sorguneak ikertegia gipuzkoako ikerketak

Sorguneak ikertegiaHUHEZI

Mondragon Unibertsitatea

Eskoriatza, 2011-02-23Euskal Kulturgintzaren Transmisioa

3.edizioa

Euskal kulturgintzaren estrategia bideratzeko oinarriak eta kultur bizitzaren azterketa kualitatiboa

Gipuzkoan

Metodologia: Helburuak

• Euskal kulturgintzaren estrategiak oinarritzeko ardatz nagusiak formulatzea.

• Gipuzkoako lurraldean eskualdekako kultur bizitzaren azterketa kualitatiboa egitea eta ekimenen ugaritasunak eragiten duen gain-produkzioa aztertzea, beronek sor dezakeen kolapsoa eta atomizazioak dakarren arriskua neurtzea.

Metodologia

• Lanketa bibliografikoa• Analisi-unitateen kategorizazioa• Elkarrizketa sakonak eta eztabaida taldeak (127

solaskide)• Transkribaketak (200 ordu) eta edukien analisia• Emaitzak• Ondorioak

Metodologia: solaskideak• Sortzaile eta kulturgileak: Eider Rodriguez, Anari, Oier Araolaza,

Anjel Lertxundi, Agurtzane Intxaurraga, Joxean Muñoz, Eneko Olasagasti, Xabier Lete, Koldo Tapia, Joxe Angel Irigarai, Joxe Mari Agirretxe, Hasier Etxeberria, Joxerra Garzia…

• Administrazioko eragileak: Maria Jesus Aranburu, Haritz Solupe, Xabier Barandiaran, Frantxis Lopez de Landetxe, Lide Arana, Ramon Etxezarreta, Joxean Amundarain, Gotzon Egia, Iñaki Arruti, Ainhoa Beola, Jokin Ansorena, Garbiñe Agirre…

• Kultur erakunde zibilak: Andoni Sagarna, Joxe Mari Sors, Mikel Elortza, Ander Iturriotz, Fito Rodriguez, Alberto Irazu, Luis Fernández, Jorge Gimenez, Josune Zabala, Mikel Irizar, Jose Mari Velez de Mendizabal, Xabier Mendiguren, Iban Arantzabal…

12 analisi-unitate

• euskal kulturaren diakronia• produktuen nolakotasuna • kultura eta politika • kultur politikak• euskal dimentsioa kultur politiketan• kultur dimentsioa euskararen politiketan • gizarte zibilaren eta administrazioaren arteko

harremanak

12 analisi-unitate

• kultur politikaren gaineko bisio eta gune adostuen beharra

• produktuen merkaturatzea• produktuen transmisioa • gizarte aldaketak eta kultur identitatea • euskal kulturaren berogailuen identifikazioa

Abiaburuko premisa

• Euskal hiztunen komunitatea izan bada, eta hizkuntza da komunitate horren identitate-zeinu nagusia. “Euskaldun” hitzak berreskuratu egin behar du berezko adiera: euskara duena, alegia. Izan ere, “vasco” delakoari “euskal” esaten zaionez, euskara desagertu egiten da “euskal” delakoaren oinarrizko kontzeptualizaziotik. Urtuta geratzen da “vasco-aren’ kategoriapean.

• Euskarak egiten gaitu euskaldun, eta euskaldun izateak egin, egiten eta egingo gaitu unibertsal;

Iraganari begiratzea

• Instituzionalizazioaren aurretik, era prekarioan izanik ere, ekimen estrategikoak bideratzen hasita zeuden: irakaskuntzan, euskalduntze-alfabetatzean, euskara batua sortze- eta hedatze-prozesuan, kultur sormenean, transmisioan... Oinarriak, nolabait, frankismo garaian jarri ziren, eta gizarte-ekimenetik erabat.

Iraganari begiratzea

• Demokraziarako trantsizioa delakoak banandu egiten ditu euskaltzaleak alderdi politiko ezberdinetan. Nazionalismo historikoak instituzio gehientsuenen lidergoa hartzen du eta ezker abertzalea delakoak kontra-botere eskema elikatzen du. Beren burua abertzaletzat ez daukaten alderdi politikoek, ezberdintasunak ezberdintasun, ez dute kemen handirik agertu euskal kultura berpizteko.

Iraganari begiratzea

• Abertzaletasun historikoaren baitako euskaltzaleak ez ditu asebetetzen instituzionalizazio-prozesuak euskal kulturari ekarri dizkion emaitzak. 30 urte boterean izan ondoren, ez da lortu euskal kulturan zimentarri sendoak jartzea.

Iraganari begiratzea

• Euskara elkarteetatik sortutako ekimenak (hedabideak, aisialdia, kultura-eskaintza, sentsibilizazioa) beren bidea egin dute, baina ez dute orain artean, behar besteko proiekzio bateraturik lortu euskal kulturaren biziberritzean; ohikoa izatera ere heldu da bisio gabe aritzea, zerbitzuen eskaintzara lerrokatzea, subentzioen menpekotasunak aukerak trabatzea, edota elkarrekin lehian ere aritzeraino iristea. Abertzaletasunak mesfidantzaz hartu ditu euskaltzaletasunetik bideratutako ekimenok, batzuek (botereak) eta besteek (kontra-botereak) irakurketa zeharo desberdinak egin arren.

Iraganari begiratzea

• Ingurumari eragileari dagokionean, kultura politiko berri bat behar da, partehartzea oinarri izango duena. Irekitasuna aitortu eta auto-konfiantza eragin behar da. Etorkizun hurbileko errealitate sozial berri horren testuinguruan epe ertainerako irakurketa bat adostu beharra dago;

• Ingurumari sozialari dagokionean, komunitate horren zaintza sustatu, eta lagundu beharraren kontzientzia jendarteratu egin behar da. Horretarako euskal kulturgintzaren parametro errealak, markoa eta desafioak gizarteratzea ezinbestekoa da; alegia, nola eta non gauden jakitea.

Eragileen arteko bisio adosturik ez!

• Kultura politikaren eta interes ekonomikoen artean.• Politikarien artean• Kultura eta euskara sailetako politikarien eta gizarte-

zibileko eragileen artean• Kultura teknikari (instituzioetako langileak) eta

gizarte zibileko sortzaileen eta eragileen artean• Gizarte zibileko eragileen artean

Euskal kulturgintzaren biziberritzea ulertzeko OINARRIAK

1) Euskal kulturgintza da euskarari darion kulturgintza eta euskal hizkuntza komunitatea sinbolikoki elikatzen duen sorkuntza. Berebiziko egitekoa du gure herrigintzan.

2) Jakintza soziolinguistikotik eta hizkuntzen ekologiaren paradigmatik biziberritu behar da euskal kulturgintza.

OINARRIAK

3) Oinarrizko bereizketa egitea beharrezkoa da: berbazko euskarazko sorkuntza, berbazko erdal sorkuntza eta ez-berbazko sorkuntza.

4) Berbazko euskarazko sorkuntzak nagusiki eta ez-berbazko sorkuntzako elementu batzuk osatzen dute euskal hizkuntza komunitatearen elikagai funtzioa betetzen duen kulturgintza nuklearra.

OINARRIAK

5) Euskal kulturgintzara gizarte eta teknologia aldaketek dakartzaten desafio eta aukerak eta komunitatearen dinamikak elkarrekin gurutzatuta bakarrik uler dezakegu egoera modu zabal batean.

6) Euskal kulturgintzaren analisi instituzionala edo eragile-analisia egiterakoan, oso kontuan hartu behar da euskal komunitatearen konfigurazioan gizarte-ehunak duen garrantzia.

OINARRIAK

7) Merkatu parametro estandarretik haratago dagoen kultura sorkuntza eta ospakuntza humanizatzailea izateko birsortzeko aukera izan du eta du euskal kulturgintzak.

8) Gizarte-sarea eta sare birtualak. Biak, lehena oinarri dela.

9) Potentzial berezia du euskal kulturgintzarentzat herria kultura kontsumitzaile versus herria kultura sortzaile binomioak.

OINARRIAK

10) Euskal kultur eremuak “ekosistema” moduan ulertuta eta modu horretan garatuta egiten dute aurrera.

11) Hiru eremu: merkatua, gizarte autoeratua eta botere publikoa. Bigarrena bereziki garrantzitsua da.

12) Kultur sorkuntza mailak indargune eta legami: auzo eta herriko kolektiboetatik hasi eta sofistikazio maila handiko sortzaile profesionaletaraino.

OINARRIAK

13) Merkatu “doitua” da bidea.14) Beharrezkoa da administrazio eta gizarte

erakundeen papera kokatzea eta hauen arteko adostasun prozesua zabaltzea.

15) Gizarte antolatuko indarrekin batera bultzatutako politika publikoa behar dugu.

16) Bi elementu: estrategia propioak eta interlokuzio gaitasuna.

DIAGNOSTIKOA: EMAITZA NAGUSIAK

• Gipuzkoa: euskararen lurraldea• Kultur bizitza: nolakoa den sortzen duguna,

nola sortzen dugun eta nola hedatzen dugun• Transmisioa eta merkatua: txanponaren bi

aldeak• Kultur politikak euskal dimentsioaren argitan• Administrazioa eta gizarte zibila: harremanak

eta bisioa

EUSKAL KULTURAREN BEROGAILUAK

• Sormenari lehentasunezko sostengua ematea• Transmisio arautua artikulatzea• Arnasgune geografikoak babestea• Euskaratik eta euskaraz biziko den hiztun

komunitatearen artikulazioa lehenestea (Euskara elkarteen federazioa,Topagunea)

• Kultur industriaren arnasgune operatiboak babestea

EUSKAL KULTURAREN BEROGAILUAK

• Tokian tokiko ekimenak aintzat hartzea• Ibilbide integraleko ereduak hobestea

(Bertsolaritza)• Elkargune mistoak (Mintzola Fundazioa)• Hedabideen transmisio indarra artikulatzea• Sarearen garrantzia aitortzea• Pentsamenduaren sorguneak sustatzea

(Huhezi eta Soziolinguistika Klusterra)

ESTRATEGIA OROKORRAK

1) Euskal kulturgintzako eragile sozialak eta gizarte-erakundeak artikulatu bi mailatan: esparru bakoitzaren barruan eta esparru desberdinen arteko eremu orokorrean.

2) Esparru bakoitzaren “ekosistema” lantzea hiru arlotan: transmisioa, sustapena eta jakintza.

3) Tokian tokiko gizarte-eragile eta eragile publikoen indarrak norabide berean jarriz, herri eta auzoetako kulturgile kolektibo eta sortzaileen konexioa sustatzea.

ESTRATEGIA OROKORRAK

4) Euskal kulturgintzaren belaunaldi-transmisiorako bideak sortzea.

5) Hezkuntza arautuan euskal kulturgintzaren transmisioa txertatzea ikastetxeen jardun curricularrean.

6) Esparru bakoitzean merkatu doituaren parametroak landu, adostu eta modu dinamiko batean inplementatzea.

ESTRATEGIA OROKORRAK

7) Euskal kulturgintzaren hedapen edo erresonantzia-kutxa antolatzea euskal herriko hedabide-sisteman.

8) Jakintzaren arloa indartu eta artikulatzea.9) Euskal kulturgintzari buruzko ikasketak

indartzea, bai belaunaldi berrietako gidaritzari begira, eta bai une honetako eragile politiko, kultur teknikari, dinamizatzaile, irakasle eta abarri begira.

ESTRATEGIA OROKORRAK

10) Euskal sorkuntzaren edukiak internet sarean eta teknologia berrietan txertatzea.

11) Euskal lurraldeko erdal komunitateei euskal kulturgintzaren hedapen kualitatiboa helaraztea eta mundu mailako presentzia guneak lantzea.

12) Euskal sorkuntzaren agertoki unibertsal iraunkor bat sortzea, prestigio handiko proiektu kultural eta arkitektoniko batean.

GIPUZKOARAKO EKINBIDEAK

• Jakintzaren alorrean euskal kulturgintza jorratzen duten eragileen bilgune bat sortzea: Huheziko Sorguneak ikertegia, Mintzola Fundazioa, Bertsozale Elkarteko iker saila, Eusko Ikaskuntza…

• Kultur teknikariei begira bi estrategia zehatz martxan jartzea: koordinazioa eta formazioa.

• Herri eta eskualdekako ospakuntzen mapa egitea eta ospakuntza tradizionalen berrikuntza sustatzea.

GIPUZKOARAKO EKINBIDEAK

• Herrietako kultur taldeen formazio, topaketa eta indartze ekintzak sustatzea.

• Herrietako kultur talde desberdinak bildu eta konektatzeko esperientziak sustatzea herri eta eskualdetan.

• Herrietako kultur taldeen balorizazioa bultzatzeko ekintzak antolatzea kultur eragile guztiei begira.

GIPUZKOARAKO EKINBIDEAK

• Euskara elkarteen eta beronen federazioaren izaera aintzatetsi eta sustatzea.

• Musika eskolak herriko taldeekin lotzea, eta eskola hauen akademia-dimentsioaz gain beren ospakuntza-dimentsioa eta taldeak sortzeko hazi-dimentsioa lantzeko planak martxan jartzea.

• Euskarazko kultur ekoizpenen hedapena eta ikusgarritasuna lantzeko programa pilotuak martxan jartzea.

GIPUZKOARAKO EKINBIDEAK

• Donostian, euskarazko kulturgintzaren bizitasunaz, programazioaz eta bisibilitateaz gogoeta bultzatzea.

• Hizkuntza politiken eta kultur politiken arloan, bien arteko gidaritza elkar banatua sustatzea. Udal jakin batzuetan esperimentatzen hasi.

• Euskal kulturgintzaren katalizatzaile-gune handi izan litekeen agertoki unibertsalaren gunea diseinatzea.

Eskerrik asko!