha³a Archanio³a w Binarowej, gm. Biecz, p.w. œw. Micha³a Archanio³a w Dêbnie,gm. Nowy Targ, p.w. œw. Leonarda w Lipnicy Murowanej, p.w. œœ. Filipa i Jakuba Aposto³óww Sêkowej oraz dwóch koœcio³ów z województwa podkarpadzkiego (w Haczowie i Bliznem) zapad³apodczas 27. sesji Komitetu Œwiatowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO w Pary¿u. Gotyckiekoœcio³y z Ma³opolski i Podkarpacia, unikatowe na skalê europejsk¹ zabytki architektury drewnianej,to ju¿ kolejna — jedenasta — polska pozycja na liœcie.
Obecnie wœród polskich obiektów (zespo³ów) wpisanych na Listê Œwiatowego DziedzictwaKulturalnego i Naturalnego UNESCO na terenie województwa ma³opolskiego znajduj¹ siê:Kopalnia Soli w Wieliczce — jeden z najs³ynniejszych zabytków polskiej kultury materialnej,odwiedzany co roku przez ponad 700 tys. turystów, z których 1/3 stanowi¹ turyœci zagraniczni;Historyczny zespó³ urbanistyczno-architektoniczny miasta Krakowa, obejmuj¹cy wzgórze wawelskiez zamkiem, œredniowieczne miasto w obrêbie Plant, œredniowieczne miasto Kazimierz wraz z jegoprzedmieœciem Stradomiem; obszar by³ych obozów zag³ady Auschwitz-Birkenau; Zespó³ klasz-torno-pielgrzymkowy OO. Bernardynów w Kalwarii Zebrzydowskiej oraz cztery, wpisane na Listêw 2003 r., wy¿ej wymienione drewniane koœcio³y.
Zgodnie z ustaw¹ z 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami PrezydentRzeczypospolitej Polskiej, na wniosek Ministra Kultury uzna³ za pomniki historii zabytki nieru-chome z województwa ma³opolskiego, wpisane do rejestru o szczególnej wartoœci dla kultury.S¹ to: Kraków — historyczny zespó³ miejski; Wieliczka — Kopalnia Soli po³o¿ona pod miastemWieliczka; Bochnia — Kopalnia Soli po³o¿ona pod miastem Bochnia; Kalwaria — krajobrazowyzespó³ manierystyczny parku pielgrzymkowego w Kalwarii Zebrzydowskiej; Pole bitwy podRac³awicami (uznane za pomnik historii w 2004 r.).
Tabela nr 64. Wojewódzki rejestr zabytków w 2003 r.
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: VI. Kultura
Źród³o: Ewidencja Ma³opolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.
Liczbazabytków
5180
50
92
25
4318
Wyszczególnienie
Zabytki nieruchome w rejestrze zabytków w Województwie Ma³opolskim
Wielkoobszarowe za³o¿enia wiejskie lub miejskie (uk³ady urbanistyczne,place, ulice, uk³ady ruralistyczne) w województwie
Wielkoobszarowe za³o¿enia miejskie lub wiejskie wpisane do rejestruzabytków (uk³ad urbanistyczny, ulica, plac, etc.)
Zabytki wpisane do rejestru i przeniesione do skansenów
Zabytki wpisane do rejestru zabytków (z wy³¹czeniem: za³o¿eñwielkoobszarowych, zabytków archeologicznych, obiektówprzeniesionych do skansenów i nieistniej¹cych)
Lp.
1
2
3
4
5
103
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: VI. Kultura
Tabela nr 66. Zabytki ze wskazaniem rodzaju zabytku w 2003 r.
Źród³o: Ewidencja Ma³opolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.
Liczba zabytków84045
2912876
204387
137741449
252380
Rodzaj zabytkuSakralneObronneU¿ytecznoœci publicznejZamkiPa³¹ceDworyParki zieleniMieszkalneGospodarczePrzemys³oweCmentarzeInne
Tabela nr 67. Finansowanie prac konserwatorskich i innych zadañ z zakresu ochrony zabytkóww latach 1999-2003
Przeznaczenie
Zabytki ruchome
Zabytki ruchome
Archeologiczne
dobra kultury
Zabytki nieruchome,
zabytki architektury
Skarbu Pañstwa,
obiekty w³asne resortu,
programy resortowe:
sakralne drewniane
i zabytki romañskie
Zabytki nieruchome
Źród³ofinansowania
Bud¿et WojewództwaMa³opolskiego
Bud¿et Wojewody
Ma³opolskiego
(Œrodki bêd¹ce
w dyspozycji Ma³opol-
skiego Wojewódzkiego
Konserwatora
Zabytków)
Œrodki finansowe Gene-
ralnego Konserwatora
Zabytków przeznaczone
dla województwa
ma³opolskiego
Narodowy Fundusz
Rewaloryzacji
Zabytków Krakowa
1999
757 000
664 962
137 000
3 078 450
34 100 000
2000
675 000
1 088 912
154 422
1 961 133
40 254 331
2001
755 472
1168 577
218 004
424 578
32 400 300
Lp.
1
2
3
4
2002
985 365
970 000
60 406
939 583
32 400 993
2003
828 029
996 863
72 730
767 684
31 066 076
Źród³o: Urz¹d Marsza³kowski WM, Ma³opolski Wojewódzki Konserwator Zabytków, Spo³eczny Komitet Odnowy Zabytków Krakowa.
104
Województwo ma³opolskie mo¿e poszczyciæ siê druga pozycj¹ w kraju pod wzglêdem iloœcizarejestrowanych i nale¿¹cych do najbardziej ekskluzywnych, nobilituj¹cych autorów oficyn wy-dawniczych, z których wiêkszoœæ stanowi¹ wydawnictwa prywatne oraz koœcielne i klasztorne.W Krakowie dzia³aj¹ oficyny o wieloletnich tradycjach jak: Wydawnictwo Literackie, Spo³ecznyInstytut Wydawniczy „Znak”, Wydawnictwo Apostolstwa Modlitwy, Polskie WydawnictwoMuzyczne, Oddzia³ Zak³adu Narodowego im. Ossoliñskich, oddzia³y Pañstwowego WydawnictwaNaukowego i Wydawnictwa Prasowego oraz nowe oficyny wydawnicze.
Tabela nr 68. Ksi¹¿ki i broszury wydane w latach 2001-2002
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: VI. Kultura
Źród³o: GUS.
Tabela nr 69. Gazety i czasopisma wydane w latach 2001-2002
Polska
WojewództwoMa³opolskie
W tym Kraków
Polska
WojewództwoMa³opolskie
W tym Kraków
2-6razy
59
2
2
2
2
Tytu³y
ogó³em
5837
518
371
6189
566
414
1 raz
386
16
10
20
10
2-3razy
254
5
4
258
6
5
1 raz
1916
155
87
1937
163
97
1 razna
2 m-ce
492
60
47
510
57
44
1 razna
kwarta³
1228
129
103
1354
153
121
1 razna pó³roku
157
18
16
215
28
26
Raznarok
373
41
33
492
54
45
Nieregu-
larnie
972
92
69
974
83
64
Ukazuj¹ce siê
W tygodniu W miesi¹cu
2002
2001
Na rynku wydawniczym ksi¹¿ek obserwuje siê od 1990 r. sta³¹ tendencjê wzrostu liczbywydawanych tytu³ów, przy jednoczesnym sta³ym ograniczaniu ich nak³adów. Oznacza³oby to, i¿wydawana ksi¹¿ka coraz czêœciej adresowana jest do konkretnego, wybranego grona czytelników.Pod wzglêdem liczby tytu³ów ksi¹¿ek i broszur wydawanych przez wydawców — wg informacjiG³ównego Urzêdu Statystycznego (Wyd. GUS, Kultura 2001, Warszawa 2002) — najbardziej aktywnew Polsce (ponad 100 wydawanych tytu³ów wydawnictw nieperiodycznych) by³y w latach 2001-2002
Źród³o: GUS.
Wydaw-
nictwa
naukowe
6060
828
773
6881
919
843
Tytu³y
ogó³em
19189
2318
2086
19246
2576
2340
Podrêczniki
dla szkó³
wy¿szych
1807
166
153
1969
179
161
Wydawnictwa
zawodowe
1499
149
120
1308
120
102
Podrêczniki
szkolne
1180
66
60
1255
96
93
Polska
WojewództwoMa³opolskie
W tym Kraków
Polska
WojewództwoMa³opolskie
W tym Kraków
Wydaw-
nictwa
popularne
5120
763
671
4530
797
710
Doroœli
2868
278
241
2802
351
321
Dzieci
655
68
68
501
114
110
2001
2002
105
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: VI. Kultura
województwa: mazowieckie — 8 256 tytu³ów w 2001 r. i 7 698 tytu³ów w 2002 r., ma³opolskie — 2 318tytu³ów w 2001 r. i 2 576 tytu³ów w 2002 r., wielkopolskie — 1 391 tytu³ów w 2001 r. i 1 489 tytu³óww 2002 r., œl¹skie — 1 318 tytu³ów w 2001 r. i 1 308 w 2002 r. oraz dolnoœl¹skie — 1 046 tytu³óww 2001 r. i 957 w 2002 r., przy czym liczba tytu³ów wydawanych ksi¹¿ek i broszur przez oficynywydawnicze tylko w dwóch miastach — w Warszawie i Krakowie — przekroczy³a po³owê wszystkichwydanych publikacji nieperiodycznych w Polsce i stanowi³a 51,0 % ogó³u wydanych tytu³ów.
Poœród czynników, które kszta³towa³y oblicze Krakowa w ci¹gu ostatniego pó³wiecza nieba-gateln¹ rolê odgrywaj¹ tutejsze czasopisma, którym ogólnopolski zasiêg i znaczenie nie przeszkadza³yzachowaæ dobrze rozumianego lokalnego charakteru. Na terenie województwa ukazuje siê kilkasetczasopism, z czego kilkadziesi¹t kolportowanych jest na terenie ca³ego kraju. W pierwszym rzêdziewymieniæ nale¿y dwa periodyki spo³eczno-kulturalne, wychodz¹ce od po³owy lat czterdziestycha¿ do dziœ: „Tygodnik Powszechny” i miesiêcznik „Znak”. W Krakowie ukazuje siê obecnie tak¿ekilka pism poœwiêconych literaturze i sztuce. S¹ to miêdzy innymi: „Dekada Literacka”, „Archi-tektura i Biznes”.
Na szczególn¹ uwagê zas³uguj¹ media audiowizualne — radio i telewizja. Wœród polskichkoncesjonowanych stacji radiowych oko³o 30 dzia³a w województwie ma³opolskim, a wœród nichjedna z najwiêkszych polskich stacji komercyjnych — Radio RMF FM, katolickie Radio Plus, RadioEcho — radio Beskidów i Tatr, Radio Alex — rozg³oœnia radiowa na Podhalu, Radio Alfa. Najstarsz¹stacj¹ radiow¹ w kraju jest Radio Kraków „Ma³opolska” S.A. (w dniu 15 lutego 1927 r. zainaugu-rowana zosta³a antenowa dzia³alnoœæ krakowskiej rozg³oœni, a wydarzenie to nast¹pi³o w niespe³napó³tora roku po rozpoczêciu dzia³alnoœci programowej Polskiego Radia).
W województwie ma³opolskim dzia³aj¹ dwie stacje telewizyjne: Oœrodek Regionalny telewizjiPolskiej S.A. oraz TVN Po³udnie. Ponadto liczni operatorzy sieci kablowych, dzia³aj¹cy zw³aszczaw miastach i du¿ych osiedlach dostarczaj¹ pakiet programów telewizyjnych i radiowych; uruchomilitak¿e w³asne programy o charakterze lokalnym, g³ównie informacyjno-rozrywkowe.
3. BAZA MATERIALNA
Dzia³alnoœæ w dziedzinie kultury i ochrony dziedzictwa kulturowego prowadz¹ w województwiema³opolskim liczne instytucje i placówki kulturalne. Iloœæ instytucji i liczba uczestników wydarzeñkulturalnych przez nie organizowanych plasuje go w pierwszej trójce województw w Polsce.
W roku 2003 dzia³alnoœæ kulturaln¹ prowadzi³o 21 teatrów, 103 muzea i oddzia³y muzealne,773 biblioteki publiczne i filie biblioteczne, 71 galerii, 53 kina oraz 479 domów i oœrodków kulturyoraz klubów i œwietlic. Porównuj¹c z rokiem 2002 wzros³a iloœæ placówek bibliotecznych i ich filiio 2 instytucje, a teatrów o 4 placówki. Bez zmian pozosta³a liczba kin. Natomiast zmniejszy³a siêliczba muzeów (o 2 placówki) i galerii (o 5 placówek).
Tabela nr 70. Instytucje i placówki kultury w województwie ma³opolskim
Źród³o: GUS.
1999
91
21
57789
489
42
Instytucje kultury
Muzea wraz z oddzia³amimuzealnymi
Teatry zawodowei instytucje muzyczne
KinaBiblioteki i filii biblioteczne
Domy kultury, oœrodkikultury, kluby i œwietlice
Galerie sztuki
2000
100
20
58778
bd
78
2001
107
17
57775
463
75
2002
105
17
56771
bd
76
Lp.
1
2
34
5
6
2003
103
21
53773
479
71
106
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: VI. Kultura
Wœród 21 teatrów i instytucji muzycznych (w tym 17 w Krakowie) dzia³a³y: teatry drama-tyczne (13), lalkowe (2), opera (1), operetka (1), orkiestry i chóry (3). Wszystkie te instytucje dyspo-nowa³y ³¹cznie ponad 5,7 tys. miejsc na widowni.
W województwie ma³opolskim na jedno miejsce w sta³ej sali przypada³o œrednio 573 miesz-kañców; na jedno miejsce w sta³ej sali przypada³o œrednio 126 widzów; na jedno przedstawienieprzypada³o œrednio 183 widzów.
Wed³ug stanu na koniec 2003 roku w województwie ma³opolskim dzia³a³y 103 muzea i oddzia³ymuzealne, z czego a¿ 41 znajdowa³o siê w Krakowie, drugim w kolejnoœci by³ powiat nowotarski (6)oraz powiaty: krakowski i wadowicki (po 5). Muzea te posiadaj¹ zbiory z ró¿nych dziedzin, m.in.:malarstwa, rzeŸby, grafiki, archeologii, etnografii, historii kraju, ¿ycia i dzia³alnoœci wybitnych osób,okazy przyrody i techniki. Œrednio na 32 tys. mieszkañców województwa przypada³a 1 placówkamuzealna. Do powiatów, gdzie wskaŸnik ten by³ ni¿szy nale¿a³y: miasto Kraków (18 tys.), powiatd¹browski (20 tys.), tatrzañski (22 tys.), miechowski (26 tys.), Nowy S¹cz (28 tys.), nowotarski(30 tys.), wadowicki (31 tys.).
Tabela nr 71. Muzea wed³ug rodzajów (stan w dniu 31 grudnia 2002 r.)
Najbardziej rozpowszechnion¹ i ogólnie dostêpn¹ form¹ uczestnictwa ludnoœci w kulturze jestkorzystanie z sieci bibliotek publicznych. W województwie ma³opolskim korzysta z niej ok. 20%mieszkañców (jest to wskaŸnik zbli¿ony do krajowego), a zakres us³ug œwiadczonych przez bibliotekistale roœnie, mimo niewielkiej redukcji ich liczby.
W roku 2003 sieæ bibliotek publicznych województwa ma³opolskiego zasadniczo nie uleg³azmianie: w wyniku przy³¹czenia gminy Szerzyny do województwa ma³opolskiego do sieci bibliotekpublicznych w województwie w³¹czono 1 bibliotekê gminn¹ z 3 filiami. Ponadto otwarto 2 nowefilie a zlikwidowano 3 filie biblioteczne. W 773 bibliotekach z filiami zatrudnionych jest 1 408 pra-cowników (128 w gminach miejskich, 213 w gminach miejsko-wiejskich i 432 w gminach wiejskich).Porównuj¹c z rokiem 2002 zanotowano wzrost czytelników w województwie ma³opolskim o 19,7 tys.osób i w 2003 roku by³o to 708,9 tys. Spoœród 1000 mieszkañców Ma³opolski 218 by³o czytelnikamibibliotek publicznych, co oznacza, ¿e co 5-ty mieszkaniec korzysta³ co najmniej jeden raz z zasobówbibliotecznych. Wspó³czynnik ten by³ wy¿szy w powiecie chrzanowskim (320 czytelników), Tarnowie(286 czytelników), Krakowie (274 czytelników), Nowym S¹czu (262 czytelników) oraz w powiatach:bocheñskim (283 czytelników), oœwiêcimskim (243 czytelników), olkuskim (231 czytelników) i gor-lickim (220 czytelników).
Źród³o: GUS, Kultura w 2002 r.
Województwo ma³opolskie103
2227
138285
2711
Polska661
841347
10947194133
18682
Rodzaj muzeumOgó³emArtystyczneArcheologiczneEtnograficzneHistoryczneBibliograficzneMartyrologicznePrzyrodniczeTechnikiRegionalneInne
107
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: VI. Kultura
Tabela nr 72. Muzealia i depozyty (wed³ug dyscyplin) w muzeach województwa ma³opolskiego (stan w dniu 31 grudnia 2002 r.)
Źród³o: Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Krakowie.
Z roku na rok wzrastaj¹ tak¿e wypo¿yczenia ksiêgozbioru (œrednio o 2,6%) i w 2003 rokuwynios³y 13 338,4 tys. woluminów. W województwie ma³opolskim w ci¹gu roku, na 1 000 mieszkañcówdokonano 4 107 wypo¿yczeñ, w powiatach ziemskich wspó³czynnik ten wyniós³ 3 704, a w miastachna prawach powiatu 5 065. Oznacza to, ¿e ka¿dy mieszkaniec wypo¿yczy³ w 2003 r. œrednio 4 ksi¹¿ki.W województwie ma³opolskim na 1 czytelnika w 2003 r. przypada³o 18,8 wol. wypo¿yczeñ, podobniejak rok wczeœniej.
Źród³o: GUS, Kultura w 2002 r.
województwoma³opolskie
3 833 984324 955554 130129 193374 21112 270
120 98239 108
2 063 955215 180
Polska
13 221 1541 501 9112 913 805
846 1091 895 358
140 1961 185 645
134 0742 856 4571 747 599
Ogó³emSztukaArcheologiaEtnografiaHistoriaMilitariaNumizmatyTechnikaPrzyrodaInne
Polska
280 06983 71837 65810 24632 860
6 80942 787
7 01837 92421 049
województwoma³opolskie
42 49311 558
561 2941 997
6422 4602 594
17 0354 857
Muzealia Depozyty
Dyscyplina
Wykres nr 21. Czytelnicy bibliotek publicznych
108
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: VI. Kultura
Wykres nr 22. Wypo¿yczenia ksiêgozbioru na 1 czytelnika wed³ug powiatów w 2003 r.
Niekorzystne s¹ natomiast wskaŸniki zakupu nowych zbiorów. W roku 2003 nast¹pi³ gwa³towny spa-dek liczby kupowanych nowoœci wydawniczych (zob. wykres). WskaŸnik ten dla ca³ego województwawyniós³ zaledwie 4,58 nowych ksi¹¿ek na 100 mieszkañców. Najwy¿szy wskaŸnik zakupu zanotowanow Nowym S¹czu: 9,75 i powiecie brzeskim: 8,24, najni¿szy w Tarnowie: 1,14 i powiecie proszowskim: 2,75.
Do sukcesów natomiast mo¿na zaliczyæ postêpuj¹c¹ komputeryzacjê bibliotek — 140 bibliotekw województwie w ramach programu Ikonka otrzyma³o po 3 komputery z dostêpem do Internetu.
Bazê do dzia³alnoœci w zakresie edukacji kulturalnej dzieci i m³odzie¿y i organizowania czynnegouczestnictwa w kulturze stanowi¹ domy kultury (129), oœrodki kultury (144), kluby (69) i œwietlice (137).
Źród³o: Informacja sygnalna Urzêdu Statystycznego w Krakowie, lipiec 2004.
109
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: VI. Kultura
Wykres nr 23. WskaŸnik zakupu nowoœci wydawnicznych na 100 mieszkañców
Porównuj¹c z rokiem 2001 wzros³a liczba domów kultury (o 4), klubów (o 5) i œwietlic (o 7),natomiast bez zmian pozosta³a liczba oœrodków kultury. Zmala³a liczba osób zatrudnionychw tych jednostkach o nieca³e 1% i na koniec 2003 roku osi¹gnê³a liczbê 3 335 pracowników.W 384 pracowniach specjalistycznych istniej¹cych przy placówkach kultury dzia³a³y m.in. nastêpuj¹cepracownie: fotograficzne (13), filmowe (9), plastyczne (115), muzyczne (115), politechniczne (15),studia radiowe (1), studio telewizyjne (1) i komputerowe (43). Na 226 salach widowiskowych(tj. w 47% jednostek) przypada³o 34,4 tys. miejsc. W roku 2003 odby³o siê 25,5 tys. imprezzorganizowanych przez domy i oœrodki kultury oraz kluby i œwietlice, w których udzia³ wziê³o3 323,2 tys. uczestników. Na 1 329 seansach filmowych by³o 44,5 tys. widzów, 2 958 dyskotekach bawi³osiê 216,6 tys. uczestników, w 6 271 prelekcjach, spotkaniach i wyk³adach uczestniczy³o 388,7 tys.osób, na 4 256 imprezach turystycznych i sportowo-rekreacyjnych by³o 472,1 tys. uczestników.Natomiast 2 147 wystaw zwiedzi³o 388,7 tys. osób, na 5904 wystêpach zespo³ów amatorskich by³o1 130,3 tys. widzów, a 1 808 wystêpów artystów i zespo³ów zawodowych ogl¹da³o 581,4 tys. widzów.
W Krakowie i powiecie nowos¹deckim dzia³a³y po 23 domy kultury. Zaledwie 14% ma³opol-skich domów kultury by³o obiektami przystosowanymi dla osób poruszaj¹cych siê na wózkachinwalidzkich. W 11 powiatach Ma³opolski (tj. bocheñskim, brzeskim, chrzanowskim, d¹browskim,miechowskim, myœlenickim, nowotarskim, olkuskim, oœwiêcimskim, proszowickim i suskim) nieby³o klubów, a w ca³ym województwie jedynie 12% obiektów klubowych by³o przystosowanychdla osób poruszaj¹cych siê na wózkach inwalidzkich. Tylko 5% budynków, w których mieœci³y siêœwietlice by³o przystosowanych dla osób niepe³nosprawnych.
W województwie ma³opolskim w 2003 r. (wg danych GUS) liczba kin na przestrzeni dwóchlat (2002 i 2003 roku) uleg³a niewielkiej zmianie (spadek o 3 kina) i wynosi³a 53 placówki.W powiatach ziemskich na koniec 2003 r. dzia³a³y 34 kina, a w miastach Kraków, Nowy S¹czi Tarnów by³o ich ³¹cznie 19. Dla osób poruszaj¹cych siê na wózkach inwalidzkich przystoso-wanych by³o 45% obiektów. W województwie ma³opolskim 48 kin posiada³o jedn¹ salê projekcyjn¹z 12 286 miejscami dla widzów. Dwie sale projekcyjne z 230 miejscami posiada³o jedno kino.W przedziale od 3 do 7 sal projekcyjnych znalaz³o siê równie¿ jedno kino z 488 miejscami. Pozosta³etrzy kina mia³y 8 i wiêcej sal wyposa¿onych w 7 873 miejsc. Przeciêtnie na jednej sali projekcyjnejby³y 243 miejsca. W mieœcie Krakowie dzia³a³o 14 kin z 10,7 tys. miejsc, a na 47 salach projekcyjnych2 073,9 tys. widzów ogl¹da³o 77,1 tys. seansów.
Źród³o: Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Krakowie.
110
Od roku 2000 systematycznie wzrasta liczba seansów. W Ma³opolsce porównuj¹c z rokiem2002 wzrost ten wyniós³ ponad 2% i w 2003 r. wyœwietlonych by³o 93,1 tys. seansów. Spad³a natomiastliczba widzów z 2 711 tys. w 2002 r. do 2 559 tys. w 2003 r. Na 1 seansie najwiêcej widzów by³ow powiecie proszowickim (80), Tarnowie (54) oraz powiecie wadowickim (46) i chrzanow-skim (41). WskaŸnik ten by³ najni¿szy w powiecie nowos¹deckim (11), limanowskim (14) i myœle-nickim (14) oraz d¹browskim (17) i krakowskim (17). W 2003 roku przeciêtnie w ci¹gu rokuna 1 sali seans ogl¹da³o 29,8 tys. widzów, z czego wynika, ¿e na jednym miejscu na widowni roczniesiada 123 widzów.
Tabela nr 73. Dostêpnoœæ wybranych form kultury w latach 1998-2003
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: VI. Kultura
Tabela nr 74. Uczestnictwo (frekwencja) w wybranych formach kultury w latach 1998-2003 w tys.
Źród³o: GUS.1 obejmuj¹ wystêpy goœcinne instytucji artystycznych z innych województw oraz wystêpy w³asnych instytucji na terenie w³asnego województwa
2 wystawy w³asne w kraju oraz obce krajowe i z zagranicy
1999
4 121
38 069
386
10 705,7
1998
4 043
36 069
332
10 681,5
Dostêpnoœæ wybranychform kultury
Teatry i instytucje muzyczneprzedstawienia i koncerty 1
Kina – seanse filmowe
Muzea – wystawy 2
Biblioteki publiczneksiêgozbiór w woluminach(w tys.)
2000
4 216
40 364
404
10 685, 3
2001
3 967
57 315
433
10602,5
2002
3 683
90 940
458
10 574,1
2003
3 768
93 100
brakdanych
10 595,2
Uczestnictwo w kulturze: w przedstawieniach i koncertach, wystawach oraz w czytelnictwiewykazywa³o w latach 1999-2002 s³ab¹ tendencjê wzrostow¹, natomiast w roku 2003 nast¹pi³ spadekliczby widzów i s³uchaczy w teatrach i instytucjach muzycznych oraz widzów w kinach. Niski jestwskaŸnik osób odwiedzaj¹cych galerie (na 1000 mieszkañców województwa jedynie 177 osóbodwiedzi³o galeriê).
Źród³o: GUS.1 obejmuj¹ wystêpy goœcinne instytucji artystycznych z innych województw oraz wystêpy w³asnych instytucji na terenie w³asnego województwa
1999
719,5
2 592,93 574,4
12 507,1627,9
1998
735,4
1 815,03 587,8
12 594,0613,2
Frekwencja (uczestnictwow kulturze) w tys.
Teatry i instytucje muzyczne –widzowie i s³uchacze 1
Kina – widzowieMuzea – zwiedzaj¹cy
Biblioteki publiczne– wypo¿yczenia ksi¹¿ek– czytelnicy
2000
759,9
1 749,84 172,3
12 653,8648,5
2001
755,7
2 381,73 665,5
12832,7667,5
2002
689,2
2 710,93 781,4
13 004,1689,2
2003
612,1
2 559,04 650, 2
13 338,4708,9
111
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: VI. Kultura
Czytelnicybibliotek
publicznych
218195283208320176220125196178152183177231243163195178173169182
275
274262286
Wyszczególnienie
WojewództwoPowiaty ziemskieBocheñskiBrzeskiChrzanowskiD¹browskiGorlickiKrakowskiLimanowskiMiechowskiMyœlenickiNowos¹deckiNowotarskiOlkuskiOœwiêcimskiProszowickiSuskiTarnowskiTatrzañskiWadowickiWielicki
Miasta na prawachpowiatu
Miasto KrakówMiasto Nowy S¹czMiasto Tarnów
Widzowiekin
788129126
41174
19941779
-3926
371160334
183118
116523
-
2356
27381081
828
Zwiedzaj¹cymuzea
14321241
493298711256284566109
6231137
400895
3098-
16195
225620386981
1886
2305376291
Zwiedzaj¹cygalerie
17735
----
8511
-160112137
112123
025
-149
-4
515
581446144
Uczestnicyimprez
w domachi oœrodkach
kulturyoraz
klubachi œwiet-licach
1023893707917856
1001987454307597869
13751138
7981447
506811957885876906
1333
14451225
693
Źród³o: GUS.
Wzros³a natomiast liczba czytelników (o 2,6 %). Zdecydowanie zwiêkszy³a siê liczba osóbzwiedzaj¹cych muzea, tj. o 22,4% wiêcej ni¿ w roku 2002 (przeciêtnie na 1000 mieszkañcówMa³opolski przypada³o 1432 zwiedzaj¹cych muzea).
Tabela nr 75. Uczestnicy imprez kulturalnych w 2003 r.
112
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: VII. Sport
VII. SPORT
1. FINANSOWANIE SPORTU
W roku 2003 ze œrodków bud¿etu pañstwa oraz jednostek samorz¹du terytorialnego naszegowojewództwa na kulturê fizyczn¹ w województwie ma³opolskim przeznaczono kwotê oko³o112 804 153 z³.
Tabela nr 76. Œrodki przekazane przez Urz¹d Kultury Fizycznej i Sportu oraz Ministerstwo EdukacjiNarodowej i Sportu na kulturê fizyczn¹ w województwie ma³opolskimw latach 2001-2003
Tabela nr 77. Nak³ady na kulturê fizyczn¹ poniesione przez samorz¹dy województwa ma³opolskiegow latach 2001-2003
Źród³o: MENiS, UKFiS, Ma³opolskie LZS, Ma³opolski SZS, MZSKF, SMS-go, COS Zakopane, AZS Kraków, Olimpiady Specjalne — Ma³opolskie, Oddzia³ Wojewódzki PTSS Sprawni-Razem, AWF Kraków, OSS Kraków.
20036 279 000
17 578 00022 500 800
278 000213 900889 647
2 000 000
360 000
3 446 600417 556706 324207 80059 60043 200
54 980 427
200219 923 80015 541 00023 684 300
297 923195 000
1 000 0002 460 000
330 000
3 332 200386 356730 494140 000
40 00026 000
68 087 073
WyszczególnienieInwestycje centralneInwestycje wojewódzkieAWF KrakówSzko³y Mistrzostwa Sportowego– Kraków– Oœwiêcim– ZakopaneCOS Zakopane
Oœrodek Szkolenia Sportowego Kraków – tenissto³owy
Zadania realizowane przez MZSKFZadania realizowane przez LZSZadania realizowane przez SZSZadania realizowane przez AZSZadania realizowane przez Olimpiady SpecjalneZadania realizowane przez PTSS Sprawni-RazemRazem
20015 325 000
19 655 00022 068 000
210 000168 000900 000
3 200 000
370 000
2 155 000320 000293 000
000
54 664 000
Źród³o: GUS oraz gminy i powiaty woj. ma³opolskiego.
20031 321 258
11 363 5522 947 214
42 191 70257 823 726
20021 596 662
28 621 915713 842
53 282 24984 214 668
WyszczególnienieWojewództwo ma³opolskieMiasta na prawach powiatuPowiatyGminyRazem
20011 532 000
20 798 000631 000
56 033 00078 994 000
113
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: VII. Sport
W ramach finansowania kultury fizycznej w kraju przez samorz¹dy wojewódzkie, pod wzglêdemwysokoœæ poniesionych wydatków na ten cel, województwo ma³opolskie plasuje siê na 12 miejscuna 16 województw. Natomiast, w przeliczeniu nak³adów na kulturê fizyczn¹ w stosunku do ca³egobud¿etu poszczególnych województw, Ma³opolska zajmuje 16 miejsce w Polsce.
Tabela nr 78. Wydatki miast na prawach powiatów województwa ma³opolskiego w dziale 926 — Kultura fizyczna i sport w latach 2001-2003.
W powiatach grodzkich naszego województwa w porównaniu z rokiem ubieg³ym zdecydo-wanie zmniejszy³y siê nak³ady w Krakowie, wzrastaj¹c minimalnie w Tarnowie. W Krakowie w bardzoznacznym wymiarze, zmniejszy³ siê tak¿e, procentowy udzia³ wydatków na kulturê fizyczn¹ i sportw wydatkach ogó³em, wzrastaj¹c nieznacznie w Tarnowie.
Razem w powiatach grodzkich procentowy udzia³ wydatków na kulturê fizyczn¹ i sport w wy-datkach ogó³em wynosi 0,56 %.
Tabela nr 79. Wydatki powiatów województwa ma³opolskiego w dziale 926 — Kultura fizyczna i sport w latach 2001-2003
Źród³o: Biuro Studiów i Ekspertyz Kancelarii Sejmu — Wydzia³ Studiów Bud¿etowych, Warszawa oraz powiaty województwa. ma³opolskiego.
200223 982 3653 213 0351 426 515
20017 306 0685 637 0807 854 510
WyszczególnieniePowiat Grodzki KrakówPowiat Grodzki Nowy S¹czPowiat Grodzki Tarnów
20038 681 9461 233 5271 448 079
20010,432,592,74
20021,441,390,51
20030,540,630,59
Wydatki na kulturê fizyczn¹ w z³Udzia³ wydatków na kulturêfizyczn¹ i sport w wydatkach
ogó³em w %
Źród³o: Biuro Studiów i Ekspertyz Kancelarii Sejmu — Wydzia³ Studiów Bud¿etowych, Warszawa oraz powiaty woj. Ma³opolskiego.
200248 507 15843 658 94454 565 88226 653 92156 699 56280 320 46762 226 90132 870 47647 313 44856 692 12190 249 37454 555 87680 596 31318 665 54840 800 09248 356 67937 967 00570 531 28428 901 447
200149 933 73643 693 75065 912 56829 777 03864 769 62385 927 39564 566 08036 474 38250 283 40559 808 11597 306 40062 209 39785 884 63421 695 76743 214 30056 811 53639 569 78975 496 70230 236 534
200341 978 00033 991 54447 215 29624 274 54856 494 62967 747 50651 702 01429 480 28343 231 17461 097 23986 651 57149 162 78771 525 48121 064 52340 764 61255 529 66331 747 93464 516 36323 214 953
200136 20613 68353 6873 270
50 99856 44420 1469 32933 29959 99919 96439 95298 593
70033 003
043 30919 88438 069
200226 48313 51149 220
5 41066 99854 34019 895
6 56433 30080 00019 91434 94598 39712 000
149 4690
19 80719 795
3 794
BocheñskiBrzeskiChrzanowskiD¹browskiGorlickiKrakowskiLimanowskiMiechowskiMyœlenickiNowos¹deckiNowotarskiOlkuskiOœwiêcimskiProszowickiSuskiTarnowskiTatrzañskiWadowickiWielicki
200329 37119 77538 2227 729
64 13958 80016 4777 482
41 58991 99520 00027 168
108 58918 6892 297 58020 00045 32320 42913 848
20010,070,030,080,010,080,070,030,030,070,100,020,060,110,000,080,000,110,030,13
20020,050,030,090,020,110,070,030,020,070,140,020,060,120,060,370,000,050,030,01
20030,070,060,080,030,110,090,030,030,100,150,020,060,150,095,640,040,140,030,06
Udzia³ wydatków nakulturê fizyczn¹ i sport
w wydatkach ogó³em w %Wydatki na kulturê fizyczn¹ w z³Wydatki ogó³em w z³
Powiat
114
W 2003 roku najwiêksze nak³ady finansowe na kulturê fizyczn¹ i sport przeznaczy³ powiatsuski, najmniejsze d¹browski i miechowski. W uk³adzie procentowego udzia³u wydatków na kulturêfizyczn¹ i sport w wydatkach ogó³em, na czele znalaz³ siê równie¿ powiat suski. Najs³abiej przed-stawia³a siê sytuacja w powiatach: nowotarskim, d¹browskim, limanowskim, miechowskim i wadowickim.Razem w powiatach, procentowy udzia³ wydatków na kulturê fizyczn¹ i sport w wydatkach ogó³em,wynosi 0,33 %.
Tabela nr 80. Wydatki gmin w uk³adzie powiatowym na kulturê fizyczn¹ (dzia³ 926) w województwiema³opolskim w roku 2002 i 2003
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: VII. Sport
W gminach miejskich w 2003 roku, najwiêksze nak³ady finansowe na kulturê fizyczn¹ i sportprzeznaczy³y gminy: Gorlice, Wadowice, Nowy Targ, Bochnia i Bukowno, a najmniejsze wydatki:Mszana Dolna, Szczawnica, Grybów , Jordanów i Czchów.
Razem procentowy udzia³ wydatków na kulturê fizyczn¹ i sport w wydatkach ogó³em gminmiejskich wynosi 2,07 %.
1 448 3441 077 5042 711 988
664 8481 911 1581 108 192
625 500185 308
1 325 9181 954 0151 808 6853 839 4792 568 513
167 089737 261
1 397 327787 174
1 647 387722 847
3 957 3651 996 5631 426 515
34 068 980
1 623 2827 514 0082 899 409
664 8482 016 8077 978 380
739 591185 308
1 642 7403 310 1472 367 6045 993 4563 831 674
167 0891 280 8441 770 032
787 1747 685 391
824 46523 982 365
3 213 0351 426 515
81 904 164
BocheñskiBrzeskiChrzanowskiD¹browskiGorlickiKrakowskiLimanowskiMiechowskiMyœlenickiNowos¹deckiNowotarskiOlkuskiOœwiêcimskiProszowickiSuskiTarnowskiTatrzañskiWadowickiWielickiKrakówNowy S¹czTarnówOgó³em
174 9386 436 504
187 4210
105 6496 870 188
114 0910
316 8221 356 132
558 9192 153 9771 263 161
0543 583372 705
06 038 004
101 61820 025 0001 216 472
047 835 184
1 947 9822 628 9793 055 089
676 9522 340 7566 132 106
814 621190 458
1 376 1422 355 3042 220 1593 807 8795 233 999
235 2382 032 3211 744 8801 093 3543 135 0721 170 4118 681 9461 233 5271 448 079
53 555 254
1 717 5911 596 8672 816 218
676 9522 234 8201 483 520
782 010178 053
1 080 5261 630 6131 910 7763 715 7602 322 690
235 238652 090
1 620 449925 444
2 033 027740 465
3 635 0791 172 0221 411 580
34 571 790
230 3911 032 112
238 8710
105 9364 648 586
32 61112 405
295 616724 691309 38392 119
2 911 3090
1 380 231124 431167 910
1 102 045429 946
5 046 86761 50536 499
18 983 464
Wydatki na kulturê fizyczn¹ i sport2002 2003
w tym: w tym:Powiatwydatki
maj¹tkowewydatkibie¿¹ce
ogó³emwydatkimaj¹tkowe
wydatkibie¿¹ce
ogó³em
Źród³o: GUS oraz gminy województwa ma³opolskiego.
115
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: VII. Sport
W gminach miejsko-wiejskich, najwiêksze nak³ady finansowe na kulturê fizyczn¹ i sport,przeznaczy³y gminy: Skawina, Brzeszcze, Brzesko, Olkusz, Chrzanów i Krynica, a najmniejszewydatki — Boles³aw, Ska³a, Ryglice, Biecz, Rabka i Piwniczna. Razem procentowy udzia³ wydatkówna kulturê fizyczn¹ i sport w wydatkach ogó³em gmin miejsko-wiejskich wynosi 2,07 %.
W gminach wiejskich naszego województwa w roku ubieg³ym, najwiêksze nak³ady finansowena kulturê fizyczn¹ i sport, zanotowa³y gminy: Zembrzyce, Klucze, Zabierzów, Oœwiêcim, D¹browaTarnowska, Koœcielisko i Rzezawa. Natomiast gminy: Iwanowice, Koz³ów, Ksi¹¿ Wielki i Rac³awice,nie przeznaczy³y ¿adnych wydatków w dziale 926. Razem w gminach wiejskich, procentowy udzia³wydatków na kulturê fizyczn¹ i sport w wydatkach ogó³em, wynosi 0,62 %.
2. ORGANIZACJA KULTURY FIZYCZNEJ
W 2003 roku, na terenie województwa ma³opolskiego dzia³a³o 2 129 stowarzyszeñ kulturyfizycznej z osobowoœci¹ prawn¹, w tym: 1 760 klubów sportowych (397 klubów sportowych,829 Uczniowskich Klubów Sportowych, 29 Parafialnych Klubów Sportowych, 16 ParafialnychUczniowskich Klubów Sportowych, 447 Ludowych Klubów Sportowych, 42 Ludowe UczniowskieKluby Sportowe), 124 stowarzyszenia Towarzystwa Krzewienia Kultury Fizycznej, 44 zwi¹zkisportowe, 38 wojewódzkich i powiatowych stowarzyszeñ kultury fizycznej oraz 163 innestowarzyszenia10).
Tabela nr 81. Iloœæ stowarzyszeñ kultury fizycznej województwa ma³opolskiego (stan na dzieñ 31 grudnia 2003 roku)
10 Wed³ug danych uzyskanych z powiatów, w 2003 roku, zarejestrowanych by³o 2 129 stowarzyszeñ kultury fizycznej.
LEGENDA:KS — Kluby Sportowe,LKS — Ludowe Kluby Sportowe,PKS — Parafialne Kluby Sportowe,UKS — Uczniowskie Kluby Sportowe,LUKS — Ludowe Uczniowskie Kluby Sportowe,PUKS — Parafialne Uczniowskie Kluby Sportowe,
TKKF — stowarzyszenia Towarzystwa Krzewienia Kultury Fizycznej,ZW. SP. — Zwi¹zki Sportowe,R. POW. SZS — Rady Powiatowe Szkolnego Zwi¹zku Sportowego,R. POW. LZS — Rady Powiatowe Ludowych Zespo³ów Sportowych,ST. WOJ. — Stowarzyszenia Wojewódzkie,Inne — inne stowarzyszenia kultury fizycznej.
Źród³o: powiaty województwa ma³opolskiego.
LUKS
1501420008150018400101
42
UKS
3227196
5125671427
1287819173
2173182031833832
829
Powiat
BocheñskiBrzeskiChrzanowskiD¹browskiGorlickiKrakowskiLimanowskiMiechowskiMyœlenickiS¹deckiNowotarskiOlkuskiOœwiêcimskiProszowickiSuskieTarnowskiWadowickiWielickiTatrzañskiKrakówNowy S¹czTarnówOgó³em
PUKS
0010110001101011101312
16
ZW.SP.
0000100001000000002
2875
44
RPSZS
0111111000111010110111
15
INNE
11
122863041
1027114315
6619
6163
KS
39
151
221714
2132016
716
39
21201526
1121422
397
LKS
24291211216816
42422211229
310584920
5621
447
PKS
0150160023000001101710
29
TKKF
2250311013320001
1015
7356
124
ST.WOJ.
0000000000000000000
1100
11
RPLZS
1101101000111010100011
12
Razem
64767023
1141271032071
18713249721045
1671085876
3918977
2 129
116
Najwiêcej stowarzyszeñ kultury fizycznej w województwie ma³opolskim znajduje siê w po-wiatach: krakowskim grodzkim, s¹deckim, tarnowskim, nowotarskim i krakowskim. Natomiast,najmniej w powiatach: proszowickim, miechowskim, d¹browskim i suskim.
We wszystkich stowarzyszeniach kultury fizycznej województwa w formie zorganizowanej trenujeponad 150 tys. osób.
Natomiast na podstawie badañ statystycznych przyjmuje siê, i¿ oko³o 10% mieszkañców naszegowojewództwa uprawia kulturê fizyczn¹.
Tabela nr 82. Liczba æwicz¹cych w klubach sportowych województwa ma³opolskiego 11
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: VII. Sport
Tabela nr 83. Trenerzy i instruktorzy sportu w województwie ma³opolskim 12
Źród³o: GUS.
juniorzy, juniorki60 67454 60361 881
kobiety21 49919 62121 747
Rok
200020012002
Ogó³em
80 03573 09680 205
Z liczby ogó³em:
Szacunkowo, iloœæ szkoleniowców w stosunku do æwicz¹cych w stowarzyszeniach kulturyfizycznej, przedstawia siê nastêpuj¹co:• trener na oko³o 200 æwicz¹cych,• 1 instruktor na oko³o 100 æwicz¹cych,• 1 szkoleniowiec (trener lub instruktor) na oko³o 60 æwicz¹cych.
Wed³ug danych z Ma³opolskiego Kuratorium Oœwiaty w roku szkolnym 2003/2004 w woje-wództwie ma³opolskim prowadzi³y dzia³alnoœæ nastêpuj¹ce szko³y sportowe:• 4 publiczne Szko³y Podstawowe (1 780 uczniów),• 8 publicznych Gimnazjów w tym: 3 gimnazja Mistrzostwa Sportowego oraz 1 niepubliczne
Gimnazjum Mistrzostwa Sportowego (1 627 uczniów),• 3 Szko³y Mistrzostwa Sportowego (profil Liceum Ogólnokszta³c¹cego oraz Zasadniczej Szko³y
Zawodowej) w tym: 2 publiczne i 1 niepubliczna (362 uczniów).
Razem — 15 szkó³ z 3 769 uczniami.
Źród³o: GUS.
11, 12 Brak danych GUS za rok 2003.
klasy „M”343724
Razem759786809
Rok
200020012002
Ogó³em
2 2702 3502 448
Trenerzyklasy „I”
117121105
klasy „II”608628680
Instruktorzy
1 5111 5641 639
117
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: VII. Sport
3. WYDARZENIA SPORTOWE
W 2003 roku wybitne wyniki sportowe zanotowali nastêpuj¹cy zawodnicy WojewództwaMa³opolskiego:
• Robert Korzeniowski (Elit Cafe Wawel Kraków) — lekkoatletyka — Mistrz Œwiata w chodziena 50 km;• Ewa Pawlicka (YMCA Kraków) — karate kyokushin — Mistrzyni Œwiata i br¹zowa medalistkaMistrzostw Europy;• £ukasz Szywa³a — bilard artystyczny — Mistrz Œwiata w dyscyplinie „draw shots”;• Tomasz Oleksy (Tarnovia) — wspinaczka sportowa — srebrny medalista Mistrzostw Œwiataw konkurencji na czas i br¹zowy medalista w bulderach;• Joanna Skamala (Choy Lee Fut Polska — Kraków) — kung fu — srebrna medalistka MistrzostwŒwiata w wushu;• Jaros³aw Milczek, Wojciech Seku³a (AZS AWF Kraków) — kajakarstwo górskie br¹zowymedalista Mistrzostw Œwiata w dru¿ynie C-2x3;• Krzysztof Wieczorek (Aeroklub Krakowski) — sport samolotowy — indywidualny Mistrzi dru¿ynowy Wicemistrz Europy;• Joanna Sakowicz (Wawel Kraków) — tenis — srebrna medalistka dru¿ynowych MistrzostwEuropy;• Tadeusz B³a¿usiak (Automobil Krakowski) — trial motocyklowy — srebrny medalistaMistrzostw Europy;• Pawe³ Korzeniowski (Dwory Unia Oœwiêcim) — p³ywanie — br¹zowy medalista MistrzostwEuropy;• Pawe³ Zygmunt (Erbet Krynica Nowy S¹cz) — ³y¿wiarstwo szybkie — br¹zowy medalistaMistrzostw Europy na 5 000 m;• Aleksander Waleriañczyk (Elit Cafe Wawel Kraków) — lekkoatletyka — M³odzie¿owy MistrzEuropy w skoku wzwy¿.
Ponadto, w zespo³owych grach sportowych — dru¿yna „Wis³a Kraków S.S.A.” zdoby³aMistrzostwo Polski oraz Pucharu Polski w pi³ce no¿nej, a zespó³ „Dwory Unia S.S.A.” Oœwiêcimzosta³ Mistrzem Polski w hokeju na lodzie.
W 2003 roku samorz¹d województwa ma³opolskiego wspiera³ realizacjê nastêpuj¹cych zadañz dziedziny kultury fizycznej:
— Imprezy wojewódzkie w ramach Ogólnopolskiego Systemu Wspó³zawodnictwa SportowegoDzieci i M³odzie¿y.
Ma³opolski Szkolny Zwi¹zek Sportowy, zorganizowa³ 167 imprez ponadpowiatowych i woje-wódzkich w ramach Igrzysk M³odzie¿y Szkolnej, Gimnazjady i Licealiady, w których wziê³o udzia³25 540 uczniów ze szkó³ podstawowych i ponadpodstawowych województwa ma³opolskiego.
Okrêgowe Zwi¹zki Sportowe oraz wiod¹ce kluby sportowe województwa, zorganizowa³y42 Mistrzostwa Województwa Ma³opolskiego juniorów i juniorów m³odszych w których wziê³o udzia³3 434 zawodników.
— Przygotowania i udzia³ reprezentantów województwa ma³opolskiego w fina³ach Ogólno-polskiego Systemu Wspó³zawodnictwa Sportowego Dzieci i M³odzie¿y (M³odzie¿owe MistrzostwaPolski, Mistrzostwa Polski Juniorów, Mistrzostwa Polski Juniorów M³odszych — OgólnopolskaOlimpiada M³odzie¿y).
W ramach przygotowañ reprezentantów województwa do fina³ów ogólnopolskiego systemuwspó³zawodnictwa sportowego dzieci i m³odzie¿y (M³odzie¿owe Mistrzostwa Polski, MistrzostwaPolski Juniorów i Ogólnopolska Olimpiada M³odzie¿y), zorganizowano 22 zgrupowania i 18 kon-sultacji szkoleniowych z udzia³em 1 806 zawodników.
118
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: VII. Sport
920 reprezentantów województwa ma³opolskiego wziê³o udzia³ w 76 fina³ach wy¿ej wymie-nionych imprez sportowych.
Efektem tych dzia³añ jest zajêcie przez województwo ma³opolskie 5 miejsca w ogólnopolskimsystemie wspó³zawodnictwa sportowego dzieci i m³odzie¿y w klasyfikacji województw za rok 2003prowadzonej przez Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu z dorobkiem 9 181 punktów.
— Szkolenie Kadr Wojewódzkich M³odzików.
W 43 dyscyplinach sportowych objêtych szkoleniem, zorganizowano 92 zgrupowania i 57konsultacji, w których wziê³o udzia³ 1 325 zawodników.
Oko³o 500 zawodników zosta³o zakwalifikowanych do kadr wojewódzkich juniorów. Wiêkszoœæszkolonej m³odzie¿y objêta by³a konsultacjami selekcyjnymi do kadr narodowych w swoich dyscyplinsportowych w kategorii wiekowej juniora m³odszego.
— Imprezy sportowe promuj¹ce województwo ma³opolskieImprezy rangi œwiatowej:— Puchar Œwiata w kolarstwie trial,— Mistrzostwa Œwiata Juniorow i Juniorów M³odszych w w biathlonie,— Puchar Œwiata w Rock’n Rollu Akrobatycznym,— Puchar Œwiata „B” w kombinacji norweskiej.
4 imprezy — udzia³ 1 078 zawodników;Imprezy rangi europejskiej:— Fina³ Klubowego Puchary Europy w trailu rowerowym,— Motocyklowe Mistrzostwa Europy „Trial”,— Puchar Kontynentalny w skokach narciarskich.
3 imprezy — udzia³ 174 zawodników;Imprezy rangi ogólnoeuropejskiej:— Grad Prix Polski „Jesieñ 2003” w p³ywaniu,— Grad Prix Polski „Puchar Chemika” w p³ywaniu,— Mistrzostwa Polski Dzieci 10-11 lat w p³ywaniu,— Mistrzostwa Polski M³odzików w p³ywaniu,— Bieg Sylwestrowy (narciarstwo biegowe),— Miêdzynarodowe Zawody o „Puchar ZSMS Zakopane” w ³y¿wiarstwie szybkim,— Miêdzynarodowe Zawody o „Puchar ZSMS Zakopane” w skokach i kombinacji norweskiej,— Miêdzynarodowe Zawody o „Puchar ZSMS Zakopane” w biathlonie,— Miêdzynarodowe Zawody o „Puchar ZSMS Zakopane” w biegach narciarskich,— Grand Prix Polski w ³y¿wiarstwie figurowym,— M³odzie¿owe Mistrzostwa Polski w saneczkarstwie,— Mistrzostwa Polski w kolarstwie trial,— Halowe Mistrzostwa Polski w kolarstwie trial,— Halowe Mistrzostwa Polski Seniorów w ³ucznictwie,— JeŸdzieckie Ogólnopolskie Zawody Rangi CSN w skokach przez przeszkody,— VIII Miêdzynarodowy Turniej M³odych Talentów w szachach aktywnych,— Mistrzostwa Polski Juniorów w szachach b³yskawicznych,— XI Miêdzynarodowy Festiwal Szachowy im. J. Dominika,— Festiwal Szachowy Niepe³nosprawnych,— XXX Ogólnopolskie Jubileuszowe Zawody JeŸdzieckie w skokach przez przeszkody,— Turniej o Puchar Ka³uziñskiego w pi³ce rêcznej dru¿yn m³odzie¿owych,— Miêdzynarodowy Turniej Pi³ki Rêcznej dru¿yn m³odzie¿owych,— X Miêdzynarodowy Turniej Niepodleg³oœci w pi³ce rêcznej,— Miêdzynarodowy Turniej Pi³ki Rêcznej,— 42 Miêdzynarodowe Regaty Slalomowe o Puchar Ziemi S¹deckiej w kajakarstwie górskim,
119
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: VII. Sport
— 60 Mistrzostwa Polski w zjeŸdzie kajakowym,— Miêdzynarodowe Regaty Kajakowe z okazji 75 — lecia Okrêgowego zwi¹zku Kajakowego
w Krakowie,— Puchar Europejskiej Unii Motocyklowej — Miêdzynarodowe Otwarte Mistrzostwa Polski
„Trial”,— Miêdzynarodowe Mistrzostwa Polski Pojazdów Zabytkowych,— Ma³opolski Wyœcig Górski (kolarstwo szosowe),— Dru¿ynowe Mistrzostwa Polski w taekwon-do,— Turniej tenisa „Puchar Rabki”,— Ogólnopolski Turniej Ligi Rugby na wózkach,— XXIV Ogólnopolski „Bieg Powsinogi 2003”.
34 imprezy — udzia³ 6 245 zawodników.
W powy¿szych 41 imprezach wziê³o ogó³em udzia³ 7 497 zawodników.
— Wojewódzkie imprezy sportowo-rekreacyjne promuj¹cy zdrowy styl ¿ycia.
Zorganizowano 19 wojewódzkich imprez rekreacyjno-sportowych Ma³opolskiego ZrzeszeniaLudowych Zespo³ów Sportowych, w których wziê³o udzia³ 4 440 m³odzie¿y.
W œrodowisku akademickim, AZS Kraków, przeprowadzi³ 18 bloków imprez wojewódzkich,w których bra³o udzia³ 2 683 studentów.
Zorganizowano 14 imprez wojewódzkich, w których wziê³o udzia³ 3 776 dzieci i m³odzie¿yniepe³nosprawnej. Imprezy te zosta³y przeprowadzone przez: Oddzia³ Wojewódzki „OlimpiadySpecjalne — Polska”, Oddzia³ Wojewódzki Polskiego Towarzystwa Spo³eczno-Sportowego „SprawniRazem”, Krakowski Klub Sportowy G³uchych „Jednoœæ”, Parafialny Klub Sportowy „Jaworze”Ptaszkowa, KS „Kolejarz” Stró¿e.
W 31 blokach masowych imprez wojewódzkich organizowanych przez: Ma³opolskie Towarzy-stwo Krzewienia Kultury Fizycznej, Ma³opolski Zwi¹zek Parafialnych Klubów Sportowych,Stowarzyszenie Inspektorialne Salezjañskiej Organizacji Sportowej, Zarz¹d Okrêgowy PolskiegoZwi¹zku Motorowego w Krakowie, Ognisko TKKF „Leskowiec” Wadowice oraz Ma³opolskiZwi¹zek £uczniczy, wziê³o udzia³ 9 096 osób.
Ogó³em dofinansowano 82 wojewódzkich imprez sportowo-rekreacyjnych promuj¹cych zdrowystyl ¿ycia z udzia³em 19 995 osób.
4. BAZA SPORTOWA
W województwie ma³opolskim funkcjonuje 4 525 obiektów podstawowej bazy sportowej.
Stan bazy sportowej w powiatach — poza Krakowem — jest porównywalny, choæ ró¿nyw poszczególnych kategoriach obiektów.
Najwiêcej stadionów jest w powiatach nowos¹deckim i tarnowskim, najmniej w miechowskim.Najwiêcej boisk do pi³ki no¿nej jest w powiecie tarnowskim i krakowskim, najmniej w proszowickimi tatrzañskim. Najwiêcej boisk do pi³ki siatkowej znajduje siê w powiatach nowos¹deckim i oœwiê-cimskim, najmniej w powiatach tatrzañskim i wielickim. Najwiêcej boisk do koszykówki jest w po-wiatach oœwiêcimskim i w Tarnowie, najmniej w tatrzañskim i krakowskim.
120
Tabela nr 84. Obiekty podstawowej bazy sportowej
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: VII. Sport
00000000000010001000002
2110120011042000110612
26
BocheñskiBrzeskiChrzanowskiD¹browskiGorlickiKrakowskiLimanowskiMiechowskiMyœlenickiNowos¹deckiNowotarskiOlkuskiOœwiêcimskiProszowickiSuskiTarnowskiTatrzañskiWadowickiWielickiKrakówNowy S¹czTarnówRazem
2010001022000011000200
12
00100101010000100001017
1011101010130000000712
20
2223233333630037151514
62
0321120012121112011715
35
191219
8162623
62223121726
71528
32018411012
383
33192910324644192437774137
82256232737
1533461
869
1020001002411001500801
27
2519241418
920111223221427101122
61712611626
419
25242521341826171649302341121725
321
9631818
535
46
12436756
2112
816
145
1375
742612
257
2020111023
922101031161413
91321
916
6682419
394
243221122159
361444434828302017561627367810
6678
363629212959181330343723458
19719
5048421425
696
482247813
1324824
11252911
103
Pow
iat
Stad
iony
Boi
ska
do p
i³ki
no¿
nej
Boi
ska
do p
i³ki
sia
tkow
ej
Boi
ska
do k
oszy
ków
ki
Kor
ty t
enis
owe
Boi
ska
do p
i³ki
rêc
znej
Boi
ska
uniw
ersa
lne
Hal
e 44
x 2
4 m
Ma³
e ha
le 3
6 x
18 m
Sale
24
x 12
m
Sale
mni
ejsz
e
P³y
wal
nie
kryt
e do
25
x 12
,5 m
P³y
wal
nie
kryt
e 25
x 1
2,5
m
P³y
wal
nie
kryt
e 50
x 2
0 m
P³y
wal
nie
otw
arte
do
25 x
12,
5 m
P³y
wal
nie
otw
arte
25
x 12
,5 m
P³y
wal
nie
otw
arte
50
x 20
m
Źród³o: gminy woj. ma³opolskiego.
121
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: VII. Sport
Najwiêcej kortów tenisowych posiada powiat nowos¹decki, najmniej proszowicki. Boiska dopi³ki rêcznej w najwiêkszej iloœci wystêpuj¹ w powiecie nowos¹deckim, najmniejszym w wielickim.Boiska uniwersalne — najwiêcej to powiat krakowski i tarnowski, najmniej — Tarnów i powiat miechowski.
Najwiêcej hal (44 x 24 m) posiada miasto Tarnów i powiat brzeski, natomiast ich brak jestw powiecie bocheñskim, limanowskim, miechowskim i tatrzañskim.
Sale (od 24 x 12 – 36 x 18 m) najliczniej wystêpuj¹ w powiatach tarnowskim i krakowskim,w powiatach proszowickim i miechowskim jest ich najmniej. Sal mniejszych najwiêcej jest w powiecienowotarskim, najmniej w proszowickim.
Krytych p³ywalni (do 25 x 12,5m) najwiêcej jest w powiatach tatrzañskim i nowotarskim, ichbrak w powiatach brzeskim, d¹browskim, gorlickim, krakowskim, miechowskim, myœlenickim,proszowickim, suskim, wadowickim, wielickim i Nowym S¹czu. Krytych p³ywalni (25 x 12,5 m) najwiêcejznajduje siê w powiecie olkuskim, zaœ brak ich w powiatach d¹browskim, limanowskim, miechowskim,nowotarskim, proszowickim, suskim, tarnowskim i wielickim. P³ywalnie kryte (50 x 20m) posiadaj¹tylko powiaty oœwiêcimski i tatrzañski. Najwiêcej p³ywalni otwartych (do 25 x 12,5 m) jest w powiatachbocheñskim, myœlenickim i nowos¹deckim, ich brak w powiatach brzeskim, d¹browskim, gorlickim,krakowskim, miechowskim, nowotarskim, olkuskim, oœwiêcimskim, proszowickim, tatrzañskim,wadowickim i wielickim. P³ywalne otwarte (25 x 12,5) s¹ tylko w powiecie chrzanowskim, krakowskim,miechowskim, nowos¹deckim, suskim i Tarnowie.
P³ywalni otwartych (50 x 20 m) najwiêcej jest w powiecie olkuskim, brak w powiatach brzeskim,krakowskim, miechowskim, nowos¹deckim, oœwiêcimskim, proszowickim, suskim, tarnowskim,tatrzañskim, wadowickim, wielickim i Nowym S¹czu.
Z tabeli tej wynika, i¿ pod wzglêdem sal 24 x 12 m do 36 x 18 m sytuacja w powiatach jest dobra.Natomiast w kategorii krytych p³ywalni 25 x 12,5m i hal 44 x 24m — z wyj¹tkiem piêciu powiatów — jestznaczny niedobór tych obiektów sportowych.
Ten nienajlepszy stan rzeczy mo¿na zmieniæ poprzez wieloletnie systematyczne nak³adyfinansowe w gminach na inwestycje, remonty i modernizacje.
Województwo Ma³opolskie stara siê w jak najwiêkszym stopniu pomagaæ finansowo inwestorom,poprzez dofinansowanie ich przedsiêwziêæ ze œrodków pochodz¹cymi z dop³at do stawek w grachliczbowych bêd¹cych w gestii Ministerstwa Edukacji Narodowej i Sportu.
W³adze Województwa Ma³opolskiego corocznie kieruj¹ do dofinansowania — w ramach„Programu Rozwoju Bazy Sportowej Województwa Ma³opolskiego” — okreœlon¹ iloœæ zadañinwestycyjnych.
Ponadto, obiekty sportowe województwa, dofinansowywane s¹ równie¿ œrodkami centralnymipochodz¹cymi z dop³at do stawek w grach liczbowych w ramach programu inwestycji o szczególnymznaczeniu dla sportu polskiego, opracowywanym przez Polsk¹ Konfederacjê Sportu. Pod wzglêdemwysokoœci przeznaczania powy¿szych œrodków przez Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportudla poszczególnych województw w roku ubieg³ym Ma³opolska uplasowa³a siê na 6 miejscu w grupieinwestycji centralnych oraz na 4 miejscu w grupie inwestycji wojewódzkich.
122
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: VII. Sport
Źród³o: MENiS.
wojewódzkie15 336 30013 049 30012 436 000
9 922 90015 107 60017 578 00023 587 200
8 329 00013 219 90010 602 10013 576 40021 852 100
9 786 70010 973 70017 824 40011 971 500
225 153 100
centralne11 972 10016 350 200
2 556 2000
2 657 8006 279 000
25 594 4001 990 0001 500 000
811 8004 000 0001 720 300
12 606 1000
7 157 0001 660 000
96 854 900
Lp.
123456789
10111213141516
Województwo
Dolnoœl¹skieKujawsko-pomorskieLubelskieLubuskie£ódzkieMa³opolskieMazowieckieOpolskiePodkarpackiePodlaskiePomorskieŒl¹skieŒwiêtokrzyskieWarmiñsko-mazurskieWielkopolskieZachodniopomorskieRazem
2003
Dofinansowanie650 000
1 002 000800 000350 000600 000
188 000
213 000293 000135 000450 000100 000
Zadaniep³ywalnia przy G w Zabierzowie
miejska p³ywalnia w Suchej Beskidzkiejhala przy G nr 1 w Andrychowiehala przy SP i G w Maniowach
uczelniana hala w Krakowie
stra¿acka hala w Krakowie
ma³a hala przy ZSZ w ¯abniema³a hala przy ZSZ w Tuchowiema³a hala przy ZS w Mordarce
ma³a hala przy G w £apszach Ni¿nychma³a hala przy SP w Raciborowicach
Lp.12345
6
789
1011
InwestorZabierzów gminaSucha Beskidzka powiatAndrychów miasto/gminaCzorsztyn gminaAkademia Ekonomiczna
Szko³a AspirantówPañstwowej Stra¿y Po¿arnej
Tarnów powiatTarnów powiatLimanowa gmina£apsze Ni¿ne gminaMicha³owice gmina
Tabela nr 85. Rozdzia³ œrodków z dop³at, przeznaczonych przez Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu na inwestycje, remonty i modernizacje obiektów sportowych w roku 2003
W roku 2003 w Województwie Ma³opolskim w ramach przyznanego limitu 17 578 000 (w tymna zadania nowe: 9 335 000 z³) skierowano do dofinansowania 39 nowych zadañ inwestycyjnych,w tym: 2 kryte p³ywalnie, 4 hale, 13 ma³ych hal, 16 sal i 1 boisko sportowe (modernizacja).Szczegó³owy wykaz zadañ zawiera poni¿sza tabela.
Tabela nr 86. Zadania inwestycyjne dofinansowane w 2003 r. ze œrodków pochodz¹cych z dop³atdo stawek w grach liczbowych
123
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: VII. Sport
Źród³o: opracowanie w³asne UMWM.
121314151617
18
19202122
23
24
2526
27
282930313233343536
Tarnów powiatSpytkowice gminaWadowice powiatPleœna gminaOœwiêcim powiatKêty miasto/gmina
Sucha Beskidzkamiasto/gmina
Dobra gminaBochnia powiatCiê¿kowice gminaZator gmina
Nowy Wiœniczmiasto/gmina
Gródek n. Dunajcemgmina
D¹browa Tarnowska powiatLaskowa gmina
Bukowina Tatrzañskagmina
Pcim gminaSka³a miasto/gminaZakopane miasto/gmina£abowa gminaTokarnia gminaNiedŸwiedŸ gminaBobowa gmina¯egocina gmina„WIS£A Kraków SSA”
ma³a hala przy ZSZ w Zakliczyniema³a hala przy SP nr 1 w Spytkowicachma³a hala przy ZS w Kalwarii Zebrzyd.
ma³a hala przy G w Pleœnejma³a hala przy ZSO w Oœwiêcimiu
ma³a hala przy G w Kêtach
ma³a hala przy SP i G w Suchej Beskidz.
ma³a hala przy G w Dobrejsala przy ZS nr 3 w Bochni
sala przy SP i G w Jastrzêbisala przy ZSO w Zatorze
sala przy SP w Królówce
sala przy ZS w Ro¿nowie
sala przy ZS w D¹browie Tarnowskiejsala przy ZS w Ujanowicach
sala przy G w Leœnicy
sala przy SP nr 3 w Pcimiusala przy SP w Cianowicachsala przy SP w Zakopanemsala przy SP w Nowej Wsi
sala przy SP w Skomielnej Czarnejsala przy SP w Koninie
sala przy SP i G w Siedliskachsala przy SP w Rozdzielu
modernizacja p³yty boiska
589 000200 000200 000100 000100 000100 000
100 000
100 000200 000200 000200 000
300 000
150 000
70 000150 000
150 000
300 000155 000200 000
90 000300 000
90 00090 000
100 000320 000
124
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: VIII. Bezpieczeñstwo publiczne
VIII. BEZPIECZEÑSTWO PUBLICZNE
1. ZAGRO¯ENIE PRZESTÊPCZOŒCI¥
W roku 2003 w województwie ma³opolskim nast¹pi³ wzrost ogólnej liczby przestêpstww stosunku do roku 2002 o 21,75% (w 2000 r. liczba stwierdzonych przestêpstw wynosi³a 95 672,w 2001 r. — 104 470, w 2002 r. — 106 208, w 2003 r. — 129 312).
Spoœród wszystkich odnotowanych na terenie województwa przestêpstw, absolutn¹ wiêkszoœæstanowi³y przestêpstwa o charakterze kryminalnym. Ich udzia³ w strukturze przestêpczoœci wynosi72,4%. W stosunku do poprzednich lat liczba przestêpstw tego typu zmala³a (w 2000 r. 79,6%,w 2001 r. — 83%, w 2002 r. — 81,6%). Najczêœciej pope³niano kradzie¿e z w³amaniem oraz kradzie¿emienia. Przestêpstwa gospodarcze polegaj¹ce g³ównie na zagarniêciu mienia, a tak¿e przestêpstwaprzeciwko obrotowi gospodarczemu, fa³szerstwa i oszustwa stanowi³y 17,8% ogólnej liczbyprzestêpstw pope³nionych w województwie ma³opolskim w 2002 r. (w 2000 r. — 8,4%, w 2001 r. —7,2%, w 2002 6,6%). Przestêpstwa drogowe stanowi³y 9,8% ogólnej liczby stwierdzonych przestêpstw.
Wœród przestêpstw o charakterze kryminalnym w 2003 r. zanotowano:— 46 — zabójstw;— 1233 — uszkodzenia cia³a;— 1126 — bójek lub pobiæ;— 244 — zgwa³ceñ;— 4124 — z Ustawy o Przeciwdzia³aniu Narkomanii;— 5976 — rozbojów i wymuszeñ rozbójniczych;— 25833 — kradzie¿e z w³amaniem;— 25238 — kradzie¿y mienia— 4201 — oszustw;— 6918 — fa³szerstw;
Ogó³em zatrzymano 32 139 podejrzanych, z czego przeciwko 28 862 skierowano wniosek o aktoskar¿enia. Oprócz tego zarzutami objêto 2 790 nieletnich.
Tabela nr 87. Przestêpstwa stwierdzone w rozbiciu na kategorie przestêpstw zaistnia³ych na tereniewojewództwa ma³opolskiego
Zdecydowana wiêkszoœæ przestêpstw zaistnia³ych w Ma³opolsce w roku 2003 przypada,podobnie jak w ubieg³ych latach, na miasto Kraków — a¿ 37,9% ogó³u odnotowanych zdarzeñ naterenie ca³ego województwa (w 2001 r. — 41%, w 2002 r. — 43,6%). Stosunkowo du¿a iloœæprzestêpstw przypada równie¿ na teren powiatów: brzeskiego, tarnowskiego, nowos¹deckiego,chrzanowskiego i powiatu ziemskiego krakowskiego.
Źród³o: dane Komendy Wojewódzkiej Policji w Krakowie.
2001104 47086 805
7 5227 644
200095 67283 934
8 0221 481
Kategoria
Przestêpstwa ogó³emRazem kryminalneRazem gospodarczePrzestêpstwa drogowe
199980 54671 885
5 8421 442
Iloœæ przestêpstw stwierdzonych2002106 208
86 6816 9878 675
2003129 31293 69023 02112 601
125
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: VIII. Bezpieczeñstwo publiczne
W roku 2003 w Ma³opolsce osi¹gniêto wskaŸnik wykrywalnoœci przestêpstw wynosz¹cy 52,7%(w 2000 r. — 43,8%, w 2001 r. 49%, w 2002 r. 48%). Najwy¿sz¹ wykrywalnoœæ odnotowanow powiecie brzeskim (97%), d¹browskim (85,9%), limanowskim (77,7%), suskim (76,4%), gorlickim(71,8%), olkuskim (72,7%) oraz w oœwiêcimskim (70,2%).
Nad bezpieczeñstwem w Ma³opolsce czuwali funkcjonariusze policji pracuj¹cy w KomendzieWojewódzkiej, 3 komendach miejskich (Krakowie, Tarnowie i Nowym S¹czu), 17 komendachpowiatowych oraz podleg³ych im komisariatach.
2. BEZPIECZEÑSTWO W RUCHU DROGOWYM
W 2003 r. na drogach województwa ma³opolskiego mia³o miejsce 43 689 zdarzeñ drogowych,w tym 4 961 wypadków i 27 175 kolizji (w 2000 r.— 5426 i 26 132 kolizji, 2001 r. — 5 235 wypadkówi 26 482 kolizji, w 2002 r.— 5 287 wypadków i 26 489 kolizji).
Sprawcami wypadków byli przewa¿nie kieruj¹cy pojazdami. Z winy kierowców w 2003 r.mia³o miejsce 3 858 wypadków, co stanowi 77,7 % wszystkich wypadków zaistnia³ych na drogachw województwie (w 2000 r. — 4 171 wypadków, 76,9%; w 2001 r. — 4 105, 78,4 %; w 2002 r. —4 153 wypadki, 78,5%).
Z winy pieszych dosz³o natomiast do 973 wypadków (w 2000 r. — 1076, w 2001 r. — 968,w 2002 r. — 992).
Tabela nr 88. Zdarzenia drogowe w województwie ma³opolskim
Źród³o: dane Komendy Wojewódzkiej Policji w Krakowie.
20015235
26482384
6812
4105
968
20005426
26132400
7050
4171
1076
Wyszczególnienie
Wypadki drogowe ogó³emKolizje drogowe ogó³emZabici w wypadkachRanni w wypadkach
Wypadki spowodowane z winykieruj¹cych pojazdami
Wypadki spowodowane przezpieszych
19995538
24767427
7038
4151
1221
Zdarzenia drogowe2002
528726489
3746822
4153
992
20034961
27175359
6363
3858
973
3. OCHRONA PRZECIWPO¯AROWA I ZAGRO¯ENIE PO¯AROWE
Jednostkami organizacyjnymi Pañstwowej Stra¿y Po¿arnej w województwie ma³opolskim s¹:Komenda Wojewódzka Pañstwowej Stra¿y Po¿arnej w Krakowie, 19 komend powiatowych w tym3 miejskie; w Krakowie, Tarnowie i Nowym S¹czu, Szko³a Aspirantów Pañstwowej Stra¿y Po¿arnejoraz Wojewódzki Oœrodek Szkolenia PSP.
Komenda Wojewódzka jest aparatem pomocniczym Ma³opolskiego Komendanta Woje-wódzkiego, Komendy Powiatowe (Miejskie) PSP stanowi¹ aparat pomocniczy KomendantówPowiatowych (Miejskich) PSP. Terenem dzia³ania komend miejskich s¹, oprócz miasta, tak¿e terenypowiatów ziemskich.
126
W sk³ad komend powiatowych (miejskich) PSP wchodzi 31 jednostek ratowniczo-gaœniczych(JRG). JRG — jednostka ratowniczo-gaœnicza – to wewnêtrzna komórka organizacyjna komendyspecjalnie umundurowana i wyposa¿ona w specjalistyczny sprzêt, przeznaczona do walki z po¿arami,klêskami ¿ywio³owymi i innymi miejscowymi zagro¿eniami. W JRG s³u¿ba pe³niona jest ca³odobowow zmianowym rozk³adzie czasu s³u¿by polegaj¹cym na pozostawaniu w jednostce organizacyjnejPSP przez 24 godziny, po których nastêpuje 48 godzin wolnych od s³u¿by.
Wiêcej ni¿ jedn¹ jednostkê ratowniczo-gaœnicz¹ posiadaj¹:— Komenda Miejska Pañstwowej Stra¿y Po¿arnej w Krakowie — 7 JRG,— Komenda Miejska Pañstwowej Stra¿y Po¿arnej w Nowym S¹czu — 3 JRG,— Komenda Miejska Pañstwowej Stra¿y Po¿arnej w Tarnowie — 2 JRG,— Komenda Powiatowa Pañstwowej Stra¿y Po¿arnej w Nowym Targu — 2 JRG,— Komenda Powiatowa Pañstwowej Stra¿y Po¿arnej w Wadowicach — 2 JRG,— Komenda Powiatowa Pañstwowej Stra¿y Po¿arnej w Olkuszu — 2 JRG.
Oprócz 7 jednostek ratowniczo-gaœniczych Komendy Miejskiej PSP, miasto i powiat Krakówzabezpieczane s¹ tak¿e pod wzglêdem operacyjnym przez JRG Szko³y Aspirantów PañstwowejStra¿y Po¿arnej, której rejonem dzia³ania jest Nowa Huta wraz z przyleg³¹ czêœci¹ powiatukrakowskiego ziemskiego.
Wed³ug stanu na 31 grudnia 2003 r. w Pañstwowej Stra¿y Po¿arnej woj. ma³opolskiegozatrudnionych by³o ogó³em 1 968 stra¿aków.
Tabela nr 89. Zatrudnienie w jednostkach organizacyjnych Pañstwowej Stra¿y Po¿arnej w województwie ma³opolskim
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: VIII. Bezpieczeñstwo publiczne
Liczba etatóww roku 2003
5454684862
525545653
175120
94674844
127115
516795
1 977
Iloœæmieszkañców
w powieciew tys.*
97 96289 409
129 03058 409
106 305996 891119 449
51 615114 067277 961179 350114 961153 321
43 2181 402
310 754153 045102 636
65 296
3 245 584
Lp.
123456789
101112131415161718192021
Jednostka organizacyjnaPañstwowej Stra¿y Po¿arnej
KP w BochniKP w BrzeskuKP w ChrzanowieKP w D¹browie TarnowskiejKP w GorlicachKM w KrakowieKP w LimanowejKP w MiechowieKP w MyœlenicachKM w Nowym S¹czuKP w Nowym TarguKP w OlkuszuKP w OœwiêcimiuKP w ProszowicachKP w Suchej BeskidzkiejKM w TarnowieKP w WadowicachKP w WieliczceKP w ZakopanemKW PSPRazem w województwiema³opolskim
WskaŸnik iloœcistra¿aków
na 1000mieszkañców
0,570,620,540,840,600,560,471,100,460,650,690,790,451,110,550,410,770,521,04
0,61
Liczbazatrudnionych
(stan 31.12.2003 r.)
5454684762
525545553
173118
93674844
126114
516795
1968
* liczba ludnoœci wed³ug WUS — dane z dnia 31 grudnia 2002 r.
Źród³o: dane Komendy Wojewódzkiej Pañstwowej Stra¿y Po¿arnej w Krakowie.
127
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: VIII. Bezpieczeñstwo publiczne
Tabela nr 90. IloϾ interwencji przeprowadzonych w 2003 r.
Wykres nr 24. IloϾ akcji ratowniczych przeprowadzonych w latach 1999-2003
Miejscowe zagro¿enia15 775
Po¿ary13 505
Rok2003
Zdarzenia30 380
Alarmy fa³szywe1 100
Źród³o: Dane Komendy Wojewódzkiej Pañstwowej Stra¿y Po¿arnej w Krakowie.
Tabela nr 91. Po¿ary w latach 1999-2003 w podziale ze wzglêdu na wielkoœæ
Najczêstrzymi przyczynami po¿arów w 2003 r. by³y:
1) podpalenia (umyœlne) — 7 600 przypadków,2) nieostro¿noœæ osób doros³ych przy pos³ugiwaniu siê ogniem otwartym w tym papierosami
i zapa³kami — 2 353 przypadków,3) nieostro¿noœæ osób doros³ych przy wypalaniu pozosta³oœci roœlinnych
na polach — 589 przypadków.
Źród³o: Dane Komendy Wojewódzkiej Pañstwowej Stra¿y Po¿arnej w Krakowie.
20017 6106 676
907261
20007 2056 472
71317
3
Analizowane lataIloœæ po¿arów:– ma³e– œrednie– du¿e– bardzo du¿e
19997 9574 1551 111
403
20029 1208 0491 046
223
200313 50511 315
2 121645
Źród³o: dane Komendy Wojewódzkiej Pañstwowej Stra¿y Po¿arnej w Krakowie.
128
ZAGADNIENIA SPO£ECZNE: VIII. Bezpieczeñstwo publiczne
W roku 2003 jednostki stra¿y po¿arnej interweniowa³y równie¿ 15 775 razy przy likwidacjiskutków miejscowych zagro¿eñ.
Najczêstsze przyczyny powstawania miejscowych zagro¿eñ to:— Gwa³towne opady atmosferyczne — 919,— Niezachowanie zasad bezpieczeñstwa ruchu œrodków transportu — 2 975,— Huragany, silne wiatry, tornada — 948,— Nietypowe zachowanie siê zwierz¹t, owadów stwarzaj¹cych zagro¿enie — 3 054.
W po¿arach i miejscowych zagro¿eniach w 2003 roku poszkodowanych zosta³o ogó³em3 647 osób, w tym:— w po¿arach:
ratownicy: œmiertelne — 1, ranni — 37,
inni: œmiertelne — 29, ranni — 217,
— w miejscowych zagro¿eniach:ratownicy: œmiertelne — 0,
ranni — 16,inni: œmiertelne — 296,
ranni — 3 051.
129
GOSPODARKA
130
GOSPODARKA: I. Rynek pracy
131
GOSPODARKA: I. Rynek pracy
I. RYNEK PRACY
1. PRACUJ¥CY
Wed³ug wyników spisu powszechnego przeprowadzonego w maju 2002 r. populacja pracu-j¹cych w woj. ma³opolskim liczy³a 1 097,7 tys. osób. W grupie tej przewa¿ali mê¿czyŸni —54,0%, przy czym przewaga ta zaznacza³a siê wyraŸniej w populacji pracuj¹cych mieszkañcówwsi — 56%.
Struktura pracuj¹cych wg miejsca zamieszkania by³a bardzo zrównowa¿ona: 50,4% pracuj¹cychmieszka³o w mieœcie, a 49,6% - na wsi.
Bior¹c pod uwagê wiek najwiêksz¹ grupê wœród pracuj¹cych — 55,6% stanowi³y osoby w prze-dziale wiekowym 25-44 lat. Grupa ta dominowa³a zarówno w populacji pracuj¹cych kobiet,jak i mê¿czyzn. Struktura wg p³ci nie ró¿ni³a siê te¿ wiele pod wzglêdem wielkoœci pozosta³ych grupwiekowych. Pewne rozbie¿noœci zaobserwowano natomiast porównuj¹c struktury wiekowew zale¿noœci od miejsca zamieszkania. W przypadku osób zamieszka³ych na wsi pracuj¹cy w wiekuprzedprodukcyjnym i poprodukcyjnym stanowili zdecydowanie wiêksz¹ grupê ni¿ w analogicznejpopulacji mieszkañców miast.
Tabela nr 92. Pracuj¹cy wed³ug poziomu wykszta³cenia, p³ci i miejsca zamieszkania
Ogó³em
Mê¿czyŸni
Kobiety
Miasta
Wieœ
Poziom wykszta³cenia
Wyszczegól-nienie Ogó³em Wy¿sze Policea-
lne
Œrednieogólno-
kszta³c¹ceŒrednie
zawodoweZasadniczezawodowe
Podstawoweukoñczonei nieukoñ-
czone
Œredniezawodowe
w tysi¹cach
w tysi¹cach
Źród³o: Raport z wyników spisów powszechnych — województwo ma³opolskie, US w Krakowie.
Ogó³em
Mê¿czyŸni
Kobiety
Miasta
Wieœ
100,0100,0100,0100,0100,0
1097,7
592,8
504,9
552,8
544,9
18,115,421,228,2
7,8
198,3
91,5
106,8
155,9
42,4
53,7
12,6
41,0
35,9
17,7
4,92,18,16,53,3
284,8
152,4
132,4
157,7
127,1
26,025,726,228,523,3
74,4
23,2
51,2
52,6
21,7
6,83,9
10,19,54,0
346,1
234,5
111,6
122,7
223,4
31,539,622,122,241,0
139,5
77,8
61,7
27,4
112,1
12,713,112,2
5,020,6
1,0
0,7
0,3
0,6
0,5
0,10,10,10,10,1
Struktura pracuj¹cych wg zamieszkania kszta³towa³a siê w Ma³opolsce podobnie jak w kraju.Najliczniejsz¹ grupê stanowi³y osoby z wykszta³ceniem zawodowym — 31,5% i œrednim zawodowym— 26,0% (w Polsce: 29,2% i 27%). Widoczne jest du¿e zró¿nicowanie tej struktury w korelacjiz miejscem zamieszkania i p³ci¹. W populacji pracuj¹cych zamieszka³ych w mieœcie zdecydowanie
132
przewa¿a³y osoby z wykszta³ceniem œrednim i wy¿szym — 72,8%, natomiast na wsi grupa ta mia³aznacznie ni¿szy udzia³ wynosz¹cy jedynie — 38,4% (w Polsce kolejno: 70% i 37,7%). Z kolei wœródpracuj¹cych na wsi osoby, które ukoñczy³y edukacjê na poziomie co najmniej podstawowym stanowi³y— 20,6%, podczas gdy w mieœcie by³o to tylko — 5,0% (w kraju: 23,9% oraz 6,4%). WyraŸnie lepiejwykszta³cone s¹ pracuj¹ce kobiety. Osoby z wykszta³ceniem powy¿ej zasadniczego zawodowegostanowi³y 65,6% ogó³u tej grupy, natomiast w populacji pracuj¹cych mê¿czyzn — 47,1%, podobniejak w Polsce, gdzie stanowi³y kolejno 67,5% i 49,3%.
W strukturze wg statusu zatrudnienia i sekcji PKD najwiêksz¹ liczbê pracuj¹cych odnoto-wano w sektorze us³ug — 54,1%, nastêpnie w sektorze przemys³owym — 28,7% oraz w sektorzerolniczym — 17,2%.
Na 17 sekcji w 10 dominowali mê¿czyŸni, w tym w najwiêkszym stopniu w sekcjach: budownictwo —92,2% oraz górnictwo i kopalnictwo — 90,9%. Przewaga kobiet wyst¹pi³a natomiast najsilniejw gospodarstwach domowych zatrudniaj¹cych pracowników (96,9%) oraz w sekcji ochrona zdrowiai opieka spo³eczna — (83,1%).
Wiêkszoœæ pracuj¹cych stanowili pracownicy najemni — 72,2%. Osoby pracuj¹ce na w³asnyrachunek obejmowa³y 15,9% tej grupy, pomagaj¹cy cz³onkowie rodzin — 7,5%, a pracodawcy —4,2%. Nie uda³o siê ustaliæ statusu zatrudnienia dla 0,2% ogó³u pracuj¹cych. Wœród mieszkañcówmiast wy¿szy by³ odsetek zatrudnionych — 84,2%, natomiast wœród mieszkañców wsi ustalonowy¿szy udzia³ pracuj¹cych na w³asny rachunek — 22,8%, w tym wypadku g³ównie u¿ytkownikówindywidualnych gospodarstw rolnych.
Mê¿czyŸni w porównaniu z kobietami czêœciej pe³nili funkcje pracodawcy (odpowiednio 5,3%,2,9%). Wiêcej te¿ mê¿czyzn ni¿ kobiet pracowa³o na w³asny rachunek (19,0% wobec 12,3%).
2. BEZROBOCIE REJESTROWANE
2.1. Poziom bezrobocia
W 2003 r. liczba bezrobotnych utrzymywa³a siê na poziomie roku 2002 r., podlegaj¹c jedyniesezonowym, cyklicznym wahaniom. W koñcu grudnia 2003 r. wynosi³a ona 208 028 osób,co oznacza, ¿e w stosunku do koñca 2002 r. uleg³a jedynie nieznacznemu zmniejszeniu —o nieca³e 0,1%.
W poprzednich latach notowano:• spadek liczby bezrobotnych w ci¹gu 2002 r. o 2,3%• wzrost liczby bezrobotnych:
— w 2001 r. o 15%
— w 2000 r. o 17%
— w 1999 r. o 38%.
Stabilizacja poziomu bezrobocia wyst¹pi³a dziêki utrzymaniu równowagi pomiêdzy nap³ywema odp³ywem bezrobotnych. W 2003 r. odnotowano znacznie wiêksz¹ liczbê rejestruj¹cych siêbezrobotnych ni¿ to mia³o w miejsce w latach ubieg³ych. Natomiast liczba wyrejestrowañ by³a tylkonieznacznie wy¿sza ni¿ rok wczeœniej, niemniej jednak ona równie¿ kszta³towa³a siê na bardzowysokim poziomie — najwy¿szym od 1999 r. W 2003 r. wysoki poziom odp³ywu wynika³ z wiêkszej(o 10%) liczby podjêæ pracy dokonywanych przez osoby bezrobotne, co z kolei zwi¹zane by³oz szersz¹, w porównaniu do lat wczeœniejszych, ofert¹ urzêdów pracy w zakresie zatrudnieniasubsydiowanego.
GOSPODARKA: I. Rynek pracy
133
GOSPODARKA: I. Rynek pracy
Wykres nr 25. Zmiany liczby bezrobotnych w Ma³opolsce w okresie I 2001-XII 2003
Stopa bezrobocia rejestrowanego na koniec 2003 r. wynosi³a dla Ma³opolski — 13,9%,a dla kraju — 18%. WskaŸniki te utrzymywa³y siê na tym samym poziomie, co rok wczeœniej.W roku 1999 stopa bezrobocia województwa ma³opolskiego stanowi³a 78% œredniej stopy dla Polski.W latach 2000-2001 odsetek ten zwiêkszy³ siê do 81%, w 2002 r. spad³ natomiast do 77% i w 2003 r.utrzyma³ siê na tym samym poziomie. Pod wzglêdem niskiego poziomu stopy bezrobocia woje-wództwo ma³opolskie znajduje siê ci¹gle na 2 miejscu w Polsce. Wyprzedza nas pod tym wzglêdemjedynie województwo mazowieckie.
Rozk³ad stopy bezrobocia w poszczególnych powiatach jest podobny od kilku lat. Na koniec2003 r. najni¿szy wskaŸnik odnotowano w mieœcie Krakowie — 8,4%, a najwy¿szy w powiatach:nowos¹deckim — 22,1% i gorlickim — 21,2%. Widoczne jest wiêc znaczne zró¿nicowanie pomiêdzyposzczególnymi powiatami, pod wzglêdem wysokoœci tego wskaŸnika, odpowiadaj¹ce ró¿nejaktywnoœci ekonomicznej tych obszarów.
W ci¹gu minionych 5 lat najwiêksz¹ dynamikê przyrostu liczby bezrobotnych mia³o miastoKraków (264%) oraz powiaty le¿¹ce w jego bezpoœrednim s¹siedztwie, czyli w by³ym województwiekrakowskim (krakowski — 228%, wielicki — 253%, myœlenicki — 216%, miechowski — 214%,proszowicki — 202%), a tak¿e tereny Ma³opolski Zachodniej (chrzanowski — 257%, oœwiêcimski— 197%). S¹ to obszary, o najwiêkszym potencjale gospodarczym w województwie, jednoczeœnienajbardziej dotkniête procesami restrukturyzacyjnymi oraz kryzysem gospodarki ostatnich lat.Najmniejsze zmiany objê³y tereny Ma³opolski wschodniej i po³udniowej (powiaty: d¹browski —126%, limanowski — 138%, gorlicki — 143%), gdzie gospodarka oparta jest g³ównie na rolnictwie,a wiêc nie reaguje tak radykalnie na zmiany koniunktury.
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych Wojewódzkiego Urzêdu Pracy w Krakowie.
W styczniu 2004 r. G³ówny Urz¹d Statystyczny dokona³ przeszacowania stopy bezrobocia, opieraj¹c siê na danychze Spisu Powszechnego przeprowadzonego w 2002 r. WskaŸnik ten po przeszacowaniu w województwie ma³opolskim (wed³ugstanu na koniec stycznia 2004 r.) wyniós³ 16,6% a w kraju 20,6%. Poniewa¿ jednak nie przeszacowano dot¹d danychna poziomie powiatów, dla zachowania mo¿liwoœci dokonywania porównañ oraz jednorodnoœci informacji, z koniecznoœciprezentujemy poni¿ej dane nie przeszacowane.
134
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych Wojewódzkiego Urzêdu Pracy w Krakowie.
Wykres nr 26. Stopa bezrobocia w powiatach Ma³opolski wg stanu na 31.12.2003 r.
GOSPODARKA: I. Rynek pracy
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie Wojewódzkiego Urzêdu Pracy w Krakowie.
Wykres nr 27. Przyrost bezrobocia w powiatach Ma³opolski w latach 1998-2003.
135
GOSPODARKA: I. Rynek pracy
2.2. Struktura bezrobotnych
W 2003 r. struktura bezrobotnych województwa ma³opolskiego pozostawa³a stabilna i znacz¹conie odbiega³a od œrednich wielkoœci ogólnopolskich. Natomiast w ci¹gu ostatnich piêciu lat zauwa¿yæmo¿na pewne tendencje:• roœnie odsetek d³ugotrwale bezrobotnych,• spada udzia³ bezrobotnych: z prawem do zasi³ku, absolwentów, zamieszka³ych na wsi,
osób w wieku do 24 lat, osób zwalnianych z przyczyn zak³adu pracy.
Wykres nr 28. Porównanie udzia³u wybranych grup bezrobotnych w latach 1999-2003
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych Wojewódzkiego Urzêdu Pracy w Krakowie.
Najwiêksze dysproporcje obserwuje siê w nastêpuj¹cych grupach struktury bezrobotnych:• bezrobotni w wieku do 24 lat (miasto Kraków — 19,7%, powiat proszowicki — 44,3%),• d³ugotrwale bezrobotni (powiat bocheñski — 43,5%, powiat gorlicki — 59,6%),• z prawem do zasi³ku (powiat proszowicki — 7,8%, powiat limanowski — 23,6%).
W populacji bezrobotnych nieznacznie przewa¿aj¹ kobiety — 51,6% (107 443 osoby).Ich sytuacja na rynku pracy jest wyraŸnie trudniejsza. Wskazuje na to fakt, ¿e kobietyrzadziej ni¿ mê¿czyŸni rejestruj¹ siê w urzêdach pracy (odsetek kobiet w nap³ywie — 44%),s¹ lepiej wykszta³cone (odsetek kobiet z wykszta³ceniem wy¿szym i œrednim — 65,4%),mimo to trudniej im podj¹æ pracê (odsetek kobiet wœród podejmuj¹cych pracê — 42%)i z tego powodu d³u¿ej przebywaj¹ na bezrobociu (odsetek kobiet wœród d³ugotrwale bezro-botnych — 58,4%).
Maleje odsetek osób posiadaj¹cych uprawnienia do pobierania zasi³ku. Obecnie ju¿ tylko,co 7 zarejestrowana w ma³opolskich powiatowych urzêdach pracy osoba ma takie uprawnienia(30 411 osób). Zjawisko to ma swoje przyczyny w rosn¹cym z roku na rok nap³ywie absolwentóworaz w narastaniu d³ugotrwa³ego bezrobocia.
Z roku na rok zmniejsza siê równie¿ udzia³ absolwentów szkó³ ponadgimnazjalnych. Dzieje siêtak mimo zwiêkszaj¹cych siê corocznie rejestracji osób z tej grupy, a powodem jest z pewnoœci¹przeznaczanie w ostatnich latach przez urzêdy pracy na aktywizacjê absolwentów coraz wiêkszychœrodków. W koñcu 2003 r. absolwenci stanowili 6,7% ogó³u bezrobotnych (13 954 osoby). Pomiêdzyposzczególnymi powiatami wystêpuj¹ znaczne ró¿nice pod wzglêdem wysokoœci odsetka tej grupy.Najwy¿szy wskaŸnik zanotowano w powiecie oœwiêcimskim — 9,4%, najni¿szy natomiast w powieciechrzanowskim — 5,1%. W okresie 1999- 2003 nast¹pi³a zmiana wewnêtrznej struktury absolwentów.W 1999 r., co dziesi¹ty absolwent, który zarejestrowa³ siê w urzêdzie pracy posiada³ wykszta³ceniewy¿sze, w 2003 r. ju¿, co czwarty (w mieœcie Krakowie — co drugi). Jednoczeœnie spada udzia³rejestruj¹cych siê absolwentów z wykszta³ceniem zasadniczym i zawodowym (w stosunku do 1999 r.
136
GOSPODARKA: I. Rynek pracy
spadek o 32%). Wi¹¿e siê to ze zmianami w strukturze kszta³cenia. Z roku na rok zmniejsza siêbowiem liczba osób koñcz¹cych szko³y zawodowe, roœnie natomiast liczba koñcz¹cych naukê napoziomie œrednim zawodowym i policealnym oraz wy¿szym.
Pozytywn¹, obserwowan¹ w ostatnich latach zmian¹ jest malej¹cy udzia³ w strukturze bezro-botnych osób, które pozosta³y bez pracy na skutek zwolnienia z zak³adu pracy (XII 99 — 9,2%,XII 00 — 8,5%, XII 01 — 9,1%, XII 02 — 7,1%, XII 03 – 6,0%). W kolejnych latach widoczne jestzmniejszanie siê odsetka tych osób w nap³ywie i jest to bezpoœrednim nastêpstwem ograni-czenia przez firmy liczby zwolnieñ grupowych. W 2003 r. urzêdy pracy odnotowa³y 6-krotniemniej zg³oszeñ o liczbie osób, zwolnionych w ramach zwolnieñ grupowych ni¿ jeszcze3 lata wczeœniej.
Ponad po³owê bezrobotnych województwa stanowi¹ mieszkañcy wsi (112 136 osób).Odpowiada to udzia³owi ludnoœci zamieszkuj¹cej tereny wiejskie wœród mieszkañców Ma³o-polski. Podobnie jak rok wczeœniej obserwowano w tej grupie silniejszy poziom spadku ni¿wystêpuj¹cy w odniesieniu do ca³ej populacji bezrobotnych. W porównaniu z koñcem 2002 r.liczba bezrobotnych w tej grupie zmniejszy³a siê o 1 193 osób, podczas gdy ogólna liczba bezrobot-nych spad³a jedynie o 147 osób. Statystycznie bezrobotni zamieszkali na wsi s¹ w porównaniuz pozostaj¹cymi bez pracy mieszkañcami miast: m³odsi, gorzej wykszta³ceni oraz œrednio d³u¿ejpozostaj¹ bez pracy.
Wed³ug stanu na koniec grudnia 2003 r. w rejestrach urzêdów pracy znajdowa³o siê 3 805 osóbniepe³nosprawnych, tj. 1,8% ogó³u bezrobotnych. W minionym roku liczba bezrobotnych w tejgrupie wzros³a o 41% (przy prawie niezmienionym poziomie liczby wszystkich bezrobotnych).Tak du¿y wzrost liczby osób niepe³nosprawnych spowodowany zosta³ prawdopodobnie przeznap³yw osób, które utraci³y prawo do pobierania œwiadczeñ rentowych. Dotychczas w wiêkszoœciprzypadków osoby te znajdowa³y siê w rejestrze osób poszukuj¹cych pracy. Osoby niepe³no-sprawne poszukuj¹ce pracy s¹ równie¿ klientami urzêdów pracy. Ich liczba by³a du¿o ni¿szani¿ bezrobotnych niepe³nosprawnych i wynosi³a na koniec grudnia 2003 r. — 2 021 osób. W minionymroku wykazywa³a równie¿ zdecydowanie ni¿sz¹ dynamikê — zaledwie 102,2%.
Wysoki udzia³ m³odzie¿y w wieku od 18 do 24 lat w populacji bezrobotnych jest sta³ymwyró¿nikiem naszego województwa na tle kraju. Wed³ug stanu na koniec grudnia 2003 r. grupata obejmowa³a 63 627 osób, tj. 30,6% ogó³u bezrobotnych, przy czym w powiecie proszowickimm³odzi ludzie stanowili ju¿ niemal po³owê zarejestrowanych bezrobotnych (44,3%), a w mieœcieKrakowie zaledwie 19,7%. Nale¿y podkreœliæ, ¿e grupa ta jest liczna, ale równie¿ bardzo mobilna,na co wskazuje malej¹cy jej odsetek w ogólnej populacji bezrobotnych w okresie 1999-2003 oraz jejznacznie wy¿szy udzia³ w nap³ywie (44%) i odp³ywie (46%). Odwrotnie przedstawia siê sytuacjawœród osób w wieku powy¿ej 44 lat. Ich odsetek w ci¹gu minionych piêciu lat wzrós³ z 10% na 19%.Wœród bezrobotnych województwa ma³opolskiego przewa¿aj¹ osoby ze stosunkowo niskimpoziomem wykszta³cenia. Bezrobotni, którzy zakoñczyli edukacjê na poziomie co najwy¿ejzawodowym stanowi¹ znacznie ponad po³owê tej populacji — 64%. Na przestrzeni ostatnich piêciulat prawie trzykrotnie wzros³a liczba bezrobotnych z wykszta³ceniem wy¿szym. W 1999 r. ich udzia³wynosi³ 2,4%, a w 2003 r. ju¿ 4,8%.
Bezrobocie w Ma³opolsce zaczyna nabieraæ charakteru d³ugotrwa³ego. Statystyki urzêdówpracy wykazuj¹, bowiem, ¿e coraz wiêcej osób bardzo d³ugo pozostaje bez pracy. W koñcu 2003 r.udzia³ bezrobotnych zarejestrowanych ponad rok przekroczy³ 50% ogó³u tej populacji, natomiastju¿ ponad 30% stanowi³y osoby przebywaj¹ce na bezrobociu ponad 2 lata. Podobne tendencjewystêpuj¹ w ca³ym kraju.
137
GOSPODARKA: I. Rynek pracy
Wykres nr 29. Zmiany odsetka d³ugotrwale bezrobotnych w latach 1999-2003
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych Wojewódzkiego Urzêdu Pracy w Krakowie.
Ponad 1/4 bezrobotnych to osoby, które nie maj¹ ¿adnego doœwiadczenia zawodowego (bezsta¿u). Udzia³ tej grupy w okresie 1999-2003 r. nie podlega³ du¿ym wahaniom. WyraŸnie wzrós³natomiast odsetek osób, które posiadaj¹ ponad 20-letni sta¿ pracy, co wi¹¿e siê ze zwiêkszeniemsiê udzia³u bezrobotnych osób w wieku ponad 44 lata.
W stosunku do lat poprzednich niewiele zmieni³o siê zestawienie sekcji PKD uznanychza najbardziej dotkniête bezrobociem, czyli takich, w których stopa bezrobocia przewy¿sza œredni¹wojewódzk¹. Na koniec 2003 r. w grupie tej znalaz³y siê nastêpuj¹ce sekcje:• Budownictwo — 27,6%,• Dzia³alnoœæ us³ugowa i komunalna — 24,9%,• Hotele i restauracje — 21,1%,• Administracja i obrona narodowa — 18,5%,• Przetwórstwo przemys³owe — 17,4%.
W ci¹gu minionego roku odnotowano znaczny wzrost poziomu stopy bezrobocia w admi-nistracji i obronie narodowej — (dynamika — 111 %) i w budownictwie — (dynamika — 108%).
Od kilku ju¿ lat niezmienne pozostaje równie¿ zestawienie zawodów najliczniej repre-zentowanych przez bezrobotnych. Zarówno w nap³ywie, jak i w stanie na koniec roku, w latach1999-2003 dominowa³y nastêpuj¹ce zawody: sprzedawca, œlusarz, pracownik obs³ugi biurowej,murarz, kucharz.
138
GOSPODARKA: II. Ma³e i œrednie przedsiêbiorstwa
II. MA£E I ŒREDNIE PRZEDSIÊBIORSTWA
Tendencja przyrostu podmiotów gospodarczych województwa ma³opolskiego zosta³a utrzymanaw roku 2003. Na koniec grudnia 2003 r. zarejestrowanych by³o 285,8 tys. przedsiêbiorstw, co w od-niesieniu do roku poprzedniego stanowi 2,7 % wzrost. W krajowym systemie REGON na koniecgrudnia zarejestrowanych by³o 3 581,6 tys. podmiotów gospodarczych. Ma³opolska pod wzglêdemich iloœci (8% w skali ca³ego kraju) utrzyma³a 5 pozycjê po województwach: mazowieckim, œl¹skim,wielkopolskim i dolnoœl¹skim.
Dynamika przyrostu iloœci przedsiêbiorstw w okresie 1998-2003 wynios³a 125. W latach1998-2003 saldo podmiotów nowo zarejestrowanych i zlikwidowanych wynosi³o ok. 58 tys., spoœródktórych oko³o 99% stanowi¹ firmy sektora MSP.
Wykres nr 30. Podmioty sektora publicznego i prywatnego w Ma³opolsce
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych statystycznych US w Krakowie.
W 2002 r.13 polskie przedsiêbiorstwa MSP zatrudnia³y 7006,2 tys. pracowników, tj. 68,1% ogó³upracuj¹cych. W województwie ma³opolskim w sektorze rynkowym ma³ych i œrednich przedsiêbiorstwzatrudnionych by³o 460,8 tys. osób. Iloœæ ta pozwoli³a zachowaæ czwarte miejsce po województwachmazowieckim, œl¹skim i wielkopolskim, a w porównaniu z ubieg³ym rokiem nast¹pi³ wzrost o 6,62%,co stanowi prze³om od roku 1999, od kiedy to nastêpowa³o zmniejszanie iloœci zatrudnionych ma³opolskich MSP.
Przedsiêbiorstwa MSP w województwie ma³opolskim w roku 2002 wytworzy³y i osi¹gnê³yprzychody ze sprzeda¿y produktów, towarów i materia³ów o wartoœci 81 436,7 mln z³otych, co stanowi7,8% ca³kowitej kwoty przychodów w skali kraju równej 1 044 456,4 mln z³otych. Wyniki te plasuj¹Ma³opolskê na czwartym miejscu po województwach: mazowieckim, œl¹skim i wielkopolskim.Dominuj¹cym rynkiem zbytu jest rynek lokalny. Sprzeda¿ na tym rynku stanowi ponad 60%. Drug¹pozycj¹ jest sprzeda¿ na rynku krajowym z wartoœci¹ ponad 30% ³¹cznych przychodów ze sprzeda¿y.
13 Ze wzglêdu na brak najnowszych danych statystycznych dotycz¹cych 2003 r. koniecznym sta³o siê odniesienie w tekœciedo roku 2002.
139
Tabela nr 93. Podmioty wg poziomu zatrudnienia zarejestrowane w systemie REGON (bez jednostekwewnêtrznych). Stan na 31.12.2003 r.
GOSPODARKA: II. Ma³e i œrednie przedsiêbiorstwa
* podmioty tej wielkoœci nie s¹ ju¿ zaliczane do MŒP
Źród³o: opracowanie na podstawie danych statystycznych US w Krakowie.
Woj. ma³opolskie
Kraków
Powiat krakowski
Powiat wadowicki
Powiat nowotarski
Powiat oœwiêcimski
Powiat olkuski
Tarnów
Powiat chrzanowski
Powiat nowos¹decki
Powiat tarnowski
Powiat wielicki
Powiat myœlenicki
Powiat tatrzañski
Nowy S¹cz
Powiat suski
Powiat bocheñski
Powiat limanowski
Powiat gorlicki
Powiat brzeski
Powiat miechowski
Powiat d¹browski
Powiat proszowicki
Wyszczególnienie Ogó³emPrzedzia³y zatrudnienia
do 9 10-49 50-249 250 i wiêcej*
271 479
96 691
18 138
13 957
11 646
11 182
10 719
10 538
9 901
8 923
8 760
8 308
8 223
7 931
7 465
6 885
6 765
5 874
5 534
5 617
3 364
2 560
2 498
285 887
102 071
18 975
14 592
12 239
11 782
11 215
11 132
10 430
9 485
9 188
8 689
8 631
8 238
8 017
7 196
7 066
6 270
5 935
5 875
3511
2700
2650
11 769
4 284
709
522
512
464
403
442
413
494
369
322
343
265
432
259
245
353
334
220
124
125
135
2 244
893
110
92
72
117
81
127
97
63
53
55
57
38
105
48
53
38
59
34
22
14
16
2395
203
18
21
9
19
12
25
19
5
6
4
8
4
15
4
3
5
8
4
1
1
1
Spadkowa tendencja udzia³u MSP w nak³adach inwestycyjnych przedsiêbiorstw ogó³em w Polscepog³êbi³a siê równie¿ w roku 2002. Udzia³ ten, wynosz¹cy 50% w roku 2000 zmniejszy³ siê do43,8% w roku przywo³anym powy¿ej. Inwestycje sektora MSP w województwie ma³opolskimw roku 2002 wynios³y 2 229 mln z³. Nast¹pi³ 8,5% spadek w odniesieniu do roku poprzedniego,jednak w tym samym okresie wyraŸnie wzrós³ udzia³ nak³adów inwestycyjnych województwama³opolskiego w nak³adach MSP w skali ca³ego kraju z 5,4% do 7,1%. Wynik ten umocni³Ma³opolskê na 5 pozycji po województwach: mazowieckim, œl¹skim, wielkopolskim i dolnoœl¹skim.
W 2002 r. nak³ady przedsiêbiorstw przemys³owych na innowacje wzros³y po raz pierwszyod trzech lat. Wynios³y one ponad 13,8 mld z³. (wzrost w porównaniu z rokiem 2001 o 20,4%).Nak³ady na innowacje œrednich (GUS prowadzi regularne badania procesów innowacyjnych tylko
140
Źród³o: opracowanie na podstawie danych statystycznych US w Krakowie.
GOSPODARKA: II. Ma³e i œrednie przedsiêbiorstwa
œrednich i du¿ych przedsiêbiorstw) podmiotów gospodarczych sektora publicznego wynios³yw 2002 r. ok. 323,9 mln z³ tj. o 36,5% wiêcej ni¿ w roku poprzednim. Natomiast nak³ady œrednichfirm prywatnych wynios³y 2 158,0 mln z³. spadek w porównaniu z rokiem 2001 o 0,3%.
W 2002 roku województwo ma³opolskie zajê³o trzecie miejsce pod wzglêdem liczby œrednichprzedsiêbiorstw przemys³owych, ponosz¹cych nak³ady na innowacje, za województwami œl¹skimi mazowieckim. W tych trzech wymienionych województwach skoncentrowanych by³o 44%przedsiêbiorstw ponosz¹cych nak³ady na innowacje spoœród ich ogólnej liczby w Polsce.
W roku 2002 wartoœæ eksportu ma³ych i œrednich przedsiêbiorstw wynios³a 18,2 mld USD(w roku poprzednim 15,8 mld USD), co oznacza³o wzrost o 15,1% w stosunku do 2001 r. Wzrosteksportu MSP by³ wy¿szy ni¿ eksportu ogó³em wszystkich polskich przedsiêbiorstw. Województwoma³opolskie utrzyma³o swoj¹ 7 pozycjê we wk³adzie w eksport ogó³em, jednak bior¹c pod uwagêproporcje, udzia³ ten zmala³ z 5,2% do 4,6%.14
Œredni wskaŸnik przedsiêbiorczoœci (mierzony liczb¹ przedsiêbiorstw na 1000 mieszkañców)w województwie ma³opolskim wzrós³ z 86 do 88, co umacnia Ma³opolskê na czwartym miejscuw Polsce, a tym samym w czo³ówce najaktywniejszych regionów. Powiaty tarnowski, nowos¹decki,d¹browski, limanowski i gorlicki podobnie jak w latach ubieg³ych zanotowa³y najni¿szy wskaŸ-nik, notuj¹c nieznaczny wzrost. Najwy¿szy wskaŸnik w roku 2003 utrzyma³ powiat grodzki Krakóworaz tatrzañski.
Rok 2003 przyniós³ wzrost iloœci przedsiêbiorstw nowo zarejestrowanych w systemie REGONwe wszystkich powiatach, oprócz oœwiêcimskiego, w którym nast¹pi³ nieznaczny spadek.
Wykres nr 31. Aktywnoœæ gospodarcza wg powiatów — dynamika przyrostu firm w latach 1998-2002 (1998=100)
14 Źród³o: „Raport o stanie sektora ma³ych i œrednich przedsiêbiorstw w latach 2002-2003” Polskiej Agencji RozwojuPrzedsiêbiorczoœci.
141
GOSPODARKA: II. Ma³e i œrednie przedsiêbiorstwa
Źród³o: opracowanie na podstawie danych statystycznych US w Krakowie.
Woj. Ma³opolskie
Kraków
Nowy S¹cz
Tarnów
Powiat bocheñski
Powiat brzeski
Powiat chrzanowski
Powiat d¹browski
Powiat gorlicki
Powiat krakowski
Powiat limanowski
Powiat miechowski
Powiat myœlenicki
Powiat nowos¹decki
Powiat nowotarski
Powiat olkuski
Powiat oœwiêcimski
Powiat proszowicki
Powiat suski
Powiat tarnowski
Powiat tatrzañski
Powiat wadowicki
Powiat wielicki
Wyszczególnienie 1998 1999 2000 2001 2002 2003
Dynamikaw okresie1998-2003(1998=100)
WskaŸnikprzed-
siêbior-czoœci
228 085
82 644
6 994
8 974
5 248
4 105
8 018
2 040
4 928
15 098
5 653
2 472
6 855
7 624
11 161
9 170
8 509
2 044
5 235
6 286
7 211
11 221
6 595
242 624
88 336
7 358
9 443
5 582
4 459
8 436
2 178
5 095
15 936
5 774
2 696
7 245
8 329
11 543
9 821
9 229
2 220
5 648
6 761
7 456
12 000
7 079
251 681
88 852
7 515
9 910
5 986
5 458
9 124
2 403
5 189
16 220
5 797
3 160
7 402
8 714
11 650
10 549
10 277
2 611
6 100
7 353
7 312
12 902
7 197
270 740
94 731
7 744
11 019
8 189
5 371
9 895
2 898
5 620
17 842
6 029
3 279
7 823
9 205
11 870
11 256
11 212
2 667
6 556
8 457
7 599
13 681
7 797
278 350
99 134
7 855
10 842
6 756
5 557
10 256
2 584
5 915
18 772
6 171
3 346
8 226
9 435
12 026
11 159
11 859
2 480
6 960
8 536
7 845
14 334
8 302
285 887
102 071
8 017
11 132
7 066
5 875
10 430
2 700
5 935
18 975
6 270
3 511
8 631
9 485
12 239
11 215
11 782
2 650
7 196
9 188
8 238
14 592
8 689
125,34
123,51
114,63
124,05
134,64
143,12
130,08
132,35
120,43
125,68
110,91
142,03
125,91
124,41
109,66
122,30
138,47
129,65
137,46
146,17
114,24
130,04
131,75
88
135
95
94
72
65
81
46
56
79
52
68
75
49
68
98
77
61
88
48
126
95
84
Tabela nr 94. Podmioty zarejestrowane w systemie REGON w latach 1998-2003
142
GOSPODARKA: II. Ma³e i œrednie przedsiêbiorstwa
Źród³o: opracowanie na podstawie danych statystycznych US w Krakowie.
Wykres nr 32. WskaŸnik przedsiêbiorczoœci w województwie ma³opolskim
143
GOSPODARKA: III. Rolnictwo
III. ROLNICTWO
1. UWARUNKOWANIA ROZWOJU ROLNICTWA
1.1. Warunki przyrodnicze
Uwarunkowaniem determinuj¹cym zró¿nicowanie podstaw przyrodniczych rozwoju rolnictwaw województwie ma³opolskim jest pionowa rozpiêtoœæ obszaru (najwiêksze zró¿nicowanie w kraju —od p³askich terenów Kotliny Sandomierskiej po wysokie szczyty Tatr). Znaczna czêœæ województwa(22,5%) le¿y powy¿ej 500 m n.p.m. Wystêpuje tu 7 piêter klimatycznych, najwy¿sze w skali Polskisumy opadów rocznych.
Warunki te wp³ywaj¹ na zró¿nicowanie zasobnoœci gleb województwa. W znacznej czêœci obszaru(pó³nocna i centralna czêœæ województwa) wystêpuj¹ kompleksy bardzo dobrych gleb, tj. czarnoziemyi gleby brunatne wytworzone z lessów oraz urodzajne mady. W po³udniowej czêœci przewa¿aj¹gleby p³ytkie, silnie szkieletowe, nara¿one na procesy erozyjne, o niskiej wartoœci rolniczej. W po-krywie glebowej u¿ytków rolnych, gleby poszczególnych klas bonitacyjnych zajmuj¹: klasa I — 1,3%,klasa II — 5,2%, klasa III — 26,5%, klasa IV — 37,3%, klasa V — 20,7%, klasa VI — 9,0%.Oznacza to, ¿e pod wzglêdem jakoœci gruntów województwo posiada gleby przeciêtnej jakoœci.Wystêpuje wyraŸne zró¿nicowanie terytorialne gleb bardzo dobrych i s³abych.
Wykres nr 33. Klasy bonitacyjne gleb
Źród³o: oprac. w³asne na podstawie danych Urzêdu Statystycznego w Krakowie.
WskaŸnik waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej w województwie wynosi ok. 68 pkt.,w kraju 66,6 pkt. Podobnie jak wymienione elementy œrodowiska wykazuje znaczne zró¿nico-wanie przestrzenne kszta³tuj¹c siê w granicach od 29,7 pkt. dla Zakopanego do 102,8 pkt.dla Proszowic.
1.2. U¿ytkowanie gruntów i ich struktura w³asnoœciowa
W województwie u¿ytkuje siê rolniczo 752,6 tys. ha, co stanowi blisko 50% jego obszaru(1 512,7 tys. ha), lasy i grunty leœne obejmuj¹ powierzchniê 443,5 tys. ha tj. 29% powierzchniwojewództwa, a grunty pozosta³e (pod zabudowaniami, wodami, drogami i nieu¿ytkami)326,7 tys. ha ponad 21%. W ogólnej powierzchni u¿ytków rolnych — grunty orne stanowi¹ 65%,sady 1,7%, a u¿ytki zielone 33,3%.
144
GOSPODARKA: III. Rolnictwo
Tabela nr 95. Struktura u¿ytków rolnych w województwie ma³opolskim w 2003 r. w tys. ha
Źród³o: oprac. w³asne na podstawie danych Urzêdu Statystycznego w Krakowie i danych z Powszechnego Spisu Rolnego 2002 r.
Powierzchnia w %Wyszczególnienie
Powierzchnia w ha
200320021998200320021998
Grunty orne
Sady
£¹ki
Pastwiska
Razempowierzchnia UR
638 591
22 651
140 253
80 974
882,5
521 113
13 581
197 741
51 127
783,5
489 237
13 159
198 471
51 691
752 558
72,3
2,6
15,9
9,2
100
66,5
1,8
25,2
6,5
100
65,0
1,7
26,4
6,9
100
Na przestrzeni ostatnich lat daje siê zauwa¿yæ systematyczny spadek powierzchni u¿ytkówrolnych, w latach 1998-2003 wyniós³ on 14,7%. Zmniejszenie powierzchni dotyczy³o g³ównie obszarugruntów ornych. Powierzchnia sadów pozostawa³a na podobnym poziomie, zwiêkszeniu ulega³anatomiast powierzchnia u¿ytków zielonych.
Gospodarstwa indywidualne stanowi¹ 97% ogólnej powierzchni gospodarstw rolnych w woje-wództwie, a ich udzia³ w powierzchni u¿ytków rolnych to ok. 98%. Pozosta³e ziemie nale¿¹ do spó³-dzielni rolniczych, Skarbu Pañstwa, koœcio³ów, stowarzyszeñ oraz s¹ to grunty nie stanowi¹ce gospodarstw.
Z ogólnej powierzchni gruntów ornych u¿ytkowanych przez gospodarstwa rolne pod zasiewamiznajdowa³o siê 399 155 tys. ha (81,6% gruntów ornych województwa).
Œrednie zu¿ycie nawozów mineralnych i chemicznych w województwie ma³opolskim kszta³tujesiê na poziomie 77,1 kg na ha UR (w Polsce 93,6 kg na ha UR), a wapniowych 79,8 kg na ha UR(w Polsce 94,6 kg na ha UR).
Tabela nr 96. Zu¿ycie nawozów mineralnych lub chemicznych oraz wapniowych w województwiema³opolskim w 2003 r. (w kg na 1 ha UR)
Źród³o: oprac. w³asne na podstawie danych G³ównego Urzêdu Statystycznego „Rolnictwo 2003”.
WyszczególnienieNawozy mineralne lub chemiczne Nawozy
wapniowerazem azotowe fosforowe potasowe
Polska
Ma³opolska
93,6
77,1
51,5
37,5
18,7
19,1
23,4
20,5
94,6
79,8
1.3. Struktura agrarna
W województwie ma³opolskim jest ok. 373,7 tys. gospodarstw rolnych, z czego 69,6% prowadzidzia³alnoœæ rolnicz¹. Przeciêtna powierzchnia 1 gospodarstwa rolnego wynosi 2,61 ha (w kraju 6,59 ha),z czego rolniczo u¿ytkuje siê 2,10 ha UR (w Polsce 5,76 ha UR). Najwiêksze gospodarstwa funkcjonuj¹w powiatach: miechowskim, proszowickim, d¹browskim i nowotarskim. Najmniejsze gospodarstwas¹ w powiatach: chrzanowskim, m. Nowy S¹cz, m. Kraków, wielickim i oœwiêcimskim. Województwoma³opolskie charakteryzuje siê najwiêkszym rozdrobnieniem rolnictwa wœród wszystkich województw.Najbardziej wykorzystywane rolniczo s¹ grunty orne w powiatach: proszowickim (98,1%), miechowskim(96,4%), d¹browskim (83,1%), oœwiêcimskim (82,7%) i limanowskim (79,5%).
145
Wykres nr 34. Œrednia powierzchnia u¿ytków rolnych w gospodarstwie
W województwie ma³opolskim zdecydowan¹ wiêkszoœæ (91,6%) stanowi¹ gospodarstwao powierzchni do 5 ha. Gospodarstw o po¿¹danej wielkoœci dla województwa, tj. w przedziale od15,0 — 20,0 ha jest 865, co stanowi jedynie 0,2%. Cech¹ charakterystyczn¹ gospodarstw indy-widualnych jest rozproszenie ich gruntów, tworz¹cych niekorzystne szachownice pól, zw³aszczaw czêœci po³udniowej województwa.
Tabela nr 97. Liczba gospodarstw rolnych wg grup obszarowych powierzchni UR
Źród³o: Raport z wyników Powszechnego Spisu Rolnego 2002 r.
Ogó³em
Grupy obszarowe u¿ytków rolnych w ha
1-2 2-3 3-50-1
Polska
Ma³o-polska
5-7100ha i
wiêcej7-10
50-10030-5020-30
2933228 977087 517040 281161 348689 216818 210051 182685 64265 31678 12394
10-15 15-20
7422182685
% 100 33,3 17,6 9,6 11,9 7,4 7,2 6,2 2,9 2,2 1,1 0,4
Liczbagosp.
rolnych
Liczbagosp.
rolnych
0,2
373726 156835 88397 48462 48717 17388 8598 3561 865 467 210 119 107
% 100 42,0 23,6 13,0 13,0 4,7 2,3 1,0 0,2 0,1 0,1 0,0 0,0
GOSPODARKA: III. Rolnictwo
146
W Ma³opolsce obserwuje siê znacz¹cy udzia³ ziemi od³ogowanej i ugorów w ogólnej powierzchnigruntów ornych. Wed³ug Powszechnego Spisu Rolnego powierzchnia od³ogów w województwiewynios³a 137,8 tys. ha tj. 26,4% gruntów ornych (w Polsce 17,6%). Z powy¿szych danych wynika,i¿ co czwarty hektar ziemi ornej w województwie by³ nie uprawiany. Najwiêkszy udzia³ gruntówod³oguj¹cych (poza powiatami miejskimi) by³ w powiatach: chrzanowskim (66%), tatrzañskim(54,9%), suskim (50,5%).
1.4. Pracuj¹cy w rolnictwie
W województwie ma³opolskim w gospodarstwach rolnych pracuje 175,9 tys. osób, tj. ok. 13,5%wszystkich pracuj¹cych w województwie. Blisko 98% pracuj¹cych w rolnictwie (171,6 tys. osób)utrzymuje siê wy³¹cznie z pracy w swoim gospodarstwie.
Tabela nr 98. Pracuj¹cy (wy³¹cznie lub g³ównie) w gospodarstwach rolnych
GOSPODARKA: III. Rolnictwo
Źród³o: Raport z wyników Powszechnego Spisu Rolnego 2002 r.
Ogó³emPracuj¹cy
wy³¹cznie g³ównie
razem mê¿czyŸni kobiety razem mê¿czyŸni kobietyrazem mê¿czyŸni kobiety
w tysi¹cach osób
175,9 90,6 85,4 171,6 87,3 84,3 4,4 3,3 1,1
1.5. Grupy producenckie
W województwie ma³opolskim dzia³a 10 zarejestrowanych rolniczych grup producenckich,z czego 4 zosta³y zarejestrowane w 2002 r., a 6 w 2003 r.
Tabela nr 99. Zestawienie rolniczych grup producenckich wpisanych do Rejestru Wojewody Ma³opolskiego w latach 2002-2003
Spó³dzielnia ProducentówWarzyw TRAF z Tropiszowaz siedzib¹ w GlewcuGmina Koniusza
Spó³dzielnia OgrodniczaGRODZISKOw RaciechowicachGmina Raciechowice
Zrzeszenie PlantatorówOwoców i Warzywdla Tymbark S.A.z siedzib¹ w TymbarkuGmina Tymbark
Nazwa GPR Data wydaniadecyzji adm. SpecjalizacjaIloϾ
cz³onków
10
11
458
26 lipiec 2002 r.
26 lipiec 2002 r.
24 wrzesieñ 2002 r.
warzywa
owoce i warzywa
owoce i warzywado przetwórstwa
147
GOSPODARKA: III. Rolnictwo
Grupa ProducenckaWIELOPOLANKA Sp. z o.o.w WielopoluGmina Olesno
Sadownicza Spó³dzielniaHandlowa £OSOSINAw £ososinie DolnejGmina £ososina Dolna
Spó³dzielcza AgencjaMarketingowa SAMw Ksi¹¿u WielkimGmina Ksi¹¿ Wielki
Zrzeszenie Producentów JajEKO-DRÓB Sp. z o.o.w Golkowicach DolnychGmina Stary S¹cz
S¹decka Grupa ProducentówOwoców i WarzywOWOC £ACKI Sp. z o.o.w Nowym S¹czu
Spó³dzielnia ProducentówWarzyw WITAMEXw Pobiedniku WielkimGm. Igo³omia-Wawrzeñczyce
Okrêgowy Zwi¹zek PlantatorówTytoniu w Krakowie
5 + 1
20
28
8
10
12
553
24 wrzesieñ 2002 r.
3 luty 2003 r.
10 czerwiec 2003 r.
23 wrzesieñ 2003 r.
23 wrzesieñ 2003 r.
17 paŸdziernik 2003 r.
31 grudzieñ 2003 r.
mleko
owoce i warzywa
trzoda chlewna¿ywa
jaja ptasie
owoce i warzywa
owoce i warzywa
iloϾ tytoniususzone
2. PRODUKCJA ROLNA
2.1. Produkcja roœlinna
W strukturze zasiewów dominuj¹ zbo¿a (bez kukurydzy na ziarno) zajmuj¹ce 61,1% powierzchnizasiewów w województwie (w Polsce 71,7%). Uprawy ziemniaków zajmuj¹ — 15,3% (w Polsce7,0%), uprawy przemys³owe — 1,2% (w Polsce 6,7%), a roœliny pastewne — 11,7% (w Polsce7,3%). Struktura upraw ró¿ni siê od œredniej krajowej, co wyra¿a siê zwiêkszonym udzia³empowierzchni roœlin pastewnych oraz ziemniaków, i zwi¹zane jest z dominacj¹ produkcji zwierzêcejw województwie ma³opolskim. Nieznaczny jest udzia³ roœlin przemys³owych i str¹czkowych.
W stosunku do roku ubieg³ego o 2,8% zwiêkszy³a siê powierzchnia zasiewów roœlin pastewnych,natomiast nieznacznie spad³a powierzchnia uprawy ziemniaków (o 1,2%) i zbó¿ (2,9%). Uprawypozosta³ych ziemiop³odów utrzyma³y siê na podobnym poziomie jak w 2002 r.
Warzywa gruntowe i przyœpieszone zajmuj¹ oko³o 4% powierzchni gruntów ornych woje-wództwa. Najwiêcej uprawia siê kapusty 27,3%, marchwi 12,1%, kalafiorów 10,8% i cebuli 10,3%,a najmniej pomidorów 1,6%. Powierzchnia uprawy warzyw gruntowych w 2003 r. wynios³a 18 017 ha,a zbiory ukszta³towa³y siê na poziomie 47 382 tys. ton. Powierzchnia uprawy warzyw gruntowychw Ma³opolsce stanowi 9% powierzchni upraw tych roœlin w Polsce. Niektóre ma³opolskie powiatywyspecjalizowa³y siê w uprawie poszczególnych gatunków warzyw, koncentruj¹c ich produkcjê naswoim terenie np.: powiat miechowski — kapustê, krakowski — kalafiory, proszowicki — cebulê.
Źród³o: oprac. w³asne na podstawie danych Ma³opolskiego Urzêdu Wojewódzkiego w Krakowie.
148
GOSPODARKA: III. Rolnictwo
Tabela nr 100. Powierzchnia zasiewów poszczególnych grup upraw w 2003 r.
Źród³o: oprac. w³asne na podstawie danych Urzêdu Statystycznego w Krakowie.
Polska
Ma³opolska
Wyszczególnienie Ogó³emZbo¿e
wraz z mie-szankami
Kuku-rydza
Str¹cz-kowe
jadalne
Ziem-niaki
Przemy-s³owe Pastewne Pozosta³e
ha
%
ha
%
10 888 820
100
399 155
100
7 809 403
71,7
243 665
61,1
356 337
3,3
12 532
3,1
33 890
0,3
1 370
0,3
756 771
7,0
61 277
15,3
726 640
6,7
4 653
1,2
789 424
7,3
46 668
11,7
407 355
3,7
28 990
7,3
Wykres nr 35. Udzia³ powierzchni poszczególnych grup upraw w ogólnej powierzchni zasiewów w 2003 r.
Źród³o: oprac. w³asne na podstawie danych Urzêdu Statystycznego w Krakowie.
Wykres nr 36. Udzia³ powierzchni poszczególnych grup upraw w ogólnej powierzchni upraw zbó¿ w 2003 r.
Źród³o: oprac. w³asne na podstawie danych Urzêdu Statystycznego w Krakowie.
149
Tabela nr 101. Plony i zbiory wybranych ziemiop³odów w woj. ma³opolskim w 2003 r.
GOSPODARKA: III. Rolnictwo
Źród³o: oprac. w³asne na podstawie danych Urzêdu Statystycznego w Krakowie.
Zbo¿a wraz z mieszankami
Pszenica
¯yto
Jêczmieñ
Owies
Pszen¿yto
Mieszanki zbo¿owe
Kukurydza
Ziemniaki
Str¹czkowe
Wyszczególnienie Plonyz 1 ha w t
Zbioryw tys. ton
Plony z 1 ha Zbiory
2002 = 100
286
294
249
308
243
265
286
545
179
218
69 594
31 509
3 185
14 004
6 700
3 549
10 648
6 806
109 690
2 987
95,2
88,2
77,3
96,5
98,7
88,0
134,3
104,5
94,3
73,0
96,0
93,3
95,0
97,8
99,6
97,1
99,0
93,6
97,3
90,1
Tabela nr 102. Powierzchnia i zbiory warzyw gruntowych w 2003 r.
Źród³o: oprac. w³asne na podstawie danych Urzêdu Statystycznego w Krakowie.
Polska
Ma³opolska
Wyszczególnienie Powierzchniaw ha
Zbioryw tys. ton
Powierzchnia Zbiory
2002 = 100
198 408
18 017
441 954
47 382
112,0
100,8
115,8
108,3
Źród³o: oprac. w³asne na podstawie danych Urzêdu Statystycznego w Krakowie.
Wykres nr 37. Struktura powierzchni uprawy warzyw w województwie ma³opolskim w 2003 r.
150
Źród³o: oprac. w³asne na podstawie danych Urzêdu Statystycznego w Krakowie.
Owoce z drzew ogó³em
Jab³onie
Grusze
Œliwy
Wiœnie
Czerœnie
Pozosta³e
Owoce jagodoweogó³em
Truskawki
Maliny
Porzeczki
Agrest
Pozosta³e
WyszczególnieniePlony z 1 ha Zbiory
2002 = 100
x
1 310
570
390
470
350
250
x
260
290
490
630
660
92,9
88,6
103,9
131,7
100,8
123,8
160,0
97,4
84,3
80,6
105,8
98,7
104,8
Powierzchniaw ha
Powierzchnia
15 844
9 060
1 165
2 673
1 257
1 074
615
x
1 9291
631
2 477
687
290
14 657
11 838
665
1 034
588
380
152
2 531
508
184
1 215
432
192
Plonyz 1 ha w t
Zbioryw tys. ton
97,6
97,6
97,0
92,3
98,6
108,6
97,8
x
128,5
98,7
98,0
100,7
98,2
x
91,0
107,5
144,4
102,2
112,9
166,7
x
65,0
80,6
108,9
98,4
106,5
GOSPODARKA: III. Rolnictwo
Tabela nr 103. Plony i zbiory warzyw w woj. ma³opolskim w 2003 r.
Źród³o: oprac. w³asne na podstawie danych Urzêdu Statystycznego w Krakowie.
Kapusta
Kalafior
Cebula
Marchew jadalna
Buraki
Ogórki
Pomidory
Pozosta³e
Wyszczególnienie Plonyz 1 ha w t
Zbioryw tys. ton
Plony z 1 ha Zbiory
2002 = 100
4 580
2 130
1 670
2 470
2 350
1 710
1 490
1 550
22 504
4 149
3 078
5 390
3 039
2 044
447
6 731
97,1
88,5
85,6
118,8
93,0
94,3
80,9
133,7
88,6
82,2
79,5
108,3
79,9
83,4
67,1
130,3
Istotn¹ czêœci¹ produkcji rolniczej województwa jest ogrodnictwo (sadownictwo i warzywnictwo).Sady obejmuj¹ 1,7% powierzchni u¿ytków rolnych, ich udzia³ jest wy¿szy ni¿ œredni w kraju.W strukturze nasadzeñ drzew owocowych najwiêkszy udzia³ maj¹ jab³onie 57,2% oraz œliwy 16,7%,wiœnie zajmuj¹ 7,9%, grusze 7,4% i czereœnie 6,8%. £¹czne zbiory owoców w 2003 r. oszacowanona 17 187 tys. ton, z czego owoców z drzew zebrano 14 657 tys. ton, a owoców jagodowych 2 531 tys.ton. O wysokoœci zbiorów owoców z drzew decyduj¹ jab³ka, których zbiór stanowi 80,8% produkcjiowoców z drzew. W produkcji owoców jagodowych najwiêksz¹ pozycjê stanowi¹ porzeczki — 48%i truskawki — 20,1% ogólnych zbiorów owoców jagodowych. Powierzchnia uprawy owocówutrzyma³a siê na poziomie podobnym jak w roku ubieg³ym, zanotowano równie¿ bardzo dobreplony z hektara, szczególnie œliw, czereœni, grusz i porzeczek.
Tabela nr 104. Produkcja owoców w województwie ma³opolskim w 2003 r.
151
GOSPODARKA: III. Rolnictwo
2.2. Produkcja zwierzêca
W województwie ma³opolskim przewa¿aj¹cym kierunkiem produkcji rolnej jest hodowlazwierz¹t. Podstawowymi obszarami w produkcji zwierzêcej jest chów byd³a i trzody chlewnej.Znacz¹cym kierunkiem jest równie¿ drobiarstwo, owczarstwo i rybactwo. Chów kóz, zwierz¹t futer-kowych, pszczó³ i innych wystêpuje marginalnie.
Pog³owie byd³a w 2003 r. wynosi³o 294 440 sztuk, w tym krów 183 544 sztuk, co stanowi 5,4%pog³owia byd³a w Polsce oraz 6,3% pog³owia krów. Obsada byd³a ogó³em na 100 ha u¿ytków rolnychwynios³a 39,1 sztuk, w tym krów — 24,4. Zaobserwowano niewielki wzrost pog³owia byd³a w stosunkudo roku ubieg³ego. Wysoka obsada byd³a wystêpuje w po³udniowych górzystych powiatach tj. lima-nowskim, nowos¹deckim, gorlickim i myœlenickim, gdzie ze wzglêdu na naturalne warunki przy-rodnicze utrzymywanie byd³a jest bardziej op³acalne ni¿ chów trzody chlewnej i uprawa ziemiop³odów.
Tabela nr 105. Pog³owie i obsada zwierz¹t gospodarskich
Byd³oTrzoda chlewnaOwceKozyKonieDrób
Wyszczególnienie w tysi¹cach sztuk
Źród³o: oprac. w³asne na podstawie danych Urzêdu Statystycznego w Krakowie i danych Powszechnego Spisu Rolnego 2002 r.
405,8547,5
58,137,858,0
4 294,0
287,3542,5
83,825,033,4
10 231,3
294,4532,7
83,925,133,8
9 067,2
1998 2002 2003
Pog³owie trzody chlewnej w 2003 r. ukszta³towa³o siê na poziomie 532 674 sztuk i by³o nieconi¿sze jak w 2002 r. Trzoda chlewna w województwie ma³opolskim stanowi 2,9% stanu notowanegow kraju. Obsada trzody chlewnej na 100 ha u¿ytków rolnych wynios³a 70,8 sztuki, w tym loch 8,2sztuk. Hodowla skupiona jest g³ównie w powiatach tj. proszowickim, miechowskim i oœwiêcimskim.
Pog³owie owiec w 2003 r. wynosi³o 83 923 sztuk i by³o na podobnym poziomie jak w roku 2002.Obsada owiec na 100 ha u¿ytków rolnych wynios³a 11,2 sztuki i jest najwy¿sza w ca³ej Polsce(2,1 szt/100 ha). Pog³owie owiec województwa ma³opolskiego stanowi a¿ 24,8% pog³owia krajowego.W hodowli owiec przoduj¹ powiaty nowotarski i tatrzañski.
Stan pog³owia koni wyniós³, podobnie jak w roku ubieg³ym, 33 776 sztuk. Konie w województwiema³opolskim stanowi¹ 10,1% pog³owia koni w Polsce. Œrednia obsada koni na 100 ha UR wynios³a4,5 szt. co daje województwu pierwsz¹ lokatê w kraju (2,1 szt/100 ha UR). Najwiêcej koni hodujesiê w powiatach limanowskim, nowos¹deckim i tatrzañskim.
Pog³owie kóz liczy³o 25 122 sztuki, co stanowi 13,1% pog³owia ogólnokrajowego. By³ tonajwy¿szy wskaŸnik iloœci kóz w kraju. Obsada kóz na 100 ha UR wynios³a w województwie 3,3 szt.(w Polsce 1,2 szt/100 ha UR).
Pog³owie drobiu ogó³em wynosi³o w 2003 r. 9 067 166 sztuk i by³o o 11,4% ni¿sze ni¿ w 2002 r.W strukturze pog³owia drobiu dominuje drób kurzy (90%), marginalnie hoduje siê kaczki (7%),indyki (3%) i gêsi (0,5%). Obsada drobiu kurzego na 100 ha u¿ytków rolnych wynios³a 1 086 sztuk.Pog³owie drobiu w województwie ma³opolskim stanowi 5,1% krajowego pog³owia. Produkcja dro-biarska skupiona jest g³ownie w powiatach: krakowskim, bocheñskim, tarnowskim i wadowickim.
152
Z powy¿szego wynika, ¿e najliczniejsz¹ grupê stanowi³y gospodarstwa o powierzchni do 5 hai od 5 do 10 ha (ogó³em 267 gospodarstw), co stanowi 70,3% ogólnej liczby skontrolowanychgospodarstw. Natomiast gospodarstwa powy¿ej 50 ha stanowi³y 4,2 % ogó³u. Du¿y udzia³ gospo-darstw z pierwszych dwóch przedzia³ów powierzchni œwiadczy o zainteresowaniu rolnictwem ekolo-gicznym w³aœcicieli mniejszych gospodarstw, którzy w tego typu produkcji widz¹ szansê zwiêkszeniaswoich dochodów i utrzymania siê na rynku.
Źród³o: oprac. w³asne na podstawie danych Stacji Chemiczno-Rolniczej Oddzia³ Kraków.
Liczba gospodarstw
WyszczególnieniePrzedzia³y wielkoœci powierzchni
do 5 ha 5-10 ha 10-20 ha 20-50 ha 50-100 ha pow.100 ha
Razem
165 102 380435 1658
GOSPODARKA: III. Rolnictwo
3. ROLNICTWO EKOLOGICZNE
Zarówno warunki przyrodnicze i strukturalne, a tak¿e wzglêdy spo³eczne i ekonomiczneprzemawiaj¹ za rozwojem rolnictwa ekologicznego w województwie ma³opolskim.
Dzia³alnoœæ ekologiczna zwi¹zana jest œciœle ze zdrowym œrodowiskiem. Instytucj¹ powo³an¹do oceny stanu ska¿enia gleb w gospodarstwach ekologicznych jest Stacja Chemiczno-Rolnicza,jednostka podleg³a Ministerstwu Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Wyniki przeprowadzonych przez Stacjêbadañ wskazuj¹ce, ¿e zawartoœæ substancji szkodliwych (metali ciê¿kich) mieszcz¹ siê w do-puszczalnych granicach, s¹ niezbêdne do uznania gospodarstwa za ekologiczne. Ponadto podstaw¹uznania ka¿dego gospodarstwa ekologicznego jest poddanie go kontroli przez uprawnione jednostkicertyfikuj¹ce. W 2003 r. na terenie województwa ma³opolskiego z upowa¿nienia Polskiego CentrumAkredytacji w Warszawie dzia³a³o piêæ jednostek kontrolnych: Agro Bio Test Sp. z o.o. (RE-04/2002/Pl), Bioekspert S.c. (RE-03/2002/Pl), COBICO Sp. z o.o. (RE-05/2003/Pl), EKOGWARANCJAPTRE Sp. z o.o.(RE-06/2003/Pl), PCBC S.A. (RE-01/2002/Pl). Jednostki te skontrolowa³y ogó³em380 gospodarstw ekologicznych.
Wœród skontrolowanych gospodarstw:
• 128 posiada³o certyfikat gospodarstwa ekologicznego (pow. 2 735,88 ha),
• 100 gospodarstw by³o w roku poprzedzaj¹cym uzyskanie certyfikatu (pow. 1 334,73 ha),
• 146 gospodarstw by³o w pierwszym roku przestawienia (pow. 1 424,27 ha).
Ponadto 6 gospodarstw posiada³o certyfikat na czêœæ powierzchni uprawnej, a pozosta³a czêœætych gospodarstw znajdowa³a siê w okresie przestawiania (pow. 79,59 ha).
Wykazana powierzchnia gospodarstw ekologicznych (Ÿród³o danych: OSCH-R w Krakowie)wynios³a w 2003 r. ogó³em 5.574,47 ha. £¹czny area³ podstawowych upraw wynosi³ 3 168,51 ha,w tym:
— uprawy rolnicze — 879,39 ha,
— uprawy warzywnicze — 18,88 ha,
— uprawy sadownicze —64,24 ha,
— roœliny jagodowe — 25,89 ha,
— ³¹ki i pastwiska — 2180,11 ha.
Tabela nr 106. Podzia³ kontrolowanych gospodarstw wed³ug grup wielkoœci
153
GOSPODARKA: III. Rolnictwo
Gospodarstwa wykazuj¹ wyraŸn¹ koncentracjê w po³udniowo-wschodniej czêœci województwa,w powiatach: limanowskim, gorlickim, nowos¹deckim i nowotarskim.
Wykres nr 38. Gospodarstwa ekologiczne w powiatach województwa ma³opolskiego
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych Stacji Chemiczno-Rolniczej Oddzia³ Kraków.
Z roku na rok wzrasta zainteresowanie rolnictwem ekologicznym i sukcesywnie zwiêksza siêiloœæ gospodarstw rolniczych produkuj¹cych ¿ywnoœæ zgodnie z jego zasadami. Œwiadczy o tymosi¹gniêty wskaŸnik przyrostu iloœci gospodarstw ekologicznych (65 %) i rozwiniêta sieæ niezale¿nychpodmiotów kontrolnych.
154
GOSPODARKA: IV. Przemys³
IV. PRZEMYS£
1. PRZEMYS£ MA£OPOLSKI NA TLE KRAJU
Produkcja sprzedana przemys³u w województwie ma³opolskim w roku 2003 osi¹gnê³a wartoœæ35 324 mln z³, co stanowi 6,6% potencja³u przemys³owego kraju. Udzia³ województwa w produkcjiprzemys³owej Polski w latach 1998-2001 stopniowo siê obni¿a³. W roku 1998 wynosi³ 7,3%, w roku1999 — 7,0%, w roku 2000 – 6,9%, zaœ w roku 2001 spad³ do 6,5%. Na spadek wskaŸnika w g³ównejmierze mia³a wp³yw niska dynamika sprzeda¿y w przetwórstwie przemys³owym wynosz¹ca w latach1998-2001 jedynie 110,9 przy œredniej krajowej 123,1.
W roku 2002 w stosunku do roku 2001 zanotowano wzrost wskaŸnika, który powróci³ dopoziomu notowanego w roku 2000, jednak w roku 2003 nast¹pi³ ponowny spadek do poziomu 6,6%.Przyczyn¹ spadku by³a wyraŸnie ni¿sza ni¿ œrednio w kraju dynamika sprzeda¿y w przetwórstwieprzemys³owym (105,4% w Ma³opolsce oraz odpowiednio 112,7% w kraju).
Tabela nr 107. Produkcja sprzedana przemys³u w województwie ma³opolskim wg poszczególnych rodzajów dzia³alnoœci (sekcje EKD) w latach 1998-2003
Źród³o: „Biuletyn statystyczny województwa ma³opolskiego” sierpieñ 1999 r., luty 2001 r., kwiecieñ 2002 r., czerwiec 2003 r., oraz I kwarta³ 2004 r.
Wyszczególnienie(wartoœci w mln z³,
bie¿¹ce ceny bazowe)
Lata Dynamika2003/981998 1999 2002 2003
Ogó³em przemys³
Górnictwo i kopalnictwo
Przetwórstwoprzemys³owe
Wytwarzaniei zaopatrywanie w energiêelektryczn¹, gaz i wodê
27 236,9
384,7
25 229,9
1 622,2
28 587,7
415,2
26 251,7
1 920,7
32 965,9
359,6
30 231,8
2 374,4
35 324,0
370,1
31 858,1
3 095,4
129,7
96,2
126,3
190,8
Tabela nr 108. Udzia³ produkcji sprzedanej przemys³u województwa ma³opolskiego na tle krajuwg poszczególnych rodzajów dzia³alnoœci w latach 1998-2003
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie publikacji Urzêdu Statystycznego w Krakowie „Biuletyn statystyczny województwa ma³opolskiego” sierpieñ 1999 r., luty 2000 r., kwiecieñ 2001 r., kwiecieñ 2002 r., czerwiec 2003 r. oraz I kwarta³ 2004 r.
WyszczególnienieUdzia³ produkcji krajowej (%)
1998 1999 2002 2003
Ogó³em przemys³
Górnictwo i kopalnictwo
Przetwórstwo przemys³owe
Wytwarzanie i zaopatrywaniew energiê elektryczn¹, gaz i wodê
7,3
1,6
8,1
4,5
7,0
1,7
7,6
4,7
6,9
1,4
7,7
3,9
6,6
1,4
7,2
4,7
155
GOSPODARKA: IV. Przemys³
W przetwórstwie przemys³owym pod wzglêdem wielkoœci sprzeda¿y dominuj¹: produkcjaartyku³ów spo¿ywczych i napojów (19,8%), produkcja maszyn i aparatury elektrycznej (15,6%),produkcja wyrobów chemicznych (10,8%) oraz produkcja wyrobów z metali (10,2%).
Wykres nr 39. Struktura sprzeda¿y w najwa¿niejszych bran¿ach przetwórstwa przemys³owego województwa ma³opolskiego w roku 2003
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie publikacji Urzêdu Statystycznego w Krakowie „Biuletyn statystyczny województwa ma³opolskiego” styczeñ 2000 r., luty 2001 r., kwiecieñ 2001 r., kwiecieñ 2002 r., czerwiec 2003 r. oraz I kwarta³ 2004 r.
Do bran¿ charakteryzuj¹cych siê najwy¿sz¹, ponad 150%-tow¹ dynamik¹ sprzeda¿y w latach1998-2003 nale¿a³y: produkcja maszyn i aparatury elektrycznej (378,9), produkcja masy w³óknistejoraz papieru (254,0), dzia³alnoœæ wydawnicza, poligrafia i reprodukcja zapisanych noœnikówinformacji (191,5), produkcja wyrobów gumowych i z tworzyw sztucznych (190,4), produkcjawyrobów z metali (165,9), produkcja drewna i wyrobów z drewna oraz ze s³omy i wikliny (156,4)oraz produkcja wyrobów z surowców niemetalicznych (154,1).
Z kolei niewielk¹ dynamikê w badanym okresie zanotowano w produkcji sprzêtu transpor-towego (116,9) oraz produkcji skór wyprawionych i wyrobów ze skór (115,6).
Niewielki spadek zanotowano w dwóch bran¿ach: produkcji maszyn i urz¹dzeñ (95,9) orazprodukcji odzie¿y i wyrobów futrzarskich (92,8).
WyraŸny spadek sprzeda¿y zanotowano w produkcji sprzêtu i urz¹dzeñ radiowych, telewizyjnychi telekomunikacyjnych (60,7) oraz produkcji metali (42,7).
156
Tabela nr 109. Struktura sprzeda¿y w przetwórstwie przemys³owym województwa w latach 1998-2003
GOSPODARKA: IV. Przemys³
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie publikacji Urzêdu Statystycznego w Krakowie „Biuletyn statystyczny województwa ma³opolskiego” styczeñ 2000 r., luty 2001 r, kwiecieñ 2001, kwiecieñ 2002 r., czerwiec 2003 r. oraz I kwarta³ 2004 r.
4 444,4
4 539,6
1 196,0
2 435,9
1 786,4
1 039,3
803,3
—
1 385,1
775,9
341,5
189,5
457,8
340,5
334,2
270,2
—
218,5
143,6
—
85,5
4 703,1
4 118,5
1 347,6
2 410,1
1 960,4
1 173,8
1 096,0
—
1 244,8
864,1
441,0
237,1
450,9
365,3
437,5
300,8
—
215,2
160,2
—
89,1
5 089,2
3 885,6
3 636,3
2 800,7
2 672,1
1 568,1
1 369,1
1 270,3
1 250,2
1 075,7
482,2
464,2
444,0
433,1
427,0
246,2
245,8
197,1
189,0
163,1
101,0
5 752,5
1 939,5
4 531,6
3 153,1
2 963,5
1 602,0
1 538,3
1 058,1
1 328,9
1 477,4
534,3
481,4
424,7
393,6
496,8
315,9
331,9
320,0
215,0
164,6
51,9
129,4
42,7
378,9
129,4
165,9
154,1
191,5
—
95,9
190,4
156,4
254,0
92,8
115,6
148,0
116,9
—
146,4
149,7
—
60,7
Wyszczególnienie(wartoœci w mln z³, bie¿¹ce ceny bazowe)
Dynamika2003/98
Lata
1998 200320021999
Produkcja artyku³ów spo¿ywczych i napojów
Produkcja metali
Produkcja maszyn i aparatury elektrycznej
Produkcja wyrobów chemicznych
Produkcja wyrobów z metali
Produkcja wyrobów z surowców niemetalicznych
Dzia³alnoœæ wydawnicza; poligrafiai reprodukcja zapisanych noœników informacji
Produkcja koksu i produktów rafinacjiropy naftowej
Produkcja maszyn i urz¹dzeñ
Produkcja wyrobów gumowychi z tworzyw sztucznych
Produkcja drewna i wyrobów z drewnaoraz ze s³omy i wikliny
Produkcja masy w³óknistej oraz papieru
Produkcja odzie¿y i wyrobów futrzarskich
Produkcja skór wyprawionych i wyrobów z nich
Produkcja mebli, pozosta³a dzia³alnoœæprodukcyjna
Produkcja pozosta³ego sprzêtu transportowego
Zagospodarowanie odpadów
W³ókiennictwo
Produkcja instrumentów medycznych,precyzyjnych i optycznych, zegarów i zegarków
Produkcja maszyn biurowych i komputerów
Produkcja sprzêtu i urz¹dzeñ radiowych,telewizyjnych i telekomunikacyjnych
Przemys³ województwa ma³opolskiego w niektórych segmentach posiada dominuj¹ce znaczeniew produkcji krajowej. Szczególnie wysoki udzia³ maj¹ podmioty wytwarzaj¹ce tkaniny bawe³nianena koszule i bluzki o masie jednostkowej do 200 g/m2 (83,6% udzia³u w produkcji krajowej w roku2003), druty i przewody izolowane (74,6), maszyny cyfrowe do automatycznego przetwarzania danychz jednostkami wejœcia i wyjœcia /komputery stacjonarne, komputery przenoœne/ (27,4), tworzywasztuczne polimeryzacyjne (18,4) obuwie z wierzchami wykonanymi ze skóry (16,2)
157
GOSPODARKA: IV. Przemys³
Województwo odgrywa wa¿n¹ rolê, jako krajowy producent surowców budowlanych i wyrobówdla sektora budowlanego: kruszywa mineralnego (19,3 % udzia³u w produkcji krajowej w roku2003), pustaków i elementów stropowych, ceramicznych (14,9), ceg³y wypalanej z gminy (14,0), wyrobówz tworzyw sztucznych dla budownictwa (7,8), tarcicy liœciastej (7,8) oraz wapna (5,8).
Ponadto województwo posiada znaczny udzia³ w krajowej produkcji kauczuku syntetycznego.Na terenie regionu dzia³aj¹ równie¿ licz¹cy siê w kraju wytwórcy opakowañ blaszanych oraz suróweki ¿elazostopów wielkopiecowych.
Spadek udzia³u województwa w wytwarzaniu koksu i pó³kosu oraz druku gazet jest wynikiemzmiany siedzib najwa¿niejszych producentów tych wyrobów (efekt statystyczny — produkcja nadaljest realizowana na obszarze województwa).
Wœród jednostek gospodarczych zajmuj¹cych siê przetwórstwem rolno-spo¿ywczym wysokiudzia³ w produkcji krajowej wykazuj¹ producenci papierosów (46,3% udzia³u w produkcji krajowejw roku 2003), soków i napojów owocowych pitnych (19,9) oraz wyrobów spirytusowych czystychi gatunkowych (9,2).
Jednoczeœnie w roku 2003 zauwa¿ono wyraŸny wzrost udzia³u województwa w krajowej pro-dukcji mleka (do 6,3%), natomiast zanotowany w 2002 roku spadek udzia³u w krajowej produkcjipiwa, to skutek zmiany siedziby firmy najwa¿niejszego producenta. Spadek ten spowodowany jestefektem statystycznym wynikaj¹cym z metodologii opracowywania danych statystycznych (pro-dukcja nadal jest realizowana na obszarze województwa, jednoczeœnie zanotowano jej wyraŸnywzrost w roku 2003).
158 Tabela nr 110. Produkcja wybranych wyrobów województwa ma³opolskiego w latach 2000-2003
GO
SPO
DA
RKA
: IV. Przem
ys³
WielkoϾprodukcjiw 2000 r.
Jednostkamiary
Wyrób
Tkaniny bawe³niane o masie jednostkowej nieprzekraczaj¹cej 200 g/m2 na koszule i bluzki,barwnie tkane
Druty i przewody izolowane
Maszyny cyfrowe do automatycznegoprzetwarzania danych z jednostkamiwejœcia i wyjœcia
Kruszywo mineralne ³amane zwyk³e
Tworzywa sztuczne polimeryzacyjne
Obuwie z wierzchami wykonanymi ze skóry
Pustaki i elementy stropowe, ceramiczne
Ceg³a wypalana z gliny
Nawozy azotowe mineralne lub chemiczne1
Wyroby z tworzyw sztucznych dla budownictwa
Tarcica liœciasta
Wapno
Ciep³o w parze lub gor¹cej wodzie
Silniki elektryczne i pr¹dnice (bez silnikówdla lotnictwa cywilnego i trakcyjnych)
Rowery
Udzia³ wprodukcjikrajowejw 2001 r.(Polska= 100)
WielkoϾprodukcjiw 2001 r.
Udzia³ wprodukcjikrajowejw 2000 r.(Polska= 100)
WielkoϾprodukcjiw 2002 r.
tys. m2
tony
sztuki
tony
tony
tys. par
tys. sztuk
tys. cegie³
tys. ton
tys. ton
dam3
tony
TJ
sztuki
sztuki
828
78 557
78 557
4 048 393
187 350
3 148
3 299
114 738
153,1
–
44,2
149 163
40 059
242 023
112 147
29,7
26,8
55,5
17,0
23,8
16,1
20,4
13,6
10,7
–
7,8
6,3
7,2
5,7
8,3
854
95 692
75 749
3 857 456
162 989
4 228
2 620
92 250
157,9
17,7
34,0
121 539
40 735
256 135
133 525
36,5
32,5
64,0
17,7
22,4
22,4
21,6
13,8
10,5
5,8
7,7
5,9
7,1
5,1
10,4
703
211 575
44 154
4 239 770
138 780
2 973
3 386
76 143
154,1
36,8
48,7
109 273
38 479
336 258
137 212
1 W przeliczeniu na czysty sk³adnik, ³¹cznie z wielosk³adnikowymi.
Wyroby przemys³owe
Udzia³ wprodukcjikrajowejw 2002 r.(Polska= 100)
Udzia³ wprodukcjikrajowejw 2003 r.(Polska= 100)
WielkoϾprodukcjiw 2003 r.
75,4
74,0
24,3
19,8
17,7
15,5
34,7
14,3
13,3
10,6
10,4
5,6
6,8
5,0
9,7
83,6
74,6
27,4
19,3
18,4
16,2
14,9
14,0
11,2
7,8
7,8
5,8
5,7
4,8
3,7
939
204 887
55 191
4 261 339
146 265
2 941
1 732
68 082
164,6
38,4
36,0
118 885
33 131
357 800
58 180
159
GO
SPO
DA
RKA
: IV. Przem
ys³
3,6
3,6
2,2
1,9
1,4
1,0
—
—
Gazety
Energia elektryczna
Benzyna silnikowa w tym lotnicza
Okna i drzwi, oœcie¿nice i progi drewniane
Myd³o w postaci p³atków, granulek lub proszku
Tarcica iglasta
Tkaniny z we³ny czesanej, cienkiej, sierœcizwierzêcej czesanej, grubej sierœci zwierzêcejlub w³osia koñskiego — na pozosta³e ubrania
Koks i pó³koks
Przetwórstwo rolno-spo¿ywcze
Papierosy z tytoniu
Soki i napoje owocowe i warzywne pitne
Wyroby spirytusowe czyste i gatunkowe
Mleko p³ynne przetworzone
Produkty uboju wliczane do wydajnoœci poubojowej– Byd³a i ciel¹t– Trzody chlewnej
Wêdliny (bez koñskich)
M¹ka ze zbó¿
Piwo otrzymane ze s³odu
Mas³o oraz inne t³uszcze otrzymywane z mleka
Sól
Objaœnienia: Dane dotycz¹ podmiotów gospodarczych, w których liczba pracuj¹cych przekracza 9 osób
tys. sztuk
GWh
tony
tys. sztuk
tony
dam3
tony
tony
mln sztuk
tony
hl 100o
hl
tony
tony
tony
hl
tony
tony
517 365
8 058
150 041
332
77
40,9
115
1 250 190
35 788
126 533
18 071
823 871
13 90724 065
39 300
65 894
1 724 353
1 666
28 632
32,3
5,6
3,4
1,2
33,0
1,5
15,9
13,8
42,7
12,4
2,3
4,7
8,93,4
4,6
2,91
6,8
1,28
0,7
434 725
5 147
121 007
971
59
25,2
124
1 059 722
35 368
150 931
4 411
796 875
8 97917 949
31 282
52 818
297 304
1 865
28 719
29,1
3,5
2,8
7,8
21,9
1,2
29,2
11,8
43,3
12,0
0,6
4,3
6,72,4
3,6
2,2
1,2
1,2
0,7
280 207
5 636
104 943
386
53
22,0
42
1 022 880
38 301
243 673
13 044
767 061
12 08725 179
33 627
57 722
306 652
1 805
21 991
23,1
3,9
2,6
3,4
1,0
1,0
17,4
11,6
47,4
22,1
1,8
4,1
8,93,0
4,1
2,3
1,2
1,2
0,5
35 3962
5 374
90 697
551
57
24,3
b.d.
— 3
38 056
303 293
88 9114
1 256 331
9 23627 888
36 455
59 689
341 801
1 450
22 100
46,3
19,9
9,2
6,3
5,42,7
5,1
2,2
1,2
0,9
0,5
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych Urzêdu Statystycznego w Krakowie — tablice tematyczne P-01/P-01m sprawozdawczoœci statystycznej pn. „Produkcja wyrobów w województwiew 2000, 2001, 2002 oraz 2003 roku, grupowanie metod¹ przedsiêbiorstw.
2 Zmiana siedziby firmy do innego województwa.3 Zmiana siedziby firmy do innego województwa.4 W roku 2003 nast¹pi³a zmiana sposobu grupowania zbiorczego.
160
2. LICZBA PODMIOTÓW PRZEMYS£OWYCH ORAZ ROZMIESZCZENIE PRZESTRZENNE POSZCZEGÓLNYCH RODZAJÓW DZIA£ALNOŒCI
Podmioty prowadz¹ce dzia³alnoœæ przemys³ow¹ na terenie województwa (³¹cznie z zak³adamiosób fizycznych) stanowi¹ 12,2% ogó³u zarejestrowanych podmiotów i jest ich 35 242. W latach1998-2003 zanotowano ni¿sz¹ dynamikê wzrostu ich liczby (109,0) w stosunku do pozosta³ychsektorów, co mia³o bezpoœredni wp³yw na spadek udzia³u jednostek przemys³owych w ogólnej liczbiepodmiotów. W roku 1998 stanowi³y one 14,2% wszystkich jednostek zarejestrowanych na tereniewojewództwa, w roku 1999 — 13,6%, w roku 2000 — 13,1%, w roku 2001 — 12,6%, zaœ w roku2002 — 12,3%.
Najwy¿sz¹ dynamikê (wskaŸnik powy¿ej 115) wzrostu liczby podmiotów przemys³owych w latach1998-2003 zanotowano w zachodnich powiatach województwa (chrzanowski, oœwiêcimski), w czêœcipó³nocnej (powiat miechowski) oraz w po³o¿onym w czêœci po³udniowo-zachodniej powiecie suskim.Jednoczeœnie zwraca uwagê niezwykle dynamiczny wzrost liczby podmiotów przemys³owych wewschodniej czêœci regionu, zw³aszcza w powiecie tarnowskim oraz wyraŸny przyrost liczby podmiotóww Tarnowie oraz powiatach: brzeskim i d¹browskim.
Pomimo wysokiej dynamiki wzrostu liczby podmiotów na wymienionym obszarze, najwy¿szakoncentracja jednostek przemys³owych w województwie, w przeliczeniu na 1000 ludnoœci, ma ju¿od wielu lat miejsce w po³udniowo-zachodniej (powiat wadowicki, suski, myœlenicki) i po³udniowejczêœci regionu (nowotarski, tatrzañski) oraz w subregionie krakowskim (miasto Kraków, powiatkrakowski oraz wielicki). Dziêki wysokiej dynamice przyrostu podmiotów produkcyjnych do grupytej w roku 2001 do³¹czy³ równie¿ powiat olkuski.
Wykres nr 40. Podmioty przemys³owe na 1000 ludnoœci w powiatach województwa ma³opolskiego w roku 2003 wg bazy REGON (wraz z zak³adami osób fizycznych)
GOSPODARKA: IV. Przemys³
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie rejestru REGON, Urz¹d Statystyczny w Krakowie, 2004.
161
GOSPODARKA: IV. Przemys³
Tabela nr 111. Podmioty przemys³owe w województwie ma³opolskim w latach 1998-2003
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie rejestru REGON, Urz¹d Statystyczny w Krakowie, 2004.
Podmiotyprzemys³owewg powiatów
Podmioty przemys³owe REGONogó³em (sekcje C, D, E)
Podmioty przemys³owe w podmiotachogó³em (w %)
Dynamika2003/19981999 2002 20031998 1998 1999 2002 2003
Bocheñski
Brzeski
Chrzanowski
D¹browski
Gorlicki
Krakowski
Limanowski
Miechowski
Myœlenicki
Nowos¹decki
Nowotarski
Olkuski
Oœwiêcimski
Proszowicki
Suski
Tarnowski
Tatrzañski
Wadowicki
Wielicki
Kraków
Nowy S¹cz
Tarnów
Woj.Ma³opolskie
753
470
805
224
745
2 716
749
265
1 452
967
2 248
1 136
961
227
1 741
910
800
3 623
990
8 929
798
833
32 342
771
484
851
229
743
2 794
731
278
1 464
986
2 190
1 178
1 019
230
1 805
973
764
3 646
1 027
9 211
826
864
33 064
951
524
1 058
250
776
2 725
705
325
1 536
908
2 060
1 267
1 225
231
2 018
1 044
704
4 037
1 035
9 687
768
971
34 805
840
552
1 093
262
769
2 719
708
327
1 549
933
2 063
1 278
1 265
245
2 050
1 252
710
4 041
1 091
9 767
761
967
35 242
111,6
117,4
135,8
117,0
103,2
100,1
94,5
123,4
106,7
96,5
91,8
112,5
131,6
107,9
117,7
137,6
88,8
111,5
110,2
109,4
95,4
116,1
109,0
14,3
11,4
10,0
11,0
15,1
18,0
13,2
10,7
21,2
12,7
20,1
12,4
11,3
11,1
33,3
14,5
11,1
32,3
15,0
10,8
11,4
9,3
14,2
11,9
9,5
10,4
9,7
12,8
14,0
11,2
9,3
18,1
9,6
16,8
11,2
10,5
9,4
28,4
13,4
8,7
27,4
12,5
9,5
9,6
8,7
12,2
11,5
9,2
10,3
8,3
13,1
14,5
11,2
9,3
18,7
9,6
17,0
11,3
10,3
8,5
29,0
11,6
9,0
28,2
12,5
9,8
9,8
8,6
12,3
13,8
10,9
10,1
10,5
14,6
17,5
12,7
10,3
20,2
11,8
19,0
12,0
11,0
10,4
32,0
14,4
10,2
30,4
14,5
10,4
11,2
9,1
13,6
3. ZATRUDNIENIE W PRZEMYŒLE
Przeciêtne zatrudnienie w przemyœle województwa w 2003 roku wynosi³o 163 372 osoby,co stanowi³o 6,8% zatrudnionych w tym sektorze w kraju.
Liczba zatrudnionych w ma³opolskim przemyœle wykazuje tendencjê spadkow¹. W roku 1998wynosi³a ona 221 621 osób, w roku 1999 — 210 178 osób, w roku 2000 — 187 996 osób, w roku 2001 —177 617 osób, zaœ w roku 2002 — 170 663 osoby.
Ogó³em zatrudnienie w przemyœle w roku 2003 w stosunku do roku 1998 obni¿y³o siê o 26,3%.Do 2001 roku najwiêksza dynamika spadku zatrudnienia wyst¹pi³a w przetwórstwie przemys³owymmaj¹cym decyduj¹cy, prawie 90% wp³yw na poziom zatrudnienia w przemyœle regionu ogó³em. Osi¹gnê³aona w latach 1998-2001 wskaŸnik 79,6 (przy œredniej dynamice dla kraju wynosz¹cej odpowiednio 83,5).
W latach 2002-2003 najwiêkszy a¿ 31% spadek zatrudnienia wyst¹pi³ w górnictwie i kopalnictwie.Jednoczeœnie w latach 2002-2003 wyraŸnie, bo a¿ o kolejne 10% (17,7 tys. osób) spad³o zatrudnieniew przetwórstwie przemys³owym.
Charakterystycznym zjawiskiem zanotowanym w roku 2003 by³ wyraŸny wzrost liczby zatrudnio-nych w podmiotach zwi¹zanych z zaopatrywaniem energiê elektryczn¹, gaz i wodê.
162
Tabela nr 112. Struktura przeciêtnego zatrudnienia w przemyœle w województwie ma³opolskim w latach 1998-2003
GOSPODARKA: IV. Przemys³
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie publikacji Urzêdu Statystycznego w Krakowie „Biuletyn statystyczny województwa ma³opolskiego” marzec 2000 r., kwiecieñ 2001 r., kwiecieñ 2002 r., czerwiec 2003 r. oraz I kwarta³ 2004 r.
Wyszczególnienie(w osobach)
Górnictwo i kopalnictwo
Przetwórstwo przemys³owe
Wytwarzanie i zaopatrywaniew energiê elektryczn¹, gaz i wodê
Przemys³ województwa ogó³em
Ogó³em sektor przedsiêbiorstww województwie
Lata Dynamika2003/981998 1999 2002 2003
4 763
205 159
11 699
221 621
401 341
4 647
194 037
11 494
210 178
398 471
57,1
70,9
129,1
73,7
84,5
2 719
145 551
15 102
163 372
339 131
2 968
156 786
10 909
170 663
342 283
Tabela nr 113. Udzia³ przeciêtnego zatrudnienia w województwie na tle kraju w latach 1998-2003
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie publikacji „Biuletyn statystyczny” Nr 12, GUS, Warszawa 2000 r, Nr 2 z 2001 r., Nr 5 z 2002 r., Nr 6 z 2003 r. oraz Nr 5 z 2004 r.
Wyszczególnienie
Górnictwo i kopalnictwo
Przetwórstwo przemys³owe
Wytwarzanie i zaopatrywaniew energiê elektryczn¹, gaz i wodê
Przemys³ kraju ogó³em
Ogó³em sektor przedsiêbiorstww kraju
Udzia³ w kraju (w %)
1998 1999 2002 2003
1,5
7,9
4,7
7,0
6,9
1,7
7,7
4,8
6,9
6,9
1,4
7,3
6,9
6,8
7,2
1,4
7,7
4,8
6,9
7,0
Wykres nr 41. Struktura przeciêtnego zatrudnienia w g³ównych bran¿ach dzia³alnoœci przetwórczejw Ma³opolsce w roku 2003
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie publikacji „Biuletyn statystyczny województwa ma³opolskiego” marzec 2000 r., kwiecieñ 2001 r., kwiecieñ 2002 r., czerwiec 2003 r. oraz I kwarta³ 2004 r.
163
GOSPODARKA: IV. Przemys³
Sytuacja ekonomiczna podmiotów dzia³aj¹cych w segmencie podstawowym tj. w bran¿achzwi¹zanych z przetwórstwem przemys³owym zale¿y nie tylko od ich poziomu dostosowania dofunkcjonowania w warunkach rynkowych, lecz tak¿e czêsto jest silnie powi¹zana z cyklami wahañkoniunkturalnych. Znaczna czêœæ tych jednostek zaliczana jest bowiem do „bran¿ wra¿liwych”.W latach 1998-2003 we wszystkich bran¿ach przetwórstwa przemys³owego z wyj¹tkiem produkcjimaszyn i aparatury elektrycznej, zanotowano spadek zatrudnienia.
Szczególnie silna dynamika spadkowa (wskaŸnik poni¿ej 60) w badanym okresie mia³a miejscew produkcji metali (20,8), produkcji sprzêtu i urz¹dzeñ radiowych, telewizyjnych i telekomuni-kacyjnych (39,0), produkcji skór wyprawionych i wyrobów ze skór wyprawionych (57,2) orazw³ókiennictwie (59,0).
Tabela nr 114. Struktura przeciêtnego zatrudnienia wybranych bran¿ach przetwórstwa przemy- s³owego w województwie ma³opolskim w latach 1998-2003
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie publikacji Urzêdu Statystycznego w Krakowie „Biuletyn statystyczny województwa ma³opolskiego” marzec 2000 r., kwiecieñ 2001 r., kwiecieñ 2002 r., czerwiec 2003 r. oraz I kwarta³ 2004 r.
Wyszczególnienie(w osobach)
Lata Dynamika2003/981998 1999 2002 2003
Produkcja artyku³ów spo¿ywczych i napojów
Produkcja wyrobów z metali
Produkcja maszyn i aparatury elektrycznej
Produkcja maszyn i urz¹dzeñ
Produkcja wyrobów z surowcówniemetalicznych
Produkcja wyrobów chemicznych
Produkcja odzie¿y i wyrobów futrzarskich
Produkcja wyrobów gumowych i z tworzywsztucznych
Produkcja metali
Produkcja mebli, pozosta³a dzia³alnoœæprodukcyjna
Dzia³alnoœæ wydawnicza; poligrafiai reprodukcja zapisanych noœników informacji
Produkcja skór wyprawionych i wyrobów z nich
Produkcja drewna i wyrobów z drewna oraz zes³omy i wikliny
Produkcja pozosta³ego sprzêtu transportowego
W³ókiennictwo
Produkcja instrumentów medycznych,precyzyjnych i optycznych, zegarów i zegarków
Produkcja masy w³óknistej oraz papieru
Produkcja koksu i produktów rafinacji ropynaftowej
Zagospodarowanie odpadów
Produkcja sprzêtu i urz¹dzeñ radiowych,telewizyjnych i telekomunikacyjnych
Produkcja maszyn biurowych i komputerów
33 160
17 302
8 315
19 261
14 178
15 013
13 609
6 780
26 483
6 100
5 392
7 544
5 052
3 909
4 835
2 783
1 585
—
—
1 772
—
32 499
16 302
7 105
18 041
14 383
13 008
12 581
6 731
24 625
6 215
5 403
6 488
5 249
3 785
4 247
2 765
1 446
—
—
1 571
—
25 571
14 037
12 796
13 037
13 027
9 562
9 007
6 259
14 887
4 758
4 877
4 720
4 257
2 756
2 668
2 274
1 602
1 017
988
960
529
26 921
14 259
13 267
12 040
11 624
9 250
8 481
6 618
5 520
4 832
4 781
4 314
4 181
3 089
2 855
2 173
1 569
988
961
691
394
81,2
82,4
159,6
62,5
82,0
61,6
62,3
97,6
20,8
79,2
88,7
57,2
82,8
79,0
59,0
78,1
99,0
—
—
39,0
—
164
Zjawisku obni¿ania siê liczby zatrudnionych w sektorze przemys³owym towarzysz¹ zmianyw strukturze zatrudnienia. Na obszarze województwa obserwuje siê stopniowy wzrost udzia³u zatrud-nionych w sektorze prywatnym przemys³u przy równoczesnym znacznie wiêkszym spadku za-trudnienia w sektorze publicznym. W roku 1998 w sektorze prywatnym zatrudnionych by³o 68,7%pracowników przemys³u, w roku 1999 — 70,8%, w roku 2000 — 73,1%, w roku 2001 — 76,8%,w roku 2002 — 79,7%, zaœ w roku 2003 — 82,8%
Tabela nr 115. Struktura przeciêtnego zatrudnienia w przemyœle województwa ma³opolskiego wg form w³asnoœci w latach 1998-2003
GOSPODARKA: IV. Przemys³
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie publikacji Urzêdu Statystycznego w Krakowie „Biuletyn statystyczny województwa ma³opolskiego” styczeñ 2000 r., kwiecieñ 2001 r., kwiecieñ 2002 r., czerwiec 2003 r. oraz I kwarta³ 2004 r.
Wyszczególnienie(w osobach)
Lata Dynamika2003/98
Sektor publiczny
Przemys³ ogó³em
Sektor prywatny
Przemys³ ogó³em
1998 1999 2002 2003
69 266
152 355
61 473
148 705
40,5
88,6
28 062
135 310
34 561
136 102
Wykres nr 42. Zmiany w strukturze zatrudnienia w przemyœle województwa ma³opolskiego w latach 1998-2003
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie publikacji Urzêdu Statystycznego w Krakowie „Biuletyn statystyczny wojeawództwa ma³opolskiego” styczeñ 2000, marzec 2000, kwiecieñ 2001, kwiecieñ 2002, czerwiec 2003 oraz I kwarta³ 2004 r.
4. WYNIKI EKONOMICZNE PRZEMYS£U
W latach 1998-2003 w przemyœle województwa wystêpuje sta³y wzrost przychodów ze sprzeda¿yproduktów, towarów i materia³ów. Jedynie w roku 2001 zanotowano przejœciowy spadek przychodówo 1,6 mln z³, który zosta³ zrekompensowany w kolejnych dwóch latach: o 1,9 mln z³ w 2002 r.w stosunku do roku 2001 oraz odpowiednio 3,9 mln z³ w roku 2003.
165
GOSPODARKA: IV. Przemys³
Tabela nr 116. Wyniki ekonomiczne przemys³u województwa ma³opolskiego w latach 1998-2003
Wyszczególnienie(wartoœci w mln z³)
Lata Dynamika2003/981998 1999 2002 2003
Przychody ze sprzeda¿y produktów,towarów i materia³ów (bez przychodówoperacyjnych i finansowych)
w tym:
– górnictwo i kopalnictwo
– przetwórstwo przemys³owe
– wytwarzanie i zaopatrywanie w energiêelektryczn¹, gaz i wodê
Koszt w³asny sprzedanych produktóworaz wartoœæ sprzedanych towarówi materia³ów
w tym:
– górnictwo i kopalnictwo
– przetwórstwo przemys³owe
– wytwarzanie i zaopatrywaniew energiê elektryczn¹, gaz i wodê
Wynik finansowy brutto
w tym:
– górnictwo i kopalnictwo
– przetwórstwo przemys³owe
– wytwarzanie i zaopatrywaniew energiê elektryczn¹, gaz i wodê
Wynik finansowy netto
w tym:
– górnictwo i kopalnictwo
– przetwórstwo przemys³owe
– wytwarzanie i zaopatrywaniew energiê elektryczn¹, gaz i wodê
29 902,1
340,3
26 721,1
2 840,6
28 334,2
378,5
25 147,0
2 808,6
1 429,4
-3,1
1 343,0
89,4
865,5
-10,3
818,1
57,6
31 719,5
371,1
28 416,4
2 931,9
30 036,7
391,3
26 826,1
2 819,3
1 215,3
21,1
1 069,5
124,6
600,1
10,1
526,6
63,3
35 764,9
324,7
31 887,4
3 552,8
34 636,1
340,3
30 833,8
3 462,0
131,5
-11,4
227,5
-84,6
-111,3
-11,2
6,1
-106,2
39 961,1
347,3
34 027,0
5 316,8
37 456,9
336,0
32 032,9
5 088,0
1 678,9
13,2
1 457,2
208,5
1 173,1
8,5
1 038,5
126,1
119,6
102,1
127,3
187,2
132,2
88,8
127,4
181,2
117,5
–
108,5
233,1
135,5
–
126,9
218,9
Objaœnienia:
Przychody ze sprzeda¿y produktów, towarów i materia³ów obejmuj¹ przychody ze sprzeda¿y produktów tj. kwoty nale¿nez tytu³u sprzeda¿y wyrobów gotowych i us³ug w podmiotach prowadz¹cych dzia³alnoœæ gospodarcz¹ oraz przychody zesprzeda¿y towarów i materia³ów ³¹cznie z kwotami nale¿nymi z tytu³u sprzeda¿y opakowañ wielokrotnego u¿ytku.Przychody ze sprzeda¿y produktów, towarów i materia³ów wp³ywaj¹ce na wynik finansowy ustala siê w wartoœci wyra-¿onej w rzeczywistych cenach sprzeda¿y z uwzglêdnieniem upustów, rabatów i bonifikat, bez podatku od towarówi us³ug (VAT).Koszt w³asny sprzedanych produktów oraz wartoœæ sprzedanych towarów i materia³ów obejmuje koszt wytworzeniasprzedanych produktów, koszty sprzeda¿y (z podatkiem akcyzowym), koszty ogólnego zarz¹du (lub koszty ogó³empomniejszone o koszt wytworzenia œwiadczeñ na w³asne potrzeby jednostki i skorygowane o zmianê stanu produktów)oraz wartoœæ sprzedanych towarów i materia³ów.Wynik finansowy brutto (zysk lub strata) jest to wynik na dzia³alnoœci gospodarczej, skorygowany o saldo zysków i stratnadzwyczajnych.Wynik finansowy netto (zysk lub strata) otrzymuje siê po pomniejszeniu wyniku finansowego brutto o obowi¹zkoweobci¹¿enia.
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie publikacji Urzêdu Statystycznego w Krakowie „Biuletyn statystyczny województwa ma³opolskiego” marzec 2000 r., kwiecieñ 2001 r., kwiecieñ 2002 r., czerwiec 2003 r. oraz I kwarta³ 2004 r.
166
GOSPODARKA: IV. Przemys³
W latach 1998-2001 nast¹pi³o wyraŸne za³amanie wyników finansowych brutto oraz nettopodmiotów przemys³owych, na które w najwiêkszym stopniu wp³ynê³o pogorszenie wyników w sekcjiprzetwórstwa przemys³owego. W roku 2002 w przetwórstwie przemys³owym odnotowano poprawêwyników, natomiast trudna sytuacja utrzymywa³a siê w górnictwie i kopalnictwie oraz wytwarzaniui zaopatrywaniu w energiê elektryczn¹, gaz i wodê. Zdecydowan¹, skokow¹ poprawê wynikówzanotowano we wszystkich bran¿ach w roku 2003. Najlepsze wyniki finansowe brutto oraz nettozosta³y wygenerowane w przetwórstwie przemys³owym. Na plusie by³y te¿ podmioty wytwarzaj¹ceoraz zaopatruj¹ce w energiê elektryczn¹, gaz i wodê, a tak¿e górnictwo i kopalnictwo.
Wykres nr 43. Wyniki ekonomiczne przemys³u województwa ma³opolskiego w latach 1998-2003
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie publikacji Urzêdu Statystycznego w Krakowie „Biuletyn statystyczny województwa ma³opolskiego” marzec 2000 r., kwiecieñ 2001 r., kwiecieñ 2002 r., czerwiec 2003 r. oraz I kwarta³ 2004 r.
Tabela nr 117. WskaŸnik poziomu kosztów i wskaŸnik rentownoœci obrotu brutto w przemyœle województwa w latach 1998-2003
Wyszczególnienie2002 2003 2002
WskaŸnik rentownoœci obrotubrutto (w %)
WskaŸnik poziomukosztów (w %)
Przemys³ w województwiema³opolskim ogó³em
w tym:
– górnictwo i kopalnictwo
– przetwórstwo przemys³owe
– wytwarzanie i zaopatrywaniew energiê elektryczn¹, gaz i wodê
Sektor przedsiêbiorstw w woje-wództwie ma³opolskim ogó³em
95,9
100,8
95,7
97,2
97,1
3,6
4,7
3,6
3,7
2,3
4,1
3,6
4,1
3,8
2,1
1998 1999 1998 1999 2003
96,4
95,3
96,5
96,3
97,7
99,6
103,3
99,3
102,3
99,7
95,9
96,3
95,9
96,2
97,9
4,5
-0,8
4,8
2,8
3,1
0,4
-3,3
0,7
-2,3
0,3
Objaœnienia:
WskaŸnik poziomu kosztów jest to relacja kosztów uzyskania przychodów z ca³okszta³tu dzia³alnoœci do przychodówz ca³okszta³tu dzia³alnoœci.WskaŸnik rentownoœci obrotu brutto jest to relacja wyniku finansowego brutto do przychodów z ca³okszta³tu dzia³alnoœci.
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie publikacji Urzêdu Statystycznego w Krakowie „Biuletyn statystyczny województwa ma³opolskiego” marzec 2000 r., kwiecieñ 2001 r., kwiecieñ 2002 r., czerwiec 2003 r. oraz I kwarta³ 2004 r.
167
GOSPODARKA: IV. Przemys³
W latach 1998-2001 nast¹pi³o wyraŸne pogorszenie relacji ekonomicznych w przemyœle regionu.Widoczne to by³o zarówno w odniesieniu do wzrastaj¹cego w kolejnych latach wskaŸnika poziomukosztów, jak i obni¿aj¹cego siê wskaŸnika rentownoœci obrotu brutto. Te negatywne tendencjezaobserwowano w górnictwie i kopalnictwie, a tak¿e w przetwórstwie przemys³owym, maj¹cymbezpoœredni wp³yw na poziom relacji ekonomicznych w ca³ym sektorze przemys³owym. W roku2002 negatywne tendencje uleg³y zahamowaniu, natomiast rok 2003 przyniós³ ju¿ zdecydowan¹,skokow¹ poprawê przedmiotowych wskaŸników.
Relacje ekonomiczne w przemyœle Ma³opolski na tle wskaŸników krajowych w latach 1998-2000kszta³towa³y siê korzystnie, pomimo wzrostu w województwie wskaŸnika poziomu kosztów orazspadku wskaŸnika rentownoœci. W latach 2001-2002 relacje te uleg³y znacznemu pogorszeniu,równie¿ w odniesieniu do wskaŸników krajowych. Oznacza to, ¿e podmioty z obszaru Ma³opolskisilniej zareagowa³y na spadek koniunktury w gospodarce. Zdecydowan¹, skokow¹ poprawê w bran¿yzaobserwowano w roku 2003, odnotowuj¹c nie tylko silniejszy ni¿ œrednio w kraju spadek wskaŸnikapoziomu kosztów, ale równie¿ wy¿sze, w odniesieniu do œredniej krajowej, wartoœci wskaŸnikarentownoœci.
Wykres nr 44. WskaŸnik poziomu kosztów oraz wskaŸnik rentownoœci w przemyœle województwa ma³opolskiego na tle kraju w latach 1998-2003
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie publikacji Urzêdu Statystycznego w Krakowie „Biuletyn statystyczny województwa ma³opolskiego” marzec 2000 r. oraz kwiecieñ 2001 r., „Biuletyn statystyczny” Nr 2, GUS, Warszawa 2000 r., Nr 12 z 2000 r., Nr 2 z 2001 r., Nr 5 z 2002 r., Nr 6 z 2003 r. oraz Nr 5 z 2004 r.
5. INWESTYCJE W PRZEMYŒLE
Nak³ady inwestycyjne ogó³em w województwie ma³opolskim w roku 2003 wynios³y3 517,9 mln z³. W stosunku do roku 1998 nak³ady te by³y ni¿sze o 665,4 mln z³. Najwy¿szy przyrostnak³adów inwestycyjnych w stosunku do roku poprzedniego, wynosz¹cy 729,8 mln z³ mia³ miejscew roku 1999, zaœ najwiêkszy spadek, a¿ o 2 075,2 mln z³, mia³ miejsce w roku 2001.
Spoœród ogó³u nak³adów inwestycyjnych poniesionych w regionie w roku 2003 ponad po³owêœrodków — 50,8%, przeznaczono na zakup oraz modernizacjê maszyn i urz¹dzeñ technicznych,38,4% zwi¹zane by³o z realizacj¹ budynków i budowli zaœ 8,8% przeznaczono na zakupy œrodkówtransportowych.
W ogólnej strukturze nak³adów inwestycyjnych w województwie 62,3% stanowi¹ nak³adyw przemyœle. Jest to wskaŸnik wy¿szy ni¿ œrednia dla kraju wynosz¹ca 57,1%.
168
Tabela nr 118. Nak³ady inwestycyjne ogó³em w województwie w latach 1998-2003
GOSPODARKA: IV. Przemys³
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie publikacji Urzêdu Statystycznego w Krakowie „Biuletyn statystyczny województwa ma³opolskiego” marzec 2000 r., kwiecieñ 2001 r., kwiecieñ 2002 r., czerwiec 2003 r. oraz I kwarta³ 2004 r.
Wyszczególnienie(wartoœci w mln z³,
w cenach bie¿¹cych)
Lata Dynamika2003/981998 1999 2002 2003
4 183,3
4 060,4
1 888,0
1 675,9
246,0
4 913,1
4 911,7
2 227,2
2 286,6
287,6
84,1
84,9
71,5
106,6
125,4
3 517,9
3 448,7
1 350,3
1 785,7
308,5
2 704,7
2 655,9
1 041,9
1 384,6
194,0
Nak³ady inwestycyjnew województwie ogó³em
W tym na œrodki trwa³e
Budynki i budowle
Maszyny, urz¹dzenia techniczne
Œrodki transportowe
Wykres nr 45. Wielkoœæ nak³adów inwestycyjnych w Ma³opolsce ogó³em, w tym nak³ady w przemyœlew latach 1998-2003
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie publikacji Urzêdu Statystycznego w Krakowie „Biuletyn statystyczny województwa ma³opolskiego” marzec 2000 r., kwiecieñ 2001 r., kwiecieñ 2002 r., czerwiec 2003 r. oraz I kwarta³ 2004 r.
Udzia³ nak³adów inwestycyjnych w przemyœle województwa w roku 2003 stanowi³ 6,7% nak³adówkrajowych, zaœ w przetwórstwie przemys³owym 7,6%. W latach 1998-2000 udzia³ Ma³opolski w kra-jowych nak³adach inwestycyjnych zwiêkszy³ siê o ok. 1%, jednak w okresie 2001-2002 zanotowanobardzo wyraŸny 2,3% spadek udzia³u regionu. W okresie tym, w przypadku nak³adów w przemyœlew Ma³opolsce zanotowano udzia³ najni¿szy od 1998 roku. Równie¿ w przypadku nak³adóww przetwórstwie przemys³owym ich udzia³ spad³ poni¿ej poziomu notowanego w 1998 roku.W roku 2003 nast¹pi³a wyraŸna poprawa — w obu kategoriach województwo zwiêkszy³o swójudzia³ o ok. 1%.
169
GOSPODARKA: IV. Przemys³
Tabela nr 119. Nak³ady inwestycyjne w przemyœle województwa na tle kraju w latach 1998-2003
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie publikacji Urzêdu Statystycznego w Krakowie „Biuletyn statystyczny województwa ma³opolskiego” marzec 2000 r. oraz kwiecieñ 2001 r., a tak¿e „Biuletynu statystycznego” Nr 2, GUS, Warszawa 2000 r., Nr 2 z 2001 r., Nr 5 z 2002 r., Nr 6 z 2003 r. oraz Nr 5 z 2004 r.
Wyszczególnienie(wartoœci w mln z³,
ceny bie¿¹ce)
Lata Dynamika2003/981998 1999 2002 2003
Nak³ady inwestycyjne w przemyœlewojewództwa ogó³em
Udzia³ w nak³adach krajowych (w %)
W tym nak³ady w przetwórstwieprzemys³owym
Udzia³ w nak³adach krajowych (w %)
2 485,9
6,9
1 967,3
7,5
2 322,2
6,4
1 847,1
7,4
1 650,8
5,6
1 267,3
6,7
2 190,4
6,7
1 677,8
7,6
88,1
–
85,3
–
6. NAJWIÊKSZE PRZEDSIÊBIORSTWA PRZEMYS£OWE
Objaœnienia:
Lista nie zawiera szeregu zak³adów, które ze wzglêdu na skalê sprzeda¿y lub skalê zatrudnieniamog³yby siê na niej znaleŸæ, jednak nie zg³osi³y swoich danych (do tej grupy nale¿¹ np. kopalniewêgla „Janina” w Libi¹¿u i „Brzeszcze” w Brzeszczach, Zak³ady Naprawcze Taboru Kolejowegow Nowym S¹czu, „Glinik” w Gorlicach, Fakro w Nowym S¹czu, itd.).
Ponadto w kolejnych latach na liœcie zabrak³o kilku podmiotów, które znajdowa³y siê na niejw poprzednim okresie.
W roku 2001 zestawienie nie obejmowa³o nastêpuj¹cych firm:
— Philip Morris Polska S.A. w Krakowie, zajmuj¹cy siê produkcj¹ wyrobów tytoniowych (22 miejscew roku 2000),
— Browary Okocim S.A. w Okocimiu wytwarzaj¹ce piwo (359 miejsce w roku 2001) z uwagi naprzeniesienie siedziby firmy do Warszawy,
— Elektrownia Siersza S.A. w Trzebini, zajmuj¹ca siê wytwarzaniem i dystrybucj¹ energii elek-trycznej (396 miejsce w roku 2000),
— International Paper-Klucze S.A. w Kluczach wytwarzaj¹ce papierowe artyku³y gospodarstwadomowego, toaletowe i sanitarne (478 miejsce w roku 2000)15.
W roku 2002 w zestawieniu nie znalaz³y siê:
— Maspex sp. z o.o. w Wadowicach (218 miejsce w roku 2001) z uwagi na zmianê klasyfikacjipodstawowej dzia³alnoœci z „produkcji kakao, czekolady i wyrobów cukierniczych” na „pozosta³¹sprzeda¿ hurtow¹”,
— Pol-Am Pack S.A. w Brzesku zajmuj¹cy siê produkcj¹ opakowañ z metali lekkich(455 miejsce w roku 2001) z uwagi na niespe³nienie kryterium przychodów,
— SGL Carbon S.A. w Nowym S¹czu zajmuj¹cy siê produkcj¹ sprzêtu elektrycznego(466 miejsce w roku 2001) z uwagi na niespe³nienie kryterium przychodów.
15 Źród³o: lista 500 najwiêkszych przedsiêbiorstw w kraju wg dziennika „Rzeczpospolita” , wydanie z dnia 8 maja 2001 r.oraz z dnia 8 maja 2002 r.
170
Ponadto w roku 2002 na liœcie pojawi³y siê dwa nowe podmioty: Grupa Valeo w Zielonkachoraz Linde Gaz Polska sp. z o.o. w Krakowie16.
W roku 2003 w zestawieniu nie znalaz³y siê:
— PHS S.A. o/Huta im. Tadeusza Sendzimira w Krakowie (58 miejsce w roku 2002) z uwagi nazmiany w³aœcicielskie i utworzenie podmiotu „Grupa Polska Stal” sp. z o.o., Kraków oraz zmianêklasyfikacji podstawowej dzia³alnoœci z „produkcji ¿eliwa i stali oraz stopów ¿elaza” na „sprzeda¿hurtow¹ metali i rud metali”,
— Tele-Fonika KFK S.A. z Myœlenic (151 miejsce w roku 2002),
— Rafineria Nafty Glimar S.A. z Gorlic (228 miejsce w roku 2002),
— Optimus S.A. GK z Nowego S¹cza (478 miejsce w roku 2002) z uwagi na niespe³nienie kryteriumprzychodów.
Ponadto w roku 2003 na liœcie pojawi³y siê trzy nowe podmioty:
— Philip Morris Polska S.A. w Krakowie, który powróci³ na listê „500” po dwuletniej nieobecnoœci,
— Valeo Autosystemy sp. z o.o. w Skawinie,
— Kimberly-Clark S.A., Klucze17.
16 Źród³o: lista 500 najwiêkszych przedsiêbiorstw w kraju wg dziennika „Rzeczpospolita” , wydanie z dnia 7 maja 2003 r.17 Źród³o: lista 500 najwiêkszych przedsiêbiorstw w kraju wg dziennika „Rzeczpospolita”, wydanie z dnia 15 kwietnia 2004 r.
GOSPODARKA: IV. Przemys³
171
GO
SPO
DA
RKA
: IV. Przem
ys³
Formaw³asnoœci
Rodzaj dzia³alnoœci(EKD)
Nazwa przedsiêbiorstwa(w nawiasach – miejsce na liœcie500 najwiekszych firm w kraju)
Lp.
Przychodyze sprzeda¿y
w tys. z³Zatrudnienie
Wynikfinansowy
brutto(w tys. z³)
Udzia³eksportu
w sprzeda¿y(w %)
WskaŸnikrentownoœci
brutto(w %)
( w nawiasach dane za rok 2002)
2 3 4 5 6 7 8 9
Philip Morris Polska S.A., Kraków (22)
Grupa Delphi Polska, Kraków (63)1
Tele-Fonika Kable S.A., Kraków (72)
Scandinavian Tobacco S.A.,Myœlenice (105)
Zak³ad Energetyczny Kraków S.A.,Kraków (115)
Rafineria Trzebinia S.A., Trzebinia(134)
Grupa Can-Pack S.A., Kraków (176)2
Zak³ady Azotowe w Tarnowie--Moœcicach S.A., Tarnów (180)
Firma Chemiczna Dwory S.A.,Oœwiêcim (205)
Grupa Valeo, Zielonki (210)
1
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Zagraniczna
Zagraniczna
Prywatna
Zagraniczna
Skarb Pañstwa
Pañstwowe osobyprawne, prywatna,
Skarb Pañstwa
Zagraniczna
Skarb Pañstwa
Prywatna, SkarbPañstwa
Zagraniczna
Produkcja wyrobówtytoniowych
Produkcja wyposa¿eniaelektrycznego do silników
i pojazdów
Produkcja izolowanychdrutów i przewodów
Produkcja wyrobówtytoniowych
Wytwarzanie i dystrybucjaenergii elektrycznej
Wytwarzanie i przetwarzanieproduktów rafinacji ropy
naftowej
Produkcja opakowañz metali lekkich
Produkcja pozosta³ychpodstawowych chemikaliów
organicznych
Produkcja tworzywsztucznych
Produkcja czêœcii akcesoriów do pojazdów
samochodowychi ich silników
4 371 702
2 167 733(1 019 612)
1 935 369(1 109 856)
1 442 002(1 345 176)
1 378 832(1 309 106)
1 162 102(957 183)
914 973(750 772)
898 341(768 551)
812 254(719 653)
805 351(546 881)
2 018
b.d.(3 302)
3 230(1 665)
836(898)
2 357(2 360)
172(170)
1 971(816)
2 588(2 537)
1 626(1 707)
2 047(1 706)
54 943
b.d.(48 232)
b.d.(b.d.)
b.d.(b.d.)
41 262(19 371)
84 396(61 415)
105 370(86 541)
31 877(-74 610)
13 703(13 005)
b.d.(b.d.)
8,9
75,0(81,3)
50,4(b.d.)
0,9(0,1)
0,0(0,0)
1,1(1,6)
b.d.(45,6)
61,3(60,6)
31,5(31,7)
b.d.(b.d.)
1,3
b.d.(4,7)
b.d.(1,6)
b.d.(b.d.)
3,0(1,5)
7,3(6,4)
11,5(11,5)
3,5(-9,1)
1,7(1,8)
b.d.(b.d.)
Tabela nr 120. Najwiêksze przedsiêbiorstwa przemys³owe województwa ma³opolskiego w 2003 r. wg kryterium przychodów na podstawie rankingu dziennika „Rzeczpospolita”
172
GO
SPO
DA
RKA
: IV. Przem
ys³
2 3 4 5 6 7 8 91
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Grupa Kêty S.A. GK, Kêty (222)
Valeo Autosystemy sp. z o.o.Skawina (231)
Stalprodukt S.A., Bochnia (259)
Zak³ad Energetyczny Tarnów S.A.,Tarnów (311)
Kimberly-Clark S.A., Klucze (330)
Elektrociep³ownia Kraków S.A.,Kraków (352)
Elektrownia Skawina S.A.,Skawina (381)
Miejskie Przedsiêbiorstwo EnergetykiCieplnej Kraków S.A., Kraków (396)
Zak³ady Górniczo-HutniczeBoles³aw, Bukowno (441)
Linde Gaz Polska sp. z o.o.,Kraków (454)
Prywatna,zagraniczna
Zagraniczna
Prywatna,pañstwowe
osoby prawne
Skarb Pañstwa
Zagraniczna
Zagraniczna,Skarb Pañstwa
Zagraniczna,Skarb Pañstwa
Komunalna
Skarb Pañstwa
Zagraniczna
Produkcja aluminium
Produkcja czêœci i akcesoriówdo pojazdów samocho-dowych i ich silników
Produkcja wyrobów p³askichwalcowanych na zimno
Wytwarzanie i dystrybucjaenergii elektrycznej
Produkcja papierowychartyku³ów gospodarstwadomowego, toaletowych
i sanitarnych
Produkcja i dystrybucja ciep³a(pary wodnej i gor¹cej wody)
Wytwarzanie i dystrybucjaenergii elektrycznej
Produkcja i dystrybucja ciep³a(pary wodnej i gor¹cej wody)
Produkcja o³owiu, cynkui cyny
Produkcja gazów technicznych
740 154(623 340)
719 202
614 062(542 645)
484 648(432 437)
456 659
408 912(401 268)
380 470(342 184)
363 251(347 882)
324 097(315 506)
313 109(281 687)
1 790(b.d.)
1 067
b.d.(b.d.)
1 001(1 015)
522
664(669)
653(705)
790(807)
1 995(2 151)
715(813)
84 631(61 266)
28 762
17 603(5 441)
3 320(-19 510)
9 690
70 890(43 161)
28 731(-17 244)
5 631(b.d.)
-17 245(-15 868)
37 474(25 587)
23,8(b.d.)
87,3
34,3(b.d.)
0,0(0,0)
6,6
0,3(0,0)
0,0(0,0)
0,0(b.d.)
28,8(19,5)
1,8(2,0)
11,4(9,6)
4,0
2,9(1,0)
0,7(-4,5)
2,1
17,3(10,6)
7,6(-5,0)
1,6(b.d.)
-5,3(-4,7)
12,0(8,7)
Źród³o: lista 500 najwiêkszych przedsiêbiorstw w kraju wg dziennika „Rzeczpospolita” , wydanie z dnia 7 maja 2003 r. oraz z dnia 15 kwietnia 2004 r.
1 Zmiana nazwy z „Delphi Automotive Systems Polska sp. z o.o.”.2 Zmiana nazwy z „Can Pack S.A.”, dane za okres 1 VII 2002-30 VI 2003.
173
GOSPODARKA: V. Budownictwo
V. BUDOWNICTWO
1. STRUKTURA I PRODUKCJA PRZEDSIÊBIORSTW BUDOWLANO-MONTA¯OWYCH
W 2003 województwo ma³opolskie uplasowa³o siê na 4 miejscu w Polsce pod wzglêdem pro-dukcji sprzedanej budownictwa, za województwami: mazowieckim, œl¹skim i wielkopolskim, utrzy-muj¹c jednoczeœnie pozycjê sprzed roku. W 2003 r. odnotowano spadek produkcji sprzedanej budownictwa.
Wykres nr 46. Udzia³ województw w ogólnej wartoœci produkcji sprzedanej budownictwa w 2003 roku
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych GUS.
Wykres nr 47. Dynamika produkcji sprzedanej w budownictwie w latach 2002-2003 (rok 2002 = 100)
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych GUS.
174
GOSPODARKA: V. Budownictwo
W latach 2000-2003 w ma³opolskim budownictwie nast¹pi³ spadek wartoœci produkcjisprzedanej:
• 6,2 mld z³ w 2000 r.,
• 5,5 mld z³ w 2001 r.,
• 5,0 mld z³ w 2002 r.,
• 4,4 mld z³ w 2003 r.
Dzieje siê tak pomimo wzrostu iloœci przedsiêbiorstw dzia³aj¹cych w tej bran¿y:
• 1 513 przedsiêbiorstw w roku 2000,
• 1 634 przedsiêbiorstw w roku 2001,
• 1 744 przedsiêbiorstw w roku 2002,
• 1 831 przedsiêbiorstw w roku 2003.
Powolnym zmianom ulega struktura w³asnoœciowa. W dalszym ci¹gu obserwuje siê wzrostudzia³u spó³ek prawa handlowego:
• 1 389 spó³ek w roku 2000,
• 1 515 spó³ek w roku 2001,
• 1 626 spó³ek w roku 2002,
• 1 713 spó³ek w roku 2003.
Praktycznie na niezmienionym poziomie utrzymuje siê iloœæ spó³dzielni (94 w 2000 r.,93 w 2001 r., 94 w roku 2002 r. jaki i w 2003 r.). Natomiast iloœæ przedsiêbiorstw pañstwowych,która w ostatnich latach ulega³a zmniejszeniu w roku 2003 utrzyma³a pozycjê z koñca 2002 r. którakszta³towa³a siê na poziomie 24.
Wykres nr 48. Podmioty gospodarki narodowej w Ma³opolsce w budownictwie wed³ug formy prawnej w latach 2000-2003
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych US Kraków.
175
GOSPODARKA: V. Budownictwo
2. PRODUKCJA BUDOWLANO-MONTA¯OWA
W roku 2003 budowlane podmioty gospodarcze, o liczbie pracuj¹cych powy¿ej 9 osób,wykona³y produkcjê budowlano-monta¿ow¹ obejmuj¹c¹ roboty o charakterze inwestycyjnymi remontowym o ³¹cznej wartoœci 2 825,1 mln z³. Porównuj¹c analogiczny okres 2002 roku by³a onani¿sza o 1,8%.
W ci¹gu 12 miesiêcy 2003 r. przychody ze sprzeda¿y wyrobów i us³ug w przedsiêbiorstwachbudowlanych osi¹gnê³y poziom 4 453,4 z³ i by³y ni¿sze o 11,2% w porównaniu z analogicznymokresem 2002 r.
Przychód ze sprzeda¿y przypadaj¹cy na jednego zatrudnionego w budownictwie w okresieI-XII 2003 r. wyniós³ 147,7 tys. z³ i by³ o 1,5% ni¿szy ni¿ w analogicznym okresie 2002 r.
Tabela nr 121. Produkcja budowlano-monta¿owa w latach 2001-2003 (w mln z³)*
Wyszczególnienie Ogó³emRemonty
i pozosta³eroboty
Robotyo charakterzeinwestycyjnym
Ogó³em
Sektor publiczny
Sektor prywatny
w tym:
budynki mieszkalne
budynki niemieszkalne
obiekty in¿ynierii l¹doweji wodnej
2001
2002
2003
2001
2002
2003
2001
2002
2003
2003
2003
2003
3269,4
2878,3
2825,1
264,1
249,8
228,7
3005,3
2628,5
2596,4
506,3
866,8
1452,1
2433,0
2025,9
1960,7
125,2
100,8
117,5
2307,8
1925,2
1843,3
410,3
458,2
892,3
836,3
852,4
864,3
138,9
149,0
111,2
697,5
703,4
753,2
95,9
208,6
559,8
* dla jednostek powy¿ej 9 osób
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych US Kraków.
3. ZATRUDNIENIE I WYNAGRODZENIE
Pod wzglêdem liczby zatrudnionych w sektorze budownictwa województwo ma³opolskiezajmowa³o w 2003 roku czwart¹ pozycjê (30 159 osób) po województwach: mazowieckim (65 708 osób),œl¹skim (61 294 osób) i wielkopolskim (35 736 osób).
W okresie styczeñ-grudzieñ 2003 r. przeciêtne zatrudnienie w budownictwie kszta³towa³o siêna poziomie 30,2 tys. osób, tj. o 9,8% mniej ni¿ w analogicznym okresie 2002 r. Przeciêtnezatrudnienie w sektorze budownictwa w Ma³opolsce w 2003 r. wynosi³o 8,53% zatrudnionychw tym sektorze w Polsce, co oznacza, ¿e zmniejszy³o siê o 9,1%, ale by³o mniejsze ni¿ œredniow kraju o 7,1%.
Przeciêtne miesiêczne wynagrodzenie brutto w budownictwie w roku 2003 wynosi³o 1 884,58 z³i by³o wy¿sze o 0,8% od wynagrodzenia z 2002 r.
176
Tabela nr 122. Przeciêtne zatrudnienie w budownictwie w latach 1999-2003
20032002200120001999
Przecietne zatrudnienie w tys. osób
Polska
Œl¹skie
Mazowieckie
Wielkopolskie
Ma³opolskie
Dolnoœl¹skie
Pomorskie
£ódzkie
Kujawsko-Pomorskie
Podkarpackie
Zachodniopomorskie
Lubelskie
Warmiñsko-Mazurskie
Œwiêtokrzyskie
Lubuskie
Opolskie
Podlaskie
585
114
94
52
44
46
32
26
25
28
22
22
17
20
12
14
12
522
94
84
48
42
40
29
23
24
26
21
21
16
19
11
12
10
353
61
66
36
30
24
19
18
16
16
13
13
11
10
6
6
7
421
81
71
43
33
31
23
20
19
18
16
15
13
13
8
8
7
481
87
78
47
39
37
28
22
24
22
20
18
15
16
11
10
9
GOSPODARKA: V. Budownictwo
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych GUS.
4. FINANSE PRZEDSIÊBIORSTW BUDOWLANYCH
W 2003 r. w stosunku do roku poprzedniego przedsiêbiorstwa budowlano-monta¿owe uzyska³yprzychody netto ze sprzeda¿y produktów, towarów i materia³ów ni¿sze a¿ o 35,2% (1 118,1 mln z³),koszt w³asny sprzedanych produktów, towarów i materia³ów zmala³ o 2,3% (70,4 mln z³), a ichkoszt finansowy ze sprzeda¿y produktów towarów i materia³ów spad³ a¿ o 76,1% (47,7 mln z³).
Zysk brutto zmala³ o 35,9% (39,8 mln z³), strata brutto zmala³a a¿ o 59,3% (56,1 mln z³),natomiast wynik finansowy brutto, który w roku 2002 wzrós³ blisko 2 716,7%, w roku 2003 wzrós³o 200% (16,3 mln z³).
Zysk netto zmala³ o 37,7% (32,4 mln z³), strata netto zmala³a o 56,7% (50,5 mln z³), natomiastwynik finansowy netto wzrós³ o 583,9% (18,1 mln z³) i zanotowano wynik dodatni zarówno w kategoriiwznoszenia kompletnych obiektów lub ich czêœci; in¿ynieria l¹dowa i wodna jak równie¿ w wyko-nywaniu instalacji budowlanych.
Wyszczególnienie
177
GOSPODARKA: V. Budownictwo
I. Przychody, koszty, wynik finansowy ze sprzeda¿y
Wynik finansowy przedsiebiorstw – Budownictwo
Wykonywanie instalacjibudowlanych
Wznoszenie kompletnychobiektów lub ich czêœci;
in¿ynieria l¹dowa i wodnaBudownictwo
Przychody netto ze sprzeda¿y produktów, towarów i materia³ów
2001 I-XII
2002 I-XII
2003 I-XII
3 824,7
3 174,0
2 055,9
3 239,0
2 789,1
1 802,4
492,5
300,8
216,8
Koszt w³asny sprzedawanych produktów, towarów i materia³ów
2001 I-XII
2002 I-XII
2003 I-XII
3 729,9
3 111,3
3 040,9
3 142,6
2 717,5
1 785,24
493,8
306,0
212,7
Wynik finansowy ze sprzeda¿y produktów, towarów i materia³ów
2001 I-XII
2002 I-XII
2003 I-XII
94,9
62,7
15,0
96,3
71,6
17,2
-1,3
-5,2
4,1
Zysk netto w mln z³
2001 I-XII
2002 I-XII
2003 I-XII
98,2
86,0
53,6
87,5
79,5
49,6
9,7
6,3
3,9
II. Wynik finansowy netto
Wykonywanie instalacjibudowlanych
Wznoszenie kompletnychobiektów lub ich czêœci;
in¿ynieria l¹dowa i wodnaBudownictwo
Strata netto w mln z³
2001 I-XII
2002 I-XII
2003 I-XII
132,1
89,1
38,6
108,7
75,4
37,3
22,9
11,2
0,3
Wynik finansowy netto w mln z³
2001 I-XII
2002 I-XII
2003 I-XII
-38,6
-3,1
15,0
-32,7
4,1
12,3
-5,0
-4,9
3,6
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych GUS.
Tabela nr 123. Wynik finansowy przedsiêbiorstw w budownictwie
178
GOSPODARKA: V. Budownictwo
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych GUS.
Tabela nr 124. Relacje ekonomiczne oraz struktura w budownictwie wed³ug uzyskanych wyników finansowych
Relacje ekonomiczne oraz struktura – Budownictwo wed³ug uzyskanych wyników finansowych
Wykonywanie instalacjibudowlanych
Wznoszenie kompletnychobiektów lub ich czêœci;
in¿ynieria l¹dowa i wodnaBudownictwo
WskaŸnik rentownoœci ze sprzeda¿y w %
2001 I-XII2002 I-XII2003 I-XII
2,52,0
0,7
3,02,61,0
-0,3-1,71,9
WskaŸnik poziomu kosztów w %
2001 I-XII2002 I-XII2003 I-XII
99,999,598,5
99,799,298,5
101,2101,0
97,8
WskaŸnik rentownoœci obrotu brutto w %
2001 I-XII2002 I-XII2003 I-XII
0,00,51,5
0,30,81,5
-1,9-1,02,2
WskaŸnik rentownoœci obrotu netto w %
2001 I-XII2002 I-XII2003 I-XII
-0,8-0,10,7
-0,60,10,7
-2,5-1,61,6
WskaŸnik p³ynnoœci finansowej I stopnia w %
2001 I-XII2002 I-XII2003 I-XII
20,117,414,2
20,318,313,0
20,020,332,3
WskaŸnik p³ynnoœci finansowej II stopnia w %
2001 I-XII2002 I-XII2003 I-XII
99,689,2
102,1
97,393,498,7
118,596,5
150,5
Liczba przedsiêbiorstw objêtych badaniem
2001 I-XII2002 I-XII2003 I-XII
196,0160,0148,0
165,0136,0131,0
27,020,014,0
Udzia³ przychodów przedsiêbiorstw wskazuj¹cych zysk netto w przychodach z ca³okszta³tu dzia³alnoœci w %
2001 I-XII2002 I-XII2003 I-XII
75,475,171,3
73,375,570,2
85,089,592,8
Udzia³ liczby przedsiêbiorstw wskazuj¹cych zysk netto w ogólnej liczbie przedsiêbiorstw w %
2001 I-XII2002 I-XII2003 I-XII
68,971,360,8
68,572,158,8
70,470,085,7
179
GOSPODARKA: VI. Budownictwo mieszkaniowe
VI. BUDOWNICTWO MIESZKANIOWE
1. ZASOBY MIESZKANIOWE
Zasoby mieszkaniowe województwa ma³opolskiego w 2003 r. obejmowa³y 1 002,1 tysiêcymieszkañ o ³¹cznej powierzchni u¿ytkowej 73 383,4 tysi¹ce m2, w których znajdowa³o siê 3 790,9tysiêcy izb.
W roku 2003 utrzymana zosta³a wieloletnia, korzystna tendencja przyrostu zasobów. Ponadpo³owa zasobów (56,9%) zlokalizowana by³a w miastach. Oznacza to niewielki spadek w porównaniuz rokiem 2002, gdzie wskaŸnik ten stanowi³ 57,4%.
Wykres nr 49. Zasoby mieszkaniowe w województwie ma³opolskim w latach 1998-2003(w tysi¹cach)
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych US Kraków.
Przeciêtnie w jednym mieszkaniu przebywa³o 3,25 osoby, co jest wynikiem lepszym w porów-naniu z rokiem 2002, gdzie wskaŸnik ten wynosi³ 3,54. Przeciêtna powierzchnia u¿ytkowa mieszkañwynosi³a w 2003 roku 73,2 m2 i oznacza niewielki wzrost w stosunku do roku 2002.
Statystyczny mieszkaniec Ma³opolski mia³ do dyspozycji 22,6 m2 powierzchni u¿ytkowejmieszkania, czyli 2,2 m2 wiêcej ni¿ w analogicznym okresie roku 2002. Przeciêtna powierzchniamieszkania by³a tym wiêksza im mniejsza urbanizacja terenu, st¹d mieszkania zlokalizowanena wsi mia³y wiêksz¹ przeciêtn¹ powierzchniê u¿ytkow¹ o 27,2 m2 ni¿ mieszkania w miastach.Przeciêtna powierzchnia u¿ytkowa mieszkañ zamieszkanych w miastach wynosi³a 61,5 m2, podczasgdy na wsi a¿ 88,1 m2.
180
GOSPODARKA: VI. Budownictwo mieszkaniowe
Tabela nr 125. Zasoby mieszkaniowe w 2003 r.
Powierzchniau¿ytkowamieszkañ
na 1 osobê
Izbyw mieszkaniach pow. u¿ytkowa w m2
Przeciêtna
liczba osóbw 1 mieszkaniu
1 mieszkania
Mieszkania
ogó³em ogó³emw tys. m2
WojewództwoMa³opolskie
Miasta
Wieœ
1 002,1
570,5
431,6
3 790,9
1 970,6
1 820,3
73 383,4
35 093,5
38 289,9
3,25
2,85
3,78
73,2
61,5
88,7
22,6
21,6
23,5
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych US Kraków.
2. MIESZKANIA ODDANE DO U¯YTKU
W województwie ma³opolskim w roku 2003 oddano do u¿ytku 23 356 mieszkañ, co stanowi14,4% efektów uzyskanych w kraju. Dynamika wzrostu w stosunku do roku 2002 wynosi³a 239,8%(w ca³ym kraju odnotowano œrednio dynamikê 166,6). Przyczyn¹ wzrostu mog³o byæ dzia³anieniektórych inwestorów indywidualnych, którzy zg³osili do nadzoru budowlanego w 2003 r. domyukoñczone i zasiedlone wiele lat wczeœniej, by w ten sposób skorzystaæ z ulg podatkowych.
Wykres nr 50. Dynamika mieszkañ oddanych do u¿ytku (analogiczny okres 2000=100)
Źród³o: opracowanie GUS.
W porównaniu z rokiem 2002 w województwie ma³opolskim zmniejszy³a siê ró¿nica pomiêdzyliczb¹ mieszkañ oddanych do u¿ytku w mieœcie i na wsi. Pomimo to w dalszym ci¹gu wiêkszoœæ mieszkañ,czyli 56,9% zosta³a przekazana do u¿ytku w miastach, podczas gdy na wsi oddano 43,1% nowych mieszkañ.
Spadek efektów dotyczy³ budownictwa spó³dzielczego, w którym oddano do u¿ytku 626 mieszkañ,tj. o 12,8% mniej ni¿ w roku 2002. Natomiast wzrost poziomu efektów dotyczy³ budownictwa przezna-czonego na sprzeda¿ lub wynajem, w którym oddano do u¿ytku 2 132 mieszkañ, tj. o 34% wiêcej ni¿w roku 2002 oraz budownictwa indywidualnego, w którym oddano do u¿ytku 19 647 mieszkañtj. o 13 405 wiêcej ni¿ w roku 2002 (214,8%).
w tysi¹cach
ogó³em
490,0
440,0
390,0
340,0
290,0
240,0
190,0
140,0
90,0
%
2002 2003 2004
I-II
I
I-V
I
I-IX
I-X
II
I-II
I
I-IV
I-IX
I-X
II
I-II
IPolska Ma³opolska
181
GOSPODARKA: VI. Budownictwo mieszkaniowe
Wykres nr 51. Mieszkania oddane do u¿ytku w województwie ma³opolskim w latach 1998-2003
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych GUS.
Na 1000 ludnoœci zamieszkuj¹cej województwo ma³opolskie przypad³y w 2002 roku7,2 mieszkania oddane do u¿ytku. WskaŸnik ten uleg³ znacznemu wzrostowi w porównaniu z rokiem2002 o 4,2 punktu. Wzrost ten jest zwi¹zany ze znaczn¹ iloœci¹ mieszkañ oddanych do u¿ytkuw budownictwie indywidualnym. Na terenach wiejskich wskaŸnik ten osi¹gn¹³ poziom 8,75 z poziomu2,6 w roku 2002. Najwy¿szy wskaŸnik w województwie osi¹gnê³y: powiat bocheñski — 16,71, powiatwielicki 14,99, powiat myœlenicki 12,75, powiat krakowski 12,41. Natomiast najni¿szy wskaŸnikzanotowano w powiatach: olkuskim, proszowickim, d¹browskim i chrzanowskim.
Wykres nr 52. Mieszkania oddane do u¿ytku w 2003 roku na 1000 ludnoœci wg powiatów
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych US Kraków.
182
Przeciêtna powierzchnia u¿ytkowa mieszkania oddanego do u¿ytku w roku 2003 wynosi³a122,6 m2 i wzros³a w porównaniu do ubieg³ego roku w województwie o 17,8 m2. Wiêksze mieszkaniaby³y wci¹¿ oddane na terenach wiejskich, gdzie przeciêtna powierzchnia u¿ytkowa jednegomieszkania wynosi³a 134,6 m2. Najmniejsze mieszkania oddano do u¿ytku w 2003 roku w mieœcieKrakowie — przeciêtna powierzchnia u¿ytkowa 75,9 m2 i by³a ona wiêksza a¿ o 12,8 m2 ni¿ w analo-gicznym okresie ubieg³ego roku. Najwiêksze mieszkania przekazano do u¿ytku w powiecie pro-szowickim — 158,9 m2.
Tabela nr 126. Mieszkania oddane do u¿ytku w latach 1998-2003
GOSPODARKA: VI. Budownictwo mieszkaniowe
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych WUS w Krakowie.
Powierzchniau¿ytkowamieszkañ
w m2
Mieszkaniaoddanena 1000ludnoœci
Przeciêtnapowierzchniamieszkaniowa
w m3
WojewództwoMa³opolskie
Miasta
Wieœ
1998
1999
2000
2001
2002
2003
1998
1999
2000
2001
2002
2003
1998
1999
2000
2001
2002
2003
8 614
8 792
8 002
10 525
9 735
23 356
5 399
6 009
5 350
7 670
5 537
13 027
3 215
2 783
2 652
2 855
4 198
10 315
39 643
37 118
34 943
41 644
43 793
121 520
21 688
21 643
19 983
25 623
20 308
62 842
17 955
15 475
14 960
16 021
23 485
58 678
Liczbamieszkañ
Liczbaizb
881 719
819 105
800 193
923 447
1 020 687
2 862 252
467 283
456 180
447 844
541 379
458 177
1 473 689
414 436
362 925
352 349
382 068
362 510
1 388 563
102,4
93,2
100,0
87,7
104,8
122,6
86,5
75,9
83,7
70,6
82,7
113,5
128,9
130,4
132,9
133,8
134,0
134,6
2,7
2,7
2,5
3,2
3,0
7,2
1,9
1,9
3,3
4,7
3,4
6,4
2,1
1,7
1,7
1,8
2,6
8,75
Wyszczególnienie
183
GOSPODARKA: VII. Sektor finansowy
VII. SEKTOR FINANSOWY
W 2003 r. najwiêkszym segmentem rynku finansowego nadal pozostawa³ sektor bankowy,pomimo dynamicznego rozwoju niebankowych instytucji finansowych (towarzystw ubezpiecze-niowych i funduszy inwestycyjnych). Udzia³ banków w aktywach systemu finansowego wyniós³ 77,5%,udzia³ towarzystw emerytalnych — 7%, towarzystw ubezpieczeniowych — 6%, funduszyinwestycyjnych — 5%, firm leasingowych — 3,5%, SKOK-ów – 0,5%.
1. BANKOWOή KOMERCYJNA
Wed³ug stanu na 31 grudnia 2003 r. na terenie województwa ma³opolskiego dzia³a³o 31 bankówkomercyjnych, posiadaj¹cych ³¹cznie 418 placówek (w 2002 r. funkcjonowa³y 32 banki maj¹ce 390placówek) o ró¿nym charakterze i zakresie œwiadczonych us³ug (oddzia³y regionalne, oddzia³yoperacyjne, filie). Najwiêcej placówek posiada³y: PKO BP S.A. — 89; BPH PBK S.A. — 81;Bank PEKAO S.A. — 45 oraz ING Bank Œl¹ski – 33 placówek. £¹cznie na cztery wy¿ej wymienionebanki przypada 248 placówek, co stanowi blisko 60% ³¹cznej liczby placówek.
Jeœli chodzi o strukturê w³asnoœci kapita³u banków komercyjnych maj¹cych swoje placówki naterenie województwa ma³opolskiego, to pod tym wzglêdem sektor finansowy w Ma³opolsce obrazujerelacje charakterystyczne dla ca³ego kraju.
Tabela nr 127. Wykaz banków* dzia³aj¹cych w Ma³opolsce — struktura w³asnoœci kapita³u
1.1. Banki z przewag¹ kapita³u pañstwowego
1. Banki kontrolowane przez kapita³ polski
Banki pañstwowe
Spó³ki akcyjne bezpoœrednio kontrolowaneprzez Skarb Pañstwa
Spó³ki akcyjne poœrednio kontrolowaneprzez Skarb Pañstwa
1.2. Banki z przewag¹ kapita³u prywatnego
Banki o profilu komercyjnym
Banki zrzeszaj¹ce
Bank Gospodarstwa Krajowego
PKO Bank Polski S.A.Bank Gospodarki ¯ywnoœciowej S.A.
Bank Pocztowy S.A.Bank Ochrony Œrodowiska S.A.
Euro Bank S.A. (do 13.03.2003 r. Bank SPO£EM S.A.)INVEST BANK S.A.
Bank Polskiej Spó³dzielczoœci S.A.
2. Banki kontrolowane przez inwestorów zagranicznych
2.1. Oddzia³y banków zagranicznych
2.2. Spó³ki akcyjne ze 100% udzia³emkapita³u zagranicznego
2.3. Spó³ki akcyjne z wiêkszoœciowymudzia³em kapita³u zagranicznego
Societe Generale S.A. Oddzia³ w Polsce
GE Capital Bank S.A.Raiffeisen Bank Polska S.A.GE Bank Mieszkaniowy S.A.
Bank Handlowy w Warszawie S.A.ING Bank Œl¹ski S.A.
184
* Bez NBP, banków spó³dzielczych oraz banków w stanie upad³oœci i w likwidacji
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych Narodowego Banku Polskiego, Warszawa 2004.
2.3. Spó³ki akcyjne z wiêkszoœciowymudzia³em kapita³u zagranicznego
Bank Przemys³owo-Handlowy PBK S.A.Bank Zachodni WBK S.A.BRE Bank S.A.Bank Millennium S.A.(do 8.01 2003 BIG Bank Gdañski S.A.)Bank Polska Kasa Opieki S.A.NORDEA BANK POLSKA S.A.Kredyt Bank S.A.FORTIS BANK POLSKA S.A.Deutsche Bank PBC S.A.(do 24.09.2003 Deutsche Bank 24 S.A.)AIG Bank Polska S.A.RHEINHYP-BRE Bank Hipoteczny S.A.
Górnoœl¹ski Bank Gospodarczy S.A.DOMINET BANK S.A.HypoVereinsbank Bank Hipoteczny S.A.LUKAS Bank S.A.Œl¹ski Bank Hipoteczny S.A.Wschodni Bank Cukrownictwa S.A.
Je¿eli chodzi o udzia³ w rynku, jakim dysponuj¹ poszczególne banki komercyjne, to pierwszemiejsce w rankingu opartym na kryterium liczby rachunków oszczêdnoœciowo-rozliczeniowychzajmuje PKO BP S.A. (37%), a nastêpne PEKAO S.A. (19%), BZ WBK S.A. (9%), ING BankŒl¹ski S.A. (8,5%), BPH PBK S.A. (8%) oraz Millenium S.A. (6%).
Spoœród banków dzia³aj¹cych w Ma³opolsce dwa banki (BPH PBK S.A. i Deutsche Bank BCS.A.) posiadaj¹ na terenie województwa swoje centrale. Bank Przemys³owo-Handlowy PBK S.A.plasuje siê na pierwszym miejscu w rankingu 100 najwiêkszych przedsiêbiorstw województwama³opolskiego (kryterium przychodów ze sprzeda¿y). Na 31 grudnia 2003 r. fundusze w³asne bankuwynosi³y 4 202 mln z³, natomiast zysk netto 333 mln z³. Suma bilansowa BPH PBK S.A. wynios³a45 485 mln z³, co daje 3 pozycjê wœród banków komercyjnych dzia³aj¹cych w Polsce. Bank prowadzi³ok. 1,1 mln rachunków oszczêdnoœciowo-rozliczeniowych, posiadaj¹c stabilny 8% udzia³ w rynkuROR (5 miejsce w Polsce). Na terenie województwa ma³opolskiego Bank posiada 81 placówekoraz 171 bankomatów w³asnych. O pozycji BPH PBK S.A. œwiadczy fakt, ¿e Bank notowany jest nietylko na Gie³dzie Papierów Wartoœciowych w Warszawie, ale równie¿ na London Stock Exchange(program Global Depository Receipts).
Drugi z banków maj¹cych swoj¹ siedzibê na terenie Ma³opolski, Deutsche Bank PBC rozpocz¹³dzia³alnoœæ 1 lipca 2001 roku, powstaj¹c na bazie pionu bankowoœci detalicznej Deutsche BankPolska S.A. i Banku Wspó³pracy Regionalnej S.A. Najwiêkszym akcjonariuszem Deutsche BankPBC S.A. jest niemiecki Deutsche Bank Privat-und Geschäftskunden AG posiadaj¹cy 95,02%udzia³ów. Pod wzglêdem poziomu przychodów ze sprzeda¿y, Deustche Bank PBC S.A. zajmuje38 miejsce w rankingu 100 najwiêkszych przedsiêbiorstw województwa ma³opolskiego. Sumabilansowa Banku wynosi 2 112 mln z³ (28 pozycja w Polsce); fundusze w³asne 172 mln z³. Na terenieMa³opolski Bank dysponuje sieci¹ 11 oddzia³ów.
2. BANKOWOŒÆ SPÓ£DZIELCZA
W 2003 r. na obszarze województwa ma³opolskiego dzia³a³o 46 banków spó³dzielczych, przyczym Krakowski Bank Spó³dzielczy dzia³a³ samodzielnie (zawar³ jedynie porozumienie o wspó³pracyz BPS S.A., którego jest najwiêkszym udzia³owcem, posiadaj¹c 2,77% akcji), zaœ 45 banków by³ozrzeszonych w Banku Polskiej Spó³dzielczoœci. Banki spó³dzielcze dysponowa³y sieci¹ 263 placówek:
GOSPODARKA: VII. Sektor finansow
2.4. Spó³ki akcyjne poœrednio kontrolowaneprzez inwestorów zagranicznych
185
261 placówek (oddzia³y, filie, punkty kasowe) nale¿a³o do tych banków spó³dzielczych, którychsiedziba zlokalizowana jest w Ma³opolsce, a 2 placówki nale¿a³y do banków, których centralemieszcz¹ siê w innych województwach (Bank Spó³dzielczy w Bielsku Bia³ej, maj¹cy swójoddzia³ w Wadowicach oraz Nadwiœlañski Bank Spó³dzielczy w Solcu Zdroju z oddzia³emw Krakowie).
Badanie standingu finansowego sektora banków spó³dzielczych w Ma³opolsce sugeruje,¿e w porównaniu z rokiem 2002 ich sytuacja uleg³a poprawie. Co wiêcej, w ogólnopolskich rankingachbanków spó³dzielczych banki z Ma³opolski zajmuj¹ czo³owe miejsca i to niezale¿nie od przyjêtegokryterium. W rankingu wed³ug wartoœci aktywów Krakowski Bank Spó³dzielczy znalaz³ siê napierwszym miejscu (blisko 600 mln z³); drug¹ pozycjê sprzed roku obroni³ Bank Spó³dzielczyRzemios³a w Krakowie. Te dwa banki otwieraj¹ równie¿ listê banków o najwy¿szych funduszachw³asnych. Ponadto, KBS wypracowa³ w ubieg³ym roku najwy¿szy w ca³ym sektorze bankówspó³dzielczych zysk netto, w wysokoœci 6,03 mln z³ (by³ on jednak o 3 mln z³ ni¿szy ni¿w 2002 r.). Bank jest równie¿ ogólnopolskim liderem pod wzglêdem wartoœci udzielonych kredytów(282 mln z³).
Tabela nr 128. Ranking banków spó³dzielczych województwa ma³opolskiego wg kryterium sumybilansowej (fundusze w³asne min. 4 mln z³)
Nazwa banku
Krakowski Bank Spó³dzielczy
BSR w Krakowie
BS Wieliczka
BS Wolbrom
BS Biecz
BS Proszowice
BS Chrzanów
BS Andrychów
BS Limanowa
BS Skawina
BS Mszana Dolna
BS Sucha Beskidzka
BS Nowy Targ
BS Oœwiêcim
BS Zakopane
Suma bilansowaw mln z³
Funduszew³asne
w mln z³
Liczbaplacówek
w Ma³opolsce
Miejscew rankingu
ogólnopolskim
588,90
343,30
194,37
126,35
115,94
93,90
71,45
63,28
60,54
56,92
54,57
46,61
43,25
38,05
30,60
45,76
33,60
9,94
b.d.
7,83
10,20
9,93
8,49
5,40
5,29
7,60
5,36
5,98
4,57
4,12
44
41
6
6
3
16
4
2
4
5
4
3
2
6
2
1
2
10
24
29
46
74
93
98
110
126
154
170
196
234
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych Banku Spó³dzielczoœci S.A., Kraków 2004.
Drugim co do wielkoœci bankiem spó³dzielczym w Polsce, maj¹cym siedzibê na tereniewojewództwa ma³opolskiego, jest Bank Spó³dzielczy Rzemios³a w Krakowie, bêd¹cy najwiêkszymma³opolskim bankiem zrzeszonym w BPS. Jako pierwszy w Polsce bank spó³dzielczy osi¹gn¹³wymagany poziom kapita³owy 5 mln euro, upowa¿niaj¹cy do samodzielnego dzia³ania. Równie¿jako pierwszy spoœród polskich banków spó³dzielczych uzyska³ zezwolenie NBP na prowadze-nie obs³ugi dewizowej. BSR posiada 41 placówek, na które sk³adaj¹ siê: 24 oddzia³y, 5 filiii 12 punktów obs³ugi klienta. Sieæ Banku podlega ci¹g³ej rozbudowie — w 2003 r. otworzone zosta³y3 nowe placówki.
GOSPODARKA: VII. Sektor finansowy
186
3. ZAK£ADY UBEZPIECZEÑ
Analizuj¹c sytuacjê finansow¹ zak³adów ubezpieczeñ dzia³aj¹cych w Ma³opolsce mo¿nawskazaæ, ¿e spadek dynamiki przypisu sk³adki, jaki nast¹pi³ w 2002 r., okaza³ siê zjawiskiemprzejœciowym. Wraz z popraw¹ koniunktury gospodarczej w 2003 r. wróci³a wysoka dynamikaprzypisu sk³adki, przy czym utrzymywa³a siê tendencja do szybszego wzrostu przypisu sk³adkiw ubezpieczeniach na ¿ycie ni¿ w ubezpieczeniach maj¹tkowych.
Jeœli chodzi o rozmieszczenie placówek firm ubezpieczeniowych w Ma³opolsce to wykazujeono siln¹ koncentracjê – wiêkszoœæ placówek dzia³a w powiatach grodzkich. Nale¿y jednakpodkreœliæ, ¿e choæ wiêkszoœæ firm ubezpieczeniowych posiada na terenie województwa oddzia³ylub filie, to ¿adna z nich nie posiada w Ma³opolsce swojej centrali.
W województwie ma³opolskim najprê¿niej dzia³aj¹ towarzystwa grupy PZU, posiadaj¹ce swojeplacówki w ka¿dym powiecie, za wyj¹tkiem tarnowskiego. Wojna cenowa na rynku poliskomunikacyjnych doprowadzi³a jednak do spadku przychodów o 3,6%. Towarzystwa PZU utrzyma³ywprawdzie siln¹ pozycjê na rynku, jednak ich udzia³ w sprzeda¿y ubezpieczeñ systematycznie spada,co oznacza przechodzenie klientów do innych zak³adów.
Istotn¹ tendencj¹ na rynku ubezpieczeniowym by³ proces dekoncentracji rynku — szczególnieszybko, zarówno w ubezpieczeniach na ¿ycie, jak i maj¹tkowych, traci³y udzia³y w rynku najwiêkszepodmioty. Jednoczeœnie, miniony rok by³ czasem finalizacji rozpoczêtych wczeœniej fuzji (Compensai Heros, Generali S.A. i Zurich S.A. oraz Generali ¯ycie S.A. i Zurich ¯ycie S.A.).
W 2003 r. poprawi³y siê podstawowe wskaŸniki mierz¹ce stabilnoœæ zak³adów ubezpieczeñ.Szczególn¹ uwagê nale¿y zwróciæ na poprawê wskaŸnika rentownoœci dzia³alnoœci technicznej,oznaczaj¹cego zwiêkszenie dochodowoœci ubezpieczania ryzyka. Jedyny wskaŸnik, jaki w 2003 r.uleg³ znacznemu pogorszeniu, to rentownoœæ dzia³alnoœci lokacyjnej. Z uwagi na doœæ sta-biln¹ w czasie strukturê lokat mo¿na wnioskowaæ, ¿e zmiany te by³y wywo³ane g³ównie zmianamicen aktywów na rynkach finansowych.
4. FIRMY LEASINGOWE
Ma³opolska stanowi³a obszar dzia³ania 18 firm leasingowych, posiadaj¹cych ³¹cznie 33 placówki,przy czym wiêkszoœæ z nich ma centrale poza województwem. Najwiêksze udzia³y w rynku posiada³y:Europejski Fundusz Leasingowy S.A., Raiffeisen Leasing Polska S.A., BRE Leasing Sp. z o.o.,BEL Leasing Sp. z o.o. oraz Franfinance Polska Sp. z o.o. Najbardziej rozbudowan¹ sieæprzedstawicielstw posiada³y: EFL S.A — 6 placówek, Raiffeisen Leasing Polska S.A. — 5 placóweki ORIX Polska S.A. — 3 placówki.
W 2003 r. firmy leasingowe odnotowa³y znaczn¹ poprawê wyników finansowych: w porównaniuz rokiem 2002 wzrost wartoœci wyleasingowanych œrodków wyniós³ ok. 40%. WyraŸne o¿ywienieby³o zw³aszcza zauwa¿alne w przypadku firm oferuj¹cych leasing œrodków transportu drogowego,w tym równie¿ samochodów osobowych.
GOSPODARKA: VII. Sektor finansowy
187
GOSPODARKA: VII. Sektor finansowy
Tabela nr 129. Wyniki firm leasingowych dzia³aj¹cych w Ma³opolsce w ogólnopolskim rankinguwg kryterium wartoœci leasingu
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie rocznych raportów firm leasingowych na 31 grudnia 2003 r.
Nazwa bankuWartoœæ œrodków oddanych
w leasing (mln z³)
Miejscew rankingu
ogólnopolskim
Europejski Fundusz Leasingowy S.A.
Raiffeisen Leasing Polska S.A.
BRE Leasing Sp. z o.o.
BEL Leasing Sp. z o.o.
Franfinance Polska Sp. z o.o.
Volksbank Leasing Polska S.A.
ING Lease
Bankowy Fundusz Leasingowy S.A.
Futura Leasing
Fortis Lease
IKB Leas Sp. z o.o.
PEKAO Leasing Sp. z o.o.
ORIX Polska S.A.
1940,13
1041,29
872,42
699,10
466,04
448,92
355,73
285,24
280,78
166,47
133,66
112,71
78,56
1
2
3
4
7
9
b.d
14
15
b.d.
21
23
27
5. BIURA MAKLERSKIE
Wed³ug stanu na 31 grudnia 2003 r. w województwie ma³opolskim funkcjonowa³o 12 biurmaklerskich posiadaj¹cych ³¹cznie 42 placówki. Osiem biur stanowi³y bankowe domy maklerskie(Biuro Maklerskie BPH PBK S.A. — 16 placówek, Centralny Dom Maklerski PEKAO S.A. — 4,ING Securities S.A. — 4, Biuro Maklerskie Banku Gospodarki ¯ywnoœciowej S.A. — 3,PKO BP S.A. Bankowy Dom Maklerski — 2, Fortis Securities Polska S.A. — 1, Inwestycyjny DomMaklerski Kredyt Bank S.A. — 1 oraz Dom Inwestycyjny BRE Banku S.A. — 1); pozosta³e 4 biuramaklerskie nie by³y zwi¹zane z bankami (Dom Maklerski Penetrator S.A. – 3 placówki, InternetowyDom Maklerski S.A. — 3, Beskidzki Dom Maklerski S.A. — 3, Dom Maklerski POLONIANET S.A. — 1). Najwiêcej domów maklerskich znajdowa³o siê w miastach grodzkich: w Krakowie —21, Tarnowie — 5, Nowym S¹czu — 3, co stanowi³o prawie 70% ³¹cznej liczby placówek domówmaklerskich.
Wystêpuj¹ca od 1997 r. tendencja do zmniejszania siê liczby biur maklerskich i banków prowa-dz¹cych dzia³alnoœæ maklersk¹ by³a efektem procesów konsolidacyjnych zachodz¹cych w bankowoœcioraz pogarszaj¹cych siê wyników biur i domów maklerskich. Obecnie wiêkszoœæ du¿ych biur i domówmaklerskich wchodzi w sk³ad miêdzynarodowych konglomeratów finansowych. Niezale¿ne biurai domy maklerskie, dysponuj¹ce ma³ymi kapita³ami szukaj¹ szans rozwoju w niszach rynkowych,specjalizuj¹c siê w obs³udze wybranych segmentów rynku, które rzadko s¹ op³acalne dla podmiotówo charakterze ponadnarodowym.
W 2003 r. dziêki hossie na gie³dzie i przeprowadzonej redukcji kosztów wiêkszoœæ biurmaklerskich odczu³a wyraŸn¹ poprawê wyników. Na poprawê sytuacji finansowej wp³yn¹³ te¿ wzrostznaczenia przychodów ze sprzeda¿y jednostek funduszy inwestycyjnych.
188
6. NIEBANKOWE INSTYTUCJE KREDYTOWO-PO¯YCZKOWE
W 2003 r. sektor spó³dzielczych kas oszczêdnoœciowo-kredytowych rozwija³ siê dynamicznie:wzros³a liczba kas i oddzia³ów oraz liczba cz³onków SKOK-ów. Na terenie województwama³opolskiego dzia³a³o 19 grup Spó³dzielczych Kas Oszczêdnoœciowo-Kredytowych, z ³¹czn¹ liczb¹112 placówek, przy czym 4 kasy mia³y na terenie Ma³opolski swoj¹ siedzibê: SKOK im. KrólowejJadwigi (8 podlegaj¹cych oddzia³ów), SKOK im. E. Kwiatkowskiego (19 oddzia³ów), KrakowskaSKOK (11 oddzia³ów) oraz SKOK w Wieprzu (1 oddzia³).
Najwa¿niejsze pozabankowe instytucje kredytowe funkcjonuj¹ce w Ma³opolsce i udzielaj¹cepo¿yczek ze œrodków w³asnych to: Inicjatywa Mikro w Krakowie, Stowarzyszenie Samorz¹doweCentrum Przedsiêbiorczoœci i Rozwoju w Suchej Beskidzkiej, Fundacja Promocji GospodarczejRegionu Krakowskiego w Krakowie, Fundacja Rozwoju Regionu Rabka w Rabce Zdroju orazMa³opolska Agencja Rozwoju Regionalnego w Krakowie. Instytucje te oferuj¹ kredyty dla ma³ychprzedsiêbiorstw, w tym rozpoczynaj¹cych dzia³alnoœæ gospodarcz¹.
Tabela nr 130. Lokalizacja wybranych instytucji finansowych w powiatach województwa ma³opolskiego w 2003 r.
GOSPODARKA: VII. Sektor finansowy
Powiat Zak³adyubezpieczeñ
Biuramaklerskie BankomatyBanki
spó³dzielczeBanki
komercyjne
Bocheñski
Brzeski
Chrzanowski
D¹browski
Gorlicki
Krakowski
Miasto Kraków
Limanowski
Miechowski
Myœlenicki
Nowos¹decki
Miasto Nowy S¹cz
Nowotarski
Olkuski
Oœwiêcimski
Proszowicki
Suski
Tarnowski
Miasto Tarnów
Tatrzañski
Wadowicki
Wielicki
Razem
5
3
14
4
7
12
216
6
3
7
7
23
10
11
19
1
5
5
34
7
12
7
418
11
13
5
7
13
41
3
21
11
9
33
6
19
5
8
12
6
16
4
5
8
7
263
6
4
9
1
9
4
80
3
5
4
3
26
8
7
12
4
6
1
25
4
10
4
235
1
1
1
–
–
–
20
–
–
–
–
3
1
3
3
–
–
–
6
1
2
–
42
8
6
35
4
13
16
292
17
5
9
18
35
24
23
31
1
11
4
40
17
22
11
642
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych G³ównego Urzêdu Statystycznego, Warszawa 2004.
189
GOSPODARKA: VII. Sektor finansowy
7. ZATRUDNIENIE W SEKTORZE FINANSOWYM MA£OPOLSKI
W 2003 r. sektor finansowy w Ma³opolsce dawa³ zatrudnienie dla 19 088 osób, co lokuje go na5 pozycji w kraju. Jednak stan rozwoju sektora finansowego mierzony odsetkiem zatrudnionychw sektorze do ogó³u pracuj¹cych daje obraz mniej optymistyczny. Województwo ma³opolskie lokujesiê pod tym wzglêdem na 14 miejscu, wœród 4 województw o najs³abiej rozwiniêtej infrastrukturzefinansowej, w których odsetek zatrudnionych w sektorze wynosi³ poni¿ej 1,5% (podczas gdy np.w województwie mazowieckim analogiczna wartoœæ wynosi³a 3,35%).
Tabela nr 131. Zatrudnienie w sektorze finansowym w Ma³opolsce na tle innych województw
WojewództwoOdsetek pracuj¹cych
w sektorzefinansowym
Pracuj¹cyw sektorzefinsnowym
Liczbapracuj¹cych
ogó³em
Mazowieckie
Pomorskie
Dolnoœl¹skie
Zachodniopomorskie
Lubuskie
Warmiñsko-Mazurskie
Œl¹skie
Kujawsko-Pomorskie
Wielkopolskie
Opolskie
£ódzkie
Podlaskie
Ma³opolskie
Lubelskie
Podkarpackie
Œwiêtokrzyskie
2 312 245
708 664
968 354
523 580
311 061
435 380
1 675 578
727 044
1 318 397
347 163
1 039 592
483 544
1 297 265
956 942
923 859
578 460
77 522
17 313
22 377
11 318
6400
8410
31 965
13 065
23 268
5871
17 019
7 194
19 088
12 761
10 216
6214
3,35%
2,44%
2,31%
2,16%
2,05%
1,93%
1,90%
1,79%
1,76%
1,69%
1,63%
1,49%
1,47%
1,33%
1,10%
1,07%
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych G³ównego Urzêdu Statystycznego, Warszawa 2004.
Nale¿y jednak zauwa¿yæ, i¿ pomimo spadku ogólnego poziomu zatrudnienia obserwuje siêjednoczeœnie tendencjê wzrostu zatrudnienia w sektorze finansowym. Wprawdzie w porównaniuz rokiem ubieg³ym zatrudnienie ogó³em spad³o o 2,46%, jednak tendencja ta nie dotyczy³a sektorafinansowego, w którym zatrudnienie wzros³o o 1,6%.
Poziom wynagrodzeñ w sektorze finansowym w Ma³opolsce w 2003 by³ wy¿szy w stosunku dowojewództw o podobnej strukturze zatrudnienia. P³ace kszta³towa³y siê na œrednim poziomie 3 667,93 z³,co lokuje Ma³opolskê na 2 miejscu za województwem mazowieckim.
190
VIII. HANDEL I GASTRONOMIA
1. HANDEL
1.1. Sieæ handlowa
W ci¹gu ostatnich lat w województwie ma³opolskim w sferze dzia³alnoœci handlowej odnoto-wywano wzrost liczby zatrudnionych. Zjawisko to uleg³o zmianie w roku 2003 — nast¹pi³ spadekzatrudnienia w tym sektorze o 15,6% w stosunku do roku 2002.
W 2002 roku ogólna liczba sklepów i punktów sprzeda¿y paliw (liczonych metod¹ przed-siêbiorstw) wynios³a 37 397, z czego 117 w sektorze publicznym. Oznacza to niewielki spadek ogólnejliczby tych placówek, przy jednoczesnym minimalnym spadku liczby podmiotów publicznych, którychw roku 2002 by³o 118. Na koniec 2003 roku odnotowano 31 563 ma³ych punktów (zatrudniaj¹cychponi¿ej 9 osób).
Tabela nr 132. Placówki handlowe* w województwie ma³opolskim w latach 1999-2003
GOSPODARKA: VIII. Handel i gastronomia
* liczone metod¹ lokalizacji przedsiêbiorstwa
Źród³o: dane Urzêdu Statystycznego w Krakowie.
Rok
2000
2001
2002
2003
Liczba podmiotów handlowych Liczba pracuj¹cych
Ogó³em w tym stacje paliw Ogó³em w tym stacje paliw
35 041
37 558
39 659
37 397
503
593
636
641
2 937
3 325
3 617
2 840
88 813
101 347
111 976
94 467
Na terenie miast województwa zlokalizowanych by³o 26 874 sklepów i punktów sprzeda¿ypaliw, co stanowi³o 71,9% ogólnej liczby sklepów w województwie. Oznacza to wzrost liczby tychpodmiotów w miastach o 2,9% w stosunku do roku 2002. Miasta koncentrowa³y a¿ 76,6% ogólnejpowierzchni sprzeda¿owej handlu detalicznego i 79,0% zatrudnienia.
Z roku na rok zwiêksza siê powierzchnia sprzeda¿na przypadaj¹ca na jeden sklep, któraw 2003 r. wynosi³a 65,3 m2, w 2002 roku wynosi³a 63,4 m2, podczas gdy w 2001 roku — 59,0 m2,w 2000 — 55,4 m2, w 1999 — 54,8 m2, w 1998 — 53,7 m2. Powodem tych zmian by³ rozwój sklepówwielkopowierzchniowych, nale¿¹cych w zdecydowanej wiêkszoœci do inwestorów zagranicznych.
Województwo ma³opolskie nale¿y do regionów o du¿ej koncentracji sklepów wielkopowierz-chniowych mierzonej udzia³em ich powierzchni sprzeda¿y w powierzchni sklepów ogó³em. Sklepydu¿e i bardzo du¿e (domy towarowe, domy handlowe, supermarkety i hipermarkety) stanowi³yw 2003 r. zaledwie 0,5% ogólnej liczby placówek handlu detalicznego (204 obiekty), ale obejmowa³y13,2% ogólnej powierzchni sprzeda¿owej (316,3 tys. m2) i zatrudnia³y 10,0% ogólnej liczby personelu(9,4 tys. osób). Placówki o tych formach organizacyjnych handlu detalicznego po³o¿one by³y g³ówniena terenie Krakowa, Nowego S¹cza i Tarnowa. By³o ich 113, co stanowi³o 55,4% takich obiektóww województwie. Dysponowa³y one 219,2 tys. m2 powierzchni sprzeda¿owej (69,3% ogó³u)i zatrudnia³y 7,1 tys. osób (75,6% ogó³u pracuj¹cych w tego typu sklepach).
191
GOSPODARKA: VIII. Handel i gastronomia
WyszczególnieniePowierzchniasprzeda¿owa
w tys. m2Placówki Pracuj¹cy
94 467
91 627
34 353
588
2 253
120
889
Ogó³em
Sklepy – razem
w tym bran¿e:
– ogólnospo¿ywcza
– owocowo-warzywna
– miêsna
– rybna
– piekarniczo-ciastkarska
2 398,4
2 398,4
745,6
16,5
33,0
2,5
17,1
37 397
36 756
11 966
342
966
57
402
Tabela nr 133. Wybrane dane o sklepach i stacjach paliw wg stanu na dzieñ 31 XII 2003 r.
Źród³o: dane Urzêdu Statystycznego w Krakowie.
Szczególnie dynamiczny rozwój w 2003 r. zanotowa³y du¿e powierzchniowo sklepy. Dla przy-k³adu, na koniec 2003 r. funkcjonowa³o na terenie województwa ma³opolskiego 158 superi hipermarketów (w tym 52 w Krakowie), co oznacza wzrost w porównaniu z koñcem 2002 r.o 19 placówek (13,7%). W tym czasie powierzchnia sprzeda¿owa owych placówek zwiêkszy³a siêo 46,1 tys. m2 (wzrost o 25,2%), a zatrudnienie o 1,5 tys. osób (wzrost o 23,1%).
Wœród innych form organizacyjnych sklepów znacz¹c¹ pozycjê mia³y sklepy wyspecjalizowane,których by³o 1 488 (4,0% ogólnej liczby placówek w województwie), o powierzchni sprzeda¿owej274,3 tys. m2 (11,4% ogó³u) i zatrudnieniu na poziomie 6,7 tys. osób (7,0% ogó³u).
Do najwiêkszych pod wzglêdem liczby placówek sieci handlu detalicznego, obecnych na tereniewojewództwa nale¿¹: Biedronka portugalskiej firmy Jeronimo Martins; Plus niemieckiej grupyTegelmann. Dynamicznie rozwija siê sieæ sklepów ¯abka, bêd¹cej wspólnym przedsiêwziêciemamerykañskiego funduszu inwestycyjnego AIG i polskiej firmy Elektromis. W zachodniej czêœciwojewództwa funkcjonuj¹ sklepy sieci Savia (brytyjskie Tesco), w Krakowie i Tarnowie —supermarkety Julius Meinl (Austria). Konkurencj¹ dla wymienionych firm jest sieæ supermarketówAlbert, nale¿¹cych do grupy Ahold oraz sklepów PHS. Na rynku rozwija siê równie¿ niemieckasieæ marketów Lidl, która rozpoczê³a dzia³alnoœæ w Ma³opolsce w roku 2002. Na terenie województwadzia³aj¹ ponadto sklepy dyskontowe Leader Price.
Firmy z udzia³em kapita³u zagranicznego maj¹ równie¿ znacz¹cy udzia³ w rynku hurtowym.Obok hipermarketu hurtowego Makro (niemiecki koncern Metro) funkcjonuj¹ w Ma³opolsce siecihurtowe Albert firmy Ahold, Eurocash nale¿¹ce do Jeronimo Martins oraz Selgros — wspólneprzedsiêwziêcie firm OTTO-Versand oraz Przedsiêbiorstwa Handlu Spo¿ywczego REWE.Regionalne centra dystrybucyjne posiadaj¹ w Krakowie niemiecka firma Milo i amerykañskiMcLane. W Krakowie i innych miejscowoœciach województwa swoje oœrodki dystrybucji o znaczeniukrajowym lub miêdzynarodowym zlokalizowa³y firmy: Fujifilm, Merloni Termosanitari, Kärcher,Tobacco Trading (Modlnica), IMI (Olewin), Gaspol (Nowy Targ).
Wed³ug stanu na dzieñ 31 XII 2003 r. w jednostkach, w których liczba pracuj¹cych przekracza³a9 osób, punktów sprzeda¿y detalicznej by³o 6 366. Do sektora publicznego nale¿a³o 117 punktów,tj. tylko 1,8% ogólnej liczby, w tym 60 sklepów i 23 stacje paliw. Sektor prywatny dysponowa³ 6 249punktami (98,2% ogó³u), w tym 5 412 sklepami i 426 stacjami paliw. Sektor ten zdominowany by³przez w³asnoœæ prywatn¹ krajow¹ (91,2% ogólnej liczby placówek). W³asnoœæ zagraniczna stanowi³a7,3%, a w³asnoœæ mieszana 1,5%.
192
1.2. Sprzeda¿ detaliczna
W 2003 r. w województwie ma³opolskim sprzeda¿ detaliczna (w cenach bie¿¹cych, ³¹czniez VAT) w przedsiêbiorstwach handlowych i niehandlowych, zatrudniaj¹cych powy¿ej 9 osób, wynios³a22 221,6 mln z³ i tym samym zwiêkszy³a siê w stosunku do wartoœci uzyskanej w 2002 r. o 26,5%.
Powy¿sz¹ wartoœæ uzyskano sprzedaj¹c poprzez sieæ punktów sprzeda¿y detalicznej:— ¿ywnoœæ za 8 717,3 mln z³ (wzrost w porównaniu z 2002 r. o 29,6%),— napoje alkoholowe za 1 396,8 mln z³ (wzrost o 24,8%),— towary nie¿ywnoœciowe konsumpcyjne ogó³em za 6 928,5 mln z³ (wzrost o 19,0%), w tym
wyroby tytoniowe za 312,0 mln z³ (wzrost o 40,2%),— towary nie¿ywnoœciowe niekonsumpcyjne za 5 178,9 mln z³ (wzrost o 32,9%).
Przedsiêbiorstwa du¿e, czyli te, w których liczba pracuj¹cych przekroczy³a 49 osób, uzyska³y wartoœæsprzeda¿y detalicznej w wysokoœci 17 132,4 mln z³, czyli a¿ 77,1% ca³ej sprzeda¿y detalicznej wymienionej wy¿ej.
Wartoœæ sprzeda¿y detalicznej uzyskanej przez przedsiêbiorstwa sektora publicznego w 2003 r.wynios³a 169,9 mln z³, co stanowi³o zaledwie 0,8% ogólnej wartoœci sprzeda¿y detalicznej. W stosunkudo 2002 r. nast¹pi³ spadek tej sprzeda¿y o 24,1% (w tym w przedsiêbiorstwach o w³asnoœci pañ-stwowej, a¿ o 38,3%). Przedsiêbiorstwa sektora prywatnego uzyska³y wartoœæ sprzeda¿y detalicznejw wysokoœci 22 051,7 mln z³ (99,2% ogó³u), co oznacza³o wzrost w stosunku do poprzedniego rokuo 27,2%. W ogólnej wartoœci sprzeda¿y tego sektora 40,3% udzia³u mia³y przedsiêbiorstwao w³asnoœci zagranicznej, a 1,6% z kapita³em mieszanym.
Struktura sprzeda¿y detalicznej przedsiêbiorstw, w których liczba pracuj¹cych przekracza³a 9 osób,w ci¹gu ostatnich lat nie uleg³a istotnym zmianom. Nadal w sprzeda¿y dominowa³y artyku³y ¿ywnoœciowe.W 2003 r. stanowi³y one 39,2% ogólnej wartoœci sprzeda¿y detalicznej (rok wczeœniej 37,6%). Pozosta³egrupy towarów w sprzeda¿y detalicznej pozostawa³y prawie na niezmienionym poziomie, np. sprzeda¿napojów alkoholowych stanowi³a w 2003 r. 6,3% ogó³u sprzeda¿y, wobec 6,2% w 2002 r., a towarynie¿ywnoœciowe konsumpcyjne 31,2%, (przed rokiem 32,5%). Tendencjê wzrostu wartoœci sprzeda¿ywykaza³y towary niekonsumpcyjne z udzia³em 23,3% w sprzeda¿y ogó³em (przed rokiem 21,8%).
Wykres nr 53. Struktura sprzeda¿y detalicznej w 2003 roku
GOSPODARKA: VIII. Handel i gastronomia
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych Urzêdu Statystyczny w Krakowie.
WskaŸnik wydajnoœci, liczony wielkoœci¹ sprzeda¿y przypadaj¹c¹ na 1 pracuj¹cego w sklepach,w 2003 r. wyniós³ 335,7 tys. z³, przy czym najwiêksz¹ wartoœæ (559,2 tys. z³) osi¹gn¹³ w sklepacho powierzchni sal sprzeda¿owych w granicach 301-400 m2, nastêpnie w sklepach o powierzchni401-1000 m2 (421,6 tys. z³). W sklepach du¿ych i bardzo du¿ych, tak mierzona wydajnoœæ pracy by³ani¿sza i wynosi³a odpowiednio:
193
GOSPODARKA: VIII. Handel i gastronomia
— dla sklepów o powierzchni 1001- 2500 m2 — 291,5 tys. z³,— dla sklepów o powierzchni powy¿ej 2500 m2 — 308,0 tys. z³.
W sklepach detalicznych ma³ych (do 9 osób pracuj¹cych) wskaŸnik wydajnoœci osi¹gn¹³ poziom262,3 tys. z³.
W stacjach paliw wielkoœæ sprzeda¿y przypadaj¹ca na 1 pracownika wynios³a w omawianymroku 1 662,1 tys. z³, przy czym w stacjach ma³ych (do 9 pracuj¹cych) osi¹gniêto wartoœæ sprzeda¿yna poziomie 1 759,4 tys. z³ na 1 pracownika.
Sprzeda¿ detaliczna liczona na 1 mieszkañca województwa ma³opolskiego, uzyskana przezpodmioty gospodarcze, w których liczba pracuj¹cych przekracza 9 osób osi¹gnê³a w 2003 r. kwotê6 842 z³, tj. o 23,6% wiêcej ni¿ w 2002 r.
1.3. Sprzeda¿ hurtowa
Sprzeda¿ hurtow¹ w 2003 r. w przedsiêbiorstwach handlowych i niehandlowych o liczbie pra-cuj¹cych powy¿ej 9 osób (liczon¹ w cenach bie¿¹cych, ³¹cznie z VAT) oszacowano na 31 629,1 mln z³,tj. o 13,7% wiêcej ni¿ w 2002 r.
Sektor publiczny osi¹gn¹³ wartoœæ sprzeda¿y hurtowej na poziomie 508,4 mln z³ (1,6% ogólnejwartoœci sprzeda¿y). Dominuj¹cy od lat sektor prywatny osi¹gn¹³ w 2003 r. wartoœæ sprzeda¿yhurtowej w kwocie 31 120,7 mln z³ (98,4% ogó³u). W 2002 r. sektor prywatny generowa³ 99,6%ogólnej wartoœci sprzeda¿y hurtowej.
Bior¹c pod uwagê strukturê rodzajow¹, w sprzeda¿y hurtowej uzyskano za:— ¿ywnoœæ — 5 690,0 mln z³ (18,0% ogólnej wartoœci sprzeda¿y, w 2002 r. 18,7%),— napoje alkoholowe 2 253,7 mln z³ (7,1% ogó³u, w 2002 r. 8,6%),— pozosta³e artyku³y 23 685,6 mln z³ (74,9% ogó³u, rok wczeœniej 72,7%).
1.4. Magazyny handlowe i targowiska
Na koniec 2003 r. w Ma³opolsce zlokalizowanych by³o 2 485 takich obiektów o ³¹cznejpowierzchni 1 796,8 tys. m2. W porównaniu z poprzednim rokiem liczba magazynów zmniejszy³a siêo 281, a tym samym powierzchnia o 157,9 tys. m2. Najbardziej znacz¹c¹ czêœæ sieci infrastrukturymagazynowej hurtu i detalu stanowi³y magazyny zamkniête w liczbie 1 776 o powierzchni 1 007,6 tys. m2.Wœród nich istotn¹ rolê pe³ni³y ch³odnie, których by³o 174 o powierzchni 41,5 tys. m2. W siecimagazynów handlowych na koniec 2003 r. funkcjonowa³y równie¿ 333 place sk³adowe o powierzchni720,9 tys. m2. Silosów i zbiorników by³o 199 o pojemnoœci 33,1 tys. m3.
Targowiska odgrywaj¹ znacz¹c¹ rolê w handlu hurtowym i detalicznym, ale przede wszystkims¹ miejscami dzia³añ punktów sprzeda¿y drobnodetalicznej. S¹ szczególnie wa¿ne dla drobnychproducentów rolnych z otoczenia oœrodków miejskich, jak równie¿ dla rzemieœlników i drobnychhandlowców z bran¿ poza spo¿ywczych. W województwie ma³opolskim na przestrzeni trzechostatnich lat utrzymywa³a siê sta³a (171-172) liczba targowisk. W 2003 r. by³o ich 173 o powierzchni1 143,7 tys. m2. Dysponowa³y one 10 890 sta³ymi punktami sprzeda¿y detalicznej, w tym 8 291 punk-tami na targowiskach czynnych codziennie. W stosunku do 2002 r. liczba targowisk wzros³a o 2.Przyby³o 46,9 tys. m2 powierzchni targowej i 129 sta³ych punktów sprzeda¿y. Z punktu widzeniacharakterystycznej dla województwa ma³opolskiego niskotowarowej (drobnej) gospodarki rolnej,wa¿n¹ pozycjê handlow¹ zajmuj¹ targowiska sezonowe zbli¿aj¹ce producenta do konsumenta.Takich targowisk w 2003 r. by³o 3 191, co oznacza wzrost w stosunku do 2002 r., a¿ o 621 obiektów(o 24,2%). Roczne wp³ywy z op³aty targowej na targowiskach osi¹gnê³y na koniec 2003 r.kwotê 19,6 mln z³.
194
2. GASTRONOMIA18
Na terenie Ma³opolski istnieje bardzo mocno rozbudowana sieæ gastronomiczna, co zwi¹zanejest m.in. z rol¹ jak¹ odgrywa ten region w kraju jako zag³êbie turystyczne. W przypadku Krakowarównie¿ jako znacz¹cy oœrodek koncentracji œrodowiska studenckiego. Turyœci i studenci s¹ zna-cz¹cymi klientami placówek gastronomicznych.
Po burzliwym okresie iloœciowego rozwoju gastronomii w latach 90-tych, ostatnio obserwujesiê pewne zahamowanie tego trendu. Procesowi temu towarzysz¹ jednak korzystne zmiany w zakresiejakoœci i ró¿norodnoœci us³ug gastronomicznych, wymuszone rosn¹c¹ konkurencj¹ i zwiêkszaj¹cymisiê wymaganiami po stronie popytu.
Na podstawie ankiet przeprowadzonych w 2003 r. wœród zak³adów gastronomicznych zatrudnia-j¹cych wiêcej ni¿ 9 osób na terenie województwa ma³opolskiego (wed³ug stanu na dzieñ 31 XII 2003 r.)dzia³a³o 710 sta³ych placówek gastronomicznych i 25 sezonowych. W odniesieniu do 2002 r. ³¹cznaliczba placówek zwiêkszy³a siê o 20, tj. o 2,8%. W stosunku do 2000 i 2001 r. nast¹pi³ jednak spadek,odpowiednio o 22,2 i 4,6 pkt procentowe. Na koniec 2003 r. dzia³a³y w województwie 283 du¿eplacówki, tj. zatrudniaj¹ce powy¿ej 49 osób. Nale¿y zaznaczyæ, ¿e pod wzglêdem iloœciowym dominuj¹placówki ma³e o mniejszej ni¿ 9 liczbie osób w nich pracuj¹cych.
Wœród placówek gastronomicznych, w których liczba pracuj¹cych by³a wiêksza od 9 osób, sta³¹dzia³alnoœæ prowadzi³o: 217 restauracji, 240 barów, 148 sto³ówek i 105 punktów gastronomicznych.Prac¹ sezonow¹ zajmowa³o siê 17 punktów gastronomicznych, 6 barów, 1 restauracja i 1 sto³ówka.W strukturze w³asnoœciowej gastronomii zdecydowanie dominowa³ sektor prywatny obejmuj¹cy575 placówek (81% ogó³u), tj. o 2,4% mniej ni¿ w 2002 r. W ramach sektora prywatnego w 2003 r.dzia³a³y 24 placówki w³asnoœci zagranicznej (w tym z w³asnoœci¹ mieszan¹ o przewadze w³asnoœcizagranicznej), co stanowi³o zaledwie 4,2% ogólnej iloœci prywatnych placówek gastronomicznych.
W strukturze rodzajowej placówek gastronomicznych w 2003 r. przewa¿a³y bary i restauracje,w tym 20,3% dzia³a³o w powi¹zaniu z funkcj¹ zakwaterowania.
GOSPODARKA: VIII. Handel i gastronomia
18 dane dotycz¹ podmiotów gospodarczych prowadz¹cych dzia³alnoœæ gastronomiczn¹, w których liczba pracuj¹cychprzekracza 9 osób.
195
GOSPODARKA: IX. Turystyka
IX. TURYSTYKA
1. RUCH TURYSTYCZNY W MA£OPOLSCE
Województwo Ma³opolskie ze wzglêdu na swoje walory przyrodnicze, zró¿nicowan¹ rzeŸbêterenu oraz bogactwo kulturowe jest terenem szczególnie atrakcyjnym dla turystów.
W 2003 roku Ma³opolskê odwiedzi³o oko³o 7,95 mln osób. Wœród nich trochê ponad 1 milionstanowili obcokrajowcy. Najwiêksz¹ grup¹ wœród cudzoziemców odwiedzaj¹cych Ma³opolskêstanowili Niemcy, potem Amerykanie i turyœci z Wielkiej Brytanii. Porównuj¹c strukturê przyjazdówgoœci z Polski (wg miejsca zamieszkania) w III kwartale 2003 roku najliczniej odwiedzali Ma³opolskêmieszkañcy z województwa œl¹skiego (15,9%) i mazowieckiego (13,7%), najmniej natomiastz podlaskiego i opolskiego.
Wykres nr 54. Struktura przyjazdów turystów z Polski (wg miejsca zamieszkania) odwiedzaj¹cychMa³opolskê w III kwartale 2003 roku
Źród³o: badania ruchu turystycznego w Ma³opolsce, MOT 2003.
196
Najbardziej popularnym w 2003 r. œrodkiem transportu wœród Polaków przybywaj¹cych doMa³opolski by³ samochód osobowy. W przypadku turystów zagranicznych oko³o 41% przyje¿d¿aautokarami turystycznymi, ale zauwa¿yæ nale¿y, ¿e oko³o 23 % przylecia³o samolotem. Zak³adasiê, ze w miarê przybywania nowych po³¹czeñ i tanich lini lotniczych odsetek turystów przybywaj¹cychdrog¹ powietrzn¹ bêdzie systematycznie rós³.
Wykres nr 55. Œrodek transportu wykorzystywany przez turystów zagranicznych
GOSPODARKA: IX. Turystyka
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie Badania Ruchu turystycznego w Ma³opolsce, MOT 2003 r.
Wykres nr 56. Œrodek transportu wykorzystywany przez Polaków w przyjazdach do Ma³opolski
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie Badania Ruchu turystycznego w Ma³opolsce, MOT 2003 r.
Goœcie zagraniczni czerpali informacje nt. Ma³opolski g³ównie od rodziny i znajomych (ponad50%), z przewodników (29%) oraz za pomoc¹ Internetu (24 %). W przypadku Polaków dodatkowoŸród³em informacji o Ma³opolsce by³a szko³a.
Polacy zostawiali w 2003 r. w Ma³opolsce œrednio 376 z³ na osobê za pobyt, cudzoziemcy znaczniewiêcej — 966 z³ (najhojniejsi s¹ Belgowie, Wêgrzy i Amerykanie). Szacuje siê, ¿e ogólnie turyœcizostawili w 2003 r ³¹cznie oko³o 3 mld 600 ml z³.
2. BAZA NOCLEGOWA MA£OPOLSKI
W roku 2003 z noclegu w obiektach zakwaterowania zbiorowego skorzysta³o ponad 2 mlnosób, w tym ponad 500 tysiêcy stanowili obcokrajowcy. Z roku na rok obserwujemy nieznacznywzrost liczby osób nocuj¹cych w Ma³opolsce, jednak¿e badania wykaza³y, ¿e ponad 2/3 uczestnikówruchu turystycznego w Ma³opolsce nie korzysta z tutejszej bazy noclegowej.
197
GOSPODARKA: IX. Turystyka
Przyje¿d¿aj¹cy do Ma³opolski, zarówno krajowi jak i zagraniczni, preferowali jako miejscezakwaterowania hotele. Wœród Polaków równie popularne by³y tañsze prywatne kwatery i pensjonaty,a tak¿e du¿ym zainteresowaniem cieszy³y siê schroniska.
Wykres nr 57. Korzystaj¹cy z noclegów w Ma³opolsce w latach 2001-2003 r.
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie Badañ Ruchu turystycznego w Ma³opolsce, MOT 2003 r.
Wykres nr 58. Nocuj¹cy w obiektach zakwaterowania zbiorowego w Ma³opolsce w 2003 r.
Wykres nr 59. Noclegi w 2003 r. — turyœci zagraniczni
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie Badañ Ruchu turystycznego w Ma³opolsce, MOT 2003 r.
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie Badañ Ruchu turystycznego w Ma³opolsce, MOT 2003 r.
198
Wykres nr 60. Noclegi w 2003 r. — turyœci krajowi
GOSPODARKA: IX. Turystyka
Źród³o: badania Ruchu turystycznego w Ma³opolsce, MOT 2003 r.
W województwie ma³opolskim, wg stanu na koniec lipca 2003 r., funkcjonowa³o oko³o 878turystycznych obiektów zakwaterowania zbiorowego, w tym 212 obiektów hotelarskich (tj. hotele,motele, pensjonaty). W porównaniu do roku poprzedniego stan bazy noclegowej zwiêkszy³ siê o 58obiektów; dotyczy³o to szczególnie hoteli (o 22 obiekty), oœrodków wczasowych (o 17), oœrodkówszkoleniowo-wypoczynkowych (o 11) oraz pozosta³ych niesklasyfikowanych obiektów (o 10).Najwiêkszy ubytek liczby obiektów odnotowano w przypadku pensjonatów (o 10) i zespo³ówogólnodostêpnych domków turystycznych (o 7).
Rok
2000
2001
2002
2003
Liczba hoteli Liczba miejscnoclegowych
ogó³em ogó³em***************
9 680
10 967
13 248
14 799
77
98
109
142*
0
0
0
2
6
6
11
14
31
42
51
67
24
30
31
42
16
20
16
17
Tabela nr 134. Hotele wg kategorii w Województwie Ma³opolskim w latach 2000-2003
* stan w ewidencji Ma³opolskiego Urzêdu Wojewódzkiego na dzieñ 02.07.04
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych z ewidencji Ma³opolskiego Urzêdu Wojewódzkiego.
Turystyczne obiekty zakwaterowani zbiorowego, wed³ug stanu w dniu 31 lipca 2003 r.dysponowa³y oko³o 65,1 tys. miejsc noclegowych, czyli o 2,4 tys. miejsc wiêcej ni¿ przed rokiem.Ponad 86% miejsc znajdowa³o siê w obiektach ca³orocznych. Podobnie jak w roku wczeœniej, obiek-tami oferuj¹cymi najwiêcej najwiêksz¹ liczbê miejsc noclegowych by³y hotele (14,8 tys., czyli 22%ogólnej liczby miejsc noclegowych w województwie), oœrodki wczasowe (12,0 tys. tj. 18,4 %) orazpozosta³e niesklasyfikowane (10,0 tys. tj. 15,4 %). Motele i domy pracy twórczej dysponowa³ynatomiast najmniejsz¹ liczb¹ miejsc noclegowych (po 0,6 tys. tj. po 0,9 %).
Rozmieszczenie przestrzenne obiektów wskazuje na rozwój turystyki g³ównie w po³udniowejczêœci regionu i w mieœcie Krakowie. Obiekty po³o¿one na terenie powiatów: nowos¹deckiego,tatrzañskiego i nowotarskiego stanowi³y 56,8% ogó³u bazy noclegowej województwa ma³opolskiego(o 0,9 punktu % wiêcej ni¿ w roku 2002).
199
GOSPODARKA: IX. Turystyka
Tabela nr 135. Liczba obiektów noclegowych i iloœæ miejsc noclegowych w Ma³opolsce
Rodzaj obiektuLiczba obiektów Iloœæ miejsc noclegowych
2000 2001 2002 2003* 2000 2001 2002 2003*
Hotele
Motele
Pensjonaty
Domy wycieczkowe
Schroniska
Schroniskam³odzie¿owe
Oœrodki wczasowe
Oœrodki kolonijne
Oœrodki szkoleniowo--wypoczynkowe
Domy pracy twórczej
Zespó³ogólnodostêpnychdomkówturystycznych
Kampingi
Pola biwakowe
Zak³adyuzdrowiskowe
Inne obiektywykorzystywanedo turystyki
Pozosta³e
Ogó³em
77
9
111
31
28
56
178
16
53
20
25
13
25
38
225
150
1 055
98
11
91
30
28
46
168
15
56
19
23
15
19
35
239
164
1 057
114
11
73
29
25
42
160
13
63
16
24
14
15
34
183
147
963
136
13
63
26
27
41
177
15
74
17
17
13
22
39
198
878
9 680
304
8 583
2 283
1 568
3 000
11 732
949
4 347
754
1 174
1 309
3 089
4 938
11 560
1332
66 602
10 967
514
6 825
2 206
1 519
2 863
10 594
850
4 718
722
1 059
1 996
1 834
4 545
12 481
1791
65 484
13 248
463
5 296
2 113
1 373
2 336
10 192
663
5 466
498
1 149
1 596
1 430
4 525
18 526
1657
70 531
14 799
589
4 509
1 943
1 473
2 223
11 956
797
5 823
565
1 099
1 620
2 147
5 028
10 503
6 5 074
* stan na dzieñ 31.12.2003 r.
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych US w Krakowie „Turystyka w Województwie Ma³opolskim w latach 2002-2003”.
W lipcu 2003 r. na terenie powiatu nowos¹deckiego znajdowa³o siê 197 turystycznych obiektównoclegowych zbiorowego zakwaterowania, które dysponowa³y 14,2 tys. miejsc noclegowych(o 0,8 tys. wiêcej ni¿ w roku 2002). Zak³ady uzdrowiskowe na terenie gmin miejsko-wiejskich:Krynica Zdrój, Muszyna, Piwniczna Zdrój zapewnia³y ponad 51,2 % miejsc noclegowych dostêpnychwe wszystkich zak³adach uzdrowiskowych w województwie.
Powiat tatrzañski w lipcu 2003 r. mia³ do dyspozycji 165 obiektów zbiorowego zakwaterowania,a wœród nich przewa¿a³y oœrodki wczasowe — 54, oœrodki szkoleniowo-wypoczynkowe — 22,pensjonaty — 18 i pozosta³e niesklasyfikowane. £¹cznie we wszystkich obiektach na terenie powiatuby³o 12,4 tys. miejsc noclegowych, czyli o 0,5 tys. wiêcej ni¿ rok wczeœniej.
200
GOSPODARKA: IX. Turystyka
Tabela nr 136. Obiekty noclegowe i iloœæ miejsc noclegowych w Ma³opolsce w podziale na powiaty
W porównaniudo rokupoprzed-
niegoW tym najwiêcej
w gminie
Miejscanoclegowe
stan w dniu31.07.03
Iloœæobiektów
zakwatero-wania
zbiorowego
Bocheñski
Brzeski
Chrzanowski
D¹browski
Gorlicki
Krakowski
Limanowski
Miechowski
Myœlenicki
Nowos¹decki
Nowotarski
Olkuski
Oœwiêcimski
Proszowicki
Suski
Tarnowski
Tatrzañski
Wadowicki
Wielicki
Miasta
Kraków
Nowy S¹cz
Tarnów
Powiaty
Powiaty
Województwo 876 65 074 + 2 353
20
10
4
2
26
22
34
1
20
197
137
14
9
2
48
11
165
17
11
111
9
8
1 093
560
93
26
1 814
1 271
2 085
20
1 090
14 235
8 298
576
543
133
2 745
657
12 418
1 237
466
14 452
595
667
+11
+ 80
- 60
–
+ 324
+ 191
+93
- 10
+ 139
+ 797
+ 1 305
- 30
+ 4
+ 97
-30
+ 119
+ 475
-18
+ 103
- 1 186
+ 82
- 49
Bochnia (510)
Czchów (505)
Libi¹¿ (56)
D¹browa Tarnowska (26)
Uœcie Gorlickie (1322)
Wielka Wieœ (343)
Mszana Dolna (526)
Ksi¹¿ Wielki (20)
Dobczyce (454)
Krynica Zdrój (6 246)
Szczawnica (2 510)
Olkusz (361)
Oœwiêcim (356)
Nowe Brzesko (133)
Zawoja (1 645)
¯abno (300)
Zakopane (9 269)
Kalwaria Zebrzydowska (536)
Wieliczka (265)
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych US w Krakowie „Turystyka w Województwie Ma³opolskim w latach 2002-2003”.
201
GOSPODARKA: IX. Turystyka
Wykres nr 61. Struktura korzystaj¹cych z noclegów w bazie noclegowej Ma³opolski w 2003 r.
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych US w Krakowie „Turystyka w Województwie Ma³opolskim w latach 2002-2003”.
W turystycznych obiektach zbiorowego zakwaterowania w ci¹gu 2003 r. udzielono w sumie6 530,2 tys. noclegów tj. o 341,9 tys. wiêcej ni¿ przed rokiem. Najwiêcej noclegów udzielonow hotelach, zak³adach uzdrowiskowych i oœrodkach wczasowych. W wiêkszoœci obiektówodnotowano wzrost udzielonych noclegów w porównaniu do roku 2002. Mniej ni¿ przed rokiemudzielono ich w motelach, pensjonatach oraz domach wycieczkowych: najwiêkszy spadekodnotowano w pensjonatach — z 685,8 tys. w 2002 r do 539,1 tys. z w roku 2003.
Wykres nr 62. Miejsca noclegowe w turystycznych obiektach noclegowych zbiorowego zakwaterowania na 100 km2 w 2003 r.
Źród³o: „Turystyka w Województwie Ma³opolskim w latach 2002-2003”, US w Krakowie.
202
Wykres nr 63. Stopieñ wykorzystania miejsc noclegowych w Województwie Ma³opolskim w 2003 r.
GOSPODARKA: IX. Turystyka
3. SZLAKI TURYSTYCZNE W MA£OPOLSCE
Ma³opolski Szlak Architektury Drewnianej zosta³ wytyczony i oznakowany w latach 2001-2003.Na szlaku o d³ugoœci ponad 1,5 tys. kilometrów, znalaz³o siê 237 najbardziej wartoœciowych obiektówbudownictwa drewnianego: 118 koœcio³ów, 40 cerkwi, 28 zespo³ów zabudowy wiejskiej i ma³o-miasteczkowej, 9 skansenów, 11 dworów i 31 innych zabytkowych obiektów drewnianych. Wszystkieobiekty na szlaku zosta³y oznakowane (w sumie 848 szt.) znakami przy drogach dojazdowychi tablicami informacyjnymi przy obiektach. Najwiêcej zabytkowych obiektów drewnianych znajdujesiê w powiecie nowos¹deckim (40), gorlickim (35) i nowotarskim (22), a znacznie mniej jestw powiatach pó³nocnych (10) — olkuski, miechowski, proszowicki, chrzanowski.
Tabela nr 137. Oznakowane szlaki turystyczne w Ma³opolsce
* stan na dzieñ 31.12.2003 r.
Źród³o: US w Krakowie „Turystyka w Województwie Ma³opolskim w latach 2002-2003”.
Rok
2000
2001
2002
2003*
InneOgó³em Rowerowe KonneNarciarskieNizinneGórskie
5203,6
6495,0
6767,9
6828,7
3410,2
3494,8
3525,8
3511,7
1340,8
1317,3
1329,3
1243,3
251,5
226,5
264,8
246,8
141,1
242,4
379,7
345,9
–
–
1168,3
1381,0
60,0
1214,0
100,0
100,0
w km
203
GOSPODARKA: IX. Turystyka
4. US£UGI TURYSTYCZNE, PILOCI I PRZEWODNICY TURYSTYCZNI
W ewidencji Ma³opolskiego Urzêdu Wojewódzkiego na dzieñ 2 lipca 2004 r. zarejestrowanychby³o 336 podmiotów posiadaj¹cych zezwolenie na prowadzenie dzia³alnoœci gospodarczej w zakresieorganizowania imprez turystycznych i poœredniczenia na zlecenie klientów w zawieraniu umówo œwiadczenie us³ug turystycznych, odpowiednio: 57 organizatorów, 269 organizatorów/poœredników,10 poœredników.
W roku 2003 nadano 450 nowych uprawnieñ dla przewodników turystycznych i pilotów wycieczek.W ewidencji Wojewody Ma³opolskiego w sumie zarejestrowanych zosta³o 6 794 osób posiadaj¹cychw/w uprawnienia, odpowiednio:
• pilotów wycieczek — 3 715 (w 2002 r. — 3 390)• przewodników turystycznych miejskich — 702 (w 2002 r. — 629)• przewodników turystycznych górskich beskidzkich — 1 113 (w 2002 r. — 1 055)• przewodników turystycznych górskich tatrzañskich — 446 (w 2002 r. — 423)• przewodników turystycznych górskich sudeckich — 1 (w 2002 r. — 1)• przewodników turystycznych terenowych — 817 (w 2002 r. — 802).
204
GOSPODARKA: IX. Turystyka w województwie ma³opolskim
205
ŒRODOWISKO GOSPODARCZE
206
207
ŒRODOWISKO GOSPODARCZE: I. Baza podatkowa
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych z Izby Skarbowej w Krakowie.
852
2 223
238
7 621
12
66
16
18
0
479
8
67
11 600
627
2 199
352
7 242
14
22
13
18
-0,1
475
37
82
11 081
Rodzaj nale¿noœciStruktura
w 2003Dynamika2003/2002200320021999
Podatek dochodowy od osób prawnych
Podatek dochodowy od osób fizycznych
Podatek zrycza³towany
Podatek od towarów i us³ugoraz podatek akcyzowy
Podatek od gier
Odsetki od nieterminowych wp³at
Karta podatkowa
Podatek od darowizn i spadków
Op³ata skarbowa
Wp³aty jednostek bud¿etowych
Podatki zniesione, pozosta³e wp³aty
Podatek od czynnoœci cywilnoprawnych
Ogó³em
781
2 150
177
6 188
9
59
30
10
129
463
16
10 012
5,66%
19,84%
3,18%
65,35%
0,13%
0,20%
0,12%
0,16%
0,00%
4,29%
0,33%
0,74%
100,00%
73,6%
98,9%
147,9%
95,0%
116,7%
33,3%
81,3%
100,0%
0,0%
99,2%
462,5%
122,4%
95,5%
1 2 3 4 5 6
I. BAZA PODATKOWA
Dochody realizowane przez Urzêdy Skarbowe dla bud¿etu pañstwa i bud¿etów jednosteksamorz¹du terytorialnego Województwa Ma³opolskiego w rozbiciu na rodzaje podatków za lata1999, 2002 i 2003 przedstawiaj¹ siê nastêpuj¹co:
Tabela nr 138. Dochody realizowane przez Urzêdy Skarbowe w latach 1999, 2002, 2003 (w mln z³)
Dochody podatkowe z terenu Województwa Ma³opolskiego w 2003 r. wynios³y 11 081 mln z³i by³y ni¿sze w stosunku do 2002 r. o 519 mln z³ tj. o 4,5%. G³ównym Ÿród³em dochodówrealizowanych przez Urzêdy Skarbowe nadal pozostaj¹ podatki poœrednie tzn. podatek od towarówi us³ug i podatek akcyzowy — ³¹cznie 65,35% oraz podatki dochodowe od osób fizycznychi prawnych — ³¹cznie 25,5%.
208
II. BUD¯ETY JEDNOSTEK SAMORZ¥DU TERYTORIALNEGO
W 2003 r. dochody jednostek samorz¹du terytorialnego kszta³towa³y siê na poziomie 6 441 mln z³,natomiast wydatki wynios³y 6 601 mln z³. Dochody ogó³em wszystkich jednostek w WojewództwieMa³opolskim wzros³y w porównaniu do roku 2002 o 2,3% tj. o 146,7 mln z³. Jest to najmniejszywzrost dochodów w okresie funkcjonowania samorz¹dów (w 2000 r. wzrost o 10,7 %, w 2001 r.o 11,1%, w 2002 r. o 3,5%). Wzrost dochodów odnotowa³y gminy i miasta na prawach powiatu(wzrost o 3,5%) oraz Województwo Ma³opolskie (wzrost o 14,4%). Natomiast spadek dochodówogó³em wyst¹pi³ w bud¿etach powiatów (o ok. 8%) g³ównie ze wzglêdu na zmniejszenie dotacji.
Zmniejszenie dotacji wyst¹pi³o równie¿ w gminach i miastach na prawach powiatu, przyrównoczesnym wzroœcie subwencji ogólnej. Odwrotn¹ tendencjê wykazuj¹ dochody Województwa,gdzie w porównaniu do 2002 r. nast¹pi³ wzrost dotacji o 12,4%, a subwencji jedynie o 0,6%.
Wydatki ogó³em w 2003 r. wynios³y 6 601 mln z³ (wzrost o 0,1% do roku 2002), przy czymwzros³y tylko wydatki bie¿¹ce — z 5 426,5 mln z³ do 5 445 mln z³ (o 0,3%). Wydatki maj¹tkoweuleg³y obni¿eniu o 1%. Spadek ogó³em wydatków maj¹tkowych spowodowany jest g³ównieobni¿eniem wydatków maj¹tkowych w miastach na prawach powiatów (spadek o 14,8%) orazw powiatach (spadek o 0,5%). Wydatki maj¹tkowe województwa utrzyma³y tendencjê wzrostow¹z roku poprzedniego i wzros³y o 9,9%.
Zmianie uleg³ wynik wykonania bud¿etów jednostek w 2003 r. Zmniejszy³ siê niedobór o 163,2 mln(tj. o 44,7%) ale równie¿ zmniejszy³a siê nadwy¿ka bud¿etowa w porównaniu z 2002 r. o 23,4 mln z³tj. o 35,7%.
Informacje zbiorcze dotycz¹ce poszczególnych typów jednostek samorz¹du terytorialnegow województwie ma³opolskim przedstawiono w tabelach od 139 do 143.
ŒRODOWISKO GOSPODARCZE: II. Bud¿ety jednostek samorz¹du terytorialnego
209
ŒRO
DO
WISK
O G
OSP
OD
AR
CZE
: II. Bud¿ety jednostek sam
orz¹du terytorialnego
Tabela nr 139. Wynik wykonania bud¿etu jednostek samorz¹du terytorialnego w latach 1999, 2002, 2003 (w z³)
1999
2002
2003
Dynamika(2003-2002)
Rok
4 946 201 758
6 294 335 146
6 441 055 081
102,3%
Dochody
Ogó³emw tym:
w³asne dotacje subwencje
Wydatki
Ogó³emw tym:
maj¹tkowe bie¿¹ce
Wynik
Ogó³em niedobór nadwy¿ka
1 948 613 650
2 483 580 020
2 859 526 229
115,1%
1 093 166 697
1 191 726 822
773 996 346
64,9%
1 904 421 411
2 619 028 304
2 807 532 506
107,2%
5 136 068 290
6 594 176 279
6 601 096 007
100,1%
1 006 474 086
1 167 657 911
1 156 093 117
99,0%
4 129 594 204
5 426 518 368
5 445 002 890
100,3%
-189 866 532
-299 841 133
-160 040 926
53,4%
-226 370 546
-365 473 242
-202 223 143
55,3%
36 504 014
65 632 109
42 182 217
64,3%
Wykres nr 64. Wynik wykonania bud¿etu jednostek samorz¹du terytorialnego w latach 1999, 2002, 2003
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych otrzymanych z Regionalnej Izby Obrachunkowej w Krakowie.
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych otrzymanych z Regionalnej Izby Obrachunkowej w Krakowie.
210 Tabela nr 140. Wynik wykonania bud¿etu gmin w latach 1999, 2002, 2003 (w z³)
1999
2002
2003
Dynamika(2003-2002)
2 402 168 119
3 067 201 847
3 174 452 116
103,5%
1 093 802 641
1 324 223 059
1 375 375 581
103,9%
268 487 553
296 970 414
236 417 386
79,6%
1 039 877 925
1 446 008 374
1 562 659 149
108,1%
2 473 731 840
3 128 574 530
3 281 463 966
104,9%
529 762 174
581 745 012
609 243 890
104,7%
1 943 969 666
2 546 829 518
2 672 220 076
104,9%
-71 563 721
-61 372 683
-107 011 850
174,4%
-98 767 197
-110 652 125
-142 133 678
128,5%
27 203 476
49 279 442
35 121 828
71,3%
Rok
Dochody
Ogó³emw tym:
w³asne dotacje subwencje
Wydatki
Ogó³emw tym:
maj¹tkowe bie¿¹ce
Wynik
Ogó³em niedobór nadwy¿ka
Wykres nr 65. Wynik wykonania bud¿etu gmin w latach 1999, 2002, 2003
ŒRO
DO
WISK
O G
OSP
OD
AR
CZE
: II. Bud¿ety jednostek sam
orz¹du terytorialnego
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych otrzymanych z Regionalnej Izby Obrachunkowej w Krakowie.
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych otrzymanych z Regionalnej Izby Obrachunkowej w Krakowie.
211
Tabela nr 141. Wynik wykonania bud¿etu powiatów w latach 1999, 2002, 2003 (w z³)
1999
2002
2003
Dynamika(2003-2002)
712 843 232
955 797 269
879 886 774
92,1%
46 927 677
153 673 768
154 493 819
100,5%
343 670 248
346 585 468
218 745 205
63,1%
322 245 307
455 538 033
506 647 750
111,2%
709 014 216
985 719 699
899 790 256
91,3%
52 735 597
101 072 251
100 543 388
99,5%
656 278 619
884 647 448
799 246 868
90,3%
3 829 016
-29 922 430
-19 903 482
66,5%
-831 014
-31 504 854
-22 768 306
72,3%
4 660 030
1 582 424
2 864 824
181,0%
Rok
Dochody
Ogó³emw tym:
w³asne dotacje subwencje
Wydatki
Ogó³emw tym:
maj¹tkowe bie¿¹ce
Wynik
Ogó³em niedobór nadwy¿ka
Wykres nr 66. Wynik wykonania bud¿etu powiatów w latach 1999, 2002, 2003
ŒRO
DO
WISK
O G
OSP
OD
AR
CZE
: II. Bud¿ety jednostek sam
orz¹du terytorialnego
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych otrzymanych z Regionalnej Izby Obrachunkowej w Krakowie.
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych otrzymanych z Regionalnej Izby Obrachunkowej w Krakowie.
212 Tabela nr 142. Wynik wykonania bud¿etu miast na prawach powiatu w latach 1999, 2002, 2003 (w z³)
1999
2002
2003
Dynamika(2003-2002)
1 568 904 445
1 947 205 096
2 015 992 271
103,5%
757 859 855
954 318 042
1 146 749 687
120,2%
358 016 269
386 230 088
207 314 600
53,7%
453 028 321
606 656 966
661 927 984
109,1%
1 692 027 658
2 114 657 777
2 037 068 963
96,3%
331 756 527
350 765 288
298 968 506
85,2%
1 360 271 131
1 763 892 489
1 738 100 457
98,5%
-123 123 213
-167 452 681
-21 076 692
12,6%
-126 772 335
-182 222 924
-25 272 257
13,9%
3 649 122
14 770 243
4 195 565
28,4%
Rok
Dochody
Ogó³emw tym:
w³asne dotacje subwencje
Wydatki
Ogó³emw tym:
maj¹tkowe bie¿¹ce
Wynik
Ogó³em niedobór nadwy¿ka
Wykres nr 67. Wynik wykonania bud¿etu miast na prawach powiatu w latach 1999, 2002, 2003
ŒRO
DO
WISK
O G
OSP
OD
AR
CZE
: II. Bud¿ety jednostek sam
orz¹du terytorialnego
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych otrzymanych z Regionalnej Izby Obrachunkowej w Krakowie.
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych otrzymanych z Regionalnej Izby Obrachunkowej w Krakowie.
213
Tabela nr 143. Wynik wykonania bud¿etu województwa ma³opolskiego w latach 1999, 2002, 2003 (w z³)
1999
2002
2003
Dynamika(2003-2002)
262 285 962
324 130 934
370 723 920
114,4%
50 023 477
51 365 151
77 225 647
150,3%
122 992 627
161 940 852
181 979 118
112,4%
89 269 858
110 824 931
111 519 155
100,6%
261 294 576
365 224 273
382 772 822
104,8%
92 219 788
134 075 360
147 337 333
109,9%
169 074 788
231 148 913
235 435 489
101,9%
991 386
-41 093 339
-12 048 902
29,3%
-41 093 339
-12 048 902
29,3%
Rok
Dochody
Ogó³emw tym:
w³asne dotacje subwencje
Wydatki
Ogó³emw tym:
maj¹tkowe bie¿¹ce
Wynik
Ogó³em niedobór nadwy¿ka
991 386
Wykres nr 68. Wynik wykonania bud¿etu województwa ma³opolskiego w latach 1999, 2002, 2003
ŒRO
DO
WISK
O G
OSP
OD
AR
CZE
: II. Bud¿ety jednostek sam
orz¹du terytorialnego
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych otrzymanych z Regionalnej Izby Obrachunkowej w Krakowie.
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych otrzymanych z Regionalnej Izby Obrachunkowej w Krakowie.
214
1. BUD¯ETY GMIN
Dochody gmin ogó³em w 2003 r. wzros³y o 3,5%. Wzrost ten wynika³ g³ównie ze wzrostudochodów w³asnych (o 3,9% w porównaniu z 2002 r.) oraz ze wzrostu dochodów z tytu³uotrzymanych subwencji (o 8,1% w porównaniu z 2002 r.). Natomiast dochody gmin z tytu³u dotacjiuleg³y spadkowi (o 20,4%). Dochody bez dotacji na jednego mieszkañca zarówno w gminachnajubo¿szych, jak i najbogatszych w stosunku do roku poprzedniego wzros³y, natomiast nadalutrzymuje siê wysoka dysproporcja pomiêdzy gminami, gdy¿ dochody bez dotacji na jednegomieszkañca w gminach najbogatszych s¹ blisko 2 razy wy¿sze od gmin najbiedniejszych. Naj-wy¿sz¹ kwotê dochodów tej kategorii osi¹gnê³a Muszyna (1 941,4 z³), a najni¿sz¹ S³aboszów(993,6 z³).
Wydatki gmin w 2003 r. wzros³y o 4,9%, zarówno wydatki maj¹tkowe, jak i wydatkibie¿¹ce wzros³y.
Wœród wszystkich gmin najwy¿sz¹ dynamik¹ dochodów ogó³em w 2003 r. w stosunku do 2002 r.odznaczaj¹ siê Osiek — wzrost o 61% i Zielonki — wzrost o 53%, natomiast najni¿sz¹ dynamik¹Rytro — spadek o 32% i Koszyce — spadek o 30%.
W 2003 r. liczba gmin, które odnotowa³y deficyt bud¿etowy wynios³a 120, czyli o 18 gmin wiêcejni¿ w 2002 r. Natomiast ³¹czna wielkoœæ deficytu wszystkich gmin wzros³a w porównaniu z 2002 r.o 28,5% tj. do kwoty 142,1 mln z³. 59 gmin osi¹gnê³o w 2003 roku nadwy¿kê bud¿etow¹ w ³¹cznejwysokoœci 35,1 mln z³. Najwiêksz¹ nadwy¿kê bud¿etow¹ odnotowa³y: Wieliczka (4 238,2 mln z³)i Zakopane (3 029,9 mln z³), a najwiêkszy deficyt bud¿etowy odnotowa³a gmina Zabierzów(7 944,7 mln z³).
ŒRODOWISKO GOSPODARCZE: II. Bud¿ety jednostek samorz¹du terytorialnego
215
Tabela nr 144. Dynamika dochodów gmin oraz dochody na 1 mieszkañca w latach 1999, 2002, 2003
ŒRO
DO
WISK
O G
OSP
OD
AR
CZE
: II. Bud¿ety jednostek sam
orz¹du terytorialnego
Dochodyw³asne na
1 mieszkañca
Dynamikadochodów
ogó³em(7:5) w %
Wyszczególnienie Dochodyw³asne w z³
20032002
Dochodyogó³em w z³
Dochodyogó³em w z³
Dochodyogó³em w z³
Dochodyw³asne w z³
Dochodyogó³em w z³
1999
Lp.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Alwernia
Andrychów
Babice
Bia³y Dunajec
Biecz
Biskupice
Bobowa
Bochnia m.
Bochnia g.
Boles³aw (pow. olk.)
Boles³aw (pow. d¹b.)
Borzêcin
Brzesko
Brzeszcze
BrzeŸnica
Budzów
Bukowina Tatrzañska
Bukowno
Bystra-Sidzina
Charsznica
Che³mek
Che³miec
12 246 554
41 535 694
8 051 175
6 979 114
15 011 808
7 999 384
8 808 216
30 310 387
16 698 480
11 212 929
2 760 738
8 492 035
34 796 779
27 364 891
9 861 462
7 555 232
11 727 374
18 194 392
5 990 495
7 701 047
13 419 310
22 955 769
6 934 827
22 881 853
3 853 256
1 880 906
4 897 189
2 952 212
1 645 803
20 096 879
6 348 650
7 467 554
732 540
2 880 195
19 103 869
17 956 096
3 993 240
1 755 290
3 263 199
14 302 647
1 726 251
3 375 155
6 989 569
6 786 050
16 160 880
49 006 624
10 462 310
8 524 559
21 709 138
10 344 704
13 099 569
38 962 033
21 567 325
14 119 661
3 672 101
10 632 520
44 602 967
34 102 243
12 429 317
11 679 783
16 015 064
17 181 163
8 114 606
8 855 304
16 718 104
35 258 457
8 583 209
21 628 110
4 510 469
2 255 184
7 451 292
3 342 930
2 293 079
24 670 119
6 450 104
9 694 845
1 001 672
3 552 297
24 916 327
21 008 331
3 838 173
3 089 440
4 462 188
12 294 457
1 706 019
2 643 864
7 851 794
11 845 608
15 580 490
52 421 870
10 223 838
8 686 071
20 709 402
10 541 312
13 066 171
40 374 600
23 465 304
12 749 721
3 498 038
11 247 494
46 893 958
28 212 219
12 831 622
11 823 736
16 711 780
18 916 677
8 606 470
10 200 001
16 239 275
33 822 964
7 860 642
24 899 081
3 764 604
2 115 562
6 572 546
3 352 400
2 061 835
25 982 772
8 494 563
8 512 632
833 596
3 849 601
26 407 992
17 609 149
3 873 978
2 745 680
4 546 739
13 976 407
1 695 667
3 720 006
8 084 980
9 516 303
96
107
98
102
95
102
100
104
109
90
95
106
105
83
103
101
104
110
106
115
97
96
624,4
580,7
434,6
312,4
387,8
393,3
226,9
883,1
504,3
1085,4
286,2
455,5
746,9
815,8
385,5
334,7
371,6
1 289,3
266,2
473,8
630,1
403,2
w 2003 r.
216
ŒRO
DO
WISK
O G
OSP
OD
AR
CZE
: II. Bud¿ety jednostek sam
orz¹du terytorialnego
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Chrzanów
Ciê¿kowice
Czarny Dunajec
Czchów
Czernichów
Czorsztyn
D¹browa Tarnowska
Dêbno
Dobczyce
Dobra
Drwinia
Gdów
Gnojnik
Go³cza
Gorlice g.
Gorlice m.
Grêboszów
Gromnik
Gródek nad Dunajcem
Grybów m.
Grybów g.
Igo³omia-Wawrzeñczyce
Iwanowice
Iwkowa
Jab³onka
Jerzmanowice-Przeginia
52 445 944
10 595 926
17 894 554
10 108 700
14 269 442
6 796 008
20 275 230
12 953 724
13 412 151
8 768 684
6 412 595
15 824 764
6 842 511
6 385 621
15 394 273
33 445 437
3 699 444
8 131 087
11 742 992
6 819 630
22 831 839
6 559 865
8 288 363
5 541 872
16 004 971
9 287 472
33 716 035
2 467 273
4 735 487
2 959 283
6 236 084
2 601 708
8 268 741
3 563 921
6 960 039
2 192 410
2 552 741
7 203 463
1 601 203
2 813 612
4 065 759
20 833 273
1 177 851
1 772 583
3 334 798
2 056 137
5 113 803
2 423 284
3 323 878
1 160 974
4 552 722
3 148 780
61 102 178
16 243 373
24 886 459
13 903 030
15 460 423
9 305 353
24 163 346
17 722 120
17 692 867
11 938 822
8 845 289
21 977 971
9 795 451
7 387 755
19 882 814
42 187 642
4 753 240
11 841 637
16 005 844
8 337 682
28 563 371
9 007 884
10 322 022
7 660 062
21 494 689
12 660 812
36 581 518
5 117 109
5 740 367
4 945 955
5 307 475
4 184 131
8 276 445
4 099 502
9 411 313
2 698 838
3 751 943
8 663 605
2 372 928
2 198 735
5 368 922
27 156 248
1 234 846
2 548 676
8 544 749
2 792 827
6 246 588
2 800 999
3 256 195
1 832 453
5 664 022
3 413 471
67 671 683
16 103 237
25 770 780
15 120 373
16 298 508
10 644 921
25 055 441
18 347 388
20 957 831
13 695 625
9 032 715
20 772 108
9 392 491
8 279 148
21 537 035
42 079 911
4 848 855
11 493 993
16 414 145
8 456 527
30 281 621
9 626 609
11 750 948
8 603 664
21 691 767
13 279 961
43 357 733
4 334 762
6 151 227
5 987 086
5 920 031
4 514 051
9 013 254
4 335 546
12 210 552
4 218 086
3 784 087
7 295 542
2 129 231
2 659 603
6 402 984
26 097 982
1 340 556
1 823 013
8 992 963
2 432 485
6 507 919
2 846 333
4 319 418
2 380 050
4 780 290
3 330 879
111
99
104
109
105
114
104
104
118
115
102
95
96
112
108
100
102
97
103
101
106
107
114
112
101
105
860,7
391,6
294,0
659,2
461,5
636,1
448,1
313,2
890,6
452,0
598,7
455,6
296,7
415,4
400,2
907,3
369,6
218,0
1 023,4
394,1
295,7
372,8
529,7
397,2
286,9
320,8
217
ŒRO
DO
WISK
O G
OSP
OD
AR
CZE
: II. Bud¿ety jednostek sam
orz¹du terytorialnego
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Jod³ownik
Jordanów
Jordanów m.
Kalwaria Zebrzydowska
Kamienica
Kamionka Wielka
Kêty
Klucze
K³aj
Kocmyrzów-Luborzyca
Koniusza
Korzenna
Koszyce
Koœcielisko
Koz³ów
Kroœcienko n. Dunajcem
Krynica
Krzeszowice
Ksi¹¿ Wielki
Lanckorona
Laskowa
Libi¹¿
Limanowa m.
Limanowa g.
Lipinki
Lipnica Murowana
10 176 206
9 825 529
6 228 313
17 129 804
7 076 839
8 395 206
35 535 495
17 191 784
11 902 746
10 833 188
8 504 595
13 930 256
5 581 041
6 890 753
4 276 445
6 873 672
27 911 543
29 700 663
6 043 806
5 758 501
7 458 026
25 954 611
17 369 512
20 378 507
7 581 665
5 799 058
2 147 806
2 535 755
3 126 136
8 128 309
1 641 601
1 938 891
20 242 512
9 496 017
5 764 427
5 083 438
3 099 974
2 848 758
2 004 576
2 992 274
1 571 503
2 651 360
19 779 189
16 635 717
2 898 886
2 112 450
1 390 815
17 175 938
9 552 000
4 884 579
1 862 721
1 362 733
10 882 766
13 221 536
8 163 977
24 856 503
10 484 478
11 645 870
41 536 814
20 557 760
15 039 774
13 261 527
10 237 337
19 156 017
10 665 515
9 256 705
5 420 983
8 668 998
29 024 494
36 617 337
7 630 341
7 979 848
9 602 865
29 810 255
23 130 668
27 634 279
9 768 556
7 442 123
1 967 685
2 640 202
4 285 516
12 158 951
2 732 195
3 086 929
21 739 441
10 862 963
6 613 804
4 819 266
2 916 379
4 460 943
2 519 476
4 177 447
1 389 038
2 825 480
18 374 235
19 792 681
2 920 016
2 963 726
2 110 270
18 296 453
12 585 245
6 675 458
3 534 579
1 619 037
11 755 508
14 660 902
9 211 026
22 679 502
11 944 541
12 026 886
42 426 550
21 966 989
16 669 370
14 472 616
12 915 530
18 651 087
7 495 656
9 253 939
5 816 699
8 884 190
28 968 462
36 737 575
8 083 915
8 600 914
12 181 589
28 623 756
25 692 201
30 104 425
9 462 697
7 875 195
2 597 369
3 483 777
5 235 250
9 757 760
3 681 840
2 855 484
23 279 169
12 501 558
8 540 121
5 212 390
4 744 143
3 481 127
2 104 380
3 905 349
1 623 639
2 751 184
18 525 157
19 900 332
3 267 359
3 404 973
4 335 413
16 991 744
14 756 210
8 216 894
2 785 011
1 781 622
108
111
113
91
114
103
102
107
111
109
126
97
70
100
107
102
100
100
106
108
127
96
111
109
97
106
323,5
336,2
1 031,0
511,0
511,6
319,0
696,1
836,8
772,1
405,6
550,0
262,5
366,2
493,1
321,6
434,4
1 080,6
633,0
579,2
591,9
590,7
739,4
1013,7
364,7
408,7
327,4
218
ŒRO
DO
WISK
O G
OSP
OD
AR
CZE
: II. Bud¿ety jednostek sam
orz¹du terytorialnego
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Lipnica Wielka
Lisia Góra
Liszki
Lubieñ
£abowa
£apanów
£apsze Ni¿ne
£¹cko
£ososina Dolna
£ukowica
£u¿na
Maków Podhalañski
Mêdrzechów
Micha³owice
Miechów
Mogilany
Moszczenica
Mszana Dolna m.
Mszana Dolna
Mucharz
Muszyna
Myœlenice
Nawojowa
NiedŸwiedŸ
Niepo³omice
Nowe Brzesko
10 983 531
12 442 232
14 457 176
8 012 155
5 531 357
7 685 544
9 059 651
15 990 934
10 940 204
10 272 773
8 483 338
14 625 983
3 491 927
6 609 116
18 331 111
11 344 678
4 481 502
7 717 134
15 515 039
4 115 354
15 159 262
39 983 961
7 506 156
8 179 521
31 232 760
5 672 596
1 814 385
3 235 716
5 998 625
1 940 090
1 488 708
2 486 549
2 598 674
3 944 826
3 328 786
2 261 335
2 103 938
6 675 001
923 987
2 979 112
9 497 284
5 506 661
1 094 319
3 312 165
3 226 104
1 854 660
7 406 747
22 417 074
1 968 081
1 835 706
19 705 378
2 590 332
9 901 778
17 288 145
18 870 476
11 248 025
7 773 093
10 944 936
11 926 430
20 509 306
13 509 503
13 655 144
10 680 358
19 101 264
4 611 189
8 980 678
23 365 115
14 640 948
6 223 195
9 386 955
19 573 777
5 285 345
29 441 793
55 592 328
11 450 922
9 969 454
36 535 556
6 674 080
2 606 342
3 814 862
7 641 364
2 377 376
2 005 564
3 638 107
4 971 011
4 616 665
4 376 057
2 911 074
2 951 761
7 523 562
1 161 999
3 685 039
11 350 472
6 750 285
1 477 791
4 248 680
3 553 610
1 967 713
19 862 349
31 470 846
3 322 487
2 999 410
22 116 533
2 065 238
8 975 471
19 235 412
20 251 472
11 810 813
7 880 036
10 224 827
11 707 272
22 637 722
13 194 375
15 638 113
11 568 741
20 214 681
4 445 110
9 262 270
23 444 091
17 411 591
6 855 717
10 146 684
23 497 615
5 505 405
22 830 499
50 584 144
11 624 763
11 424 716
41 864 055
8 564 765
1 231 142
5 374 072
8 510 064
2 141 462
1 939 554
3 026 212
5 382 061
6 086 257
3 448 799
4 353 546
3 093 767
9 071 653
1 068 384
3 554 652
11 076 287
9 370 015
1 977 830
4 565 478
6 761 060
1 989 013
15 544 373
26 236 326
3 743 647
4 046 809
26 338 738
3 631 837
91
111
107
105
101
93
98
110
98
115
108
106
96
103
100
119
110
108
120
104
78
91
102
115
115
128
221,3
400,6
559,3
235,3
378,4
410,7
616,2
416,4
357,5
476,9
383,7
574,2
293,0
480,2
550,0
886,0
420,3
617,9
417,0
520,7
1 403,9
652,6
503,8
605,7
1 216,7
631,5
219
ŒRO
DO
WISK
O G
OSP
OD
AR
CZE
: II. Bud¿ety jednostek sam
orz¹du terytorialnego
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Nowy Targ m.
Nowy Targ g.
Nowy Wiœnicz
Ochotnica Dolna
Olesno
Olkusz
Osiek
Oœwiêcim g.
Oœwiêcim m.
Pa³ecznica
Pcim
Piwniczna
Pleœna
Podegrodzie
Polanka Wielka
Poronin
Proszowice
Przeciszów
Raba Wy¿na
Rabka
Raciechowice
Rac³awice
Radgoszcz
Rad³ów
Radziemice
Ropa
34 747 517
22 043 822
11 200 970
7 940 658
7 803 748
51 426 573
5 710 960
16 603 514
68 663 235
3 856 881
10 009 610
11 848 366
11 433 825
11 202 341
3 913 232
9 125 729
16 938 999
5 892 572
11 570 366
16 697 429
7 089 014
2 219 492
7 768 339
9 158 403
2 958 519
4 780 763
23 186 112
5 584 311
3 426 026
1 955 754
1 542 141
31 308 562
2 427 990
10 019 125
51 319 658
1 422 177
3 460 562
4 543 343
3 301 321
2 723 650
1 996 444
2 647 286
7 702 652
2 480 078
2 801 677
8 312 204
2 125 895
867 267
2 290 281
3 119 600
1 328 099
1 192 920
45 513 002
26 789 577
16 343 902
10 716 824
7 748 377
60 791 318
9 325 296
22 217 197
72 891 758
4 834 572
14 115 536
17 824 105
14 622 501
15 729 797
5 355 299
12 636 814
19 205 769
9 109 361
16 341 277
20 863 648
9 809 677
3 469 507
10 155 787
12 229 494
4 082 646
6 728 465
29 307 135
5 939 352
4 556 487
2 088 641
1 706 259
35 954 803
3 314 524
13 401 448
51 538 579
1 047 271
4 566 204
8 018 712
3 678 747
3 968 976
2 173 089
3 837 406
8 265 684
4 017 420
3 703 488
9 557 995
2 741 780
1 162 536
1 927 091
3 600 740
1 383 220
1 494 465
42 828 242
27 764 246
16 523 427
13 564 883
9 314 191
62 086 980
15 003 198
20 447 878
70 465 552
5 236 607
13 562 447
16 510 614
14 630 320
18 521 787
5 548 755
13 173 039
19 586 641
8 880 549
17 743 196
21 428 365
10 376 411
3 917 777
12 242 797
13 165 951
4 167 990
7 646 002
26 336 660
5 885 834
4 724 500
4 266 161
1 884 442
37 370 543
8 583 292
11 161 519
49 071 362
2 042 011
3 585 217
6 622 314
3 237 571
5 846 654
2 290 941
4 117 213
7 487 765
3 533 378
4 349 839
9 783 870
3 400 478
1 422 553
3 518 693
4 282 133
1 388 552
1 558 732
94
104
101
127
120
102
161
92
97
108
96
93
100
118
104
104
102
97
109
103
106
113
121
108
102
114
791,8
270,8
371,7
542,4
245,9
740,6
1 107,2
685,8
1 184,7
550,4
352,5
642,3
284,6
515,1
555,2
390,1
457,9
528,4
327,1
568,8
572,3
552,0
485,7
440,1
399,6
309,5
220
ŒRO
DO
WISK
O G
OSP
OD
AR
CZE
: II. Bud¿ety jednostek sam
orz¹du terytorialnego
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
Ryglice
Rytro
Rzepiennik Strzy¿ewski
Rzezawa
Sêkowa
Siepraw
Ska³a
Skawina
Skrzyszów
S³aboszów
S³omniki
S³opnice
Spytkowice (pow. nowotarski)
Spytkowice (pow. wadowicki)
Stary S¹cz
Stryszawa
Stryszów
Sucha Beskidzka
Su³kowice
Su³oszowa
Szaflary
Szczawnica
Szczucin
Szczurowa
Szerzyny
Œwi¹tniki Górne
Tarnów
10 231 250
4 469 294
6 900 783
10 589 687
5 717 249
7 261 607
8 958 970
43 656 701
12 363 063
3 326 594
13 758 673
6 047 583
4 810 327
8 301 307
21 824 675
11 462 216
6 167 597
10 607 725
13 139 111
6 275 777
9 360 555
7 628 485
14 304 646
9 319 669
9 210 486
19 002 126
2 3 4 5 6 7 8 9 101
2 446 940
1 429 109
1 282 087
3 379 522
2 103 749
2 969 473
4 033 258
26 732 875
4 543 776
1 070 116
6 127 929
789 776
1 041 440
3 032 832
7 242 760
3 921 243
1 862 082
6 751 372
5 215 881
2 231 363
2 958 556
4 431 876
4 077 214
3 153 246
4 402 826
9 820 298
14 106 234
8 120 441
9 209 502
14 409 840
7 122 718
9 693 249
13 617 025
57 961 584
16 925 368
4 273 421
18 006 251
8 043 890
5 779 056
11 713 264
27 226 092
15 116 084
9 331 661
14 052 515
18 735 106
7 612 837
12 203 701
8 905 728
18 380 685
12 742 214
10 277 961
11 589 084
25 396 541
2 753 218
4 429 785
1 644 712
4 462 771
2 265 166
3 358 650
6 776 145
35 723 824
5 627 881
1 189 470
6 455 380
1 554 332
2 108 303
3 850 041
8 255 145
4 806 715
3 578 108
8 627 915
6 962 095
1 805 324
3 326 977
5 004 522
4 698 983
4 023 672
1 676 614
5 177 170
12 087 511
14 428 918
5 511 730
8 822 816
17 948 124
7 851 848
11 166 380
12 952 492
58 673 424
17 964 995
4 275 849
18 664 094
7 980 949
5 892 987
12 167 827
27 910 358
15 020 713
8 981 562
13 115 675
17 728 324
8 685 399
12 181 527
9 880 148
20 434 545
13 127 118
10 406 015
12 113 508
26 569 695
2 972 105
1 536 741
1 614 401
7 282 658
2 523 138
4 527 691
5 722 852
35 681 285
6 189 851
1 337 293
6 241 960
1 190 212
2 273 202
3 578 662
8 591 978
4 256 324
2 899 804
8 169 086
6 095 282
2 776 126
2 927 710
5 085 459
7 111 351
4 394 667
1 604 641
5 365 565
12 837 754
102
68
96
125
110
115
95
101
106
100
104
99
102
104
103
99
96
93
95
114
100
111
111
103
101
105
105
260,6
422,4
236,1
701,8
529,1
592,9
603,5
866,2
484,1
342,7
459,3
206,3
571,2
384,7
393,1
364,0
432,6
839,9
451,7
468,9
292,0
697,3
530,4
446,6
193,4
630,9
577,4
221
ŒRO
DO
WISK
O G
OSP
OD
AR
CZE
: II. Bud¿ety jednostek sam
orz¹du terytorialnego
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
2 3 4 5 6 7 8 9 10
Tokarnia
Tomice
Trzciana
Trzebinia
Trzyci¹¿
Tuchów
Tymbark
Uœcie Gorlickie
Wadowice
Wieliczka
Wielka Wieœ
Wieprz
Wierzchos³awice
Wietrzychowice
Wiœniowa
Wojnicz
Wolbrom
Zabierzów
Zakliczyn
Zakopane
Zator
Zawoja
Zembrzyce
Zielonki
¯abno
¯egocina
1
8 103 663
6 337 983
5 517 199
41 515 931
7 141 022
17 079 783
7 007 814
8 400 236
38 957 671
44 697 484
7 814 150
11 123 434
9 829 772
4 387 196
6 789 266
11 539 021
27 994 672
22 365 475
14 617 552
42 203 221
9 382 705
8 878 179
5 396 158
17 949 952
17 665 541
6 294 279
Œrednia dla wszystkich gmin w województwie
2 194 863
2 426 510
1 309 775
28 282 384
2 595 779
5 528 023
2 430 358
2 341 257
23 019 071
25 717 895
4 456 192
4 364 976
4 044 626
1 105 097
2 251 069
3 337 365
16 240 352
13 755 345
4 111 796
25 358 545
4 713 109
3 021 809
2 176 805
12 601 336
6 238 590
2 242 797
10 300 985
8 853 265
7 925 883
51 668 775
8 170 838
21 566 410
9 441 451
11 454 262
47 451 313
55 677 404
10 018 398
13 977 385
13 868 706
5 174 801
9 341 821
16 480 175
28 149 454
30 373 743
16 574 482
53 341 710
12 710 871
11 327 349
8 753 320
16 600 480
24 786 442
8 288 840
2 153 215
3 085 890
2 021 055
35 878 971
2 143 972
6 031 140
4 251 173
4 185 208
27 475 222
30 222 242
5 406 844
4 825 659
6 394 721
1 167 610
2 680 630
4 726 023
13 496 411
18 764 712
4 478 909
40 246 575
5 566 995
3 406 340
4 073 948
9 267 760
9 964 671
1 968 313
11 095 090
9 811 822
7 658 351
54 712 568
7 935 224
23 218 541
9 339 775
12 969 852
47 142 808
57 721 267
9 822 302
14 686 961
12 405 238
5 203 922
10 118 363
16 787 996
29 223 806
27 614 162
16 815 711
53 636 303
13 588 101
11 702 661
7 589 020
25 398 693
22 264 620
9 201 716
2 487 784
3 925 443
1 792 518
38 724 982
2 007 818
7 460 744
3 953 329
5 282 197
26 452 449
30 932 283
5 330 345
4 939 883
4 786 512
1 142 628
2 960 091
4 368 039
13 766 461
15 603 921
4 134 494
40 582 126
6 822 967
3 344 398
2 692 832
17 750 546
7 863 234
2 802 841
108
111
97
106
97
108
99
113
99
104
98
105
89
101
108
102
104
91
101
101
107
103
87
153
90
111
104
311,7
553,0
355,9
1 234,6
280,7
433,6
652,8
844,3
709,0
664,3
591,5
432,1
454,5
270,6
441,2
337,9
585,6
714,3
339,3
1 454,6
756,8
381,9
485,6
1 179,7
418,0
575,2
600,0
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych za 2003 r. otrzymanych z Regionalnej Izby Obrachunkowej w Krakowie.
222
Tabela nr 145. Dochody gmin (w z³) — dynamika dochodów ogó³em w latach 1999, 2002, 2003
Gminy o najwy¿szej dynamice dochodów ogó³em w 2000 r.
Wyszczególnienie
Dynamikadochodów
ogó³emw % (5:3)
1999 2000
Dochodyogó³em
Dochodyw³asne
Dochodyogó³em
Dochodyw³asne
Lp.
I
123456789
10
Gminy o najni¿szej dynamice dochodów ogó³em w 2000 r.II
123456789
10
III
Kroœcienko nad DunajcemKsi¹¿ WielkiMoszczenicaRad³ówBoles³aw (pow. olkuski)Ska³aRac³awiceRopaWierzchos³awiceSzczawnica
Libi¹¿NiedŸwiedŸZielonkiOœwiêcimKrynicaZakliczynWolbromGródek nad DunajcemMuszynaJod³ownik
Œrednia dla wszystkich gmin Województwa w 2000 r.
123456789
10
II
Wyszczególnienie
Dynamikadochodów
ogó³emw % (5:3)
2002 2003
Dochodyogó³em
Dochodyw³asne
Dochodyogó³em
Dochodyw³asne
Lp.
Gminy o najwy¿szej dynamice dochodów ogó³em w 2003 r.I
Gminy o najni¿szej dynamice dochodów ogó³em w 2003 r.
OsiekZielonkiNowe BrzeskoLaskowaOchotnica DolnaKoniuszaRzezawaRadgoszczOlesnoMszana Dolna g.
123456789
10III
RytroKoszyceMuszynaBrzeszczeZembrzyceWierzchos³awice¯abnoBoles³aw (pow.olkuski)Lipnica WielkaZabierzów
6 873 6726 043 8064 481 5029 158 403
11 212 9298 958 9702 219 4924 780 7639 829 7727 628 485
25 954 6118 179 521
17 949 95268 663 23527 911 54314 617 55227 994 67211 742 99215 159 26210 176 206
9 325 29616 600 4806 674 0809 602 865
10 716 82410 237 33714 409 84010 155 7877 748 377
19 573 777
8 120 44110 665 51529 441 79334 102 2438 753 320
13 868 70624 786 44214 119 6619 901 778
30 373 743
2 651 3602 898 8861 094 3193 119 6007 467 5544 033 258
867 2671 192 9204 044 6264 431 876
17 175 9381 835 706
12 601 33651 319 65819 779 189
4 111 79616 240 352
3 334 7987 406 7472 147 806
3 314 5249 267 7602 065 2382 110 2702 088 6412 916 3794 462 7711 927 0911 706 2593 553 610
4 429 7852 519 476
19 862 34921 008 331
4 073 9486 394 7219 964 6719 694 8452 606 342
18 764 712
10 828 0418 314 0506 032 286
12 147 53414 537 55011 403 149
2 778 3445 982 719
12 292 9639 427 597
25 049 6387 781 888
16 492 33261 515 44224 919 41912 998 47224 848 65610 326 49812 903 312
8 492 937
15 003 19825 398 693
8 564 76512 181 58913 564 88312 915 53017 948 12412 242 797
9 314 19123 497 615
5 511 7307 495 656
22 830 49928 212 219
7 589 02012 405 23822 264 62012 749 721
8 975 47127 614 162
2 752 8722 461 9361 656 7484 502 315
10 341 6825 186 4491 045 2701 847 9844 964 1985 538 689
15 470 2161 688 235
10 819 13342 282 51916 093 9033 178 310
12 437 7642 915 3886 572 4271 489 978
8 583 29217 750 5463 631 8374 335 4134 266 1614 744 1437 282 6583 518 6931 884 4426 761 060
1 536 7412 104 380
15 544 37317 609 1492 692 8324 786 5127 863 2348 512 6321 231 142
15 603 921
158138135133130127125125125124
97959290898989888583
106
161153128127127126125121120120
Œrednia dla wszystkich gmin Województwa w 2003 r.
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych za 2003 r. otrzymanych z Regionalnej Izby Obrachunkowej w Krakowie.
68707883878990909191
104
ŒRODOWISKO GOSPODARCZE: II. Bud¿ety jednostek samorz¹du terytorialnego
223
ŒRODOWISKO GOSPODARCZE: II. Bud¿ety jednostek samorz¹du terytorialnego
Tabela nr 146. Gminy o najwy¿szych i najni¿szych dochodach bez dotacji na 1 mieszkañca w latach 1999, 2002, 2003
1999
Gminy o najwy¿szych dochodach na 1 mieszkañcaI
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
II
Lipnica Wielka
S³awków
Bukowno
Oœwiêcim m.
Krynica
Niepo³omice
Boles³aw (pow. olkuski)
Zielonki
Jordanów m.
Uœcie Gorlickie
S³aboszów
Koz³ów
Rac³awice
Igo³omnia-Wawrzeñczyce
Mêdrzechów
Biecz
Mszana Dolna g.
Miechów
Czarny Dunajec
Radziemice
Gminy o najni¿szych dochodach na 1 mieszkañca
Œrednia na 1 mieszkañca dla wszystkiach gmin w województwie
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Lp. Wyszczególnienie Dochodyogó³em w z³
Kwotaw z³/1
mieszkañca(5:6)
Dotacjaw z³
Liczbaludnoœci
Dochody(3-4) w z³
1 2 3 54 6 7
Lp. Wyszczególnienie Dochodyogó³em w z³
Kwotaw z³/1
mieszkañca(5:6)
Dotacjaw z³
Liczbaludnoœci
Dochody(3-4) w z³
1 2 3 54 6 7
2002
Gminy o najwy¿szych dochodach na 1 mieszkañca
Muszyna
Rytro
Zakopane
Boles³aw (pow. olkuski)
Lipnica Wielka
Uœcie Gorlickie
Gródek n. Dunajcem
Niepo³omice
Oœwiêcim m.
Krynica
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
I
10 983 531
13 351 024
18 194 392
68 663 235
27 911 543
31 232 760
11 212 929
17 949 952
6 228 313
8 400 236
3 332 744
4 276 445
2 219 492
6 560 173
3 491 927
15 011 808
15 515 038
18 331 111
17 894 554
2 958 308
29 441 793
8 120 441
53 341 710
14 119 661
9 901 778
11 454 262
16 005 844
36 535 556
72 891 758
29 024 494
551 875
1 068 996
883 490
5 899 879
1 781 265
1 883 207
581 796
1 131 833
633 366
1 088 714
518 892
441 542
256 669
560 384
646 557
1 435 364
3 034 296
2 226 990
1 417 654
202 158
3 667 041
582 559
2 826 974
884 075
700 374
1 233 324
1 755 105
2 718 521
7 355 244
2 483 228
10 431 656
12 282 028
17 310 902
62 763 356
26 130 278
29 349 553
10 631 133
16 818 119
5 594 947
7 311 522
2 813 852
3 834 903
1 962 823
5 999 789
2 845 370
13 576 444
12 480 742
16 104 121
16 476 900
2 756 150
25 774 752
7 537 882
50 514 736
13 235 586
9 201 404
10 220 938
14 250 739
33 817 035
65 536 514
26 541 266
5 425
6 989
10 499
43 586
18 172
20 958
7 873
13 094
4 810
6 363
4 085
5 190
2 543
7 751
3 643
17 219
15 802
20 349
20 656
3 445
11 000
3 600
28 200
7 800
5 500
6 200
8 800
21 400
41 900
17 200
1 922,9
1 757,3
1 648,8
1 440,0
1 437,9
1 400,4
1 350,3
1 284,4
1 163,2
1 149,1
688,8
738,9
771,9
774,1
781,1
788,5
789,8
791,4
797,7
800,0
942,9
2 343,2
2 093,9
1 791,3
1 696,9
1 673,0
1 648,5
1 619,4
1 580,2
1 564,1
1 543,1
224
ŒRODOWISKO GOSPODARCZE: II. Bud¿ety jednostek samorz¹du terytorialnego
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych za 2003 r. otrzymanych z Regionalnej Izby Obrachunkowej w Krakowie.
Gminy o najni¿szych dochodach na 1 mieszkañca
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
II
S³aboszów
Olesno
Kocmyrzów - Luborzyca
Koz³ów
Miechów
Charsznica
Koniusza
Maków Podhalañski
Pa³ecznica
Igo³omnia-Wawrzeñczyce
Œrednia na 1 mieszkañca dla wszystkich gmin w województwie
Lp. Wyszczególnienie Dochodyogó³em w z³
Kwotaw z³/1
mieszkañca(5:6)
Dotacjaw z³
Liczbaludnoœci
Dochody(3-4) w z³
1 2 3 54 6 7
2003
Gminy o najwy¿szych dochodach na 1 mieszkañcaI.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
Gminy o najni¿szych dochodach na 1 mieszkañcaII.
Œrednia na 1 mieszkañca dla wszystkich gmin w województwie
Muszyna
Uœcie Gorlickie
Osiek
Zakopane
Niepo³omice
¯egocina
Gródek nad Dunajcem
Jordanów m.
Bukowno
Rzezawa
S³aboszów
Wielka Wieœ
Trzyci¹¿
Miechów
Kocmyrzów-Luborzyca
Koz³ów
Boles³aw (pow. d¹browski)
Krzeszowice
Mêdrzechów
Babice
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
3902
9011
7153
20137
12851
5049
2913
31439
3646
8662
4 273 421
7 748 377
13 261 527
5 420 983
23 365 115
8 855 304
10 237 337
19 101 264
4 834 572
9 007 884
22 830 499
12 969 852
15 003 198
53 636 303
41 864 055
9 201 716
16 414 145
9 211 026
18 916 677
17 948 124
4 275 849
9 822 302
7 935 224
23 444 091
14 472 616
5 816 699
3 498 038
36 737 575
4 445 110
10 223 838
722 365
871 583
1 309 321
601 406
3 194 973
863 075
1 467 760
3 065 965
1 127 794
1 074 252
1 335 614
1 078 167
543 000
2 462 559
2 354 021
536 751
1 359 020
713 550
796 672
904 155
398 711
600 609
538 483
2 447 042
1 059 242
420 578
360 071
2 723 055
465 386
757 550
3 551 056
6 876 794
11 952 206
4 819 577
20 170 142
7 992 229
8 769 577
16 035 299
3 706 778
7 933 632
21 494 885
11 891 685
14 460 198
51 173 744
39 510 034
8 664 965
15 055 125
8 497 476
18 120 005
17 043 969
3 877 138
9 221 693
7 396 741
20 997 049
13 413 374
5 396 121
3 137 967
34 014 520
3 979 724
9 466 288
4 000
7 700
12 700
5 100
20 100
7 900
8 600
15 700
3 600
7 700
11072
6256
7752
27900
21647
4873
8787
5078
10840
10377
993,6
1 023,4
1 034,1
1 042,7
1 043,8
1 068,8
1 077,2
1 081,9
1 091,5
1 092,9
1281,7
887,8
893,1
941,1
945,0
1 003,5
1 011,7
1 019,7
1 021,4
1 029,7
1 030,3
1221,0
1 941,4
1 900,8
1 865,4
1 834,2
1 825,2
1 778,2
1 713,3
1 673,4
1 671,6
1 642,5
1 2 3 54 6 7
225
ŒRODOWISKO GOSPODARCZE: II. Bud¿ety jednostek samorz¹du terytorialnego
Tabela nr 147. Dochody gmin (w z³) — dynamika dochodów w³asnych w latach 1999, 2002, 2003
Gminy o najwy¿szej dynamice dochodów w³asnych w 2000 r.I
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
II
Ropa
Moszczenica
Czorsztyn
Rad³ów
Jab³onka
Boles³aw (pow. olkuski)
Spytkowice
Ciê¿kowice
Raciechowice
Piwniczna
Ochotnica Dolna
£¹cko
Trzyci¹¿
Go³cza
Zakliczyn
Wolbrom
Radgoszcz
Lipnica Wielka
Jod³ownik
Piwniczna
Gminy o najni¿szej dynamice dochodów w³asnych w 2000 r.
Œrednia dla wszystkich gmin Województwa w 2000 r.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
WyszczególnienieDochodyogó³em
Dynamikadochodóww³asnych% (6:4)Dochody
w³asneDochodyw³asne
Dochodyogó³em
1 2 3 54 6 7
Lp. WyszczególnienieDochodyogó³em
Dynamikadochodóww³asnych% (6:4)
Dochodyw³asne
Dochodyw³asne
Dochodyogó³em
Gminy o najwy¿szej dynamice dochodów w³asnych w 2003 r.
Osiek
Laskowa
Ochotnica Dolna
Pa³ecznica
Zielonki
Mszana Dolna g.
Radgoszcz
Nowe Brzesko
Rzezawa
Koniusza
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
I
Lp.
1999 2000
1
2002 2003
3 314 524
2 110 270
2 088 641
1 047 271
9 267 760
3 553 610
1 927 091
2 065 238
4 462 771
2 916 379
5 982 719
6 032 286
8 241 483
12 147 534
18 931 558
14 537 550
4 679 334
12 539 557
8 735 547
13 347 366
8 706 600
16 313 261
7 334 116
6 622 101
12 998 472
24 848 656
8 328 751
12 521 528
8 492 931
6 698 403
15 003 198
12 181 589
13 564 883
5 236 607
25 398 693
23 497 615
12 242 797
8 564 765
17 948 124
12 915 530
1 847 984
1 656 748
3 912 765
4 502 315
6 330 386
10 341 682
1 417 149
3 350 251
2 855 811
5 919 278
1 572 161
3 156 129
2 060 765
2 200 215
3 178 310
12 437 764
1 711 144
1 329 171
1 489 977
1 530 948
8 583 292
4 335 413
4 266 161
2 042 011
17 750 546
6 761 060
3 518 693
3 631 837
7 282 658
4 744 143
155
151
150
144
139
138
136
136
134
130
80
80
79
78
77
77
57
73
69
68
102
259
205
204
195
192
190
183
176
163
163
1 192 920
1 094 319
2 601 708
3 119 600
4 552 722
7 467 554
1 041 440
2 467 273
2 125 895
4 543 343
1 955 754
3 944 826
2 595 779
2 813 612
4 111 796
16 240 352
2 990 281
1 814 385
2 147 806
2 242 797
4 780 763
4 481 502
6 796 008
9 158 403
16 004 971
11 212 929
4 810 327
10 595 926
7 089 014
11 848 366
7 940 658
15 990 934
7 141 022
6 385 621
14 617 552
27 994 672
7 768 339
10 983 531
10 176 206
6 294 279
9 325 296
9 602 865
10 716 824
4 834 572
16 600 480
19 573 777
10 155 787
6 674 080
14 409 840
10 237 337
2 3 54 6 7
III
226
ŒRODOWISKO GOSPODARCZE: II. Bud¿ety jednostek samorz¹du terytorialnego
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych za 2003 r. otrzymanych z Regionalnej Izby Obrachunkowej w Krakowie.
Gminy o najni¿szej dynamice dochodów w³asnych w 2003 r.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
III
I
Rytro
Lipnica Wielka
Zembrzyce
Gromnik
Wierzchos³awice
S³opnice
Korzenna
Muszyna
Pcim
Lipinki
Œrednia dla wszystkich gmin województwa w 2003 r.
4 429 785
2 606 342
4 073 948
2 548 676
6 394 721
1 554 332
4 460 943
19 862 349
4 566 204
3 534 579
5 511 730
8 975 471
7 589 020
11 493 993
12 405 238
7 980 949
18 651 087
22 830 499
13 562 447
9 462 697
1 536 741
1 231 142
2 692 832
1 823 013
4 786 512
1 190 212
3 481 127
15 544 373
3 585 217
2 785 011
35
47
66
72
75
77
78
78
79
79
109
8 120 441
9 901 778
8 753 320
11 841 637
13 868 706
8 043 890
19 146 017
29 441 793
14 115 536
9 768 556
Wyszczególnienie wydatkiinwestycyjne
1 2 65 7 8
Lp.
2003
Tabela nr 148. Wydatki inwestycyjne gmin w latach 1999, 2002, 2003 (w z³)
%udzia³
wydatkówinwesty-cyjnych
w wydat-kach
ogó³em
wydatkiinwestycyjne
%udzia³
wydatkówinwesty-cyjnych
w wydat-kach
ogó³em
wydatkiinwestycyjne
20021999
%udzia³
wydatkówinwesty-cyjnych
w wydat-kach
ogó³em
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
43
Bochnia
Bukowno
Gorlice
Grybów
Jordanów
Limanowa
Mszana Dolna
Nowy Targ
Oœwiêcim
S³awków
Sucha Beskidzka
Szczawnica
Zakopane
Razem miasta
Alwernia
Andrychów
Biecz
Brzesko
7 024 525
5 489 463
5 352 976
1 365 100
318 651
2 001 913
1 428 563
11 405 947
15 144 777
2 746 487
1 830 421
5 385 839
19 172 727
78 667 389
1 498 337
8 631 735
948 753
5 429 859
23,60
27,00
15,91
18,90
5,12
11,16
18,62
32,22
23,39
19,83
16,32
49,40
39,70
25,61
12,15
20,33
6,34
16,07
7 276 122
1 248 368
9 457 024
1 229 722
437 159
3 465 192
2 092 130
10 992 288
12 321 611
0
5 057 776
1 745 342
13 698 033
69 020 767
1 876 714
8 050 607
5 708 746
13 091 383
17,90
7,07
21,23
13,78
5,05
14,34
19,52
26,15
16,49
0
32,69
18,53
26,10
18,24
11,82
16,15
23,58
25,15
9 594 578
2 784 339
4 091 287
1 782 354
3 188 375
4 407 713
1 353 668
9 026 153
12 967 981
0
3 287 096
1 837 158
9 626 695
63 947 397
2 583 830
7 729 218
2 806 535
6 684 262
21,70
14,01
9,86
18,80
30,31
16,91
13,09
21,35
17,18
0
24,73
18,55
19,02
18,09
14,93
14,73
13,08
13,85
227
ŒRODOWISKO GOSPODARCZE: II. Bud¿ety jednostek samorz¹du terytorialnego
1 2 65 7 8
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
43
Brzeszcze
Che³mek
Chrzanów
Ciê¿kowice
Czchów
D¹browa Tarnowska
Dobczyce
Kalwaria Zebrzydowska
Kêty
Krynica
Krzeszowice
Libi¹¿
Maków Podhalañski
Miechów
Muszyna
Myœlenice
Niepo³omice
Nowy Wiœnicz
Olkusz
Piwniczna Zdrój
Proszowice
Rabka-Zdrój
Ryglice
Ska³a
Skawina
S³omniki
Stary S¹cz
Su³kowice
Œwi¹tniki Górne
Trzebinia
Tuchów
Wadowice
Wieliczka
Wolbrom
Zator
¯abno
Razem miasta-gminy
Babice
Bia³y Dunajec
Biskupice
6 374 645
2 383 730
10 642 711
1 392 802
0
6 993 824
2 687 612
1 900 472
8 617 502
8 724 292
5 587 535
4 458 242
1 762 678
2 857 623
6 482 035
8 617 271
7 768 618
3 212 645
4 991 206
772 311
5 418 592
2 749 307
0
791 419
16 788 812
2 948 623
5 049 021
3 021 536
2 424 700
4 995 010
2 277 652
8 702 318
8 753 111
4 181 045
1 951 372
6 631 816
189 420 772
1 528 407
1 851 647
1 439 914
21,55
18,23
18,97
12,64
0
33,08
18,06
11,02
24,43
31,98
18,60
17,52
11,68
16,27
40,23
20,16
24,11
27,73
9,64
6,56
27,97
16,33
0
8,96
32,53
21,02
21,99
22,27
26,69
11,97
13,45
23,67
18,59
15,83
21,11
31,84
20,18
18,46
26,66
18,47
3 667 293
1 758 514
5 955 874
2 448 258
0
4 981 148
4 253 908
3 028 030
4 583 815
6 528 138
5 324 151
4 149 793
1 424 132
7 409 456
12 738 971
8 117 704
10 240 742
3 312 101
7 010 978
7 357 597
2 566 726
1 858 681
0
4 697 341
8 280 487
2 673 542
3 493 728
5 850 383
2 860 285
4 906 670
5 527 134
9 865 731
9 930 656
3 223 845
2 651 315
5 479 096
206 883 673
1 778 460
780 388
1 593 933
11,60
10,79
9,80
14,24
0
20,62
22,33
12,20
11,53
22,19
14,06
13,23
7,57
28,64
44,68
15,36
25,41
19,81
10,90
35,83
13,30
9,26
0
31,03
15,19
15,69
13,64
29,04
23,71
9,79
23,24
19,96
17,33
11,21
19,31
23,17
18,01
16,19
9,68
14,61
4 089 383
2 491 004
7 149 874
1 631 078
6 048 029
5 946 739
4 099 274
858 111
6 429 252
9 098 978
7 669 337
1 732 513
4 232 329
2 529 020
10 135 343
6 297 990
13 774 527
5 350 777
3 943 672
4 413 700
1 677 056
1 350 159
2 594 186
1 228 277
9 764 782
2 539 443
3 911 890
3 131 657
2 256 623
4 245 328
5 160 571
4 293 389
7 465 933
2 760 507
3 970 285
2 961 672
187 036 533
3 188 206
466 079
1 623 392
12,65
14,36
10,70
9,98
34,90
22,91
18,40
3,70
15,67
28,79
18,91
5,71
19,77
10,97
41,28
12,35
29,36
27,05
6,41
24,10
8,15
6,38
17,76
10,16
16,09
13,98
14,05
18,18
19,07
8,00
21,39
9,49
13,96
8,68
28,37
12,87
15,33
24,43
5,77
15,35
228
ŒRODOWISKO GOSPODARCZE: II. Bud¿ety jednostek samorz¹du terytorialnego
1 2 65 7 8
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
43
Bobowa
Bochnia
Boles³aw (pow. d¹browski)
Boles³aw (pow. olkuski)
Borzêcin
BrzeŸnica
Budzów
Bukowina Tatrzañska
Bystra-Sidzina
Charsznica
Che³miec
Czarny Dunajec
Czchów
Czernichów
Czorsztyn
Dêbno
Dobra
Drwinia
Gdów
Gnojnik
Go³cza
Gorlice
Grêboszów
Gromnik
Gródek nad Dunajcem
Grybów
Igo³omia-Wawrzeñczyce
Iwanowice
Iwkowa
Jab³onka
Jerzmanowice-Przeginia
Jod³ownik
Jordanów
Kamienica
Kamionka Wielka
Klucze
K³aj
Kocmyrzów-Luborzyca
Koniusza
Korzenna
506 400
4 516 334
27 250
1 491 956
2 056 514
1 121 593
1 006 236
2 115 096
941 901
1 607 467
8 286 655
3 253 154
2 531 188
5 100 606
977 484
2 890 206
1 136 118
856 661
1 273 863
1 284 051
780 578
2 074 754
637 040
1 062 310
3 568 018
4 530 195
889 441
1 401 628
158 448
4 017 570
1 387 177
2 402 919
2 223 050
1 112 790
2 312 400
110 468
1 279 567
919 645
791 436
3 993 760
5,84
25,67
1,01
14,07
23,54
11,19
12,64
18,05
15,67
20,93
32,16
18,05
26,49
34,16
14,28
20,50
12,83
14,46
8,45
18,96
12,23
13,21
17,57
12,88
30,76
19,68
12,56
16,72
2,83
25,61
14,37
21,79
22,66
15,77
25,83
0,66
11,07
8,69
10,19
26,05
433 256
2 721 723
194 425
4 809 516
1 878 720
1 156 451
2 170 955
3 697 865
910 867
911 873
7 269 004
6 714 769
4 061 412
1 507 246
3 852 663
1 247 128
3 292 069
1 837 459
3 843 557
1 276 167
289 584
3 060 994
868 763
5 010 545
7 047 585
2 311 233
178 587
3 476 146
1 344 207
7 474 826
1 878 024
1 212 163
1 613 113
5 581 068
2 631 110
265 311
3 083 518
1 789 808
1 072 164
3 434 750
3,45
13,79
5,38
29,87
17,54
9,11
19,23
21,71
11,33
10,65
21,87
24,35
29,02
10,58
31,96
7,28
24,75
21,15
17,81
13,59
3,79
15,11
18,68
33,87
37,52
8,41
1,98
28,43
16,46
30,74
14,43
10,74
12,80
41,99
21,01
1,31
18,89
13,50
10,42
17,60
777 388
5 244 701
187 039
8 812 260
1 971 737
956 657
3 577 539
2 336 930
872 415
2 468 075
10 532 453
4 541 718
0
2 973 787
2 141 728
1 662 722
3 753 704
2 180 002
1 553 850
2 010 865
773 794
3 497 491
937 852
900 510
7 542 411
2 759 697
502 272
3 884 142
1 377 071
2 237 681
5 637 421
1 232 539
3 014 590
3 141 289
1 818 180
2 527 097
4 085 201
2 691 954
3 629 316
2 294 791
5,99
22,63
5,23
42,98
17,30
7,40
28,83
14,55
10,19
22,10
27,33
17,84
0
17,95
19,19
9,52
25,91
22,99
7,53
19,66
9,78
15,99
18,55
8,05
41,24
9,42
5,25
29,69
15,35
10,68
32,29
10,09
19,74
27,17
14,83
11,13
22,77
18,45
27,63
12,35
229
ŒRODOWISKO GOSPODARCZE: II. Bud¿ety jednostek samorz¹du terytorialnego
1 2 65 7 8
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
43
Koszyce
Koœcielisko
Koz³ów
Kroœcienko n. Dunajcem
Ksi¹¿ Wielki
Lanckorona
Laskowa
Limanowa
Lipinki
Lipnica Murowana
Lipnica Wielka
Lisia Góra
Liszki
Lubieñ
£abowa
£apanów
£apsze Ni¿ne
£¹cko
£ososina Dolna
£ukowica
£u¿na
Mêdrzechów
Micha³owice
Mogilany
Moszczenica
Mszana Dolna
Mucharz
Nawojowa
NiedŸwiedŸ
Nowe Brzesko
Nowy Targ
Ochotnica Dolna
Olesno
Osiek
Oœwiêcim
Pa³ecznica
Pcim
Pleœna
Podegrodzie
Polanka Wielka
1 628 199
1 233 538
264 250
4 636 439
504 374
716 236
1 201 048
4 721 257
2 228 968
774 182
9 558 601
3 372 581
3 854 192
1 275 534
961 064
1 168 520
2 911 398
3 121 388
2 320 131
2 024 831
518 922
851 976
1 163 845
2 750 245
656 205
2 189 832
83 758
1 391 620
2 233 637
2 584 282
6 432 284
631 278
2 490 613
1 379 243
1 241 596
637 028
1 433 648
3 464 096
2 640 900
87 454
28,68
17,36
6,24
48,41
8,79
12,51
16,48
21,89
28,51
13,19
63,45
25,90
25,87
15,78
17,42
15,50
28,74
19,77
21,35
18,90
6,19
21,00
18,87
24,45
14,70
12,57
2,05
19,03
27,38
35,89
29,79
8,62
28,24
24,72
8,08
16,81
15,27
30,88
22,09
2,43
5 154 430
1 098 616
129 542
1 759 126
2 007 183
1 280 051
648 774
3 911 815
3 160 879
779 078
2 423 209
3 693 474
5 144 228
2 333 610
1 318 934
3 628 536
1 790 051
3 701 511
1 827 493
2 311 251
1 446 227
180 297
2 002 054
2 165 539
886 884
3 384 075
390 238
2 791 686
1 875 065
717 791
4 365 457
2 524 960
388 557
4 630 565
4 851 584
536 798
2 195 498
4 387 657
1 631 820
507 901
47,61
11,93
2,47
21,62
23,75
15,87
6,68
14,44
31,29
10,65
25,60
20,92
26,31
20,33
16,89
29,32
15,80
17,96
13,18
16,77
14,00
4,00
22,92
14,85
14,43
16,88
6,95
25,34
18,93
11,11
17,48
22,47
5,08
37,99
19,59
10,86
17,35
27,41
10,77
9,38
1 021 248
1 221 807
435 035
1 939 077
1 651 913
1 678 907
3 008 662
4 280 049
2 664 821
2 249 095
614 123
3 991 456
6 620 677
788 738
1 096 498
2 276 533
1 912 725
6 289 988
1 558 338
4 091 350
2 112 769
319 690
1 637 118
5 651 452
1 644 340
6 430 249
135 588
3 282 978
3 931 631
2 941 373
5 286 970
6 345 845
1 321 271
7 526 250
2 540 129
1 301 196
2 182 850
1 586 443
7 862 397
1 417 734
14,22
13,04
7,45
21,76
20,11
19,45
24,34
15,69
26,32
22,97
7,15
21,09
29,56
7,24
13,49
18,96
16,40
25,46
11,70
26,42
18,32
7,12
18,01
30,08
23,00
26,78
2,43
28,25
31,65
33,46
18,43
40,70
14,51
46,04
10,79
24,25
16,37
10,99
36,60
23,25
230
ŒRODOWISKO GOSPODARCZE: II. Bud¿ety jednostek samorz¹du terytorialnego
1 2 65 7 8
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
43
Poronin
Przeciszów
Raba Wy¿na
Raciechowice
Rac³awice
Radgoszcz
Rad³ów
Radziemice
Ropa
Ryglice
Rytro
Rzepiennik Strzy¿ewski
Rzezawa
Sêkowa
Siepraw
Skrzyszów
S³aboszów
S³opnice
Spytkowice(pow. nowotarski)
Spytkowice(pow. wadowicki)
Stryszawa
Stryszów
Su³oszowa
Szaflary
Szczucin
Szczurowa
Szerzyny
Tarnów
Tokarnia
Tomice
Trzciana
Trzyci¹¿
Tymbark
Uœcie Gorlickie
Wielka Wieœ
Wieprz
Wierzchos³awice
Wietrzychowice
Wiœniowa
3 343 360
917 761
2 378 200
968 499
673 668
3 462 074
1 406 766
94 178
515 473
1 904 065
369 208
1 193 055
3 309 196
1 152 994
1 475 944
9 048 396
325 210
2 580 725
1 702 574
1 171 764
1 011 458
1 719 865
1 154 314
1 691 679
2 321 679
2 208 520
0
3 374 102
1 844 463
334 600
1 112 419
2 046 470
1 840 204
1 394 149
977 543
479 784
2 470 799
494 082
448 606
28,25
15,97
19,87
12,93
28,22
39,03
15,31
3,09
10,91
18,86
9,47
16,98
28,50
18,63
19,62
50,38
9,66
38,06
33,85
14,41
9,08
25,35
19,53
18,45
16,58
22,63
0
18,63
22,09
5,52
20,47
25,08
24,49
15,61
12,56
4,37
25,29
10,91
6,68
2 104 855
2 274 371
4 303 287
570 929
1 335 188
2 567 226
1 836 720
377 352
1 207 641
2 730 930
6 154 575
855 623
3 306 348
572 113
3 591 459
2 675 082
121 676
2 338 264
3 596 618
1 909 212
2 456 960
2 811 128
1 513 458
1 665 380
1 187 405
2 599 782
0
4 351 086
1 852 866
2 816 226
2 280 941
622 521
2 100 530
2 983 065
1 323 191
1 862 628
5 171 885
187 117
1 308 184
15,63
25,73
24,74
6,25
34,43
25,17
14,59
9,22
17,37
18,87
59,89
9,66
22,60
8,04
31,27
16,80
3,27
29,62
45,56
16,38
15,98
29,69
19,93
14,11
5,85
21,40
0
17,25
17,65
27,47
27,90
8,45
22,62
23,90
13,42
13,48
35,61
3,76
13,68
2 190 044
1 919 015
4 804 772
2 239 019
1 225 555
4 839 130
1 683 413
423 427
1 693 406
0
2 034 253
310 685
11 225 317
1 001 164
3 347 876
5 614 688
242 315
1 649 322
911 587
830 717
2 554 002
1 679 329
2 236 529
1 118 238
7 287 621
2 879 022
941 999
4 473 403
1 686 573
3 991 099
1 202 366
392 318
2 672 936
2 807 485
1 337 684
2 779 363
1 241 835
29 689
1 673 286
16,34
21,46
25,58
20,06
29,23
37,02
12,99
10,13
20,49
0
32,19
3,49
48,55
12,62
28,53
29,19
6,00
21,45
16,42
7,20
17,38
19,37
26,30
9,12
31,67
21,91
8,88
16,75
15,19
32,48
15,51
5,38
26,04
22,95
12,72
18,83
10,44
0,59
15,96
231
ŒRODOWISKO GOSPODARCZE: II. Bud¿ety jednostek samorz¹du terytorialnego
1 2 65 7 8
176
177
178
179
180
181
182
43
Wojnicz
Zabierzów
Zakliczyn
Zawoja
Zembrzyce
Zielonki
¯egocina
Razem gminy
Ogó³em
1 384 890
5 316 337
4 236 922
1 061 700
1 461 244
10 171 674
1 319 235
256 662 936
524 751 097
11,57
22,04
28,54
11,82
23,90
51,34
21,17
20,90
21,21
1 661 181
10 022 988
2 025 340
463 901
1 971 064
3 478 546
1 167 881
305 840 572
581 745 012
9,76
32,83
12,82
4,49
22,04
20,96
13,87
18,31
18,19
738 347
13 921 483
1 997 026
676 817
1 090 073
13 470 128
2 027 745
358 259 960
609 243 890
4,34
39,15
11,94
6,33
14,38
49,77
21,65
20,98
18,57
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych za 2003 r. otrzymanych z Regionalnej Izby Obrachunkowej w Krakowie.
Wyszczególnienie
1
I
2 76 8 9
Lp.
Tabela nr 149. Gminy: dynamika wydatków inwestycyjnych w latach 1999, 2002, 2003
Dynamikawydatkówinwesty-cyjnychogó³em
w %(7 : 4)
20001999
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
II
5
Wydatkiogó³em
w z³
Wydatkiogó³em
w z³
%udzia³uwydat-
kówinwesty-cyjnych
w wydat-kach
ogó³em
%udzia³uwydat-
kówinwesty-cyjnych
w wydat-kach
ogó³em
w tym:wydatkiinwesty-
cyjne
w tym:wydatkiinwesty-
cyjne
Korzenna
Szczawnica
Che³miec
Palecznica
Zembrzyce
Gminy o najwy¿szej dynamice wydatków inwestycyjnych w 2000 r.
43
Gminy o najni¿szej dynamice wydatków inwestycyjnych w 2000 r.
Ksi¹¿ Wielki
Boles³aw(pow.d¹browski)
Rytro
Moszczenica
Raciechowice
Zawoja
Jordanów
Tomice
Polanka Wielka
Ochotnica Dolna
1
2
3
4
5
3 993 760
5 385 839
8 286 655
637 028
1 461 244
504 374
27 250
369 208
656 205
968 499
1 061 700
318 651
334 600
87 454
631 278
15 332 384
10 903 327
25 766 719
3 789 409
6 113 398
5 736 076
2 686 391
3 900 494
4 463 338
7 491 015
8 986 022
6 225 238
6 063 361
3 600 827
7 323 326
8,79
1,01
9,47
14,70
12,93
11,82
5,12
5,52
2,43
8,62
26,05
49,40
32,16
16,81
23,90
9 954 720
3 021 879
4 994 862
6 671 546
10 722 902
12 088 800
7 081 831
7 270 819
4 002 119
8 734 303
14 176 847
8 453 664
22 793 713
4 157 602
5 754 426
4 043 249
157 052
1 385 117
2 383 987
3 056 361
3 329 510
885 144
914 406
221 884
1 597 530
1 449 674
1 954 541
2 779 243
212 513
460 106
40,62
5,20
27,73
35,73
28,50
27,54
12,50
12,58
5,54
18,29
10,23
23,12
12,19
5,11
8,00
802
576
375
363
316
314
278
273
254
253
36
36
34
33
31
232
ŒRODOWISKO GOSPODARCZE: II. Bud¿ety jednostek samorz¹du terytorialnego
1 2 76 8 9543
WyszczególnienieLp.
Dynamikawydatkówinwesty-cyjnychogó³em
w %(7 : 4)
20032002
wydatkiogólem
w z³
wydatkiogó³em
w z³
%udzia³uwydat-
kówinwesty-cyjnych
w wydat-kach
ogó³em
%udzia³uwydat-
kówinwesty-cyjnych
w wydat-kach
ogó³em
w tym:wydatkiinwesty-
cyjne
w tym:wydatkiinwesty-
cyjne
Olesno
Dobczyce
Bukowno
Rabka
S³aboszów
Œrednia dla wszystkich gminwojewództwa w 2000 r.
6
7
8
9
10
III
Klucze
Jordanów m.
Szczucin
Podegrodzie
Laskowa
Nowe Brzesko
Raciechowice
Zielonki
Olesno
Rzezawa
Wietrzychowice
Gromnik
Koszyce
Wierzchos³awice
Lipnica Wielka
Spytkowice(pow.nowotarski)
Ska³a
KalwariaZebrzydowska
Jab³onka
Rytro
Gminy o najni¿szej dynamice wydatków inwestycyjnych w 2003 r.
Œrednia dla wszystkich gminwojewództwa w 2002 r.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
II
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
III
4 982 848
14 795 095
10 827 159
14 525 577
9 467 437
7 894 725
15 139 984
24 820 940
24 318 021
10 276 781
8 819 510
14 885 342
20 332 128
16 838 464
3 364 943
Gminy o najwy¿szej dynamice wydatków inwestycyjnych w 2003 r.
20 183 175
8 664 403
20 297 822
15 144 552
9 707 592
6 460 712
9 136 766
16 594 966
7 649 945
14 630 187
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych za 2003 r. otrzymanych z Regionalnej Izby Obrachunkowej w Krakowie.
16
18
20
24
25
25
26
28
30
33
137
2 490 613
2 687 612
5 489 463
2 749 307
325 210
265 311
437 159
1 187 405
1 631 820
648 774
717 791
570 929
3 478 546
388 557
3 306 348
187 117
5 010 545
5 154 430
5 171 885
2 423 209
3 596 618
4 697 341
3 028 030
7 474 826
6 154 575
28,24
18,06
27,00
16,33
9,66
21
1,31
5,05
5,85
10,77
6,68
11,11
6,25
20,96
5,08
22,60
3,76
33,87
47,61
35,61
25,60
45,56
31,03
12,20
30,74
59,89
19
7 659 128
14 399 385
17 375 907
1 679 679
3 454 477
22 712 432
10 518 071
23 011 181
21 481 479
12 358 586
8 791 804
11 158 875
27 062 628
9 107 509
23 121 087
5 030 155
11 185 249
7 180 947
11 894 113
8 584 877
5 552 905
12 092 429
23 176 401
20 950 635
6 318 962
732 033
779 643
1 467 300
686 208
77 990
2 527 097
3 188 375
7 287 621
7 862 397
3 008 662
2 941 373
2 239 019
13 470 128
1 321 271
11 225 317
29 689
900 510
1 021 248
1 241 835
614 123
911 587
1 228 277
858 111
2 237 681
2 034 253
9,56
5,41
8,44
40,85
2,26
17
11,13
30,31
31,67
36,60
24,34
33,46
20,06
49,77
14,51
48,55
0,59
8,05
14,22
10,44
7,15
16,42
10,16
3,70
10,68
32,19
19
29
29
27
25
24
87
953
729
614
482
464
410
392
387
340
340
I
233
ŒRODOWISKO GOSPODARCZE: II. Bud¿ety jednostek samorz¹du terytorialnego
Tabela nr 150. Gminy: wynik wykonania bud¿etu w latach 1999, 2002, 2003 (w z³)
Oœwiêcim m.
Wadowice
Wolbrom
Oœwiêcim g.
Brzesko
Tarnów
Miechów
Gdów
Koniusza
Krynica
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Gminy o najwy¿szym deficycie bud¿etowym w 1999 r.
Skawina
Zakopane m.
Skrzyszów
Lipnica Wielka
Chrzanów
Szczawnica m.
¯abno
Che³miec
Myœlenice
Poronin
Gminy o najwy¿szej nadwy¿ce bud¿etowej w 1999 r.
2 5431
1999
Gminy o najwy¿szej nadwy¿ce bud¿etowej w 2002 r.
2 5431
2002
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Nowy Targ m.
Skawina
Myœlenice
Brzeszcze
Che³miec
Bochnia g.
Nowy Targ g.
Kêty
Stary S¹cz
Trzebinia
WyszczególnienieLp.Wynik
wykonaniabud¿etu
Wydatkiogó³em
Dochodyogó³em
68 663 235
38 957 671
27 994 672
16 603 514
34 796 779
19 002 126
18 331 111
15 824 764
8 504 595
27 911 543
43 656 701
42 203 221
12 363 063
10 983 531
52 445 944
7 628 485
17 665 541
22 955 769
39 983 961
9 125 729
45 513 002
57 961 584
55 592 328
34 102 243
35 258 457
21 567 325
26 789 577
41 536 814
27 226 092
51 668 775
64 749 800
36 760 145
26 412 487
15 361 355
33 780 877
18 113 049
17 560 931
15 079 903
7 767 770
27 278 388
51 617 423
48 293 119
17 958 968
15 064 048
56 093 551
10 903 327
20 827 758
25 766 719
42 735 878
11 833 143
42 033 254
54 500 038
52 842 290
31 612 873
33 241 817
19 741 626
24 973 923
39 771 013
25 620 198
50 097 631
3 913 435
2 197 526
1 582 185
1 242 159
1 015 902
889 077
770 180
744 861
736 825
633 155
-7 960 722
-6 089 898
-5 595 905
-4 080 517
-3 647 607
-3 274 842
-3 162 217
-2 810 950
-2 751 917
-2 707 414
3 479 748
3 461 546
2 750 038
2 489 370
2 016 640
1 825 699
1 815 654
1 765 801
1 605 894
1 571 144
I
II
I
234
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych za 2003 r. otrzymanych z Regionalnej Izby Obrachunkowej w Krakowie.
ŒRODOWISKO GOSPODARCZE: II. Bud¿ety jednostek samorz¹du terytorialnego
Gminy o najwy¿szym deficycie bud¿etowym w 2002 r.
2 5431
II
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Brzesko
Niepo³omice
Olkusz
Gromnik
Osiek
Jab³onka
Kamienica
Gródek nad Dunajcem
Czorsztyn
Piwniczna-Zdrój
Gminy o najwy¿szej nadwy¿ce bud¿etowej w 2003 r.
2 5431
2003
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
II Gminy o najwy¿szym deficycie bud¿etowym w 2003 r.
Wieliczka
Zakopane
Limanowa g.
Wadowice
Trzebinia
Kêty
Zawoja
Grybów g.
Lubieñ
Dêbno
2 5431
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Zabierzów
Boles³aw (ow.olkuski)
Rzezawa
Niepo³omice
Oœwiêcim m.
Che³miec
Jerzmanowice-Przeginia
Brzeszcze
Bochnia m.
Krzeszowice
44 602 967
36 535 556
60 791 318
11 841 637
9 325 296
21 494 689
10 484 478
16 005 844
9 305 353
17 824 105
57 721 267
53 636 303
30 104 425
47 142 808
54 712 568
42 426 550
11 702 661
30 281 621
11 810 813
18 347 388
27 614 162
12 749 721
17 948 124
41 864 055
70 465 552
33 822 964
13 279 961
28 212 219
40 374 600
36 737 575
52 057 649
40 296 946
64 298 312
14 795 095
12 189 864
24 318 021
13 292 647
18 781 563
12 055 790
20 535 978
53 483 022
50 606 345
27 271 196
45 241 280
53 043 705
41 017 894
10 696 747
29 305 717
10 898 306
17 458 356
35 558 897
20 504 018
23 121 087
46 913 725
75 496 362
38 536 936
17 457 962
32 332 730
44 216 092
40 564 213
-7 454 682
-3 761 390
-3 506 994
-2 953 458
-2 864 568
-2 823 332
-2 808 169
-2 775 719
-2 750 437
-2 711 873
4 238 245
3 029 958
2 833 229
1 901 528
1 668 863
1 408 656
1 005 914
975 904
912 507
889 032
-7 944 735
-7 754 297
-5 172 963
-5 049 670
-5 030 810
-4 713 972
-4 178 001
-4 120 511
-3 841 492
-3 826 638
I
235
ŒRODOWISKO GOSPODARCZE: II. Bud¿ety jednostek samorz¹du terytorialnego
2. BUD¯ETY POWIATÓW
£¹czne dochody powiatów w 2003 r. zmniejszy³y siê w porównaniu z 2002 r. o ok. 8%.Najwy¿szym wskaŸnikiem dynamiki dochodów ogó³em charakteryzowa³ siê powiat tarnowski(116%), a najni¿szym — powiat chrzanowski (80%). Równie¿ zmniejszeniu uleg³y wydatki — spadeko 8,7%. Najwy¿sze wydatki ogó³em poniós³ powiat nowotarski (86,6 mln. z³), a najni¿sze — powiatproszowicki (21 mln z³). W stosunku do roku ubieg³ego zmniejszeniu uleg³ równie¿ deficyt bud¿etowyz 29,9 mln z³ w 2002 r. do 19,9 mln z³ w 2003 r. — (tabela nr 143 oraz tabela nr 153-155).
Tabela nr 151. Dochody powiatów — dynamika dochodów ogó³em w latach 1999, 2002, 2003 (w z³)
Wyszczególnienie
76 8 9
Lp.
Dyna-mika
docho-dów
ogó³emw %
(7 : 5)
2003
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
5
Dochodyogó³em
43
Dochodyogó³em
Dochodyw³asne
Dochodyogó³em
Dochodyw³asne
1999 2002
Dochodyw³asne
Ogó³em
Bocheñski
Brzeski
Chrzanowski
D¹browski
Gorlicki
Krakowski
Limanowski
Miechowski
Myœlenicki
Nowos¹decki
Nowotarski
Olkuski
Oœwiêcimski
Proszowicki
Suski
Tarnowski
Tatrzañski
Wadowicki
Wielicki
33 331 927
25 669 281
48 481 682
19 463 335
48 131 310
60 682 159
40 806 462
26 300 893
33 172 646
40 572 302
58 180 260
44 636 534
56 796 095
16 031 337
29 619 131
33 878 689
25 675 646
51 685 675
19 727 868
712 843 232
21
1 609 599
1 133 507
2 679 696
699 743
3 064 922
5 499 349
2 134 250
1 807 520
2 038 171
5 561 488
2 293 960
2 728 918
3 471 594
1 017 637
1 866 787
3 206 961
1 233 665
3 557 086
1 322 824
46 927 677
43 222 853
37 425 587
54 025 190
26 347 505
58 618 418
80 248 758
56 774 231
32 497 228
47 875 944
52 791 173
90 243 038
53 190 701
79 935 401
20 202 855
40 675 788
45 177 422
36 195 184
71 551 212
28 798 781
955 797 269
96
87
80
84
95
85
89
92
90
108
95
92
91
89
96
116
88
90
81
92
3 905 782
5 251 055
6 519 927
2 594 919
6 764 696
12 042 550
12 857 623
3 685 070
6 292 573
10 989 523
31 553 505
4 432 811
10 382 345
2 426 640
6 413 436
8 907 412
4 405 159
10 118 878
4 129 864
153 673 768
41 674 973
32 472 040
43 474 777
22 100 308
55 585 134
68 101 656
50 496 928
29 932 694
43 067 385
56 906 563
85 752 393
48 798 598
72 749 818
17 944 230
38 886 311
52 471 461
31 770 355
64 447 215
23 253 935
879 886 774
7 066 819
3 255 981
4 279 731
2 469 776
6 380 414
12 316 129
10 989 873
3 568 013
5 663 345
10 736 785
34 594 723
5 259 622
8 773 788
2 832 892
7 686 787
10 134 187
5 928 154
8 741 166
3 815 634
154 493
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych za 2003 r. otrzymanych z Regionalnej Izby Obrachunkowej w Krakowie.
236
ŒRO
DO
WISK
O G
OSP
OD
AR
CZE
: II. Bud¿ety jednostek sam
orz¹du terytorialnego
Tabela nr 152. Powiaty: udzia³ wydatków inwestycyjnych w wydatkach ogó³em w latach 1999, 2002, 2003 (w z³)
% udzia³wydatków
maj¹tkowychw wydatkach
ogó³em
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
Wydatkimaj¹tkowe
Wydatkiogó³em
w z³
20032002
Lp. Wyszczególnienie
1999
% udzia³wydatków
maj¹tkowychw wydatkach
ogó³em
Wydatkimaj¹tkowe
Wydatkiogó³em
w z³
% udzia³wydatków in-westycyjnychw wydatkach
ogó³em
Wydatkiinwestycyjne
Wydatkiogó³em
w z³
Œrednia
Bocheñski
Brzeski
Chrzanowski
D¹browski
Gorlicki
Krakowski
Limanowski
Miechowski
Myœlenicki
Nowos¹decki
Nowotarski
Olkuski
Oœwiêcimski
Proszowicki
Suski
Tarnowski
Tatrzañski
Wadowicki
Wielicki
32 953 675
25 462 903
48 055 339
19 366 353
47 920 815
59 994 447
41 010 395
26 083 472
33 156 408
40 152 027
57 838 893
44 291 839
56 546 575
16 658 418
29 291 031
33 802 205
25 485 073
51 464 831
19 479 517
1 125 284
102 880
10 132 932
207 905
3 881 729
3 129 618
2 282 183
0
351 138
4 084 507
12 288 088
567 746
3 784 737
898 434
1 195 284
3 419 039
402 030
2 821 087
829 560
48 507 158
43 658 944
54 565 882
26 653 921
59 699 562
80 320 467
62 226 901
32 870 476
47 313 448
56 692 121
90 249 374
54 555 876
80 596 313
21 252 749
40 800 092
48 356 679
37 967 005
70 531 284
28 901 447
3
0
21
1
8
5
6
0
1
10
21
1
7
5
4
10
2
5
4
7
2 190 252
8 263 378
2 233 408
1 674 039
3 469 599
2 524 148
14 659 129
963 935
2 578 947
8 361 162
26 845 175
452 322
6 690 221
2 638 235
2 543 898
6 487 378
1 632 347
4 210 832
2 653 846
5
19
4
6
6
3
24
3
5
15
30
1
8
12
6
13
4
6
9
10
40 949 593
33 991 544
47 215 296
24 274 548
56 494 629
67 747 506
51 702 014
29 480 283
43 231 174
61 097 239
86 622 901
48 362 779
71 914 157
21 061 813
40 764 612
55 400 918
31 747 934
64 516 363
23 214 953
3 124 316
3 008 630
3 052 541
3 088 400
4 158 982
2 433 242
8 938 085
864 556
3 052 448
7 561 011
31 418 709
1 514 077
3 878 677
4 366 973
5 138 019
7 453 999
2 359 902
3 860 392
1 270 429
8
9
6
13
7
4
17
3
7
12
36
3
5
21
13
13
7
6
5
11
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych za 2003 r. otrzymanych z Regionalnej Izby Obrachunkowej w Krakowie.
237
ŒRO
DO
WISK
O G
OSP
OD
AR
CZE
: II. Bud¿ety jednostek sam
orz¹du terytorialnego
Tabela nr 153. Powiaty: wynik wykonania bud¿etu w latach 1999, 2002, 2003 (w z³)
Wynikwykonania
bud¿etu
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
WydatkiDochody
20032002
Lp. Wyszczególnienie
1999
Wynikwykonania
bud¿etuWydatkiDochody
Wynikwykonania
bud¿etuWydatkiDochody
Ogó³em powiaty
Bocheñski
Brzeski
Chrzanowski
D¹browski
Gorlicki
Krakowski
Limanowski
Miechowski
Myœlenicki
Nowos¹decki
Nowotarski
Olkuski
Oœwiêcimski
Proszowicki
Suski
Tarnowski
Tatrzañski
Wadowicki
Wielicki
33 331 927
25 669 281
48 481 682
19 463 335
48 131 310
60 682 159
40 806 462
26 300 893
33 172 646
40 572 302
58 180 260
44 636 534
56 796 095
16 031 337
29 619 131
33 878 689
25 675 646
51 685 675
19 727 868
712 843 232
32 953 675
25 462 903
48 055 339
19 366 353
47 920 815
59 994 447
41 010 395
26 083 472
33 156 408
40 152 027
57 838 893
44 291 839
56 546 575
16 658 418
29 291 031
33 802 205
25 485 073
51 464 831
19 479 517
709 014 216
378 252
206 378
426 343
96 982
210 495
687 712
-203 933
217 421
16 238
420 275
341 367
344 695
249 520
-627 081
328 100
76 484
190 573
220 844
248 351
3 829 016
43 222 853
37 425 587
54 025 190
26 347 505
58 618 418
80 248 758
56 774 231
32 497 228
47 875 944
52 791 173
90 243 038
53 190 701
79 935 401
20 202 855
40 675 788
45 177 422
36 195 184
71 551 212
28 798 781
955 797 269
48 507 158
43 658 944
54 565 882
26 653 921
59 699 562
80 320 467
62 226 901
32 870 476
47 313 448
56 692 121
90 249 374
54 555 876
80 596 313
21 252 749
40 800 092
48 356 679
37 967 005
70 531 284
28 901 447
985 719 699
-5 284 305
-6 233 357
-540 692
-306 416
-1 081 144
-71 709
-5 452 670
-373 248
562 496
-3 900 948
-6 336
-1 365 175
-660 912
-1 049 894
-124 304
-3 179 257
-1 771 821
1 019 928
-102 666
-29 922 430
41 674 973
32 472 040
43 474 777
22 100 308
55 585 134
68 101 656
50 496 928
29 932 694
43 067 385
56 906 563
85 752 393
48 798 598
72 749 818
17 944 230
38 886 311
52 471 461
31 770 355
64 447 215
23 253 935
879 886 774
40 949 593
33 991 544
47 215 296
24 274 548
56 494 629
67 747 506
51 702 014
29 480 283
43 231 174
61 097 239
86 622 901
48 362 779
71 914 157
21 061 813
40 764 612
55 400 918
31 747 934
64 516 363
23 214 953
899 790 256
725 380
-1 519 504
-3 740 519
-2 174 240
-909 495
354 150
-1 205 086
452 411
-163 789
-4 190 676
-870 508
435 819
835 661
-3 117 583
-1 878 301
-2 929 457
22 421
-69 148
38 982
-19 903 482
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych za 2003 r. otrzymanych z Regionalnej Izby Obrachunkowej w Krakowie.
238
ŒRODOWISKO GOSPODARCZE: II. Bud¿ety jednostek samorz¹du terytorialnego
3. BUD¯ETY MIAST NA PRAWACH POWIATU
W 2003 r. miasta na prawach powiatu osi¹gnê³y dochody wy¿sze o 3,5% w porównaniu z rokiem2002. Ograniczeniu uleg³y natomiast wydatki, które zmniejszy³y siê o 3,7%. Efektem tego by³oznaczne zmniejszenie deficytu do poziomu 21 mln z³ (spadek o 87,4%). Wœród miast na prawachpowiatu nadwy¿kê w wysokoœci 4,2 mln z³ osi¹gnê³o miasto Tarnów — (tabela nr 142, 154-156).
Tabela nr 154. Miasta na prawach powiatu: wynik wykonania bud¿etu za 1999 rok (w z³)
Wyszczególnienie Wydatki
w tym:
Dochody nadwy¿ka„+”
Wynikwykonania
bud¿etu niedobór„ - ”
Lp.
1
2
3
Kraków
Nowy S¹cz
Tarnów
Ogó³em
-22 473 626
-2 798 631
0
-25 272 257
1 596 002 576
194 344 008
246 722 379
2 037 068 963
1 573 528 950
191 545 377
250 917 944
2 015 992 271
-22 473 626
-2 798 631
4 195 565
-21 076 692
0
0
4 195 565
4 195 565
Wyszczególnienie Wydatki
w tym:
Dochody nadwy¿ka„+”
Wynikwykonania
bud¿etu niedobór„ - ”
Lp.
1
2
3
Kraków
Nowy S¹cz
Tarnów
Ogó³em
1 453 372 314
245 663 848
248 168 934
1 947 205 096
1 605 084 078
230 893 605
278 680 094
2 114 657 777
-151 711 764
14 770 243
-30 511 160
-167 452 681
-151 711 764
14 770 243
-30 511 160
-167 452 6810
Wyszczególnienie Wydatki
w tym:
Dochody nadwy¿ka„+”
Wynikwykonania
bud¿etu niedobór„ - ”
Lp.
1
2
3
Kraków
Nowy S¹cz
Tarnów
Ogó³em
1 202 016 688
158 750 956
208 136 801
1 568 904 445
1 328 789 023
155 996 013
207 242 622
1 692 027 658
-126 772 335
2 754 943
894 179
-123 123 213
2 754 943
894 179
3 649 122
-126 772 335
-126 772 335
Tabela nr 155. Miasta na prawach powiatu: wynik wykonania bud¿etu za 2002 rok (w z³)
Tabela nr 156. Miasta na prawach powiatu: wynik wykonania bud¿etu za 2003 rok (w z³)
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych za 2003 r. otrzymanych z Regionalnej Izby Obrachunkowej w Krakowie.
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych za 2003 r. otrzymanych z Regionalnej Izby Obrachunkowej w Krakowie.
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych za 2003 r. otrzymanych z Regionalnej Izby Obrachunkowej w Krakowie.
239
ŒRODOWISKO GOSPODARCZE: II. Bud¿ety jednostek samorz¹du terytorialnego
4. BUD¯ET WOJEWÓDZTWA MA£OPOLSKIEGO
W 2003 r. dochody Województwa Ma³opolskiego wzros³y w stosunku do 2002 r. o 46,6 mln z³(tj. 14,4%). Najwy¿sz¹ tendencj¹ wzrostow¹ charakteryzowa³y siê dochody w³asne województwa(wzrost o 50,3%). W przypadku wp³ywów z tytu³u udzia³ów w podatkach stanowi¹cych dochódbud¿etu pañstwa, odnotowano spadek (o 4,8%), podczas gdy w 2002 r. wyst¹pi³ po raz pierwszywzrost (o 4,6% w stosunku do roku 2001). Dochody z subwencji ogólnej ukszta³towa³y siê na poziomieo 0,6% wy¿szym ni¿ w roku ubieg³ym, przy czym wp³ywy z czêœci drogowej subwencji ogólnejobni¿y³y siê (o 6,4%). Dotacje otrzymane przez Województwo by³y wy¿sze ni¿ w roku 2002o 12,4%. Mo¿na zauwa¿yæ znaczny spadek udzia³u dotacji z funduszy celowych (o 45,9%).
Wydatki ogó³em Województwa Ma³opolskiego wzros³y w porównaniu do roku 2002o 17,5 mln z³, czyli o 4,8%. W tym wydatki inwestycyjne utrzyma³y tendencjê wzrostow¹ o 18,0 mln z³tj. o 13,9%. Najwy¿szy udzia³ w wydatkach ogó³em stanowi¹ wydatki na realizacjê zadañ z zakresutransportu i ³¹cznoœci (36,4%), natomiast najni¿szy — wydatki z zakresu gospodarki mieszka-niowej (0,1%).
Deficyt bud¿etowy Województwa w 2003 r. na poziomie 12,0 mln z³, (spadek o 29,0 mln z³w stosunku do 2002 r.) zosta³ sfinansowany przychodami pochodz¹cymi z kredytu bankowego.
Wykres nr 69. Dochody Województwa Ma³opolskiego w latach 1999, 2002, 2003 wed³ug wa¿niejszychŸróde³ powstawania
200180160140120100806040200
Mili
ony
z³
Doc
hody
w³a
sne
woj
ewód
ztw
a
W ty
m: w
pod
atka
chst
anow
i¹cy
ch d
ochó
d bu
d¿et
u pa
ñstw
a
Subw
encj
a og
ólna
Czê
Ͼ o
œwia
tow
a
Czê
Ͼ w
yrów
naw
cza
Czê
Ͼ d
rogo
wa
Dot
acje
Dot
acje
na
zada
nia
zlec
one
Dot
acje
na
zada
nia
w³a
sne
Dot
acje
na
zada
nia
real
izow
ane
na p
odst
awie
por
ozum
ieñ
Dot
acje
z fu
ndus
zy c
elow
ych
1999 2002 2003
240
ŒRODOWISKO GOSPODARCZE: II. Bud¿ety jednostek samorz¹du terytorialnego
Tabela nr 157. Dochody Województwa Ma³opolskiego w latach 1999, 2002, 2003 wed³ug wa¿niejszychŸróde³ powstawania
Wyszczególnienie1999 20032002
Dynamika(4:3)
Dochody ogó³em
1 2 3 4 5
A. Dochody w³asne województwa
w tym: udzia³y w podatkachstanowi¹cych dochód bud¿etu pañstwa
B. Subwencje i dotacje
I. Subwencja ogólna
czêœæ oœwiatowa
czêœæ wyrównawcza
czêœæ drogowa
II. Dotacje
1) dotacje na zadania zlecone
bie¿¹ce
inwestycyjne
2) dotacje na zadania w³asne
bie¿¹ce
inwestycyjne
3) dotacje na zadania realizowanena podstawie porozumieñ
bie¿¹ce
inwestycje
4) dotacje z funduszy celowych
bie¿¹ce
inwestycje
Ogó³em
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie sprawozdañ rocznych z przebiegu wykonania bud¿etu Województwa Ma³opolskiego za 1999 r., 2002 r. i 2003 r.
50 023 477
40 491 284
212 262 485
89 269 858
29 699 024
21 822 834
37 748 000
122 992 627
73 291
73 291
0
55 405 587
32 004 587
23 401 000
67 513 749
7 021 849
60 491 900
0
0
0
262 285 962
77 225 647
39 039 161
293 498 273
111 519 155
34 078 332
25 057 351
52 383 472
181 979 118
85 576 158
42 814 901
42 761 257
74 142 894
29 894 852
44 248 042
12 258 500
3 587 870
8 670 630
10 001 566
270 910
9 730 656
370 723 920
51 365 151
41 027 631
272 765 783
110 824 931
32 844 618
22 029 237
55 951 076
161 940 852
70 560 631
43 116 834
27 443 797
64 859 601
28 163 827
36 695 774
8 020 737
2 118 847
5 901 890
18 499 883
1 230 676
17 269 207
324 130 934
150,3%
95,2%
107,6%
100,6%
103,8%
113,7%
93,6%
112,4%
121,3%
99,3%
155,8%
114,3%
106,1%
120,6%
152,8%
169,3%
146,9%
54,1%
22,0%
56,3%
114,4%
241
ŒRODOWISKO GOSPODARCZE: II. Bud¿ety jednostek samorz¹du terytorialnego
Tabela nr 158. Struktura wydatków bud¿etu Województwa Ma³opolskiego wed³ug dzia³ów klasyfikacji bud¿etowej w latach 1999, 2002, 2003
Wyszczególnienie
65 7 8
Dzia³ Strukturaw %
4
1999
3
2002Struktura
w %2003Struktura
w %
21
16,4
–
1,8
–
36,4
–
0,3
–
0,1
–
0,3
–
6,4
–
–
–
1,4–
9,4
–
0,4
–
6,8
–
1,7
–
0,9
2,4
–
15,0
–
0,3
100,0
38,5
010
150
600
630
700
710
750
751
754
757
758
801
803
851
853
854
900
921
926
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie sprawozdañ rocznych z przebiegu wykonania bud¿etu Województwa Ma³opolskiego za 1999 r., 2002 r. i 2003 r.
Rolnictwo i ³owiectwo
w tym inwestycje
Przetwórstwo przemys³owe
w tym inwestycje
Transport i ³¹cznoœæ
w tym inwestycje
Turystyka
w tym inwestycje
Gospodarka mieszkaniowa
w tym inwestycje
Dzia³alnoœæ us³ugowa
w tym inwestycje
Administracja publiczna
w tym inwestycje
Urzêdy naczelnych organóww³adzy pañstwowej, kontrolii ochrony prawaoraz s¹downictwa
Bezpieczeñstwo publicznei ochrona przeciwpo¿arowa
Obs³uga d³uga publiczna
Ró¿ne rozliczenia
Oœwiata i wychowanie
w tym inwestycje
Szkolnictwo wy¿sze
w tym inwestycje
Ochrona zdrowia
w tym inwestycje
Opieka spo³eczna
w tym inwestycje
Edukacyjna opiekawychowawcza
Gospodarka komunalnai ochrona œrodowiska
w tym inwestycje
Kultura i ochronadziedzictwa narodowego
w tym inwestycje
Kultura fizyczna i sport
Ogó³em
w tym wydatki maj¹tkowe
72 296 095
60 512 725
0
49 845 992
5 400 000
292 379
23 997
262 493
3 355 135
–
11 206 368
702 577
0
0
40 354 484
1 691 453
0
–
39 543 858
23 588 000
680 847
46 540
4 545 219
0
–
37 493 744
–
1 656 458
261 294 576
92 219 788
27,7
–
–
19,1
–
0,1
0,0
–
1,3
–
4,3
–
–
–
15,4
–
–
–
15,1
–
0,3
–
1,74
–
–
14,3
–
0,6
99,9
35,3
57 050 568
45 863 484
9 885 862
4 343 966
145 798 703
67 505 482
722 367
463 280
91 500
2 097 095
28 503
20 206 711
975 289
416 725
8 000
4 232 482
246 729
35 040 154
820 940
4 252 556
3 893 802
22 735 543
2 026 580
5 866 641
369 281
3 387 683
697 146
3 592
50 519 366
3 031 076
1 596 662
365 224 273
134 075 360
15,6
–
2,7
–
39,9
–
0,2
0,1
–
0,6
–
5,5
–
0,1
0,0
1,2
0,1
9,6
–
1,2
–
6,2
–
1,6
–
0,9
0,2
–
13,8
–
0,4
100,0
36,7
62 662 552
50 488 781
6 732 421
1 628 568
139 291 997
66 759 178
1 048 461
78 952
334 649
0
1 254 887
9 620
24 643 626
2 159 846
0
0
5 247 851
0
36 109 072
800 640
1 687 339
1 519 682
25 968 507
3 812 632
6 402 043
904 568
3 349 245
9 169 801
8 793 600
57 549 113
10 029 566
1 321 258
382 772 882
147 337 333
242
Wykres nr 70. G³ówne kierunki wydatków bud¿etu Województwa Ma³opolskiego w latach 1999, 2002, 2003
ŒRODOWISKO GOSPODARCZE: II. Bud¿ety jednostek samorz¹du terytorialnego
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie sprawozdañ rocznych z przebiegu wykonania bud¿etu Województwa Ma³opolskiego za 1999 r., 2002 r. i 2003 r. oraz danych GUS.
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie sprawozdañ rocznych z przebiegu wykonania bud¿etu Województwa Ma³opolskiego za 1999 r., 2002 r. i 2003 r.
Tabela nr 160. Wynik wykonania bud¿etu Województwa Ma³opolskiego w latach 1999, 2002, 2003 (w z³)
Wyszczególnienie 1999 2002 2003
Dochody
Wydatki
Wynik wykonania bud¿etu
w tym: nadwyzka „+”
niedobór „–”
262 285 962
261 294 576
991 386
991 386
324 130 934
365 224 273
-41 093 339
-41 093 339
370 723 920
382 772 822
-12 048 902
-12 048 902
Rok
Tabela nr 159. Wydatki Województwa Ma³opolskiego w latach 1999, 2002, 2003
Wzrost do rokupoprzedniego w %
Ogó³emw z³
WskaŸnikinflacji w %
Przyrostrealny
1999
2000
2001
2002
2003
261 294 576
277 753 101
251 978 928
365 224 273
382 772 822
–
6,3
26,7
3,8
4,8
7,3
9,8
5,5
1,9
0,8
–
-3,5
21,2
1,9
4,0
Rol
nict
wo
i ³ow
iect
wo
Prze
twór
stw
o pr
zem
ys³o
we
Tran
spor
t i ¹
czno
Ͼ
Adm
inis
trac
ja p
ublic
zna
Obs
³uga
d³u
ga p
ublic
zna
Oœw
iata
i w
ycho
wan
ie
Och
rona
zdr
owia
Opi
eka
spo³
eczn
a
Gos
poda
rka
kom
unal
nai o
chro
na œ
rodo
wis
ka
Kul
tura
i oc
hron
a dz
iedz
ictw
a na
rodo
weg
o
1999 2002 2003
160
140
120
100
80
60
40
20
0
Mili
ony
z³
Edu
kacy
jna
opie
ka w
ycho
waw
cza
243
ŒRODOWISKO GOSPODARCZE: III. Fundusze celowe i programy pomocowe
III. FUNDUSZE CELOWE I PROGRAMY POMOCOWE
1. FUNDUSZE CELOWE
1.1. Wojewódzki Fundusz Ochrony Œrodowiska i Gospodarki Wodnej
Wojewódzki Fundusz Ochrony Œrodowiska i Gospodarki Wodnej (WFOŒiGW) stanowi wa¿nyinstrument finansowania przedsiêwziêæ z zakresu ochrony œrodowiska samorz¹du województwa.Dzia³ania Funduszu podporz¹dkowane s¹ zasadzie zrównowa¿onego rozwoju województwama³opolskiego.
Fundusz dzia³a na zasadach okreœlonych ustaw¹ z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochronyœrodowiska (Dz. U. nr 62 poz. 627 z póŸn. zm.), ma osobowoœæ prawn¹ i w rozumieniu ustawyo finansach publicznych jest wojewódzkim funduszem celowym. Jego organami s¹ Rada Nadzorczai Zarz¹d.
Dochodami Funduszu s¹ g³ównie wp³ywy z tytu³u op³at i kar pieniê¿nych, pobieranych napodstawie ustaw i odrêbnych przepisów od jednostek organizacyjnych, z tytu³u gospodarczegokorzystania ze œrodowiska.
Siedziba Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Œrodowiska i Gospodarki Wodnej znajduje siêw Krakowie. Fundusz w 2003 r. posiada³ filie: w Nowym S¹czu i w Tarnowie.
Tabela nr 161. Wojewódzki Fundusz Ochrony Œrodowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie w latach 2001-2003 w tys. z³otych
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych WFOŒiGW w Krakowie.
Wyszczególnienie2003
Plan Wyk.
Stan œrodków na pocz¹tku roku
Przychody
w tym: wp³ywy z op³at i kar
Przychody ogó³em
Wydatki na:
– dotacje
– po¿yczki
– koszty dzia³alnosci Funduszu
Razem
Plan Wyk.Plan Wyk.
20022001
52 000
94 200
51 400
146 200
31 100
101 300
3 600
136 000
116 247
107 902
43 530
224 149
28 538
108 673
2 783
139 994
102 000
88 800
42 000
190 800
38 600
132 850
3 600
175 050
101 758
115 800
49 595
217 558
28 285
70 276
2 712
101 273
101 758
98 500
46 300
200 258
41 950
127 908
3 600
173 458
75 676
99 058
37 794
174 734
20 755
49 940
2 632
73 327
244
ŒRODOWISKO GOSPODARCZE: III. Fundusze celowe i programy pomocowe
G³ówne kierunki pomocy WFOŒiGW zrealizowane w 2003 roku, to wspó³-finansowanie zadañ(œrodki w tys. z³):
— s³u¿¹cych ochronie œrodowiska i gospodarce wodnej, w tymurz¹dzeñ ochrony przeciwpowodziowej i obiektów ma³ej retencjiwodnej
— polegaj¹cych na zapobieganiu i likwidacji powa¿nych awariii ich skutków
— ³u¿¹cych opracowaniu i wdra¿aniu nowych technik i technologii,w szczególnoœci dotycz¹cych ograniczenia emisji i zu¿ycia wody,a tak¿e efektywnego wykorzystania paliw
— s³u¿¹cych profilaktyce zdrowotnej dzieci na obszarach, na którychwystêpuj¹ przekroczenia standardów ochrony œrodowiska
— zwi¹zanych z ekologicznymi formami transportu— zwi¹zanych z wykorzystaniem lokalnych Ÿróde³ energii odnawialnej
oraz pomoc dla wprowadzenia bardziej przyjaznych dla œrodo-wiska noœników energii
Œrodki WFOŒiGW przyznawane s¹ na wniosek zainteresowanych stron w formie dotacjilub po¿yczek. W 2003 r. w WFOŒiGW w Krakowie obowi¹zywa³o nastêpuj¹ce oprocentowanieod udzielanych po¿yczek:— 4,8% w skali roku na zadania zwi¹zane z ochron¹ wód, budow¹ i rekultywacj¹ sk³adowiskodpadów ; od 01.07.2003 r. – 4,0 %,— 5,5% w skali roku na zadania zwi¹zane z: likwidacj¹ niskiej emisji, zagospodarowa-niem i unieszkodliwianie odpadów, wykorzystaniem lokalnych Ÿróde³ energii odnawialnej;od 01.07.2003r. — 4,4 %,— 6,0 % w skali roku na zadania zwi¹zane ze wspieraniem ekologicznych form transportui termomodernizacjê budynków; od 01.07.2003 r. – 4,8 %,— 6,5 % na zadania zwi¹zane z odsiarczaniem kopalin energetycznych, oczyszczaniem gazówodlotowych w przemyœle i energetyce oraz inne zadania zwi¹zane z ochron¹ œrodowiska i gospodark¹wodn¹; od 01.07.2003 r. — 5,2 %.
W roku 2003 Rada Nadzorcza i Zarz¹d Funduszu umorzy³y po¿yczki na ³¹czn¹ kwotê 12 425 520 z³,z tego 4 po¿yczki udzielone w 1997 r., 6 z1998 r., 16 z 1999 r., 40 z 2000 r., 16 z 2001 r. i 5 z 2002 roku.
Œrednia wysokoœæ umorzenia od udzielonych po¿yczek wynios³a 34,7%.
Zespó³ Kredytowy Funduszu prowadzi³ w 2003 roku obs³ugê 496 po¿yczek, 3 umowy obs³u-giwano za poœrednictwem banków. Zawar³ tak¿e 144 nowe umowy na ³¹czn¹ kwotê 107 788 063 z³.
Wa¿niejsze inwestycje realizowane w 2003 roku z pomoc¹ finansow¹ Funduszu.
A. Budowa sieci kanalizacyjnych.
Ogó³em w 2003 roku zosta³y zawarte 84 umowy dotycz¹ce budowy sieci kanalizacji sanitarnych.Wykaz wa¿niejszych zadañ przedstawia poni¿sza tabela.
dotacje
7 599,3
3 951,4
2 455,9
1 136,9
po¿yczki
83 428,1
-
9 448,0
-11 272,5
3 059,5
245
ŒRODOWISKO GOSPODARCZE: III. Fundusze celowe i programy pomocowe
Tabela nr 162. Budowa sieci kanalizacyjnych — wa¿niejsze inwestycje
Nazwa miejscowoœci D³ugoœæ siecikanalizacji w (mb)
Iloœæ œciekówodprowadzona do
oczyszczalniw (m3/rok)
Lp.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Szczucin
Skrzyszów
Jerzmanowice-Przeginia
Tenczynek gm. Krzeszowice
D¹browa Tarnowska
Stani¹tki i Pod³ê¿e gm. Niepo³omice
Libertów i Lusina gm. Mogilany
Maków Podhalañski
Charsznica
Radgoszcz
10 948
9 432
7 462
12 023
16 241
9 192
13 591
1 179
10 310
14 085
78 587
50 145
49 907
45 411
42 991
41 981
31 278
30 026
29 882
28 381
£¹czna d³ugoœæ kolektorów sanitarnych 264 628 mb. Iloœæ œcieków odprowadzona dooczyszczalni 977 636 m3/rok.
B. Budowa oczyszczalni œcieków.
Pomoc udzielona przez Fundusz w 2003 roku pozwoli³a na przyst¹pienie do realizacji budowy22 oczyszczalni œcieków.
Tabela nr 163. Budowa oczyszczalni œcieków — wa¿niejsze inwestycje
Nazwa miejscowoœciIloœæ œcieków
w (m3/d)
Redukowany³adunek
BZT5w (kg/rok)
Lp.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Niepo³omice (rozbudowa)
Piekary gm. Liszki (rozbudowa)
Podrzecze gm. Podegrodzie
Mszana Dolna (rozbudowa)
Niegoszowice gm. Zabierzów
Balice gm. Zabierzów
Rokiciny Podhalañskie gm. Raba Wy¿na
Lisia Góra
Zalas gm. Krzeszowice
K³aj (rozbudowa)
2 125
875
554
1 439
597
511
511
165
149
232
229 809
91 713
69 739
57 798
40 987
27 897
21 937
20 483
20 414
13 586
£¹czna iloœæ oczyszczanych œcieków 8 810,28 m3/d. Redukowany ³adunek BZT5 631,40 tys. kg/rok.
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych WFOŒiGW w Krakowie.
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych WFOŒiGW w Krakowie.
246
C. Wa¿niejsze zadania w ochronie powietrza.
Tabela nr 164. Ochrona powietrza — wa¿niejsze inwestycje
ŒRODOWISKO GOSPODARCZE: III. Fundusze celowe i programy pomocowe
Wnioskodawca Rodzaj udzielonejpomocyLp.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Temat zadania
Miejskie PrzedsiêbiorstwoEnergetyki Cieplnejw Tarnowie Sp. z o.o.
Termo-Biecz Sp. z o.o.
PPKS Nowy S¹cz
Gmina Dêbno
Klasztor Sióstr Klarysekw Starym S¹czu
Fundacja – Zak³adWychowawczy im. KsiêdzaSiemaszki
Elektrownia Skawina
ORKA Sp. z o.o.w Rachwa³owicach
Wytwórnia Dro¿d¿yPiekarskich w Krakowie--Bie¿anowie Sp. z o.o.
UNIMIL S.A. Dobczyce
Likwidacja kot³owni Fredry i modernizacjaciep³owni Piaskówka
Budowa systemu ciep³owniczego w Bieczuz ciep³owni¹ opalan¹ drewnem
Modernizacja kot³owni wêglowej na gazow¹z rezerwowym kot³em z palnikiem olejowymw zajezdni PPKS Nowy S¹cz, ul. Wyspiañskiego 2
Zamiana kot³owni wêglowej na gazow¹kondensacyjn¹ w S.P. w Biadolinach
Modernizacja kot³owni wêglowej na opalan¹gazem wraz z systemem solarnym dla c.w.u.w Klasztorze
Budowa ma³ej elektrowni wodnej przy stopniuwodnym Koœciuszko na Wiœle w km 66+400
Modernizacja kot³ów parowych K-10 orazmodernizacja elektrofiltrów o numerachstacyjnych 3,4,5
Produkcja bioetanolu do produkcji biopaliw
Budowa zamkniêtych obiegów wodydo ch³odzenia brzeczki dro¿d¿owej
Eliminacja freonu z procesu technologicznegopoprzez wykorzystanie wód gruntowych doklimatyzacji zak³adu i ch³odzenia urz¹dzeñ
Po¿yczka na kwotê7.370 000 z³
Po¿yczka na kwotê1 897 500 z³
Po¿yczka na kwotê377 000 z³
Dotacja na kwotê31 400 z³
Dotacja na kwotê184 000 z³
Po¿yczka na kwotê2 600 000 z³
Po¿yczka na kwotê5 000 000 z³
Po¿yczka na kwotê3 420 000 z³
Po¿yczka na kwotê1 000 000 z³
Po¿yczka na kwotê600 000 z³
D. Ochrona przeciwpowodziowa.
Tabela nr 165. Ochrona przeciwpowodziowa — wa¿niejsze inwestycje
Nazwa zadania Ca³kowitykoszt zadania
Dotacjaz WFOŒiGW
Lp.
1
2
3
4
5
6
Koszt zadania w z³
1 460 655,36
1 775 061,14
554 083,00
1 080 000,00
294 356,48
128 400,00
5 292 555,98
Przebudowa lewego wa³u rzeki Przemszy w Gorzowie w kmod 1+380 do 2+059
Przebudowa prawego wa³u rzeki Ma³ej Wis³y w miejscowoœciBroszkowice - Harmê¿e w km 3+020 - 5+025
Remont prawego wa³u rzeki Wis³y wraz z wa³em cofkowympotoku Spytkowickiego w km 2+250 - 3+668
Likwidacja filtracji w pod³o¿u wa³u przeciwpowodziowegorzeki Ma³ej Wis³y w Brzeszczach w km 0+000 - 1+532
Wykonanie pe³nego badania stanu wa³ówprzeciwpowodziowych w województwie ma³opolskim
Opracowanie programu racjonalnego gospodarowaniazasobami wodnymi w województwie ma³opolskim
Razem
1 563 368,70
1 918 985,02
1 299 140,85
1 643 292,50
629 909,00
363 120,00
7 417 816,07
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych WFOŒiGW w Krakowie.
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych WFOŒiGW w Krakowie.
247
ŒRODOWISKO GOSPODARCZE: III. Fundusze celowe i programy pomocowe
Ponadto w 2003 roku Fundusz przyzna³ miêdzy innymi œrodki na:
— edukacjê ekologiczn¹ oraz propagowanie dzia³añ proekologicznych (prenumerata czasopismdla szkó³, radiowe i telewizyjne programy edukacyjne, konkursy),
— monitoring œrodowiska (systemy kontrolno-pomiarowe stanu œrodowiska),— pielêgnacjê zabytkowych drzewostanów oraz zalesienia nieu¿ytków,— profilaktykê zdrowotn¹ oraz wypoczynek dzieci z obszarów ekologicznie zagro¿onych.— zakup sprzêtu do likwidacji nadzwyczajnych zagro¿eñ œrodowiska. Fundusz dofinansowa³
doposa¿enie jednostek Pañstwowej i Ochotniczej Stra¿y Po¿arnej w sprzêt do ograniczaniai likwidacji nadzwyczajnych zagro¿eñ œrodowiska na sumê: 4 049 150 z³. Œrodki te przeznaczonona zakup: 28 lekkich samochodów ratownictwa chemiczno ekologicznego, 1 specjalisty-cznego samochodu ratowniczo-gaœniczego œredniego, 2 specjalistycznych samochodówratowniczo-gaœniczych ciê¿kich, samochodu terenowego ratownictwa wodnego, lekkiegosamochodu terenowego rozpoznania chemiczno — ekologicznego, terenowego podwoziasamochodu ratownictwa wysokoœciowego z funkcj¹ ratownictwa ekologicznego, podnoœnikahydraulicznego SH-30 wsparcia dzia³añ ratownictwa chemicznego i ekologicznego,
— ze œrodków Funduszu przyznano tak¿e œrodki finansowe dla Zarz¹du Województwa Ma³o-polskiego na doposa¿enie jednostek OSP województwa ma³opolskiego w sprzêt ratownictwatechniczno-chemiczno-ekologicznego na sumê 6 595 200 z³. W ramach realizacji tego zadaniazakupiono 32 kompletnie wyposa¿one, lekkie samochody ratownictwa techniczno-chemiczno-ekologicznego dla jednostek OSP z terenu województwa ma³opolskiego.
1.2. Wojewódzki Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych
Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych jest funduszem celowym, który tworzy siê g³ówniez nale¿noœci i op³at rocznych zwi¹zanych z wy³¹czeniem gruntów z produkcji rolniczej. Dzia³a napodstawie ustawy o ochronie gruntów rolnych i leœnych z dnia 3 lutego 1995 r. Dzieli siê na terenowyi centralny. Fundusz centralny tworzony jest z 20% dochodów funduszu terenowego i dysponujenim Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Œrodkami funduszu terenowego dysponuje samorz¹dwojewództwa. Celem funduszu jest ochrona, rekultywacja i poprawa jakoœci gruntów rolnych.
G³ównie œrodki te przeznacza siê, zgodnie z w/w ustaw¹, na:— budowê i modernizacjê dróg dojazdowych do gruntów rolnych,— budowê i renowacjê zbiorników s³u¿¹cych ma³ej retencji,— zakup sprzêtu pomiarowego i informatycznego oraz oprogramowania niezbêdnego do za-
k³adania i aktualizowania operatów ewidencji gruntów oraz prowadzenia spraw ochronygruntów rolnych.
W 2003 r. œrodki FOGR zosta³y spo¿ytkowane na poprawê jakoœci sieci dróg dojazdowych dopól w ca³ym województwie oraz zabezpieczenie przed zalewaniem gruntów uprawnych poprzezrenowacjê zbiorników retencyjnych. Wydatkowano równie¿ œrodki na zakup sprzêtu informatycznegooraz oprogramowania niezbêdnego do zak³adania i aktualizowania operatów ewidencji gruntóworaz prowadzenia spraw ochrony gruntów rolnych.
248
Tabela nr 166. Zadania finansowane z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Gruntów Rolnych
ŒRODOWISKO GOSPODARCZE: III. Fundusze celowe i programy pomocowe
Wyszczególnienie 2002Lp.
I.
II
1
2
III
1
2
IV
20031999
Stan funduszu na pocz¹tku roku
Przychody
Przelewy z Centralnego Funduszu OchronyGruntów Rolnych
Przychody w³asne
Wp³ywy z op³at za wy³¹czenie gruntówz produkcji rolniczej w tym odsetki odnieterminowych wp³at i zwrot kosztówupomnienia
Odsetki od œrodków na rachunku bankowym
Wydatki
Wydatki bie¿¹ce
Przelewy na Centralny Fundusz OchronyGruntów Rolnych
Op³aty komornicze
Wydatki zgodne z art. 25 ust.1 pkt 1-10 ustawyo ochronie gruntów rolnych i leœnych (remontydróg rolniczych i zbiorników ma³ej retencji)
Wydatki inwestycyjne
Wydatki zgodnie z art. 25 pkt. 11 ustawyo ochronie gruntów rolnych i leœnych na potrzebyUrzêdu Marsza³kowskiego(sprzêt komputerowy)
Wydatki zgodnie z art. 25 pkt. 11 ustawyo ochronie gruntów rolnych i leœnych na potrzebyjednostek samorz¹dowych(sprzêt komputerowy)
Stan Funduszu na koniec roku
1 263 151
4 171 989
1 050 000
3 121 989
2 938 996
182 186
3 638 666
3 609 771
590 747
1 558
3 017 466
28 895
1 796 474
2 641 516
6 358 805
1 350 000
5 008 805
4 776 476
232 329
6 702 252
6 586 911
981 342
2 122
5 603 447
115 341
27 053
88 288
2 298 069
2 298 069
6 506 615
1 500 000
5 006 616
4 844 859
161 756
6 652 378
6 652 378
917 472
4 761
5 472 181
257 964
59 187
198 777
2 152 306
Źród³o: sprawozdanie z wykonania bud¿etu województwa ma³opolskiego za rok 1999, 2000, 2001, 2002, 2003.
1.3. Wojewódzki Fundusz Gospodarki Zasobem Geodezyjnym i Kartograficznym
Pañstwowy Fundusz Gospodarki Zasobem Geodezyjnym i Kartograficzny dzieli siê na funduszcentralny bêd¹cy w dyspozycji G³ównego Geodety Kraju, fundusze wojewódzkie bêd¹ce w dyspozycjimarsza³ków oraz fundusze powiatowe dysponowane przez starostów. Dopuszcza siê utworzeniefunduszy gminnych w przypadku przejêcia przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) kompetencjistarosty po spe³nieniu przez gminê warunków okreœlonych przez ministra w³aœciwego do sprawarchitektury i budownictwa w drodze rozporz¹dzenia.
Podzia³ funduszu wynika przede wszystkim z koniecznoœci racjonalizacji œrodków przeznaczonychna postawione przed nimi zadania, wymienione w ustawie Prawo Geodezyjne i Kartograficzne.
Przychodami funduszy wojewódzkich s¹ wp³ywy ze sprzeda¿y map oraz innych materia³ówi informacji z zasobów wojewódzkich, z op³at za czynnoœci zwi¹zane z prowadzeniem tych zasobów,wp³aty z funduszy powiatowych w wysokoœci 10% ich wp³ywów przekazywane w okresachkwartalnych, w ci¹gu 30 dni od zakoñczenia kwarta³u a tak¿e inne wp³ywy. Fundusz wojewódzkimo¿e byæ uzupe³niany dotacj¹ z funduszu centralnego. Wydatki funduszu obejmuj¹ aktualizacjêi utrzymanie pañstwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego.
249
ŒRODOWISKO GOSPODARCZE: III. Fundusze celowe i programy pomocowe
Źród³o: sprawozdanie z wykonania bud¿etu województwa ma³opolskiego za rok 1999, 2002, 2003.
Wyszczególnienie 2002Lp.
I
II
1
2
III
1
2
IV
20031999
2 189 006
3 350 906
3 064 928
285 966
227 627
58 339
240
0
12
3 144 134
2 944 360
500
85 670
783 312
1 561 061
1 561 061
0
199 774
0
199 774
0
2 395 779
Stan funduszu na pocz¹tek roku
Przychody
Przelewy z PFGZGiK i CFGZGiK
Dochody w³asne
Wp³ywy ze sprzeda¿y map oraz innychmateria³ów informacyjnych zasobuwojewódzkiego i wp³ywy z us³ug i op³at zaudostêpnienie z zasobu
Odsetki
Zwrot dotacji wykorzystanych niezgodniez przeznaczeniem lub pobranych w nadmiernejwysokoœci
Op³aty za upomnienia, wp³ywy do wyjaœnienia
Inne zwiêkszenia
Wydatki
Wydatki bie¿¹ce
Dotacje (nieinwestycyjne) na funduszepowiatowe
Zakup drobnego sprzêtu i wyposa¿enia
Aktualizacja i modernizacja zasobu geodezyjno-kartograficznego i techniczna obs³uga zasobugeodezyjno-kartograficznego
Przelewy
Przelewy na CFZGiK
Zwroty do starostw
Wydatki inwestycyjne
Wydatki inwestycyjne funduszy celowych
Wydatki na zakupy inwestycyjne
Inne zmniejszenia
Stan funduszu na koniec roku
352 893
632 477
300 000
332 477
282 174
50 303
0
0
186 965
305 439
300 440
0
2 273
26 893
33 248
0
0
4 999
0
4 999
26
866 867
2 184 108
2 444 580
2 115 876
276 320
171 861
104 457
2
0
52 384
2 439 682
2 105 902
400 000
115 353
504 979
1 085 570
1 085 570
0
193 364
20 000
173 364
140 416
2 189 006
Tabela nr 167. Wykonanie Planu Przychodów i Wydatków Wojewódzkiego Funduszu Gospodarki Zasobem Geodezyjnym i Kartograficznym w 2003 roku
250
ŒRODOWISKO GOSPODARCZE: III. Fundusze celowe i programy pomocowe
2. PROGRAMY POMOCOWE
W 2003 roku podmioty z terenu województwa ma³opolskiego mog³y uzyskaæ dofinansowanieze œrodków pomocowych Unii Europejskiej i Banku Œwiatowego w ramach nastêpuj¹cychprogramów:
— Phare Spójnoœæ Spo³eczna i Gospodarcza (SGG) 2002-2003,
— Phare Odbudowa,
— Phare Cross Border Cooperation (Wspó³pracy Przygranicznej),
— ISPA,
— SAPARD,
— Aktywizacji Obszarów Wiejskich (PAOW).
Phare Spójnoœæ Spo³eczna i Gospodarcza
Program Phare SSG jest instrumentem s³u¿¹cym rozwiniêciu zdolnoœci Polski do przygotowaniai wdra¿ania programów operacyjnych wspó³finansowanych przez fundusze strukturalne w ramachCelu 1 polityki regionalnej UE. G³ównym celem programu jest wyrównywanie dysproporcjiw rozwoju spo³eczno-gospodarczym pomiêdzy regionami.
Program jest realizowany w edycjach: 2000, 2001, 2002 i 2003.Generalnymi kierunkami przeznaczenia œrodków w ramach programu s¹:— rozbudowa i modernizacja infrastruktury warunkuj¹cej prowadzenie dzia³alnoœci gospodarczej
(INFRA),— wsparcie sektora produkcyjnego - ma³e i œrednie przedsiêbiorstwa (MSP),— wsparcie rozwoju zasobów ludzkich (RZL).
W edycji Phare 2000 SSG uczestniczy³o 5 województw: podkarpackie, lubelskie, podlaskie,warmiñsko-mazurskie, œl¹skie. Ponadto na terenie ca³ego kraju realizowane by³y projekty o charak-terze horyzontalnym (MSP i RZL).
W edycji Phare 2001 SSG wziê³o udzia³ 8 województw, tzn. wymienione powy¿ej oraz œwiêto-krzyskie, kujawsko-pomorskie i ³ódzkie. Na obszarze ca³ego kraju realizowane s¹ horyzontalnekomponenty MSP i RZL. Kontraktacja tej edycji zakoñczy³a siê 15 lutego br., a jej poziom prze-kroczy³ 100%, ze wzglêdu na realokacjê œrodków z programu Phare Institution Building.
W edycji na lata 2002-2003 w województwie ma³opolskim realizowane s¹ ju¿ wszystkie trzykomponenty programu. Zgodnie z ustaleniami pomiêdzy Rz¹dem RP a Komisj¹ Europejsk¹ alokacjedla tych edycji s¹ programowane ³¹cznie, z zachowaniem odrêbnoœci przy zg³aszaniu projektów wposzczególnych latach. £¹czna alokacja œrodków z programu Phare SSG w latach 2002–2003 wynios³aok. 340 mln euro, tj. œredniorocznie ok. 170 mln euro.
Alokacje dla województwa ma³opolskiego przedstawia³y siê nastêpuj¹co:• Phare 2002 SSG — 20,61 mln euro,• Phare 2003 SSG — 8,23 mln euro.
£¹cznie w latach 2002-2003 województwo ma³opolskie ma otrzymaæ 28,8 mln euro, co daje1 miejsce w kraju pod wzglêdem wielkoœci przyznanych œrodków w ramach tej edycji Phare SSG.
251
ŒRODOWISKO GOSPODARCZE: III. Fundusze celowe i programy pomocowe
Tabela nr 168. Finanse programów Phare w Ma³opolsce
* wartoœæ zakontraktowana nie dotyczy projektów - Rozwój gospodarczy regionu Nowego S¹cza i Rozwój gospodarczyKêt oraz obu projektów Phare SSG 2003 INFRA oraz kontraktu na menad¿era dla projektu Rozwój MiejskiejStrefy Aktywnoœci „Nowe Dwory” w Oœwiêcimiu
** wk³ad w³asny jest ró¿nic¹ pomiêdzy wartoœci¹ ogóln¹ a dotacj¹ z programu Phare i zawiera sumê œrodków prywatnychi innych krajowych œrodków publicznych
*** nie zawiera kwot przeznaczonych na realizacjê programów Phare SSG 2000 program horyzontalny
Źród³o: opracowanie UMWM.
Programdotacja/dofinan-sowanie
wk³adw³asny
Finanse
wartoϾ zakontraktowana w tys. euro
wartoœæogólna
dotacja/dofinan-sowanie
wk³adw³asny
alokacja w tys. euro
wartoœæogólna
Phare SSG 2002-2003*
Phare SSG 2001(SME / HRD)**
Phare Odbudowa 2001
Phare CBC
Phare – ³¹cznie***
3,42
18,29
1,4
7,07
30,2
47,85
23,53
11,32
11,45
94,15
28,26
5,92
9,83
5,91
49,92
19,59
17,61
1,48
5,54
44,22
11,63
24,06
11,20
10,96
57,86
8,21
5,77
9,8
3,89
27,66
Phare Spójnoœæ Spo³eczno i Gospodarcza 2002
Na terenie województwa ma³opolskiego realizowanych jest 5 du¿ych projektów infrastruk-turalnych na kwotê 14,4 mln euro dotacji Phare. S¹ to projekty maj¹ce na celu rozbudowê i moder-nizacjê infrastruktury warunkuj¹cej prowadzenie dzia³alnoœci gospodarczej.
— Rozwój ekonomiczny miasta Kêty
Wartoœæ projektu — 2,9 mln euro, w tym dotacja Phare — 2,1 mln euro.
W ramach projektu wybudowana zostanie obwodnica miasta Kêty, co pozwoli na wzrostdostêpnoœci komunikacyjnej terenu przeznaczonego pod inwestycje MŒP i zwiêkszeniebezpieczeñstwa ruchu oraz wyeliminowanie ruchu ciê¿kiego z centrum miasta. Beneficjentem tegoprojektu jest Województwo Ma³opolskie, a nadzór nad jego realizacj¹ prowadzi Zarz¹d DrógWojewódzkich w Krakowie.
— Rozwój Dobczyckiego Parku Przemys³owego
Wartoœæ projektu — 3,6 mln euro, w tym dotacja Phare — 2,6 mln euro.
W ramach projektu nast¹pi rozbudowa i modernizacja oczyszczalni œcieków dla potrzeb parkuprzemys³owego (zwiêkszenie przepustowoœci oczyszczalni z 1 600 m3/dobê do 2 800 m3/dobê),maj¹cej docelowo obs³ugiwaæ tereny inwestycyjne o powierzchni 10 ha. Pozwoli to na dostosowaniedo standardów unijnych przez zastosowanie nowej technologii oczyszczania œcieków oraz stworzywarunki do rozbudowy sieci kanalizacyjnej na znacznej czêœci terenu gminy. Beneficjentem projektujest gmina Dobczyce.
252
— Gospodarczy rozwój Subregionu Tarnowskiego
Wartoœæ projektu — 4,8 mln euro, w tym dotacja Phare — 3,5 mln euro.
W ramach projektu nast¹pi przygotowanie terenów w subregionie tarnowskim do inwestycjiw dziedzinie turystyki i rekreacji, co polegaæ bêdzie przede wszystkim na wybudowaniu infrastrukturytechnicznej (kanalizacji sanitarnej, sieci dróg lokalnych w powi¹zaniu z drogami wy¿szego rzêduoraz zaplecza parkingowego), jak równie¿ turystycznej, np. oznakowanie œcie¿ek i szlakówturystycznych pieszych i rowerowych. Beneficjentem projektu jest gmina Wierzchos³awice.
— Rozwój Gospodarczy Gminy Brzesko
Wartoœæ projektu – 4,6 mln euro, w tym dotacja Phare – 3,4 mln euro.
W ramach projektu wybudowana zostanie infrastruktura techniczna: kanalizacja sanitarnawraz z pompowniami oraz sieæ dróg lokalnych w powi¹zaniu z drogami wy¿szego rzêdu. Inwestycjaumo¿liwi stworzenie nowych miejsc pracy nie tylko dla osób zamieszkuj¹cych gminê, ale równie¿bêdzie szans¹ dla ludzi z okolicznych terenów. Beneficjentem projektu jest gmina Brzesko.
— Rozwój gospodarczy regionu Nowego S¹cza
Wartoœæ projektu — 4,8 mln euro, w tym dotacja Phare — 3,4 mln euro.
W ramach projektu wybudowana zostanie infrastruktura komunalna w postaci kanalizacjisanitarnej na terenie miasta Nowy S¹cz oraz w gminie Nawojowa. Pozwoli to na poprawê klimatuinwestycyjnego miasta Nowego S¹cza i gminy Nawojowa, podniesienie atrakcyjnoœci turystycznejsubregionu i poprawê stanu œrodowiska naturalnego. Beneficjentem projektu jest miasto Nowy S¹cz.
Ponadto, w ramach programu realizowany jest projekt regionalny maj¹cy na celu poprawêwarunków rozwoju ma³ych i œrednich przedsiêbiorstw. Wielkoœæ dofinansowania dla tego projektuma wynieœæ 3,164 mln euro, a pomoc dla MŒP bêdzie udzielania w ramach takich programów jak:
— „Program rozwoju firmy dla przedsiêbiorstw eksportuj¹cych”,— „Regionalny fundusz dotacji inwestycyjnych dla MSP”,— „Wsparcie rozwoju infrastruktury otoczenia biznesu s³u¿¹cej MSP”,— „Program Rozwoju Firmy”.
Wsparcie bêdzie udzielane w formie dotacji dla MŒP, zarówno na wspó³finansowanie us³ugdoradczych i szkoleniowych, jak i inwestycyjnych dla firm podejmuj¹cych dzia³ania zwi¹zane zewzrostem ich konkurencyjnoœci i podniesieniem poziomu innowacyjnoœci.
W ramach tej edycji Phare SSG realizowany jest tak¿e regionalny projekt dotycz¹cy rozwojuzasobów ludzkich. Kwota dofinansowania ze œrodków UE ma wynieœæ 2,282 mln euro. W ramachtego projektu realizowane bêd¹ nastêpuj¹ce komponenty:
— Ma³opolski program poprawy zatrudnialnoœci i promocji partnerstwa na rzecz zatrudnienia,— Ma³opolski Program Doskonalenia Kadr Ma³ych i Œrednich Przedsiêbiorstw.
Phare Spójnoœæ Spo³eczno i Gospodarcza 2003
Na terenie województwa ma³opolskiego realizowane bêd¹ 2 du¿e projekty infrastrukturalnena ³¹czn¹ kwotê 5,8 mln euro dotacji z Phare.
ŒRODOWISKO GOSPODARCZE: III. Fundusze celowe i programy pomocowe
253
ŒRODOWISKO GOSPODARCZE: III. Fundusze celowe i programy pomocowe
— Zintegrowany program rozwoju Miejskiej Strefy Aktywnoœci Gospodarczej „Nowe Dwory”w Oœwiêcimiu
Wartoœæ projektu — 3,2 mln euro, w tym dotacja Phare — 2,4 mln euro
W rezultacie realizacji projektu nast¹pi zwiêkszenie atrakcyjnoœci inwestycyjnej Miejskiej StrefyAktywnoœci Gospodarczej „Nowe Dwory” w Oœwiêcimiu i stworzenie korzystnych warunków dlarozwoju przedsiêbiorczoœci poprzez: udostêpnienie nowych terenów inwestycyjnych, powstanieinkubatora przedsiêbiorczoœci i lokalnego centrum wspierania biznesu, budowê drogi oraz siecikanalizacyjnej i sanitarnej. Beneficjentem projektu jest miasto Oœwiêcim.
— Rozwój przedsiêbiorczoœci w niepo³omickiej strefie przemys³owej
Wartoœæ projektu — 4,6 mln euro, w tym dotacja Phare — 3,4 mln euro
W ramach projektu nast¹pi modernizacja i rozbudowa wysypiska odpadów komunalnych (ok. 4 ha),budowa sieci kanalizacji sanitarnej obs³uguj¹cej tereny przemys³owe, budowa drogi w miejscuistniej¹cego nasypu kolejowego po zlikwidowanej linii PKP do Niepo³omic, która odci¹¿y miastoi po³¹czy dzielnicê przemys³ow¹ z drogami ponadlokalnymi. Inwestycja ta spowoduje zwiêkszeniedostêpnoœci komunikacyjnej terenów inwestycyjnych oraz zwiêkszenie ich atrakcyjnoœci, stworzeniewarunków dla rozwoju sektora MŒP i poprawê stanu œrodowiska naturalnego. Beneficjentemprojektu jest gmina Niepo³omice.
W ramach tej edycji Phare SSG realizowany jest równie¿ projekt regionalny „Poprawa warunkówrozwoju ma³ych i œrednich firm w Ma³opolsce”. Wielkoœæ dofinansowania dla tego projektu ma wynieœæ1,547 mln euro, a pomoc dla MŒP bêdzie udzielania w ramach dwóch programów:
— „Program rozwoju firmy”— „Regionalny fundusz dotacji inwestycyjnych dla MSP.
Ponadto, w ramach Phare SSG 2003 realizowany bêdzie równie¿ projekt dotycz¹cy rozwojuzasobów ludzkich wspó³finansowany ze œrodków UE w wysokoœci 911 tys. euro: Ma³opolski ProgramDoskonalenia Kadr MSP i Wspierania Przedsiêbiorczoœci.
Phare Odbudowa 2001
Program Phare Odbudowa 2001 by³ inicjatyw¹ pomocy regionom Polski dotkniêtym klêsk¹powodzi w lipcu i sierpniu 2001 roku. Program realizowano na terenie trzech najbardziejposzkodowanych przez powódŸ województw, tj. ma³opolskiego, podkarpackiego i œwiêtokrzyskiego.Ca³oœæ kwoty przeznaczonej na realizacjê programu podzielona zosta³a pomiêdzy te województwawg proporcji poniesionych i zweryfikowanych strat powodziowych.
W ramach Phare Odbudowa 2001 województwo ma³opolskie otrzyma³o 10,3 mln euro. Do koñca2003 r. zrealizowano:
— 60 projektów w ramach I edycji o ³¹cznej wartoœci 7,1 mln euro, w tym 6,1 mln euro dotacjiPhare (statystycznie jedno euro, zainwestowane przez beneficjenta wygenerowa³o 5,85 eurodotacji Phare).
— 29 projektów w ramach II edycji o ³¹cznej wartoœci 4,7 mln euro, w tym 4 mln euro dotacjiPhare (statystycznie jedno euro, zainwestowane przez beneficjenta wygenerowa³o 6,14 eurodotacji Phare).
Wiêcej informacji o zadaniach realizowanych w poszczególnych edycjach programumo¿na znaleŸæ w raporcie o stanie województwa „Województwo Ma³opolskie 2002” i na stroniewww.um.wrotamalopolski.pl.
254
ŒRODOWISKO GOSPODARCZE: III. Fundusze celowe i programy pomocowe
Phare Cross Border Cooperation (Phare CBC)
Celem Programu Wspó³pracy Przygranicznej (Phare CBC) jest pomoc w wyrównywaniupoziomu rozwoju po obu stronach granicy oraz promocja wspó³pracy przygranicznej i ponadgra-nicznej pomiêdzy s¹siaduj¹cymi spo³ecznoœciami. Kolejne edycje programu s¹ realizowane w Polsceod 1994 r., pocz¹tkowo na graniczy polsko-niemieckiej, a od 1999 r. tak¿e na granicy po³udniowej:program polsko-czeski i program polsko-s³owacki. W przypadku granicy polsko-s³owackiej programswym zasiêgiem obejmuje pas dwóch powiatów przylegaj¹cych do granicy. Roczne dofinansowaniedla strony polskiej wynosi 4 mln euro. Programem objête s¹ województwa: œl¹skie, ma³opolskieoraz podkarpackie.
W ramach programu istniej¹ nastêpuj¹ce formy dotacji:• na realizacjê du¿ych projektów infrastrukturalnych z zakresu transportu i ochrony œrodowiska
naturalnego,• Schemat Wsparcia dla Infrastruktury Oko³obiznesowej, maj¹cy na celu wzmocnienie infra-
struktury s³u¿¹cej regionalnej dzia³alnoœci gospodarczej po obu stronach granicy,• Fundusz Ma³ych Projektów Infrastrukturalnych (tylko dla edycji 2000),• Fundusz Ma³ych Projektów Euroregionalnych, umo¿liwiaj¹cy sfinansowanie tzw. miêkkich przed-
siêwziêæ promuj¹cych wspó³pracê przygraniczn¹ w ramach Euroregionów.
W 2003 r. w ramach programu realizowane by³y: du¿e projekty infrastrukturalne oraz FunduszMa³ych Projektów Infrastrukturalnych.
Du¿e projekty infrastrukturalne
— Edycja 2000: „Budowa mostu granicznego Leluchów — Čirc z drog¹ dojazdow¹”. Projekt by³realizowany przez Miasto i Gminê Muszyna, a jego wartoœæ wynios³a 3,876 mln euro, w tymdotacja z Phare 1,650 mln euro. Inwestycja zosta³a ukoñczona w 2003 r.
— Edycja 2001: „Przebudowa odcinków drogi wojewódzkiej nr 981 Moszczenica — Gorlice —Konieczna — granica pañstwa”. Wartoœæ projektu — 6,761 mln euro, w tym dotacja Phare —2,000 mln euro. Projekt by³ realizowany przez Województwo Ma³opolskie. Inwestycja zosta³aukoñczona w grudniu 2003 r.
Fundusz Ma³ych Projektów Infrastrukturalnych
Na terenie Ma³opolski w ramach funduszu zrealizowano projekt Euroregionu Tatry „Oœrodekpromocji i transgranicznej wspó³pracy Polsko-S³owackiej w Nowym Targu” o planowanej wartoœci187,5 tys. euro, w tym 140,6 tys. euro to dotacja Phare.
Fundusz Ma³ych Projektów Euroregionalnych (FMPE)
Instrument ma na celu:— zachêcenie do tworzenia i wspieranie sieci wspó³pracy transgranicznej jednostek lokalnych
i regionalnych dzia³aj¹cych w regionie objêtym Programem,— wspieranie projektów o ma³ej skali realizowanych przez lokalne organizacje w regionie
przygranicznym,— wspieranie rozwoju struktur odpowiedzialnych za efektywne wdra¿anie i wykorzystanie œrodków
pomocowych.
Ca³kowity bud¿et programu wynosi 380 tys. euro, w tym po 133 tys. euro przypada na EuroregionTatry oraz Karpacki, natomiast 114 tys. euro na Euroregion Beskidy. Województwo ma³opolskiebra³o udzia³ w 3 edycjach Funduszu, w ramach których zrealizowano dotychczas ³¹cznie 52 projektyna kwotê 379 tys. euro dofinansowania z programu Phare CBC.
255
ŒRODOWISKO GOSPODARCZE: III. Fundusze celowe i programy pomocowe
Tabela nr 169. Liczba projektów zrealizowanych w 3 edycjach programu Phare CBC
Źród³o: opracowanie UMWM.
Edycja programuPhare CBC
Liczbaprojektów
WielkoϾdofinansowania
1999
2000
2001
25
14
13
114 tys. euro
132 tys. euro
133 tys. euro
Umowa Twinningowa
W 2003 r. Województwo Ma³opolskie zakoñczy³o realizacjê projektu Twinningowego w ramachprogramu Phare 2000 „Wzmocnienie administracji zajmuj¹cej siê polityk¹ regionaln¹”. Wielkoœæbezzwrotnej pomocy ze œrodków europejskich dla Ma³opolski zapisana w umowie wynios³aok. 636 tys. euro. Projekt ten mia³ na celu przede wszystkim przygotowanie struktur WojewództwaMa³opolskiego do uczestnictwa w polityce spójnoœci spo³eczno-gospodarczej UE, poprzez adaptacjêniezbêdnych struktur do zarz¹dzania funduszami strukturalnymi, przygotowanie personeluadministracji regionalnej do korzystania z programów unijnych, oraz opracowanie RegionalnegoProgramu Operacyjnego Celu 1.
Na 25 zaprogramowanych w Umowie dzia³añ zrealizowano 23, tj. 92%. Zorganizowano 17 ró¿negorodzaju seminariów, warsztatów i szkoleñ (ogólnych i specjalistycznych w zakresie programowania,zarz¹dzania i procedur kontrolnych dla funduszy strukturalnych), w których uczestniczyli zarównopracownicy UMWM, MUW, WUP, ZDW, WFOŒ, MZMiUW, jak i przedstawiciele JST i partnerówspo³eczno-gospodarczych. W ramach realizacji Umowy Twinningowej w 2003 r. zorganizowano trzy-tygodniowy sta¿ w Administracji Regionu Madrytu (dla 3 osób), a tak¿e opracowano i opublikowano4 podrêczniki o tematyce zwi¹zanej z wdra¿aniem funduszy strukturalnych, tj. „Kontrola i wydat-kowanie funduszy strukturalnych Unii Europejskiej”, „Monitoring i ocena programów wspó³finanso-wanych z funduszy europejskich”, „Informacja i promocja przedsiêwziêæ wspieranych przez UniêEuropejsk¹” oraz „Praktyczne aspekty wdra¿ania wspólnotowej polityki strukturalnej w Regionie Madrytu”.
ISPA
Program ten pomaga krajom kandyduj¹cym w osi¹ganiu standardów i norm Unii Europejskiejw zakresie infrastruktury transportowej i ochrony œrodowiska. ISPA jest programem stworzonymna wzór unijnego Funduszu Spójnoœci. Ma s³u¿yæ realizacji celów okreœlonych w dokumencie„Partnerstwo dla Cz³onkostwa” oraz priorytetów wskazanych w Narodowym Programie Przygo-towania do Cz³onkostwa w UE.
Bud¿et ISPA okreœla siê na poziomie 1,04 mld euro rocznie, w okresie od 2000 do 2006 r.Wed³ug wskazañ Komisji Europejskiej wielkoœæ wsparcia dla Polski z tego funduszu jest okreœlonaw przedziale 30-37% (312-384,8 mln euro rocznie), z przeznaczeniem na sektor ochrony œrodowiskai transport w równej wysokoœci.
W województwie ma³opolskim realizowanych b¹dŸ przygotowywanych jest obecnie 5 projektów.Cztery projekty dotycz¹ ochrony œrodowiska, a jeden jest z zakresu transportu:
1. Program Gospodarki Odpadami Komunalnymi w Krakowie (Barycz) realizowany przez Miejskie Przedsiêbiorstwo Oczyszczania Sp. z o.o.,
2. Oczyszczalnia Œcieków P³aszów II w Krakowie realizowany przez MPWiK S.A.,
256
ŒRODOWISKO GOSPODARCZE: III. Fundusze celowe i programy pomocowe
3. Ochrona wód powierzchniowych zlewni Górnego Dunajca i Zbiornika Czorsztyñskiego realizowany przez Podhalañski Zwi¹zek Gmin,
4. Gospodarka œciekowa Tarnowa i okolicznych gmin realizowany przez Tarnowskie Wodoci¹gi Sp. z o.o.,5. Wzmocnienie nawierzchni drogi krajowej nr 4 do 115kN/oœ, na odcinku Kraków-Tarnów realizowany
przez Generaln¹ Dyrekcjê Dróg Krajowych i Autostrad.
£¹czna kwota realizowanych projektów to 189,27 mln euro (wielkoœæ dofinansowaniaz UE 131,57 mln euro).
SAPARD
Jest to przedakcesyjny Instrument Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich, przeznaczonydla kandyduj¹cych do cz³onkostwa w Unii Europejskiej krajów Europy Œrodkowo-Wschodniej.Œrodki finansowe z tego instrumentu pomagaj¹ w stymulowaniu rozwoju obszarów wiejskich,u³atwiaj¹ proces integracji sektora rolnego krajów kandyduj¹cych z Uni¹ Europejsk¹ przez dosto-sowanie tego sektora do standardów i wymagañ unijnych i p³ynne w³¹czenie tych krajów w systemWspólnej Polityki Rolnej i programów strukturalnych UE. Za ogóln¹ koordynacjê i wdra¿anieprogramu SAPARD w Polsce odpowiedzialne jest Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Ministerwyznaczy³ Agencjê Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR) do pe³nienia roli AgencjiSAPARD odpowiedzialnej za administracjê tego Programu.
Województwo ma³opolskie uzyska³o z dostêpnych œrodków UE i krajowych na Dzia³ania:2. Inwestycje w gospodarstwach rolnych, 3. Rozwój i poprawa infrastruktury obszarów wiejskichi 4. Ró¿nicowanie dzia³alnoœci gospodarczej na obszarach wiejskich ³¹cznie kwotê 43,18 mln euro.W zakresie Dzia³ania 1. Poprawa przetwórstwa i marketingu artyku³ów rolnych i rybnych uchwalonazosta³a ogólnopolska pula œrodków — bez podzia³u œrodków publicznych pomiêdzy województwa.
W ramach Dzia³ania 1 od pocz¹tku uruchomienia programu wp³ynê³o ³¹cznie 116 wniosków;z 53 przedsiêbiorcami zosta³y podpisane umowy na ³¹czn¹ kwotê pomocy 56,5 mln z³. Dotychczaszakoñczono 26 inwestycji i dotycz¹ce ich wnioski o p³atnoœæ zosta³y z³o¿one, w 20 przypadkachzaakceptowano ju¿ wyp³atê pomocy (10 mln z³).
W ramach Dzia³ania 2 rolnicy z³o¿yli 1 028 wniosków na ³¹czn¹ kwotê pomocy 43,7 mln z³.Pierwotna kwota œrodków przypadaj¹ca na województwo wynosi³a 18,7 mln z³. Dotychczas pod-pisano umowy z 755 rolnikami na ³¹czn¹ kwotê pomocy 32,3 mln z³. 587 beneficjentów, którzyzakoñczyli realizacjê inwestycji, z³o¿y³o wnioski o p³atnoœæ. W 457 przypadkach wyp³acono ju¿œrodki (lub zaakceptowano wnioski do wyp³aty) na kwotê blisko 20 mln z³.
W ramach Dzia³ania 3 zosta³o z³o¿onych w dwóch naborach og³oszonych w 2002 i 2003 r.556 wniosków, z czego pozytywnie oceniono 491. Z edycji 2002 umowy zosta³y podpisane ze150 gminami i powiatami na kwotê 74 mln z³. 148 inwestycji zosta³o ju¿ zakoñczonych, a dotycz¹ceich wnioski o p³atnoœæ s¹ w trakcie rozpatrywania, w 144 przypadkach pomoc zosta³a ju¿ wyp³aconalub jest zaakceptowana do wyp³aty. Odnoœnie wniosków z³o¿onych w drugim naborze w grudniu2003 r. zakoñczono weryfikacjê wniosków i ostatecznie na listach rankingowych znalaz³y siê 334wnioski. £¹czna pula œrodków brakuj¹cych, aby sfinansowaæ wszystkie wnioski znajduj¹ce siê nalistach rankingowych, to ponad 120 mln z³.
W ramach Dzia³ania 4 z³o¿ono 785 wniosków. Liczba wniosków by³a najwiêksza w kraju,a ³¹czna wnioskowana kwota pomocy przekracza³a 70 mln z³. Zakoñczono ocenê wszystkichwniosków, w wyniku czego podpisano umowy z 306 beneficjentami. W ramach tego dzia³aniawojewództwo dysponuje kwot¹ ok. 30 mln z³. 35 beneficjentów zakoñczy³o realizacjê przedsiêwziêæi z³o¿y³o ju¿ wnioski o p³atnoœæ; z tego w 9 przypadkach wyp³ata pomocy zosta³a zaakceptowana(0,4 mln z³), a pozosta³e wnioski s¹ w trakcie weryfikacji.
257
ŒRODOWISKO GOSPODARCZE: III. Fundusze celowe i programy pomocowe
Program Aktywizacji Obszarów Wiejskich Banku Œwiatowego
Od trzech lat wdra¿any jest w województwie ma³opolskim Program Banku Œwiatowego „Akty-wizacja Obszarów Wiejskich”, w oparciu o umowê kredytow¹ podpisan¹ miêdzy Rzeczpospolit¹Polsk¹ a Miêdzynarodowym Bankiem Odbudowy i Rozwoju.
Program obejmuje nastêpuj¹ce komponenty:
Komponent A — Mikropo¿yczki
W ramach tego komponentu udzielane jest wsparcie dla mieszkañców obszarów wiejskichw tworzeniu i rozwijaniu ma³ych firm (zatrudniaj¹cych do 5 pracowników) w formie mikropo¿yczekna uruchomienie b¹dŸ rozwój dzia³alnoœci gospodarczej; us³ug doradczo-szkoleniowych dlamikroprzedsiêbiorców oraz jednorazowych dotacji na cele inwestycyjne adresowane do po¿yczko-biorców spe³niaj¹cych dodatkowe kryteria kwalifikacyjne. W 2002 r. Bank Gospodarstwa Krajowegowspólnie z Województwem Ma³opolskim zawar³ kontrakt z Fundacj¹ na Rzecz Rozwoju PolskiegoRolnictwa na realizacjê komponentu mikropo¿yczkowego. Realizacja mikropo¿yczek rozpoczê³a siêw 2003 r. Do koñca tego roku udzielono 458 mikropo¿yczek oraz 219 dotacji inwestycyjnych.
Komponent B 1 — Program Przekwalifikowañ/Reorientacji
W ramach tego komponentu wsparcie jest udzielane osobom bezrobotnym oraz znajduj¹cymsiê w trudnej sytuacji ekonomicznej, mieszkañcom obszarów wiejskich w podniesieniu w³asnychkwalifikacji, znalezieniu zatrudnienia i dostosowaniu kwalifikacji do wymagañ lokalnych rynkówpracy m.in. poprzez szkolenia zawodowe, poradnictwo zawodowe i poœrednictwo pracy, centrawspierania przedsiêbiorczoœci; inkubatory przedsiêbiorczoœci lub lokalne inicjatywy planowaniarozwoju gospodarczego. Do koñca 2003 r. wydatkowano na to zadanie 7, 351 mln z³.
Komponent B 2 — Edukacja
W ramach tego komponentu realizowane s¹ zadania zwi¹zane z podniesieniem efektywnoœcisystemu edukacyjnego oraz poziomu przygotowania absolwentów szkó³ podstawowych i gimnazjóww gminach wiejskich i miejsko-wiejskich poprzez poprawê jakoœci procesu nauczania oraz lepszewykorzystanie zasobów edukacyjnych.Komponent dzieli siê na dwie czêœci: remontowo-inwestycyjn¹ i szkoleniowo-dydaktyczn¹ obejmuj¹ceodpowiednio nastêpuj¹ce zadania:
— rozbudowê, remonty oraz modernizacjê budynków szkolnych — dofinansowano 14 zadañ orazremonty i wyposa¿enie œwietlic — dofinansowano 12 zadañ,
— szkolenia dla nauczycieli i dyrektorów, zakup œrodków dydaktycznych i oprogramowaniakomputerowego.
W 2003 r. województwo ma³opolskie uzyska³o dodatkowo z rezerwy ogólnej PAOW 169 tys.euro na rozbudowê, remonty oraz modernizacjê budynków szkolnych. Œrodki te zosta³y przeznaczonena kolejne 12 zadañ z listy rezerwowej, 2 zadania s¹ w trakcie realizacji, 10 zadañ jest w trakciepodpisywania umów o finansowaniu i przygotowywania dokumentacji przetargowych.
Wdra¿anie czêœci szkoleniowo-dydaktycznej Podkomponentu B-2 rozpoczê³o siê w lutym2002 r. Województwo ma³opolskie podpisa³o umowy z 78 beneficjentami. Zrealizowano zadanie„Zakup oprogramowania komputerowego”— w grudniu 2003 r dostarczono oprogramowanie dobeneficjentów.
258
Komponent B 3 — Budowanie Potencja³u Instytucjonalnego Administracji Lokalnej i Regionalnej(651 dni osoboszkoleñ)
W ramach tego komponentu uruchomione i sfinansowane zosta³y dwa projekty:
A. Pilota¿owy Program Rozwoju Instytucjonalnego (PRI) w wybranych jednostkach administracjiregionalnej i lokalnej, który za zadanie ma ugruntowanie umiejêtnoœci planowania i zarz¹dzaniastrategicznego w samorz¹dach poprzez wdro¿enie nowoczesnych zasad zarz¹dzania zasobamiludzkimi w administracji publicznej oraz podniesienie poziomu obs³ugi mieszkañców.
B. Programy Szkoleniowe, przeznaczone dla cz³onków zarz¹dów jednostek samorz¹du terytorialnego,pracowników administracji publicznej oraz radnych.W styczniu 2003 r. rozpoczêto zasadnicz¹ fazê Programu Szkoleniowego. Zakwalifikowano 34z 164 uprawnionych jednostek samorz¹du terytorialnego (JST) z terenu województwa ma³opol-skiego. Ca³y cykl szkoleniowy rozpocz¹³ siê 2 czerwca 2003 r. i zakoñczy³ 19 grudnia 2003 r uroczyst¹konferencj¹ podsumowuj¹c¹ realizacjê dwuletniego Programu Szkoleniowego w ramach PAOWw ca³ej Polsce. W wyniku przeprowadzonych szkoleñ opracowano 33 projekty, 104 osoby z 33 JSTuzyska³y certyfikaty ukoñczenia szkoleñ.
Komponent C — Infrastruktura wiejska
Projekty w ramach komponentu C dotycz¹: wodoci¹gów i kanalizacji wiejskiej, dróg gminnychoraz powiatowych. Maksymalna wielkoœæ dotacji z PAOW dla poszczególnych rodzajów inwestycjimog³a wynosiæ: 30% - wodoci¹g, 50% - kanalizacja, drogi gminne i powiatowe, maksymalna wielkoœædofinansowania jednego projektu wynosi³a 500 tys. z³. Do koñca 2003 r. dofinansowanie uzyska³o67 projektów w tym: 33 inwestycje drogowe, 20 kanalizacyjnych i 14 w zakresie budowy wodoci¹gów.
Tabela nr 170. Realizacja komponentów Programu Aktywizacji Obszarów Wiejskich w Ma³opolsce19
ŒRODOWISKO GOSPODARCZE: III. Fundusze celowe i programy pomocowe
Źród³o: opracowanie UMWM.
PAOW – BankŒwiatowy
œrodkiBud¿etuPañstwaw tys. z³
œrodki w³asnebeneficjentów
w tys. z³
Wartoœæ zrealizowanana dzieñ 31. 12. 2003
œrodkiBanku
Œwiatowegow tys. z³
œrodkiBud¿etuPañstwaw tys. z³
Œrodkiw³asne
beneficjentóww tys. z³
Wartoœæ przyznanadla Ma³opolski
œrodkiBanku
Œwiatowegow tys. euro
Komponent A
Komponent B1
Komponent B2
Komponent C
Suma
2 430
2 425
3 233
3 988
12 076
2 400
10 241
0
0
12 641
0
0
19 178
31 768
50 956
5 521
3 478
2 603
14 273
25 876
785
3 873
0
0
4 658
0
0
22 226
27 549
49 775
1 2 3 4 5 76
19 Zgodnie z zapisami Porozumienia œrodki Banku Œwiatowego przyznane województwu ma³opolskiemu wyra¿one s¹w euro (kol.2). Œrodki te s¹ przekazywane beneficjentom w z³ po kursie z dnia z³o¿enia wniosku o p³atnoœæ (kol. 5).
259
ŒRODOWISKO GOSPODARCZE: IV. Inwestycje zagraniczne
IV. INWESTYCJE ZAGRANICZNE
1. STRUKTURA INWESTYCJI ZAGRANICZNYCH
Nap³yw kapita³u zagranicznego do województwa ma³opolskiego utrzymuje siê od 1997 rokuna podobnym poziomie od 590 do 640 mln USD rocznie. Przeprowadzone badania pozwoli³ystwierdziæ, ¿e w 2003 roku zagraniczne inwestycje bezpoœrednie w regionie wynios³y co najmniej609 mln USD. Jest to wartoœæ nieco wy¿sza ni¿ w latach 2001 i 2002 (odpowiednio 589 i 592 mln USD).Wiêksze inwestycje mia³y miejsce w roku 2000 (641 mln USD), a zdecydowanie wiêksze w 1999 roku(923 mln USD), gdy nast¹pi³a prywatyzacja Banku Przemys³owo-Handlowego. Sumaryczna wartoœæbezpoœrednich inwestycji zagranicznych zrealizowanych w Ma³opolsce w latach 1989-2003siêga 5,5 mld USD. Odpowiada to nak³adom o wartoœci 1700 USD na 1 mieszkañca regionu.W pierwszej po³owie 2004 roku nap³yw kapita³u zagranicznego by³ wy¿szy ni¿ w analogicznymokresie roku ubieg³ego.
Wykres nr 71. WartoϾ inwestycji zagranicznych
Źród³o: Boles³aw Domañski „Inwestycje zagraniczne w województwie ma³opolskim do 2003 roku”.
Pañstwowa Agencja Informacji i Inwestycji Zagranicznych ocenia, ¿e w 2003 roku mia³ miejscew Polsce wzrost inwestycji zagranicznych o oko³o 6% w stosunku do roku 2002, gdy ich poziom by³najni¿szy od 6 lat. Porównanie wielkoœci nap³ywu kapita³u z zagranicy w trzyletnich okresach1998-2000 (gdy by³ on najwy¿szy) i 2001-2003 pozwala stwierdziæ, ¿e wartoœæ inwestycji w tym drugimokresie by³a w ca³ej Polsce o 30% ni¿sza ni¿ w okresie wczeœniejszym, podczas gdy w Ma³opolsceobni¿y³a siê tylko o 16%.
W œwietle danych PAIiIZ na województwo ma³opolskie przypada oko³o 6% wartoœcibezpoœrednich inwestycji zagranicznych w Polsce do 2003 roku. Ma³opolska ustêpuje pod tymwzglêdem województwom mazowieckiemu, œl¹skiemu, wielkopolskiemu i dolnoœl¹skiemu,a wyprzedza pomorskie i ³ódzkie. Wartoœæ inwestycje zagranicznych na 1 mieszkañca stawia
260
ŒRODOWISKO GOSPODARCZE: IV. Inwestycje zagraniczne
województwo ma³opolskie na siódmym miejscu w kraju i jest nieco ni¿sza od œredniej krajowej.Pozycja regionu z punktu widzenia wartoœci kapita³u zagranicznego przypadaj¹cego na 1 mieszkañcajest jednak wy¿sza ni¿ pod wzglêdem wartoœci Produktu Krajowego Brutto per capita (9 miejsce)20.
Wykres nr 72. Dynamika nap³ywu kapita³u zagranicznego do województwa ma³opolskiego na tle Polski (100% oznacza œredni¹ roczn¹ wartoœæ inwestycji w latach 1996-2003)
Źród³o: Boles³aw Domañski „Inwestycje zagraniczne w województwie ma³opolskim do 2003 roku”.
20 Badania przeprowadzone na potrzeby niniejszego raportu ujawni³y w województwie ma³opolskim inwestycje wy¿szeni¿ wynika to z danych PAIiIZ.
%160
140
120
100
80
60
40
20
0
Polska
Ma³opolska
1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003
Prawie po³owa kapita³u zagranicznego zainwestowanego w regionie w latach 1989-2003przypada na przemys³ (49%), w tym przede wszystkim przetwórstwo przemys³owe (2 530 mln USD).Niespe³na 1/4 nak³adów poch³on¹³ sektor bankowy (1 310 mln USD), a dwukrotnie mniej handel(670 mln USD). W sumie przemys³, poœrednictwo finansowe oraz handel skupiaj¹ a¿ 85% ca³oœcibezpoœrednich inwestycji zagranicznych w województwie ma³opolskim. Na tle ca³ego kraju wyró¿niaMa³opolskê wy¿szy udzia³ inwestycji w przemys³, a ponadto w obs³ugê nieruchomoœci i firm (5%)oraz w hotele i restauracje (4%). Mniejsz¹ rolê ni¿ w skali kraju odgrywaj¹ inwestycje w trans-port i ³¹cznoœæ oraz budownictwo, podobne jest natomiast zaanga¿owanie w sektorze finansowymi dzia³alnoœæ handlow¹.
Porównanie struktury bran¿owej inwestycji w latach 1989-1999 oraz 2000-2003 pozwala stwierdziæutrzymywanie siê sta³ej proporcji nak³adów na dzia³alnoœæ produkcyjn¹ i pozaprodukcyjn¹ (us³ugii handel) — po oko³o 50%. Widoczne s¹ równoczeœnie zmiany w strukturze inwestycji pozapro-dukcyjnych: zdecydowanie roœnie nap³yw kapita³u do obs³ugi nieruchomoœci i firm (9,3% w latach2000-2003) oraz hoteli i restauracji (6,9%), których udzia³ do 1999 roku wynosi³ zaledwie 1,3-1,4%.Podwojeniu uleg³a równie¿ skala zaanga¿owania inwestorów zagranicznych w handlu (z 8 do 17%),radykalnie obni¿y³y siê natomiast nak³ady w poœrednictwie finansowym (z 37 do 7%).
W 2003 roku a¿ 62% zrealizowanych inwestycji zagranicznych stanowi³y nak³ady na prze-twórstwo przemys³owe. O po³owê ni¿sze ni¿ w poprzednich dwóch latach by³y inwestycje w handel(11%), podtrzymany zosta³ natomiast wzrostowy trend nap³ywu kapita³u do dzia³alnoœci hotelarskiejoraz obs³ugi nieruchomoœci i firm (7-8%).
261
ŒRODOWISKO GOSPODARCZE: IV. Inwestycje zagraniczne
Wykres nr 73. Struktura bran¿owa inwestycji zagranicznych w województwie ma³opolskim w latach 1989-2003
Źród³o: Boles³aw Domañski „Inwestycje zagraniczne w województwie ma³opolskim do 2003 roku”.
Wiêkszoœæ inwestycji w 2003 roku stanowi³y nak³ady w firmach nabytych lub utworzonychprzez inwestorów zagranicznych w przesz³oœci (53%). Obiekty budowane od podstaw (greenfield)poch³onê³y 30% kapita³u, a ich udzia³ by³ najwiêkszy w przypadku inwestycji w hotele, nieruchomoœcii obiekty handlowe. Zwróciæ trzeba uwagê na rosn¹ce znaczenie przejêæ firm prywatnych, którychwartoœæ przekroczy³a w ubieg³ym roku 100 mln USD. Brak by³o prywatyzacji du¿ych przedsiêbiorstwnale¿¹cych do Skarbu Pañstwa.
Blisko 1/3 kapita³u jaki nap³yn¹³ do Ma³opolski do 2003 roku pochodzi z Niemiec, a 27%ze Stanów Zjednoczonych. Udzia³ obu tych krajów w inwestycjach w regionie jest wy¿szy ni¿w ca³ym kraju. Du¿¹ wartoœæ maj¹ równie¿ inwestycje francuskie (9%), a relatywnie mniejsz¹brytyjskie (4,6%). W porównaniu do ca³ej Polski region wyró¿niaj¹ pojedyncze du¿e inwe-stycje duñskie i chorwackie. W sumie 2/3 kapita³u w województwie ma³opolskim zainwestowanezosta³o przez firmy europejskie, oko³o 4% przypada na inwestorów azjatyckich, w tym poni¿ej1% na japoñskich.
W latach 2000-2003 obserwujemy w porównaniu z okresem wczeœniejszym zwiêkszony nap³ywinwestycji francuskich, brytyjskich, duñskich i izraelskich, stabilny poziom inwestycji amerykañskich,oraz zmniejszenie nak³adów firm niemieckich (z 40 do 22%) i holenderskich. W samym 2003 roku1/3 zainwestowanego kapita³u pochodzi³a z USA, 15% z Francji, a po 10% z Niemiec i Wielkiej Brytanii.Znacz¹cy by³ równie¿ nap³yw inwestycji z krajów skandynawskich (13%).
Ogólnie rzecz bior¹c firmy z udzia³em kapita³u zagranicznego zatrudnia³y w województwiema³opolskim w koñcu 2003 roku co najmniej 76 tys. osób, co stanowi³o 9,3% wszystkich pracuj¹cychpoza rolnictwem i leœnictwem. Najwiêcej miejsc pracy znajdujemy w przemyœle (32 tys.), a ponadtow handlu (14,5 tys.) i poœrednictwie finansowym (9 tys.). Najwy¿szym odsetkiem zatrudnionych w podmiotach z udzia³em zagranicznym charakteryzuje siê sektor finansowy (47%). W hotelachi restauracjach oraz przetwórstwie przemys³owym udzia³ firm zagranicznych siêga 17%, w transporciei ³¹cznoœci 11%, natomiast w handlu i budownictwie 9%. Najwiêksza liczba osób pracuje w firmachz kapita³em niemieckim (15 tys.), amerykañskim i francuskim (po 12 tys.).
Blisko co trzecie miejsce pracy w firmach z kapita³em zagranicznym powsta³o dziêki inwestycjomw obiekty wybudowane od podstaw (greenfield). Stworzono w ten sposób 23,5 tys. nowych miejscpracy, zdecydowan¹ wiêkszoœæ z nich w handlu (9,2 tys.) i przetwórstwie przemys³owym (8,7 tys.).
262
2. G£ÓWNI INWESTORZY WED£UG SEKTORÓW
W koñcu grudnia 2003 roku zarejestrowanych by³o w województwie ma³opolskim 2 296 spó³ekz udzia³em kapita³u zagranicznego, oprócz nich dzia³alnoœæ w regionie prowadzi³o szereg firmzarejestrowanych w innych czêœciach kraju. Dziesiêæ firm zagranicznych zainwestowa³o w Ma³opolsceponad 100 mln USD, a 87 podmiotów co najmniej 10 mln USD. Skupiaj¹ one ³¹cznie 87% wartoœcibezpoœrednich inwestycji zagranicznych w województwie. Najwiêksza liczba du¿ych inwestorówpojawi³a siê w przemyœle.
W 2003 roku siedmioletni program inwestycji modernizacyjnych w wytwórni papierosóww Krakowie zakoñczy³ amerykañski Philip Morris, którego ³¹czne nak³ady siêgaj¹ 500 mln USD.Kontynuowane s¹ inwestycje duñskiego Carlsberga w Okocimu (145 mln USD), chorwackiej Plivyw zak³adach farmaceutycznych w Krakowie (183 mln USD), amerykañskiego Can Pack (F&PHolding) w fabryce puszek napojowych w Brzesku, niemieckiego koncernu SGL Carbon w fabryceelektrod wêglowych w Nowym S¹czu oraz firmy Lindeteves-Jacoberg z Singapuru w Fabryce SilnikówElektrycznych Tamel w Tarnowie. Zwiêkszy³o siê zaanga¿owanie amerykañskiego PSEGw Elektrowni Skawina oraz Electricité de France w Elektrociep³owni Kraków, gdzie francuskiw³aœciciel realizuje obecnie inwestycje proekologiczne. Dodatkowe nak³ady obserwujemy równie¿w zak³adach ceramiki budowlanej w Woli Rzêdziñskiej k. Tarnowa (austriacki Leier), wytwórnibetonowej kostki brukowej Libet w Libi¹¿u (brytyjski Tarmac), spó³ce Górka Cement w Trzebini(w³oska Mapei), niemieckiej wytwórni krat pomostowych HMS w Niepo³omicach i amerykañskiejfabryce zaworów termostatycznych Valvex w Jordanowie.
Najwiêksz¹ ubieg³oroczn¹ inwestycj¹ zagraniczn¹ w województwie ma³opolskim by³ zakupfabryki papierowych wyrobów higienicznych w Kluczach k. Olkusza (marka Velvet) przez Kimberly-Clark od innego amerykañskiego koncernu International Paper (55 mln USD). British OxygenCorporation (BOC) przejê³o wytwórnie gazów technicznych amerykañskiej firmy Praxair w Polsce,w tym du¿y zak³ad w Oœwiêcimiu. Coca Cola kupi³a wytwórniê wody mineralnej Multivita w Tyliczuk. Krynicy od polskiej grupy Maspex z Wadowic.
Du¿e inwestycje greenfield by³y w 2003 roku dzie³em czo³owego europejskiego producentaczêœci samochodowych, francuskiej grupy Valeo. Uruchomi³a ona w Skawinie nowy zak³adwycieraczek, obok oddanej wczeœniej wytwórni ch³odnic, trwa³a tak¿e budowa fabryki czêœcioœwietleniowych w Chrzanowie. £¹czne nak³ady Valeo przekroczy³y 100 mln USD i s¹ zbli¿one dowartoœci wczeœniejszych inwestycji Coca Coli i Donnelley. Niemiecki Bahlsen Sweet ze Skawinyotworzy³ w Jaworniku k. Myœlenic zak³ad konfekcjonowania pieczywa cukierniczego.
Rozbudowie podlega³y zak³ady przemys³owe uruchomione w latach poprzednich, miêdzyinnymi izraelska rozlewnia wody Eden Springs w Czatkowicach k. Krzeszowic, francuska fabrykawy³¹czników elektrycznych Schneider Electric w Bukownie, japoñska wytwórnia elementówmotoryzacyjnych Tokai Rubber Industries (grupa Sumitomo) w Wolbromiu, tlenownia Alpol (AirLiquide) oraz zak³ad przerobu ¿u¿la Slag Recycling w Krakowie-Nowej Hucie.
WyraŸnemu spowolnieniu w porównaniu do lat ubieg³ych uleg³a ekspansja zagranicznych siecisklepów wielkopowierzchniowych, zw³aszcza hipermarketów (23 obiekty do koñca 2002 roku).W budowie znajdowa³ siê niemiecki hipermarket Kaufland w Krakowie (oddany w 2004 roku),na obrze¿ach miasta podjêto równie¿ przygotowania do inwestycji francuskiego Leroy Merlin.Przyrost liczby supermarketów i sklepów dyskontowych by³ równie¿ wolniejszy, powsta³y m.in. noweobiekty niemieckich sieci Lidl oraz Plus, portugalskiej Jeronimo Martins (Biedronka) i holenderskiejAhold (Albert). Po kilka nowych stacji benzynowych uruchomi³y British Petroleum, posiadaj¹canajbardziej rozbudowan¹ sieæ w Ma³opolsce (30 stacji), oraz Shell i Statoil, po raz pierwszy pojawi³asiê w regionie fiñska firma Neste. Warto odnotowaæ przejêcie przez fundusze zarz¹dzane przezEnterprise Investors supermarketów budowlanych i ogrodniczych Nomi od brytyjskiego Kingfishera(w³aœciciela Castoramy). Najwiêkszymi inwestorami handlowymi w regionie pozostaj¹ francuskiCarrefour, brytyjskie Tesco i niemieckie Metro.
ŒRODOWISKO GOSPODARCZE: IV. Inwestycje zagraniczne
263
ŒRODOWISKO GOSPODARCZE: IV. Inwestycje zagraniczne
W 2003 roku oddano w Krakowie do u¿ytku Hotel SAS Radisson, nale¿¹cy do grupy Carlson,trwa³a budowa hotelu innej amerykañskiej sieci Sheraton (ka¿dy ponad 30 mln USD). Dodatkoweakcje Orbisu naby³ francuski Accor, wci¹¿ pozostaj¹cy jednak udzia³owcem mniejszoœciowym.W przeciwieñstwie do poprzedniej dekady nie obserwujemy obecnie w regionie rozbudowyzagranicznych sieci restauracji fast food, nowym elementem s¹ natomiast kawiarnie Coffeeheaven,Nescafe i Tchibo otwierane w Krakowie i Zakopanem.
Spó³ka GTC, której g³ównym udzia³owcem jest izraelska grupa Kardan, wybudowa³a biurowiecGalileo. Ten sam inwestor rozpocz¹³ realizacjê projektu Galeria Kazimierz na terenie dawnychKrakowskich Zak³adów Miêsnych, którego docelowa wartoœæ przekroczyæ ma rozmiary najwiêkszejjak dot¹d inwestycji w nieruchomoœci Kraków Plaza (50 mln USD). Prowadzono tak¿e pracewyburzeniowe przygotowuj¹ce teren pod inwestycje Nowego Miasta wokó³ dworca PKP w Krakowie.G³ównym podmiotem realizuj¹cym tê inwestycjê staæ siê ma w miejsce amerykañskiej TishmanSpeyer Properties niemiecka firma ECE.
W stolicy regionu rozwijaj¹ dzia³alnoœæ oœrodki badawcze i projektowe ABB, Delphi, Lurgi(dawny Bipronaft) oraz CH2M HILL. Us³ugi ksiêgowe dla firm amerykañskich œwiadczy w Krakowienowa spó³ka Cap Gemini (dawny Ernst & Young), w roku ubieg³ym zlokalizowano tu centrumrachunkowoœci niemieckiej Lufthansy. Na terenie Krakowskiego Parku Technologicznego oddanodo u¿ytku — z kilkuletnim opóŸnieniem — europejskie centrum oprogramowania Motoroli. Wœróddzia³aj¹cych w Krakowie spó³ek informatycznych z kapita³em zagranicznym wymieniæ mo¿na m.in.amerykañskie firmy AMS Management (CGI Group), Sabre Holding (oprogramowanie dla liniilotniczych i turystyki) oraz specjalizuj¹cy siê p³atnoœciach internetowych Billbird — wspólneprzedsiêwziêcie Internet Investment Fund i funduszy BRE Banku (Commerzbank). W koñcu2003 roku przeniesiona zosta³a z Nowego S¹cza do Warszawy siedziba Grupy Onet.pl kontro-lowanej przez ITI.
Kontynuowane s¹ inwestycje dwóch najwiêkszych operatorów telewizji kablowej obecnychw 7 miastach regionu: UPC Telewizji Kablowej (dawnej PTK), nale¿¹cej do amerykañskiej firmyUPC, oraz Regionalnej Telewizji Kablowej Autocom, przejêtej w 2002 roku przez fundusze HicksMuse Tate & Furst, Emerging Markets Partnership oraz Argus Capital Partners. W Krakowie lubokolicy zlokalizowane s¹ oddzia³y najwiêkszych dzia³aj¹cych w Polsce firm spedycyjnych (Schenker,Spedpol, Raben w Brzeziu) i kurierskich (DHL, Servisco, TNT, Masterlink, Stolica), niektórez nich posiadaj¹ równie¿ oddzia³y w Tarnowie i Nowym S¹czu.
Dodatkowe nak³ady obserwujemy w przejêtych w latach poprzednich przedsiêbiorstwachbudowlanych. Mostostal Kraków zosta³ g³ównym wykonawc¹ Budimexu na po³udniow¹ Polskê,firmy nale¿¹cej do hiszpañskiej grupy Ferrovial, w Krakowie ma te¿ siedzibê spó³ka Sprzêt Transport,która przejê³a sprzêt Budimexu. Du¿ymi, specjalistycznymi firmami budowlanymi s¹ ponadtoKrakowskie Przedsiêbiorstwo Robót Drogowych (portugalska Mota), szwedzka Skanska (Oddzia³Hydrotrest), niemieckie Re-Bau i Hochtief (Oddzia³ KPIS Cracovia) oraz Instal Kraków.
W pozosta³ych sektorach inwestycje zagraniczne w 2003 roku wynios³y nie wiêcej ni¿ po kilkamilionów USD. Niewielki pakiet akcji w Banku Przemys³owo-Handlowym PBK dokupi³ niemieckiHVB Group, którego ³¹czne nak³ady przekraczaj¹ 1 mld USD. Deutsche Bank, który przed kilkulaty przej¹³ Bank Wspó³pracy Regionalnej, jest mniejszoœciowym udzia³owcem spó³ki GTCinwestuj¹cej w nieruchomoœci. Nowym zjawiskiem s¹ szwedzkie i amerykañskie inwestycje w us³ugimedyczne, np. Gambro Healthcare (stacja dializ), Medicover i Medycyna Rodzinna. Odno-towaæ mo¿na równie¿ dalsze inwestycje szwajcarsko-luksemburskiej spó³ki Golf Krakow Valleyw Paczó³towicach k. Krzeszowic.
264
3. ROZMIESZCZENIE IWESTYCJI W REGIONIE
Miasto Kraków skupia 68% kapita³u zagranicznego (3 750 mln USD) jaki nap³yn¹³ dowojewództwa w latach 1989-2003. Dominacja stolicy regionu jest szczególnie widocznaw inwestycjach w us³ugi (96%) i handel (74%), w przemyœle ponad po³owa nak³adów mia³a miejscepoza Krakowem. Du¿e inwestycje obserwujemy wokó³ Krakowa — 510 mln USD w powiatachkrakowskim i wielickim, oraz w zachodniej czêœci województwa — 420 mln USD w powiatacholkuskim, chrzanowskim i oœwiêcimskim. W czêœci wschodniej oœrodkami o du¿ych inwestycjachs¹ Brzesko (310 mln USD) i Nowy S¹cz (180 mln USD), a w nieco mniejszym stopniu równie¿Tarnów (90 mln USD). Zdecydowanie najmniejszych inwestycji dokonano w powiatach proszowickimi limanowskim.
Relatywnie mniejszy jest udzia³ Krakowa w inwestycjach greenfield (57%), zw³aszcza w nowychinwestycjach przemys³owych (23%). Prawie 40% kapita³u zainwestowanego w nowe fabrykikoncentruje siê w trzech powiatach wokó³ Krakowa: wielickim, krakowskim i myœlenickim, w tymblisko 1/4 w pierwszym z nich. Dalsze 25% przypada na trzy powiaty zachodnie (olkuski, oœwiêcimskii chrzanowski), a 10% na brzeski. £¹cznie 8 ww. powiatów wraz z Krakowem skupia 98%zagranicznych przemys³owych inwestycji greenfield w regionie.
Wykres nr 74. Zagraniczne inwestycje greenfield w województwie ma³opolskim wed³ug miejscowoœci
ŒRODOWISKO GOSPODARCZE: IV. Inwestycje zagraniczne
Źród³o: Boles³aw Domañski „Inwestycje zagraniczne w województwie ma³opolskim do 2003 roku”.
265
ŒRODOWISKO GOSPODARCZE: IV. Inwestycje zagraniczne
Interesuj¹ce s¹ zmiany zachodz¹ce w rozmieszczeniu inwestycji zagranicznych. DominacjaKrakowa jest znacznie mniej wyraŸna w inwestycjach realizowanych w latach 2000-2003 (57%) ni¿w inwestycjach maj¹cych miejsce do 1999 roku (77%). Mniejsze ni¿ w latach 90 s¹ równie¿ inwestycjew powiecie wielickim. Du¿y wzrost nap³ywu kapita³u z zagranicy w ostatnich czterech latachobserwujemy natomiast w powiatach krakowskim, olkuskim, Nowym S¹czu, myœlenickim i chrza-nowskim.
Z punktu widzenia roli odgrywanej przez podmioty z kapita³em zagranicznym na rynku pracywojewództwo dzieli siê wyraŸnie na dwie czêœci: w œrodkowej i zachodniej (poza powiatem oœwiê-cimskim) podmioty te skupiaj¹ co najmniej 9% ogó³u pracuj¹cych poza rolnictwem i leœnictwem(bez firm o liczbie pracuj¹cych do 9 osób), w pozosta³ej ich udzia³ jest znacznie ni¿szy i wynosi od2 do 6%. Wyj¹tek stanowi¹ tu miasta Tarnów i Nowy S¹cz (12%). Odsetek ten jest najwy¿szyw powiecie brzeskim (24%), a stosunkowo wysoki tak¿e w Krakowie oraz powiatach krakowskimi wielickim (17-18%).
4. INWESTYCJE ZAGRANICZNE W PIERWSZEJ PO£OWIE 2004 ROKU
Najwa¿niejszym wydarzeniem pierwszej po³owy 2004 roku by³o sfinalizowanie prywatyzacjiPolskich Hut Stali, których oddzia³em jest Huta im. Tadeusza Sendzimira w Krakowie. KoncernLNM, kontrolowany przez brytyjskiego przedsiêbiorcê hinduskiego pochodzenia, wykupi³ d³ugispó³ki skonwertowane na akcje oraz podniós³ jej kapita³ za ³¹czn¹ sumê 360 mln USD, z czegooko³o 1/3 przypada na hutê krakowsk¹. Przedsiêbiorstwo nosi obecnie nazwê Ispat Polska Stal.Nast¹pi³o tak¿e przejêcie przez austriacki Wienerberger jednych z najwiêkszych w po³udniowejPolsce zak³adów ceramiki budowlanej w Nowym S¹czu, nale¿¹cych dot¹d do belgijskiej firmyBiegonice.
W pierwszych miesi¹cach bie¿¹cego roku uruchomiona zosta³a nowa francuska fabryka czêœcisamochodowych Valeo w Chrzanowie, w Krakowie oddano do u¿ytku amerykañski hotel Sheratoni niemiecki hipermarket Kaufland. W stolicy województwa trwa budowa Galerii Kazimierz,obejmuj¹cej pasa¿ handlowy, obiekty rozrywkowe i biurowe, prowadzona przez spó³kê GTC.Na terenie specjalnej strefy ekonomicznej w Krakowie-Czy¿ynach budowê biurowca i centrumtechnologiczno-szkoleniowego podj¹³ niemiecki producent gazów technicznych Linde, w pobli¿uzjazdu z autostrady w Modlniczce k. Krakowa powstaje francuski hipermarket Leroy Merlin.Trzy zagraniczne firmy jako miejsce lokalizacji nowych fabryk wybra³y strefê przemys³ow¹w Dobczycach: niemiecki producent s³onych przek¹sek Lajkonik Snacks ze Skawiny, Wawel, któregopo³owa akcji nale¿y do szwajcarskiej grupy Hosta i który docelowo zamierza przenieœæ tu produkcjêczekolady i innych wyrobów cukierniczych z Krakowa, ponadto krakowskie PrzedsiêbiorstwoZagraniczne Alpha (zak³ad przetwórstwa tworzyw sztucznych).
266
ŒRODOWISKO GOSPODARCZE: V. Instytucje dla rozwoju
V. INSTYTUCJE DLA ROZWOJU
1. INTEGRACJA I WSPÓ£PRACA ZE ŒRODOWISKIEM GOSPODARCZYM
W ostatnich dwóch latach daje siê zauwa¿yæ wyraŸne o¿ywienie w œrodowiskach gospodarczychi wzrost zainteresowania dzia³alnoœci¹ izb, które pe³ni¹ rolê samorz¹dów gospodarczych. Opróczdzia³aj¹cych od wielu lat w województwie ma³opolskim izb takich jak Izba Przemys³owo Handlowaw Krakowie (wraz z oddzia³ami), IPH w Tarnowie, coraz aktywniejsze s¹ izby gospodarcze:Nowotarska, S¹decka, Tatrzañska a wœród nich istniej¹ca ju¿ od dwóch lat Jurajska IzbaGospodarcza. Ostatnio do³¹czy³y do nich trzy nowe: Podkrakowska ( z siedzib¹ w Skawinie),Wielicka oraz Izba Gospodarcza Dorzecza Raby (Myœlenice). Oprócz nich istniej¹ podobneorganizacje o charakterze bran¿owym jak np. izba turystyczna, budowlana, hotelarska, odlewnicza,itp. Rzemieœlnicy zgrupowani s¹ w cechach i nale¿¹ najczêœciej do Ma³opolskiej Izby Rzemios³ai Przedsiêbiorczoœci, a handlowcy do Krakowskiej Kongregacji Kupieckiej i stowarzyszeñ kupców.Iloœciowo mo¿na to jedynie oszacowaæ, gdy¿ dane stale siê zmieniaj¹. Do izb gospodarczych nale¿yoko³o 1 300 podmiotów gospodarczych, podczas gdy cechy i izby rzemieœlnicze zrzeszaj¹ oko³o9 tys. rzemieœlników, zaœ Kongregacja Kupiecka oko³o 2 tysiêcy handlowców. Nie oznacza to jednak,¿e ka¿da firma b¹dŸ przedsiêbiorca nale¿y do jakiejœ organizacji.
W 2003 roku w wyniku konsultacji ze œrodowiskiem gospodarczym i przedstawicielamisamorz¹dów terytorialnych, powo³ano do ¿ycia Komisjê Wspóln¹ Samorz¹dów Terytorialnychi Gospodarczych Ma³opolski. Celem Komisji jest wymiana informacji i uzgadnianie opinii, którebêd¹ wykorzystywane w procesach decyzyjnych wa¿nych dla polityki gospodarczej województwa.W sk³ad Komisji wchodzi 16 przedstawicieli, po 8 osób ze strony samorz¹dów gospodarczych( zg³oszeni przez najwa¿niejsze izby gospodarcze w regionie) oraz ze strony w³adz terytorialnychtj. wójtów, burmistrzów, starostów i w³adz województwa. Rolê sekretariatu dla Komisji pe³niDepartament Gospodarki i Infrastruktury UMWM, przygotowuj¹c niezbêdne materia³y i koordy-nuj¹c zalecane przez Komisjê dalsze dzia³ania.
Utworzenie Ma³opolskiej Sieci Partnerstwa Lokalnego jest kolejn¹ inicjatyw¹, która rozwinê³asiê w województwie na bazie przejêtego od amerykañskich specjalistów Modelu PartnerstwaLokalnego. Jedn¹ z najwa¿niejszych zalet Modelu jest zaanga¿owanie jak najszerszego foruminstytucji, organizacji i przedstawicieli biznesu w rozwi¹zanie problemów spo³ecznoœci lokalnychna poziomie powiatów lub mniejszej spo³ecznoœci (³¹cznie podpisano 13 Porozumieñ). W efekciewdra¿ania programu powstaj¹ projekty dotycz¹ce lokalnego rozwoju gospodarczego, które bêd¹finansowane ze Ÿróde³ zewnêtrznych. W grudniu 2003 roku odby³y siê warsztaty nt. „Tworzeniaklastrów w spo³ecznoœciach lokalnych” zorganizowane przez Departament Gospodarki i Infra-struktury UMWM przy wspó³pracy Worldwide Strategies Inc. Washington oraz instytutu Wspó³pracyi Partnerstwa Lokalnego.
Do innych form wspó³pracy samorz¹du województwa ze œrodowiskami gospodarczymi nale¿yorganizacja konferencji i seminariów, na które zapraszani s¹ przedstawiciele œrodowiskgospodarczych.
W 2003 roku Zarz¹d Województwa Ma³opolskiego uczestniczy³ w organizacji trzech konferencjiadresowanych do przedsiêbiorców: III Forum MSP w Tarnowie ( kwiecieñ 2003), I Ma³opolskimForum Wspó³pracy Polsko-Hiszpañskiej po³¹czonym z gie³d¹ kooperacyjn¹ (kwiecieñ 2003),Seminarium dla MSP na temat wzorców wspierania handlu i rzemios³a we Francji (maj 2003).
267
ŒRODOWISKO GOSPODARCZE: V. Instytucje dla rozwoju
2. INSTYTUCJE OTOCZENIA BIZNESU
W województwie ma³opolskim dzia³a szereg instytucji otoczenia biznesu wspieraj¹cych rozwójprzedsiêbiorczoœci i innowacji. Informacje o ich dzia³alnoœci pozyskiwane s¹ g³ównie poprzezprzeprowadzane ankiety, bezpoœrednie kontakty bie¿¹ce, spotkania, konferencje.
Wœród ró¿norodnych form organizacyjnych wyró¿niæ mo¿na agencje rozwoju regionalnegoi lokalnego, fundacje, izby gospodarcze, cechy rzemieœlniczych oraz stowarzyszenia.
Wiêkszoœæ instytucji dla rozwoju oferuje szeroki wachlarz dzia³alnoœci, przy czym pewne us³ugiœwiadczone s¹ nieodp³atnie w zale¿noœci od statusu organizacji lub czêœciowo dotowane z programówrz¹dowych.
Pod wzglêdem rodzaju dzia³alnoœci najbardziej powszechn¹ form¹ pomocy jest doradztwobiznesowe i prawne, mo¿liwoœæ udzia³u w szkoleniach i konferencjach, a tak¿e pomoc w nawi¹-zywaniu kontaktów, wydawnictwa i imprezy promocyjne. Czêœæ organizacji kieruje pomoc prawn¹i szkoleniow¹ do w³asnych cz³onków. Wiêkszoœæ organizacji i instytucji samorz¹du gospodarczegowydaje te¿ publikacje o charakterze informacyjnym, jak te¿ promocyjnym oraz ró¿nego rodzajuporadniki.
Prawie 50% instytucji finansuje swoj¹ dzia³alnoœæ ca³kowicie ze œrodków w³asnych. Pozosta³ezaœ korzystaj¹ z finansowania zewnêtrznego, ale w wartoœci nie wiêkszej ni¿ 20% do 40% w stosunkudo ca³oœci zadañ. Pomoc rz¹dowa stanowi ok. 10% ogólnego finansowania, natomiast ok. 19%fundusze pomocowe, takie jak: PHARE (najczêœciej), SAVE II, Altener, V Ramowy.
2.1. Agencje i fundacje rozwoju regionalnego i lokalnego
Do najwa¿niejszych agencji i fundacji obejmuj¹cych swoim dzia³aniem ca³e województwonale¿¹: Ma³opolska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. (MARR), Ma³opolska Agencja Energiii Œrodowiska (MAEŒ), Fundacja „Partnerstwo dla Œrodowiska”, Ma³opolski Instytut Samorz¹duTerytorialnego i Administracji (MISTIA — ma³opolska filia Fundacji Rozwoju DemokracjiLokalnych). Charakter ponadlokalny ma tak¿e Tarnowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A.oraz Agencja Rozwoju Spó³dzielczoœci.
Ma³opolska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A.
Ma³opolska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. powsta³a w kwietniu 1993 roku jako AgencjaRozwoju Regionu Krakowskiego S.A. — G³ównym Akcjonariuszem Spó³ki jest WojewództwoMa³opolskie (86,859 % udzia³u), pozosta³ymi akcjonariuszami s¹ gminy, przedsiêbiorstwa regionalneoraz organizacje samorz¹du gospodarczego. Kapita³ zak³adowy Spó³ki wynosi 76,630 mln z³.
Do najwa¿niejszych zadañ agencji nale¿y prowadzenie dzia³alnoœci wspieraj¹cej strategiêrozwoju regionu Ma³opolski, w tym: wspó³praca z gminami, realizacja programów wspieraj¹cychMSP, promocja inwestycji (poprzez Regionalne Centrum Obs³ugi Inwestora, wydawaniemiesiêcznika „Ma³opolski Rynek Inwestycyjny”), zarz¹dzanie funduszami miêdzynarodowymi,wspó³praca z innymi krajami (Reprezentacja Okrêgu Antwerpii), promocja województwa,jak równie¿ zarz¹dzanie terenami inwestycyjnymi i obiektami, bêd¹cymi w³asnoœci¹ MARR.W 2003 roku rozszerzono przedmiot dzia³alnoœci Spó³ki o dzia³ania proekologiczne orazrestrukturyzacjê przedsiêbiorstw.
MARR posiada status Regionalnej Instytucji Finansuj¹cej (RIF), który umo¿liwia admini-strowanie i koordynowanie na terenie województwa instrumentami wsparcia MSP, finansowanymize œrodków Programu Phare UE. Agencja jest regionalnym partnerem Polskiej Agencji RozwojuPrzedsiêbiorczoœci tak¿e w zakresie obs³ugi programów ze œrodków Ministerstwa Gospodarkiprowadz¹c Punkt Konsultacyjno-Doradczy (PKD) oraz regionalny Punkt Refundacji Szkoleñdla MSP. MARR uczestniczy równie¿ w wydarzeniach o charakterze miêdzynarodowym (promocje
268
oferty inwestycyjnej Ma³opolski na Targach Inwestycji i Nieruchomoœci MIPIM w Cannes)oraz wspó³pracuje z podobnymi instytucjami zajmuj¹cymi siê rozwojem MSP w wielu krajacheuropejskich.
Instrumentem wsparcia finansowego dla ma³ych i œrednich firm jest Ma³opolski FunduszPorêczeñ Kredytowych (MFPK) dzia³aj¹cy w ramach MARR od wrzeœnia 2001 roku. W roku 2003Fundusz udzieli³ 28 porêczeñ na ³¹czn¹ kwotê 2 406 485,00 z³. Da³o to mo¿liwoœæ uruchomieniakredytów i po¿yczek w wysokoœci 3 800 400,00 z³.
Agencja zarz¹dza tak¿e powsta³ym we wrzeœniu 2002 roku Ma³opolskim FunduszemPo¿yczkowym oferuj¹cym po¿yczki dla przedsiêbiorców na cele bezpoœrednio zwi¹zanez podjêciem, prowadzeniem i rozwijaniem dzia³alnoœci gospodarczej. W roku 2003 Fundusz udzieli³29 po¿yczek, na ³¹czn¹ kwotê 477 000 z³. Da³o to mo¿liwoœæ uruchomienia kredytów i po¿yczekw wysokoœci 3 800 400,00 z³.
Do wa¿niejszych dzia³añ w 2003 roku zaliczyæ nale¿y rozpoczêcie cyklu szkoleñ przygoto-wawczych do korzystania z programów pomocowych oraz Funduszy Strukturalnych, pn. „Jak zdobyæpieni¹dze z Funduszy Strukturalnych”, otwarcie Lokalnego Centrum Biznesu Sp. z o.o. w Proszo-wicach, jak równie¿ publikacja ksi¹¿ki „How to do business” (wraz z PAiZ); wspó³redagowaniedodatku do Rzeczpospolitej „Zabytki z przysz³oœci¹”
Tabela nr 171. Źród³a finansowania zadañ MARR-u w 2003 roku
ŒRODOWISKO GOSPODARCZE: V. Instytucje dla rozwoju
W³asnerz¹dowe
wp³ywy z bud¿etusamorz¹dowego
91,35%
14 326,75 tys. z³
5,92%
927,45 tys. z³
1,73%
271,47 tys. z³
fundusze unijne
1%
156,58 tys. z³
Zewnêtrzne 8,65% – 1 355,50 tys. z³ w tym:
Tarnowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. (TARR S.A.)
Kolejn¹ agencj¹ o zasiêgu ponadlokalnym jest TARR S.A. Dzia³aj¹cy w jej ramach OœrodekInformacji i Wspierania Przedsiêbiorczoœci oraz Inkubator Przedsiêbiorczoœci maj¹ na celuu³atwienie dostêpu do us³ug doradczych i informacji zwi¹zanych z za³o¿eniem i prowadzeniemdzia³alnoœci gospodarczej. Na Ÿród³a finansowania zadañ Tarnowskiej Agencji RozwojuRegionalnego w 2003 roku sk³adaj¹ siê Ÿród³a w³asne ( 32,24%) oraz Ÿród³a zewnêtrzne, którew ca³oœci pokrywaj¹ œrodki rz¹dowe ( 67,76%).
Inkubator dysponuje pomieszczeniami biurowymi dla 10 inkubowanych firm oraz 1 pomieszcze-niem us³ugowym. Ponadto Agencja jest inicjatorem i organizatorem kilku podmiotów gospodarczych,m.in.: Rolno-Towarowego Rynku Hurtowego „Gie³da Tarnowska”S.A. Tarnowskie Centrum InformacjiGospodarczej, Przedsiêbiorstwa Produkcyjno-Handlowo-Us³ugowego „Gie³da w Jurkowie”. Obecnie wszys-tkie te podmioty dzia³aj¹ samodzielnie. Od 2001 w ramach TARR dzia³a Fundusz Porêczeñ Kredytowych.
Ma³opolska Agencja Energii i Œrodowiska (MAEiŒ)
Agencja MAEŒ istnieje na rynku ju¿ cztery lata. Spó³ka zajmuje siê dzia³alnoœci¹ w sferzeu¿ytecznoœci publicznej na rzecz poszanowania energii i ochrony œrodowiska.
Do najwa¿niejszych dzia³añ Ma³opolskiej Agencji Energii i Œrodowiska w 2003 roku zaliczyæmo¿na: wspó³organizacjê II Targów Urz¹dzeñ Energii Odnawialnej i Ochrony Œrodowiska —„ENECO 2003”,wykonanie kompleksowej dokumentacji dla przedsiêwziêcia termomoderni-zacji szkó³ w gminie Mszana Dolna, organizacjê we wspó³pracy z Akademi¹ Rolnicz¹, konferencji„Wierzba — szansa rolnictwa, œrodowiska i gmin”.
Źród³o: opracowanie w³asne UMWM.
269
ŒRODOWISKO GOSPODARCZE: V. Instytucje dla rozwoju
Tabela nr 172. Źród³a finansowania zadañ MAEiŒ-u w 2003 roku (procent w stosunku do ca³oœci zadañ)
W³asnefundusze pomocowe UE
pozosta³eœrodki
finansowe
36% Programy: SAVEP, Altener, V Ramowy 51% 8%
dop³aty od wspólników
5%
Zewnêtrzne 56% w tym:
Organizacjami promuj¹cymi i wspieraj¹cymi dzia³ania na rzecz rozwoju przy wykorzystaniumaj¹tku przekazanego przez za³o¿ycieli s¹ fundacje. Ich dzia³ania s¹ ograniczone programowo i tery-torialnie, a skierowane najczêœciej do przedsiêbiorców, organizacji i jednostek samorz¹du terytorialnego.
Do fundacji zwi¹zanych z rozwojem gospodarczym nale¿¹: MISTiA - FRDL, Fundacja„Partnerstwo dla Œrodowiska”, Fundacja „Progress & Business”, Fundacja Promocji GospodarczejRegionu Krakowskiego i o zasiêgu lokalnym: Fundacja Rozwoju Regionu Rabki czy FundacjaRozwoju Regionu Jeziora Czorsztyñskiego.
Ma³opolski Instytut Samorz¹du Terytorialnego i Administracji (MISTiA) w Krakowie
Wpisany w ramy Fundacji Rozwoju Demokracji Lokalnej prowadzi dzia³alnoœæ edukacyjn¹oraz konsultacyjno-doradcz¹ skierowan¹ do administracji publicznej, organizacji pozarz¹dowychi przedstawicieli ma³ych i œrednich przedsiêbiorstw. MISTiA prowadzi Kluby Wspierania Przedsiê-biorczoœci w Krakowie i Rabce oraz Punkty Konsultacyjno-Doradcze dla przedsiêbiorców MSPw Krakowie, Tarnowie, Rabce, Nowym S¹czu, Chrzanowie i Bochni. Obecnie Oœrodek realizujemisjê MISTiA poprzez organizacjê szkoleñ, konferencji, forów i us³ug doradczych dla samorz¹duterytorialnego, a tak¿e wspieranie inicjatyw i organizacji obywatelskich. MISTiA posiada akredytacjêw Krajowym Systemie Us³ug dla Ma³ych i Œrednich Przedsiêbiorstw w zakresie us³ug doradczych,szkoleniowych i informacyjnych. Przy Instytucie dzia³a Niepubliczna Placówka DoskonaleniaNauczycieli MISTiA, wpisana do rejestru w marcu 2003 roku przez Ma³opolskie KuratoriumOœwiaty. Ponad to za g³ówne dzia³ania fundacji w 2003 roku uznaje siê: wdro¿enie systemu zapew-niania jakoœci zgodnie z norm¹ ISO 9001:2000 potwierdzone audytem i certyfikatem, dzia³aniaw ramach Programu Szkoleniowego TAOW, pomoc w opracowaniu dla 8 powiatów w Ma³opolsceProgramu Rozwoju Lokalnego. W 2003 roku MISTiA by³ akredytowanym wykonawc¹ us³ugw programach Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiêbiorstw: „Wstêp do jakoœci”, „Program rozwojuPrzedsiêbiorstw” oraz „Program Rozwoju Przedsiêbiorstw Eksportowych”. Kontynuowano równie¿realizacjê projektów badawczych, finansowanych z programu Leonardo de Vinci ( ETNA i E-RACE).Sprawdzon¹ i od wielu lat realizowan¹ form¹ dzia³alnoœci s¹ fora skupiaj¹ce pracownikówsamorz¹dowych, integruj¹ce œrodowisko zawodowe. Po raz 12 odby³o siê Forum SkarbnikówSamorz¹du Terytorialnego Ma³opolski. W lipcu 2003 roku zosta³o powo³ane 11 Forum przyMISTiA- Forum Urzêdników Europejskich. G³ównym jego za³o¿eniem jest wypracowanie dla gminyma³ej, œredniej i du¿ej standardów i modeli pracy urzêdników europejskich.
Tabela nr 173. Źród³a finansowania zadañ MISTiA w 2003 roku (procent w stosunku do ca³oœci zadañ)
Źród³o: opracowanie w³asne UMWM.
Źród³o: opracowanie w³asne UMWM.
W³asnerz¹dowe
Pozosta³eœrodki
finansowe
4,93% 29,05% 36,97%
inne œrodki zewnêtrzne
Fundusze wspierania rozwoju MŒPz PARP – 8,10%
Program Aktywizacji Obszarów Wiejskich – 20,95%
Zewnêtrzne 95,07% w tym:
270
ŒRODOWISKO GOSPODARCZE: V. Instytucje dla rozwoju
Fundacja Partnerstwo dla Œrodowiska (FPS) powsta³a w 1996 roku i objê³a swoim zasiêgiemca³¹ Polskê. W realizowanych programach uczestniczy ok. 300 ma³ych i œrednich firm, 200 organizacjipozarz¹dowych oraz 50 samorz¹dów. Dziêki programowi „Czysty Biznes”, do którego przyst¹pi³oponad 110 firm ma³opolskich, oraz promocji wdra¿ania zarz¹dzania œrodowiskiem wg norm ISO18000, FPS pokazuje w praktyce korzyœci, jakie niesie ze sob¹ zaanga¿owanie ma³ych i œrednichfirm w dzia³ania na rzecz rozwoju gospodarczego aktywizacji spo³ecznej oraz poprawy œrodowiska.
Tabela nr 174. Źród³a finansowania zadañ Fundacji w 2003 roku (procent w stosunku do ca³oœci zadañ)
Źród³afinansowania
Szczegó³y
w³asne
zewnêtrzne
w tym:
rz¹dowe
fundusze
pomocowe UE
inne œrodki
zewnêtrzne
Programy Phare (47 948 EUR)
Darowizny prywatne z kraju i z zagranicy w tym: The Germen Marshall
Fund of the US, Rockefeller Brothers Fund, Fundacja Stefana Batorego
Fundacja Doena, BP, Ricoh, Procter&Gamble
Programy pomocowe, w tym: Global Environmental Fund,
Brytyjski DFID,
Amerykañski US AID oraz Duñski DANCEE
1%
99,00%
3,00%
5,00%
92%
Udzia³procentowy
Fundacjia „Progress and Business” powsta³a w 1991 roku z inicjatywy krakowskiego œrodowiskaakademickiego i Duñskiego Instytutu Technologicznego.
Przyczynia siê do wdra¿ania i upowszechniania nowych rozwi¹zañ i pomys³ów technicznych,ekonomicznych i prawno-organizacyjnych w gospodarce polskiej.
W strukturze Fundacji dzia³a Centrum Transferu Technologii, które realizuje szerok¹ gamêus³ug doradczych i wdro¿eniowych oraz regularnie organizuje szkolenia i konferencje na temattransferu technologii. W 2003 roku w ramach programu Leonardo da Vinci zrealizowano projektdotycz¹cy praktycznego zastosowania technologii informacyjnych i komunikacyjnych (IT) przezma³e i œrednie przedsiêbiorstwa w Polsce oraz maj¹cy na celu stworzenie pomocy szkolnej dlama³ych i œrednich firm wdra¿aj¹cych EMAS.
Fundacja Promocji Gospodarczej Regionu Krakowskiego zosta³a za³o¿ona w 1992 r. Zakresdzia³ania Fundacji obejmuje promocjê gospodarcz¹ regionu poprzez rozwój gospodarki rynkowej,idei zarz¹dzania i planowania strategicznego oraz wspieranie przedsiêbiorczoœci. Do g³ównychform jej dzia³ania nale¿¹ szkolenia, w tym szkolenia w celu podniesienia oraz zmiany kwali-fikacji i doradztwo dla samorz¹du terytorialnego, jak równie¿ nowych oraz restrukturyzo-wanych firm.
W ramach Fundacji funkcjonuje inkubator przedsiêbiorczoœci, zlokalizowany w dzielnicyKrakowa-Nowej Hucie, maj¹cy charakter produkcyjno-us³ugowo-handlowy, jak równie¿ oœrodekwspierania przedsiêbiorczoœci, prowadz¹cy dzia³alnoœæ programowo-szkoleniow¹. Ponadto Fundacjaudziela po¿yczek z funduszu rozwoju przedsiêbiorczoœci w ramach projektu TOR#10 MinisterstwaPracy i Polityki Spo³ecznej i Miêdzynarodowego Banku Odbudowy i Rozwoju.
Źród³o: opracowanie w³asne UMWM.
271
ŒRODOWISKO GOSPODARCZE: V. Instytucje dla rozwoju
Fundacja Rozwoju Regionu Rabka powsta³a w 1998 roku z przekszta³cenia terenowej strukturyPolsko-Szwajcarskiego Programu Regionalnego, jak¹ by³ Komitet Regionalny. FRRR posiadaakredytacjê do KSU w zakresie us³ug: finansowych, informacyjnych i doradczych. Zrzesza23 Fundatorów a swoj¹ dzia³alnoœæ adresuje do MŒP, organizacji pozarz¹dowych, m³odzie¿y(fundusze stypendialne).
W 2003 Fundacja zrealizowa³a wiele programów w tym m.in.: program BŒ – przy wspó³pracyz FDPA po¿yczki, dotacje, doradztwo, program BŒ – Centrum Wspierania Przedsiêbiorczoœciw Rabie Wy¿nej w ramach Programu Reorientacji/Przekwalifikowañ, którego celem jest pomocosobom znajduj¹cym siê w trudnej sytuacji ekonomicznej oraz bezrobotnym na terenach wiejskich.Ponadto program „Model Regionalnego Inkubatora Eksportera” w ramach Krajowego ProgramuRozwoju Eksportu, którego celem jest podniesienie poziomu eksportu w Ma³opolsce, jak równie¿program „Praca dla Absolwenta” jako partner BGK, stanowi¹cy pomoc w stworzenie miejsc pracydla absolwentów. Fundacja prowadzi Punkt Konsultacyjno Doradczy dla MSP (Rabka-Zdrój,Nowy S¹cz) doradztwo dla osób prowadz¹cych lub rozpoczynaj¹cych dzia³alnoœæ gospodarcz¹.
2.2. Izby i stowarzyszenia gospodarcze
Organizacje samorz¹du gospodarczego maj¹ na celu wspieranie i reprezentacje interesów firmwobec organów w³adzy. Przynale¿noœæ do samorz¹du gospodarczego jest dobrowolna, co powoduje,¿e obejmuj¹ tylko niewielk¹ czêœæ dzia³aj¹cych przedsiêbiorstw. Najwiêcej cz³onków nale¿ydo Ma³opolskiej Izby Rzemios³a i Przedsiêbiorczoœci (wraz z oddzia³ami zrzesza ³¹cznie oko³o9 tys. drobnych rzemieœlników) oraz do Krakowskiej Kongregacji Kupieckiej — ponad 2 tysi¹cema³ych firm. Pozosta³e izby gospodarcze w regionie zrzeszaj¹ na ogó³ od 100-150 przedsiêbiorstw,z wyj¹tkiem IPH w Krakowie i Jurajskiej Izby Gospodarczej, gdzie iloœæ cz³onków waha siêw przedziale od 220-260.
Izby o charakterze regionalnym i lokalnym:
— Izba Przemys³owo-Handlowa (IPH) w Krakowie (wraz z oœrodkiem Euro-Info Centre)i IPH w Tarnowie,
— Krakowska Kongregacja Kupiecka (oddzia³y w 12 miastach regionu, m.in. w Krakowie,Nowym S¹czu, Tarnowie),
— Izby Rzemios³a i Przedsiêbiorczoœci: w Krakowie, w Nowym S¹czu, Tarnowie,
— Izby Gospodarcze: S¹decka, Tatrzañska, Nowotarska, Jurajska, Dorzecza Raby.
Izby o charakterze bran¿owym:
— Izby Turystyki: Krakowska Izba Turystyki i Nowos¹decka Izba Turystyki,
— Krakowska Izba Budowlana i Ma³opolska Izba Budowlanych,
— Zwi¹zek Lustracyjny Spó³dzielni Pracy Oddzia³ w Krakowie (zrzesza spó³dzielnieró¿nego rodzaju),
— Odlewnicza Izba Gospodarcza w Krakowie.
272
Izba Przemys³owo-Handlowa (IPH) w Krakowie
W 2003 roku IPH w Krakowie zrzesza³a 250 cz³onków, z czego 150 firm (60%) stanowiliprzedstawiciele sektora MSP. Do g³ównych dzia³añ IPH zalicza siê doradztwo, informacjêgospodarcz¹, szkolenia, legalizacje dokumentów handlowych, promocjê firm i gospodarkiwojewództwa w kraju i za granic¹ poprzez targi, misje handlowe, wydawnictwo „WiadomoœciGospodarcze”.
IPH jest organizatorem konkursu „Krakowski Dukat”, a od 2000 roku wspólnie z UMWMorganizuje konkurs Ma³opolska Nagroda Jakoœci. Na szczególn¹ uwagê zas³uguje dzia³alnoœæKrakowskiej Szko³y Handlowej IPH, która oferuje nowatorskie rodzaje szkoleñ pobudzaj¹cychw³asn¹ przedsiêbiorczoœæ, przy wykorzystaniu œrodków w ramach programów UE. PonadtoIPH jest regionalnym przedstawicielem wywiadowni gospodarczej Info-Data, wykonuj¹cejna zamówienie raporty gospodarcze o firmach krajowych i zagranicznych.
Do g³ównych priorytetów i kierunków dzia³ania Izby w 2003 roku zalicza siê: dzia³ania narzecz kreowania rozwoju gospodarczego regionu, podjêcie dzia³añ na rzecz promocji miasta wewspó³pracy z Urzêdem Miasta Krakowa i Polsk¹ Agencj¹ Informacji i Instytucji Zagranicznych(zorganizowana konferencja „Kraków — Polska markowa narodowa”), rozwój spo³eczeñstwainformacyjnego. W tym obszarze IPH opracowuje i dostarcza treœci do modu³u „Przedsiêbiorczoœæ”w internetowym portalu regionalnym „Wrota Ma³opolski”.
W 2003 roku IPH ³¹cznie zorganizowa³a i przeprowadzi³a 17 szkoleñ i seminariów krótko-terminowych oraz 2 kursy d³ugoterminowe. Dzia³aniami edukacyjnymi objêto w sumie 712uczestników (przedsiêbiorców i bezrobotnych) z Ma³opolski. Przygotowano i z³o¿ono 9 projektów.
Ponadto zawar³a umowê z Tatrzañsk¹ Izb¹ Gospodarcz¹ s³u¿¹c¹ zintensyfikowaniu dzia³añ narzecz rozwoju przedsiêbiorczoœci w Ma³opolsce.
Izba Przemys³owo-Handlowa w Tarnowie powsta³a z Tarnowskiego Towarzystwa Przemys³owegoi w obecnej formie dzia³a od 1992 roku jako samorz¹d gospodarczy. Swoim zasiêgiem obejmujepowiat tarnowski, bocheñski, brzeski oraz d¹browski.
Do g³ównych celów organizacji nale¿y: reprezentacja firm cz³onkowskich, promocja gospodarkiregionu, pomoc i dzia³alnoœæ doradcza.
IPH jest jednym z za³o¿ycieli i akcjonariuszy Tarnowskiej Agencji Rozwoju Regionalnego S.A.oraz Tarnowskiego Klastra Przemys³owego - Plastikowa Dolina S.A. Do najwa¿niejszych dokonañIzby w 2003 roku zaliczyæ mo¿na doroczn¹ Nagrodê imieniem Jana Szczepanika, przyznawan¹kierownictwu firm, za ich wybitne osi¹gniêcia gospodarcze. Izba Przemys³owo-Handlowa w Tarnowiejest organizatorem wa¿nego wydarzenia gospodarczego regionu tarnowskiego, jakim s¹ TargiBudownictwa i Materia³ów Budowlanych „EXPO-BUD”.
Krakowska Kongregacja Kupiecka zrzesza w swych 10 oddzia³ach g³ównie drobnych kupcówz bran¿y spo¿ywczej, gastronomicznej, handlu przemys³owego (ogó³em jest oko³o 1 000 podmiotówzrzeszonych). Najlepszych handlowców promuje poprzez konkurs „Hermes”, a bran¿ê gastro-nomiczn¹ dziêki dorocznemu konkursowi „Wielka Kolekcja Kulinarna”. Wspólnie z Urzêdem MiastaKrakowa Kongregacja utworzy³a Centrum Informacji Turystyczno-Gospodarczej, udostêpniaj¹ceinformacje na temat rozpoczêcia i prowadzenia dzia³alnoœci gospodarczej oraz pomocyudzielanej przez instytucje wspieraj¹ce MSP. PrzekaŸnikiem wiadomoœci jest wydawany miesiêcznik„Kupiec Polski”.
Tarnowski oddzia³ Kongregacji Kupieckiej uleg³ likwidacji a w jego miejsce z dniem09.07.2004 powsta³ Instytut Integracji Europejskiej.
ŒRODOWISKO GOSPODARCZE: V. Instytucje dla rozwoju
273
ŒRODOWISKO GOSPODARCZE: V. Instytucje dla rozwoju
Kongregacja Kupiecka Zrzeszenie Handlu i Us³ug zosta³a powo³ana w 1945 roku, a swoimzasiêgiem obejmuje dawne województwo nowos¹deckie. Zrzesza 105 podmiotów, a swoje dzia³aniaadresuje do podmiotów gospodarczych prowadz¹cych dzia³alnoœæ w zakresie handlu, gastronomiius³ug nierzemieœlniczych. Jedn¹ z wa¿niejszych form jej dzia³alnoœci jest organizacja szkoleñ.
W 2003 roku Kongregacja zorganizowa³a we wspó³pracy ze Stacj¹ Sanitarno-Epidemiologiczn¹w Nowym S¹czu szkolenie z zakresu Minimum Sanitarnego na bazie nowych przepisów sanitarnych.
W kwietniu 2003 roku Kongregacja Kupiecka wraz z Cechem Rzemios³ Ró¿nych i Przedsiêbior-czoœci, Izb¹ Rzemios³a i Przedsiêbiorczoœci, Nowos¹deck¹ Izb¹ Turystyczn¹, S¹deckim Zwi¹zkiemPracodawców, Spó³dzielni¹ Rzemieœlnicz¹ „S¹deczanka” utworzy³y S¹deckie Forum Gospodarcze.
Ma³opolska Izba Rzemios³a i Przedsiêbiorczoœci
Organizacje skupione w Izbie (24 cechy i 9 spó³dzielni) zrzeszaj¹ oko³o 9 tysiêcy cz³onków,w zdecydowanej wiêkszoœci s¹ to ma³e zak³ady rzemieœlnicze.
Izba koncentruje swoje dzia³ania na problematyce kszta³cenia zawodowego i poradnictwodotycz¹cych warunków prowadzenia dzia³alnoœci, zagadnienia prawa podatkowego itp. W ramachIzby dzia³a Polsko-Niemieckie Centrum Szkolenia. Systematycznie rozwijana jest wspó³pracaz zagranicznymi podmiotami gospodarczymi. Izba organizuje doroczny konkurs „Ma³opolskiRzemieœlnik Roku” promuj¹cy najlepsze firmy regionalne.
W 2003 roku w ramach programu ACCESS PHARE 2000 Izba we wspó³pracy z Ma³opolskimForum Edukacji Europejskiej zrealizowa³a projekt pt. „Ma³opolska Izba Rzemios³a i Przed-siêbiorczoœci jako strona w dialogu spo³ecznym i aktywny uczestnik integracji europejskiej napoziomie lokalnym i regionalnym” adresowany do w³aœcicieli ma³ych i mikro przedsiêbiorstw.
Izba realizowa³a tak¿e przedsiêwziêcie pt. „Ma³opolski Rzemieœlnik w Unii Europejskiej”,którego celem by³o zwiêkszenie konkurencyjnoœci ma³opolskich ma³ych i œrednich przedsiêbiorstwna rynku europejskim po wejœciu Polski do Unii Europejskiej. Projekt by³ dofinansowany ze œrodkówUrzêdu Miasta Krakowa.
Izba Rzemios³a i Przedsiêbiorczoœci w Nowym S¹czu
Izba powsta³a w 1985 roku i objê³a swoim zasiêgiem powiat gorlicki, nowos¹decki, Nowy S¹cz,limanowski, nowotarski oraz tatrzañski, zrzeszaj¹c cechy i spó³dzielnie rzemieœlnicze.
W 2003 roku Izba zorganizowa³a szkolenie w zakresie standardów œrodowiskowych dla bran¿yskórzanej, kursy przyuczaj¹ce do zawodu zlecone przez Powiatowy Urz¹d Pracy w zawodach(blacharz-dekarz, hydraulik, fryzjer) ponad to uczestniczy³a jako partner w projekcie „M³ode,przedsiêbiorcze kobiety” (finansowany przez PARP).
Izba przeprowadzi³a znacz¹c¹ iloœæ egzaminów na tytu³ zawodowy czeladnika (1 706 ) orazna tytu³ zawodowy mistrza (159 ).
Izba Rzemieœlnicza oraz Ma³ej i Œredniej Przedsiêbiorczoœci w Tarnowie zosta³a powo³anaw 1985 roku i zrzesza 6 Cechów. Swoim zasiêgiem obejmuje teren dawnego województwatarnowskiego, województwo ma³opolskie oraz województwo podkarpackie.
W Izbie Rzemieœlniczej jest zrzeszonych ponad 3 000 rzemieœlników-pracodawców.Izba przeprowadza szkolenia BHP, opiniuje projekty ustaw zwi¹zanych z rozwojem MSP,wspó³pracuje z samorz¹dem pod wzglêdem rozwoju MSP, przeprowadza egzaminy kwalifikacyjnena tytu³ czeladnika i mistrza wraz z kursami, organizuje Œwiêta Rzemios³a.
274
ŒRODOWISKO GOSPODARCZE: V. Instytucje dla rozwoju
Jurajska Izba Gospodarcza
Zosta³a za³o¿ona w 2001 roku. Zrzesza 293 przedsiêbiorców prowadz¹cych dzia³alnoœægospodarcz¹ z rejonów Ma³opolski. Do podstawowych dzia³añ Jurajskiej Izby Gospodarczej zaliczasiê dzia³alnoœæ szkoleniow¹, doradcz¹, pomoc prawn¹ dla MŒP, organizowanie konferencjiprogramowych (w 2003 r. osiem), promocjê przedsiêbiorstw, publikacje o charakterze infor-macyjnym (wydawany jest miesiêcznik „Jura” zawieraj¹cy porady prawne, prezentacje gmin,zrzeszonych przedsiêbiorstw oraz kalendarium wydarzeñ izby). Ponad to Izba zorganizowa³arajd samochodowy dla przedsiêbiorców, dwie imprezy charytatywne dla dzieci oraz wspólniez krakowsk¹ Policj¹ imprezê „Bezpieczny Kraków”.
Izba Gospodarcza Dorzecza Raby
Za³o¿ona zosta³a w styczniu 2003 roku. Obecnie zrzesza ok. 180 podmiotów z terenu powiatówmyœlenickiego, krakowskiego i wielickiego, w tym oko³o 80 z gminy Dobczyce, zatrudniaj¹cychw sumie blisko 4 tys. osób.
Izba Gospodarcza zajmuje siê reprezentacj¹ interesów przedsiêbiorców, promocj¹ inicjatywgospodarczych, wspó³tworzeniem i realizacj¹ regionalnej polityki gospodarczej, prowadzeniem bazdanych firm zrzeszonych.
Przekazywaniu informacji ma s³u¿yæ periodyk o tematyce spo³eczno-gospodarczej. Jego zwia-stunem by³o specjalne wydanie przegl¹du gospodarczego dorzecza Raby pod tytu³em „Na plus”.W tym momencie ta publikacja przekszta³ci³a siê w kolorowy magazyn informuj¹cy o ¿yciugospodarczym na terenie powiatu myœlenickiego.
Nowotarska Izba Gospodarcza
W 1999 roku powsta³a kolejna Izba o charakterze regionalnym, posiadaj¹ca dwa oddzia³y:w Ochotnicy Dolnej i Czorsztynie. Zrzesza ponad 130 firm. Izba prowadzi dzia³alnoœæ szkole-niowo-doradcz¹, jak równie¿ publikacyjn¹ o charakterze promocyjnym. W 2003 roku rozpoczêtowydawanie „Kwartalnika Przedsiêbiorcy” („Lato 2003”). Izba zajmuje siê udzielaniem pomocyfirmom zrzeszonym i innym w ubieganiu siê o dotacje z UE z pozytywnymi efektami. W 2003roku przebudowano serwis internetowy izby oraz nawi¹zano wspó³pracê z Euroregionem Tatryi partnerami ze S³owacji przy planowanym pozyskiwaniu grantów w UE.
2.3. Inne instytucje otoczenia biznesu
Od roku 2002 na terenie województwa ma³opolskiego pojawi³o siê w kilka nowych oœrodków,które pomagaj¹ ma³ym i œrednim przedsiêbiorcom rozwin¹æ dzia³alnoœæ. Nale¿¹ do nich: LokalneCentrum Biznesu w Proszowicach oraz inkubatory przedsiêbiorczoœci (w Czchowie, powiecied¹browskim, Nowym S¹czu i Tarnowie) realizowane z udzia³em œrodków finansowych z Kon-traktu Wojewódzkiego dla Województwa Ma³opolskiego, które do³¹czy³y do dzia³aj¹cych ju¿ odkilku lat inkubatorów w Krakowie przy Fundacji Promocji Gospodarczej Regionu Krakow-skiego, w Trzebini przy Agencji Rozwoju Ziemi Chrzanowskiej i w Gorlicach przy OœrodkuWspierania Przedsiêbiorczoœci.
Instytucjami wspieraj¹cymi rozwój województwa w zakresie innowacyjnoœci i nowych technologiis¹ najczêœciej instytucje o charakterze publiczno-prywatnym. Do kluczowych zalicza siê:
• Centrum Transferu Technologii Politechnika Krakowska Centrum jest równoczeœnie Oœrodkiem Przekazu Innowacji IRC South Poland, jak równie¿ Re-
gionalnym Punktem Kontaktowym VII Programu Ramowego Unii Europejskiej. Do realizowanychprzez Centrum projektów zalicza siê m.in: POLFOOD (inicjatywa europejska skierowana do bran¿y
275
ŒRODOWISKO GOSPODARCZE: V. Instytucje dla rozwoju
spo¿ywczej), Global Education in Manufakturing (projekt IMS efektywnie wspiera przeprowa-dzanie projektów o charakterze badawczo-rozwojowym, ze szczególnym uwzglêdnieniem ochronyPraw W³asnoœci Intelektualnej. Do tej pory z 23 projektów osi¹gniêto 35 patentów, 6 licencji orazzastrze¿ono 164 prawa autorskie), oraz Gate2Growth (cel — wspomaganie innowacyjnychprzedsiêbiorców Europie).
• „Krakowski Park Technologiczny” Sp. z o.oSpó³ka zarz¹dza specjaln¹ Sfer¹ Ekonomiczn¹ „Krakowski Park Technologiczny”, która istnieje
ju¿ od 1998, pierwotnie jako Centrum Zaawansowanych Technologii Kraków Sp. z o.o.
W sk³ad Specjalnej Strefy Ekonomicznej — Krakowskiego Parku Technologicznego wchodz¹cztery oddzielne podstrefy: Park Technologiczny Uniwersytetu Jagielloñskiego — 36,42 ha(Pychowice); Park Technologiczny Politechniki Krakowskiej — 29,53 ha (Czy¿yny); Park Prze-mys³owy Huty im. T. Sendzimira — 35,0 ha (Branice); Park Technologiczny Tarnowski KlasterPrzemys³owy — 21,40 ha (Tarnów-Chyszów).
Obok takich firm jak Comarch, RR Donnelley, Motorola, w 2003 roku w Strefê zdecydo-wa³y siê zainwestowaæ równie¿ firmy: Backer, Linde Gas, Elmark, Castor oraz ABM Soild. W 2003roku Krakowski Park Technologii uczestniczy³ w przygotowaniach Regionalnej Strategii Innowacji,w otwarciu Centrum Software’owego Motoroli w Pychowicach, jak równie¿ Centrum Innowacjii Biznesu Copernicus. Ponad to uzyskano cz³onkostwo w IASP- International Association of ScienceParks, jak równie¿ finansowanie PARP-u dla dwóch projektów: kampanii promocyjnej KrakowskiegoParku Technologicznego oraz studium wykonalnoœci inkubatora. W 2003 roku Strefa wesz³aw sk³ad Konsorcjum Parków technologicznych.
• Tarnowski Klaster Przemys³owy „Plastikowa Dolina” S.A.Powsta³ w 1999 roku a jego celem jest realizacja projektu klastera przemys³owego jako
skupiska przedsiêbiorstw z bran¿y chemicznej, ze szczególnym uwzglêdnieniem przetwórstwatworzyw sztucznych.
Do wa¿niejszych dzia³añ w 2003 roku nale¿y przygotowanie terenu przeznaczonego podinwestycje poprzez budowê dróg dojazdowych. Ponadto sfinalizowanie negocjacji z trzemainwestorami (zakoñczone podpisaniem umów przenosz¹cych w³asnoœæ), kontynuacja unijnegoprogramu ACENET, którego g³ównym celem by³a wymiana informacji i doœwiadczeñ pomiêdzyfunkcjonuj¹cymi w Europie organizacjami klasterowymi, jak równie¿ prace w ramach: RadyGospodarczej Regionu Tarnowskiego oraz Komitetu Steruj¹cego projektem pn. „RegionalnaStrategia Innowacji Województwa Ma³opolskiego”.
• Krajowy System Us³ug dla Ma³ych i Œrednich PrzedsiêbiorstwIstnieje przy Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiêbiorczoœci(PARP). Celem dzia³añ KSU dla
MSP jest podniesienie konkurencyjnoœci polskich MSP poprzez dostarczanie im kompleksowejoferty wysokiej jakoœci us³ug zwi¹zanych z prowadzeniem dzia³alnoœci gospodarczej, jak równie¿pomoc w tworzeniu warunków do transferu i komercjalizacji nowych rozwi¹zañ technologicznychw przedsiêbiorstwach. Cz³onkami KSU s¹ organizacje œwiadcz¹ce us³ugi doradcze, szkoleniowe,informacyjne i finansowe, akredytowane do KSU w zakresie us³ug proinwestycyjnych.
Do sieci Krajowego Systemu Us³ug dla MSP posiadaj¹cych akredytacjê KSU w Ma³opolscenale¿y 10 oœrodków: MARR S.A; Fundacja „Progress and Business”; Fundacja „Partnerstwodla Œrodowiska”; MISTiA; Stowarzyszenie „Samorz¹dowe Centrum Przedsiêbiorczoœci i Rozwoju”;Fundacja Rozwoju Regionu Rabka; Fundacja Promocji Gospodarczej Regionu Krakowskiego;Inicjatywa Mikro w Krakowie; Izba Przemys³owo-Handlowa w Tarnowie; Centrum TransferuTechnologii Politechnika Krakowska.
Natomiast w województwie wielkopolskim do sieci KSU nale¿y 20, a w œl¹skim 24. Oœrodkiwybierane s¹ na drodze konkursów, spoœród zg³oszonych instytucji otoczenia biznesu.
276
ŒRODOWISKO GOSPODARCZE: V. Instytucje dla rozwoju
3. WOJEWÓDZKA INFORMACJA I PORADNICTWO ZAWODOWE
Dzia³alnoœæ centrów informacji planowania kariery zawodowej
Centra Informacji i Planowania Kariery Zawodowej Wojewódzkiego Urzêdu Pracy dzia³aj¹ceod roku 2000 w Krakowie, Nowym S¹czu i Tarnowie, œwiadcz¹ mieszkañcom województwa publiczneus³ugi w zakresie poradnictwa zawodowego i planowania karier zawodowych. G³ównymi adresatamitych us³ug s¹: m³odzie¿ wchodz¹ca na rynek pracy, osoby doros³e poszukuj¹ce pracy, osobyzamierzaj¹ce doskonaliæ siê zawodowo lub przygotowaæ do zmian zachodz¹cych na rynku pracyi pe³nienia nowej roli zawodowej, osoby zagro¿one utrat¹ pracy lub bêd¹ce w okresie wypowiedzeniaw wyniku restrukturyzacji zatrudnienia. Klientami Centrów s¹ tak¿e pracodawcy – zainteresowanipomoc¹ w umiejêtnym doborze pracowników.
W ci¹gu roku 2003 us³ugami z zakresu informacji zawodowej i poradnictwa zawodowego objêto³¹cznie 21 871 osób. £¹cznie w okresie czterech lat dzia³alnoœci Centrów z us³ug przez nie ofero-wanych skorzysta³o 74 861 mieszkañców województwa.
Wykres nr 75. Klienci w Centrach Informacji i Planowania Kariery Zawodowej województwa ma³opolskiego w latach 2000-2003
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych Wojewódzkiego Urzêdu Pracy w Krakowie.
Us³ugi Centrów oferowano w czterech zasadniczych formach tj.:— indywidualnego poradnictwa zawodowego, z którego skorzysta³o 1431 osób,— grupowego poradnictwa zawodowego (warsztaty przygotowuj¹ce do poruszania siê po rynku
pracy i kszta³tuj¹ce okreœlone umiejêtnoœci) z udzia³em 1961 osób,— indywidualnej informacji zawodowej dostarczaj¹cej wiedzy nt. rynku pracy, bezrobocia, popytu
na kwalifikacje i umiejêtnoœci zawodowe, mo¿liwoœci uzyskiwania kwalifikacji w systemieszkolnym i pozaszkolnym, Ÿróde³ poszukiwania zatrudnienia, charakterystyki zawodów,któr¹ zainteresowanych by³o 11 897 osób,
— grupowej informacji zawodowej (czyli spotkania na temat sytuacji na rynku pracy i mo¿liwychform pomocy) z udzia³em 6 582 osób .
277
ŒRODOWISKO GOSPODARCZE: V. Instytucje dla rozwoju
Wykres nr 76. Klienci w Centrach Informacji i Planowania Kariery Zawodowej w województwie ma³opolskim w latach 2000-2003 wg poszczególnych form poradnictwa zawodowego
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych Wojewódzkiego Urzêdu Pracy w Krakowie.
W roku 2003 dzia³alnoœæ Centrów IiPKZ zosta³a rozszerzona o us³ugi zwi¹zane z bezpoœrednimorganizowaniem konkursów o granty na tworzenie Gminnych Centrów Informacji oraz na rozwójAkademickich Biur Karier. Centra sprawuj¹ tak¿e nadzór nad prawid³owym wydatkowaniemœrodków finansowych otrzymanych w ramach grantu. W roku 2003 w efekcie konkursówzorganizowane zosta³y w województwie ma³opolskim dwadzieœcia cztery Gminne Centra Informacji,a siedem Akademickich Biur Karier otrzyma³o œrodki na rozwój dzia³alnoœci.
Poradnictwo zawodowe œwiadczone w Centrach Informacji i Planowania Kariery Zawodowejjest wspierane us³ugami internetowego poœrednictwa pracy prowadzonego w Salach INTERpracaNETWojewódzkiego Urzêdu Pracy . W ci¹gu roku 2003 klientami Sal by³o 7 580 mieszkañców woje-wództwa, co stanowi³o 120% klientów zainteresowanych t¹ form¹ w roku poprzednim.
278
ŒRODOWISKO GOSPODARCZE: V. Instytucje dla rozwoju
4. WYBRANE FORMY PROMOCJI GOSPODARCZEJ
4.1. Targi w województwie ma³opolskim
Do najwiêkszych instytucji targowo-wystawienniczych w województwie ma³opolskim zaliczamy:Centrum Targowe Chemobudowa Kraków S.A i Targi w Krakowie Sp. z o.o.
Tabela nr 175. Instytucje targowo-wystawiennicze w Ma³opolsce
Źród³o: „Targi w Polsce 2004”: dane za 2003 rok.
Targi w Krakowie Sp. z o.o.
Rok otwarcia
Zajmowana powierzchnia (w m2)
Przynale¿noœæ do Polskiej
Korporacji Targowej
1996
7 000
TAK
1993
8 000 (w halach)
14 600 (na terenie otwartym)
TAK
Chemobudowa Kraków S.A.
Centrum Targowe Chemobudowa jest znanym w ca³ej Polsce miejscem wspó³pracy pomiêdzyfirmami krajowymi i zagranicznymi w wymianie myœli technicznej oraz nawi¹zywaniu kontaktówhandlowych i produkcyjnych. Szeroki program poszczególnych targów obejmuje liczne konferencjenaukowe, sympozja i praktyczne pokazy realizowane przy wspó³pracy z wy¿szymi uczelniami i insty-tutami naukowymi. Organizowane przez Centrum targi posiadaj¹ przywilej ochrony w³asnoœcinowych wyrobów od momentu zaprezentowania ich na targach. Od pocz¹tku powstania CentrumTargowego dzia³a sta³a Wystawa Budownictwa, na której aktualnie prezentuje siê 270 wystawców(w tym biura projektowe, producenci, handlowcy). Do najpopularniejszych targów zaliczamy:Krakowskie Targi Budownictwa („WIOSNA 2003” — XXI edycja), („JESIEÑ 2003” — XXIIedycja), Krakowskie Targi Nieruchomoœci (IV edycja), Targi Motoryzacyjne („MOBILEXPO” 2003— VIII edycja), jak równie¿ Targi ¯eglarskie („KRAK¯AGIEL 2003”) oraz Targi MedycynyNaturalnej Zdrowia i Urody.
Targi w Krakowie Sp. z o.o odpowiada za organizacjê bran¿owych imprez targowych, w którychbierze udzia³ ponad 1 500 wystawców i 65 000 zwiedzaj¹cych. Targi w Krakowie Sp. z o.o zajmuj¹cesiê organizacj¹ kongresów, konferencji i sympozjów tworz¹c forum wymiany myœli naukowej poprzezkontakty fachowców danej bran¿y. W zakresie dzia³alnoœci Targów w Krakowie jest tak¿e orga-nizowanie imprez wyjazdowych m.in. dla polskich wystawców uczestnicz¹cych w targach pozagranicami naszego kraju. Do wiod¹cych imprez odbywaj¹cych siê w ramach Targów w Krakowiezaliczyæ mo¿na: Targi Stomatologiczne „KRAKDENT” (XI edycja), Wiosenne Targi Motoryza-cyjne „MOTO” (X edycja), Targi Ksi¹¿ki w Krakowie (VII edycja), Targi Wyposa¿enia Hotelii Gastronomii „HORECA” ( XI edycja).
Omawiana forma promocji gospodarczej na terenie Ma³opolski aktywizowana jest równie¿przez wiele innych instytucji m.in. z otoczenia biznesu. Przede wszystkim opiera siê ona naspecjalizacji bran¿owej, jak równie¿ na imprezach o charakterze regionalnym. Do tego rodzajuprzedsiêwziêæ zaliczamy m.in. organizowane przez Izbê Przemys³owo- Handlow¹ w Tarnowie, TargiBudownictwa i Materia³ów Budowlanych „Expo-Bud”. Impreza ta ka¿dorazowo inauguruje sezonbudowlany, goœci oko³o 100 wystawców, którzy prezentuj¹ swoje osi¹gniêcia 10-12 tysi¹comzwiedzaj¹cych. Podobnego rodzaju imprezy pod nazw¹ Targi Budownictwa, Materia³ów Budow-lanych i Wyposa¿enia Wnêtrz organizowane s¹ równie¿ w Wadowicach, Olkuszu, Nowym Targu,Nowym S¹czu oraz w Gorlicach.
279
ŒRODOWISKO GOSPODARCZE: V. Instytucje dla rozwoju
Tabela nr 176. Ranking organizatorów targów w Polsce w latach 2000, 2001, 2002, 2003
Źród³o: „Targi w Polsce 2004”: dane za 2000, 2001, 2002 i 2003 rok.
Targi w Krakowie Sp. z o.o.
Wielkoœci powierzchni
netto w m2
Liczby wystawców
ogó³em
Liczby wystawców
krajowych
Liczby wystawców
zagranicznych
Liczby zwiedzaj¹cych
ogó³em
2000
4
5
5
4
4
Chemobudowa Kraków S.A.
Rankingorganizatorów
targów w Polsce w:
Pozycja / miejsce w rankingu
2001
5
5
5
5
5
2002
4
5
5
9
5
2003
3
5
5
8
11
2000
8
6
6
5
6
2001
9
6
6
6
6
2002
7
6
6
7
4
2003
7
6
6
6
11
Ranking imprez wystawienniczych wraz z bogactwem ofert instytucji targowo- wystawienniczych,wskazuje na siln¹ w skali kraju pozycjê Ma³opolski w obszarze tej formy promocji.
4.2. Konkursy promocyjne
Samorz¹d województwa ma³opolskiego wspó³dzia³a z œrodowiskami gospodarczymi w zakresieorganizowania konkursów, które maj¹ s³u¿yæ promocji gospodarczej przedsiêbiorstw i instytucjiz terenu województwa ma³opolskiego, jak równie¿ promocji przedsiêbiorczoœci i postaw probiznesowych wœród m³odzie¿y.
Pod patronatem Marsza³ka Województwa Ma³opolskiego w roku 2003 odby³y siê nastêpuj¹cekonkursy: Ma³opolska Nagroda Jakoœci, Najwy¿sza Jakoœæ Ma³opolska, Krakowski Dukat,Junior Biznesu.
Ma³opolska Nagroda Jakoœci (MNJ)
Ma³opolska Nagroda Jakoœci to konkurs organizowany przez Izbê Przemys³owo-Handlow¹w Krakowie wraz z Urzêdem Marsza³kowskim Województwa Ma³opolskiego. Po raz pierwszyprzyznano j¹ w 1998 r.
MNJ ocenia ca³oœæ procesów funkcjonuj¹cych w przedsiêbiorstwie poprzez pryzmat jegodzia³añ projakoœciowych, nie zaœ pojedynczy produkt. Wœród g³ównych celów konkursu znajdujesiê: upowszechnianie koncepcji ci¹g³ego doskonalenia zarz¹dzania przedsiêbiorstwem zgodnie zeœwiatowymi trendami, przygotowanie firm do przysz³ego funkcjonowania na rynkach Unii Euro-pejskiej, popularyzacja projakoœciowego systemu myœlenia, porównanie subiektywnego wizerunkufirm z ocen¹ niezale¿nych ekspertów, promowanie nowoczeœnie zarz¹dzanych przedsiêbiorstwi instytucji.
280
ŒRODOWISKO GOSPODARCZE: V. Instytucje dla rozwoju
Kapitu³a Ma³opolskiej Nagrody Jakoœci postanowi³a przyznaæ w VI Edycji KonkursuMa³opolska Nagroda Jakoœci 2003 r. nastêpuj¹ce nagrody oraz statusy i rodzaje wyró¿nieñ:
1. Status Laureata VI Edycji Konkursu Ma³opolska Nagroda Jakoœci 2003 w kategorii Du¿e Przedsiêbiorstwa nagrodzony Statuetk¹ Ma³opolskiej Nike oraz dyplomem Kapitu³a zdecydowa³a przyznaæ Firmie Chemicznej DWORY SA z Oœwiêcimia.
2. Wyró¿nienie w kategorii Du¿e Przedsiêbiorstwo nagrodzone medalem i dyplomem Kapitu³a postanowi³a przyznaæ: BUDOSTALOWI — 2 SA , Kraków.
3. Status Laureata VI Edycji Konkursu Ma³opolska Nagroda Jakoœci 2003 w kategorii Ma³e i Œrednie Przedsiêbiorstwa nagrodzony Statuetk¹ Ma³opolskiej Nike oraz dyplomem Kapitu³a zdecydowa³a przyznaæ Zak³adom Us³ug Energetycznych i Komunikacyjnych Grupa ZUE S.A., Kraków.
4. Wyró¿nienie w kategorii Ma³e i Œrednie Przedsiêbiorstwo nagrodzone medalem i dyplomem Kapitu³a postanowi³a przyznaæ Fabryce Maszyn i Urz¹dzeñ OMAG Sp. z o.o., Oœwiêcim.
5. Status Uczestnika Fina³u Konkursu wraz z dyplomem otrzyma³a Krakowska Fabryka Armatur SA , Kraków.
Najwy¿sza Jakoœæ Ma³opolska (NJM)
Konkurs adresowany jest do wszystkich firm, które dostarczaj¹ na rynek towary najwy¿szejjakoœci oraz wprowadzaj¹ nowe systemy kierowania jakoœci¹.
Organizatorem VIII Edycji Konkursu Najwy¿sza Jakoœæ Ma³opolska 2003 roku jest siedemIzb dzia³aj¹cych w Województwie Ma³opolskim: Izba Przemys³owo-Handlowa w Krakowie, S¹deckaIzba Gospodarcza w Nowym S¹czu, Tatrzañska Izba Gospodarcza w Zakopanem, Nowotarska IzbaGospodarcza, Jurajska Izba Gospodarcza w Zabierzowie, Izba Przemys³owo Handlowa KrakówOddzia³ w Gorlicach oraz jako Koordynator Wiod¹cy Izba Przemys³owo-Handlowa w Tarnowie.
Znak „Najwy¿sza Jakoœæ Ma³opolska” przyznawany jest w kategorii produktów spo¿ywczych,przemys³owych, us³ug i handlu oraz w kategorii „Mened¿er — Propagator Najwy¿szej Jakoœci”dla zarz¹dzaj¹cego firm¹. Zdobywcy znaku przys³uguje prawo do umieszczania go na nagrodzonychproduktach i materia³ach promocyjnych oraz corocznego przed³u¿ania mo¿liwoœci jegowykorzystania. Konkurs ten osi¹gn¹³ ju¿ wysoki poziom organizacyjny i na sta³e wpisa³ siêw kalendarz imprez promocyjnych województwa.
Krakowski Dukat
Tradycja nagrody „Krakowski Dukat” siêga 1991 roku. Ma ona charakter promocyjnyi przyznawana jest nie przedsiêbiorstwu lecz osobie, która je za³o¿y³a lub nim zarz¹dza. Nagrodawyró¿nia i honoruje osoby za osi¹gniête wyniki ekonomiczne, za inwencjê, za umiejêtnoœædzielenia siê sukcesami z otoczeniem, w którym dana osoba prowadzi sw¹ dzia³alnoœæ.
„Krakowski Dukat” jest organizowany na prze³omie roku tj. od wrzeœnia do czerwca rokunastêpnego w trzech kategoriach: dla w³aœciciela firmy, dla mened¿era firmy, dla kreatoraprzedsiêbiorczoœci. Sekretariat konkursu prowadzi Biuro Izby Przemys³owo-Handlowej w Krakowie.Podstawê do wyboru laureatów stanowi selekcja zg³oszeñ dokonanych przez instytucje (w tymotoczenia biznesu, samorz¹du gospodarczego, samorz¹du lokalnego itp.).
281
ŒRODOWISKO GOSPODARCZE: V. Instytucje dla rozwoju
Laureatami Krakowskiego Dukata roku 2003-2004 zostali:
1. W kategorii Samorz¹dowy Kreator Przedsiêbiorczoœci, na wniosek Marsza³ka Województwa Ma³opolskiego Janusza Sepio³a — Pani Beata Szyd³o Burmistrz Brzeszcz od 1998 r.,
za wielostronnoœæ, wielotorowoœæ podejmowanych dzia³añ gwarantuj¹cych zrównowa¿ony rozwójgminy oraz osobiste zaanga¿owanie w sprawy gminy i aktywne dzia³anie na rzecz rozwojugospodarczego tej czêœci Ma³opolski.
2. W kategorii Kreator Przedsiêbiorczoœci z rekomendacji Starostwa Powiatowego w NowymS¹czu — Pan Ryszard Fryc Prezes Zarz¹du Ma³opolskiego Towarzystwa InwestycyjnegoSp. z o.o — za stworzenie nowatorskich rozwi¹zañ we wspó³pracy z samorz¹dem terytorialnym,tworzenie nowych miejsc pracy na obszarach wiejskich oraz realizacje projektów inwestycyjnychœciœle zwi¹zanych ze specyfik¹ regionu.
3. W kategorii W³aœciciel Firmy — za znacz¹ce osi¹gniêcia w rozwoju w³asnej firmy oraz dzia³alnoœæspo³eczn¹ — Jan Dworzañski Firma OMEKO, Pani Ma³gorzata Michalska Firma Michalscy,Pan W³adys³aw Wêgiel Przedsiêbiorstwo Produkcyjno-Handlowe Wêgiel.
4. W kategorii Mened¿er Firmy za dynamiczny rozwój zarz¹dzanych przez nich firm, dostosowaniedo nowych wyzwañ i wymagañ rynku — Pan Mieczys³aw Brudniak Prezes Zarz¹du FabrykiMaszyn Glinik S.A., Pan Marian Æwiertniak Prezes Zarz¹du Destylarni Polmos w Kra-kowie S.A., Pan S³awomir Idziaszczyk Dyrektor Oddzia³u PZU ̄ ycie S.A., Pani Kazimiera MadejPrezes Zarz¹du Handlowej Spó³dzielni Jubilat, Pan Piotr Majcherczyk Prezes Zarz¹du FabrykiMaszyn Budowlanych i Lokomotyw Bumar-Fablok S.A., Pan Tytus Misiak Prezes Zarz¹duConvector Development Sp. z o.o., Pan Wojciech Pi¹tkowski Prezes Zarz¹du AltenlohBrinck&Co Sp. z o.o., Pan Andrzej Rostworowski Prezes Zarz¹du Krakowskiej Hodowlii Nasiennictwa Ogrodniczego Polan Sp. Z o.o., Pan Marek Rzepka Prezes Zarz¹du Zak³aduProdukcyjno-Handlowego Polmak, Pan W³adys³aw Œwiadek Prezes Zarz¹du Elektromonta¿Kraków S.A.
Junior Biznesu 2003
Celem konkursu jest aktywna promocja przedsiêbiorczoœci i postaw pro biznesowych wœródm³odzie¿y. Konkurs organizowany jest przez Ma³opolski Instytut Samorz¹du Terytorialnegoi Administracji i ma na celu stworzenie dla m³odych ludzi okazji do poznania realiów gospodarkirynkowej oraz sprawdzenia swoich mo¿liwoœci w tworzeniu nowych interesuj¹cych pomys³ów,z których wiele mo¿e znaleŸæ swoje odzwierciedlenie w rzeczywistoœci. Do udzia³u w konkursiezg³aszaj¹ siê zespo³y uczniów szkó³ ponadgimnazjalnych z terenu województwa ma³opolskiego.
Zadaniem uczestników Konkursu jest zaprezentowanie w³asnego pomys³u na dzia³alnoœægospodarcz¹. Pomys³y ocenione zosta³y przez Jury Konkursu „Junior Biznesu”, które wybra³ospoœród nich najciekawsze projekty. Wyró¿nione zespo³y musia³y przygotowaæ plan promocji,organizacji wdra¿ania i plan finansowy zakwalifikowanego do rundy fina³owej przedsiêwziêcia.
Nagrody dla laureatów Konkursu Junior Biznesu fundowane s¹ przez Województwo Ma-³opolskie.
Laureaci Konkursu Junior Biznesu 2003:
1. III Liceum Ogólnokszta³c¹ce im. Adama Mickiewicza w Tarnowie.2. Technikum Hodowli Koni w Zespole Szkó³ Rolniczych im. Wincentego Witosa w Nawojowej.3. XXXIII Liceum Ogólnokszta³c¹ce w Zespole Szkó³ Przemys³u Skórzanego
im. Jana Kiliñskiego w Krakowie.
282
Ma³opolski Rzemieœlnik Roku
Celem konkursu jest promocja rzemios³a poprzez nagradzanie wyró¿niaj¹cych siê zak³adówrzemieœlniczych dzia³aj¹cych na terenie województwa ma³opolskiego. Konkurs realizowanyjest w oparciu o Ma³opolskie Porozumienie Izb Rzemieœlniczych. O tytu³ „Ma³opolskiego Rze-mieœlnika Roku” mog¹ ubiegaæ siê rzemieœlnicy, którzy oprócz spe³nienia obligatoryjnych wymogów,wyró¿niaj¹ siê wysokim standardem wykonywanej produkcji i œwiadczonych us³ug orazrealizowaniem dzia³añ orientowanych na ich odbiorcê. Premiowana jest aktywnoœæ w ¿yciugospodarczym, wspó³praca z organizacjami bran¿owymi, dba³oœæ o podnoszenie kwalifikacjizawodowych w³asnych i zatrudnionych pracowników.
Nagrody dla Ma³opolskiego Rzemieœlnika Roku w edycji 2003 roku przyznano w nastêpuj¹cychkategoriach:
1. W Kategorii Rzemios³o Artystyczne: Eugeniusz Cieœla, „Zumec” Zak³ad Urz¹dzeñ Mecha- nicznych, Czchów, ul. Trawniki 37.
2. W Kategorii Producent: Emil Górnisiewicz, Piekarnia, Kraków ul. Garbarska 12.3. W Kategorii Us³ugi: Kazimierz Wolski,Przedsiêbiorstwo Kamieniarskie „Wolski” Mizerna 96.4. Wyró¿nienie:Anna Zarzycka, Janusz Piasny, Edward Pasternak.
Ranking Gazele Biznesu
Ranking Gazele Biznesu organizowany jest przez „Puls Biznesu” od 2000 roku. Celem rankingujest promowanie firm, których dzia³alnoœæ charakteryzuje siê najbardziej dynamicznym roz-wojem wœród ma³ych i œrednich firm w kraju, jak równie¿ uczciwoœci¹ i przejrzystoœci¹ swojejaktywnoœci.
W roku 2003 pierwsze miejsce w Ma³opolsce i w ca³ej Polsce zajê³a firma Wojdy³a-Budownictwoz Rabki Zdroju wyprzedzaj¹c 1401 firm z ca³ego kraju.
ŒRODOWISKO GOSPODARCZE: V. Instytucje dla rozwoju
283
ŒRODOWISKO GOSPODARCZE: VI. Wspó³praca miêdzynarodowa, integracja europejska i marketing województwa
VI. WSPÓ£PRACA MIÊDZYNARODOWA, INTEGRACJA EUROPEJSKA I MARKETING WOJEWÓDZTWA
1. FORMY WSPÓ£PRACY MIÊDZYNARODOWEJ WOJEWÓDZTWA
Wspó³praca w ramach miêdzyregionalnych umów bilateralnych:
— Kraj Zwi¹zkowy Turyngii — umowa zosta³a podpisana 8.07.1999,— Hrabstwo Fionii — umowa zosta³a podpisana 25.01.2000,— Region Toskanii — umowa zosta³a podpisana 1.01.2000,— Region Rhône-Alpes — umowa zosta³a podpisana 21.06.2001,— Hrabstwo Kopenhagi — umowa zosta³a podpisana 23.10.2001,— Kraj Preszowski — umowa zosta³a podpisana 10.01.2001,— Kraj ¯yliñski — umowa zosta³a podpisana 12.07.2001,— Region Madrytu — umowa zosta³a podpisana 7.05.2003.
Ze wzglêdu na przeprowadzenie reformy administracyjnej w Republice S³owacji w 2003podpisano umowy o wspó³pracy z w³adzami samorz¹dowymi Preszowa (14.10.03) i ̄ yliny (7.11.03).
Wspó³praca w ramach umów miêdzyrz¹dowych:
— wspó³praca z Waloni¹ w ramach umowy miêdzy Rz¹dem Walonii a Rz¹dem RP,— wspó³praca z Flandri¹ w ramach umowy miêdzy Rz¹dem Flandrii a Rz¹dem RP,— wspó³praca z Bawari¹ w ramach umowy miêdzy Rz¹dem RFN a Rz¹dem RP.
Inne kontakty miêdzynarodowe:
— Uppsala (Szwecja),— Obwód Lwowski (Ukraina),— Region Centrum (Francja),— Okrêg Wiedeñski (Austria).
W roku 2003 Województwo Ma³opolskie odwiedzili m.in: Anders Björck — Wojewoda Uppsali,Christine Lieberknecht —Prezydent Turyñskiego Landtagu, Jozef Tarčak — Przewodnicz¹cySamorz¹dowego Kraju ̄ yliñskiego, Alain Rafesthain — Przewodnicz¹cy Rady Regionalnej RegionuCentrum, Hans Kaiser — Minister ds. Federalnych i Europejskich Turyngii, Didier Gosuin —Minister ds. Œrodowiska i Handlu Zagranicznego Regionu Brukseli, Dagmar Schipanski — Ministerds. Nauki, Badañ i Sztuki w Rz¹dzie Turyngii, Jan Boye — Przewodnicz¹cy Rady Hrabstwa Fonii.
2. WSPÓ£PRACA MIÊDZYREGIONALNA — ZREALIZOWANE PROJEKTY
Edukacja. Zrealizowano 5 projektów, z których najwa¿niejsze to: podpisanie umów partner-skich pomiêdzy Ma³opolskim Centrum Doskonalenia Nauczycieli i Thuringer Institut fürLehrerfortbilduhg, Lehrplanentwicklung und Medien, Akademi¹ Rolnicz¹ w Krakowie i ISARAw Lyonie, Uniwersytetem Jagielloñskim a Uniwersytetem Katolickim w Lyonie, Uniwersytetemw Sabaudii, a Akademi¹ Wychowania Fizycznego w Krakowie oraz Wy¿sz¹ Szko³¹ Turystykii Ekologii w Suchej Beskidzkiej. Przyznano stypendia uniwersyteckie zarówno w Województwie
284
Ma³opolskim jak i Regionie Rhone-Alpes. Z³o¿ono 2 projekty do programu Comenius 2.1 do KomisjiEuropejskiej, dotycz¹ce stworzenia Europejskiej sieci regionalnych centrów edukacyjnych u³atwia-j¹cych uczelniom wspólne startowanie do programu UE Comenius oraz budowanie wspólnegosystemu edukacji jêzykowej w krajach europejskich. Utworzono przy Uniwersytecie JagielloñskimCentrum Edukacji S³u¿b Publicznych i Administracji.
Kultura. Zrealizowano 8 projektów m.in.: Projekt Hermes w ramach programu INTERREG IIIz zakresu dziedzictwa kulturowego we wspó³pracy z Fundacj¹ Klasyki Weimarskiej. Przygotowanowystawy: Malowana wieœ Zalipie” w skansenie Hohenfelde, „Malby na skle w slovenskich muzeach”,„Do cerkwi, do miasta, na tañce....”, w Preszowie, „Wielcy Ma³opolski” w Kopenhadze, w ramachobchodów 10-cio lecia wspó³pracy Województwa Ma³opolskiego z Hrabstwem Kopenhagi orazprezentacjê kulturaln¹ Ma³opolski w Uppsali w po³¹czeniu z wernisa¿em wystawy szopek krakowskich.
Turystyka. Zorganizowano 7 projektów m.in. z zakresu promocji Województwa Ma³opolskiegoza granic¹ podczas miêdzynarodowych targów: Salon Turystyki MAHANA w Lyonie, Targi Gos-podarcze Classe Export, Mundial Zawodów w Lyonie oraz Dni Polskie w Goeteborgu. Z zakresuagroturystyki wspólnie z Regionem Rhône-Alpes zorganizowano misjê eksperck¹ w WojewództwieMa³opolskim ukierunkowan¹ na tworzenie sieci wspó³pracy, rozwój nowych form dzia³alnoœciagroturystycznej, przygotowano równie¿ internetow¹, francusko–polsk¹ wersjê katalogu ma³opo-lskich gospodarstw agroturystycznych. W ramach projektu Œcie¿ki Rowerowe zorganizowano wizytêstudyjn¹ w Kopenhadze maj¹c¹ na celu zdobycie doœwiadczeñ w zakresie tworzenia, wytyczaniai znakowania szlaków i tras rowerowych.
Opieka spo³eczna, szpitalnictwo. Zrealizowano 3 projekty. Dziêki wspó³pracy z HrabstwemKopenhagi przekazany zosta³ ma³opolskim szpitalom sprzêt medyczny, a pracownicy ró¿nychoddzia³ów szpitali oraz kadry administracyjnej wziêli udzia³ w konferencji zorganizowanej w NordicHouse: „Prawa pacjenta w krajach Unii Europejskiej na przyk³adzie doœwiadczeñ duñskich”.Po raz szósty odby³o siê we wspó³pracy z Turyngi¹ Seminarium Przysz³oœci. W tym roku pod has³em„Etyka i medycyna — wyzwanie dla polityki i spo³eczeñstwa”.
Gospodarka. Zrealizowano 8 projektów, które objê³y m.in. misje identyfikacyjne i eksperckiedot. tworzenia przedsiêbiorstw i kszta³cenia ustawicznego w technologiach informacji i komunikacji(TIC), tworzenia i promocji produktów turystycznych, rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich. Przy-gotowano misje: gospodarcz¹ firm z Ma³opolski do Uppsali oraz gospodarczo-handlow¹ z regionuBrukselskiego do Ma³opolski. Podpisano umowê pomiêdzy MARR S.A i Landesentwicklungs-gesellschaft z Turyngii.
W ramach wspó³pracy z regionami partnerskimi zrealizowano ponadto projekty z takich dzie-dzin jak ochrona œrodowiska (realizacja projektu ROPSIM „Inwentaryzacja sk³adowisk odpadów i by³ychterenów przemys³owych w Województwie Ma³opolskim”), rolnictwo (szkolenie w Centrum Hodowliw Poisy), administracja (sta¿e dla pracowników UMWM w Turyngii oraz w Walonii) oraz rynek pracy.
3. WSPÓ£PRACA W RAMACH ORGANIZACJI MIÊDZYNARODOWYCH
Zrzeszenie Regionów Europy (AER) od 2000 r. – najwiêksza organizacja skupiaj¹ca wy-³¹cznie samorz¹dy regionalne z obszaru ca³ej Europy. Marsza³ek Województwa Ma³opolskiegojest cz³onkiem Biura Wykonawczego AER, i bierze udzia³ w jego spotkaniach, podczas którychopiniuje i akceptuje dokumenty przygotowywane przez poszczególne Komitety Zrzeszenia.W pracach czterech komitetów AER w roku 2003 uczestniczyli, wytypowani do prac w tychkomitetach, Radni Sejmiku Województwa Ma³opolskiego. Spotkania odby³y siê w Brukseli, Boras,Budapeszcie oraz Gerze. Omawiano kwestie instytucjonalne, zdrowia i spraw spo³ecznych, rolnictwa,planowania przestrzennego, kultury, edukacji, sportu, m³odzie¿y oraz mediów w kontekœcie przyjêciakonstytucji europejskiej. Przygotowane podczas spotkañ dokumenty przedstawiaj¹ce stano-wisko regionów w kluczowych dziedzinach polityki europejskiej przedstawione zosta³y nastêpniew Parlamencie Europejskim.
ŒRODOWISKO GOSPODARCZE: VI. Wspó³praca miêdzynarodowa, integracja europejska i marketing województwa
285
ŒRODOWISKO GOSPODARCZE: VI. Wspó³praca miêdzynarodowa, integracja europejska i marketing województwa
Europejskie Stowarzyszenie Regionalne na Rzecz Spo³eczeñstwa Informacyjnego ERIS@.Organizacja wspieraj¹ca rozwój informatyzacji w zakresie dzia³añ priorytetowych dla UniiEuropejskiej tzn. edukacji, zwalczania bezrobocia, podnoszenia sprawnoœci administracji, rozwojuobszarów wiejskich, budowania spo³eczeñstwa informacyjnego. W roku 2003 trwa³y praceprzygotowawcze do organizacji w Ma³opolsce Miêdzynarodowej Konferencji na rzecz Spo³eczeñstwaInformacyjnego EISCO2005. Województwo Ma³opolskie korzystaj¹c z bazy danych Eris@poszukiwa³o partnerów do realizacji projektów europejskich, których jest liderem. Ponadto nabie¿¹co przekazywane by³y jednostkom z terenu Ma³opolski informacje w sprawie dostêpnychprogramów unijnych oraz propozycje przystêpowania do realizacji projektów europejskichotrzymywane od Eris@.
MIX Komitet – Wspólna Komisja Konsultacyjna Polska – Komitet Regionów. Celem dzia³aniaKomisji sk³adaj¹cej siê z przedstawicieli wszystkich szczebli polskich samorz¹dów, by³o prowadzeniedialogu z regionami – cz³onkami Komitetu Regionów i w konsekwencji lepsze przygotowanie pol-skich samorz¹dów do dzia³ania w warunkach cz³onkostwa Polski w Unii oraz cz³onkostwa w Komi-tecie Regionów. Trzecie posiedzenie Wspólnej Komisji Konsultacyjnej Polska – Komitet Regionówodby³o siê w Krakowie 27 czerwca 2003 r. W obradach wziêli udzia³ nowo powo³ani polscyobserwatorzy. Podczas posiedzenia Komisja przyjê³a tekst rekomendacji dotycz¹cej stanowiskapolskich samorz¹dów w odniesieniu do Wspólnej Polityki Rolnej UE, tematem dyskusji by³y tak¿ekwestie zwi¹zane z nowymi aspektami polityki ochrony œrodowiska po wst¹pieniu Polski do UE.Wa¿nym tematem obrad by³y metody reprezentowania interesów regionalnych w Brukseli,np. poprzez prowadzenie biur regionalnych. Posiedzenie to by³o ostatnim, podsumowuj¹cymzebraniem Komisji, która zakoñczy³a swoj¹ pracê w zwi¹zku z powo³aniem obserwatorówdo Komitetu Regionów i bliskiego ju¿ cz³onkostwa Polski w UE.
4. INTEGRACJA EUROPEJSKA
Ma³opolski Informator Europejski, to redagowany w Departamencie Promocji i Wspó³pracyMiêdzynarodowej Urzêdu Marsza³kowskiego Województwa Ma³opolskiego, co miesi¹c biuletyninformacyjny skierowany do samorz¹dów terytorialnych, gospodarczych, organizacji pozarz¹dowychoraz wszystkich potencjalnych beneficjentów programów unijnych. Dostêpny jest drog¹elektroniczn¹ lub poczt¹. Publikowane s¹ w nim m.in. aktualne informacje o programach unijnych,zaproszenia do sk³adania wniosków oraz og³oszenia o poszukiwaniu partnerów do realizacjiwspólnych projektów wspó³finansowanych ze œrodków Komisji Europejskiej.
Przedstawicielstwo Województwa Ma³opolskiego w Brukseli. Dzia³alnoœæ Przedstawicielstwaobejmowa³a g³ównie systematyczne œledzenie wydarzeñ oraz selekcjonowanie i przekazywanieinformacji dotycz¹cych bie¿¹cych wydarzeñ w polityce regionalnej UE. Do zadañ Przedstawicielstwanale¿a³o równie¿ redagowanie informacji na temat konferencji, seminariów oraz spotkañorganizowanych przez Komisjê Europejsk¹, Parlament oraz Komitet Regionów w odniesieniudo polityki regionalnej Unii Europejskiej oraz kreowanie indywidualnych spotkañ z funkcjo-nariuszami Komisji Europejskiej odpowiedzialnymi za koordynacjê poszczególnych programówwspólnotowych. Przedstawicielstwo informowa³o równie¿ o zapowiedziach programów unijnych,w których mog¹ uczestniczyæ podmioty z Województwa Ma³opolskiego. W roku 2003 Przedsta-wicielstwo Województwa Ma³opolskiego w Brukseli utrzymywa³o regularne kontakty z DyrekcjamiGeneralnymi Komisji Europejskiej (odpowiedzialnymi za przygotowywanie oraz weryfikacjêoko³o 50 programów wspólnotowych) oraz Misj¹ Polsk¹ przy UE, a tak¿e prowadzi³o dzia³aniapromuj¹ce Ma³opolskê w Brukseli.
286
ŒRODOWISKO GOSPODARCZE: VI. Wspó³praca miêdzynarodowa, integracja europejska i marketing województwa
5. MARKETING WOJEWÓDZTWA
Podejmowane w roku 2003 dzia³ania koncentrowa³y siê na trzech g³ównych obszarach.By³y to:
— tworzenie i rozbudowa systemu komunikacji marketingowej z rynkiem,— promocja wewnêtrzna, to jest realizacja cyklicznych inicjatyw promocyjnych oraz podejmowanie
nowych projektów adresowanych w g³ównej mierze do mieszkañców Województwa orazpartnerów spo³ecznych z terenu Ma³opolski,
— promocja zewnêtrzna (w tym promocja zagraniczna), a wiêc podejmowanie przedsiêwziêæpromuj¹cych Ma³opolskê wobec klienta zewnêtrznego, g³ównie zagranicznego.
Do dzia³añ w obszarze tworzenia i rozbudowy systemu komunikacji marketingowej z rynkiemnale¿y zaliczyæ:
— Prace zwi¹zane z przygotowaniem dokumentu Strategii Dzia³añ Marketingowych WojewództwaMa³opolskiego. W 2003 r. opracowano podstawowe zasady tworzenia dokumentu, wybranorównie¿ zespó³ doœwiadczonych specjalistów z bran¿y marketingu regionalnego, którzy napodstawie dostarczonych badañ i analiz oraz wyników serii warsztatów i konsultacji zajmuj¹ siêprzygotowaniem koñcowego opracowania. Do prac, obok Samorz¹du Województwa w³¹-czy³y siê: Urz¹d Miasta Krakowa i Ma³opolska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. Powsta³zespó³ roboczy, z³o¿ony z reprezentantów tych instytucji.
— Opracowanie jednolitej formu³y graficznej druków i innych materia³ów promocyjnych.W wyniku przeprowadzonego konkursu, na który zg³oszono kilkanaœcie projektów, powsta³podrêcznik wzorów edycji wydawnictw i materia³ów promocyjnych Województwa Ma³opol-skiego, precyzyjnie okreœlaj¹cy zarówno zasady stosowania oryginalnej formu³y graficznej,jak i pola jej wykorzystania.
— Rozbudowa systemu wystawienniczego Województwa Ma³opolskiego.
— Promocja wewnêtrzna Województwa to m.in. kampania promuj¹ca ma³opolskie produktyregionalne realizowana za pomoc¹ reklamy zewnêtrznej przy wspó³pracy mediów regionalnych.W ramach kampanii, która towarzyszy procesowi rejestracji produktów regionalnych w ramachprocedur UE organizowane by³y równie¿ wydarzenia publiczne, w tym imprezy plenerowejak Do¿ynki Województwa Ma³opolskiego, czy prezentacja regionalnych przysmaków dla goœciForum Ekonomicznego w Krynicy- Zdroju.
W ramach promocji zewnêtrznej podstawowymi segmentami dzia³añ by³y:
— Organizacja prezentacji promocyjnych w kraju i poza jego granicami oraz realizacja kampaniireklamowej Ma³opolski w prasie polskiej adresowanej tak do odbiorców krajowych, jaki zagranicznych oraz w drukowanych mediach zagranicznych (poprzez organizacjê presstourów). Geograficznymi kierunkami prezentacji promocyjnych by³y tym razem rynki s³abowczeœniej penetrowane w ramach dzia³añ promocyjnych, m.in. rynek szwedzki, fiñski, brytyjski(projekty: Polen.nu i prezentacja Ma³opolski w Londynie).
— Prezentacja Ma³opolski w regionie Uppsala w Szwecji w ramach inicjatywy rz¹dowej RokPolski w Szwecji i projektu Polen.nu. Promocja Ma³opolski w Uppsali ukierunkowana by³ana przedstawienie potencja³u kulturalnego i gospodarczego Ma³opolski.
— Projekt „Aktiv Malopolska” promuj¹cy walory turystyki aktywnej w Ma³opolsce skierowanydo klienta duñskiego (kontynuacja projektu zapocz¹tkowanego w 2002 r.). Projekt bêdziekontynuowany (ju¿ bez udzia³u œrodków Województwa Ma³opolskiego), co najmniej doroku 2006.
287
ŒRODOWISKO GOSPODARCZE: VI. Wspó³praca miêdzynarodowa, integracja europejska i marketing województwa
— Piknik w londyñskim Regent’s Park — przedsiêwziêcie zorganizowane przez Ma³opolsk¹Organizacjê Turystyczn¹, Polski Oœrodek Turystyczny w Londynie i Województwo Ma³opolskie.
— Seminarium gospodarcze i misja przedsiêbiorców do Grazu (Austria).
— Prezentacja promocyjna na targach inwestycyjnych MIPIM w Cannes (Francja).
— Dzia³ania w mediach drukowanych. £¹cznie opracowano 14 wpisów i wk³adek promocyjnychkierowanych m.in. na rosyjski rynek turystyczny (2 wpisy) oraz na rynek szwedzki, jako wsparciereklamowe prezentacji Ma³opolski w Uppsali (³¹cznie 4 wpisy promocyjne i reklamy). Osobn¹ofertê skierowano do organizatorów kongresów, konferencji i seminariów (wpis promuj¹cyorganizacje kongresów w Ma³opolsce).
— Organizacja dziennikarskich wizyt studyjnych (Press-Tours) dziennikarzy fiñskich (efekt4 artyku³y) oraz dziennikarzy z Belgii (efekt — 8 artyku³ów).
288
289
SYSTEMY TECHNICZNE
290
291
SYSTEMY TECHNICZNE: I. Transport i komunikacja
I. TRANSPORT I KOMUNIKACJA
1. TRANSPORT DROGOWY
Infrastruktura drogowa
Sieæ drogowa Ma³opolski tworzy system powi¹zany z uk³adem dróg krajowych i miêdzynaro-dowych. Przez obszar województwa przebiega III Paneuropejski Korytarz Transportowy: Zgorzelec/Olszyna – Krzy¿owa – Wroc³aw – Opole – Katowice – Kraków – Rzeszów – Przemyœl –Medyka/Korczowa, wchodz¹cy w sk³ad sieci TINA i tworz¹cy przysz³¹ sieæ drogow¹ TEN.
Na terenie województwa ma³opolskiego w sk³ad III-ego paneuropejskiego korytarzatransportowego TINA wchodz¹:
• odcinek autostrady A – 4 Katowice – Kraków,• droga krajowa nr 4 (miêdzyregionalna) przebiegaj¹ca w kierunku zachodnio-wschodnim,
relacji Zgorzelec – Wroc³aw – Gliwice – Bytom – Olkusz – Kraków – Tarnów — Przemyœl.• odcinek linii kolejowej E-30 Drezno – Wroc³aw – Kraków – Rzeszów – Lwów.
Tabela nr 177. Infrastruktura drogowa Ma³opolski
Elementy sieci drogowejD³ugoœæ
(w %)(w km)Lp.
Drogi krajowew tym:
autostrada
Drogi wojewódzkiew tym:
drogi na terenie miastdrogi zamiejskie
Drogi powiatowe
Drogi gminne
Razem
1
2
3
4
5
903,0
58,6
1360,6
186,51174,1
6 397,0
29 386,0
38 046,6
2,37
0,16
3,58
0,493,09
16,81
77,24
100,00
Podstawowy uk³ad drogowy województwa stanowi¹ drogi krajowe (miêdzyregionalne i regio-nalne) oraz wojewódzkie.
Do g³ównych dróg krajowych w województwie administrowanych przez Generaln¹ DyrekcjêDróg Krajowych i Autostrad Oddzia³ w Krakowie, tworz¹cych zasadniczy szkielet komunikacyjny,nale¿¹:• autostrada A – 4 Katowice – Kraków,• droga krajowa nr 7 (miêdzyregionalna) przebiegaj¹ca w kierunku pó³nocno-po³udniowym, relacji
Gdañsk – Warszawa – Kraków – Chy¿ne,• droga krajowa (miêdzyregionalna) nr 4 przebiegaj¹ca w kierunku zachodnio-wschodnim, relacji
Zgorzelec – Wroc³aw – Gliwice – Bytom – Olkusz – Kraków – Tarnów – Przemyœl.
292
Pozosta³e drogi krajowe (regionalne) przecinaj¹ województwo na kierunkach wschód - zachód,pó³noc - po³udnie wychodz¹c w kierunku s¹siednich województw.
Do najwa¿niejszych dróg wojewódzkich administrowanych przez Zarz¹d Dróg Wojewódzkichw Krakowie mo¿na zaliczyæ:• drogê wojewódzk¹ nr 964 Kasina Wielka – Dobczyce – Wieliczka – Niepo³omice –
Szczurowa – Biskupice Rad³owskie,• drogê wojewódzk¹ nr 969 Nowy Targ – Czorsztyn – Kroœcienko – Zabrze¿ – Stary S¹cz,• drogê wojewódzk¹ nr 977 Tarnów – Tuchów – Gromnik – Moszczenica – Gorlice –
Koniczna – granica pañstwa.
Sieæ dróg powiatowych stanowi wa¿ny element w systemie komunikacji wewnêtrznej woje-wództwa, uzupe³niaj¹c sieæ dróg krajowych i wojewódzkich, ³¹cz¹c miejscowoœci i wsie z siedzibamipowiatów. Nawierzchniê tward¹ posiada 98% dróg powiatowych. Ich stan jest z³y i utrudnia dostêpdo obszarów o szczególnych walorach turystycznych oraz hamuje mo¿liwoœci rozwoju gospodarczego,w tym turystyki.
Inwestycje w transporcie drogowym.
A. Modernizacja i przebudowa uk³adu dróg krajowych.
Na modernizacjê i przebudowê dróg krajowych Ma³opolski w 2003 roku przeznaczono ogó³em322,5 mln z³, w tym na inwestycje drogowe wydano 274,6 mln z³. Przygotowanie nowych inwestycjikosztowa³o 75,7 mln z³, w tym: dokumentacje i koncepcje 8,5 mln z³ i wykup gruntów 67,2 mln z³.Œrodki finansowe przeznaczone na autostradê Kraków – Tarnów poch³onê³y 63,8 mln z³.
Najwa¿niejsze inwestycje realizowane na drogach krajowych w 2003 r.:
— Wêze³ „Niwa” w Oœwiêcimiu. Zakres inwestycji obejmowa³ przebudowê drogi krajowej nr 44(ul. Œl¹skiej) w Oœwiêcimiu – Babicach na odcinku 387 m - w tym budowa dojazdu do wiaduktui po³¹czenie go z drugim wiaduktem, budowê po³¹czenia wiaduktu z rondem „Niwa” o d³ugoœci262 m oraz odnowê nawierzchni na odcinku 1,7 km. Koszt ca³kowity: 5,3 mln z³otych, wydatkiw 2003 roku: 2,7 mln z³otych.
— Po³udniowa autostradowa obwodnica Krakowa.Autostradowa obwodnica Krakowa le¿y w ci¹gu autostrady A4, ca³kowita d³ugoœæ obejœcia od
wêz³a Balice I do wêz³a Wielickiego wynosi 24,7 km. Celem inwestycji by³o przed³u¿enie istniej¹cejobwodnicy — wyprowadzenie drogi krajowej nr 4 poza teren miasta. Realizowany fragmentpodzielono na dwa odcinki: I – 5,9 km, od ul. K¹pielowej do potoku Malinówka, wspó³finansowanyz po¿yczki EBI, zosta³ zakoñczony w grudniu 2002 roku; II – 2,0 km z wêz³em Wielickim(z najwiêkszym w kraju wielopoziomowym skrzy¿owaniem), wspó³finansowany z grantu PHARE,zosta³ zakoñczony w po³owie 2003 roku. Koszt ca³kowity: 390 mln z³otych, wydatki w 2003 roku:88 mln z³otych. Zakres inwestycji obejmowa³: budowê drogi o d³ugoœci 7,9 km o parametrachautostradowych (dwie jezdnie, ka¿da po trzy pasy ruchu), 13 km dróg dojazdowych i ³¹cznic, 9,3 kmekranów akustycznych.
— Regulacja rzeki Raby pod budowê drugiej jezdni „Zakopianki”. Regulacja koryta Raby dlapotrzeb przebudowy drogi krajowej nr 7 na odcinku Myœlenice – Lubieñ. Koszt ca³kowity:13,1 mln z³otych; wydatki w 2003 roku: 13,1 mln z³otych. Zakres inwestycji obejmowa³ robotyregulacyjne na odcinku 7,6 km.
SYSTEMY TECHNICZNE: I. Transport i komunikacja
293
SYSTEMY TECHNICZNE: I. Transport i komunikacja
B. Modernizacja i przebudowa uk³adu dróg wojewódzkich.
Nak³ady finansowe na drogi wojewódzkie w 2003 r. wynios³y ogó³em 91 967 718 z³ w tym:• Subwencja: 52 423 803 z³,• Kontrakt Wojewódzki: 16 799 079 z³,• Dotacja celowa Bud¿etu Pañstwa: 3 500 000 z³,• Gminy i powiaty (IS): 5 257 835 z³,• Phare CBC: 7 611 560 z³,• Phare Odbudowa: 3 150 299 z³,• Po¿yczka Bank Œwiatowy: 2 890 685 z³,• Inne: 334 457 z³.
Prawie 73 % z ca³oœci nak³adów finansowych przeznaczonych na drogi wojewódzkie zosta³owydane na inwestycje drogowe i mostowe.
Wykres nr 77. Nak³ady finansowe na drogi wojewódzkie w latach 1999-2003
Źród³o: Zarz¹d Dróg Wojewódzkich w Krakowie.
Najwa¿niejsze zadania inwestycyjne w 2003 r.:
— Zabezpieczenie osuwiska i odbudowa drogi woj. nr 975 D¹browa Tarnowska – Zakliczyn –D¹browa w m. Lipie. Prawie 2 mln z³ kosztowa³o zabezpieczenie stoku i odbudowa drogi 975w Lipiu. Prace przy likwidacji skutków powodzi z lipca 2001 trwa³y dziewiêæ miesiêcy, poprzedzoneby³y badaniami geologicznymi, które stanowi³y podstawê do zaprojektowania sposobuzabezpieczenia stoku i odbudowy drogi.
— Przebudowa drogi woj. nr 977 Moszczenica – Gorlice – Konieczna. Prace prowadzonew 2003 r. kosztowa³y prawie 13 mln z³otych; ca³oœæ przedsiêwziêcia – 30 000 000 z³. Budowa ³¹cznicyStawiska, remont ul. Wêgierskiej w Gorlicach – to ostatnie z zaplanowanych zadañ projektu „moder-nizacja drogi woj. nr 977 na odcinku Moszczenica – Gorlice – Konieczna – granica pañstwa”.
— Poprawa bezpieczeñstwa na odcinku drogi woj. nr 969 Nowy Targ – Nowy S¹cz, poprzez odnowênawierzchni i oznakowanie. Jest to jeden z najwa¿niejszych szlaków komunikacyjnych Ma³opolski³¹cz¹cy Podhale z S¹decczyzn¹. Prace kosztowa³y prawie 6 mln z³. Zadania wspófinansowane by³oze œrodków Kontraktu Wojewódzkiego oraz samorz¹dy lokalne.
— Modernizacja drogi wojewódzkiej 780 w Che³mku. Remont obejmowa³ m.in. ca³kowity remontnawierzchni, wykonanie nowej organizacji ruchu, remont chodnika, monta¿ korytek œciekowych.Prace kosztowa³y 1 452 600 z³.
294
— Odbudowa mostu po powodzi w ci¹gu drogi wojewódzkiej 964 na potoku Bysinka —w Myœlenicach. Koszt odbudowy mostu i budowy dróg dojazdowych wyniós³ 1 384 000 z³ (ProgramuPHARE Odbudowa I edycji).
— Budowa obwodnicy miejscowoœci Klucze w ci¹gu drogi wojewódzkiej nr 791. Wyprowadzenieruchu tranzytowego zw³aszcza ciê¿kich samochodów z centrum miasta, poprawa dostêpnoœciwojewództwa oraz skrócenie czasu przejazdu – to najwa¿niejsze powody budowy obwodnicym. Klucze. Ca³kowity koszt inwestycji wyniós³ prawie 2,8 mln z³. Prace budowlane rozpoczê³y siêw maju, a zakoñczy³y w grudniu 2003 roku.
— Dokumentacja przysz³oœciowa. Na realizacjê zadania przeznaczono 6 900 000 z³. Najwa¿niejszeprowadzone opracowania to: modernizacja drogi wojewódzkiej nr 977 Tarnów — Moszczenica,obejœcie Starego i Nowego S¹cza lewym brzegiem Dunajca – etap 1: po³¹czenie drogi krajowejnr 87 z drog¹ powiatow¹ Che³miec – Go³kowice; przebudowa drogi wojewódzkiej nr 776Kraków – Proszowice – Ostrów, przebudowa drogi wojewódzkiej nr 958 i 959.
Poprawa Bezpieczeñstwa Ruchu Drogowego (BRD)
W 2003 roku zrealizowano we wspó³pracy z naukowcami Politechniki Krakowskiej – z funduszyBanku Œwiatowego – program poprawy Bezpieczeñstwa Ruchu Drogowego. Przygotowanieodpowiednich projektów i ich realizacja kosztowa³a oko³o 4 800 000 z³.
W roku 2003 wytypowanych zosta³o dziesiêæ dróg, na których dodatkowo zosta³y oznakowanewszystkie ³uki, przejœcia dla pieszych oraz miejsca szczególnie niebezpieczne. W sumie programemzosta³o objête 560 kilometrów dróg, 26 miejscowoœci, gdzie dodatkowo zosta³o oznakowanych66 przejœæ dla pieszych przy dojœciach do szkó³.
Inicjatywy Samorz¹dowe
Wzorem lat ubieg³ych prowadzone by³y wspólne inwestycje z samorz¹dami lokalnymi przydrogach wojewódzkich. Realizowano 84 zadania, których wartoœæ wynios³a 13 843 269 z³. W ramachwspó³pracy z 51 samorz¹dami z terenu 17 powiatów wykonano m.in. 26 kilometrów chodników,7,6 km kanalizacji, 5 zatok, 1 rondo, 3 przebudowy skrzy¿owañ, 2 km nawierzchni z poszerze-niem jezdni.
Tabela nr 178. Zadania realizowane w ramach IS
SYSTEMY TECHNICZNE: I. Transport i komunikacja
Źród³o: Zarz¹d Dróg Wojewódzkich w Krakowie.
Wyszczególnienie 20012000 2002 2003
iloœæ wniosków
iloœæ zadañ
120
63
koszt wniosków (w tys. z³)
45
29
4 674
3 342
8 016
Województwo (w tys. z³)
Samorz¹dy (w tys. z³)
Razem (w tys. z³)
13 300 18 600
6 553
5 227
11 781
26 954
163
103
10 073
10 210
20 283
97
84
43 628
22 230
21 398
43 628
295
SYSTEMY TECHNICZNE: I. Transport i komunikacja
Przyk³adowe inwestycje w ramach Inicjatyw Samorz¹dowych to m.in.:
1. Budowa ma³ego ronda na skrzy¿owaniu ulic: 1 Maja – Rynek – Daszyñskiego – Olszyny – Beskidzka w Andrychowie drogi wojewódzkiej nr 781. Budowa ronda kompaktowego, popra- iaj¹cego bezpieczeñstwo kieruj¹cych i pieszych, kosztowa³a 740 000,00 z³. Inwestycja po po³owie zosta³a sfinansowana przez Województwo Ma³opolskie i w po³owie przez miasto Andrychów.
2. Przebudowa skrzy¿owania drogi wojewódzkiej nr 949 Jawiszowice – Przeciszów z drog¹ powiatow¹ w Jawiszowicach. Milion z³otych kosztowa³a przebudowa niebezpiecznego skrzy¿owania drogi wojewódzkiej 949 z drogami powiatowymi. Inwestycja prowadzona by³a wspólnie przez Województwo Ma³opolskie, powiat oœwiêcimski i gminê Brzeszcze.
Wykres nr 78. Zestawienie lokalizacji zrealizowanych inwestycji na drogach wojewódzkich
Legenda do rys. nr 1:1. Przebudowa drogi nr 958 Chabówka — Czarny Dunajec — Chocho³ów — Zakopane”2. „Przebudowa drogi nr 967 Myœlenice — £apczyca”3. „Przebudowa drogi 977 Tarnów — Gromnik — Moszczenica”4. „Droga wojewódzka nr 780 w Che³mku”5. „Budowa obwodnicy m. Klucze”7. „Budowa kanalizacji deszczowej oraz wykonanie warstwy wi¹¿¹cej w ci¹gu drogi wojewódzkiej nr 980 w m. Rzepiennik
Strzy¿ewski”8. „Przebudowa nawierzchni drogi wojewódzkiej nr 946 w miejscowoœci Sucha9. „Poprawa bezpieczeñstwa na odcinku drogi wojewódzkiej nr 969 poprzez odnowê nawierzchni, oznakowanie i remont
chodników”„Budowa i przebudowa chodników wraz z odwodnieniem w ci¹gu dróg wojewódzkich realizowane przy wspó³udzialesamorz¹dów lokalnych”.Gminy: 1 Budzów, 2 — Ciê¿kowice, 3 — Czarny Dunajec, 4 — Czchów, 5 — Klucze, 6 — Koszyce, 7 — Krynica Zdrój,8 — Liszki, 9 — £apanów, 10 — Mszana Dolna, 11 — Niepo³omice, 12 — Rad³ów, 13 — Sêkowa,14 — Ska³a, 15 —Sucha Beskidzka, 16 — Su³oszowa.
296
SYSTEMY TECHNICZNE: I. Transport i komunikacja
2. AUTOBUSOWA KOMUNIKACJA ZBIOROWA
Aktualnie na terenie województwa ma³opolskiego zarobkowy przewóz osób pojazdami samo-chodowymi w regularnym transporcie zbiorowym na liniach regularnych (wykraczaj¹cych pozaobszar jednego powiatu) wykonuje 654 przewoŸników. PrzewoŸnicy ci obs³uguj¹ 1 203 liniekomunikacyjne przebiegaj¹ce przez obszar dwóch lub wiêcej powiatów, lub linie komuni-kacyjne przebiegaj¹ce przez obszar dwóch lub wiêcej województw, a rozpoczynaj¹ce siê na tereniewojewództwa ma³opolskiego.
Tabela nr 179. Zestawienie iloœci linii i przewoŸników w latach 2002-2003
Źród³o: opracowanie w³asne UMWM.
Rok 20032002IloϾ
Iloœæ przewoŸników
IloϾ linii
550
1120
654
1203
3. TRANSPORT KOLEJOWY
Elementy systemu transportu kolejowego
Sieæ kolejowa na terenie województwa ma³opolskiego jest podzielona pomiêdzy dwie jednostkiorganizacyjne:• Zak³ad Infrastruktury Kolejowej w Krakowie (601,7 km czynnych linii i ³¹cznic kolejowych);• Zak³ad Infrastruktury Kolejowej w Nowym S¹czu (466,6 km).
Linie magistralne stanowi¹ 13% (137 km) ogó³u linii. Najwiêkszy udzia³ maj¹ linie kategoriipierwszorzêdnej (42%) i drugorzêdnej (40%). Pozosta³a czêœæ linii to linie znaczenia miejscowego.
Najwiêksze obci¹¿enie ruchem pasa¿erskim wystêpuje na liniach magistralnych:• Kraków — Trzebinia — Katowice,• Kraków — Tarnów,• Kraków — Warszawa.
Obszar Ma³opolski przecina 1 068,3 km linii oraz ³¹cznic kolejowych. W liczbie tej nieuwzglêdniono bocznic kolejowych. Poza obs³ug¹ pasa¿ersk¹ znajduj¹ siê linie Tarnów — Szczucinoraz Pod³ê¿e — Niepo³omice, na których ruch poci¹gów osobowych zawieszono w roku 2000. Pozaobs³ug¹ kolejow¹ pozostaj¹ powiaty proszowicki, myœlenicki oraz d¹browski.
Dostêpnoœæ komunikacyjna wyra¿ona gêstoœci¹ sieci kolejowej jest uznawana za wystarczaj¹c¹.Czêœæ linii kolejowych obs³uguje równie¿ ruch miêdzynarodowy. Linia Tarnów — Krynica posiadaodga³êzienie do jedynego w Ma³opolsce przejœcia granicznego w Leluchowie.
Ze wzglêdu na standard infrastruktury sieæ kolejow¹ mo¿na podzieliæ na:• linie kolejowe i ³¹cznice dwutorowe zelektryfikowane (43,2%);• linie jednotorowe zelektryfikowane (44,1%);• linie jednotorowe niezelektryfikowane (12,7%).
Obs³uga mieszkañców i gospodarki transportem kolejowym
Przewozy pasa¿erskie na terenie województwa ma³opolskiego realizowane s¹ przez „PKPPrzewozy Regionalne” Sp. z o.o., Ma³opolski Zak³ad Przewozów Regionalnych w Krakowie. Obszardzia³ania Zak³adu pokrywa siê z obszarem województwa ma³opolskiego.
297
SYSTEMY TECHNICZNE: I. Transport i komunikacja
Linie kolejowe obs³uguj¹ ok. 25% obszaru Ma³opolski, standard dostêpnoœci wynosi 6,5 km / 100 km2
i jest nieco ni¿szy ni¿ standard krajowy (7,1 km / 100 km2). Obs³ugê kolejow¹ powiatów pó³noc-nych i centralnych mo¿na uznaæ za wystarczaj¹c¹, natomiast powiatów po³udniowych i po³ud-niowo-wschodnich za niewystarczaj¹c¹.
Wykres nr 79. Przewozy pasa¿erów realizowane przez PKP Przewozy Regionalne Sp. z o.o. na terenie województwa ma³opolskiego.
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych PKP Przewozy Regionalne Sp z o.o.
W roku 2003 „PKP Przewozy Regionalne” Sp. z o.o. przewioz³a na terenie województwa ma³o-polskiego 12 480 719 pasa¿erów. Stanowi to zmniejszenie liczby podró¿nych o 7,9% w stosunkudo roku poprzedniego, i utrzymanie tendencji spadkowej popytu na przewozy kolejowe. Z ogólnejliczby przewiezionych pasa¿erów 78,5% stanowi¹ pasa¿erowie poci¹gów osobowych, pozosta³aczêœæ – poci¹gów pospiesznych.
Wykres nr 80. Praca przewozowa PKP Przewozy Regionalne Sp. z o.o. na terenie województwa ma³opolskiego
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych PKP Przewozy Regionalne Sp z o.o.
Œrednia odleg³oœæ przewozu pasa¿erów w poci¹gach osobowych wynosi 38,8 km, natomiastw poci¹gach pospiesznych — 204,4 km.
Pocz¹wszy od roku 2001 Województwo rozpoczê³o realizacjê zadañ zwi¹zanych z organizo-waniem i dotowaniem regionalnych, kolejowych przewozów pasa¿erskich. Zadanie to jest wype³nianena podstawie umów zawieranych pomiêdzy Województwem Ma³opolskim a przewoŸnikiem kolejowym.
298
SYSTEMY TECHNICZNE: I. Transport i komunikacja
Tabela nr 180. Udzia³ Województwa Ma³opolskiego w wykorzystaniu œrodków przeznaczonych na przewozy pasa¿erskie w z³
Źród³o: opracowanie w³asne.
PrzeznaczeniePodzia³ œrodków
2003Lp.
Dotacja do przewozów pasa¿erskich
Zakup pojazdów szynowych
Organizacja przewozów kolejowych
Razem
1
2
3
20022001
16 375 000
2 523 000
–
18 898 000
16 317 459
1 875 570
562 671
18 755 700
15 186 000
3 643 000
341 000
19 170 000
4. TRANSPORT LOTNICZY
Elementy systemu transportu lotniczego
Obszar województwa ma³opolskiego obs³ugiwany jest przez Miêdzynarodowy Port Lotniczyim. Jana Paw³a II Kraków-Balice. Ponadto pewne funkcje rekreacyjne i sportowe spe³niaj¹ lotniskaw Nowym Targu, £ososinie Dolnej i Krakowie Pobiedniku.
Miêdzynarodowy Port Lotniczy Kraków — Balice po³o¿ony jest 11 km na zachód od Krakowa.Obszar lotniskowy przylega do autostrady Kraków — Katowice. Lotnisko posiada równie¿ dogodnepo³¹czenie drogowe w kierunku Zakopanego i Tarnowa.
Port Lotniczy Kraków — Balice jest korzystnie usytuowany w stosunku do sieci dróg lotniczych.Wokó³ Portu istnieje 6 sta³ych dróg lotniczych.
W Balicach istnieje jedna utwardzana droga startowa na kierunku 08-26, d³ugoœci 2550 mi szerokoœci 60 m. Istnieje równie¿ równoleg³y awaryjny pas startowy o nawierzchni trawiastej,d³ugoœci 2400 m i szerokoœci 300 m, po³o¿ony po pó³nocnej stronie drogi startowej. P³yta postojowadla 17 samolotów o powierzchni 92 000 m2, zlokalizowana jest naprzeciw budynku dworca,ok. 300 m od progu pasa startowego.
Obs³uga mieszkañców i gospodarki transportem lotniczym
W roku 2003 roku, wyst¹pi³ wzrost zainteresowania podró¿ami lotniczymi skutkuj¹c wzrostemwykonanych operacji lotniczych, ruchu pasa¿erskiego i towarowego. Miêdzynarodowy Port LotniczyKraków Balice w roku 2003 obs³u¿y³ 593 214 pasa¿erów.
299
SYSTEMY TECHNICZNE: I. Transport i komunikacja
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych Miêdzynarodowego Portu Lotniczego im. Jana Paw³a II Kraków-Balice Sp. z o.o.
Tabela nr 181. Wykaz po³¹czeñ regularnych realizowanych z Miêdzynarodowego Portu Lotniczego w Krakowie Balicach
Udzia³ w ruchu
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Lp. Kierunek
36%
15%
11%
10%
10%
6%
4%
4%
1%
1%
1%
1%
Warszawa
Londyn
Wiedeñ
Chicago
Frankfurt
Pary¿
Zurich
Rzym
Budapeszt
New York (JFK)
New York (EWR)
Tel Aviv
W roku 2003 ruch pasa¿erski by³ realizowany przez nastêpuj¹cych przewoŸników: LOT(83 % udzia³u w ruchu), AUSTRIAN AIRLINES (7%), BRITISH AIRWAYS (5%), SWISS(4%), MALEV (1%). Wyniki Portu Lotniczego w Krakowie Balicach w roku 2003 kszta³towa³y siênastêpuj¹co:
— samolotów ogó³em — 7 029, dynamika 118,44 % œrednio miesiêcznie do 2002 r.,— pasa¿erów — 593 214, dynamika 130,58 % œrednio miesiêcznie do 2002 r.,— cargo — 2 071 Mg, dynamika 111,37 % œrednio miesiêcznie do 2002 r.
Wykres nr 81. Przewozy pasa¿erów w Miêdzynarodowym Porcie Lotniczym Kraków-Balice
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych Miêdzynarodowego Portu Lotniczego im. Jana Paw³a II Kraków-Balice Sp. z o.o.
300
SYSTEMY TECHNICZNE: I. Transport i komunikacja
Wykres nr 82. Przewozy CARGO w Miêdzynarodowym Porcie Lotniczym Kraków-Balice
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych Miêdzynarodowego Portu Lotniczego im. Jana Paw³a II Kraków-Balice Sp. z o.o.
Wykres nr 83. Liczba operacji lotniczych w Miêdzynarodowym Porcie Lotniczym Kraków-Balice
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych Miêdzynarodowego Portu Lotniczego im. Jana Paw³a II Kraków-Balice Sp. z o.o.
W dniu 23.12.2003 r. Województwo Ma³opolskie, Miasto Kraków i Agencja Mienia Wojskowegozawi¹za³y Spó³kê z ograniczon¹ odpowiedzialnoœci¹, pod nazw¹ „Krakowski Port Lotniczy”. Celemdzia³alnoœci Spó³ki jest promocja Krakowa i Regionu, dzia³ania na rzecz rozwoju ruchu turystycznegow Ma³opolsce, a w szczególnoœci budowa, rozbudowa, modernizacja i eksploatacja TerminaluLotniczego w Krakowie wraz z p³yt¹ postojow¹ i niezbêdn¹ infrastruktur¹. Spó³ka bêdzie pro-wadziæ równie¿ zadania na rzecz obs³ugi lotniczego ruchu pasa¿erskiego i towarowego (w tymmiêdzynarodowego lotniczego przejœcia granicznego na terenie terminala).
Inwestycje w transporcie lotniczym
Miêdzynarodowy Port Lotniczy im. Jana Paw³a II Kraków-Balice pocz¹wszy od roku 2001 sukce-sywnie realizuje program modernizacji istniej¹cej czêœci odlotów terminalu pasa¿erskiego, maj¹cyna celu stworzenie zwiêkszonych mo¿liwoœci odpraw pasa¿erów odlatuj¹cych jak i optymalizacjêpracy w sortowni baga¿u. Zrealizowane do chwili obecnej prace modernizacyjne pozwoli³y naoddanie dodatkowych czterech nowych stanowisk odprawowych, dodatkowego stanowiska odprawypaszportowej, oraz drugiego, niezale¿nego w pe³ni wyposa¿onego ci¹gu kontroli bezpieczeñstwa.
W roku 2003 zrealizowana zosta³a rozbudowa samolotowej p³yty postojowej. £¹czna powierz-chnia p³yty zosta³a zwiêkszona z 50 000 m2 do 92 000 m². Jednoczeœnie mo¿e na niej parkowaæ17 samolotów œredniej wielkoœci. Ca³kowity koszt realizacji inwestycji wyniós³ 19,051 mln z³. Zadaniew po³owie zosta³o sfinansowane przez Województwo Ma³opolskie w ramach Kontraktu Wojewódzkiego.
301
SYSTEMY TECHNICZNE: II. Infrastruktura energetyczna
II. INFRASTRUKTURA ENERGETYCZNA
1. SYSTEM ENERGETYCZNY, GAZOWNICZY ORAZNIEKONWENCJONALNE ŹRÓD£A ENERGII
A. Stan systemu energetycznego
Województwo ma³opolskie zaopatrywane jest w energiê elektryczn¹ przez 6 zak³adów energe-tycznych: Zak³ad Energetyczny Kraków S.A., Zak³ad Energetyczny Tarnów S.A., Bêdziñski Zak³adEnergetyczny S.A., Rzeszowski Zak³ad Energetyczny S.A., Beskidzka Energetyka S.A. orazZak³ad Energetyczny Okrêgu Radomsko-Kieleckiego ZEORK.
Na terenie województwa ma³opolskiego znajduj¹ siê 3 elektrownie zawodowe cieplne o ³¹cznejmocy zainstalowanej 1775 MW, 7 elektrowni wodnych o ³¹cznej mocy zainstalowanej 172,6 MWoraz 5 elektrowni przemys³owych o ³¹cznej mocy zainstalowanej oko³o 150 MW. Funkcjonuj¹równie¿ niedu¿e elektrownie, wykorzystuj¹ce proekologiczne Ÿród³a energii odnawialnej.Ich znaczenie w systemie jest jednak jeszcze niewielkie.
Na terenie Ma³opolski istnieje 6 stacji elektroenergetycznych najwy¿szych napiêæ, w tym jednao napiêciu 440 kV, pozosta³e o napiêciu 220 kV oraz 19 linii najwy¿szych napiêæ. Sieæ elektro-energetyczna wysokiego napiêcia 110 kV sk³ada siê ze 126 stacji elektroenergetycznych 110 kV/SNtzw. GPZ (G³ówne Punkty Zasilania), które transformuj¹ energiê z wysokiego napiêcia na œrednieoraz z 204, g³ównie napowietrznych, linii 110 kV.
Najwa¿niejsze obiekty i urz¹dzenia systemu elektroenergetycznego w województwie ma³o-polskim to:
— Elektrownia Skawina S.A. o mocy zainstalowanej 575 MW,
— Elektrownia Siersza S.A. o mocy zainstalowanej 740 MW (docelowo 797 MW),
— Elektrociep³ownia Kraków S.A. o ³¹cznej mocy zainstalowanej 460 MW,
— Stacja elektroenergetyczna Tarnów 400/110 kV,
— Stacja elektroenergetyczna Siersza 220/110 kV,
— Stacja elektroenergetyczna Skawina 220 /110 kV,
— Stacja elektroenergetyczna Wanda w Krakowie 220/110 kV,
— Stacja elektroenergetyczna Lubocza 220/110 kV,
— Stacja elektroenergetyczna Klikowa 220/110 kV.
W zwi¹zku ze znacznym rozdrobnieniem sektora dystrybucji energii oraz coraz wiêksz¹konkurencj¹ na rynku, cztery zak³ady – z Krakowa, Tarnowa, Bielska-Bia³ej i Bêdzina utworzy³yGrupê Po³udniow¹ (K-4), która jako trzeci w kolejnoœci polski podmiot sektora dystrybucji energiiprzygotowuje siê do prywatyzacji. Zak³ady te maj¹ razem 15% udzia³ w finalnej sprzeda¿y energiielektrycznej w kraju i obs³uguj¹ 12,5% wszystkich klientów polskiej energetyki.
302
Pierwszym sprywatyzowanym przedsiêbiorstwem sektora wytwórczego elektroenergetykiw Polsce sta³a siê w 1988 r. Elektrociep³ownia Kraków S.A., której inwestor strategiczny Electricitede France wstêpnie posiada³ 55% akcji, a obecnie posiada 64,5% akcji. Nastêpnie w 2002 r. Mini-sterstwo Skarbu Pañstwa sprzeda³o akcje Elektrowni Skawina S.A. firmie PSEG Poland Distribu-tion B.V. nale¿¹cej do amerykañskiej grupy PSEG. Inwestor naby³ od Skarbu Pañstwa 35% akcjispó³ki (za kwotê 24,8 mln USD) oraz od spó³ki akcje serii B w wysokoœci 15% +1 akcja. Inwestorten zobowi¹za³ siê do dokonania inwestycji w spó³ce do 2010 r. o ³¹cznej wartoœci 56 mln USD.
W 2003 r. w konkursie Ministra Œrodowiska „Lider Polskiej Ekologii” w kategorii wyrób1 miejsce zdoby³a Elektrownia Siersza za przedsiêwziêcie „Wykorzystanie odpadów procesowychdo produkcji nowej generacji materia³ów mo¿liwych do wykorzystania w ró¿nych ga³êziachprzemys³u”.
B. Stan systemu gazowniczego
Województwo ma³opolskie obs³ugiwane jest w zakresie gazownictwa przez piêæ oddzia³ówPolskiego Górnictwa Naftowego i Gazownictwa (PGNiG S.A.) – Zak³ad Gazowniczy w Krakowie,Zak³ad Gazowniczy w Kielcach, Zak³ad Gazowniczy w Jaœle, Zak³ad Gazowniczy w Zabrzu orazKarpacki Oddzia³ Gazowniczy w Tarnowie. Podobnie jak w przypadku energetyki, tak znacznailoœæ zak³adów wynika z faktu, i¿ dzia³aj¹ one w ramach dawnych województw sprzed reformyadministracyjnej. Rada Ministrów w dniu 13 sierpnia 2002 r. przyjê³a „Program restrukturyzacjii prywatyzacji PGNiG S.A.” W wyniku tej decyzji od 1 stycznia 2003 r. funkcjonuje szeœæ dystrybu-cyjnych spó³ek gazowniczych, z czego dwie obs³uguj¹ województwo ma³opolskie: Karpacka Spó³kaGazownictwa sp. z o.o. oraz Górnoœl¹ska Spó³ka Gazownictwa sp. z o.o.
Przez teren Ma³opolski przebiega magistralna linia gazowa, na któr¹ sk³adaj¹ siê trzy nitkigazoci¹gu biegn¹ce w kierunku wschód-zachód. Na obszarach górniczych województwa zloka-lizowane s¹ podziemne magazyny gazu: ¯ukowice, Swarzów-1, £êtkowice, Szczepanów-1,Brzezowiec, Gr¹dy Bocheñskie-Borek, D¹brówka, Rysia, Grabina-Nieznanowice, D¹browaTuchowska, Raciborsko-1. Na terenie województwa w Oœwiêcimiu znajduje siê równie¿ wêze³rozdzielczy, natomiast w gminie Skrzyszów, na gazoci¹gu przesy³owym wysokiego ciœnienia relacjiSêdziszów-Podgórska Wola zlokalizowana jest t³ocznia gazu. W okolicach Bochni, Brzeska, Tarnowaoraz Gorlic znajduj¹ siê kopalnie gazu.
C. Energia odnawialna
W ostatnich latach widoczny jest wzrost znaczenia energii elektrycznej pochodz¹cej ze Ÿróde³niekonwencjonalnych i odnawialnych. Rozporz¹dzenie Ministra Gospodarki z dnia 15 grudnia2000 r. w sprawie obowi¹zku zakupu energii elektrycznej i ciep³a ze Ÿróde³ niekonwencjonalnychi odnawialnych wprowadzi³o kilka istotnych zmian dotycz¹cych obowi¹zku zakupu energiielektrycznej z tych Ÿróde³. Powy¿sze zmiany dotycz¹ m.in. zniesienia ograniczenia dotycz¹cegozainstalowanych mocy w Ÿród³ach energii oraz zastosowania obowi¹zkowego procentowegowolumenu zakupu, który dla 2002 r. ustalony zosta³ na poziomie 2,5% rocznej sprzeda¿y energiielektrycznej; dla 2003 r. na poziomie 2,65% i 2,85% dla 2004 r. Równoczeœnie Strategia RozwojuEnergetyki Odnawialnej z wrzeœnia 2000 r. zak³ada, ¿e do koñca 2010 r. 7,5% ca³ej zu¿ywanejenergii w Polsce pochodziæ bêdzie ze Ÿróde³ odnawialnych (w Unii Europejskiej w 2010 r. zaspokajaæbêdzie 12% potrzeb). Obowi¹zek zakupu wytworzonej energii elektrycznej oraz za³o¿enia strategiiwp³ynê³y na wzrost zainteresowania inwestorów energetyk¹ niekonwencjonaln¹.
W Ma³opolsce do produkcji energii elektrycznej wykorzystuje siê g³ównie jako energiêodnawialn¹ energiê rzek oraz w nieznacznym stopniu energiê wiatru. Na terenie województwama³opolskiego znajduje siê 16 elektrowni wodnych o mocy zainstalowanej 172,715MW oraz mocyosi¹galnej 172,246 MW, a tak¿e 2 elektrownie wiatrowe o mocy zainstalowanej i osi¹galnej 260 MW.
SYSTEMY TECHNICZNE: II. Infrastruktura energetyczna
303
£¹cznie produkcja brutto energii elektrycznej ze Ÿróde³ odnawialnych w Ma³opolsce wynosi obecnieoko³o 371 tys. MWh, co stanowi 9% krajowej produkcji energii elektrycznej ze Ÿróde³ odnawialnychi plasuje województwo na 4 miejscu w kraju.
Do produkcji ciep³a wykorzystuje siê w Ma³opolsce energiê pochodz¹c¹ z biomasy oraz energiêgeotermaln¹. W kraju funkcjonuje obecnie kilka zak³adów geotermalnych zlokalizowanych w trzechwojewództwach: ma³opolskim, ³ódzkim i zachodniopomorskim. Dzia³aj¹ca na terenie województwama³opolskiego od 1994 r. instalacja geotermalna w Bañskiej Ni¿nej jest pierwsz¹ tego typu instalacj¹w Polsce. Zaspokaja ona w 100% zapotrzebowanie na ciep³o i ciep³¹ wodê u¿ytkow¹ odbiorcówBañskiej Ni¿nej, w tym koœcio³a i szko³y podstawowej. W latach 1998-2000 prowadzone by³y badaniai prace nad Projektem Geotermalnym Podhala. Rok 2001 by³ rokiem prze³omowym dla realizacjiprojektu, gdy¿ dobiega³y koñca prace nad uruchomieniem magistrali ciep³owniczej z Bañskiej Ni¿nejdo Zakopanego, ³¹cz¹cej Ciep³owniê Geotermaln¹ w Bañskiej Ni¿nej z kot³owni¹ szczytow¹w Zakopanem. Dziêki temu energia uzyskiwana ze Ÿróde³ termalnych bêdzie podstawowym Ÿród³emciep³a, natomiast gaz wykorzystywany bêdzie jedynie w momentach szczytowego zapotrzebowania.Zakoñczenie realizacji projektu planowane jest na 2004 r., a sieæ ciep³ownicza ma obejmowaæswoim zasiêgiem miejscowoœci po³o¿one w dorzeczu Bia³ego Dunajca: Zakopane, Nowy Targ, Bañsk¹Ni¿n¹, Bia³y Dunajec, Szaflary, Poronin i Kroœcienko. Instalacja Bañska-Zakopane po jej rozbudowieosi¹gnie moc oko³o 70 MW i stanie siê jedn¹ z najwiêkszych w Europie.
Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi¹ PAN od kilkunastu lat prowadzina terenie Ma³opolski badania geologiczne i hydrogeologiczne warunków wystêpowania i eksplo-atacji wód i energii geotermalnej. Wed³ug ekspertów Instytutu podziemne wody geotermalne,jako czysty ekologicznie noœnik energii, mog¹ odegraæ wa¿n¹ rolê w wielu rejonach województwama³opolskiego. Szczególnie zasadne mo¿e byæ wykorzystanie energii geotermalnej na obszaracho unikalnych walorach przyrodniczych, w parkach narodowych i krajobrazowych oraz w miastach,w których zanieczyszczenie gazowo-py³owe wskutek spalania tradycyjnych noœników energii jestszczególnie uci¹¿liwe.
Wyniki prowadzonych przez zespó³ specjalistów PAN badañ mog¹ mieæ znacz¹cy wp³yw naprzyspieszenie programu przemys³owego wykorzystania energii geotermalnej w Ma³opolsce. Strefymo¿liwego wykorzystania energii geotermalnej wskazano w Krakowie Bie¿anowie, KrakowiePrzylasku Rusieckim, Krakowie Zes³awicach £êkawicy, Zawadzie, Tarnowcu ko³o Tarnowa, Nowych¯ukowicach, w miejscowoœciach: Bucze-D¹brówka, Grobla, Luszowice, Mokrzyska, Nieznanowice,Rzezawa, w Siedlcu, Za³u¿u, Porêbie Wielkiej, D¹browie Tarnowskiej, Borzêcinie, Szczurowej,Bochni, Ciê¿kowicach, Gorlicach, Bukowinie Tatrzañskiej, Chocho³owie, Poroninie, Koœcielisku,Koz³owie, Ksi¹¿u Wielkim, Kêtach, Kobierzynie, Kryspinowie, Krzeszowicach, Lachowicach,£apczycy, Suchej Beskidzkiej, Niepo³omicach i wielu innych. Autorzy badañ przedstawili wykazkonkretnych miejscowoœci, obliczaj¹c koszt pozyskania energii. Najni¿szy by³by w Chocho³owie,Poroninie, Furmanowej i Bukowinie Tatrzañskiej. W dawnym województwie tarnowskim jest kilkamiejscowoœci, w których koszt pozyskiwania energii oszacowano na 20 z³ za GJ. W tej grupieznajduje siê £êkawica, Tarnowiec, Brzesko, Rad³ów, Bochnia - Cikowice, Zawada.
2. ZAOPATRZENIE W ENERGIÊ ELEKTRYCZN¥ I GAZ
A. Zaopatrzenie w energiê elektryczn¹
Na rynku energii elektrycznej w województwie ma³opolskim w 2003 r. w stosunku do 2002 r.nast¹pi³ 1,9% wzrost zu¿ycia energii elektrycznej w gospodarstwach domowych (11,1% w stosunkudo 1999 r.), w tym w miastach o 1,4 %, na wsiach o 2,9% (odpowiednio 7,2% i 20,5% w stosunku do1999 r.). W analizowanym okresie wraz ze wzrostem zu¿ycia energii nast¹pi³ tak¿e wzrost liczbyodbiorców o 1,1% (9,4 tys.) w stosunku do roku 2002 r. (9,7% w stosunku do 1999 r., tj. o 79,1 tys.).Najwiêcej odbiorców przyby³o w Krakowie, powiecie tarnowskim, wadowickim i nowotarskim.Najwiêksze zu¿ycie natomiast zarejestrowano, podobnie jak w roku poprzednim, w Krakowie orazpowiatach: krakowskim, chrzanowskim i nowotarskim.
SYSTEMY TECHNICZNE: II. Infrastruktura energetyczna
304
Zu¿ycie energii na 1 odbiorcê w Ma³opolsce wynosi³o w 2003 r. 2 145 MWh, w tym w miastach2 147 MWh a na wsiach 2 140 MWh. W stosunku do roku poprzedniego oznacza to wzrost zu¿yciaenergii na 1 odbiorcê o 0,5%, bêd¹cy wynikiem wzrostu zu¿ycia w miastach (o 0,4%) i na wsiach(o 0,8%). Analizuj¹c wielkoœæ zu¿ycia w powiatach najwy¿sze zu¿ycie energii na 1 odbiorcê wystêpujew powiatach: tatrzañskim, proszowickim, krakowskim i nowotarskim, najni¿sze natomiast w powiecied¹browskim i Tarnowie. Kszta³towanie siê rynku energii w Ma³opolsce obrazuje poni¿sza tabelaoraz wykresy.
Tabela nr 182. Zaopatrzenie w energiê elektryczn¹ i dynamika rozwoju systemu w województwie ma³opolskim
SYSTEMY TECHNICZNE: II. Infrastruktura energetyczna
* dane za 2000 rok
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych US Kraków.
200320021999
Odbiorcy energii elektrycznej w gospodarstwach domowych
dynamika
– w tym: w miastach
dynamika
– w tym: na wsiach
dynamika
Zu¿ycie energii elektrycznejw gospodarstwach domowych (w tys. MWh)
dynamika
– w tym: w miastach
dynamika
– w tym: na wsiach
dynamika
Zu¿ycie energii elektrycznej na 1 odbiorcêw gospodarstwach domowych (kWh)
– w tym: w miastach
– w tym: na wsiach
897 741
109,7
611 467
105,6
286 274
119,5
1 915 600
111,1
1 306 541
107,2
609 059
120,5
2 145
2 147
2 140
818 629
100
579 108
100
239 521
100
1 723 682
100
1 218 382
100
505 300
100
2 140*
2 136
2 156*
888 300
108,5
605 400
104,5
282 900
118,1
1 880 000
109,1
1 287 900
105,7
592 100
117,2
2 134
2 139
2 123
Wyszczególnienie
305
SYSTEMY TECHNICZNE: II. Infrastruktura energetyczna
Wykres nr 84. Zu¿ycie energii elektrycznej w gospodarstwach domowych wg powiatów
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych US w Krakowie.
Wykres nr 85. Zu¿ycie energii elektrycznej w gospodarstwach domowych na 1 odbiorcê wg powiatów
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie US w Krakowie.
tysi¹ce kWh4,0
3,5
3,0
2,5
2,0
1,5
1,0
0,5
0,0
Boc
heñs
ki
Brz
eski
Chr
zano
wsk
i
D¹b
row
ski
Gor
licki
Kra
kow
ski
Lim
anow
ski
Mie
chow
ski
Myœ
leni
cki
Now
os¹d
ecki
Now
otar
ski
Olk
uski
Oœw
iêci
msk
i
Pros
zow
icki
Susk
i
Tarn
owsk
i
Tatr
zañs
ki
Wad
owic
ki
Wie
licki
Kra
ków
Now
y S¹
cz
Tarn
ów
2000 2002 2003
tysi¹ce kWh
800
700
600
500
400
300
200
100
0
Boc
heñs
ki
Brz
eski
Chr
zano
wsk
i
D¹b
row
ski
Gor
licki
Kra
kow
ski
Lim
anow
ski
Mie
chow
ski
Myœ
leni
cki
Now
os¹d
ecki
Now
otar
ski
Olk
uski
Oœw
iêci
msk
i
Pros
zow
icki
Susk
i
Tarn
owsk
i
Tatr
zañs
ki
Wad
owic
ki
Wie
licki
Kra
ków
Now
y S¹
cz
Tarn
ów
1999 2002 2003
306
SYSTEMY TECHNICZNE: II. Infrastruktura energetyczna
B. Gazyfikacja
W województwie ma³opolskim ³¹czna d³ugoœæ gazowej sieci rozdzielczej w 2003 r. wynosi³a2 1979,2 km. Od 1998 r. obserwuje siê wzrost d³ugoœci tej sieci, zarówno na obszarach wiejskich,jak i w miastach. Zmiany w zakresie d³ugoœci sieci przedstawia szczegó³owo poni¿sza tabela.
Tabela nr 183. D³ugoœæ gazowej sieci rozdzielczej w gospodarstwach domowych
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych US w Krakowie.
W 2003 r. odnotowano przyrost sieci gazowej (o3,9% w stosunku do roku poprzedniego),któremu towarzyszy³ równie¿ wzrost liczby odbiorców gazu ogó³em w stosunku do 2002r. (o 2,4%).Wzrost liczby odbiorców zanotowano zarówno w miastach (o 2,3%) jak na obszarach wiejskich (o 2,5%).
Wielkoœæ zu¿ycia gazu ogó³em w województwie ma³opolskim w ci¹gu ostatnich kilku lat niewykazuje ¿adnej trwa³ej tendencji. Obecny poziom zu¿ycia jest porównywalny z rokiem 1999.WskaŸnik zu¿ycia gazu na 1 odbiorcê natomiast jest porównywalny z rokiem poprzednim. W 2003 r.wynosi³ on 658,8 m3 czyli spad³ o 1,5% w stosunku do roku poprzedniego (o 6,9% w stosunku do1999 r.). Podobn¹ zmianê we wskaŸniku zarejestrowano na obszarach miast, gdzie zmniejszy³ siêon o 3,5% (5,1% w stosunku do 1999 r.), podczas gdy wskaŸnik ten wzrós³ na obszarach wiejskicho 2,7% (w stosunku do 1999 r. spadek o 10,8%). Wielkoœci dotycz¹ce zu¿ycia gazu i iloœci odbiorcówprzedstawiaj¹ poni¿sze tabele i wykresy.
Tabela nr 184. Zaopatrzenie gospodarstw domowych w gaz ziemny
200320021999
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych US w Krakowie.
Odbiorcy gazu ogó³em w tys.dynamika wzrostu
– w miastachdynamika wzrostu
– na wsiachdynamika wzrostu
Zu¿ycie gazu ogó³em w hm3
dynamika wzrostu– w miastach
dynamika wzrostu– na wsiach
dynamika wzrostuZu¿ycie gazu na 1 odbiorcê w m3
dynamika wzrostu– w miastach
dynamika wzrostu– na wsiach
dynamika wzrostu
656,4104,6456,2100,4200,2104,6432,398,3
287,098,6
145,397,0
658,893,1
629,294,9
726,489,2
627,1100
439,6100,0187,5100,0440,8100,0291,1100,0149,7100,0708,0100,0663,0100,0814,0100,0
641,1102,2445,9101,4195,2104,1426,496,7
287,798,5
138,792,6
669,099,5
652,098,3
707,086,8
200320021998
D³ugoœæ sieci rozdzielczej ogó³em w km
dynamika wzrostu
– w miastach
dynamika wzrostu
– na wsiach
dynamika wzrostu
21 979,2
116,5
5432,6
127,1
16 546,6
113,4
18 864,1
100
4 272,8
100
14 591,3
100
21 157 5
112,2
4 890,4
114,4
16 267,1
111,5
Wyszczególnienie
Wyszczególnienie
307
SYSTEMY TECHNICZNE: II. Infrastruktura energetyczna
Tabela nr 185. Odbiorcy gazu z sieci w gospodarstwach domowych wg powiatów w tys.
Powiat 200320021999
Bocheñski
Brzeski
Chrzanowski
D¹browski
Gorlicki
Krakowski
Limanowski
Miechowski
Myœlenicki
Nowos¹decki
Nowotarski
Olkuski
Oœwiêcimski
Proszowicki
Suski
Tarnowski
Tatrzañski
Wadowicki
Wielicki
Kraków
Nowy S¹cz
Tarnów
22,7
17,9
29,9
7,8
20,4
45,5
14,4
0,3
15,8
21,3
3,5
24,0
38,9
1,2
0,6
31,4
0,6
27,4
24,8
245,3
25,7
36,9
21,7
17,1
30,0
8,1
20,0
41,5
13,0
0,2
14,0
21,2
2,7
24,9
37,7
0,6
0,5
27,7
0,4
25,8
23,1
238,8
22,0
36,0
22,5
17,7
28,8
8,8
20,8
45,0
14,1
0,2
15,5
22,2
3,3
21,6
38,3
1,1
0,6
29,5
0,5
26,8
24,4
244,8
21,8
32,8
Źród³o: dane US w Krakowie.
Wykres nr 86. Zu¿ycie gazu w gospodarstwach domowych na 1 odbiorcê w m3
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych US w Krakowie.
308
SYSTEMY TECHNICZNE: II. Infrastruktura energetyczna
Wykres nr 87. Zu¿ycie gazu w gospodarstwach domowych na 1 odbiorcê wg powiatów w m3
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych US w Krakowie.
m3
3500
3000
2500
2000
1500
100
500
0
Boc
heñs
ki
Brz
eski
Chr
zano
wsk
i
D¹b
row
ski
Gor
licki
Kra
kow
ski
Lim
anow
ski
Mie
chow
ski
Myœ
leni
cki
Now
os¹d
ecki
Now
otar
ski
Olk
uski
Oœw
iêci
msk
i
Pros
zow
icki
Susk
i
Tarn
owsk
i
Tatr
zañs
ki
Wad
owic
ki
Wie
licki
Kra
ków
Now
y S¹
cz
Tarn
ów
2001 2002 2003
309
SYSTEMY TECHNICZNE: III. Infrastruktura sanitarna
III. INFRASTRUKTURA SANITARNA
1. WODOCI¥GI
W zwi¹zku z du¿ymi dysproporcjami zasobów wodnych na terenie województwa, koniecznejest pobieranie wody na potrzeby obszarów ubogich w zasoby z obszarów bogatych i przesy³anie jejsystemami wodoci¹gów, nawet na znaczne odleg³oœci. Przyk³adem mo¿e byæ Kraków, dla któregowoda pobierana jest ze zbiornika w Dobczycach i transportowana ruroci¹giem na odleg³oœæ ok. 20 km.Sumarycznie zasoby województwa zaspokajaj¹ z nadwy¿k¹ jego potrzeby, ale konieczne jestwyrównywanie poziomu dostêpnoœci na ca³ym obszarze przy pomocy œrodków technicznych.
Od pocz¹tku lat dziewiêædziesi¹tych obserwuje siê gwa³towny rozwój sieci wodoci¹goweji w mniejszym stopniu kanalizacyjnej.
W roku 2003 nast¹pi³ dalszy przyrost d³ugoœci sieci wodoci¹gowej, jednak zmniejszy³a siê jegodynamika. D³ugoœæ sieci wodoci¹gowej w województwie w 2003 roku wynios³a 15 142 km. Przyrostd³ugoœci sieci wodoci¹gowej w roku 2003 wyniós³ 450,7 km, podczas gdy rok wczeœniej 113,9 km,a w 1999 r. — 713,4 km.
Wykres nr 88. Przyrost sieci wodoci¹gowej w latach 1998-2003
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych Urzêdu Statystycznego w Krakowie.
310
Tabela nr 186. D³ugoœæ sieci wodoci¹gowej oraz liczba ludnoœci korzystaj¹ca z sieci wodoci¹gowej (na bazie NSP 2002)
SYSTEMY TECHNICZNE: II. Infrastruktura energetyczna
* dane b³êdnie przeliczone przez Urz¹d Statystyczny
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych Urzêdu Statystycznego w Krakowie.
Wyszczególnienie
Liczba ludnoœcikorzystaj¹cych z sieci
wodoci¹gowej(na bazie NSP 2002)
D³ugoœæ sieci wodoci¹gowej
1998 1999 2002
15 142,0
1 533
1 121
139
273
13 608,0
551
418
705
880
*155
2 224
369
851
573
586
594
*693
880
714
200
1 047
266
920
982
Woj. Ma³opolskie
Powiaty grodzkie
Kraków
Nowy S¹cz
Tarnów
Powiaty ziemskie:
Bocheñski
Brzeski
Chrzanowski
D¹browski
Gorlicki
Krakowski
Limanowski
Miechowski
Myœlenicki
Nowos¹decki
Nowotarski
Olkuski
Oœwiêcimski
Proszowicki
Suski
Tarnowski
Tatrzañski
Wadowicki
Wielicki
12 961,3
1 354,0
980,0
121,1
252,9
11 607,3
391,7
321,9
692,3
679,2
153,3
1 943,0
300,7
782,8
470,1
398,5
557,6
741,9
826,9
583,1
156,9
791,1
203,0
843,4
769,9
13 674,7
1 392,7
1 016,0
123,3
253,4
12 282,0
428,6
377,7
698,9
773,1
*177,2
2 046,8
*304,2
801,2
522,7
423,3
577,5
*742,7
828,6
614,0
163,2
857,9
244,4
893,4
806,6
14 691,3
1501,3
1094,9
136,8
269,6
13 190,0
486,2
404,4
705,9
875,7
151,7
2200,3
360,3
842,9
565,6
523,0
611,6
698,8
873,1
639,6
173,6
1010,5
255,2
909,8
901,8
2 303 718
887 029
706 650
65 862
114 517
1 416 689
57 900
43 638
125 549
49 153
33 439
195 111
42 025
39 267
62 053
60 406
74 800
111 002
146 676
32 615
20 852
92 348
40 040
108 007
81 808
2003 2003
311
SYSTEMY TECHNICZNE: III. Infrastruktura sanitarna
Wykres nr 89. Procent ludnoœci powiatu korzystaj¹cy z sieci wodoci¹gowej
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych Urzêdu Statystycznego w Krakowie.
2. KANALIZACJE
Od kilku lat obserwuje siê rozwój sieci kanalizacyjnej. Nie by³ on tak gwa³towny jak to mia³omiejsce w przypadku wodoci¹gów i dopiero od 2001 roku przyrost sieci kanalizacyjnej by³ wiêkszyod przyrostu sieci wodoci¹gowej. Oznacza to wyraŸn¹ zmianê tendencji.
D³ugoœæ sieci kanalizacyjnej w województwie w 2003 roku wynios³a 5 852 km. Przyrost d³ugoœcisieci kanalizacyjnej w roku 2003 stanowi 633,2 km, podczas gdy w roku 2002 przyrost ten wyniós³503,2 km, a w 1999 — 443,0 km.
Wykres nr 90. Przyrost sieci kanalizacyjnej w latach 1999-2003
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych Urzêdu Statystycznego w Krakowie.
312
W województwie ma³opolskim wystêpuje dysproporcja miêdzy d³ugoœci¹ sieci kanalizacyjnejw miastach i na wsiach, chocia¿ sytuacja ta ulega poprawie. W 1999 roku kanalizacje wiejskiestanowi³y 33,1% ogó³u d³ugoœci sieci kanalizacyjnej, w roku 2001 – 39,4% natomiast w roku 2003kanalizacje te stanowi³y ju¿ 47,0% ogó³u d³ugoœci sieci kanalizacyjnej. W roku 2003 odsetek ludnoœcina wsi korzystaj¹cej z sieci kanalizacyjnej wynosi³ 12,2%, natomiast ludnoœci w miastach korzystaj¹cejz kanalizacji 81,0%.
Tabela nr 187. D³ugoœæ sieci kanalizacyjnej oraz liczba ludnoœci korzystaj¹ca z sieci kanalizacyjnej(na bazie NSP 2002)
SYSTEMY TECHNICZNE: II. Infrastruktura energetyczna
Źród³o: dane Urzêdu Statystycznego w Krakowie.
Wyszczególnienie
Liczba ludnoœcikorzystaj¹cych z sieci
kanalizacyjnej(na bazie NSP 2002)
D³ugoœæ sieci kanalizacyjnej
1999 2002
Woj. Ma³opolskie
Powiaty grodzkie
Kraków
Nowy S¹cz
Tarnów
Powiaty ziemskie:
Bocheñski
Brzeski
Chrzanowski
D¹browski
Gorlicki
Krakowski
Limanowski
Miechowski
Myœlenicki
Nowos¹decki
Nowotarski
Olkuski
Oœwiêcimski
Proszowicki
Suski
Tarnowski
Tatrzañski
Wadowicki
Wielicki
3 830,1
1 218,5
903,4
130,8
184,3
2 611,6
113,5
48,5
200,0
49,3
150,9
200,8
120,3
33,1
105,8
178,5
360,1
96,6
186,0
35,3
45,5
191,6
164,9
221,4
109,5
5 218,8
1 347,9
995,0
139,8
213,1
3 870,9
149,5
112,2
218,0
85,8
182,3
363,6
158,4
52,3
255,6
254,6
488,2
104,5
221,7
53,1
56,4
412,4
240,6
295,9
165,8
1 513 489
830 884
670 646
59 131
101 107
682 605
33 710
17 271
67 228
17 369
34 525
58 426
19 714
11 494
29 153
35 253
67 968
52 039
74 696
8 677
9 850
34 257
28 439
54 216
28 320
5 852
574
1 050
140
214
5 278
178
119
222
162
228
411
171
72
272
295
505
127
242
69
60
465
297
335
220
2003 2003
313
SYSTEMY TECHNICZNE: III. Infrastruktura sanitarna
Wykres nr 91. Procent ludnoœci powiatu korzystaj¹cej z sieci kanalizacyjnej w ludnoœci powiatu ogó³em
Źród³o: oapracowanie w³asne na podstawie danych Urzêdu Statystycznego w Krakowie.
Miar¹ nierównego przyrostu sieci kanalizacyjnej i wodoci¹gowej jest zmieniaj¹ca siê proporcjad³ugoœci miêdzy nimi. W województwie ma³opolskim obserwuje siê wzrost stosunku d³ugoœci siecikanalizacyjnej do wodoci¹gowej, który w roku 1999 wynosi³ 28,0%, w 2002 r. wzrós³ do 35,4%,natomiast w 2003 roku wynosi³ 38,7%.
Wykres nr 92. Udzia³ sieci kanalizacyjnej w d³ugoœci sieci wodoci¹gowej
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych Urzêdu Statystycznego w Krakowie.
W ostatnich latach znacznie wzrós³ odsetek ludnoœci obs³ugiwanej przez komunalne oczysz-czalnie œcieków, co jest pozytywnym symptomem w zakresie ochrony wód przed zanieczyszczeniem.W roku 2001 wynosi³ on 47,8%, natomiast w roku 2003 wzrós³ do 49,9%.
314
Tabela nr 188. Oczyszczalnie komunalne
Źród³o: dane Urzêdu Statystycznego w Krakowie.
Źród³o: dane Urzêdu Statystycznego w Krakowie.
SYSTEMY TECHNICZNE: II. Infrastruktura energetyczna
Wyszczególnienie
Oczyszczalnie ogó³em
Mechaniczne
Chemiczne
Biologiczne
Z podwy¿szonym usuwaniem biogenów
odsetek ludnoœci w województwieobs³ugiwanej przez oczyszczalnie (%)
20032000 2001 2002
210
6
0
176
28
brakdanych
221
5
0
187
29
49,9
203
6
1
171
25
47,8
194
6
0
165
23
47,0
W ostatnich latach obserwuje siê zmniejszenie iloœci oczyszczalni przemys³owych. W roku 2000na terenie województwa by³o 110 oczyszczalni przemys³owych, w roku 2002 — 93 natomiast w rokuubieg³ym – 2003 liczba oczyszczalni spad³a do 88. Przyczyn¹ tych zmian jest zmiana technologiioraz zmniejszenie produkcji.
Wykres nr 93. Oczyszczalnie przemys³owe i komunalne
315
ANEKS
316
317
I. PROFIL POLITYCZNY
Wyniki wyborów samorz¹dowych w 2002 roku przynios³y zmiany w preferencjach politycznychPolaków. Status dominuj¹cej si³y na scenie politycznej kraju utraci³a koalicja SLD-UP. Drug¹ si³¹polityczn¹ sta³a siê centroprawicowa koalicja Platformy Obywatelskiej — Prawa i Sprawiedliwoœci(POPiS). Swoje notowania poprawi³a tak¿e Samoobrona, zaœ najwiêkszy wzrost odnotowa³a LigaPolskich Rodzin. PSL tak¿e zwiêkszy³o stan posiadania. W wyborach straci³a Unia Wolnoœci, ukrytapod nazw¹ Unia Samorz¹dowa, oraz Wspólnota Samorz¹dowa (dawna AWS).
Taki rozk³ad poparcia i poziom aktywnoœci wyborczej potwierdzaj¹ ogólne trendy geografiiwyborczej w Polsce po 1989 roku. Takie te¿ tendencje utrzyma³y siê w Województwie Ma³opolskim.
Analiza poparcia poszczególnych partii politycznych w wyborach samorz¹dowych na szczebluwojewództw okaza³a siê byæ dobrym prognostykiem tego, co wydarzy³o siê podczas referendumeuropejskiego.
Swoje notowania znacz¹co w stosunku do wyborów parlamentarnych z 2001 roku poprawi³yugrupowania eurosceptyczne (LPR i Samoobrona), b¹dŸ zmierzaj¹ce w kierunku euroscepty-cyzmu (PSL). Po przeciwleg³ej stronie istniej¹cy obóz euroentuzjastów zgromadzi³ poparcieelektoratu koalicji SLD-UP, Unii Wolnoœci.
Przy za³o¿eniu, ¿e zdecydowan¹ wiêkszoœæ wyborców PO-PIS stanowi¹ zwolennicy integracjiz UE, wskazania na ugrupowania proeuropejskie przed referendum kszta³towa³y siê i tak na po-ziomie zbli¿onym do pozycji bloku eurosceptyków. Kluczowe znaczenie mia³a wiêc frekwencjawyborcza, która sprzyja³a przeciwnikom integracji z krajami Piêtnastki. Dlatego pojawia³y siêprognozy, i¿ euroreferendum mo¿e zakoñczyæ sukces eurosceptyków.
Referendum w sprawie wyra¿enia zgody na ratyfikacjê traktatu dotycz¹cego przyst¹pieniaPolski do Unii Europejskiej, zgodnie z Uchwa³¹ Sejmu z dnia 17 kwietnia 2003 r., wyznaczono na8 czerwca 2003 r. i zarz¹dzono przeprowadzenie g³osowania podczas dwóch dni tj.: 7 i 8 czerwca 2003 r.
Polacy odpowiadali na pytanie: „Czy wyra¿a Pani/Pan zgodê na przyst¹pienie RzeczypospolitejPolskiej do Unii Europejskiej?”. W wyniku przeprowadzenia referendum akcesyjnego za wejœciemPolski do Unii opowiedzia³o siê 77,45% g³osuj¹cych, natomiast przeciw 22,55%. Aby referendumby³o wi¹¿¹ce g³osy musia³a oddaæ wiêcej ni¿ po³owa Polaków. Frekwencja wynios³a 58,85%, dziêkiczemu warunek wa¿noœci g³osowania zosta³ spe³niony.
ANEKS: I. Profil polityczny
318
Wykres nr 94. Referendum akcesyjne — wyniki g³osowania w RP w uk³adzie województw
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych Pañstwowej Komisji Wyborczej.
Poni¿szy wykres przedstawia natomiast frekwencjê w referendum akcesyjnym na terenie krajutak¿e w uk³adzie województw.
Wykres nr 95. Frekwencja w referendum akcesyjnym w uk³adzie województw
Na tak naszkicowanym tle krajowym, rezultat g³osowania w Ma³opolsce przedstawia³ siênastêpuj¹co:• utworzono 2 224 obwody do g³osowania;• ³¹cznie do g³osowania uprawnionych zosta³o 2 475 661 osób;• wydano 1 483 101 kart do g³osowania, co oznacza, i¿ frekwencja w regionie by³a wy¿sza ni¿
ogólnokrajowa o 1,06 % i wynios³a 59,91 %;• oddano 1 472 289 (99,27%) g³osów wa¿nych i 10 812 g³osów niewa¿nych (0,73 %).
Spoœród wa¿nie oddanych g³osów — za przyst¹pieniem Polski do Unii Europejskiej opo-wiedzia³o siê 1 121 202 osób, przeciw by³o zaœ 351 087 mieszkañców Ma³opolski. Taki wynikg³osowania pokazuje, i¿ poparcie dla integracji w Ma³opolsce by³o ni¿sze, ni¿ liczone w skali ca³egokraju o 1,3 %.
ANEKS: I. Profil polityczny
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych Pañstwowej Komisji Wyborczej.
319
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych Pañstwowej Komisji Wyborczej.
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych Pañstwowej Komisji Wyborczej.
Tabela nr 189. Frekwencja w referendum akcesyjnym w uk³adzie województw
ANEKS: I. Profil polityczny
Nazwa województwa Frekwencja (w %)Lp.
Dolnoœl¹skie
Kujawsko-pomorskie
Lubelskie
Lubuskie
£ódzkie
Ma³opolskie
Mazowieckie
Opolskie
Podkarpackie
Podlaskie
Pomorskie
Œl¹skie
Œwiêtokrzyskie
Warmiñsko-mazurskie
Wielkopolskie
Zachodniopomorskie
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
60,18
57,9
55,45
58,21
57,7
59,91
59,95
54,56
57,32
52,71
62,78
61,4
52,14
54,74
60,99
58,47
Wykres nr 96. Wyniki g³osowania w referendum unijnym w Ma³opolsce 7-8 czerwca 2004 r.
320
Tabela nr 190. Wyniki g³osowania w Ma³opolsce w zale¿noœci od wielkoœci gminy
Na uwagê zas³uguj¹ tak¿e rezultaty g³osowania w zale¿noœci od wielkoœci gminy. £atwo da³o siêzauwa¿yæ znacznie wy¿sze poparcie dla procesu integracji w gminach liczniejszych, podczas gdymieszkañcy gmin mniejszych nie byli sk³onni do jednoznacznego opowiadania siê po stronieeuroentuzjastów.
Zestawienie wyników g³osowania w regionie w zale¿noœci od wielkoœci gminy przedstawiazamieszczona poni¿ej tabela oraz wykres.
Wykres nr 97. Wyniki g³osowania w referendum unijnym w Ma³opolsce w zale¿noœci od wielkoœci gminy
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych Pañstwowej Komisji Wyborczej.
Wyszczególnienie
%liczbyg³osówna TAK
Liczba osóbktóre wziê³y
udzia³ wg³osowaniu
Liczba osóbktórym wydano
karty dog³osowania
Liczba osóbuprawnionychdo g³osowania
Frekwen-cja
Liczbag³osów
wa¿nych
Liczbag³osów
naTAK
Wyniki g³osowania w zale¿noœci od siedziby komisji obwodowej
Miasto
Wieœ
Wyniki w zale¿noœci od wielkoœci gminy
do 5 tys.mieszkañców
do 10 tys.mieszkañców
do 20 tys.mieszkañców
do 50 tys.mieszkañców
do 100 tys.mieszkañców
do 200 tys.mieszkañców
do 500 tys.mieszkañców
1 284 594
1 191 067
839 563
644 203
839 130
643 971
65,32%
54,07%
834 385
637 904
680 765
440 437
81,6
69,0
51 322
438 471
532 313
621 387
145 406
94 338
592 424
27 002
231 094
297 279
377 178
93 194
58 383
399 636
26 991
231 002
297 176
377 051
93 150
58 360
399 371
52,59%
52,68%
55,83%
60,68%
64,06%
61,86%
67,41%
26 719
228 672
294 492
374 443
92 610
58 017
397 336
63,5
67,5
71,0
77,2
81,8
82,5
82,6
16 974
154 254
209 210
288 968
75 789
47 863
328 144
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych Pañstwowej Komisji Wyborczej.
ANEKS: I. Profil polityczny
321
Ciekawie przedstawia siê tak¿e rezultat referendum w zale¿noœci od tego, czy siedziba komisjiwyborczej zlokalizowana by³a w gminie miejskiej czy te¿ wiejskiej. Nie jest zaskoczeniem, ¿e znaczniewy¿sze poparcie dla zjednoczenia z Uni¹ Europejsk¹ wyrazili mieszkañcy miast. Wynios³o ono81,59%, podczas gdy zwolenników integracji na wsi by³o a¿ o 12,55 % mniej, to jest zaledwie 69,04 %.
Wykres nr 98. Wyniki g³osowania w referendum unijnym w Ma³oplsce w zale¿noœci od siedziby komisji obwodowej (miasta)
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych Pañstwowej Komisji Wyborczej.
Wykres nr 99. Wyniki g³osowania w referendum unijnym w Ma³opolsce w zale¿noœci od siedzibykomisji obwodowej (wsie)
ANEKS: I. Profil polityczny
Źród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych Pañstwowej Komisji Wyborczej.
322 II. POZYCJA MA£OPOLSKI NA TLE INNYCH WOJEWÓDZTW
Wyszczególnienie
WojewództwaPolska
1 2 3 6 7 8
Lokata woj. ma³opolskiego
9
1999PomorskieDolnoœl¹skieWielkopolskieMa³opolskie
Powierzchnia w km2
LudnoϾ w tys.
Gêstoœæ zaludnienia na km2
LudnoϾ miast w %
Kobiety na 100 mê¿czyzn
Przyrost naturalny na 1000 mieszkañców
Saldo migracji wewnêtrznych i zagranicznychna 1000 mieszkañców
Przeciêtna liczba osób w gospodarstwie domowym*
Poziom wykszta³cenia ludnoœci w wieku 13 lat i wiêcej*
– z wykszta³ceniem wy¿szym w %
– z wykszta³ceniem œrednim w %
Pracuj¹cy na 1000 mieszkañców*
Stopa bezrobocia rejestrowanego
Udzia³ d³ugotrwale bezrobotnych w ogólnej liczbiebezrobotnych*
Liczba bezrobotnych na 1 ofertê pracy (stan na XII)
Przemys³
– produkcja sprzedana w mln z³
– udzia³ w produkcji krajowej
– dynamika produkcji
– dynamika przeciêtnego zatrudnienia
20032002
4 5
312685
38 190,6
122,1
61,6
106,6
-0,4
-0,4
2,84
9,9
51,6
387
20,0
45,8
307
534 953,0
100
108,7
97,2
15190
3 252,9
214,2
49,9
106,0
1,0
1,1
3,06
29 826
3 359
112,7
57,7
106,1
0,8
0,6
3,07
19948
2 898,3
145,3
71,7
108,2
-1,4
-0,8
2,69
18293
2 188,9
119,7
67,8
105,4
2,0
0,5
2,86
12
4
2
13
10 ex
4
2
bd
12
4
2
13
11 ex
4
2
3
12
4
2
13
9 ex
4
2
bd
10,1
53,0
405
16,2
443
166
35 324,0
6,6
106,9
95,9
9,3
54,9
398
17,3
42,1
246
58 160,5
10,9
113,9
102,2
9,9
53,2
338
23,9
45,8
302
40 560,0
7,6
116,7
103,3
10,9
52,6
334
22,6
41,8
508
31 075 2,
5,8
110,9
98,7
bd
bd
bd
2
bd
5
4
4
4
4
3
6
9
1 ex
4
3
4
5
1
3
bd
bd
bd
2
bd
2
5
5
13
9
AN
EK
S: II. Pozycja Ma³opolski na tle innych w
ojewództw
323
1 2 3 6 7 8 94 5
Budownictwo
– produkcja sprzedana w mln z³
– udzia³ w produkcji krajowej
– dynamika produkcji
– dynamika przeciêtnego zatrudnienia
WskaŸniki cywilizacyjne
Mieszkania oddane do u¿ytkuw tym:
– dynamika
– budownictwo indywidualne
Przeciêtna powierzchnia u¿ytkowa mieszkañna 1 osobê w m2
Widzowie w kinach na 1000 mieszkañców
Abonenci telefoniczni na 1000 mieszkañców
£ó¿ka w szpitalach na 10 tys. mieszkañców
Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowanew systemie REGONw tym:
– spó³ki prawa handlowego
z tego– z udzia³em kapita³u zagranicznego
Powierzchnia u¿ytków rolnych w tys. ha
Powierzchnia gruntów leœnych w tys. ha
Plony zbó¿ podstawowych z 1 ha w dt
Plony ziemniaków z 1 ha w dt
65 300,9
100
94,1
84,5
163 578
167,6
117 294
22,68,0
661
321,4
48,7
3 581 593
208 753
48 973
16 169,4
9 138,8
27,6
179
4 453,4
6,8
88,8
90,9
23 334
239,7
19 686
22,56
788
325,1
43,9
287 816
14 274
2 375
752,6
435,4
28,6
179
6 821,4
10,4
88,5
82,8
12 305
131,5
9 499
23,12
736
311,7
48,0
335 573
18 500
4 409
1 805,4
774,6
25,9
182
3 371,9
5,2
80,9
81,3
10 622
149,4
6 680
22,66
673
366,5
50,7
305 888
17 104
4 834
1 039,2
583,9
33,4
180
3 991,0
6,1
88,7
81,9
13 869
164,3
8 464
21,72
1049
348,3
40,7
226 329
16 451
3 221
818,4
671,1
29,7
210
4
4
10
13
2
5
2
10
4***
9
8
6
6
7
12
11
9
13
4
4
7
6
2
7
2
11 ex
3
11
11
5
6
7
12
11
10
16
4
4
8
6
2
2
1
9
3
7
12
5
6
7
11
11
7
10
AN
EK
S: II. Pozycja Ma³opolski na tle innych w
ojewództw
324
39,1
70,8
65 074
44,8
26,6
49,9
3 067,1
2 903,0
324,1
8 233,6
2 546
496,5
54 361
16 847
326,6
4,0
1 2 3 6 7 8 94 5
– byd³o
– trzoda chlewna
Miejsca w ob. noclegowych turystyki.
Redukcja przemys³owych zanieczyszczeñ gazowychpowietrza z zak³adów szczególnie uci¹¿liwych w %zanieczyszczeñ wytworzonych (bez CO2)
œcieki oczyszczane chemicznie, biologiczniei z podwy¿szonym usuwaniem biogenów w % œciekówoczyszczanych
Ludnoœæ korzystaj¹ca z oczyszczalni œcieków w %ludnoœci ogó³em
Dochody bud¿etów gmin w mln z³*
Dochody powiatów i miast na prawach powiatóww mln z³*
Dochody bud¿etów województw w mln z³*
Nak³ady inwestycyjne w mln z³*
– na 1 mieszkañca w z³*
Nak³ady na dzia³alnoœæ badawcz¹i rozwojow¹ w mln z³*
Produkt Krajowy Brutto w mln z³**
– na 1 mieszkañca**
Nak³ady inwestycyjne na ochronê œrodowiskaw mln z³*
– udzia³ % nak³adów inwestycyjnych ogó³em*
Zwierzêta gospodarskie na 100 ha u¿ytków rolnych w sztukach
33,9
115,1
596 460
49,1
62,6
58,3
34 545,8
41 269,8
4 218,8
109 265,9
2 858
4582,7
750 786
19 628
5 027,1
4,6
39,1
262,0
39 541
7,1
53,4
58,3
3 416,4
3 081,5
379,3
10 318,2
3 078
324,7
69 397
20 730
498,2
4,8
13,1
50,6
49 590
90,0
83,2
74,3
2 819,1
3 230,9
320,1
9 566,2
3 290
276,5
58 705
20 168
584,7
6,1
22,8
133,5
87 026
43,8
89,5
76,7
1 949,7
2 474,9
248,3
6 112,3
2 803
227,2
42 499
19 532
275,5
4,5
2
13
3
3
15
12
4
5
4
5
7
2
5
9
5
10
6
10
3
6
16
14
3
5
4
5
6
2
5
10
6
14
4 ex
10
3
5
16
13
bd
bd
bd
bd
bd
bd
bd
bd
bd
bd
* – dane za rok 2002; ** – dane za rok 2001; *** – miejsce w 2000 r.
AN
EK
S: II. Pozycja Ma³opolski na tle innych w
ojewództw
325
III. PRZYK£ADOWE INWESTYCJEZREALIZOWANE W WOJEWÓDZTWIE
MA£OPOLSKIM W 2003 ROKU
326
ANEKS: III. Przyk³adowe inwestycje zrealizowane w 2003 roku
Oczyszczalnia œciekóww Mszanie Dolnej
Oczyszczalniaœciekóww Podrzeczu
Rejonowa Sortowniai Sk³adowisko OdpadówKomunalnychw Suchej Beskidzkiej
Ochrona œrodowiska
327
ANEKS: III. Przyk³adowe inwestycje zrealizowane w 2003 roku
Oznakowanie SzlakuArchitektury Drewnianej
Koœció³ z £ososinyDolnejw S¹deckim ParkuEtnograficznym
Wnêtrze cerkwi z Czarnegow S¹deckim ParkuEtnograficznym
Kultura
328
ANEKS: III. Przyk³adowe inwestycje zrealizowane w 2003 roku
Gimnazjum w Kroœcienku n. Dunajcem
Gimnazjum w Gródku n. Dunajcem
Edukacja
329
ANEKS: III. Przyk³adowe inwestycje zrealizowane w 2003 roku
Instytut Nauk o Œrodowisku, Campus Uniwersytetu Jagielloñskiego w Pychowicach
Kolegium Jêzykowew Suchej Beskidzkiej
InformacyjneCentrum Edukacyjnew Andrychowie
330
ANEKS: III. Przyk³adowe inwestycje zrealizowane w 2003 roku
Przebudowa drogi dojazdowej do mostu na potoku Bysinka w Myœlenicach
Infrastruktura
Zabezpieczenie osuwiska, odbudowa korpusu drogowego, nawierzchi i urz¹dzeñ odwadniaj¹cychna drodze wojewódzkiej nr 965 w m. Kopaliny, gm. Nowy Wiœnicz
331
ANEKS: III. Przyk³adowe inwestycje zrealizowane w 2003 roku
Po³udniowa autostradowa obwodnica Krakowa
Modernizacja drogi wojewódzkiej nr 780 w Che³mku
332
Centrum wodne Camena w Skawinie
ANEKS: III. Przyk³adowe inwestycje zrealizowane w 2003 roku
Hala gimnastyczna w Szczucinie
Sport i rekreacja
Sala gimnastycznaw gimnazjum w Brzeznej
333
IV. ZRÓ¯NICOWANIE PRZESTRZENNEPROCESÓW
SPO£ECZNO-GOSPODARCZYCH
334
Województwo Ma³opolskie
1. PODZIA£ ADMINISTRACYJNY
ANEKS: IV. Zró¿nicowanie przestrzenne procesów spo³eczno-gospodarczych
335
2. DEMOGRAFIAGêstoœæ zaludnienia w osobach na km2
Województwo Ma³opolskie
ANEKS: IV. Zró¿nicowanie przestrzenne procesów spo³eczno-gospodarczych
336
Województwo Ma³opolskie
3. DEMOGRAFIAPrzyrost naturalny na 1000 mieszkañców
ANEKS: IV. Zró¿nicowanie przestrzenne procesów spo³eczno-gospodarczych
337
Województwo Ma³opolskie
4. DEMOGRAFIASaldo migracji na 1000 mieszkañców
ANEKS: IV. Zró¿nicowanie przestrzenne procesów spo³eczno-gospodarczych
338
Województwo Ma³opolskie
5. WYKSZTA£CENIE% ludnoœci z wy¿szym wykszta³ceniem
ANEKS: IV. Zró¿nicowanie przestrzenne procesów spo³eczno-gospodarczych
339
Województwo Ma³opolskie
6. NIEPE£NOSPRAWNI% ludnoœci niepe³nosprawnej
ANEKS: IV. Zró¿nicowanie przestrzenne procesów spo³eczno-gospodarczych
340
7. AKTYWNOŒÆ ZAWODOWAWspó³czynnik aktywnoœci zawodowej w %(udzia³ aktywnych zawodowo w liczbie ludnoœci w /wieku 15 lat i wiêcej/)
Województwo Ma³opolskie
ANEKS: IV. Zró¿nicowanie przestrzenne procesów spo³eczno-gospodarczych
341
8. ZATRUDNIENIEWskaźnik zatrudnienia w %(Udzia³ pracuj¹cych w liczbie ludnoœci /w wieku 15 lat i wiêcej/)
Województwo Ma³opolskie
ANEKS: IV. Zró¿nicowanie przestrzenne procesów spo³eczno-gospodarczych
342
9. ŹRÓD£O UTRZYMANIA% gospodarstw domowych utrzymuj¹cych siê wy³¹cznie lub g³ównie z pracyw rolnictwie lub na w³asny rachunek
Województwo Ma³opolskie
ANEKS: IV. Zró¿nicowanie przestrzenne procesów spo³eczno-gospodarczych
343
Województwo Ma³opolskie
10. ŹRÓD£O UTRZYMANIA% gospodarstw domowych utrzymuj¹cych siê wy³¹cznie lub g³ówniez emerytur lub rent
ANEKS: IV. Zró¿nicowanie przestrzenne procesów spo³eczno-gospodarczych
344
Województwo Ma³opolskie
11. MIESZKALNICTWOPowierzchnia u¿ytkowa mieszkania na osobê w m2
ANEKS: IV. Zró¿nicowanie przestrzenne procesów spo³eczno-gospodarczych
345
12. MIESZKALNICTWOPrzeciêtna liczba osób przypadaj¹ca na mieszkanie
Województwo Ma³opolskie
ANEKS: IV. Zró¿nicowanie przestrzenne procesów spo³eczno-gospodarczych
346
13. WODOCI¥GI% mieszkañ wyposa¿onych w wodoci¹g
Województwo Ma³opolskie
ANEKS: IV. Zró¿nicowanie przestrzenne procesów spo³eczno-gospodarczych
347
14. GAZ Z SIECI% mieszkañ wyposa¿onych w gaz z sieci
Województwo Ma³opolskie
ANEKS: IV. Zró¿nicowanie przestrzenne procesów spo³eczno-gospodarczych
348
15. OŒWIATALiczba uczniów na 1 pomieszczenie do nauczania w szko³achpodstawowych i gimnazjach
Województwo Ma³opolskie
ANEKS: IV. Zró¿nicowanie przestrzenne procesów spo³eczno-gospodarczych
349
Województwo Ma³opolskie
16. PODMIOTY GOSPODARCZEPodmioty gospodarcze ogó³em na 1000 mieszkañców
ANEKS: IV. Zró¿nicowanie przestrzenne procesów spo³eczno-gospodarczych
350
17. PODMIOTY GOSPODARCZEPodmioty produkcyjne na 1000 mieszkañców
Województwo Ma³opolskie
ANEKS: IV. Zró¿nicowanie przestrzenne procesów spo³eczno-gospodarczych
351
Województwo Ma³opolskie
18. OD£OGI% od³ogów w u¿ytkach rolnych
ANEKS: IV. Zró¿nicowanie przestrzenne procesów spo³eczno-gospodarczych
352
19. TURYSTYKALiczba osób korzystaj¹cych z noclegów w obiektach noclegowychzbiorowego zakwaterowania
Województwo Ma³opolskie
ANEKS: IV. Zró¿nicowanie przestrzenne procesów spo³eczno-gospodarczych
353
20. BUD¯ETY GMINDochody w³asne na 1 mieszkañca
Województwo Ma³opolskie
ANEKS: IV. Zró¿nicowanie przestrzenne procesów spo³eczno-gospodarczych
354
Województwo Ma³opolskie
21. BUD¯ETY GMINUdzia³ wydatków maj¹tkowych w wydatkach ogó³em
ANEKS: IV. Zró¿nicowanie przestrzenne procesów spo³eczno-gospodarczych
355
356
Wydawca:Urzd Marsza³kowski Województwa Ma³opolskiegoul. Basztowa 2231-156 Krakówtel. (+48-12) 299 07 00fax (+48-12) 299 07 26www.malopolskie.pl
Druk:Drukarnia „Vacat”ul. Petra¿yckiego 1330-399 Krakówtel./fax 425 29 14
ISBN 83-920645-7-7
top related