revista nr 7
Post on 10-Mar-2016
144 Views
Preview:
DESCRIPTION
TRANSCRIPT
-
2015 Nr. 7
100 lek
N gjimNaziN Sami FraShri
reForma e tekSteve Shkollore
trajNimi i mSueSve
Nj vit i Ri shkolloR me gjasht kuRRikula digjitale
kY vit shkolloR, vit i kthess histoRike PR CilsiN e teksteve
NgRitja e kaPaCiteteve PRoFesioNale t msuesve
i mbar dhe i bardh rrugtimi i ktij viti Shkollor
-
arSimi Q Po Ndrtojm
Situata e t NXNit bazuar N tekNologji
Prof. Asc. Dr. Pllumb KArAmetAKshilltar, MAS
Faqe 8
Faqe 13
Faqe 10
Faqe 40
iNterviSta/ mSueSit e tiraNS jaN krkueS Ndaj veteS
kurrikula Si Projekt Pedagogjik Pr zhvillimiN e NXNSit
Znj. ArjolA byZyKADrejtore e DAR, Tiran
Prof. Dr. PAjtim bejtjA
msuesi sht nj revist e prmuajshme kombtare arsimore.
Adresa e redaksis Rruga e Durrsit nr. 23, Tiran
Prgatiti pr shtyp: Vjollca Spaho
vjollca.spaho@arsimi.gov.alCel: +355 69 53 76 532
Design & print: Shtpia Botuese MORAVA
Rr. Gjon Kastrioti (Ish-Shtpia e Pionierit) Laprak Tiran
Tel: 2 22 72 02
Ministria e Arsimit dhe Sportit
Nr. i llogaris rrjedhse i MAS:Raiffeisen Bank
pr revistn Msuesi711 3006
www.arsimi.gov.al
Botim i Ministris s Arsimit dhe Sportit.
f
mirelA KAmsi GurAKuqiSpecialiste n IZHA
-
32015 / Nr. 7
I mbar dhe I bardh rrugtImI I ktIj vItI shkollor
T dashur nxns dhe msues!T dashur prindr!
L ejomni tju prshndes dhe t vij pran jush me urimet m t ngrohta kto momente prag-fillimi t vitit t ri shkollor. Ju prshndes, s pari, ju 30 mij voglushve, q zemra ju rreh fort me padurimin e pritjes s ziles s par t shkolls. Ju prqafoj e ju premtoj se rruga juaj e dijes do t jet e sigurt dhe e cilsis s vrtet
T dashur nxns!
Flas me secilin prej jush, 500 mij nxnsit, q nesr do ti drejtoheni shkolls. Ne po punojm me tr forcn e mendjes, por dhe dashurin e zemrs pr ndrtimin e shkolls q prgatit qytetar pr shoqrin e dijes, q ju prgatit ju, pr tu prballur me sfidat e s ardhmes, si t barabart me bashkkohsit tuaj, n vendet m t prparuara.
Viti i ri shkollor sht nj vit i veant, i cili prkon me zbatimin e nj sr
reformash q kan prekur sistemin ton arsimor. Un jam e bindur se fal jush, t dashur msuese e msues, do ja dalim. Do ja dalim t realizojm premtimet tona ndaj prindrve dhe shoqris.
Roli juaj sht vendimtar n realizimin e objektivave reformuese! Ndaj edhe mbshtetja jon n drejtim t forcimit dhe mbrojtjes t dinjitetit t figurs s msuesit sht parsore. Msuesi sht shkolla dhe shkolla ka n duar fmijt, dritn e syve t do prindi, por dhe ardhmrin e Shqipris son. Bashkrisht ja dolm t reformojm kurrikuln, bazuar n kompetenca, n arritjet dhe prvojat m t mira europiane. Ja dolm t hiqnim nga duart e fmijve tan 600 tituj tekstesh shkollore me probleme. Pr her t par kt vit shkollor 76 mij nxns do t msojn me tekste t reja t klass s par dhe t gjasht, botime t emrave t mdhenj, si jan Oxford, Cambridge dhe Pearson. Ia dolm t mbajm edhe nj zotimi tjetr. E shtuam gamn e familjeve q prfitojn tekste falas, edhe pr ato familje me tre e m shum fmij.
T dashur msues e prindr!
Ndonse viti 2015, ishte nj vit elektoral, shkolla, pr her t par, mundi t mbetej e pa politizuar. Asnj msues, apo nxns, nuk u detyrua t mbushte sheshet e takimeve politike. E bindur jam q kemi ende pr t br, por shumfish e vendosur pr t larguar politikn nga shkolla, duke ndrtuar nj sistem transparent emrimesh, bazuar n merit. Sporti n shkoll do t jet nj prmas e re reale e edukimit fizik e shndetsor n t gjith sistemin ton arsimor. 120 klasa inteligjente n shkolln digjitale do t mirpresin 16 mij gjimnazist t klasave t X-ta. Ky sht vetm
fillimi i rrugtimit ton drejt zhvillimit t cilsis s shkolls shqiptare, shkolla q duam dhe q ecn me hapin e kohs. Me tr mirnjohjen e thell dhe pa reshtur s prsrituri falnderimin, por dhe ftesn pr ju prindr. Prfshirja juaj n proceset e reformimit dhe monitorimit ka qen e pamueshme.
Prfshirja juaj sht domosdoshmri dhe ne jemi t vendosur ta forcojm aktivizimin tuaj n jetn e shkolls. Kjo sepse shkolla na prket t gjithve, shkolla sht e komunitetit Nj shembull i suksesit t ktij bashkpunimi jan sot, 184 Shkollat si Qendra Komunitare. Karta e performancs pr her t par do t mundsoj rankimin e shkollave t do rajoni dhe do t jet nj mekanizm transparent llogaridhnie, ndihme e monitorimi t puns s do shkolle.
T dashur nxns, msues dhe prindr!
Ky vit shkollor do t jet viti i Jo, dhuns n shkoll. Plani yn i veprimit sht i qart. Nuk do t lejojm asknd t ushtroj dhun n shkoll, sepse pr ne, t drejtat e fmijve pr t jetuar t lir, t lumtur e t pacenuar nga do lloj forme dhune, sht e drejt themeltare dhe e panegociushme, ndaj nuk do t tolerojm asknd.
Msuese e msues!
Niseni ditn e par me urimin m t bukur pr nxnsit tuaj pr t mos e kursyer at n do or msimi!Edhe nj her, urimet e mia m t mira! Do t jem me ju n do or e do dit t jets s shkolls.I mbar dhe i bardh rrugtimi i ktij viti shkollor!
Suksese nga zemra!
-
4N nisje t dits s par t msimit, ministrja e Arsimit Lindita Nikolla, s bashku me kryeministrin Rama, ishin mes nxnsve t gjimnazit Sami Frashri n Tiran. Kjo shkoll, e klasifikuar ndr vite me performanc dhe rezultate nga m t mirat n vend, sht pjes avangard e nj transformimi rrnjsor t shkolls son.
120 klasa inteligjente jan elur kt vit n shkollat e mesme t vendit, tre nga cilat n gjimnazin Sami Frashri. Kryeministri dhe Ministrja u ndaln n klasn e 10-t, ku po zhvillohej lnda e matematiks dhe pr her t par i gjith procesi msimor sht digjital.
Jo rastsisht zgjodhm shkolln Sami Frashri, nj nga shkollat historikisht pararoj n Shqipri, q e fillon kt vit me tri klasa inteligjente nga 120 klasat inteligjente q jan elur n gjimnazet e vendit, me objektivin q deri n eljen e vitit t ri shkollor 2018-2019 t gjitha gjimnazet e Shqipris t jen t tilla.
Nga oborri i ksaj shkolle besoj se ska vend m t prshtatshm pr tju uruar nj vit t ri t mbar t gjith nxnsve dhe t gjith prindrve, q shohin me shum dhembshuri dhe me shum ndrra e shpresa fmijt e tyre,- u shpreh Kryeministri.
Nga ana e saj, ministrja e arsimit Lindita Nikolla duke iu uruar
Nj vIt I rI shkollor me gjasht kurrIkula dIgjItale
Nga gjimnazi Sami Frashri kryeministri Rama dhe ministrja Nikolla, urojn pr nj vit t ri t mbar t gjith nxnsit dhe msuesit e vendit
"Sami Frashri, nj nga shkollat historikisht pararoj n Shqipri, e fillon kt vit me tri klasa inteligjente nga 120 klasat inteligjente q jan elur n gjimnazet e vendit, me objektivin q deri n eljen e vitit t ri shkollor 2018-2019 t gjitha gjimnazet e Shqipris t jen t tilla
-
52015 / Nr. 7
mbarsi dhe suksese nxnsve dhe msuesve pr nisjen e vitit t ri shkollor, shpjegoi se ky vit fillon edhe me gjasht kurrikula digjitale, nga tri t parashikuara: Premtimi yn ishte q t mundsonim tri kurrikula digjitale. Kemi mundsuar gjasht q kt vit shkollor.
sht nj mnyr krejt e re komunikimi. Ju do t jeni aktor n t gjith orn e msimit edhe kur shpjegon msuesja, por nga ana tjetr, un si zysh matematike, ju them q secili prej jush brenda aftsive t veta, pa u kuptuar nga shoku apo shoqja e banks, t kt mundsi t zhvillohet dhe, nga ana tjetr keni mundsi q edhe nga shtpia ti drejtoni pyetje msueses, t komunikoni me njri-tjetrin pr zgjidhjen e shum problemeve. Por ajo q sht shum e rndsishme sht q t monitoroni do or msimi, edhe aftsit e msuesve sepse un jam e bindur q ka ndr ju q jan shum prpara, prsa i prket teknologjis s msuesit, por dhe msuesit po trajnohen fort n mnyr q t vijn edhe ata avangard jo vetm n cilsin e koncepteve, por edhe n prdorimin e teknologjis dhe, msuesja juaj sht nj nga msueset jo vetm t trajnuara, por dhe nga m cilsoret e msimdhnies s matematiks.
Kshtu q ju uroj suksese dhe forca! u shpreh ministrja.
Nj tjetr risi transformuese e ktij viti shkollor jan tekstet shkollore me burim tri nga institucionet arsimore t cilsis m t lart n Europ, "Pearson", "Cambridge" dhe "Oxford". Nj revolucion e cilsoi Kryeministri, q do t shtrihet n t gjith ciklin shkollor n tri vitet n vijim.
Pr transformimin e t gjith sistemit ton arsimor sht n proces nj kantier i madh reformash, nga t cilat kan filluar prfitimet e para pr nxnsit. T mos harrojm q ky vit
fillon edhe me produktet e para t nj revolucioni t vrtet q sht br me tekstet shkollore. Fmijt e klass s I-r dhe t klass s VI-t do t ken n dispozicion tekste nga tri burime t mirnjohura t cilsis s librave arsimor n Europ, "Pearson", "Cambridge" dhe "Oxford". Gj q do t ndodh edhe n tre vitet n vijim, duke plotsuar ciklin pr t gjith.
-
6kY vIt shkollor, vIt I kthess hIstorIke Pr CIlsIN e teksteveMinistria e Arsimit dhe Sportit, prezantoi raportin publik mbi procesin e reformimit t teksteve shkollore n vend
Komisioni i Vlersimit t Teksteve Shkollore pran MAS, i prbr nga akademik dhe profesor t fushave, przgjodhi alternativat m t mira t teksteve shkollore, pr klasat I dhe VI, ku po aplikohet edhe korniza e re kurrikulare me qasje kompetencat. Kto tekste jan produkt i tri Shtpive Botuese t njohura ndrkombtare; Pearson, Oxford dhe Cambride. Nga ky proces prfitojn rreth 76 mij nxns shqiptar
M inistria e Arsimit dhe Sportit, prezantoi rapor-tin publik mbi procesin e reformimit t teksteve shkollore n vend. Reforma e altertekstit, e cila, deri n vitin 2012, rezultoi me 1,130 tekste n prdorim dhe me 2 deri n 11 alternativa pr lnd msimore, rezultoi gjithashtu me gjetje, n pjesn m t madhe t ktyre teksteve, me deformime dhe probleme t rnda shkencore, konceptuale dhe gjuhsore.
N kt kuadr, me synim prmirsimin dhe garantimin e cilsis s teksteve pr nxnsit shqiptar n sistemin e arsimit parauniversitar, MAS ndrmori nj proces t gjat reformator ku, n procesin e vlersimit dhe przgjedhjes, u ftuan msuesit nga i gjith vendi. Kjo procedur, rezultoi n heqjen e 470 teksteve t tjera nga katalogu ekzistues. N total q nga viti 2013, n bashkpunim me t gjith grupet e interesit, jan hequr nga katalogu i vjetr i altertekstit, rreth 600 tekste t identifikuar me probleme serioze shkencore, konceptuale dhe gjuhsore.
N t njjtn koh, Komisioni i Vlersimit t Teksteve Shkollore
pran MAS, i prbr nga akademik dhe profesor t fushave, przgjodhi alternativat m t mira t teksteve shkollore ,pr klasat e I-ra dhe t VI-ta, ku po aplikohet edhe korniza e re kurrikulare me qasje kompetencat. Kto tekste jan produkt i tri Shtpive Botuese t njohura ndrkombtare; Pearson, Oxford dhe Cambride. Nga ky proces prfitojn rreth 76 mij nxns shqiptar.
N t njjtn koh, po kt vit shkollor, pr her t par, nga digjitalizimi i sistemit arsimor t mesm, prfitojn 16 mij nxns t klasave t X-ta t cilt do t ken mundsin e prdorimit jo vetm t laboratorve digjitale, por edhe t prmbajtjeve digjitale t standardeve m t mira ndrkombtare.
N aktivitetin Reforma pr Tekstet Shkollore n fjaln e saj , znj. Nikolla ndr t tjera tha:
Pas nj radiografie t thell t t gjith sistemit arsimor shqiptar, ku dy ishin sfidat kryesore, kthimi i cilsis n vatrn e dijes dhe lufta ndaj korrupsionit, u angazhuam t vendosnim rregulla dhe standarde t reja t cilat mund t garantojn cilsin, meritokracin,
transparencn dhe llogaridhnien m t vrteta pr gjith reformat e ndrmarra n arsim.
Shitblerja e dijes dhe ofrimi i ndrrave t gnjeshtrta pr ardhmrin e vendit, ishte kthyer n standard pr shum institucione tona t arsimit t lart, por e shoqruar dhe me makutrin verbuese pr t prfituar nga do shrbim, madje dhe duke shitur tekste me deformime shkencore e konceptuale pr fmijt tan
M posht Ministrja vazhdoi: Sot, n kt tradit t raportimeve publike, jemi ktu pr t thn se kemi ecur prpara, se kemi br hapa prpara edhe n angazhimin q lidhet me prmirsimin e cilsis s teksteve shkollore, q prekin 450 mij nxns n gjith sistemin ton shkollor. Sigurisht, kemi realizuar dhe nj premtim tjetr:
Kemi mundsuar zgjerimin e nxnsve q prfitojn tekste falas, duke mundsuar pr do familje shqiptare q ka tre dhe m shum fmij, q fmija i tret n radhn e shkollimit t prfitoj tekste falas.
Duke raportuar ecurin e Reforms s teksteve shkollore, ministrja e Arsimit dhe Sportit vazhdoi:
-
72015 / Nr. 7
Mbi 600 msues raportuan vitin e shkuar shkollor t gjitha gabimet q ato kishin hasur n tekstet shkollore. Mbas gjith ktyre konstatimeve dhe mbas gjith ksaj pune duke shnuar, e prsris, standardin e ri t komunikimit me shtpit botuese, ne mundm, s bashku, me shtpit botuese q vitin e shkuar shkollor t trhiqnim 120 tekste, por njhersh ofruam dhe nj proces krejtsisht t ri przgjedhje t teksteve shkollore, duke mos lejuar m nga Ministria e Arsimit, kshilltar t ministres s Arsimit, prfaqsues s Ministris s Arsimit dhe prfaqsues t Drejtorive Arsimore t diktonin pr t przgjedhur npr shkolla kt, apo at tekst klientelist.
Kjo ishte arsyeja, q ne demonstruam dhe shkarkimin e nj drejtori t nj Drejtorie Arsimore n nj qark n veri t vendit, vetm se tentoi t reklamonte nj tekst shkollor.
N prfundim t fjals, ndr t tjera, znj. Nikolla tha:
Pr her t par Komisioni i Vlersimit t Teksteve Shkollore, nuk ishte nj komision q drejtohej nga zv/ministra apo kshilltar i ministres s Arsimit, por nj komision q drejtohet nga nj profesoresh, nga nj komision q kishte n maxhoranc mendimin e profesorve t nderuar si: profesor Baxhaku, profesoresh Paparistos, profesor Rushitit etj, t cilt kan qen shum konstruktiv, tejet t
ndershm dhe profesionist, por do vendimmarrje e tyre ka qen vendimmarrje e MAS n gjith kt proces.
Ky vit i ri shkollor fillon n sistemin ton arsimor me 600 tekste t dala nga katalogu ekzistues dhe ,nga ana tjetr, me tekste t reformuara t klass s par dhe t gjasht, nga ku do t prfitojn 76 mij nxns, ndrsa n vitin e ardhshm shkollor nga kjo reform do t prfitojn edhe rreth 115 mij nxns sepse me t njjtn metodologji do t
przgjedhim tekstet shkollore t klass s dyt dhe t shtat dhe t vitit t par gjimnaz dhe, kshtu me radh n vitin e ardhshm q, brenda tri viteve, t prmbushim me tekste t reja cilsore, dinjitoze pr fmijt, t gjith sistemin e arsimit parauniversitar. Sigurisht, edhe kto tekste q jan kaluar dhe hedhur n sistem kt vit pr klasn e par dhe t gjasht, nuk do t certifikohen menjher nga MAS, por do t kalojn edhe njher n sitn e nj pilotimi, n kuptimin e nj vzhgimi nga gjith msuesit, prindrit dhe mbar opinioni.
Ndaj, ftesa ime sht pr t gjith ju, t dashur msues, prindr, nxns, grupe t interesit, partnert tan t rndsishm q i shoh ktu n sall.
Le t shrbej ky vit, pr gjithka q sht br, sepse ne jemi t vetdijshm q dhe ky proces, nuk ka qen perfekt, ka momente pr t korrigjuar dhe ne jemi t gatshm.
-
8arsImI Q Po Ndrtojm
Prof. Asc. Dr. Pllumb KArAmetA
Nxnsit kan nevoj pr dije q t mendojn prmes saj, t ndrtojn m shum njohuri t reja dhe q, pastaj, t mendojn n mnyra m komplekse
Askund, sfida pr risi nuk duket t jet m e mpreht se sa n arsim. Por, meq n kt
t fundit, praktikat e vjetruara msimore dhe skepticizmi, t trupzuar n strukturat shkollore, u rezistojn ideve t reja, mnyrat e organizimit dhe t funksionimit t shkollave nuk po arrijn tia kthejn borxhin shoqris. Tani, kudo n bot, pranohet se sistemet arsimore, strukturat organizative dhe praktikat shkollore nuk jan m t prshtatshme pr t orientuar dhe pr t plotsuar nevojat arsimore pr t gjith nxnsit.
Kuptimet e reja rreth dijes dhe njohuris
Dekadn e fundit, bota e arsimit, n tekstet e saj zyrtare, dallon dijen nga njohuria, dallim ky me ndikime t forta mbi kurrikuln dhe nxnien.
Sipas mnyrs klasike, me dije nnkuptohen dijet e strukturuara dhe t prshkruara n manualet shkollore, n veprat e specializuara, n dokumente t tjera apo n doracakt profesional, t pranuara dhe t vlersuara nga shoqria. Dijet jan produkt i veprimtaris s komuniteteve t dijetarve.
Nisur nga asti q shoqria i njeh, ato vlersohen dhe kodifikohen, p.sh., n programet e studimit, q t mund t njihen dhe t ndahen nga t interesuarit, por pa harruar relativitetin e tyre. Si t tilla, dijet e kodifikuara n tekste u prgjigjen logjikave t disiplinave prkatse ose t praktikave shoqrore nga ku kan gjeneruar. Pasi konfirmohen, dijet kodifikohen n programet e studimit ose n manualet e referencs, me rast ato i referohen edhe kodit gjuhsor. Ndaj, dijet i prgjigjen nj logjike t dyfisht: (1) logjiks s disiplins ose praktiks shoqrore t cils i referohet; (2) logjiks gjuhsore (t shkruar ose t folur) q sht sintaksa dhe semantika. Sapo nj dije ndrtohet (ose rindrtohet) nga subjekti, ajo bhet njohuri pr kt t fundit. Ndaj, nuk mund t ket prputhje mes dijeve t kodifikuara si tekste, dijeve q transmeton pedagogu dhe njohurive q ndrton studenti.
Njohurit kan lidhje me personin q i ndrton, pra, jan personale. Ato nuk transmetohen nga pedagogu; prkundrazi, ato ndrtohen nga subjekti q nx. Njohurit ruhen pr aq koh sa mund t zbatohen, ka lejon autorin e tyre t jet kompetent n nj seri situatash. Situatat duhet t jen domethnse dhe t kuptueshme, ose afrsisht
t tilla, pr subjektin dhe t lidhura me praktikat shoqrore. Jan kto praktika, n fakt, q, pa ndrprerje, bjn verifikimin e njohurive. Thn ndryshe, nuk jan prmbajtjet e disiplinave shkollore prcaktuesit e nxnies, por vet situatat, n t cilat subjekti provon sa t zbatueshme jan njohurit. Njohurit nuk transmetohen; ato ndrtohen nprmjet veprimit t subjektit n situata dhe reflektimit mbi veprimin; ato jan t zbatueshme prkohsisht; ato krkojn medoemos praktikn pr t verifikuar vlefshmrin; ato lidhen ngusht dhe ndrtohen n rrethana/situata, duke respektuar standardet e pranuara nga shoqria. Si t tilla, njohurit pasqyrojn dijet, jan dinamike dhe veprojn si procese mendore nprmjet t cilve ndrtohen njohuri e reja.
Pajtohem me iden se dija sht themelore pr kurrikuln shkollore dhe se sht po aq e rndsishme sa ka qen dhe m par. Zhvillimi intelektual sht qllim i edukimit; kjo do t thot se duhen zgjeruar mendjet e nxnsve, pra, horizontet e tyre njohse, duke i prballur ata me dijet m t mira t mundshme. Kjo ide na vjen nga qindra vite m par, nga koha kur dija mendohej si trsi e t vrtetave t prjetshme. Ndrkaq, do duhet t pranojm
-
92015 / Nr. 7
se natyra e dijes ka ndryshuar aq shum sa q, tashm, asaj do duhet ti qasemi ndryshe.
Rritja marramendse e dijeve ka br q depozitat tradicionale, ku ato jan ruajtura deri tani (libra, bibliotekat, bazat e t dhnave, revista akademike, mendjet e ekspertve etj.), t zvoglohen gjithnj e m shum. Si thot filozofi Dejvid Uajberger (David Weinberger), dija tani sht "shum e madhe pr ta njohur". Ky zhvillim ndikon fort mbi vet mnyrn se si duhet t mendojm pr dijen dhe pr zhvillimin intelektual n shkolla.
Nga ana tjetr, fmijt dhe t rinjt kan nevoj pr dije, por kan ndryshuar rrnjsisht arsyet q lidhen me kt nevoj. Ajo, q ka rndsi, sht gjja q ata mund t bjn me kt dije. Nxnsit kan nevoj pr dijen, q t mendojn prmes saj, t ndrtojn m shum njohuri t reja dhe q, m pas, t mendojn n mnyra m komplekse. Ata kan nevoj q t ndrtojn njohuri pr t punuar me t tjert, me ata t cilt kan njohuri t tjera.
Ndaj, arsimi q po ndrtojm, po i kushton kujdes t posam prdorimit t njohurive q fitohen. Ai nuk do t jet arsimi tradicional plus iPad-et. As dhe reduktimi i qllimshm i arsimit tradicional. sht nj version i plot, sepse t bsh gjra me dijen sht m e vshtir se thjesht ta marrsh at. Ndaj, kurrikula e re do t jet n udhn e duhur, varsisht mass me t ciln ajo i aftson nxnsit t prdorin njohurit q ndrtojn gjat nxnies.
Do duhet kuptuar se, nj fokus i veant mbi dijen tradicionale, nuk do t na bnte m t zgjuar apo m krijues, ashtu sikundr do t donim t ishte. Mendja e njeriut sht e pajisur m s miri pr t mbledhur informacion pr botn duke vepruar
n t, m shum se sa duke lexuar pr t, ose duke dgjuar leksione pr t, ose duke studiuar modele abstrakte t saj. N kt kontekst shtjellohet kurrikula e re e cila harmonizon dijet tradicionale me kapacitetin pr t punuar me njohurit q nxnsit ndrtojn rreth tyre, ndryshim pozitiv ky pr t cilin mund t thuhet se ka filluar.
Nga njohurit te kompetencat
Sikundr dihet, kurrikula e re thekson dhe mundson zhvendosjen nga njohurit q ndrtojn subjektet me ndihmn e dijeve t teksteve shkollore dhe me gjer, te kompetencat q ata ndrtojn dhe prdorin n shkoll e jasht saj. Ajo thekson edukimin e gjithanshm t nxnsve; formimin e tyre gjuhsor matematik e shkencor, m s pari. Njherazi, ajo thekson vlern e padiskutueshme t aftsimit t nxnsve pr t zbatuar njohurit n situata t njohura ose t panjohura prej tyre. N dritn e misionit t ri t shkollave (arsimim, shoqrizim dhe kualifikim), kjo kurrikul prfshin t gjitha prmasat e zhvillimit t nxnsve dhe shrben pr t materializuar vizionin e ri arsimor t shoqris shqiptare dhe pritshmrit q duhet t plotsojn nxnsit tan. N konceptin e qasjes s re, kurrikula e re thekson dhe krijon kushte q nxnsit t jen t gatshm dhe t aft t kritikojn, t harmonizojn, t prpunojn, t sfidojn dhe t vazhdojn s punuari me njohurit, me vlerat dhe me qndrimet q kan sukses. Q ata ta shohin veten m pak si individ q luten t druajtur n altarin e dijes dhe m shum si kritik dhe krijues, me besim n veten e tyre. Mjetet pedagogjike q prdoren gjat nxnies, mundsojn ndrtimin e kompetencave nga nxnsit; integrojn prmbajtjet lndore me situatat msimore n nj trsi koherente, t fokusuara n shtjet kye t jets. Krijohen, ksisoj,
mundsi t barabarta pr sukses pr nxnsit dhe ofrohen zgjidhje q respektojn stilet vetjake t nxnies dhe prvojat nga nxniet e mparshme. E kuptuar n trsi, kurrikula e re integron lndt msimore si burime t jashtme q do t prdoren gjat nxnies. Lndt organizohen n shtat fusha t nxni (gjuht, matematika etj.), me fokuse t prbashkta, q prfshijn aspekte shoqrore dhe kulturore q u mundsojn nxnsve t zhvillojn kombinime t kompetencave, duke i aftsuar t marrin pjes n evolucionin shoqror dhe kulturor t bots s tyre. Burimet, si: tekstet shkollore, mjetet teknologjike, infrastruktura shkollore, veprimet n komunitet dhe gjith sa personi ndrton dhe aktivizon si njohuri, shkathtsi, qndrime, motive, emocione etj., jan mjete q msuesi do t prdor pr t ndihmuar nxnsin t ndrtoj njohuri, aftsi, vlera dhe qndrime (ndryshe, kompetenca), t prshtatshme dhe t nevojshme pr shoqrin e dijes.
Arsimi pr kompetenca sht risia q sjell reforma. Gjeneratat e reja krkojn arsimin q i prgatit pr koht kur fushat e betejave do t kthehen n fusha tregtare, kur mendjet do t kthehen n horizonte idesh, kur hapsira arsimore shqiptare e pa diskriminuar do t ndaj me hapsirn europiane t njjtat kualitetet, vlera dhe qndrime. Kndej, kuptojm se, n vitet q vijn, profesionistt q nuk nxn gjat gjith jets nuk do t gjejn pun; organizatat arsimore q nuk nxn prher nuk do t mbijetojn; shkollat, kolegjet dhe universitetet q nuk plotsojn nevojat e nxnsit/ studentit nuk do mund t regjistrojn m t rinj, pavarsisht prmirsimeve q mund tu bhen sistemeve t administrimit, t rekrutimit, t sigurimit t cilsis etj.
-
10
Intervista
Znj. Arjola ByzykaDrejtore e DAR Tiran
Trajnimi i msuesve sht kryer pareshtur gjat gjith periudhs s vers pr t pasur gati nj armat t madhe msuesish q duhet t'u prgjigjen krkesave t kurrikuls n klasn e par dhe t gjasht
R edaksia e revists Msuesi gjykoi q tju intervistoj lidhur me disa nga problemet me t cilat po prballet viti i ri shkollor n shkollat e kryeqytetit. Fillimisht bjm pyetjen prezantuese: Cila sht Arjola Byzyka?
Kam studiuar gjuh shqipe dhe letrsi , n vitet 1998-2002, n Universitetin e Tirans. Pasion i adoleshencs, i cili udhhoqi dhe rrugn e studimeve, deri n nivelin e doktoraturs.
Nga msuese, specialiste n DAR dhe tani prej afro 2 vitesh drejtore e saj. far do t thot kjo pr ju?
sht nj rrugtim plot sakrifica dhe shum pun. N vitin 2003, u emrova si msuese n gjimnazin Qemal Stafa n Tiran dhe e
kujtoj ende ditn e par, kur kam shkuar atje. Edhe pse njihem si individ q i mbaj nn kontroll emocionet, at dite pata pak frik. Pas jets studentore m priste nj realitet, krejt i panjohur. Por ajo shkoll u kthye nj mjedis shum i rndsishm pr mua, aty msova shum, por edhe vuajta shum. Mbshtetjen m t madhe e pata nga nxnsit dhe, pikrisht, kjo gj u b nxitsi pr ta par botn e profesionit m t madhe, sesa gjimnazi ku punoja. Puna n DART sht nj eksperienc krejt tjetr, por nj periudh shum e rndsishme n formimin tim profesional. Prej vitit 2011 vazhdoj t punoj n DART.
Do t ishte me interes t bni pr lexuesit e revists son nj tablo se si filloi viti i ri shkollor n institucionet arsimore t kryeqytetit? Po specifikoj:
Viti i ri msimor n Tiran filloi me t njjtin intensitet, besoj, si do qytet tjetr. Duke qen nj qytet i madh dhe problematikat i ka t shumta, por si do vit do gj ka shkuar n rrjedhn e vet. Tashm shkolla ka filluar dhe gjithka sht n normalitet. N Tiran, n m shum se 80% t shkollave kryhet msim me dy turne dhe ky sht nj problem q qytetart e Tirans e adresojn, me t drejt, si nj shqetsim.
Regjistrimet e nxnsve jan zhvilluar, sipas prcaktimeve n DN dhe nj numr shum i madh i nxnsve zhvillojn msim n Tiran, n t gjitha ciklet.
Trajnimi i msuesve sht kryer pareshtur gjat gjith periudhs s vers pr t pasur gati nj armat t madhe msuesish q duhet t'u prgjigjen krkesave t kurrikuls n klasn e par dhe t gjasht.
msuesIt e tIraNs jaN krkues Ndaj vetes
-
112015 / Nr. 7
A keni pasur probleme?
Problemet jan pjes e puns, por nuk kemi patur t tilla q t bhen penges n punn ton.
N se do ju krkoja t flisni pr pikat e forta t arsimit n kryeqytet, si do t prgjigjeshit?
Do t rendisja dy faktor:
Msuesit dhe komunitetin e prindrve dhe nxnsve.
Msuesit e Tirans jan krkues ndaj vetes, prandaj arsimimit t tyre u kan shtuar dhe vite t tjera t studimeve pasuniversitare. Kjo sht nj vler q ndikon n rezultate e tyre me nxnsit, po ashtu dhe t hapur dhe mirprits ndaj ndryshimeve kurrikulare.
Komuniteti i prindrve dhe nxnsve jan nj partner shum i mir n rrugtimin ton t prbashkt do vit msimor.
Po pr shqetsimet dhe vshtirsit?
Vshtirsit prgjithsisht jan t lidhur me trashgimin problematike n infrastrukturn e shkollave.
Me syrin e nj drejtuese t arsimit, cilat do t ishin 3 nga institucionet m t mira publike dhe 3 nga institucionet m t mira private n kryeqytet pr secilin nivel arsimimi?
Kjo sht nj pyetje q nuk t lejon t jesh shum objektive, pasi ndikohesh nga shum faktor. N perceptimin tim shum shkolla publike dhe jopublike ofrojn nj
shrbim shum t mir arsimor.
Jehona e Maturs 2015 akoma nuk sht shuar, prderisa vazhdon aplikimi pr n shkollat e larta. Cilat jan, sipas mendimit tuaj shkollat me rezultatet m t larta n maturn shtetrore.
N Tiran shum gjimnaze patn rezultate shum t mira n MSh 2015, por shkolla q ka triumfuar kt vit ka qen gjimnazi Qemal Stafa
Dhe pyetja e fundit: Mesazhi juaj pr msuesit kryeqytetas n kt fillim viti
Do t uroja suksese dhe korrshin frytet e puns s tyre kt vit msimor me buzqeshje dhe jo me lodhje.
-
12
Z batimi i reforms s re kurrikulare t arsimit parauniversitar ka qen dhe mbetet nj nga objektivat kryesor t puns s Institutit t Zhvillimit t Arsimit, IZHA n kt periudh. Qllimi kryesor sht ngritja e kapaciteteve profesionale t specialistve t DAR/ZA-ve, drejtuesve dhe msuesve q do angazhohen n zbatimin e kurrikuls s re n klasat prgatitore, t para dhe t gjashta pr kt vit shkollor.
Pas hartimit t pakets s dokumenteve kurrikulare dhe pas kryerjes me sukses t procesit t pilotimit n 26 shkolla t vendit, u ndrmor trajnimi i gjith msuesve q, gjat vitit msimor 2015-2016, do t japin msim n klasat prgatitore, t para dhe t gjashta. Ngritja e kapaciteteve t msuesve qe nj proces i planifikuar, koherent dhe gjithprfshirs dhe i ndrtuar mbi bazn e partneritetit t ngusht me t gjith DAR-et dhe ZA-t e vendit.
Gjat periudhs maj korrik, n t gjitha DAR-et e vendit, u trajnuan rreth 11000 msues t t gjitha fushave kurrikulare dhe lndve q zhvillohen n klasn e par dhe t gjasht. Trajnimi u realizua nga specialist t IZHA-s, sipas fushave prkatse, por n disa raste u angazhuan edhe msues me prvoj q kan qen pjes e grupeve t puns pr hartimin e kurrikuls s re.
shtjet kryesore q u diskutuan gjat trajnimit ishin: koncepti pr kompetencat dhe zbrthimi i tyre sipas rezultateve t t nxnit n seciln lnd; metodologjia e msimdhnies bazuar n kompetenca dhe situatat e t nxnit n seciln lnd; si dhe vlersimi i arritjeve t nxnsve n seciln lndn. Tematikat e trajtuara gjetn interesin dhe vmendjen e duhur nga t gjith pjesmarrsit n trajnim. Pjesmarrja e gjer n diskutime dhe dhnia e ideve alternative nga ana e msuesve tregoi interesin e madh t tyre pr t prfituar maksimalisht nga kto trajnime si dhe pr t'u angazhuar
seriozisht n zbatimin e kurrikuls s re. Nga ana tjetr DAR/ZA-t kan treguar gatishmrin se do t mbshtesin msuesit n zbatimin e ksaj reforme duke organizuar n mnyr t vazhdueshme takime t rrjeteve profesionale si burim i rndsishm pr zhvillimin profesional t msuesve.
Metodologjia e prdorur gjat trajnimit ishte jo vetm n prezantimi i koncepteve dhe shtjeve q lidhen me kurrikuln e re me baz kompetencat, por edhe n krijimin e nj mjedisi ndrveprues me synim diskutimin, shkmbimin e prvojave midis pjesmarrsve si dhe aftsimin praktik t tyre. Pr kt qllim u planifikuan ushtrime, pun individuale dhe n grupe t cilat i shrbyen nxitjes s ndrveprimit midis pjesmarrsve.
Prvoja e sjell nga msuesit e shkollave pilot ishte e rndsishme dhe u shfrytzua prgjat trajnimit me prezantimin e modeleve t planifikimeve dhe eksperiencn e tyre njvjeare n procesin e zbatimit t ksaj kurrikule.
NgrItja e kaPaCIteteve ProFesIoNale t msuesve
Gerti JANAQiDrejtor i IZHA-s
-
132015 / Nr. 7
mirelA KAmsi GurAKuQiSpecialiste n IZHA
Rezultatet e t nxnit sipas kompetencave
sItuata e t NXNIt baZuar N tekNologjI
Lnda: Fizik Kl VI Tema: Ndrtimi i qarkut t thjesht elektrik
Burimet dhe mjetet:
Guid pr prdorim fillestar:
Word Power-Point Internet Kompjuter ose
tableta elektronike me internet
Flet pr do nxns
Projektor Udhzues me
situata t t nxnit me prdorimin e Tik-ut
identifikon burimet e rryms elektrike, si: bateri, akumulator, dinamo, bateri diellore;
identifikon elementet prbrse t nj qarku t thjesht elektrik dhe simbolet prkatse (t bateris/burimit, llambs, fijeve lidhse dhe t elsit);
Diskuton pr mnyrn e vendosjes s elementeve n qarkun elektrik (fije prcjellse, llamb, rezistenc, els, bateri, ampermetr, voltmetr);
Shpjegon se ampermetri dhe voltmetri jan aparate per matjen e rryms dhe tensionit elektrik;
Ndrton diagramn e nj qarku t thjesht elektrik me ndihmn e teknologjis duke u bazuar te nj skem qarku e vizatuar m par;
Diskuton shndrrimet energjetike nga burimi te qarku elektrik;
Shpjegon si kryhen matjet e vlerave t tensionit dhe rryms n qarkun elektrik;
Prdor ampermetrin dhe voltmetrin pr t lexuar vlerat e rryms dhe tensionit;
Diskuton me shokt pr pajisjet q punojn me qarqe elektrike;
Ndan me t tjert prvojat dhe njohurit e prftuara nga vzhgimet individuale.
Nxnsi:
-
14
Prshkrimi kontekstual i situats
Veprimet n situat
Msuesi orienton nxnsit pr ndrtimin e qarkut
Secili nga nxnsit fillon punn pr ndrtimin e qarkut elektrik n kompjutert personal duke ndjekur hapat pr realizimin e veprimtaris sipas udhzimeve t msuesit.
Nxnsi pr t ndrtuar n ekran qarkun realizon kto hapa:
Hapi i par:
Zvarrit nprmjet mausit elementt prbrs t qarkut (fije prcjellse, llamb, rezistenc, els, bateri, ampermetr, voltmetr), t cilt jan vendosur n shiritin e bardh majtas ekranit bosh.
Hapi i dyt:
Ndrton qarkun elektrik duke zvarritur kto element nga shiriti i bardh mbi ekranin bosh, duke ndjekur skemn e vizatuar m par n nj flet.
Nxnsit ndahen n grupe sipas numrit t kompjuterave ose tabletave n klas. Msuesi vrojton, nse jan t pajisur t gjith nxnesit me fletore pr t mbajtur shnime.
Orienton nxnsit pr mnyrn e kryerjes s veprimtaris. Zhvillon veprimtarin praktike sipas hapave t prcaktuar paraprakisht (zgjedh linkun pr t demonstruar apletin nga interneti dhe udhzon
nxnsit q t kryejn t njjtn veprimtari q ju kryeni me kompjuter). Msuesi orienton nxnsit t klikojn n linkun: http://phet.colorado.edu/en/simulation/circuit-construction-kit-dc
Menjher shfaqet kjo faqe e web-site: Klikoni Run Now dhe prisni t shfaqet ekrani, i cili emrto-het Circuit construction kit dhe nprmjet ktij demonstrimi, msuesi dhe secili nxns, sht n gjendje t ndrtoj nj qark elektrik t thjesht me elementt e qarkut t vendosur n shiritin e verdh djathtas.
Msuesi u shpjegon nxnsve se si ndrtohet diagrama e nj qarku t thjesht elektrik duke u bazuar n nj skem t vizatuar m par n
letr. M pas u shpjegon atyre, nse lidhja q realizohet sht e sakt apo jo. Nse lidhja sht e sakt llamba do t ndizet. N prfundim t
ksaj situate msuesi shpjegon, se si shndrrohet energjia elektrike q vjen nga burimi n energji dritore, kur mbyllet qarku dhe llamba ndizet.
-
152015 / Nr. 7
Situata konsiderohet e realizuar nse nxnsi:
Identifikon t gjith elementt e nj qarku elektrik;
Ndrton sakt nj qark t thjesht elektrik me nj llambe ose rezistenc elektrike;
Vendos sakt aparatet matse t rryms dhe tensionit;
Shpjegon shndrrimet energjetike n qark.
Hapi i tret: Msuesi kontrollon si e kan br nxnsit lidhjen.
Hapi i katrt: Msuesi udhzon nxnsit t vlersojn punn e njri-tjetrit dhe t diskutojn rreth gabimeve t bra.
Vlersimi i situats Pyetjet pr t diskutuar:
A kalon rrym kur qarku sht i hapur? A kalon rrym kur qarku sht i mbyllur? A ka raste kur llamba nuk ndizet dhe pse? N ciln figur t mposhtme ampermetri
sht lidhur sakt te figura A apo B?
-
16
Rezultate e t nxnit sipas kompetencave ky
Kompetenca e komunikimit dhe t shprehurit
Nxnsi, shpreh mendimin e vet me goj dhe me shkrim,shpjegon qart dhe sakt kuptimin e fjalve duke prdorur gjuh dhe fjalor t prshtatshm.
Kompetenca e t menduarit
Nxnsi, shpreh mendimin e vet rreth nj punimi, harton planin e puns pr realizimin e nj krijimi. Kompetenca e t nxnit
Shfrytzon t dhna nga burime t ndryshme dhe i prdor pr realizimin e detyrs.
Kompetenca qytetare
Zbaton dhe respekton rregullat e mirsjelljes n klas,
Mban qndrim aktiv ndaj personave q nuk i respektojn ato,duke shpjeguar pasojat.
Rezultate t t nxnit t kompetencave t fushs, sipas tems msimore
1. T folurit pr t komunikuar dhe msuar.
Nxnsi:
Zgjedh formn e prshtatshme pr t prcjell informacionin, idet, ndjenjat e pikpamjet e tij,
Prdor forma t larmishme komunikimi duke prdorur gjuhn
standarde,Shoqron t folurit me elemente joverbale si, shprehjet e fytyrs, gjestet e lvizjet e trupit.
2. T lexuarit e teksteve letrare dhe joletrare.
Nxnsi : - lidh informacionin e tekstit me njohurit e prvojat e tij. dallon dhe interpreton kuptimet e fjalve dhe t shprehjeve. analizon dhe prdor nj gjuh t figurshme. prdor karakteristikat e teksteve pr ti kuptuar. 3. T dgjuarit e teksteve t ndryshme.
model sItuate t NXNI
lAuretA JANollAriShkolla 9-vjeare Andon Xoxa Fier
Vlersimi i situatsSituata sht e realizuar nse nxnsit kan zgjedhur formn e duhur gjuhsore, t prshtatshme pr t prcjell informacionet. -Nse analizojn sakt tiparet e krijimit dhe gjuhn e prdorur -Nse arrijn t shkruajm nj gjegjz -Nse bashkpunojn n grup pr t krijuar nj librth me gjegjza
Fusha: Gjuht dhe komunikimiShkalla e tret Klasa VI (e gjasht) Tema msimore: Gjegjzat
-
172015 / Nr. 7
Nxnsi: jep mendime dhe gjykime rreth asaj q dgjon, bn dallimin mes shkakut dhe pasojs. 4. T shkruarit pr qllime personale dhe funksionale.
Nxnsi: prdor formn dhe modelin e prshtatshm gjat t shkruarit e zbaton rregullat gramatikore, leksikore, drejtshkrimore si dhe mbledh n mnyr t pavarur informacione dhe i shfrytzon ato.
Burimet dhe mjetet:- njohurit dhe shkathtsit paraprake t nxnsve - teksti - biblioteka e klass - flet formati A4 - erashka (gushkuqi rrethor) - lapsa me ngjyra,shkumsa me ngjyra - objekte t vizatuara,shporta e fjals - flicarp
Prshkrimi i situats Veprimtarit paraprake Nxnsit jan udhzuar nj or m par q t sjellin n klas libra me gjegjza si dhe lapsa me ngjyra. do nxns, brenda grupit, do t ket ngjyrn e tij t personalizuar. Zhvillimi i situats Klasa sht e ndar n grupe me nga 5 nxns. Nj prfaqsues i grupit trheq nga shporta e fjals nj ershk n palosjen e fundit t s cils sht fshehur kuptimi i gjegjzs. Nxnsit caktojn radh e shfletosjes e secili, nisur nga fjalt ndihmse gjen kuptimin e fjals s fshehur. Fiton grupi q e gjen me sa m pak fjal ndihmse gjegjzn duke e shkruar prgjigjen n tabel.
N tabel veohen elementet q i ndihmuan ata n gjetjen e do gjegjze. Forma: Porsi lmsh sht rrumbullak Veorit: Po banore deti e vrtet un jam Ngjyra: Jam e kuqe pr merak Veprimi: Pa benzin shkon e vjen Kalohet m pas n materialin e paraqitur n tekst dhe nxnsit diskutojn rreth: -elementeve mbi t cilat ndrtohet nj gjegjz (forma,veorit, ngjyra,veprimi) -numri i vargjeve me rim, ose jo -shprehjet e figurshme (epitetet,krahasimi,kontrasti i ndrtuar mbi antonime.) Te gjitha kto elemente paraqiten edhe mes filcarpit. Shkrimi i nj gjegjze Nxnsit udhzohen q t shkruajn nj gjegjz. Procesi i t shkruarit do t kaloj n kto faza: planifikimi, organizimi, rishikimi e redaktimi. Vendosen n tabel vizatimet e objekteve q kan sjell nxnsit pr ti ndihmuar n realizimin e puns. Nxnsit vlersojn njri-tjetrin.
Veprimet n situat a. Puna n grupe pr gjetjen e prgjigjes b. Prcaktimi i elementeve q prbejn nj gjegjz c. Dallimi dhe interpretimi i fjalve t veanta q do t hasen gjat leximit t gjegjzave d. Shkrimi i gjegjze e. Vlersimi i puns s nxnsve pr njri-tjetrin f. Krijimi i nj librthi me gjegjza Vlersimi i situats Situata sht e realizuar nse nxnsit kan zgjedhur formn e duhur gjuhsore, t prshtatshme pr t prcjell informacionet. -Nse analizojn sakt tiparet e krijimit dhe gjuhn e prdorur -Nse arrijn t shkruajm nj gjegjz -Nse bashkpunojn n grup pr t krijuar nj librth me gjegjza Plotsohet pesvargshi nga nxnsit Pesvargshi 1. Gjegjza 2. E vshtir, zbavitse 3. Mendoj,gjej,argtohem 4. Gjegjza na mson prmes lojs 5. Kash e lash
-
E cili prind i sotm nuk do t kishte dashur ti drejtohej msuesit t fmijs s tij, ashtu si Abraham Lincoln msuesit t t birit, para 184 vjetsh!? Prandaj, meq sot sht 14 shtatori, dita e par e vitit t ri shkollor, kjo letr ia vlen t lexohet srish, t paktn nga prindrit dhe msuesit.Presidenti i 16-t i Shteteve t Bashkuara t Ameriks, Abraham Lincoln, e dinte vlern e dijes dhe t msuarit n jet.Pr kt, ai kishte vendosur q m-suesit t djalit t tij, ti shkruante n form prkujtimi rreth mnyrs se si duhet trajtuar nj fmij i vogl.Lincoln i kishte renditur msuesit t djalit t tij, pikrisht n ditn e par t shkolls, nj sr arsyesh e msimesh t arta t cilat dshi-ronte q djali i tij ti msonte nga msuesi.Lexoni m posht letrn e Abra-ham Lincoln t shkruar n vitin 1830Msues i nderuar,Djali im sot e fillon shkolln.Pas pak, gjithka do t jet pr t e uditshme dhe e re, prandaj do t doja ta trajtonit butsisht. sht nj aventur q ai do ta marr me vete npr t gjitha kontinentet.T tilla aventura q ndoshta mund t prfshijn luftra, tragjedi dhe fatkeqsi. Ta jetosh kt jet, t duhet besim, dashuri dhe kurajo.Pr kt, i dashur Msues, do tju lutesha ta merrnit prdore e ti msoni gjra q do ti duhen ti dij, msojeni at por butsisht, nse mundeni.Msojeni se pr do armik, ekzi-ston nj mik.Atij do ti duhet t msoj se jo t gjith njerzit jan t drejt, se jo t gjith njerzit jan t sinqert.
Megjithat msojeni se pr do faqezi ka nj hero dhe se pr do politikan egoist, jeton nj lider i prkushtuar.Msojeni nse mundeni se 10 cent t fituar kan shum m tepr vler se nj dollar i gjetur. N shkoll, msues, sht shum m e ndershme t dshtosh se t mashtrosh.Msojeni at si t humb hijshm, dhe si ti gzohet fitores kur ai fiton.Msojeni t jet i mir me njerzit e mir, dhe i ashpr me njerzit e ashpr. Mundohuni ti qndroj sa m larg zilis, nse do t mun-deni dhe msojani sekretin e nj buzqeshjeje t iltr.Msojeni po t jet e mundur si t qesh kur t jet i trishtuar, dhe se t derdhsh lot nuk sht aspak turp.Msojeni se mund t ket dsh-tim t ndershm dhe fitore t turpshme.Msojeni ti prqesh cinikt.Msojeni nse mundeni t zbu-loj mrekullin e leximit t librave, por gjithashtu i jepni edhe kohn e mjaftueshme pr t kundruar misterin e prjetshm t fluturimit t
zogjve n qiell, t bletve n diell e t luleve mbi nj kodr t gjelbr.Msojeni t kt besim n idet e tij edhe nse t gjith do t`i thon se jan t gabuara. Mundohuni t`i msoni birit tim forcn pr mos e ndjekur turmn edhe kur t gjith vrapojn pas fitimtarit.Msojeni t dgjoj me vmendje do njeri, por gjithashtu t shoshis t gjith at q dgjon n sitn e s vrtets dhe t marr ve t mirn.Msojani atij sesi t shes talentin dhe zgjuarsin e tij tek ofertue-si m i lart, por mos t pranoj kurr asnj lloj mimi pr shpirtin e zemrn.Lejojeni t ket kurajn pr t qen i padurueshm. Lejoheni t ket durimin pr t qen trim.Msojeni at t ket besim sublim te vetvetja, sepse ather ai do t ket gjithmon besim sublim n njerzimin dhe n zotin. Kto jan krkesat, msues, por ju bni m t mirn q mundeni. Ai sht fmij i vogl dhe i mir. Dhe sht biri im.
Me respekt, Abraham Lincoln
letra Q duhet leXuar do shtator
18
-
192015 / Nr. 7
J a, sa shpejt dhe pa e kuptuar, kaluan pushimet verore t ktij viti. Ashtu si t tjert, edhe msuesit e nxnsit mirditor e zgjodhn mnyrn se si do ti organizonin e kalonin ato. Dikush shkoi pran valve t detit, t tjer n klimn malore ose n qytetin a fshatin e tij. Atyre iu desh t prballonin edhe t nxehtit e ktij viti, i cili nuk ishte aq i zakonshm.
Por n kt shkrim nuk do t flasim m gjat pr muajt e pushimeve verore. Ndrsa do t pohojm fak-tin, q mesuesit e nxnsit, por dhe prinderit e tyre, me afrimin e mua-jit shtator e kishin prsri mendjen te shkolla e tyre e dashur. Nuk do t flasim as pr maturantt e Gjim-nazit t Rrshenit, t cilt ashtu si bashkmoshatart e tyre n t gjith Shqiprin, jan prshir nga ethet e pritjes pr t vazhduar shkollat e larta, n degt e tyre m t plqyera.
Ndrsa, n bised me drejtoreshn e Gjimnazit t Rrshenit, Marie Nikolli-Brozi, na flet pr synimet
NIsN PrsrI msImet N gjImNaZIN e rrsheNIt
murat GecAJdhe objektivat e vitit t ri arsimor, por edhe se si do ti vazhdojn pro-jektet, q kan patur m par. Ajo tregon: Ka m shum se nj vit, q kolektivi yn msues-nxns u prf-shi n projektin Shkolla si qendr komunitare. Pra, jemi t hapur pr nisma, projekte dhe ide pr bash-kpunim t ndrsjellt. Po kshtu, kemi punuar pr nj paraqitje sa m t mir t shkolls son, pr t nxitur dhe pruruar talentet, af-tsit krijuese t nxnsve. Kjo gj sht arritur prmes realizimit t nj sr veprimtarish dhe projek-tesh me ata. Kshtu, kan funk-sionuar disa klube, si ai i Debatit, i Biologjis, i Fiziks etj. Jan t shumta veprimtarit e kryera, me kujdesin dhe profesionalizmin e msuesve tan, t cilat do ti vazh-dojm dhe dhe do ti ojm m tej n vitin e ri shkollor. Nxnsit tan kan marr pjes dhe do ti nxitim pandrprerje, q t jen pjesmar-rs aktiv n konkurse dhe n ve-primtari t larmishme, si shkencore, artistike e sportive, ku dhe pruro-hen prirjet dhe talentet e tyre.
Ashtu si dita e mbylljes s vitit t
kaluar arsimor dhe marrja e diplo-mave nga maturant, pr t 51-in vit radhazi, edhe dita e par e msimeve t ktij viti t ri shkollor u kthye n nj maifestim t g-zuar mbarpopullor, pr qytetin e Rrshenit dhe tr Mirditn Kt gj e vreje, sidomos, n fytyrat e afr 600 nxnsve t tre kla-save t Gimnazit, t cilt u uln prsri n bankat e shkolls. Por ata kishin pran edhe msuesit e tyre, ashtu si prher t gatshm e t prkushtuar pr tu dhn, me dshir e dashuri, dituri e kultur pr jetn. Sigurisht, ndr ta dalloje edhe drejtoreshn, Marie Nikollin-Brozi, e cila ka nj jet t tr pra-n nxnsve t saj, si n fshatra e n qytet, pra an e mban Mirdits.
N fjaln e hapjes s ksaj cer-emonie t bukur dhe emocionuese, ajo u ndal posarisht n objektivat kryesor, q ka edhe ky Gjimnaz, gjat ktij viti mesimor. Pastaj, dre-jtoresh Maria ju uroi suksese t gjith nxnesve, veanrisht atyre t vitit t par, q kan ardhur sivjet n kt Gjimnaz.
Pas ceremonis s rastit, t shoqruar nga msuesit kujdestar, nxnsit u futn npr klasa. Ata sivjet jan pajisur edhe me tekte t reja. Po kshtu, mjediset e shkolls, ashtu si n vitt e kaluara, jan t pastra dhe funksionale, pr ti ar-ritur synimet dhe pr ti plotsuar t gjitha detyrat e prcaktuara, si brenda e jasht saj.
T gjith ne, i urojm msuesit e nxnsit e Gjimnazit t Rrshenit, t mbshtetur fort nga prindrit, q t arrijn sa m shum suksese dhe t ndjehen sa m t knaqur, n prm-bushjen e detyrave t ngarkuara n procesin msimor-edukativ.
-
20
S hkolla 9-vjeare Kol Jakova gjendet n zonn e quajtur Bregu i Lumit-Kamz. sht nj shkoll e rikonstruaktuar dhe me nj oborr t madh prpara saj, me palestr e fush sporti.
Msuesit gjithashtu jan nga zona prreth, por edhe nga Tirana.Drejtori, Z Shaban Demiri, ka dy vjet n kt detyr, por nj periudh gati 30-vjeare si msimdhns dhe drejtues n shkolla t tjera. N kto dit t fillim vitit shkollor sht mjaft i zn m punt e shkolls. E gjen kudo: n bashkin e Kamzs pr lyerjen e shkolls, pr mungesn e ujit, n DAR-Tiran pr plotsimin e personelit msimor, n drejtorin e shkolls pr ndarjen e orve, pr prgatitjen e orarit etj., etj,.
Msuesit, shumica kan vite q
japin msim n kt shkoll si Agimi, Eduardi, Nazmije, Liri, Feridja, Eleni, Ruta, Merita etj...., t flasim me shum respekt pr komunitetin e zons dhe pr fmijt e tyre. Ata, n kto dit, i gjen edhe duke prgatitur planet msimore, duke br klasn gati, duke kontaktuar me nxnsit dhe prindrit e tyre pr tekstet msimore, duke ndihmuar drejtorin me evidencat e fillim vitit.
- Kemi n shkoll edhe nxns nga komuniteti rom, -t thot drejtori, - dhe me ta msuesit bjn nj pun t diferencuar.
Dhe vrtet, n ditn e par t shkolls, t binte n sy dshira e prindrve nga ky komunitet pr ti sjell prdore fmijt n shkoll, sidomos ato t ciklit t ult e, veanrisht, t klasave t para. Dhnia e teksteve falas pr kt kategori, ka br q prindrit e tyre
t jen m t impenjuar pr ti sjell edhe ata nxns q kan braktisur shkolln. Drejtori flet me shum pasion pr punn e vshtir, por edhe t bukur t drejtimit, n nj shkoll me mbi 800 nxns, me tri klasa paralele. Edhe msuesit, t vjetr n profesion, por edhe t rinj n kt shkoll, flasin pr punn plot pasion, t vshtir, por edhe t bukur t tyre.
Jan ort e pasdites dhe nga klasa V doli msuesi i historis, Agim Kodra. Ai edhe pak muaj del n pension dhe do t largohet nga shkolla, por nuk do t largohet nga mendja dhe zemra e nxnsve t tij q do t ruajn n kujtes msuesin e prkushtuar, korrekt, q ua bnte lndn aq t dashur dhe interesante. Agimi gzon respekt e mirnjohje edhe nga komuniteti prreth dhe kolegt e tij, pasi ka vite q jep msim n kt shkoll.
FIllImI I mbar - gjYsma e PuNsReportazh nga shkolla Kol Jakova, Tiran
Vjollca sPAho
-
212015 / Nr. 7
Ja, Eduardi, q jep lndn e kimis, ka nj laborator t vogl, por gjithnj funksional pr nxnsit. E gjetm n nj or msimi ku po u shpjegonte nxnsve n mikroskop lndn e re. Pr do pyetje q ka t bj me nxnsit e klass s tij, por jo vetm, Edi t jep prgjigje, tregon pr banort e zons, pr vshtirsit e fillimit t puns s tij n kt shkoll, pr nxnsit e vshtir etj.
Hyjm n bibliotekn e shkolls e cila megjithse ka nevoj t pasurohet edhe m, ka mjaft nxns q kan karteln e regjistrimit. Puna e msueseve t gjuhs, Ruts dhe Merits, ka br qe numri i ktyre nxnsve t shtohet nga viti n vit.
- Sivjet me kurrikuln e re t klasave t gjashta kemi vshtirsi, - t thon msueset q japin msim n kto klasa, e, megjithse jemi trajnuar gjat vers, kjo nuk mjafton. Ne duam m shum trajnime dhe informacione pr msimin me kompetenca n kto klasa.
14 shtator dhe oborri i shkolls gumzhin nga zrat e nxnsve, bisedat e prindrve dhe shqetsimet e voglushve t klasave ta para. Pasi i uron pr nj fillim t mbar t viti t ri shkollor drejtori i shkolls, bie zilja pr fillimin e msimit. T gjith msuesit kujdestar, n orn e par, do t jen me klasat e tyre. T bie n sy rregulli dhe disiplina e futjes n shkoll dhe respektimi i orarit msimor, edhe ditn e par t shkolls.
Fillimi i mbar gjysma e puns. Kjo thnie i shkon pr shtat ksaj shkolle, q megjithse me nj performanc jo t shklqyer n renditjen e shkollave t Tirans, premton pr shum, pasi stafi i saj, msues t vjetr dhe t rinj, prgatiten sistematikisht pr metoda t reja msimi, pr rritjen jo vetm t kalueshmris, por edhe cilsis s t nxnit.
Pr m shum, pr objektivat e ktij viti shkollor, pr uljen e numrit t nxnsve braktissh, pr rritjen e cilsis, do t shkruajm edhe n numrat e ardhshm t revists. Dhe ne do t jemi me ta, pasi kjo shkoll n nntor t ktij viti feston 100- vjetorin e lindjes s shkrimtarit Kol Jakova, emrin e t cilin ajo mban.
-
22
S hkolla mbart nga sistemi i kaluar nj fenomen shum negativ, ritmin e ult dhe hera -hers edhe ngritje e zbritje t t msuarit dhe t t nxnit n fillim t vitit. Q prsritet edhe n ditt e para t semestrit t par. Me pak kujdes pasojat i vrejn t gjith grupet e interesit; msuesit, drejtuesit e shkollave, prindrit dhe vet nxnsit. Natyrisht faturn m t madhe t dmtimit e paguajn nxnsit, t cilt me kalimin e kohs shfaqin paaftsi pr prballimin e programit msimor.
Msimdhnia dhe msimnxnia jan rezultat i ndrveprimit, bashkpunimit dhe bashkndikimit t shum faktorve dhe aktorve, ku roli i msuesve dhe i nxnsve jan t pazvendsueshm. Kur funksionojn normal t dy kto pal, dobsit minimizohen dhe shum probleme vihen n rrugn e zgjidhjes. Nuk mund t prjashtohet as roli i prindrve, por sht detyr e shkolls q ata t vihen n lvizje, t'u jap udhzime se si mund t funksionoj sa m mir
mekanizmi i parandalimit t ksaj smundje t keqe t shkolls. Nse arrihet koordinimi i ktyre aktorve, fenomenit negativ t t msuarit me hope, n nj mas t caktuar, i ndrpritet rruga.
sht i njohur fakti se nuk mund t ket msim dhe edukim n kushte normale, nse drejtuesit e shkollave, n bashkpunim me komunitetin, organet e qeverisjes vendore dhe strukturat drejtuese t arsimit, nuk jan n krye t punve dhe nse nuk punojn me dhe pa orar pr stabilizimin e problemeve t fillimit t vitit, q jan aq t shumta, sa nuk t mbetet as koh e lir. Aftsia e drejtorive t shkollave pr ta menaxhuar ngarkesn e fillimvitit, prmes delegimit t kompetencave, angazhimit me detyra t punonjsve dhe verifikimit brenda afateve kohore, prbn n nj far mase elsin e suksesit pr nj fillim t mbar t vitit shkollor dhe krijohen kushte pr nj msimdhnie e msimnxnie normale. Drejtori q ve ankohet, pasi nuk e v mendjen n lvizje dhe ska metod pune e komunikimi
me komunitetin, pushtetin vendor dhe donator t tjer q veprojn n territorin e shkolls e m gjer t cilt mund t ndihmojn n zgjidhjen e shum problemeve, sht jasht kohe. M shkoqitur; drejtuesit kan detyr parsore q tu sigurojn kushte normale pr msim nxnsve dhe n bashkpunim me prindrit t bjn sht e mundur q ata t pajisen t gjith me tekste e mjete t tjera didaktike t domosdoshme. Pa to nuk ka msim dhe as prpjekje minimale pr t parandaluar t msuari me hope.
Nj planifikim i qart, i realizueshm dhe q mbshtetet n pikat e dobta t shkolls n vitet e kaluara sht nj garanci pr nj fillim t mbar t vitit shkollor. Kjo vlen si pr drejtuesit e shkollave, ashtu edhe pr msuesit kujdestar dhe t lndve. Udhzimet q japin n seminare trajnuese specialistt dhe drejtuesit e arsimit n rreth dhe n rajon jan, taksative, pr kdo q e ka ndar mendjen pr t punuar n arsim, ose q punon aktualisht n shkoll. Drejtuesit e shkollave
Fran GJoKA
FIllIm vItI dhe dukurIa e t msuarIt me hoPe
-
232015 / Nr. 7
nuk duhet t bjn asnj tolerim, prndryshe t metat n planifikim, n organizim dhe n realizim do t shfaqen dukshm dhe pr pasoj do t cenohet formimi shkencor i nxnsve.
T msuarit me hope nuk mnjanohet me parulla, as me moralizime, por me masa konkrete dhe t kapshme pr t gjith ata q jan t interesuar. N kt kuptim, drejtoria e shkolls duhet t bj shum kujdes n planifikim, veanrisht, pr trajnimin e brendshm, q sht dhe mbetet parsor. Krahas problemeve t tjera, q lidhen me zbatimin e kurrikuls s re, trajnimi i brendshm duhet t fokusohet me prparsi n parandalimin e t msuarit me hope, sidomos si dukuri e fillimvitit. Pr kt i gjith aktiviteti kualifikues duhet t synoj n prgatitjen psikologjike e metodike, organizative e didaktike t msuesve n radh t par, por edhe t nxnsve pr problemin n fjal. Pr kt mund t parashikohen ligjrata nga specialist t aft t vet shkolls, t ZA -ve dhe DAR -it, tryeza t rrumbullakta ku jepen mendime, opinione dhe alternativa t ndryshme pr rrugt q duhen prdorur pr ta zbutur deri n parandalim fenomenin, veprimtari praktike tek msues pararoj, q duhen e mundet t motivohen, etj.
Msuesit e kan pr detyr q metodn m t mir pr parandalimin e t msuarit me hope dhe, shpesh, edhe nn mundsit e mundshme t fmijve, tua transmetoj edhe prindrve, takimet me t cilt, sidomos n muajin e par t shkolls, duhet t jen t shpeshta, t prgatitura mir dhe jo tu flitet atyre, si ndodh, pr gjra t rndomta. Shkolla mund ti bind me fakte e t dhna prindrit pr vlerat e vnies n pun prdit t nxnsve, ti kontrollojn ata pr prgatitjen ditore, aq sa munden,
dhe tu krkojn q t zbatojn nj regjimi ditor, duke zbatuar edhe kushtet e domosdoshme higjieno -shndetsore.
Mundsit jan t mdha pasi nxnsi mson me ritmin, intensitetin, angazhimin dhe nivelin e msimdhnies s msuesit. Prvoja na ka bindur dhe studimet e ndrmarra kan provuar se kur krkesat e punonjsve pedagogjik ndaj vetes jan t larta, edhe nxnsit punojn me t njjtin ritm, pasi mosha e tyre ka si veori psikologjike imitimin e sjelljeve t m t rriturve. Fatkeqsisht n shkolla ka ende msues q ecin me konceptin atavik ka koh . Ka koh pr vlersim dhe ndodh, si kemi konstatuar q dy - tre jav prpara se t mbyllej semestri, nxns t veant jan ose pa vlersim fare, ose vetm me nj vlersim prmbledhs, me test? Msuesi i dalluar gjen mnyrn pr ti pyetur prdit nxnsit dhe pr ti vlersuar ata disa her gjat nj periudhe t caktuar. Jo vetm me teste, por edhe vlersime formuese (me goj), pasi vlersimet prmbledhse nuk e prjashtojn vlersimin me goj. Kjo sht normative, e thn
dhe e shkruar, q fatkeqsisht ka ende n shkolla keqkuptime me ose pa dashje. Nota pr nxnsin sht nj parametr q tregon se sa dhe si prgatitet ai dhe q e v at n lvizje pr t msuar sistematikisht. Taktikat dhe teknikat duhet ti dij ose ti msoj msuesi. Prjashtim bjn vetm msuesit e rinj, t cilt duhet t trainohen edhe pr kt element t domosdoshm t msimdhnies. Msuesit e formuar nuk i vlersojn ditt e para nxnsit me nota pakaluese, sepse e din se koha e pushimeve ka br punn e saj. Si t thuash ata i njohin efektet negative psikologjike t katrs n fillim.T msuarit me hope zbutet nse msuesi e fillon prsritjen paralele q n ort e para t msimit, q do t thot rimarrje, prpunim dhe zbatim, n situata t ndryshme nga ato t tekstit, t koncepteve kryesore t lnds s msuar. Kur veprohet kshtu dhe kur. orientohn nxnsit pr konceptet kryesore q duhet t msojn e mbajn mnd dhe pr mnyrn e t nxnit, t . msuarit me hope goditet. Ndrsa kur prdoren metoda q jan n qndr nxnsin, dukuria e msiprme mund t parandalohet trsisht. sht deri diku n dorn e drejtuesve t shkollave zbutja e fenomenit. Pr kt krkohet q n fillim t vitit t intensifikohen format e inspektimit dhe t jen sa m t kualifikuara, t prfshihen, t gjith msuesit, veanarisht ata q njihen si perfaqsues te angazhimit minimal n raste t tilla. Kontrolli sistematik, por jo i paragjykuar, i thell dhe i gjithanshm nxit msuesit dhe nxnsit dhe i v ata n situata pune. N kt linj duhet t ecin edhe organet prgjegjse pr shkolln, nse duam q reforma e nisur t ec prsmbari. Ajo sht shumplansh dhe mbi t gjitha krkon cilsi.
-
24
Me prvojn e madhe t ardhjes s tyre n shkolln shqipe dhe me sigurin e nj msonjseje,
pohoj se ata jan m t gzuar dhe m t sigurt n prdorimin e GJUHS SHQIPE edhe pse vshtirsit vazhdojn t jen nga m t shumtat dhe, shpesh, m t
uditshmet. Pr mua, si gazetare dhe shkrimtare, pas prmbysjes s diktaturs prbn nj tem t veant dhe t hapur:
MSIMI I GJUHS SHQIPE PR FMIJT N DIASPOR!... Sa udi, ky shqetsim ka qen tr kohn pr intelektualt shqiptar, si shkruan dhe Konica, qysh ne vitin
1925 si: Javn e shkuar pash nj ndrr q sharrohet. Mu shfaq nj grua e holl, e gjat, plot me hije fis-nikrie, ndonse e veshur me rrecka. Un, pa vn re varfrin e veshjes s saj, dhe duke marr me mend sa e bukur do t dukej sikur t ishte e veshur me mndafshe, u ngrita me respekt dhe iu fala. Zonj, i thash, cila jeni Fisnikria Juaj dhe pse dukeni kaq e mallngjyer dhe e ngrysur? Un tha jam GJUHA SHQIPE, dhe m sheh kshtu t hidhruar nga mundimet q heq dhe nga rreziqet q m rrethojn. Zonj, mos rrini m e ngrysur: sa t jemi ne t gjall, dhe sa t jen t gjall t tjer si ne dshirojm, Nno, t t shohim t buzqeshur.
Mire se vini pran shkolls Shqipe Alba Life q operon n tri lagje t Nju Jorkut, Staten Island, Brooklyn dhe Manhattan. Msonjset e kualifikuara, ju mirpresin krah hapur!
kur FmIjt e dIasPors rrIteN N baNkat e shkollave shQIPe
KZe ZylAJ Shkolla shqipe Alba Life, New York
-
252015 / Nr. 7
S htatori filloi dhe, si gjithmon, na kujton hapjen e shkollave, fillimin e vitit t ri arsimor. Pra, kjo sht nj gj krejtsisht e zakonshme, rutin. N trojet tona etnike, nxnsit do t ulen n bankat shkollore e do t msojn n gjuhn shqipe. Por, ktu, n Amerik, n Diaspor, na shqetson numri shum i vogl i shkollave shqipe. Kemi shum fmij, kemi hapur pak shkolla shqipe dhe n ato si ndjekin pak nxns. Profesor Eqrem abej ka thne: Gjuha pasqyron nj kombsi, ajo sht pasqyra m e qart e nj kombsie dhe e kulturs s saj. Pra, sht identiteti, letrnjoftimi yn, sht pjes prbrse e ADN-se son.
Me sa dashuri e adhurim poett dhe atdhetart tan: Naim Frasheri, Dom Ndre Mjeda, At Gjergj Fishta e shum t tjer, vargjet m t bukura ia kushtuan gjuhs shqipe, gjuhs son t mbl e t dlir. Po ashtu, mjaft atdhetar shqiptar e flijuan edhe jetn e tyre, vetm pr arsyen se kishin hapur shkolla shqipe dhe u msonin fmijve gjuhn amtare, gjuhn shqipe. Dhaskal Todhrin e
vran, kur po onte n Shqipri ar e prmbi ar - shkronjat shqipe, pr t ngritur nj shtypshkronj, pr t shtypur libra shqip.
Ne, n Shoqatn atdhetare-kulturore Bijt e shqipes, n Filadelfia t SHBA-ve, krenohemi me shkolln tone shqipe, q m 6 shtator do ti hap dyert pr t dymbdhjetin vit. Nga t gjitha veprimtarit e shumta atdhetare, kulturore e sportive, q organizon Shoqata jon, ne gjithmon e veojm funksionimin e rregullt t shkolls shqipe, si krye veprimtarin ton. Shoqatat krijohen pr t ruajtur e pr t krijuar vlera kombtare. Prandaj misioni i Shoqats son sht: Ruajtja e trashgimis, gjuhs, tradits e kulturs son kombtare. E kush mund ta kryej kt mision m mir, se sa shkolla shqipe?!
Shkolla shqipe, pr fmijt tan, sht nj knaqsi, nj prvoj jetsore. Prve njohurive, q marrin pr gjuhn, kulturn, artin, historin ton, ata brumosen aty edhe me ndjenjat e atdhedashuris. Njihen me figurat e ndritura t kombit ton, me shqiptart q kan br emr n fushat e ndryshme t artit, shkencs,
sportit etj. Pr funksionimin sa m t mir t shkollave shqipe, sht i nevojshm dhe i domosdoshm angazhimi maksimal i t gjith faktorve t prfshir n kt proces: drejtuesve t shkolls, msuesve, prindrve, nxnsve. Prvoja jon ka treguar se prindi sht faktori kryesor, pa prjashtuar faktort tjer. Kur prindrit tan shqiptar, jan t vendosur, t prkushtuar, edhe nxnsit jan t rregullt, jan t prkushtuar. Padyshim, q kjo sht nj sakrific pr prindrit, q jan t angazhuar me pun dhe t ngarkuar me detyrimet tjera familjare. Por sht nj sakrific, q ia vlen t kryhet pr t mirn e fmijve t tyre, pr t mirn e Kombit ton.
Edhe dy shtetet shqiptare, Shqipria dhe Kosova, duhet t bjn me tepr pr t ndihmuar hapjen dhe funksionimin sa m normal t shkollave shqipe, duke i furnizuar ato me tekste dhe mjetet tjera t nevojshme msimore, me ekspertiz pedagogjike etj.
Ja, prsri erdhi shtatori!... Pra, le tia hapim dyert, ti hapim dyert e shkollave shqipe! Pun t mbar!
ja, PrsrI erdhI shtatorI I shkollave shQIPe!...
sADiK elshANiFiladelfia-SHBA
Nuk ka knaqsi m t madhe, se sa kur i sheh fmijt tan duke folur shqip, duke recituar vjersha shqip, duke knduar shqip, duke lozur shqip!
-
26
Para pak kohsh, Shtpia botuese Trafford publikoi librin 1001 Idioms to master your English
me autore Drita Skilja. Dalja n drit ktu n Kanada e nj vepre me autor shqiptar, natyrisht prbn nj ngjarje jo t zakonshme. Ky motiv na shtyu t takohemi e t bisedojm me t pikrisht pr faktin se nj nga misionet e gazets Flas Shqip sht promovimi i vlerave dhe personaliteteve m t spikatura t komunitetit ton, personalitete t cilt mund t themi se jan tashm me qindra, madje mijra.
Takimi me Dritn sht nj ndjesi krejt e veant. sht natyra e saj e hapur q rrezaton vetm mirsi ajo q ta bn komunikimin krejt komod e q t krijon prshtypjen se me t njihesh prej vitesh. Mbi supet e saj rndon nj jet e
tr kushtuar msimdhnies. Biseda bhet krejt e natyrshme e kshtu prpiqemi t dim m shum. Drita sht diplomuar n Universitetin e Tirans n Fakultetin e Gjuhve t Huaja, dega e Anglishtes n vitin 1980. Prej mbarimit t studimeve, pr 18 vite ajo ka punuar si msuese e gjuhs angleze n Shkolln e mesme t Gjuhve t huaja t qytetit t Elbasanit. M pas emigroi familjarisht n Kanada n fillim t vitit 1999 e pasi mori certifikatn e msimdhnies s gjuhs angleze si gjuh e dyt, filloi te punoj pr Bordin e Arsimit t Torontos nga shtatori i t njjtit vit. Profesioni i msimdhnies pra, t cilit i ka kushtuar gati 35 vjet, sht nj nga knaqsit m t mdha t jets s saj, na thot Drita. Absolutisht e dashuroj kt profesion dhe kurr nuk do ta ndrroja me tjetr. Jap msim
duke dhn dhe duke marr knaqsi. Duke u bre pjes e jets s studentve, duke ndjer se jam nj influenc e rndsishme n jetn e tyre. Jam e lumtur kur konstatoj avancimin n gjuh q sjell pr pasoj edhe prshtatjen e tyre me jetn e re si emigrant n Kanada. Ndihem e plotsuar kur studentt e mi kalojn me sukses provime t vshtira si TOEFL dhe ndjej se u kam dhn njohurit e duhura sipas interesave dhe planeve t tyre pr t ardhmen. Po cilt ishin motivet qe e shtyn Dritn t shkruaj librin pr t cilin folm q n hyrje t ktij shkrimi? Motivi kan qen pikrisht studentt e saj t niveleve t larta, t cilt vijn me nj gjuh t pasur gramatikore, me nj fjalor disi t pasur letrar, por t varfr n shprehjet e prditshme idiomatike me t cilat gjuha
e dashuroj kt ProFesIoN dhe kurr Nuk do ta Ndrroja me tjetr
tAulANt DeDJAMarr nga gazeta FLAS SHQIP, Nr.5. Toronto, 2015
-
272015 / Nr. 7
angleze sht shum e pasur. Madje sipas Drits, shpeshher studentt ndodhen edhe prpara situatave n t cilat nuk dine si t reagojn, madje q mund t krijojn edhe keqkuptime. Kshtu ajo filloi t grumbulloj dhe sistemoj idioma nga TV, gazetat, romanet, bisedat me koleget dhe gradualisht krijoi material t mjaftueshm pr t`i botuar n nj prmbledhje t gjitha bashk me dshirn pr t`u ardhur m shum n ndihm studentve q msojn anglishten si gjuh t dyt.
Shfletimi i librit t krijon menjher bindjen pr nivelin mjaft t lart profesional me t cilin ai sht prgatitur dhe pr kt fakt autorja meriton vlersimet dhe prgzimet m t veanta. N mnyr t padiskutueshme libri do t`i vlej gjithsecilit nga ne q ka dshir t perfeksionoj m tej anglishten, duke patur parasysh q puna me gjuhn sht nj pun q vazhdon gjith jetn. Drita sht duke prfunduar dhe prgatitjen pr botim n Shqipri t librit t saj, ku idiomat do t jen t prkthyera n gjuhn shqip, pr nj kuptim sa me t plot t tyre. Botimin n atdhe autorja e konsideron si kurorzimin e ndrrs q ka filluar qysh kur mbrojti diplomn e universitetit me temn Idiomat e botimeve shqip t prkthyera n gjuhn angleze.
N fund t takimit, bisedn e orientuam rreth sfids q prbn n vetvete emigrimi n nj vend tjetr dhe pr at ka sot prfaqson n Kanada komuniteti yn gjithnj e m i madh n numr. Pr Dritn, imazhi i bashk atdhetarve tan tashm sht imazhi i nj komuniteti t mir integruar n shoqrin kanadeze. Gjithsesi, arritjet e bashk atdhetarve n
t gjitha fushat, jan sipas Drits dshmia m e mir pr aftsit tona pr t`u integruar shpejt e pr t qen t suksesshm. Kurrsesi komuniteti yn nuk mund t identifikohet si nj komunitet i mbyllur n vetvete e pr ket duhet t ndihemi krenar.
Pr msuesen e nderuar Drita Skilja, nj shtje e nj rndsie t veant n lidhje me sfidat e emigracionit sht edhe msimi i fmijve me gjuhn amtare. Duke qen dy her gjyshe, mbesa e saj Arba sht 6 vje ndrsa nipi Roan 3 vje, ajo e v theksin m shum tek ky fakt duke pohuar se ndodh nj proces i mrekullueshm qysh n fillimet e rritjes s nj fmij prmes msimit t dy apo m tepr gjuhve. N kt proces, duhen njohur hapat q duhen hedhur pr t'ju dhn prgjigje shum dilemave q lidhen me shqetsimin e prindrve se si mund t rritet intelektualist n rrugn m t mir t mundshme nj fmij dygjuhsh. Nj
marrveshje n familje sht ndoshta rruga m e mir pr t`i msuar fmijs edhe gjuhn e vendit nga vijm. Nga eksperienca ime si msuese me student prindr emigrant, kam msuar se prindi q zotron m mir gjuhn angleze mund t komunikoj me fmijt n anglisht dhe tjetri n gjuhn amtare. Kshtu fmija mund t`i msoj sakt dy gjuht paralelisht. Madje, shum nga emigrantt shqiptar kan dhe fatin t ken edhe prindrit ktu, gj q ndihmon shum n msimin e gjuhs shqipe. Msimi dhe ruajtja e gjuhs amtare, njohja e historis dhe gjeografis s vendit ton si dhe e trashgimis kulturore, mbeten baza e ruajtjes dhe forcimit t identitetit kombtar shqiptar. Prderisa Kanadaja sht nj vend shum kulturor q inkurajon ruajtjen e identitetit, ne duhet t angazhohemi e t punojm t gjith n kt drejtim, prfundon bisedn Drita.
-
28
Ne e NdrYshuam mjedIsIN e shkolls soN
rAmAZAN ZAimiShkolla 9-vjeare Vesel Hova Vidhan, Gramsh
sht e natyrshme q sot krenohemi me nj mjedis t bukur n shkolln ton, fal prkushtimit t t gjithve q do t mbeten prher n ndrgjegje dhe q vite m von shndrrohen n nostalgji t bukura mbreslnse ndr breza. Dhe ne, ndihemi krenar pr punn e br. Prkushtimi i nxnsve, msuesve, komuniteti dhe njsis administrative Sknderbegas, Bashkia-Gramsh, bm t mundur q oborrin e shkolls dhe mjediset brenda saj, i kthyem n funksion t msimit dhe edukimit. Ne ditm t komunikojm, ditm t mirkuptohemi me t gjith faktort, prindr, komunitetin, ish- nxns t ksaj shkolle. Pr shkak t ktij komunikimi dhe serioziteti ne
shpalosm dashurin pr shkolln, u treguam dhe bindm t gjith se ky institucion msimi dhe edukimi, sht shtpia jon e madhe dhe nga ku rrezatohet drit e dituri, kultur e respekt.
Ndonse jemi rreth 30 km larg qendrs s qytetit t Gramshit n nj zon kodrinore-malore, jemi pjes e mbretris gjeografike e Atdheut ton, kjo nuk na ka penguar aspak q t shpalosim dhe t dshmojm me pun konkrete se shum gjra t mira i bjm vet dhe i bjm shum mir.
N fillim t vitit shkollo, kolektivi i shkolls 9- vjeare Vesel Hova Vidhan, n nj takim me bordin e shkolls, prindr, qeveria e nxnsve dhe prfaqsues t nj-
sis administrative pr rregullimin e mjedisit t oborrit t shkolls, pr mbjelljen e 30 pemve dekorative, pr nj mjedis prej 500 m2, prshtatur me mjedisin natyror zonal, si dhe sigurimi nga komuniteti i shumllojshmrive t luleve dekorative. Te gjitha kto i bm realitet.
Shkolla jon ka patur dhe ka nj bashkpunim me nj Fondacion holandez AHA i cili ndihmoi pr rikonstruksionin e godins, fasads dhe ambienteve t brendshme, duke prshtatur me mjedisin e bukur q ne kemi krijuar. Zri i zrave t nxnsve, prindrve dhe komunitetit do t ndjek gjithmon pas urimet m t mira pr kt dhurat. Punt e bukura dhe t mira pr shkolln ton vazhdojn.
-
292015 / Nr. 7
Prfituesit: Nxnsit e klasave t VIIIHapsira e aplikimit: 1 muaj
objektivat:Zbulimi dhe reklamimi i talenteve t klass n kuadr t nj aktiviteti n komunitet Shkrimi i nj reportazhi n gazetn e shkolls Organizimi i nj ekspozite fotografike me momentet m t bukura t ktij aktiviteti
Metodat pun n grup diskutimi i lire veprimtari praktike brain storming prmbledhje e strukturuar
Pjesmarrsit Nxns t klass s VIII, msues, prindr, prfaqsues t drejtoris, komunitetit psikologia e shkolls etj.....
Pritshmrit: forcimi i mardhnieve prind/msues / nxnes stimulimi i talenteve t ndryshm n klas
Dita e par:
Tema: Prezantimi i tems dhe ndarja e detyrave: Nj dit ndryshe!
Qllimi: T njohim nxnsit me temn e aktivitetit dhe t prcaktojm detyrat.
objektivat: T prezantohet tema e veprimtaris T ndahen nxnsit n grupe sipas kompetencave specifike. Prcaktohen detyrat pr orn tjetr t veprimtaris. T zbatojn strategjit e procesit t organizimit, realizimit dhe reklamimit t aktivitetit.
Metodologjia e prdorur Brain storming Diskutim i lir Organizim i puns n grupe Mjetet e puns: video projektor lapsa me ngjyra letra t bardha aparate fotografike kamera etj
PlaN aktIvItetIKlasa: VIIITema: Nj dit ndryshe Synimi: T japim dhe marrim sa m shum dashuri nga njri-tjetri
HAPI 1
Prezantohet n video-projektor nj material filmik dhe m pas nj bllok me fotografi t ndryshme
ireNA KotoBelliShkolla "Lasgush Poradeci", Tiran
-
30
HAPI 2
Fillon diskutimi i hapur me nxnsit prfaqsojn pamjet e msiperme far informacioni na japin A mund t interpretoni secilen prej tyre etj...
Dgjohen mendimet e nxnsve dhe vazhdon diskutimi i mtejshem
Kush jan njerzit m t dashur pr ju, pse. Cila sht knaqsia m e madhe q ju i ofroni prindrve dhe gjyshrve . A do t deshironit t organizonim nj veprimtari t prbashkt me prindrit . far do t donit t servirnit para tyre Ku do t donit ta organizonit kt veprimtari etj.... far do t kuptonit ju me shprehjen ......NJ DIT NDRYSHE !
HAPI 3
N mnyre t shpejt ndahet nxnsit sipas kompetencave n grupe pune
Grupi i krcimtarve: Ka pr detyre t prgatisi dy ose tre krcime Grupi i kngtareve:Ka pr detyre t prgatisi disa kng pr veprimtarin.
Grupi i piktorve t vegjel ka pr detyr: t siguroj lapsat me ngjyra ,penelat ,letra t bardha t pikturojn pjesmarrs t ndryshem n aktivitet
Grupi i reklamuesve:o Prgatisin ftesa pr t ftuarit (prindr, msues, motra, vllezer, drejtues o Prgatisin flet- palosje o Pajisen me aparate fotografike pr t memorizuar do element t veprimtarise
Grupi i ekonomisteve t vegjel:o Siguron buxhetin paraprak o Ndan buxhetin sipas nevojave n do grup o Do siguroj dhe menaxhoje t ardhurat q do t prftohen nga ky aktivitet
Grupi i letrarve:ka pr detyr t prgatisi:
Poezi t ndryshme Proz Skenarin e programit artistik
N prfundim t ksaj dite edhe njher: Hartojm bashk me nxnsit nj orar n t ciln n dite t ndryshme ata t prgatiten pr aktivitetin . Ju lm nxnsve kohen e prshtatshme pr tu organizuar ,prgatiur ,n lidhje me aktivitetin. Krijohen kushtet q t realizohet nj reklamim sa m i mir i aktivitetit. Sigurohet lajmrimi i t gjith familjarve t nxnsve, msuesve t shkolls, drejtoris, prfaqsuesve nga bordi i shkolls dhe komuniteti.
Caktohet nj shum simbolike pr t gjith pjesemarrsit n kt aktivitet . Do t jen vet nxnsit ata q do t vendosin se si do prdoret kjo shum simbolike.
Detyr: Informimi i vazhdueshem mbi mnyren se si po ecn organizimi i aktivitetit Shkmbimi i vazhdueshem i mendimeve Caktimi i dats s organizimit t veprimtaris kur gjithshka t jet mirorganizuar
-
312015 / Nr. 7
ZHVILLIMI I VEPRIMTARISE:
Prgatitet ambienti (lulishtja pran shkolls)o Reklamuesit e vegjl afishojn n vende t dukshme programin e aktivitetit o Vendosen karrige pr akomodimin e familjarve .o N vende t dukshme vendosen piktura dhe fotografi t ndryshme t realizuara nga vet nxnsit o Grupi i mikpritsve t vegjl prgatit nj tavolin pr koktej
Organizimi i aktivitetit Nxns t ndryshm performojn n krcim ,kng,poezi Prindr t ndryshm prshendesin here pas here dhe sjellin kujtime nga femijria e tyre Prfaqsues nga bordi dhe komuniteti japin mendimet e tyre Msues prindr-nxns jan t lirshm dhe: diskutojn pr probleme nga m t ndryshmet bjne fotografi japin intervista t nevojshme pr reportazhin n gazeten e shkolls Ne fund organizohet koktejli i pergatitur nga femijet
Grupi i ekonomistve grumbu-llon t gjitha t ardhurat e gru-mbulluara nga ky aktivitet dhe kjo shum modeste i ndahet n menyr t barabart dy nxnsve jetim t klass
Konkluzion
Ishte vrtet nj dit ndryshe? Fmijt .................!Do donim shum t tilla ,........u ndjem shum mir , dhe me ndihmn tuaj ,krenar se mund t bjme gjra shum tbukura .........!
-
32
K jo sht nj pyetje q ia drejtoj t gjith kolegve t mi dhe pse jo dhe hartuesve t programeve lndore n MAS. Jam e bindur se ashtu si mua, kjo pyetje u ka lindur t gjith msuesve t lnds s kimis n klasat VII, VIII dhe IX dhe prandaj vendosa ta diskutoj me ju t gjith, n kt dritare komunikimi, si sht pr ne Revista Msuesi.
N fillimet e mia si msuese e lnds s kimis, para 16 vitesh, kjo lnd zhvillohej vetm n klas t VIII. M pas, me ndryshimin e stukturs s arsimit parauniversitar kjo lnd zhvillohet n klasat, VII dhe VIII me nga 1 or n jav, kurse n klasn IX me nga 2 or n jav. Gjat
gjith ktyre viteve msimdhnie n kt lnd, kam vn re shum probleme n nivelin e nxnies s saj nga ana e nxnsve. Jam munduar t gjej tek vetja arsyen e ktyre problemeve dhe shpesh m sht dashur t eksperimentoj metoda dhe teknika t ndryshme t msimdhnies, por rezultatet nuk sht se kan ndryshuar shum. Patjetr q mungesa e laboratorve t kimis n shkollat tona ka ndikimin e saj negativ n kt drejtim, por prgjigjen m t sakt pr kt problem ma dhan nxnsit e mi, kur m pohuan se ata i bnin detyrat e shtpis s kimis po at dit q e kishin zhvilluar n klas kt lnd, pr arsye se po ti linin pr orn pasardhse ( q i bie pas nj jave) ata e kishin harruar fare msimin e ri.
Kjo m bri t forcoj bindjen time pr pamjaftueshmrin e orve javore n kt lnd. Pr ta argumentuar dhe m bindshm mendimin tim, po e krahasoj programin e lnds s kimis n arsimin e mesm t ult n Shqipri, me programin e lnds se kimis n arsimin e mesm t ult n Kosov:
Lnda Shqipri KosovKimi VII 1 or /jav 2 or /javKimi VIII 1 or /jav 2 or /javKimi IX 2 or /jav 2 or /jav
N qoft se krahasimi i msiprm ishte nga ana sasiore, krahasimi i mposhtm do t jet nga ana cilsore, duke krahasuar linjat prkatse t secils klas, si dhe numrin e orve pr seciln linj.
lulJetA Koi Shkolla 9-vjeare, Polis i Vogl, Elbasan
a duhet rIshIkuar ProgramI I lNds s kImIs N arsImIN e mesm t ult
-
332015 / Nr. 7
Vazhdojm t krahasojm tani programin e kimis s klass s tet.
Programi lndor Kimi VIIIShqipri Kosov
Linja Nr. i orve Linja Nr. i orveI. Przierjet heterogjene dhe homogjene -Nomenklatura -Struktura kimike e lnds
11 or I.Njehsimet kimikestekiometria 9 or
II. Reaksioni kimik 7 or II.Shpejtsia e reaksioneve kimike dhe ekuilibri (drejtpeshimi) kimik
10 or
III. Llojet e lndve (sjelljet e lndve) - metalet dhe jometalet - acidet, bazat, kriprat
7 or Jometalet dhe gjysmmetalet 10 or
IV. Kimi sasiore 5 or 5 or III.Metalet 26 orIV.Mbrojtja e mjedisit 9 or
Programi lndor Kimi VIIShqipri Kosov
Linja Nr. i orve Linja Nr. i orveI. Historiku dhe metodat e studimit t kimis 5 or I. Kimia shkenc natyrore 4 or
II. Lnda dhe kimia 6 or II. Materia, format dhe struktura e saj 52 or
III. Atomi. Sistemi periodik i elementeve 10 or II. Reaksionet kimike 10 or
IV. Molekula. Formula kimike 7 or IV. Komponimet inorganike dhe klasifi-kimi 10 or
V.Reaksioni kimik 5 or
Po t fillojm t shikojm prbrjen cilsore t dy programeve, gjejm ngjashmri, por edhe shum ndryshime si pr shembull:- Ajri (Klasifikimi i prbrsve t ajrit) -Oksigjeni (Prhapja n natyr, vetit, prfitimi, prdorimi, komponimet) - Azoti (Prhapja n natyr, vetit, prfitimi, prdorimi, komponimet) -Dyoksidi i karbonit ( Prhapja, vetit, prdorimi) - Uji (Llojet e ujrave n natyr, prhapja dhe cikli hidrologjik i ujit) - Prbrja dhe vetit e ujit (Prbrja kimike e ujit, prdorimi, vetit fizike dhe kimike t ujit) - Hidrogjeni (Prhapja n natyr, vetit, prfitimi, prdorimi, komponimet )- Lidhja jonike (Formimi i joneve dhe i lidhjes jonike) -Lidhja kovalente (Formimi i lidhjes
kovalente, lidhjet njfishe, dyfishe dhe trefishe) -Lidhja kovalente polare (Polarizimi i lidhjes te shembujt e thjesht)- Oksidet (Lojet e oksideve, prbrja, vetit e tyre, reaksionet e tyre me ujin) -Acidet (Acidet sipas Arrheniusit, vetit e tyre, reaksionet e tyre me baza) -Bazat (Bazat sipas Arrheniusit, vetit e tyre, reaksionet e tyre me acidet)-Kriprat (Formimi i kriprave nga acidet dhe bazat, prbrja, klasifikimi)-Elektrolitt (Klasifikimi dhe vetit e elektrolitve) - Nomenklatura e komponimeve inorganike (Rregullat pr emrtimin e oksideve, acideve, bazave dhe kriprave)-Llojet e tretsirave (Tretsirat e pangopura, t ngopura
-Pjesmarrja e mass n prqindje e tretsirave (Definimi i pjesmarrjes s mass dhe i prqindjes) -Prgatitja e tretsirave me prqindje t caktuara (Llogaritja e pjesmarrjes s mass dhe e prqindjes dhe prgatitja e tretsirave n shembuj t thjesht)
T gjitha njohurit e msiprme n programin ton jepen n klasn e tet dhe zn pothuaj e tij, ndrsa n plan-programet e Kosovs, ato jepen n klasn e shtat. Pra q n klas t shtat nxnsi njeh klasifikimin e prbrjeve inorganike duke i marr ato secila n tem m vete, kurse n programin ton t klass s tet, ato jepen n m pak or msimore, gj q on n mosnjohjen e mir t tyre nga nxnsit.
-
34
Programi lndor Kimi IXShqipri Kosov
Linja Nr. I orve Linja Nr. I orveI. Grupet e lndve n lidhje me ndrtimin e tyre 15 or
Konceptet themelore n kimin organike 12 12 or
II. Reaksioni kimik 25 or Komponimet organike me oksigjen dhe azot 18 18 or
III. Sjelljet e lndve 15 or Hidrokarburet 16 16 or
IV. Kimi sasiore 5 or Komponimet organike me rndsi jetsore 24 24 or
Po e njjta gj ndodh edhe n kt rast ku temat e mposhtme ne i gjejm n programin e klass s nnt n Shqipri :-Shpejtsia e reaksioneve kimike (Nocioni i shpejtsis s reaksioneve kimike ) - Faktort q ndikojn n shpejtsin e reaksioneve kimike (Ndikimi i prqendrimit, i temperaturs dhe i katalizatorve n shpejtsin e reaksioneve kimike )- Drejtpeshimi kimik (Reaksionet e pakthyeshme dhe t kthyeshme) - Reaksionet e oksidoreduktimit (Koncepti i oksidimit dhe i reduktimit dhe barazimi i reaksioneve oksido-reduktuese) - Elektroliza dhe burimet kimike
t rryms elektrike (Procesi i elektrolizs, baterit)Risia q gjej n kt program sht trajtimi i shtjeve aq aktuale sot si mbrojtja e mjedisit e cila trajtohet me an t temave:- Ndotja e ajrit (Ndotja dhe pasojat e ndotjes s ajrit) - Shirat acidike (Ndikimi i tyre n bim dhe n monumente kulturore ) - Ndotja e ujrave dhe pastrimi i ujrave t ndotura (Ndotsit dhe pasojat e ndotjes s ujit, pastrimi i ujrave t ndotura) - Ndotja e toks dhe mbrojtja e saj (Ndotja e toks (truallit) dhe ndikimi n ekosistem) -Trajtimi i mbeturinave (Krijimi i mbeturinave dhe metodat e trajtimit)
N praktikn ton t puns, ne i kemi trajtuar kto tema vetm me an t projekteve, ose t leximeve shtes, por jo si tema msimore. Prandaj do t ishte m mir q nxnsve tu jepeshin kto njohuri n lndn e kimis, duke dhn shpjegimin kimik t tyre.
N programin e klass s nnt, ajo q i bashkon t dy programet sht kimia organike, por n programin e Kosovs, ajo z 100% t programit duke br kshtu nj prqendrim t njohurive drejt nj fushe t caktuar dhe duke pasur m shum hapsir kohore si e krkon vet kimia organike.
Meqense kimia sht nj nga shkencat q gjen prdorim t gjer n t gjitha fushat e jets, mendoj
se i duhet dhn nj rndsi m e madhe n msimin e saj q n arsimin e mesm t ult, pr t patur
kshtu baza t forta n shkallt e tjera t arsimimit.
-
352015 / Nr. 7
J an kto vargje t Hymnit t Normales s Elbasanit. Shkolla Normale u ideua dhe themelua nga intelektual nga e gjith Shqipria, ku natyrisht qyteti i Elbasanit mbshteti hapjen e saj sipas vendimeve t Kongresit t Elbasanit. Shkolla Normale sht institucioni i par n vendin ton q krkoi dhe shpalosi dije, harmoni dhe zhvillim, duke prhapur gjuhn e nns, gjuhn e bukur shqipe. Kt mision n njsin e kohs, tashm mbas nj shekulli, e dallojm n emrin q lartsoi n panteonin e kultures, trashgimis dhe zhvillimeve historike t vendit.
Koha ecn me ritm n rrjedhn e saj. Ne duam t jemi gjithher me t, t shohim, t njohim, t msojm prej saj, duke u br faktor n koh t caktuara t zhvillimit t shkolls dhe jets. Ne e gjetm kohn dhe ashtu si erdhm n nj koh do t ikim. Ky sht ligji, ku n natyr
vazhdon n prjetsi, ligji i kohs, ndrsa pr njerzit dikur ajo ndalon Ndalon pr t par rrugn nga ecm, prkushtimin dhe kontributin q shpalosm si borxhe brezash.
Kto dit shkolla do t filloj prsri, por
nuk gjen mes nesh msuesin normalist z. Arnald Deliana. E pamshirshme koha ndaloi. Ndaloi pr t na treguar se msuesi yn ishte me ne, por tani nuk sht. Lindi m 16 dhjetor 1934 n Elbasan, n qytetin e Normales n nj familje t nderuar qytetare. Msimet e para i mori n shkolln e lagjes Kala dhe n vitin 1954 mbaroi studimet n shkolln Normale me rezultate t larta, ku u ndriua nga sentenca Shkolla Normale prgatit msues, pr m shum msues artist. Vazhdon studimet n degen bio-kimi n Institutin Pedagogjik n Tiran, e m pas prfundon Universitetin e Tirans n po at deg.
Fillon pun n vitin 1956 pr pak koh n shkolln Bardhyl Popa n qytetin e Elbasanit dhe n qytetin e Librazhdit, pr t vazhduar n shkolln e muziks Qemal Stafa dhe shkolln e mesme Onufri Elbasan. Hapja e shkolls s muziks e gjeti msuesin me violinn e Normales, por tashm si msues i violins.
msuesI NormalIst
Prof. As. Dr. shptim Aushi Zv.Dekan i FSHE, Universiteti A.Xhuvani
Ti rrofsh e qofsh moj shkoll Normale;
Rrofshin bijt e saj bujar
Arnald Deliana
-
36
Studimet e thelluara i kishin skalitur mendimin se n shkenc dhe art meritojn vler ata q kan vler. Duke qen vazhdimisht nxns dhe sht virtyt t jesh i till, msues Arnaldi n mnyr autodidakte msoi flautin. sht themeluesi i klass s flautit n shkolln e mesme artistike Onufri.
Si violinist e flautist, bashk me bashkrendsit dhe ish shokt normalist krijuan orkestrn simfonike amatore ku kontribuoi n t gjitha veprimtarit muzikore dhe artistike n qytetin e Elbasanit dhe n gjith aktivitetet kombtare, ku prfaqsohej qyteti deri n mesin e viteve 90.
Vullneti dhe dashuria pr artin, pr t mirn, t bukurn, t vrtetn bn epok historike nga normalistt me vnien n sken t veprave madhore si Trembita (1956), Vajza e portokallave (1959), Opereten e A.Balliit (1976), ku pjesmarrs ndr t part ishte violinist, flautisti, Arnaldi.
Mbas vitit 83 iu kushtua trsisht shkencave t natyrs. Ishte koha kur prfunduan studimet e larta n violine dhe flaut ish nxnsit e tij. Kabineti model i kimis dhe biologjis i rikonceptuar nga msues Arnaldi ishte nj arritje pr shkolln dhe nxnsit n prgjithsi, dhe nj vler e shtuar pr nxnsit e degs s pikturs dhe skulpturs.
Msues Arnaldi gzonte respekt t merituar nga kolegt, drejtuesit dhe nxnsit. E gjitha kjo fal puns, profesionalizmit e dinjitetit q e tregonte n do hap t tij.
sht i dalluar si familjar ku vajzat dhe djali prfunduan UT dhe sot punojn n shembullin e prindrve model, prindit q punoi shum dhe u vlersua gjat gjith jets me tituj e ertifikata nga MAS dhe nga Bashkia Elbasan, Mirnjohja e Qytetit.
Koha ecn me ritm n rrjedhn e saj n rrugicat e Kalas, rrugve t qytetit, sallave t koncerteve dhe veprimtarive shoqrore, por dhe n t gjith atdheun ku ne nuk do t prshndetemi, nuk do t takojm, nuk do t marrim kshilla nga msuesi yn. Ai ka ikur larglart n prjetsi.
Msues Arnaldi nuk sht me ne, por puna, ndershmria, korrektsia, fisnikria e qytetit dhe lagjes s vjetr Kala, t brymosura si virtyte tek msuesi yn na tregojn se jeta meritohet vetm me pun, sinqeritet e dashuri.
-
372015 / Nr. 7
Historia e notit
S porti i noti sht nj ndr disiplinat me tradit n vendin ton. Nisur nga kushtet gjeografike q ndodhet Shqipria, i rrethuar nga dete dhe i pasur me liqene natyral, ky sport trashgon nj histori t largt, si nj sport i praktikuar n shum dekada. Ndonse artin e notimit dhe t voziturit e gjejm n fillim t shekullit XX, nj hov dhe hapsir t madhe ai morri pas lirimit t vendit dhe n veanti n vitet 50-60, me krijimin e federats sportive t notit, si mbshtetse kryesore e ktij sporti n vendin ton. Pas viteve 90-t zhvillimi dhe prhapja pati tjetr form, shum bashkkohore, me nj shtrirje t madhe, n veanti tek fmijt e shkollave, nxns e student.
Shqipria e kampionve
Aktivitetet kryesor q jan zhvilluar n vendin ton kan qen kampionatet kombtare t notit pr
djem e vajza, aktivitetet t ndryshme edhe me grupe t moshave shkollore. Garat jan zhvilluar n pishina t improvizuara, por kryesisht n qytetet q kan det, si Sarand, Durrs, apo Vlor. Mjaft notare, djem e vajza, kan qen protagonist t ktyre garave kampion e rekordmen si S. Shyti, T. Sheshmini, B. Hodo, M. Shestani, etj.
Noti, sport olimpik
Mbetet nj ndr sportet kryesore t Olimpiadave dhe Kampionateve Botrore. I aplikuar q n olimpiadat e para, si nj sport elitar i ktyre evenimenteve madhore sportive, edhe sot, ai sht I till. Noti ndiqet dhe aplikohet me pasion nga moshat e reja shkollore n stilet I lir, delfin, bretkos, shpin, katr notim, t cilt kan edhe kampiont e tyre olimpik e botror, si Mark Spic, apo Majkll Felps.
Noti, sporti fizik dhe I shndetit
Noti sht nj sport i dobishm n
t gjitha drejtimet. S pari ai mbart vlera t mdha e t rndsishme shndetsore. Por edhe fizike. Nj notar, apo praktikues I rregullt e notit formon nj trup dhe fizik t admirueshm, pasi ky sport I jep zhvillim ku marrin pjes t gjith elementt fizik t trupit. Ky sport nuk njeh koh, dimr apo ver, as kufi moshe, nga fmijt e porsalindur deri tek t moshuarit. Ai edukon nj disiplin t hekurt sportive, nxit vullnetin, pr tu strvitur me pasion e dshir pr t qen nj kampion I madh.
Sporti i notit n vendin ton
Prmasat e mdha q po merr sporti i notit n vitet e fundit vihet re jo vetm n numrin n rritje t sportistve n kampionate t cilt bjn nj sport kompetitiv por edhe n rritjen e numrit t aplikantve t ktij sporti pr cilsi jete. Aty ku infrastruktura ekziston, Tirane, Durrs, pishinat jan t mbushura deri n ort e vona me ushtruesit
NotI, sPortI I t ardhmes
uvil Zajmi /MAS
-
38
e ktij sporti duke filluar nga fmijt e moshs 4-5 vje e deri n moshat e mesme. Konkurrimi n t gjitha turnet dhe aktivitetet ndrkombtare me moshat sht nj tjetr faktor pozitiv e masivizimit t ktij sporti n Shqipri. Prfaqsimi i notit shqiptar n aktivitetet ndrkombtare, n veanti me moshat sht intensiv
dhe sistematik si me skuadra e klube privat por edhe me ato kombtare djem e vajza t moshave t ndryshme.
Noti, sporti i t gjitha moshave
Noti nj prej sporteve m t admirueshm n t gjitha kohrat dhe pr t gjitha moshat, shquhet si nj disiplin sportive e cila t
fal knaqsi gjat ushtrimit t tij, edhe nse ti nuk je notar i mirfillt, mjafton ta praktikosh n do koh dhe do t arrish rezultatet t mira fizike por edhe benefite n shndetin mendor. Ky lloj sporti v n lvizje t gjith muskujt e trupit me shum pak sforco dhe si i till do kush e ka m t leht pr ta ushtruar dhe praktikuar nj disiplin t till dhe rekomandohet pr t gjitha moshat.
Disa prej benefiteve t notit
Zhvillon n mnyr harmonike dhe proporcionale skeletin dhe zgjeron kafazin e frymmarrjes. Stimulon n mnyr t veant sistemin nervor, aparatin e frymmarrjes dhe ndihmon n prmirsimin e qarkullimit t gjakut. Ndihmon n mbajtjen e trupit n form t mir duke tonifikuar trupin n mnyr harmonike sht sporti q v n lvizje t gjith muskujt dhe n ndryshim me sportet e tjera nuk e ngarkon trupin me pesh. Eksperienca me notin i bn foshnjat t lumtur duke qn se i kujton habitatin e tyre natyror (kujtojm pranin e lngjeve n barkun e nns). Fmijt t cilt fillojn t notojn shum shpejt kan zhvillim intelektual m t lart dhe jan m t zhvilluar se moshatart e tyre t cilt nuk kan notuar n mosh t hershme. Sipas ekspertve msimdhnia e notit sht e bazuar n metoda ndijore. T vegjlit sigurisht q shoqrohen nga prindrit dhe msuesit n uj. N shumicn e rasteve mund t arrihet autonomia edhe nn moshn nj vjeare, q do t thot se foshnjat notojn pa patur nevoj pr ndihm. Msimi I notit I siguron fmijve aftsin pr t qen m vigjilent, duke qen se do t bjn t pamundurn pr t qndruar n siprfaqe.
-
392015 / Nr. 7
1. Prdorim i gabuar i emrit n rasn rrjedhore, n vend q t prdoret n rasn kallzore:
N emisionin Prshndetje dhe urime, q jepet n RTV, dgjohet shpeshher shprehja: prshndesin djalin e tyre i cili mbush 5 vje. Duhet thn: mbush 5 vjet. Folja kalimtare mbush e krkon fjaln tjetr varse (n kt rast, kundrinorin e drejt), emr t rass kallzore dhe jo rrjedhore.Kur thuhet: urojm t bhet 100 vje, sht form e drejt, sepse folja psore t bhet, n kt rast e krkon fjaln e varur, emr t rass rrjedhore.
2. Prdorimi i disa mbiemrave t panyjshm n prshtatje me kuptimin e funksionit t tyre ndaj emrit t prcaktuar.
Shpesh lexojm, ose dgjojm, prdorimin e disa grupeve emrore si inxhinier elektrik, gazetar sportiv, etj. N shembullin e par, mbiemri elektrik, i jep nj kuptim tjetr fjals inxhinier. Ka aparat elektrik, ka edhe peshk elektrik, por nuk ka kuptim t thuhet njeri elektrik. Pr inxhinierin e kimis, nuk thuhet inxhinier kimik, por inxhinier kimist.Pr teknikun e elektrikut, thuhet
teknik elektricist. Ksh
top related