populist policies in latin america

สฤณ อาชวานนทกล Fringer | คนชายขอบ http://www.fringer.org/

วนท 28 เมษายน 2556

นโยบายประชานยมในละตนอเมรกา

งานนเผยแพรภายใตลขสทธ Creative Commons แบบ Attribution Non-commercial Share Alike (by-nc-sa) โดยผสรางอนญาตใหท าซ า แจกจาย แสดง และสรางงานดดแปลงจากสวนใดสวนหนงของงานนไดโดยเสร แตเฉพาะในกรณทใหเครดตผสราง ไมน าไปใชในทางการคา และเผยแพรงานดดแปลงภายใตลขสทธเดยวกนนเทานน

2

“ความหมาย” อยทคนใช

อดมการณเบองหลง “ประชานยม” จะเปน “ขวา” กได เปน “ซาย” กได ความเหมอนอยทการสอวาผน าประชานยมนนเปน “ตวแทน” มวลชน-คนสวนใหญในสงคมทตอตานชนชนน าผมอภสทธ (บางครงเหนตางกนวา “ชนชนน า” นนคอใคร)

ผด าเนนนโยบายประชานยมใชค าค านในความหมายดานบวก

ในขณะเดยวกน “ประชานยม” มกถกใชในความหมายดานลบโดยผสงเกตการณ นกเศรษฐศาสตร ฯลฯ สอนยวา “มวลชน” อยากไดในสงทไมรบผดชอบ อาจมประโยชนระยะสนแตสรางโทษมากกวาในระยะยาว ในทางทบ นทอนความเขมแขงของประชาธปไตยและเศรษฐกจ

3

ลกษณะเดนทางการเมองของประชานยม จากบทความของ Paul Taggart, University of Sussex,

http://blogs.lse.ac.uk/politicsandpolicy/archives/29481 --

ประชานยมมกตอตานรปแบบและวถปฏบตของระบอบประชาธปไตยตวแทนดงเดม อาศยความไมไวใจของผคนตอนกการเมองโดยทวไป และความเชอทแพรหลายวา การเมองถกครอบง าโดย “ชนชนน า” - เสนอ “ทางเลอกใหม” ทฉกออกจาก “การเมองแบบเดมๆ”

ประชานยมดงคณคามาจาก “ฐานราก” ในจนตนาการรวม (“ชมชนจนตกรรม”) – “…an implicit or explicit heartland – a version of the past that celebrates a hypothetical, uncomplicated and non-political territory of the imagination… It is from this territory that it draws its own vision of its natural constituency – unified, diligent and ordinary.”

ประชานยมมแนวโนมทจะมองโลกวามฝาย “ด” และฝาย “เลว” และแบงสงคมออกเปน “พวกเรา” กบ “พวกเขา”

4

ปรชญาและเบองหลงประชานยมในละตนอเมรกา

แนวคดประชานยมมรากฐานทางปรชญาเกยวพนกบลทธประโยชนนยม (Utilitarianism) ของ เจเรม เบนแธม (Jeremy Bentham)

การด าเนนนโยบายเศรษฐกจแบบ “เปดเสรสดขว” ภายใตอดมการณเสรนยมใหมของ “ตะวนตก” ซงถก “น าเขา” มาใชอยางเรงรบและรนแรง เปนสาเหตหนงของการเลอกด าเนนนโยบายประชานยม

ผปกครองภายใตแนวคดประชานยมพยายามน าเสนอแนวนโยบายทมลกษณะเปนปฏกรยาโตกลบ (Reactionary) นโยบายเดม โดยมสาระตอตานแนวคดแบบ “ตะวนตก” และลดรอนอ านาจทางเศรษฐกจของชนชนน า (Establishment) ทงชนชนน าระดบทองถนและระดบชาตทม บรรษทตางชาตคอยหนนหลง

5

รปแบบและหลกการของนโยบายประชานยม หลกการพนฐานของนโยบายประชานยมทางเศรษฐกจ คอการระดมทรพยากรทางการ

คลงของรฐบาล ทงเงนในงบประมาณและเงนนอกงบประมาณ และรายไดจากการคาขายของรฐบาล มาใชจายอยางเตมทในนโยบายประชานยมรปแบบตางๆ รวมทงการท าใหสถาบนการเงนของรฐใหเปนแหลงเงนทนในการใชจายงบประมาณไปในนโยบายประชานยม โดยเนนหนกไปในการใชนโยบายกงการคลง

รฐบาลมกอางวาการด าเนนนโยบายประชานยมเปนไปเพอชวยเหลอคนยากจนทเปนกลมคนสวนใหญภายในประเทศใหมสทธเสรภาพมากขน และมชวตความเปนอยดข น

นโยบายประชานยมมหลากหลายมาตรการ มาตรการหลกไดแก

มาตรการพฒนาความเปนอยของประชาชนในระดบรากหญา

มาตรการสรางสวสดการสงคม

มาตรการแกไขปญหาความยากจนและการยกหน/พกช าระหน

6

ทมาของนโยบายประชานยมในละตนอเมรกา

ในยคลาอาณานคมภมภาคละตนอเมรกาตกเปนเมองขนและถกประเทศแมขดรดทรพยากรไปเปนจ านวนมาก หลงจากไดรบเอกราช ประเทศสวนใหญอยภายใตระบบสงคมนยมและเผดจการ ปกครองโดยรฐบาลทหาร เนองจากรฐบาลทหารตองการแสวงหาความชอบธรรมเพอจะไดอยในอ านาจนานๆ จงเรมใชนโยบายประชานยม

การใชนโยบายประชานยมกอปญหามากมาย องคกรโลกบาลตางๆ จงเขามามบทบาทในละตนอเมรกา โดยเสนอใหด าเนนนโยบายตามฉนทมตวอชงตน ซงเปน “ยาแรง” ทสงผลเสยตอประเทศไมนอยไปกวากน น าไปสวกฤตเศรษฐกจทวทงภมภาค ประชาชนไดรบความเดอดรอนกนทวหนา

หลงจากวกฤต ประเทศเรมมปฏกรยาตอตานการชกน าและนโยบายแทรกแซงของสหรฐอเมรกา น าไปสการด าเนนนโยบายประชานยมอกครง ซงมรปแบบแตกตางออกไปจากเดมในรายละเอยด

7

โครงสรางเชงสถาบนกบนโยบายประชานยม โดยรวม การใชนโยบายประชานยมเปน “ปฏกรยา” (reactionary policies) ของประเทศละตนตอผลเสย

จากอดมการณเสรนยมใหม และการกดขแทรกแซงของบรรษทขามชาตและรฐบาลอเมรกน

ประชากรในละตนอเมรกามหลากหลายเชอชาต มภาษาและวฒนธรรมเฉพาะเปนของตนเอง และมแนวโนมทจะตอตานตางชาต เนองจากทรพยากรธรรมชาตทอดมสมบรณถกขดรดและแทรกแซงจากตางชาตเสมอมา ท าใหการด าเนนนโยบายประชานยมสอดคลองกบความตองการของประชาชนสวนใหญ เออใหเกดการด าเนนนโยบายในลกษณะนอยเสมอ

รปแบบและความส าเรจของนโยบายประชานยม มกขนอยกบ

อดมการณทางการเมองทผน ายดถอ เชน ประชาธปไตย สงคมนยม หรอเผดจการทหาร

ลทธความเชอทางเศรษฐกจวาเชอในลทธเสรนยมใหม หรอตอตานเสรนยมใหม

ระดบความแขงแกรงของโครงสรางเชงสถาบนในละตนอเมรกา ซงในหลายประเทศยงออนแออย

ระดบทรพยากร เชน ประเทศทมรายไดจากการขายพลงงานทราคาก าลงพงสงเปนประวตการณ (เวเนซเอลา โบลเวย และเอกวาดอร) ยอมสามารถใชเงนด าเนนนโยบายประชานยมอยาง “ยงยน” มากกวาประเทศทไมม

8

ทรพยากรธรรมชาต หนสาธารณะ และประชานยม

สดสวนหนสาธารณะทอยในระดบสงของอารเจนตนาและบราซล ประกอบกบการทไมมทรพยากรธรรมชาตอดมสมบรณเทาไร ท าใหมความคลองตวในการด าเนนนโยบายประชานยมต ากวาประเทศอน

วนนใชเงนอดหนนราคาสนคา 17,000 ลานเหรยญสหรฐทกป (เกอบหนงใน

หาของงบประมาณภาครฐ)

9

รปแบบของประชานยมในละตนอเมรกา ประชานยมแบบดงเดม มฐานเสยงสวนใหญอยทกลมสหภาพแรงงาน มนโยบาย

จดสรร กระจายและแจกจายสนคาและบรการตาง ๆ ใหกบประชาชนสวนใหญของประเทศซงเปนคนจนและชนชนกลางใหเปนธรรมมากขน แตกไมไดตงใจตอตานทนนยมเสยทเดยว นโยบายแบบนมลกษณะตองการกระจายอ านาจในการบรโภคมากกวาตองการปฏวตระบอบเศรษฐกจ

ประชานยมเสรนยมใหม เลอกด าเนนนโยบายประชานยมควบคไปกบนโยบายเศรษฐกจแบบเสรนยมใหมปลอยใหกลไกตลาดเปนตวก าหนดกจกรรมทางเศรษฐกจ และลดบทบาทของรฐลง แลวใชนโยบายเอาใจฐานเสยงทสวนใหญเปนกลมคนระดบลางในเศรษฐกจนอกระบบซงจะใชเฉพาะกลมเทานน ลกษณะส าคญอกประการหนง คอ การแยกตวเองออกจากกลมนกการเมองรนเกา หรอ กลมอ านาจเกา

ประชานยมชาตนยม มนโยบายซอคนกจการของเอกชน โดยเฉพาะกจการผกขาดในสาธารณปโภคพนฐานทตกอยในมอบรรษทขามชาต ใหกลบมาเปนของรฐ และด าเนนการปฏรปโครงสรางสถาบน

10

ผลด-ผลเสยของนโยบายประชานยมรปแบบตาง ๆ ประชานยมแบบดงเดมสงผลใหรายไดทแทจรงและการบรโภคอยในระดบดขน อยางม

นยส าคญในชวงระยะเวลาหนง ประชาชนไดสนคาและบรการมาอปโภคบรโภคโดยไมตองแบกรบตนทน ท าใหเศรษฐกจในระยะแรกเตบโต แตจะกอใหเกดปญหาตามมาในระยะยาว โดยเฉพาะการบนทอนวนยทางการคลงของรฐ และวนยทางการเงนของประชาชน

ประชานยมเสรนยมใหม ท าใหเกดผลกระทบคลายคลงกบประชานยมแบบแรก ตางกนท

มผลดจากการทนกลงทนจากในและตางประเทศจะมความเชอมนทจะเขามาลงทนภายในประเทศ มากกวาประเทศทใชประชานยมแบบดงเดมและประชานยมชาตนยม

เมอใชนโยบายควบคกบเสรนยมใหมทเนนกลไกตลาด จะท าใหเกดประสทธภาพเพมมากขน หากประเทศมโครงสรางเชงสถาบนทด

ประชานยมชาตนยม สงผลใหรายไดทแทจรงเพมขน ระบบบรการสขภาพและระบบการศกษามคณภาพดกวาเดม แตกสงผลใหรฐบาลมภาระในการใชจายมาก ซงอาจสงผลกระทบในระยะยาวไมตางกนกบนโยบายประชานยมแบบอน ๆ นอกจากน กมขอกงขาวารฐบาลจะสามารถด าเนนธรกจผกขาดไดดกวาเอกชนหรอไม

11

รปแบบของประชานยมในประเทศละตนอเมรกา

12

ขอถกเถยงเกยวกบนโยบายประชานยม

การด าเนนนโยบายประชานยมชวยแกปญหาใหกบคนยากจนไดหรอไม

การด าเนนนโยบายกระตนอปสงคระยะสนแบบเคนส (Keynes) สงผลดหรอผลเสยมากกวากน

การด าเนนนโยบายประชานยมอยภายใตอดมการณสงคมนยมหรอไม

แนวนโยบายประชานยมตอตานอดมการณเสรนยมใหมจรงหรอไม

การด าเนนนโยบายประชานยม ท าใหกระบวนการพฒนาประชาธปไตยและประชาสงคมตองตดขดจรงหรอไม

การด าเนนนโยบายประชานยมมเปาหมายเพอชวยเหลอคนจนจรงหรอไม

13

การปรบตวภายใตกระแสโลกาภวตน

การปรบตวตอบสนองและสนบสนนโลกาภวตน

แสดงใหเหนวาหลกการของทนนยมนนไมไดขดตอการด าเนนนโยบายประชานยมแตอยางใด แมวาอาจมรายละเอยดปลกยอยทเฉพาะเจาะจงกวาประชานยมโดยทวไปบาง

เชน รฐบาลประชานยมเสรนยมใหมของประธานาธบด อลเบอรโต ฟจโมร แหงเปร เลอกทจะไมด าเนนนโยบายปฏรปทดน นโยบายกระจายรายได แตเนนสงเสรมการบรโภคของประชาชน กระตนอปสงคระยะสนเพอกระตนเศรษฐกจมหภาค

การปรบตวตอบสนองและตอตานโลกาภวตนในรปแบบตาง ๆ

“เขตเศรษฐกจของประชาชน” (Bolivarian Alternative for the Americas, ALBA) ลงนามรวมกนระหวางโบลเวย ควบา และเวเนซเอลา

นโยบายควบคมเงนทนไหลเขา เชน อารเจนตนาในยคประธานาธบด เนสเตอร คชเนอร

โครงการ “เปโตรคารป” (Petro Caribe) ขายน ามนราคาถก, “เปโตรชว” (Petro Sur) น ามนแลกลกวว, และ “เทเลซว” (Tele Sur) ผลตรายการทางเลอก

14

ประชานยมละตนเขากนไมไดกบประชาธปไตย?

15

“มรดก” ของ อโก ชาเวซ – จะดกวานอกถาไมใชประชานยม?

16

Bolsa Família : นโยบาย “ประชานยม” ทรบผดชอบ? Bolsa Família (Family Allowance) คอโครงการสวสดการสงคมของรฐบาลบราซล มอบเงน

อดหนนโดยตรงใหกบครอบครวยากจน (มรายไดต ากวาเดอนละ 140 เรยล) เดอนละ 22 เรยล (ประมาณ 12 เหรยญสหรฐ) ตอบตรทไปโรงเรยนและฉดวคซนแลว สงสดไมเกนสามคน

ครอบครวท “ยากจนมาก” (มรายไดไมถง 70 เรยลตอเดอน) จะไดเงนอดหนนเพมอกเดอนละ 68 เรยลอยางไมมเงอนไข

ปจจบนมชาวบราซลไดรบเงนจากโครงการน 12 ลานครวเรอน มากกวาหนงในสของประเทศ ถกกลาวถงวาเปนโครงการลกษณะนทใหญทสดในโลก

เปนนโยบายหลกในชดนโยบายสงคมของประธานาธบด Luiz Inácio Lula da Silva (“ลลา”) และสงผลส าคญตอชยชนะสมยทสองในการเลอกตงป 2006 – อตราความยากจนเรอรงลดลงถง 27% ในสมยแรกของประธานาธบดลลา

ในป 2006 ใชเงนราว 0.5% ของจดพบราซล และ 2.5% ของงบประมาณภาครฐ

งานวจย UNDP พบวาประโยชน 80% ไปถงมอครวเรอนยากจนจรงๆ และมสวน 20% ในการชวยลดความเหลอมล าทางเศรษฐกจในบราซลตงแตป 2001