tarİhsel jeolojİ

Füsun AlkayaFüsun Alkaya

Fanerozoyik

1. Erken Paleozoyik

(EONS)

F A N E R O Z O Y İ KPALEOZOYİK MESOZOYİK SENOZOYİK

542 my 251 my 65.5 my 0

ZAMANLAR (ERAS)

Üst Zaman (Eon) Zaman (Era) Devir (Period) (milyon yıl)

FANEROZOYİK

SENOZOYİK

Neojen

Paleojen

MESOZOYİK

Kretase

Jura

Triyas

PALEOZOYİK

Permiyen

Karbonifer

Devoniyen

Siluriyen

Ordovisiyen

Kambriyen

PERMİYENPERMİYEN

KARBONİFERKARBONİFER

DEVONİYENDEVONİYEN

SİLURİYENSİLURİYEN

ORDOVİSİYENORDOVİSİYEN

KAMBRİYENKAMBRİYEN

Erken Paleozoyik

Geç Paleozoyik

ZAMAN BİRİMLERİ

ZAMAN

DEVİR

DEVRE

ÇAĞ

ZAMAN -STRATİGRAFİ BİRİMLERİ

ÜSTSİSTEM

SİSTEM

SERİ

KAT

Stratigrafi Birimleri - Hatırlatma

KAMBRİYEN DEVRİ

542 My

488.3 My

Erken

Orta

Geç

KAMBRİYEN SİSTEMİ

Alt

Orta

Üst

ZAMAN BİRİMLERİ

ZAMAN

DEVİR

DEVRE

ÇAĞ

ZAMAN -STRATİGRAFİ BİRİMLERİ

ÜSTSİSTEM

SİSTEM

SERİ

KAT

- Kambriyen Paleozoyik’in ilk devridir.

- 1831 yılında İngiliz jeolog Adam Sedwick Galler’de (Wales) incelediği istifi bölgenin eski adı olan Cambria’ya izafeten, Kambriyen sistemi olarak adlamıştır

KAMBRİYEN KAMBRİYEN ( 542 – 488.3 my)

SİSTEM / DEVİR SERİ / DEVRE

KAT / ÇAĞ Yerel adlama Kuzey Amerika

KAMBRİYEN

Üst / Geç

Şidertiniyen Postdamiyen Kroksiyen

Turiyen

Orta Mayan Akadiyen Albertan

Amgan

Lenan

Alt / Erken

Aldeniyen Jorjiyen Vokoban

(ezberlenmeyecek)

KAMBRİYEN KAMBRİYEN Devri / Sistemi

- Ordovisiyen Paleozoyik’in ikinci devridir

- 1879 yılında İngiliz jeolog Charles Lapworth Galler’de incelediği istifi eski bir Gal kavmi olan Ordovices’e izafeten Ordovisiyen Sistemi olarak adlamıştır

ORDOVİSİYEN ORDOVİSİYEN (488.3 – 443.7 my)

Tremadosiyen

Arenigiyen

Lanvirniyen

Landeliyen

Alt / Erken

Karadosiyen

AşgiliyenÜst / Geç

ORDOVİSİYEN

KAT / ÇAĞSERİ / DEVRESİSTEM / DEVİR

ORDOVİSİYEN ORDOVİSİYEN Devri / Sistemi

- Siluriyen Paleozoyik’in üçüncü devridir.

- 1835 yılında, Galler’de çalışan Murchison Galler’de incelediği istifi bu bölgede yaşamış olan Silures kavmine izafeten Siluriyen Sistemi olarak adlamıştır

SİLURİYEN SİLURİYEN ( 443.7 - 416 my)

Landoveriyen

Venlokiyen

Alt / Erken

Ludloviyen

PridoliyenÜst / Geç

SİLURİYEN

KAT / ÇAĞSERİ / DEVRESİSTEM / DEVİR

SİLURİYEN SİLURİYEN Devri / Sistemi

KAMBRİYEN ÖNCESİ

PANNOTİYA

Pannotiya parçalandı1.Gondwanaland2. Lavrensiya3. Baltika4. Sibirya5. Çin6. Kazakistanya

KAMBRİYEN

KAMBRİYEN- ORDOVİSİYEN - tektonik

1. Lavrensiya’nın güneyinde, Iapetus okyanusu’nda:

TAKONYA ada-yayının gelişmesi. Lavrensiya-Takonya çarpışması,

TAKONİYEN OROJENEZİ

2.Gondwana’nın kuzey kenarında: AVALONYA-KADOMİYA alanının

gelişmesi, REYİK OKYANUSU’ nun açılması

KAMBRİYEN- ORDOVİSİYEN - tektonik

1. Lavrensiya’nın güneyinde, Iapetus okyanusu’nda:

TAKONYA ada-yayının gelişmesi.

Lavrensiya-Takonya

çarpışması, TAKONİYEN OROJENEZİ

TAKONYA adayayı’nın coğrafik konumu

Orta Kambriyen

A

B

A B

Orta Kambriyen’de Lavrensiya’nın güneyinde (bu günkü kuzey

Amerika’nın doğusu) bir ada yayı (veya yayları) gelişti.

TAKONYA adayayı

KDGB

ADAYAYI MODELİ

Enine kesit

Blok diyagram

TAKONYA adayayı

KD GB

Orta KambriyenOrta Kambriyen

Geç KambriyenGeç Kambriyen

K G

Geç Kambriyen’de bu ada yayı (veya yayları) bir mikro kıtayla (veya mikro kıtalarla) çarpışarak Takonya karasını oluşturdu

Erken Erken OrdovisiyenOrdovisiyen

Geç Geç OrdovisiyenOrdovisiyen

TAKONİYEN OROJENEZİTAKONİYEN OROJENEZİ

((LAVRENSİYA-TAKONYA çarpışması)LAVRENSİYA-TAKONYA çarpışması)

KAMBRİYEN- ORDOVİSİYEN - tektonik

2.Gondwana’nın kuzey kenarında:

AVALONYA-KADOMİYA alanının gelişmesi,

REYİK OKYANUSU’ nun

açılması

KAMBRİYEN ÖNCESİ

600 milyon yıl önce

Afrika ve Güney Amerika’nın kuzey sahili açıklarında

gelişen dalma-batmaya ilişkin

volkanik yay oluştu

AVALONYA-KADOMİYA

alanıPANNOTİYA

KAMBRİYEN ÖNCESİ

PANNOTİYA

Avalonya-KadomiyaPannotiya

AVALONYA KAMBRİYEN

REYİK

AVALONYA ERKEN ORDOVİSİYEN

- Adını Newfoundland’in Avalon yarım adasından almıştır

-Bileşenleri dalma-batma ile ilişkili mağmatik kompleksler ve bunlardan türeyerek marjinal havzalarda biriken sedimanterlerden oluşur.

-Avalonya’da bu günkü İngiltere, Galler, Belçika (Avrupa’nın parçaları) , Doğu Newfoundland, Kuzey Nova Skotiya, Yeni Brunsvik, Doğu Masaşusets (Kuzey Amerika’nın parçaları) yer almaktaydı.

AVALONYA

-Avalonya, Geç Proterozoyik ve Kambriyen’de Gondwanaland’in kuzey kenarının bir bölümüydü Erken Ordovisiyen’de Gondwanaland’den koparak kuzeye doğru hızla kaymaya başladı.

-Avalonya ile Gondwana arasında açılan okyanus Reyik Okyanusudur.

-Avalonya, Ordovisiyen sonunda (Aşgiliyen) Baltika ile çarpıştı Bu çarpışma ile Erken Kaledoniyen (Şelviyen) deformasyonları meydana geldi.

AVALONYA

YAY ARDI RİFTLEŞME MODELİ

GONDWANAGONDWANA nın kuzeyi

AVALONYAREYİK OKYANUSU

Prototetis-Iapetüs

REYİK

AVALONYA

KAMBRİYEN- ORDOVİSİYEN - tektonik

2.Gondwana’nın kuzey kenarında:

AVALONYA-KADOMİYA alanının gelişmesi,

Kadomiya alanı (=Batı Kipçak yayı) intraokyanusal (okyanus içi) bir yaydır.

KADOMİYA

KadomiyaBatı Kipçak yayı

KADOMİYA

A

B

KADOMİYA

KADOMİYA Kadomiya alanı Geç Ordovisiyen-Erken Siluriyen’de Gondwana’ya eklendi.

Geç Ordovisiyen

ErkenSiluriyen

Ordovisiyen sonuSiluriyen başı

Kadomiya alanı(sarı renkli)

SİLURİYEN - tektonik

1. Lavrensiya ile Baltika+Avalonya müşterek kıtasının çarpışmaya başlaması KALEDONİYEN OROJENEZİ

2.Gondwana’nın kuzey kenarında: PALEOTETİS’ in açılmaya

başlamasıyla HUN KITASI’ nın ayrılması

SİLURİYEN - tektonik

1. Lavrensiya ile Baltika+Avalonya müşterek kıtasının çarpışmaya başlaması

KALEDONİYEN OROJENEZİ

SİLURİYEN - tektonik

-Erken Ordovisiyen’de Gondwanaland’den ayrılan Avalonya kıtası Ordovisiyen sonu-Siluriyen başında Baltika kıtasına eklendi.

SİLURİYEN - tektonik

-Iapetus okyanusu kapanmaya devam ettikçe Baltika+Avalonya müşterek kıtası ile Lavrensiya birbirlerine yaklaştılar.

SİLURİYEN - tektonik

Erken Siluriyen’de, Avalonya-Baltika kıtası Lavrensiya ile çarpışmaya başladı.

LavrensiyaBaltika

AvalonyaIapetus

Reyik okyanusu

ÇARPIŞMAÇARPIŞMA

SİLURİYEN - tektonik

Geç Siluriyen’de Baltika’nın İskandinavya-İngiltere bölümü ile Lavrensiya’nın Grönland-İskoçya bölümü çarpıştı. Bu çarpışmayla Kaledoniyen orojenezi meydana geldi.

SİLURİYEN - tektonikKaledoniyen orojenezi’nin en şiddetli

dönemi Geç Siluriyen-Erken Devoniyen’dir

SİLURİYEN - tektonik

2. Gondwana’nın kuzey kenarında:

PALEOTETİS’ in açılmaya başlamasıyla

HUN KITASI’ nın ayrılması

PALEOTETİS’İN AÇILMASIPALEOTETİS’İN AÇILMASI

Geç Ordovisiyen-Erken SiluriyenGeç Ordovisiyen-Erken Siluriyen’ de Kadomiya Gondwana’ya eklendi.

PaleotetisPaleotetis okyanusu yay ardı riftleşme ile açılmaya başladı.

Paleotetis’in açılmasıyla Hun kıtasıHun kıtası Gondwana’dan ayrıldı

Ordovisiyen sonuSiluriyen başı

Kadomiya alanı(sarı renkli)

Zo: Zonguldakİs: İstanbulKo: KonyaTo: Toridler

Lavrensiya

Baltika

Avalonya

Gondwana