vlaamse vissers ais vluchtelingen in zierikzee(1914-1918) · een groot deel van de vluchtelingen...

J , S c h o t á* R W e G o v e « / » (AH-as) 7 1 .

~ ''*> •' ) 7 y , . n

V laam se vissers ais vluchtelingen

in Z ie r ik z e e ( 1 9 1 4 - 1918)

J. Schot Bwzn,

I n 1914 “b r a k een o o r l o g u i t , d i e o n g ek en d h e v i g was i n omvang. De " G r o te O o r lo g " zou h e t l e v e n k o s t e n a a n c i r c a 10 m i l j o e n m e n se n . T w i n t i g m i l j o e n w e rd en gewond. A a n l e i d i n g v o o r de o o r l o g s h a n d e l i n ­g e n was de moord op a a r t s h e r t o g - t r o o n o p v o l g e r F r a n s - F e r d i n a n d en . z i j n g e m a l i n op 28 j u n i 1914 t e S e r a j e v o d o o r e en S e r v i ë r . O o s t e n ­r i j k v e r k l a a r d e de o o r l o g a a n S e r v i ë . K o r t d a a r o p kwam h e t met O o s t e n r i j k v e r b o n d e n D u i t s l a n d i n o o r l o g met R u s l a n d . D i t b e t e k e n ­de ook o o r l o g t u s s e n D u i t s l a n d , F r a n k r i j k , G ro o t B r i t a n n i ë en a n d e r e l a n d e n . De D u i t s e r s v i e l e n h e t n e u t r a l e B e l g i ë b i n n e n om F r a n k r i j k ’ a an t e v a l l e n . H e t o v e r g r o t e d e e l v a n B e l g i ë w erd b e z e t en een s t r o o m v a n v l u c h t e l i n g e n week u i t n a a r N e d e r l a n d , d a t b u i t e n h e t o o r l o g s g e w e l d b l e e f . O nder h e n w a r e n t a l r i j k e V laam se v i s s e r s .

A_a_n_k_o_m_s_t.O u d ere Z i e r i k z e e ë n a a r s k u n n e n z i c h nog h e r i n n e r e n d a t de

Oude Haven en een g e d e e l t e t e n o o s t e n v a n de Nieuwe Haven v o l l a g met v i s s e r s s c h e p e n u i t H e i s t en Z e e b r u g g e . Deze v i s s e r s w a re n n i e t de e e r s t e v l u c h t e l i n g e n w e lk e z i c h op ons e i l a n d t i j d e l i j k kwamen v e s t i g e n . R e e d s i n de e e r s t e week v a n s e p t e m b e r 1914 kwamen t e Z i j p e twee b o t e n v a n de m a a t s c h a p p i j " T e l e g r a a f " a a n , a l s m e d e e n i g e m o s s e l b o t e n m e t v l u c h t e l i n g e n u i t A n tw e r p e n en M e c h e le n . E n k e l e n v a n h en s t a p t e n a a n w a l om i n B r u i n i s s e v e r b l i j f t e g a a n h o u d e n .

72.

Het merendeel vertrok per "Telegraaf" verder naar Rotterdam en Amsterdam.

Z e e u w s - V l a a n d e r e n z a t i n de maand s e p t e m b e r I 9 I 4 a l o v e r v o lmet B e l g i s c h e vluchtelingen. _ ..De t o e l o o p v a n B e l g e n n a a r N e d e r l a n dwas enorm. V a n a f 7 o k t o b e r kwamen e r d a g e l i j k s h o n d e r d d u i z e n d e n i n B r a b a n t a a n . I n de l o o p v a n d a t j a a r w a r e n e r r u i m é é n m i l j o e n i n N e d e r l a n d aan g e k o m en , t e w e t e n 5 0 6 .0 0 0 v i a B r a b a n t , 450»000 v i a Z e e l a n d en 1 0 0 .0 0 0 v i a L im b u r g . V o l g e n s h e t v e r s l a g v a n de Cen­t r a l e C o m m iss ie ; b e l a s t met de o p v a n g , w e rd b e g i n o k t o b e r 1 9 1 4 , i n 831 v a n de 1 . 1 2 0 g e m e e n t e n , h u i s v e s t i n g v e r l e e n d a a n ( 7 1 9 . 0 0 0 v l u c h ­t e l i n g e n ; 4 1 0 . 0 0 0 i n 176 g e m e e n t e n i n N o o r d - B r a b a n t

1 5 6 .0 0 0 i n 103 g e m e e n t e n i n Z e e l a n d5 7 . 0 0 0 i n 122 g e m e e n t e n i n . 'Z u r d - H o l l a n d3 4 . 0 0 0 i n 90 g e m e e n t e n i n N ó o r d - H o l l a n d 2 8 .7 5 0 i n 96 g e m e e n t e n i n L im b u rg 1 2 .8 0 0 i n 66 g e m e e n t e n i n G e l d e r l a n d en 2 0 . 5 5 0 i n de o v e r i g e p r o v i n c i e s .

D eze t o e s t a n d was v a n k o r t e d u u r . R e e d s i n n o v e m b e r 1914 h a d e e n g r o o t d e e l v a n de v l u c h t e l i n g e n N e d e r l a n d v e r l a t e n om n a a r E n g e l a n d o v e r t e s t e k e n o f n a a r B e l g i ë t e r u g t e k e r e n , t o e n h e t k r i j g s g e w e l d d a a r t e n e i n d e w a s .

0 _ p _ v _ a _ n _ g .

I n de week v a n 4 t o t 10 o k t o b e r 1914 k r e e g ook Z i e r i k z e e en o m l i g g e n d e g e m e e n t e n een a a n d e e l i n de s t r o o m v l u c h t e l i n g e n . V r i j - d a g s m i d d a g s kwamen e r met de b o o t u i t M id d e l b u g r g e e n h o n d e r d t a l a a n en ’ s a v o n d s p e r t r a m i n z e s v o l l e w agens nog e e r ^ ^ p a a r h o n ­d e r d , w a a r v a n h e t g r o o t s t e g e d e e l t e i n Z i e r i k z e e u i t s t a p t e en de r e s t d o o r g i n g n a a r a n d e r e g e m e e n t e n .

Z i j w e r d e n n a a r de C o n c e r t z a a l g e l e i d , w a a r b r o o d en k o f f i ew erd u i t g e r e i k t . V e r v o l g e n s w e r d e n ze o n d e r g e b r a c h t i n o , m.hotels en bij partikulieren.

v e r -B e g i n o k t o b e r b l e v e n r u im 2 . 0 0 0 v l u c h t e l i n g e n b i n n e n o n ze s t a d

I n de ö o n c e r t z a a l w erd e en g e d e e l t e a f g e s c h u t om a i s n o o d z i e k e n - v e r b l i j f t e d i e n e n » A l l e V laam se v l u c h t e l i n g e n w e r d e n i n de G r o t eKerk ingeënt tegen de pokken.

I n m i d d e l s was i n Z e e l a n d een " P r o v i n c i a a l C o m i té " t o t h u l p v e r ­l e n i n g a a n de v l u c h t e l i n g e n g ev o rm d . Men d e ed e e n b e r o e p op a l l e i n g e z e t e n e n v a n h e t e i l a n d , om d e z e arme m ensen t e h u i s v e s t e n en ze zo m o g e l i j k t e v o e d e n . Men k o n m eew erken op v e r s c h i l l e n d e ma­n i e r e n : 1. d o o r v l u c h t e l i n g e n k o s t e l o o s t e h u i s v e s t e n ; 2 . d o o r op­nem ing t e g e n b e t a l i n g ; 3 . d o o r h e t g e v e n v a n l e d i k a n t e n , d e k e n s , e n z . ; 4 . d o o r h e t t o e z e g g e n v a n e e n g e l d b e d r a g . Z i e r i k z e e w erd i nd i t C o m ité v e r t e g e n w o o r d i g d d o o r W. C. de C r a n e S r .

E i n d n o v e m b e r 1914 w e r d e n Z e e b r u g g e , H e i s t en v e r d e r de g e h e ­l e B e l g i s c h e k u s t v a n u i t z ee d o o r de E n g e l s - F r a n s e v l o o t b e s c h o t e n . V e le h a v e n i n s t a l l a t i e s w e r d e n t o t a a l v e r n i e l d . De b e v o l k i n g v a n d i e k u s t p l a a t s e n werd a a n g e r a d e n h u n h u i z e n t e o n t r u i m e n en t e v e r ­t r e k k e n . E n i g e g e d e e l t e n v a n Z e e b r u g g e en H e i s t s t o n d e n n a de a a n v a l i n b r a n d .

De b e s c h i e t i n g d o o r de v l o o t m iek e e n enorme i n d r u k op de b e w o n e r s . V e l e n v l u c h t t e n r i c h t i n g Knokke en v e r d e r . De v i s s e r s u i t d i e p i a a t s B n lw e k e rC l l l TÊfërste i n s t a n t i e u i t n a a r P h i l i p p i n e enC a d z a n d , om v a n d a a r u i t nog w a t t e k u n n e n v i s s e n op de W e s t e r s c h e l -

_d e . Maar t e g e n h e t e i n d e v a n a p r i l kwam e e n g r o o t g e ü e e T ü ” v a n d i ev i s s e r s t e V l i s s i n g e n en B r e s k e n s a a n , omdat ze v a n h e t " M i l i t a i r Gezag" o r d e r h a d d e n g e k r e g e n de W e s t e r s c h e l d e t e v e r l a t e n . Nu wa­r e n a l l e n g e n o o d z a a k t z i c h n a a r h e t n o o r d e n t e v e r p l a a t s e n .R e e d s op 24 a p r i l 1915 zag h e t " P r o v i n c i a a l C o m i té " z i c h v o o r een n i e u w e t a a k g e s t e l d d o o r de kom st v a n 72 V laam se v i s s e r s s c h e p e n n a a r Z i e r i k z e e . D eze m e e s t o lm h o u t e n ( i e p e n ) s c h e e p j e s noemde men " s c h u t e n " o f " s l o e p e n " . Ze w a r e n 11 t o t 12 m e t e r l a n g . V e le v a n d e z e s c h e e p j e s w a r e n a c h t e r de d u i n e n v a n H e i s t gebouwd.

E r w a r e n ook e n k e l e o l m e n h o u t e n , zogenaam de " p a n n e p o t t e n " b i j , gebouwd i n De P a n n e . Z e l f s een D a n d y - k o t t e r o n t b r a k n i e t , z o a l s de f o t o d u i d e l i j k l a a t z i e n . Deze w e r d e n m e e s t a l i n h e t F r a n s e B o u lo g n e gebouwd» A l l e s c h e p e n w a r e n a f k o m s t i g u i t H e i s t en Zee­b r u g g e . Z i j b r a c h t e n e e n b e v o l k i n g mee v a n 325 v o l w a s s e n e n en 173 k i n d e r e n .

De a a n w e z i g h e i d v a n een g r o o t a a n t a l v l u c h t e l i n g e n , m a a k te h e t n o o d z a k e l i j k e e n a f z o n d e r l i j k e s c h o o l v o o r V la am se k i n d e r e n i n

74.

Z i e r i k z e e t e o p e n e n . De g e m e e n te s t e l d e l o k a l e n v a n de v r o e g e r e s c h o o l A i n de W e v e rsh o e k t e r " b e s c h ik k i n g . De s c h o o l b eg o n op I 9 m e i . E i n d d e c e m b e r 1915 w a r e n 41 j o n g e n s en 57 m e i s j e s a a n w e z ig : t o t a a l 98 l e e r l i n g e n i n twee k l a s s e n . H e t o n d e r w i j s w e rd o p g e d r a ­g e n a a n E. P u i s s a n t u i t A n t w e r p en a i s h o o f d , en mevrouw I . P u i s s a n t - de R i d d e r a i s o n d e r w i j z e r e s . I n o k t o b e r 1915 t r a d de o n d e r w i j z e r E. v a n A u t e n b o e r i n d i e n s t . Z i j n k om st was n o o d z a k e l i j k d o o r de g r o t e t o e l o o p v a n k i n d e r e n . T e v e n s w erd e e n d e r d e l o k a a l i n g e r i c h t . De s c h o o l b e v a t t e 107 l e e r l i n g e n . De g o d s d i é n s t b e l a n g e n w e rd e n v e r ­z o r g d d o o r e e n V laam se p a t e r , d i e ook n a a r B r o u w e r s h a v e n f i e t s t e om de d a a r v e r t o e v e n d e v l u c h t e l i n g e n t e b e z o e k e n . De v l u c h t e l i n g e n k r e g e n w e k e l i j k s e en t o e l a g e v a n h e t R i j k .

O n d er de namen v a n de V laam se v l u c h t e l i n g e n z i j n e r v e l e d i e nu nog v o o rk o m e n o n d e r de v i s s e r s r e d r i j e n i n Z e e b r u g g e en H e i s t :De C l o e d t , V l i e t i n c k , D e g r o o t e , M e i j e r s , N e y t s , W t t e r w u l g h e , S a v e l s , D o b b e l a e r e , C o u w i j z e r , C e i j f s , B lo m m a e r t , De W a e l e , De G rave , Van-

d i e r e n d o n c k , D e s m i d t , D e m u n te r , D e s c h r i j v e r , V e r s c h r a e g e n , V a n t o r r e , C o r d e n i e r , Van W i j n s b e r g h e , De Voogd, C a t t o o r , M a r t o n y , G h e s e l l e , Ackx, De P u t t e r en a n d e r e . I n B r o u w e r s h a v e n b l e v e n de d r i e f a m i ­l i e s S t r o o b a n d t , De W aele en C o u w i j z e r t o t de zomer v a n 1917 . Z i j v e s t i g d e n z i c h t o e n i n Z i e r i k z e e .

B i j n a d e r o n d e r z o e k i n H e i s t en Z e e b r u g g e , b l e e k h e t e r g m o e i ­l i j k a l d e z e f a m i l i e s t h u i s t e b r e n g e n , z o n d e r k e n n i s v an hun b i j ­namen ( l a p n a m e n ) . V e l e v i s s e r s k e n n e n , ook n u n o g , o n d e r e l k a a r n i e t e e n s de o f f i c i ë l e namen! Ook d i t h e e f t z i j n a c h t e r g r o n d . V r o e g e r w a r e n de v i s s e r s e r g b i j g e l o v i g . B i j n a m e n w erd en n i e t a l ­l e e n g e g e v e n om de t a l r i j k e f a m i l i e l e d e n v a n d e z e l f d e naam u i t e l ­k a a r t e h o u d e n , m a a r o o k , z o a l s de l e g e n d e v e r m e l d t , om " R o e s c h a a r d " t e m i s l e i d e n . R o e s c h a a r d , de w a t e r d u i v e l , s p e e l d e l a n g s de g e h e l e V laam se k u s t e e n b e l a n g r i j k e r o l »

I n Z e e u w s - V l a a n d e r e n was d e z e w a t e r d u i v e l e v e n e e n s b e k e n d , m aa r d a a r o n d e r de naam " O s s a a r d " . A l l e v i s s e r s h a d d e n ee n d o d e ­l i j k a n g s t v o o r hem. H i j was h e t im m ers , d i e a l t i j d w e l w a t met h e n v o o r h a d en h i j was v e r a n t w o o r d e l i j k v o o r o n g e v a l l e n op z e e .A is R o e s c h a a r d n a a r j e naam v r o e g , r i e p j e n i e t j e e c h t e naam, m aar j e b i j n a a m . Dan p a s l i e t de m i s l e i d e R o e s c h a a r d j e met r u s t !

H a u e n m i c h t . 2 i e r f e e ê

De H 36 van Eugène Vlietinck in de haven van Zierikzee.

De H ll en de H37.

Wcnhïgcn voor dé Bclftfeckc vîfctcWikg«« te Zkdkscfe, gsplaatvi ap eco îerrom butte» d« £«ûtàhav*npoo®t. Jfttotogv. opium* is *9*&

Woningen voor de Belgische vluchtelingen te Zierikzee, geplaatst op een terrein buiten de Zuidhavenpoort. Photogr. opname in 191Ó.

Woningen voor de Belgische vluchtelingen te Zierikzee, geplaast op een terrein bij den St. Lievens Monstertoren. Photogr. in 1916.

Wovmtv-v voor d-:- B«lgk<d?h vluchteling »ra te Eferiksv-ve, EèpÏvftioi 'úp oes U s t é n 'e. ■ . b il 'd en Ht Tile vas'«- Monsterterm* Photogr. opnam «' in. 7.9 tb

77.W anneer e e n t w a a l f j a r i g e v i s s e r s j o n g e n z e e k o o s , w erd h i j d o o r

' e e n a n d e r e v i s s e r op h e t s t r a n d met z i j n h o o f d o n d e r w a t e r g e d o m p e ld , soms ook m et b i e r en j e n e v e r . Zo w e rd h i j Opnieuw g e d o o p t en v an een l a p n a a m v o o r z i e n , d i e h i j v o o r z i j n l e v e n b e h i e l d . Een b e k e n d e f i g u u r , d i e z i c h met h e t h e r d o p e n b e z i g h i l e d , was B e r a n r d Huyghe ( 1 8 4 5 - 1 9 4 2 ) , b e t e r g e k e n d a i s " L e i t j e " .

Lang i s de l i j s t v a n b i j n a m e n i n H e i s t . E n k e l e v o o r b e e l d e n :A n t j e v a n Z w a r t e n s , B e e s t e , B i e l ( N a t t e ) , B o l l e v e t , D a v i e d ( S i s s e n ) , D r a a i e r , P l e i s t e r , G a t j e , G u u t e p a , J a n t j e z o n d e r H a a r , K a k k e d i e k e d a , K a r r e , K l u t s , Kromme K o o l s t o k , L a c h e r t j e , M a g e re n , N a a i k o k e r , P a l e w a s : P a n n e k o e k e , P o e p e s c h e t e , P o t a s , R u u s , S a r l e w i e t j e , S i s s e n k o o , S i s s e n - makke, V a n s e n s i a o n s , Z a t t e n André en v e l e a n d e r e n .

Toen de v l u c h t e l i n g e n n og m a a r e e n p a a r m aanden i n Z i e r i k z e e g e ­a r r i v e e r d w a r e n , k r e g e n v e r s c h i l l e n d e jongem an n e n e e n o p r o e p om n a a r h e t f r o n t _ t e _ g a a n . Zo v e r t r o k op 25 n o v em b e r 1915 p e r s p o o r b o o t n a a r M i d d e l b u r g , om v a n d a a r v i a V l i s s i n g e n n a a r E n g e l a n d en F r a n k ­r i j k t e g a a n : K a r e i F r a n s G e i j f s v a n de h i e r l i g g e n d e v i s s e r s b o o t H32. En op 1 d e c e m b e r 1915 v e r t r o k v a n h i e r v i a d e z e l f d e r o u t e M.D e j a e g e r - D o b b e l a e r e met e e n k i n d v a n v i e r j a a r oud en A u g u s t i n u s J o s e p h u s v a n D i e r e n d o n c k ( S t i e n t j e v a n de Z w a r t e n s ) v a n de H62, e e v e n e e n s om n a a r h e t f r o n t t e g a a n . De k o s t e n v a n de r e i s w e rd e n g e d e e l t e l i j k v e r g o e d d o o r h e t "Com ité Z i e r i k z e e t o e H u l p v e r l e n i n g a a n V l u c h t e l i n g e n " .

De v i s s e r s b e v o l k i n g m o e s t e e n t i j d l a n g met hun. gezinnen__op h u n s c h e e p j e s _ v e r t o e v e n . D i t b r a c h t v a a k v e e l e l l e n d e t e weeg . H e t kwam / a a k v o o r d a t k l e i n e k i n d e r e n t e w a t e r g e r a a k t e n . „ G e l u k k i g w e rd e n ze d o o r de v i s s e r s w e e r s p o e d i g u i t h e t w a t e r g e h a a l d . Voor d i t moe­d i g o p t r e d e n w erd i n a u g u s t u s 1916 e e n b r o n z e n e r e p e n n i n g v o o r mens­l i e v e n d h u l p b e t o o n , m et e e n l o f f e l i j k g e t u i g s c h r i f t , t o e g e k e n d a a n de H e i s t s e v i s s e r J . V a n t o r r e wegens de d o o r hem met l e v e n g e v a a r v e r r i c h t e r e d d i n g v a n .een d r e n k e l e i n g e .

I n a p r i l 1916 kwam e e n e e r s t e v i j f t a l h o u t e n w o n in g e n met een b o o t v o o r de B e l g i s c h e v l u c h t e l i n g e n a a n . E r z o u d e n vanwege h e t "Com ité v o o r B e l g i s c h e V l u c h t e l i n g é n " t e ' s G r a v e n h a g e 15 t o t 20 w o n in g e n g e p l a a t s t w o r d e n . De e e r s t e w e r d e n g e z e t e v e n b u i t e n de

Z u i d h a v e n p o o r t i n de zogenaam de Z u i d h o e k ( t h a n s ' s H e e r L a u w e n d o rp ) . Vele v i s s e r s g e z i n n e n w a r e n t o e n a l g e h u i s v e s t i n p a r t i k u l i e r e w q -

n i n g e n en i n e n k e l e p a k h u i z e n , . I n é é n v a n d e G o d s k a m e r t j e s (S'.chos- jes) von d de f a m i l i e D e p a ep e t i j d e l i j k o n d e r d a k en i n h e t n o o r d e ­lijk d e e l v a n de N o o r d h a v e n p o o r t de f a m i l i e D e s c h r i j v e r . Ook w erd er e e n r e c r e a t i e f e n t g e p l a a t s t h i j de " M o l e n b e r g " , t e n z u i d e n v a n de brug n a a r de Z u i d h a v e n p o o r t . L a t e r v e r s c h e n e n e r ook nog h o u ­t e n w o n in g e n op de B a l i e b i j de S i n t - L i e v e n s m o n s t e r t o r e n . Toen h e tmerendeel v a n de v i s s e r s b e v o l k i ng o n d e r g e b r a c h t wa s i n b a r a k k e n .konden v e l e s c h e p e n g a a n v i s s en en g e v a n g e n v i s op de m a r k t b r e n g e n .Dat deze v i s s e r s d o o r de Z i e r i k z e e s e b e v o l k i n g e e n g o e d e v a n g s t werd toegewenst, was b e g r i j p e l i j k omdat d i t , m e t h e t oog op de h o g e prijs v a n v l e e s en s p e k en de d i s t r i b u t i e v o o r h e n , e e n e x t r a v o o r ­de eitje _ b r o c h i - . ï n b i j n a a l l e g e v a l l e n w e rd de v i s i n Z i e r i k z e e ter m a r k t g e b r a c h t .

Er w a r e n e r ook d i e h u n v i s i n B r e s k e n s en o o k w e l i n V l i s s i n - gen ter m a r k t b r a c h t e n . D i t g a f e c h t e r n o g a l w a t m o e i l i j k h e d e n . , . ^ - . met het oog op de u i t k e r i n g e n a a n de v i s s e r s . ""Hét "C o m i té t o t Hulpverlening" i n f o r m e e r d e b i j de b e t r e f f e n d e g e m e e n t e n . Zo w e rd op 19 a u g u s t u s 1915 d o o r h e t Comité a a n de b u r g e m e e s t e r v a n B r e s k e n s gevraagd w e l k e H e i s t s e v i s s e r s de v i s m i j n i n B r e s k e n s h a d d e n a a n ­g e d a a n . H e t a n t w o o r d l u i d d e : " N a a r a a n l e i d i n g v a n Uw s c h r i j v e n van 11 a u g u s t u s 1915 d e e l i k U b e l e e f d m ede, d a t h e d e n a l h i e r de volgende s c h u i t e n v i5c h h e b b e n v e r k o c h t t o t de b e d r a g e n a c h t e r de nummers g e s t e l d : H 11 v o o r f 8 0 , H 37 v o o r f 9 8 , H 69 v o o r f 10 0 . Beze v i s s c h e r s v e r k o o p e n 2 m a a l p e r week h i e r h u n v i s c h t e g e n f l i n ­ke prijzen. M e e s t a l h i e r , d o c h ook w e l i n V l i s s i n g e n . H i e r i n Breskens w e r d e n ook e e n i g e v i s s c h e r s d o o r h e t V l u c h t e l i n g e n Com ité ondersteund, d o c h t o e n z i j b e g o n n e n t e v i s s c h e n en d e z e l o n e n d bleek, i s h e n v e r d e r e o n d e r s t a n d o n t h o u d e n " .

Ook v a n u i t V l i s s i n g e n kwam e e n s o o r t g e l i j k e b r i e f , w a a r u i t bleek d a t de Z e e b r u g g e I 4 m e e rm a le n z i j n v i s d a a r t e r m a r k t b r a c h t en soms v o o r f 2 5 0 , v i s v e r k o c h t . L a t e r i n de j a r e n I 9 I 6 en 19 1 7 , werd h i e r hoofdzake l i j lk ,^£LrL _ g arn a len g e v i s t . E r w e r d e n g a r n a l e n - pellerijen ö p g e r i c h t , w a a r de v l u c h t e l i n g e n h u n b r o o d mee koncTëïf v é " r d ie n e n .

Een l a n g e t i j d h e b b e n z i j o n d e r h u n B e l g i s c he l e t t e r t e k a n . ' 7'

m o e te n v a r e n . Deze V la m in g e n o e f e n d e n e c h t e r ook b u i t e n g a a t s dev i s s e r i j u i t , w a t n i e t z o n d e r g e v a a r w as . I n a u g u s t u s - 1915 w e rdde H 1 1 , d i e v a n u i t Z i e r i k z e e v i s t e , d o o r e e n D u i t s e o n d e r z e e ë r o p g e b r a c h t . Om d i e m o e i l i j k h e d e n t e v o o rk o m e n , w e r d e n ze v a n eenN e d e r l a n d s e _ j i a a m en l e t t e r t e k e n v o o r z i e n . O ndanks d e z e m a a t r e g e iw érd t o c h i n j u l i 1916 de ZZ 2 0 , de v r o e g e r e H 2 0 , v a r e n d m e t N e d e r ­landse p a p i e r e n , d o o r e e n D u i t s e o n d e r z e e ë r o p g e p i k t ; en d e z e g a f de ZZ 20 o v e r a a n twee t o r p e d o b o t e n , d i e om h e t m i j n e n v e l d t e o n t ­gaan o n d e r de w a l v o e r e n en de v i s s e r s b o o t i n Z e e b r u g g e o p b r a c h t e n . In a u g u s t u s 1916 w erd de H 60 d o o r de D u i t s e m a r i n e n a a r Z e e b r u g g e g e b r a c h t en de b em an n in g w e rd n a a r h e t c i v i e l e g ev an g en k am p t e S e n - n e l a g e r , e e n werkkamp c i r c a 10 k i l o m e t e r v a n P a d e r b o r n i n D u i t s - l a n d , g e d e p o r t e e r d .

Aan a l d e z e m o e i l i j k h e d e n o n t b r a k h e t de v i s s e r s n i e t , ev e n m in a i s a a n d r a m a ' s , z o a l s h e t v o l g e n d e v o o r b e e l d l a a t z i e n . De nog m a a r j u i s t g e a r r i v e e r d e H e i s t s e f a m i l i e W t t e r w u l g h e , d i e z i c h b e ­g i n mei 1915 i n B r o u w e r s h a v e n v e s t i g d e , onderg ing~~een w a re ram p .De H 54 v e r g i n g i n e e n s t o r m m et man en m u i s . Aan de met h a a r g e ­z i n a a n de w a l t e B r o u w e r s h a v e n w onende vrouw v a n de s c h i p p e r w erd b e r i c h t , d a t h e t s c h i p v e r l a t e n en z o n d e r m a s t b i j W e s t k a p e l l e (op W a l c h e r e n ) was g e v o n d e n . H e t was bemand m et de s c h i p p e r P e t r u s F. Van de W al le ' , - 3I ‘- j a a r o u d , en de m a t r o z e n L o u i s , A l b e r t en C h a r l e s W t t e r w u l g h e en Thomas O u d e n a a r d e , r e s p e c t i e v e l i j k 19» 2 1 , 17 e n 17 j a a r oud . De a c h t e r g e b l e v e n vrouw t r o f t i e n j a a r d a a r v o o r h e t z e l f ­de l o t m et h a a r e e r s t e man. De l i j k e n s p o e l d e n i n j u n i 1915 a a n .Van s c h i p p e r Van de W a l l e s t a a t v e r m e l d , d a t d e z e op 5 j u n i 1915 t e B r e s k e n s i s o v e r l e d e n , d u s h o o g s t w a a r s c h i j n l i j k a l d a a r i s a a n ­g e s p o e l d o f o p g e v i s t . Z i j n v rouw b r a c h t op 5 a u g u s t u s d a a r o p v o l ­g e n d t e B r o u w e r s h a v e n een l e v e n l o o s d o c h t e r t j e t e r w e r e l d !

V _ e _ r _ t _ r _ e _ k .

De e e r s t e w e r e l d o o r l o g vond h a a r e i n d e op 11 n o v e m b er I 9 I 8 .I n e e n s p o o rw a g o n i n h e t b o s v a n Com piègne ( F r a n k r i j k ) w erd de wa­p e n s t i l s t a n d g e s l o t e n . Een d r a m a t i s c h e w e r e l d b r a n d l e e k g e b l u s t .

80.T e g e l i j k e r t i j d w erd e c h t e r de v o e d i n g s b o d e m g e l e g d v o o r e e n n o g g r o t e r e w e r e l d o o r l o g .

H e t v e r s l a g v a n de g e m e e n te Z i e r i k z e e o v e r 1918 v e r m e l d t o n d e r " v i s s c h e r i j " h e t v o l g e n d e : "De H e i j s t e r v i s s c h e r s , d i e g e d u r e n d e d e n o o r l o g v a n h i e r u i t h a d d e n g e v i s t , g i n g e n i n November en Decem­b e r n a d e n w a p e n s t i l s t a n d t e r u g n a a r h u n v r o e g e r e w o o n p l a a t s " . On- d e r " TI' B ë l g r s c h e s c h o o l " s t â â ^ v ë r m ë T d T 'T JöbTTi^ t - v e r i : r e k “ d e r B e l g i s c h e f a m i l i e s w erd de s c h o o l h o e l a n g e r h o e m e e r o n t v o l k t en e i n d e l i j k h a l f November g e s l o t e n . H e t p e r s o n e e l b e s t o n d b i j de s l u i t i n g u i t E. v a n A u t e n b o e r , h o o f d o n d e r w i j z e r L. P u i s s a n t , J . H o g e r h e i d e en M evr . J . P u i s s a n t - d e R i d d e r , u i t s l u i t e n d v o o r ' t o n d e r w i j s i n de n u t t i g e h a n d w e r k e n " .

E n k e l e V laam se v i s s e r s b l e v e n n o g e n i g e t i j d i n Z i e r i k z e e w e r k ­zaam. Zo v o e r e n b i j de f a m i l i e S c h o t m e t de ZZ 8 nog tw e e H e i s t e - n a a r s i n 1919 t e r v i s v a n g s t op de N o o r d z e e , n a m e l i j k C a s i m i r B lom - m a e r t ( z i j n l a p n a a m was " S t r a a l 1)» ¿Lie op 3 o k t o b e r 1916 t e Z i e r i k ­z e e was gehuwd m et de H e i s t s e weduwe M a r i a C o u w i j z e r , e.n B e r n a r d F r a n s C o u w i j z e r ( l a p n a a m S i s s e n D a v i e d ) . G i n g 'd e H e i s t s e v l o o t n o g op de z e i l e n , de ZZ 8 was t o e n n e t v o o r z i e n v a n een 26 p . k . m o t o r t j e . ^ E e n w a r e l u x e !

De v i s d i e d o o r de ZZ 8 v a n de f a m i l i e S c h o t w erd g e v a n g e n g i n g m e e s t a l i n Z e e b r u g g e t e r m a r k t . I n de j a r e n t w i n t i g v a n d e z e eeuw w a r e n a l l e V laam se v i s s e r s v e r t r o k k e n j u i t _ Z i e r i k z e e .

Enke le_ Z i e r i k z e e s e j o n g e n s huwden m et H e i s t s e o f Z e e b r u g s ei v i s s e r s m e i s j e s , w a a r v a n de j o n g e n s , m et u i t z o n d e r i n g v a n é é n , n a

de w a p e n s t i l s t a n d m e e t r o k k e n n a a r B e l g i ë . E v en e ën^s'’’huwcLen~en'kel e Z i e r i k z e e s e m e i s j e s m et V laam se v i s s e r s , d i e ook m e e t r o k k e n n a a r V l a a n d e r e n .

I n Z i e r i k z e e w e rd e n i n de j a r e n 1 9 1 5 -1 8 c i r c a v i j f e n t w i n t i g k i n d e r e n u i t H e i s t s e v i s s e r s e c h t p a r e n g e b o r e n . Ook kwamen i n Z i e ­r i k z e e o n d e r e l k a a r e n k e l e h u w e l i j k e n v o o r , e v e n a l s e n k e l e s t e r f ­g e v a l l e n .

Wie h e d e n t e n d ag e de v i s s e r s c a f e e t j e s r o n d de v i s s e r s h a v e n -— — “— t

v a n Z e e b r u g g e b e z o e k t , k a n nog de v e l e v e r h a l e n v a n l i e f en l e e d a a n h o r e n , d i e ze v a n h u n o u d e r s en g r o o t o u d e r s h o o r d e n , d i e d e s ­t i j d s i n Z i e r i k z e e , B r o u w e r s h a v e n , G o e r e e o f e l d e r s t i j d e l i j k g e ­h u i s v e s t w a r e n .

Bronnen_en literatuur.S t r e e k a r c h i v a r i a a t S c h o u w e n - D u i v e l a n d en S i n t P h i l i p s l a n d , Z i e r i k ­

z e e : A r c h i e f Gemeente Z i e r i k z e e , R e g i s t e r s v a n in g e k o m en en en t i j d e l i j k v e r b l i j v e n d e n ; a k t e n v a n b u r g e r l i j k e s t a n d 1 9 1 4 - 1 8 ; A r c h i e f C om ité Z i e r i k z e e t o t h u l p v e r l e n i n g a a n v l u c h t e l i n g e n1914- 1 91 6 .

V e r s l a g e n v a n de t o e s t a n d d e r Gem een te Z i e r i k z e e , 1 9 1 4 - 1 9 1 8 .V e r s l a g v a n h e t P r o v i n c i a a l Com ité t o t h u l p v e r l e n i n g a a n v l u c h t e ­

l i n g e n i n Z e e l a n d , a u g u s t u s 1914 - j u l i 1915» M i d d e l b u r g z . j .A. v a n d e r H o ev e n , G e s c h i e d e n i s v a n de m o b i l i s a t i e t e Z i e r i k z e e ,

a u g u s t u s 1914 - n o v em b e r 1 9 1 4 , Z i e r i k z e e . ( 1 9 2 5 )J o h a n B a l l e g e e r en J e a n - P i e r r e B r a e m s , De v i s s e r i j l a n g s de Vlaam­

s e k u s t i n oude p r e n t k a a r t e n , Z a l t b o m m e l , I 98O, 3e d r u k .J . C. V e r k e r k , P a s op v o o r O s s a a r t . . . , i n Zeeuws T i j d s c h r i f , 12de

j a a r g a n g , 1 9 6 2 , b l z . 18 .J a n i n e R e y e r s - B e l l , 1914—1918 . De E e r s t e W e r e l d o o r l o g , Band 1 Am­

s t e r d a m 1 9 7 5 .M e d e d e l i n g e n v a n J , v a n B e y l e n en J o h a n B a l l e g e e r .M o n s t e r r o l f a m i l i e S c h o t . - M o n d e l i n g e i n f o r m a t i e .

De v o l l e d i g e l i j s t v a n de Vlaamse v i s s e r s d i e t i j d e n s de E e r s t e W e r e l d o o r l o g v a n u i t Z i e r i k z e e v i s t e n o n d e r e e n Z i e r i k z e e s nummer en met N e d e r l a n d s e p a p i e r e n . Deze v i s s e r s v o o r z a g e n de g a r n a a l - p e l l e r i j e n v a n g a r n a a l .

B i j h e t a r t i k e l v a n D h r . J . S c h o t Bwzn

( B i j l a g e b e z o r g d o o r J o h a n B a l l e g e e r )

N r . Naam v s c h i p F a m i l i e I n - en u i t g e ­s c h r e v e n

ZZ12 S t e p h a n i e P. S e r i eP . M eyers ( P r u t ) Honoré v a n Waes Th. v . W i j n s b e r g h e J . S e r i eL. Ce y f s ( v . d . H I 9 ) J . D e m u n te r (H20)

3OO3 I 6 0501202OO4 I 6 050120 200416 050120 2504I 6 050120270416 O5OI2O 160516 O5 O I I 9 070516 050120

ZZI4 J o s e p h - H é l è n e ZZI5 3 G e b r o e d e r sZZ16 2 G e b r o e d e r sZZI7 F r a n s - H e l e n a ZZI9 P e t r u s - P a u l u sZZ20 A u g u s t e - G e o r g e s

ZZ22 E d u a r d - S imon T « J . V a n d i e r e n d o n c k ( H 2 2 ) 220516 O5O I I 9ZZ23 R u d o l f - S t e p h a n T. D e v o o g t (H37) 220516 050120ZZ24 L o u i s - M a t h i l d e H. V a n d i e r e n d o n c k ( H 6 2 ) i d . i d .ZZ25 A l b e r t - A n n a T. V a n d i e r e n d o n c k ( H 6 ) 290515 i d .ZZ26 E n c k e l M uis reum ( ? ) J . D .o b b e l a e r e O7OOI6 i d .ZZ27 R o b e r t - C e c i l e L. D o b b e l a e r e ( H 3 3 ) 060716 220317ZZ30 A n t o i n e P . D e g r o o t e ( Z 1 5) 190417 0 50120ZZ31 P r o s p e r - A n t o n i u s P . V a n d i e r e n d o n c k ( H 3 2 ) 041116 0 5 0 1 1 9ZZ32 G e r a r d u s - l a r c e l l e L. N e y t s (H26) 0 9 1 116 i d .ZZ33 V i r g i n i e -M a r i e A. V a n t o r r e (H34) 101116 05 0 1 2 0ZZ34 G e r a r d u s - P r a n c i s c u s R. C o u w i j z e r

( M a r t j e s ) (H18) 161116 i d .ZZ35 De F a z a n t P . V e r s c h r a e g e n 111216 0 5 0 1 2 0ZZ36 De Meeuw C. V e r s c h r a e g e n 130217 i d .ZZ38 9 G. G e y fs ( T h o l e n 3) 170317 O30717ZZ39 M a r i e L. V a n d i e r e n d o n c k

( C l i n g e 33) 26O3 I 7 100417ZZ39 J o s e p h - F le u r m o n d J«, V a n t o r r e (H9) 260417 0 5 0 1 2 0ZZ41 I r m a G. V a n d i e r e n d o n c k ( Z 3 ) 2OO417 i d .ZZ42 L a u r e n t - H e n r i L. D e w a e le (H10) 270417 i d .

ZZ43 C e b i l l e s L. V a n d i e r e n d o n c k ( H 5 ) 080517 i d .ZZ45 B a r b e r a - G e r m a i n e T. J a n s s e n s 220117 i d .ZZ46 J e a n - B a b t i s t e D. S a v e l s 220118 2OO922ZZ47 J a c o b u s - A n n a E. D e s m id t 23O I 18 05 0 1 2 0ZZ48 P e t r u s - J o s e p h N. Waeghe 240118 e i n d ’ 18

ZZ49 5 G e b r o e d e r s L. D e w a e le 2 501 18 i d .ZZ50 P i e t e r - M a r i e C. Mar t o n y 200118 i d .

ZZ51 3 G e b r o e d e r s G. G h e s e l l e . O5 02 I 8 i d .

ZZ53 H e n r i - C o r d o l a - L e a M. D esm ed t 080418 i d .

ZZ54 B e r t h a - M a r i e - J u l e s L. D esm edt 100518 i d .

U i t h e t " R e g i s t e r v a n Zeeuwse V i s s e r s c h e p e n " . __V r i j w e l a l l e n v i s t e n i n de Zeeuwse z e e g a t e n op g a r n a a l ' en ^is_._J) E n k e l e n v i s t e n op s c h a r d i j n ( s p r o t ) en h a r i n g , d i e d e s t i j d s i n

83.

g r o t e h o e v e e l h e d e n voorkwamen. Z o a l s de ZZ31 v a n V a n d i e r e n d o n c k , de ZZ34 v a n C o u w i j z e r , de ZZ45 v a n T. J a n s s e n s , de ZZ48 v a n Waeghe, de ZZ49 v a n L. D e w a e le , de ZZ50 v a n C. M a r t o n y , e n de f a m i l i e D e s m e d t .

V o o r t s w a r e n e r nog tw ee u i t A n tw e r p e n , n l . K a r e l - L o d e w i j k V e r h a n c k m et e e n ' h e n g s t * v , h . Grauw i n 1 9 1 6 -1 9 2 0 m et n r . ZZ1 3 î eu F r a n s S c h a m p a e r t s m et de ZZ28 ook op g a r n a a l . A l d e z e v i s s e r s c h e ­p e n v o e r e n m e t N e d e r l a n d s e p a p i e r e n en d i e n i e t v i s t e n e n e l d e r s t e w e r k g e s t e l d w a r e n h i e v e n h u n nummer u i t H e i s t b e w a r e n .

Ze v i s t e n b i j n a a l l e n m et z o g e z e g d e H e i s t e s c h u t e n , e n k e l e . s l o e p e n en k o t t e r s . Een p a a r z . g . h e n g s t e n en z e l f s .een m e tT e e n Zeeuws h o o g a a r s n i . ZZ51 v a n G. G h e s e l l e en de f a m i l i e P . S e r i e en V e r s c h r a e g e n m et e en L e m m e r j a c h t .

(En nog e e n n o o t v a n J o h a n B a l l e g e e r : )D h r . S c h o t Bwzn v e r m e l d t n i e t i n z i j n a r t i k e l h i e r b o v e n , u i t e e n z e k e r e s c h ro o m , d a t op z e k e r e dag een m e i s j e , ene J a n s s e n s , d o o r de m a r e c h a u s é e v a n b o o r d w e rd g e h a a l d . Ze w erd a c h t e r a f op reA.. t r a i t e g e z o n d e n . Dus ook h i e r "Geen M eid e n a a n B o o r d " ! T ja , - on ze V laam se g r o o t m o e d e r s . . .