Δπιμοπθωηικό ςλικό για ηην επιμόπθωζη ηων...
Post on 30-Mar-2021
4 Views
Preview:
TRANSCRIPT
ΔΠ Δκπαίδεςζη και Για Βίος Μάθηζη ΔΠΑ (2007 ndash 2013)
ΔΠΙΜΟΡΦΩΗ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΩΝ ΓΙΑ ΣΗΝ
ΑΞΙΟΠΟΙΗΗ ΚΑΙ ΔΦΑΡΜΟΓΗ ΣΩΝ ΣΠΔ ΣΗ
ΓΙΓΑΚΣΙΚΗ ΠΡΑΞΗ
Δπιμοπθωηικό ςλικό
για ηην επιμόπθωζη ηων εκπαιδεςηικών
ζηα Κένηπα ηήπιξηρ Δπιμόπθωζηρ
Σεύσορ 3 Κλάδορ ΠΔ02
Brsquo έκδοζη
Αναθεωπημένη amp Δμπλοςηιζμένη
Τομέας Επιμόρφωσης amp Κατάρτισης
Πάηπα Νοέμβπιορ 2010
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 2
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
ΡΟΟΛΜΛΟ
Σν επηκνξθσηηθφ πιηθφ γηα ηελ επηκφξθσζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζηα Κέληξα ηήξημεο Δπη-
κφξθσζεο εθπνλήζεθε ζην πιαίζην ηεο Πξάμεο laquoΔπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ ζηε ρξήζε θαη
αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ζηελ εθπαηδεπηηθή δηδαθηηθή δηαδηθαζίαraquo ηνπ ΔΠΔΑΔΚ ΗΗ Γlsquo ΚΠ
ρσξίζηεθε ζε πέληε ηεχρε (έλα ηεχρνο γηα ην Γεληθφ Μέξνο θαη ηέζζεξα αθφκε ηεχρε γηα
ηνπο ηέζζεξηο θιάδνπο ηνπ Δηδηθνχ Μέξνπο) Σν θείκελν ηνπ Σεχρνπο 3 πνπ αθνινπζεί πεξη-
ιακβάλεη ην αλαζεσξεκέλν επηκνξθσηηθφ πιηθφ γηα ην Δηδηθφ Μέξνο ηεο εθπαίδεπζεο επη-
κνξθσηψλ ηνπ θιάδνπ ΠΔ02 ζηα Κέληξα ηήξημεο Δπηκφξθσζεο (ΚΔ) Σν πιηθφ επηθαηξν-
πνηήζεθε ζην πιαίζην ηεο Πξάμεο laquoΔπηκφξθσζε ησλ Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη
Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμεraquo ηνπ Δπηρεηξεζηαθνχ Πξνγξάκκαηνο laquoΔθπαί-
δεπζε θαη Γηα Βίνπ Μάζεζεraquo ηνπ ΔΠΑ (2007-2013)
Σν πιηθφ ηνπ παξφληνο ηεχρνπο εθπνλήζεθε θαη επηθαηξνπνηήζεθε απφ ζπγγξαθηθή
νκάδα κε επηθεθαιήο ηνλ επίθνπξν θαζεγεηή ηνπ Αξηζηνηειείνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλί-
θεο Γεκήηξε Κνπηζνγηάλλε Πην ζπγθεθξηκέλα ζηελ θαηάξηηζε ηνπ πιηθνχ1 ζπκκεηείραλ νη
Γεκήηξεο Κνπηζνγηάλλεο Δπίθνπξνο Καζεγεηήο ΑΠΘ Σκήκα Φηινινγίαο (επηθεθαιήο
ηεο νκάδαο ζχληαμεο ππεχζπλνο γηα ην ζχλνιν ηνπ παξφληνο πιηθνχ θαη ζπγγξαθέαο γηα
Δλφηεηα Η Δλφηεηα ΗΗ θεθ 2 amp θεθ 6 Δλφηεηα ΗΗΗ θεθ 123 amp 5 Δλφηεηα IV θεθ 1-4 amp
θεθ 51 Δλφηεηα V θεθ1-2)
amp
Αθξηηίδνπ Μαξία Δθπαηδεπηηθφο ΠΔ02 Κέληξν Διιεληθήο Γιψζζαο ππνςήθηα δξ
Νενειιεληθήο Φηινινγίαο (Δλφηεηα ΗΗ θεθ 41 amp θεθ 43 Δλφηεηα ΗΗΗ θεθ 5 (ζε ζπλεξγα-
ζία) θαη Δλφηεηα V θεθ 35)
Αλησλνπνχινπ ηαπξνχια Γισζζνιφγνο κεηαπηπρηαθφ δίπισκα ζπνπδψλ ζηελ Δθαξκν-
ζκέλε Γισζζνινγία κε εηδίθεπζε ζηε γισζζηθή δηδαζθαιία κέζσ ΣΠΔ ( Δλφηεηα ΗΗΗ θεθ 5
(ζε ζπλεξγαζία) θαη Δλφηεηα V θεθ 38)
Βαθαινχδε Αλαζηαζία Γ Δθπαηδεπηηθφο ΠΔ02 δξ ηζηνξηθφο-βπδαληηλνιφγνο ζρνιηθή
ζχκβνπινο θηινιφγσλ επηκνξθψηξηα ΣΠΔ ζηελ εθπαίδεπζε (Δλφηεηα ΗΗ θεθ 51 Δλφηεηα
V θεθ 36 amp 37)
Γηάλλνπ Σξηαληαθπιιηά Δθπαηδεπηηθφο ΠΔ02 Κέληξν Διιεληθήο Γιψζζαο ππνςήθηα δξ
Κιαζηθήο Φηινινγίαο επηκνξθψηξηα ΣΠΔ ζηελ εθπαίδεπζε (Δλφηεηα ΗΗ θεθ 3 Δλφηεηα ΗΗΗ
θεθ 53 Δλφηεηα V θεθ 34)
1 Σα θείκελα ησλ ζπγγξαθέσλ ζηελ αλαζεσξεκέλε έθδνζε ηνπ πιηθνχ έρνπλ ελνπνηεζεί ζχκθσλα κε
ηε λέα ζρνιηθή Γξακκαηηθή Νέαο Διιεληθήο Γιψζζαο Α΄ Β΄ Γ΄ Γπκλαζίνπ ( Υαηδεζαββίδεο ζε ζπ-
λεξγαζία κε Αζ Υαηδεζαββίδνπ) Σε θηινινγηθή επηκέιεηα ηεο αξρηθήο έθδνζεο είρε ε Μαξία Αξα-
πνπνχινπ γισζζνιφγνο ndash επηζηεκνληθή ζπλεξγάηηδα ηνπ Κέληξνπ Διιεληθήο Γιψζζαο Σελ επζχλε
ηεο ειεθηξνληθήο ζειηδνπνίεζεο θαη ςεθηαθήο επηκέιεηαο είρε ε Μ Αθξηηίδνπ κέινο ηεο ζπγγξα-
θηθήο νκάδαο
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 3
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Γθίθα Διέλε Δθπαηδεπηηθφο ΠΔ02 δξ Γηδαθηηθήο ηεο Ηζηνξίαο (Δλφηεηα ΗΗ θεθ 52)
Μαπξνζθνχθεο Γεκήηξεο Αλαπιεξσηήο Καζεγεηήο ΑΠΘ Σκήκα Φηινζνθίαο θαη
Παηδαγσγηθήο (Δλφηεηα ΗΗ θεθ 53)
Νέδε Μαξία Δθπαηδεπηηθφο ΠΔ02 δξ Γηδαθηηθήο ησλ Νέσλ Διιεληθψλ επηκνξθψηξηα ΣΠΔ
ζηελ εθπαίδεπζε (Δλφηεηα III θεθ 43)
Νηθνιαΐδνπ νθία Δθπαηδεπηηθφο ΠΔ02 δξ Γηδαθηηθήο ηεο Λνγνηερλίαο θαη ΣΠΔ επη-
κνξθψηξηα ΣΠΔ ζηελ εθπαίδεπζε (Δλφηεηα ΗΗ θεθ 42 Δλφηεηα V θεθ 31 )
Παπιίδνπ Μαξία Γισζζνιφγνο κεηαπηπρηαθφ δίπισκα ζπνπδψλ ζηελ Δθαξκνζκέλε
Γισζζνινγία κε εηδίθεπζε ζηε γισζζηθή δηδαζθαιία κέζσ ΣΠΔ (Δλφηεηα III θεθ 41 42)
Σνπινχκεο Κνζκάο Δθπαηδεπηηθφο ΠΔ02 δξ Ηζηνξίαο επηκνξθσηήο ΣΠΔ ζηελ εθπαίδεπζε
(Δλφηεηα V θεθ 32)
Σζέιηθαο σηήξεο Δθπαηδεπηηθφο ΠΔ02 Κέληξν Διιεληθήο Γιψζζαο (Δλφηεηα ΗΗΗ θεθ
52 Δλφηεηα V θεθ 33)
Μεγάιν κέξνο ηνπ δηδαθηηθνχ πιηθνχ ζηεξίδεηαη ζε ειεθηξνληθά πεξηβάιινληα πνπ
έρνπλ αλαπηπρζεί απφ ην Κέληξν Διιεληθήο Γιψζζαο θαη θπξίσο ζηελ laquoΠχιε γηα ηελ ειιε-
ληθή γιψζζα θαη ηε γισζζηθή εθπαίδεπζεraquo Δπραξηζηνχκε ζεξκά ην Κέληξν Διιεληθήο
Γιψζζαο γηα ηε δπλαηφηεηα πνπ καο έδσζε λα αμηνπνηήζνπκε θαη λα ελζσκαηψζνπκε ζηα
παξαδείγκαηά καο ην πιηθφ απηφ
Ζ παξνχζα πξφηαζε ζπληάρζεθε ζην πιαίζην ησλ αξκνδηνηήησλ ηεο εηδηθήο
επηζηεκνληθήο επηηξνπήο απνηεινχκελεο απφ ηνπο
Υαξάιακπν Εαγνχξα Καζεγεηή Παλεπηζηεκίνπ Παηξψλ ν νπνίνο έρεη ηελ
επζχλε ζπληνληζκνχ ησλ εξγαζηψλ ηεο επηηξνπήο
Βαζίιεην Γαγδηιέιε Αλαπιεξσηή Καζεγεηή Παλεπηζηεκίνπ Μαθεδνλίαο
Βαζίιεην Κφκε Αλαπιεξσηή Καζεγεηή Παλεπηζηεκίνπ Παηξψλ
Γεκήηξην Κνπηζνγηάλλε Δπίθνπξν Καζεγεηή Αξηζηνηειείνπ Παλεπηζηεκίνπ
Θεζζαινλίθεο
Υξφλε Κπλεγφ Καζεγεηή Παλεπηζηεκίνπ Αζελψλ
Γεκήηξην Φχιιν Καζεγεηή Αξηζηνηειείνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο
Ζ σο άλσ εηδηθή επηζηεκνληθή επηηξνπή ιεηηνπξγεί ζηελ παξνχζα Πξάμε σο
Δπηζηεκνληθή Δπηηξνπή ηνπ ΔΑΗΣΤ ζπκπξάηηνληνο επηζηεκνληθνχ θνξέα
πινπνίεζεο ηνπ έξγνπ
Σν παξφλ επηκνξθσηηθφ πιηθφ απνηειεί ηδηνθηεζία ηνπ ΤπΠΓΒΜ θαη θαιχπηεηαη
απφ ηελ ηζρχνπζα λνκνζεζία γηα ηελ πξνζηαζία ησλ πλεπκαηηθψλ δηθαησκάησλ
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 4
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
ΡΕΛΕΧΟΜΕΝΑ ΔΙΑΓΩΓΗ Πεξηγξαθή θαη ηξόπνο ρξήζεο ηνπ επηκνξθσηηθνύ πιηθνύ 8
[ΔΝΟΣΗΣΑ Ι] 14
1 Η εηζαγσγή ησλ ΣΠΔ ζηελ εθπαίδεπζε θαη ηε δηδαζθαιία ησλ θηινινγηθώλ καζεκάησλ 15
11 Ζ εηζαγσγή ησλ ΣΠΔ ζηελ εθπαίδεπζε Απφ ην ηερληθνθεληξηθφ ζην νινθιεξσκέλν πξφηππν
15
12 χλδεζε ηνπ νινθιεξσκέλνπ πξνηχπνπ κε ηε λέα νηθνλνκηθή πξαγκαηηθφηεηα ε θνηλσλία
ηεο γλψζεο θαη νη απαηηήζεηο γηα δεκηνπξγηθφηεηα 17
13 Ζ δηεζλήο εκπεηξία 19
14 Ζ ειιεληθή εκπεηξία πλήζεηο δπζθνιίεο θαηά ηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαζθαιία 21
2 ΣΠΔ θαη γξακκαηηζκόο 29
21 Γξακκαηηζκφο νξηζκφο θαη ζεσξεηηθνί πξνβιεκαηηζκνί 29
22 Ζ ζρέζε ησλ ΣΠΔ κε ηε δηδαζθαιία ησλ αλζξσπηζηηθψλ καζεκάησλ 38
23 ρνιηθφο γξακκαηηζκφο θαη θηινινγηθέο πξαθηηθέο Θεσξεηηθφ πιαίζην γηα ηελ αμηνπνίεζε
ησλ ΣΠΔ ζηε δψλε ησλ θηινινγηθψλ καζεκάησλ 40
24 Ζ δηδαζθαιία σο δηαδηθαζία δηακφξθσζεο εγγξάκκαησλ ηαπηνηήησλ 53
[ΔΝΟΣΗΣΑ ΙΙ] Γηδαθηηθή ησλ θηινινγηθώλ καζεκάησλ θαη ΣΠΔ 69
1 Δηζαγσγή 70
2 Θεσξεηηθό πιαίζην ηεο γισζζηθήο δηδαζθαιίαο θαη αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ 71
21 Οη αξρηθέο αλαδεηήζεηο ζεσξεηηθφ πιαίζην θαη ν ππνινγηζηήο σο δάζθαινο 71
22 Ζ έληνλε επηζηεκνληθή δχκσζε ζηηο δεθαεηίεο ηνπ 1970 θαη 1980 θαη νη ζπλέπεηέο ηεο ζηελ
αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ 76
23 Οη λέεο ζεσξεηηθέο αλαδεηήζεηο θαη ν ππνινγηζηήο σο πεξηβάιινλ εξγαζίαο 83
24 Πξφζθαηεο επηζηεκνληθέο αλαδεηήζεηο 85
25 Ο ππνινγηζηήο σο κέζν πξαθηηθήο γξακκαηηζκνχ θαη νη πνιπγξακκαηηζκνί 92
26 πκπεξάζκαηα 98
3 Οη ΣΠΔ ζην κάζεκα ησλ αξραίσλ ειιεληθώλ 100
31 Σν κάζεκα ησλ αξραίσλ ειιεληθψλ (αληηθείκελν κέζνδνη ζηφρνη) 100
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 5
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
32 Γηδαζθαιία ησλ αξραίσλ ειιεληθψλ θαη ΣΠΔ 105
4 Οη ΣΠΔ ζην κάζεκα ηεο ινγνηερλίαο 125
41 Δηζαγσγή Λνγνηερληθή ζεσξία θαη δηδαθηηθή πξαθηηθή 125
42 Ζ δηδαζθαιία ηεο ινγνηερλίαο κε ειεθηξνληθνχο ππνινγηζηέο 129
43 ΣΠΔ θαη δηδαζθαιία ηεο ινγνηερλίαο ζην πιαίζην ηνπ θξηηηθνχ γξακκαηηζκνχ 140
5 ΣΠΔ θαη δηδαζθαιία ηεο Ιζηνξίαο 147
51 Γηδαθηηθή θαη παηδαγσγηθή αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ζην κάζεκα ηεο ηζηνξίαο 147
52 Γηδάζθνληαο Ηζηνξία κε ηελ ππνζηήξημε ΣΠΔ 153
53 Γηδαζθαιία ηνπ καζήκαηνο ηεο ηζηνξίαο κε ζθνπφ ηελ αλάπηπμε ηεο θξηηηθήο ζθέςεο 168
6 Αλαδπόκελνη ξόινη παξαδνρέο θαη αληηιήςεηο εθπαηδεπηηθώλ θαη καζεηώλ 184
[ΔΝΟΣΗΣΑ ΙΙΙ] Υξήζε βαζηθώλ εξγαιείσλ πιεξνθνξηθήο ζηα θηινινγηθά καζήκαηα 186
1 Δηζαγσγή 187
2 Η εηζαγσγή ηεο κεραλήο ζηελ παηδαγσγηθή ηνπ γξαπηνύ ιόγνπ θαη νη ζπλέπεηέο ηεο 188
3 Σα ειεθηξνληθά πεξηβάιινληα παξαγσγήο ιόγνπ 190
31 Καηεγνξηνπνίεζε θαη πνιηηηζκηθφο ρξσκαηηζκφο ησλ ειεθηξνληθψλ πεξηβαιιφλησλ
παξαγσγήο ιφγνπ 190
32 Πξνγξάκκαηα επεμεξγαζίαο θεηκέλνπ Ζ ξεπζηφηεηα ηνπ θεηκέλνπ 202
33 Γηαδίθηπν ειεθηξνληθά πεξηβάιινληα γξαπηήο επηθνηλσλίαο θαη δηδαζθαιία ησλ θηινινγηθψλ
καζεκάησλ 206
34 Γηαδίθηπν θαη γισζζηθή δηδαζθαιία ζηε ρψξα καο δπλαηφηεηεο θαη πεξηνξηζκνί 212
4 Σν Web 20 θαη ε αμηνπνίεζή ηνπ ζηα θηινινγηθά καζήκαηα 216
41 Δηζαγσγή 216
42 Πξαθηηθέο ςεθηαθνχ γξακκαηηζκνχ θαη ρξήζε ησλ ηζηνινγίσλ (blogs) Ηδηαηηεξφηεηεο
εξεπλεηηθέο αλαδεηήζεηο θαη αμηνπνίεζε ζηε γισζζηθή δηδαζθαιία 220
43 Δθπαηδεπηηθέο εθαξκνγέο Wiki 232
5 Οη Γηαδξαζηηθνί Πίλαθεο θαη ε αμηνπνίεζή ηνπο ζηα θηινινγηθά καζήκαηα 247
51Δηζαγσγή 247
52 Ζ δηεζλήο εκπεηξία 248
53 Δθδνρέο δηδαθηηθήο αμηνπνίεζεο ηνπ δηαδξαζηηθνχ πίλαθα 253
54 πκπεξάζκαηα 278
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 6
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
[ΔΝΟΣΗΣΑ IV] Υξήζε ινγηζκηθώλ εηδηθόηεηαο γηα ηελ αμηνπνίεζή ηνπο ζηε δηδαζθαιία θαη
ηε κάζεζε 280
1 Δηζαγσγή 281
2 Καηεγνξίεο εθπαηδεπηηθνύ ινγηζκηθνύ 282
Α Καηεγνξηνπνίεζε ζχκθσλα κε ηνλ βαζκφ αιιειεπίδξαζεο 283
Β Καηεγνξηνπνίεζε ζχκθσλα κε ηε ρξήζε ζηε καζεζηαθή δηαδηθαζία 285
3 Αμηνιόγεζε εθπαηδεπηηθνύ ινγηζκηθνύ 292
4 Έλα παξάδεηγκα αμηνιόγεζεο ινγηζκηθώλ κε βάζε ηελ θνηλσληθν-ζεκεησηηθή πξνζέγγηζε
294
5 Παξνπζίαζε ινγηζκηθώλ (αλνηρηά δηεξεπλεηηθά πεξηβάιινληα) 302
51 Ζ δηδαθηηθή αμηνπνίεζε ησλ ειεθηξνληθψλ ιεμηθψλ γηα ηελ απφθηεζε γλψζεσλ γηα ηε
γιψζζα 302
52 Αλνηρηά δηεξεπλεηηθά πεξηβάιινληα θαη δηδαζθαιία ησλ αξραίσλ ειιεληθψλ 314
53 Ζιεθηξνληθνί ζπκθξαζηηθνί πίλαθεο ιέμεσλ ζε ινγνηερληθά έξγα Έλα παξάδεηγκα δηδαθηηθήο
αμηνπνίεζεο 320
54 Άιια δηαδηθηπαθά πεξηβάιινληα κε ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ γηα ηνπο θηινιφγνπο 328
[ΔΝΟΣΗΣΑ V] Αμηνιόγεζε θαη πξνζαξκνγή εθπαηδεπηηθώλ ζελαξίσλ θαη δξαζηεξηνηήησλ
329
1 Δηζαγσγή 330
2 ελάξηα δνκή θαη αμηνιόγεζε εθπαηδεπηηθώλ ζελαξίσλ 331
21 Ζ δνκή ελφο ζελαξίνπ 331
22 Ζ σο ηψξα εκπεηξία Σα ραξαθηεξηζηηθά ελφο θαινχ ζελαξίνπ 334
23 H δηδαθηηθή αμηνπνίεζε ησλ ζσκάησλ θεηκέλσλ σο δηαδηθαζία δηακφξθσζεο εγγξάκκαησλ
ππνθεηκέλσλ ή ε ηδενινγηθή δηάζηαζε ησλ ζελαξίσλ 338
3 Γηδαθηηθέο πξνηάζεηο θαη παξαδείγκαηα εθπαηδεπηηθώλ ζελαξίσλ 357
31 ΣΠΔ θαη ινγνηερλία Απφ ηε ζεσξία ζηε δηδαθηηθή πξάμε δχν δηδαθηηθέο πξνηάζεηο 358
32 Απφ ηηο ιέμεηο ζηηο έλλνηεο θαη ζηηο ηδέεο Ζ laquoκλήκεraquo Γηαζεκαηηθφ ζελάξην δηδαζθαιίαο 376
33 laquoΡήκαηα ηεο ΑΔ πνπ ζπληάζζνληαη κε απαξέκθαην ή θαηεγνξεκαηηθή κεηνρή Γηεξεχλεζε
ηεο ζεκαζίαο ηνποraquo ελάξην γηα ηελ αμηνπνίεζε ησλ ειεθηξνληθψλ ζσκάησλ θεηκέλσλ ζηε
δηδαζθαιία ηνπ ζπληαθηηθνχ ηεο αξραίαο ειιεληθήο 385
34 laquoΖ ηχθισζε ηνπ Πνιχθεκνπraquo ζηελ Οδχζζεηα θαη ζηελ ηέρλε απφ ηελ αξρατθή έσο θαη ηελ
ειιεληζηηθή επνρή 390
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 7
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
35 laquoΓπλαίθεο ηζηνξία θαη εξγαζία Οη Διιελίδεο ηνπ Μεζνπνιέκνπraquo Μηα δηδαθηηθή παξέκβαζε
κε ρξήζε ΣΠΔ 400
36 laquoΜηα αξραηνινγηθή αλαζθαθή ζηηο Μπθήλεοraquo Γηδαθηηθή αμηνπνίεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ
ινγηζκηθνχ Μπθελατθφο ΠνιηηηζκφοΑβάθην Δ-Slate θαη ηνπ δηαδηθηχνπ 414
37 laquoΑξραίν ειιεληθφ ζέαηξν ζε ζχγθξηζε κε ην ηαπσληθφ ζέαηξν Νoh-Kyogen θαη δπλαηφηεηα
πξνέθηαζεο ζηελ Comedia dell Arteraquo Γηαζεκαηηθή εξγαζία ηχπνπ WebQuest 423
38 Μηα πνιπήκεξε εθπαηδεπηηθή εθδξνκή αμηνπνίεζε ησλ άηππσλ ζρνιηθψλ πξαθηηθψλ ζην
πιαίζην ηνπ γισζζηθνχ γξακκαηηζκνχ 429
ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ A ΥΟΛΙΑΜΔΝΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 435
ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ B ΗΛΔΚΣΡΟΝΙΚΑ ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝΣΑ ΚΑΙ ΛΟΓΙΜΙΚΟ 442
ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ Γ - ΥΡΗΙΜΟΙ ΓΙΚΣΤΑΚΟΙ ΣΟΠΟΙ 448
ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ Γ - ΓΙΓΑΚΣΙΚΑ ΔΝΑΡΙΑ 457
[ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΔ ΑΝΑΦΟΡΔ] 458
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 8
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
ΕΙΑΓΩΓΘ Περιγραφι και τρόποσ χριςθσ του
επιμορφωτικοφ υλικοφ
Δθμιτρθσ Κουτςογιάννθσ
Ζ εμνηθείσζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ κε ηε ρξήζε γεληθή αιιά θαη παηδαγσγηθή ησλ Σε-
ρλνινγηψλ ηεο Πιεξνθνξίαο θαη Δπηθνηλσλίαο (ΣΠΔ) απνηειεί κφληκν ζηφρν ηεο πν-
ιηηηθήο πνιιψλ εθπαηδεπηηθψλ ζπζηεκάησλ ζηνλ δπηηθφ θαη φρη κφλν θφζκν θαηά
ηηο ηειεπηαίεο δχν ηνπιάρηζηνλ δεθαεηίεο Απηφ είλαη εκθαλέο θαη ζηελ Διιάδα ηδη-
αίηεξα απφ ηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1990 θαη εμήο Ζ φιε πξνζπάζεηα θπξηαξρείηαη
απφ κηα αληίιεςε πνπ ζα κπνξνχζακε λα απνθαιέζνπκε εξγαιεηαθή ινγηθή ην
πιαίζην ηεο ινγηθήο απηήο ε έκθαζε δίλεηαη ζηνλ ππνινγηζηή σο εξγαιείν θαη ηηο δπ-
λαηφηεηέο ηνπ λα ζπκβάιεη ζηελ αιιαγή ησλ δεδνκέλσλ ζηελ εθπαίδεπζε Σν ζέκα
φκσο είλαη εμαηξεηηθά πην ζχλζεην θαζψο ζηελ φιε απηή δηαδηθαζία εκπιέθεηαη ην
εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα ζην ζχλνιφ ηνπ θαη κε ηα επηκέξνπο ζηνηρεία ηνπ πνπ κπνξεί
λα εληζρχνπλ ή λα εκπνδίδνπλ ηελ φιε πξνζπάζεηα
Κάπνηα ελδεηθηηθά παξαδείγκαηα ζα θαηαζηήζνπλ ηελ επηζήκαλζε απηή ζα-
θέζηεξε Οη εμεηάζεηο εηζαγσγήο ζηελ ηξηηνβάζκηα εθπαίδεπζε απνηεινχλ ζεκαληηθφ
ζηνηρείν ηνπ ζπζηήκαηνο πνπ πξνζδηνξίδεη ζε κεγάιν βαζκφ ηα φξηα ησλ πξσηνβνπ-
ιηψλ πνπ κπνξνχλ λα αλαπηπρζνχλ απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο ζην ιχθεην Μνηξαία
επνκέλσο ην ζηνηρείν απηφ ηνπ ζπζηήκαηνο κε ηνλ ηφζν ηζρπξφ ξφιν ζην laquoηηraquo θαη ην
laquoπψοraquo ηεο δηδαζθαιίαο ζηε ζπγθεθξηκέλε βαζκίδα εθπαίδεπζεο πξνζδηνξίδεη θαη ηα
φξηα ησλ πξσηνβνπιηψλ ζε ζρέζε κε ηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ Σν ίδην ζπκβαίλεη θαη
κε ηα ηζρχνληα πξνγξάκκαηα ζπνπδψλ ηα δηδαθηηθά εγρεηξίδηα θαη ηηο ηζρχνπζεο δη-
δαθηηθέο πξαθηηθέο κέξνο ησλ νπνίσλ κπνξεί λα επλνεί ηε ρξήζε ησλ ΣΠΔ θαη κέξνο
λα ηελ απνηξέπεη
Καη έλα ηειεπηαίν ελδεηθηηθφ παξάδεηγκα απφ ηνλ ρψξν ησλ δηδαζθφλησλ
πάληα ζπλεηδεηνπνηνχκε φζνη δηδάζθνπκε γηα πνιιά ρξφληα ζηελ εθπαίδεπζε φηη
έρνπκε απνθηήζεη κηα ζπγθεθξηκέλε ηαπηφηεηα δηδάζθνληνο ε νπνία είλαη ην απνηέ-
ιεζκα ηεο καθξνρξφληαο ζπκκεηνρήο καο ζηηο δηδαθηηθέο πξαθηηθέο ηνπ ζπγθεθξηκέ-
λνπ δηδαθηηθνχ ζπζηήκαηνο Ζ ηαπηφηεηά καο απηή ζέηεη ηα φξηα ησλ πξσηνβνπιηψλ
πνπ κπνξνχλ λα αλαπηπρζνχλ θαη κε ηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ πλήζσο ληψζνπκε
απφιπηα εμνηθεησκέλνη κε κνξθέο δηδαζθαιίαο θαη εθπαηδεπηηθά ινγηζκηθά ηα νπνία
είλαη πην θνληά ζηε δηδαθηηθή καο ηαπηφηεηα θαη ην αληίζεην Γελ είλαη ηπραίν φηη ηα
θχξηα δεηήκαηα-εξσηήκαηα πνπ ηίζεληαη ζε θάζε επηκνξθσηηθή δηαδηθαζία εθ κέξνπο
ησλ εθπαηδεπηηθψλ είλαη ε laquoεζηίαζε ζηε δηδαθηηθή πξάμε θαη φρη ζηηο ζεσξίεοraquo ζην
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 9
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
laquoηη ζα θάλνπκε κέζα ζηελ ηάμεraquo laquoπψο ζα δηδάμνπκε θαιχηεξα ζπγθεθξηκέλεο ελφηε-
ηεο ησλ εγρεηξηδίσλraquo θηι
Δίλαη πξνθαλέο φηη σο έλα βαζκφ ηα εξσηήκαηα απηά είλαη απνιχησο θαηαλν-
εηά αθνχ κέξνο ησλ επηκνξθψζεσλ ζηε ρψξα καο έρεη ηνλ ραξαθηήξα ηνπ laquoγεληθνχ
θαη αφξηζηνπraquo ή δηαθαηέρεηαη ελδερνκέλσο απφ ζεσξίεο πνπ δε ζπλδένληαη κε ην δηα
ηαχηα ηεο εθπαηδεπηηθήο πξαθηηθήο Απφ ηελ άιιε πιεπξά πίζσ απφ ηα εξσηήκαηα
απηά δελ είλαη δχζθνιν λα αλαγλσξηζηεί κηα ηάζε γηα θπζηθνπνίεζε ηνπ ηζρχνληνο
θαη απνζεσξεηηθνπνίεζή ηνπ Με άιια ιφγηα ζηα εξσηήκαηα απηά ε δηδαθηηθή πξα-
θηηθή εθιακβάλεηαη σο θάηη ην θπζηθφ θαη νπδέηεξν ζην πιαίζην ηνπ νπνίνπ πξέπεη
λα θηλεζεί ε θάζε επηκνξθσηηθή δηαδηθαζία
Κάηη ηέηνην φκσο δελ ηζρχεη πίζσ απφ θάζε εξψηεκα φπσο θαη απφ θάζε δη-
δαθηηθή πξαθηηθή ππάξρεη ζεσξία είηε απηφ ην αληηιακβαλφκαζηε είηε φρη Πξψηηζην
θαζήθνλ θάζε επηκνξθσηηθήο δηαδηθαζίαο πηζηεχνπκε πσο είλαη ε αλάδεημε απηήο ηεο
αφξαηεο ζεσξίαο θαη ε παξνρή ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο εξγαιείσλ κε ηε βνήζεηα ησλ
νπνίσλ ζα κπνξνχλ λα επηιέγνπλ ζπλεηδεηά ndashθαη φρη επεηδή θάηη ηέηνην ηζρχεηndash ηε
δηδαθηηθή ινγηθή θαη πνξεία πνπ ζα αθνινπζήζνπλ Έλαο απφ ηνπο άμνλεο γχξσ απφ
ηνπο νπνίνπο δηακνξθψζεθε ε ινγηθή ηνπ επηκνξθσηηθνχ πιηθνχ πνπ αθνινπζεί είλαη
απηφο Γελ πξφθεηηαη γηα πιηθφ laquoηπθινζνχξηεraquo πνπ ζα καο παξέρεη παξαδείγκαηα θαη
ινγηζκηθά γηα ηελ εθαξκνγή ηνπο ζην ζρνιείν αιιά γηα πιηθφ κε ζηφρν ηελ αλάπηπμε
πξνβιεκαηηζκνχ πνπ ζα ηζνξξνπεί αλάκεζα ζηε ζεσξία θαη ηελ πξάμε
Ζ αλαγλψξηζε ηεο εθπαηδεπηηθήο ηαπηφηεηαο ησλ εθπαηδεπηηθψλ σο ζεκαληη-
θήο παξακέηξνπ γηα ηελ ηχρε πνπ ζα έρεη θάζε απφπεηξα αμηνπνίεζεο ησλ ππνινγη-
ζηψλ ζηε δηδαζθαιία ησλ θηινινγηθψλ καζεκάησλ απνηειεί φπσο επηζεκάλακε ήδε
έλαλ ζεκαληηθφ άμνλα πνπ πξνζδηφξηζε ην είδνο θαη ηε κνξθή ηνπ επηκνξθσηηθνχ
πιηθνχ πνπ παξέρεηαη Πξφζεζή καο δελ είλαη λα δψζνπκε απιψο εχπεπηα ζελάξηα
ηα νπνία κπνξνχλ λα εθαξκνζηνχλ ρσξίο δπζθνιία ζην πιαίζην ηνπ ηζρχνληνο δηδα-
θηηθνχ παξαδείγκαηνο ε απηή ηελ πεξίπησζε ε πξνζηηζέκελε απφ ηηο ΣΠΔ παηδα-
γσγηθή αμία είλαη ειάρηζηε θαη δε δηθαηνινγείηαη ε επέλδπζε ηφζσλ πιηθψλ θαη αλ-
ζξψπηλσλ πφξσλ Αληίζεηα πξφζεζή καο είλαη λα εληζρχζνπκε ππάξρνπζεο αλαδεηή-
ζεηο (ζηα πξνγξάκκαηα ζπνπδψλ (Π) ζηα ζρνιηθά εγρεηξίδηα αιιά θαη ζηηο ζρνιη-
θέο δηδαθηηθέο πξαθηηθέο γεληθφηεξα) πξνο ηνλ εθζπγρξνληζκφ ηνπ ειιεληθνχ ζρν-
ιείνπ παξέρνληαο πιηθφ γηα πξνβιεκαηηζκφ θαη πνιιέο ηδέεο γηα δηδαθηηθή αμηνπνί-
εζε Φξνληίζακε έηζη ψζηε θάπνηεο απφ απηέο ηηο ηδέεο λα έρνπλ ήδε αμηνπνηεζεί δη-
δαθηηθά ζην ειιεληθφ ζρνιείν
Έλα εχινγν φκσο εξψηεκα κπνξεί λα ηεζεί εθζπγρξνληζκφο ηνπ ειιεληθνχ
ζρνιείνπ λαη αιιά πξνο πνηα θαηεχζπλζε Σν εξψηεκα είλαη πξάγκαηη θαίξην αιιά
ε απάληεζε δελ είλαη δχζθνιε Ζ επηζηεκνληθή αλαδήηεζε ησλ ηειεπηαίσλ δεθαε-
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 10
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
ηηψλ ζπγθιίλεη πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηεο κεηαηξνπήο ηνπ ζρνιείνπ ζε ρψξν πξσην-
βνπιίαο δεκηνπξγίαο θαη αλαδήηεζεο Έλαλ ρψξν πνπ ζα πξνεηνηκάδεη πνιίηεο δεκη-
νπξγηθνχο αιιά θαη ζθεπηφκελνπο Κάηη ηέηνην δελ κπνξεί λα επηηεπρζεί κε ηε κερα-
ληζηηθή δηεθπεξαίσζε ηεο δηδαθηέαο χιεο αιιά νχηε θαη κε ππνινγηζηηθέο εθαξκνγέο
πνπ εμππεξεηνχλ κηα ηέηνηα ινγηθή Αληίζεηα απηφ κπνξεί λα εμππεξεηεζεί απφ έλα
ζρνιείν πνπ αλαγλσξίδεη ηελ πξσηνβνπιία ησλ δηδαζθφλησλ ηελ ελίζρπζε ηνπ ξφ-
ινπ ηνπο σο ππνζηεξηρηψλ ησλ καζεηψλ ζηελ αλαδήηεζε ηεο γλψζεο θαη ηε ζχλζεζε
ησλ απφςεψλ ηνπο Δίλαη πξνθαλέο φηη κηα ηέηνηα θαηεχζπλζε ζηελ επηκνξθσηηθή
δηαδηθαζία κπνξεί λα ππνζηεξηρζεί απφ επηκνξθσηηθφ πιηθφ πνπ εληζρχεη ηελ αλαδή-
ηεζε θαη ηνλ πξνβιεκαηηζκφ ησλ εθπαηδεπηηθψλ ηνπο παξέρεη ζεσξεηηθφ πιαίζην
αιιά θαη παξαδείγκαηα δεκηνπξγηθήο αμηνπνίεζεο Απνηειεί επνκέλσο ζπλεηδεηή
καο επηινγή λα εληζρχζνπκε απηέο ηηο θαηεπζχλζεηο ζην πιηθφ πνπ αθνινπζεί
εκαληηθφ ξφιν ζην είδνο ηνπ παξερφκελνπ πιηθνχ παίδνπλ θαη δχν άιινη πα-
ξάγνληεο ην ππάξρνλ Π γηα ηελ επηκφξθσζε θαη ην εηδηθά εθπαηδεπκέλν ζψκα
επηκνξθσηψλ γηα ηελ πινπνίεζε ηεο φιεο δηαδηθαζίαο Ζ εθπαίδεπζε επηκνξθσηψλ
δε γίλεηαη γηα πξψηε θνξά ζηελ Διιάδα θαη απνηειεί κηα ζεκαληηθή θαηάθηεζε
αθνχ νη επηκνξθσηέο πξνέξρνληαη απφ ην ζψκα ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη επνκέλσο
γλσξίδνπλ θαιά ηηο ηζρχνπζεο πξαθηηθέο θαη ηδηαηηεξφηεηεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπ-
ζηήκαηνο Γηα πξψηε θνξά σζηφζν παξέρεηαη έλα Π γηα ηελ επηκφξθσζε ησλ εθ-
παηδεπηηθψλ ζηε ρψξα καο Σν παξφλ πιηθφ θηλείηαη ζην πιαίζην ηνπ ηζρχνληνο Π
θαη παξάιιεια απνβιέπεη ζην λα απνηειέζεη έλα ζηήξηγκα ζηελ πξνζπάζεηα ησλ επη-
κνξθσηψλ λα θάλνπλ θαιχηεξα ηε δνπιεηά ηνπο Παξlsquo φηη επνκέλσο κπνξεί λα δηα-
βαζηεί απηφλνκα δε γξάθεηαη σο κηα laquoκέζνδνο δηδαζθαιίαο άλεπ δηδαζθάινπraquo Αληί-
ζεηα πξνυπνζέηεη ηνλ εθπαηδεπκέλν επηκνξθσηή πνπ κπνξεί λα επηιέμεη ελφηεηεο ή
ζελάξηα γηα δηδαζθαιία ζπδήηεζε ή θαη ακθηζβήηεζε
Αμίδεη ηέινο λα πνχκε ιίγα ιφγηα γηα ηελ νκάδα πνπ ζπλέζεζε ην πιηθφ απηφ
Πξφθεηηαη γηα κηα κηθηή νκάδα απφ παλεπηζηεκηαθνχο νη νπνίνη έρνπλ εξγαζηεί αξ-
θεηά ρξφληα σο εθπαηδεπηηθνί θαη πξνζνληνχρνπο εθπαηδεπηηθνχο πνπ ηνπο απαζρν-
ιεί ην δήηεκα ηεο αμηνπνίεζεο ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαζθαιία ησλ θηινινγηθψλ καζεκά-
ησλ Ζ νκάδα απηή έρεη κηα επξχηεξε ζπλαληίιεςε ζε ζέκαηα ζεσξίαο θαη δηδαζθα-
ιίαο Δίλαη πξνθαλέο φκσο φηη δελ ππάξρεη απφιπηε ηαχηηζε θάηη πνπ ζα ήηαλ εμαη-
ξεηηθά δχζθνιν λα επηηεπρζεί θαη δελ μέξνπκε άιισζηε αλ ππάξρεη ιφγνο λα επηδη-
σρζεί θάηη ηέηνην
ύληνκε πεξηγξαθή ησλ πεξηερνκέλσλ
Σν πιηθφ πνπ αθνινπζεί ζθνπφ έρεη λα παξάζρεη ην ζεσξεηηθφ ππφβαζξν θαη λα ππνζηεξίμεη
ηηο δξαζηεξηφηεηεο πνπ ζα αλαπηπρζνχλ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο επηκφξθσζεο Απαξηίδεηαη απφ
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 11
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
ζεσξεηηθά θείκελα δηδαθηηθά ζελάξηα ζρνιηαζκέλε βηβιηνγξαθία θαη θαηαιφγνπο ρξήζηκσλ
δηαδηθηπαθψλ δηεπζχλζεσλ Σα ζεσξεηηθά θείκελα αθνξνχλ δεηήκαηα δηδαθηηθήο θαη αμην-
πνίεζεο ησλ ΣΠΔ εθαξκνγήο θαη αμηνιφγεζεο ινγηζκηθνχ αλάιπζεο ηεο κέρξη ζήκεξα ε-
κπεηξίαο θηι Σα θείκελα επηδηψθνπλ λα δηεπθνιχλνπλ ηνπο ΠΔ02 λα αληηκεησπίζνπλ ην ζρν-
ιείν σο ηζηνξηθή θαηαζθεπή θαη λα αληηιεθζνχλ ηνλ ξφιν ηνπο φρη απιψο σο ππνζηεξηθηψλ
ηεο εηζαγσγήο ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαζθαιία ησλ καζεκάησλ αιιά σο ππνζηεξηθηψλ ηεο αιιαγήο
ηνπ ειιεληθνχ ζρνιείνπ πξνο έλα ζρνιείν δπλακηθφ θαη ζχγρξνλν Σν επηκνξθσηηθφ απηφ
πιηθφ έρεη επνκέλσο επξχηεξν ζεσξεηηθφ πξνζαλαηνιηζκφ θαη δε ζθνπεχεη ηφζν ζηελ πα-
ξνπζίαζε ζπγθεθξηκέλσλ ινγηζκηθψλ φζν ζηελ άζθεζε ζηελ θξηηηθή αλάγλσζε ηνπ πξνζθε-
ξφκελνπ ινγηζκηθνχ θαη ζηελ ηεθκεξησκέλε αμηνιφγεζε ησλ δηαζέζηκσλ δηδαθηηθψλ ζελα-
ξίσλ
Ζ Δλόηεηα Ι πεξηιακβάλεη δχν κέξε ην πξψην κέξνο κε ηίηιν laquoΗ εηζαγσγή ησλ
ΣΠΔ ζηελ εθπαίδεπζε θαη ηε δηδαζθαιία ησλ θηινινγηθώλ καζεκάησλraquo αλαιχνληαη ηα
δεδνκέλα ηεο δηεζλνχο θαη ειιεληθήο πξαγκαηηθφηεηαο ζε ζρέζε κε ηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ
ζηε δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε Δπηρεηξείηαη επηπιένλ λα γίλεη ζαθέο φηη ε γφληκε αμηνπνί-
εζε ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαζθαιία ηεο ειιεληθήο θαη ησλ θηινινγηθψλ καζεκάησλ δελ είλαη κηα
εχθνιε θαη απιή δηαδηθαζία πνπ εμαληιείηαη ζηελ απφθαζε γηα δεκηνπξγία θάπνηνπ ινγηζκη-
θνχ παηγληψδνπο ραξαθηήξα πξνθεηκέλνπ λα ππνζηεξηρζεί ε δηδαζθαιία ζηα ζρνιεία Αληί-
ζεηα πξφθεηηαη γηα κηα πνιχπινθε θαη ζχλζεηε ππφζεζε Απηή πνπ απνθαιέζακε ήδε εξγα-
ιεηαθή ινγηθή είλαη επνκέλσο απαξαίηεην λα δψζεη ηε ζέζε ηεο ζε κηα ζαθή ζηξαηεγηθή ε
νπνία ζα απνηειεί ηελ αθεηεξία θαη ην ζεκείν αλαθνξάο γηα θάζε επηκέξνπο ελέξγεηα Σν
παξφλ επηκνξθσηηθφ πιηθφ θαη ε φιε ινγηθή ηνπ ζηνρεχνπλ αθξηβψο πξνο απηή ηελ θαηεχ-
ζπλζε ηνπ εμνπιηζκνχ ησλ θηινιφγσλ κε ζεσξεηηθά εθφδηα θαη παξαδείγκαηα πνπ ζα θα-
ζηζηνχλ εθηθηή κηα ζπλνιηθή ηζηνξηθά ππνςηαζκέλε αλάγλσζε ηνπ ειιεληθνχ εθπαηδεπηη-
θνχ ζπζηήκαηνο ζην πιαίζην ηεο νπνίαο ζα γίλεηαη αληηιεπηή θαη ε αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ
Σν ζεσξεηηθφ πιαίζην αλαθνξάο γηα ηελ πξνηεηλφκελε αλάγλσζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ
ζπζηήκαηνο θαη ηεο δεκηνπξγηθήο αμηνπνίεζεο ησλ ΣΠΔ είλαη ην πιαίζην ηνπ γξακκαηηζκνχ
θαη αλαπηχζζεηαη αλαιπηηθά ζην δεχηεξν θεθάιαην ηεο ίδηαο ελφηεηαο κε ηίηιν laquoΣΠΔ θαη
γξακκαηηζκόοraquo Δδψ επηρεηξείηαη ν νξηζκφο ηεο έλλνηαο θαη ε παξνπζίαζε ηεο ζρεηηθήο δηα-
κάρεο ζηε βάζε δχν ζεσξεηηθψλ κνληέισλ ηνπ απηφλνκνπ θαη ηνπ ηδενινγηθνχ Ζ έλλνηα ηνπ
γξακκαηηζκνχ δελ έρεη γηα φινπο ην ίδην πεξηερφκελν είλαη φκσο ζαθψο θάηη δηαθνξεηηθφ απφ
ηελ απιή γλψζε γξαθήο θαη αλάγλσζεο θαζψο αθνξά ηε δπλαηφηεηα ηνπ εγγξάκκαηνπ αηφκνπ
λα ιεηηνπξγεί απνηειεζκαηηθά ζε δηάθνξεο ζπλζήθεο επηθνηλσλίαο πνπ επηβάιιεη ε εθάζηνηε
θνηλσληθή πνιηηηζκηθή θαη νηθνλνκηθή πξαγκαηηθφηεηα Με κηα ηέηνηα νπηηθή κεηαβάιιεηαη
ζεκαληηθά ην ηνπίν ζηνλ ρψξν ηεο δηδαζθαιίαο ησλ θηινινγηθψλ καζεκάησλ φρη κφλν σο
πξνο ην πψο ζα αμηνπνηήζνπκε θαιχηεξα ηηο ΣΠΔ ζε κηα δεδνκέλε δηδαζθαιία αιιά θαη πψο
ζα πξνζαξκφζνπκε ην πεξηερφκελν ηεο δηδαζθαιίαο πξνθεηκέλνπ λα αληαπνθξίλεηαη ζηηο
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 12
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
ιεηηνπξγηθέο αιιά θαη θξηηηθέο δηαζηάζεηο ηνπ λένπ γξακκαηηζκνχ (πνπ ζπκπεξηιακβάλεη ηηο
ΣΠΔ)
ηα επηκέξνπο θεθάιαηα ηεο ελφηεηαο απηήο ζα επηρεηξεζεί ε αλάδεημε ηεο ηζηνξηθφ-
ηεηαο ησλ ηερλνινγηψλ πξαθηηθήο γξακκαηηζκνχ θαη κηα ζχληνκε αλαδξνκή ζηελ ηζηνξία ηνπ
νηθείνπ επηζηεκνληθνχ ρψξνπ κε έκθαζε ζηε δηακφξθσζε ηνπ λένπ πεξηερνκέλνπ ηεο γισζ-
ζηθήο εθπαίδεπζεο ηνλ ςεθηαθφ (digital) ή λέν γξακκαηηζκφ2 (new literacy) ηε ζπλέρεηα ζα
δηεξεπλεζνχλ νη επξχηεξεο αιιαγέο ηεο επνρήο καο θαη ν ηξφπνο κε ηνλ νπνίν απηέο ζπλδέ-
νληαη κε ηε δηδαζθαιία ησλ θηινινγηθψλ καζεκάησλ κε ηηο ζπγθεθξηκέλεο δηδαθηηθέο επη-
δηψμεηο θαη πξαθηηθέο ηνπο Σέινο ζα εζηηάζνπκε ην ελδηαθέξνλ καο ζηελ αλάιπζε ησλ πξα-
θηηθψλ ζρνιηθνχ γξακκαηηζκνχ πνπ δηαπεξλνχλ ην ζεκεξηλφ δεπηεξνβάζκην ζρνιείν θαη
ζρεηίδνληαη εκκέζσο ή ακέζσο κε ηε δηδαζθαιία ησλ θηινινγηθψλ καζεκάησλ θαζψο θαη
ζηνπο ηξφπνπο ζχλδεζεο ησλ πξαθηηθψλ απηψλ κε ηε γφληκε αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ηελ
αλαζεσξεκέλε παξνχζα έθδνζε ηνπ πιηθνχ πξνζηίζεηαη έλα αθφκε θεθάιαην κηα ελδεηθηηθή
δηδαθηηθή πξφηαζε ζην αληηθείκελν ηεο γισζζηθήο δηδαζθαιίαο ζε ηξεηο δηαθνξεηηθέο δηδα-
θηηθέο εθδνρέο πξνθεηκέλνπ λα αλαδεηρζεί ε ζεκαζία πνπ έρεη ε δηδαθηηθή πξαθηηθή ζηελ
ππνδνρή θαη παηδαγσγηθή αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ
Ζ Δλφηεηα ΗΗ laquoΓηδαθηηθή ησλ θηινινγηθώλ καζεκάησλ θαη ΣΠΔraquo πεξηιακβάλεη
θεθάιαηα πνπ εμεηάδνπλ ρσξηζηά ηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ζε θάζε δηδαθηηθφ αληηθείκελν
γιψζζα αξραία ειιεληθή γξακκαηεία θαη γιψζζα ινγνηερλία ηζηνξία ε θάζε θεθάιαην
ζίγνληαη δεηήκαηα πνπ άπηνληαη ηεο δηδαθηηθήο ηεο ηζηνξίαο θαη ηεο ηδενινγίαο ηεο αμηνπνί-
εζεο ησλ ΣΠΔ ζην ζπγθεθξηκέλν δηδαθηηθφ αληηθείκελν Ζ πεξηδηάβαζε ζηελ ηζηνξία ηνπ
νηθείνπ επηζηεκνληθνχ θιάδνπ θξίλεηαη απαξαίηεηε θαζψο ε ζεψξεζή καο βαζίδεηαη ζηελ
πεπνίζεζε ndashθάηη πνπ εθθξάδεηαη θαη ζην Πndash φηη πξέπεη λα απνθεπρζεί ε πξνζέγγηζε ηνπ
θάζε ινγηζκηθνχ σο νπδέηεξνπ πεξηβάιινληνο πνπ δελ απνκέλεη παξά λα ην εθαξκφζνπκε
ζηελ ηάμε εξήκελ ηεο δηδαθηηθήο ηνπ νηθείνπ επηζηεκνληθνχ θιάδνπ ηελ αλαζεσξεκέλε
έθδνζε ηα θείκελα ζπληνκεχζεθαλ ζε νξηζκέλα ζεκεία πξνθεηκέλνπ λα πξνζηεζνχλ πεξηζ-
ζφηεξα παξαδείγκαηα πνπ λα ζπλνδεχνπλ ηε ζεσξία ελψ εκπινπηίζηεθαλ κε επηπιένλ θεί-
κελα ηα θεθάιαηα γηα ηε δηδαζθαιία ηεο ινγνηερλίαο θαη ηεο ηζηνξίαο3
ηελ επφκελε Δλφηεηα ΗΗΗ κε ηίηιν laquoΥξήζε βαζηθώλ εξγαιείσλ πιεξνθνξηθήο ζηα
θηινινγηθά καζήκαηαraquo παξνπζηάδνληαη θξηηηθέο αλαγλψζεηο ινγηζκηθνχ γεληθήο ρξήζεο
φπσο ηα πξνγξάκκαηα επεμεξγαζίαο θεηκέλνπ θαη ην δηαδίθηπν Σν ινγηζκηθφ απηήο ηεο θα-
ηεγνξίαο ιεηηνπξγεί σο κέζν πξαθηηθήο γξακκαηηζκνχ θαη σο ηέηνην αλαιχεηαη θαη εληάζζε-
2 Ο J Lemke (1998) απνθαιεί απηνχ ηνπ είδνπο ηνλ γξακκαηηζκφ πιεξνθνξηθφ γξακκαηηζκφ
(informatic literacies) ελψ ζηνλ ρψξν ηεο επηζηήκεο ηνπ γξακκαηηζκνχ ρξεζηκνπνηείηαη ρσξίο δη-
άθξηζε θαη νξφο ηερλνινγηθφο γξακκαηηζκφο (technological literacy) ή ηερλνγξακκαηηζκφο ηελ πα-
ξνχζα αλαζεσξεκέλε έθδνζε ηνπ πιηθνχ πξνηηκάηαη ν φξνο ςεθηαθφο γξακκαηηζκφο 3 ηελ αλαζεσξεκέλε έθδνζε έρεη αιιάμεη ε δνκή ηεο ελφηεηαο κε ηε ζπγρψλεπζε ησλ θεηκέλσλ πνπ
αθνξνχλ ην δηδαθηηθφ αληηθείκελν ηεο Ηζηνξίαο ζε έλα θεθάιαην
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 13
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
ηαη ζηε δηδαθηηθή δηαδηθαζία ησλ θηινινγηθψλ καζεκάησλ Βαζηθή ζέζε είλαη φηη ηα
ειεθηξνληθά πεξηβάιινληα παξαγσγήο ιφγνπ δελ πξέπεη λα αληηκεησπίδνληαη απφ ηελ ηερλη-
θή ηνπο κφλν πιεπξά Γίλεηαη έκθαζε επνκέλσο ζηελ αλάδεημε ησλ ηδηαίηεξσλ ραξαθηεξη-
ζηηθψλ ηνπο θαη ησλ ζπλεπεηψλ πνπ έρεη ε ρξήζε ηνπο ζηε γισζζηθή δηδαζθαιία θαη ζην ζχ-
λνιν ηνπ Π Δπηπιένλ ζηελ αλαζεσξεκέλε έθδνζε ηνπ πιηθνχ πξνζηίζεληαη δχν αθφκε
θεθάιαηα έλα γηα ηα εξγαιεία laquoδεχηεξνπ ηζηνχraquo (WEB 20) θαη έλα γηα ηε ρξήζε ησλ δηα-
δξαζηηθψλ πηλάθσλ
ηελ Δλφηεηα ΗV laquoΥξήζε ινγηζκηθώλ εηδηθόηεηαο γηα ηελ αμηνπνίεζή ηνπο ζηε
δηδαζθαιία θαη ηε κάζεζεraquo επηρεηξείηαη κηα ηαμηλφκεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ινγηζκηθνχ κε
βάζε ηηο ζεσξεηηθέο πξνυπνζέζεηο πνπ έρνπλ πξνεγεζεί εκπινπηηζκέλε κε παξαδείγκαηα
ελψ παξνπζηάδνληαη βαζηθέο παηδαγσγηθέο αξρέο θαη θξηηήξηα αμηνιφγεζεο ηε ζπλέρεηα
αλαιχνληαη κε κηα θξηηηθή νπηηθή ζπγθεθξηκέλα πεξηβάιινληα θαη ινγηζκηθά ζην πιαίζην
πάληα ηεο επξχηεξεο ζεσξεηηθήο ηνπνζέηεζεο
Ζ Δλφηεηα V laquoΑμηνιόγεζε θαη πξνζαξκνγή εθπαηδεπηηθώλ ζελαξίσλ θαη δξα-
ζηεξηνηήησλraquo νινθιεξψλεη ην ζεσξεηηθφ κέξνο ηεο επηκφξθσζεο κε έκθαζε ζηελ πξα-
θηηθή ηεο δηδαζθαιίαο Παξνπζηάδεηαη κηα πξφηαζε νξηζκνχ ηεο δνκήο θαη ησλ θξηηεξίσλ
αμηνιφγεζεο ελφο εθπαηδεπηηθνχ ζελαξίνπ ελψ ζηε ζπλέρεηα παξαηίζεληαη έηνηκα δηδαθηηθά
παξαδείγκαηα αμηνπνίεζεο ησλ ΣΠΔ ζηα θηινινγηθά καζήκαηα ηα νπνία νη επηκνξθνχκελνη
ζα έρνπλ ηελ επθαηξία λα αλαιχζνπλ θαη λα αμηνινγήζνπλ4
Αθνινπζνχλ ηα laquoΠαξαξηήκαηαraquo φπνπ νη επηκνξθνχκελνη κπνξνχλ λα βξνπλ ρξή-
ζηκα δηαδηθηπαθά πεξηβάιινληα αλά δηδαθηηθφ αληηθείκελν θαηάινγν ινγηζκηθνχ γηα ηα δηα-
ζέζηκα αλνηρηά πεξηβάιινληα γηα ηε δηδαζθαιία (ζψκαηα θεηκέλσλ ειεθηξνληθά ιεμηθά θηι)
θαη ζρνιηαζκέλε βηβιηνγξαθία
4 Απφ ηελ ελφηεηα απηή αθαηξέζεθε ην δεχηεξν θεθάιαην ηεο πξνεγνχκελεο έθδνζεο κε ηίηιν
laquoΑλάπηπμε δηαζεκαηηθψλ δηδαθηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ ζην ζρνιηθφ πεξηβάιινλ Παξαδείγκαηα έληα-
μεο ηεο ρξήζεο ησλ ΣΠΔ ζην ΑΠraquo θαζψο ελνπνηήζεθε νπζηαζηηθά κε ην αληίζηνηρν θεθάιαην ηεο
Δλφηεηαο Η θεθ 23 ρνιηθφο γξακκαηηζκφο θαη θηινινγηθέο πξαθηηθέο Θεσξεηηθφ πιαίζην γηα ηελ
αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ζηε δψλε ησλ θηινινγηθψλ καζεκάησλ Δπηπιένλ έρεη πξνζηεζεί έλα αθφκε
ζελάξην γχξσ απφ κηα άηππε ζρνιηθή πξαθηηθή ηελ νξγάλσζε εθδξνκψλ
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 14
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
ΕΝΟΣΘΣΑ Ι+
Σφνδεςθ με το Ειδικό Μζροσ του Αναλυτικοφ Ρρογράμματοσ Σπουδϊν (ΑΡΣ)
Θ ειςαγωγι των ΤΡΕ ςτθν εκπαίδευςθ και τθ διδαςκαλία των φιλολογικϊν
μακθμάτων
Επιςκόπθςθ τθσ διεκνοφσ και ελλθνικισ εμπειρίασ από τθν ειςαγωγι των ΤΡΕ ςτθν
εκπαιδευτικι διαδικαςία και ιδιαίτερα τθ διδαςκαλία των φιλολογικϊν μακθμάτων
(Νεοελλθνικι Γλϊςςα Λογοτεχνία Αρχαία Ελλθνικι Γλϊςςα και Γραμματεία
Λςτορία) Σφνδεςθ τθσ ειςαγωγισ των ΤΡΕ ςτθ διδαςκαλία με ευρφτερα ηθτιματα
όπωσ θ νζα οικονομικι πραγματικότθτα θ κοινωνία τθσ γνϊςθσ και οι νζεσ
δεξιότθτεσ που απαιτοφνται ςτουσ εργαςιακοφσ χϊρουσ Ζμφαςθ ςτισ δυςκολίεσ
και ιδιαιτερότθτεσ που παρουςιάηονται και ιδιαίτερα ςτθν ελλθνικι εμπειρία
Οι εκπαιδευτικοί κα πρζπει να γνωρίηουν α) Βαςικά ςτάδια κατά τθν ειςαγωγι των
ΤΡΕ ςτθ διδαςκαλία και τθν εκπαίδευςθ β) Να κατανοοφν τθν ειςαγωγι των ΤΡΕ
ςε ςυνάρτθςθ με ευρφτερα κζματα όπωσ θ κοινωνία τθσ γνϊςθσ και τθσ
δθμιουργικότθτασ γ) Να αντιλαμβάνονται και να ερμθνεφουν τισ ςυςτθμικοφ
τφπου δυςκολίεσ που ζχει θ ειςαγωγι των ΤΡΕ ςτθ διδακτικι διαδικαςία
ΤΡΕ και Γραμματιςμόσ
Σφνδεςθ των ΤΡΕ με το γραμματιςμό και τθ διδαςκαλία των φιλολογικϊν
μακθμάτων Νζοσ γραμματιςμόσ και διδαςκαλία των φιλολογικϊν μακθμάτων
Ανάλυςθ των ςχολικϊν διδακτικϊν πρακτικϊν και των περικωρίων που δίνουν για
αξιοποίθςθ των ΤΡΕ
Οι εκπαιδευτικοί κα πρζπει να κατανοιςουν τθν ευρφτερθ ςχζςθ των ΤΡΕ με τισ
νζεσ μορφζσ γραμματιςμοφ που ιςχφουν πια ςτθν κοινωνία και που είναι απαραί-
τθτο να διατρζχουν τα ςχολικά ΡΣ Κα πρζπει να μποροφν να διαβάηουν δθμιουρ-
γικά τισ ςχολικζσ διδακτικζσ πρακτικζσ και να μποροφν να αναπτφςςουν τισ απαρα-
ίτθτεσ ςτρατθγικζσ για τθν γόνιμθ αξιοποίθςθ των ΤΡΕ ςε κάκε μία από αυτζσ
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 15
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
1 Θ ειςαγωγι των ΣΠΕ ςτθν εκπαίδευςθ και τθ
διδαςκαλία των φιλολογικϊν μακθμάτων
Δθμιτρθσ Κουτςογιάννθσ
11 Θ ειςαγωγι των ΣΠΕ ςτθν εκπαίδευςθ Από το τεχνικοκεντρικό ςτο
ολοκλθρωμζνο πρότυπο
Απφ ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1980 μεθίλεζε ζε πνιιέο ρψξεο ν εμνπιηζκφο ησλ
ζρνιείσλ κε ππνινγηζηέο Ο ρξφλνο θαη ν ηξφπνο εηζαγσγήο ηνπο ζηα ζρνιεία δελ
είλαη εληαίνο θαη εμαξηάηαη απφ πνιινχο παξάγνληεο κεηαμχ ησλ νπνίσλ θαη ε εθπαη-
δεπηηθή παξάδνζε αιιά θαη ε νηθνλνκηθνηερλνινγηθή αλάπηπμε ηεο θάζε ρψξαο Θα
κπνξνχζακε πάλησο λα πνχκε πσο ε σο ηψξα δηεζλήο εκπεηξία δείρλεη φηη ε αμηνπνί-
εζε ηεο πιεξνθνξηθήο ηερλνινγίαο ζηελ εθπαίδεπζε κπνξεί λα γίλεη κε έλαλ απφ
ηνπο παξαθάησ ηξεηο ηξφπνπο ρσξίο λα απνθιείεηαη θαη θάπνηνο ζπλδπαζκφο ηνπο
(Κνληνγηαλλνπνχινπ 1991middot Κπλεγφο 1995middot Μαθξάθεο amp Κνληνγηαλλνπνχινπ 1995)
(βι θαη Γεληθφ Μέξνο Δλφηεηα 12)5
α Ζ πιεξνθνξηθή ηερλνινγία ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηε δηδαζθαιία ηνπ
καζήκαηνο ηεο πιεξνθνξηθήο ην νπνίν εηζάγεηαη ζην ζρνιείν σο
μερσξηζηφ γλσζηηθφ αληηθείκελν Ολνκάδεηαη laquoαπνκνλσκέλε ηερληθή
πξνζέγγηζεraquo (Κνληνγηαλλνπνχινπ 1991) επεηδή κνλαδηθφο ζηφρνο είλαη ν
ηερληθφο αιθαβεηηζκφο θαη ε ηερλνινγία δε ζρεηίδεηαη κε ηε δηδαζθαιία
άιισλ καζεκάησλ
Σν πξφηππν απηφ εθαξκφζηεθε ζηηο αλαπηπγκέλεο ρψξεο ηε δεθαεηία ηνπ
1970 θαη ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1980 Απψηεξνο ζθνπφο ηνπ ήηαλ ε παξνρή
εμεηδηθεπκέλσλ ηερλνινγηθά γλψζεσλ ζηνπο καζεηέο ψζηε λα δεκηνπξγεζνχλ
5 ην εμήο νη παξαπνκπέο ζην laquoΓεληθφ Μέξνοraquo ηνπ επηκνξθσηηθνχ πιηθνχ αθνξνχλ ην Γαγδηιέιεο Β θά 2010 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ ζηε Υξήζε θαη Αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ζηελ Δθπαηδεπηηθή Γη-
δαθηηθή Γηαδηθαζία Δπηκνξθσηηθφ πιηθφ γηα ηελ εθπαίδεπζε ησλ επηκνξθσηψλ ζηα Παλεπηζηεκηαθά
Κέληξα Δπηκφξθσζεο Σεχρνο 1 Γεληθφ Μέξνο Πάηξα ΔΑΗΣΤ (αλαζεσξεκέλε έθδνζε
06022010) Ο αλαγλψζηεο πξέπεη λα έρεη ππφςε ηνπ φηη πηζαλψο λα ππάξμνπλ λέεο αλαζεσξεκέλεο
εθδφζεηο ηνπ επηκνξθσηηθνχ ηεχρνπο ηνπ Γεληθνχ Μέξνπο θαη επνκέλσο θάπνηεο απφ ηηο παξαπνκπέο
λα δηαθνξνπνηεζνχλ
laquoαπνκνλσκέλε ηερληθή
πξνζέγγηζεraquo
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 16
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
εηδήκνλεο πάλσ ζηηο λέεο ηερλνινγίεο (πξνγξακκαηηζηέο ζρεδηαζηέο θά) Σν
πξφηππν απηφ άξρηζε απφ πνιχ λσξίο λα ακθηζβεηείηαη θαη ελψ νη παιαηφηεξεο
έξεπλεο (Pelgrum amp Plomp 1993) αλαδείθλπαλ ηελ θπξηαξρία ηνπ ζηα πεξηζζφηεξα
εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα νη λεφηεξεο έξεπλεο (Plomp et al 2009) δείρλνπλ πσο έρεη
αξρίζεη λα ππνρσξεί ζε κεγάιν βαζκφ δίλνληαο ηε ζέζε ηνπ ζηα άιια πξφηππα
β Ζ ηερλνινγηθή εμέιημε ε επξχηεηα ηεο θνηλσληθήο απνδνρήο πνπ
έηπρε ε λέα ηερλνινγία αιιά θαη ν επηζηεκνληθφο πξνβιεκαηηζκφο πνπ
ελησκεηαμχ αλαπηχρζεθε νδήγεζαλ ζηελ εγθαηάιεηςε ηνπ ηερληθνχ
πξνηχπνπ θαη ζηελ απφθαζε λα ρξεζηκνπνηεζεί ε ππνινγηζηηθή
ηερλνινγία ζε φια ζρεδφλ ηα καζήκαηα ηνπ Π ρσξίο λα ζίγεηαη φκσο ε θηινζνθία
ηνπ Ζ λέα απηή πξνζέγγηζε πνπ νλνκάδεηαη laquoπξαγκαηνινγηθήraquo πεξηνξίδεη
ζεκαληηθά ηελ έκθαζε ζηνλ ηερληθφ αιθαβεηηζκφ θαη εθαξκφζηεθε ή θαηαβιήζεθε
πξνζπάζεηα λα εθαξκνζηεί ζηηο αλαπηπγκέλεο ρψξεο ηε δεθαεηία ηνπ 1980
Γηα ηελ πινπνίεζε ηεο απφθαζεο απηήο είλαη γλσζηφ ην θχκα αλάπηπμεο
πιεζψξαο εθπαηδεπηηθψλ πξνγξακκάησλ ππνινγηζηή θχξην ραξαθηεξηζηηθφ ησλ
νπνίσλ ήηαλ ε έιιεηςε επηζηεκνληθήο επάξθεηαο θαη παηδαγσγηθνχ ζρεδηαζκνχ
(Pelgrum amp Plomp 1993 238) Οη παηδαγσγηθνί ζηφρνη πνπ επηδηψθνληαη κε ηελ
αμηνπνίεζε ηεο ηερλνινγίαο ζπλήζσο είλαη ε εμαηνκίθεπζε ηεο δηδαζθαιίαο ε
πνηθηιία θαη βειηίσζε ησλ κεζφδσλ δηδαζθαιίαο πνπ ήδε ηζρχνπλ θαη ε εμαζθάιηζε
ηνπ ίδηνπ επηπέδνπ δηδαζθαιίαο αλεμάξηεηα απφ ηηο επηκέξνπο ζπλζήθεο Ζ ινγηθή
απηή ιακβαλνκέλεο ππφςε θαη ηεο πξαθηηθήο πνπ ηζρχεη ζηα ζρνιεία είλαη ινγηθφ
λα εληζρχεη θπξίσο ηελ αληίιεςε ηεο ρξεζηκνπνίεζεο ηνπ ππνινγηζηή σο δαζθάινπ
(γηα ηελ αληίιεςε απηή βι Δλφηεηα ΗΗ θεθ21)
γ H πιεξνθνξηθή ηερλνινγία ρξεζηκνπνηείηαη επξχηεξα ζηε δσή ηνπ
ζρνιείνπ ζηα πιαίζηα ησλ επηκέξνπο Π ηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε ε
πιεξνθνξηθή δε δηδάζθεηαη σο μερσξηζηφ γλσζηηθφ αληηθείκελν αιιά ε
δηδαζθαιία ηεο δηαρέεηαη φρη κφλν ζε φια ηα γλσζηηθά αληηθείκελα ηνπ ζρνιείνπ
αιιά θαη ζε φιεο ηηο δξαζηεξηφηεηεο ηεο ζρνιηθήο δσήο (Κνληνγηαλλνπνχινπ 1991
79) Καηlsquo απηφλ ηνλ ηξφπν ελψ επηηπγράλεηαη ιεηηνπξγηθά ν πιεξνθνξηθφο
αιθαβεηηζκφο παξάιιεια επηδηψθεηαη θαη απηή είλαη ε κεγάιε δηαθνξά απφ ην
laquoνινθιεξσκέλε πξνζέγ-
γηζεraquo
laquoπξαγκαηνινγηθή πξν-
ζέγγηζεraquo
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 17
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
laquoπξαγκαηνινγηθφ πξφηππνraquo ε αμηνπνίεζε ηεο ππνινγηζηηθήο ηερλνινγίαο ζηελ
αλαλέσζε ησλ Π
ηφρνο επνκέλσο δελ είλαη ε πνζνηηθή βειηίσζε ηεο παξερφκελεο
εθπαίδεπζεο αιιά ε πνηνηηθή αλαβάζκηζή ηεο Σν πξφηππν απηφ γλσζηφ σο
laquoνινθιεξσκέλε πξνζέγγηζεraquo γηα άιινπο κελ απνηειεί κηα νπηνπία (Mc Grath 1992
13) ελψ γηα άιινπο πξέπεη λα είλαη ην αίηεκα ησλ εκεξψλ απφ φιεο ηηο αλαπηπγκέλεο
εθπαηδεπηηθά ρψξεο (Κontogiannopoulou amp Kynigos 1993 377middot Pelgrum amp Plomp
1991middot Soloway 1990) θαη λα απνηειεί ηε κνλαδηθή αηηία επξχηεξεο εηζαγσγήο ησλ
ΣΠΔ ζην ζρνιείν (Chomienne 1988 90) Πξνο ηελ θαηεχζπλζε απηή έρνπλ γίλεη
αξθεηά ζε επίπεδν έξεπλαο επεηδή φκσο είλαη αξθεηά δχζθνιε ε επξχηεξε εθαξκνγή
ηνπ πξνηχπνπ απηνχ ζηελ πξάμε ε επηδίσμε απηή απνηειεί δεηνχκελν γηα ηα
πεξηζζφηεξα εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα ηνπ δπηηθνχ θφζκνπ σζηφζν φπσο θαίλεηαη
απφ ηηο πξφζθαηεο έξεπλεο (Pelgrum et al 2009) ήδε εθαξκφδεηαη επηηπρψο
Γελ ππάξρεη ακθηβνιία φηη ην ζρήκα απηφ είλαη ρξήζηκν πξσηίζησο γηαηί καο
βνεζάεη λα αληηιεθζνχκε φηη κνξθέο αμηνπνίεζεο ησλ ΣΠΔ πνπ ηζρχνπλ ήδε (πρ
δηδαζθαιία ηνπ καζήκαηνο ηεο πιεξνθνξηθήο) ή πξνηείλνληαη σο θάηη λέν (πρ αμην-
πνίεζε ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαζθαιία κε ρξήζε θάπνησλ θαηεγνξηψλ ινγηζκηθνχ) είλαη
ήδε μεπεξαζκέλεο Καη ε ίδηα φκσο ε ηαμηλφκεζε απηή είλαη εμαηξεηηθά ηερλνθε-
ληξηθή γηαηί θξίλεη ην ζέκα ηεο εθπαίδεπζεο κε βαζηθφ θξηηήξην ην είδνο θαη ην εχξνο
ηεο ρξήζεο ησλ ππνινγηζηψλ Έηζη δίλεηαη βαξχηεηα ζην κέζν θαη φρη ζηνλ θφζκν
πνπ ζρεηίδεηαη κε ην λέν κέζν
12 φνδεςθ του ολοκλθρωμζνου προτφπου με τθ νζα οικονομικι
πραγματικότθτα θ κοινωνία τθσ γνϊςθσ και οι απαιτιςεισ για
δθμιουργικότθτα
Οη πξφζθαηεο νηθνλνκηθέο θνηλσληθέο θαη ηερλνινγηθέο εμειίμεηο θαζηζηνχλ επηηα-
θηηθή ηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ζην ζχλνιν ησλ καζεκάησλ θαη επξχηεξα ζηε δσή
ηνπ ζρνιείνπ θαη φρη απνκνλσκέλα ή πεξηζσξηαθά Σν γεγνλφο απηφ νθείιεηαη ζηηο
ξαγδαίεο αιιαγέο ησλ ηειεπηαίσλ δεθαεηηψλ ζε φινπο ζρεδφλ ηνπο ηνκείο ηεο θαζε-
κεξηλφηεηαο ζηνπο ρψξνπο εξγαζίαο ζηελ θαζεκεξηλή θνηλσληθή θαη πνιηηηζκηθή
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 18
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
πξαγκαηηθφηεηα ζηελ επηθνηλσλία ζηνπο λένπο ηξφπνπο θαη ζηηο λέεο δπλαηφηεηεο
δφκεζεο ηεο ηαπηφηεηαο
Απηέο νη αιιαγέο ζπλδένληαη ζεκαληηθά κε ηηο ΣΠΔ ζηνπο ρψξνπο εξγαζίαο
απνηεινχλ θαζεκεξηλφ κέζν γηα ζπλεξγαζία άληιεζε θαη επεμεξγαζία πιεξνθνξηψλ
ζπκπαξαγσγή ιφγνπ θηιmiddot ζηελ θαζεκεξηλφηεηα απνηεινχλ ζεκαληηθφ κέζν γηα θνη-
λσληθή πνιηηηζκηθή θαη ςπραγσγηθή δξαζηεξηφηεηα θηι ζηνλ ρψξν ηεο επηθνηλσ-
λίαο είλαη πιένλ βαζηθφ εξγαιείν θαζψο ε αλάγλσζε θαη ε γξαθή αθελφο δηεμάγν-
ληαη ζε ζεκαληηθφ βαζκφ ζε λέα ειεθηξνληθά πεξηβάιινληα κε πνιιέο ηδηαηηεξφηεηεο
θαη αθεηέξνπ έρνπλ πνιιά απφ ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο απνθαινχκελεο laquoλέαο θεηκε-
ληθφηεηαοraquo (πνιπηξνπηθά-πνιπκεζηθά θείκελα βι ζρεηηθά Δλφηεηα ΗΗ θεθ 25)middot
ζηνλ ρψξν ηεο δηακφξθσζεο ηαπηνηήησλ έρνπλ ζεκαληηθφ ξφιν αθνχ δίλεηαη ε δπ-
λαηφηεηα ζπκκεηνρήο ζε δηαδηθηπαθέο-εηθνληθέο θνηλφηεηεο πξαθηηθήο (βι ζρεηηθά
Γεληθφ Μέξνο Δλφηεηα 231)
Γελ είλαη ηπραίν ην γεγνλφο φηη ζηε δηεζλή βηβιηνγξαθία γίλεηαη ιφγνο γηα λέα
ηάμε πξαγκάησλ (Street 2000) ζε φινπο ηνπο παξαπάλσ ηνκείο ndashλέα εξγαζηαθή ηάμε
πξαγκάησλ (new work order) λέα επηθνηλσληαθή ηάμε πξαγκάησλ (new communica-
tive order) θηιndash θαη φηη νη θιαζηθέο δηδαθηηθέο πνπ αζρνινχληαη κε ηε δηδαζθαιία
ησλ θηινινγηθψλ καζεκάησλ έρνπλ θάλεη ζεκαληηθή ζηξνθή πξνθεηκέλνπ λα δηαβά-
ζνπλ ηε λέα πξαγκαηηθφηεηα θαη θπξίσο λα ηελ ελζσκαηψζνπλ ζηηο επηζηεκνληθέο
ηνπο πξνηάζεηο
Η ςφγχρονθ επιςτθμονικι τάςθ και εκπαιδευτικι αναηιτθςθ επιδιϊκουν να
προςαρμόςουν το ςχολείο ςτθν κοινωνία τθσ γνϊςθσ τθσ πρωτοβουλίασ και τθσ
αναηιτθςθσ οργανικό μζροσ τθσ οποίασ είναι οι ΤΡΕ
Απηά ηα λέα δεδνκέλα έρνπλ νδεγήζεη ζε λέεο θαηεπζχλζεηο θαη ηνλ ζρεδηα-
ζκφ ησλ πξνγξακκάησλ ζπνπδψλ (Π) δηεζλψο ηφρνο δελ είλαη απιψο ε θαηά-
θηεζε ηεο χιεο κε έλα ζηαηηθφ ηξφπν ndashθαη επνκέλσο ε αμηνπνίεζε μεπεξαζκέλσλ θαη
ζηαηηθψλ ππνινγηζηηθψλ πεξηβαιιφλησλndash αιιά ε ζπκβνιή ζηε δεκηνπξγία ελεξγψλ
ππνθεηκέλσλ πνπ ζα κπνξνχλ λα είλαη δεκηνπξγηθά ζηνπο λένπο ρψξνπο εξγαζίαο
ηθαλά λα αμηνπνηνχλ θάζε κέζν επηθνηλσλίαο θαη φινπο ηνπο ζπκβνιηθνχο-ζεκεησηη-
θνχο πφξνπο (ιέμεηο εηθφλεο κνπζηθή θείκελα) κε ηξφπν δεκηνπξγηθφ θαη επηπιένλ
λα δηαζέηνπλ απμεκέλε θξηηηθή ηθαλφηεηα πξνθεηκέλνπ λα κπνξνχλ λα laquoδηαβάδνπλraquo
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 19
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
ηελ πνιχπινθε λέα επηθνηλσληαθή πξαγκαηηθφηεηα θαη λα ζηέθνληαη θξηηηθά απέλα-
ληί ηεο (Kalantzis amp Cope 1999)
Θα κπνξνχζακε λα πνχκε φηη ην δήηεκα ελ ηέιεη δελ είλαη κφλν πνηα ηερλν-
ινγία ζα ρξεζηκνπνηεζεί ndashαλ ζα είλαη ην έληππν ν ππνινγηζηήο ν πξνηδέθηνξαο ή ν
δηαδξαζηηθφο πίλαθαο θηιndash αιιά γηα πνην ιφγν ζα ρξεζηκνπνηεζεί (= ην laquoηηraquo ηεο δη-
δαζθαιίαο) πψο ζα ρξεζηκνπνηεζεί θαη πφηε ζα ρξεζηκνπνηεζεί Σν ζρνιείν φπσο
ιεηηνπξγεί κέρξη ζήκεξα σο πξνο ην laquoηηraquo ην laquoπψοraquo θαη ην laquoπφηεraquo είλαη απνηέιεζκα
καθξνρξφλησλ πξνζαξκνγψλ ζε κηα θνηλσλία φπνπ ε αθνκνίσζε ζπγθεθξηκέλεο χιεο
θαη ε απφθηεζε ζπγθεθξηκέλσλ γλψζεσλ ε δηδαζθαιία ζην πξφηππν ηνπ ζρήκαηνο
laquoΔξψηεζε-Απάληεζε-Αμηνιφγεζεraquo θαη ν πεξηνξηζκφο ηεο δηδαζθαιίαο ζε ζπγθεθξη-
κέλν ρψξν θαη ρξφλν εμππεξεηνχζαλ θαηά βάζνο ην είδνο ησλ πνιηηψλ πνπ νη δπηηθέο
θνηλσλίεο είραλ αλάγθε κέρξη θαη δχν-ηξεηο δεθαεηίεο κεηά απφ ην Βacute Παγθφζκην πφ-
ιεκν (βι Κνπηζνγηάλλεο 2006 2010α)
Αλ αληηκεησπίζνπκε απφ κηα ηέηνηα νπηηθή ηα πξάγκαηα ηφηε κπνξνχκε λα
θαηαλνήζνπκε θαιχηεξα ηελ θξίζε ηνπ ζεκεξηλνχ ζρνιείνπ ε νπνία νθείιεηαη ζηελ
αλαληηζηνηρία αλάκεζα ζην είδνο ησλ πνιηηψλ πνπ ε ζεκεξηλή θνηλσλία απαηηεί θαη
ην είδνο ησλ πνιηηψλ πνπ ην ίδην δεκηνπξγεί Αλ φπσο θαίλεηαη φινη ζπκθσλνχκε
φηη βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά πνπ πξέπεη λα θαιιηεξγεί ην ζεκεξηλφ ζρνιείν είλαη ε
ηθαλφηεηα ζηε ζπλερή κάζεζε ε ηθαλφηεηα ζηε ζπιινγηθή εξγαζία ε αλάπηπμε ηεο
πξσηνβνπιίαο ε αλζξσπηζηηθή παηδεία ν θιαζηθφο ν λένο γξακκαηηζκφο αιιά θαη ν
θξηηηθφο γξακκαηηζκφο θαη ε αηζζεηηθή θαιιηέξγεηα ηφηε έρνπκε ελ πνιινίο έηνηκν
ην πιαίζην θαη ηε ινγηθή βάζεη ησλ νπνίσλ ζα αμηνπνηεζνχλ νη ΣΠΔ ζην ζρνιείν
φπσο θαη θάζε ηερλνινγία παιηφηεξε (πίλαθαο έληππν ραξηί κνιχβη) ή πην πξφζθα-
ηε (βίληεν πξνηδέθηνξαο ππνινγηζηήο δηαδξαζηηθφο πίλαθαο θηι)
13 Θ διεκνισ εμπειρία
πσο ήδε αλαθέξζεθε νη αληηιήςεηο σο πξνο ηελ έθηαζε ηνλ ηξφπν θαη ηε ινγηθή
αμηνπνίεζεο ησλ ππνινγηζηψλ έρνπλ κεηαβιεζεί αξθεηά ζπρλά ζηε ζχληνκε ηζηνξία
ηνπ νηθείνπ επηζηεκνληθνχ θιάδνπ Οη ππνινγηζηέο ρξεζηκνπνηήζεθαλ ζηε δηδαζθα-
ιία ήδε απφ ηε δεθαεηία ηνπ lsquo70 ζην πιαίζην ηεο πξνζπάζεηαο λα θάλνπλ ηαρχηεξα
θηελφηεξα θαη απνηειεζκαηηθφηεξα φηη έθαλαλ ηφηε νη δάζθαινη εμ νπ θαη ν παξα-
δνζηαθφο θφβνο φηη νη ππνινγηζηέο ζα αληηθαηαζηήζνπλ ηνλ δάζθαιν (παξαδνζηαθή
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 20
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
ινγηθή ν ππνινγηζηήο σο κέζν δηδαζθαιίαο) Απφ ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ lsquo80
θαη χζηεξα ν ππνινγηζηήο παχεη λα ζεσξείηαη κέζν δηδαζθαιίαο αιιά πεξηβάιινλ
πνπ δηεπθνιχλεη ηελ αλαδήηεζε θαη ηνλ πεηξακαηηζκφ θαηά ην γξάςηκν ηε ζπλεξγα-
ηηθή κάζεζε ηελ απνηειεζκαηηθφηεξε ζπλεξγαζία κεηαμχ καζεηψλ-δαζθάινπ θαη ηε
δεκηνπξγία πξαγκαηηθψλ πεξηζηάζεσλ επηθνηλσλίαο εληφο θαη εθηφο ζρνιείνπ ζην
πιαίζην ηεο πξνψζεζεο ηεο θνηλσληθήο δηάζηαζεο ηεο επηθνηλσλίαο θαη ηεο κάζεζεο
(βι ζρεηηθά Δλφηεηα ΗΗ θεθ23)
Με ηελ πάξνδν ηνπ ρξφλνπ θαη κε ηνλ δηαθνξεηηθφ πξνζαλαηνιηζκφ ησλ εθ-
παηδεπηηθψλ ζπζηεκάησλ επνκέλσο θαη ηεο δηδαζθαιίαο νη ππνινγηζηέο ρξεζηκν-
πνηνχληαη πεξηζζφηεξν σο πεξηβάιινληα εξγαζίαο θαη ιηγφηεξν σο κέζα δηδαζθαιίαο6
δηαζθεδάδνληαο έηζη ηηο εληππψζεηο γηα ηνλ θίλδπλν πνπ ζπλεπάγεηαη ε δηάδνζή ηνπο
γηα ηνπο εθπαηδεπηηθνχο θαη κεηαζέηνληαο ην πξφβιεκα ζηελ θαηάιιειε πξνεηνηκα-
ζία ηνπο (Cox 2002) Έηζη ζηε ζέζε ηνπ ππνινγηζηή πνπ δηδάζθεη πξνσζείηαη ζηηο
κέξεο καο ν ππνινγηζηήο σο πεξηβάιινλ εξγαζίαο ζηε ζέζε ηνπ καζεηή πνπ καζαίλεη
ν καζεηήο θαη θπξίσο νη νκάδεο καζεηψλ πνπ αλαδεηνχλ ζπγθξίλνπλ αλαθαιχ-
πηνπλ ζπλζέηνπλ θαη παξνπζηάδνπλ (Κνπηζνγηάλλεο 2001α) Γελ ππάξρεη ακθηβνιία
φηη ε εμέιημε απηή απαηηεί λέεο γλψζεηο απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο θαη λέεο δεμηφηεηεο
ζηε κεζφδεπζε ηεο δηδαζθαιίαο
Ζ δηεζλήο εκπεηξία (Pelgrum et al 2009) αλαδεηθλχεη πσο ζήκεξα ην θπξίαξρν
πξφηππν είλαη ην πξαγκαηνινγηθφ κε ηε ιεηηνπξγηθή ρξήζε ησλ ΣΠΔ σο πεξηβαιιφ-
λησλ εξγαζίαο Ζ απνκνλσκέλε πξνζέγγηζε κε ηελ απνθιεηζηηθή αμηνπνίεζε ησλ
ππνινγηζηψλ σο μερσξηζηφ γλσζηηθφ αληηθείκελν έρεη αξρίζεη λα εγθαηαιείπεηαη απφ
ηα πεξηζζφηεξα εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα κσο απηφ δε ζεκαίλεη πσο εγθαηαιείπε-
ηαη γεληθφηεξα ην κάζεκα ηεο πιεξνθνξηθήο Απηφ πνηθίιιεη απφ ρψξα ζε ρψξα Ζ
χπαξμή ηνπ ζεσξείηαη πνιιέο θνξέο απαξαίηεηε θαζψο ε απφθηεζε θάπνησλ απν-
θιεηζηηθά ηερληθψλ δεμηνηήησλ απνηειεί πξνυπφζεζε γηα λα πξνρσξήζεη θαλείο ζηε
ιεηηνπξγηθή ρξήζε ησλ ππνινγηζηψλ ζηα ππφινηπα καζήκαηα ζε έλα πξαγκαηνινγηθφ
πξφηππν εηζαγσγήο7 Παξφιν σζηφζν πνπ ην πξαγκαηνινγηθφ πξφηππν παξακέλεη
6 Ζ ρξήζε ηνπο σο κέζα δηδαζθαιίαο είλαη πεξηνξηζκέλε ζε ρψξεο κε πεξηζζφηεξν ζπληεξεηηθή
λννηξνπία φπσο ε Κίλα φπνπ ρξεζηκνπνηνχλ ηηο ΣΠΔ σο δάζθαιν ή απνθιεηζηηθά σο επνπηηθφ κέζν 7 Έηζη γηα παξάδεηγκα ζηε δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε ηεο Αγγιίαο νη καζεηέο καζαίλνπλ πξψηα ζην
κάζεκα ηεο πιεξνθνξηθήο ζρεηηθά κε ηε ιεηηνπξγία ησλ κεραλψλ αλαδήηεζεο θαη ηηο δηάθνξεο ηερλη-
θέο αλαδήηεζεο ζηηο πεγέο ηνπ δηαδηθηχνπ θαη ζηε ζπλέρεηα εθαξκφδνπλ απηή ηνπο ηε γλψζε θαη ζηα
ππφινηπα καζήκαηα Απηφ γίλεηαη γηα λα εμαζθαιηζηεί πσο φινη νη καζεηέο ζα θαηέρνπλ ηηο απα-
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 21
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
αθφκα ην θπξίαξρν παξαηεξείηαη πσο πνιιά εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα θπξίσο ηνπ
αγγινζαμνληθνχ θφζκνπ θηλνχληαη ήδε πξνο ην νινθιεξσκέλν πξφηππν αληηκεησπί-
δνληαο ηηο ΣΠΔ σο θνξέα αιιαγήο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο
Οη ζπληεινχκελεο θνηλσληθέο νηθνλνκηθέο θηι αιιαγέο ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ
ηαρχηαηε δηάδνζε ησλ ΣΠΔ δεκηνπξγνχλ κηα λέα πξαγκαηηθφηεηα έλα λέν γξακκα-
ηηζκφ (new literacy) πνπ επεξεάδεη ζεκαληηθά ην πεξηερφκελν ηεο γισζζηθήο εθπαί-
δεπζεο θαη φρη κφλν ζε φιεο ηηο ζρνιηθέο βαζκίδεο (γηα ηελ έλλνηα ηνπ γξακκαηη-
ζκνχ βι θεθ 2 ΣΠΔ θαη γξακκαηηζκφο ηεο παξνχζαο ελφηεηαο) Ο ςεθηαθφο ή λένο
γξακκαηηζκφο ζεσξείηαη αλαπφζπαζην ηκήκα ηνπ γξακκαηηζκνχ θαη θαηά πξνέθηαζε
ηνπ θνηλσληθνχ γξακκαηηζκνχ πνπ πξέπεη λα παξέρεηαη απφ ην ζχγρξνλν ζρνιείν Ζ
αλάπηπμε δεμηνηήησλ λένπ γξακκαηηζκνχ κε απψηεξν ζθνπφ ηελ αλάπηπμε ηεο ηθαλφ-
ηεηαο ηεο ίδηαο ηεο κάζεζεο (laquoκαζαίλσ πψο λα καζαίλσraquo learn how to learn) ζηα
πιαίζηα ηεο θνηλσλίαο ηεο γλψζεο απνηειεί δεηνχκελν ζηα πην πξφζθαηα πξνγξάκ-
καηα ζπνπδψλ (πρ ηεο Αγγιίαο ηνπ 2008 θαη ηεο Απζηξαιίαο ηνπ 2009)
Απφ ηα αλσηέξσ επηρεηξείηαη λα γίλεη ζαθέο φηη ε εηζαγσγή ησλ ΣΠΔ ζηελ
εθπαίδεπζε δελ απνηειεί παηδαγσγηθή παλάθεηα αιιά έξρεηαη λα ππνζηεξίμεη κηα
ζπλνιηθή πξνζπάζεηα αιιαγήο ηνπ ζρνιείνπ
14 Θ ελλθνικι εμπειρία υνικεισ δυςκολίεσ κατά τθν αξιοποίθςθ των ΣΠΕ
ςτθ διδαςκαλία
Ζ δηεζλήο βηβιηνγξαθία είλαη πινχζηα απφ αλαθνξέο θαη έξεπλεο πνπ δείρλνπλ φηη
έρνπλ γίλεη πνιιέο απφπεηξεο εηζαγσγήο θαηλνηνκηψλ ζηα ζρνιεία πξνθεηκέλνπ λα
πξνζαξκνζηνχλ ζηα λέα δεδνκέλα πνπ έρνπλ πξνθχςεη θαη έρνπλ επελδπζεί ηεξάζηηα
θνλδχιηα πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηεο θαηάιιειεο πξνεηνηκαζίαο ησλ εθπαηδεπηηθψλ
γηα λα αληαπνθξηζνχλ ζηηο λέεο ζπλζήθεο Σα απνηειέζκαηα σζηφζν είλαη δπζαλά-
ινγα ζε ζρέζε κε ηνπο πφξνπο πνπ επελδχζεθαλ θαη επελδχνληαη αθνχ νη επηηπρεκέ-
λεο πξνζπάζεηεο είλαη πξάγκαηη πνιχ ιίγεο δηεζλψο Ο γλσζηφο ακεξηθάλνο ζεσξεηη-
θφο ηεο εθπαίδεπζεο Larry Cuban ελζσκαηψλεη πνιχ επηγξακκαηηθά ζηνλ ηίηιν ηνπ
βηβιίνπ ηνπ Oversold and Underused Computers in the Classroom [Τπεξπνπιεκέλνη
ξαίηεηεο δεμηφηεηεο θαη δελ ζα ρξεηαζηεί ν εθπαηδεπηηθφο ηνπ γισζζηθνχ καζήκαηνο λα επηθνξηηζηεί
κε ηε δηδαζθαιία ηνπο
Γηα πεξηζζφηεξεο πιεξνθνξίεο βιhttpnationalstrategiesstandardsdcsfgovuksecondary
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 22
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
θαη Αρξεζηκνπνίεηνη Τπνινγηζηέο ζηελ ηάμε] (Cuban 2001) ηηο αλχπαξθηεο νπζηαζηη-
θέο ζπλέπεηεο απφ ηελ εηζαγσγή ησλ ππνινγηζηψλ ζηελ εθπαίδεπζε Τπνζηεξίδεη φηη
νη ππνινγηζηέο πξάγκαηη δηαδφζεθαλ ζεακαηηθά ζηελ ακεξηθάληθε εθπαίδεπζε αιιά
ρσξίο θακία νπζηαζηηθή ζπλέπεηα
ζνλ αθνξά ηελ ειιεληθή εκπεηξία ε εηζαγσγή ησλ ΣΠΔ ζην ειιεληθφ
εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα θαζνξίζηεθε θαη ζπλερίδεη λα θαζνξίδεηαη αλαπφθεπθηα απφ
ην επξχηεξν θνηλσληθφ πνιηηηζκηθφ θαη εθπαηδεπηηθφ πιαίζην Θα κπνξνχζακε ζπ-
λνπηηθά λα πνχκε φηη ε δηδαθηηθή ηδενινγία ησλ δηδαζθφλησλ ηα θηινινγηθά καζή-
καηα αιιά θαη ηνπ κεγαιχηεξνπ κέξνπο ηεο ειιεληθήο θνηλσλίαο (γνλέσλ καζεηψλ
θηι) δηακνξθψλεηαη απφ δχν θαζνξηζηηθνχο παξάγνληεο ην πξφηππν ηεο δηδαζθα-
ιίαο ησλ λεθξψλ γισζζψλ θαη ην ζπγθεθξηκέλν πξφηππν (πεξηερφκελν δνκή γισζ-
ζνδηδαθηηθή ινγηθή) ηνπ ελφο ηζρχνληνο δηδαθηηθνχ εγρεηξηδίνπ (Koutsogiannis 2001middot
Κνπηζνγηάλλεο 2001β 2010α)
Απφ ηελ άιιε πιεπξά ην ειιεληθφ εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα είλαη απζηεξά ζπ-
γθεληξσηηθφ Έηζη νη επθαηξίεο πνπ δίλνληαη ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο γηα αλάιεςε
πξσηνβνπιηψλ είλαη εμαηξεηηθά πεξηνξηζκέλεο Οη αιιαγέο πνπ θαηά θαηξνχο έρνπλ
επηρεηξεζεί αθνξνχλ θαηά θχξην ιφγν ηνλ ηξφπν επηινγήο ησλ ππνςεθίσλ γηα ηελ
ηξηηνβάζκηα εθπαίδεπζε Οιφθιεξν ζρεδφλ ην ζχζηεκα ηεο δεπηεξνβάζκηαο εθπαί-
δεπζεο επεξεάδεηαη ζεκαληηθά απφ ην πεξηερφκελν ησλ εμεηάζεσλ απηψλ ε δηεμα-
γσγή ησλ νπνίσλ απνηειεί θεληξηθφ ζέκα ζηα κέζα ελεκέξσζεο θαη ζπρλά ζηελ θε-
ληξηθή πνιηηηθή ζθελή Σν πιαίζην απηφ παίδεη θαζνξηζηηθφ ξφιν θαη ζε φπνηα απφ-
πεηξα εηζαγσγήο ησλ ΣΠΔ ζην ειιεληθφ ζρνιείν
Τπνινγηζηέο ππάξρνπλ ζε ειιεληθά ζρνιεία απφ ην 1986 νβαξή φκσο θαη
ζπζηεκαηηθή πξνζπάζεηα παηδαγσγηθήο αμηνπνίεζήο ηνπο μεθηλάεη απφ ην 1996 θαη
χζηεξα κέζσ ελφο κεγάινπ πξνγξάκκαηνο κε ην φλνκα laquoΟδχζζεηαraquo ηφρνο ηνπ ήηαλ
ε ζηαδηαθή εηζαγσγή θαη παηδαγσγηθή αμηνπνίεζή ηνπο ζηα ζρνιεία ηεο δεπηεξνβάζ-
κηαο θπξίσο εθπαίδεπζεο ήκεξα θαη απηφ είλαη απνηέιεζκα ησλ πξσηνβνπιηψλ
πνπ αλαπηχρζεθαλ απφ ην ζπγθεθξηκέλν πξφγξακκα θαη χζηεξα πνιιά ζρνιεία δηα-
ζέηνπλ απφ έλα εξγαζηήξην κε δέθα-δψδεθα ζχγρξνλνπο ζηαζκνχο εξγαζίαο νη
νπνίνη ζπλδένληαη κεηαμχ ηνπο κε ηνπηθφ δίθηπν θαη έρνπλ άκεζε πξφζβαζε ζην δηα-
δίθηπν Έρεη αλαπηπρζεί κεγάιεο έθηαζεο εθπαηδεπηηθφ ινγηζκηθφ θαη ηα ζρνιεία
απηά ππνζηεξίρζεθαλ (ηδηαίηεξα θαηά ηελ πεξίνδν 1999-2002) ζε ζπζηεκαηηθή θα-
ζεκεξηλή βάζε απφ θαηάιιεια πξνεηνηκαζκέλνπο εθπαηδεπηηθνχο Πξφθεηηαη δε-
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 23
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
ιαδή γηα κηα πξνεηνηκαζία ζνβαξή θαη ζπζηεκαηηθή ρσξίο πξνεγνχκελν ζηελ ηζην-
ξία ηεο ειιεληθήο εθπαίδεπζεο
Παξάιιεια έρνπλ αλαπηπρζεί αξθεηέο άιιεο πξσηνβνπιίεο φπσο ε επηκφξ-
θσζε εθπαηδεπηηθψλ ζηα Κέληξα ηήξημεο Δπηκφξθσζεο (ΚΔ) θαη επηκνξθσηψλ
ζηα Παλεπηζηεκηαθά Κέληξα Δπηκφξθσζεο (ΠΑΚΔ) ελψ έγηλε κηα πξψηε απφπεηξα
εηζαγσγήο ησλ θνξεηψλ ππνινγηζηψλ ζηελ Α΄ Γπκλαζίνπ (ζρ έηνο 2009-2010) θαη
έρεη αλαγγειζεί ε εηζαγσγή ησλ δηαδξαζηηθψλ πηλάθσλ (επηέκβξηνο 2010)
ιεο νη κέρξη ζήκεξα έξεπλεο πνπ αθνξνχλ ηηο δηάθνξεο πξνζπάζεηεο εηζαγσ-
γήο ησλ ΣΠΔ ζηελ ειιεληθή εθπαίδεπζε (Koutsogiannis 2001 Κνπηζνγηάλλεο 1998
2001 2007α) αλέδεημαλ ηε ζπλζεηφηεηα ηνπ ππφ ζπδήηεζε ζέκαηνο Μηα απφ ηηο πην
πξφζθαηεο έξεπλεο εθπνλήζεθε απφ ην Κέληξν Διιεληθήο Γιψζζαο κε ηίηιν laquoΑμην-
πνίεζε ησλ Σερλνινγηψλ ηεο Πιεξνθνξίαο θαη Δπηθνηλσλίαο ζηε δηδαζθαιία ησλ θη-
ινινγηθψλ καζεκάησλ θαη θπξίσο ζηε δηδαζθαιία ηεο ειιεληθήο Έξεπλα ζηνπο θη-
ινιφγνπο πνπ επηκνξθψζεθαλ ζην πιαίζην ηνπ έξγνπ Οδχζζεηαraquo8 Απφ ηελ αλάιπζε
πξνθχπηεη φηη νη εθπαηδεπηηθνί πνπ επηκνξθψζεθαλ έδεημαλ ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ θαη
πξνζπκία γηα ηελ παξαθνινχζεζε ηεο επηκφξθσζεο βξήθαλ δε ηα πξνγξάκκαηα επη-
κφξθσζεο ηδηαίηεξα επηηπρή Παξlsquo φια απηά ε αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαζθαιία
θαηά ηε δηάξθεηα ηεο επηκνξθσηηθήο δηαδηθαζίαο ήηαλ εμαηξεηηθά πεξηνξηζκέλε Ηδη-
αίηεξα πεξηνξηζκέλε έσο αλχπαξθηε ππήξμε θαη ε δηδαθηηθή αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ηα
ρξφληα πνπ αθνινχζεζαλ κεηά ην πέξαο ηεο επηκνξθσηηθήο δηαδηθαζίαο Απφ ηελ
αλάιπζε πξνθχπηεη επίζεο φηη θαη ζε φζεο πεξηπηψζεηο αμηνπνηήζεθαλ νη ΣΠΔ ζηε
δηδαζθαιία ηεο ειιεληθήο γιψζζαο απηφ έγηλε θαηά ηξφπν κάιινλ ζηαηηθφ ζηηο πε-
ξηζζφηεξεο απφ απηέο ζηα πξφηππα παξαδνζηαθψλ αληηιήςεσλ πνπ θπξηαξρνχλ ζηελ
ειιεληθή εθπαίδεπζε Απηφ νθείιεηαη ζην γεγνλφο φηη θαηά ηε δηάξθεηα ηεο επηκνξ-
θσηηθήο δηαδηθαζίαο παξέκεηλαλ αλέγγηρηα ηα δηδαθηηθά πξφηππα ησλ εθπαηδεπηηθψλ
θάηη βέβαηα ζην νπνίν δε ζηφρεπε νχησο ή άιισο ε ζπγθεθξηκέλε επηκφξθσζε θαη ην
νπνίν γηα λα πξαγκαηνπνηεζεί απαηηείηαη ζπληνληζκέλε παξέκβαζε ζην επξχηεξν
επίπεδν ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο αιιά θαη ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο
8 Κνπηζνγηάλλεο 2007α Αλαξηεκέλν ζηελ laquoΠχιε γηα ηελ ειιεληθή γιψζζα θαη ηε γισζζηθή εθπαί-
δεπζεraquolthttpwwwgreek-languagegrgreekLangmodern_greekstudiesicteducationindexhtmlgt
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 24
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Γεληθφηεξα ηα δεηήκαηα πνπ αλέδεημαλ απηέο νη έξεπλεο είλαη ζπλνπηηθά ηα
εμήο
Τπάξρνπλ θάπνηνη παξάγνληεο πνπ εκπνδίδνπλ ηελ επξχηεξε ζπκκε-
ηνρή ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ Οη θπξηφηεξνη εί-
λαη ε έιιεηςε ζηαζεξφηεηαο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ πξνζσπηθνχ ζηελ πε-
ξηθέξεηα (ιφγσ ησλ κεηαζέζεσλ-απνζπάζεσλ) κε απνηέιεζκα λα κελ
είλαη δπλαηή ε ζε καθξνρξφληα βάζε απφδνζε ησλ ελδνζρνιηθψλ επη-
κνξθψζεσλmiddot ν δηζηαγκφο ησλ κεγαιχηεξσλ ζε ειηθία λα εκπιαθνχλ
ζηελ πεξηπέηεηα ηεο παηδαγσγηθήο αμηνπνίεζεο ηεο ηερλνινγίαοmiddot ε
ζχλδεζε ηνπ ιπθείνπ κε ηηο εμεηάζεηο γεγνλφο πνπ θαζηζηά εμαηξεηηθά
δχζθνιε ηελ απνκάθξπλζε απφ ηελ παξαδνζηαθή ινγηθή ηεο δηδα-
θηέαο χιεοmiddot ε εηζαγσγή ησλ ΣΠΔ ζην πξφγξακκα ζπνπδψλ ζε εζειν-
ληηθή βάζε θαη ρσξίο παξνρή ηδηαίηεξσλ θηλήηξσλ δελ κπνξεί λα απν-
δψζεηmiddot ηα πνιιά λέα δεδνκέλα πνπ έρνπλ ζε θάζε δηδαζθαιία λα αληη-
κεησπίζνπλ νη εθπαηδεπηηθνί έλα λέν θαη αλνίθεην γηlsquo απηνχο κέζν
φπσο ν ππνινγηζηήο λέεο κνξθέο εξγαζίαο φπσο ε νκαδηθή εξγαζία
ε νπνία ρξεζηκνπνηείηαη ειάρηζηα ζηα ειιεληθά ζρνιεία θαζψο θαη ε
γηα πξψηε θνξά εγθαηάιεηςε ηνπ βηβιίνπ σο απνθιεηζηηθνχ κέζνπ εξ-
γαζίαο Φπζηθά ζε φια απηά ζα πξέπεη λα πξνζηεζνχλ θαη ηα πξνβιή-
καηα ζηηο ππνδνκέο θηι
Ζ ζπλήζεο αληίιεςε ζπλδέεη ηε δηδαζθαιία ηεο ειιεληθήο γιψζζαο
θαη ησλ άιισλ καζεκάησλ κε ηε δηεθπεξαίσζε θάπνηαο ζπγθεθξηκέ-
λεο χιεο ελφο ζπγθεθξηκέλνπ δηδαθηηθνχ εγρεηξηδίνπ Οπνηαδήπνηε
πξνζπάζεηα αμηνπνίεζεο ησλ ΣΠΔ κε απηή ηε ζηελή αληίιεςε ζα ήηαλ
απαξάδεθηε θαη ελ ηέιεη δε ζα είρε λα πξνζθέξεη θάηη ην νπζηψδεο
Αθφκα θαη ε πξνζπάζεηα αιιαγήο ησλ δηδαθηηθψλ εγρεηξηδίσλ κε πξν-
ζζήθεο ζηνηρείσλ λένπ γξακκαηηζκνχ (πρ κειέηε ηζηνζειίδσλ ε έλ-
λνηα ηεο πνιπηξνπηθφηεηαο) δε θαίλεηαη λα απνηειεί νπζηαζηηθή αι-
ιαγή θαζψο εμαθνινπζεί λα θηλείηαη ζε παξαδνζηαθέο παηδαγσγηθέο
αληηιήςεηο (Κνπηζνγηάλλεο 2010α) Απφ ηελ άιιε πιεπξά νπνηαδή-
πνηε πξνζπάζεηα εγθαηάιεηςεο ηεο ινγηθήο απηήο πξνζθξνχεη ζηηο
πνιχ θαιά ξηδσκέλεο αληηιήςεηο θαη είλαη πνιχ δχζθνιν λα ππνζηεξη-
ρζεί απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 25
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Μία ηαθηηθή αξθεηά δηαδεδνκέλε εί-
λαη ε ρξήζε ηνπ δηαδηθηχνπ σο βηβιίνπ
Σελ αθνινπζνχλ πνιιέο απφ ηηο δηδα-
ζθαιίεο πνπ έρνπλ γίλεη κέρξη ηψξα
πγθεθξηκέλα θάζε δηδαθηηθή πξφ-
ηαζε ζπλδέεηαη κε ζπγθεθξηκέλν θε-
θάιαην θαη ζε αξθεηέο πεξηπηψζεηο κε
ζπγθεθξηκέλεο ζειίδεο ησλ δηδαθηηθψλ
εγρεηξηδίσλmiddot θαηαβάιιεηαη πξνζπάζεηα
λα κελ ππάξρεη αηζζεηή απφθιηζε απφ
ηνλ ρξφλν πνπ πξνβιέπεηαη λα αθηεξσ-
ζεί γηα ηε ζπγθεθξηκέλε ελφηεηα ηνπ
ζρνιηθνχ εγρεηξηδίνπ
Μηα άιιε ζπλήζεο ηαθηηθή είλαη ε
αληηθαηάζηαζε ηεο απζεληίαο ηνπ βη-
βιίνπ κε ηελ πηνζέηεζε ηεο απζεληίαο
ησλ δηδαθηηθψλ πξνηάζεσλ ησλ επη-
κνξθσηψλ Απηέο νη δηδαζθαιίεο είλαη πην ελδηαθέξνπζεο γηαηί με-
θεχγνπλ αξθεηά απφ ηε ινγηθή ησλ βηβιίσλ θαη είλαη πνιχ θνληά ζηα
ζχγρξνλα ζεσξεηηθά δεηνχκελα Τηνζεηνχληαη απφ ηνπο εθπαηδεπηη-
θνχο πνπ πείζνληαη λα εγθαηαιείςνπλ γηα ιίγν ηελ πηζηή πξνζήισζε
ζην εγρεηξίδην Οη δηδαζθαιίεο φκσο απηέο δε δεκηνπξγνχληαη απφ ηνπο
δηδάζθνληεο κε ηε ζπκκεηνρή ησλ επηκνξθσηψλ αιιά επηιέγνληαη απ-
ηνχζηα ηα δηδαθηηθά παξαδείγκαηα πνπ δίλνπλ θαηά ηηο επηκνξθψζεηο
ηνπο νη επηκνξθσηέο σο παξαδείγκαηα πξνβιεκαηηζκνχ Έηζη παξαηε-
ξήζεθε ζπρλά ην θαηλφκελν λα ππάξρεη έλα παξα-βηβιίν επηθπξσκέλν
απφ ηελ απζεληία ησλ επηκνξθσηψλ θαη άξα απφ ην ζχζηεκα
Παξφιν ινηπφλ πνπ επηκέξνπο ζηνηρεία ηνπ πξνγξάκκαηνο ήηαλ επηηπρή θαη
πξέπεη λα αμηνπνηεζνχλ κειινληηθά πεξηνξηζκέλα απνηειέζκαηα είρε ε ζπλνιηθή
πξνζπάζεηα αμηνπνίεζεο ησλ ΣΠΔ ζηελ θαζεκεξηλή δηδαθηηθή πξαθηηθή Δπηζεκαί-
λεηαη δε φηη γηα λα επηηεπρζεί θάηη ηέηνην απαηηείηαη επξχηεξνο εθπαηδεπηηθφο ζρεδη-
Παξάδεηγκα ρξήζεο ηνπ δηαδηθηχνπ σο
βηβιίνπ
Ο εθπαηδεπηηθφο εληνπίδεη θάπνηεο δηεπ-
ζχλζεηο ζην δηαδίθηπν (εθεκεξίδεο κνπ-
ζεία αξραηνινγηθνχο ρψξνπο θηι) αλά-
ινγεο ζεκαηηθά κε ην ζέκα ηεο ζπγθεθξη-
κέλεο ελφηεηαο ηνπ ζρνιηθνχ εγρεηξηδίνπ Απφ ηηο δηεπζχλζεηο απηέο αλαδεηά θά-
πνηεο ζπγθεθξηκέλεο ζειίδεο πιεξνθνξίαο
πνπ ζα είραλ αληίζηνηρνπ φγθνπ θαη ινγη-
θήο πιεξνθνξίεο κε απηέο ηνπ βηβιίνπ
έηζη ψζηε λα κπνξνχλ λα ηηο αληηθαηαζηή-
ζνπλ ηε ζπλέρεηα δηακνξθψλεη θάπνηεο
εξσηήζεηο θαηαλφεζεο αληίζηνηρεο ινγη-
θήο κε απηέο πνπ έρνπλ ηα ζρνιηθά βηβιία
θάησ απφ ηα θείκελα Γίλεηαη ζε θχιιν
εξγαζίαο ε πνξεία πνπ ζα αθνινπζήζνπλ
νη καζεηέο πξψηα ζα αλνίμνπλ ηηο ζπ-
γθεθξηκέλεο ζειίδεο ζα ηηο δηαβάζνπλ θαη ζηε ζπλέρεηα ζα απαληήζνπλ ζπκπιε-
ξψλνληαο ην θχιιν εξγαζίαο
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 26
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
αζκφο κε ζαθείο ζηφρνπο θαη φρη απνκνλσκέλε πξνζέγγηζε κε βάζε ηελ εηζαγσγή
ησλ ΣΠΔ
Σν πξφβιεκα πνπ αλαδεηθλχεηαη είλαη ζεκαληηθφ θαη ζρεηίδεηαη κε ηνλ ηξφπν
πνπ νη ΣΠΔ πξνζεγγίδνληαη ζε ζρέζε κε ηελ εθπαίδεπζε Απφ ηε καθξνρξφληα έξεπ-
λα πξνθχπηεη φηη ην ζέκα είλαη εμαηξεηηθά πην ζχλζεην θαη ην ζπκπέξαζκα πξνθαλέο
δελ είλαη δπλαηφ λα ζρεδηάδνληαη ε επηκφξθσζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ε εηζαγσγή
ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαθηηθή δηαδηθαζία σο απνκνλσκέλεο δξαζηεξηφηεηεο Απηφ (ε εηζα-
γσγή ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαθηηθή δηαδηθαζία) ζα πξέπεη λα αληηκεησπηζηεί ζην πιαίζην
κηαο ζπλνιηθήο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο φπνπ ηα επηκέξνπο ζηνηρεία ηνπ ζπζηήκαηνο
ζα ζπιιεηηνπξγνχλ πξνο έλαλ ηειηθφ ζηφρν
Απηή ηε ζηηγκή πνιιά ζηνηρεία ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο ιεηηνπξγνχλ
πξνο ηελ αθξηβψο αληίζεηε θαηεχζπλζε θαη πεξηνξίδνπλ ζεκαληηθά ή θαη εμνπδεηε-
ξψλνπλ ηηο φπνηεο πξσηνβνπιίεο αλαιακβάλνληαη Σν πξφβιεκα επνκέλσο δελ είλαη
ηφζν ε χπαξμε ππνδνκψλ ε αλάπηπμε ινγηζκηθνχ θαη ε επηκφξθσζε ησλ εθπαηδεπηη-
θψλ αιιά ε ράξαμε κηαο ζπλνιηθήο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο
Οη πεξηζζφηεξεο ζπδεηήζεηο γχξσ απφ ηελ αμηνπνίεζε
ησλ ΣΠΔ ζηε γισζζηθή δηδαζθαιία φπσο άιισζηε θαη ζπλν-
ιηθφηεξα ζην ζέκα ηεο παηδαγσγηθήο αμηνπνίεζήο ηνπο ζην
ζρνιείν θηλνχληαη ζlsquo απηφ πνπ ζα κπνξνχζακε λα απνθαιέζνπκε εξγαιεηαθή ινγηθή
Μία απφ ηηο θπξηφηεξεο εθθάλζεηο ηεο εξγαιεηαθήο ινγηθήο είλαη ε ζπξξίθλσζε ηνπ
ζέκαηνο laquoδηδαζθαιία θαη ΣΠΔraquo ζηελ πνιηηηθή αλάπηπμεο θαη δηάδνζεο εθπαηδεπηη-
θνχ ινγηζκηθνχ ζηα ζρνιεία ζηελ χπαξμε ηνπ θαηάιιεινπ εμνπιηζκνχ πνπ ζα είλαη
ζε ζέζε λα laquoηξέμεη ηηο ζχγρξνλεο απηέο παηδαγσγηθέο εθαξκνγέοraquo θαη ζηελ αγνξά
λέσλ ηερλνινγηθψλ πξντφλησλ
πλήζσο ινηπφλ πξνσζείηαη κηα αξθεηά laquoζηελήraquo θαη απνπξνζαλαηνιηζηηθή
αληίιεςε πεξί ινγηζκηθνχ ε πξνζθφιιεζε ζηελ νπνία κπνξεί λα έρεη νδπλεξέο ζπ-
λέπεηεο γηα ηε δηδαζθαιία ηεο ειιεληθήο ζην ζχλνιφ ηεο Παξάιιεια ήδε εμεηά-
ζηεθε παξαπάλσ ν ηξφπνο πνπ αληηκεησπίδεηαη κέρξη ζήκεξα ε επηκφξθσζε ησλ εθ-
παηδεπηηθψλ Ζ πνιππινθφηεηα φκσο ηνπ ζέκαηνο δελ πεξηνξίδεηαη ζηνπο δχν απηνχο
ηνκείο Δμίζνπ ζεκαληηθνί θαη θαζνξηζηηθνί ζηελ επηηπρία ηνπ φινπ εγρεηξήκαηνο εί-
λαη θαη άιινη παξάγνληεο φπσο ε δνκή θαη ιεηηνπξγία ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκα-
ηνο ε θηινζνθία ησλ πξνγξακκάησλ ζπνπδψλ ν ηξφπνο θαη ν βαζκφο δηάρπζεο ηεο
εξγαιεηαθή ινγηθή
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 27
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
θηινζνθίαο απηήο ζηα δηδαθηηθά εγρεηξίδηα ην δηνηθεηηθφ πιαίζην ηεο εθπαίδεπζήο
καο θηι
Απφ ηηο επίκνλεο φκσο πξνζπάζεηεο αιιαγήο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ηνπίνπ έρνπλ
πξνθχςεη σθέιηκα εξεπλεηηθά ζπκπεξάζκαηα ηα νπνία κπνξνχλ λα απνηειέζνπλ
ρξήζηκν νδεγφ γηα θάζε αληίζηνηρε πξνζπάζεηα ζην κέιινλ Ζ έξεπλα γηα παξά-
δεηγκα είλαη ζαθήο ζηελ πεξίπησζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ γηα λα έρεη πηζαλφηεηα επη-
ηπρίαο θάζε αιιαγή θάζε θαηλνηνκία πνπ εηζάγεηαη είλαη απαξαίηεην λα ιακβάλεηαη
ππφςε ε πξνυπάξρνπζα θαηάξηηζε ησλ δηδαζθφλησλ νη ζηάζεηο θαη πεπνηζήζεηο
ηνπο ε εκπεδσκέλε θαζεκεξηλή δηδαθηηθή ηνπο πξαθηηθή (Fullan 1993middot Karavas-
Doukas 1998middot Κνπηζνγηάλλεο 2007α)
Σα εξεπλεηηθά απηά δεδνκέλα θαη νη δηαπηζηψζεηο ζηηο νπνίεο θαηέιεγαλ ήδε
απφ ηα πξψηα ρξφληα εηζαγσγήο ησλ ππνινγηζηψλ ζηελ εθπαίδεπζε αγλνήζεθαλ θαη
ε έκθαζε δφζεθε ζηε δεκηνπξγία ππνδνκψλ θαη ζηελ αλάπηπμε ινγηζκηθνχ Ζ ζε-
καληηθή ζηξνθή πνπ παξαηεξείηαη ηα ηειεπηαία ρξφληα πξνο κηαο κεγάιεο έθηαζεο
επηκφξθσζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ είλαη νπσζδήπνηε ζνβαξή θαη είλαη βέβαην φηη ζα
απνδψζεη αλ ζπλνδεπηεί θαη απφ παξάιιεια άιια κέηξα (πρ ζνβαξέο αιιαγέο ζηα
Π)
Δίλαη πξνθαλέο φηη θάζε ζνβαξή πξνζπάζεηα επξείαο αμηνπνίεζεο ησλ ΣΠΔ
ζηε δηδαζθαιία ηεο ειιεληθήο γιψζζαο θαη ησλ άιισλ θηινινγηθψλ καζεκάησλ δελ
κπνξεί λα αγλνεί ηα δεδνκέλα απηά νχηε κπνξεί λα επαθίεηαη ζηηο laquoζαπκαηνπξγέοraquo
δπλαηφηεηεο ησλ ππνινγηζηψλ Οη πξψηεο έξεπλεο πνπ έρνπκε ζηε ρψξα καο επηβε-
βαηψλνπλ ηηο εξεπλεηηθέο δηαπηζηψζεηο άιισλ ρσξψλ νη εθπαηδεπηηθνί δελ θάλνπλ κε
ηηο ΣΠΔ ηίπνηα πέξα απφ απηφ πνπ γλψξηδαλ λα θάλνπλ θαιά θαη πξηλ απφ απηέο
(Κνπηζνγηάλλεο 2000 2007middot Koutsogiannis 2001)
Αλ βέβαηα ε φιε πξνζπάζεηα αμηνπνίεζεο ησλ ππνινγηζηψλ ζηε δηδαζθαιία
ηεο ειιεληθήο θαη ησλ θηινινγηθψλ καζεκάησλ γεληθφηεξα εζηηαζηεί ζηελ αλάπηπμε
ινγηζκηθνχ ηφηε πξφβιεκα δελ πθίζηαηαη lsquo απηήλ φκσο ηελ πεξίπησζε δελ είλαη
δπλαηφ λα γίλεηαη ιφγνο γηα εηζαγσγή ζεκαληηθψλ αιιαγψλ ζηελ εθπαίδεπζή καο Οη
εθπαηδεπηηθνί είηε ζα πξνζαξκφζνπλ δπζθνιφηεξα ή επθνιφηεξα ην ινγηζκηθφ πνπ
ζα ηνπο απνζηαιεί ζηα ππάξρνληα δεδνκέλα είηε ζα ην εγθαηαιείςνπλ ζηηο ζρνιηθέο
απνζήθεο φπσο έρεη ζπκβεί ζε αξθεηέο πεξηπηψζεηο ζην παξειζφλ κε άιιεο ηερλνιν-
γίεο Σν πξφβιεκα πθίζηαηαη απφ ηε ζηηγκή πνπ γίλεηαη ιφγνο γηα ζεκαληηθέο αιια-
γέο θαη δηακφξθσζε θηιφδνμσλ Π ηελ πεξίπησζε απηή θαη ε επηκφξθσζε είλαη
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 28
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
απαξαίηεηε αιιά θαη ην πεξηερφκελφ ηεο είλαη απαξαίηεην λα ζπκβαδίδεη κε ηε ζπ-
γθεθξηκέλε θαηεχζπλζε
Γίνεται επομζνωσ ςαφζσ ότι θ γόνιμθ αξιοποίθςθ των ΤΡΕ ςτθ διδαςκα-
λία τθσ ελλθνικισ και των φιλολογικϊν μακθμάτων δεν είναι μια εφκολθ
και απλι διαδικαςία που εξαντλείται ςτθν απόφαςθ για δθμιουργία κά-
ποιου λογιςμικοφ παιγνιϊδουσ χαρακτιρα προκειμζνου να υποςτθριχκεί
θ διδαςκαλία ςτα ςχολεία ι για τθ δθμιουργία καλφτερων υποδομϊν
(πχ φορθτοί υπολογιςτζσ) Αντίκετα πρόκειται για μια πολφπλοκθ και
ςφνκετθ υπόκεςθ Η εργαλειακι λογικι με άλλα λόγια είναι απαραίτθτο
να δϊςει τθ κζςθ τθσ ςε μια ςαφι πολιτικι-πλαίςιο θ οποία κα αποτελεί
τθν αφετθρία και το ςθμείο αναφοράσ για κάκε επιμζρουσ ενζργεια
προγράμματα ςπουδϊν περιεχόμενο προγραμμάτων επιμόρφωςθσ εκ-
παιδευτικϊν αλλαγζσ ςτο ιςχφον διοικθτικό πλαίςιο ανάπτυξθ λογιςμι-
κοφ κτλ
Σν παξφλ επηκνξθσηηθφ πιηθφ ιακβάλεη ππφςε ηνπ φιεο απηέο ηηο παξακέ-
ηξνπο θαη επηρεηξεί λα βξεη ηα λήκαηα εθείλα πνπ ζα κπνξέζνπλ ρσξίο λα αγλνήζνπλ
ην ηζρχνλ λα εληζρχζνπλ γφληκεο ήδε αλαδεηήζεηο εθπαηδεπηηθψλ θαη δπλακηθέο
πξσηνβνπιίεο ζρνιείσλ
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 29
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
2 ΣΠΕ και γραμματιςμόσ
Δθμιτρθσ Κουτςογιάννθσ
21 Γραμματιςμόσ οριςμόσ και κεωρθτικοί προβλθματιςμοί
Βαζηθή έλλνηα ζηα θεθάιαηα πνπ αθνινπζεί είλαη απηή ηνπ γξακκαηηζκνύ ηε ζέζε
ηνπ ρξεζηκνπνηείηαη ζπρλά θαη ν φξνο εγγξακκαηηζκόο Οη φξνη απηνί απνδίδνπλ ζηα
ειιεληθά ηνλ αγγιηθφ φξν literacy ηα αγγιηθά ν φξνο ρξεζηκνπνηείηαη κε δηπιφ πε-
ξηερφκελν κε απηφ πνπ απνθαινχκε ζηα ειιεληθά αιθαβεηηζκόο θαη κε ην πεξηερφ-
κελν πνπ απνδίδνπκε ζηνλ φξν γξακκαηηζκόο Ο αιθαβεηηζκφο είλαη φξνο πνπ ρξε-
ζηκνπνηήζεθε θπξίσο ζην παξειζφλ θαη έδηλε βαξχηεηα ζηελ θαιιηέξγεηα ηεο ηθαλφ-
ηεηαο γηα αλάγλσζε θαη γξαθή Ο φξνο γξακκαηηζκφο πεξηιακβάλεη ηελ έλλνηα ηνπ
αιθαβεηηζκνχ αιιά είλαη πην δπλακηθφο Ζ δεχηεξε έλλνηα ζρεηίδεηαη κε ηε δπλαηφ-
ηεηα ηνπ εγγξάκκαηνπ αηφκνπ λα ιεηηνπξγεί απνηειεζκαηηθά ζε δηάθνξεο θαζεκεξη-
λέο θνηλσληθέο πξαθηηθέο πνπ ζπκπεξηιακβάλνπλ αλάγλσζε θαη γξαθή (θαη φρη κφλν)
ζηηο πνηθίιεο εθδνρέο ηνπο
ήκεξα φκσο έρνπκε πνηθίια λέα δεδνκέλα ην γεγνλφο φηη νη θνηλσληθέο πξα-
θηηθέο απαηηνχλ ζπρλά ηε ρξήζε πνηθίισλ ηερλνινγηψλ επηθνηλσλίαο απφ ηηο πην πα-
ξαδνζηαθέο (κνιχβη ραξηί έληππν) κέρξη ηηο πην ζχγρξνλεο (ςεθηαθά κέζα)middot ην γεγν-
λφο φηη ε θαζεκία απφ απηέο ηηο ηερλνινγίεο ζπλδπάδεηαη κε ηελ παξαγσγή θαη θαηα-
λφεζε δηαθφξσλ θεηκέλσλ θαη θεηκεληθψλ εηδψλ πνπ ζρεηίδνληαη άκεζα κε πνηθίια
θαζεκεξηλά θνηλσληθά ζπκβάληα (πρ ε αλάιεςε ρξεκάησλ απφ ηελ ηξάπεδα ε εχ-
ξεζε θαη αμηνιφγεζε κηα πιεξνθνξίαο απφ ην δηαδίθηπν ε δηακφξθσζε κηαο ζρνιη-
θήο ηζηνζειίδαο ε γξαθή κηαο παξνπζίαζεο ζην PowerPoint) πνπ απαηηνχλ
ζπγθεθξηκέλνπ ηχπνπ γλψζεηο θαη δεμηφηεηεο νη νπνίεο δελ ππήξραλ ζην παξειζφλ
Θα κπνξνχζακε ελ θαηαθιείδη λα πνχκε φηη ν ζεκεξηλφο εγγξάκκαηνο άλζξσπνο ζα
πξέπεη λα είλαη ζε ζέζε λα παξάγεη λα θαηαλνεί θαη λα επεμεξγάδεηαη κε θξηηηθφ
ηξφπν θείκελα γξαπηνχ πξνθνξηθνχ θαη ειεθηξνληθνχ ιφγνπ θαζψο επίζεο θαη πν-
ιπηξνπηθά θείκελα (θείκελα πνπ δελ είλαη κφλν γισζζηθά αιιά δηακνξθψλνληαη κε
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 30
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
ηελ αμηνπνίεζε θαη άιισλ ζεκεησηηθψλ ζπζηεκάησλ φπσο εηθφλαο ήρνπ γξαθεκά-
ησλ θηι)9
Δίλαη πξνθαλέο επνκέλσο φηη ην πεξηερφκελν ηνπ φξνπ γξακκαηηζκφο δελ εί-
λαη ζηαζεξφ αιιά ζπλαξηάηαη κε επξχηεξεο νηθνλνκηθέο θνηλσληθέο θαη πνιηηηζκηθέο
κεηαβνιέο κεηαβνιέο πνπ απαηηνχλ θαη ηελ πηζαλή ρξήζε λέσλ ηερλνινγηψλ θαη ηελ
θαιιηέξγεηα λέσλ δεμηνηήησλ-γλψζεσλ ψζηε λα είλαη ηθαλφο θαλείο λα αληαπεμέιζεη
ζηε δεδνκέλε θνηλσλία αιιά θαη λα ηελ laquoδηαβάδεηraquo θξηηηθά Απφ ηνλ νξηζκφ απηφ
είλαη πξνθαλέο επίζεο φηη νη ΣΠΔ ζεσξνχληαη νξγαληθφ κέξνο ηεο laquoλέαο επηθνηλσ-
ληαθήο ηάμεο πξαγκάησλraquo ε νπνία κε ηε ζεηξά ηεο δελ κπνξεί λα γίλεη θαηαλνεηή
εθηφο ηνπ επξχηεξνπ νηθνλνκηθνχ θνηλσληθνχ θαη πνιηηηζκηθνχ ζεκεξηλνχ γίγλεζζαη
Πξφθεηηαη γηα νπηηθή πνπ κεηαβάιιεη ζεκαληηθά ην ηνπίν ζηνλ ρψξν ηεο δηδαζθαιίαο
ησλ θηινινγηθψλ καζεκάησλ φρη κφλν σο πξνο ην πψο ζα αμηνπνηήζνπκε θαιχηεξα
ηηο ΣΠΔ ζε κηα δεδνκέλε δηδαζθαιία αιιά θαη πψο ζα πξνζαξκφζνπκε ην πεξηερφ-
κελν ηεο δηδαζθαιίαο πξνθεηκέλνπ λα αληαπνθξίλεηαη ζηηο ιεηηνπξγηθέο αιιά θαη
θξηηηθέο δηαζηάζεηο ηνπ λένπ γξακκαηηζκνχ (πνπ ζπκπεξηιακβάλεη ηηο ΣΠΔ) Οπζη-
αζηηθά ινηπφλ απαηηείηαη κηα νινθιεξσκέλε πξνζέγγηζε γηα ηελ έληαμε ησλ ΣΠΔ
ζηελ εθπαίδεπζε κε ζθνπφ ηελ πνηνηηθή αλαβάζκηζε ηεο παηδείαο
Αλ φκσο έηζη έρνπλ ηα πξάγκαηα ηφηε ε αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαζθαιία
ησλ θηινινγηθψλ καζεκάησλ δελ κπνξεί λα είλαη ζε εζεινληηθή βάζε νχηε λα ζηεξί-
δεηαη ζηελ θαιή πξναίξεζε ησλ δηδαζθφλησλ Δίλαη απαξαίηεην λα απνηειεί νξγα-
ληθφ κέξνο ηεο δηδαζθαιίαο φπσο απνηειεί θαη νξγαληθφ κέξνο ησλ θαζεκεξηλψλ
επηθνηλσληαθψλ πξαθηηθψλ Οη ηξεηο ελφηεηεο πνπ αθνινπζνχλ επηρεηξνχλ λα εκβα-
ζχλνπλ πεξαηηέξσ ζηελ έλλνηα ηνπ γξακκαηηζκνχ εμεηάδνληαο θάπνηεο πηπρέο ηνπ
θαη λα ηνλ ζπλδέζνπλ άκεζα κε ηελ ειιεληθή εθπαίδεπζε
211 Θ ιςτορικότθτα των τεχνολογιϊν πρακτικισ γραμματιςμοφ10
Ζ αλαδήηεζε θάπνηαο ζρέζεο αλάκεζα ζηε γιψζζα θαη ηελ ηερλνινγία πξφζθαηε ή
παιηφηεξε κνηάδεη παξαδνμνιφγεκα Θα κπνξνχζακε λα πνχκε φηη απφ ηνλ ρψξν ησλ
αλζξσπηζηηθψλ επηζηεκψλ ηδηαίηεξα ππάξρεη κηα παξαδνζηαθή επηθχιαμε πξνο ηελ
9 Γηα ηελ έλλνηα ηεο πνιπηξνπηθφηεηαο βι Δλφηεηα ΗΗ θεθ 251 θαζψο θαη Μεηζηθνπνχινπ 2001
Υνληνιίδνπ 1999 Kalantzis amp Cope 1999 10 Πξαθηηθή γξακκαηηζκνχ θνηλσληθή πξαθηηθή φπνπ ρξεζηκνπνηείηαη ε αλάγλσζε θαη ε γξαθή (έληπ-
πνο ειεθηξνληθφο ιφγνο)
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 31
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
ηερλνινγία ηδηαίηεξα πξνο ηηο ΣΠΔ Έηζη απηέο εκθαλίδνληαη ζπλήζσο σο θάηη λέν
θαη εληππσζηαθφ ε θπξηφηεξε δε ζπλεηζθνξά αλ φρη ε απνθιεηζηηθή πξνο ηε κειέηε
ηνπο ζεσξείηαη φηη κπνξεί λα πξνέιζεη απφ ηνλ ρψξν ησλ ζεηηθψλ επηζηεκψλ θαη ηδη-
αίηεξα ηεο πιεξνθνξηθήο
Με δεδνκέλν φκσο ην γεγνλφο φηη νη ΣΠΔ απνηεινχλ ζηηο κέξεο καο πηα έλα
κέζν πξαθηηθήο γξακκαηηζκνχ (κέζν γηα δηάβαζκα γξάςηκν θαη επηθνηλσλία) κεγάιε
κπνξεί λα είλαη θαη ε ζπλεηζθνξά πνπ πξνέξρεηαη απφ ηηο επηζηήκεο πνπ αζρνινχληαη
κε ηελ ηερλνινγηθά δηακεζνιαβεκέλε επηθνηλσλία δειαδή ηνπο δηάθνξνπο θιάδνπο
ηεο γισζζνινγίαο θαη απηνχο πνπ αζρνινχληαη κε ηνλ γξακκαηηζκφ Αλάκεζα ζηελ
πξψηε απφ ρξνλνινγηθή άπνςε ηερλνινγηθά δηακεζνιαβεκέλε επηθνηλσλία (ηε
γξαθή) θαη ηελ χζηεξε (ηηο ΣΠΔ) κπνξνχλ λα βξεζνχλ πνιιέο αλαινγίεο Πνιιά επί-
ζεο απφ ηα δεηήκαηα πνπ ζπδεηνχληαη ζηηο κέξεο καο έρνπλ ήδε ζε ζεκαληηθφ βαζκφ
ζπδεηεζεί ζην πιαίζην δχν άιισλ ηερλνινγηψλ ηεο επηθνηλσλίαο ηεο γξαθήο θαη ηεο
ηππνγξαθίαο
Χο αξραηφηεξν παξάδεηγκα πνπ ζίγεη ηηο επηπηψζεηο πνπ έρεη ε δηάδνζε ηεο
γξαθήο θαη ηνπ γξακκαηηζκνχ θαηά πξνέθηαζε αλαθέξεηαη ζπλήζσο (Eco 2003middot
Gee 1996 26-31middot Murray 2000 44-45) έλα απφζπαζκα ηνπ δηαιφγνπ κεηαμχ σθξά-
ηε θαη Φαίδξνπ ζηνλ Φαίδξν ηνπ Πιάησλα (385-368 πΥ) Παξlsquo φηη ζηε βηβιηνγξα-
θία ν δηάινγνο απηφο αλαθέξεηαη ζπλήζσο σο θιαζηθή πεξίπησζε ηνπ θφβνπ ή ησλ
επηθπιάμεσλ πνπ δεκηνπξγεί θάζε λέα ηερλνινγία πξαθηηθήο γξακκαηηζκνχ (γξαθή
βηβιίν ππνινγηζηήο) ππνζηεξίδσ ζηε ζπλέρεηα φηη ην απφζπαζκα απηφ εκπεξηέρεη ηα
βαζηθφηεξα επηρεηξήκαηα γηα ηηο ζέζεηο πνπ έρνπλ δηαηππσζεί σο ζήκεξα ζρεηηθά κε
ηε γξαθή θαη ηνλ γξακκαηηζκφ θαη θαηά πξνέθηαζε ζρεηηθά κε ηνλ λέν γξακκαηηζκφ
ησλ ΣΠΔ
ην απφζπαζκα απηφ ν σθξάηεο αθεγείηαη ηελ ηζηνξία ηνπ Αηγχπηηνπ ζενχ
Θεπζ ν νπνίνο κεηαμχ ησλ άιισλ πνπ αλαθάιπςε πξψηνο (ινγαξηαζκνχο γεσκεηξία
αζηξνλνκία θηι) ήηαλ θαη ε γξαθή Ο Θεπζ έθζαζε ζηνλ Θακνχο βαζηιηά ηεο Άλσ
Αηγχπηνπ (Θήβεο) πξνθεηκέλνπ λα δείμεη ηελ ηέρλε ηνπ θαη λα ππνζηεξίμεη ηε δηά-
δνζή ηεο ζηνπο ππφινηπνπο Αηγππηίνπο Δθεί ν Θεπζ ππνζηήξημε κε επηρεηξήκαηα ηα
ζεηηθά ηεο θάζε εθεχξεζήο ηνπ θαη φηαλ έθηαζε θαη ζηα γξάκκαηα (γξαθή) είπε11
11 Μεηάθξαζε απφ ην Θενδσξαθφπνπινο 2000
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 32
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
(1)Τοφτο δα το μάκθμα βαςιλιά μου κα κάμει τουσ Αιγφπτιουσ πιο ςοφοφσ και το μνθμονικό τουσ πιο
καλό γιατί για τθ μνιμθ και για τθ ςοφία βρζκθκε το φάρμακο (274e)
Αμίδεη φκσο λα δνχκε θαη ηελ απάληεζε ηνπ Θακνχο νπζηαζηηθά ηελ άπνςε
ηνπ Πιάησλα
(2) Ρολφτεχνε Θευκ άλλοσ ζχει τθ δφναμθ να γεννάει τισ τζχνεσ κι άλλοσ πάλι να κρίνει πόςο κε να
βλάψουν και κε να ωφελιςουν εκείνουσ ποφ μζλλουν να τισ μεταχειριςκοφν Και ςυ τϊρα ςαν πατζ-
ρασ των γραμμάτων από εφνοια είπεσ το αντίκετο απrsquo εκείνο που αυτά μποροφν Γιατί τα γράμματα
ςτισ ψυχζσ εκείνων που κα τα μάκουν κα φζρουν λθςμονιά μια και αυτοί κα παραμελιςουν τθ
μνιμθ τουσ γιατί από εμπιςτοςφνθ ςτθ γραφι κα φζρνουν τα πράγματα ςτθ μνιμθ τουσ απ ζξω με
ξζνα ςθμάδια όχι από μζςα από τον εαυτό τουσ τον ίδιο Ώςτε δεν ευρικεσ το φάρμακο για τθ μνιμθ
τθν ίδια άλλα για το να ξαναφζρνεισ κάτι ςτθ κφμθςθ Κι από τθ ςοφία δίνεισ ςτουσ μακθτζσ ςου μια
δόκθςθ κι όχι τθν αλικειαmiddot γιατί ζχοντασ πολλά ακοφςει χωρίσ να τα διδαχκοφνε κάχουν τθ γνϊμθ
πωσ ξζρουνε πολλά ενϊ είναι ανίδεοι ςτα πιο πολλά και φορτικοί ςτθ ςυντροφιά τουσ και κα ζχουν
γίνει αντίσ ςοφοί δοκθςίςοφοι (274e-275b)
ηα απνζπάζκαηα απηά παξαηίζεληαη πνιχ επηγξακκαηηθά ηα επηρεηξήκαηα
γηα δχν απφ ηηο θπξηφηεξεο απφςεηο πνπ έρνπλ δηαηππσζεί γχξσ απφ ηηο επηπηψζεηο
ηνπ γξακκαηηζκνχ ην πξψην απφζπαζκα δηαηππψλεηαη ε άπνςε φηη ε γξαθή θαη ε
επξεία θνηλσληθή δηάδνζή ηεο (γξακκαηηζκφο) απνηεινχλ θαηαιχηεο αιιαγψλ Πξφ-
θεηηαη γηα ηελ πξψηε κνξθή ελφο απφ ηα θπξηφηεξα επηρεηξήκαηα πνπ ζπλδέεη ηε δηά-
δνζε ηνπ γξακκαηηζκνχ κε ζεηηθέο επηπηψζεηο ζηε γλψζε θαη ηε κφξθσζε ζηελ
αλάπηπμε θαη ηελ πξφνδν θαηά πξνέθηαζε
Ζ αλαδήηεζε αλαινγηψλ κε ηηο απφςεηο πνπ δηαηππψλνληαη γηα ηηο ζεηηθέο ζπ-
λέπεηεο πνπ έρεη ε δηάδνζε ησλ ΣΠΔ ζηελ θνηλσλία θαη ηελ εθπαίδεπζε δελ είλαη
δχζθνιε Ζ ξεηνξεία πνιηηηθή θαη πνιχ ζπρλά επηζηεκνληθή σο πξνο ηηο ζεηηθέο ζπ-
λέπεηεο ησλ ΣΠΔ ζηελ θνηλσλία θαη ηελ εθπαίδεπζε είλαη γλσζηή θαη δε δηαθέξεη σο
πξνο ηελ νπζία ηεο απφ ηελ πξψηε απηή δηαηχπσζε Αξθεί λα αλαθέξνπκε έλα
ελδεηθηηθφ παξάδεηγκα ηεο ινγηθήο απηήο πξνεξρφκελν απηή ηε θνξά απφ ηνλ θφζκν
ησλ ΣΠΔ laquoΣν κφλν πνπ ρξεηάδεηαη πηα ν θφζκνο καο είλαη λα δψζνπκε ζε θάζε παηδί
έλα θνξεηφ ππνινγηζηή θαηεβάδνληαο ην θφζηνο ηνπ ζηα 100 δνιάξηα κέζα ζηα επφ-
κελα πέληε ρξφληαraquo (Νεγθξεπφληε Νίθνιαο Σν Βήκα 252004) Δίλαη γλσζηφ φκσο
φηη νη θνξεηνί ππνινγηζηέο πνπ δφζεθαλ ζηελ Α΄ Γπκλαζίνπ θαηά ην 2009-2010 δε
βειηίσζαλ ηελ ειιεληθή εθπαίδεπζε
Σν δεχηεξν απφζπαζκα έρεη ζεσξεζεί σο θιαζηθή πεξίπησζε πξνζπάζεηαο γηα
ακθηζβήηεζε ηεο λέαο αθφκε παξlsquo φηη είραλ πεξάζεη ήδε θάπνηνη αηψλεο απφ ηελ
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 33
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
αλαθάιπςή ηεο ηερλνινγίαο ηεο γξαθήο Τπνζηεξίδεηαη φηη κέζσ ηεο γξαθήο νη άλ-
ζξσπνη ζα παξακεινχλ ηε κλήκε αθνχ laquoζα θέξλνπλ ηα πξάγκαηα ζηε κλήκε ηνπο απ
έμσ κε μέλα ζεκάδηα φρη απφ κέζα απφ ηνλ εαπηφ ηνπο ηνλ ίδηνraquo Παξάιιεια ζην ίδην
απφζπαζκα (2) ν Πιάησλαο θαίλεηαη λα επηηίζεηαη ζηε γξαθή κέζσ ηεο γξαθήο θαη
λα ππνζηεξίδεη ηελ αλσηεξφηεηα ηεο απεπζείαο δηδαζθαιίαο έλαληη ηεο ππελζχκηζεο
πνπ πξνζέθεξε ε λέα ηφηε ηερλνινγία Σν απφζπαζκα απηφ ρξεζηκνπνηείηαη θαηά θφ-
ξνλ σο ελδεηθηηθφ ηεο επηθπιαθηηθφηεηαο ηνπ θφβνπ πνπ έρνπλ νη άλζξσπνη ζε θάζε
λέα ηερλνινγία πξαθηηθήο γξακκαηηζκνχ σο ε πξψηε νπζηαζηηθά θαη ζεκαληηθφηεξε
επίζεζε ελαληίνλ ηεο πξψηεο ηερλνινγηθά δηακεζνιαβεκέλεο επηθνηλσλίαο (Eco
2003middot Murray 2000)
Καη εδψ δελ είλαη δχζθνιν λα αλαδεηεζνχλ αλαινγίεο κε ηηο απφςεηο πνπ
ζπρλά δηαηππψλνληαη σο πξνο ηηο αξλεηηθέο ζπλέπεηεο πνπ κπνξεί λα έρεη ε δηάδνζε
ησλ ΣΠΔ Αο ζπκεζνχκε ελδεηθηηθά ηελ αλαθνίλσζε ηεο Αθαδεκίαο Αζελψλ γηα
ηνλ θίλδπλν πνπ δηαηξέρεη ην ειιεληθφ αιθάβεην απφ ηε ρξήζε ησλ Greeklish ζηνπο
ππνινγηζηέο (Koutsogiannis amp Mitsikopoulou 2003)
Ζ απνζπαζκαηηθή σζηφζν απηή πξνζέγγηζε αδηθεί ηελ νπηηθή ηνπ Πιάησλα
αιιά θαη ηνλ φιν πξνβιεκαηηζκφ πνπ αλαπηχρζεθε ζηελ αξραηφηεηα γχξσ απφ ηηο
ζπλέπεηεο πνπ κπνξεί λα έρεη ε δηάδνζε ηεο γξαθήο Θα δνχκε ζηε ζπλέρεηα θάπνηα
επηπιένλ απνζπάζκαηα πξνθεηκέλνπ λα απνηηκήζνπκε θαιχηεξα ηελ άπνςε πνπ
εθθξάδεηαη Παξαθάησ πάιη ν σθξάηεο
(3) Πποιοσ λοιπόν νομίηει πωσ μζςα ςτα γραμμζνα αφινει για τουσ κατοπινοφσ καμιά τζχνθ και
όποιοσ πάλι παραδζχεται πωσ από τα γραμμζνα κα βγει τίποτε κακαρό και βζβαιο κα είναι πολφ
απλοϊκόσ hellip αφοφ νομίηει πωσ οι γραμμζνοι λόγοι είναι κάτι πιο πολφ από το να ξανακυμίηουν τα
πράγματα που λζνε τα γραφτά ςrsquo εκείνον που τα ξζρει (275c)
(4) Γιατί αυτό δα το κακό Φαίδρε ζχει το γράψιμο και μοιάηει μα τθν αλικεια με τθ ηωγραφικι Κι
αυτισ δα τα ζργα ςτζκονται μπροςτά ςου ςαν να είναι ηωντανά αν όμωσ τα ρωτιςεισ ςιωποφνε με
πολλι ςοβαροφάνεια (275d)
(5) Το ίδιο λοιπόν κάνουν και οι γραμμζνοι λόγοι πασ δθλαδι να πιςτζψεισ πωσ αυτοί ζχουνε νόθςθ
και μιλάνε αν όμωσ τουσ ρωτιςεισ κάτι για κείνα ποφ λζνε γιατί κζλεισ να το καταλάβεισ δθλϊνουν
ζνα μονάχα πράγμα το ίδιο πάντοτε Και όταν μια φορά γραφτεί κυλιζται παντοφ ο κάκε λόγοσ
όμοια και ςε κείνουσ που τον νοιϊκουν όπωσ και ςε κείνουσ πάλι ποφ κακόλου δεν τουσ ταιριάηει
και δεν ξζρει ο ίδιοσ να λζγει για ποιουσ είναι και για ποιουσ δεν είναι Και όταν τον κακομεταχειρί-
ηονται και τον κακολογοφν άδικα πάντα ζχει ανάγκθ από τον πατζρα του για βοθκόmiddot γιατί ο ίδιοσ δεν
μπορεί οφτε ν αμυνκεί οφτε να βοθκιςει τον εαυτό του (275e)
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 34
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Γηα ηελ θαιχηεξε αλάγλσζε ηεο ελφηεηαο ζην ζχλνιφ ηεο είλαη απαξαίηεην λα
έρνπκε ππφςε καο δχν ζεκαληηθά δεδνκέλα
1 Οη απφςεηο απηέο ηνπ Πιάησλα κπνξνχλ λα δηαβαζηνχλ θαιχηεξα ζην
πιαίζην ηεο αληίζεζεο πνπ θαίλεηαη πσο ππήξρε ζηελ αξραηφηεηα σο πξνο ηε ζπνπ-
δαηφηεηα ή φρη ηεο γξαθήο (Dihle 1992) ην απφζπαζκα θαίλεηαη λα παξαηίζεληαη
γλσζηά επηρεηξήκαηα ηεο κηαο θαη ηεο άιιεο άπνςεο ελψ είλαη πξνθαλέο φηη ν Πιά-
ησλ αλήθε ζηελ παξάδνζε πνπ ήηαλ αληίζεηε κε ηελ ππεξεθηίκεζε ηεο γξαθήο Απηφ
φκσο δε ζεκαίλεη φηη πνιεκνχζε ηε γξαθή κέζσ ηεο γξαθήο
2 Γελ κπνξνχκε λα θαηαλνήζνπκε επίζεο ηνλ πξνβιεκαηηζκφ απηφλ εθηφο
ηεο δηαιεθηηθήο ηεο βαζηθήο αληίιεςεο ηνπ Πιάησλα γηα ηε θηινζνθία θαη ηελ απν-
ηειεζκαηηθή δηδαζθαιία ην πιαίζην απηφ laquoε δηαιεθηηθή δηαδηθαζία ηεο αιεζηλήο
θηινζνθίαο πξνθχπηεη απφ ην αμίσκά ηεο γηα ην αηειεχηεηνraquo (Dihle 1992) Ο δξφκνο
κέλεη πάληα αλνηρηφο πξνο ην άγλσζην ελψ ε νξηζηηθή γξαπηή δηαηχπσζε ελφο
ζπκπεξάζκαηνο αλαηξέπεη ηε δηαιεθηηθή απηή δηαδηθαζία Σν ίδην ηζρχεη θαη γηα ηελ
πξαγκαηηθή δηδαζθαιία ππάξρεη ζην πιαίζην ηνπ ελδεδεηγκέλνπ δηαιφγνπ φπνπ ν
καζεηήο κπνξεί λα ειέγμεη ηνλ δάζθαιν θαη ν δάζθαινο λα ππνζηεξίμεη ηηο απφςεηο
ηνπ Αληίζεηα ην γξαπηφ θείκελν δελ κπνξεί λα απαληήζεη ζε εξσηήκαηα κέλεη ζηα-
ζεξφ θαη laquoαλππεξάζπηζηνraquo (Row 1986 10-11)
Γηα ηνλ Πιάησλα laquoε ζσθξαηηθή κέζνδνοraquo είλαη απηή πνπ νδεγεί ηνλ νκηιεηή
λα ζθεθηεί ζε κεγαιχηεξν βάζνο θαη θξηηηθά ηηο ηδέεο ηνπ Ζ ζπλεηζθνξά ηνπ ζπλνκη-
ιεηή νδεγεί ζε κεγαιχηεξν βάζνο θαη πηζαλψο ζηελ επαλεμέηαζε ηεο ζέζεο ζηελ
πξνζέγγηζε ηνπ ζέκαηνο απφ κηα άιιε νπηηθή γσλία Γελ πξφθεηηαη επνκέλσο γηα άξ-
λεζε αθνχ ν ίδηνο ν Πιάησλ ζε άιια θείκελά ηνπ (πρ Νφκνη) επηζεκαίλεη θαη ηε
ρξεζηκφηεηα ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ (Dihle 1992) Πξφθεηηαη γηα επίζεζε πξνο απηφ πνπ
απνθιήζεθε αηψλεο αξγφηεξα ζέζε ηνπ γξακκαηηζκνχ (literacy thesis) ε νπνία φπσο
ζα δνχκε ζην ακέζσο επφκελν θεθάιαην αληηζηνηρεί ζην απηφλνκν κνληέιν γξακκα-
ηηζκνχ Με φξνπο ηεο πιεξνθνξηθήο ζα κπνξνχζακε λα πνχκε φηη ν Πιάησλ θάλεη
απφ πνιχ λσξίο ηε δηάθξηζε κεηαμχ πιεξνθνξίαο θαη γλψζεο δίλνληαο κεγάιε βαξχ-
ηεηα ζηε δεχηεξε Με απηή ηε ινγηθή ν Πιάησλ εθθξάδεη απφςεηο παξάιιειεο κε
απηέο πνπ ζήκεξα επηθξίλνπλ ηελ επξέσο δηαδεδνκέλε αληίιεςε φηη ε δηάδνζε ηεο
γξαθήο θαη ν γξακκαηηζκφο ζπλδένληαη λνκνηειεηαθά κε ηελ αλάπηπμε θαη ηελ πξφ-
νδν επηθξίλεη δειαδή ηνλ κχζν πεξί γξακκαηηζκνχ ηεο επνρήο ηνπ Απφ ηελ άπνςε
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 35
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
απηή ζπκίδεη πνιχ ηνλ ζχγρξνλν πξνβιεκαηηζκφ γχξσ απφ ην ζέκα φπσο ζα δνχκε
ζηε ζπλέρεηα
212 Σο αυτόνομο και το ιδεολογικό μοντζλο
ηνλ ρψξν ησλ αλζξσπηζηηθψλ επηζηεκψλ θαη ηδηαίηεξα απηψλ πνπ αζρνινχληαη κε
δεηήκαηα γιψζζαο θαη γξακκαηηζκνχ έρεη αλαπηπρζεί πινχζηνο πξνβιεκαηηζκφο
πνπ κπνξεί λα ζπκβάιεη νπζηαζηηθά ζηελ θαιχηεξε πξνζέγγηζε δεηεκάησλ πνπ ζρε-
ηίδνληαη κε ηνλ ςεθηαθφ γξακκαηηζκφ ή ηελ εηζαγσγή θαη αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ζηελ
εθπαίδεπζε Σίπνηα ζρεδφλ δελ είλαη λέν απφ ηα ζεκαληηθά δεηήκαηα πνπ ζήκεξα
ζπδεηνχληαη ζε ζρέζε κε ηελ θνηλσληθή ή ηελ εθπαηδεπηηθή δηάζηαζε ησλ ΣΠΔ Οη
απφςεηο πνπ εθθξάδνληαη αλήθνπλ ζπλήζσο ζε θάπνηα απφ ηηο αληηιήςεηο πνπ γηα
αηψλεο πξηλ απφ εκάο απαζρφιεζαλ θαη πξνβιεκάηηζαλ Ζ γλψζε ησλ ζπδεηήζεσλ
απηψλ θαη ησλ επηρεηξεκάησλ ηνπο ζπλεηζθέξεη ζεκαληηθά ψζηε νη επηινγέο καο λα
είλαη πην ζπλεηδεηέο πνπ ζεκαίλεη πην μεθάζαξεο πνιηηηθά Καη απηήλ ηελ πνιηηηθή
θαζαξφηεηα λνκίδσ πσο έρνπκε ζήκεξα αλάγθε πεξηζζφηεξν απφ θάζε άιιε θνξά
ηδηαίηεξα ζηνλ ρψξν ηεο πιεξνθνξηθήο ζε ζρέζε κε ηελ εθπαίδεπζε
Τπάξρνπλ δχν θαηεπζχλζεηο ζηελ πξφζθαηε έξεπλα σο πξνο ην πψο
αληηκεησπίδεηαη ε δηάδνζε ηνπ γξακκαηηζκνχ θαη ηδηαίηεξα ε θπξηφηεξε έθθαλζή
ηνπ ε δηάδνζε ηεο γξαθήο Ζ πξψηε αλαδεηά ηηο γεληθέο επηπηψζεηο (ςπρνινγηθέο
πνιηηηζηηθέο πνιηηηθέο νηθνλνκηθέο) θαη ππνζηεξίδεη φηη ε δηάδνζε ηεο αλάγλσζεο
θαη ηεο γξαθήο ηεο ηππνγξαθίαο ζηε ζπλέρεηα θαη ησλ ΣΠΔ πξφζθαηα απνηεινχλ
ζεκαληηθνχο παξάγνληεο αιιαγψλ Ζ ηερλνινγία ηνπ γξακκαηηζκνχ ελ νιίγνηο αληη-
κεησπίδεηαη σο αλεμάξηεηε κεηαβιεηή νη επηπηψζεηο ηεο νπνίαο κπνξνχλ λα απνκν-
λσζνχλ θαη λα κειεηεζνχλ
Ζ πξνζέγγηζε απηή απνθαιείηαη laquoαπηφλνκν κνληέιν γξακκαηηζκνχraquo επεηδή νη ππνζηε-
ξηρηέο ηεο αθελφο ππνβηβάδνπλ ην ζέκα ηνπ πεξηερνκέλνπ ζε ηερληθήο θχζεσο ζέκαηα (πρ ζηα
εγρεηξίδηα ζηα πξνγξάκκαηα ζηηο εμεηάζεηο πηζηνπνίεζεο θηι) θαη αθεηέξνπ ππνηηκνχλ ην θνη-
λσληθνπνιηηηζκηθφ πιαίζην ζην νπνίν ε αλάγλσζε θαη ε γξαθή εηζάγεηαη (Street 1984 1993
1995 161)
ηνλ αληίπνδα ηεο πξνεγνχκελεο άπνςεο είλαη απηή πνπ ππνζηεξίδεη φηη δελ
κπνξεί λα γίλεηαη ιφγνο γηα γεληθέο επηπηψζεηο ηνπ γξακκαηηζκνχ Μία απφ ηηο πην
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 36
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
γλσζηέο εθδνρέο ηεο πξνέξρεηαη απφ ηνλ ρψξν ηεο εζλνγξαθίαο ηνπ γξακκαηηζκνχ Ζ
άπνςε απηή δελ παξαγλσξίδεη ηνλ θεθαιαηψδε ραξαθηήξα ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ ζηνλ
ζχγρξνλν θφζκν Γε ζεσξεί φκσο απηνλφεην ην πεξηερφκελν ηνπ γξακκαηηζκνχ θαη
ακθηζβεηεί ηελ άπνςε φηη ε δηάδνζε ηεο αλάγλσζεο θαη ηεο γξαθήο αθlsquo εαπηψλ κπν-
ξνχλ λα θαηαζηνχλ νη θχξηνη παξάγνληεο κεηαζρεκαηηζκνχ ησλ θνηλσληψλ θάλεη δε
ιφγν γηα laquoκχζν ηνπ γξακκαηηζκνχraquo (The literacy myth) (Graff 1979) Πξφθεηηαη γηα
κχζν γηαηί ν γξακκαηηζκφο πνπ αληηκεησπίδεηαη αθεξεκέλα αλεμάξηεηα απφ ηζην-
ξηθά δεδνκέλα θαη θνηλσληθέο πξαθηηθέο δελ κπνξεί λα έρεη πξνβιέςηκεο επηπηψζεηο
Ο γξακκαηηζκφο (ζπκβαηηθφο ή ςεθηαθφο) κπνξεί λα έρεη ζπλέπεηεο κφλν εάλ ζπιιεη-
ηνπξγεί κε κηα ζεηξά απφ άιιεο θνηλσληθέο παξακέηξνπο κεηαμχ ησλ νπνίσλ πνιηηη-
θέο θαη νηθνλνκηθέο πξνυπνζέζεηο θνηλσληθέο δνκέο θαη επηηφπηεο ηδενινγίεο
Ζ δεχηεξε απηή πξνζέγγηζε απνθαιείηαη laquoηδενινγηθφ κνληέιν γξακκαηηζκνχraquo θαη ππν-
ζηεξίδεη φηη ε εηζαγσγή ηνπ γξακκαηηζκνχ δελ επεξεάδεη κφλν αιιά θαη επεξεάδεηαη απφ ηελ
θνηλσλία ζηελ νπνία εηζάγεηαη (Street 1984 1993)
Ζ νπηηθή απηή αληηκεησπίδεη ηηο πξαθηηθέο γξακκαηηζκνχ σο αλαπφζπαζηα
ζπλδεδεκέλεο κε πνιηηηζκηθέο δνκέο αιιά θαη δνκέο εμνπζίαο κηαο θνηλσλίαο Γελ
ππνηηκά ηελ ηερληθή δηάζηαζε ή ηηο λνεηηθέο δηαζηάζεηο ηεο αλάγλσζεο θαη ηεο γξα-
θήο αιιά ηηο θαηαλνεί φπσο ελζσκαηψλνληαη ζε θνηλσληθνπνιηηηζκηθέο νιφηεηεο θαη
φρη απνζπαζκαηηθά (Gee 1996middot Street 1995)
213 Γραμματιςμόσ και νζοσ γραμματιςμόσ
Δίλαη πεξηηηφ λα πνχκε φηη ζήκεξα θπξίαξρε είλαη ε ινγηθή ηνπ laquoαπηφλνκνπ κνληέ-
ινπraquo ζε φηη έρεη ζρέζε κε ηνλ λέν γξακκαηηζκφ θαη ηελ εηζαγσγή ησλ ΣΠΔ ζηελ εθ-
παίδεπζε (ζε παγθφζκην ζρεδφλ επίπεδν) Οη αληηιήςεηο απηέο αληαλαθιψληαη ζηηο
καδηθέο πξνζπάζεηεο εμνπιηζκνχ ησλ ζρνιείσλ κε εξγαζηήξηα ππνινγηζηψλ ζηνπο
πνζνηηθνχο δείθηεο ηεο ΔΔ πνπ απνηηκνχλ ηνλ βαζκφ πξνφδνπ ησλ εθπαηδεπηηθψλ
ζπζηεκάησλ κε βάζε ηελ αλαινγία καζεηψλ αλά ππνινγηζηή θαη ηνλ βαζκφ πξφζβα-
ζεο ζην δηαδίθηπν ζηα πξνγξάκκαηα θαη ζηηο δηαθεξχμεηο ησλ θνκκάησλ πνπ ππφ-
ζρνληαη laquoπεξηζζφηεξνπο ππνινγηζηέο ζηα ζρνιεία γηα έλα θαιχηεξν κέιινλraquo θαη φια
ηα ζρεηηθά (Κνπηζνγηάλλεο 2005)
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 37
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Βαζηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ηεο ινγηθήο απηήο είλαη φηη ε παηδαγσγηθή αμηνπνίεζε ησλ
ΣΠΔ αληηκεησπίδεηαη σο αλεμάξηεηε απφ ην θνηλσληθφ νηθνλνκηθφ πνιηηηζκηθφ θαη παηδαγσ-
γηθφ πεξηθείκελν ζην νπνίν εηζάγνληαη κεηαβιεηή κε πξνβιεπφκελα ζεηηθά απνηειέζκαηα ζε
πνιινχο ηνκείο πρ παηδαγσγηθφ επαγγεικαηηθήο πξννπηηθήο θνηλσληθήο θαη νηθνλνκηθήο
πξνφδνπ θηι
ην πιαίζην ηεο πξνζέγγηζεο απηήο έρνπλ αλαπηπρζεί κηα ζεηξά απφ απηνλφε-
ηεο νηθνπκεληθέο laquoαιήζεηεοraquo θαη κηα έληνλε ηερλνθεληξηθή ξεηνξεία πνπ πηνζεηνχ-
ληαη απηνκάησο απφ θάζε εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα καδί κε ηελ πνιηηηθή εηζαγσγήο ησλ
ΣΠΔ ζηελ εθπαίδεπζε Αλαθέξνπκε ελδεηθηηθά θάπνηεο απφ ηηο laquoαιήζεηεοraquo απηέο
πνπ πξνβάιινληαη ηδηαίηεξα γηα ηε δηδαζθαιία ησλ γισζζψλ θαη φρη κφλνλ νη ζρέ-
ζεηο δαζθάινπ-καζεηή γίλνληαη πην δεκνθξαηηθέοmiddot ν δάζθαινο εγθαηαιείπεη ηνλ πα-
ξαδνζηαθφ ηνπ ξφιν θαη κεηαηξέπεηαη ζε βνεζφ θαη ζπκπαξαζηάηε ησλ καζεηψλmiddot
πινπνηείηαη πην εχθνια ε νκαδνθεληξηθή δηδαζθαιίαmiddot νη ΣΠΔ βνεζνχλ ζηνλ πεηξακα-
ηηζκφ θαηά ην γξάςηκνmiddot ε επηθνηλσληαθή ηερλνινγία ξίρλεη ηα ηείρε πνπ ρψξηδαλ ηα
ζρνιεία απφ ηνλ έμσ θφζκν επηηξέπνληαο ηε δεκηνπξγία απζεληηθψλ πεξηζηάζεσλ
επηθνηλσλίαο δπλαηφηεηα ηδηαίηεξα ζεκαληηθή ζηε γισζζηθή δηδαζθαιία (Υαξαια-
κφπνπινο amp Υαηδεζαββίδεο 1997)
Σα βήκαηα πνπ είλαη απαξαίηεην λα αθνινπζεζνχλ γηα ηελ πινπνίεζε ηεο ιν-
γηθήο απηήο θαίλνληαη ζαθή θαη ζπγθεθξηκέλα αγνξά-εγθαηάζηαζε ζχγρξνλνπ εμν-
πιηζκνχ αλάπηπμε laquoπνιπκεζηθνχ θαη δηθηπαθνχ ινγηζκηθνχraquo εθπαίδεπζε ησλ εθπαη-
δεπηηθψλ ζηε ρξήζε ηνπ ινγηζκηθνχ απηνχ θαη αλάπηπμε θαηάιιεισλ ζελαξίσλ δη-
δαζθαιίαο γηα λα ρξεζηκνπνηεζνχλ απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο σο laquoπαξαδείγκαηα ελ-
δεδεηγκέλεο δηδαθηηθήο πξαθηηθήοraquo κσο ζεκαληηθνί θαη θαζνξηζηηθνί ζηελ επηηπρία
θάζε ηέηνηνπ εγρεηξήκαηνο είλαη θαη άιινη παξάγνληεο φπσο ε δνκή θαη ιεηηνπξγία
ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο ε θηινζνθία ησλ πξνγξακκάησλ ζπνπδψλ ν ηξφπνο
θαη ν βαζκφο δηάρπζεο ηεο θηινζνθίαο απηήο ζηα δηδαθηηθά εγρεηξίδηα ην δηνηθεηηθφ
πιαίζην ηεο εθπαίδεπζήο καο θηι
πσο ζηελ πεξίπησζε ηνπ γξακκαηηζκνχ έηζη θαη ζηελ πεξίπησζε ηεο αμην-
πνίεζεο ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαζθαιία ηνπ γξακκαηηζκνχ έρνπκε αλάγθε απφ ηε δηακφξ-
θσζε ελφο ηδενινγηθνχ κνληέινπ Απηφ ζηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε ζεκαίλεη πσο δελ
κπνξνχκε λα κειεηάκε ηηο επηπηψζεηο απφ ηε ρξήζε ηεο ηερλνινγίαο αλεμάξηεηα απφ
ην πεξηερφκελφ ηεο αιιά θαη laquoαπφ έλαλ επξχ αξηζκφ άιισλ θνηλσληθψλ παξακέηξσλ
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 38
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ πνιηηηθψλ θαη νηθνλνκηθψλ πξνυπνζέζεσλ ηεο δνκήο ηνπ
εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο ηηο ηνπηθέο ηδενινγίεοraquo (Gee 1996 58) θαη ηελ πνηθηιία
ησλ ηζρπνπζψλ παηδαγσγηθψλ πξαθηηθψλ
22 Θ ςχζςθ των ΣΠΕ με τθ διδαςκαλία των ανκρωπιςτικϊν μακθμάτων
Ζ δηεζλήο θαη ε ειιεληθή εκπεηξία δείρλεη φηη δπζηπρψο αληί νη ΣΠΔ λα γίλνπλ ε
αθεηεξία θαη ε αθνξκή γηα εηζαγσγή αιιαγψλ ζηελ εθπαίδεπζε έγηλε αθξηβψο ην
αληίζεην ε εηζαγσγή ηνπο έγηλε πξφρεηξα βηαζηηθά θαη ρσξίο ζνβαξφ πνιηηηθφ ζρε-
δηαζκφ κε απνηέιεζκα λα αθνκνησζνχλ ζε πνιχ ζεκαληηθφ βαζκφ απφ ην ηζρχνλ
πιαίζην Έηζη ελψ δηαηεξήζεθε ην ηζρχνλ laquoηηraquo laquoπψοraquo θαη laquoπφηεraquo ηεο δηδαζθαιίαο
εηζήρζεζαλ νη ΣΠΔ πξνθεηκέλνπ λα επηηεπρζεί απηφ θαιχηεξα Υξεζηκνπνηήζεθε
δειαδή ζε κεγάιε έθηαζε ε Νέα Σερλνινγία ζηελ ππεξεζία ηνπ παιηνχ ζρνιείνπ
ην πιαίζην ηεο ινγηθήο απηήο έρεη αλαπηπρζεί φπσο ήδε αλαθέξζεθε κηα εξγαιεη-
αθή πξνζέγγηζε ησλ ΣΠΔ ζηελ εθπαίδεπζε κε θχξηεο εθθάλζεηο ηε ζπξξίθλσζε ηνπ
ζέκαηνο laquoδηδαζθαιία ησλ (θηινινγηθψλ) καζεκάησλ θαη ΣΠΔraquo ζηελ πνιηηηθή
αλάπηπμεο θαη δηάδνζεο εθπαηδεπηηθνχ ινγηζκηθνχ ζηα ζρνιεία ζηελ ηαρχξξπζκε
επηκφξθσζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη βέβαηα ζηελ χπαξμε ηνπ θαηάιιεινπ εμνπιη-
ζκνχ (βι θαη θεθ 21 ηεο παξνχζαο ελφηεηαο)
ηα ηζρχνληα Π θαη ζρνιηθά εγρεηξίδηα ελππάξρεη άιινηε ζε κηθξφηεξε θαη
άιινηε ζε κεγαιχηεξε έθηαζε ε ινγηθή αμηνπνίεζεο ησλ ΣΠΔ ζην πιαίζην ηεο πξν-
ζπάζεηαο γηα αλακφξθσζε ηνπ ειιεληθνχ ζρνιείνπ θαη θαηά πξνέθηαζε γηα ηε βειηί-
σζε ηεο δηδαζθαιίαο ησλ θηινινγηθψλ καζεκάησλ κηα ινγηθή πνπ ππεξβαίλεη ηελ
εξγαιεηαθή αληηκεηψπηζε πνπ ζα ζήκαηλε απιή αμηνπνίεζε θάπνησλ ινγηζκηθψλ ζηε
δηδαζθαιία Υαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα απνηεινχλ νη δηαζεκαηηθέο εξγαζίεο φπσο
ζπλαληψληαη ζηα δηδαθηηθά εγρεηξίδηα ηνπ Γπκλαζίνπ γηα ην κάζεκα ηεο γιψζζαο Ζ
παξαθάησ εξγαζία είλαη απφ ην βηβιίν ηεο Αlsquo Γπκλαζίνπ (2006 ζει
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 39
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
122)
Εικόνα 1
Σέηνηνπ είδνπο παξαδείγκαηα αθνξνχλ ηε ιεηηνπξγηθή ελζσκάησζε ησλ ΣΠΔ
ζην γισζζηθφ κάζεκα κε ηε δεκηνπξγηθή ρξήζε ηνπ δηαδηθηχνπ θαη ησλ πξνγξακκά-
ησλ επεμεξγαζίαο θεηκέλνπ Ξεθεχγνπλ εκθαλψο απφ ηελ εξγαιεηαθή αληίιεςε θαη
έρνπλ σο απψηεξν ζθνπφ ηε ιεηηνπξγηθή θαηάθηεζε ηνπ λένπ γξακκαηηζκνχ (New
literacy)
ην ίδην πιαίζην πξνηείλνπκε θαη ηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ζε φιν ην εχξνο
ησλ ζρνιηθψλ δξαζηεξηνηήησλ θαη θπζηθά ζηελ θαζεκεξηλή δηδαθηηθή πξαθηηθή
πξνθεηκέλνπ λα θαηαθηεζεί ιεηηνπξγηθά ν λένο γξακκαηηζκφο Αλ νη εθπαηδεπηηθνί
δελ αληηιεθζνχλ ηε ζεκαζία ηεο θαζεκεξηλήο αμηνπνίεζεο ησλ ΣΠΔ ζε φιν ζρεδφλ
ην εχξνο ηεο καζεζηαθήο δηαδηθαζίαο (ζχληαμε θαη βειηίσζε θεηκέλσλ αλαδήηεζε
θαη αμηνιφγεζε πιεξνθνξηψλ επηθνηλσλία-ζπλεξγαζία κε άιινπο γηα ηε κάζεζε
αμηνπνίεζε γηα ην ζρνιηθφ κάζεκα θηι) ε αμηνπνίεζε ησλ ππνινγηζηψλ ζηα ζρνιεία
ζα είλαη επθαηξηαθή θαη κε ειάρηζηα απνηειέζκαηα
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 40
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Γηα λα γίλεη απηφ απαηηνχληαη λέεο πξνζεγγίζεηο ζηα δεηήκαηα ηεο δηδαθηηθήο
ησλ θηινινγηθψλ καζεκάησλ Παξlsquo φηη γίλεηαη πνιιή ζπδήηεζε ηειεπηαία γηα δηαζε-
καηηθέο πξνζεγγίζεηο δηεπηζηεκνληθνχ ραξαθηήξα δξαζηεξηφηεηεο φπσο απηή πνπ
παξαηέζεθε παξαπάλσ δελ ππάξρεη θάπνην ζεσξεηηθφ θείκελν πνπ λα πξνζεγγίδεη ην
δήηεκα απηφ απφ ηελ νπηηθή ησλ θηινινγηθψλ καζεκάησλ θαη ηδηαίηεξα ηεο γιψζζαο
ηνπιάρηζηνλ ζηελ ειιεληθή βηβιηνγξαθία Σν επφκελν θεθάιαην επηρεηξεί λα θαιχςεη
ην θελφ απηφ ηνπνζεηψληαο ηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ζε έλα επξχηεξν απφ ην κά-
ζεκα πιαίζην θαη παξέρνληαο έλα ζεσξεηηθφ ππφβαζξν γηα θάζε δηαζεκαηηθνχ ραξα-
θηήξα πξσηνβνπιία
23 χολικόσ γραμματιςμόσ και φιλολογικζσ πρακτικζσ Θεωρθτικό πλαίςιο
για τθν αξιοποίθςθ των ΣΠΕ ςτθ ηϊνθ των φιλολογικϊν μακθμάτων
231 Σα δεδομζνα
Κάζε απφπεηξα πνπ απνβιέπεη ζηελ αλαλέσζε ηεο δηδαθηηθήο πξαθηηθήο φπσο
ζπκβαίλεη κε ηελ πεξίπησζε ηεο αμηνπνίεζεο ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαζθαιία είλαη
απαξαίηεην λα αληηκεησπίζεη ζπλεηδεηά ην δήηεκα ηεο πιεζψξαο ησλ δηδαθηηθψλ
αληηθεηκέλσλ πνπ θαινχληαη νη θηιφινγνη λα δηδάμνπλ Σν γεγνλφο ηεο δηδαζθαιίαο
πνιιψλ δηδαθηηθψλ αληηθεηκέλσλ απφ έλαλ εθπαηδεπηηθφ ζεσξήζεθε ζπρλά ζην
παξειζφλ σο κεηνλέθηεκα φηαλ ην βάξνο δηλφηαλ ζηελ απνθιεηζηηθή κεηάδνζε
γλψζεσλ γηα θάζε δηδαθηηθφ αληηθείκελν ηηο κέξεο καο πνπ ελδηαθέξεη παξάιιεια
κε ηηο γλψζεηο θαη ε θαιιηέξγεηα δεμηνηήησλ απηφ κπνξεί λα ζεσξεζεί σο
πιενλέθηεκα αλ αμηνπνηεζεί θαηάιιεια Αο δνχκε ζηε ζπλέρεηα πψο κπνξεί λα γίλεη
απηφ
Σα αληηθείκελα πνπ δηδάζθνπλ νη θηιφινγνη ζηελ ειιεληθή Βζκηα εθπαίδεπζε
ζα κπνξνχζαλ λα νκαδνπνηεζνχλ ζε ηξεηο θαηεγνξίεο
Γισζζηθά καζήκαηα ή καζήκαηα γξακκαηηζκνχ (λέα ειιεληθή γιψζζα θαη
ινγνηερλία) ε πνιιέο ρψξεο απνηειεί εληαίν κάζεκα θαη ζπληζηά ηνλ ππξήλα απηνχ
πνπ ζηνλ αγγινζαμνληθφ θφζκν απνθαιείηαη ηα ηειεπηαία ρξφληα literacy education
θαη English education ηελ Διιάδα ε λε γιψζζα θαη ε ινγνηερλία απνηεινχλ
δηαθνξεηηθά καζήκαηα θαη πξνζεγγίδνληαη ζπλήζσο μερσξηζηά θαη απφ
επηζηεκνληθή-δηδαθηηθή άπνςε Οη ψξεο δηδαζθαιίαο θπκαίλνληαη αλάκεζα ζε 4-5
εβδνκαδηαία ζπλνιηθά Σα πεξηζψξηα αμηνπνίεζεο ησλ ΣΠΔ ζηα καζήκαηα απηά
είλαη πάξα πνιιά ζην Γπκλάζην πξσηίζησο αιιά θαη ζην Λχθεην ηε δηεζλή
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 41
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
βηβιηνγξαθία άιισζηε έρεη αλαπηπρζεί πινχζηνο πξνβιεκαηηζκφο σο πξνο ηελ
αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ζηα καζήκαηα απηά
Αξραίεο γιψζζεο (αξραία ειιεληθά θαη ιαηηληθά) Σα αξραία ειιεληθά θαηέρνπλ
θπξίαξρε ζέζε ζην πξφγξακκα ζπνπδψλ ηεο Βζκηαο εθπαίδεπζεο ε δε ζέζε ηνπο
εληζρχζεθε θαηά ηα ηειεπηαία ρξφληα Σα ιαηηληθά δηδάζθνληαη κφλν ζηηο δχν
ηειεπηαίεο ηάμεηο ηνπ Λπθείνπ θαη κφλν ζηε ζεσξεηηθή θαηεχζπλζε ζπλδένληαη δε
απνθιεηζηηθά κε ηηο εηζαγσγηθέο εμεηάζεηο ζηα ΑΔΗ θαη επνκέλσο ηα πεξηζψξηα
δεκηνπξγηθήο αμηνπνίεζεο ησλ ΣΠΔ είλαη ζρεδφλ αλχπαξθηα Αληίζεηα ηα πεξηζψξηα
αμηνπνίεζεο ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαζθαιία ηνπ καζήκαηνο ησλ αξραίσλ ειιεληθψλ είλαη
αξθεηά
Ηζηνξία Απνηειεί επίζεο κάζεκα κε ζεκαληηθή ζέζε ην ζρνιηθφ πξφγξακκα
ζπνπδψλ θαη γηα ην νπνίν ε αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ είλαη εχθνια πξαγκαηνπνηήζηκε
πρλή είλαη θαη ε δηδαζθαιία θαη άιισλ καζεκάησλ απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο ΠΔ02
φπσο είλαη ε laquoΚνηλσληθή θαη πνιηηηθή αγσγήraquo Καη ζηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε νη
δπλαηφηεηεο αμηνπνίεζεο ησλ ΣΠΔ είλαη πνιιέο θπξίσο ζε ζπλδπαζκφ κε άιια
δηδαθηηθά αληηθείκελα (πρ γιψζζα ή ηζηνξία)
Σέινο νη θηιφινγνη εκπιέθνληαη ζηηο πεξηζζφηεξεο απφ ηηο άηππεο θαη εκηηππηθέο κνξθέο
ζρνιηθψλ πξαθηηθψλ γξακκαηηζκνχ (βι θεθ 232 ακέζσο κεηά) φπσο ε νξγάλσζε
ζρνιηθψλ γηνξηψλ εθπαηδεπηηθψλ εθδξνκψλ θηι
Σν εξψηεκα πνπ είλαη απαξαίηεην λα απαληεζεί είλαη ζε πνηεο δξαζηεξηφηεηεο
θαη ζε πνηα απφ ηα αλσηέξσ καζήκαηα ζα αμηνπνηεζνχλ νη ΣΠΔ ζην ειιεληθφ
ζρνιείν θαη επνκέλσο πνχ ζα δνζεί ε δένπζα πξνηεξαηφηεηα ην εξψηεκα απηφ
κπνξνχλ λα δνζνχλ δχν απαληήζεηο
Απάντθςθ πρϊτθ ςε όλα ι ςτα κυριότερα μακιματα
Πξφθεηηαη γηα νπηηθή πνπ ζεσξείηαη ζρεδφλ απηνλφεηε θαη απαηηεί έκθαζε ζηε
δηδαθηηθή ηνπ θάζε δηδαθηηθνχ αληηθεηκέλνπ επηινγή ινγηζκηθνχ πνπ πξνζθέξεηαη
γηα θάηη ηέηνην θαη αλάπηπμε δηδαθηηθψλ ζελαξίσλ πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε
Γηα παξάδεηγκα ν εθπαηδεπηηθφο επηιέγεη λα ρξεζηκνπνηήζεη ζην κάζεκα ηεο αξραίαο
ειιεληθήο έλα θιεηζηφ ινγηζκηθφ κε αζθήζεηο ζπκπιήξσζεο θελψλ Σα παηδηά εμαζθνχληαη
ζε απηφ ην ινγηζκηθφ κία ψξα ηελ εβδνκάδα φηαλ είλαη ειεχζεξν ην εξγαζηήξην
πιεξνθνξηθήο ή φηαλ ππάξρεη ν δηαδξαζηηθφο πίλαθαο (βι παξαδείγκαηα ζηελ Δλφηεηα ΗΗΗ
θεθ 5) Καηά ηελ εμάζθεζε δελ ππάξρεη αλαηξνθνδφηεζε απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ νη καζεηέο
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 42
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
εξγάδνληαη αηνκηθά θαη ε ρξήζε ηνπ έρεη σο ζθνπφ ηελ εχθνιε αμηνιφγεζε ησλ καζεηψλ απφ
ην κεράλεκα
Ζ ιχζε απηή είλαη πξνβιεκαηηθή γηα πνιινχο ιφγνπο αλαθέξνληαη νη
θπξηφηεξνη
Σα ζπλήζε ινγηζκηθά πνπ πξνζθέξνληαη γηα κηα ηέηνηνπ είδνπο πξνζέγγηζε
είλαη εμαηξεηηθά ζηαηηθά κε απνηέιεζκα λα εληζρχνπλ κηα παξαδνζηαθνχ
ηχπνπ δηδαθηηθή πξαθηηθή ηελ νπνία ε εηζαγσγή ησλ ΣΠΔ ζηελ εθπαίδεπζε
ππνηίζεηαη φηη ζέιεη λα ππνζθάςεη
Ο ζρνιηθφο ρψξνο θαη ρξφλνο επηηξέπεη ηελ επθαηξηαθή θαη κφλν αμηνπνίεζε
ησλ ΣΠΔ ζην πιαίζην ηεο ινγηθήο απηήο Σα εξσηήκαηα πνπ κπνξνχλ λα
ηεζνχλ είλαη απιά αιιά θαίξηα γηα ηελ ηχρε ηεο εηζαγσγήο ησλ ΣΠΔ ζην
ζρνιείν κε βάζε ηε ινγηθή απηή Πφζεο ψξεο ζα βξεζεί δηαζέζηκν
εξγαζηήξην ζηε δηάξθεηα ηεο ρξνληάο γηα ην θάζε κάζεκα Πφζνο πξαγκαηηθφο
ρξφλνο απνκέλεη απφ κηα κεηαθίλεζε ζην εξγαζηήξην ησλ ππνινγηζηψλ Ζ σο
ηψξα εκπεηξία ζηε ρψξα καο δείρλεη φηη ε έιιεηςε δηαζέζηκνπ εξγαζηεξίνπ
απνηειεί έλαλ απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο παξάγνληεο πνπ ιεηηνπξγεί
αλαζηαιηηθά ζηελ επξεία ρξήζε ησλ ΣΠΔ ζηελ ειιεληθή εθπαίδεπζε Ο
ρξφλνο επίζεο ησλ 45 ιεπηψλ ηεο θάζε δηδαθηηθήο ψξαο ζπαηαιάηαη ζηε
δηαδηθαζία (άθημε θαη αλαρψξεζε ζην εξγαζηήξην εθθίλεζε ησλ
ππνινγηζηψλ θαη θιείζηκν) θαη απνκέλεη ειάρηζηνο ρξφλνο γηα ηελ νπζία
Αιιά θαη ζηελ πεξίπησζε αθφκε πνπ ππάξρνπλ θνξεηνί ππνινγηζηέο ε
ηερληθή δηαδηθαζία (ηξνθνδνζία απξφζθνπηε ιεηηνπξγία θαιή ιεηηνπξγία
ηνπ ινγηζκηθνχ θηι) δεκηνπξγεί ζπρλά ζεκαληηθά πξνβιήκαηα
(Κνπηζνγηάλλεο 1998)
Ζ νπηηθή απηή δελ πξνζεγγίδεη απφ δεκηνπξγηθή αιιά απφ ζηαηηθή νπηηθή ηε
δηδαζθαιία απφ ηε ζηηγκή πνπ αμηνπνηεί ηηο ΣΠΔ γηα λα απνκνλψζεη
πεξαηηέξσ ηα δηδαθηηθά αληηθείκελα Αληίζεηα ζήκεξα έρνπκε αλάγθε απφ
κηα δεκηνπξγηθή πξνζέγγηζε ηνπ ζρνιηθνχ ρξφλνπ ρψξνπ θαη ησλ
πεξηερνκέλσλ ηεο δηδαζθαιίαο απφ ηε ζηηγκή πνπ κία απφ ηηο βαζηθέο
ζχγρξνλεο επηδηψμεηο είλαη ε θαιιηέξγεηα ηεο πξσηνβνπιίαο ησλ καζεηψλ
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 43
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Απάντθςθ δεφτερθ ςυνολικότερθ προςζγγιςθ των διδακτικϊν πρακτικϊν
ςτισ οποίεσ εμπλζκονται οι φιλόλογοι και δθμιουργικι ανάγνωςι τουσ
ηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε επηρεηξείηαη κηα ζπλνιηθή πξνζέγγηζε ησλ
δηδαθηηθψλ πξαθηηθψλ ζηηο νπνίεο παίξλνπλ κέξνο νη δηδάζθνληεο ηα θηινινγηθά
καζήκαηα Κξίλεηαη επνκέλσο απαξαίηεηε κηα ζπλνιηθή αλάγλσζε ησλ
εθπαηδεπηηθψλ πξαθηηθψλ ζηηο νπνίεο νη εθπαηδεπηηθνί-θηιφινγνη εκπιέθνληαη θαη
ησλ πεξηζσξίσλ πνπ δεκηνπξγνχλ γηα δηδαθηηθή αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ Θα
επηρεηξήζνπκε θάηη ηέηνην ζηε ζπλέρεηα
232 χολικζσ πρακτικζσ γραμματιςμοφ και αξιοποίθςθ των ΣΠΕ
Κξίλνληαο φηη είλαη απαξαίηεηε κηα επξχηεξε αλάγλσζε ηνπ ζρνιηθνχ ρξφλνπ
ρψξνπ αιιά θαη ησλ πεξηερνκέλσλ ηεο δηδαζθαιίαο ndashπνπ ζα επηηξέςεη ηε
δεκηνπξγηθφηεξε αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαζθαιίαndash ζεσξνχκε ην ζρνιείν σο
έλαλ ρψξν επαλαιακβαλφκελσλ δηδαθηηθψλ πξαθηηθψλ ζρνιηθνχ γξακκαηηζκνχ ζηηο
νπνίεο ζεκαληηθφο είλαη ν ξφινο ηεο γιψζζαο (γξαπηήο πξνθνξηθήο πνιπηξνπηθήο)
Ζ ζεψξεζε απηή επηηξέπεη ηελ επθνιφηεξε ζχγθξηζε ηνπ παξερφκελνπ ζρνιηθνχ
γξακκαηηζκνχ ηφζν κε ηνλ πξσηνγελή γξακκαηηζκφ ησλ παηδηψλ φζν θαη κε ηνπο
απαηηνχκελνπο θνηλσληθνχο πνιπγξακκαηηζκνχο ησλ εκεξψλ καο Δδψ ζα ζπδεηεζεί
ηδηαίηεξα ε δεχηεξε πεξίπησζε θαη ζα ζπλδεζεί κε ηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ
Ζ νιηζηηθή απηή αληηκεηψπηζε επηηξέπεη επίζεο θαη ηελ απνθπζηθνπνίεζε
ησλ ηζρπφλησλ ηελ έμνδν δειαδή απφ ηνλ θαχιν θχθιν ηνπ απηνλφεηνπ θαη ησλ
εκβαισκαηηθψλ πξνζεγγίζεσλ πνπ ζπλήζσο επηρεηξνχληαη Γίλεη ηε δπλαηφηεηα
ηέινο ν φπνηνο ζρεδηαζκφο λα κελ μεθηλήζεη απφ ηα επηκέξνπο αιιά απφ ην ζρνιείν
σο φιν αλαδεηψληαο ηηο δπλαηφηεηεο πνπ παξέρεη ε ηζρχνπζα θαηάζηαζε θαη
πξαθηηθή
Γηα ηελ θαιχηεξε πξνζέγγηζε ηνπ ζέκαηνο ζα κπνξνχζακε λα εμεηδηθεχζνπκε
ηνλ παξερφκελν ζρνιηθφ γξακκαηηζκφ ζε ηξεηο επηκέξνπο θαηεγνξίεο κε κεηαβιεηή
ηνλ βαζκφ laquoηαμηλφκεζεοraquo12
ησλ ζρνιηθψλ πξαθηηθψλ ηππηθφο εκηηππηθφο θαη άηππνο
ζρνιηθφο γξακκαηηζκφο
12 Ο φξνο ρξεζηκνπνηείηαη κε ηε ινγηθή πνπ ηνλ ρξεζηκνπνηεί ν Bernstein (1989) H ηαμηλφκεζε
laquoαλαθέξεηαη ζηνλ βαζκφ δηαθχιαμεο ησλ ζπλφξσλ κεηαμχ πεξηερνκέλσλraquo (67-68) Έρνπκε laquoηζρπξή
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 44
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
1) Σππηθόο ζρνιηθόο γξακκαηηζκόο
ηελ πξψηε θαηεγνξία ζα ηνλ απνθαιέζνπκε εδψ ηππηθφ ζρνιηθφ γξακκαηηζκφ
αλήθνπλ νη ζρνιηθέο πξαθηηθέο πνπ δηαθξίλνληαη γηα ηελ laquoηζρπξή ηνπο ηαμηλφκεζεraquo
ηελ πεξίπησζε απηή ππάξρεη ζπγθεθξηκέλν πξφγξακκα ζπνπδψλ βηβιία νδεγίεο
βηβιία χιεο θαη φια φζα ζπλεπάγεηαη ε δηδαζθαιία ελφο καζήκαηνο ζηελ ειιεληθή
δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε ηελ θαηεγνξία απηή αλήθνπλ φια ηα καζήκαηα ηνπ
ζρνιηθνχ πξνγξάκκαηνο επνκέλσο θαη νη θαηεγνξίεο καζεκάησλ πνπ δηδάζθνπλ νη
θηιφινγνη θαη αλαθέξζεθαλ παξαπάλσ
Βαζηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ηνπ ηππηθνχ ζρνιηθνχ γξακκαηηζκνχ ην νπνίν παίδεη
ζεκαληηθφ ξφιν ζην πψο ζα αμηνπνηεζνχλ νη ΣΠΔ είλαη ε βηβιηνθεληξηθή εζηίαζε ε
φια ηα δηδαζθφκελα θηινινγηθά καζήκαηα αθφκε θαη απηφ ηεο ινγνηερλίαο ν
βαζηθφο άμνλαο ηεο δηδαθηηθήο πξαθηηθήο είλαη ην βηβιίν θαη ε δηδαθηέα χιε Κάζε
απφπεηξα αμηνπνίεζεο ησλ ΣΠΔ πξνζθξνχεη ζηε ινγηθή απηή
Οη laquoιχζεηοraquo πνπ ζα κπνξνχζαλ λα δνζνχλ ζηα πιαίζηα ηνπ ηππηθνχ ζρνιηθνχ
γξακκαηηζκνχ είλαη νη εμήο
πξνζθφιιεζε ζηε δηδαζθαιία ηεο χιεο
εξγαζία ζηελ ηάμε κε βάζε ζηξαηεγηθέο
αμηνπνίεζε φινπ ηνπ εχξνπο ηεο θηινινγηθήο δψλεο
α) Ρροςκόλλθςθ ςτθ διδαςκαλία τθσ φλθσ
Ζ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαζθαιία θάπνηνπ κέξνπο ηεο χιεο
πξνθεηκέλνπ απηή λα γίλεη θαιχηεξα θαηαλνεηή θαη κε βαζηθφ άμνλα ην δηδαθηηθφ
εγρεηξίδην Πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε κπνξνχλ λα αμηνπνηεζνχλ ηα ινγηζκηθά πνπ
θπθινθνξνχλ ζηε ρψξα καο (πρ Λνγνκάζεηα γηα ηε δηδαζθαιία θάπνηαο
ζπγθεθξηκέλεο χιεο ζηε γξακκαηηθή Ζξφδνηνο γηα ηε δηδαζθαιία ηνπ Ζξνδφηνπ
θηι) ηα πξνγξάκκαηα επεμεξγαζίαο θεηκέλνπ γηα ηε δηδαζθαιία θαη επεμεξγαζία ηνπ
γξαπηνχ ιφγνπ θηι
Σα πξνβιήκαηα ζηελ πεξίπησζε απηή είλαη πξνθαλή δχζθνιε ε χπαξμε
ινγηζκηθνχ πνπ ζα θαιχπηεη επαθξηβψο ηε δηδαθηέα χιε ππεξβνιηθή απψιεηα ρξφλνπ
ηαμηλφκεζεraquo φηαλ ηα ζχλνξα κεηαμχ δηαθφξσλ πεξηερνκέλσλ (πρ δηδαθηηθψλ αληηθεηκέλσλ) δηαγξά-
θνληαη κε ζαθήλεηα θαη laquoαζζελήraquo φηαλ ζπκβαίλεη ην αληίζεην
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 45
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
ζηε δηαδηθαζία κε ειάρηζην επί ηεο νπζίαο φθεινο δχζθνινο ν ρξνληζκφο αλάκεζα
ζηελ χιε πνπ πξέπεη λα δηδαρζεί ηελ εχξεζε αληίζηνηρνπ ινγηζκηθνχ θαη ηε δηάζεζε
ηνπ εξγαζηεξίνπ ηε ζπγθεθξηκέλε ρξνληθή ζηηγκή Σν κεγαιχηεξν πξφβιεκα φκσο
είλαη φηη δελ επηρεηξείηαη κηα αλαηξνπή ή βειηίσζε ηεο ηζρχνπζαο θαηάζηαζεο ηε
ζηηγκή πνπ νη ΣΠΔ ππνηάζζνληαη απνιχησο ζηε ινγηθή ηνπ βηβιίνπ θαη ν
εθπαηδεπηηθφο παξακέλεη απιφο δηεθπεξαησηήο ηεο δηδαθηηθήο πξαθηηθήο Ζ εκπεηξία
θαη ε έξεπλα ζηε ρψξα καο έρεη δείμεη φηη κηα ζηελή πξνζέγγηζε κε βάζε ηα ηζρχνληα
είλαη ζλεζηγελήο θαη αλαπνηειεζκαηηθή
β) Εργαςία ςτθν τάξθ με βάςθ ςτρατθγικζσ
Έλα κέξνο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ρξφλνπ κπνξεί λα δηαηεζεί φλησο θαη πξνο ηελ
θαηεχζπλζε ηεο θάιπςεο ηεο δηδαθηέαο χιεο απηφ φκσο είλαη απαξαίηεην λα γίλεη
θαηά ηξφπν δεκηνπξγηθφ θαη φρη γξακκηθφ ηελ πεξίπησζε απηή ν εθπαηδεπηηθφο
θηλείηαη βάζεη ζηξαηεγηθήο θαη ε ηερλνινγία απνηειεί κέξνο ηεο ηαθηηθήο ηνπ γηα ηελ
θαιχηεξε επίηεπμε ηεο ζηξαηεγηθήο απηήο έρνληαο θαηά λνπ ηνπο ζπλνιηθνχο
ζηφρνπο κπνξεί λα θξίλεη πνηα ηερλνινγία ζα αμηνπνηήζεη θαη γηα πνηνπνηνπο
ζηφρνπο λα νξγαλψζεη ηνλ ρξφλν ηνπ θαιχηεξα (πρ ζπλερφκελα δίσξα πξνθεηκέλνπ
λα έρεη ρξνληθή άλεζε ζην εξγαζηήξην) λα εθηηκήζεη γηα πνην κέξνο ησλ ζηφρσλ ηνπ
ζα αμηνπνηήζεη ην εξγαζηήξην γηα φιε ηελ ηάμε ή ζα αλαζέζεη θάπνηεο εξγαζίεο ζε
νκάδεο ή παηδηά ηα νπνία ζα αμηνπνηήζνπλ ηηο ζρνιηθέο ππνδνκέο (πρ βηβιηνζήθε
εξγαζηήξην) γηα ηελ νινθιήξσζή ηνπο θηι λα εθηηκήζεη επίζεο ηη είδνπο ινγηζκηθά
ή παξαδείγκαηα ζα αμηνπνηήζεη ν ίδηνο γηα ηελ θαιχηεξε δηδαζθαιία ελψπηνλ φιεο
ηεο ηάμεο (αμηνπνηψληαο ελδερνκέλσο βηληενπξνηδέθηνξα ή δηαδξαζηηθφ πίλαθα)
Σα ηζρχνληα Π θαη ζρνιηθά εγρεηξίδηα πξνζθέξνληαη γηα κηα ηέηνηνπ είδνπο
πξνζέγγηζε Αο πάξνπκε γηα παξάδεηγκα ηα βηβιία πνπ αθνξνχλ ηε δηδαζθαιία ηεο
ειιεληθήο γιψζζαο ζην Γπκλάζην Οη δηαζεκαηηθέο εξγαζίεο ζην ηέινο ηνπ θάζε
θεθαιαίνπ πξνζθέξνληαη ζαπκάζηα σο αθεηεξία πνπ ζα ελζσκαηψζνπλ φιε ηελ χιε
ηνπ θεθαιαίνπ ελψ επηηξέπνπλ θαη ηελ επξεία ρξήζε ησλ ΣΠΔ Ζ δηδαζθαιία ησλ
δνκψλ ηεο γιψζζαο κπνξεί λα γίλεη επίζεο ζπγθεληξσηηθά κε ηελ αμηνπνίεζε ηεο
θαηάιιειεο ηερλνινγίαο Σν παξαθάησ παξάδεηγκα πξνέξρεηαη απφ ην βηβιίν ηεο Γlsquo
Γπκλαζίνπ (2006 ζει 61)
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 46
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Εικόνα 2
Έλαο εθπαηδεπηηθφο κπνξεί μεθηλψληαο ην κάζεκά ηνπ κέζα απφ απηή ηε δηαζεκαηηθή
εξγαζία λα ελζσκαηψζεη φιε ηελ χιε ηνπ θεθαιαίνπ πνπ έρεη σο ζπλνιηθφηεξν ζέκα ηηο
πξνθαηαιήςεηο θαη ηα ζηεξεφηππα ηε ζπγθεθξηκέλε εξγαζία ηδηαίηεξα ε ελζσκάησζε ησλ
λέσλ ηερλνινγηψλ είλαη απαξαίηεηε θαη κε ηξφπν πνπ μεθεχγεη απφ ηε ζπλήζε εξγαιεηαθή
ινγηθή Οη καζεηέο ζα πξέπεη λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ιεηηνπξγηθά ην δηαδίθηπν γηα ηελ
αλεχξεζε πιεξνθνξηψλ αιιά θαη σο ρψξν ηειηθήο δεκνζίεπζεο ησλ ζπκπεξαζκάησλ (ΣΠΔ
σο πεξηβάιινλ εξγαζίαο)
ηξαηεγηθέο ζαλ απηή δελ είλαη πξνζαλαηνιηζκέλεο κφλν ζηελ αμηνπνίεζε
ζπγθεθξηκέλσλ ινγηζκηθψλ ή ηνπ ζρνιηθνχ εξγαζηεξίνπ αιιά εξγαιείσλ
γεληθφηεξεο ρξήζεο φπσο είλαη ν επεμεξγαζηήο ηνπ θεηκέλνπ θαη ην δηαδίθηπν
Γλσξίδνπκε ήδε απφ έξεπλεο ζηε ρψξα καο (Κνπηζνγηάλλεο ππφ δεκνζίεπζε) φηη
φινη νη καζεηέο καο είλαη εμνηθεησκέλνη κε ηε ρξήζε ησλ ΣΠΔ αλεμάξηεηα απφ ην αλ
έρνπλ ή φρη ππνινγηζηή ζην ζπίηη Θα βνεζνχζε πνιχ αλ νη θηιφινγνη αμηνπνηνχζαλ
απηή ηε γλψζε ησλ καζεηψλ θαη ηελ επέθηεηλαλ πεξαηηέξσ κε ηελ αλάζεζε εξγαζηψλ
πνπ ζα εκπιέθνπλ ηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ Πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε ζα
κπνξνχζε λα αμηνπνηεζεί θαη ε ζρνιηθή βηβιηνζήθε κε ηηο ππνδνκέο ηεο ην ζρνιηθφ
εξγαζηήξην πιεξνθνξηθήο κε κηα θαηάιιειε ξχζκηζε αιιά θαη ην ζπίηη ησλ παηδηψλ
αθνχ φια ζρεδφλ ηα παηδηά δηαζέηνπλ ππνινγηζηή (Κνπηζνγηάλλεο ππφ δεκνζίεπζε)
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 47
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Αο ππνζέζνπκε φηη ν εθπαηδεπηηθφο δηδάζθεη γιψζζα ζε θάπνηα ηάμε ηνπ Γπκλαζίνπ
Καιχηεξα ζα ήηαλ λα κελ αληηκεησπίδεη ην κάζεκα σο ην άζξνηζκα ησλ θεθαιαίσλ ελφο
βηβιίνπ αιιά λα ζέηεη ζηφρνπο πνπ έρεη λα θαιχςεη ηε ζπγθεθξηκέλε ζρνιηθή ρξνληά ηελ
πεξίπησζε απηή ν εθπαηδεπηηθφο θηλείηαη βάζεη ζηξαηεγηθήο θαη ε ηερλνινγία απνηειεί
κέξνο ηεο ηαθηηθήο ηνπ γηα ηελ θαιχηεξε επίηεπμε ηεο ζηξαηεγηθήο απηήο Ζ αμηνπνίεζε ηεο
ηερλνινγίαο ζε κηα ηέηνηνπ είδνπο νπηηθή κπνξεί λα πάξεη ηηο εμήο κνξθέο
πζηεκαηηθή ρξήζε ΣΠΔ φρη σο ζπκπιήξσκα ηεο δηδαζθαιίαο αιιά φπνπ απηφ
εμππεξεηεί ζπγθεθξηκέλν δηδαθηηθφ ζηφρν σο κέξνο επξχηεξεο ζηξαηεγηθήο Πρ ρξήζε
ηνπ πξνγξάκκαηνο επεμεξγαζίαο θεηκέλνπ γηα ηελ επεμεξγαζία θεηκέλνπ καζεηή ή καζεηψλ κε
ηε ζπλεξγαζία φιεο ηεο ηάμεο∙ πξνεηνηκαζία ησλ καζεηψλ ηνπ γηα γφληκε αμηνπνίεζε ηνπ
δηαδηθηχνπ θαηά ηελ αλαδήηεζε πιεξνθνξηψλ (πρ θξηηήξηα αμηνιφγεζεο ηεο πιεξνθνξίαο)
ρξήζε δηαδξαζηηθνχ πίλαθα ζην πιαίζην ζηξαηεγηθήο γηα δηδαζθαιία πνπ απεπζχλεηαη ζε φιε
ηελ ηάμε (ελζσκαηψλνληαο δηαθνξεηηθνχο ηχπνπο κάζεζεο πρ νπηηθφ αθνπζηηθφ θηι)
αμηνπνίεζε ινγηζκηθνχ γηα ελδπλάκσζε καζεηψλ ζην πιαίζην ζηξαηεγηθά δηαθνξνπνηεκέλεο
δηδαζθαιίαο θηι
Αλάζεζε εξγαζηψλ ζηελ αξρή ηεο ρξνληάο (θπξίσο) ή θαη ελδηακέζσο νη νπνίεο ζα
απαηηνχλ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ γηα ηελ νινθιήξσζή ηνπο Οη εξγαζίεο απηέο ζα
παξνπζηάδνληαη ζηελ ηάμε ζε ηαθηά ρξνληθά δηαζηήκαηα αθνχ νινθιεξψλνληαη κε ηε
ζηελή θαζνδήγεζε ησλ δηδαζθφλησλ Οη εξγαζίεο απηέο είλαη πνιχ ζεκαληηθέο γηαηί
εκπιέθνπλ ηα παηδηά ζε ζχγρξνλεο κνξθέο έξεπλαο ζχλζεζεο θεηκέλσλ θαη
παξνπζίαζεο ελψπηνλ αθξναηεξίνπ (ελψπηνλ ηεο ηάμεο) θαιιηεξγψληαο παξάιιεια ηε
δεκηνπξγηθφηεηα
γ) Αξιοποίθςθ όλου του εφρουσ τθσ φιλολογικισ ηϊνθσ
Ζ εζηίαζε ζηελ χιε θαη ε βηβιηνθεληξηθή νπηηθή γεληθφηεξα απνηειεί
ζεκαληηθφ κεηνλέθηεκα ηεο ειιεληθήο εθπαίδεπζεο ην νπνίν κπνξεί ελ κέξεη λα
θαιπθζεί ζηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε κε πξνζεγγίζεηο ζαλ θαη απηέο πνπ ζίρηεθαλ
ζηελ ακέζσο παξαπάλσ Ζ ειιεληθή εθπαίδεπζε δηαζέηεη παξάιιεια θαη δχν
ζεκαληηθά πιενλεθηήκαηα ζε θάζε βαζκίδα ηεο πνπ κπνξνχλ λα παίμνπλ πνιχ
ζεκαληηθφ ξφιν ζηε δεκηνπξγηθή δηάρπζε ησλ ΣΠΔ ζην ζρνιείν Θα κπνξνχζακε λα
ζεσξήζνπκε ηα πιενλεθηήκαηα απηά σο laquoελ δπλάκεη ζεκεία αλνηρηφηεηαοraquo
(Bernstein 1989 107) ηνπ ειιεληθνχ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο
Χο πξψην πιενλέθηεκα ζεσξνχκε ην γεγνλφο φηη έλαο εθπαηδεπηηθφο
(θηιφινγνο ζηε Βζκηα) θαη έλαο δάζθαινο ζην δεκνηηθφ δηδάζθνπλ πνιιέο ψξεο ζην
ίδην ηκήκα ηε βδνκάδα Απηφ έρεη αμηνπνηεζεί ζπάληα σο ηψξα Οη ΣΠΔ απνηεινχλ
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 48
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
ζαπκάζηα επθαηξία πξνθεηκέλνπ λα γεθπξσζεί ε απφζηαζε κεηαμχ ησλ θηινινγηθψλ
(θαη φρη κφλν) δηδαθηηθψλ αληηθεηκέλσλ θαη λα επηηεπρζνχλ πνιινί απφ ηνπο ζηφρνπο
ησλ ηζρπφλησλ Π Απηφ κπνξεί λα επηηεπρζεί αλ ππάξμεη κηα ζπλδπαζηηθή
αλάγλσζε κε επξχηεξν πλεχκα θαη ινγηθή ησλ δηδαθηηθψλ αληηθεηκέλσλ πνπ
δηδάζθεη ζε θάζε ηάμε ν θηιφινγνο Γελ είλαη ζπάλην ην θαηλφκελν ν ίδηνο δηδάζθσλ
λα δηδάζθεη ζην ίδην ηκήκα αξραία λέα ειιεληθά θαη ηζηνξία ή ζπλδπαζκφ ησλ δχν
απφ απηά ε απηή ηελ πεξίπησζε δελ είλαη δχζθνιε ε αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ γηα ηε
ζπλδπαζηηθή θαη απνηειεζκαηηθφηεξε δηδαζθαιία
Παξαθάησ αλαθέξνληαη ελδεηθηηθά κεξηθά παξαδείγκαηα εθαξκνγψλ ζην
πιαίζην ηεο αμηνπνίεζεο φινπ ηνπ εχξνπο ηεο θηινινγηθήο δψλεο
Οκεξηθά έπε θαη δηδαζθαιία ηεο γιψζζαο Έλαο απφ ηνπο βαζηθνχο ζηφρνπο ηνπ
γισζζηθνχ καζήκαηνο ζηελ Α΄ Γπκλαζίνπ είλαη ε δηδαζθαιία ηεο πεξηγξαθήο σο θεηκεληθνχ
είδνπο Ζ αλάζεζε εξγαζηψλ πνπ ζα πεξηγξάθνπλ πρ πξφζσπα ή ζενχο ζηελ Οδχζζεηα
(Αζελά Πελειφπε Οδπζζέαο Σειέκαρνο θηι) κπνξεί λα απνηειέζεη πνιχ θαιή αθνξκή γηα
ζπλδπαζηηθή δηδαζθαιία ησλ δχν δηδαθηηθψλ αληηθεηκέλσλ Οη εξγαζίεο κπνξνχλ λα έρνπλ
απνθιεηζηηθά γισζζηθή κνξθή θαη λα γξάθνληαη ζε πξνγξάκκαηα επεμεξγαζίαο θεηκέλνπ ή
λα έρνπλ πνιπηξνπηθή κνξθή κε ηελ ελζσκάησζε εηθφλσλ απφ πνηθίιεο πεγέο αιιά θαη απφ
ην δηαδίθηπν
Κάηη αληίζηνηρν κπνξεί λα γίλεη κε ηνλ ζπλδπαζκφ ηεο Αξραίαο Ηζηνξίαο θαη ηεο
Γιψζζαο ζηε δηδαζθαιία θαη πάιη ηεο πεξηγξαθήο ηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε κπνξεί λα
αμηνπνηεζεί ε πεξηγξαθή ησλ αξραίσλ λαψλ θηι Γίλεηαη πρ ε δπλαηφηεηα ζηνλ εθπαηδεπ-
ηηθφ λα εζηηάζεη παξάιιεια ζηελ θαηάθηεζε ηεο γιψζζαο ηεο ηζηνξίαο θαη ζηελ θαιιηέξγεηα
ηνπ θεηκεληθνχ είδνπο ηεο πεξηγξαθήο
Δίλαη γλσζηφ φηη γηα ηζηνξηθνχο ιφγνπο (ρξήζεο ηεο θαζαξεχνπζαο) έρνπλ επη-
θξαηήζεη ιφγηνη ηχπνη ζηε γιψζζα καο (ηδηαίηεξα ζηελ θιηηηθή κνξθνινγία) νη νπνίνη δπ-
ζθνιεχνπλ ηδηαίηεξα ηνπο καζεηέο Ζ αμηνπνίεζε ησλ ζσκάησλ θεηκέλσλ γηα ηελ αλαδήηεζε
ηεο ζπκπεξηθνξάο ησλ ηχπσλ απηψλ ζηνλ λενειιεληθφ ιφγν κπνξεί λα απνηειέζεη ζεκαληηθή
αθεηεξία γφληκνπ ζπλδπαζκνχ ησλ δχν δηδαθηηθψλ αληηθεηκέλσλ ηεο αξραίαο θαη ηεο λέαο
ειιεληθήο (βι ζρεηηθφ παξάδεηγκα ζην θεθ 24 Ζ δηδαζθαιία σο δηαδηθαζία δηακφξθσζεο
εγγξάκκαησλ ηαπηνηήησλ ηεο παξνχζαο ελφηεηαο)
Έλαο εθπαηδεπηηθφο ΠΔ02 πνπ δηδάζθεη ζηε Βlsquo Λπθείνπ Κείκελα Νενειιεληθήο
Λνγνηερλίαο θαη Νενειιεληθή Γιψζζα απνθαζίδεη λα εθκεηαιιεπηεί απηά ηα δχν καζήκαηα
πξνο κηα θνηλή θαηεχζπλζε Γλσξίδεη πσο ζηε δηδαθηέα χιε ηνπ γισζζηθνχ καζήκαηνο
εληάζζεηαη ε παξνπζίαζε θαη ε θξηηηθή ελφο βηβιίνπ Αλαζέηεη ζηνπο καζεηέο θαηά ηε δηάξ-
θεηα φιεο ηεο ζρνιηθήο ρξνληάο λα παξνπζηάδνπλ ηα θείκελα πνπ κειεηψληαη ζην κάζεκα ηεο
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 49
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
ινγνηερλίαο θαζψο θαη έλα βηβιίν ηεο επηινγήο ηνπο ζε έλα ηζηνιφγην (blog) πνπ ζα έρνπλ
δεκηνπξγήζεη γηα απηφλ ηνλ ζθνπφ Πέξα απφ ρψξνο δεκνζίεπζεο απηφο ν ηζηνρψξνο ζα ιεη-
ηνπξγεί θαη σο ρψξνο ζρνιηαζκνχ ησλ ίδησλ ησλ παξνπζηάζεσλ κέζα απφ ηα ζρφιηα πνπ ζα
παξαζέηνπλ νη καζεηέο θαη ν εθπαηδεπηηθφο ζε θάζε δεκνζίεπζε Έηζη ηειηθά νη καζεηέο ζα
ρξεζηκνπνηήζνπλ ηηο γλψζεηο πνπ απνθηνχλ ζην κάζεκα ηεο γιψζζαο ζπλδπαζηηθά κε ηηο
γλψζεηο πνπ απνθηνχλ ζην κάζεκα ηεο ινγνηερλίαο δεκνζηεχνληαο ηελ άπνςή ηνπο θαη ηε-
ιηθά απνθηψληαο δεμηφηεηεο πνπ αθνξνχλ ηηο ΣΠΔ θαη ηνλ λέν γξακκαηηζκφ
Πέξα απφ ην πιενλέθηεκα ησλ πνιιψλ δηδαθηηθψλ σξψλ ζε κηα ηάμε έλα
δεχηεξν πιενλέθηεκα κπνξεί λα ζεσξεζεί ην γεγνλφο φηη ην ειιεληθφ ζρνιείν αλα-
πηχζζεη πνιιέο πξσηνβνπιίεο ζε δξαζηεξηφηεηεο εθηφο ηεο ζρνιηθήο ηάμεο (πρ
γηνξηέο εθπαηδεπηηθέο εθδξνκέο θηι) Απηέο νη δξαζηεξηφηεηεο ζρεηίδνληαη ζε ζε-
καληηθφ βαζκφ κε πεξηερφκελα πνπ εμεηάδνληαη ζηε θηινινγηθή δψλε καζεκάησλ θαη
κπνξνχλ λα αμηνπνηεζνχλ ζαπκάζηα πξνθεηκέλνπ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ θαηά ηξφπν
ιεηηνπξγηθφ θαη δεκηνπξγηθφ νη ΣΠΔ Απηή ε δπλαηφηεηα ζα αλαπηπρζεί ζηηο ππνελφ-
ηεηεο πνπ αθνξνχλ ηνλ εκηηππηθφ θαη άηππν ζρνιηθφ γξακκαηηζκφ
2) Ηκηηππηθέο κνξθέο ζρνιηθνύ γξακκαηηζκνύ θαη ΣΠΔ
Ο δεχηεξνο ηχπνο ζρνιηθνχ γξακκαηηζκνχ είλαη ν εκηηππηθφο Πξφθεηηαη γηα
πξφζθαην κάιινλ θαηλφκελν θαη απνηειεί αληαλάθιαζε ησλ επξχηεξσλ αιιαγψλ πνπ
ζπκβαίλνπλ ζηελ θνηλσλία καο Θα κπνξνχζαλ λα ζεσξεζνχλ κηθξέο ξσγκέο πνπ
αξρίδνπλ λα παξαηεξνχληαη ζηνλ παξερφκελν ηππηθφ γξακκαηηζκφ πξνο ηε
θαηεχζπλζε ηεο ραιαξφηεξεο ηαμηλφκεζεο Δλδεηθηηθέο ηέηνηεο πεξηπηψζεηο είλαη ε
laquoεπέιηθηε δψλεraquo ε δηαζεκαηηθφηεηα ην 25 ηνπ ρξφλνπ πνπ παξέρεηαη ζην
δεκνηηθφ ζρνιείν ζηνπο δαζθάινπο γηα θαηά βνχιεζε αμηνπνίεζε ηνπ ρξφλνπ πνπ
δηαηίζεηαη γηα ηε δηδαζθαιία ηεο ειιεληθήο γιψζζαο ε πεξηβαιινληηθή εθπαίδεπζε
ε αγσγή πγείαο θηι
Οη κνξθέο απηέο ζρνιηθνχ γξακκαηηζκνχ πξνζθέξνληαη ζαπκάζηα γηα γφληκε
αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ επεηδή παξνπζηάδνπλ κεγαιχηεξν βαζκφ επειημίαο ζε ζρέζε κε
ηνλ πξνεγνχκελν ηχπν ηηο κνξθέο απηέο δελ ππάξρεη ν πεξηνξηζκφο ηεο χιεο δελ
ππάξρεη απζηεξφο ρξνληθφο θαη ρσξηθφο πεξηνξηζκφο θαη γηα φινπο απηνχο ηνπο
ιφγνπο είλαη δπλαηέο νη δηδαθηηθέο πξνζεγγίζεηο ηχπνπ κηθξψλ εξγαζηψλ (πξφηδεθη)
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 50
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
φπνπ ν ξφινο ησλ καζεηψλ είλαη πην ελεξγφο θαη πην εχθνιε ε θαηάθηεζε κνξθψλ
ηνπ λένπ γξακκαηηζκνχ
Σα παξαδείγκαηα κπνξεί λα είλαη πάξα πνιιά Δλδεηθηηθά αλαθέξεηαη ην
παξαθάησ
ε έλα πξφγξακκα πεξηβαιινληηθήο αγσγήο νη καζεηέο πνιιέο θνξέο θαινχληαη λα δεκη-
νπξγήζνπλ θάπνην πιηθφ ζην ηέινο ηνπ πξνγξάκκαηνο Σν πιηθφ απηφ πξνέξρεηαη απφ ηελ
έξεπλα πνπ έρνπλ εθπνλήζεη πάλσ ζε έλα πεξηβαιινληηθφ ζέκα έξεπλα πνπ γίλεηαη είηε ζε
πεγέο ζην δηαδίθηπν θαη αιινχ είηε απφ ζπλεληεχμεηο είηε απφ ηηο επηζθέςεηο ηνπο Ζ γισζ-
ζηθή δηδαζθαιία κπνξεί λα ελζσκαησζεί κε κεγάιε επθνιία ζηε δηαδηθαζία δεκηνπξγίαο απ-
ηνχ ηνπ πιηθνχ (πρ CD-ROM παξνπζίαζε θσηνγξαθηψλ θείκελν πξνο εθηχπσζε) ζε ζπλ-
δπαζκφ πάληα κε ηε ιεηηνπξγηθή ελζσκάησζε ησλ ΣΠΔ (βι Κνπηζνγηάλλεο 2006 θαη αληί-
ζηνηρε δξαζηεξηφηεηα ζηελ Δλφηεηα ΗΗΗ θεθ53 Δθδνρέο δηδαθηηθήο αμηνπνίεζεο ηνπ
δηαδξαζηηθνχ πίλαθα)
3) Άηππεο κνξθέο ζρνιηθνύ γξακκαηηζκνύ
Ο άηππνο ζρνιηθφο γξακκαηηζκφο έρεη ζρέζε κε ηελ επξχηεξε ζρνιηθή θπξίσο εμσ-
δηδαθηηθή δσή Γελ είλαη απζηεξά ζεζκνζεηεκέλνο σο πξνο ην πεξηερφκελφ ηνπ θαη
είλαη δπλαηφ λα πνηθίιιεη απφ ζρνιείν ζε ζρνιείν ζεακαηηθά Απφ έξεπλεο πνπ έρνπλ
γίλεη γλσξίδνπκε φηη ζηα πεξηζζφηεξα δεκφζηα ζρνιεία νη επθαηξίεο πνπ έρνπλ νη κα-
ζεηέο γηα ζπκκεηνρή ζε πξαθηηθέο άηππνπ ζρνιηθνχ γξακκαηηζκνχ είλαη πνιχ ιίγεο
θαη ζρεηίδνληαη ζπλήζσο κε ηειεηνπξγηθνχ ραξαθηήξα εθδειψζεηο (πρ ζρνιηθέο
γηνξηέο καζεηηθέο θνηλφηεηεο θηι) (Ξσρέιιεο amp Hopf 2003) Ζ θαηεγνξία απηή
ζρνιηθψλ πξαθηηθψλ έρεη αλαδσνγνλεζεί θαηά ηελ ηειεπηαία πεληαεηία ιφγσ ηεο
ελίζρπζεο πνπ παξέρεηαη απφ ηα δηάθνξα επξσπατθά πξνγξάκκαηα ζηα νπνία ζπκκε-
ηέρνπλ πνιιά ειιεληθά ζρνιεία (πρ ην πξφγξακκα eTwinning) Γε γλσξίδνπκε φκσο
κε βεβαηφηεηα ην είδνο ησλ πξαθηηθψλ ζηηο νπνίεο θαινχληαη ηα παηδηά λα ζπκκεηέ-
ρνπλ ηνλ αξηζκφ ησλ καζεηψλ πνπ ιακβάλεη κέξνο θαη θπξίσο αλ θαη πνηνπο γξακ-
καηηζκνχο ηα παηδηά θαηαθηνχλ ζπκκεηέρνληαο ζηα πξνγξάκκαηα απηά Απηφ πνπ
είλαη γλσζηφ είλαη φηη πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηεο δηεχξπλζεο ησλ άηππσλ κνξθψλ
ζρνιηθνχ γξακκαηηζκνχ θηλνχληαη ήδε πνιιά (ηδησηηθά θπξίσο) ζρνιεία κε ηηο επη-
πιένλ δξαζηεξηφηεηεο πνπ ζεζκνζεηνχλ θαη πξνζθέξνπλ σο επηινγέο ζηα παηδηά (πρ
νκάδεο έθδνζεο εθεκεξίδαο νκάδεο ζεάηξνπ θηι) ε θάζε πεξίπησζε φκσο ν ηχπνο
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 51
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
απηφο ζρνιηθνχ γξακκαηηζκνχ πξνζθέξεηαη πάξα πνιχ γηα ηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ
γηα ιφγνπο επλφεηνπο
Αξρίδεη λα δηαθαίλεηαη ήδε φηη νη δηαθνξέο κεηαμχ ησλ ζρνιείσλ αιιά θαη ε
πξνζαξκνγή ησλ ζρνιείσλ ζηα λέα δεδνκέλα ζα πξνζδηνξίδεηαη απφ εδψ θαη χζηεξα
ζηε ρψξα καο κε δεδνκέλν ηνλ απζηεξά ζπγθεληξσηηθφ ξφιν ηνπ εθπαηδεπηηθνχ καο
ζπζηήκαηνο φρη ηφζν ζην επίπεδν ηνπ ηππηθνχ αιιά ηνπ εκηηππηθνχ θαη άηππνπ ζρν-
ιηθνχ γξακκαηηζκνχ Δίλαη ηα κφλα πεδία φπνπ ην ραιαξφ ζεζκηθφ πιαίζην επηηξέπεη
νπζηψδεηο παξεκβάζεηο εθ κέξνπο ηεο δηεχζπλζεο ησλ ζρνιείσλ θαη ησλ εθπαηδεπηη-
θψλ Πξφθεηηαη επίζεο γηα πεδία ζηα νπνία κπνξεί λα ελζσκαησζεί ε θαιιηέξγεηα
πνιιψλ απφ ηνπο γξακκαηηζκνχο πνπ απαηηεί ε επνρή καο θαη φπνπ νη ΣΠΔ κπνξνχλ
λα αμηνπνηεζνχλ γφληκα θαη δεκηνπξγηθά Δλδεηθηηθά αλαθέξνληαη εδψ θάπνηα παξα-
δείγκαηα
ρνιηθέο γηνξηέο θαη ΣΠΔ Οη θαζηεξσκέλεο ζρνιηθέο γηνξηέο (28ε Οθησβξίνπ
17ε Ννεκβξίνπ 25ε Μαξηίνπ) ζεσξνχληαη γηνξηέο πνπ laquoαλήθνπλraquo ζπλήζσο ζηνπο θηινιφ-
γνπο ε πνιιά ζρνιεία έρνπλ ράζεη πξν πνιινχ ηε δπλακηθή ηνπο θαη έρνπλ κεηαηξαπεί ζε
επαλαιακβαλφκελεο αλνχζηεο ηειεηνπξγηθνχ ραξαθηήξα δηαδηθαζίεο Οη γηνξηέο απηέο κπν-
ξνχλ λα απνηειέζνπλ ην πιαίζην φπνπ νκάδεο παηδηψλ ζα αλαιακβάλνπλ λα δηεξεπλήζνπλ
θαη λα παξνπζηάζνπλ πηπρέο ηνπ γεγνλφηνο πνπ ενξηάδεηαη Μπνξεί γηα παξάδεηγκα λα αλα-
ηεζεί ζε κηα νκάδα καζεηψλ λα δεκηνπξγήζεη κηα παξνπζίαζε κέζσ ηνπ ινγηζκηθνχ παξνπ-
ζηάζεσλ (PowerPoint) πνπ ζα αθνξά ζεκαληηθά πξφζσπα θαη γεγνλφηα πνπ αθνξνχλ ηελ
επέηεην ηνπ laquoρηraquo Σν κάζεκα ηεο Ηζηνξίαο θαζψο θαη ην ίδην ην γισζζηθφ κάζεκα έρνπλ
άκεζε ζρέζε κε ηέηνηνπ είδνπο εξγαζίεο Αθφκα κπνξεί λα αλαηεζεί ζε κηα νκάδα λα δεκη-
νπξγήζεη κηα ρξνλνγξακκή γεγνλφησλ ηεο επαλάζηαζεο ηνπ 1821 ηελ νπνία ζα παξνπζηά-
ζνπλ ζηε γηνξηή Απηή ε ρξνλνγξακκή κπνξεί λα είλαη εκπινπηηζκέλε κε βίληεν ήρν θαη
θείκελν Οη ΣΠΔ κπνξνχλ λα αμηνπνηεζνχλ κε γφληκν ηξφπν ζηε ζπγγξαθή θαη παξνπζίαζε
πνιπηξνπηθψλ θαη πνιπκεζηθψλ θεηκέλσλ απφ ηα παηδηά ηε δηεμαγσγή έξεπλαο ηελ εκβά-
ζπλζε ζε ηζηνξηθά γεγνλφηα θηι Θα δψζεη επίζεο ηε δπλαηφηεηα ζπλεξγαζίαο αλάκεζα ζε
θηινιφγνπο θαη θαζεγεηέο άιισλ εηδηθνηήησλ φπσο ηεο πιεξνθνξηθήο
Οξγάλσζε εθδξνκψλ Μεγάιν κέξνο ησλ ζρνιηθψλ εθδξνκψλ έρεη ράζεη επίζεο
ζε πνιιά ζρνιεία ηνλ εθπαηδεπηηθφ ηνπο ραξαθηήξα Οη εθδξνκέο κπνξνχλ λα νξγαλσζνχλ
θαη λα πξνεηνηκαζηνχλ πνιχ θαιχηεξα κε ηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ λα κειεηεζνχλ νη ηφπνη
πνπ ζα επηζθεθηνχλ λα ζπδεηεζνχλ νη δηαδξνκέο πνπ ζα επηιέμνπλ λα πξαγκαηνπνηεζεί ιε-
πηνκεξήο πξνεηνηκαζία ησλ επηζθέςεσλ θηι Οη ΣΠΔ κπνξνχλ λα παίμνπλ θαηαιπηηθφ ξφιν
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 52
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
ζε φια απηά αλ αμηνπνηεζνχλ θαηά ηέηνην ηξφπν ψζηε λα δίλεηαη πξσηνβνπιία ζηα παηδηά
θαη λα ππνζηεξίδεηαη ε φιε εξγαζία ηνπο (γηα έλα ζρεηηθφ δηδαθηηθφ ζελάξην βι Δλφηεηα V
θεθ 37)
Οη ηνκείο πνπ ζίρηεθαλ παξαπάλσ κπνξνχλ λα αμηνπνηεζνχλ απνηειεζκαηηθά
θαη δεκηνπξγηθά γηα ηελ θαιχηεξε αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ζηα θηινινγηθά καζήκαηα κε
κηα επξχηεξε ινγηθή
Μηα ζπλεηδεηή θαη θαιά ζρεδηαζκέλε αμηνπνίεζε ηεο θηινινγηθήο δψλεο ηνπ εκηηππη-
θνχ θαη ηνπ άηππνπ ζρνιηθνχ γξακκαηηζκνχ κπνξεί λα απνηειέζεη αθελφο ηνλ άμνλα γφληκεο
αμηνπνίεζεο ησλ ΣΠΔ αθεηέξνπ ηελ αθεηεξία γηα απνηειεζκαηηθή αλαβάζκηζε ηεο παξερφκε-
λεο εθπαίδεπζεο ζην ζρνιείν
ζνη εθπαηδεπηηθνί ινηπφλ ζεσξνχλ πσο δελ κπνξνχλ αθφκα λα μεθχγνπλ
απφ ηελ πξνζθφιιεζε ζηελ χιε ψζηε λα ελζσκαηψζνπλ ιεηηνπξγηθά ηηο ΣΠΔ ζηελ
θαζεκεξηλή δηδαθηηθή πξαθηηθή κπνξνχλ πην εχθνια λα θαηαθχγνπλ ζε άηππεο πξα-
θηηθέο γξακκαηηζκνχ Απηφ πνπ ρξεηάδεηαη είλαη ε αλαδσνγφλεζε ησλ ζεζκψλ πνπ
ππάξρνπλ αιιά ππνιεηηνπξγνχλ θαη ε δεκηνπξγία λέσλ Κπξίσο φκσο ρξεηάδεηαη ε
νξγάλσζε ησλ ζρνιηθψλ απηψλ δξαζηεξηνηήησλ πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηεο αμηνπνίε-
ζεο ησλ ΣΠΔ ζην πιαίζην ησλ λέσλ γξακκαηηζκψλ ή πνιπγξακκαηηζκψλ ηε δεκη-
νπξγηθή εκπινθή ησλ καζεηψλ ζην πιαίζην ηεο επνηθνδνκεηηθήο (θνλζηξνπθηηβη-
ζκφο) ινγηθήο ζηε κάζεζε θαη ηε δηδαζθαιία ησλ θηινινγηθψλ-αλζξσπηζηηθψλ κα-
ζεκάησλ κε κία επξχηεξε ινγηθή ην πιαίζην απηφ είλαη απαξαίηεην λα ζρεδηάδνληαη
ιεπηνκεξψο νη ζηφρνη ησλ εθάζηνηε δξαζηεξηνηήησλ ε νξγάλσζε θαη ε πνξεία πιν-
πνίεζήο ηνπο ην είδνο ηεο ηερλνινγίαο πνπ ζα αμηνπνηείηαη θηι Απψηεξνο ζηφρνο ζα
είλαη ε ζπλεηζθνξά πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηεο δεκηνπξγίαο λένπ ηχπνπ καζεηψλ πνπ
ζα είλαη πην θνληά ζηε λέα εμσζρνιηθή πξαγκαηηθφηεηα θαη ζηηο λέεο απαηηήζεηο ηεο
θνηλσλίαο ηεο γλψζεο θαη ηεο πιεξνθνξίαο
ε θάζε πεξίπησζε απηφ πνπ πξνηείλεηαη είλαη κηα ζπλνιηθφηεξε πξνζέγγηζε ησλ δηδα-
θηηθψλ πξαθηηθψλ ζηηο νπνίεο εκπιέθνληαη νη θηιφινγνη θαη κηα δεκηνπξγηθή αλάγλσζή ηνπο
ζην πιαίζην ησλ ζεσξεηηθψλ παξακέηξσλ ηνπ λένπ γξακκαηηζκνχ
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 53
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
ηελ Δλφηεηα V παξαηίζεληαη ελδεηθηηθά δηδαθηηθέο πξνηάζεηο θαη παξαδείγ-
καηα εθπαηδεπηηθψλ ζελαξίσλ γηα αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ζηα θηινινγηθά καζήκαηα
θαη ζηηο άηππεο ζρνιηθέο πξαθηηθέο
24 Θ διδαςκαλία ωσ διαδικαςία διαμόρφωςθσ εγγράμματων ταυτοτιτων
Μέρξηο εδψ δφζεθε βαξχηεηα ζε κηα ζα κπνξνχζακε λα πνχκε νξηδφληηα αλάγλσζε
ησλ ζρνιηθψλ δηδαθηηθψλ πξαθηηθψλ θαη ζην πψο ζα κπνξνχζαλ λα αμηνπνηεζνχλ γφ-
ληκα νη ΣΠΔ ζην πιαίζην απηφ Δίλαη φκσο απαξαίηεηε θαη κηα πξνζπάζεηα γηα θά-
ζεηε αλάγλσζε ηεο δηδαζθαιίαο Αλ κέρξηο εδψ απαληνχζακε ζην εξψηεκα laquoπψο
κπνξνχκε λα δηαβάζνπκε θξηηηθά ην ζχλνιν ησλ ζρνιηθψλ δηδαθηηθψλ πξαθηηθψλ
ζηηο νπνίεο εκπιέθνληαη νη θηιφινγνη έηζη ψζηε λα ελζσκαηψζνπκε δεκηνπξγηθά ηηο
ΣΠΔraquo ηψξα ζα επηρεηξήζνπκε λα δείμνπκε φηη ν ηξφπνο πνπ απηφ ζα γίλεη έρεη ζε-
καληηθέο επηπηψζεηο ζηε ζπγθξφηεζε ηεο εγγξάκκαηεο ηαπηφηεηαο ησλ καζεηψλ καο
πσο έρεη ήδε γίλεη θαλεξφ κεγάιν κέξνο ηνπ πξνβιεκαηηζκνχ ζηελ παηδα-
γσγηθή αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ δίλεη έκθαζε ζε εμαηξεηηθά επηθαλεηαθά ζηνηρεία φπσο
είλαη ε δεκηνπξγία ππνδνκψλ ε αλάπηπμε ινγηζκηθνχ θαη ε επηκφξθσζε ησλ εθπαη-
δεπηηθψλ ζηε δηδαθηηθή αμηνπνίεζε ηνπ ινγηζκηθνχ Πξφθεηηαη γηα κηα πξνζέγγηζε
εμαηξεηηθά ξερή θαη θάζε άιιν παξά νπδέηεξε απφ κηα βαζχηεξε πνιηηηθή νπηηθή
ηελ νπνία έρνπκε απνθαιέζεη ζε πξνεγνχκελεο ελφηεηεο laquoεξγαιεηαθή ινγηθήraquo (βι
Δηζαγσγή θαη Δλφηεηα Η θεθ 14) Οη ζπλέπεηεο ηεο πξνζέγγηζεο απηήο είλαη ήδε
νξαηέο παξά ηνπο πφξνπο πνπ έρνπλ επελδπζεί (ή θαιχηεξα ζπαηαιεζεί) δηεζλψο
πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε ηα απνηειέζκαηα είλαη πνιχ θησρά Αλαθέξακε ελδεη-
θηηθά ζην θεθ 14 ηεο ελφηεηαο Η ηνλ ηίηιν ηνπ βηβιίνπ ηνπ Larry Cuban Oversold
and Underused ην νπνίν αλαθέξεηαη ζηελ εηθνζαεηή εκπεηξία ησλ ΖΠΑ φπνπ νη
ππνινγηζηέο πνπιήζεθαλ θαηά εθαηνληάδεο ρηιηάδεο ζηα ζρνιεία αιιά έκεηλαλ ζρε-
δφλ αρξεζηκνπνίεηνη
Ζ ζπγθεθξηκέλε βέβαηα θξηηηθή εζηηάδεη ζηηο ηερληθέο θαη άιιεο δπζθνιίεο
ηνπ πξάγκαηνο ζπλερίδνληαο κηα ζεκαληηθή επηζηεκνληθή παξάδνζε σο πξνο ηε γε-
ληθφηεξε δπζθνιία εηζαγσγήο θαηλνηνκηψλ ζηελ εθπαίδεπζε13
θαη ππνβαζκίδεη άιιεο
πνιχ ζεκαληηθέο παξακέηξνπο φπσο ην είδνο ησλ δηδαθηηθψλ πξαθηηθψλ ζην πιαίζην
13 Βι πρ Fullan 1993
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 54
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
ησλ νπνίσλ ζα αμηνπνηεζνχλ νη ΣΠΔ ζηε δηδαζθαιία Αγλνείηαη δειαδή ην γεγνλφο
φηη ε δηδαθηηθή δηαδηθαζία θηλείηαη ndashζπλεηδεηά ή αζχλεηδαndash ζην πιαίζην θάπνηαο ή
θάπνησλ δηδαθηηθψλ παξαδφζεσλ κε ζπγθεθξηκέλεο ζπλέπεηεο σο πξνο ην laquoηηraquo laquoπψοraquo
θαη laquoπφηεraquo ηεο δηδαζθαιίαο Πξφθεηηαη γηα δηδαθηηθέο παξαδφζεηο θαη εθδνρέο πνπ
κπνξεί λα δηαθέξνπλ ζεκαληηθά κεηαμχ ηνπο θαη πνπ ε πηνζέηεζή ηνπο νδεγεί ζηε
ζπγθξφηεζε δηαθνξεηηθνχ ηχπνπ εγγξάκκαησλ ππνθεηκέλσλ∙ κε απηή ηελ έλλνηα ε
δηδαζθαιία απνηειεί κηα βαζηά πνιηηηθή επηινγή κε ην πεξηερφκελν πνπ δίλεη ν Αξη-
ζηνηέιεο ζηνλ φξν laquoπνιηηηθφοraquo (Gee 1996)
Πξνθεηκέλνπ λα γίλεη απηφ θαηαλνεηφ κπνξνχκε λα δηαθξίλνπκε ηξεηο
δηαθνξεηηθέο εθδνρέο αμηνπνίεζεο ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαζθαιία κε βάζε ηνλ βαζκφ ηεο
θαηλνηνκίαο ηνπο
Αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ζε πην παξαδνζηαθέο κνξθέο δηδαζθαιίαο
ην πιαίζην κηαο πεξηζζφηεξν παξαδνζηαθήο θαη δαζθαινθεληξηθήο δηδαζθαιίαο ν
εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα ρξεζηκνπνηήζεη ηηο ΣΠΔ απιά σο έλα επνπηηθφ κέζν γηα λα
πξνζειθχζεη ην ελδηαθέξνλ ησλ καζεηψλ θαη λα δηαθσηίζεη νξηζκέλα ζεκεία ηεο
χιεο ηελ ίδηα θαηεχζπλζε θηλνχληαη θαη ηα ινγηζκηθά πνπ εζηηάδνπλ ζηελ εθκά-
ζεζε ησλ γισζζηθψλ δνκψλ κε ζηαηηθφ θαη κεραληζηηθφ ηξφπν Ζ πξνζέγγηζε απηή
απνδίδεη ζηα παηδηά έλαλ ηδηαίηεξα παζεηηθφ ξφιν
Αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ζε πην θαηλνηόκεο θαηεπζύλζεηο
Οη ΣΠΔ δίλνπλ επθαηξίεο ζε εθπαηδεπηηθνχο λα θηλεζνχλ θαη ζε πην ζχγρξνλεο δηδα-
θηηθέο πξνζεγγίζεηο14
θπξίσο πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηνπ δεκηνπξγηθνχ ξφινπ ησλ
καζεηψλ νη νπνίνη δελ παξαθνινπζνχλ απιψο ηνλ δάζθαιν αιιά εκπιέθνληαη δεκη-
νπξγηθά ζηελ παξαγσγή ηεο ζρνιηθήο γλψζεο αλαπηχζζνπλ γλσζηηθέο θαη θνηλσλη-
θέο δεμηφηεηεο πςειφηεξνπ επηπέδνπ ελψ εμνηθεηψλνληαη ηαπηφρξνλα κε πξαθηηθέο
ηνπ ςεθηαθνχ γξακκαηηζκνχ αμηνπνηψληαο ιεηηνπξγηθά ηα λέα κέζα (ιεηηνπξγηθφο
ςεθηαθφο γξακκαηηζκφο ιεηηνπξγηθφο λένο γξακκαηηζκφο) ην πιαίζην απηφ ε ηάμε
κεηαηξέπεηαη ζηαδηαθά ζε θνηλφηεηα δεκηνπξγηθήο κάζεζεο Μηα ηέηνηνπ είδνπο δη-
δαθηηθή ινγηθή απαηηεί απφ ηνλ δάζθαιν λα δηαβάζεη laquoηελ χιεraquo πνπ έρεη λα δηδάμεη
πεξηζζφηεξν δεκηνπξγηθά θαη θάζεηα θαη ιηγφηεξν δηεθπεξαησηηθά ndash γξακκηθά
14 Με ηνλ φξν laquoζχγρξνλεο πξνζεγγίζεηοraquo λννχληαη νη ζχγρξνλεο δηδαθηηθέο ζεσξήζεηο ησλ γισζζηθψλ
- θηινινγηθψλ καζεκάησλ αιιά θαη νη ζχγρξνλεο ζεσξίεο κάζεζεο φπσο ε πξνζέγγηζε ηνπ
επνηθνδνκηζκνχ (ε κάζεζε σο δηαδηθαζία δεκηνπξγίαο ηεο γλψζεο απφ ηνπο ίδηνπο ηνπο καζεηέο) θαη
νη θνηλσληθνπνιηηηζκηθέο πξνζεγγίζεηο (ε κάζεζε σο απνηέιεζκα αιιειεπίδξαζεο θαη ζπκκεηνρήο ζε
θνηλσληθέο νκάδεο) Βι Γεληθφ Μέξνο Δλφηεηα 21
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 55
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ πξνο ηελ θαηεύζπλζε ηνπ θξηηηθνύ θαη λένπ γξακκαηη-
ζκνύ
Ζ εθπαηδεπηηθή πξφηαζε ηνπ θξηηηθνχ λένπ γξακκαηηζκνχ δελ αξθείηαη ζηελ αμίσζε
γηα απιή θαιιηέξγεηα ηνπ ιεηηνπξγηθνχ ςεθηαθνχ γξακκαηηζκνχ αιιά επηρεηξεί λα
πξνζζέζεη ηελ θξηηηθή δηάζηαζε ζηελ πξνζέγγηζε ηνπ λένπ γξακκαηηζκνχ ηνλ ππ-
ξήλα ησλ ζθέςεσλ απηψλ ππάξρεη ε ινγηθή ηεο ακθηζβήηεζεο θαη απνκπζνπνίεζεο
ησλ ππνινγηζηψλ σο νπδέηεξσλ ηερλνινγηθψλ κέζσλ πξαθηηθήο γξακκαηηζκνχ θαη ε
πξνζπάζεηα ζπλεηδεηήο ζχλδεζήο ηνπο κε ηε ζπγθεθξηκέλε νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή
πξαγκαηηθφηεηα πνπ ηνπο δεκηνπξγεί (Koutsogiannis 2004)
Οη παξαπάλσ εθδνρέο κπνξνχλ λα πάξνπλ θάπσο δηαθνξεηηθφ πεξηερφκελν αλάινγα
κε ην εθάζηνηε δηδαθηηθφ αληηθείκελν ρσξίο απηφ λα αιιάδεη ηηο δηδαθηηθέο θαη παη-
δαγσγηθέο αξρέο πνπ πξνυπνζέηνπλ
Γηα λα γίλεη απηφ ζαθέζηεξν ζα δψζνπκε κηα ελδεηθηηθή δηδαθηηθή πξφηαζε
ζην αληηθείκελν ηεο γισζζηθήο δηδαζθαιίαο ε νπνία ζα παξνπζηαζηεί ζε ηξεηο δηα-
θνξεηηθέο δηδαθηηθέο εθδνρέο Μέζσ ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ παξαδείγκαηνο επηρεηξείηαη
λα αλαδεηρζεί ε νξγαληθή ζρέζε ησλ ΣΠΔ κε ηε γισζζηθή εθπαίδεπζε λα ηνληζηεί ν
ζεκαληηθφο ξφινο πνπ έρεη ε ηερλνινγία ηεο δηδαζθαιίαο (= ν ίδηνο ν ηξφπνο δηδα-
ζθαιίαο) ζηελ ππνδνρή θαη παηδαγσγηθή αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ θαη ηέινο λα δείμεη
φηη θάζε δηδαζθαιία ζηεξίδεηαη πάληα ζε ζπγθεθξηκέλν ζεσξεηηθφ ππφβαζξν
Σν ζπγθεθξηκέλν παξάδεηγκα παίδεη θαη έλαλ άιιν ζπκπιεξσκαηηθφ ξφιν
απνηειεί ην πιαίζην γχξσ απφ ην νπνίν είλαη δνκεκέλν κεγάιν κέξνο θαη ηνπ ππφινη-
πνπ πιηθνχ γηα απηφ είλαη θαιχηεξα λα δηαβαζηεί ζπκπιεξσκαηηθά κε ηηο ελφηεηεο
πνπ ζα αθνινπζήζνπλ (ηδηαίηεξα κε ηα θεθάιαηα 53 Δθδνρέο δηδαθηηθήο αμηνπνίε-
ζεο ηνπ δηαδξαζηηθνχ πίλαθα (Δλφηεηα ΗΗΗ) θαη 23 Ζ δηδαθηηθή αμηνπνίεζε ησλ
ζσκάησλ θεηκέλσλ σο δηαδηθαζία δηακφξθσζεο εγγξάκκαησλ ππνθεηκέλσλ ή ε ηδεν-
ινγηθή δηάζηαζε ησλ ζελαξίσλ (Δλφηεηα V)
Αο ππνζέζνπκε φηη έρνπκε ηξεηο εθπαηδεπηηθνχο νη νπνίεο δε κέλνπλ ηθαλν-
πνηεκέλεο απφ ηε δηδαζθαιία ηνπο θαη εμεηάδνπλ αλ ζα κπνξνχζαλ λα βνεζεζνχλ απφ
ηε ρξήζε ησλ ΣΠΔ Καη νη ηξεηο εληνπίδνπλ θαη ζέινπλ λα αληηκεησπίζνπλ ην ίδην
πξφβιεκα ηε ζχγρπζε πνπ παξαηεξείηαη ζε πνιιά παηδηά φηαλ επηρεηξνχλ λα ρξεζη-
κνπνηήζνπλ θάπνηνπο ιφγηνπο ξεκαηηθνχο ηχπνπο Αο εζηηάζνπκε γηα ηηο αλάγθεο ηνπ
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 56
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
παξαδείγκαηνο ζηα ζχλζεηα ηνπ ξήκαηνο -άγσ (πρ παξάγσ) θάηη πνπ πξάγκαηη δπ-
ζθνιεχεη ηα παηδηά θαη φρη κφλν
Δθπαηδεπηηθόο 1
Ζ πξψηε εθπαηδεπηηθφο έρεη αθνχζεη φηη ην εθπαηδεπηηθφ ινγηζκηθφ θάλεη ην κάζεκα
πην ελδηαθέξνλ αιιά παξάιιεια ζπλδέεη ηα παηδηά κε ην κέιινλ ιφγσ ηεο ρξήζεο
ησλ ΣΠΔ Έηζη ζηξέθεηαη ζηελ αλαδήηεζε εθπαηδεπηηθνχ ινγηζκηθνχ Πξάγκαηη ε
έξεπλά ηεο απνδίδεη αθνχ βξίζθεη αξθεηά πξντφληα πνπ εκπεξηέρνπλ laquoηελ χιεraquo πνπ
ζέιεη λα δηδάμεη Γίλνπκε ζηε ζπλέρεηα κηα ελδεηθηηθή εηθφλα (εηθφλα 3) φπνπ θαίλε-
ηαη ε ινγηθή ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ ινγηζκηθνχ ην νπνίν είλαη νπζηαζηηθά έλα πην δπλα-
κηθφ βηβιίν γξακκαηηθήο ηα παηδηά κπνξνχλ λα laquoδηεξεπλήζνπλraquo ηελ θιίζε ηνπ ξήκα-
ηνο λα επηιέμνπλ ρξφλνπο εγθιίζεηο θηι ην παξάδεηγκά καο θαίλεηαη ε θιίζε ηεο
ππνηαθηηθήο ανξίζηνπ ηνπ ξήκαηνο παξάγσ
Εικόνα 3
Ζ ζπγθεθξηκέλε εθπαηδεπηηθφο ρξεζηκνπνηεί ην παξαπάλσ ινγηζκηθφ ζηελ ηάμε ηεο
φηαλ laquoμεθιέβεηraquo θάπνην ρξφλν κε ζηφρν λα θάλεη πην επνπηηθφ ην κάζεκά ηεο θαη ηα
παηδηά laquoλα κάζνπλ πην εχθνιαraquo πψο θιίλεηαη ην ζπγθεθξηκέλν ξήκα Μφιηο ηειεηψζεη
κε ην ξήκα απηφ εζηηάδεη κε ηνλ ίδην ηξφπν θαη ζε άιιεο παξφκνηεο πεξηπηψζεηο
αλάινγα κε ηηο δπζθνιίεο πνπ αληηκεησπίδεη ε ηάμε ηεο Δζηηάδνληαο ηδηαίηεξα ζην
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 57
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
παξάδεηγκα ηεο εηθφλαο 3 επηζεκαίλεη ηε δηπινηππία πνπ παξαηεξείηαη ζηελ θιίζε
ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ ξήκαηνο (λα παξαγάγσλα παξάμσ) ε νπνία δελ ππάξρεη ζηηο
ζρνιηθέο γξακκαηηθέο Δπηζεκαίλεη ζηα παηδηά λα κάζνπλ ηνπο θχξηνπο κφλν ηχπνπο
αιιά λα έρνπλ ππφςε ηνπο φηη ππάξρεη ην ελδερφκελν λα ζπλαληήζνπλ θαη ηνπο δεχ-
ηεξνπο ηχπνπο
Θα κπνξνχζακε ζε έλα πξψην επίπεδν λα εμεηάζνπκε ηα δηδαθηηθά νθέιε θαη
ηα πξνβιήκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ πξσηνβνπιία ηεο ζπγθεθξηκέλεο εθπαηδεπ-
ηηθνχ ηα νπνία παξαζέηνπκε επηγξακκαηηθά ζηε ζπλέρεηα
Πίλαθαο 1
Οθέιε Πξνβιήκαηα
Σα παηδηά δσεξεχνπλ θαη δείρλνπλ κεγαιχηεξν
ελδηαθέξνλ γηα ηε γξακκαηηθή θάηη πνπ δελ έθαλαλ
ζην παξειζφλ
Σα παηδηά είλαη εμνηθεησκέλα κε πην laquoπξνρσξε-
κέλαraquo πεξηβάιινληα (πρ ειεθηξνληθά παηρλίδηα
δηαδίθηπν) θαη πνιχ γξήγνξα ζα βαξεζνχλ
Σα πεξηζζφηεξα ρξψκαηα θαη ε κηθξή έζησ
αιιειεπίδξαζε πνπ παξαηεξείηαη θαζηζηνχλ επθν-
ιφηεξε ηε κάζεζε ζε ζρέζε κε κηα έληππε γξακ-
καηηθή
Ζ κάζεζε απηή είλαη επηθαλεηαθή δε ζπλδέεη ηε
γιψζζα κε ηελ θνηλσλία θαη επλνεί ηελ απνκλεκφ-
λεπζε
Αμηνπνηψληαο ηηο ΣΠΔ πηζηεχεη φηη πξνεηνηκάδεη
ηα παηδηά γηα ην κέιινλ
Πξφθεηηαη γηα θάηη laquoςεχηηθα λένraquo ην κέιινλ δελ
έρεη ζρέζε κε κεραληζηηθέο δπλαηφηεηεο
Γελ αλαηξέπεηαη ν δηαζέζηκνο ζρνιηθφο ρξφλνο θαη
ρψξνο αθνχ δε ρξεηάδνληαη ηδηαίηεξεο αλαηξνπέο
γηα λα αμηνπνηεζνχλ νη ΣΠΔ κε ηελ πξνζζήθε
κφλν ελφο πξνηδέθηνξα ή ελφο δηαδξαζηηθνχ πί-
λαθα (βι Δλφηεηα ΗΗΗ θεθ 5) ην ζέκα ιχλεηαη
Γελ αιιάδεη φκσο θάηη ζεκαληηθφ ζε ζρέζε κε ηελ
νπζία ηεο δηδαζθαιίαο αθνχ κε ην ζπγθεθξηκέλν
ινγηζκηθφ εληζρχεηαη ε κεραληζηηθή δηάζηαζε ηεο
κάζεζεο
Θα κπνξνχζακε ζε έλα δεχηεξν επίπεδν λα εζηηάζνπκε πεξηζζφηεξν ζην αφξαην ζε-
σξεηηθφ πιαίζην πνπ ππάξρεη πίζσ απφ ηε ζπγθεθξηκέλε πξφηαζε (βι πίλαθα 2)
Πίλαθαο 2
Θεσξ πιαίζην Παξάδεηγκα 1
Γιώζζα Γιψζζα = απνπιαηζησκέλνο θψδηθαο
Γηδ Γιώζζαο Αζξνηζηηθή ινγηθή δηδαζθαιία ησλ δνκψλ
Θεσξία κάζεζεο Παξαδνζηαθή πκπεξηθνξηζκφο
Μαζεηήο σο Τπνθείκελν (Τ) Γλψζεηο γηα ηε δνκή ειάρηζηε ελεξγνπνίεζε
Ο ππνινγηζηήο Μέζν δηδαζθαιίαο
ρνιηθόο ρξόλνο - ρώξνο Ο ηζρχσλ
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 58
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Ζ γιψζζα ζην ζπγθεθξηκέλν παξάδεηγκα αληηκεησπίδεηαη σο θψδηθαο απνθνκκέλνο
απφ ηελ θνηλσλία θαη ηε ρξήζε ε δε δηδαζθαιία ηεο αληηκεησπίδεηαη σο άζξνηζκα
επηκέξνπο δνκψλ θαη θιηηηθψλ ηχπσλ νη νπνίνη ζα πξέπεη λα δηδαρζνχλ ζηα παηδηά
γηα laquoλα κάζνπλ ηε γιψζζα ηνποraquo Πξφθεηηαη γηα κηα αζξνηζηηθή ινγηθή ζηε γισζζηθή
δηδαζθαιία πνπ έρεη επξχηαηε δηάδνζε ζηελ ειιεληθή εθπαίδεπζε θαη δελ πεξηνξίδε-
ηαη κφλν ζηε δηδαζθαιία ησλ δνκψλ αιιά θαη ησλ θεηκέλσλ (Κνπηζνγηάλλεο 2010α)
Πίζσ απφ ην ζπγθεθξηκέλν παξάδεηγκα είλαη εχθνιν λα αλαγλσξηζηνχλ παξαδνζηα-
θέο ζεσξίεο σο πξνο ηε κάζεζε αθνχ ε έκθαζε δίλεηαη ζηελ απνκλεκφλεπζε θαη ν
ππνινγηζηήο ρξεζηκνπνηείηαη σο εξέζηζκα γηα λα γίλεη ε κάζεζε επθνιφηεξε (ζπ-
κπεξηθνξηζκφο) Ζ ζπγθεθξηκέλε πξφηαζε θαηαζθεπάδεη θαη ζπγθεθξηκέλνπ ηχπνπ
καζεηέο νη γλψζεηο ηνπο αθνξνχλ ηε δνκή ηεο γιψζζαο νη δπλαηφηεηεο δε αλάιεςεο
πξσηνβνπιηψλ ζπλεξγαζίαο θξηηηθήο ζθέςεο θηι πνπ απνθηνχλ είλαη αλχπαξθηεο
Σέινο ζην παξάδεηγκα απηφ ν ππνινγηζηήο αληηκεησπίδεηαη σο κέζν δηδαζθαιίαο
(βι Δλφηεηα ΗΗ θεθ 21) ελψ είλαη εκθαλέο φηη δε ζίγεηαη ν ηζρχσλ ζρνιηθφο ρξφλνο
θαη ρψξνο θάηη πνπ δηεπθνιχλεη ζεκαληηθά ηελ αμηνπνίεζή ηνπ ππνινγηζηή ζηελ
ηάμε
Ιζηνξηθή αλάγλσζε απηήο ηεο πξνζέγγηζεο
Ζ ζπγθεθξηκέλε πξνζέγγηζε αλήθεη ζηηο πξψηεο απφπεηξεο αμηνπνίεζεο ησλ ππνιν-
γηζηψλ ζηε δηδαζθαιία (δεθαεηία 1970) φηαλ νη απφςεηο γηα ηε δηδαζθαιία ηεο
γιψζζαο θηλνχληαλ ζε ζεκαληηθφ βαζκφ αθφκε ζε αλάινγα παξαδνζηαθά πιαίζηα
(βι Δλφηεηα ΗΗ θεθ 21) Ζ νπηηθή απηή είλαη ζπρλά ειθπζηηθή απφ ηνπο εθπαηδεπηη-
θνχο γηαηί ηαηξηάδεη εχθνια κε ην θπξίαξρν κνληέιν δηδαζθαιίαο ζηελ εθπαίδεπζή
καο θαη κπνξεί λα πινπνηεζεί εχθνια αλ εμαηξέζεη θαλείο θάπνηνλ απαξαίηεην
ζπληνληζκφ κε ηελ χιε θαη ηελ χπαξμε θάπνησλ ζηνηρεησδψλ ππνδνκψλ
Δθπαηδεπηηθόο 2
Ζ δεχηεξε εθπαηδεπηηθνχο γλσξίδεη φηη ην πξφβιεκα δε ιχλεηαη κε κηα απνζπαζκαηη-
θνχ ηχπνπ παξνπζίαζε ηεο θιίζεο ηνπ ξήκαηνο θαη απνθαζίδεη λα αθηεξψζεη κία
νιφθιεξε δηδαθηηθή ελφηεηα ζηα ιφγηα ξήκαηα θαη ηδηαίηεξα ζηα ζχλζεηα κε ην -άγσ
laquoΞεθιέβεηraquo γηα απηφ 3-4 ψξεο ρσξίο λα επεξεάδεηαη νπζησδψο ην πξφγξακκα δηδα-
ζθαιίαο ηεο θαη αμηνπνηεί ηα ζψκαηα θεηκέλσλ Σα παξαδείγκαηα δίλνληαη απφ ηελ
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 59
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Πχιε γηα ηελ ειιεληθή γιψζζα (wwwgreek-languagegr) αιιά ζα κπνξνχζαλ λα
αληιεζνχλ θαη απφ άιια ζψκαηα θεηκέλσλ15
Θεσξεηηθή ηεο αθεηεξία είλαη ην ηξί-
πηπρν ην παηδί καζαίλεη φηαλ ςάρλεη ε κειέηε ηεο γιψζζαο πξέπεη λα ζπλδέεηαη κε
ηε ρξήζε ηεο θαη ε θαηαλφεζε ηεο γξακκαηηθήο δελ πξέπεη λα γίλεηαη απνθνκκέλα
απφ ηε ρξήζε ηεο
ην πιαίζην απηφ δεηάεη απφ ηα παηδηά λα δηεξεπλήζνπλ ηελ θιηηηθή ζπκπεξη-
θνξά ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ ξήκαηνο λα ζπλδέζνπλ ηελ θιίζε ηνπ κε ηε ρξήζε (πρ ζε
πνηα είδε θεηκέλσλ ρξεζηκνπνηείηαη θαη ζε πνηνπο ρξφλνπο θπξίσο) θαη λα δνπλ αλ
ππάξρεη δηαθνξά σο πξνο ην πψο ρξεζηκνπνηείηαη ην ζπγθεθξηκέλν ξήκα ζηνλ ηχπν ζε
ζρέζε κε ην πψο ρξεζηκνπνηείηαη ζηα ζρνιηθά εγρεηξίδηα Παξαθάησ δίλνληαη ελδεη-
θηηθά απνηειέζκαηα απφ ηελ έξεπλα ζην ζψκα θεηκέλσλ φπνπ κπνξεί λα εξεπλεζεί ε
θιηηηθή ζπκπεξηθνξά ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ ξήκαηνο Έηζη ηα παηδηά κπνξνχλ λα θαηα-
γξάςνπλ κφλα ηνπο πψο θιίλεηαη ην ζπγθεθξηκέλν ξήκα θηι (εμαγσγή ηνπ θαλφλα
θαη φρη απνκλεκφλεπζε)
15 Άιια δηαζέζηκα ειεθηξνληθά ζψκαηα θεηκέλσλ γηα ηε λενειιεληθή γιψζζα είλαη ην ψκα Διιελη-
θψλ Κεηκέλσλ lt httpwwwsekedugrgt (ΔΚ) πξντφλ ζπλεξγαζίαο ηνπ Δζληθνχ θαη Καπνδηζηξηαθνχ
Παλεπηζηεκίνπ Αζελψλ κε ην Παλεπηζηήκην Κχπξνπ θαη ν Δζληθφο Θεζαπξφο ηεο Διιεληθήο Γιψζ-
ζαο lthttphncilspgrgt (ΔΘΔΓ) απφ ην Ηλζηηηνχην Δπεμεξγαζίαο Λφγνπ Βι θαη Παξάξηεκα Β
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 60
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Εικόνα 4
Γηαπηζηψλνπλ επίζεο φηη ρξεζηκνπνηείηαη πεξηζζφηεξν ζε θάπνηα θεηκεληθά είδε
(πρ επηζηεκνληθέο πεξηγξαθέο βι εηθφλα 5) θαη πξνζπαζνχλ λα θαηαλνήζνπλ γηαηί
Εικόνα 5 Αποτζλεςμα από τθν αναηιτθςθ ςτο Σϊμα Κειμζνων με τα βιβλία του Ραιδαγωγικοφ Λνςτιτοφτου
ηνλ επφκελν πίλαθα ζπγθεληξψλνληαη ηα νθέιε θαη ηα πξνβιήκαηα πνπ δεκηνπξγεί
ε ζπγθεθξηκέλε επηινγή
Πίλαθαο 3
Οθέιε Πξνβιήκαηα
Γεκηνπξγηθή εκπινθή ησλ παηδηψλ ζηε δηεξεχ-
λεζε ηεο γλψζεο ndash δεκηνπξγηθά εγγξάκκαηα
ππνθείκελα
Γχζθνιε ε πινπνίεζε Οη ππνινγηζηέο ρξεζη-
κνπνηνχληαη κφλν επθαηξηαθά
χλδεζε ηεο γιψζζαο κε ηε δσή θαη φρη θαλφλεο
απνπιαηζησκέλνη
Οη ΣΠΔ ρξεζηκνπνηνχληαη κφλν σο παηδαγσγηθά
πεξηβάιινληα (βι επφκελν παξάδεηγκα)
χλδεζε ηεο γξακκαηηθήο κε ηελ θεηκεληθή
πξαγκαηηθφηεηα
Ζ έξεπλα γίλεηαη κφλν ζε θάπνηα πεδία (εθεκε-
ξίδεο ζρνιηθά βηβιία) ndash έιιεηςε θξηηηθήο δηά-
ζηαζεο (βι επφκελν παξάδεηγκα)
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 61
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Θα κπνξνχζακε κε βάζε ηε ζπγθεθξηκέλε δηδαθηηθή πνξεία λα αλαδείμνπκε ην
θξπκκέλν ζεσξεηηθφ ππφβαζξν πνπ δηαπεξλά ηε δηδαζθαιία ηεο εθπαηδεπηηθνχ (βι
πίλαθα 4)
Πίλαθαο 4
Θεσξ πιαίζην Παξάδεηγκα 1 Παξάδεηγκα 2
Γιώζζα Γιψζζα = δνκή θψδηθαο Γιψζζα = δνκή ζε ζπλδπαζκφ κε ηε ρξήζε
Γηδ Γιώζζαο Αζξνηζηηθή ινγηθή δηδα-
ζθαιία ησλ δνκψλ
ηνηρεία επηθνηλσληαθήο θαη θεηκελνθεληξηθήο
νπηηθήο
Θεσξία κάζεζεο Παξαδνζηαθή
πκπεξηθνξηζκφο
Μαζαίλσ εξεπλψληαο (δηεξεπλεηηθή κάζεζε)
Μαζεηήο σο Τ Γλψζεηο γηα ηε δνκή ειά-
ρηζηε ελεξγνπνίεζε
Γλψζεηο γηα ηε δνκή ζε ζρέζε κε ηε ρξήζε θαη
ηα θείκελα ζεκαληηθή ελεξγνπνίεζε
Ο ππνινγηζηήο Μέζν δηδαζθαιίαο Γηεξεπλεηηθφ πεξηβάιινλ
ρνιηθόο ρξόλνο - ρώξνο Ο ηζρχσλ Γελ αξθνχλ ηα ηζρχνληα
Ζ ζπγθεθξηκέλε εθπαηδεπηηθφο εμαθνινπζεί λα εζηηάδεη ζηε δηδαζθαιία ηεο δνκήο
ηεο γιψζζαο αιιά ηελ αληηκεησπίδεη ζε ζπλδπαζκφ κε ηε ρξήζε ηεο γιψζζαο θαη φρη
απνθνκκέλα φπσο ε εθπαηδεπηηθφο 1 Ζ ζεσξία σο πξνο ηε δηδαζθαιία ηεο γιψζζαο
απφ ηελ νπνία αληιεί έρεη πνιιά ζηνηρεία επηθνηλσληαθψλ θαη θεηκελνθεληξηθψλ πα-
ξαδφζεσλ (βι Δλφηεηα ΗΗ θεθ 22) ην πιαίζην απηφ ν καζεηήο είλαη απηφο πνπ
laquoγεκίδεη ηνλ δηδαθηηθφ ρψξν θαη ρξφλνraquo κε βνεζεηηθφ ηνλ ξφιν ηεο δηδάζθνπζαο
Έηζη ηα παηδηά ελεξγνπνηνχληαη απνθηψληαο παξάιιεια γλψζεηο γηα ηε γιψζζα
Αιιάδνληαο ην φιν δηδαθηηθφ πιαίζην κεηαβάιιεηαη θαη ν ξφινο ηνπ ππνινγηζηή ν
νπνίνο δελ είλαη πηα κέζν δηδαζθαιίαο αιιά πεξηβάιινλ πνπ παξέρεη ηηο δπλαηφηεηεο
γηα έξεπλα (βι Δλφηεηα ΗΗ θεθ 22) Δίλαη πξνθαλέο φηη κηα ηέηνηνπ είδνπο πξνζέγ-
γηζε είλαη δχζθνιν λα αληηκεησπηζηεί ζεηηθά απφ εθπαηδεπηηθνχο πνπ αληηκεησπίδνπλ
ηε δηδαζθαιία ηεο γιψζζαο σο έλα άζξνηζκα ζειίδσλ πνπ ζα πξέπεη λα
laquoθαιπθζνχλraquo αγλνψληαο ηη πξάγκαηη είλαη απαξαίηεην λα κάζνπλ ηα παηδηά θαη πψο
Σν ελδηαθέξνλ είλαη φηη ππάξρνπλ θάπνηεο ελφηεηεο ζηα ζρνιηθά βηβιία ηνπ
Γπκλαζίνπ παξαπιήζηαο ινγηθήο (πξφθεηηαη θπξίσο γηα ηηο δηαζεκαηηθέο δξαζηεξηφ-
ηεηεο ζην ηέινο ησλ θεθαιαίσλ ζηα βηβιία ηεο γιψζζαο) θαη επνκέλσο ε ζπγθεθξη-
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 62
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
κέλε εθπαηδεπηηθφο ζα κπνξνχζακε λα πνχκε φηη αμηνπνηεί θαη επεθηείλεη δπλαηφηε-
ηεο πνπ ηεο δίλνπλ ηα δηδαθηηθά εγρεηξίδηα
Ιζηνξηθή αλάγλσζε απηήο ηεο πξνζέγγηζεο
Ζ πξνζέγγηζε απηή είλαη ζαθψο κεηαγελέζηεξε ρξνληθά (απφ ηε δεθαεηία ηνπ 1980
θαη χζηεξα θπξίσο) φηαλ ε δηδαζθαιία ηεο γιψζζαο δε ζηεξηδφηαλ ζηελ απνπιαηζη-
σκέλε δηδαζθαιία ησλ δνκψλ θαη ηα επηκέξνπο γισζζηθά ζηνηρεία θαηαλννχληαλ ζην
πιαίζην ησλ θεηκέλσλ θαη ηεο επηθνηλσλίαο (βι Δλφηεηα ΗΗ θεθ 22) ην πιαίζην
απηφ νη ππνινγηζηέο άξρηζαλ λα αληηκεησπίδνληαη φρη σο δηδαθηηθέο κεραλέο αιιά
σο δηεξεπλεηηθά παηδαγσγηθά πεξηβάιινληα
Δθπαηδεπηηθόο 3
Ζ επφκελε εθπαηδεπηηθφο είλαη εμαηξεηηθά πην ηνικεξή ζθέθηεηαη λα πξνζεγγίζεη ην
ζπγθεθξηκέλν πξφβιεκα επξχηεξα θαη θηλείηαη γχξσ απφ ηνπο επφκελνπο άμνλεο
απνθαζίδεη λα ζπλδέζεη ηε δηδαζθαιία ησλ ζπγθεθξηκέλσλ ιφγησλ ξεκαηηθψλ ηχπσλ
κε ηε δηδαζθαιία ηνπ καζήκαηνο ησλ αξραίσλ ειιεληθψλ λα δψζεη βαξχηεηα ζηελ
ηδηαηηεξφηεηα ησλ ΣΠΔ σο πεξηβαιιφλησλ επηθνηλσλίαο (αλάγλσζε γξαθή) θαη λα
θάλεη έλα εηήζην ζρέδην εξγαζίαο (laquoιφγηα ξήκαηα θαη ε ρξήζε ηνπο ζηε λέα ειιε-
ληθήraquo) αμηνπνηψληαο ρξφλν θαη απφ ηα δχν απηά δηδαθηηθά αληηθείκελα Θα αμην-
πνηήζεη επίζεο ην ηζηνιφγην φπνπ ηα παηδηά ζα αλαξηήζνπλ ηηο εξγαζίεο ηνπο
Ζ εθπαηδεπηηθφο απηή μεθηλάεη απφ ην πξφβιεκα ην νπνίν έρνπλ λα δηεξεπλή-
ζνπλ ηα παηδηά θαη ζέηεη ηνπο άμνλεο πνπ ζα θηλεζνχλ Οη πηπρέο ηνπ πξνβιήκαηνο
πνπ έζεζε είλαη νη εμήο
1 Πψο ζπκπεξηθέξνληαη ηα ζπγθεθξηκέλα ξήκαηα ζηνλ θαζεκεξηλφ ιφγν θαη
γηαηί
2 Γηαθέξνπλ νη επίζεκεο απφςεηο (πρ ζρνιηθή γξακκαηηθή) απφ ηελ πξαγκα-
ηηθφηεηα
3 Πνηεο ελδερφκελεο ζπδεηήζεηο γίλνληαη γηα ηα ξήκαηα απηά θαη ηη ππνζηε-
ξίδνπλ
Εεηάεη απφ ηα παηδηά λα γξάςνπλ δχν εηδψλ θείκελα κεηά απφ ηελ έξεπλα πνπ ζα
επηρεηξήζνπλ έλα ζε πξφγξακκα παξνπζίαζεο (πρ PowerPoint) ην νπνίν ζα παξνπ-
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 63
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
ζηαζηεί ζηελ ηάμε θαη πηζαλψο ζε θάπνηα εθδήισζε πνπ κπνξεί λα νξγαλψζνπλ θαη
έλα θείκελν ζε κνξθή εξεπλεηηθήο εξγαζίαο γηα ην ηζηνιφγηφ ηνπο (blog)
Σα παηδηά ηεο ζπγθεθξηκέλεο εθπαηδεπηηθνχ είλαη εμνηθεησκέλα κε ηελ νκα-
δηθή εξγαζία απηήο ηεο κνξθήο θαη κε ηε δηεξεπλεηηθή ρξήζε ησλ ΣΠΔ Έηζη δελ
εζηηάδεη ζε ηδηαίηεξεο ιεπηνκέξεηεο αιιά ζέηεη κε ζαθήλεηα ην πιαίζην πνπ ζα εξγα-
ζηνχλ
-Δπηζεκαίλεη ηα πεδία ρξήζεο ηεο γιψζζαο πνπ ζα δηεξεπλεζνχλ θαη ζα είλαη
αθελφο ν δεκνζηνγξαθηθφο θαη εθπαηδεπηηθφο ιφγνο κέζσ ησλ ζσκάησλ θεηκέλσλ
ηνπ Κέληξνπ Διιεληθήο Γιψζζαο απφ ηελ Πχιε γηα ηελ ειιεληθή γιψζζα
(httpwwwgreek-languagegrgreekLangmodern_greektoolscorporaindexhtml)
αθεηέξνπ ν πην θαζεκεξηλφο ιφγνο ηνπ δηαδηθηχνπ
-Πξνηείλεη ζηα παηδηά λα ρξεζηκνπνηήζνπλ πνηθίια βνεζήκαηα φπσο γξακ-
καηηθέο (αξραίαο amp λέαο) ιεμηθά ζε έληππε θαη ειεθηξνληθή κνξθή ελδερνκέλσο
ινγηζκηθά (βι πρ ινγηζκηθφ πνπ ρξεζηκνπνίεζε ε εθπαηδεπηηθφο 1) θαη νηηδήπνηε
άιιν θξίλνπλ απαξαίηεην (έληππν ειεθηξνληθφ) πξνθεηκέλνπ λα απαληήζνπλ κε
πιεξφηεηα ζηα εξσηήκαηα πνπ έρνπλ ηεζεί
Οη ζηφρνη ηεο επηγξακκαηηθά είλαη νη εμήο
bull Γηεξεχλεζε ηνπ δεηήκαηνο ζε βάζνο (ελ κέξεη θαη ε εθπαηδεπηηθφο 2)
bull χλδεζε κε ηε γισζζηθή πξαγκαηηθφηεηα (ελ κέξεη θαη ε εθπαηδεπηηθφο 2)
bull Καηαλφεζε θαη εξκελεία ησλ έληνλσλ ζπδεηήζεσλ ζε κεηαγισζζηθά δεηή-
καηα
bull Καηαλφεζε ηεο ηδηαηηεξφηεηαο ηνπ δηαδηθηχνπ σο επηθνηλσληαθνχ πεξηβάιιν-
ληνο (λένο γξακκαηηζκφο)
bull Καηαλφεζε θαη παξαγσγή ιφγνπ ζε ειεθηξνληθά πεξηβάιινληα (λένο
γξακκαηηζκφο)
Γηα λα αληαπνθξηζνχλ ζηα εξσηήκαηα πνπ έρνπλ ηεζεί ηα παηδηά είλαη αλαγθαζκέλα
λα δηεξεπλήζνπλ ηα ζψκαηα θεηκέλσλ θαη ην δηαδίθηπν Έλα κέξνο ηεο εξγαζίαο ηνπο
ζα ζπκπεξηιακβάλεη επνκέλσο φηη είδακε λα θάλνπλ θαη ηα παηδηά ηεο εθπαηδεπηη-
θνχ 2 Δθεί ζα δηαπηζηψζνπλ φηη ζηα ζψκαηα θεηκέλσλ ηνπ ΚΔΓ δελ παξαηεξείηαη
ρξήζε δεχηεξσλ ηχπσλ ηνπ ξήκαηνο παξάγσ Έλα κέξνο ηεο εξγαζίαο ηνπο ζα πξέπεη
λα γίλεη ζην πψο ην ξήκα απηφ ρξεζηκνπνηείηαη ζην δηαδίθηπν Δθεί ηα πξάγκαηα είλαη
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 64
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
πνιχ δηαθνξεηηθά Αο δνχκε θαη αο ζπδεηήζνπκε θάπνηεο ελδεηθηηθέο εηθφλεο απφ ηελ
αλαδήηεζε απηή
Ένηονο μεηαγλωζ-
ζικό ενδιαθέρον
Βγαίνει ηο ίδιο
Πρόζωπο κλπ
Δηθφλα 6
Οη πξψηεο δχν δηαπηζηψζεηο ησλ παηδηψλ είλαη φηη παξαηεξείηαη έληνλν
κεηαγισζζηθφ ελδηαθέξνλ γηα ην ξήκα απηφ ζην δηαδίθηπν θαη φηη ζε αληίζεζε κε ηα
ζψκαηα θεηκέλσλ φπνπ πξνθχπηνπλ φινη νη θιηηηθνί ηχπνη εδψ laquoβγαίλεηraquo κφλν ν
ξεκαηηθφο ηχπνο πνπ πιεθηξνινγείηαη Πξφθεηηαη γηα ρξήζηκε πιεξνθνξία πνπ ζα
πξνζδηνξίζεη ην πψο ζα ζπλερηζηεί ε έξεπλα ζην πεξηβάιινλ ηνπ Google Ζ
θαζεγήηξηα δίλεη έκθαζε θαηά ηελ πεξηήγεζή ηεο απφ νκάδα ζε νκάδα ζην λα
αλαδείμεη ην δήηεκα απηφ πξνθεηκέλνπ ηα παηδηά λα αμηνπνηήζνπλ ηε γλψζε απηή γηα
ηε ζπλέρεηα ηεο έξεπλάο ηνπο
Έλα άιιν ζεκαληηθφ δήηεκα πνπ ζέιεη λα αλαδείμεη ε θαζεγήηξηα απηή είλαη
ην πψο λα δηαβάδνπλ ηα απνηειέζκαηα ηνπ Google σο θείκελα ηελ παξαθάησ εη-
θφλα είλαη έλα παξάδεηγκα πνπ ρξεζηκνπνίεζε ε θαζεγήηξηα ζηνλ δηαδξαζηηθφ πί-
λαθα πξνθεηκέλνπ λα δείμεη ζηα παηδηά πνηα ζεκεία ηνπ θάζε απνηειέζκαηνο ζα πξέ-
πεη λα πξνζέρνπλ έηζη ψζηε λα θηάζνπλ ζε γξήγνξα θαη αζθαιή ζπκπεξάζκαηα
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 65
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Εικόνα 7
Έηζη ηα παηδηά ζα εμνηθεησζνχλ κε ηξφπν ιεηηνπξγηθφ κε πνιιά ζηνηρεία ηνπ λένπ
γξακκαηηζκνχ φπσο κε πνηα ινγηθή ρξεζηκνπνηνχληαη νη ιέμεηο θιεηδηά θαη γηαηί
πψο γίλνληαη ζπλερψο ππνζέζεηο έξεπλαο κε βάζε απηφ πνπ ςάρλνπλ ηελ ηδηαηηεξφ-
ηεηα ηνπ δηαδηθηχνπ σο γισζζηθνχ πεξηβάιινληνο θαη πψο δηαβάδνληαη λένπ ηχπνπ
θείκελα φπσο είλαη ηα laquoθεηκεληθά ζπαξάγκαηαraquo πνπ δίλεη ην Google
Θα δηαπηζηψζνπλ επίζεο φηη ζην δηαδίθηπν ρξεζηκνπνηνχληαη ζε επξεία
έθηαζε νη δεχηεξνη ηχπνη θαη φηη ππάξρνπλ έληνλεο ζπδεηήζεηο γηα ην αλ πξέπεη ή φρη
λα ρξεζηκνπνηνχληαη νη ηχπνη απηνί (βι πρ εηθφλα 8)
Δηθφλα 8 (httpmundusphilologiaeblogspotcom200903blog-post_31html) [1052010]
Παξάιιεια ηα παηδηά έρνπλ λα γξάςνπλ ζπγθεθξηκέλα θείκελα θαη λα
επηιέμνπλ πνηεο απφ ηηο παξαπάλσ πιεξνθνξίεο ζα αμηνπνηήζνπλ ζηελ ςεθηαθή
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 66
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
παξνπζίαζε πνπ ζα δεκηνπξγήζνπλ θαη πνηεο ζην θείκελν ηνπ ηζηνινγίνπ θαη γηαηί
Ση είδνπο θείκελα ζα είλαη απηά Πψο ζα νξγαλψζνπλ ηε δηαδηθαζία παξαγσγήο
ιφγνπ ζε ειεθηξνληθά πεξηβάιινληα Πνηα ππνζηεξηθηηθά εξγαιεία ζα
ρξεζηκνπνηήζνπλ θαη ηη ζα πξνζέμνπλ (πρ κεραληθφο νξζνγξαθηθφο έιεγρνο βι
ζρεηηθά παξαδείγκαηα ζηελ Δλφηεηα ΗΗΗ θεθ 3)
Ζ θαζεγήηξηα είλαη πάληα δίπια ηνπο Γε δίλεη έηνηκεο απαληήζεηο θαη δελ επη-
θξνηεί απιψο ή επηδνθηκάδεη Γίλεη ηελ θαηάιιειε αλαηξνθνδφηεζε γηα λα κπνξέ-
ζνπλ ηα παηδηά λα θαηαθηήζνπλ ην επφκελν θάζε θνξά ζθαιί ηνπ γξακκαηηζκνχ
Απηφ δελ κπνξεί λα γίλεη παξά κε ηε δηθή ηεο ζπζηεκαηηθή ππνζηήξημε Αο δνχκε
φπσο θαη ζηηο άιιεο πεξηπηψζεηο πνηα είλαη ηα νθέιε θαη πνηα ηα πξνβιήκαηα απφ
ηελ πξνζέγγηζε ηεο ζπγθεθξηκέλεο θαζεγήηξηαο (πίλαθαο 5)
Πίλαθαο 5
Οθέιε Πξνβιήκαηα
Λεηηνπξγηθή θαηάθηεζε ηνπ λένπ γξακκα-
ηηζκνχ
Γχζθνιε ε πινπνίεζε ηεο δηδαζθαιίαο απηήο
Γεκηνπξγία δεκηνπξγηθψλ εγγξάκκαησλ
καζεηψλ
Γχζθνιε ε αλεχξεζε ηνπ ρξφλνπ
Οξγαληθή ζχλδεζε ηεο γξακκαηηθήο κε πνη-
θίιεο φςεηο ηεο δσήο ndash θξηηηθή νπηηθή
Γελ πξνβιέπνληαη απηά απφ ηα ηζρχνληα Π
θαη ζρνιηθά βηβιία
Γηαζεκαηηθή πξνζέγγηζε Γελ ππάξρνπλ νη απαξαίηεηεο ζεζκηθέο πξνυ-
πνζέζεηο (πρ πιηθφ θαηάηκεζε ηνπ ρξφλνπ
Π)
ηελ ηξίηε ζηήιε ηνπ πίλαθα πνπ αθνινπζεί (πίλαθαο 6) παξαηίζεληαη
επηγξακκαηηθά νη ζεσξεηηθέο απφςεηο πνπ δηαπεξλνχλ ην ζπγθεθξηκέλν παξάδεηγκα
Δίλαη εκθαλέο φηη νη δηαθνξέο ηεο θάζε κηαο άπνςεο είλαη ζεκαληηθέο θαη εθηείλνληαη
απφ ην πψο γίλεηαη αληηιεπηή ε γιψζζα θαη ε δηδαζθαιία ηεο κέρξη ην πψο γίλεηαη
αληηιεπηφο ν καζεηήο σο εγγξάκκαην ππνθείκελν θαη ν ζρνιηθφο ρξφλνο θαη ρψξνο
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 67
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Σξεηο δηαθνξεηηθνί ηξφπνη δηδαθηηθήο αλαπιαηζίσζεο ησλ ΣΠΔ (Πίλαθαο 6)
Θεσξ πιαίζην Παξάδεηγκα 1 Παξάδεηγκα 2 Παξάδεηγκα 3
Γιώζζα Γιψζζα = δνκή
θψδηθαο
Γιψζζα = δνκή ζε
ζπλδπαζκφ κε ηε
ρξήζε
Ζ γιψζζα (δνκέο) θαηαλνείηαη σο
κέξνο ηεο ζχλζεηεο
θνηλσληθνπνιηηηζκηθήο
πξαγκαηηθφηεηαο
Γηδ Γιώζζαο Αζξνηζηηθή ινγηθή
δηδαζθαιία ησλ
δνκψλ
ηνηρεία
επηθνηλσληαθήο θαη
θεηκελνθεληξηθήο
νπηηθήο
ηνηρεία επηθνηλσληαθήο θαη
θεηκελνθεληξηθήο νπηηθήο θξηηηθήο
γισζζηθήο επίγλσζεο θαη
πνιπγξακκαηηζκψλ
Θεσξία κάζεζεο Παξαδνζηαθή
πκπεξηθνξηζκφο
Μαζαίλσ εξεπλψληαο Μαζαίλσ εξεπλψληαο θαη
ζπλζέηνληαο
Μαζεηήο σο Τ Γλψζεηο γηα ηε δνκή
ειάρηζηε
ελεξγνπνίεζε
Γλψζεηο γηα ηε δνκή ζε
ζρέζε κε ηε ρξήζε θαη
ηα θείκελα ζεκαληηθή
ελεξγνπνίεζε
Δπηθνηλσληαθή θεηκεληθή θξηηηθή
ηθαλφηεηα -γλψζεηο γηα ηε γιψζζα
ζεκαληηθή ελεξγνπνίεζε
Ο ππνινγηζηήο Μέζν δηδαζθαιίαο Γηεξεπλεηηθφ
πεξηβάιινλ
Πεξηβάιινλ δηεξεχλεζεο ndash
ζπλεξγαζίαο ndash παξαγσγήο ιφγνπ
(πξαθηηθήο γξακκαηηζκνχ) έκθαζε
ζηνλ λέν γξακκαηηζκφ
ρνιηθόο ρξόλνο -
ρώξνο
Ο ηζρχσλ Γελ αξθνχλ ηα
ηζρχνληα
Γηαζεκαηηθή ινγηθή δηαθνξεηηθφο
ρεηξηζκφο ησλ ηζρπφλησλ
Ζ ζπγθεθξηκέλε πξφηαζε είλαη ζαθψο πην πξφζθαηε επηζηεκνληθά ην πιαίζην απηφ
νη ππνινγηζηέο δελ είλαη απιψο κέζα πνπ κπνξνχλ λα ζπλεηζθέξνπλ ζηελ θαιχηεξε
δηδαζθαιία ηεο γιψζζαο αιιά κέζα πξαθηηθήο γξακκαηηζκνχ κε ζπγθεθξηκέλεο ηδηαη-
ηεξφηεηεο (βι Δλφηεηα ΗΗ θεθ 25) Σν ζεσξεηηθφ ππφβαζξν πνπ δηαπεξλά ηελ πξφ-
ηαζε απηή αλαγλσξίδεη φηη ην επηθνηλσληαθφ ηνπίν είλαη πην ζχλζεην ζήκεξα φηη ε
επηθνηλσλία δε γίλεηαη κφλν κε ηα έληππα φηη ην δηάβαζκα θαη ην γξάςηκν ζηα λέα
πεξηβάιινληα έρεη ηδηαηηεξφηεηεο θαη φηη νη ζρνιηθέο γξακκαηηθέο κπνξεί λα κε καο
παξνπζηάδνπλ φιε ηελ αιήζεηα γηα ηα γισζζηθά θαηλφκελα Παξάιιεια αλαδεηθλχε-
ηαη φηη ν ηξφπνο πνπ νξγαλψλνπκε ηε δηδαζθαιία καο έρεη ηδηαίηεξε βαξχηεηα γηα ην
είδνο ηεο καζεηηθήο ηαπηφηεηαο πνπ ζπλεηζθέξνπλ ηα καζήκαηά καο λα δεκηνπξγε-
ζεί
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 68
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
πκπεξάζκαηα
Απφ ηελ ελδεηθηηθή θαη ππνζεηηθή ζπδήηεζε ησλ δηαθνξεηηθψλ δηδαθηηθψλ πξαθηη-
θψλ ησλ ηξηψλ εθπαηδεπηηθψλ είλαη πξνθαλέο φηη νη εθπαηδεπηηθνί απηέο αλαπιαηζηψ-
λνπλ16
ηειείσο δηαθνξεηηθά ηνπο ππνινγηζηέο ζηε δνπιεηά ηνπο Ο δηαθνξεηηθφο απ-
ηφο ηξφπνο αλαπιαηζίσζεο έρεη ζεκαληηθέο ζπλέπεηεο γηα ηε γιψζζα γηα ηα παηδηά
γηα ην είδνο ηνπ ζρνιείνπ πνπ δεκηνπξγείηαη ζε θάζε πεξίπησζε Αλαδεηθλχεηαη φηη
ην ζρνιείν θαη ε δηδαζθαιία δελ είλαη θάηη ζηαηηθφ θαη δεδνκέλν αιιά φηη θαηα-
ζθεπάδεηαη θάζε θνξά δηαθνξεηηθά αλάινγα κε ηηο ζεσξίεο πνπ πηνζεηνχκε θαη ηηο
πξσηνβνπιίεο πνπ αλαιακβάλνπκε
Θα κπνξνχζακε λα πνχκε φηη πίζσ απφ ηελ θάζε πξφηαζε δελ ππάξρεη απιψο
κηα δηαθνξεηηθή ζεσξεηηθή αθεηεξία αιιά κηα δηαθνξεηηθή πνιηηηθή νπηηθή κε ηελ
έλλνηα φηη ε θάζε πξφηαζε εθβάιιεη ζηελ εθγχκλαζε δηαθνξεηηθνχ ηχπνπ κειινληη-
θψλ πνιηηψλ Δπνκέλσο ην πξφβιεκα δελ είλαη ε ηερλνινγία (λέα θαη παιηφηεξε)
αιιά ε πνιηηηθή θαηεχζπλζε πνπ ππεξεηεί ζην ειιεληθφ ζρνιείν Σν ελδηαθέξνλ απφ
ηα παξαδείγκαηα πνπ ζπδεηήζακε είλαη φηη φζν πην παιηά θαη μεπεξαζκέλε είλαη ε
ζεσξία ηφζν πην έηνηκν είλαη ην εθπαηδεπηηθφ καο ζχζηεκα λα ηελ εθαξκφζεη Απηφ
δελ είλαη βέβαηα πεξίεξγν αλ ζθεθηεί θαλείο φηη ην ζρνιείν ζην ζχλνιφ ηνπ είλαη
παηδί κηαο ζπγθεθξηκέλεο ηζηνξηθήο πεξηφδνπ ε νπνία πνιχ κηθξή ζρέζε έρεη κε ηελ
επνρή καο
Πξνζπαζήζακε ζην θεθάιαην απηφ λα δείμνπκε δξφκνπο σο πξνο ην πψο ην
ηζρχνλ κπνξεί λα κεηαβιεζεί πξνο κηα πην ζχγρξνλε θαηεχζπλζε ίγνπξα απηφ δελ
είλαη εχθνιν θαη δελ εμαξηάηαη κφλν απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο Κξίλνπκε φκσο σο
πνιχ ζεκαληηθφ ηνλ ξφιν ηνπ εθπαηδεπηηθνχ σο θαζνξηζηηθνχ θξίθνπ ζηελ εθπαηδεπ-
ηηθή αιπζίδα πνπ κπνξεί λα επεξεάζεη πξνο ηε κία ή ηελ άιιε θαηεχζπλζε Έηζη
δελ είλαη απφ άγλνηα ηεο ηζρχνπζαο θαηάζηαζεο πνπ ζπρλά ζην πιηθφ απηφ πξνηεί-
λνληαη πην laquoπξνρσξεκέλα πξάγκαηαraquo ζε ζρέζε κε απηά πνπ ηζρχνπλ Δίλαη επεηδή
πηζηεχνπκε φηη νη ΣΠΔ κπνξεί λα είλαη κηα επθαηξία γηα λα βνεζήζνπκε ηε γξεγνξφ-
ηεξε θξηηηθή πξνζαξκνγή ηνπ ζρνιείνπ καο ζηα πνιιά λέα δεδνκέλα ηεο επνρήο καο
16 Γηα ην αθξηβέο πεξηερφκελν ηνπ φξνπ βι 23 Ζ δηδαθηηθή αμηνπνίεζε ησλ ζσκάησλ θεηκέλσλ σο
δηαδηθαζία δηακφξθσζεο εγγξάκκαησλ ππνθεηκέλσλ ή ε ηδενινγηθή δηάζηαζε ησλ ζελαξίσλ (Δλφ-
ηεηα V)
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 69
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
[ΕΝΟΣΘΣΑ ΙΙ] Διδακτικι των φιλολογικϊν μακθμάτων
και ΣΠΕ
Σφνδεςθ με το Ειδικό Μζροσ του Αναλυτικοφ Ρρογράμματοσ Σπουδϊν (ΑΡΣ)
Βαςικζσ αρχζσ ςτθ διδαςκαλία τθσ Νεοελλθνικισ Γλϊςςασ τθσ Λογοτεχνίασ τθσ
Αρχαίασ Ελλθνικισ Γλϊςςασ και Γραμματείασ και τθσ Λςτορίασ Επιδιϊκεται να
τονιςτεί θ ςυνάφεια με τισ ΤΡΕ
Οι εκπαιδευτικοί κα πρζπει να κατανοιςουν βαςικζσ κατακτιςεισ ςτθ διδακτικι του κάκε διδακτικοφ αντικειμζνου με τθν αξιοποίθςθ των ΤΡΕ
Κα πρζπει να μποροφν να ςυνδζουν τισ κατακτιςεισ αυτζσ με τθ διδακτικι αξιοποίθςθ των ΤΡΕ
Κα πρζπει να κατανοιςουν κυρίωσ τισ κοινζσ διδακτικζσ αρχζσ που διαπερνοφν τισ επιςτθμονικζσ αναηθτιςεισ των φιλολογικϊν μακθμάτων
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 70
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
1 Ειςαγωγι
ηελ ελφηεηα απηή εμεηάδεηαη ην ζεσξεηηθφ πιαίζην γηα ηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ζηε
δηδαζθαιία ησλ θηινινγηθψλ καζεκάησλ Ζ πεξηδηάβαζε ζηελ ηζηνξία ηνπ νηθείνπ επη-
ζηεκνληθνχ θιάδνπ θξίλεηαη απαξαίηεηε θαζψο ε ζεψξεζή καο βαζίδεηαη ζηελ πεπνί-
ζεζε φηη πξέπεη λα απνθεπρζεί ε πξνζέγγηζε ηνπ θάζε ινγηζκηθνχ σο νπδέηεξνπ πεξη-
βάιινληνο πνπ δελ απνκέλεη παξά λα ην εθαξκφζνπκε ζηελ ηάμε εξήκελ ηεο δηδαθηηθήο
ηνπ αληηθεηκέλνπ
Ζ ελφηεηα ρσξίδεηαη ζε ηέζζεξα θεθάιαηα πέξαλ ηεο εηζαγσγήο πνπ εμεηάδνπλ
ρσξηζηά ηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ζε θάζε ζπγθεθξηκέλν δηδαθηηθφ αληηθείκελν
ΣΠΔ θαη γιψζζα
ΣΠΔ θαη ινγνηερλία
ΣΠΔ θαη αξραία ειιεληθή γξακκαηεία θαη γιψζζα
ΣΠΔ θαη ηζηνξία
ε θάζε θεθάιαην ζίγνληαη δεηήκαηα πνπ άπηνληαη ηεο δηδαθηηθήο ηεο ηζηνξίαο
θαη ηεο ηδενινγίαο ηεο αμηνπνίεζεο ησλ ΣΠΔ ζην ζπγθεθξηκέλν δηδαθηηθφ αληηθείκελν
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 71
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
2 Θεωρθτικό πλαίςιο τθσ γλωςςικισ διδαςκαλίασ και
αξιοποίθςθ των ΣΠΕ
Δθμιτρθσ Κουτςογιάννθσ
Με το παρόν κείμενο επιχειροφμε να αναδείξουμε μζροσ τθσ πολυπλοκότθτασ του
κζματοσ γλωςςικι εκπαίδευςθ και νζεσ τεχνολογίεσ (Κουτςογιάννθσ 2004β) Η πο-
λυπλοκότθτα αυτι οφείλεται εν πολλοίσ ςτο γεγονόσ ότι ο ΗΥ δεν είναι πια να
υπολογιςτικό μθχάνθμα αλλά είναι ςε ςθμαντικό βακμό ζνα μζςο για γράψιμο
διάβαςμα και επικοινωνίαmiddot ζνα μζςο πρακτικισ γραμματιςμοφ δθλαδι Ρριν όμωσ
κίξουμε τθ ςχζςθ ΤΡΕ και γλωςςικισ διδαςκαλίασ κα παρουςιάςουμε ςυνοπτικά
τισ τάςεισ τθσ επιςτθμονικισ ζρευνασ που ζχουν ςχζςθ με τθ διδαςκαλία τθσ γλϊς-
ςασ και κα επιχειριςουμε μια ςφντομθ ςφνδεςθ των αναηθτιςεων αυτϊν με τθ δι -
δακτικι αξιοποίθςθ των ΤΡΕ
21 Οι αρχικζσ αναηθτιςεισ κεωρθτικό πλαίςιο και ο υπολογιςτισ ωσ δάςκ α-
λοσ
Μεηά απφ ην ηέινο ηνπ Β΄ Παγθφζκηνπ πνιέκνπ αξρίδνπλ λα κπαίλνπλ νη βάζεηο γηα
ηε δεκηνπξγία κηαο κεηαβηνκεραληθήο Ακεξηθήο σο παγθφζκηαο δχλακεο Οη επελδχ-
ζεηο ζηελ ηερλνινγία θαη ηδηαίηεξα ζηελ πνιεκηθή ηερλνινγία ήηαλ κία απφ ηηο πξνηε-
ξαηφηεηεο πνπ επηιέρηεθαλ κε ζηφρν ηελ παγθφζκηα επηθξάηεζή ηεο θαη θπξίσο ηελ
εμνπδεηέξσζε ηεο κεγάιεο αληηπάινπ ηεο επνρήο ηεο νβηεηηθήο Έλσζεο Ζ εθηφ-
μεπζε ηνπ πξψηνπ ππξαχινπ απφ ηελ ηφηε νβηεηηθή Έλσζε ζην δηάζηεκα (1957)
πξνθάιεζε πξαγκαηηθφ ζνθ ζηηο ΖΠΑ (Sputnic Shock) θαη είλαη έλα επηκέξνπο επεη-
ζφδην κε πνιχ ζεκαληηθέο επηπηψζεηο θαη ζηελ εθπαίδεπζε αθνχ νδήγεζε ζε ξηδηθέο
αιιαγέο ηφζν ηα πξνγξάκκαηα ζπνπδψλ φζν θαη ηελ εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή γεληθφ-
ηεξα Ζ επέλδπζε πνιιψλ θξαηηθψλ ή θαη ηδησηηθψλ θεθαιαίσλ ζηελ ηερλνινγία
πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηεο πνιηηηθήο - ηερλνινγηθήο επηθξάηεζεο ησλ ΖΠΑ έδσζε ηε
δπλαηφηεηα παξάιιεια κε ηελ έκθαζε πξνο ηηο ζεηηθέο επηζηήκεο λα εληζρπζεί ε
έξεπλα θαη ζηνλ ηνκέα ηεο δηδαζθαιίαο ησλ γισζζψλ θαη ηδηαίηεξα ησλ μέλσλ γισζ-
ζψλ γηα επλφεηνπο πνιηηηθνχο ιφγνπο (Hawisher et al 1996)
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 72
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Οη πξψηεο απηέο πξνζπάζεηεο δελ κπνξνχζαλ παξά λα ζηεξηρζνχλ ζηα επη-
ζηεκνληθά παξαδείγκαηα ηεο επνρήο ηνλ ζπκπεξηθνξηζκφ σο πξνο ηε κάζεζε (βι
Γεληθφ Μέξνο Δλφηεηα 21) θαη ηνλ δνκηζκφ σο πξνο ηε κειέηε ηεο γιψζζαο ζεσ-
ξεηηθέο πξνζεγγίζεηο πνπ ζπλππήξραλ κέζσ θπξίσο ηνπ ακεξηθάληθνπ δνκηζκνχ Οη
πξνζεγγίζεηο απηέο απνηέιεζαλ ην ππφβαζξν ζην νπνίν ζηεξίρηεθαλ νη πξψηεο απφ-
πεηξεο αμηνπνίεζεο ησλ ππνινγηζηψλ ζηε δηδαζθαιία ησλ γισζζψλ
χκθσλα κε ηε ζεσξία ηνπ ζπκπεξηθνξηζκνχ ndashπνπ παξείρε ην ζεσξεηηθφ
πιαίζην ηεο laquoκάζεζεο ηεο γιψζζαοraquondash ν αλζξψπηλνο νξγαληζκφο είλαη ηθαλφο λα αλα-
πηχμεη επξεία γθάκα ζπκπεξηθνξψλ Γηα λα επηηεπρζεί απηφ απαηηείηαη αξρηθά έλα
εξέζηζκα κέζσ ηνπ νπνίνπ ζα πξνθιεζεί ε ζπκπεξηθνξά ην εξέζηζκα απηφ νδεγεί ζε
κηα απάληεζε-αληίδξαζε ε νπνία κπνξεί λα είλαη ε επηζπκεηή ή φρη ηελ πξψηε πε-
ξίπησζε ε ζπκπεξηθνξά επαηλείηαη ζηε δεχηεξε ε δηαδηθαζία επαλαιακβάλεηαη Ζ
ελίζρπζε ηεο επηζπκεηήο ζπκπεξηθνξάο (πρ έπαηλνο) είλαη εμαηξεηηθά ζεκαληηθή
γηαηί νδεγεί ζηελ ηθαλνπνίεζε ησλ ζπνπδαζηψλ ζηελ επαλάιεςή ηεο θαη θπξίσο
γηαηί ζα απνβεί ζπλήζεηα πνπ απνηειεί θαη ηνλ ηειηθφ ζηφρν ηεο φιεο δηαδηθαζίαο
(Richards amp Rodgers 1986 50)
Σν πεξηερφκελν ηεο δηδαζθαιίαο πξνζδηνξηδφηαλ απφ ηηο ζεσξεηηθέο βάζεηο
ηνπ δνκηζκνχ θπξίαξρν γισζζνινγηθφ ξεχκα θαηά ηελ πεξίνδν εθείλε Με δεδνκέλν
ην γεγνλφο φηη ζηε γισζζνινγία ε πεξηγξαθή ηεο γιψζζαο άξρηδε απφ ην θσλνινγηθφ
επίπεδν θαη θαηέιεγε ζην επίπεδν ηεο πξφηαζεο ζεσξήζεθε φηη απηή ήηαλ ε ελδε-
δεηγκέλε πνξεία θαη ζηε γισζζηθή δηδαζθαιία Απφ ηε ζηηγκή επίζεο πνπ πξνηε-
ξαηφηεηα είρε ν πξνθνξηθφο ιφγνο απηφ ζεσξήζεθε σο ελδεδεηγκέλν θαη ζηελ πεξί-
πησζε ηεο δηδαζθαιίαο ησλ μέλσλ γισζζψλ Οη δηάινγνη επνκέλσο θαη νη αζθήζεηο
ζε επίπεδν πξφηαζεο απνηεινχζαλ ηε βάζε ηεο δηδαζθαιίαο πξνζέγγηζε πνπ είλαη
γλσζηή σο audio-lingual ζηε δηδαζθαιία ησλ μέλσλ γισζζψλ Ζ ζέζε ηεο ηερλνιν-
γίαο ζηελ αληίιεςε απηή είρε ζεκαληηθφ ξφιν θαη αμηνπνηήζεθε πνιχ ην καγλεηφ-
θσλν ην νπνίν παξείρε ηα απαξαίηεηα γισζζηθά πξφηππα Σα γισζζηθά εξγαζηήξηα
ζηεξηγκέλα ζηε ρξήζε ηνπ καγλεηνθψλνπ είραλ επίζεο ζεκαληηθή ζέζε ζηα καζή-
καηα Παξείραλ ηε δπλαηφηεηα αλεμάξηεηεο εμάζθεζεο ρσξίο ηνπο ρξνληθνχο πεξην-
ξηζκνχο ησλ ηππηθψλ καζεκάησλ (Richards amp Rodgers φπ 57)
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 73
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Με αλάινγε νπηηθή πξνζεγγίζηεθε θαη ε δηδα-
ζθαιία ηεο κεηξηθήο γιψζζαο φπνπ έκθαζε δηλφηαλ θαη
πάιη ζηελ εμάζθεζε ζε επίπεδν πξφηαζεο θαη ζηελ αλα-
ηξνθνδφηεζε (θπξίσο ζεηηθή) κε ζηφρν λα κάζεη ην
παηδί ηηο δνκέο ηεο γιψζζαο (Μήηζεο 1996) ηελ
πξνθεηκέλε βέβαηα πεξίπησζε δελ πξέπεη λα ππνηηκάηαη
ν ζεκαληηθφο ξφινο ηεο ξπζκηζηηθήο παξάδνζεο
(Υαξαιακπφπνπινο amp Υαηδεζαββίδεο 1997) ε νπνία
επεξέαδε ζεκαληηθά ηηο ηζρχνπζεο έσο θαη ηε δεθαεηία
ηνπ 1960 δηδαθηηθέο πξαθηηθέο Απηφ ζπλέβαηλε
πεξηζζφηεξν ζε εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα φπσο ην
ειιεληθφ κε ηε γλσζηή έκθαζε ζην παξειζφλ θαη ηελ
ηππνιαηξία
ηνλ ηνκέα ηεο αλάγλσζεο ε βαξχηεηα δηλφηαλ ζηελ θαιιηέξγεηα ηεο
ηθαλφηεηαο γηα laquoζπάζηκν ηνπ θψδηθαraquo γηα θαηαλφεζε δειαδή ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ
Ζ πξνζέγγηζε πνπ αθνινπζήζεθε γλσζηή σο laquophonicsraquo επηθεληξσλφηαλ ζηε
κεκνλσκέλε αληηζηνίρεζε γξάκκαηνο-θσλήο έμσ απφ νπνηνδήπνηε πιαίζην πνπ
κπνξεί λα εληαρζεί ε αλάγλσζε ηνλ ηνκέα ηεο παξαγσγήο γξαπηνχ ιφγνπ ζην
κάζεκα ηεο κεηξηθήο γιψζζαο κεγάιε δηάδνζε είρε ε ζεσξία ησλ ηξηψλ ζηαδίσλ Χο
πξψην ζηάδην ζεσξνχληαλ ε πξνεηνηκαζία (planning pre-writing) γηα γξάςηκν
Πνιιέο έξεπλεο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1960 ζηηο ΖΠΑ πξνζπαζνχζαλ λα απνδείμνπλ ηε
ζπνπδαηφηεηα ηνπ ζρεδηαζκνχ ζηελ παξαγσγή γξαπηνχ ιφγνπ Χο δεχηεξν ζηάδην
ζεσξνχληαλ ην γξάςηκν (writing) θαη σο ηξίην ε επαλεμέηαζε (revision) ηνπ ηειηθνχ
γξαπηνχ πξντφληνο Ηδηαίηεξε βαξχηεηα ζηε δηδαζθαιία ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ δηλφηαλ
ζηε βειηίσζε ησλ επηθαλεηαθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηνπ καζεηηθνχ θεηκέλνπ θαη ζην
ηειηθφ γξαπηφ πξντφλ γηα ηε βειηίσζε ηνπ νπνίνπ αξθνχζε ε γλψζε ησλ γισζζηθψλ
δνκψλ ηεο νξζνγξαθίαο θαη ηεο ζηίμεο Ζ αμηνιφγεζε ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ ζπλήζσο
γηλφηαλ κέζσ ηεο απιήο δηφξζσζεο απηψλ ησλ επηθαλεηαθψλ ιαζψλ απφ ηνλ
εθπαηδεπηηθφ θαη ηεο επηζηξνθήο ησλ laquoδηνξζσκέλσλraquo γξαπηψλ ζηνπο καζεηέο ρσξίο
θάπνηα άιιε ζπδήηεζε πάλσ ζηηο γισζζηθέο ηδηαηηεξφηεηεο ησλ γξαπηψλ ηνπο
Οη αληηιήςεηο απηέο νη νπνίεο ήηαλ νη θπξίαξρεο ζηηο ΖΠΑ κέρξη θαη ηε δεθα-
εηία ηνπ 1960 παξlsquo φηη είραλ αξρίζεη πιένλ λα ακθηζβεηνχληαη επηζηεκνληθά απνηέ-
ιεζαλ ην ππφβαζξν ζην νπνίν ζηεξίρηεθαλ θαη ηα πξψηα πξνγξάκκαηα ζε ππνινγη-
πλήζεηο πξαθηηθέο ζε απηφ ην
πιαίζην είλαη νη αζθήζεηο ζπκ-
πιήξσζεο θελψλ νη πίλαθεο κε
θιίζεηο νλνκάησλ θαη ξεκάησλ νη
αζθήζεηο πνιιαπιήο α-
ληηζηνίρηζεο θαη επηινγήο ε
ηέηνηνπ είδνπο αζθήζεηο ε γιψζ-
ζα απνκνλψλεηαη απφ ην θνηλσλη-
θφ θαη επηθνηλσληαθφ ηεο πιαίζην
δεδνκέλνπ φηη βαζηθφο ζθνπφο
είλαη ε ζσζηή ρξήζε ησλ δνκψλ
ηεο θαζψο επίζεο θαη ε γλψζε ηεο
γισζζηθήο νξνινγίαο (κεηαγιψζ-
ζα)
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 74
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
ζηή Οη πξψηεο απηέο απφπεηξεο αμηνπνίεζεο ηεο ηερλνινγίαο ζηε γισζζηθή εθπαί-
δεπζε πξνζδηφξηζαλ ζε κεγάιν βαζκφ θαη ηνλ ηξφπν αμηνπνίεζεο ηεο ππνινγηζηηθήο
ηερλνινγίαο ζηε δηδαζθαιία ηεο γιψζζαο κέρξη θαη ζήκεξα Θα κπνξνχζακε λα
πνχκε φηη απφ απηέο ηηο πξψηεο αιιά θαη ηηο ζπλαθείο απφπεηξεο πνπ αθνινχζεζαλ
κέρξη θαη ζήκεξα αλαδχζεθε κηα θπξίαξρε αληίιεςε ε νπνία εθδειψζεθε κε ηελ
αλάπηπμε δχν ή ηξηψλ θχξησλ θαηεγνξηψλ εθπαηδεπηηθνχ ινγηζκηθνχ ην πιαίζην
απηφ ν ππνινγηζηήο γίλεηαη αληηιεπηφο σο ππνκνλεηηθή δηδαθηηθή κεραλή πνπ αλα-
ιακβάλεη ηνλ ξφιν ηεο δηδαζθαιίαο ή (θαη) ηεο εμάζθεζεο ησλ καζεηψλ κε ζθνπφ
ηελ θαιχηεξε κάζεζε ησλ γισζζηθψλ δνκψλ Ζ βαξχηεηα δίλεηαη αθξηβψο ζηελ αλά-
πηπμε εθπαηδεπηηθνχ ινγηζκηθνχ θιεηζηνχ ηχπνπ (βι Δλφηεηα IV θεθ 2) κε ηνλ
δηηηφ απηφ ξφιν πξνγξάκκαηα εμάζθεζεο (Drill and Practice) θαη πξνγξάκκαηα δη-
δαζθαιίαο (Tutorials) κε παξάιιειε εμάζθεζε
Ο ππνινγηζηήο ινηπφλ σο ππνκνλεηηθφο δάζθα-
ινο παξέρεη ηελ χιε ζε κηθξέο ελφηεηεο ζηνλ καζεηή
εληζρχεη ηελ επηηπρία κε έπαηλν θαη ζε πεξίπησζε απνηπ-
ρίαο ηνχ παξέρεη ηελ θαηάιιειε αλαηξνθνδφηεζε έηζη ψζηε λα νδεγεζεί (ν καζεηήο)
ζηελ θαηαλφεζε ηνπ πξνβιήκαηνο θαη ζηελ επηινγή ηεο νξζήο απάληεζεο Δπηπιένλ
έρεη ηε δπλαηφηεηα λα αμηνινγεί ηνλ αζθνχκελν θαη λα πιεξνθνξεί έηζη ηνλ θπζηθφ
ηνπ δάζθαιν γηα ηελ πνξεία ηνπ Σν θίλεκα απηφ γλσζηφ σο CAI (Computer Assisted
Instruction) ή πξνθεηκέλνπ γηα ηε γιψζζα Computer Assisted Language Learning
(CALL) ζηεξίρηεθε θαηά ηηο πξψηεο ηνπ αλαδεηήζεηο ζηηο αξρέο ηεο πξνγξακκαηη-
ζκέλεο δηδαζθαιίαο φπσο εθθξάζηεθαλ απφ ην θίλεκα ηνπ ζπκπεξηθνξηζκνχ θαη ην
θίλεκα ηεο γισζζνινγηθήο ζρνιήο ηνπ δνκηζκνχ ην πιαίζην ηεο ινγηθήο ηνπ
CALL ν ππνινγηζηήο απνηεινχζε επηπιένλ κέζν γηα θαιχηεξε αθνκνίσζε ηεο
laquoχιεοraquo θαη ηε δηεπθφιπλζε ηνπ δηδάζθνληνο Χο πιενλεθηήκαηα επηζεκαίλνληαη κε-
ηαμχ άιισλ ε δπλαηφηεηα απηνλνκίαο ζηε κάζεζε γεγνλφο πνπ δηεπθνιχλεηαη απφ
ηηο δπλαηφηεηεο αιιειεπίδξαζεο πνπ πξνζθέξνπλ νη λέεο ηερλνινγίεοmiddot ε παξαζηαηη-
θφηεηα ζηελ παξνπζίαζεmiddot ε πνηθηιία ζηνλ ηξφπν κεηάδνζεο ηεο δηδαζθφκελεο χιεο
θαη ε έιμε πνπ αζθεί ην εθπαηδεπηηθφ ινγηζκηθφ ζηα παηδηά
Ο ξφινο ησλ καζεηψλ θαη ησλ εθπαηδεπηηθψλ είλαη
ζπγθεθξηκέλνο Οη καζεηέο αιιειεπηδξνχλ κε ην κεράλεκα
ζην πιαίζην ησλ νξίσλ πνπ ζέηεη ην ινγηζκηθφ φξηα ηα
νπνία είλαη ζπλήζσο πεξηνξηζκέλα Ο ξφινο ησλ εθπαηδεπηηθψλ είλαη επίζεο ζπγθε-
Ο υπολογιςτισ ωσ δάςκαλοσ
Οι ρόλοι μακθτϊν εκπαιδευτικϊν
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 75
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
θξηκέλνο θαη πεξηνξίδεηαη ζηελ αλαδήηεζε ηνπ ινγηζκηθνχ ζηελ επηβνιή ηεο ηάμεο
ζηε ζρνιηθή αίζνπζα θαη ζηελ παξαθνινχζεζε ηεο επίδνζεο ησλ καζεηψλ κέζσ ησλ
ζηαηηζηηθψλ ζηνηρείσλ πνπ ηνπο παξέρεη ην ζπγθεθξηκέλν ινγηζκηθφ
Ζ αληίιεςε απηή παξlsquo φηη εθθξάδεη μεπεξαζκέλεο ζπκπεξηθνξηζηηθέο θαη δν-
κηζηηθέο αληηιήςεηο γηα ηε γιψζζα θαη ηε γισζζηθή αγσγή θαη παξlsquo φηη
εγθαηαιείθζεθε πνιχ λσξίο απφ ηελ επηζηεκνληθή θνηλφηεηα εμαθνινπζεί λα έρεη
αθφκε αξθεηή δηάδνζε ζηε ρψξα καο θαη ζε πνιιέο άιιεο ρψξεο κέρξη θαη ζήκεξα
Απφ ηε ζηηγκή πνπ ε βαξχηεηα δίλεηαη ζρεδφλ απνθιεηζηηθά ζηελ αλάπηπμε
εθπαηδεπηηθνχ ινγηζκηθνχ θαη ζηελ πεξαηηέξσ αμηνπνίεζή ηνπ ζην ζρνιείν ε
ηερλνινγία ζεσξείηαη θάηη επηπξφζζεην έλα εμαηξεηηθά ζχγρξνλν ππνζηεξηθηηθφ
κέζν πξνθεηκέλνπ λα γίλεη απνηειεζκαηηθφηεξε ε αθνκνίσζε ηεο laquoδηδαθηέαο χιεοraquo
Σα πνιπκέζα είλαη ε ηερλνινγία πνπ έδσζε θαηά ηε δηάξθεηα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1990
λέα πλνή ζηελ θαηεγνξία απηή ινγηζκηθνχ αθνχ επηρεηξήζεθε ε αλαδσνγφλεζε κηαο
μεπεξαζκέλεο δηδαθηηθήο νπηηθήο κε ηελ αμηνπνίεζε κηαο λέαο ηερλνινγηθήο
πιαηθφξκαο Ζ ρξήζε ηέηνησλ ινγηζκηθψλ πνιιέο θνξέο ζηεξίδεηαη ζηελ αληίιεςε
ηεο ηερλνινγίαο σο κέζνπ εληππσζηαζκνχ θαη πξνζέιθπζεο ηνπ ελδηαθέξνληνο ησλ
παηδηψλ θάηη πνπ φπσο γλσξίδνπκε ζα δηαξθέζεη κφλν γηα ιίγν
Αο δνχκε έλα ππνζεηηθφ παξάδεηγκα
Οη καζεηέο θαινχληαη ζε κηα νζφλε λα ζπκπιεξψζνπλ ηα θελά ζε πξνηάζεηο γηα λα αζθεζνχλ ζηελ
θιίζε ηνπ ξήκαηνο Ζ άζθεζε απηή έρεη σο ζθνπφ πεξηζζφηεξν ηελ απφθηεζε κεραληζηηθψλ δεμηνηή-
ησλ πάλσ ζε γξακκαηηθέο γλψζεηο θάηη πνπ γίλεηαη απνθιεηζηηθά ζε επίπεδν πξφηαζεο ζχκθσλα κε
ηηο αξρέο ηνπ δνκηζκνχ Σν ινγηζκηθφ δίλεη ζπγθεθξηκέλα φξηα επηινγψλ ζηνπο καζεηέο Αλ ν καζεηήο
επηιέμεη θάπνηα ιάζνο ιέμε ηφηε ν ήξσαο ηνπ ινγηζκηθνχ ζα ηνλ παξνηξχλεη λα πξνζπαζήζεη θαη πάιη
ελψ αλ επηιέμεη ακέζσο ηε ζσζηή ιέμε ηφηε ηνλ επηβξαβεχεη
Ζ νπηηθή απηή ζηε δηδαζθαιία αληηζηνηρεί ζε αδξέο γξακκέο κε ηελ πξψηε δη-
δαθηηθή νπηηθή ζην πιαίζην παξαδνζηαθψλ κνξθψλ δηδαζθαιίαο φπσο ηε ζπδεηή-
ζακε ζηελ Δλφηεηα Η θεθ 24 Ζ δηδαζθαιία σο δηαδηθαζία δηακφξθσζεο εγγξάκκα-
ησλ ηαπηνηήησλ
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 76
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
22 Θ ζντονθ επιςτθμονικι ηφμωςθ ςτισ δεκαετίεσ του 1970 και 1980 και οι
ςυνζπειζσ τθσ ςτθν αξιοποίθςθ των ΣΠΕ
Ζ έκθαζε ζε απηφ πνπ απνθαινχκε ζήκεξα παξαδνζηαθφ γξακκαηηζκφ γλσζηφ σο
laquoβαζηθάraquo (basics) ζηνλ αγγινζαμνληθφ θφζκν ηνλ νπνίν πεξηγξάςακε ζηελ πξνε-
γνχκελε ελφηεηα δελ αξθνχζε απφ ηε ζηηγκή πνπ νη ΖΠΑ θαη ν ππφινηπνο δπηηθφο
θφζκνο εηζέξρνληαλ ζηαδηαθά ζην κεηαβηνκεραληθφ ζηάδην παξαγσγήο θαη νηθνλνκη-
θήο αλάπηπμεο Απηφ ζεκαίλεη φηη νη θαιιηεξγνχκελεο δεμηφηεηεο ηεο αλάγλσζεο θαη
γξαθήο δελ αξθνχζαλ γηα ην είδνο ησλ πνιηηψλ πνπ ε λέα νηθνλνκία θαη θνηλσλία
απαηηνχζε Ζ λένπ ηχπνπ νηθνλνκία πνπ αξρίδεη ζηαδηαθά λα απαηηεί λένπ είδνπο πν-
ιίηεο είλαη πξνθαλέο πσο έρεη αλάγθε θαη απφ λέεο ζεσξίεο ε έλα ηέηνην εξκελεπ-
ηηθφ πιαίζην είλαη πην εχθνιν λα θαηαλνήζνπκε ηηο έληνλεο επηζηεκνληθέο θαη ηερλν-
ινγηθέο αλαδεηήζεηο ησλ θξίζηκσλ δεθαεηηψλ ηνπ 1970 θαη 1980 Θα δψζνπκε πνιχ
επηγξακκαηηθά ζηε ζπλέρεηα θάπνηεο ηέηνηεο εμειίμεηο θαη ζα εζηηάζνπκε ην ελδηαθέ-
ξνλ καο ζε απηέο πνπ επεξέαζαλ ζεκαληηθά ηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ
Δίλαη γεγνλφο φηη θαηά ηελ πεξίνδν πνπ ζπδεηάκε παξαηεξνχληαη έληνλεο επη-
ζηεκνληθέο αλαδεηήζεηο νη νπνίεο ραξαθηεξίδνληαη απφ κηα κεηαηφπηζε ηνπ επηζηε-
κνληθνχ παξαδείγκαηνο απφ ην κηθξνεπίπεδν ζην καθξνεπίπεδν ζε πιήζνο επηζηεκν-
ληθνχο θιάδνπο θαη πεδία Ηδηαίηεξε βαξχηεηα γηα ην ζέκα καο έρνπλ νη εμειίμεηο ζηνλ
ρψξν ηεο γισζζνινγίαο Μεηά απφ ηελ απφξξηςε ησλ απφςεσλ ηνπ ζπκπεξηθνξη-
ζκνχ γηα ηελ θαηάθηεζε ηεο γιψζζαο απφ ηνλ Chomsky (1959) θαη ηε κεηαθνξά ηνπ
ελδηαθέξνληνο ζηε γισζζηθή ηθαλφηεηα κε ηελ αλάπηπμε λέσλ θιάδσλ ηεο γισζζν-
ινγίαο δίλεηαη παξάιιεια ηδηαίηεξε έκθαζε ζηε γισζζηθή πνηθηιφηεηα (θνηλσλην-
γισζζνινγία) ζηε κειέηε επξχηεξσλ πέξαλ ηεο πξφηαζεο γισζζηθψλ κνλάδσλ
(θείκελν - θεηκελνγισζζνινγία) αιιά θαη ζηελ πξνζέγγηζε ηεο γιψζζαο ζε επίπεδν
ιφγνπ (πξαγκαηνινγία αλάιπζε ιφγνπ) Οη εμειίμεηο απηέο ζπλέβαιαλ ζεκαληηθά
ζηε ζηξνθή πξνο νιηζηηθέο αληηιήςεηο ζηε δηδαζθαιία ηεο γιψζζαο ζηελ έκθαζε
ζην θείκελν θαη ζηνλ ηδηαίηεξν ξφιν ηνπ ζπγθεηκέλνπ (context) θαη ηεο πεξίζηαζεο
επηθνηλσλίαο
Πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε ηδηαίηεξα ζεκαληηθή ήηαλ ε ζπκβνιή ησλ απφ-
ςεσλ ησλ Halliday θαη Hymes Απφ ηε δεθαεηία ηνπ 1960 ήδε ν MAK Halliday θα-
ηέβαιε ζνβαξέο πξνζπάζεηεο ζηε Μ Βξεηαλία λα εηζαγάγεη ζηε δηδαζθαιία ηεο
γιψζζαο ηελ θεηκεληθή δηάζηαζε θαη λα επηζεκάλεη ηνλ ζεκαληηθφ ξφιν ηνπ ζπγθεη-
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 77
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
κέλνπ (context) Παξάιιεια άξρηζε λα πξνζεγγίδεη ην ζχλνιν ηεο δηδαζθαιίαο ζην
ζρνιείν απφ ηελ νπηηθή ηεο γιψζζαο δίλνληαο βαξχηεηα ζηελ αλάδεημε ησλ ηδηαηηε-
ξνηήησλ πνπ έρεη ν ζρνιηθφο ιφγνο Πξφθεηηαη γηα ζθέςεηο πνπ βξήθαλ επξεία εθαξ-
κνγή απφ ηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1980 θαη χζηεξα ζην ξεχκα πνπ είλαη γλσζηφ σο
laquoδηδαζθαιία κε βάζε ηα θεηκεληθά είδεraquo ζηελ Απζηξαιία
εκαληηθή είλαη θαη ε ζπλεηζθνξά ηνπ Hymes (1971) ν νπνίνο εηζήγαγε ηελ
έλλνηα ηεο laquoεπηθνηλσληαθήο ηθαλφηεηαοraquo Δπηζήκαλε φηη ε ηθαλφηεηα ρξήζεο ηεο
γιψζζαο δελ εμαξηάηαη κφλν απφ ηελ θαηνρή ηνπ γισζζηθνχ ζπζηήκαηνο αιιά επε-
ξεάδεηαη ζεκαληηθά θαη απφ θαηαζηαζηαθέο θαη εμσγισζζηθέο θνηλσληθνπνιηηηζκηθέο
παξακέηξνπο Ζ ζπλνιηθή ηθαλφηεηα πνπ δηαζέηνπλ νη νκηιεηέο φρη κφλν λα παξά-
γνπλ θαη λα θαηαλννχλ γξακκαηηθά νξζφ-απνδεθηφ ιφγν αιιά θαη λα ηνλ πξνζαξκφ-
δνπλ θαηάιιεια ζηελ εθάζηνηε πεξίζηαζε επηθνηλσλίαο απνθιήζεθε απφ ηνλ Hymes
επηθνηλσληαθή ηθαλφηεηα Ζ επηθνηλσληαθή ηθαλφηεηα δειαδή εκπεξηθιείεη ηε γισζ-
ζηθή ηθαλφηεηα (φξν πνπ ρξεζηκνπνίεζε ν Chomsky (1965) θαη αθνξά ηε γλψζε θαη
θαηάθηεζε ηνπ γισζζηθνχ ζπζηήκαηνο) αιιά δελ πεξηνξίδεηαη κφλν ζε απηήλ Δίλαη
ζαθέο πσο πξφθεηηαη γηα κηα κεγάιε ζηξνθή πνπ κεηαθηλεί ηελ έκθαζε απφ ηε δνκή
ηεο γιψζζαο ζηνλ νκηιεηή σο παξαγσγφ ιφγνπ ηνλίδνληαο ηνλ ξφιν ηνπ εθάζηνηε
επηθνηλσληαθνχ πιαηζίνπ Οη επηζεκάλζεηο απηέο επεξέαζαλ ζεκαληηθά θαη ηε
γισζζηθή δηδαζθαιία θαζψο ε έκθαζε κεηαηνπίζηεθε απφ ηε κειέηε ησλ γισζζη-
θψλ ηχπσλ θαη δνκψλ ζηε ρξήζε ηεο γιψζζαο ζε απζεληηθά επηθνηλσληαθά πιαίζηα
(Υαξαιακπφπνπινο 1999)
Οη απφςεηο απηέο ηνπ Hymes έζηξεςαλ θαηά ηελ ίδηα πεξίπνπ πεξίνδν (ηέιε
ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1970) ηελ έξεπλα πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηεο κειέηεο ησλ εμσζρνιη-
θψλ γισζζηθψλ πξαθηηθψλ ησλ παηδηψλ θαη πξνο ηελ αλαδήηεζε ηεο ζρέζεο ησλ
ζρνιηθψλ κε ηηο εμσζρνιηθέο γισζζηθέο πξαθηηθέο Δλδεηθηηθή πξνο απηή ηελ θαηεχ-
ζπλζε είλαη ε έξεπλα ηεο Heath (1983) ε νπνία ζηεξηδφκελε ζην ζεσξεηηθφ πιαίζην
ηνπ Hymes κειέηεζε ζπζηεκαηηθά ηε ζρέζε ησλ εμσζρνιηθψλ πξαθηηθψλ γξακκαηη-
ζκνχ κε ηηο ζρνιηθέο επηδφζεηο Πξφθεηηαη γηα έξεπλα πνπ εγθαηληάδεη πιήζνο αλάιν-
γσλ εζλνγξαθηθνχ ραξαθηήξα εξεπλψλ νη νπνίεο αλαδεηθλχνπλ ηνλ ζεκαληηθφ ξφιν
ηεο πξσηνγελνχο γισζζηθήο θνηλσληθνπνίεζεο ησλ παηδηψλ θαη ηε ζηελή ηεο ζρέζε
κε ηε κεηέπεηηα ζρνιηθή πνξεία ηνπ θάζε παηδηνχ Ζ έξεπλα απηή επηβεβαηψλεη κε
άιιε ζεσξεηηθή αθεηεξία φηη ν Bernstein επηζήκαλε ήδε απφ ηε δεθαεηία ηνπ 1960
ηε ζηελή ζρέζε ηεο πξσηνγελνχο γισζζηθήο θνηλσληθνπνίεζεο κε ηε ζρνιηθή πνξεία
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 78
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
ησλ παηδηψλ παηδηά απφ πξνλνκηνχρα θνηλσληθά ζηξψκαηα έρνπλ θαιχηεξε ζρνιηθή
πνξεία ζε ζρέζε κε ηα κε πξνλνκηνχρα
Σέινο ηδηαίηεξε κλεία ζα πξέπεη λα γίλεη ζηε κεηάθξαζε ην 1978 ηεο εξγα-
ζίαο ηνπ Vygotsky Γιψζζα θαη ζθέςε πνπ αμηνπνηήζεθε ζηε ζπλέρεηα ζεκαληηθά
ζηελ εθπαίδεπζε θαη ηε γισζζηθή δηδαζθαιία θαη ζπλδπάζηεθε γφληκα κε ηε ζθέςε
ηνπ Bruner Δίλαη γλσζηή ε επξεία δηάδνζε θαη ρξήζε ησλ φξσλ δψλε ηεο επηθείκελεο
εμέιημεο θαη ζθαισζηά (φξνο ηνπ Bruner) απφ ηηο θνλζηξνπθηηβηζηηθέο ζεσξίεο ηεο
κάζεζεο (βι Γεληθφ Μέξνο ελφηεηα 21) ζηνλ ρψξν ηεο παηδαγσγηθήο αμηνπνίεζεο
ησλ ΣΠΔ
Οι επιςτθμονικζσ αυτζσ αναηθτιςεισ και το νζο μεταβιομθχανικό τοπίο
που αναδφεται όλο και περιςςότερο κατά τθν περίοδο αυτι δθμιοφργθ-
ςαν τισ προχποκζςεισ για μια ριηικι ανατροπι των ωσ τότε αντιλιψεων
ςε κζματα γλωςςικισ διδαςκαλίασ Το νζο αυτό πλαίςιο είναι απαραί-
τθτο προκειμζνου να γίνουν κατανοθτζσ και οι αναηθτιςεισ ςτον χϊρο
τθσ αξιοποίθςθσ των ΤΡΕ ςτθ γλωςςικι διδαςκαλία για τον λόγο αυτόν
κα παρουςιαςτεί εδϊ με ςυντομία πριν περάςουμε ςτθν εκτενζςτερθ
εναςχόλθςθ με τισ ειδικότερεσ αναηθτιςεισ που αφοροφν τθ ςχζςθ
γλωςςικισ διδαςκαλίασ και ΤΡΕ
221 Κινιματα προοδευτικισ γλωςςοδιδακτικισ
ην πιαίζην ησλ γισζζνινγηθψλ αλαδεηήζεσλ πνπ πεξηγξάθηεθαλ ελ ζπληνκία πα-
ξαπάλσ αιιά θαη παξάιιεισλ αλαδεηήζεσλ απφ ηνλ ρψξν ηεο ςπρνινγίαο θαη παη-
δαγσγηθήο αλαπηχζζνληαη ζηηο δεθαεηίεο ηνπ lsquo70 θαη ηνπ lsquo80 δχν ζεκαληηθά γισζ-
ζνδηδαθηηθά θηλήκαηα ζηνλ αγγινζαμνληθφ επηζηεκνληθφ ρψξν πνπ επηρεηξνχλ λα εη-
ζαγάγνπλ πνιιά λέα δεδνκέλα ζηε δηδαζθαιία ηνπ γισζζηθνχ καζήκαηνο Σα θηλή-
καηα απηά είλαη ην laquoWhole Languageraquo (laquoε γιψζζα σο φινraquo) θαη ην laquoProcess
Writingraquo (laquoην γξάςηκν σο δηαδηθαζίαraquo) Παξά ηε δηαθνξεηηθή ηνπο αθεηεξία ε θνηλή
ελλνηνινγηθή ζχληαμε ησλ δχν θηλεκάησλ νδήγεζε ζηε ζηαδηαθή ζπγρψλεπζή ηνπο
ελψ ε δηείζδπζή ηνπο ππήξμε ηεξάζηηα ζηνλ αγγιφθσλν θπξίσο θφζκν αιιά φρη
κφλν
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 79
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
α) Whole Language
Ζ laquoγιψζζα σο φινraquo είλαη έλα θίλεκα πνπ μεθίλεζε απφ ηε Νέα Εειαλδία ζηα ηέιε
ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1960 Ζ δηάδνζή ηνπ ζηηο αγγιφθσλεο ρψξεο ήηαλ πνιχ κεγάιε θαη
δεκηνχξγεζε ηνλ άιιν πφιν γχξσ απφ ηνλ νπνίν ζπζπεηξψζεθαλ πνιινί εθπαηδεπηη-
θνί θαη εξεπλεηέο πξνθεηκέλνπ λα αληηκεησπίζνπλ ηελ παξαδνζηαθή αληίιεςε ζηε
δηδαζθαιία ήκεξα παξά ηελ έληνλε θξηηηθή εμαθνινπζεί λα απνηειεί δηεζλέο θί-
λεκα κε ηδηαίηεξε δηάδνζε θπξίσο ζηνλ αγγινζαμνληθφ εθπαηδεπηηθφ ρψξν
Σν θίλεκα παίξλεη ηελ νλνκαζία ηνπ απφ ηε αληίιεςε πνπ πηνζεηεί γηα ηε
γιψζζα ε νπνία εθιακβάλεηαη σο έλα αξξαγέο ζχλνιν θαη έηζη δηδάζθεηαη ζε αληί-
ζεζε κε ηζρχνπζεο σο ηφηε πξαθηηθέο δηδαζθαιίαο ζην πιαίζην ηεο ινγηθήο ησλ
νπνίσλ ε γιψζζα θαηαθεξκαηίδεηαη θαη ε έκθαζε
δίλεηαη ζηε δηδαζθαιία απνπιαηζησκέλσλ απφ ηε
ρξήζε παξαδεηγκάησλ ηνλ ρψξν ηεο κάζεζεο
πηνζεηνχληαη θαηαξρήλ νη θνλζηξνπθηηβηζηηθέο απφςεηο
ηνπ Piaget θαη ηεο κάζεζεο κέζσ ηεο ζπκκεηνρήο
(learning by doing) ηνπ Dewey (Cope amp Kalantzis
2003 4) ελψ απφ ηε δεθαεηία ηνπ 1980 θαη χζηεξα
εκθαλήο είλαη θαη ε επηξξνή ηεο θνηλσληθήο ζεσξίαο
σο πξνο ηε κάζεζε ηνπ Vygotsky (1978) (Goodman
1992 358)
Ζ αλάιπζε ησλ επηθνηλσληαθψλ ζπκβάλησλ (πνηνο γξάθεη ή κηιάεη ζε πνηνλ
πνχ πφηε θαη γηαηί) παίξλεη ζεκαληηθή ζέζε ζηελ πξνζέγγηζε απηή Καη ζην πιαίζην
απηφ γίλεηαη αξθεηά ζπρλά επίθιεζε ζηηο πξψηκεο ζεσξεηηθέο ηνπνζεηήζεηο ηνπ Hal-
liday (1978) φηη ε γιψζζα αμηνπνηείηαη γηα ηελ εμππεξέηεζε θνηλσληθνιεηηνπξγηθψλ
αλαγθψλ θαη φηη ε γισζζηθή αλάπηπμε ζρεηίδεηαη κε ηελ αλάγθε ηνπ παηδηνχ γηα επη-
θνηλσλία (Grabe amp Kaplan 1996 103-105) Απφ απηή ηελ άπνςε ε κά-
ζεζεθαηάθηεζε ηεο αλάγλσζεο θαη ηεο γξαθήο δελ κπνξνχλ λα αληηκεησπηζηνχλ
παξά σο πξνέθηαζε ηεο ιεηηνπξγηθήο δπλαηφηεηαο ηεο γιψζζαο θαη ζηνλ θφζκν ηνπ
γξαπηνχ ιφγνπ κηα επέθηαζε δειαδή ησλ ιεηηνπξγηψλ ηεο γιψζζαο (Grabe amp Kaplan
φπ 103middot Halliday φπ 57)
Δπηζεκαίλεηαη φηη απηή ε laquoθπζηθήraquo δηάζηαζε πνπ έρεη ε δηαδηθαζία θαηάθηε-
ζεο ηεο πξνθνξηθήο γιψζζαο ζα πξέπεη λα ζπλερίδεηαη ζην ζρνιείν θαη κε ηελ θαηά-
θηεζε ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ θαη ηνλίδεηαη φηη δελ κπνξεί λα απνθφπηεηαη βίαηα κε ηελ
Πξφθεηηαη γηα πξνζέγγηζε
πνπ αληηηίζεηαη ζηηο ζπκπεξη-
θνξηζηηθέο αξρέο κάζεζεο
θαη ηηο δνκηζηηθέο γισζζνδη-
δαθηηθέο αληηιήςεηο πνπ έδη-
λαλ βαξχηεηα ζηε δηδαζθαιία
απνκνλσκέλσλ δεμηνηήησλ κε
κεραληζηηθφ ηξφπν
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 80
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
είζνδν ηνπ παηδηνχ ζην ζρνιείν Αληίζεηα πξέπεη λα δεκηνπξγνχληαη φιεο νη πξνυπν-
ζέζεηο ψζηε ην πιαίζην λα δηαηεξείηαη ην ίδην γηα λα κπνξεί ην παηδί λα θαηαθηά
θαηά ηξφπν θπζηθφ θαη ηνλ ζρνιηθφ γξακκαηηζκφ
Δίλαη πξνθαλέο φηη ην θίλεκα απηφ δελ απνδέρεηαη ηνλ ηεκαρηζκφ ηεο γιψζ-
ζαο (θσλήκαηα ιέμεηο θξάζεηο θηι) θαηά ηε δηδαζθαιία ηεο νχηε θαη πηνζεηεί ηελ
θαηαλνκή ηεο ζρνιηθήο χιεο κε κηα ηέηνηα αθεηεξία Ζ πξνηεξαηφηεηα δίλεηαη πάληα
ζην φιν ην νπνίν δελ κπνξεί λα γίλεη θαηαλνεηφ κε ηελ αλάιπζή ηνπ ζηα επηκέξνπο
Απνθεχγεηαη επνκέλσο ε απνζπαζκαηηθή δηδαζθαιία θαη πξνηείλεηαη ε νιηθή πξν-
ζέγγηζε ε έκθαζε ζηελ παξαγσγή θαη θαηαλφεζε απζεληηθψλ-αιεζηλψλ θαη φρη
πξνθαηαζθεπαζκέλσλ θεηκέλσλ γηα ηε δηδαζθαιία θάπνηνπ θαηλνκέλνπ
Απηέο σζηφζν νη εμειίμεηο επεξέαζαλ ζρεηηθά αξγφηεξα (κεηά απφ ην δεχ-
ηεξν κηζφ ηνπ 1980) ηνλ ηξφπν αμηνπνίεζεο ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαζθαιία Ζ αληίιεςε
πνπ επεξέαζε άκεζα είλαη ε γλσζηαθή αληίιεςε γηα ην γξάςηκν πνπ αλαπηχρζεθε
ζηελ αξρή ζηε Β Ακεξηθή θαη δηαδφζεθε ηδηαίηεξα ζηνλ αγγινζαμνληθφ θφζκν κέζσ
ηνπ θηλήκαηνο laquoην γξάςηκν σο δηαδηθαζίαraquo
β) Γνωςιακζσ αντιλιψεισ ςτθ διδαςκαλία του γραπτοφ λόγου και το γράψιμο ως
διαδικασία
Απφ ηελ αξρή ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1970 θαη χζηεξα θαη σο απνηέιεζκα ηεο κεηάβαζεο
απφ ηνλ ζπκπεξηθνξηζκφ ζηνλ ρψξν ηεο γλσζηαθήο ςπρνινγίαο ην θέληξν βάξνπο
ηνπ επηζηεκνληθνχ ελδηαθέξνληνο (ζην πεδίν ηεο δηδαζθαιίαο ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ)
κεηαθέξζεθε απφ ην ηειηθφ γξαπηφ πξντφλ ζηε δηαδηθαζία παξαγσγήο ηνπ Απφ ην
απνθιεηζηηθφ ελδηαθέξνλ δειαδή ηνπ ηη δηδάζθεη ν εθπαηδεπηηθφο ζην ηη ζπκβαίλεη
θαηά ηε δηάξθεηα παξαγσγήο ιφγνπ ζηνπο καζεηέοmiddot ζην πψο πρ γξάθνπλ πνηεο δπ-
ζθνιίεο αληηκεησπίδνπλ γηαηί ηηο αληηκεησπίδνπλ θαη θαηά πξνέθηαζε πψο είλαη δπ-
λαηφ λα βνεζεζνχλ απνηειεζκαηηθφηεξα ην πιαίζην απηψλ ησλ αλαδεηήζεσλ έλα
κεγάιν κέξνο ηεο έξεπλαο θαηεπζχλεηαη ζηελ αλαδήηεζε ηνπ ηξφπνπ παξαγσγήο θεη-
κέλσλ εθ κέξνπο ησλ καζεηψλ (laquoηθαλψλraquo θαη laquoιηγφηεξν ηθαλψλraquo) θαη θαηά πξνέ-
θηαζε ζηε δηαθξίβσζε ησλ δπζθνιηψλ θαη ησλ ηδηαηηεξνηήησλ πνπ παξνπζηάδνπλ
(Kemp 1992)
Αλεμάξηεηα απφ ηηο αληηξξήζεηο πνπ κπνξεί λα εθθξαζηνχλ σο πξνο ηελ
εγθπξφηεηα απηψλ ησλ κνληέισλ ζεκαζία έρεη λα ηνληζηεί εδψ φηη άξρηζε λα απα-
ζρνιεί ηελ επηζηεκνληθή θνηλφηεηα ν καζεηήο σο γξάθσλ νη ηδηαηηεξφηεηεο θαη νη
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 81
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
δπζθνιίεο πνπ αληηκεησπίδεη Σν θίλεκα απηφ επεξέαζε αξθεηά ηδηαίηεξα θαηά ηε
δεθαεηία ηνπ 1980 ηηο απφςεηο γηα ηε δηδαζθαιία ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ θαη θαηά πξνέ-
θηαζε ηνλ αληίζηνηρν ζρεδηαζκφ ησλ πξνγξακκάησλ ζπνπδψλ
Απηφ πνπ ζα κπνξνχζακε λα πνχκε πσο δηακνξθψζεθε σο ηζρπξφ ξεχκα ζηνλ
ρψξν ηεο δηδαθηηθήο ηνπ καζήκαηνο σο ζπλέπεηα ηεο αλσηέξσ εμέιημεο ήηαλ ε αληί-
ιεςε πσο ην γξάςηκν δελ είλαη κηα γξακκηθή δηαδηθαζία θαη κηα άπαμ ελέξγεηα Θεσ-
ξήζεθε δειαδή ιαζεκέλε ε θιαζηθή αληίιεςε πσο ηα ζηάδηα ηεο παξαγσγήο γξα-
πηνχ ιφγνπ είλαη ηξία θαη κάιηζηα αλεμάξηεηα κεηαμχ ηνπο πξνεγείηαη δειαδή ν
ζρεδηαζκφο αθνινπζεί ε γξαθή ησλ ζθέςεσλ κε βάζε ην ζρεδηάγξακκα θαη ζην ηέ-
ινο κεηά ηελ νινθιήξσζε ηεο γξαθήο αθνινπζεί ην ζηάδην ηεο δηφξζσζεο πνπ γί-
λεηαη θπξίσο ζε επίπεδν κηθξνδνκήο (ζηίμε νξζνγξαθία θηι) ηα ζηάδηα απηά ζεσ-
ξνχληαλ σο δεδνκέλε ε ρξνληθή αθνινπζία ηεο πινπνίεζήο ηνπο
Αληίζεηα ε ζρεηηθή έξεπλα επηζήκαλε πσο ην γξάςηκν είλαη κηα δηαδηθαζία
πνπ δελ νινθιεξψλεηαη δηα κηαο αξθεηά γλσζηφ απηφ ζηνπο ελήιηθεο πνπ γξάθνπλ
φπσο θαη ηα ζηάδηα πνπ πξναλαθέξζεθαλ δελ πινπνηνχληαη θαηά δηαδνρηθή ρξνληθή
αθνινπζία πλήζσο θαη αλάινγα κε ηνλ ηξφπν πνπ ν θαζέλαο γξάθεη ην έλα ζηάδην
ελππάξρεη ζην άιιν θαη επαλέξρνληαη πνιιέο θνξέο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο γξαθήο
Καηά ην γξάςηκν δειαδή πνιιέο θνξέο ζηακαηάεη θαλείο λα ειέγμεη φηη έρεη γξά-
ςεη Αλ δηαπηζηψζεη πσο δελ εμππεξεηείηαη ν ζηφρνο πνπ είρε ηφηε κπνξεί αλ ε απφ-
θιηζε είλαη κηθξή λα βειηηψζεη ηα φζα έρνπλ γξαθεί αλ φκσο είλαη κεγάιε λα μαλα-
ζρεδηάζεη ζε κηθξφ ή κεγάιν επίπεδν ην ζχλνιν ηνπ θεηκέλνπ ηνπ πκβαίλεη δειαδή
έλα είδνο αιιεινεγθηβσηηζκνχ ησλ ζηαδίσλ θαη φρη γξακκηθήο ρξνληθήο ηνπο αιιε-
ινπρίαο (Flower amp Hayes 1981)
Ζ έξεπλα επηζήκαλε (Scardamalia amp Bereiter 1986) φηη απηή ε δηαδηθαζία εί-
λαη αξθεηά δχζθνιν λα νινθιεξσζεί κε επηηπρία απφ φινπο Οη καζεηέο ζε αληίζεζε
κε ηνπο έκπεηξνπο γξαθείο δελ έρνπλ αλαπηχμεη δεμηφηεηεο θαη θξηηήξηα ειέγρνπ ηνπ
θεηκέλνπ πνπ παξάγνπλ Έηζη φηαλ δηαβάδνπλ ην θείκελφ ηνπο δελ κπνξνχλ λα ελην-
πίζνπλ εχθνια αλ απηφ πιεξνί ή φρη ηνπο ζηφρνπο θαη ηηο απαηηήζεηο ηνχ πξνο αλά-
πηπμε ζέκαηνο Έρνπλ γηlsquo απηφ αλάγθε απφ ζπζηεκαηηθή βνήζεηα φρη ηφζν γηα λα
αλαπηχμνπλ θαη λα νινθιεξψζνπλ κφλν ην ζπγθεθξηκέλν θείκελν πνπ παξάγνπλ φζν
γηα λα αλαπηχμνπλ δεμηφηεηεο πην ζχλζεηεο (κεηα-γλσζηηθέο) νη νπνίεο ζα ηνπο θα-
ηαζηήζνπλ ηθαλφηεξνπο γξαθείο Σνλίδεηαη φηη ε βνήζεηα απηή είλαη απνηειεζκαηηθφ-
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 82
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
ηεξε φηαλ δίλεηαη θαηά ηε δηάξθεηα ηεο δπζθνιίαο πνπ αληηκεησπίδνπλ θαη επνκέ-
λσο αλ απηφ είλαη δπλαηφ λα γίλεη θαηά ηε δηάξθεηα ηεο παξαγσγήο ιφγνπ
Οι διαπιςτϊςεισ αυτζσ όπωσ είναι φυςικό είχαν μεγάλεσ και ςοβαρζσ
επιπτϊςεισ ςτθ διδακτικι του γλωςςικοφ μακιματοσ και κυρίωσ τθσ δι-
δαςκαλίασ του γραπτοφ λόγου Κατά πρϊτο λόγο ανακεωρικθκε θ μζχρι
τότε ιςχφουςα αντίλθψθ πωσ θ διαδικαςία παραγωγισ λόγου υλοποιείται
με τθ γνωςτι διόρκωςθ και επιςτροφι των κειμζνων ςτουσ μακθτζσ
Αντίκετα κεωρικθκε απαραίτθτο να δίνεται θ ευκαιρία ςτουσ μακθτζσ
να βελτιϊνουν οι ίδιοι τα κείμενά τουσ μετά φυςικά από μια κατάλλθλθ
διδακτικι μεκόδευςθ διόρκωςθσ ϊςτε να γνωρίηουν τι κα βελτιϊςουν
και γιατί Το γράψιμο δθλαδι κατά τθν αντίλθψθ αυτι ζπρεπε να πάρει
τθ μορφι μιασ δυναμικισ και όχι ςτατικισ διαδικαςίασ Κατά δεφτερο
λόγο επιςθμάνκθκε πωσ είναι απαραίτθτο να παρζχεται βοικεια και τθν
ϊρα που κυρίωσ τθν ζχει ανάγκθ ο μακθτισ κατά τθ διάρκεια δθλαδι
του γραψίματοσ και όχι μόνο εκ των υςτζρων (για παραδείγματα ςχετι-
κϊν δραςτθριοτιτων αλλά και για μια κριτικι τθσ αντίλθψθσ που επικρά-
τθςε ότι τα προγράμματα επεξεργαςίασ κειμζνου βελτιϊνουν αυτομάτωσ
τθν παραγωγι λόγου από τουσ μακθτζστριεσ βλ Ενότθτα ΙΙΙ κεφ 32
Ρρογράμματα επεξεργαςίασ κειμζνου Η ρευςτότθτα του κειμζνου
Σα θηλήκαηα πξννδεπηηθήο παηδαγσγηθήο εθθξάζηεθαλ ζηε ρψξα καο κέζσ
ηεο γλσζηήο σο επηθνηλσληαθήο αληίιεςεο17
Ζ ειιεληθή εθδνρή δελ έδσζε ηδηαίηεξε
έκθαζε ζηε δηαδηθαζία παξαγσγήο γξαπηνχ ιφγνπ θαη ζην γξάςηκν σο δηαδηθαζία
φζν ζηελ θαιιηέξγεηα ηεο γισζζηθήο πνηθηιφηεηαο ζην πιαίζην ηεο επηθνηλσληαθήο
δηάζηαζεο ηεο γιψζζαο Ζ αληίιεςε απηή έρεη ηδηαίηεξε δηάδνζε ζηε ρψξα καο θπ-
ξίσο θαηά ηελ ηειεπηαία δεθαεηία∙ απφ ην 2000 θαη χζηεξα είλαη εκθαλήο ε επηξξνή
ηεο ζηα πξνγξάκκαηα ζπνπδψλ θαη ζηα δηδαθηηθά εγρεηξίδηα ηφζν ηνπ Γεκνηηθνχ φζν
θαη ηνπ Γπκλαζίνπ (γηα ηνλ ξφιν ηνπ δηαδηθηχνπ ζηε λέα επηθνηλσληαθή πξαγκαηηθφ-
ηεηα βι ζηε ζπλέρεηα θεθ 251 Ζ λέα θεηκεληθή πξαγκαηηθφηεηα απηήο ηεο ελφηε-
ηαο)
17 Βι θαη Υαηδεζαββίδεο 2010 Γηα κηα ζχληνκε παξνπζίαζε ηεο επηθνηλσληαθήο πξνζέγγηζεο κε
παξαδείγκαηα απφ ηε δηδαθηηθή πξάμε βι ην 18ν βηβιίν ηεο ζεηξάο laquoΚιεηδηά θαη Αληηθιείδηαraquo απφ ην
Πξφγξακκα Μνπζνπικαλνπαίδσλ ζην lthttpwwwkleidiakaiantikleidianetbook18book18pdfgt
(Ηνξδαλίδνπ amp θπξφεξα 2003)
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 83
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
23 Οι νζεσ κεωρθτικζσ αναηθτιςεισ και ο υπολογιςτισ ωσ περιβάλλον
εργαςίασ
Ο λένο φξνο Computers and Composition πνπ απφ ηηο αξρέο ήδε ηεο δεθαεηίαο ηνπ
1980 θάλεη ηελ εκθάληζή ηνπ ζηηο ΖΠΑ εθθξάδεη ηε ζηξνθή απφ ηα θιεηζηά ζπζηή-
καηα δηδαζθαιίαο θαη ηελ αληίιεςε ηνπ ππνινγηζηή σο δηδάζθνληνο ζηνλ ππνινγηζηή
σο κέζν εξγαζίαο (Hawisher et al 1996) Μέζσ ηεο ζηξνθήο απηήο εθθξάδεηαη θα-
ηαξράο ε θπξηαξρία ησλ ςπρνινγηθψλ αληηιήςεσλ ζηε δηδαζθαιία ηνπ γξαπηνχ ιφ-
γνπ φπσο απνηππψζεθε θπξίσο ζην θίλεκα ην γξάςηκν σο δηαδηθαζία (process writ-
ing) (βι παξαπάλσ)∙ ζηε ζπλέρεηα (απφ ηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1980 θαη χζηεξα)
εθθξάδνληαη νη επηπηψζεηο ησλ ξαγδαίσλ επηζηεκνληθψλ εμειίμεσλ ζηνλ ρψξν ηεο
γισζζνινγίαο πνπ αλέδεημαλ ηε ζεκαζία ηεο θνηλσληθήο δηάζηαζεο ηεο γιψζζαο
Ο ππνινγηζηήο ζεσξείηαη πιένλ φρη κέζν δηδαζθαιίαο αιιά πεξηβάιινλ πνπ δηεπ-
θνιχλεη ηελ αλαδήηεζε θαη ηνλ πεηξακαηηζκφ θαηά ην γξάςηκν ηε ζπλεξγαηηθή κά-
ζεζε θαη ηελ απνηειεζκαηηθφηεξε ζπλεξγαζία κεηαμχ καζεηψλ- δαζθάινπ ηε δεκη-
νπξγία πξαγκαηηθψλ πεξηζηάζεσλ επηθνηλσλίαο εληφο θαη εθηφο ζρνιείνπ ζην
πιαίζην ηεο πξνψζεζεο ηεο θνηλσληθήο δηάζηαζεο ηεο κάζεζεο θαη ηεο γιψζζαο
ην πιαίζην απηφ αλαπηχρζεθε ηδηαίηεξα ε έξεπλα θαη ν πξνβιεκαηηζκφο γηα
ηε ρξεζηκφηεηα ησλ πξνγξακκάησλ επεμεξγαζίαο θεηκέλνπ ζηε δηδαζθαιία ηνπ γξα-
πηνχ ιφγνπ ησλ ηνπηθψλ δηθηχσλ επηθνηλσλίαο ηνπ ππεξθεηκέλνπ ζηα ηέιε ηεο δεθα-
εηίαο ηνπ 1980 θαη ζηηο αξρέο ηνπ 1990 θαη θπζηθά ηνπ δηαδηθηχνπ απφ ην 1990 θαη
χζηεξα Μεγάιν κέξνο ηεο ινγηθήο απηήο έρεη εηζαρζεί ζε πνιιά δπηηθά εθπαηδεπηηθά
ζπζηήκαηα πνπ επηδηψθνπλ ηελ αμηνπνίεζε ησλ ππνινγηζηψλ ζηε γισζζηθή δηδα-
ζθαιία
Σα πεξηβάιινληα πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ απφ ην 1980 κέρξη ζήκεξα ζην
πιαίζην ησλ ζεσξεηηθψλ αληηιήςεσλ πνπ κφιηο πεξηγξάςακε είλαη πνιιά Πξφθεηηαη
θπξίσο γηα πεξηβάιινληα αλνηρηά φπνπ παξέρεηαη ην πιαίζην γηα λα δηεπθνιπλζεί ε
επηθνηλσλία κεηαμχ ησλ καζεηψλ θαη ε κεηαηξνπή ηεο ηάμεο ζε ρψξν θνηλσληθνχ
πξνβιεκαηηζκνχ αληαιιαγήο απφςεσλ αμηνπνίεζεο ηνπ δηαδηθηχνπ γηα άληιεζε θαη
αμηνπνίεζε πνηθίινπ απζεληηθνχ πιηθνχ θηι
Ο υπολογιςτισ ωσ περι-
βάλλον εργαςίασ
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 84
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Θα κπνξνχζακε λα δηαθξίλνπκε ηέζζεξα είδε ινγηζκηθνχ πνπ αμηνπνηνχληαη
θαηά θαη κεηά ηελ πεξίνδν ηνπ 1980 κέρξη θαη ζήκεξα [Γηα κηα πην ιεπηνκεξή πα-
ξνπζίαζε θαη αλάιπζε ινγηζκηθψλ κε παξαδείγκαηα βι Δλφηεηα IV]
1 πσο ήδε αλαθέξζεθε ζην πιαίζην ηεο παξαπάλσ πξνβιεκαηηθήο αλαπηχ-
ρζεθε ηδηαίηεξα ε έξεπλα θαη ν πξνβιεκαηηζκφο γηα ηε ρξεζηκφηεηα πξνγξακκάησλ
επεμεξγαζίαο θεηκέλνπ (θαη αξγφηεξα θαη ηνπ δηαδηθηχνπ) ζηε δηδαζθαιία ηνπ γξαπηνχ
ιφγνπ (βι θαη Δλφηεηα ΗΗΗ Υξήζε βαζηθψλ εξγαιείσλ πιεξνθνξηθήο ζηα θηινινγηθά
καζήκαηα)
2 Ζ επηζηεκνληθή ζηξνθή πξνο ηνλ καζεηή σο παξαγσγφ ιφγνπ παξάιιεια
κε ηηο άιιεο επηζηεκνληθέο αλαδεηήζεηο πνπ απνδνκνχζαλ ηηο παξαδνζηαθέο αληηιή-
ςεηο είλαη θπζηθφ λα κεηαθξάδεηαη θαη ζε λέεο αλαδεηήζεηο ζηελ θαηαζθεπή ινγη-
ζκηθνχ γηα ηε γισζζηθή δηδαζθαιία Πξφθεηηαη γηα ινγηζκηθά πνπ δε ιεηηνπξγνχλ
πιένλ σο κέζα θαζνδεγνχκελεο δηδαζθαιίαο (φπσο πρ ηα πξνγξάκκαηα εμάζθεζεο
θαη πξαθηηθήο) αιιά σο πεξηβάιινληα εξγαζίαο ππνζηεξηθηηθά ηνπ γξάθνληα κα-
ζεηή δειαδή γηα πξνγξάκκαηα ππνζηήξημεο ηεο δηαδηθαζίαο παξαγσγήο γξαπηνχ ιφ-
γνπ (writing process)
3 ηελ ίδηα θαηεγνξία αλήθνπλ θαη ηα πξνγξάκκαηα πξνζνκνίσζεο πρ πξν-
γξάκκαηα πνπ δίλνπλ ζηα παηδηά δηάθνξνπο ξφινπο ηνπ δεκνζηνγξάθνπ ηνπ αξραην-
ιφγνπ ηνπ γεσιφγνπ θηι θαη κέζσ ηεο ζπκκεηνρήο ηνπο εμνηθεηψλνληαη κε ηελ αληί-
ζηνηρε επηζηεκνληθή νξνινγία θαη έρνπλ επθαηξίεο γηα ρξήζε απζεληηθνχ γισζζηθνχ
πιηθνχ
3Σέινο παξάιιεια κε ηελ θαηαζθεπή ππνζηεξηθηηθνχ ινγηζκηθνχ ηδηαίηεξε
έκθαζε άξρηζε λα δίλεηαη θαηά ηα ηειεπηαία ρξφληα ndashθαη σο ζπλέπεηα ηεο επαλεμέηα-
ζεο ηνπ ξφινπ ηεο γξακκαηηθήο ζηε δηδαζθαιίαndash ζηελ αμηνπνίεζε ησλ ζσκάησλ θεη-
κέλσλ θαη ησλ ειεθηξνληθψλ ιεμηθψλ ζηε δηδαζθαιία ηεο γιψζζαο (βι Δλφηεηα IV
θεθ 5) Πξφθεηηαη γηα πξνζπάζεηεο πνπ επαλαθέξνπλ ην δήηεκα ηεο δηδαζθαιίαο ησλ
γισζζηθψλ δνκψλ ή ηεο γισζζηθήο ελεκεξφηεηαο θαιχηεξα κε κηα πην επηθνηλσλη-
αθή (φζν νμχκσξν θαη αλ θαίλεηαη) ινγηθή
Κιείλνληαο ηελ ελφηεηα απηή είλαη θαιφ λα επηζεκαλζεί φηη ε αμηνπνίεζε ηεο
επηθνηλσληαθήο ηερλνινγίαο ζηε δεκηνπξγία πξαγκαηηθψλ πεξηζηάζεσλ επηθνηλσλίαο
απαηηεί ηα νλνκαδφκελα αλνηρηά αλαιπηηθά πξνγξάκκαηα ή ηα πξνγξάκκαηα ηχπνπ
κηθξψλ εξγαζηψλ (project) (βι θαη Γεληθφ Μέξνο ελφηεηα 22) ην πιαίζην ησλ
πξνγξακκάησλ απηψλ ππάξρεη κελ πξνθαζνξηζκέλε αληίιεςε σο πξνο ηε γισζζηθή
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 85
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
δηδαζθαιία ζηεξηγκέλε ζε ζχγρξνλν γισζζνινγηθά θαη παηδαγσγηθά ζεσξεηηθφ
ππφβαζξν δελ ππάξρεη φκσο ζπγθεθξηκέλε θαη απζηεξά πξνθαζνξηζκέλε χιε Σν
γεγνλφο απηφ απαηηεί απμεκέλε πξσηνβνπιία απφ ηνλ δηδάζθνληα ζρεηηθή εκπεηξία
γηαηί πξφθεηηαη γηα εμαηξεηηθά απαηηεηηθή δηδαθηηθή πξαθηηθή θαη επνκέλσο πνιχ
θαιφ ζεσξεηηθφ εμνπιηζκφ Απηνχ ηνπ είδνπο ε θηινζνθία βέβαηα δελ έρεη θακία
ζρέζε κε ηα θιαζηθά πξνγξάκκαηα γισζζηθήο δηδαζθαιίαο πνπ έρνπλ σο άμνλά ηνπο
ηα εγρεηξίδηα δηδαζθαιίαο θχξηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ νπνίσλ είλαη ε γξακκηθφηεηα
θαη ε απζηεξή νξγάλσζε ζηελ παξνπζίαζε ηεο χιεο
Βέβαηα απηφ δε ζεκαίλεη πσο αθφκα θαη ζην πιαίζην ελφο ζπγθεληξσηηθνχ
ζπζηήκαηνο φπσο ην ειιεληθφ δελ κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ νη ΣΠΔ σο πεξη-
βάιινληα εξγαζίαο Απαηηείηαη ε άξηηα ελεκέξσζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ απέλαληη ζηα
ζέκαηα απηά ε ζσζηή νξγάλσζε ηνπ καζήκαηνο θαη ε εθκεηάιιεπζε φισλ ησλ επ-
θαηξηψλ πνπ δίλνληαη ζηα ζρνιηθά πιαίζηα (ηππηθέο εκηηππηθέο θαη άηππεο πξαθηηθέο
γξακκαηηζκνχ) πξνο ηελ θαηεχζπλζε απηή
Η δθμιουργία επομζνωσ προγραμμάτων ςπουδϊν που κα αξιοποιοφν
κατά τον μζγιςτο δυνατό τρόπο τισ ΤΡΕ για δθμιουργία πραγματικϊν πε-
ριςτάςεων επικοινωνίασ δεν εξαρτάται μόνο από τθν τεχνολογία που
χρθςιμοποιείται Εξαρτάται κυρίωσ από τθ γνϊςθ των αρχϊν τθσ ςφγχρο-
νθσ γλωςςοδιδακτικισ επιςτιμθσ και από τθν εντωμεταξφ ςχετικι εμπει-
ρία που ζχει αποκτθκεί
24 Πρόςφατεσ επιςτθμονικζσ αναηθτιςεισ
Μέρξη θαη ηε δεθαεηία ηνπ 1980 επηθξαηνχζαλ φπσο είδακε ζε αξθεηέο αγγιφθσλεο
ρψξεο ηα δηάθνξα θηλήκαηα laquoπξννδεπηηθήο παηδαγσγηθήοraquo θαη νη laquoξνκαληηθέο απφ-
ςεηοraquo γηα ηε δηδαζθαιία ηεο γιψζζαο κεηαμχ ησλ εθπαηδεπηηθψλ (Carter 1996) Βα-
ξχηεηα δηλφηαλ ζηε ρξήζε ηεο γιψζζαο θαη ζηελ ελίζρπζε ησλ παηδηψλ λα αλαθαιχ-
ςνπλ ηε δηθή ηνπο laquoαπζεληηθή έθθξαζεraquo θαη laquoδεκηνπξγηθφηεηαraquo Πξφθεηηαη γηα κηαο
laquoθηιειεχζεξεοraquo ινγηθήο ελίζρπζε ηεο δηαθνξεηηθφηεηαο ζην πιαίζην ηνπ παηδνθε-
ληξηθνχ πξννδεπηηζκνχ (Stubbs 1990) Γλσζηά πξνο ηελ θαηεχζπλζε απηή είλαη θπ-
ξίσο ηα θηλήκαηα Whole Language (νιηζηηθή αληίιεςε γηα ηε γιψζζα) θαη Process
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 86
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Writing (ην γξάςηκν σο δηαδηθαζία) ηα νπνία παξνπζηάζακε παξαπάλσ (θεθάιαην
22)
Οη πξνζεγγίζεηο απηέο ππνβάζκηδαλ φπσο είλαη πξνθαλέο ηελ ελαζρφιεζε κε
ηελ ίδηα ηε γιψζζα θαη νδήγεζαλ φρη κφλν ζην λα κελ απνθηνχλ νη καζεηέο γλψζεηο
γηα ηε γιψζζα σο ζχζηεκα θαη σο θνηλσληθφ θαηλφκελν αιιά θαη ζην λα απνθνηηνχλ
απφ ηα παλεπηζηήκηα γεληέο εθπαηδεπηηθψλ κε παληειή άγλνηα ησλ ζεκάησλ απηψλ
(Halliday 2000) Ζ εμέιημε βέβαηα απηή δελ ήηαλ ηπραία αιιά απνηεινχζε αληίδξαζε
ζηελ παξαδνζηαθή αληίιεςε ηεο δηδαζθαιίαο ηεο γξακκαηηθήο θαηά ην πξφηππν ηεο
δηδαζθαιίαο ησλ λεθξψλ γισζζψλ
ηελ επξεία θπξηαξρία ησλ laquoξνκαληηθψλraquo απηψλ απφςεσλ ππήξμε ζεκαληηθή
αληίδξαζε απφ ηε δεθαεηία ηνπ 1980 θαη χζηεξα απφ ηνλ ρψξν ηεο εθπαηδεπηηθήο
γισζζνινγίαο Σα θχξηα επηρεηξήκαηα πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη είλαη φηη ε θαηάθηεζε
ηεο γιψζζαο κπνξεί λα επηηεπρζεί απνηειεζκαηηθφηεξα κε ηελ θαιχηεξε γλψζε ηεο
γιψζζαο σο ζπζηήκαηνο θαη σο κέζνπ επηθνηλσλίαο (Carter 1995 84middot Halliday 2000middot
Μπνπηνπινχζε 2001)
Απφ ηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1990 θαη χζηεξα αμίδεη λα επηζεκαλζνχλ ηξεηο
ζεκαληηθέο αλαδεηήζεηο ζηνλ ρψξν ηεο γισζζηθήο δηδαζθαιίαο ε εζηίαζε ζηε δηδα-
ζθαιία ησλ θεηκεληθψλ εηδψλ ε θξηηηθή νπηηθή θαη ην θίλεκα ησλ πνιπγξακκαηηζκψλ
Αμίδεη λα επηζεκάλνπκε επίζεο θαη ηηο ηζρπξέο ηάζεηο ζε επίπεδν θπξίσο εθπαηδεπ-
ηηθνχ ζρεδηαζκνχ ζηνλ αγγινζαμνληθφ θφζκν πξνο θαηεπζχλζεηο laquoεπηζηξνθήο ζηα
βαζηθάraquo απφςεηο δειαδή πνπ αλαηξάπεθαλ απφ ηα επηθνηλσληαθά θηλήκαηα
Με ην θίλεκα ησλ πνιπγξακκαηηζκψλ ζα αζρνιεζνχκε ηδηαίηεξα ζηε ζπλέρεηα
(θεθάιαην 25) Δδψ ζα δψζνπκε θάπνηα βαζηθά ζηνηρεία γηα ηα δχν πξψηα θηλήκαηα
επεηδή δελ επεξέαζαλ ζε ζεκαληηθφ βαζκφ ην πψο αληηκεησπίδνπκε ηηο ΣΠΔ ζηε
γισζζηθή εθπαίδεπζε Θα αλαθεξζνχκε επίζεο θαη ζηελ έληνλε πξνζπάζεηα πνπ
παξαηεξείηαη ηα ηειεπηαία ρξφληα γηα επηζηξνθή ζε κνξθέο θαη πεξηερφκελα δηδα-
ζθαιίαο πνπ επηθξαηνχζαλ πξηλ απφ ηε δεθαεηία ηνπ 1950 (back to basics)
241 Διδαςκαλία με βάςθ τα κειμενικά είδθ
Ζ κεηαθνξά ηνπ ελδηαθέξνληνο ζηνλ ιφγν ζηελ πεξίζηαζε επηθνηλσλίαο θαη ζην θεί-
κελν νδήγεζε θαη ζηελ αλάδπζε λέσλ ηάζεσλ ζηε γισζζηθή δηδαζθαιία Κνηλή ζα
ιέγακε φηη είλαη ζήκεξα ε αλαγλψξηζε ηεο ζεκαζίαο πνπ έρεη ε θεηκεληθή πνηθηιφηεηα
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 87
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
ζηε γισζζηθή δηδαζθαιία Σν δήηεκα ηεο αλαγλψξηζεο ηνπ θεηκέλνπ θαη ηνπ θεηκελη-
θνχ είδνπο σο κνλάδαο κε ηδηαίηεξε βαξχηεηα ζηε γισζζηθή δηδαζθαιία έρεη εθθξα-
ζηεί ζε πνηθίιεο ηάζεηο Δδψ ζα αζρνιεζνχκε θπξίσο κε ηελ πην επεμεξγαζκέλε θαη
δνθηκαζκέλε ζηελ εθπαίδεπζε
Ζ πην επεμεξγαζκέλε αληίιεςε γηα ηε δηδαζθαιία κε βάζε ηα θεηκεληθά είδε
πξνέξρεηαη απφ ηελ Απζηξαιία θαη επηρεηξεί λα επεθηείλεη απφςεηο ηεο ραιηληεταλήο
παξάδνζεο ζηε δηδαζθαιία Έρνληαο σο αθεηεξία ηνλ Halliday ν νπνίνο επηζήκαλε
ηελ ηδηαηηεξφηεηα ηνπ ζρνιηθνχ ιφγνπ θαη ηνλ ξφιν ηνπ ζηελ επηηπρή ζρνιηθή πνξεία
ησλ παηδηψλ κηα νκάδα επηζηεκφλσλ θαη εθπαηδεπηηθψλ ζην ίδλευ ηεο Απζηξαιίαο
επηρείξεζε λα απνηππψζεη ηηο ηδηαηηεξφηεηεο ηνπ ζρνιηθνχ ιφγνπ (ζε φιν ην εχξνο
ησλ δηδαθηηθψλ αληηθεηκέλσλ) κε άμνλα ην θεηκεληθφ είδνο (genre) Ζ πξνζπάζεηα
απηή νδήγεζε ζε πνιχ ελδηαθέξνπζα θαηαγξαθή ησλ θεηκεληθψλ εηδψλ θαη θεηκελη-
θψλ ηχπσλ18
πνπ απνηεινχλ ηε βάζε ηεο δηδαζθαιίαο ηνπ θάζε δηδαθηηθνχ αληηθεηκέ-
λνπ θαη ζε κηα αλαιπηηθή πεξηγξαθή ηεο γξακκαηηθήο ηνπο αθνινπζψληαο θαη ζε
απηή ηελ πξνζπάζεηα ηε ζπζηεκηθή ιεηηνπξγηθή γξακκαηηθή (Halliday 1994)
Σα πνηθίια θεηκεληθά είδε κε ηελ ηδηαίηεξε ιεμηθνγξακκαηηθή ηνπο ηα νπνία
δνκνχλ ηα ζρνιηθά πξνγξάκκαηα ζπνπδψλ ζεσξήζεθαλ σο νη ζεκαληηθνί πφξνη-
αθεηεξία γηα ηε δφκεζε κηαο απνηειεζκαηηθήο παηδαγσγηθήο ηνπ ζρνιηθνχ ιφγνπ
Άμνλαο ηεο παηδαγσγηθήο απηήο ήηαλ ε δηδαζθαιία ηεο ηδηαίηεξεο γιψζζαο ηνπ θάζε
δηδαθηηθνχ αληηθεηκέλνπ ε νπνία απνθξπζηαιιψλεηαη ζε ζπγθεθξηκέλα είδε θεηκέ-
λσλ θαη θεηκεληθνχο ηχπνπο Δπηλνήζεθε πξνο ηνχην ζεηξά κεζνδνινγηψλ ε πξψηε
απφ ηηο νπνίεο ήηαλ πνιχ θνληά ζε παξαδνζηαθφηεξεο κνξθέο δηδαζθαιίαο Ζ πξψηε
απηή εθδνρή γλσζηή σο laquoκνληέιν ηνπ ηξνρνχraquo πξνέβιεπε ζεηξά δηδαθηηθψλ ελεξ-
γεηψλ γξακκηθνχ ραξαθηήξα πνπ θηλνχληαλ ζπλεηδεηά πξνο ηειείσο δηαθνξεηηθή θα-
ηεχζπλζε απφ ηηο αξρέο ηεο πξννδεπηηθήο γισζζνδηδαθηηθήο Γηα ηε δηδαζθαιία ησλ
δηαθφξσλ θεηκεληθψλ εηδψλ ρξεζηκνπνηήζεθαλ νξηζκέλα θεηκεληθά πξφηππα ηα νπνία
απνδνκνχζαλ νη καζεηέο κε ηε βνήζεηα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ψζηε λα βξνπλ ηα δνκηθά
ηνπο ραξαθηεξηζηηθά ηε ζπλέρεηα δάζθαινο θαη καζεηέο επηρεηξνχζαλ λα ζπληά-
μνπλ απφ θνηλνχ έλα παξάδεηγκα ηνπ ππφ δηδαζθαιία θεηκεληθνχ είδνπο Σέινο ηα
παηδηά θαινχληαλ λα γξάςνπλ ην δηθφ ηνπο θεηκεληθφ είδνο Πξφθεηηαη γηα κηα γξακ-
18 Γηα κηα ελδηαθέξνπζα ζπδήηεζε ησλ φξσλ απηψλ βι Πνιίηεο 2007
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 88
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
κηθή δηαδηθαζία γηα απηφ θαη θαηεγνξήζεθε φηη κνηάδεη κε ηηο ξπζκηζηηθέο αληηιή-
ςεηο ησλ παξαδνζηαθψλ πξνζεγγίζεσλ
Ζ έληνλε ζχγθξνπζε πνπ πξνθιήζεθε αλάκεζα ζηηο δχν αληηιήςεηο
(επηθνηλσληαθή-θεηκελνθεληξηθή) νδήγεζε ηειηθά ζε ζηαδηαθή αιιαγή θαη ηηο δχν
νπηηθέο Οη επηθνηλσληαθέο αληηιήςεηο πηνζεηνχλ ζηαδηαθά σο εμαηξεηηθά ρξήζηκε ηε
δηάζηαζε ηεο θεηκεληθφηεηαο θαη ηελ ελζσκαηψλνπλ ζηηο πξνηάζεηο ηνπο Απφ ηελ
άιιε πιεπξά ε δηδαζθαιία κε άμνλα ηα θεηκεληθά είδε ζηηο πην πξφζθαηεο εθδνρέο
ηεο έρεη εγθαηαιείςεη ζε ζεκαληηθφ βαζκφ ηελ αλειαζηηθφηεηα ησλ πξψησλ πξνζπα-
ζεηψλ θαη αλαγλσξίδεη έλαλ πην ελεξγφ ξφιν ζε δαζθάινπο θαη καζεηέο ndashινγηθή πνπ
πιεζηάδεη επηθνηλσληαθέο αληηιήςεηο
Απηή ε ηάζε εθθξάδεηαη θαη ζηα ειιεληθά Π επνκέλσο θαη ζηα ηειεπηαία ζρν-
ιηθά εγρεηξίδηα ηφζν ηνπ Γεκνηηθνχ φζν θαη ηνπ Γπκλαζίνπ Σν παξαθάησ απφζπαζκα είλαη
απφ ην βηβιίν ηεο Α΄ Γπκλαζίνπ θαη αθνξά ηε δηδαζθαιία ηεο αθήγεζεο θαη ηνλ ξφιν ησλ
ξεκάησλ ζε απηφ ην θεηκεληθφ είδνο Ο καζεηήο νδεγείηαη ζηελ αλαθάιπςε ηεο ιεηηνπξγίαο
ησλ γξακκαηηθψλ ζηνηρείσλ ζην ζπγθεθξηκέλν θεηκεληθφ είδνο ηεο αθήγεζεο κε βάζε εξσ-
ηήκαηα γηα ηηο ιεμηθνγξακκαηηθέο επηινγέο ηνπ ζπγγξαθέα (εηθφλα 9)
Εικόνα 9
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 89
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Ζ δηαθνξά βέβαηα ζε ζρέζε κε ηελ ειιεληθή πξνζέγγηζε είλαη φηη ε ρνιή
ηνπ ίδλευ αθνινχζεζε κηα επξχηεξε ινγηθή ηεο γισζζηθήο εθπαίδεπζεο
αγθαιηάδνληαο φιν ην εχξνο ηνπ Π θάηη πνπ δελ είλαη εχθνιν λα γίλεη ηφζν ζηελ
Διιεληθή φζν θαη ζε άιιεο πεξηπηψζεηο Παξάιιεια ζηελ πεξίπησζε ηεο
Απζηξαιίαο αθνινπζήζεθε ε ζπζηεκηθή ιεηηνπξγηθή γξακκαηηθή ηνπ Halliday
(1994) θάηη πνπ επίζεο δελ είλαη εχθνιν λα γίλεη Έηζη ζηηο πεξηζζφηεξεο
πεξηπηψζεηο αμηνπνηείηαη ε έκθαζε ζην θείκελν θαη ην θεηκεληθφ είδνο σο κνλάδα κε
ηδηαίηεξε βαξχηεηα ζηε δηδαζθαιία αιιά απηφ γίλεηαη ζην πιαίζην ηνπ γισζζηθνχ
καζήκαηνο θαη ηεο ινγηθήο ηεο ηζρχνπζαο γξακκαηηθήο Αμηνπνηνχληαη πξνο ηνχην
πεξηζζφηεξν θεηκελνγισζζηθέο νπηηθέο απφ ηνλ ρψξν ηεο θιαζηθήο
θεηκελνγισζζνινγίαο (Αξράθεο 2005)
Ζ εζηίαζε ηεο δηδαζθαιίαο θαη ζην θείκελν δελ ππάξρεη ακθηβνιία φηη
απνηειεί ζεκαληηθή πξφνδν θαη δελ πξέπεη λα ιείπεη απφ ηα ζχγρξνλα Π Οη
πεξηζζφηεξεο σζηφζν πξνζεγγίζεηο έρνπλ θαηά βάζνο ζεκαληηθά πξνβιήκαηα Αο
μεθηλήζνπκε απφ ηε ρνιή ηνπ ίδλευ Ζ πξνβιεκαηηθφηεηα ηεο πξφηαζεο μεθηλάεη
απφ ηελ ίδηα ηελ αθεηεξία ηεο ηελ θαηαγξαθή θαη απνηχπσζε ησλ ηζρπφλησλ
θεηκεληθψλ εηδψλ ζην ζρνιείν θαη ηε δφκεζε ηεο δηδαζθαιίαο κε απηή ηελ αθεηεξία
Έρεη επηζεκαλζεί νξζψο θαηά ηε γλψκε καο φηη ε θαηαγξαθή θαη αθεηεξία απηή
θπζηθνπνηεί ηελ ηζρχνπζα ζρνιηθή πξαγκαηηθφηεηα κηα πξαγκαηηθφηεηα πνπ θάζε
άιιν παξά νπδέηεξε είλαη (Luke 1997) Παξάιιεια ε εζηίαζε ζην θεηκεληθφ είδνο
σο θάηη ζηαζεξφ γχξσ απφ ην νπνίν δνκείηαη ε δηδαζθαιία είλαη επίζεο
πξνβιεκαηηθή Δπηζεκαίλεηαη θαη εδψ εχζηνρα φηη έλα θχξην ραξαθηεξηζηηθφ ηεο
επνρήο καο είλαη ε απνζηαζεξνπνίεζε ησλ θεηκεληθψλ εηδψλ θαη ε πβξηδνπνίεζή
ηνπο Έηζη ε δηδαζθαιία απηή κπνξεί λα απνβεί ξπζκηζηηθή αλ αθνινπζήζεη
απζηεξά ηελ αξρή ζηελ νπνία ζηεξίδεηαη Απηφ έγηλε αληηιεπηφ απφ ηε ρνιή ηεο
Απζηξαιίαο ε νπνία θαη αλαζεψξεζε ηελ αξρηθή εκκνλή ζηε δηδαζθαιία κε άμνλα ην
θεηκεληθφ είδνο σο ζηαζεξή κνλάδα Πέξαλ ηνχηνπ ε δηάδνζε ησλ ΣΠΔ δεκηνπξγεί
ζπλερψο λέεο κνξθέο θεηκεληθφηεηαο πνπ μεθεχγνπλ απφ ηηο παξαδνζηαθέο θαη ηηο
νπνίεο δχζθνια κπνξνχλ λα παξαθνινπζήζνπλ ηα ζρνιηθά εγρεηξίδηα (φπσο είλαη ην
ππεξθείκελν νη πνηθίιεο κνξθέο ηζηνζειίδσλ ηα απνηειέζκαηα ησλ κεραλψλ
αλαδήηεζεο ηα ηζηνιφγηα (blogs) θηι)
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 90
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Η ςτροφι τθσ διδαςκαλίασ προσ το κείμενο δε μεταφράςτθκε ςε
ςυγκεκριμζνο και ευρζωσ διαδεδομζνο ρεφμα ςτον χϊρο τθσ αξιοποίθςθσ
των υπολογιςτϊν ςτθ διδαςκαλία τθσ γλϊςςασ Αυτό είναι λογικό από τθ
ςτιγμι που με τουσ υπολογιςτζσ αναδεικνφονται όπωσ επιςθμάναμε
νζεσ μορφζσ κειμενικότθτασ που υποςκάπτουν τθν ίδια τθ λογικι τθσ
διδαςκαλίασ με αφετθρία τα κείμενα του ζντυπου ςχολικοφ λόγου Η
ανάδειξθ ωςτόςο τθσ ςπουδαιότθτασ του κειμζνου ωσ διδακτικισ
μονάδασ ενταγμζνθσ ςε ςυγκεκριμζνο κάκε φορά ςυγκείμενο μπορεί να
αποβεί πολφ γόνιμθ και ςτον χϊρο τθσ αξιοποίθςθσ των ΤΡΕ
242 Θ κριτικι γλωςςολογία
χκθσλα κε ηελ παξάδνζε ηεο θξηηηθήο γισζζνινγίαο ε γιψζζα δελ αληαλαθιά
παζεηηθά ηελ πξαγκαηηθφηεηα αιιά ηε δεκηνπξγεί θαη είλαη ε ιεμηθνγξακκαηηθή πνπ
ζπκβάιιεη ζε ζεκαληηθφ βαζκφ ζηε δεκηνπξγία απηήο ηεο πξαγκαηηθφηεηαο (Halliday
1993 2000) Ζ γξακκαηηθή δε λνείηαη θαηά ζπλέπεηα παξά ζε άκεζε ζπλάξηεζε κε
ηε ζεκαζία laquoσο ζεσξία ηεο αλζξψπηλεο εκπεηξίαοraquo (Halliday 2000) Έηζη ε
γισζζηθή εθπαίδεπζε δελ κπνξεί παξά λα είλαη αιιειέλδεηε κε ηε δηδαζθαιία ηεο
γξακκαηηθήο
Πξφθεηηαη γηα άπνςε πνπ έρεη δψζεη πνιινχο θαη πινχζηνπο θαξπνχο ζηνλ
ρψξν ηεο γισζζηθήο εθπαίδεπζεο ηα γλσζηφηεξα ξεχκαηα πνπ δηακνξθψζεθαλ είλαη
ε εθπαίδεπζε κε βάζε ηα θεηκεληθά είδε πνπ παξνπζηάζηεθε ακέζσο παξαπάλσ θαη
ν Κξηηηθφο Γξακκαηηζκφο (Critical Literacy) (Muspratt et al 1997middot Janks 2000) ηελ
πξψηε πεξίπησζε (εθπαίδεπζε κε βάζε ηα θεηκεληθά είδε) ζεσξείηαη φηη ε ζπλεηδεηή
θαηάθηεζε ησλ θπξηφηεξσλ θεηκεληθψλ εηδψλ (genres) θαη ησλ ηδηαίηεξσλ δνκηθψλ
νξγαλσηηθψλ θαη ιεμηθνγξακκαηηθψλ ηνπο ραξαθηεξηζηηθψλ ζπκβάιιεη ζηελ
απφθηεζε ησλ απαξαίηεησλ ζεκεησηηθψλ πφξσλ γηα ηελ επηηπρία ησλ καζεηψλ εληφο
θαη εθηφο ζρνιείνπ Γελ κπνξεί παξά λα απνηεινχλ επνκέλσο άκεζν ζηφρν ηνπ
γισζζηθνχ καζήκαηνο Ζ αληίιεςε απηή ζπδεηήζεθε αλαιπηηθφηεξα ζηελ
πξνεγνχκελε ελφηεηα θαη ε θξηηηθή εζηίαζή ηεο είλαη ζπδεηήζηκε
ηελ πεξίπησζε ηνπ θξηηηθνχ γξακκαηηζκνχ ε γξακκαηηθή νη γλψζεηο
επξχηεξα γηα ηε γιψζζα αμηνπνηνχληαη σο εξγαιεία γηα ηελ απνθάιπςε θαη
ζπδήηεζε ηεο βαζχηεξεο ηδενινγίαο πνπ δηαπεξλά ηνλ θεηκεληθφ καο θαη θαηά
πξνέθηαζε θαη ηνλ θνηλσληθφ καο πεξίγπξν Ζ επηθνηλσλία κε άιια ιφγηα θαη ηα
θείκελα δε ζεσξνχληαη νπδέηεξα αιιά κέξνο ηεο ζχλζεηεο ηεξαξρηθά θαη ηδενινγηθά
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 91
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
δνκεκέλεο πξαγκαηηθφηεηαο χκθσλα κε ηελ νπηηθή απηή ζηφρνο ηνπ ζρνιείνπ δελ
είλαη ε θαιιηέξγεηα ηεο επηθνηλσληαθήο ηθαλφηεηαο ζηα παηδηά αιιά θαη ηεο θξηηηθήο
ηθαλφηεηαο∙ ηεο ηθαλφηεηαο δειαδή λα αμηνπνηνχλ ηε ιεμηθνγξακκαηηθή γηα
αλάγλσζε ηεο ζχλζεηεο επηθνηλσληαθήο πξαγκαηηθφηεηαο ηνηρεία ηνπ πλεχκαηνο
ηεο επξχηεξεο απηήο παξάδνζεο αμηνπνηεί θαη ε πνιπζπδεηεκέλε πξφηαζε ησλ
Πνιπγξακκαηηζκψλ (Multiliteracies) (New London Group 2000) πνπ έρεη επεξεάζεη
γφληκα ηελ εθπαίδεπζε ζηνλ γξακκαηηζκφ θαηά ηελ ηειεπηαία πεληαεηία θαη γηα ηελ
νπνία ζα ζπδεηήζνπκε εθηελέζηεξα ζηε ζπλέρεηα ζην ακέζσο επφκελν θεθάιαην
(25)
Δίλαη γεγνλφο φηη ε θξηηηθή νπηηθή έρεη αμηνπνηεζεί ζε πνιχ ιίγεο πεξηπηψζεηο
ζηε γισζζηθή δηδαζθαιία θαη θπξίσο ζηελ Απζηξαιία Πεπνίζεζή καο είλαη φηη απηή
ε νπηηθή είλαη απαξαίηεηε ζηελ πεξίπησζε ηεο αμηνπνίεζεο ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαζθαιία
ηεο ειιεληθήο γηα πνιινχο ιφγνπο Έλαο θχξηνο ιφγνο είλαη ε θαιιηέξγεηα ηεο
θξηηηθήο ηθαλφηεηαο γηα ηελ αλαδήηεζε θαη ηελ αμηνπνίεζε ησλ πεγψλ απφ ην
δηαδίθηπν θαη έλαο άιινο ιφγνο είλαη ε θξηηηθή δηαπξαγκάηεπζε ηεο ίδηαο ηεο
κεραλήο Γηlsquo απηφ ζα δνζεί ηδηαίηεξε βαξχηεηα ζηελ αλάδεημε απηήο ηεο νπηηθήο (βι
ζηε ζπλέρεηα θαζψο θαη ηελ πξνβιεκαηηθή ηεο Δλφηεηαο Η ηδηαίηεξα ην θεθ 24 Ζ
δηδαζθαιία σο δηαδηθαζία δηακφξθσζεο εγγξάκκαησλ ηαπηνηήησλ)
243 Πίςω ςτα βαςικά
Αλαπηχζζεηαη θαηά ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο θαη κηα έληνλε πξνζπάζεηα κε αλχπαξ-
θην επηζηεκνληθφ ππφβαζξν θαη έληνλα ζπληεξεηηθφ πνιηηηθφ ραξαθηήξα γηα
επηζηξνθή ζε κνξθέο θαη πεξηερφκελα δηδαζθαιίαο πνπ επηθξαηνχζαλ πξηλ απφ ηε
δεθαεηία ηνπ 1950 Πξφθεηηαη γηα ηελ laquoεπάλνδν ζηε δηδαζθαιία ησλ βαζηθψλraquo (back
to basics) φπνπ laquoβαζηθάraquo19
ζεσξνχληαη ζπλήζσο ε παξαδνζηαθή γξακκαηηθή θαη ε
έκθαζε ζηε δηδαζθαιία ηεο νξζνγξαθίαο κε ηνλ παξαδνζηαθφ θνξκαιηζηηθφ ηξφπν ε
έκθαζε ζηε δηδαζθαιία ηεο επίζεκεο γιψζζαο ρσξίο απνθιίζεηο ε έκθαζε ζηε κε-
ηάδνζε ησλ ζηαζεξψλ πνιηηηζκηθψλ αμηψλ θάζε έζλνπο ή εζλφηεηαο θαη ε κεηαθνξά
ηνπ θέληξνπ βάξνπο ζηελ εχθνια κεηξήζηκε γλψζε (ηεζη αμηνιφγεζεο απνηίκεζε
ησλ επηδφζεσλ θηι) (Carter 1995 7-10middot Breedon amp Jefferson 2000) Ζ πηνζέηεζε
19 Δίλαη πξνθαλέο φηη ην πεξηερφκελν ησλ βαζηθψλ πνηθίιιεη απφ ρψξα ζε ρψξα Γηα ηελ ειιεληθή εθ-
δνρή πρ ζεκαληηθή παξάκεηξν απνηειεί ε πξνζέγγηζε ηνπ αξραηνειιεληθνχ θφζκνπ θαη ε θεληξηθή
ηνπ ζέζε ζην ζρνιείν
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 92
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
ησλ απφςεσλ απηψλ ζπλνδεχεηαη ζπλήζσο απφ laquoθιαπζκνχο θαη νδπξκνχοraquo γηα ην
ρακειφ επίπεδν ησλ καζεηψλ ζηε γιψζζα θαη ηελ πηψζε ηνπ επηπέδνπ ηεο δηδαζθα-
ιίαο ζηα ζρνιεία Έρεη νξζψο επηζεκαλζεί πσο ην θίλεκα απηφ δελ απνηειεί απνθνκ-
κέλν θαηλφκελν πνπ ζρεηίδεηαη απνθιεηζηηθά κε ηε γισζζηθή δηδαζθαιία αιιά πνιη-
ηηθή άπνςε πνπ πξνηείλεη ηε θπγή πξνο πίζσ (ζηηο πξν ηνπ 20νπ αηψλα ρακέλεο αμίεο
θαη ήζε) σο απάληεζε ζηα πνιχπινθα πξνβιήκαηα ηνπ ζεκεξηλνχ θφζκνπ (Carter
1995 7-10)20
Δίλαη πξνθαλέο φηη γηα ηε ινγηθή απηή πξνζθέξεηαη πάξα πνιχ ε νπηηθή πνπ
βιέπεη ηνλ ππνινγηζηή σο δάζθαιν θαη δίλεη έκθαζε ζηελ θαηάθηεζε ησλ laquoβαζη-
θψλraquo Πξνζθέξεηαη επίζεο ε αμηνπνίεζε ησλ ππνινγηζηψλ ζην ζρνιείν σο κέζσλ
θαηαγξαθήο ηεο επίδνζεο καζεηψλεθπαηδεπηηθψλ θαη ηαμηλφκεζήο ηνπο Ζ ινγηθή
απηή φκσο φπσο παξνπζηάζηεθε ζην θεθ 21 ηεο παξνχζαο ελφηεηαο ζεσξείηαη
μεπεξαζκέλε επηζηεκνληθά θαη ε επάλνδνο ζε ηέηνηνπ είδνπο πξαθηηθέο απνηειεί
θπγή απφ ηελ πξαγκαηηθφηεηα θαη ζεκαληηθή ζπληεξεηηθή ζηξνθή
25 Ο υπολογιςτισ ωσ μζςο πρακτικισ γραμματιςμ οφ και οι
πολυγραμματιςμοί
ηηο ζεσξεηηθέο αλαδεηήζεηο πνπ εμεηάζακε σο ηψξα ν ππνινγηζηήο απνηεινχζε ην
κέζν πνπ ζα δηεπθφιπλε ηε γισζζηθή δηδαζθαιία ηηο κέξεο καο ζε επίπεδν εξεπλε-
ηηθνχ πξνβιεκαηηζκνχ θπξίσο βξηζθφκαζηε κπξνζηά ζε κηα άιιε ζεκαληηθή
ζηξνθή ν ππνινγηζηήο δελ αληηκεησπίδεηαη απιψο σο κέζν πνπ κπνξεί λα ζπκβάιεη
ζεκαληηθά ζηελ θαιχηεξε πινπνίεζε ησλ ζχγρξνλσλ γισζζνδηδαθηηθψλ αληηιή-
ςεσλ αιιά θαη σο κέζν πνπ κεηαβάιιεη ζεακαηηθά ην ηνπίν ηεο επηθνηλσλίαο δεκη-
νπξγψληαο ηηο πξνυπνζέζεηο λέσλ θπξίσο θεηκεληθψλ θαη επηθνηλσληαθψλ δεδνκέλσλ
Ηδηαίηεξε έκθαζε γηα ηελ αλάδεημε ηνπ ξφινπ ησλ ΣΠΔ ζηνλ γξακκαηηζκφ πνπ είλαη
απαξαίηεην λα θαιιηεξγήζεη ην ζρνιείν δίλεη ην θίλεκα ησλ Πνιπγξακκαηηζκψλ
(Cope amp Kalantzis 2000)
Ζ κεηαηφπηζε απηή ηνπ επηζηεκνληθνχ ελδηαθέξνληνο φπσο άιισζηε ζπκβαί-
λεη ζηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο δελ είλαη ηπραία αιιά αληαλαθιά βαζχηεξεο νη-
θνλνκηθέο θνηλσληθoπνιηηηζκηθέο δηεξγαζίεο θαη κεηαβνιέο ζε ηνπηθφ θαη θπξίσο ζε
20 Γηα κηα ζπδήηεζε ηεο ειιεληθήο εθδνρήο ηεο άπνςεο απηήο βι Koutsogiannis amp Mitsikopoulou
2003
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 93
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
επξχηεξν επίπεδν ην λέν απηφ παγθφζκην πεξηβάιινλ νη ΣΠΔ αμηνπνηνχληαλ θαη
αμηνπνηνχληαη επξχηαηα ηφζν σο κέζα παξαγσγήο ζπλεηζθέξνληαο ζεκαληηθά ζηελ
αιιαγή ηνπ εξγαζηαθνχ ηνπίνπ φζν θαη σο κέζα πξαθηηθήο γξακκαηηζκνχ ζπλεηζθέ-
ξνληαο ζεκαληηθά ζηελ αιιαγή ηνπ επηθνηλσληαθνχ ηνπίνπ θαη ζηελ αλάδεημε κηαο
laquoλέαο επηθνηλσληαθήο ηάμεο πξαγκάησλraquo (new communicative order) (Street 2000)
Απφ ηε ζηηγκή πνπ νη ππνινγηζηέο απνηεινχλ κέζα πξαθηηθήο γξακκαηηζκνχ
κε επξεία δηάδνζε θαη ζεκαληηθέο λέεο δηαζηάζεηο ζηελ επηθνηλσλία δελ κπνξεί παξά
κεγάιν κέξνο ηνπ ελδηαθέξνληνο λα εζηηαζηεί ζην ηη ζπλεπάγεηαη απηφ γηα ηε γισζ-
ζηθή εθπαίδεπζε Δίλαη πξνθαλέο φηη κηα ηέηνηα πξνζέγγηζε μαλαζέηεη ζπλνιηθά ην
δήηεκα ηεο αγσγήο ζηνλ γξακκαηηζκφ αλαηξέπνληαο πνιιέο απφ ηηο σο ηψξα ζηαζε-
ξέο θαη ζέηεη λέα εξεπλεηηθά δεηνχκελα (Κνπηζνγηάλλεο 2002) Κάζε πξνζπάζεηα
πνπ δελ ελζσκαηψλεη ηε λέα επηθνηλσληαθή πξαγκαηηθφηεηα ζηα γισζζηθά πξνγξάκ-
καηα ζπνπδψλ θαη αξθείηαη ζε κηα παηδαγσγηθνχ ηχπνπ νπηηθή (ζηε ινγηθή ηεο αμην-
πνίεζεο ηνπ ππνινγηζηή σο δηδαθηηθήο κεραλήο) θξίλεηαη αλαρξνληζηηθή γηαηί ζπ-
λεηζθέξεη ndashκε ηε καδηθή κάιηζηα εηζαγσγή ππνινγηζηψλ ζηα ζρνιείαndash ζηελ θαιιηέξ-
γεηα ελφο πεξηνξηζκέλνπ γξακκαηηζκνχ ελφο ζρνιείνπ πνπ δε ζπκβαδίδεη κε ηε λέα
εμσζρνιηθή επηθνηλσληαθή πξαγκαηηθφηεηα
Θα κπνξνχζακε ζπκπεξαζκαηηθά
λα πνχκε φηη απφ ηηο σο ηψξα εξεπλεηηθέο
αλαδεηήζεηο αλαδεηθλχεηαη ε αλάγθε
θαιιηέξγεηαο ελφο λένπ γξακκαηηζκνχ
ηνλ νπνίν έρνπκε ήδε απνθαιέζεη
ςεθηαθφ ή λέν γξακκαηηζκφ θαη ηνπ
νπνίνπ ε θνηλσληθή δηάδνζε είλαη
επξχηαηε γεγνλφο πνπ δελ κπνξεί λα
αγλνεζεί απφ ην ζρνιείν
Ραράλλθλα τείνει να δθμιουργθκεί ςτθ διεκνι ζρευνα και βιβλιογραφία
ζνα μικρότερο επιςτθμονικό ρεφμα αυτό του κριτικού γραμματισμού το
οποίο δεν αρκείται ςτθν πρόταςθ για καλλιζργεια του λειτουργικοφ νζου
γραμματιςμοφ αλλά επιχειρεί να προςκζςει τθν κριτικι διάςταςθ ςτθν
προςζγγιςθ αυτι Στον πυρινα των ςκζψεων αυτϊν υπάρχει θ λογικι τθσ
αμφιςβιτθςθσ και απομυκοποίθςθσ των υπολογιςτϊν ωσ ουδζτερων
Μζςω τθσ προτεινόμενθσ ςυμμετοχισ των μακθ-τϊντριϊν ςε κειμενικζσ και κοινωνικζσ πρακτικζσ που κα ενςωματϊνουν λειτουργικά τισ ΤΡΕ μζςω τθσ καλλιζργειασ νζων (γλωςςικϊν) δεξιοτιτων και με τθν απαραίτθτθ κεωρθτικι υποςτιριξθ κα είναι δυνατό οι νζοι να προετοιμαςτοφν καλφτερα για το νζο κόςμο που τουσ περιβάλλει και ςτον οποίο κα κλθκοφν ωσ πολίτεσ να λειτουργιςουν Με αυτι τθ λογικι ο ψθφιακόσ ι νζοσ γραμματιςμόσ κεωρείται αναπόςπαςτθ ενότθτα του γραμματιςμοφ και κατά προζκταςθ του κοινωνικοφ γραμματιςμοφ που πρζπει να παρζχεται από το ςφγχρονο ςχολείο
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 94
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
τεχνολογικϊν μζςων πρακτικισ γραμματιςμοφ και θ προςπάκεια
ςυνειδθτισ ςφνδεςισ τουσ με τθ ςυγκεκριμζνθ οικονομικι και κοινωνικι
πραγματικότθτα που τουσ δθμιουργεί (Koutsogiannis 2004) Λδιαίτερθ
βαρφτθτα προσ αυτι τθν κατεφκυνςθ δίνεται ςτισ Ενότθτεσ Λ και ΛΛΛ
Δίλαη γεγνλφο φηη νη εμειίμεηο πνπ ζχληνκα πεξηγξάςακε έρνπλ ζηξέςεη
κεγάιν κέξνο ηνπ επηζηεκνληθνχ ελδηαθέξνληνο ηδηαίηεξα θαηά ηελ ηειεπηαία
δεθαεηία θαη σο ζπλέπεηα ηεο ξαγδαίαο εμάπισζεο ηνπ δηαδηθηχνπ πξνο ηελ
θαηεχζπλζε ηεο ζε βάζνο δηεξεχλεζεο ηεο λέαο επηθνηλσληαθήο πξαγκαηηθφηεηαο
ηε ζπλέρεηα επηρεηξείηαη κηα ζχληνκε θαηαγξαθή πηπρψλ ηεο λέαο γισζζηθήο
πξαγκαηηθφηεηαο πνπ αλαδχεηαη απφ ηελ επξχηεηα ηεο αμηνπνίεζεο ησλ ππνινγηζηψλ
ζηελ επνρή καο σο γισζζηθψλ κεραλψλ
251 Θ νζα κειμενικι πραγματικότθτα
α) Γηαδίθηπν θαη λέα θεηκεληθή πξαγκαηηθφηεηα
Πνιιέο είλαη νη πξφζθαηεο κειέηεο πνπ ζπγθιίλνπλ ζηε δηαπίζησζε φηη ε
απμαλφκελε θνηλσληθή δηάδνζε ησλ ΣΠΔ ζπλεπάγεηαη ζεκαληηθέο αιιαγέο ζηελ
επηθνηλσλία Παξά ηηο επηθπιάμεηο πνπ κπνξεί λα έρεη θαλείο γηα ηέηνηνπ είδνπο
απφιπηεο δηαπηζηψζεηο θπξίσο γηα ηνλ ηερλνινγηθά ληεηεξκηληζηηθφ ηνπο ραξαθηήξα
θαη ηελ αλάγλσζε ησλ γισζζηθψλ αιιαγψλ εξήκελ ησλ επξχηεξσλ νηθνλνκηθψλ
πνιηηηθψλ θαη θνηλσληθνπνιηηηζκηθψλ δεδνκέλσλ δελ κπνξεί παξά λα επηζεκάλεη ηε
δπλακηθή ηεο έξεπλαο πνπ αλαπηχζζεηαη ζην ζπγθεθξηκέλν πεδίν Θα αλαθέξνπκε
ηξία ελδεηθηηθά παξαδείγκαηα πνπ δείρλνπλ ηελ θαηεχζπλζε θαη ηελ έθηαζε ησλ
ζπδεηήζεσλ
Νέα δεδνκέλα δεκηνπξγεί ε επξχηαηε δηάδνζε ησλ ππεξθεηκέλσλ (Hypertext)
Με ην ππεξθείκελν ακθηζβεηνχληαη νη σο ηψξα βαζηθέο αξρέο ηεο θεηκεληθφηεηαο
Μέρξη ηψξα γλσξίδακε φηη ην θείκελν έρεη ελφηεηα (αξρή κέζε θαη ηέινο)
γξακκηθφηεηα (νη ζθέςεηο μεδηπιψλνληαη θαη νινθιεξψλνληαη ζηαδηαθά)
ζπλεθηηθφηεηα (ππάξρεη λνεκαηηθή ζπλάθεηα κεηαμχ ησλ δηάθνξσλ κεξψλ ηνπ) θαη
ζπλνρή (ζχλδεζε φισλ ησλ γισζζηθψλ κεξψλ θαηά ηξφπν απνηειεζκαηηθφ)
(Γεσξγαθνπνχινπ amp Γνχηζνο 1999) Σν θείκελν ζηεξηδφηαλ ελ πνιινίο ζηηο αξρέο
ηεο αξηζηνηειηθήο laquoηάμεσοraquo (Μπαζάθνο 2002)
Υπερκείμενο
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 95
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Σν ππεξθείκελν δηαθέξεη αηζζεηά απφ ηε ινγηθή απηή Απφ ηα βαζηθά ηνπ
ραξαθηεξηζηηθά κπνξνχλ λα ζεσξεζνχλ ε πνιπηξνπηθφηεηα (multimodality) ε ρξήζε
πνιηηηζκηθνχ ζπκβνιηθνχ θψδηθα σο πεξηβάιινληνο δηεπαθήο (πρ δηάθνξα εηθνλίδηα
θηι) θαη ε νξγάλσζή ηνπ θαηά επίπεδα Σν δηάβαζκά ηνπ δε γίλεηαη θαηά ηνλ ζπλήζε
γξακκηθφ ηξφπν αιιά επηιεθηηθά θαη θαηά επίπεδα Γελ είλαη ηπραίν πσο αληί γηα
δηάβαζκα ρξεζηκνπνηείηαη ν φξνο browsing πνπ ζα κπνξνχζε λα απνδνζεί σο
δηάβαζκα ζηα πεηαρηά ή σο μεθχιιηζκα
(Heba 1997)
Έλα άιιν ζεκαληηθφ ζέκα πνπ
ζπδεηείηαη πξφζθαηα είλαη ε λέα γιψζζα
πνπ αλαδχεηαη απφ ηελ επξεία αμηνπνίεζε
ησλ ππνινγηζηψλ σο κέζσλ γηα επηθνηλσλία
Ο David Crystal (2001) θάλεη ιφγν γηα
δηθηπνγιψζζα (netlish) θάηη κεηαμχ
πξνθνξηθνχ θαη γξαπηνχ ιφγνπ αλαιχνληαο
ηε γιψζζα πνπ ρξεζηκνπνηείηαη ζηα
ζχγρξνλα θαη αζχγρξνλα πεξηβάιινληα
επηθνηλσλίαο Αξθεηέο κειέηεο έρνπλ γίλεη επίζεο θαη γηα ην θαηλφκελν ηεο ρξήζεο
ηνπ αγγιηθνχ αιθαβήηνπ γηα ηε γξαθή ηεο ειιεληθήο (Greeklish) θαηλφκελν γλσζηφ
ζηα ζχγρξνλα θαη αζχγρξνλα ειεθηξνληθά πεξηβάιινληα επηθνηλσλίαο
(Georgakopoulou 1997middot Αλδξνπηζφπνπινο 2001middot Koutsogiannis amp Mitsikopoulou
2003)
Σέινο δελ είλαη αζήκαληεο νη αιιαγέο πνπ ζχκθσλα κε εξεπλεηηθά δεδν-
κέλα ζπλεπάγεηαη ε επξεία δηάδνζε ησλ ΣΠΔ ζηελ θνηλσλία θαη ην ζρνιείν ζηε δηα-
δηθαζία ζχλζεζεο ελφο θεηκέλνπ πνπ απνηειεί θαη ηνλ θεληξηθφ ππξήλα ησλ γισζζη-
θψλ πξνγξακκάησλ ζπνπδψλ Ρηδηθή είλαη πρ ε αιιαγή ζηνλ ηξφπν αλαδήηεζεο θαη
ζπιινγήο ηνπ πξψηνπ πιηθνχ (πρ δεμηφηεηεο ειεθηξνληθήο αλαδήηεζεο) ζηελ αξ-
ρεηνζέηεζε θαη ηαμηλφκεζή ηνπ (ειεθηξνληθνί θάθεινη-portfolios) ζηε δηαδηθαζία
ζπγγξαθήο ηνπ (ξεπζηφηεηα ηνπ θεηκέλνπ βι θαη Δλφηεηα ΗΗΗ θεθ 32 Πξνγξάκκαηα
επεμεξγαζίαο θεηκέλνπ Ζ ξεπζηφηεηα ηνπ θεηκέλνπ) θαη ζηηο δπλαηφηεηεο δεκνζίεπ-
ζήο ηνπ (έληππε αιιά θαη ειεθηξνληθή κνξθή) Άιια είλαη επίζεο ηα εξγαιεία αλα-
θνξάο θαη ππνζηήξημεο ηεο δηαδηθαζίαο απηήο θαη δηαθνξεηηθή ε ινγηθή θαη ιεηηνπξ-
γία ηνπο (πξνγξάκκαηα νξζνγξαθηθνχ θαη ζπληαθηηθνχ ειέγρνπ ζψκαηα θεηκέλσλ
πρλά αλαθέξεηαη πσο ε ρξήζε ησλ greeklish απφ ηα
παηδηά επηθέξεη πνιιέο laquoθαηαζηξνθηθέοraquo ζπλήζεηεο
φπσο είλαη αλνξζνγξαθία laquoιεμηπελίαraquo θηι πσο
δείρλνπλ νη έξεπλεο (Koutsogiannis amp Mitsikopoulou
2003) απηέο νη αληηιήςεηο είλαη ηδηαίηεξα δηαδεδν-
κέλεο ζηνλ ηχπν θαη πεγάδνπλ απφ ηε ξπζκηζηηθή
παξάδνζε ησλ laquoθαζαξηζηψλraquo πνπ θπξηαξρνχζε γηα
ρξφληα αηψλεο ζα ιέγακε ζηνλ ειιεληθφ ρψξν ζχκ-θσλα κε ηελ νπνία νη φπνηεο γισζζηθέο αιιαγέο
απνηεινχλ θίλδπλν γηα ην κέιινλ ηεο γιψζζαο -
κσο απηή ε θηλδπλνινγία ζηεξίδεηαη ζε απφςεηο
πεπαιαησκέλεο θαη ζε απφζηαζε απφ ηηο ζχγρξνλεο
αληηιήςεηο ηεο γισζζνινγίαο πνπ ζεσξνχλ ηε
γισζζηθή αιιαγή φρη σο θζνξά αιιά σο εμέιημε
Δικτυογλϊςςα
Αλλαγζσ ςτθ διαδικαςία ςφνκεςθσ
παραγωγισ δθμοςίευςθ
κειμζνου ndash Η ρευςτότθτα του
κειμζνου
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 96
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
θηι) (βι ζρεηηθά θαη Δλφηεηα ΗΗΗ θεθ 3) Δπηζεκαίλεηαη άιισζηε φηη ην Web 20
έρεη επηθέξεη αθφκα πεξηζζφηεξεο αιιαγέο ζηελ έλλνηα ηνπ θεηκέλνπ θαη ηνπ ζπγγξα-
θέα θαζψο ν αλαγλψζηεο κπνξεί λα γίλεη άκεζα θαη ζπγγξαθέαο (φπσο ζηελ πε-
ξίπησζε ησλ wikis) πξνάγεηαη ε ζπλεξγαζία ζηελ παξαγσγή γξαπηνχ ιφγνπ θαη φρη
ν αληαγσληζκφο θαη ε πβξηδνπνίεζε ησλ θεηκεληθψλ εηδψλ έλαληη ηεο ζηαζεξφηεηαο
(Knobel amp Lankshear 2007) Μάιηζηα αλαθέξεηαη πσο ην δηαδίθηπν έρεη επηθέξεη ηε
ιεγφκελε laquoδηαλεκεκέλε εμεηδίθεπζεraquo θαη ηε laquoζπιινγηθή λνεκνζχλεraquo ζχκθσλα κε
ηηο νπνίεο δε ρξεηάδεηαη θαλείο λα είλαη εηδήκσλ ζε θάπνην ζέκα αηνκηθά αληίζεηα ε
πιεξνθνξία γίλεηαη πιήξεο κέζα απφ ηηο γλψζεηο ησλ πνιιψλ
ια ηα παξαπάλσ ηα νπνία επηζεκαίλνληαη απφ ηε ζχγρξνλε ζρεηηθή βηβιη-
νγξαθία είλαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθά θαη δελ κπνξνχλ παξά λα απνηεινχλ κέξνο ηνπ
βαζηθνχ θνξκνχ ζηελ laquoεθπαίδεπζε ζηνλ γξακκαηηζκφ ηνπ 21νπ αηψλαraquo ηηο πξν-
ζεγγίζεηο φκσο απηέο ιείπεη ζπλήζσο ν θξηηηθφο πξνζαλαηνιηζκφο γεγνλφο πνπ κπν-
ξεί λα νδεγήζεη ζε ζεκαληηθά πξνβιήκαηα Ζ απάληεζε κπνξεί λα πξνέιζεη θαηά ηε
γλψκε καο απφ ηε ζπζηεκαηηθή θξηηηθή δηεξεχλεζε ησλ ζπλεπεηψλ θαη ησλ δηαζηά-
ζεσλ πνπ ζπλεπάγεηαη ε ζε κεγάιν βαζκφ δηείζδπζε ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ ηφζν
ζην πεξηερφκελν φζν θαη ζηελ παηδαγσγηθή ηνπ γξακκαηηζκνχ
β) Πνιπηξνπηθφηεηα
Δίλαη γλσζηφ φηη γηα ηε κεηάδνζε ηνπ λνήκαηνο ζπάληα ρξεζηκνπνηείηαη έλαο κφλν
ηξφπνο (mode) έλα ζεκεησηηθφ ζχζηεκα επηθνηλσλίαο αιιά ζπλδπαζκφο ηξφπσλ
(πρ γιψζζα επηηνληζκφο θίλεζε έθθξαζε πξνζψπνπ θηι ζηελ πξνθνξηθή επηθνη-
λσλία) Ζ επηθξάηεζε ηεο ηππνγξαθίαο έρεη δψζεη κηα πξσηνθαζεδξία ζηε γξαπηή
γιψζζα κε παξάιιειε ππνβάζκηζε θαη ππνηίκεζε ησλ άιισλ ηξφπσλ Παξlsquo φηη θαη
έλα ηππσκέλν θείκελν δελ είλαη πνηέ κνλνηξνπηθφ (παίδνπλ πρ ζεκαληηθφ ξφιν νη
γξακκαηνζεηξέο ε πνηφηεηα ηνπ ραξηηνχ θαη ηεο έθδνζεο ην εμψθπιιν θηι) (Υνλην-
ιίδνπ 1999) ην ειιεληθφ ζρνιείν ηαπηίδεη ηελ θαιιηέξγεηα ηεο επηθνηλσλίαο κε ηελ
απνθιεηζηηθή θαιιηέξγεηα ηεο κνλνηξνπηθήο γξαπηήο έθθξαζεο
ηηο κέξεο καο ιφγσ πνηθίισλ λέσλ νηθνλνκηθψλ θνηλσληθψλ θαη πνιηηηζκη-
θψλ δεδνκέλσλ ε νχησο ή άιισο πξνβιεκαηηθή κνλνηξνπηθφηεηα ζηε γξαπηή έθ-
θξαζε ηείλεη λα αλαηξαπεί δξακαηηθά Σα πνιπηξνπηθά θείκελα αξρίδνπλ λα απνηε-
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 97
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
ινχλ ηνλ θαλφλα θαη ηα παξαδνζηαθά κνλνηξνπηθά γξαπηά θείκελα ηελ εμαίξεζε ρα-
ξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα απνηειεί ν πεξηνδηθφο ηχπνο (εθεκεξίδεο θαη πεξηνδηθά)
Μηα ηδηαίηεξα δηαδεδνκέλε επηζήκαλζε είλαη φηη κε ηηο ΣΠΔ θαζίζηαηαη εχ-
θνια δπλαηή ε κίμε πνιιψλ ζεκεησηηθψλ ζπζηεκάησλ (γιψζζαο εηθφλαο ήρνπ
θηι) γεγνλφο πνπ έρεη νδεγήζεη ζηελ εχθνιε δεκηνπξγία θαη επξεία ρξήζε πβξηδη-
θψλ θεηκέλσλ φπσο είλαη πρ ηα πνιπκέζα θαη νη ηζηνζειίδεο Ζ εμέιημε απηή δεκη-
νπξγεί έλα λέν επηθνηλσληαθφ ηνπίν21
φπνπ ηε ζέζε ηεο κνλνηξνπηθφηεηαο (θπξηαξ-
ρία ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ θπξίσο) δηαδέρεηαη ε πνιπηξνπηθφηεηα (ε κίμε πνιιψλ ζε-
κεησηηθψλ ζπζηεκάησλ) Ζ πνιπηξνπηθφηεηα σο εμέιημε δελ αθνξά κφλν ηα ειεθ-
ηξνληθά θείκελα αιιά είλαη έλα γεληθφηεξν θαηλφκελν αθνχ σο πνιπηξνπηθά θείκελα
ζα κπνξνχζαλ λα ζεσξεζνχλ νη εθπνκπέο ηεο ηειεφξαζεο νη θηλεκαηνγξαθηθέο ηαη-
λίεο θηι ηα νπνία έρνπλ ηε δηθή ηνπο πνιπηξνπηθή γξακκαηηθή (πρ νπηηθή γσλία
εζηίαζε κνπζηθή επέλδπζε θά)
Πξφθεηηαη αλακθίβνια γηα ζεκαληηθέο εμειίμεηο κε ζεκαληηθέο επηπηψζεηο
ζηελ εθπαίδεπζε θαη ηδηαίηεξα ζηε γισζζηθή εθπαίδεπζε Οη παξνπζηάζεηο ελψπηνλ
αθξναηεξίνπ ηα πνιπκεζηθά θείκελα νη ηζηνζειίδεο απνηεινχλ ηα ελδεηθηηθά λέα
(πνιπηξνπηθά) είδε θεηκέλσλ κε επξχηαηε θνηλσληθή δηάδνζε γηlsquo απηφ θαη δελ κπν-
ξνχλ λα ιείπνπλ απφ ηα ζχγρξνλα πξνγξάκκαηα ζπνπδψλ γηα ηε γισζζηθή εθπαί-
δεπζε
Ζ άζθεζε ζηελ παξαγσγή θαη θαηαλφεζε αληίζηνηρσλ θεηκέλσλ δελ είλαη κηα
απιή θαη εχθνιε ππφζεζε απφ γισζζνδηδαθηηθή άπνςε γηαηί ιείπεη ην αλαγθαίν ζε-
σξεηηθφ ππφβαζξν Δλψ δηαζέηνπκε κηα θαιή πεξηγξαθή ndashκηα γξακκαηηθήndash ηνπ
γισζζηθνχ ηξφπνπ δε δηαζέηνπκε αληίζηνηρεο (πνιπηξνπηθέο) γξακκαηηθέο γηα ηνπο
άιινπο ηξφπνπο (πρ γηα ηελ νπηηθή γιψζζα) αιιά θαη ηνπ ζπλδπαζκνχ ηνπο
Απφ φζα γλσξίδνπκε κέρξη ηψξα θαίλεηαη πσο ηα πνιπηξνπηθά θείκελα δελ
απνηεινχλ κηα αζξνηζηηθή ζπλχπαξμε ηξφπσλ αιιά κηα ιεηηνπξγηθή ζπλχπαξμε πνπ
αιιεινεπεξεάδεη ηα ζπιιεηηνπξγνχληα ζεκεησηηθά ζπζηήκαηα Δλδεηθηηθά είλαη φζα
γξάθεη ν Gunter Kress (2000 118) γηα ην ζπγθεθξηκέλν ζέκα ζπγθξίλνληαο ηε ιεη-
ηνπξγία ησλ εηθφλσλ ζηα ζεκεξηλά ζρνιηθά εγρεηξίδηα κε απηά ηεο πεξαζκέλεο ηξηα-
θνληαεηίαο
21 Πξβι θαη αλάινγεο εμειίμεηο ζηνλ εθδνηηθφ ρψξν Πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηεο θάιπςεο ηνπ θελνχ
κηαο ζπλνιηθήο ζεσξεηηθήο πξνζέγγηζεο ηνπ ζχγρξνλνπ επηθνηλσληαθνχ ηνπίνπ επηρεηξεί λα ζπκβάιεη
ε έξεπλα ησλ Kress amp van Leeuwen (2001 2006) Kress (2010)
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 98
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Τϊρα οι εικόνεσ ζχουν μια ξεκάκαρθ αναπαραςτατικι και επικοινωνιακι λειτουργία δεν
επαναλαμβάνουν όςα ζχουν διατυπωκεί γραπτϊσ αλλά ειςάγουν με ανεξάρτθτο τρόπο
βαςικά κζματα τθσ φλθσ του προγράμματοσ ςπουδϊν Στθν πραγματικότθτα τείνει να υπάρ-
ξει ζνασ καταμεριςμόσ μια λειτουργικι εξειδίκευςθ όπου οι εικόνεσ χρθςιμοποιοφνται για
τθν αναπαράςταςθ του βαςικοφ περιεχομζνου τθσ φλθσ των μακθμάτων του ςχολικοφ
προγράμματοσ ενϊ ο γραπτόσ λόγοσ διαμορφϊνει το πλαίςιο τθσ φλθσ δθλαδι το παιδα-
γωγικό ι διδακτικό μζροσ
26 υμπεράςματα
Δπηρεηξήζακε ζην θεθάιαην απηφ κηα αλαδξνκή ζηηο ζεσξίεο πνπ αλαπηχρζεθαλ θαηά
ηελ ηειεπηαία θπξίσο πεληεθνληαεηία γηα ηε δηδαζθαιία ηεο γιψζζαο Παξάιιεια
επηρεηξήζακε λα ζπλδέζνπκε ηηο ζεσξίεο απηέο κε ηα πνηθίια θηλήκαηα ή ηάζεηο πνπ
αλαδείρζεθαλ δηεζλψο γηα ηελ αμηνπνίεζε ησλ ππνινγηζηψλ ζηε δηδαζθαιία ηεο
γιψζζαο Απφ ηελ αλαζθφπεζε απηή ζα κπνξνχζακε λα νδεγεζνχκε ζηηο παξαθάησ
δηαπηζηψζεηο
Ζ επξέσο δηαδεδνκέλε αληίιεςε ηνπ ππνινγηζηή σο δαζθάινπ πνπ έρεη
αθφκε ηδηαίηεξε ηζρχ ζηε ρψξα καο είλαη κηα νπηηθή πνπ αλαπηχρζεθε ζηε δεθαεηία
ηνπ 1970 ζηηο ΖΠΑ θάησ απφ ζπγθεθξηκέλα νηθνλνκηθά πνιηηηθά θαη επηζηεκνληθά
δεδνκέλα Σα δεδνκέλα απηά δελ ηζρχνπλ πηα γηlsquo απηφ θαη έρεη εγθαηαιεηθζεί ε νπηη-
θή απηή ηνπιάρηζηνλ ζε επηζηεκνληθφ επίπεδν Ζ νπηηθή απηή είλαη βέβαηα αξθεηά
ειθπζηηθή αθφκε πξσηίζησο ζε εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα ζηαηηθά πνπ δίλνπλ βαξχ-
ηεηα ζε μεπεξαζκέλεο κνξθέο γισζζηθήο δηδαζθαιίαο
Γηαπηζηψζακε επίζεο φηη γηα ηε δηδαζθαιία ηεο γιψζζαο δε καο ρξεηάδεηαη
θάπνην αθξηβφ ινγηζκηθφ κε πινχζηα πνιπκέζα θηι Γε καο ρξεηάδεηαη θαλ εηδηθφ ιν-
γηζκηθφ Απηφ πνπ καο ρξεηάδεηαη είλαη ε αληίιεςε φηη ν ππνινγηζηήο κπνξεί λα ζπ-
λεηζθέξεη ζην λα δψζνπκε λέα ψζεζε ζηε δεκηνπξγηθή κάζεζε θαη ρξήζε ηεο γιψζ-
ζαο θαη απηφ κπνξεί λα γίλεη κε ηα βαζηθά πεξηβάιινληα πξαθηηθήο γξακκαηηζκνχ
πνπ αμηνπνηνχληαη επξχηαηα ζηελ θαζεκεξηλφηεηά καο Απηά είλαη πξσηίζησο ηα
πξνγξάκκαηα επεμεξγαζίαο θεηκέλνπ (ΠΔΚ) ην ινγηζκηθφ παξνπζίαζεο (πρ Power-
Point) θαη ην δηαδίθηπν Σα Π θαη ηα ζρνιηθά εγρεηξίδηα παξέρνπλ ηέηνηεο δπλαηφ-
ηεηεο θπξίσο κέζσ ηεο ηειεπηαίαο ελφηεηαο (δηαζεκαηηθή εξγαζία) ζηα βηβιία ηνπ
Γπκλαζίνπ
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 99
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Σέινο είδακε φηη ε επξεία ρξήζε ησλ ΣΠΔ ζηελ παξαγσγή θαη πξφζιεςε ιφ-
γνπ θαη νη ηδηαηηεξφηεηεο ησλ πεξηβαιιφλησλ απηψλ νδήγεζαλ ηελ επηζηεκνληθή αλα-
δήηεζε ζην λα ζεσξνχληαη ηα πεξηβάιινληα απηά σο απαξαίηεην ζηνηρείν ηνπ λένπ
ζρνιηθνχ γξακκαηηζκνχ ηνπ 21νπ αηψλα χκθσλα κε ηε ινγηθή απηή νη ΣΠΔ δελ
απνηεινχλ απιψο ηα πεξηβάιινληα πνπ ζα ελεξγνπνηήζνπλ πεξηζζφηεξν ηνπο καζε-
ηέο καο αιιά θαη ηα πεξηβάιινληα πνπ πξνζζέηνπλ λέα δεδνκέλα ζηελ επηθνηλσλία
ην πιαίζην απηφ γίλεηαη ιφγνο γηα λέν γξακκαηηζκφ πνπ είλαη απαξαίηεηνο λα ελζσ-
καησζεί ζηα γισζζηθά πξνγξάκκαηα ζπνπδψλ Γελ πξφθεηηαη απιψο γηα κηα λέα ηε-
ρληθή δηάζηαζε ζηελ επηθνηλσλία αιιά γηα κηα δηαθνξεηηθή γισζζηθή θαη θεηκεληθή
πξαγκαηηθφηεηα
Η ρευςτότθτα θ πολυτροπικότθτα και το υπερκείμενο αποτελοφν ανά-
μεςα ςτα άλλα βαςικά χαρακτθριςτικά του ψθφιακοφ λόγου θ ευρφτατθ
κοινωνικι διάδοςθ και χριςθ του οποίου επιβάλλει να ςυμπεριλθφκεί
ςτα γλωςςικά προγράμματα του παρόντοσ και του μζλλοντοσ
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 100
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
3 Οι ΣΠΕ ςτο μάκθμα των αρχαίων ελλθνικϊν
Τριανταφυλλιά Γιάννου
Το επόμενο κεφάλαιο χωρίηεται ςε δφο μζρθ Στο πρϊτο καταγράφονται μζκοδοι
διδαςκαλίασ των αρχαίων ελλθνικϊν και παρουςιάηονται ςυνοπτικά ςτοιχεία τθσ
πλοφςιασ κεωρθτικισ παράδοςθσ γφρω από τθ διδακτικι των κλαςικϊν γλωςς ϊν
ενϊ ςτο δεφτερο εξετάηονται τρόποι ζνταξθσ των ΤΡΕ ςτο μάκθμα αυτό
31 Σο μάκθμα των αρχαίων ελλθνικϊν (αντικείμενο μζκοδοι ςτόχοι)
Ση ζεκαίλεη ε εηζαγσγή ησλ ΣΠΔ ζην κάζεκα ησλ ΑΔ Γηα λα κπνξέζνπκε λα απα-
ληήζνπκε ζην εξψηεκα πξέπεη πξσηίζησο λα απαληήζνπκε ζε θαίξηα δεηήκαηα ζρε-
ηηθά κε ην πεξηερφκελν (ηη δηδάζθνπκε) ηε κέζνδν (πψο δηδάζθνπκε) θαη θπξίσο
ηνπο ζηφρνπο (γηαηί δηδάζθνπκε) Οπζηαζηηθά δειαδή θαινχκαζηε γηα άιιε κηα
θνξά λα ζθεθηνχκε ζρεηηθά κε ηε ζέζε ηνπ καζήκαηνο ζην ζχγρξνλν ζρνιείν πξηλ
ζπδεηήζνπκε γηα ηελ αλαγθαηφηεηα ελζσκάησζεο ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαζθαιία θαη ηε
κάζεζε ηα πιενλεθηήκαηα αιιά θαη ηα δεηνχκελά ηεο
ρεκαηνπνηψληαο κπνξνχκε λα δηαθξίλνπκε ηξεηο θπξίαξρεο ηάζεηο θαηά ηε
δηδαζθαιία ησλ αξραίσλ ειιεληθψλ ζην Γπκλάζην θαη ζην Λχθεην
(α) Σα ΑΔ σο κάζεκα γιψζζαο
(β) Σα ΑΔ σο κάζεκα ινγνηερλίαο
(γ) Σα ΑΔ σο κάζεκα πνιηηηζκνχ
311 Σα ΑΕ ωσ μάκθμα γλϊςςασ
Έλα κεγάιν κέξνο ηνπ αλαιπηηθνχ πξνγξάκκαηνο αθηεξψλεηαη απνθιεηζηηθά γηα ηελ εθκά-
ζεζε ηεο ΑΔ γιψζζαο ην Γπκλάζην δηδάζθνληαη αλζνιφγηα ζχληνκσλ ή απνζπαζκαηηθψλ
θεηκέλσλ ηα νπνία ζπλνδεχνληαη απφ παξαηεξήζεηο θαη αζθήζεηο γηα ηελ εθκάζεζε ηεο
γξακκαηηθήο ηνπ ζπληαθηηθνχ θαη ηνπ ιεμηινγίνπ ην Λχθεην δελ ππάξρεη εηδηθφ εγρεηξίδην
δηδαζθαιίαο ηεο γιψζζαο αιιά ρξεζηκνπνηνχληαη (α) εθηελέζηεξα ηκήκαηα απφ ηα πεδά θαη
πνηεηηθά έξγα ηεο ΑΔ γξακκαηείαο πνπ δηδάζθνληαη απφ ην πξσηφηππν (δειαδή
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 101
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
απνζπάζκαηα απφ ηζηνξηθά ξεηνξηθά θηινζνθηθά θαη δξακαηηθά θείκελα) θαη (β) ζχληνκα
απνζπάζκαηα laquoάγλσζησλraquo ζηνπο καζεηέο θεηκέλσλ ηα νπνία επηιέγεη ν θαζεγεηήο ζπγθξν-
ηψληαο ζηαδηαθά κηα laquoζεκαηνγξαθίαraquo
ηφρνο είλαη νη καζεηέο λα θαηαθηήζνπλ ηε δνκή θαη ιεηηνπξγία ηνπ ΑΔ ιφ-
γνπ ψζηε λα είλαη ζε ζέζε λα θαηαλννχλ γισζζηθά ΑΔ έξγα απφ ην πξσηφηππν λα
ζπλεηδεηνπνηνχλ ηελ εμέιημε ηεο ειιεληθήο γιψζζαο απφ ηελ αξραία ζηε λέα κνξθή
ηεο θαη λα βειηηψζνπλ ηε γισζζηθή ηνπο θαηάξηηζε
ε κεγάιν βαζκφ ρξεζηκνπνηείηαη ε laquoγισζζνθεληξηθήraquo ή laquoγξακκαηηθν-
ζπληαθηηθήraquo κέζνδνο δηδαζθαιίαο φπνπ ηα κηθξήο έθηαζεο απνζπάζκαηα ηνπ ΑΔ
ιφγνπ ρξεζηκνπνηνχληαη σο αθνξκή γηα ηε δηεμνδηθή εμέηαζε ηεο γξακκαηηθήο
ηνπ ζπληαθηηθνχ θαη ηνπ ιεμηινγίνπ ην Λχθεην ε εμαληιεηηθή γισζζηθή επεμεξ-
γαζία ηνπ θεηκέλνπ ζπρλά απνζθνπεί ζηε κεηάθξαζή ηνπ
Ζ laquoδνκνιεηηνπξγηθήraquo πξνζέγγηζε εζηηάδεη ζηελ εθκάζεζε βαζηθψλ κφλν παξα-
κέηξσλ ηεο γξακκαηηθήο θαη ηνπ ζπληαθηηθνχ νη νπνίεο είλαη απαξαίηεηεο γηα λα
γίλεη θαηαλνεηή ε παξνπζία ελφο νξγαλσκέλνπ δηθηχνπ ζρέζεσλ ζηνλ ιφγν θαη
λα δηεξεπλεζεί ε ιεηηνπξγία ησλ γισζζηθψλ ζηνηρείσλ γηα ηελ θαηαζθεπή ηνπ
θεηκέλνπ Οη κνξθνινγηθέο θαη ζπληαθηηθέο δνκέο απνθηνχλ λφεκα ζην πιαίζην
ηεο θξάζεο θαη γίλνληαη θιεηδηά γηα ηελ αλάγλσζε ηνπ θεηκέλνπ
χκθσλα κε ηελ laquoεπηθνηλσληαθήraquo-laquoθεηκελνγισζζνινγηθήraquo πξνζέγγηζε φια ηα
θείκελα ζπληζηνχλ γισζζηθέο κνλάδεο νη νπνίεο λνεκαηνδνηνχληαη θαηά ηε
ρξήζε ηνπο ζε ζπγθεθξηκέλεο πεξηζηάζεηο Οη γισζζηθέο απηέο λνεκαηηθέο κνλά-
δεο βξίζθνληαη ζε αληηζηνηρία κε ην άκεζν επηθνηλσληαθφ πιαίζην παξαγσγήο
ηνπο αιιά θαη κε ην επξχηεξν θνηλσληθφ θαη πνιηηηζκηθφ πεξηβάιινλ ηνπο (βι
θαη Σζάθνο 2004 227 θεμ) πλεπψο δίλεηαη έκθαζε αθελφο ζηε δηάγλσζε ηεο
ηππνινγηθήο ηαπηφηεηαο ηνπ θεηκέλνπ θαζψο laquoθάζε θείκελν ππαθνχεη ζε ζεκαηη-
θνχο θαη εθθξαζηηθνχο θψδηθεο ηνπ γξακκαηνινγηθνχ είδνπο θαη γέλνπο ζηα
νπνία αλήθεηraquo (Μαξσλίηεο 2000)middot αθεηέξνπ ζηε ζπλεηδεηνπνίεζε φηη ν γισζζη-
θφο θψδηθαο ηνπ θεηκέλνπ δηακνξθψλεηαη αλάινγα κε ηηο ζπλζήθεο ζχληαμεο θαη
πξφζιεςήο ηνπ θαη κε ηηο δηαθνξεηηθέο επηθνηλσληαθέο θαη ζεζκηθέο αλάγθεο πνπ
θαιείηαη λα θαιχςεη ζε θάζε επνρή
Ζ ζπγθξηηηθή πξνζέγγηζε ηεο ΑΔ κέζσ ηεο ΝΔ γιψζζαο επηηξέπεη ηελ πξνζπέιαζε
θαηλνκέλσλ ηεο ΑΔ γιψζζαο κέζα απφ γισζζηθνχο παξαιιειηζκνχο κε ηε λεν-
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 102
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
ειιεληθή ηελ πξνζέγγηζε ηνπ άγλσζηνπ γηα ηνπο καζεηέο γισζζηθνχ ζηνηρείνπ
κέζα απφ ηα θνηλά ή γλσζηά ζηνηρεία ηελ θαηαλφεζε ησλ νκνηνηήησλ θαη ησλ
δηαθνξψλ θαη ησλ δχν κνξθψλ ηεο ειιεληθήο γιψζζαο ηελ επηζήκαλζε ηεο εμέ-
ιημεο θαη ηεο ζπλέρεηαο ηε ζπλεηδεηνπνίεζε ηνπ ζπλζεηηθνχ ραξαθηήξα ηεο ΑΔ
θαη ηνπ αλαιπηηθνχ ραξαθηήξα ηεο ΝΔ Ζ πξνζέγγηζε απηή κπνξεί λα απνηξέςεη
ηδενινγηθέο παξεμεγήζεηο ζρεηηθά κε ηελ ππεξνρή ηεο ΑΔ έλαληη ηεο ΝΔ αιιά
θαη εθπαηδεπηηθέο δηαζηξεβιψζεηο ιρ φηη ε εθκάζεζε ηεο ΑΔ κπνξεί λα αληηθα-
ηαζηήζεη ηε δηδαζθαιία ηεο ΝΔ
312 Σα ΑΕ ωσ μάκθμα λογοτεχνίασ
Ζ ινγνηερληθή παξαγσγή ηεο αξραηφηεηαο αληηπξνζσπεχεηαη απφ ηα νκεξηθά έπε ζε κε-
ηάθξαζε (Οδχζζεηα Α΄ Γπκλαζίνπ Ηιηάδα Β΄ Γπκλαζίνπ) ηε δξακαηηθή πνίεζε ζε κε-
ηάθξαζε (Δπξηπίδε Διέλε Αξηζηνθάλε Όξληζεο Αλζνιφγην Φηινζνθηθψλ Κεηκέλσλ Γ΄
Γπκλαζίνπ) θαη απφ ην πξσηφηππν (νθνθιή Αληηγφλε Β΄ Λπθείνπ) θαζψο θαη απφ έλα αλ-
ζνιφγην αξρατθήο ιπξηθήο πνίεζεο απφ ην πξσηφηππν (Β΄ Λπθείνπ) Παξάιιεια δηδάζθνληαη
απνζπάζκαηα απφ ηελ ΑΔ ηζηνξηνγξαθία απφ κεηάθξαζε (Α΄ Γπκλαζίνπ) θαη απφ ην πξσηφ-
ηππν (Α΄ Λπθείνπ Γ Λπθείνπ) ξεηνξηθή απφ ην πξσηφηππν (Β΄ Λπθείνπ) θηινζνθία απφ ην
πξσηφηππν (Γ΄ Λπθείνπ) θαζψο θαη έλα αλζνιφγην κεηαθξαζκέλσλ θεηκέλσλ κε ζέκαηα
αληιεκέλα απφ ηελ ηδησηηθή θαη δεκφζηα δσή ησλ αξραίσλ (Β Γπκλαζίνπ)
ηφρνο ηεο δηδαζθαιίαο είλαη ε εξκελεπηηθή πξνζέγγηζε αληηπξνζσπεπηηθψλ
έξγσλ ηεο ΑΔ γξακκαηείαο ε εθηίκεζε ηεο ινγνηερληθήο ηνπο αμίαο ε θαιιηέξγεηα
ηεο θαληαζίαο θαη ηεο γιψζζαο ε ελδπλάκσζε ηεο επηθνηλσληαθήο ηθαλφηεηαο ηεο
ζπλαηζζεκαηηθήο ζπκκεηνρήο θαη ησλ αλαγλσζηηθψλ δεμηνηήησλ ησλ καζεηψλ ε
αηζζεηηθή απφιαπζε
χκθσλα κε ηελ θεηκελνθεληξηθή κέζνδν δηδαζθαιίαο έκθαζε δίλεηαη ζην ίδην ην
θείκελν ζην ζχλνιν ηνπ ζηε βαζχηεξε θαηαλφεζή ηνπ απφ δηδάζθνληεο θαη δη-
δαζθνκέλνπο ζε φια ηα επίπεδα (ιεμηινγηθφ ζεκαζηνινγηθφ ζπληαθηηθφ πθνιν-
γηθφ ηδενινγηθφ) laquoΖ εξκελεπηηθή δηαδηθαζία ζηεξίδεηαη ζηελ αληίιεςε φηη ην
θείκελν απνηειεί νξγαληθφ ζχλνιν ηνπ νπνίνπ ηα κέξε ζρεηίδνληαη ζηελά κεηαμχ
ηνπο θαη επνκέλσο θσηίδνληαη θαη εξκελεχνληαη ακνηβαία Έηζη μεθηλάεη απφ κηα
ζπλνιηθή ζεψξεζε ηνπ θεηκέλνπ επηζεκαίλεη ηα ζεκαηηθά θέληξα θαη ηε δνκή
ηνπ πξνρσξεί αλαιπηηθά ζηε δηεξεχλεζε ηνπ πεξηερνκέλνπ (δνκή πινθή χθνο
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 103
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
ραξαθηήξεο αθεγεκαηηθνί ηξφπνη θνθ) θαη ηεο κνξθήο (ιεμηιφγην ζπληαθηηθή
δνκή ζρήκαηα ιφγνπ θνθ) θαη θιείλεη κε ζπλνιηθή ζπλζεηηθή εθηίκεζε ησλ νπ-
ζησδψλ ζηνηρείσλ ηνπ θεηκέλνπraquo (ΔΠΠ) ηαλ ε κειέηε ηνπ έξγνπ γίλεηαη
απφ ην πξσηφηππν ε πξφζιεςή ηνπ δελ πξνυπνζέηεη ηε ζπληαθηηθή ή ιεθηηθή ηνπ
επεμεξγαζία αιιά ηελ θαηαλφεζε ηεο πξαγκαηηθήο εθαξκνγήο ηεο γιψζζαο
φπσο απηή εκθαλίδεηαη ζην θείκελν ηελ πξνζέγγηζε ηεο ηδηαηηεξφηεηαο ηεο ινγν-
ηερληθήο γιψζζαο ηελ αλάδεημε ηνπ κεηαθνξηθνχ θαη ζπκβνιηθνχ ραξαθηήξα ηεο
θαη ηελ αλαθάιπςε ηεο αηζζεηηθήο ιεηηνπξγίαο ηεο
Ζ θηινινγηθή ή ηζηνξηθν-ηδενινγηθή πξνζέγγηζε εζηηάδεη ζηα εμσθεηκεληθά δεδν-
κέλα πνπ βνεζνχλ ζηελ θαηαλφεζε ελφο έξγνπ ελδηαθέξνπλ ε βηνγξαθία ηνπ
ζπγγξαθέα νη πιεξνθνξίεο γηα ην ηζηνξηθφ θνηλσληθφ πνιηηηθφ θαη πνιηηηζηηθφ
πιαίζην ζπγγξαθήο ηνπ έξγνπ νη γλψζεηο ζρεηηθά κε ηα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά
ηνπ γέλνπο-είδνπο ζην νπνίν αλήθεη ε ζπγθέληξσζε ζηνηρείσλ γηα ηνλ ρξφλν ηνλ
ηφπν ηα πξφζσπα θαη ηα γεγνλφηα πνπ αλαθέξνληαη ζην ζπγθεθξηκέλν
απφζπαζκα Σν θείκελν αληηκεησπίδεηαη σο θνξέαο αιιά θαη σο παξάγσγν ηδεψλ
ηεο θνηλσλίαο ζηελ νπνία εληάζζεηαη Δπηδηψθεηαη ινηπφλ ε δηεξεχλεζε ηνπ ηδε-
νινγηθνχ πιαηζίνπ ηνπ έξγνπ θαη ησλ ηζηνξηθψλ θαη πνιηηηζηηθψλ ηνπ ζπληεηαγ-
κέλσλmiddot ιρ αληρλεχνληαη νη ηδενινγηθέο θαη πνιηηηθέο αληηιήςεηο κε ηηο νπνίεο ν
ζπγγξαθέαο δηαιέγεηαη νη αμίεο θαη νη ηδέεο πνπ απνδέρεηαη θαη πξνβάιιεη ή
ακθηζβεηεί θαη επηδηψθεη λα αλαηξέςεη θνθ
Καηά ηε βησκαηηθή πξφζιεςε ηνπ ΑΔ θεηκέλνπ δίλεηαη βάξνο ζηνλ πξνζσπηθφ
δηάινγν ηνπ καζεηή κε αμίεο αληηιήςεηο θαη έλλνηεο πνπ πξνβάιινπλ ηα ΑΔ
έξγα ζπρλά θαη ζε δηαθεηκεληθή ζχγθξηζε κε αληίζηνηρεο ζχγρξνλεο (ιρ ε εμνπ-
ζία ε ηηκσξία ε βία ε ελνρή ε θηιία θά) Απηφ πνπ ελδηαθέξεη πεξηζζφηεξν εί-
λαη ε ελδπλάκσζε ηεο ζπγθξηηηθήο θαη θξηηηθήο ηθαλφηεηαο ησλ καζεηψλ θαη ε
ελίζρπζε ηεο δπλαηφηεηάο ηνπο λα δηακνξθψλνπλ πξνζσπηθή άπνςε θαη ζηάζε
Πξνο ηελ θαηεχζπλζε απηή αμηνπνηνχληαη νη ζχγρξνλεο ινγνηερληθέο ζεσξίεο (ιρ
ε ζεσξία ηεο αηζζεηηθήο αληαπφθξηζεο θαη ε ζεσξία ηεο πξφζιεςεο) νη νπνίεο κε-
ηαθέξνπλ ην θέληξν βάξνπο θαηά ηελ πξνζέγγηζε ηεο ινγνηερλίαο απφ ην θείκελν
κε ηα ζπκθξαδφκελα θαη ηελ θπξίαξρε εξκελεία ηνπ ζηηο πνιιαπιέο αλαγλσζηη-
θέο εθδνρέο πνπ απνξξένπλ απφ ηνλ νξίδνληα πξφζιεςεο ησλ καζεηψλ-
αλαγλσζηψλ Γηαηί ην θάζε θείκελν ιεηηνπξγεί δηαθνξεηηθά ζε δηαθνξεηηθά
ηζηνξηθά-πνιηηηζκηθά πιαίζηα θαη εκπεξηέρεη ηε δπλαηφηεηα πνιιαπιψλ
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 104
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
λνεκαηνδνηήζεσλ νη νπνίεο βξίζθνληαη ζε ζπλάξηεζε κε ηελ επνρή ην
θνηλσληθφ πιαίζην θαη ηηο πξνζσπηθέο εκπεηξίεο ηνπ αλαγλψζηε
Άιινηε ε εξκελεπηηθή δηαδηθαζία ζπκπιεξψλεηαη θαη άιινηε ηαπηίδεηαη κε ηε
κεηαθξαζηηθή άζθεζε γηα ηελ απφδνζε ηνπ ΑΔ ιφγνπ ζε λενειιεληθφ Ζ
κεηάθξαζε απνηειεί έλα πξψην είδνο αλάγλσζεο ηνπ θεηκέλνπ ην νπνίν απνηειεί
ηαπηφρξνλα κέζν γηα ηελ θαηαλφεζε θαη εξκελεία ηνπ αιιά θαη απνηέιεζκα ηεο
εξκελεπηηθήο πξνζέγγηζεο Δπηπιένλ είλαη έλα πεδίν ζπζηεκαηηθήο θαη απαηηεηη-
θήο δνθηκαζίαο ησλ γισζζηθψλ γλψζεσλ ηνπ καζεηή θαζψο ελεξγνπνηεί θαη ηηο
δχν γιψζζεο ζε γξακκαηηθφ ζεκαζηνινγηθφ θαη πθνινγηθφ επίπεδν
313 Σα ΑΕ ωσ μάκθμα πολιτιςμοφ
Πξφθεηηαη γηα ηάζε πνπ βξίζθεη εθαξκνγή ζε φια ηα δηδαθηηθά αληηθείκελα ηφζν ζηε
δηδαζθαιία ησλ ΑΔ απφ κεηάθξαζε (ζην γπκλάζην) φζν θαη ζηε δηδαζθαιία ησλ ΑΔ απφ ην
πξσηφηππν (ζην γπκλάζην θαη ζην ιχθεην) Δζηηάδεη ζην πεξηερφκελν ησλ θεηκέλσλ φπνπ
αλαδεηά πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηελ ηζηνξία θαη ηελ πνιηηηθή (Α΄ Γπκλαζίνπ Α΄ Λπθείνπ)
ηνλ δεκφζην βίν θαη ηνπο ζεζκνχο (Β Γπκλαζίνπ Β Λπθείνπ) ηνλ θαζεκεξηλφ βίν θαη ηελ
ηδησηηθή δσή (Β΄ Γπκλαζίνπ) ηελ πλεπκαηηθή θαη θαιιηηερληθή δξαζηεξηφηεηα (Γ΄ Γπκλα-
ζίνπ Β Λπθείνπ Γ Λπθείνπ)
ηφρνο ηεο δηδαζθαιίαο είλαη ε γλψζε ηνπ ΑΔ πνιηηηζκνχ ε επηθνηλσλία κε
ηα πλεπκαηηθά θαη θαιιηηερληθά επηηεχγκαηά ηνπ αξραίνπ θφζκνπ ε ζπλεηδεηνπνί-
εζε ηεο ζεκαζίαο ησλ επηηεπγκάησλ απηψλ γηα ηελ πνξεία ηνπ ζχγρξνλνπ πνιη-
ηηζκνχ ε ελίζρπζε ηεο πνιηηηζκηθήο ηαπηφηεηαο θαη ηεο ηζηνξηθήο ζπλείδεζεο ησλ
καζεηψλ
χκθσλα κε ηελ αξραηνγλσζηηθή κέζνδν δηδαζθαιίαο ην ΑΔ θείκελν
αληηκεησπίδεηαη σο πεγή ηζηνξηθψλ πιεξνθνξηψλ πνπ βνεζνχλ ζηελ αλαζχλζεζε
ηεο εηθφλαο ηνπ ΑΔ πνιηηηζκνχ Δπηδηψθεηαη ηφζν ε γλσξηκία κε ηελ πλεπκαηηθή
δεκηνπξγία ησλ Αξραίσλ φπσο απηή παξαδίδεηαη ζε θείκελα φισλ ησλ επνρψλ
θαη φισλ ησλ γξακκαηεηαθψλ εηδψλ-γελψλ (κε έκθαζε ζηελ θιαζηθή επνρή) θαη
κε αληηπξνζσπεπηηθέο ζηηγκέο ηεο θαιιηηερληθήο θαη πνιηηηζκηθήο δξαζηεξηφηε-
ηαοmiddot φζν θαη ε γλψζε πνηθίισλ εθθάλζεσλ ηνπ ΑΔ δεκφζηνπ θαη ηδησηηθνχ βίνπ
ηεο θνηλσλίαο πνπ ηα παξήγαγε
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 105
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Ζ νπκαληζηηθή πξνζέγγηζε αλαδεηθλχεη ηελ αλζξσπνθεληξηθή δηάζηαζε ηνπ ΑΔ
πνιηηηζκνχ ηε ζεκαζία πνπ έδσζε ζηνλ άλζξσπν φρη ζην κεκνλσκέλν άηνκν
αιιά ζηελ αλζξψπηλε χπαξμε ζπλνιηθά Δπηδηψθεηαη ινηπφλ ε ελίζρπζε ηνπ ζε-
βαζκνχ ζηνλ άλζξσπνmiddot ε πξνβνιή ζεηηθψλ αμηψλ θαη κνληέισλ ζπκπεξηθνξάοmiddot ν
ζηνραζκφο πάλσ ζε δηαρξνληθέο αμίεο αληηιήςεηο έλλνηεο νη νπνίεο ζπληέιεζαλ
απνθαζηζηηθά ζηε δηακφξθσζε ηνπ δπηηθνχ πνιηηηζκνχ (ιρ δίθαην αιήζεηα δε-
κνθξαηία πνιίηεο αγσγή θά) Οπζηαζηηθά δίλεηαη έκθαζε ζηελ παξαδεηγκαηηθή
ιεηηνπξγία ηεο ινγνηερλίαο
Καηά ηελ εζλνθεληξηθή πξνζέγγηζε ην κάζεκα ησλ αξραίσλ ειιεληθψλ
αληηκεησπίδεηαη σο κέζν αγσγήο φρη κφλν γισζζηθήο κε εζληθφ θαη ζπρλά θξν-
λεκαηηζηηθφ ραξαθηήξα Δπηδηψθεηαη laquoε ζπλεηδεηνπνίεζε ηεο αθεηεξίαο θαη ηεο
ζπλέρεηαο ηεο ειιεληθήο γιψζζαο θαη ηνπ εζληθνχ βίνπ (κε επηζήκαλζε φισλ ησλ
εμειηθηηθψλ θάζεσλ επηδξάζεσλ κεηαβνιψλ θαη κεηαιιάμεσλ αιινηψζεσλ θαη
ζπγθξάζεσλ θηι)raquo (ΔΠΠ) θαη επνκέλσο ε ελίζρπζε ηεο απηνζπλεηδεζίαο
θαη ησλ ηδηαηηεξνηήησλ ηεο πνιηηηζκηθήο ηαπηφηεηαο ησλ καζεηψλ ε δηακφξθσζε
εζληθήο ηαπηφηεηαο θαη ηζηνξηθήο ζπλείδεζεο
Ζ δηαπνιηηηζκηθή πξνζέγγηζε ησλ ΑΔ θεηκέλσλ επηρεηξεί αθελφο λα δηαγλσζηνχλ
νη νθεηιέο ηνπ ΑΔ θφζκνπ ζε άιινπο ιανχο (θπξίσο ηεο αλαηνιηθήο Μεζνγείνπ)
θαη αθεηέξνπ λα επηζεκαλζνχλ ηα επηηεχγκαηα ηεο ειιεληθήο αξραηφηεηαο πνπ
ζπλέβαιαλ ζηε δηακφξθσζε ηνπ ειιελνξσκατθνχ πνιηηηζκνχ θαη ζηε ζεκειίσζε
ηνπ δπηηθνεπξσπατθνχ πνιηηηζκνχ Δπηδηψθεηαη δειαδή λα γίλνπλ θαηαλνεηέο νη
δηαιεθηηθέο δηαδηθαζίεο κέζα απφ ηηο νπνίεο πνξεχηεθε ν αξραηνειιεληθφο ιφγνο
θαη πνιηηηζκφο αιιά θαη ε αλαγσγή ζχγρξνλσλ επηζηεκνληθψλ θαηαθηήζεσλ θαη
επηζηεκνινγηθψλ ζεσξήζεσλ ζηελ ειιεληθή αξραηφηεηα
32 Διδαςκαλία των αρχαίων ελλθνικϊν και ΣΠΕ
321 Διδαςκαλία των αρχαίων ελλθνικϊν και ΣΠΕ Γιατί
Ζ θαηαγξαθή ησλ κεζφδσλ πνπ εθαξκφδνληαη θαηά ηε δηδαζθαιία ησλ αξ-
ραίσλ ειιεληθψλ έγηλε γηα λα αλαδεηρζεί ε πινχζηα ζεσξεηηθή παξάδνζε πνπ ππάξρεη
γχξσ απφ ηε δηδαθηηθή ησλ θιαζηθψλ γισζζψλ Παξακέλεη αζθαιψο δεηνχκελν
πνηεο επηινγέο γίλνληαη ζε θάζε πεξίπησζε πνηεο πξνθξίλνληαη απφ ην ΔΠΠ
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 106
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
πνηεο πξνβάιινληαη απφ ην ζρνιηθφ εγρεηξίδην πνηεο ππνδεηθλχνληαη απφ ην ίδην ην
αληηθείκελν θαη κε πνηεο ζηξαηεγηθέο πινπνηνχληαη
Πξηλ φκσο πξνρσξήζνπκε λα δηεξεπλήζνπκε ηελ αλαγθαηφηεηα ή κε αμην-
πνίεζεο ηεο εθπαηδεπηηθήο ηερλνινγίαο ζην κάζεκα ησλ αξραίσλ ειιεληθψλ πξνέρεη
λα δψζνπκε απάληεζε ζε έλα γεληθφηεξν εξψηεκα Ση είδνπο άηνκα θαη πνιίηεο ζέ-
ινπκε λα δεκηνπξγήζεη ην εθπαηδεπηηθφ καο ζχζηεκα
Αλ ζέινπκε λα είκαζηε ζπλεπείο κε ηηο απαηηήζεηο ηεο επνρήο καο ε παηδεία
νθείιεη λα ηζνδπλακεί κε δηαξθή κφξθσζε ηνπ αηφκνπ ψζηε λα ζπγθεληξψλεη δεδν-
κέλα λα ρεηξίδεηαη εηεξφθιεηεο πιεξνθνξίεο λα επηιχεη πξνβιήκαηα λα θαηέρεη
εμεηδηθεπκέλεο ηερληθέο γλψζεηο ηφρνο ελφο ζχγρξνλνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο
δελ κπνξεί λα είλαη παξά ε δεκηνπξγία ελεξγψλ ππνθεηκέλσλ πνπ ζα είλαη ζε ζέζε λα
αμηνπνηνχλ θάζε κέζν επηθνηλσλίαο θαη φινπο ηνπο ζεκεησηηθνχο πφξνπο (θείκελα
εηθφλεο κνπζηθή θά) θαη ζα δηαζέηνπλ ηελ ηθαλφηεηα λα θαηαλννχλ θαη λα ρξεζηκν-
πνηνχλ θξηηηθά ηελ πνιχπινθε λέα επηθνηλσληαθή πξαγκαηηθφηεηα
ε απηφ ην πιαίζην ινηπφλ ζα εληάμνπκε ηνλ πξνβιεκαηηζκφ καο ζρεηηθά κε
ηε ζέζε ηνπ καζήκαηνο ησλ αξραίσλ ειιεληθψλ ζηε ζχγρξνλε εθπαίδεπζε θαη ηηο δπ-
λαηφηεηεο πνπ δίλνληαη λα γίλεη απνηειεζκαηηθφηεξε κε ηε ρξήζε ησλ ΣΠΔ
Γηαηί ηα αξραία ειιεληθά φπσο θαη φια ηα άιια γλσζηηθά αληηθείκελα κπν-
ξνχλ λα έρνπλ ζέζε ζε έλα ζχγρξνλν πξφγξακκα ζπνπδψλ αλ γίλεη ε κεηάζεζε ηνπ
θέληξνπ βάξνπο ηεο δηδαζθαιίαο απφ ηελ παξνρή γλψζεσλ ζηελ ελεξγεηηθή-θξηηηθή
κάζεζε απφ ηελ παζεηηθή απνκλεκφλεπζε ζηελ αλάπηπμε ηθαλνηήησλ γηα γφληκε
δηαρείξηζε ηεο γλψζεο Ζ εθαξκνγή ελφο αληίζηνηρνπ κνληέινπ γξακκαηηζκνχ ζην
κάζεκα ησλ ΑΔ ζπλεπάγεηαη ηελ ελζάξξπλζε πνηθίισλ παξακέηξσλ ηε δεκηνπξγηθή
ζχλδεζε αξραίνπ θαη ζχγρξνλνπ θφζκνπmiddot ηελ εμέηαζε θνηλψλ ζεκείσλ ηεο ΑΔ κε ηε
ΝΔ γιψζζαmiddot ηε ζχγθξηζε κε ηε ζχγρξνλε δσήmiddot ηε κειέηε ηεο αλζξψπηλεο εκπεηξίαοmiddot
ηελ πνιχπιεπξε επαηζζεηνπνίεζε ηνπ καζεηή σο πξνο ην γλσζηηθφ αληηθείκελν
ε απηή ηελ πεξίπησζε ε ρξήζε ησλ ΣΠΔ κπνξεί λα είλαη πνιιαπιψο σθέ-
ιηκε αλ αμηνπνηεζνχλ φρη σο άιιν έλα εξγαιείν (κε ηε ινγηθή ηνπ βηβιίνπ) αιιά σο
έλα πεξηβάιινλ εξγαζίαο πνπ ζπκβάιιεη ζε κηα λέα ινγηθή δηδαθηηθήο θαη παηδαγσ-
γηθήο πξνζέγγηζεο ηνπ καζήκαηνο θαζψο δηεπθνιχλεη
ηελ αλάπηπμε δεμηνηήησλ γηα ηελ αλαδήηεζε πιεξνθνξηψλmiddot
ηελ θξηηηθή επεμεξγαζία θαη ζπλζεηηθή παξνπζίαζε ησλ δεδνκέλσλ πνπ
ζπιιέγνληαηmiddot
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 107
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
ηε ρξήζε πνιπηξνπηθψλ θεηκέλσλ θαη πνηθίισλ ζεκεησηηθψλ πφξσλmiddot
ηελ πξαγκάηεπζε ελφο ζέκαηνο απφ δηαθνξεηηθέο νπηηθέο γσλίεοmiddot
ηνλ πεηξακαηηζκφ θαηά ην γξάςηκν θαη ηελ παξαζηαηηθφηεηα ζηελ
παξνπζίαζεmiddot
ηε ζπλεξγαηηθή κάζεζε θαη ηελ αλάπηπμε πξσηνβνπιηψλ εληφο ηεο νκάδαο
Με απηνχο ηνπο φξνπο ην κάζεκα ησλ αξραίσλ ειιεληθψλ κπνξεί λα επηηξέ-
ςεη ηε ζπζηεκαηηθή αλαζθαθή θαη αλαζπγθξφηεζε ηνπ παξειζφληνοmiddot ηνλ παξαιιε-
ιηζκφ ηνπ παξειζφληνο κε ην παξφλmiddot θαη ηελ πξνεηνηκαζία ησλ καζεηψλ γηα ηελ
ηζηνξηθά πξνζδηνξηζκέλε έληαμή ηνπο ζην κέιινλ Οη καζεηέο δε ζα γλσξίζνπλ
απιψο ηα δεκηνπξγήκαηα ελφο πνιηηηζκνχ πνπ ζπλέβαιε ζηε ζεκειίσζε ηνπ ζχγρξν-
λνπ πνιηηηζκνχ θαη ζηε δηακφξθσζε ηεο θπζηνγλσκίαο ηνπmiddot ζα δηδαρζνχλ ζπγθεθξη-
κέλνπο ηξφπνπο δηεξεπλεηηθήο πξνζέγγηζεο θαη θξηηηθήο δηαρείξηζεο ηεο γλψζεο
πξνθεηκέλνπ λα κπνξνχλ αληίζηνηρα λα ηνπο ρξεζηκνπνηήζνπλ απνδνηηθά ζηε δσή
ηνπο
322 Διδαςκαλία των αρχαίων ελλθνικϊν και ΣΠΕ Ποφ και πϊσ
Γε ρξεηάδεηαη λα εθεχξνπκε λέεο κεζφδνπο πξνζέγγηζεο ηεο αξραηφηεηαο κέζσ ησλ
ΣΠΔ αιιά λα επηιέμνπκε απηέο πνπ κπνξνχλ λα ζπλδπαζηνχλ κε λέεο ζηξαηεγηθέο
δηδαθηηθήο εθαξκνγήο ηνπο θαη λα αμηνπνηεζνχλ ζε κηα ζχγρξνλε εθπαηδεπηηθή
πξαθηηθή πνπ ζηνρεχεη ζηελ ελίζρπζε ηεο ελεξγεηηθήο-θξηηηθήο κάζεζεο ηε δηεχ-
ξπλζε ηεο γισζζηθήο θαηάξηηζεο θαη ηελ θαιιηέξγεηα κεηαγλσζηηθψλ δεμηνηήησλ
Αο επηρεηξήζνπκε ινηπφλ ζηε ζπλέρεηα λα θαηαγξάςνπκε ηηο βαζηθέο ζηξα-
ηεγηθέο πνπ επλννχλ ηε δεκηνπξγηθή αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ θαηά ηελ εθκάζεζε ηεο
ΑΔ γιψζζαο ηελ αλάγλσζε ηεο ΑΔ γξακκαηείαο θαη ηελ πξνζέγγηζε ηνπ ΑΔ πνιη-
ηηζκνχ
α) ΑΔ γιώζζα θαη γξακκαηεία
ηαλ ζπδεηνχκε γηα ηε δηδαζθαιία ηεο ΑΔ γιψζζαο δελ πξέπεη λα μερλνχκε
φηη είλαη κηα γιψζζα ηνπ παξειζφληνο ηελ νπνία νη καζεηέο δελ πξφθεηηαη λα ρξεζη-
κνπνηήζνπλ ζε απζεληηθά ζπκθξαδφκελα επηθνηλσλίαο πλεπψο δελ είλαη δπλαηφλ
θαηά ηελ εθκάζεζή ηεο λα αμηνπνηεζνχλ επαξθψο νη πξαθηηθέο δηδαζθαιίαο ηεο
κεηξηθήο ή ηεο δεχηεξεο-μέλεο γιψζζαο
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 108
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Χζηφζν ε ΑΔ γιψζζα φπσο θάζε άιιε γιψζζα ήηαλ έλαο δσληαλφο νξγα-
ληζκφο ζε εμέιημε ηνπ νπνίνπ ηα απνηππψκαηα δηαζψδνληαη ζε πνηθίια θείκελα δηα-
θνξεηηθψλ επνρψλ (ινγνηερληθά έξγα επηζηεκνληθά ζπγγξάκκαηα επηγξαθέο δεκφ-
ζηα έγγξαθα ηδησηηθά θείκελα θηι) Ο γισζζηθφο θψδηθαο ηνπ θάζε θεηκέλνπ δηα-
κνξθψλεηαη αλάινγα κε ηηο ζπλζήθεο ζχληαμεο θαη πξφζιεςήο ηνπ θαη αλάινγα κε
ηηο δηαθνξεηηθέο επηθνηλσληαθέο θαη ζεζκηθέο αλάγθεο πνπ θαιείηαη λα θαιχςεη ζε
θάζε επνρή Γηlsquo απηφ θαηά ηε δηδαζθαιία ηεο ΑΔ γιψζζαο νθείινπκε λα παίξλνπκε
ππφςε καο ηηο αθφινπζεο παξακέηξνπο
Γε καζαίλνπκε κεκνλσκέλνπο ηχπνπο γξακκαηηθήο ή θαλφλεο ζχληα-
μεο ιέμεσλ αιιά πξνζπαζνχκε λα θαηαλνήζνπκε ηηο κνξθνινγηθέο θαη ζπληαθηηθέο
δνκέο κηαο θξάζεο θαη ηε ιεηηνπξγία ηνπο γηα ηελ θαηαζθεπή ηνπ θεηκέλνπ
Γε κειεηνχκε κεκνλσκέλεο πξνηάζεηο ή ζχληνκα απνζπάζκαηα αιιά
επξχηεξεο ελφηεηεο ιφγνπ κε ινγηθή θαη ζεκαηηθή απηνηέιεηα
Γε καζαίλνπκε γισζζηθνχο ηχπνπο αιιά πξνζπαζνχκε λα θαηαλν-
ήζνπκε βαζχηεξα ην θείκελν ζην νπνίν εληάζζνληαη (ιεμηινγηθά θαη ζεκαζηνινγηθά
ζπληαθηηθά πθνινγηθά θαη ηδενινγηθά) έηζη ψζηε λα αλαδεηρζεί ε ηππνινγία ηνπ
θεηκέλνπ νη ζεκαηηθνί θαη εθθξαζηηθνί θψδηθεο (ιρ ζπληαθηηθή δνκή βαζηθφ ιεμη-
ιφγην ζρήκαηα ιφγνπ) ηνπ γξακκαηνινγηθνχ γέλνπο θαη είδνπο ζηα νπνία αλήθεη
Γε κειεηνχκε θείκελα εξήκελ ησλ γξακκαηνινγηθψλ ζπκθξαδνκέλσλ
ηνπο αιιά εληαγκέλα ζην ηζηνξηθφ θνηλσληθφ θαη πνιηηηζηηθφ πιαίζην παξαγσγήο
θαη πξφζιεςήο ηνπο
Πξνο ηελ θαηεχζπλζε απηή παξέρνπλ ρξήζηκν ππνζηεξηθηηθφ πιηθφ νη ΣΠΔ
Σα ινγηζκηθά πξαθηηθήο θαη εμάζθεζεο (Drill and Practice βι θαη Δλφηεηα ΗΗ θεθ
21 γηα laquoηνλ ππνινγηζηή σο δάζθαινraquo) παξφιν πνπ ζηελ πιεηνλφηεηά ηνπο
απνηεινχλ κέζν ζε έλα γξακκαηηζκφ πνπ ζηεξίδεηαη θαη ιεηηνπξγεί κε άμνλα ηελ
ηερλνινγία ηνπ εληχπνπ κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ ππνζηεξηθηηθά πξνθεηκέ-
λνπ λα γίλεη απνηειεζκαηηθφηεξε ε αθνκνίσζε ηχπσλ θαη δνκψλ ηνπ ΑΔ ιφγνπ
θαζψο παξέρνπλ δπλαηφηεηεο απηνλνκίαο ζηε κάζεζε θαη πξνζσπηθήο εμάζθε-
ζεο
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 109
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Έλα ρξήζηκν παξάδεηγκα απνηεινχλ νη Ζιεθηξνληθέο αζθήζεηο ζηελ Πχιε γηα ηελ
Διιεληθή Γιψζζα
lthttpwwwgreek-languagegrgreekLangancient_greekeducationworkshopexerciseindexhtmlgt
Παξφιν πνπ δελ μεθεχγνπλ απφ ηε ζπκπεξηθνξηζηηθή ινγηθή απηνχ ηνπ ηχπνπ ησλ ινγηζκη-
θψλ κπνξνχλ λα αμηνπνηεζνχλ απνηειεζκαηηθά ηφζν σο έλα κέζν εθκάζεζεο ή εκπέδσζεο
γξακκαηηθψλ θαη ζπληαθηηθψλ θαηλνκέλσλ (ζην πιαίζην ηεο Γισζζνθεληξηθήο ή
γξακκαηηθν-ζπληαθηηθήο κεζφδνπ δηδαζθαιίαο) φζν θαη σο έλα πεξηβάιινλ εμάζθεζεο
πνπ επλνεί ηελ απνηειεζκαηηθφηεξε αθνκνίσζε δνκψλ ηνπ ΑΔ ιφγνπ (ζην πιαίζην ηεο Γν-
κνιεηηνπξγηθήο πξνζέγγηζεο)
Σα ινγηζκηθά επεμεξγαζίαο θεηκέλνπ ππνζηεξίδνπλ δεκηνπξγηθά ηε γισζζηθή
επεμεξγαζία θαη ηελ αλαγλσζηηθή δηαδηθαζία (βι Δλφηεηα ΗΗΗ θεθ 3 γηα κηα γε-
ληθή θξηηηθή παξνπζίαζε)
Δπηηξέπνπλ ηε ζχληαμε απιψλ ή ζχλζεησλ δηαγξακκάησλ φπνπ
αλαδεηθλχνληαη ε δνκή θαη ν ηξφπνο ζπγθξφηεζεο ηνπ θεηκέλνπ ηα ζεκαηηθά θέληξα
ηα ππνθείκελα ν ρψξνο θαη ν ρξφλνο δξάζεο ηα γεγνλφηα θαη ε δηαδνρή ηνπο ε
ζρέζε αηηίνπ-αηηηαηνχ θνθ Γηα ηνλ ίδην ζθνπφ κπνξνχλ λα αμηνπνηεζνχλ θαη
ινγηζκηθά θαηαζθεπήο ελλνηνινγηθψλ ραξηψλ
Γίλνπλ ηε δπλαηφηεηα αλαδφκεζεο ελφο θεηκέλνπ κε αληηθαηαζηάζεηο
ιέμεσλ ή θξάζεσλ ζηνλ ζπληαγκαηηθφ ή ηνλ παξαδεηγκαηηθφ άμνλα ηνληζκφ θξίζη-
κσλ γισζζηθψλ ζηνηρείσλ (ιρ ζπλδέζκσλ νλνκαηηθψλ ζπλφισλ πθνινγηθψλ ζρε-
κάησλ θνθ) γεγνλφο πνπ αλαδεηθλχεη ηνλ ηξφπν ζχληαμεο ηνπο ζεκαηηθνχο θαη
εθθξαζηηθνχο θψδηθεο ηνπ θεηκέλνπ
Σα ινγηζκηθά επεμεξγαζίαο θεηκέλνπ κπνξνχλ λα αμηνπνηεζνχλ (ηδηαίηεξα ζηνλ δηαδξαζηηθφ
πίλαθα) σο έλα βαζηθφ εξγαιείν εθκάζεζεο ηεο ΑΔ γιψζζαο θαη ελίζρπζεο ησλ αλαγλσζηη-
θψλ θαη γισζζηθψλ ηθαλνηήησλ ησλ καζεηψλ
ε έλα πξψην επίπεδν (αμηνπνίεζε ζε παξαδνζηαθέο κνξθέο δηδαζθαιίαο) επηηξέπνπλ ηε
δεκηνπξγία πηλάθσλ θαη δηαγξακκάησλ πνπ πξνζθέξνπλ επνπηηθή παξνπζίαζε ησλ γισζζη-
θψλ θαηλνκέλσλ θαη δηεπθνιχλνπλ ηελ απνκλεκφλεπζε θαλφλσλ (ζην πιαίζην ηεο
Γισζζνθεληξηθήο ή γξακκαηηθν-ζπληαθηηθήο κεζφδνπ δηδαζθαιίαο) Παξάδεηγκα
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 110
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Εικόνα 10
Έλαο παξαζηαηηθφο ηξφπνο θαηαγξαθήο ησλ πξνζέζεσλ ζε ςεθηαθφ εγρεηξίδην γξακκαηηθήο
Απφ ηελ ηζηνζειίδα httpwwwpompeiondepompeionhtm (Δλφηεηα Griechische
Grammatik θεθάιαην Praumlpositionen)
ε έλα δεχηεξν επίπεδν (αμηνπνίεζε ζε πην θαηλνηφκεο θαηεπζχλζεηο) κπνξνχλ λα
ππνζηεξίμνπλ ηελ νκαδν-ζπλεξγαηηθή γισζζηθή επεμεξγαζία ελφο θεηκέλνπ θαη ηελ
αλαγλσζηηθή δηαδηθαζία (α) είηε ζην πιαίζην ηεο Γνκνιεηηνπξγηθήο πξνζέγγηζεο (β) είηε
ζην πιαίζην ηεο Δπηθνηλσληαθήο-θεηκελνγισζζνινγηθήο πξνζέγγηζεο Παξάδεηγκα (εη-
θφλα 11)
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 111
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Εικόνα 11
Πξφηαζε δηδαζθαιίαο γηα ηελ ελφηεηα Ξελνθψληνο Διιεληθά 2216-23 lthttpwwwgreek-
languagegrgreekLangancient_greekeducationtranslationsupport_practicepage_002htmlgt
Με ηε ρξήζε θεηκελνγξάθνπ δηαθξίλνληαη παξάγξαθνη (ψζηε λα αλαδεηρζνχλ ηα ζε-
καηηθά θέληξα ηνπο) ηνλίδνληαη νη ζπλδεηηθνί αξκνί ησλ πεξηφδσλ (ψζηε λα δηαθαλεί ε ηππν-
ινγία ηεο ηζηνξηθήο αθήγεζεο) θαη επηζεκαίλνληαη ηα ππνθείκελα ηεο δξάζεο (ψζηε λα
πξνβιεζνχλ νη πξσηαγσληζηέο ησλ γεγνλφησλ)
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 112
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Παξάδεηγκα εθαξκνγήο ζηελ Α΄ Γπκλαζίνπ (Αξραία Διιεληθή Γιώζζα Δλόηεηα
6) Τπόζεζε εξγαζίαο Οη καζεηέο πξνζεγγίδνπλ ηνλ κχζν ηνπ Αηζψπνπ Σν Διάθη ζηελ πεγή θαη νη θπλεγνί
(κε ηνλ ηίηιν Ζ νκνξθηά δελ είλαη ην παλ ζην ζρνιηθφ εγρεηξίδην) απαληψληαο ζε εξσηήζεηο θαηαλφεζεο
Πξνζπαζνχλ φζν απηφ είλαη δπλαηφλ λα ρξεζηκνπνηνχλ ζηηο απαληήζεηο ηνπο απηνχζηεο ιέμεηο θαη θξάζεηο ηνπ θεηκέλνπ Τπνθείκελν
Σόπνο
Υξόλνο
Δλέξγεηεο
Α΄ ελφηεηα (Σίηινο)
(α) Ση ην απαζρνιεί
(β) Πνην είλαη ην αξρηθφ ηνπ ζπκπέξαζκα Γειαδή ηη επαηλεί Καη ηη ςέγεη
(γ) Πψο αηηηνινγεί απηφ ην ζπκπέξαζκά ηνπ
Γειαδή ηη πηζηεχεη γηα ηα θέξαηά ηνπ Καη ηη γηα ηα πφδηα ηνπ
Μεηαβαηηθή πξφηαζε Πνηα αιιαγή ζπκβαίλεη
Β΄ ελφηεηα (Σίηινο)
(α) Πνην είλαη ην απνηέιεζκα ηεο θπγήο ηνπ
Αξρηθά Καη ζηε ζπλέρεηα
(β) Πνην είλαη ην ζπκπέξαζκα ηνπ
(γ) Γηαηί θαηέιεμε ζε απηφ ην ζπκπέξαζκα Γειαδή ηη ςέγεη Καη ηη επαηλεί
πκπέξαζκα (Δπηκχζην)
Κπξίαξρν ζρήκα ιφγνπ
Οη αξραηνγλσζηηθνί δηθηπαθνί ηφπνη (πνπ πεξηέρνπλ ζψκαηα ΑΔ θεηκέλσλ θαη κε-
ηαθξάζεσλ ιεμηθά γισζζηθά θαη εγθπθινπαηδηθά ηεο ΑΔ γιψζζαο θαη γξακκα-
ηείαο εγρεηξίδηα γξακκαηηθήο θαη ζχληαμεο ζρφιηα πξαγκαηνινγηθνχ θαη εξκε-
λεπηηθνχ ηχπνπ γξακκαηνινγηθέο πιεξνθνξίεο κειέηεο αξραηνινγηθφ
εηθνλνγξαθηθφ πιηθφ ράξηεο βάζεηο δεδνκέλσλ βηβιηνγξαθηθνχο θαηαιφγνπο
θά) ιεηηνπξγνχλ σο ςεθηαθέο βηβιηνζήθεο πνπ εμαζθαιίδνπλ άκεζε πξφζβαζε
ζε άθζνλεο γξακκαηεηαθέο θαη αξραηνινγηθέο πεγέο πνιιέο απφ ηηο νπνίεο είλαη
δχζθνιν λα εληνπηζηνχλ αθφκε θαη ζε έληππε κνξθή πλεπψο
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 113
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Γηεπθνιχλνπλ ηε γισζζηθή δηεξεχλεζε θαζψο επηηξέπνπλ ηελ αλαδή-
ηεζε γεληθνχ ή εηδηθνχ ιεμηινγίνπ ζηα ιεμηθά (ιρ ησλ δηθαληθψλ φξσλ) εηδηθψλ
ζπληαθηηθψλ δνκψλ ζηα εγρεηξίδηα (ιρ ηα ζρήκαηα ιφγνπ) θνθ
Παξέρνπλ ηε δπλαηφηεηα ζηαδηαθήο εμνηθείσζεο κε ηα ιεμηθά θαη ηα
εγρεηξίδηα γξακκαηηθήο-ζπληαθηηθνχ σο βηβιίσλ αλαθνξάο (θαη φρη
απνκλεκφλεπζεο)
Γηεπξχλνπλ ην γλσζηηθφ ππφβαζξν ηνπ καζεηή θαζψο πξνζθέξνπλ ηε
δπλαηφηεηα αλαδήηεζεο θαη θξηηηθήο επεμεξγαζίαο πξαγκαηνινγηθψλ θαη γξακκαην-
ινγηθψλ πιεξνθνξηψλ πνπ ρξεηάδνληαη γηα ηελ αλάγλσζε ηνπ θεηκέλνπ ζρεηηθά κε
πξφζσπα θαη γεγνλφηα ηνπ θεηκέλνπ ηνλ ζπγγξαθέα θαη ην γξακκαηεηαθφ γέλνο-
είδνο ζην νπνίν εληάζζεηαη ην θείκελν ηνλ ρψξν θαη ρξφλν ζπγγξαθήο ηνπ έξγνπ ην
ηδενινγηθφ θαη πνιηηηζηηθφ πιαίζην παξαγσγήο θαη πξφζιεςεο ηνπ έξγνπ
Πνιινί αξραηνγλσζηηθνί δηθηπαθνί ηφπνη πξνζθέξνπλ άκεζε πξφζβαζε ζε
βηβιία αλαθνξάο πνπ κπνξνχλ λα αμηνπνηεζνχλ ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία κε
ζηφρν ηελ ελίζρπζε ηεο γισζζνκάζεηαο ησλ καζεηψλ Παξαδείγκαηα
ηελ Πχιε γηα ηελ ειιεληθή γιψζζα ππάξρεη έλαο ειεθηξνληθφο νδεγφο κε ηηο laquoΑξρέο
χληαμεο ηεο Αξραηνειιεληθήο Γιψζζαοraquo ν ρξήζηεο κπνξεί λα δηαβάζεη ην θεθάιαην γηα ηηο
laquoΑηηηνινγηθέο πξνηάζεηοraquo ή laquoΔκπξφζεηνο πξνζδηνξηζκφο ηεο αηηίαοraquo ή λα δεη ζε έλαλ
ζπγθεληξσηηθφ πίλαθα φινπο ηνπο ηξφπνπο δήισζεο ηεο αηηίαο ζηνλ αξραίν ειιεληθφ πεδφ
ιφγν lthttpwwwgreek-languagegrgreekLangancient_greektoolscomposition02htmlgt
ηελ Πχιε γηα ηελ ειιεληθή γιψζζα (εηθφλα 12) ππάξρεη έλαο ειεθηξνληθφο νδεγφο
γηα ηνλ laquoρεκαηηζκφ ησλ ιέμεσλ ζηελ Αξραία Διιεληθήraquo (ηνπ A Debrunner) ν ρξήζηεο
κπνξεί λα βξεη ζεσξεηηθέο πιεξνθνξίεο γηα ηνλ ηξφπν ζχλζεζεο ηνπ αξραηνειιεληθνχ ιεμη-
ινγίνπ αιιά θαη πξαθηηθέο γλψζεηο φπσο ιρ ζρεηηθά κε ηελ νξζνγξαθία ησλ επηζέησλ ζε -
ινος (-εινός -ινός -ινος -ῖνος και -υνος) θαη ηελ αληίζηνηρε δηαθνξνπνίεζε ηεο ζεκα-
ζίαο ηνπο (δήισζε ρξφλνπ χιεο θαηαγσγήο θηι
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 114
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Εικόνα 12 lthttpwwwgreek-languagegrgreekLangancient_greektoolsstructurepage_126htmlgt
ηελ ηζηνζειίδα Διιεληθή ηζηνξία ηνπ Ηδξχκαηνο Μείδνλνο Διιεληζκνχ κπνξεί ν
ρξήζηεο λα αλαδεηήζεη πιεξνθνξίεο γηα ηνλ πνιηηηζκφ ηεο γεσκεηξηθήο επνρήο ψζηε λα
θαηαλνήζεη θαιχηεξα ηνλ ηξφπν ζχλζεζεο ησλ νκεξηθψλ επψλ θαη εηδηθφηεξα ηε ιεηηνπξγία
ησλ ινγφηππσλ ζε ζπλάξηεζε κε ηνπο κεραληζκνχο παξαγσγήο θαη πξφζιεςεο ηεο πξνθν-
ξηθήο πνιχζηηρεο αθεγεκαηηθήο πνίεζεο lthttpwwwfhwgrchronos03grindexhtmlgt
θαη lthttpwwwfhwgrchronos03grcultureliteratureindexhtmlgt
Σα αλνηρηά δηεξεπλεηηθά πεξηβάιινληα (πνπ πεξηέρνπλ ζψκαηα ΑΔ θεηκέλσλ θαη
εξγαιεία γηα ηελ αλαδήηεζε ιέμεσλ ήθαη ηε δεκηνπξγία ζπκθξαζηηθψλ πηλάθσλ
ζε ΑΔ θείκελα) πξνζθέξνπλ πνιιαπιέο δπλαηφηεηεο γισζζηθήο επεμεξγαζίαο
ησλ ΑΔ θεηκέλσλ θαη δηεξεπλεηηθήο εθκάζεζεο ηεο ΑΔ γιψζζαο Δηδηθφηεξα
πξνζθέξνπλ ζηνπο καζεηέο ηε δπλαηφηεηα
λα εμνηθεησζνχλ κε γισζζηθά θαηλφκελα θαη ζπληαθηηθέο δνκέο ζην
πιαίζην θεηκέλσλ φπνπ γίλεηαη θαηαλνεηή ε ιεηηνπξγία ηνπο ρσξίο λα απαηηείηαη
γλψζε ηεο ζρεηηθήο νξνινγίαο (ιρ ην ξήκα θαη ην πξφζσπν πνπ ελεξγεί ην ξήκα κε
ηα ζπκπιεξψκαηά ηνπ αληηθείκελα θαη πξνζδηνξηζκνχο θνθ)middot
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 115
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
λα γλσξίζνπλ πνηθίιεο δπλαηφηεηεο έθθξαζεο αιιά θαη δηαθνξεηηθήο
ζεκαζηνδφηεζεο ηνπ ίδηνπ ηχπνπ ζε δηαθνξεηηθά ζπκθξαδφκελα ψζηε λα γίλεη θαηα-
λνεηφο ν κεραληζκφο ελεξγνπνίεζεο ηεο γιψζζαο γηα ηελ παξαγσγή λνήκαηνοmiddot
λα ζπλεηδεηνπνηήζνπλ ηε ιεηηνπξγία ησλ ιέμεσλ ζηνλ ζπληαγκαηηθφ
άμνλα αιιά θαη ηηο δπλαηφηεηεο αληηθαηάζηαζήο ηνπο ζηνλ παξαδεηγκαηηθφ άμνλα
(κέζα απφ ηελ επαγσγηθή ή παξαγσγηθή κέζνδν πξνζέγγηζεο φπνπ κέζα απφ πνιιά
παξαδείγκαηα ζα κπνξνχλ λα ζπιιάβνπλ ηνπο θαλφλεο ή λα ηνπο εθαξκφζνπλ ζε επη-
κέξνπο πεξηπηψζεηο (βι Βαξκάδεο 1999 67 θεμ)middot
λα δηεξεπλήζνπλ ηηο θαηαζθεπαζηηθέο αξρέο ησλ ιέμεσλ θαη ηνπο ζηε-
λνχο δεζκνχο εηπκνινγίαο θαη ζεκαζίαο ψζηε λα θαηαλνήζνπλ φηη αθελφο είλαη
ζθαιεξή ε ηαχηηζε κνξθνινγηθψλ παξαγψγσλ θαη ιεμηθψλ ζεκαζηψλ θαη αθεηέξνπ ε
γλψζε ελφο αξηζκνχ ζεκάησλ θαη ηεο ιεηηνπξγίαο παξαγσγηθψλ παξαζεκάησλ κπνξεί
ζρεηηθά εχθνια λα νδεγήζεη ζηελ θαηαλφεζε ηεο ζεκαζίαο κεγάινπ αξηζκνχ ιέμεσλ
Βι ζηελ Δλφηεηα ΗV θεθ 52 κηα πξφηαζε γηα ηε δηδαθηηθή αμηνπνίεζε ησλ
αξραίσλ ειιεληθψλ ζσκάησλ θεηκέλσλ
Σα αλνηρηά δηεξεπλεηηθά πεξηβάιινληα (πνπ πεξηέρνπλ ζψκαηα ΝΔ θεηκέλσλ θαη
ιεμηθά) δηεπθνιχλνπλ ηε ζπγθξηηηθή πξνζέγγηζε ηεο ΑΔ κέζσ ηεο ΝΔ γιψζζαο
ηε ζπλεηδεηνπνίεζε ηεο εμέιημεο ηεο ειιεληθήο γιψζζαο απφ ηελ αξραία ζηε λέα
κνξθή ηεο θαη ηε δηεχξπλζε ηεο γισζζηθήο θαηάξηηζεο ησλ καζεηψλ Δηδηθφηεξα
επηηξέπνπλ
ηελ πξνζπέιαζε θαηλνκέλσλ ηεο ΑΔ γιψζζαο κέζα απφ γισζζηθνχο
παξαιιειηζκνχο κε ηε λενειιεληθή ηελ πξνζέγγηζε ηνπ άγλσζηνπ γηα ηνπο καζεηέο
γισζζηθνχ ζηνηρείνπ κέζα απφ ηα θνηλά ή γλσζηά ζηνηρεία γεγνλφο πνπ κπνξεί λα
απνηειέζεη αθεηεξία γηα ηελ εμαγσγή πεξηζζφηεξσλ ζπκπεξαζκάησλ ζρεηηθά κε ηνπο
κεραληζκνχο ηεο γιψζζαο θαη ηεο εμέιημήο ηεοmiddot
ηελ θαηαλφεζε ησλ νκνηνηήησλ θαη ησλ δηαθνξψλ ησλ δχν κνξθψλ
ηεο ειιεληθήο γιψζζαο ηε ζπλεηδεηνπνίεζε ηνπ ζπλζεηηθνχ ραξαθηήξα ηεο ΑΔ θαη
ηνπ αλαιπηηθνχ ραξαθηήξα ηεο ΝΔmiddot
ηε δηεξεχλεζε ηεο πνιπζεκίαο ησλ ιέμεσλ ζπγρξνληθά θαη δηαρξνληθά
(κε παξαδείγκαηα ζρεηηθά κε ηε κεηαβνιή ζεκαζίαο ηηο δηαθνξεηηθέο ζεκαζίεο ηε
δηεχξπλζε θαη ηνλ πεξηνξηζκφ ηεο ζεκαζίαο ηε ζεκαζηνινγηθή ππνβάζκηζε θαη αλα-
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 116
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
βάζκηζε ησλ ιέμεσλ) ψζηε λα θαλεί ε ηζηνξηθή δηάζηαζε θαη ε θνηλσληθή ιεηηνπξγία
ηεο γιψζζαοmiddot
ηε ζπλεηδεηνπνίεζε κέζσ ηεο αλαγλψξηζεο ιέμεσλ-δαλείσλ απφ ή ζε
άιιεο γιψζζεο ησλ κεραληζκψλ ηεο γισζζηθήο επαθήο κεηαμχ ησλ ιαψλ θαζψο θαη
ηνπ ξφινπ πνπ δηαδξακαηίδνπλ ηα ΑΔ ζηε δηακφξθσζε ηνπ επηζηεκνληθνχ ιεμηινγίνπ
ησλ λεφηεξσλ ρξφλσλ
Παξάδεηγκα εθαξκνγήο ζηελ Α Γπκλαζίνπ (Αξραία Διιεληθή Γιψζζα Δλφηεηα 6)
Mύζνο Αηζώπνπ Η νκνξθηά δελ είλαη ην παλ
Τπόζεζε εξγαζίαο ην πιαίζην ζπγθξφηεζεο ηνπ βαζηθνχ ιεμηινγίνπ ηεο ελφηεηαο δηεξεπ-
λνχκε ην ζεκαζηνινγηθφ εχξνο ησλ ιέμεσλ κόσμος φύσις ἴδιος φέρω απφ ηελ ΑΔ
γιψζζα έσο ζήκεξα
(α) Αλαδεηνχκε ηε ζεκαζία ησλ ιέμεσλ ζην ΝΔ θαη ΜΔ ιεμηθφ ηεο Πχιεο γηα ηελ ειιεληθή
γιψζζα (ρξεζηκνπνηνχκε ηε γεληθή αλαδήηεζε ζηελ αξρηθή ζειίδα wwwgreek-languagegr)
θαη ζην ΑΔ ιεμηθφ
(httpwwwgreek-languagegrgreekLangancient_greektoolslexiconindexhtml)
(β) Καηαγξάθνπκε ηα απνηειέζκαηα ζε έλαλ πίλαθα κε ηέζζεξηο ζηήιεο ζηε δεχηεξε
θαηαγξάθνπκε ηε ζεκαζία ηεο ιέμεο ζηελ ΑΔ γιψζζα ζηελ ηξίηε θαη ζηελ ηέηαξηε ηε ΜΔ
δεκψδε (αλ ππάξρεη ζην ιεμηθφ) θαη ηε ΝΔ ζεκαζία ηεο ιέμεο αληηζηνίρσο ελψ ζηελ πξψηε
ζηήιε ζπκπιεξψλνπκε ηηο γεληθέο ρξήζεηο ηεο ιέμεο θαη ηα ζεκαζηνινγηθά πεδία ρξήζεο ηεο
(βι ην παξάδεηγκα ζρεκαηηζκνχ ηνπ πίλαθα γηα ηε ιέμε θφζκνο φπνπ δίλεηαη ε ζεκαζία ηεο
ιέμεο ζηελ ΑΔ γιψζζα)
(γ) Πξνζπαζνχκε λα επηζεκάλνπκε
Πνηεο ζεκαζίεο είλαη ίδηεο απφ ηελ αξραηφηεηα έσο ζήκεξα
Πνηεο ζεκαζίεο δελ ππάξρνπλ ζήκεξα
Πνηεο ζεκαζίεο είλαη λέεο
θφζκνο Αρχαία Ελληνικά Μεσαιωνικά
Ελληνικά
Νέα Ελληνικά
Γεληθή ζεκαζία Α τάξη ευπρέπεια αρμονία |
καλή συμπεριφορά κοσμιό-
τητα ευταξία πειθαρχία
Δηδηθή ζεκαζία (Πνιηηηθή-
θνηλσληθή αγσγή)
διοίκηση κυβέρνηση (για
πόλεις)
Γεληθή ζεκαζία Β κόσμημα στολίδι |
στολισμός διακόσμηση καλ-
λωπισμός
Δηδηθή ζεκαζία (Θξεζθεία) στολισμός νεκρών
Γεληθή ζεκαζία Γ δόξα τιμή πίστη έπαινος
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 117
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Δηδηθή ζεκαζία (Πνιηηηθή-
θνηλσληθή αγσγή)
μτφ κόσμοι 10 αξιωματούχοι
προερχόμενοι από τα
αριστοκρατικά γένη στο πολι-
τικό σύστημα της Κρήτης
Γεληθή ζεκαζία Γ
(Αζηξνλνκία)
1 το σύμπαν ο κόσμος |
το στερέωμα ο ουρανός
2 η σφαίρα που περιέχει τους
απλανείς αστέρες
Δηδηθή ζεκαζία (Αζηξνλνκία) στον πληθ οι αστέρες
β) ΑΔ γξακκαηεία θαη πνιηηηζκόο
Ζ γισζζηθή επεμεξγαζία θαη ε γξακκαηνινγηθή θαη πξαγκαηνινγηθή εξγαζία
πνπ πξνεγήζεθε δελ απνηεινχλ ην laquoηέινοraquo αιιά κέξνο κηαο νιηζηηθήο αλαγλσζηηθήο
δηαδηθαζίαο ε νπνία έρεη σο ζηφρν φρη κφλν λα ζπγθξνηήζεη έλα ππφβαζξν πνπ ζα
εμνπιίζεη ηνπο καζεηέο σο αλαγλψζηεο ηεο ΑΔ γξακκαηείαο αιιά λα ζπκβάιεη ζηελ
αλάπηπμε γεληθφηεξσλ αλαγλσζηηθψλ δεμηνηήησλ λα εληζρχζεη ηελ απηνγλσζία θαη
ηε δπλαηφηεηα θξηηηθήο έληαμεο ησλ καζεηψλ ζηνλ ζχγρξνλν θφζκν Πξνο απηή ηελ
θαηεχζπλζε
Πξνθξίλνληαη ε θεηκεληθή δηαθεηκεληθή θαη δηαζεκαηηθή πξνζέγγηζε
Δπηιέγνληαη ζηνηρεία ηνπ αξραίνπ θφζκνπ θαη πνιηηηζκνχ πνπ κπν-
ξνχλ λα ηνπνζεηεζνχλ ζε έλα αλαγλσξίζηκν ζπγρξνληθφ πιαίζην δειαδή ζηνηρεία
πνπ βνεζνχλ λα ππνδεισζνχλ νη ζχγρξνλεο εθείλεο παξάκεηξνη νη νπνίεο ηεξνπκέ-
λσλ ησλ ηζηνξηθψλ αλαινγηψλ δηαζέηνπλ ζεκαληηθή ηζηνξηθή αμία θαζψο καο
επηηξέπνπλ λα δνχκε ην παιαηφ κε ζχγρξνλνπο πνιηηηζκηθνχο θαη ηδενινγηθνχο φξνπο
ή αληίζηξνθα λα κεηξήζνπκε ηε ζχγρξνλε εκπεηξία κε κέηξα θαη ζηαζκά πνπ ζπλά-
γνπκε ηζηνξηθά απφ ην παξειζφλ (βι Παπαγγειήο 2005)
Αλαδεηθλχεηαη ην θνηλφ βησκαηηθφ ππφζηξσκα ζπγγξαθέα θαη καζε-
ηψλ κέζα απφ θείκελα πνπ θσηίδνπλ ζεκειηαθέο αλζξψπηλεο αληηδξάζεηο θαη ςπρηθέο
δηαζέζεηο θαη επηηξέπνπλ ηελ θαηαλφεζε ησλ βαζηθψλ αξρψλ ηεο αλζξψπηλεο ζπκπε-
ξηθνξάοmiddot επηδηψθεηαη δειαδή λα θαιιηεξγεζεί ε δπλαηφηεηα αλαγσγήο ηνπ εηδηθνχ
ζε γεληθέο αξρέο ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ ζε αθεξεκέλεο έλλνηεο θαη ηνπ παξαδείγκαηνο
ζε θαζνιηθήο αμίαο ζηάζεηο θαη ζπκπεξηθνξέο
Πξνβάιιεηαη ε δηαιεθηηθή ζρέζε γξακκαηεηαθνχ έξγνπ-θνηλσλίαο
ηφζν ζε επίπεδν παξαγσγήο φζν θαη πξφζιεςεο
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 118
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Οη αξραηνγλσζηηθνί δηθηπαθνί ηφπνη (πνπ πεξηέρνπλ ζψκαηα ΑΔ θεηκέλσλ
κεηαθξάζεσλ θαη κειεηψλ) επλννχλ ηελ αλαγλσζηηθή δηαδηθαζία ηηο πνιιαπιέο
εξκελείεο ησλ ινγνηερληθψλ θεηκέλσλ θαη ηε δηαθεηκεληθή πξνζέγγηζε Γεληθφ-
ηεξα ιεηηνπξγνχλ σο ςεθηαθέο βηβιηνζήθεο
Παξέρνπλ κηα πνηθηιία ΑΔ γξακκαηεηαθψλ θεηκέλσλ κέζα απφ ηα
νπνία ν καζεηήο κπνξεί λα κειεηήζεη ην ίδην ζέκα ζε δηαθνξεηηθέο επνρέο θαη γξακ-
καηεηαθά γέλε-είδε θαη λα εμνηθεησζεί κε έλα απφ ηα πην ζεκαληηθά θαη ελδηαθέξνληα
ραξαθηεξηζηηθά ηνπ αξραηoειιεληθoχ πoιηηηζκoχ ηε ξεπζηφηεηα ηνπ κχζνπ ndash πνπ
ζεκαίλεη φηη δελ ππάξρεη κία θαη νξηζκέλε ηζηνξία αιιά πνιιέο θαη ζπρλά αληηθαηη-
θέο εθδνρέο ηεοmiddot φηη ν κχζνο δελ είλαη έλαο αιιά είλαη φιεο νη δηαθνξεηηθέο αθεγή-
ζεηο ηνπ επηθέο δξακαηηθέο ιπξηθέο εηθαζηηθέοmiddot φηη νη πνηεηέο θαη νη θαιιηηέρλεο
είραλ φρη απιψο ην δηθαίσκα αιιά θαη ηελ laquoππνρξέσζεraquo λα δηαιερζνχλ κε ηελ παξά-
δνζε θαη λα πξνηείλνπλ ηε δηθή ηνπο παξαιιαγή
Γηαζέηνπλ νιφθιεξα θείκελα θαη κεηαθξάζεηο δηνξζψλνληαο ηελ
πεξηνξηζκέλε θαη απνζπαζκαηηθή επαθή ησλ καζεηψλ κε ηα ΑΔ ινγνηερληθά έξγα
Πεξηέρνπλ πνηθίιν εξκελεπηηθφ πιηθφ δειαδή ζρφιηα θαη πξνζεγ-
γίζεηο πνπ γξάθηεθαλ ζε δηαθνξεηηθέο επνρέο απφ αλαγλψζηεο δηαθνξεηηθήο εζληθφ-
ηεηαο θαη απφ δηαθνξεηηθή νπηηθή Έηζη παχεη ν εθπαηδεπηηθφο λα βξίζθεηαη ζε έλα
θπξηαξρηθφ ξφιν θαηφρνπ ελφο γεληθήο ηζρχνο λνήκαηνο κέζα ζην θείκελν θαη ν κα-
ζεηήο λα είλαη ν παζεηηθφο δέθηεο ηεο κηαο θαη κνλαδηθήο laquoνξζήοraquo εξκελείαο ηνπ
θεηκέλνπ
Πξνζθέξνπλ λεφηεξα ινγνηερληθά θείκελα πνπ δηαιέγνληαη κε ηελ ΑΔ
παξάδνζε δίλνληαο ζηνλ καζεηή ηε δπλαηφηεηα λα ζπλεηδεηνπνηήζεη φηη θάζε θεί-
κελν ιεηηνπξγεί δηαθνξεηηθά ζε δηαθνξεηηθά ηζηνξηθά-πνιηηηζκηθά πιαίζηα θαη εκπε-
ξηέρεη ηε δπλαηφηεηα πνιιαπιψλ λνεκαηνδνηήζεσλ νη νπνίεο βξίζθνληαη ζε ζπλάξ-
ηεζε κε ηελ επνρή ην θνηλσληθφ πιαίζην θαη ηηο πξνζσπηθέο εκπεηξίεο ηνπ
αλαγλψζηε
πκπεξηιακβάλνπλ πνηθίια ζχγρξνλα θείκελα (ινγνηερληθά έξγα
δνθίκηα άξζξα ζε εθεκεξίδεο θά) γηα ην ίδην ζέκα πνπ επηηξέπνπλ ηηο ζπγθξίζεηο κε
ηε ζχγρξνλε πξαγκαηηθφηεηα θαη ηνλ θφζκν ησλ καζεηψλ ελδπλακψλνπλ ηελ θξηηηθή
ηθαλφηεηα ησλ καζεηψλ θαη εληζρχνπλ ηε δπλαηφηεηά ηνπο λα δηακνξθψλνπλ πξνζσ-
πηθή άπνςε θαη ζηάζε
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 119
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Δλδεηθηηθά ζέκαηα δηαθεηκεληθήο αλάγλσζεο
Γ Γπκλαζίνπ laquoΖ Διέλε σο αηηία-αθνξκή ηνπ Σξσηθνχ πνιέκνπ ζην έπνο ηε ιπ-
ξηθή θαη ην δξάκαraquo
Α΄ Γπκλαζίνπ laquoΚπθιψπεηα θαη ιατθέο αθεγήζεηο Ο έμππλνο άλζξσπνο ελάληηα
ζηνλ βάξβαξν γίγαληαraquo
Β Λπθείνπ (θαηά ηε δηδαζθαιία ηνπ πνηήκαηνο ηνπ εθέξε Σειεπηαίνο ζηαζ-
κφο) laquoΟ γπξηζκφο ηνπ μεληηεκέλνπ ζην έπνο ζηε δεκνηηθή πνίεζε ζηνλ εθέξεraquo
Β΄ Λπθείνπ (θαηά ηε δηδαζθαιία ηνπ πνηήκαηνο ηνπ εθέξε Πάλσ ζ έλαλ μέλν
ζηίρν) laquoΖ κνξθή ηνπ Οδπζζέα ζηνλ κεξν θαη ζηνλ εθέξεraquoraquo
Οη αξραηνγλσζηηθνί δηθηπαθνί ηφπνη (πνπ πεξηέρνπλ ζψκαηα ΑΔ θεηκέλσλ θαη ΝΔ
κεηαθξάζεσλ) αλαδεηθλχνπλ ηε κεηαθξαζηηθή εξγαζία σο εξκελεπηηθφ εξγαιείν
θαη σο ηφπν ζπλάληεζεο ησλ δχν πνιηηηζκψλ ηνπ ζπγγξαθέα θαη ηνπ
κεηαθξαζηή
Δπηηξέπνπλ ηελ εθκεηάιιεπζε δφθηκσλ κεηαθξάζεσλ ηνπ ίδηνπ θεηκέ-
λνπ ψζηε κέζα απφ ηε ζχγθξηζε θαη ηελ θξηηηθή ησλ κεηαθξαζηηθψλ επηινγψλ λα
αλαδεηθλχεηαη ε ζχλδεζε κεηάθξαζεο θαη εξκελείαο Δπίζεο νη δηαθνξεηηθέο
κεηαθξάζεηο πξνζθέξνληαη γηα ηε ζπγθξηηηθή κειέηε ηνπ ιεμηινγίνπ θαη ησλ δνκψλ
ηεο αξραηνειιεληθήο θαη ηεο λενειιεληθήο γιψζζαο ε νπνία κπνξεί λα έρεη πνιιέο
δηδαθηηθέο εθαξκνγέο αλαδήηεζε ζπληαθηηθψλ θαη ιεμηινγηθψλ αληηζηνηρηψλ θαη
δηαθνξψλ κεηαμχ ησλ δχν γισζζψλmiddot ζχγθξηζε κεηαμχ ησλ δηαθνξεηηθψλ ηξφπσλ
πξνζέγγηζεο θαη λενειιεληθήο απφδνζεο ηεο αξραηνειιεληθήο ζθέςεο θνθ
Δπλννχλ ηε ζπλζεηηθή εξγαζία νκάδσλ καζεηψλ (κε ηε βνήζεηα
επεμεξγαζηή θεηκέλνπ) πάλσ ζε επξεία ελφηεηα αξραίνπ ειιεληθνχ θεηκέλνπ ζηελ
νπνία κπνξεί λα παξαηίζεηαη δηθή ηνπο κεηαθξαζηηθή πξφηαζε αηηηνινγεκέλε βάζεη
ηνπ ζρνιηαζκνχ ηνπ θεηκέλνπ αιιά θαη θξηηηθή άιισλ δεκνζηεπκέλσλ κεηαθξάζεσλ
ηνπ ίδηνπ θεηκέλνπ ψζηε λα πξνθιεζεί γφληκνο πξνβιεκαηηζκφο πάλσ ζην θείκελν
Λρ ζα είρε ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ λα κειεηεζνχλ ζπγθξηηηθά κεηαθξάζεηο ησλ Οξλί-
ζσλ ηνπ Αξηζηνθάλε (Γ΄ Γπκλαζίνπ) ψζηε λα δηαγλσζζεί θαη ε κεηαβνιή ηεο αίζζε-
ζεο ηνπ θσκηθνχ αλά επνρή mdash ζηελ αξραηφηεηα θαη ζηελ επνρή καο αιιά θαη ζηηο
αξρέο ζηα κέζα θαη ζηα ηέιε ηνπ 20νχ αηψλα
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 120
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Γχν πξνηάζεηο δηδαζθαιίαο φπνπ αμηνπνηνχληαη ελαιιαθηηθέο κεηαθξαζηηθέο πξαθηηθέο (βι
θαη αλάινγε δξαζηεξηφηεηα ζην θεθ 53 Δθδνρέο δηδαθηηθήο αμηνπνίεζεο ηνπ δηαδξαζηηθνχ
πίλαθα (Δλφηεηα ΗΗΗ)
laquoΠξννίκηα Ηζηνξηνγξαθίαο Έλα ππφδεηγκα δηδαζθαιίαο ρσξίο κεηάθξαζεraquo (ηνπ
ΓΝ Μαξσλίηε)
lthttpwwwgreek-languagegrgreekLangancient_greekeducationtranslationsupport_practicepage_000htmlgt
Πξνηείλεηαη ε ζπγθξηηηθή αλάγλσζε ηξηψλ ηζηνξηνγξαθηθψλ πξννηκίσλ κε ζθνπφ ηε
δηάγλσζε ηεο θνηλήο ηππνινγηθήο ηνπο ηαπηφηεηαο θαη ηε βαζχηεξε θαηαλφεζή ηνπο απφ
δηδάζθνληεο θαη δηδαζθνκέλνπο ζε φια ηα επίπεδα (ιεμηινγηθφ ζεκαζηνινγηθφ ζπληαθηηθφ
πθνινγηθφ θαη ηδενινγηθφ) Σν θχξην ραξαθηεξηζηηθφ ηεο ζπγθξηηηθήο αλάγλσζεο ησλ ηξηψλ
απηψλ κηθξνθεηκέλσλ είλαη ε αλαδήηεζε ηνπ λνήκαηνο δίρσο ηελ πξνζθπγή ζηε γξαπηή
ζρνιηθή κεηάθξαζε
laquoνθνθιένπο Αληηγφλε ζη726-746 amp 631-640 Ζ κεηάθξαζε ησλ πνηεηηθψλ θεηκέ-
λσλ ζην Λχθεηνraquo (ηνπ Β Σζάθνπ)
lthttpwwwgreek-languagegrgreekLangancient_greekeducationtranslationsupport_practicepage_006htmlgt
Παξνπζηάδνληαη δχν πξνζπάζεηεο αμηνπνίεζεο ελαιιαθηηθψλ βηβιηνγξαθηθψλ πξνηάζεσλ
ζην κάζεκα ηεο Γξακαηηθήο πνίεζεο Ζ πξψηε αθνξά ζηελ πξνθνξηθή-ελαιιαθηηθή
κεηάθξαζε θαη βαζίδεηαη ζηελ πξφηαζε ηνπ ΓΝ Μαξσλίηε θαη ε δεχηεξε ζηελ αμηνπνίεζε
ησλ παξάιιεισλ κεηαθξάζεσλ
Σα ινγηζκηθά θαη πνιπκέζα νη αξραηνγλσζηηθνί δηθηπαθνί ηφπνη (πνπ πεξηέρνπλ
ζψκαηα θεηκέλσλ ιεμηθά θαη εγρεηξίδηα κειέηεο αξραηνινγηθφ εηθνλνγξαθηθφ
πιηθφ ράξηεο βάζεηο δεδνκέλσλ βηβιηνγξαθηθνχο θαηαιφγνπο θά) αιιά θαη
γεληθφηεξα ην δηαδίθηπν απνηεινχλ ηνλ θαηεμνρήλ ρψξν ελνπνίεζεο μερσξηζηψλ
κέρξη ζήκεξα θιάδσλ αξραηνκάζεηαο ndashηεο θηινινγίαο ηεο αξραηνινγίαο ηεο
ηζηνξίαο ηεο γεσγξαθίαο ηεο ηέρλεο θάndash θαη ζπλεπψο επλννχλ ηε δηαζεκαηηθή
πξνζέγγηζε ησλ ΑΔ θεηκέλσλ
Ζ παξάιιειε πξνζέγγηζε έξγσλ ηεο ΑΔ ινγνηερλίαο θαη ηέρλεο
επηηξέπεη ζηνλ καζεηή λα ζπλεηδεηνπνηήζεη φηη ε ΑΔ ινγνηερλία θαη ηέρλε απνηεινχλ
ζπκβαηηθά ζπζηήκαηα αλαπαξάζηαζεο ηεο πξαγκαηηθφηεηαο (φηη δειαδή
αλαπαξηζηάλνπλ ηνλ θφζκν κε βάζε φρη ηελ ππνθεηκεληθή εκπεηξία αιιά κηα ζπιιν-
γηθή πίζηε αληίιεςε θαη εξκελεία ηνπ) Έηζη δίλεηαη ζηνλ καζεηή ε δπλαηφηεηα λα
θαηαλνήζεη επθνιφηεξα ηνπο θνηλνχο θψδηθεο επηθνηλσλίαο αλά επνρή
Οη ηερλνινγηθέο δπλαηφηεηεο ησλ πνιπκέζσλ επηηξέπνπλ ηελ αλαζχλ-
ζεζε θαη πξνζνκνίσζε πνηθίισλ φςεσλ ηεο ΑΔ δξακαηηθήο ηέρλεο ελφο ζχλζεηνπ
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 121
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
ζεζκνχ πνπ φρη κφλν επηηξέπεη αιιά θαη επηδεηεί ηε δηαζεκαηηθή κέζνδν δηδαζθαιίαο
ηελ πνιχπιεπξε πξνζέγγηζε κε ηα εθφδηα ηεο ηζηνξίαο ηεο πνιηηηθήο ζεσξίαο ηεο
θνηλσληνινγίαο ηεο αλζξσπνινγίαο ηεο αξραηνινγίαο ηεο ζεαηξνινγίαο θαη ηεο
ζεαηξηθήο πξαθηηθήο Λρ ην πιήζνο ησλ δξακαηηθψλ κλεκείσλ πνπ ζψδνληαη είλαη ε
ζεκαληηθφηεξε πεγή καο (κεηά απφ ηα ίδηα ηα θείκελα) γηα ηα νπηηθά δεδνκέλα ηεο
ζθεληθήο δξάζεοmiddot επίζεο ηα ζεαηξηθά νηθνδνκήκαηα δίλνπλ κηα ηδέα γηα ηηο θπζηθέο
δηαζηάζεηο κηαο παξάζηαζεο γηα ηε ζρέζε κέζα ζηνλ ρψξν αλάκεζα ζηνπο ππνθξηηέο
θαη ην θνηλφ Αληηζηνίρσο βηληεoζθoπεκέλα απoζπάζκαηα ζχγρξoλσλ παξαζηάζεσλ
εμνηθεηψλνπλ ηνλ καζεηή κε λεφηεξεο ρξήζεηο ηνπ ΑΔ δξακαηηθνχ πιηθνχ
αλαδεηθλχνπλ ηε ζχγρξνλε δηάζηαζε ηνπ ΑΔ δξάκαηνο θαη πξνβάιινπλ ηνλ ηξφπν κε
ηνλ oπoίo ηα θείκελα ηνπ αξραίνπ δξάκαηνο αμηoπoηήζεθαλ ζε δηαθνξεηηθέο επνρέο
θαη απφ δηαθoξεηηθoχο πoιηηηζκoχο Μέζα απφ ηελ πνιχπιεπξε ζχγθξηζε ηνπ laquoηφηε-
ηψξαraquo νη καζεηέο θαινχληαη λα ζθεθηνχλ ζρεηηθά κε (α) ην πέξαζκα απφ ηε ζπκβα-
ηηθή ΑΔ ζεαηξηθή ηέρλε ζηε ζχγρξνλε πξνζσπηθή θαιιηηερληθή έθθξαζε θαη (β) ηε
δσνγφλν δχλακε ηνπ παξειζφληνο ζην παξφλ
Με ηε δηαζεκαηηθή πξνζέγγηζε ν καζεηήο απνθηά ακεζφηεξε θαη πιε-
ξέζηεξε εηθφλα ηεο ηζηνξηθήο πξαγκαηηθφηεηαο πνπ κειεηά θαη είλαη ζε ζέζε λα
εληάμεη ην θείκελν ζην θνηλσληθφ πνιηηηθφ θαη ηδενινγηθφ γίγλεζζαη θαη λα θαηαλν-
ήζεη ηφζν ην ινγνηερληθφ θείκελν σο έξγν ηέρλεο θαη αηζζεηηθφ θαηλφκελν ζηελά δε-
κέλν κε ηελ επνρή ηνπ φζν θαη ηνλ ηξφπν δηακφξθσζεο ησλ βαζηθψλ ραξαθηε-
ξηζηηθψλ ησλ γξακκαηεηαθψλ γελψλ-εηδψλ Λρ ζπλεηδεηνπνηεί ηε ζρέζε ηεο
δεκνθξαηίαο κε ηνλ εκπεηξηθφηεξν ηξφπν αληηθξίζκαηνο ηεο δσήο ζηελ ηέρλε θαη κε
ηελ θξηηηθή αλαπαξάζηαζε ηνπ κπζηθνχ παξειζφληνο ζην ζέαηξνmiddot ή ηε ζρέζε ηνπ
ζνθηζηηθνχ θηλήκαηνο κε ηε δξακαηηθή πνίεζε ηεο θιαζηθήο επνρήο
Μέζα απφ ηνπο πνηθίινπο ζεκεησηηθνχο πφξνπο ηνπ δηαδηθηχνπ θαη
ησλ πνιπκέζσλ νη καζεηέο γλσξίδνπλ ηνπο δηαθνξεηηθνχο αλά επνρή θαη πνιηηηζκφ
θψδηθεο επηθνηλσλίαο θαη ηαπηφρξνλα έρνπλ πνιιαπιά εξείζκαηα γηα γφληκεο ζπγθξί-
ζεηο κε ηε ζχγρξνλε επνρή Με ηε βνήζεηα ησλ δηαπνιηηηζκηθψλ ζπγθξίζεσλ έρνπλ
ηε δπλαηφηεηα λα ζπλεηδεηνπνηήζνπλ ηελ εμειηθηηθή πνξεία ηεο αλζξψπηλεο ζθέςεο
ηε ζρεηηθφηεηα ηεο ηζηνξηθήο αιήζεηαο θαη ηε δηαιεθηηθή ζρέζε ησλ πνιηηηζκψλ
αιιά θαη λα πξνρσξήζνπλ ζηελ απνκπζνπνίεζε ηεο αξραηφηεηαο πλεπψο γίλνληαη
ηθαλφηεξνη λα αληηκεησπίδνπλ θξηηηθά σο ελεξγνί πνιίηεο ηελ θνηλσληθή πξαγκαηη-
θφηεηα ηελ νπνία βηψλνπλ
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 122
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Αξιοποίθςθ εικονογραφικοφ ςε παραδοςιακζσ και ςε πιο καινοτόμεσ μορφζσ διδαςκαλίασ
Σν δηαδίθηπν απνηειεί βαζηθή πεγή εηθνλνγξαθηθνχ (θαη γεληθφηεξα νπηηθν-αθνπζηηθνχ)
πιηθνχ πρλά σζηφζν ε αμηνπνίεζή ηνπ ζηε δηδαζθαιία εμαληιείηαη ζε έλα πξσηνβάζκην
(απφ ηελ άπνςε αμηνπνίεζεο ησλ ΣΠΔ) επίπεδν ζπιινγήο εηθφλσλ Λρ πξνζθηιή ζέκαηα
δηαζεκαηηθψλ εξγαζηψλ είλαη laquoΟη πεξηπέηεηεο ηνπ Οδπζζέα ζηελ ηέρλεraquo ή laquoΖ ελδπκαζία ζηε
κπθελατθή επνρήraquo Αλάκεζα ζηηο άιιεο αληηξξήζεηο πνπ εγείξνπλ παξφκνηα ζέκαηα είλαη θαη
ε κεηάζεζε ηνπ θέληξνπ βάξνπο απφ ην θείκελν ζηελ εηθφλα θαη απφ ηε ινγνηερλία ζηελ
ηζηνξία ηεο ηέρλεο
Χζηφζν αθφκε θαη απηνχ ηνπ είδνπο νη εξγαζίεο κπνξνχλ λα αμηνπνηήζνπλ πην δεκη-
νπξγηθά ηηο ΣΠΔ θαη λα γίλνπλ νπζηαζηηθά δηαζεκαηηθέο αλ δψζνπλ κεγαιχηεξε βαξχηεηα
ζηε ζρέζε εηθφλαο θαη θεηκέλνπ θαη παξάιιεια αλ θηλεηνπνηήζνπλ ηελ θξηηηθή ηθαλφηεηα
ηνπ καζεηή Λρ ε ππφζεζε εξγαζίαο ζα κπνξνχζε λα δηαηππσζεί σο εμήο
Να ζπγθεληξσζνχλ εηθφλεο γηα ηηο πεξηπέηεηεο ηνπ Οδπζζέα (ζηνπο laquoΑπνιφγνποraquo) απφ ηελ
αξραία αγγεηνγξαθία ή απφ ηε λεφηεξε θαη ζχγρξνλε ηέρλε (ιρ απφ ηελ αλαγέλλεζε έσο
ζήκεξα)
(α) θαη λα πιαηζησζνχλ κε ιεδάληεο πνπ αλαδεηθλχνπλ ηε ζρέζε ηνπο κε ηελ νκεξηθή
αθήγεζεmiddot ή
(β) θαη λα πιαηζησζνχλ κε ιεδάληεο πνπ αλαδεηθλχνπλ ην θχξην ζεκείν απφθιηζεο
απφ ηελ νκεξηθή αθήγεζε
Αζθαιψο ην εηθνλνγξαθηθφ πιηθφ κπνξεί λα αμηνπνηεζεί πην δεκηνπξγηθά ζην πιαί-
ζην ηεο δηεξεπλεηηθήο πξνζέγγηζεο ηεο γλψζεο θαη ηεο πνιχπιεπξεο επαηζζεηνπνίεζεο ηνπ
καζεηή σο πξνο ην γλσζηηθφ αληηθείκελν Παξαδείγκαηα
Να ελζαξξπλζεί ε ζπγθξηηηθή αλάγλσζε δχν έξγσλ ηεο πνηεηηθήο θαη ηεο εηθαζηηθήο
ηέρλεο ηεο ίδηαο ή δηαθνξεηηθψλ επνρψλ Βι ηε δηδαθηηθή πξφηαζε 34 laquoΖ ηχθισζε ηνπ
Πνιχθεκνπraquo ζηελ Οδχζζεηα θαη ζηελ ηέρλε απφ ηελ αξρατθή έσο θαη ηελ ειιεληζηηθή επνρή
(Δλφηεηα V)
Να απνηειέζεη ε εηθφλα έλα εξγαιείν γηα ηελ αλαζχζηαζε φςεσλ ηνπ αξραίνπ
θφζκνπ Λρ ζα κπνξνχζακε λα ζπγθεληξψζνπκε ηηο παξνκνηψζεηο ηεο ξαςσδίαο ε ηεο
Οδχζζεηαο θαη ζρεηηθέο αγγεηνγξαθίεο ψζηε λα κειεηήζνπκε ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ε λαπ-
ηηθή δσή πεξλά ζην νκεξηθφ έπνο Αληηζηνίρσο ζα κπνξνχζακε λα ζπγθεληξψζνπκε παξν-
κνηψζεηο ηεο Ηιηάδαο πνπ αθνξνχλ ζε αζρνιίεο ηεο θαζεκεξηλήο δσήο ή ηνπ αγξνηηθνχ βίνπ
θαη ζρεηηθέο αγγεηνγξαθίεο ψζηε λα θαηαλνήζνπκε φςεηο ηεο νκεξηθήο θνηλσλίαο πνπ εηθν-
λνγξαθνχληαη κέζα απφ ηηο παξνκνηψζεηο ζην εξσηθφ έπνο
Να αμηνπνηεζεί ην νπηηθν-αθνπζηηθφ πιηθφ ζην πιαίζην κηαο δηαζεκαηηθήο πξνζέγγη-
ζεο ψζηε λα δηαγλσζηεί ε ζρέζε ηνπ ζχγρξνλνπ αλαγλψζηε κε ηελ αξραηφηεηα Λρ ζέκαηα
φπσο laquoΖ απήρεζε ηνπ ηξσηθνχ κχζνπ ζηνλ ζχγρξνλν θφζκνraquo κπνξεί λα απνηειέζνπλ ην
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 123
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
έλαπζκα γηα λα θαηαγξάςνπκε ηνλ ηξφπν πξφζιεςεο θιαζηθψλ έξγσλ απφ ηελ αξραηφηεηα
έσο ηηο κέξεο καο Βι ηελ παξνπζίαζε laquoηλεκάhellip Ζ Οδχζζεηαraquo (ηεο Γήκεηξαο Μήηηα θαη ηνπ
Κσλζηαληίλνπ Βαθνπθηζή)
lthttpwwwgreek-languagegrgreekLangancient_greekeducationworkshopdokimesodyssea-
cinemahtmlgt
Σα ινγηζκηθά πνιπηξνπηθήο παξνπζίαζεο ηα εξγαιεία δηθηπαθήο δεκνζίεπζεο νη
δπλαηφηεηεο ζχγρξνλεο θαη αζχγρξνλεο επηθνηλσλίαο θαη ηα ινγηζκηθά επεμεξγα-
ζίαο θεηκέλνπ είλαη θάπνηεο απφ ηηο ζχγρξνλεο ηερλνινγηθέο δπλαηφηεηεο πνπ
κπνξεί λα αμηνπνηήζνπλ νη καζεηέο γηα λα πεξάζνπλ απφ ηελ αλάγλσζε θαη
πξφζιεςε ζηε γξαθή θαη δεκηνπξγία
Παξαδείγκαηα
Οη καζεηέο ζα κπνξνχζαλ λα αλαδεηήζνπλ ζην δηαδίθηπν ζηνηρεία γηα ηνλ αξραίν
Αηγππηηαθφ πνιηηηζκφ θαη κε απηά λα ζπληάμνπλ κηα δηαθεκηζηηθή αθίζα θαη έλα ελεκεξσ-
ηηθφ θπιιάδην ψζηε λα πξνζειθχζνπλ ηαμηδηψηεο λα επηζθεθηνχλ ηελ Αίγππην θαη λα γλσ-
ξίζνπλ απφ θνληά ηνλ αξραίν πνιηηηζκφ ηεο [δηαζεκαηηθή εξγαζία ζην πιαίζην δηδαζθαιίαο
ηεο ΑΔ γξακκαηείαο απφ κεηάθξαζε (Ζξνδφηνπ Ηζηνξία) θαη ηεο ΝΔ γιψζζαο (Δλφηεηα 10
Γλσξίδσ ηνλ ηφπν κνπ θαη ηνλ πνιηηηζκφ ηνπ)]
Οη καζεηέο ζα κπνξνχζαλ λα νξγαλψζνπλ κηα ζεκαηηθή έθζεζε ζε έλα ςεθηαθφ κνπ-
ζείν κε ζέκα ηελ εθπαίδεπζε ησλ λέσλ ζηελ Αξραία Διιάδα Γηα λα θαηαλνήζνπλ ηνλ ηξφπν
κε ηνλ νπνίν νξγαλψλεηαη κηα ζεκαηηθή έθζεζε ζα κπνξνχζαλ λα επηθνηλσλήζνπλ κέζσ
ειεθηξνληθήο αιιεινγξαθίαο κε ππεχζπλνπο κνπζείσλ ή ζπιινγψλ (βι Touloumis 2008)
Ζ αλάζεζε ζχληαμεο κηαο εηθνλνγξαθεκέλεο ηζηνξίαο κπνξεί λα δψζεη ην έλαπζκα
γηα ηελ αλάγλσζε ησλ νκεξηθψλ επψλ ή ηεο εξνδφηεηαο ηζηνξίαο θαη γηα κηα ζπλεξγαηηθή θαη
δεκηνπξγηθή έθθξαζε ησλ καζεηψλ ηνπ Γπκλαζίνπ Ζ δεκνζίεπζε ησλ θαιχηεξσλ
εηθνλνγξαθεκέλσλ ηζηνξηψλ ζηελ ηζηνζειίδα ηνπ ζρνιείνπ ή ζην ηζηνιφγην ηεο ηάμεο ζα
κπνξνχζε λα απνηειέζεη ην έπαζιν ελφο ελδνζρνιηθνχ δηαγσληζκνχ Βι έλα δείγκα εηθν-
λνγξαθεκέλεο απφδνζεο (εηθφλα 13) κηαο πεξηπέηεηαο ηνπ Οδπζζέα (απφ ηε καζήηξηα ηεο Α΄
Γπκλαζίνπ ΡΦ)
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 124
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Εικόνα 13
Από τθ κεωρία ςτθν πράξθ
ηελ ελφηεηα V ν αλαγλψζηεο ζα βξεη ην δηδαθηηθφ ζελάξην 34 laquoΖ ηχθισζε ηνπ
Πνιχθεκνπraquo ζηελ Οδχζζεηα θαη ζηελ ηέρλε απφ ηελ αξρατθή έσο θαη ηελ ειιελη-
ζηηθή επνρή
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 125
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
4 Οι ΣΠΕ ςτο μάκθμα τθσ λογοτεχνίασ
41 Ειςαγωγι Λογοτεχνικι κεωρία και διδακτικι πρακτικι
Μαρία Ακριτίδου
Σα εξσηήκαηα πνπ ζέηεη θάζε ινγνηερληθή ζεσξία κπνξνχλ λα θσδηθνπνηεζνχλ σο
εμήο (Compagnon 2003 25)
Ση είλαη ε ινγνηερλία
Πνηα είλαη ε ζρέζε ηεο ινγνηερλίαο κε ηνλ ζπγγξαθέα
Πνηα είλαη ε ζρέζε ηεο ινγνηερλίαο κε ηελ πξαγκαηηθφηεηα
Πνηα είλαη ε ζρέζε ηεο ινγνηερλίαο κε ηνλ αλαγλψζηε
Πνηα είλαη ε ζρέζε ηεο ινγνηερλίαο κε ηε γιψζζα
Γελ πξφθεηηαη θπζηθά λα επηρεηξήζνπκε εδψ κηα απάληεζε ζε φια απηά
Πξέπεη σζηφζν λα ζεκεηψζνπκε φηη ε έξεπλα παξνπζηάδεη ζπρλά ηηο ΣΠΔ λα επεξε-
άδνπλ δξακαηηθά πνιιά αλ φρη φια απφ ηα παξαπάλσ πεδία κεηαβάιινληαο ηελ
έλλνηα ηεο ινγνηερλίαο (κε έκθαζε ζηηο λέεο κνξθέο θεηκεληθφηεηαο) ηελ έλλνηα ηνπ
ζπγγξαθέα (απφ ηελ θαιιηηερληθή ηδηνθπία ζηε ζπλεξγαηηθή γξαθή) ηελ έλλνηα ηνπ
αλαγλψζηε θαη ηεο αλάγλσζεο (λέεο αλαγλσζηηθέο πξαθηηθέο) θηι πρλά ηέηνηεο δηα-
πηζηψζεηο ειέγρνληαη σο αληζηνξηθέο θαη ηερλνθεληξηθέο θαζψο απνδίδνπλ ζηηο ΣΠΔ
ξφιν απνθιεηζηηθνχ θαηαιχηε αιιαγψλ (ζχκθσλα κε ην laquoαπηφλνκν κνληέιν γξακκα-
ηηζκνχraquo βι Δλφηεηα Η θεθ 212) ρσξίο λα ιακβάλνπλ ππφςε άιιεο παξακέηξνπο
(ηδενινγηθέο θνηλσληθέο θηι) θαη αγλνψληαο ηελ ηζηνξία ηεο ίδηαο ηεο έλλνηαο ηεο
ινγνηερλίαο ε ηειεπηαία καο δηδάζθεη φηη ε ινγνηερλία επεξεάδεηαη κελ απφ ηηο
αιιαγέο ζηελ ηερλνινγία ηνπ κέζνπ γξαθήο αιιά κε ηξφπνπο πνιχ πην ζχλζεηνπο
απφ φζν πξεζβεχνπλ φζνη ζξελνχλ ην ζάλαηφ ηεο εμαηηίαο ηεο επηθξάηεζεο ησλ
ςεθηαθψλ κέζσλ θαζψο ε πξαθηηθή ηεο ζπγγξαθήο θαη ηεο αλάγλσζεο είλαη ζπλάκα
κηα θνηλσληθή πξαθηηθή πνπ κεηαζρεκαηίδεηαη κελ δελ εμαξηάηαη σζηφζν
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 126
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
απνθιεηζηηθά απφ ην πιηθφ κέζν παξαγσγήο θαη δηάδνζεο (πρ έληππν βηβιίν ή ρεη-
ξφγξαθν ή θαη πξνθνξηθή κεηάδνζε)22
Σα παξαπάλσ εξσηήκαηα ηίζεληαη εδψ πξνθαηαξηηθά ελ είδεη εηζαγσγήο ζην
δήηεκα ηεο αμηνπνίεζεο ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαζθαιία ηεο ινγνηερλίαο Ζ ζρέζε βέβαηα
ινγνηερληθήο ζεσξίαο θαη δηδαθηηθήο ηεο ινγνηερλίαο δελ είλαη κνλνζήκαληε23
Απφ
ηνλ ζχλζεην ρψξν ηεο ζεσξίαο ηα ηειεπηαία ρξφληα θαίλεηαη λα επηθξαηεί ζηε
δηδαθηηθή ηνπ καζήκαηνο κία απφ ηηο βαζηθέο αιιαγέο παξαδείγκαηνο ε άλνδνο ηνπ
αλαγλψζηε Γηα λα θαηαλνήζνπκε ηελ αιιαγή απηή βνεζεηηθφ είλαη ην παξαθάησ
ζρήκα πνπ απεηθνλίδεη ηελ πνξεία απφ ηνλ ζπγγξαθέα ζην θείκελν θαη απφ ην θεί-
κελν ζηνλ αλαγλψζηε ζηε ζχληνκε ηζηνξία ηεο ινγνηερληθήο ζεσξίαο θαηά ηνλ
πεξαζκέλν αηψλα
Δηθφλα 14
22 Ζ ίδηα άιισζηε ξεηνξηθή έρεη ρξεζηκνπνηεζεί ζην παξειζφλ γηα ηε δηαπίζησζε ησλ θηλδχλσλ απφ ην
λέν κέζν ηεο ηππνγξαθίαο ή αθφκα θαη απφ ηελ αιιαγή ηνπ αλαγλσζηηθνχ θνηλνχ θαη ηε δηάδνζε ηνπ κπζηζηνξήκαηνο θαηά ηνλ 18ν αη (βι θαη Γεκεηξνχιηα 2008) 23 Γηα ηε ζρέζε ζεσξίαο θαη δηδαθηηθήο ηεο ινγνηερλίαο άιισζηε δελ κπνξνχκε παξά λα ζπκθσλή-
ζνπκε ηνλ Α Λακπξφπνπιν (2006) πνπ δηαθξίλεη ηηο εμήο ζέζεηο ηεο ζεσξίαο ζην κάζεκα ηεο ινγν-
ηερλίαο
laquoα) ε ζεσξία σο πξναηξεηηθφ θαη εππξφζδεθην ζπκπιήξσκα πνπ ζα εκπινπηίζεη θαη ζα αλαλεψζεη ηε
δηδαθηηθή ρσξίο απαξαίηεηα θαη λα ηελ θινλίζεηmiddot
β) ε ζεσξία σο λνκηκνπνηεηηθφο ιφγνο πνπ έξρεηαη ζπκπιεξσκαηηθά λα εληζρχζεη ή εθ ησλ πζηέξσλ
λα επηθπξψζεη ηα πξνηάγκαηα ηεο παηδαγσγηθήοmiddot
γ) ε ζεσξία σο θαηαζηαιαγκέλε ζνθίαlsquo σο απφζηαγκα δηαθφξσλ εξεπλεηηθψλ ζρεδίσλ ή θαη σο απν-
κεηλάξη ηήο ίζσο θαη αδχλαηεο απφπεηξαο ζπγθεξαζκνχ ηνποmiddot
δ) ε ζεσξία σο απνζεκαηηθφ πηζαλψλ πξνζεγγίζεσλ ηεο ινγνηερλίαο ή ηνπ πνιηηηζκνχmiddot
ε) ε ζεσξία σο έλδεημε φηη θακηά δηδαθηηθή ζηάζε δελ κπνξεί λα πάςεη λα είλαη επηζηεκνινγηθά αηειήο θαη πνιηηηθά αλεπαξθήο αιιά θαη σο παξφηξπλζε λα απνθεπρζεί ε αδξάλεηα πνπ κηα ηέηνηα αληίιεςε
κπνξεί λα επηθέξεηmiddot
ο) ηέινο ε ζεσξία σο θνξέαο κεηαζρεκαηηζκνχ θαη κεηεμέιημεο ηνπ ίδηνπ ηνπ δηδαζθφκελνπ αληηθεη-
κέλνπraquo
Σν ζχλνιν ηνπ επηκνξθσηηθνχ πιηθνχ επηρεηξεί λα αληηκεησπίζεη ηε ζεσξία κε ηνπο δχν ηειεπηαίνπο
ηξφπνπο
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 127
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Αλ θαη πιένλ ζηνλ αθαδεκατθφ ρψξν νη αλαγλσζηηθέο ζεσξίεο ηείλνπλ λα
αληηθαηαζηαζνχλ απφ λέεο πξνηάζεηο θξηηηθήο επεμεξγαζίαο πνπ ζέηνπλ ζην
επίθεληξν φρη κφλν ην ελεξγφ ππνθείκελν ηεο
αλάγλσζεο αιιά θαη ηηο ζρέζεηο εμνπζίαο κεηαμχ
ησλ δηαθφξσλ ιφγσλ εληφο θαη εθηφο ηνπ
ινγνηερληθνχ θεηκέλνπ ζην ρψξν ηεο δηδαθηηθήο
ην ζηνηρείν πνπ ελζσκαηψλεηαη ζηα ζχγρξνλα
πξνγξάκκαηα ζπνπδψλ είλαη ην θνηλφ ζεκείν φισλ
ησλ αλαγλσζηηθψλ ζεσξηψλ ν δεκηνπξγηθφο ξφινο
ηνπ αλαγλψζηε ν νπνίνο αλαιακβάλεη ελεξγεηηθφ
ξφιν σο λνεκαηνδφηεο ηνπ ινγνηερληθνχ έξγνπ (Καπιάλε amp Κνπληνπξά 2004
Γεσξγίνπ 2006)
Παξά ηελ εκθαλή θπξηαξρία σζηφζν ηεο ζηξνθήο πξνο ηνλ αλαγλψζηε θαη
ζηε δηδαθηηθή ηεο ινγνηερλίαο ε αληίιεςε απηή ζπλππάξρεη κε άιιεο ιηγφηεξν ή
πεξηζζφηεξν θαηλνηφκεο Γηα ιφγνπο ζρεκαηνπνίεζεο κπνξνχκε δηαθξίλνπκε ηηο
εμήο πξνζεγγίζεηο (βι θαη Φξπδάθε 2003 186 θέμ)
Ρίνακασ 7
Παξαδνζηαθφ δηδαθηηθφ πξφηππν χγρξνλν δηδαθηηθφ πξφηππν
Ηζηνξηθή
πξνζέγγηζε
Έκθαζε ζην γξακκαηνινγηθφ θέ-
ιπθνο παξάηαμε ζπγγξαθέσλ ζε
ρξνλνινγηθή ζεηξά έληαμε ησλ
έξγσλ ζε κηα ζεηξά νκνεηδνχο πα-
ξαγσγήο έκθαζε ζηνλ ινγν-
ηερληθφ θαλφλα βηνγξαθηζκφο
γξακκαηνινγηθή πξνζέγγηζε
Κέληξν βάξνπο ν ζπγγξαθέαο
Νένο ηξφπνο αληίιεςεο ηεο ηζηνξηθφηεηαο ε ηζηνξηθφηεηα
ηεο ινγνηερλίαο σο ζεζκνχ ε ηζηνξηθφηεηα ηνπ ινγνηερληθνχ
έξγνπ ε ηζηνξηθφηεηα ηνπ ζπγγξαθέα ε ηζηνξηθφηεηα ηνπ
εθάζηνηε αλαγλψζηε (Κνπληνπξά 2002)
Έκθαζε ζηελ επξχηεξε ηζηνξηθφηεηα ηεο ζηηγκήο πξφζιεςεο
αιιά θαη ηεο ζηηγκήο ζπγγξαθήο (εμέηαζε ηνπ γεληθφηεξνπ
θνηλσληθνχ ndash ηδενινγηθνχ πιαηζίνπ κέζα ζην νπνίν
δεκηνπξγήζεθε ην θείκελν)
Κέληξν βάξνπο ην ηξίπηπρν ζπγγξαθέαο θείκελν αλαγλψ-
ζηεο ζηελ πιήξε ηζηνξηθή ηνπ δηάζηαζε Πνηεηνινγηθή
πξνζέγγηζε
Έκθαζε ζηελ αηζζεηηθή αμία
Κέληξν βάξνπο ην θείκελν θαη ν
αλαγλψζηεο σο παζεηηθφο δέ-
θηεο
Έκθαζε ζηηο δεμηφηεηεο δηεπξπκέλεο αλάγλσζεο κε εξγαιεία
θαη ηεο πνηεηηθήο θαη ζηελ ηάμε σο ελεξγή αλαγλσζηηθή
θνηλφηεηα
ηφρνο ε θηιαλαγλσζία θαη ε αλάπηπμε ηεο δεκηνπξγηθφηε-
ηαο θαη ηνπ αθεγεκαηηθνχ γξακκαηηζκνχ
Παηγληψδεηο δξαζηεξηφηεηεο αλαγλψξηζεο θαη ηξνπνπνίεζεο
ησλ αθεγεκαηηθψλ ζπκβάζεσλ (θεηκελνθεληξηθή αληίιεςε) ndash
Γεκηνπξγηθέο δξαζηεξηφηεηεο κε έκθαζε ζηελ απζεληηθφηεηα
θαη ηε βησκαηηθφηεηα (επηθνηλσληαθή αληίιεςε)
Κέληξν βάξνπο ν αλαγλψζηεο σο ζπλ-αθεγεηήο θαη ζπλ-
Η επικοινωνιακι αντίλθψθ δεν είναι εμφανισ μόνο ςτα Ρρογράμματα Σπουδϊν τθσ Γλϊςςασ αλλά και ςε αυτά τθσ Λογοτεχνίασ Στθν περίπτωςθ αυτι μετατοπίηεται θ ζμφαςθ από τον ςυγγραφζα ςτον μακθτι ωσ αναγνϊςτθ και ςτθν ανάγνωςθ ωσ μια δυναμικι διαδικαςία αλλά και ςτον μακθτι ωσ ςυγγραφζα (βλ Νικολαΐδου 2009 61)
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 128
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
ζπγγξαθέαο Δξκελεπηηθή
πξνζέγγηζε
Ζ εξκελεπηηθή σο ζχζηεκα θαλφ-
λσλ κε ζηφρν ηελ εμαθξίβσζε
ελφο ζηαζεξνχ θαη κνλαδηθνχ
λνήκαηνο
Κέληξν βάξνπο ην θείκελν
Έκθαζε ζηελ εξκελεπηηθή πνιιαπιφηεηα Ο ξφινο ηνπ εξ-
κελεπηή σο ελεξγνχ ππνθεηκέλνπ παξαγσγήο λνήκαηνο
Κέληξν βάξνπο ην θείκελν φπσο πξνζιακβάλεηαη απφ ηνλ
αλαγλψζηε (επηθνηλσληαθή αληίιεςε)
Κξηηηθφο πνιηηηζηηθφο γξακκαηηζκφο κε έκθαζε ζηηο ζπκ-
βνιηθέο πξαθηηθέο νξγάλσζεο ηνπ λνήκαηνο
Κέληξν βάξνπο ν πνιηηηζκφο σο ζεκεησηηθφ ζχζηεκα (θνη-
λσληθνπνιηηηζκηθή αληίιεςε) θαη σο πεδίν laquoθαηαζθεπήοraquo
ηαπηνηήησλ
Παξάδεηγκα Παξαδνζηαθή δηδαθηηθή πξνζέγγηζε ηεο ινγνηερληθήο ηζηνξηθφηεηαο Πξηλ απφ ηελ
αλάγλσζε έξγσλ ηεο θξεηηθήο αλαγέλλεζεο ν εθπαηδεπηηθφο δίλεη πιεξνθνξίεο αληιψληαο θαη απφ ην
δηαδίθηπν (αμηνπνηψληαο δειαδή ηηο ΣΠΔ σο βηβιηνζήθε) γηα ηε Βελεηνθξαηία ζηελ Κξήηε θαη
δεηήκαηα ηεο βηνγξαθίαο ηνπ Κνξλάξνπ ή αλαζέηεη αλάινγεο εξγαζίεο
χγρξνλε δηδαθηηθή πξνζέγγηζε ηεο ινγνηερληθήο ηζηνξηθφηεηαο Πψο ιεηηνχξγεζε ν Δξσηφθξηηνο
ζηελ επνρή ηνπ Ση είδνπο ηζηνξηθνχ αλαγλψζηε εγγξάθεη ην θείκελν εληφο ηνπ Πνηα ε ηζηνξία ηεο
πξφζιεςήο ηνπ Πφηε θαη γηαηί βξίζθεη ηε ζέζε ηνπ ζηνλ ινγνηερληθφ θαλφλα (βι Κνπληνπξά 2002
355)
Δίλαη πξνθαλέο φηη ζηελ πξάμε νη δηδαθηηθέο απηέο πξνζεγγίζεηο δελ
ππάξρνπλ αλεμάξηεηα ε κία απφ ηελ άιιε θαζψο πρ ηα ζηνηρεία ηεο πνηεηηθήο ή ε
δηεξεχλεζε ηεο βαζηάο ηζηνξηθφηεηαο ζπληζηνχλ αδηακθηζβήηεηα εξγαιεία θαη ζηελ
εξκελεπηηθή πξνζέγγηζε ηνπ θξηηηθνχ γξακκαηηζκνχ
χκθσλα πάλησο θαη κε ην παξαπάλσ ελ πνιινίο απινπζηεπηηθφ ζρήκα δχν
άμνλεο κπνξνχκε λα δηαθξίλνπκε ζηε ζχγρξνλε δηδαθηηθή ηεο ινγνηερλίαο σο πξνο
ηηο δξαζηεξηφηεηεο πνπ πξνβιέπνληαη γηα ηνπο ίδηνπο ηνπο καζεηέο
ε αλάπηπμε ηεο θηιαλαγλσζίαο θαη ηεο δεκηνπξγηθφηεηαο θπξίσο κέζσ ηεο
δεκηνπξγίαο αλαγλσζηηθψλ θνηλνηήησλ θαη ηελ παξαγσγή πξνζσπηθνχ ιφγνπ
(κνλνηξνπηθνχ ή πνιπηξνπηθνχ)
ε θαηαλφεζε αλάιπζε εξκελεία ησλ ινγνηερληθψλ θεηκέλσλ
(ζπκπεξηιακβαλνκέλνπ θαη ηνπ ηζηνξηθνχ θνηλσληθνχ πεξηθεηκέλνπ θηι)
Σν εξψηεκα πνπ ηίζεηαη είλαη πνηνο είλαη ν ξφινο ησλ ΣΠΔ ζην κάζεκα ηεο
ινγνηερλίαο ζχκθσλα θαη κε ην παξαπάλσ πιαίζην δηδαζθαιίαο
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 129
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Τα δφο κείμενα που ακολουκοφν ςε αυτό το ερϊτθμα επιχειροφν να απαντιςουν
Το πρϊτο παρουςιάηει κάποια από τα νζα δεδομζνα που δθμιουργοφν οι ΤΡΕ για τθ
ςυγγραφι τθν πρόςλθψθ και τθ διδαςκαλία τθσ λογοτεχνίασ και δίνει βάροσ ςτον
τρόπο με τον οποίο μποροφν να ςυμβάλουν οι ΤΡΕ ςτθν ανανζωςθ του μακιματ οσ
κυρίωσ ωσ προσ τθν ανάπτυξθ τθσ δθμιουργικότθτασ και τθσ φιλαναγνωςίασ Το
δεφτερο με αφετθρία τθν παιδαγωγικι των πολυγραμματιςμϊν και κυρίωσ τθν
ζννοια του πολιτιςμικοφ γραμματιςμοφ δίνει ζμφαςθ ςτον ρόλο των ΤΡΕ ςε ζνα
πλαίςιο διδαςκαλίασ τθσ κατανόθςθσ ανάλυςθσ και ερμθνείασ του λογοτεχνικοφ
λόγου και των πολιτιςμικϊν αναπαραςτάςεων
42 Θ διδαςκαλία τθσ λογοτεχνίασ με θλεκτρονικοφσ υπολογιςτζσ
Σοφία Νικολαΐδου
421 ΣΠΕ και Λογοτεχνία νζα δεδομζνα για τθ ςυγγραφι τθν πρόςλθψθ και τθ
διδαςκαλία τθσ λογοτεχνίασ24
Ζ επηθξάηεζε ησλ ειεθηξνληθψλ κέζσλ θαη ην λέν λνεηηθφ πεξηβάιινλ πνπ απηά
δεκηνπξγνχλ επεξεάδνπλ φρη κφλν ηε ζπγγξαθή ηεο έληππεο ινγνηερλίαο κε ηε
ρξήζε ηνπ επεμεξγαζηή απφ ηνπο ζπγγξαθείο (Eco 1997 Sagan Bazin amp Djian1997)
Δπεξεάδνπλ επίζεο ηελ πξφζιεςε ηνπ ινγνηερληθνχ έξγνπ θαζψο θαη ηελ παξαγσγή
ζεσξεηηθνχ ιφγνπ πνπ ην αθνξά25
Οξηζκέλνη κεκςηκνηξνχλ φηη ε επνρή ηεο ηππνγξαθίαο παξαρσξεί ηε ζέζε ηεο
ζηελ ειεθηξνληθή επνρή (Kernan 2001 Bloom 2000 Birkets 1997) Ο ζχγρξνλνο
αλαγλψζηεο εζηζκέλνο homo zapiens εμαξηεκέλνο απφ ηε δηαξθή ελαιιαγή
θαλαιηψλ ζηελ νζφλε ηεο ηειεφξαζεο (Postman 1985) πξνζιακβάλεη ηε ινγνηερλία
πνιχ δηαθνξεηηθά ζε ζχγθξηζε κε ηνλ αλαγλψζηε ηνπ 19νπ αηψλα
Σα ςεθηαθά θείκελα επαγγειίδνληαη ηε ζπλαίξεζε ηεο ελδνθεηκεληθφηεηαο
(intratextuality) κε ηελ δηαθεηκεληθφηεηα (intertextuality) (Γεκεηξνχιηα 2005) ηελ
αζπλέρεηα ηελ θεηκεληθή ξεπζηφηεηα ηε δνκηθή επειημία Σα ππεξθείκελα26
θαη ηα
πνιπηξνπηθά θείκελα πξνηείλνπλ έλα δηαθνξεηηθφ δηαδξαζηηθφ θαη δπλακηθφ
24 Βι Νηθνιαΐδνπ 2009 φπνπ ζπδεηείηαη δηεμνδηθά ην ζέκα ηεο αμηνπνίεζεο ησλ ΣΠΔ γηα ηε δηδαζθα-ιία ηεο ινγνηερλίαο ζηελ Διιάδα ηελ Αγγιία θαη ηηο ΖΠΑ παξνπζηάδνληαη θαη εμεηάδνληαη ιεπηνκε-
ξψο ζρεηηθά ζελάξηα δηδαζθαιίαο 25 Βι Bolter 2006 ηδίσο ην θεθάιαην laquoΖ θξηηηθή ζεσξία ζε έλαλ λέν ρψξν γξαθήοraquo 223-257 επίζεο
Landow amp Delany 1993 26 Γηα ηελ θαηαζθεπή ηνπ φξνπ θαη ηε ιεηηνπξγία ηνπ ππεξθεηκέλνπ βι Bush 1991 Nelson 1974 Nel-
son 1992
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 130
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
επηθνηλσληαθφ κνληέιν ζπγγξαθήο θαη πξφζιεςεο ηεο ινγνηερλίαο Παξάιιεια
πξνηείλνπλ έλα δηαθνξεηηθφ είδνο αλαγλσζηηθήο πξνζέγγηζεο θαη ζεσξεηηθνχ ιφγνπ
γηα ηε ινγνηερλία
Βέβαηα ζηνηρεία ππεξθεηκεληθήο δνκήο θαη κνξθήο κπνξνχκε λα
αληρλεχζνπκε θαη ζε έληππα έξγα θπξίσο ζε κνληεξληζηέο ή κεηακνληέξλνπο
ζπγγξαθείο νη νπνίνη αμηνπνίεζαλ ην ζηνηρείν ηνπ παηγλίνπ ζηα θείκελά ηνπο27
κσο ην ινγνηερληθφ ππεξθείκελν είλαη έληνλα δηαδξαζηηθφ Πξνυπνζέηεη ηελ
ελεξγεηηθή ζπκκεηνρή ηνπ αλαγλψζηε γηα λα δηαβαζηεί (Νηθνιαΐδνπ amp Γηαθνπκάηνπ
2001 θαη Γηαθνπκάηνπ 2002) Δκβιεκαηηθφ ndashθαη θιαζηθφ πηαndash ππεξινγνηερληθφ έξγν
ζεσξείηαη ην Afternoon ηνπ Michael Joyce (1987) Σν ζπγθεθξηκέλν έξγν ζπλδπάδεη
ηε κπζνπιαζηηθή ηέρλε ε νπνία ζπλδέεηαη κε ηελ έληππε ινγνηερλία κε ηε
δηαδξαζηηθφηεηα ελφο πεξηπεηεηψδνπο παηρληδηνχ πξνυπνζέηεη εμνηθείσζε κε ηελ
αλάγλσζε ζηελ νζφλε ηνπ ππνινγηζηή θαη δεμηφηεηεο πινήγεζεο ζε ππεξθείκελν Σν
Afternoon δελ αθεγείηαη κηα ζπγθεθξηκέλε ηζηνξία Απηή είλαη ε ζεκειηψδεο δηαθνξά
ηνπ απφ ινγνηερληθά θείκελα πνπ έρνπλ γξαθηεί γηα λα ηππσζνχλ ζην ραξηί Ο
αλαγλψζηεο παηψληαο θνπκπηά θαη απαληψληαο ζε εξσηήκαηα δηακνξθψλεη ηελ
πξνζσπηθή ηνπ αλαγλσζηηθή δηαδξνκή Θα κπνξνχζακε λα ηζρπξηζηνχκε φηη ζηελ
πεξίπησζε ηνπ Afternoon δελ ππάξρεη θαζφινπ ηζηνξία Τπάξρνπλ κφλν αλαγλψζεηο
(Bolter 2006) Ζ ζεκαία θάζε επεηζνδίνπ ν ηξφπνο κε ηνλ νπνίν απηφ εληάζζεηαη ζηε
δπλακηθή δνκή ηνπ έξγνπ εμαξηάηαη απφ ην πνχ βξηζθφηαλ ν αλαγλψζηεο πξηλ θαη
πνχ ζα κεηαβεί ζηε ζπλέρεηα (Douglas 2000)
Σν ππεξθείκελν ζπρλά πηνζεηεί δνκηθέο αξρέο θαη αθεγεκαηηθέο ηερληθέο ηηο
νπνίεο ζπλδένπκε κε ηε κνληεξληζηηθή ή ηε κεηακνληέξλα κπζνπιαζία εζσηεξηθφ
κνλφινγν κεηαηφπηζε ηεο αθεγεκαηηθήο γσλίαο παιίλδξνκεο θηλήζεηο ζηνλ
αθεγεκαηηθφ ρξφλν Αλ ε αθήγεζε ησλ γεγνλφησλ ζε ρξνλνινγηθή ζεηξά κνηάδεη λα
27 Βι γηα παξάδεηγκα Υ Λ Μπφξρεο Άπαληα πεδά (εηζαγ κηθξζρφιηα Α Κπξηαθίδεο Αζήλα
Διιεληθά Γξάκκαηα 2005) Ζ Cortasar Σν Κνπηζφ (Αζήλα Δμάληαο 1988) Μ Pavic Dictionary of
Khazars (Νέα Τφξθε Knopf 1988) T Pynchon V (Λνλδίλν Jonathan Cape 1963) T Pynchon
Gravityrsquos Rainbow (Νέα Τφξθε Penguin 1995) J Joyce Οδπζζέαο (κηθξ Καςάζθεο Αζήλα
Κέδξνο 1990) L Sterne The life and opinions of Tristam Shandy gentleman (I Watt επηκ
Βνζηφλε Houghton Mifflin 1965) Δηδηθά ν Μπφξρεο ζε νξηζκέλεο ζχγρξνλεο κειέηεο ζπλδέεηαη άκεζα κε ηε δηαδηθηπαθή ινγνηερλία laquoφπνπ ν αλαγλψζηεο κεηέρεη ελεξγάraquo Βι Sassoacuten-Henry 2007
φπνπ εμεξεπλάηαη ε ζρέζε ηνπ ζπγγξαθέα κε ην δηαδίθηπν ην YouTube ηα ηζηνιφγηα θαη ηα ζπλαθή
Βι επίζεο Rollason 2004 httpwwwthemodernwordcomborgesborges_papers_rollason2html
(πξνζπειάζηεθε 15 Ηαλνπαξίνπ 2008) Βι επίζεο ηελ ππφ έθδνζε ζπιινγή δνθηκίσλ απφ ηνλ Buck-
nell University Press κε ηίηιν Cy-Borges ε έθδνζε ηεο νπνίαο αλακελφηαλ κέζα ζην 2008 ζχκθσλα
κε ηνλ Cohen 2008
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 131
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
απνηειεί ηνλ laquoθπζηθφraquo ηξφπν δηήγεζεο ε θπζηθή αθεγεκαηηθή ηάμε έρεη
ππνλνκεπηεί ήδε απφ ηελ νκεξηθή Οδχζζεηα Οη εγθηβσηηζκνί αλάδξνκεο θαη
πξφδξνκεο αθεγήζεηο πνπ πεξηέρεη ην ζπγθεθξηκέλν έπνο αλαδηακνξθψλνπλ ηε
ρξνλνινγηθή ζεηξά ηεο αθήγεζεο κε ηνλ ηξφπν πνπ ζα ζπλαληήζνπκε πνιχ αξγφηεξα
ζηα ππεξθείκελα (Bakker 1999)
Έηζη ινηπφλ ε ππεξινγνηερλία (hyperliterature) παξνπζηάδεη κε εκθαλή ηξφπν
ζηελ νζφλε ηνπ ππνινγηζηή ηερληθέο νξγάλσζεο θαη δηαζάιεπζεο ηεο αθεγεκαηηθήο
ηάμεο νη νπνίεο είραλ ήδε αλαπηπρζεί ζηελ έληππε ινγνηερλία Παξά ηαχηα ην
ςεθηαθφ κέζν νξίδεη ηνλ ηξφπν πξφζιεςεο ε ππεξθεηκεληθή κπζνπιαζία
πξνζιακβάλεηαη σο de facto αλακφξθσζε ηεο έληππεο κπζνπιαζίαο Σν ππεξθείκελν
ζπρλά παξνπζηάδεηαη απφ ηε θχζε ηνπ σο επαλαζηαηηθφ Οη ζπλερείο παξαβηάζεηο ηεο
αθεγεκαηηθήο θαη ρξνληθήο αθνινπζίαο ε δπλακηθή δνκή θαη ε ειαζηηθφηεηα ζηνλ
ρψξν θαηαλννχληαη σο πξνζπάζεηεο ππνλφκεπζεο δνκψλ θαη ηξφπσλ ηνπο νπνίνπο ε
έληππε παξαδνζηαθή ινγνηερλία θαίλεηαη λα επηδνθηκάδεη
Ζ ππεξθεηκεληθή δνκή επλνεί ηε δηαθιαδσηή αθήγεζε θαη ηελ πνιπεπίπεδε
αλάπηπμε ηεο εμηζηφξεζεο Σν ινγνηερληθφ ππεξθείκελν θαηαξγεί ην βαζηθφ
ραξαθηεξηζηηθφ ηεο έληππεο ινγνηερλίαο ηε κνλνθξαηνξία ηνπ ιφγνπ Δλζσκαηψλεη
εηθφλεο γξαθηθά ήρν θίλεζε βίληεν ηε δηαδηθηπαθή εθδνρή ηνπ ν ινγνθεληξηθφο
ραξαθηήξαο ηεο ινγνηερλίαο ππνρσξεί θαη δίλεη ηε ζέζε ηνπ ζηε ζπλνκηιία ησλ
ηερλψλ
Σα ινγνηερληθά ππεξθείκελα ζπαλίσο έρνπλ γξακκηθή κνξθή θαη ζπαλίσο
αθνινπζνχλ γξακκηθή αθήγεζε πρλά απνηεινχλ πξντφληα ζπλεξγαζίαο
δεκηνπξγνχληαη απφ πεξηζζφηεξνπο απφ έλαλ ζπγγξαθείο Δπηηξέπνπλ ηελ ακθίδξνκε
επηθνηλσλία θαη ραξαθηεξίδνληαη απφ ην ζηνηρείν ηεο αιιειεπίδξαζεο Ζ
αλαγλσζηηθή δηαδξνκή πνπ ζα αθνινπζήζεη ν δηαδηθηπαθφο αλαγλψζηεο κηα
δεδνκέλε ζηηγκή είλαη κνλαδηθή Καζψο ε ππεξθεηκεληθή δνκή είλαη ξεπζηή θάζε
αλαγλσζηηθή δηαδξνκή δίλεη κνξθή ζε δηαθνξεηηθέο εθδνρέο ηνπ ππεξθεηκέλνπ
Ζ ππεξινγνηερλία βξίζθεηαη ζαθψο έμσ απφ ηνλ ινγνηερληθφ θαλφλα ν
νπνίνο απνηειεί ην θχξην αληηθείκελν ηεο δηδαζθαιίαο ηνπ καζήκαηνο ζηε ζρνιηθή
ηάμε Παξά ηαχηα νξίδεη κηα δπλακηθή ηάζε ηεο ζχγρξνλεο ινγνηερλίαο θαη
εγθαηληάδεη έλα λέν είδνο αλάγλσζεο ην νπνίν δελ κπνξεί λα απνπζηάδεη απφ ηηο
αλαγλσζηηθέο πξνζιακβάλνπζεο ησλ καζεηψλ (Bruce amp Hogan 1998 επίζεο Cope amp
Kalantzis 2000)
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 132
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Αιιά νη ΣΠΔ κπνξνχλ λα ζπκβάιινπλ επίζεο ζηελ πνιπζηξσκαηηθή
πξφζιεςε θαη ηελ αλάδεημε ηνπ παηγληψδνπο ραξαθηήξα ηεο έληππεο ινγνηερλίαο Ο
επεμεξγαζηήο επλνεί ηνλ πεηξακαηηζκφ κε ηηο ιέμεηο θαη ηε δνκή ησλ ινγνηερληθψλ
θεηκέλσλ αλαδεηθλχνληαο ζηνηρεία ηεο πνηεηηθήο ηνπο Δπίζεο επλνεί ηηο δηνξζψζεηο
θαη ηηο επάιιειεο γξαθέο θαηά ηε δεκηνπξγηθή γξαθή Απηέο θαηαδεηθλχνπλ
θαιχηεξα απφ θαζεηί άιιν ζηνπο καζεηέο ηε ζπγγξαθηθή κεραλή ηνλ δφιν θαη ηα
ηερλάζκαηά ηεο Ζ κεηαγξαθή ελφο ινγνηερληθνχ θεηκέλνπ κε ηε βνήζεηα ησλ
πνιπκέζσλ αλαδεηθλχεη ηε ζπλνκηιία ηερλψλ ζην εζσηεξηθφ ηνπ θαη ηε ζπλεξγαζία
ησλ αηζζήζεσλ γηα ηελ πξφζιεςή ηνπ
Ζ ηερλνινγία είλαη θαηαξρήλ εξγαιείν Έρεη ήδε δηακνξθψζεη έλα λέν
λνεηηθφ πεξηβάιινλ θαη ηνλ ηξφπν πξφζιεςεο ηεο λέαο πξαγκαηηθφηεηαο πνπ καο
πεξηβάιιεη Ζ ζπγγξαθή ε αλάγλσζε θαη ε κειέηε ηεο ινγνηερλίαο δε βξίζθνληαη
έμσ απφ φια απηά ndash ην αληίζεην
422 Σο πϊσ πότε και το γιατί μιασ επιλογισ
Αλ κειεηήζνπκε ηα εθπαηδεπηηθά ζελάξηα πνπ αθνξνχλ ηε δηδαζθαιία ηεο
ινγνηερλίαο αμηνπνηνχλ ηηο ΣΠΔ θαη βξίζθνληαη αλαξηεκέλα ζε αγγιφθσλνπο θαη
ειιελφθσλνπο εθπαηδεπηηθνχο θφκβνπο νδεγνχκαζηε ζηνπο αθφινπζνπο
ζπιινγηζκνχο28
Αιιαγή ζηάζεσλ θαη όρη δεμηνηήησλ
Απφ ηελ εμέηαζε ησλ αγγιφθσλσλ θαη ησλ ειιελφθσλσλ εθπαηδεπηηθψλ θφκβσλ θαη
ησλ νηθείσλ ζελαξίσλ γηα ηε δηδαζθαιία ηεο ινγνηερλίαο ηεθκαίξεηαη φηη ε ρξήζε
θαηλνηφκσλ εξγαιείσλ δε ζπλεπάγεηαη αληίζηνηρε θαηλνηφκν πξνζέγγηζε ηεο
δηδαζθαιίαο Αληηζέησο εληνπίδνληαη αξθεηέο πεξηπηψζεηο εθπαηδεπηηθψλ θφκβσλ
θαη εθπαηδεπηηθψλ ζελαξίσλ ζηα νπνία ε ρξήζε ηεο ηερλνινγίαο ιεηηνπξγεί άθξσο
ζπληεξεηηθά ζρεδφλ νπηζζνδξνκηθά ηηο πεξηπηψζεηο απηέο ε ηερλνινγία δίλεη ην
πξφζρεκα ελίνηε ην άιινζη γηα θπγφθεληξεο αλαγλψζεηο νη νπνίεο ρξεζηκνπνηνχλ
ην ινγνηερληθφ θείκελν σο πξφζρεκα θαη αθνξκή ην θέληξν ηνπ καζήκαηνο
28 Γηα ηελ θαηαινγνγξάθεζε παξνπζίαζε θαη θξηηηθή ησλ δηδαθηηθψλ πξνηάζεσλ πνπ αθνξνχλ ην
κάζεκα ηεο ινγνηερλίαο θαη βξίζθνληαη αλαξηεκέλα ζε αγγιφθσλνπο θαη ειιελφθσλνπο εθπαηδεπηη-
θνχο θφκβνπο βι Νηθνιαΐδνπ 2009
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 133
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
κεηαθηλείηαη ζην ηζηνξηθνθνηλσληθφ πεξηθείκελν ή ζην γξακκαηνινγηθφ πιαίζην ην
λφεκα ηνπ θεηκέλνπ ζκηθξχλεηαη θαη κνλνδξνκείηαη νη ακθηζεκίεο απαιείθνληαη Ζ
εηθφλα θαη ν ήρνο αληί λα πνιιαπιαζηάδνπλ ηνπο αλαπαξαζηαηηθνχο θψδηθεο ηνπ
έξγνπ θαη λα ζπλνκηινχλ κε ην θείκελν ην εηθνλνπνηνχλ πεξηνξίδνληαο ηε δπλακηθή
δξαζηηθφηεηά ηνπ Με βάζε ηα παξαπάλσ γίλεηαη θαλεξφ πσο απηφ πνπ
πξνυπνηίζεηαη γηα κηα αλαλεσηηθή πξνζέγγηζε ηνπ αληηθεηκέλνπ δελ είλαη ε αιιαγή
δεμηνηήησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη καζεηψλ αιιά θπξίσο ε αιιαγή ζηάζεσλ
Πξνζαξκνγή ησλ ηερλνινγηθώλ εξγαιείσλ ζην παξαδνζηαθό
δαζθαινθεληξηθό κνληέιν
Παξά ην γεγνλφο φηη φπσο δηαθαίλεηαη θαη απφ ηηο δηδαθηηθέο πξνηάζεηο ε ρξήζε
ησλ ΣΠΔ ζπλδέεηαη άκεζα κε ην καζεηνθεληξηθφ κνληέιν θαη ηελ επνηθνδνκεηηθή
κάζεζε ζε αξθεηέο πεξηπηψζεηο γίλεηαη θαλεξή ηφζν απφ ηα θχιια εξγαζίαο φζν
θαη απφ ηηο πξνηεηλφκελεο δξαζηεξηφηεηεο θαη ηα βήκαηα ηεο δηδαζθαιίαο ε ηάζε
ησλ εθπαηδεπηηθψλ λα πξνζαξκφζνπλ ηηο ΣΠΔ ζην παξαδνζηαθφ δαζθαινθεληξηθφ
κνληέιν Απηφ απνδεηθλχεη α) φηη ην ζπγθεθξηκέλν κνληέιν είλαη αθφκα ηζρπξφ ndash
θπξίσο αιιά φρη κφλνndash ζηελ ειιεληθή εθπαηδεπηηθή πξαθηηθή β) φηη ε ηερλνινγία
είλαη νπδέηεξε φζνλ αθνξά ηελ εθπαηδεπηηθή ηδενινγία θαη ηελ παηδαγσγηθή πξάμε
Ζ ρξήζε ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαζθαιία δε ζπλεπάγεηαη αιιαγή ζηάζεο γηα ηνπο
εθπαηδεπηηθνχο νχηε απηφκαηε εηζαγσγή θαηλνηνκηψλ Σν αληίζεην Μπνξεί λα
ρξεζηκνπνηεζεί πξνο επίξξσζε παξαδνζηαθψλ δηδαθηηθψλ κνληέισλ θαη
παηδαγσγηθψλ αληηιήςεσλ Ο ηζρπξφο ξπζκηζηηθφο ξφινο ηνπ δηδάζθνληα παξακέλεη
ζε πνιιά ζελάξηα ζηαζεξφο
Γηαδίθηπν πνιπηξνπηθό σο κέζν κνλνηξνπηθό σο δηδαθηηθή πξνζέγγηζε
Μηα πνιπηξνπηθή πξνζέγγηζε ηεο δηδαζθαιίαο ηνπ αληηθεηκέλνπ ζα εζηίαδε ζηελ
πνιπηξνπηθή παξνπζίαζε ηνπ ινγνηερληθνχ έξγνπ θαη ζηε δηδαθηηθή αμηνπνίεζε
άιισλ ζεκεησηηθψλ ζπζηεκάησλ πέξαλ ηνπ γισζζηθνχ (Kress amp van Leeuwen 2001)
Ζ εμέηαζε ησλ ζελαξίσλ δηδαζθαιίαο κάο νδεγεί ζην ζπκπέξαζκα φηη αθφκα θαη
ζηηο πεξηπηψζεηο θαηά ηηο νπνίεο έρνπκε πνιπηξνπηθή παξνπζίαζε θαη πξνζέγγηζε
ηνπ ινγνηερληθνχ έξγνπ ηα εθπαηδεπηηθά ζελάξηα παξακέλνπλ κνλνηξνπηθά σο πξνο
ηελ εζηίαζε ηεο αλάγλσζεο Ζ ινγνηερλία απνηειεί κάζεκα ινγνθεληξηθφ ζηνλ
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 134
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
ππξήλα ηνπ κε απνηέιεζκα ε έκθαζε λα δίλεηαη ζρεδφλ απνθιεηζηηθά ζηε γιψζζα
Αθφκα θαη φηαλ ε παξνπζίαζε ηνπ ινγνηερληθνχ θεηκέλνπ νξγαλψλεηαη κέζα απφ ηε
ζπλχπαξμε δηαθνξεηηθψλ ζεκεησηηθψλ ζπζηεκάησλ δελ εμεηάδεηαη ην δηαθνξεηηθφ
ζεκαζηαθφ θνξηίν ην νπνίν ν θάζε ηξφπνο ζπλεηζθέξεη ζηελ πνιπηξνπηθή εθδνρή ηνπ
ινγνηερληθνχ έξγνπ
Ο ινγνθεληξηθόο ππξήλαο ηνπ καζήκαηνο αλέγγηρηνο από ηηο ΣΠΔ
Ο ηζρπξφο ινγνθεληξηθφο ππξήλαο ηνπ καζήκαηνο είλαη θαη ν βαζηθφο ιφγνο εμαηηίαο
ηνπ νπνίνπ νη ΣΠΔ ρξεζηκνπνηνχληαη θπξίσο σο δφισκα ή άξηπκα θαη ιηγφηεξν σο
ζπζηαηηθφ ζηνηρείν ηεο δηδαζθαιίαο Έηζη ινηπφλ ζε αξθεηά ζελάξηα ε
ινγνθεληξηθή δηδαζθαιία νινθιεξψλεηαη ζηε ζρνιηθή ηάμε θαη ζηε ζπλέρεηα
αξηχλεηαη κε ηηο ΣΠΔ ζην εξγαζηήξην ησλ ππνινγηζηψλ Έηζη νη ΣΠΔ δε
ζπλεηζθέξνπλ ζε έλα λέν ηξφπν πξφζιεςεο θαη αλάγλσζεο ηεο ινγνηερλίαο αιιά
ρξεζηκνπνηνχληαη θπξίσο σο πεγή άληιεζεο πιεξνθνξηψλ θαη σο επνπηηθφ πιηθφ γηα
έλα ινγνηερληθφ θείκελν ην νπνίν έρεη ήδε δηδαρζεί ζηελ ηάμε ζην πιαίζην ηεο
παξαδνζηαθήο δηδαζθαιίαο
Δπθαηξηαθή δηδαζθαιία ζηελ ώα ηνπ αλαιπηηθνύ πξνγξάκκαηνο
Ζ ρξήζε ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαζθαιία ηεο ινγνηερλίαο θπξίσο φζνλ αθνξά ηα
ειιελφθσλα ζελάξηα δηδαζθαιίαο αιιά φρη κφλν γίλεηαη ζε κεγάιν βαζκφ
επθαηξηαθά θαη επηρεηξείηαη ζηελ ψα ηνπ ΑΠ φηαλ πεξηζζεχεη ρξφλνο απφ ην ζρνιηθφ
πξφγξακκα Με ηνλ ηξφπν απηφ ε ρξήζε ησλ ΣΠΔ κέλεη κεηέσξε αζπλερήο θαη ρσξίο
παηδαγσγηθφ ή επηζηεκνληθφ ζαθή ζηφρν κσο ε ηερλνινγία δελ είλαη απιφ άξηπκα
ή δφισκα ηεο δηδαζθαιίαο φπσο ζπρλά παξνπζηάδεηαη ζηα δηδαθηηθά ζελάξηα αιιά
έλα κέζν γηα ηελ πξφζιεςε ηνπ πνιπηξνπηθνχ ραξαθηήξα ηεο ινγνηερλίαο έλα κέζν
γηα δηάβαζκα θαη (δεκηνπξγηθφ) γξάςηκν δειαδή έλα κέζν γξακκαηηζκνχ Ζ λέα
θεηκεληθή θαη επηθνηλσληαθή πξαγκαηηθφηεηα πνπ δεκηνπξγήζεθε κε ηε ρξήζε ησλ
ΣΠΔ δελ κπνξεί λα κέλεη εθηφο ηεο ζπζηεκαηηθήο θαη θξηηηθήο πξνζέγγηζήο ηεο ζην
πιαίζην ηεο ζρνιηθήο εθπαίδεπζεο29
ην πιαίζην απηφ θάζε δηδαθηηθφ ζελάξην δε ζα
29 Ζ επξχηαηε δηάδνζε ηνπ ςεθηαθνχ γξακκαηηζκνχ ζηε ζχγρξνλε ηερλνινγηθψο πξνζαλαηνιηζκέλε
θνηλσλία δελ κπνξεί λα αγλνεζεί απφ ην ζρνιείν Βι Bruce amp Hogan 2000 επίζεο Cope amp Kalantzis
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 135
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
απνηειεί μεθνκκέλε επηζηεκνληθά θαη παηδαγσγηθά πξφηαζε ε νπνία αλαπηχζζεηαη
ζηε κεζφξην ηνπ Π θαη εθαξκφδεηαη πεξηζηαζηαθά αιιά κέξνο ελφο επξχηεξνπ
παηδαγσγηθνχ ζρεδίνπ ην νπνίν αμηνπνηεί ηηο ΣΠΔ γηα ην ινγνηερληθφ γξακκαηηζκφ
ησλ καζεηψλ
423 Πρόταςθ
Ζ ρξήζε ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαζθαιία ηεο ινγνηερλίαο δεκηνπξγεί πξνζδνθίεο γηα κηα
θαηλνηφκα πην ζπκκεηνρηθή ζεζκηθή αλάγλσζε ησλ ινγνηερληθψλ θεηκέλσλ ζηε
ζρνιηθή ηάμε νη νπνίεο ηηο πην πνιιέο θνξέο φπσο δηαπηζηψζεθε δελ
εθπιεξψλνληαη Απηφ νθείιεηαη ζηελ ηάζε ησλ δηδαζθφλησλ λα πξνζαξκφδνπλ ηα
εξγαιεία ηεο δηδαζθαιίαο αθφκα θαη απηά πνπ ζεσξνχληαη ζρεηηθψο πξσηνπνξηαθά
ζε έλα είδνο laquoγξαθεηνθξαηηθήοraquo30
πξνζέγγηζεο ε νπνία ηνπο είλαη πεξηζζφηεξν
νηθεία κσο νη ΣΠΔ κπνξνχλ λα αμηνπνηεζνχλ γηα ηε δηδαζθαιία ηνπ καζήκαηνο
έηζη ψζηε λα αλαδεηρζνχλ ζπζηαηηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ ινγνηερληθνχ θεηκέλνπ ηα
νπνία ζπρλά παξαγλσξίδνληαη ή αθφκα ρεηξφηεξα αθαιαηψλνληαη φηαλ εμεηάδνληαη
κε ζηελά θηινινγηθφ ηξφπν
Αμηνπνίεζε ηνπ επεμεξγαζηή γηα ηε δεκηνπξγηθή γξαθή
Ζ ρξήζε ησλ λέσλ επηθνηλσληαθψλ ηερλνινγηψλ γηα ηε δηδαζθαιία ηεο ινγνηερλίαο
ζα κπνξνχζε αληί λα εθηξέπεηαη ζηελ αλαδήηεζε πιεξνθνξηψλ θαη ζηελ
αλαζχζηαζε ηνπ πεξηθεηκεληθνχ πιαηζίνπ ηνπ έξγνπ λα αμηνπνηείηαη γηα ηε
δεκηνπξγηθή γξαθή δειαδή γηα ηελ εξαζηηερληθή αλάπιαζε ηνπ ινγνηερληθνχ
θεηκέλνπ Ζ αλαγλσζηηθή θαη δηδαθηηθή απηή ηαθηηθή δελ έρεη ζηφρν ηελ θαηαζθεπή
πςειήο ινγνηερλίαο ή ηε κεηαηξνπή ησλ καζεηψλ ζε ζπγγξαθείο ndash θάζε άιιν Σα
καζεηηθά θαηαζθεπάζκαηα αζθαιψο ζα ππνιείπνληαη ζε ζχγθξηζε κε ηε
ινγνηερληθφ θείκελν ή ην ινγνηερληθφ χθνο ην νπνίν απνηειεί ηε ζπγγξαθηθή
αθνξκή κσο ε δεκηνπξγηθή γξαθή (νπιηψηεο 1995) ηδηαίηεξα ε δεκηνπξγηθή
γξαθή πνπ αμηνπνηεί ηνλ επεμεξγαζηή ndashζπλεπψο νξγαλψλεη ηηο πνιιαπιέο εθδνρέο
ηνπ θεηκέλνπ αλαδεηθλχεη ηε ξεπζηφηεηά ηνπ απνθαιχπηεη κε δηαθάλεηα ηε
2000 Γηα ηνλ θξηηηθφ ςεθηαθφ γξακκαηηζκφ ζηα δεδνκέλα ηνπ ειιεληθνχ ζρνιείνπ βι Κνπηζνγηάλ-
λεο 2002 30 Γηα ηνλ φξν βι νπιηψηεο 1995
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 136
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
ζπγγξαθηθή δηαδηθαζία θαη ηε ζπγγξαθηθή κεραλή θαη επλνεί ηελ απνζηαζηνπνίεζε
ηνπ ζπγγξαθέα απφ ην θείκελφ ηνπ κέζσ ηεο νζφλεοndash δηδάζθεη πνιιά θαη ζεκαληηθά
πξάγκαηα γηα ηε ινγνηερλία ηελ θαηαζθεπή θαη ηε ιεηηνπξγία ηεο ζηνπο καζεηέο
Αμηνπνίεζε ηνπ επεμεξγαζηή γηα ηελ αλάδεημε ηνπ παηγληώδνπο ραξαθηήξα
ηεο ινγνηερλίαο αιιά θαη ηνπ παηγληώδνπο ραξαθηήξα ηεο δηδαζθαιίαο ηεο
Ζ ινγνηερλία είλαη ε κφλε απφ ηηο ηέρλεο πνπ ρξεζηκνπνηεί ηφζν θνηλφρξεζην πιηθφ
ηε γιψζζα Ζ ζεκλνπξεπήο θαη ζνβαξνθαλήο πξνζέγγηζε ηεο ινγνηερλίαο ζηεξεί απφ
ην αληηθείκελν έλα βαζηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ηεο θφξκαο ηνπ αιιά θαη ηεο πξφζιεςήο
ηνπ ην ραξαθηεξηζηηθφ ηνπ παηγλίνπ Ο επεμεξγαζηήο θαη ε ξεπζηή κνξθή πνπ
ραξίδεη ζην ινγνηερληθφ θείκελν πξνζθέξεηαη γηα ηελ αλάδεημε ηνπ παηγληψδνπο
ραξαθηήξα ηεο ινγνηερλίαο Αληηθαηαζηάζεηο ιέμεσλ ζηνλ ζπληαγκαηηθφ ή ηνλ
παξαδεηγκαηηθφ άμνλα θαηαζηξνθή θαη επαλαζπλαξκνιφγεζε ηεο δνκήο ηνπ
θεηκέλνπ ρξσκαηηζκφο ιέμεσλ θάπ κπνξνχλ λα θαηαδείμνπλ φηη ε ινγνηερλία είλαη
έλα lego πνπ θαηαζθεπάδεηαη κε νηθεία πιηθά ζν αλαθαηαζθεπάδεη θαλείο απηφ ην
lego φζν παίδεη κε ηηο πνιιαπιέο εθδνρέο θαη δπλαηφηεηέο ηνπ ηφζν θαιχηεξα
θαηαλνεί ηνπο κεραληζκνχο θαηαζθεπήο θαη ιεηηνπξγίαο ηεο ινγνηερλίαο Με ηνλ
ηξφπν απηφ νη καζεηέο αληηιακβάλνληαη ηηο ηερληθέο θαηαζθεπήο ηνπ ινγνηερληθνχ
λνήκαηνο θαη ηε δξαζηηθφηεηα ηεο ινγνηερληθήο γιψζζαο
Αμηνπνίεζε ησλ πνιπκέζσλ γηα ηελ θαηαζθεπή πνιπηξνπηθώλ ινγνηερληθώλ
θεηκέλσλ
Ζ γιψζζα ηεο ινγνηερλίαο είλαη πακθάγα Χο γισζζηθφ ζχζηεκα θαηαβξνρζίδεη θαη
πεξηέρεη φινπο ηνπο άιινπο ζεκεησηηθνχο ηξφπνπο (νπηηθφ αθνπζηηθφ θηλαηζζεηηθφ
θηι) Ζ ρξήζε ησλ πνιπκέζσλ βνεζά ζηε κεηαθνξά ησλ γισζζηθψλ ηξφπσλ ηνπ
ινγνηερληθνχ θεηκέλνπ ζε άιινπο ζεκεησηηθνχο ηξφπνπο θαηαδεηθλχεη ηε
δξαζηηθφηεηα ηεο ινγνηερληθήο γιψζζαο θαη αλαδεηθλχεη ην νιηζηηθφ κνληέιν
πξφζιεςεο θαη παξάζηαζεο ηνπ θφζκνπ ην νπνίν θαηαζθεπάδεη ε ινγνηερλία ρη
κφλν απηφ ιεηηνπξγεί παηγλησδψο θαη ηελ ίδηα ζηηγκή δηδαθηηθά θαζψο μεβηδψλεη ηε
ινγνηερληθή κεραλή θαη κεηαθέξεη ηηο ηερληθέο θαη ηα γισζζηθά ηερλάζκαηά ηεο ζηηο
ηερληθέο θαη ηα ηερλάζκαηα άιισλ κέζσλ νπηηθναθνπζηηθψλ ηα νπνία ζπλνκηινχλ
κε ην ινγνηερληθφ θείκελν ηελ πεξίπησζε απηή ειινρεχεη ν θίλδπλνο ηεο
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 137
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
εηθνλνγξάθεζεο ηνπ θεηκέλνπ θαη ηεο ζκίθξπλζεο ηνπ πνιχζεκνπ ξεπζηνχ
ινγνηερληθνχ λνήκαηνο Παξά ηαχηα ε πνιπκεζηθή παξνπζίαζε ηνπ ινγνηερληθνχ
έξγνπ απφ ηνπο καζεηέο ndashή απφ εηδήκνλεο κε ζηφρν ηε ζρνιηθή αλάγλσζεndash
αλαδεηθλχεη πηπρέο ηεο εηθνλνπνηίαο ηεο κνπζηθφηεηαο ηεο θσλεηηθήο απφδνζεο ηνπ
ινγνηερληθνχ θεηκέλνπ αιιά θαη ηνλ εζσηεξηθφ ηνπ ξπζκφ κε ηνλ πιένλ έθηππν
ηξφπν
Τπεξθείκελν κηα λέα κνξθή νξγάλσζεο θαη παξάζηαζεο ηνπ ινγνηερληθνύ
θεηκέλνπ
Σν γεγνλφο φηη νη καζεηέο είλαη ζπλήζσο πεξηζζφηεξν ηερλνινγηθψο γξακκαηηζκέλνη
ζε ζχγθξηζε κε ηνπο θηινιφγνπο ηνπο εληζρχεη ηελ ηερλνθνβία ησλ δεχηεξσλ θαη
αξθεηά ζπρλά ηνπο απνηξέπεη απφ ηε ρξήζε ςεθηαθψλ κέζσλ ζηε δηδαζθαιία κσο
ε κεγάιε εμνηθείσζε ησλ καζεηψλ κε ηελ ηερλνινγία κπνξεί λα αμηνπνηεζεί ζην
κάζεκα Ο θηιφινγνο δελ είλαη απαξαίηεην λα έρεη γλψζεηο ηερληθνχ γηα λα πξνηείλεη
ρξήζε ηεο ηερλνινγίαο Μπνξεί λα ζπλεξγαζηεί κε ηνλ δηδάζθνληα ηεο πιεξνθνξηθήο
ή λα παξαπέκςεη θαηφπηλ ζπλελλφεζεο ζε απηφλ ηνπο καζεηέο ηνπ γηα ηερληθή
ππνζηήξημε
Ζ κεηαγξαθή ελφο ζπκβαηηθνχ ινγνηερληθνχ θεηκέλνπ απφ έληππε κνξθή ζε
ππεξθεηκεληθή ζέηεη νξηζκέλα βαζηθά δεηήκαηα Καζψο ε ζεηξηαθή αλάπηπμε ηνπ
ινγνηερληθνχ θεηκέλνπ ράλεηαη ζηελ ππεξθεηκεληθή δηάηαμε ηνπ ιφγνπ νη καζεηέο ζα
πξέπεη λα απνθαζίζνπλ ηελ αλαδηνξγάλσζε ηεο αθεγεκαηηθήο δνκήο έηζη ψζηε λα
δεκηνπξγεζεί έλα ειαζηηθφ θαη πνιπεπίπεδν ππεξθείκελν
Παξαηεξνχκε φηη ε ρξήζε ηεο ηερλνινγίαο κπνξεί λα κεηαζηξαθεί απφ ηελ
αλαζχζηαζε ηνπ ηζηνξηθνθνηλσληθνχ πιαηζίνπ παξαγσγήο ηνπ ινγνηερληθνχ έξγνπ
ην νπνίν απαληά ζηα νηθεία αγγιφθσλα θαη ειιελφθσλα δηδαθηηθά ζελάξηα ζηελ
θαηάδεημε ηνπ κεραληζκνχ ηεο ζπγγξαθήο θαη ηεο νξγάλσζεο ηνπ αθεγεκαηηθνχ
ιφγνπ ζηελ αμηνπνίεζε ησλ γισζζηθψλ ηερλαζκάησλ θαη ηνπ αθεγεκαηηθνχ δφινπ
έηζη ψζηε ε δηδαζθαιία ηεο ινγνηερλίαο λα πξαγκαηνπνηείηαη ζε έλα ζπκκεηνρηθφ
πιαίζην κε θηιειεχζεξν ηξφπν κε ζηφρν φρη κφλν ηελ πξφζιεςε αιιά θαη ηελ
παξαγσγή ινγνηερληθνχ θεηκέλνπ
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 138
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
ύγρξνλε θαη αζύγρξνλε επηθνηλσλία ειεθηξνληθά εκεξνιόγηα αλάγλσζεο
(blogs) ηξόπνη θαηαζθεπήο εηθνληθώλ αλαγλσζηηθώλ θνηλνηήησλ ησλ
καζεηώλ
ρεδφλ φια ηα ζελάξηα δηδαζθαιίαο ηνπ καζήκαηνο παξαγλσξίδνπλ κηα βαζηθή
δπλαηφηεηα πνπ πξνζθέξεη ε ρξήζε ηεο ηερλνινγίαο ηελ ελίζρπζε ηεο επηθνηλσλίαο
ζε ζρνιηθφ δηαζρνιηθφ θαη εμσζρνιηθφ επίπεδν Σν ειεθηξνληθφ ηαρπδξνκείν ε
δπλαηφηεηα ζχγρξνλεο επηθνηλσλίαο αιιά θαη ε δπλαηφηεηα δεκηνπξγίαο απφ ηνπο
καζεηέο ηζηνινγίνπ αλάγλσζεο (blog) κπνξνχλ κε ηελ θαηάιιειε θαζνδήγεζε θαη
ελίζρπζε απφ ηνλ δηδάζθνληα λα νδεγήζνπλ ζηελ αλάπηπμε εηθνληθψλ
αλαγλσζηηθψλ θνηλνηήησλ Με ηνλ ηξφπν απηφ ε ζπδήηεζε ησλ καζεηψλ γηα ηε
ινγνηερλία δε γίλεηαη επθαηξηαθά ή κφλν ζην πιαίζην ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ καζήκαηνο
αιιά απιψλεηαη ζηνλ ρψξν θαη ηνλ ρξφλν Ζ δπλαηφηεηα δεκνζίεπζεο ηεο
αλαγλσζηηθήο αληίδξαζεο ή ησλ ζπγγξαθηθψλ πνλεκάησλ ησλ καζεηψλ ηα νπνία
γξάθνληαη ζηα ρλάξηα δνζκέλσλ ινγνηερληθψλ έξγσλ ραξίδνπλ ζηα καζεηηθά
θείκελα επηθνηλσληαθφ ζηφρν θαη επηθνηλσληαθή πξννπηηθή εληζρχνληαο ηε γισζζηθή
θξεζθάδα ηνπο Σν πην ζεκαληηθφ φκσο είλαη φηη εθπαηδεχνπλ ηνπο καζεηέο θαη ζηνπο
δπν ξφινπο απηφλ ηνπ ζπγγξαθέα θαη απηφλ ηνπ αλαγλψζηε ελαιιάμ πξνζθέξνληαο
θαη ζηνπο δχν απηνχο ξφινπο δεκφζηα έθθξαζε
Σν ειεθηξνληθφ ηαρπδξνκείν κπνξεί επίζεο λα αμηνπνηεζεί θαη γηα ηελ επαθή
ησλ καζεηψλ κε ζχγρξνλνπο ινγνηέρλεο
Ζ πξφηαζε γηα κηα θαηλνηφκα πην νπζηαζηηθή θαη πην ζπκκεηνρηθή
αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ γηα ηε δηδαζθαιία ηεο ινγνηερλίαο κεηαθέξεη ην θέληξν βάξνπο
ηνπ καζήκαηνο απφ ηελ αλαζχζηαζε ηνπ γξακκαηνινγηθνχ πιαηζίνπ θαη ηε
θηινινγηθή πξνζέγγηζε ηνπ ινγνηερληθνχ θεηκέλνπ ζηε δεκηνπξγηθή γξαθή κε ηελ
αμηνπνίεζε ηνπ επεμεξγαζηή ην επηινγηθφ ηκήκα ηεο παξνχζαο κειέηεο
πξνηείλεηαη ε αμηνπνίεζε ηνπ επεμεξγαζηή γηα ιεθηηθά θαη δνκηθά παίγληα ηα νπνία
αλαδεηθλχνπλ ηνπο ηξφπνπο θαηαζθεπήο ηνπ ινγνηερληθνχ λνήκαηνο Δπίζεο
πξνηείλεηαη ε ρξήζε ησλ πνιπκέζσλ γηα ηελ θαηαζθεπή πνιπηξνπηθψλ ινγνηερληθψλ
θεηκέλσλ θαζψο θαη ε αλακφξθσζε ηνπ ινγνηερληθνχ θεηκέλνπ κε βάζε ηε λέα
ππεξθεηκεληθή δνκή Σέινο πξνηείλεηαη ε αμηνπνίεζε ηεο ηζρπξήο επηθνηλσληαθήο
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 139
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
δπλαηφηεηαο ηεο ηερλνινγίαο ε νπνία κέλεη ζρεδφλ αλεθκεηάιιεπηε ζε φια ηα
δηδαθηηθά ζελάξηα αγγιφθσλα θαη ειιελφθσλα Με ηνλ ηξφπν απηφ δεκηνπξγείηαη
κηα εηθνληθή καζεηηθή αλαγλσζηηθή θνηλφηεηα ε νπνία δεκνζηεχεη θηινινγηθά θαη
ινγνηερληθά θείκελα ζηνλ παγθφζκην ηζηφ Οη καζεηέο εκπιέθνληαη ζε απζεληηθέο
ζπλζήθεο επηθνηλσλίαο παξάγνπλ ηφζν σο αλαγλψζηεο φζν θαη σο δνθηκαδφκελνη
ζπγγξαθείο γισζζηθφ πιηθφ θαη επηθνηλσλνχλ κεηαμχ ηνπο έμσ απφ ηνλ
πεξηνξηζκέλν ζρνιηθφ ρψξν θαη ρξφλν κε θνηλφ αληηθείκελν ζπδήηεζεο ηε
ινγνηερλία
πκπεξαζκαηηθά αλ πξνζεγγίζνπκε ηε ινγνηερλία κε ιηγφηεξεο αγθπιψζεηο
θαη πεξηζζφηεξε παηγληψδε νξκή αλ παξαγθσλίζνπκε ηε θηινινγηθή ζνβαξνθάλεηα
ε νπνία εθπνξεχεηαη ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο απφ αλαγλσζηηθή ακεραλία αλ
πξνζαλαηνιηζηνχκε ζηελ αλαγλσζηηθή απφιαπζε θαη φρη ζηε θηινινγηθή δηδαρή
ηφηε πηζαλφλ ε ηερλνινγία λα ρξεζηκνπνηεζεί σο γθάδη θαη φρη σο θξέλν ζlsquo απηήλ ηελ
ηδηφηππε ζεζκηθή αλάγλσζε ησλ ινγνηερληθψλ θεηκέλσλ ε νπνία πξαγκαηνπνηείηαη
ζηε ζρνιηθή ηάμε θεθιεηζκέλσλ ησλ ζπξψλ
Από ηε ζεσξία ζηε δηδαθηηθή πξάμε
Με ηελ αμηνπνίεζε ησλ Σερλνινγηψλ ηεο Πιεξνθνξίαο θαη ηεο Δπηθνηλσλίαο ζηε
δηδαζθαιία ηεο ινγνηερλίαο κπνξνχκε λα έρνπκε άκεζε πξφζβαζε ζε ςεθηαθέο
βηβιηνζήθεο ινγνηερληθά αξρεία ζψκαηα θεηκέλσλ θαη ειεθηξνληθέο πεγέο
ζπκθξαζηηθνχο πίλαθεο ιέμεσλ αιιά θαη ζηηο ηζηνζειίδεο ησλ ίδησλ ησλ
ζπγγξαθέσλ Αθίζεο θσηνγξαθίεο ζρέδηα πίλαθεο δσγξαθηθήο βίληεν αλαγλψζεηο
ή κεινπνηήζεηο θεηκέλσλ κπνξνχλ λα αλαδεηεζνχλ θαη λα αιηεπζνχλ κε επθνιία λα
ςεθηνπνηεζνχλ θαη λα εληαρζνχλ κε παηγληψδε θαη επθάληαζην ηξφπν ζην κάζεκα
Με ηνλ ηξφπν απηφ ν καζεηήο αζθείηαη ζηελ επηινγή ηνλ έιεγρν θαη ηε δηαθξίβσζε
ηεο δηαδηθηπαθήο πιεξνθνξίαο πκκεηέρεη ελεξγεηηθά ζηελ εθπαηδεπηηθή
δηαδηθαζία παξάγεη πξνζρεδηαζκέλν πξνθνξηθφ ιφγν ζεκεηψζεηο θαη ζπλερή γξαπηφ
ιφγν ζε απζεληηθέο ζπλζήθεο επηθνηλσλίαο Ζ κάζεζε γίλεηαη βησκαηηθή πξάγκα
πνπ απνηειεί δεηνχκελν γηα ηε δηδαζθαιία ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ αληηθεηκέλνπ
Με κία πξνυπφζεζε Αλ κεηξάκε ηνλ ζρνιηθφ ρξφλν κε ην ρξνλφκεηξν ndashθη απηφ
ζπρλά καο επηβάιιεηαη απφ ηε δηδαθηέα χιεndash ηέηνηεο πξνζπάζεηεο δελ ηειεζθνξνχλ
ηελ πεξίπησζε πνπ νη καζεηέο εξγάδνληαη νκαδηθά δηεξεπλνχλ κφλνη ηνπο ηηο πεγέο
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 140
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
θαη παξάγνπλ ζθέςε θαη ιφγν δηθφ ηνπο ν ζρνιηθφο ρξφλνο πνπ απαηηείηαη είλαη
κεγαιχηεξνο Ζ ρξήζε ηνπ ζρνιηθνχ εξγαζηεξίνπ γηα ηε δηδαζθαιία αληηθεηκέλσλ
δηαθνξεηηθψλ απφ απηφ ηεο πιεξνθνξηθήο ζεκαίλεη laquoαπψιεηα ρξφλνπraquo κε ηε
ζπκβαηηθή έλλνηα ηνπ φξνπ κσο φηη ράλνπκε ζε απφιπηνπο αξηζκνχο ην
θεξδίδνπκε ζε εκβάζπλζε Αλ δε ρξεζηκνπνηήζνπκε ην δηαδίθηπν θαη ηνπο
ειεθηξνληθνχο ππνινγηζηέο ζαλ απιφ δφισκα ηεο δηδαζθαιίαο αιιά σο ζπγγξαθηθφ
εξγαιείν σο ηξφπν εηζαγσγήο ησλ καζεηψλ ζηε θηινινγηθή έξεπλα ησλ πεγψλ θαη
ζηελ παξαγσγή θξηηηθνχ θαη δεκηνπξγηθνχ ιφγνπ θαη θπξίσο σο ηξφπν καζεηηθήο
εξγαζίαο θαη ζπλεξγαζίαο ηφηε ζα αμηνπνηήζνπκε ηηο πςειέο δπλαηφηεηεο πνπ
πξνζθέξεη ε ηερλνινγία γηα ηε δηδαζθαιία ελφο ηφζν ζχλζεηνπ θαη ηδηφηππνπ
δηδαθηηθνχ αληηθεηκέλνπ ε δηδαζθαιία ηνπ νπνίνπ αλαπηχζζεηαη ζηε κεζφξην
επηζηήκεο θαη ηέρλεο
43 ΣΠΕ και διδαςκαλία τθσ λογοτεχνίασ ςτο πλαίςιο του κριτικοφ
γραμματιςμοφ
Μαρία Ακριτίδου
Αλ ε αλάπηπμε ηεο δεκηνπξγηθήο ζθέςεο είλαη ε κία δηάζηαζε ηνπ θξηηηθνχ γξακκαηηζκνχ ε
άιιε είλαη ε αλάπηπμε ηεο θξηηηθήο ζθέςεο ην θείκελν πνπ αθνινπζεί ζα δνχκε αλαιπηηθφ-
ηεξα απηήλ ηελ άιιε δηάζηαζε κε νξγαλσηηθφ άμνλα απηφλ ηνπ πνιηηηζκηθνχ γξακκαηηζκνχ
Ζ πξφηαζε γηα ηε δηδαζθαιία ηεο ινγνηερλίαο πνπ πξνεγήζεθε δίλεη έκθαζε
ζηελ αλάπηπμε ηεο δεκηνπξγηθφηεηαο θαη ηεο ελζπλαηζζεηηθήο θαληαζίαο ηελ αι-
ιαγή ηνπ ξφινπ ηνπ καζεηή απφ παζεηηθφ δέθηε ζε ελεξγφ ππνθείκελν θαη παξάι-
ιεια ζηελ παηγληψδε αλάδεημε ησλ ηξφπσλ θαηαζθεπήο ηνπ ινγνηερληθνχ λνήκαηνο
πλδπάδεη επνκέλσο ζηνηρεία ηφζν ηεο θεηκελνθεληξηθήο (δηδαζθαιία ηεο laquoγξακκαηη-
θήοraquoπνηεηηθήο ηνπ ινγνηερληθνχ θεηκεληθνχ είδνπο) θαη επηθνηλσληαθήο αληίιεςεο
(έκθαζε ζηνλ καζεηή σο αλαγλψζηε θαη ζπγγξαθέα βι ζρεηηθφ ζελάξην 312 Λνγν-
ηερληθφ εξγαζηήξην Αζχγρξνλε επηθνηλσλία καζεηψλ κε ινγνηέρλε θαη πξνεηνηκα-
ζία ινγνηερληθήο εθδήισζεο) φζν θαη ηεο λέαο ηζηνξηθήο πξνζέγγηζεο (πρ κε ηελ
πξφηαζε γηα εηζαγσγή ηνπ καζεηή ζηε θηινινγηθή έξεπλα ησλ πεγψλ κέζσ ηεο αμην-
πνίεζεο ηνπ δηαδηθηχνπ βι θαη ζρεηηθφ ζελάξην 311 ΚΠ Καβάθε laquoΗζάθεraquo θαη
άιια πνηήκαηα Σν ινγνηερληθφ αξρείν ηνπ πνηεηή) Δπηζεκαίλεηαη ζπλάκα ν θίλδπ-
λνο πνπ θξχβνπλ νη ΣΠΔ αλ δελ αμηνπνηεζνχλ ζην πιαίζην ζχγρξνλσλ δηδαθηηθψλ
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 141
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
πξαθηηθψλ ε επηθαλεηαθή ρξήζε ηεο πνιπηξνπηθφηεηαο γηα ιφγνπο εληππσζηαζκνχ
ρσξίο αλαζηνραζηηθή δηάζεζε31
ε ρξήζε ησλ ΣΠΔ σο ελφο είδνπο γξακκαηνινγηθήο
εγθπθινπαίδεηαο αθήλνληαο αλέγγηρην ηνλ ινγνθεληξηθφ ραξαθηήξα ηνπ καζήκαηνο
θηι
Μπνξνχκε επνκέλσο λα δηαθξίλνπκε θαη ζηελ πεξίπησζε ηνπ καζήκαηνο ηεο
ινγνηερλίαο ηηο ηξεηο εθδνρέο δηδαθηηθήο αμηνπνίεζεο ησλ ΣΠΔ (βι θαη Νηθνιαΐδνπ
2009 116-117) φπσο έρνπλ αλαπηπρζεί θαη ζε άιια ζεκεία ηνπ επηκνξθσηηθνχ πιη-
θνχ (βι ελδεηθηηθάΔλφηεηα Η θεθ 24 Ζ δηδαζθαιία σο δηαδηθαζία δηακφξθσζεο
εγγξάκκαησλ ηαπηνηήησλ)
Αμηνπνίεζε ζε παξαδνζηαθέο κνξθέο δηδαζθαιίαο
Αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ σο ζηνηρείνπ εληππσζηαζκνχ αιιά θαη σο βηβιηνζήθεο πιεξνθφξεζεο
θαζψο θαη γηα ηε ζπγγξαθή θαη δεκνζίεπζε καζεηηθψλ εξγαζηψλ Οη ΣΠΔ αμηνπνηνχληαη σο
κηα δξαζηεξηφηεηα ζπκπιεξσκαηηθή ηεο ζπλήζνπο δηδαθηηθήο πξνζέγγηζεο
Αμηνπνίεζε ζε πην θαηλνηόκεο κνξθέο δηδαζθαιίαο ndash λένο γξακκαηηζκόο
Αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ σο εξγαιείνπ ζπλεξγαζίαο θαη επηθνηλσλίαο θαη σο κέζνπ πξαθηηθήο
γξακκαηηζκνχ νη ΣΠΔ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ παξαγσγή (δεκηνπξγηθνχ απζεληηθνχ βησ-
καηηθνχ) ιφγνπ κνλνηξνπηθνχ ή πνιπηξνπηθνχ θαη ζε δηεξεπλεηηθέο ζπλεξγαηηθέο θαηά πξν-
ηίκεζε δξαζηεξηφηεηεο
Αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ζην πιαίζην ηνπ θξηηηθνύ λένπ γξακκαηηζκνύ θαη
ηεο θνηλσληθνπνιηηηζκηθήο πξνζέγγηζεο
Οη ΣΠΔ σο κέζν πξαθηηθήο γξακκαηηζκνχ αιιά θαη σο ζπζηαηηθφ ζηνηρείν ηεο ινγνηερλίαο
σο λέα γιψζζα θαη σο θνηλσληθή θαη πνιηηηζκηθή λνεκαηνδνηηθή πξαθηηθή Οη ΣΠΔ δελ
εληάζζνληαη ζηελ ππάξρνπζα δηδαθηηθή πξαθηηθή σο κέζν εκπινπηηζκνχ αιιά πξνο ηελ θα-
ηεχζπλζε ηνπ κεηαζρεκαηηζκνχ ηνπ πεξηερνκέλνπ ηεο δηδαζθαιίαο
Ζ ηειεπηαία εθδνρή ζπλδέεη ηε δηδαθηηθή ηεο ινγνηερλίαο κε ην ζεσξεηηθφ
πιαίζην ησλ Πνιπγξακκαηηζκψλ (βι Δλφηεηα Η θεθ 25 Ο ππνινγηζηήο σο κέζν
πξαθηηθήο γξακκαηηζκνχ θαη νη πνιπγξακκαηηζκνί) θαη ηεο Κξηηηθήο Παηδαγσγηθήο
Έθθξαζε απηνχ ηνπ ζεσξεηηθνχ πιαηζίνπ είλαη ε έκθαζε ζην κάζεκα ηεο ινγν-
31 Παξάδεηγκα ζα ήηαλ κηα δηδαζθαιία πνπ ζηνρεχεη ζηελ παξαγσγή πνιπηξνπηθνχ θεηκέλνπ απφ ηνπο
καζεηέοηξηεο δίλεη φκσο έκθαζε ζην ηειηθφ πξντφλ (ρξψκαηα εηθφλεο θηι) θαη φρη ζηε δηαδηθαζία
ζπγγξαθήο (δειαδή ζην πεξηερφκελν ησλ θεηκέλσλ) θαη ζχλζεζεο ησλ δηαθφξσλ ζεκεησηηθψλ ηξφπσλ
ζην πιαίζην ελφο επηθνηλσληαθνχ γξαθηθνχ ζρεδηαζκνχ
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 142
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
ηερλίαο σο κάζεκα πνιηηηζκηθνχ γξακκαηηζκνχ κηα πξφηαζε πνπ πξνέξρεηαη απφ ηνλ
ρψξν ησλ Πνιηηηζκηθψλ πνπδψλ (Παζραιίδεο 2002) Ζ πξνζέγγηζε απηή εθιακβά-
λεη ηνλ πνιηηηζκφ σο
laquoτο ςυνολικό πεδίο παραγωγισ νοιματοσ Ζνα πεδίο ριηικά ετερογενζσ λόγω τθσ πλατιάσ
ποικιλίασ των κοινωνικϊν εμπειριϊν ρόλων και ςχζςεων που ςυνκζτουν τθν κοινωνικι ηωι και ταυ-
τόχρονα ςπαραςςόμενο από τισ αςφμφωνεσ και αλλθλοαντικρουόμενεσ αναπαραςτάςεισ αξιολογι-
ςεισ και ιδεολογίεσ που δθμιουργοφνται ςτο πλαίςιο των κοινωνικϊν και πολιτικϊν ανιςοτιτων
ανταγωνιςμϊν και ςυγκροφςεων Είναι μζςα ςrsquo αυτό το ετερόκλθτο εγγενϊσ ανταγωνιςτικό αλλά
και δυναμικό διαρκϊσ μεταςχθματιηόμενο πεδίο το άμεςα ςυνυφαςμζνο με τισ ποικίλεσ μορφζσ και
ςχζςεισ εξουςίασ ανιςότθτασ και ανταγωνιςμοφ που διαμορφϊνονται αλλά και που διεκδικοφνται
και διακυβεφονται κακθμερινά τόςο οι ατομικζσ όςο και οι ςυλλογικζσ ταυτότθτεσ τα υποκείμενα
με άλλα λόγια του φφλου τθσ φυλισ του ζκνουσ τθσ τάξθσ τθσ πολιτικισraquo (Ραςχαλίδθσ 2002 321)
ηφρνη ηνπ πνιηηηζκηθνχ γξακκαηηζκνχ είλαη αλάκεζα ζε άιινπο νη εμήο
(Απνζηνιίδνπ θά 2003)
Ζ θαιιηέξγεηα ζχλζεησλ (πνιπηξνπηθψλ) γξακκαηηζκψλ θαη ε απνκάθξπλζε απφ ηελ
απνθιεηζηηθή δηδαζθαιία ηνπ ινγνηερληθνχ θαλφλα κε άλνηγκα ηνπ καζήκαηνο θαη ζε
άιια είδε θεηκέλσλ φπσο ηα θφκηθο ην ζέαηξν ν θηλεκαηνγξάθνο θηι32
Ζ αμηνπνίεζε ηεο παξαπάλσ πνηθηιίαο θεηκέλσλ φρη κφλν γηα ηε δηεχξπλζε ησλ
γλσζηηθψλ θαη πνιηηηζκηθψλ νξηδφλησλ αιιά θαη πξνθεηκέλνπ λα αλαπηπρζεί ε θξηηηθή
θαη ηαπηφρξνλα δεκηνπξγηθή ζρέζε ησλ εθπαηδεπνκέλσλ κε ην ζχγρξνλν θνηλσληθφ θαη
πνιηηηζκηθφ πεξηβάιινλ πνπ ζα επηηξέπεη ηνλ αλαζηνραζκφ πάλσ ζηηο θνηλσληθέο αμίεο
ηνπο ξφινπο ηηο ζρέζεηο θαη ηνπο ζεζκνχο
Ζ ζπκβνιηθή ελδπλάκσζε θαη ε πεξαηηέξσ αλάπηπμε ηεο ππνθεηκεληθφηεηαο ησλ καζε-
ηψλ
Έηζη δξαζηεξηφηεηεο ιφγνπ ράξε θαηαλφεζεο θεηκέλνπ ζηνρεχνπλ φρη κφλν ζηελ
αλαγλψξηζε ηεο ζεκαηηθήο θαη ηεο επηθαλεηαθήο δνκήο αιιά θαη ζηε δηεξεχλεζε ησλ
άδεισλ φςεσλ θαη ησλ ζησπψλ ηνπ δξαζηεξηφηεηεο δηαθεηκεληθήο (intertexutal)
αλάγλσζεο ζηνρεχνπλ φρη κφλν ζηε ζχγθξηζε ζέκαηνο θαη εθθξαζηηθψλ κέζσλ αιιά
θαη ζηελ αλαγλψξηζε ηεο ηζηνξηθφηεηαο ησλ πνιηηηζκηθψλ αμηψλ θαη ηελ
ζπλεηδεηνπνίεζε ησλ εκπιαηζησκέλσλ ηξφπσλ ινγνηερληθήο κεηνπζίσζεο ηεο βησ-
32 ην ζεκείν απηφ ν ρψξνο ησλ Πνιηηηζκηθψλ πνπδψλ θαίλεηαη λα ζπλαληά ηελ Παηδαγσγηθή ησλ
Μέζσλ Media Studies θαη ηελ έκθαζε ζηνλ νπηηθναθνπζηηθφ γξακκαηηζκφ κηληηαθή ηθαλφηεηα
media literacy βι ελδεηθηηθά ηηο πξσηνβνπιίεο νπηηθναθνπζηηθήο παηδείαο ζηνλ δηθηπαθφ ηφπν ηνπ
Ηλζηηηνχηνπ Οπηηθναθνπζηηθψλ Μέζσλ lt httpwwwiomgrgt
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 143
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
κέλεο εκπεηξίαο33
ηέινο εληάζζνληαη ζην κάζεκα δξαζηεξηφηεηεο δηακεζηθήο
(intermedial) αλάγλσζεο δειαδή δξαζηεξηφηεηεο ζπγθξηηηθήο αλάιπζεο θαη
αληηπαξάζεζεο κεηαθνξψλ ελφο έξγνπ ζε άιια ζεκεησηηθά κέζα (πρ ελφο
κπζηζηνξήκαηνο ζε θηλεκαηνγξαθηθή ηαηλία)
Πνηνο είλαη ν ξφινο επνκέλσο ησλ ΣΠΔ ζην κάζεκα ηεο ινγνηερλίαο ζχκ-
θσλα θαη κε ηελ παηδαγσγηθή νπηηθή ησλ πνιπγξακκαηηζκψλ θαη ησλ πνιηηηζκηθψλ
ζπνπδψλ
Βαζηθφ ζηνηρείν θαη κέζν επίηεπμεο ησλ παξαπάλσ ζηφρσλ απνηειεί αλά-
κεζα ζηα άιια θαη ε παξαγσγή πξνζσπηθνχ ιφγνπ (Υνληνιίδνπ 2002) είδακε ζην
πξνεγνχκελν θεθάιαην πψο απηφ κπνξεί λα επηηεπρζεί κε ηε δεκηνπξγηθή ρξήζε ησλ
ΣΠΔ θαη κε ηε ζπγθξφηεζε αλαγλσζηηθψλ θνηλνηήησλ Απηφ πνπ πξέπεη λα ηνλί-
ζνπκε θαη ζε απηφ ην ζεκείν είλαη φηη ζχκθσλα κε ην παξαπάλσ πιαίζην θαλέλα
θείκελν δελ είλαη αζψν θαη δελ παξάγεηαη ελ θελψ έηζη θαη ε παξαγσγή πξνζσπηθνχ
ιφγνπ απφ ηνπο καζεηέο θαη ηηο καζήηξηεο πνιιέο θνξέο ηείλεη λα ζπκκνξθψλεηαη κε
θαζηεξσκέλεο εξκελεπηηθέο παξαδφζεηο Αληίζεηα πξνθεηκέλνπ λα αλαπηπρζνχλ θξη-
ηηθά εγγξάκκαηα ππνθείκελα είλαη απαξαίηεην λα αληηκεησπίζνπλ νη καζεηέοηξηεο
θξηηηθά θάζε παξαγσγή ιφγνπ αθφκα θαη ηνπ δηθνχ ηνπο κε άιια ιφγηα απηφ πνπ
πξνηείλεηαη είλαη ε αληηκεηψπηζε ηεο θάζε αλαγλψζηξηαο σο ελφο ηζηνξηθά θαη θνη-
λσληθά εληνπηζκέλνπ ππνθεηκέλνπ (Απνζηνιίδνπ 2002)34
Εικόνα 15
33 Γεληθά νη δξαζηεξηφηεηεο ζην κάζεκα ζχκθσλα κε ην πξφηππν ησλ Πνιπγξακκαηηζκψλ αθνινπ-
ζνχλ 4 ζηάδηα Σνπνζεηεκέλε πξαθηηθή Αλνηρηή δηδαζθαιία Κξηηηθή πιαηζίσζε Μεηαζρεκαηηζηηθή
πξαθηηθή (Υαηδεζαββίδεο 2003) 34 Πξβι θαη Υνληνιίδνπ (2006) φπνπ πξνηείλεηαη λα πηνζεηεζεί σο κέξνο ηνπ θξηηηθνχ γξακκαηηζκνχ
ζην κάζεκα ηεο ινγνηερλίαο θαη ε επίγλσζε ηεο αλαγλσζηηθήο καο ηζηνξίαο ε νπνία ζπκπεξηιακβάλεη
έλα ζχλζεην πιέγκα εκπεηξηψλ πνπ ζπλζέηνπλ ηελ αλαγλσζηηθή κλήκε
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 144
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Απηφ έρεη σο ζπλέπεηα ηελ παξαδνρή φηη ε (ινγνηερληθή) αλάγλσζε θαη
ζπλαθφινπζε παξαγσγή εξκελεπηηθνχ ή βησκαηηθνχ ιφγνπ δελ είλαη κηα άρξνλε θαη
ηδενινγηθά νπδέηεξε πξαθηηθή Ζ ρξήζε ΣΠΔ ζην πιαίζην απηήο ηεο πξαθηηθήο
εληάζζεηαη ζε έλα πιέγκα ηζηνξηθψλ θαη θνηλσληθψλ παξακέηξσλ πψο
ρξεζηκνπνηνχλ γηα παξάδεηγκα ηηο ΣΠΔ κηθξνί αλαγλψζηεο δηαθνξεηηθνχ
πνιηηηζκηθνχ ππφβαζξνπ ηη είδνπο αμίεο θαη ζηεξεφηππα θέξεη ν θάζε ζεκεησηηθφο
ηξφπνο πνπ επηιέγεη λα ρξεζηκνπνηήζεη ην παηδί ηη είδνπο ηαπηφηεηεο ζπγθξνηνχληαη
θαη ζπγθξνχνληαη ζην πεδίν ηεο ςεθηαθήο δηακεζνιάβεζεο θνθ
Οη ΣΠΔ σζηφζν ζην κάζεκα ηεο ινγνηερλίαο δελ εμαληινχληαη ζε κέζν δε-
κηνπξγηθήο γξαθήο ζπλεξγαηηθήο εξγαζίαο θαη επηθνηλσλίαο απνηεινχλ θπξίσο
ζπζηαηηθφ ζηνηρείν ηνπ δηδαθηηθνχ αληηθεηκέλνπ ηελ θαξδηά κηαο ηέηνηαο νπηηθήο
βξίζθεηαη ε ζπλάθεηα κέζνπ θαη αλαπαξάζηαζεο φρη ζχκθσλα κε έλα αηηηνθξαηηθφ
κνληέιν (πρ ηεο θνηλφηνπεο αληίιεςεο φηη ην κέζν θαζνξίδεη ην κήλπκα) αιιά κε
βάζε ηελ αλάδεημε ησλ ηδενινγηθψλ θαη πνηεηνινγηθψλ κεραληζκψλ λνεκαηνδφηεζεο
θαη ζπγθξφηεζεο ηαπηνηήησλ εληφο ηνπ ινγνηερληθνχ θεηκέλνπ Αληηθείκελν
αλάιπζεο γίλεηαη ε ίδηα ε αλαπαξάζηαζε σο ζεκείσζε (ζεκεησηηθφο ηξφπνο) θαη
ιέμε-θιεηδί ε αθεγεκαηηθφηεηα σο έλαο απφ ηνπο ηξφπνπο πνπ λνεκαηνδνηνχκε ηνλ
θφζκν (αιιά θαη ηνλ εαπηφ καο) ε αθήγεζε γίλεηαη αληηιεπηή σο κηα
θσδηθνπνηεκέλε δξαζηεξηφηεηα πνπ δελ αληαλαθιά αιιά δηακνξθψλεη ηελ
πξαγκαηηθφηεηα
χκθσλα κε απηφ ην ζεσξεηηθφ πιαίζην ε ηερλνινγία ην θάζε κέζν παιαηφ
ή λέν δελ είλαη πνηέ ηδενινγηθά νπδέηεξν Ζ ηερλνινγία ηεο γξαθήο ελ πξνθεηκέλσ
λνείηαη ζε ζπλάξηεζε πξνο ηα θνηλσληθά πνιηηηζκηθά πνιηηηθά θαη ηδενινγηθά ζπκ-
θξαδφκελα ζηα νπνία βξίζθεηαη εληαγκέλε Παξάιιεια ε ίδηα ε έλλνηα ηεο ηερλνιν-
γίαο φπσο άιισζηε θαη ηεο ινγνηερλίαο ηζηνξηθνπνηείηαη Σφζν ηα ηερλνινγηθά κέζα
φζν θαη ηα ινγνηερληθά θείκελα (κε ηνλ φξν απηφλ ελλνείηαη θάζε ινγνηερληθφ ζε-
κεησηηθφ ζπκβάλ πρ θηλεκαηνγξαθηθέο ηαηλίεο βι θαη Υνληνιίδνπ 2002 Walsh
2006) δελ αληηκεησπίδνληαη σο άρξνλεο δηαθαλείο θαη ζηαζεξέο νληφηεηεο αιιά σο
βαζηά ηζηνξηθνί θνξείο αμηψλ Ζ εξκελεπηηθή επνκέλσο ηεο ππνςίαο αμηνινγεί πα-
ξακέηξνπο πνπ ζπκπεξηιακβάλνπλ θαη ην κέζν ηελ πιηθή ηερλνινγία ηνπ θεηκέλνπ
(Walsh 2006 Hayles 2004)
Με απηά ηα δεδνκέλα ζα κπνξνχζακε λα επαλαδηαηππψζνπκε ηελ ηειεπηαία
απφ ηηο ηξεηο δηδαθηηθέο εθδνρέο πνπ ζεκεηψζακε παξαπάλσ σο εμήο
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 145
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ζην κάζεκα ηεο ινγνηερλίαο κε έκθαζε ζηνπο δηαθνξεηηθνχο ζεκεη-
σηηθνχο ηξφπνπο νξγάλσζεο ηνπ θεηκέλνπ θαη ζην δηακεζνιαβεηηθφ ξφιν ηεο ηερλνινγίαο
ηεο γξαθήο (είηε απηή είλαη ην έληππν ην ςεθηαθφ κέζν θηι) αιιά θαη ηελ αλάιπζε ησλ επξχηεξσλ ιφγσλ (discourses) πνπ δνκνχλ ξεηά ή άξξεηα ην θείκελν
Μηα ηέηνηα δηδαθηηθή πξαθηηθή απνθεχγεη ηελ ηερλνθεληξηθή ξεηνξεία35
πνπ
ζέιεη πρ ηνλ ςεθηαθφ ιφγν λα αιιάδεη άξδελ ην ινγνηερληθφ θείκελν θαη δίλεη βά-
ξνο ζηηο αθεγεκαηηθέο ηερλνινγηθέο θαη άιιεο ηξνπηθφηεηεο ηνπ θεηκέλνπ σο κερα-
ληζκνχο ζχλζεζεο θαη παξαγσγήο λνήκαηνο ελψ παξάιιεια αλαδεηθλχεη ηνλ
αλαγλψζηε σο ελεξγφ ηζηνξηθφ ππνθείκελν Ζ απμεκέλε πξνζνρή ζηηο ηερλνινγηθέο
ζπκβάζεηο ηεο ζχλζεζεο ησλ θεηκέλσλ ζηελ ηδενινγηθή ηνπο ρξήζε ζηα πιαίζηα εγ-
γξάκκαησλ θνηλσληθψλ πξαθηηθψλ θαη ζηελ πνηθηινκνξθία (ζπγρξνληθή θαη
δηαρξνληθή) ησλ ίδησλ ησλ αλαγλσζηηθψλ πξαθηηθψλ κπνξεί λα αλνίμεη λένπο
δξφκνπο ζηε δηδαθηηθή ηεο ινγνηερλίαο36
Ζ πξαθηηθή απηή δελ αληηηίζεηαη ζηελ αλάπηπμε ηεο θηιαλαγλσζίαο ή ζηε κε-
ιέηε ηεο ινγνηερληθφηεηαο Αμηνπνηεί ηα εξγαιεία ηεο εξκελεπηηθήο ηεο αθεγεκαην-
ινγίαο θηι αθξηβψο γηα λα εληζρχζεη ηελ αλαγλσζηηθή ηαπηφηεηα σο θξηηηθή ηαπηφ-
ηεηα θαη εληάζζεη ζε απηφ ην πιαίζην θξηηηθήο επίγλσζεο ηηο δεκηνπξγηθέο θαη παηγλη-
ψδεηο δξαζηεξηφηεηεο φπσο πρ ηε ζπλεξγαηηθή γξαθή αθεγήζεσλ
Αο δνχκε θιείλνληαο έλα παξάδεηγκα Πψο ζα ιεηηνπξγήζεη ζηελ πξάμε κηα
ηέηνηα πξνζέγγηζε φηαλ ε ηάμε βξεζεί αληηκέησπε κε ηελ αηρκή ηνπ δφξαηνο ηνπ ςε-
θηαθνχ ινγνηερληθνχ πεδίνπ ην ππεξθείκελν (νη ηδηαηηεξφηεηεο ηνπ νπνίνπ πεξηγξά-
θεθαλ ζην πξνεγνχκελν θεθάιαην)
Παξάδεηγκα πξνζέγγηζεο ππεξθεηκεληθήο ινγνηερλίαο laquoειέγρνπκε ην είδνο ηεο
αλάγλσζεο πνπ καο ππαγνξεχεη ην θείκελν [hellip] αλ δειαδή είλαη γξακκηθή
ηεζιαζκέλε ή ππεξθεηκεληθή ηελ πιαηζίσζε ηεο εηθφλαο θά Δθφζνλ ε αλάγλσζε
είλαη ππεξθεηκεληθή ειέγρνπκε ην είδνο ησλ ζπλδέζκσλ θαη ην πεξηερφκελφ ηνπο
ψζηε λα θαηαλνήζνπκε ην πψο θαη θαηά πφζν ζπκβάιινπλ ζηελ θαηαζθεπή ηνπ λνή-
καηνο Παξάιιεια ζρνιηάδνπκε ηνπο ινηπνχο ηξνπηζκνχο πνπ ζπκκεηέρνπλ ζηελ
35 Πξέπεη σζηφζν λα ζεκεησζεί φηη ζην πεδίν ηεο ζεσξίαο ηεο ινγνηερλίαο ππάξρεη κηα θίλεζε ζηνλ
γεξκαληθφ θπξίσο αθαδεκατθφ ρψξν πνπ ζπζηνηρεί κε ηε κείδνλα ζέζε ηεο εγγξακκαηνζχλεο θαη δίλεη
έκθαζε ζηηο επηπηψζεηο ηνπ παξάγνληα ηεο ηερλνινγίαο ηεο επηθνηλσλίαο ζηε κνξθή θαη ζην πεξηερφ-
κελν ησλ ινγνηερληθψλ θεηκέλσλ αιιά θαη ζηε ιεηηνπξγία ηεο ινγνηερλίαο εληφο ηνπ ζχγρξνλνπ
δηθηχνπ κεηαβίβαζεο πιεξνθνξηψλ βι ελδεηθηηθά Giesecke (2002) 36 Βι ελδεηθηηθά ηε δηδαθηηθή πξφηαζε γηα δηδαζθαιία θφκηθο ζηελ Α΄ Γπκλαζίνπ (Παζραιίδεο 2004)
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 146
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
ειεθηξνληθή αθήγεζε φπσο ηνλ ήρν ηελ θίλεζε ηα εθέ θάraquo (Μνπιιά 2010) Δμε-
ηάδνπκε επηπιένλ φρη κφλν ηηο ζπκβάζεηο θαη ηηο ηερληθέο αιιά επηρεηξνχκε λα
αλαγλψζνπκε θξηηηθά ηνπο ηξφπνπο αλαπαξάζηαζεο ζε ζρέζε κε αμίεο πνιηηηζκηθά
ζηεξεφηππα θαη ην είδνο ηεο ππνθεηκεληθφηεηαο πνπ δηαπξαγκαηεχνληαη
Μηα ηέηνηα ζπζηεκαηηθή πξνζέγγηζε κπνξεί λα νδεγήζεη ζηε δηαπίζησζε φηη
ην είδνο ηεο θπβεξλνινγνηερλίαο δελ είλαη εληαίν ηα πεξηζζφηεξα κάιηζηα ινγν-
ηερληθά ππεξθείκελα δελ αληαπνθξίλνληαη ζε απηά πνπ επαγγειίδεηαη ε λέα ςεθηαθή
επνρή θαζψο ε ειεπζεξία ηνπ αλαγλψζηε απνδεηθλχεηαη νπζηαζηηθά κηα ςεπ-
δαίζζεζε εθφζνλ laquoν ζπγγξαθέαο έρεη ζρεδηάζεη θαη απνθαζίζεη εθ ησλ πξνηέξσλ ηηο
δηαδξνκέο πνπ ζα αθνινπζήζεη ν αλαγλψζηεο έζησ ζπλδπαζηηθά θαη ηπραίαraquo θαη νη
πηζαλέο αλαγλσζηηθέο δηαθιαδψζεηο είλαη πεπεξαζκέλεο φπσο θαη ζε κεηακπ-
ζνπιαζηηθά θείκελα ηεο έληππεο ινγνηερλίαο (Γεκεηξνχιηα 2009 31-32) Ζ
αλαγλσζηηθή ζέζε ππνθεηκέλνπ πνπ θαηαζθεπάδνπλ ηα ππεξθεηκεληθά ινγνηερληθά
έξγα επνκέλσο ζπλήζσο απέρεη πνιχ απφ ηνλ αλαγλψζηε ζπλ-ζπγγξαθέα θαη ζπλ-
δεκηνπξγφ37
Σελ παξαπάλσ θξηηηθή δξαζηεξηφηεηα κπνξεί λα αθνινπζήζεη κηα δεκηνπξγηθή
πνπ ζα βάιεη ηα ίδηα ηα παηδηά ζηε ζέζε ζπγγξαθέα ππεξθεηκεληθήο ινγνηερλίαο
ζηελ πεξίπησζε απηή φρη κφλν εμνηθεηψλνληαη κε έλα λέν ινγνηερληθφ είδνο (ή ηνπ-
ιάρηζηνλ κε κηα λέα ηξνπηθφηεηα ηνπ ινγνηερληθνχ ιφγνπ) αιιά βξίζθνληαη νη ίδηνη
ζηε ζέζε ηνπ παξαγσγνχ θαηαλννχλ ηηο ηδηαηηεξφηεηέο ηνπ θαη δξαζηεξηνπνηνχληαη
δεκηνπξγηθά (βι θαη έλα παξάδεηγκα ζηελ Δλφηεηα ΗΗΗ θεθ 53 Δθδνρέο δηδαθηηθήο
αμηνπνίεζεο ηνπ δηαδξαζηηθνχ πίλαθα)
37 χκθσλα κε ηε Γεκεηξνχιηα (2009) κφλν ζηηο πην ζπάληεο πεξηπηψζεηο ακηγψο ςεθηαθήο (πνπ δελ
κπνξεί λα ιεηηνπξγήζεη έληππα) ινγνηερλίαο φηη απνθαιεί θαηαζθεπαηηθή κεηακπζνπιαζία laquoε είζνδνο
ηνπ αλαγλψζηε ζην έξγν ζεκαδνηνηεί πξαγκαηηθά ηελ ηπραηφηεηα θαη ηε ζπλάληεζε δχν δηαθνξεηηθψλ
ππνθεηκεληθνηήησλraquo
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 147
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
5 ΣΠΕ και διδαςκαλία τθσ Ιςτορίασ
Στο κεφάλαιο αυτό περιλαμβάνονται τρία κείμενα
Το πρϊτο αποτελεί μια γενικότερθ ειςαγωγι ςτο ηιτθμα τθσ διδακτικισ και
παιδαγωγικισ αξιοποίθςθσ των ΤΡΕ ςτο μάκθμα τθσ ιςτορίασ με ζμφαςθ ςτισ
δυνατότθτεσ των νζων μζςων για τθν υιοκζτθςθ τθσ διερευνθτικισ μάκθςθσ ςτθ
διδαςκαλία τθσ Ιςτορίασ
Το δεφτερο εμβακφνει ςε ηθτιματα διδακτικισ και αξιοποίθςθσ των ΤΡΕ
παρουςιάηοντασ αναλυτικότερα τισ γνωςτικζσ κατθγορίεσ και ζννοιεσ που
εμπλζκονται ςτθ διδαςκαλία τα διδακτικά μοντζλα και τα βιματα ςχεδιαςμοφ τθσ
διδαςκαλίασ
Το τρίτο δίνει ζμφαςθ ςτθν κριτικι διάςταςθ του ιςτορικοφ γραμματιςμοφ με και
χωρίσ ΤΡΕ δίνοντασ ζμφαςθ ςτθν πολυπριςματικι προςζγγιςθ και ερμθνεία του
ιςτορικοφ γεγονότοσ που διευκολφνει τθν ανάπτυξθ κριτικισ ιςτορικισ ςκζψθσ
Τα κείμενα αυτά κίγουν ηθτιματα όπωσ το αντικείμενο τθσ διδαςκαλίασ τθσ ιςτορίασ
μεκοδολογικά εργαλεία τθσ ιςτορικισ επιςτιμθσ (ιςτορικζσ ζννοιεσ αφιγθςθ ζλεγχοσ
και επεξεργαςία πθγϊν) πθγζσ τθσ ιςτορικισ γνϊςθσ μοντζλα διδαςκαλίασ και
ςφγχρονεσ διδακτικζσ πρακτικζσ που εφαρμόηονται ςτο μάκθμα τθσ ιςτορίασ
51 Διδακτικι και παιδαγωγικι αξιοποίθςθ των ΣΠΕ ςτο μάκθμα τθσ ιςτορίασ
Αναςταςία Δ Βακαλοφδθ
Ζ εμνηθείσζε ησλ καζεηψλ ζηε ρξήζε ησλ Σερλνινγηψλ Πιεξνθνξίαο θαη
Δπηθνηλσλίαο θαζίζηαηαη πιένλ φρη κφλν ρξήζηκε αιιά θαη απαξαίηεηε εάλ ιάβεη
θαλείο ππφςε ηνπ ηηο αξρέο πνπ δηέπνπλ ηε ζχγρξνλε αγνξά εξγαζίαο θαη ηελ
Κνηλσλία ηεο Πιεξνθνξίαο38
Πψο φκσο είλαη δπλαηφλ λα πξνζηαηεπζεί ν έθεβνο
απφ ηνλ κεραληζηηθφ εζηζκφ θαη ηε laquoξνκπνηνπνηεκέλεraquo ρξήζε ηνπ ειεθηξνληθνχ
ππνινγηζηή πνπ ζα ηνπ ζηεξήζεη ηελ παξάιιειε πλεπκαηηθή θαη αλζξσπηζηηθή
θαιιηέξγεηα θαη ζα ηνλ θαηαζηήζεη επάισην ζε πηζαλή εθκεηάιιεπζε Ζ ιχζε δίλεηαη
κέζα απφ ηνλ πξνζεθηηθφ ζρεδηαζκφ παηδαγσγηθψλ θαη δηδαθηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ
ζε φια ηα δηδαθηηθά αληηθείκελα
38 Γηα εθηελή αλάιπζε ησλ ζρεηηθψλ ζεκάησλ ζρέδηα καζεκάησλ κε ηελ αμηνπνίεζε ησλ Σερλνινγηψλ
Πιεξνθνξίαο θαη Δπηθνηλσλίαο παξαπνκπέο θαη αλαιπηηθή βηβιηνγξαθία βι Βαθαινχδε 2003
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 148
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Καηαξράο είλαη πάληνηε απαξαίηεην λα θαζνξίδνληαη κε ζαθήλεηα ν ζθνπφο
θαη ην πιαίζην ηεο ρξήζεο ησλ ΣΠΔ κε πιήξε θαη ζσζηή πξνεξγαζία θαη πξνεηνηκα-
ζία πνπ ζα βαζίδνληαη ζε εξσηήκαηα φπσο Ση ζέινπκε λα δνπλ νη καζεηέοηξηεο Ση
ζέινπκε λα κάζνπλ Πψο ζέινπκε λα αηζζάλνληαη Ση ζέινπκε λα θάλνπλ Τπάξρνπλ
καζεηέοηξηεο κε πξνθαηαιήςεηο ζην ζέκα Τπάξρεη θάπνηνο εληειψο αλεμνηθείσηνο
κε ην φιν εγρείξεκα
Απηή ε αλαγθαηφηεηα δεκηνπξγεί απηφκαηα ηελ απαίηεζε χπαξμεο ελφο εθπαη-
δεπηηθνχ πνπ ζα γλσξίδεη θαη ζα κπνξεί λα δεκηνπξγεί επθαηξίεο δεκηνπξγηθήο ζρέ-
ζεο ησλ καζεηψλ κε ηνλ ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή θαη ηηο ΣΠΔ Πξέπεη ινηπφλ λα
έρεη ηηο απαηηνχκελεο επηζηεκνληθέο γλψζεηο γηα ηε δηαδηθαζία δηδαζθαιίαο-κάζεζεο
Πξέπεη λα δηεξεπλά ηηο δπλαηφηεηεο ησλ ΣΠΔ πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε θαη λα
γλσξίδεη λα ρξεζηκνπνηεί ζσζηά ηηο ΣΠΔ ψζηε λα απνδεηρζνχλ επέιηθηα θαη
δεκηνπξγηθά εξγαιεία ζηε δηδαζθαιία θαη ζηελ παηδαγσγηθή Παξάιιεια ν
εθπαηδεπηηθφο ζα πξέπεη λα εμνηθεησζεί κε ηηο λέεο ζεσξίεο ηεο γλψζεο ζχκθσλα κε
ηηο νπνίεο ε νξγάλσζε ηεο κάζεζεο πξνζαλαηνιίδεηαη πξνο ηνλ ιεγφκελν
laquoθνηλσληθνπνιηηηζκηθφ επνηθνδνκεηηζκφraquo39
Ζ πξνζέγγηζε ηνπ κνληέινπ απηνχ ηεο
κάζεζεο αιιάδεη ηα δεδνκέλα θαη αλνίγεη θαηλνχξγηνπο δξφκνπο γηα ηνλ ξφιν ησλ
εθπαηδεπηηθψλ θαη ησλ καζεηψλ Οε καζεηήοηξηα πξέπεη λα κάζεη λα εξγάδεηαη ζε
αλνηρηά πεξηβάιινληα κάζεζεο κέζσ δηεξεχλεζεο ηα νπνία ραξαθηεξίδνληαη απφ ηε
δπλαηφηεηα ειέγρνπ απφ ηνλ ρξήζηε θαη επηηξέπνπλ αλνηρηφ πιαίζην
δξαζηεξηνηήησλ
Καηά ηε δηδαζθαιία ησλ θηινινγηθψλ
αληηθεηκέλσλ θαη εηδηθά ηεο ηζηνξίαο ν καζεηήο ndash
κε ηελ αλαδήηεζε ηνλ εληνπηζκφ θαη ηελ άκεζε
ζέαζε ελφο πρ εηθαζηηθνχ έξγνπ θαη θαηφπηλ ηελ
εξκελεπηηθή θξηηηθή θαη δηαιεθηηθή επεμεξγαζία
ηνπ ζέκαηφο ηνπndash ζα κπνξέζεη λα ζέζεη εξσηήκαηα
(άληιεζεο πιεξνθνξηψλ θαηαλφεζεο ζπλζεθψλ
ηνπ παξειζφληνο πνπ νδήγεζαλ ζηε δεκηνπξγία ηνπ έξγνπ θηι) λα απνθηήζεη θαηά
39 Βι γηα ηε ζπγθεθξηκέλε ζεσξία κάζεζεο βι Γεληθφ Μέξνο Δλφηεηα 21 amp 2 Τπελζπκίδνπκε εδψ
φηη βαζηθφ ηνπ ζηνηρείν είλαη ε θαηαζθεπή ηεο γλψζεο απφ ηνπο ίδηνπο ηνπο καζεηέο κε ηελ ελεξγφ
αιιειεπίδξαζή ηνπο ζε αλνηθηά εθπαηδεπηηθά πεξηβάιινληα θαη ηνπο θαλφλεο 1Γηεξεπλψ ηνλ πξαγ-
καηηθφεκπεηξηθφ θφζκν 2Οηθνδνκψ ηε γλψζε ζε ζρέζε κε ηηο εκπεηξίεο 3 πλεξγάδνκαη θαη ζπ-
γθξίλσ κε ηηο απφςεηογλψζεηο ησλ άιισλ 4 Δθαξκφδσ ηε γλψζε ζε λέα πεξηβάιινληα
Λφγνπ ράξε έλαο πίλαθαο δσγξαθηθήο
κπνξεί λα πξνζθέξεη δπλαηφηεηεο θαηα-
λφεζεο ηνπ ηζηνξηθνχ γεγνλφηνο αιιά
θαη λα ιεηηνπξγήζεη παξαπιαλεηηθά ε-
θφζνλ πξφθεηηαη γηα ζεψξεζε ηνπ γεγν-λφηνο απφ laquoζπγθεθξηκέλε νπηηθή γσλίαraquo
Δπηβάιιεηαη επνκέλσο ε εμέηαζε έξγσλ
πνπ παξνπζηάδνπλ δηαθνξεηηθέο θαη αληη-
θξνπφκελεο απφςεηο θαη ε ππνζηήξημε
απφ γξαπηέο πεγέο νη νπνίεο ζα παξέ-
ρνπλ πιεξνθνξίεο ζρεηηθέο κε ην εηθνλη-
δφκελν γεγνλφο θαη ηνλ θαιιηηέρλε
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 149
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
ην δπλαηφλ αληηθεηκεληθέο γλψζεηο ζρεηηθά κε ην δεηνχκελν θαη λα θαηαθηήζεη ηε
κεηαγλψζε δειαδή ηελ ελζσκάησζε κεζφδσλ κάζεζεο (laquoκαζαίλσ πψο λα καζαίλσraquo)
θαη φρη μεξήο θαη απνκλεκνλεπηηθήο γλψζεο Απηή επηηπγράλεηαη φηαλ ν
δηδαζθφκελνο ζπκκεηέρεη ελεξγά φπσο γηα παξάδεηγκα κέζα απφ ηελ ηζηνξηθή
κέζνδν ηεο έξεπλαο πνπ δηεμάγεη ηελ επηινγή ηεο αηνκηθήο πνξείαο (δηαδξνκέο) ηε
δηαζχλδεζε ησλ πιεξνθνξηψλ ηε ζχλζεζε ηεο πιεξνθνξίαο θηι φηαλ εηδηθφηεξα
δηαηππψλεη κε ηελ θαζνδήγεζε θαη ηε βνήζεηα ηνπ δαζθάινπ ππνζέζεηο εξσηήκαηα
δεηνχκελα αλαιχζεηο ηζηνξηθψλ ελλνηψλ φπνπ ζπλαξηά ηνλ ρψξν θαη ηνλ ρξφλν θαη
ζέηεη ηα πιαίζηα δξάζεο
Με απηφ ηνλ ηξφπν ηα παηδηά καζαίλνπλ βαζκηαία κέζα απφ πεηξακαηηζκνχο
θαη ιάζε λα δηακνξθψλνπλ έλα έξγν κέζα απφ ηε ζπλεξγαζία νξγαλψλνληαο ηηο
δνκέο θαη ζπιιέγνληαο ηα ζηνηρεία ηνπ παξφληνο θαη ηνπ παξειζφληνο ηνπ παιαηνχ
θαη ηνπ λένπ∙ κε απηή ηελ επηινγή πξνζπαζνχλ λα εξκελεχζνπλ ηηο δνκέο ηνπ έξγνπ
ηνπο Χο ππνςήθηεο γηα λα απνηειέζνπλ ηε δνκηθή βάζε ηεο θηινινγηθήο-ηζηνξηθήο
επηζηήκεο ζπλήζσο πξνηείλνληαη νη έλλνηεο ηεθκήξηα αηηηφηεηα ελζπλαίζζεζε ή ζπ-
κπαζεηηθή θαηαλφεζε (empathy) κεηαβνιή ρξφλνο Δάλ θάπνηνο δελ θαηέρεη ηηο
παξαπάλσ έλλνηεο έζησ ζε θάπνην βαζκφ ηφηε ε κειέηε ησλ θηινινγηθψλ καζεκά-
ησλ ράλεη ην λφεκά ηεο ή απνθιίλεη ηειείσο απφ ηνλ ζηφρν ηεο
Δηδηθφηεξα ε ελζπλαίζζεζε σο ηξφπνο πξνζέγγηζεο ησλ θηινινγηθψλ καζεκάησλ
θαη νηθνδφκεζεο ηεο ηζηνξηθήο
ζθέςεο ζρεηίδεηαη κε ηελ αλάπηπμε
κηαο ηθαλφηεηαο ελζπλαηζζεηηθήο
θξίζεο δειαδή κε ηελ εμεχξεζε
ηξφπσλ κε ηνπο νπνίνπο ζα κπνξεί
θάπνηνο λα εθηηκά θαη λα αμηνινγεί
θαιχηεξα θαη πιεξέζηεξα ηα
πξνβιήκαηα ηηο απφςεηο θαη ηηο
ζέζεηο ησλ άιισλ αλζξψπσλ
Πξαθηηθέο ελζπλαίζζεζεο ζηε
δηδαθηηθή ησλ θηινινγηθψλ καζε-
κάησλ είλαη νη δεμηφηεηεο πνπ
αλαπηχζζεη νε καζεηήοηξηα
πξνζεγγίδνληαο κε ηε θαληαζία ηνπηεο πηπρέο ηνπ γίγλεζζαη
Με ηελ laquoεηθνληθήraquo πεξηήγεζε ζε κνπζεία πηλαθν-
ζήθεο αξραηνινγηθνχο ή ηζηνξηθνχο ρψξνπο παί-
δνληαο ην ξφιν ελφο πιαζκαηηθνχ ή ηζηνξηθνπ
ραξαθηήξα νη καζεηέοηξηεο έρνπλ ηε δπλαηφηεηα
λα αλαπιάζνπλ κε ηε θαληαζία ηνπο ηελ θνηλσλία
ηνλ ηξφπν δσήο ησλ αλζξψπσλ ηνπ παξειζφληνο∙
λα αλαθαιχςνπλ κέζα απφ ηα επξήκαηα ηηο θα-
ζεκεξηλέο θαη επαγγεικαηηθέο αζρνιίεο ηνπο ηα πιηθά πνπ ρξεζηκνπνηνχζαλ θιπ
Εικόνα 16 Η αρχαία Ρϊμη στο Google Earth
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 150
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Ζ γλψζε ε αληίιεςε ησλ αηηίσλ ε θξίζε απνηεινχλ επίζεο βαζηθέο ηθαλφηεηεο
πνπ πξέπεη λα αλαπηχμνπλ νη καζεηέοηξηεο Ζ νξζή πξνζέγγηζε ησλ ηζηνξηθψλ
ηεθκεξίσλ ε θαηαλφεζε ε εξκελεία ε δηαζθεπή ε αλάιπζε ε ζχλζεζε ε ακεξν-
ιεςία ε δηάθξηζε ησλ καξηπξηψλ ησλ γεγνλφησλ θαη ησλ γλσκψλ απνηεινχλ δε-
μηφηεηεο ηηο νπνίεο επίζεο ζα θαιιηεξγήζνπλ Ζ δηαδηθαζία απηή επεξεάδεη θαη ηε
γισζζηθή ηνπο θαηάξηηζε κε ηε ζπζηεκαηηθή θαιιηέξγεηα ησλ γισζζηθψλ θαη δηα-
λνεηηθψλ ηθαλνηήησλ ηνπο
Η μελζτθ των ςτοιχείων που ςυνδζουν τα ποικίλα πεδία τθσ ανκρϊπινθσ
δραςτθριότθτασ θ ευαιςκθτοποίθςθ απζναντι ςτον άνκρωπο τθ φφςθ
τον πολιτιςμό θ αναδιαμόρφωςθ του πλαιςίου των laquoχωρο-χρονικϊν
ςυντεταγμζνωνraquo θ δθμιουργικι ςκζψθ και δράςθ με τθν άμεςθ
ςυμμετοχι το πνεφμα ςυνεργαςίασ και ομαδικότθτασ θ ςυλλογικι
εργαςία θ διερεφνθςθ των κεμάτων θ ςφνκεςθ του ιςτορικοφ κειμζνου
μζςα από τθ ςυλλογι και κριτικι διεργαςία των πλθροφοριϊν οδθγοφν
τουστισ μακθτζστριεσ ςτθν καλλιζργεια τθσ ενςυναίςκθςθσ ςτθν
κατανόθςθ τθσ χρθςιμότθτασ των πθγϊν για τθν ιςτορία ςτθν εξοικείωςθ
με τθν ιςτορικι μεκοδολογία ςτθν απόκτθςθ κριτικισ ςκζψθσ και
ιςτορικισ ςυνείδθςθσ
Γεγνλφο απνηειεί φηη ε δηδαζθαιία δε ζηνρεχεη ζηελ παξνρή πιεξνθνξηψλ
νχηε ν ξφινο ηνπ δαζθάινπ είλαη λα ζπκκεηέρεη ζε κηα δηαδηθαζία αθήγεζεο-
απνκλεκφλεπζεο-εμέηαζεο Δίλαη μεπεξαζκέλε πιένλ απηή ε παξαδνζηαθή πξνζέγ-
γηζε ηνπ καζήκαηνο ν αθεγεκαηηθφο ζρνιαζηηθφο ηξφπνο δηδαζθαιίαο πνπ νδεγεί
ζηε ζηείξα απνκλεκφλεπζε θνπφο ηεο δηδαζθαιίαο είλαη ε δηαρείξηζε ηεο κάζεζεο
ε κειέηε ηεο αλζξψπηλεο εκπεηξίαο ε θξηηηθή άζθεζε ηεο ζθέςεο ε δηεξεπλεηηθή
δηεξγαζία ηεο πιεξνθνξίαο ε δφκεζε λνεκάησλ ηνπ παξειζφληνο κέζα απφ ηα γε-
γνλφηα ε απφδνζε ησλ πξαγκαηηθψλ δηαζηάζεσλ ησλ γεγνλφησλ ε γισζζηθήεπη-
θνηλσληαθή κάζεζε θαη ε απφπεηξα δηαζεκαηηθήο πξνζέγγηζεο ελφο ζέκαηνο Πξέπεη
ελ γέλεη λα δίλεηαη βάξνο ζην laquoγλψξηδε πψοhellipraquo θαη φρη ζην laquoγλψξηδε φηηhellipraquo Οη εξσ-
ηήζεηο νη νπνίεο ηίζεληαη απφ ηνλ δηδάζθνληα κπνξνχλ λα δηαθσηίδνπλ ηελ πιεξνθφ-
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 151
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
ξεζε (αλάθιεζε ελζχκεζε επαγσγηθφ ζπκπέξαζκα) ηελ θαηαλφεζε (έθθξαζε
ζπκπεξηθνξέο αηηίεο) ηε ζθέςε (θξίζε δεκηνπξγία αηηηνιφγεζε)40
Η ζπκβνιή ησλ Σερλνινγηώλ Πιεξνθνξίαο θαη Δπηθνηλσλίαο θαη ν ξόινο
ηνπ εθπαηδεπηηθνύ
Ζ πινήγεζε-αλαδήηεζε ζην δηαδίθηπν θαη ε γεληθφηεξε εμνηθείσζε κε ηηο ΣΠΔ κπν-
ξνχλ λα ζπκβάινπλ ζηε δηεξεχλεζε θαη
αμηνπνίεζε ησλ πεγψλ θαη θαηά ζπλέπεηα ζηε
ζρεηηθή δηαδξαζηηθή δηδαζθαιία θαζψο
παξέρνπλ ππνζηήξημε ζηα επηκέξνπο δηδαθηηθά
αληηθείκελα κε εχθνιε θαη δεκηνπξγηθή
πξφζβαζε ζηελ πιεξνθφξεζε (θπξίσο εηθφλεο
θαη πνιιαπιέο αλαπαξαζηάζεηο κε ζπλδπαζκφ
θεηκέλνπ) ελψ ηαπηφρξνλα δίλνπλ ηελ επθαηξία
γηα αλάπηπμε δηαζεκαηηθφηεηαο θαη
ζπλεξγαζίαο θαζεγεηψληξηψλ δηαθφξσλ
εηδηθνηήησλ δπλαηφηεηα αμηνιφγεζεο ηεο
γλψζεο παξνρή θξηηεξίσλ επηινγήο ηεο πιεξνθνξίαο
Παξάιιεια κε ηελ πινήγεζε-αλαδήηεζε ζην δηαδίθηπν θαη ηελ εμνηθείσζε κε
ηηο ΣΠΔ γίλεηαη θαηαλνεηφ φηη
α) Ο εθπαηδεπηηθφο είλαη απηφο πνπ ζα παίμεη ηνλ θχξην ξφιν ζηε κεηαθνξά ηεο
ηερλνγλσζίαο θαη ζηελ πξνψζεζε ηεο θαηλνηνκίαο εξεπλψληαο απφ πξηλ ν ίδηνο ηηο επηπιένλ
δπλαηφηεηεο πνπ παξέρεη ζηνλ καζεηή ε ηερλνινγία Απηή είλαη ε βαζηθή ηδέα φηη ε ρξήζε
ηνπ ειεθηξνληθνχ ππνινγηζηή δελ κπνξεί λα αληηθαηαζηήζεη ηνλ δάζθαιν θαη ην βηβιίν αιιά
κπνξεί λα θηλεηνπνηήζεη ηε θαληαζία ηνπ καζεηή ηηο αηζζήζεηο ηνπ λα ηνλ θάλεη λα
ζπκκεηέρεη ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία θαη λα απηελεξγεί
Δπνκέλσο ν εθπαηδεπηηθφο πξέπεη λα εμνηθεησζεί ζηαδηαθά κε έλα ζχλνιν απφ ππν-
ινγηζηηθά θαη δηθηπαθά γλσζηηθά εξγαιεία κε ηνλ θαηάιιειν ζπλδπαζκφ δηδαθηηθψλ θαη
παηδαγσγηθψλ δξαζηεξηνηήησλ θαη λα νξγαλψζεη κηα πνηθηιία παηδαγσγηθψλ ζηξαηεγηθψλ κε
έκθαζε ζηνλ ξφιν ηνπ σο βνεζνχ ζπκβνχινπ νξγαλσηή θαη δηαπξαγκαηεπηή ηεο γλψζεο
Πξέπεη λα εμνηθεησζεί κε ηηο λέεο ζεσξίεο ηεο γλψζεο ζχκθσλα κε ηηο νπνίεο ε νξγάλσζε
40 Γηα κηα εηδηθφηεξε παξνπζίαζε ηνπ ηξφπνπ αλάπηπμεο ηεο θξηηηθήο ζθέςεο κέζα απφ θαηάιιειεο
εξσηήζεηο ηνπηεο εθπαηδεπηηθνχ βι ην ακέζσο επφκελν θείκελν (ππνθεθάιαην 53 laquoΓηδαζθαιία ηνπ
καζήκαηνο ηεο ηζηνξίαο κε ζθνπφ ηελ αλάπηπμε ηεο θξηηηθήο ζθέςεο Γ Μαπξνζθνχθεο)
Διακεματικότθτα
οι ΤΡΕ προςφζρουν τθ δυνατότθτα
laquoεικονικϊνraquo επιςκζψεων ςε μουςεία
πινακοκικεσ αρχαιολογικοφσ χϊρουσ
κτλ και ευρφτερα υποςτθρίηουν τθ
μετατροπι τθσ τζχνθσ ςε ιςτορία και
τθν τεκμθρίωςθ τθσ λογοτεχνικισ και
τθσ ιςτορικισ πθγισ μζςα από ει-
καςτικζσ και αρχαιολογικζσ πθγζσ
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 152
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
ηεο κάζεζεο πξνζαλαηνιίδεηαη ζηελ θαηαζθεπή ηεο γλψζεο απφ ηνπο ίδηνπο ηνπο καζεηέο κε
ηελ ελεξγφ αιιειεπίδξαζή ηνπο ζε αλνηθηά κνξθσηηθά πεξηβάιινληα
β) Σν δηαδίθηπν κπνξεί λα ππνζηεξίμεη απηφ ηνλ λέν ξφιν ηνπ δαζθάινπ πνπ
πξνζεγγίδεη δηεξεπλεηηθά ηε γλψζε ηελ επεμεξγάδεηαη ηε κεηαζρεκαηίδεη φρη πιένλ ζαλ
πνκπφο αιιά ζαλ βνεζφο θαη ζπλεξγάηεο ησλ καζεηψλ ηνπ Απφ ηελ άιιε πιεπξά νη
καζεηέο ndashκε ηε βνήζεηα ηνπ δαζθάινπndash δελ απνηεινχλ πιένλ παζεηηθνχο δέθηεο Δξγάδνληαη
ζε νκάδεο επεμεξγάδνληαη αλαιχνπλ θξίλνπλ θαη ζπλζέηνπλ κφλνη ηνπο αληαιιάζζνπλ ηηο
πιεξνθνξίεο θαη αιιεινζπκπιεξψλνπλ ηηο ειιείςεηο ηνπο Με απηφ ηνλ ηξφπν επηηπγράλεηαη
φρη κφλνλ ε ζπλεξγαηηθή κάζεζε αιιά θαη ε αιιεινδηδαθηηθή ησλ νκάδσλ θαη θαηφπηλ ηνπ
ζπλφινπ
γ) Έηζη νη καζεηέοηξηεο 1 Αληηιακβάλνληαη φηη ν ειεθηξνληθφο ππνινγηζηήο θαη
επξχηεξα νη ΣΠΔ ζπλδένληαη άκεζα πνηθίια θαη πνιιαπιά κε ηελ πιεξνθφξεζε πνπ αθνξά
πνιηηηζηηθά ζέκαηα θαη ηελ αλζξσπηζηηθή παηδεία 2 Δμνηθεηψλνληαη κε ηελ αλαδήηεζε
πιεξνθνξηψλ ζην δηαδίθηπν κέζσ ησλ κεραλψλ αλαδήηεζεο (πιεξνθνξηψλ)
ρξεζηκνπνηψληαο ιέμεηο-θιεηδηά 3 Δπηπιένλ κπνξνχλ λα δηαπξαγκαηεπηνχλ ηα επξεζέληα
θαη ηα δεηνχκελα είηε κε ηα παξαδνζηαθά κέζα (δηαινγηθή ζπδήηεζε ραξηί θαη κνιχβη θηι)
είηε ζε θάπνην απφ ηα πιεξνθνξηθά εξγαιεία (επεμεξγαζηέο θεηκέλνπ πίλαθεο δεδνκέλσλ
βάζεηο δεδνκέλσλ ινγηζηηθά θχιια θηι) ή κε ηελ επηθνηλσλία κεηαμχ ηνπο κέζσ ηνπ
ειεθηξνληθνχ ηαρπδξνκείνπ [αληαιιαγή κελπκάησλ (e-mail)] ή κέζσ ηνπ ελδνζρνιηθνχ
δηθηχνπ (Intranet) γηα δηαινγηθή ζπδήηεζε θαη αληαιιαγή απφςεσλ
Έηζη επέξρεηαη ε εμνηθείσζε δηδαζθφλησλ θαη δηδαζθνκέλσλ κε ηελ αλαδή-
ηεζε πιεξνθνξηψλ θαη εηθφλσλ ζην δηαδίθηπν ε ζπλεηδεηνπνίεζε ηεο δπλαηφηεηαο
γηα εχθνιε θαη γξήγνξε πξφζβαζε ζε εηθνλνγξαθηθφ θαη ελεκεξσηηθφ πιηθφ Δλαπφ-
θεηηαη σζηφζν ζηνλ δάζθαιν λα αλαιάβεη ηε δηαπξαγκάηεπζε απηνχ ηνπ πιηθνχ θαη
κε κεζνδνινγηθφ ηξφπν λα θαζνδεγήζεη ηνπο καζεηέο ζηελ αιιειεπηδξαζηηθή
νπζηαζηηθή δηδαθηηθή θαη παηδαγσγηθή εθκεηάιιεπζή ηνπ
Πξνηάζεηο αμηνπνίεζεο ησλ Σερλνινγηώλ Πιεξνθνξίαο θαη Δπηθνηλσλίαο
ζηε δηδαθηηθή ηεο ηζηνξίαο
Ζ ελζσκάησζε ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαθηηθή ηεο ηζηνξίαο επηηπγράλεηαη κε πνιινχο
ηξφπνπο Μπνξνχκε λα αζρνιεζνχκε
κε ηα αίηηα θαηεγνξηνπνηψληαο ηα ζε πίλαθεο δεδνκέλσλ βάζεηο δεδνκέλσλ ή
ινγηζηηθά θχιια δνκψληαο ηα ζε επεμεξγαζηή θεηκέλνπ αλαδεηψληαο ηα ζην
δηαδίθηπν αμηνπνηψληαο ινγηζκηθά θαηαζθεπήο ελλνηνινγηθψλ ραξηψλ∙
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 153
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
κε ηε δηαρξνληθή εμέηαζε ελφο ζέκαηνο κειεηψληαο ηηο αιιαγέο κέζα ζηνλ
ρξφλν κε ζχγθξηζε ηεθκεξίσλ (είδνο πιηθφ ρξήζε θηι) αμηνπνηψληαο ινγη-
ζκηθά ή ην δηαδίθηπν∙
κε ηελ έλλνηα ηνπ ρξφλνπ ζε ζχλδεζε κε ηνλ ρψξν κε ην ηζηνξηθφ γεγνλφο κε
ηελ ηζηνξηθή πεξίνδν (ζέηνληαο θξηηήξηα πρ εηθνλνγξάθεζε πνιίηεπκα θηι)
κε ηε κηθξή κέζε θαη καθξά δηάξθεηα (παξαηεξψληαο φηη ζε κηθξή θιίκαθα
αιιάδνπλ πνιιά ελψ καθξνπξφζεζκα νξηζκέλα κέλνπλ αλαιινίσηα)∙
κε ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηνπ ρψξνπ θαη ηελ επέθηαζε ηνπ πνιηηηζκνχ κέζσ
εμέηαζεο ηεθκεξίσλ ηε ζχλδεζε ρψξνπ-ρξφλνπ θαη εμέιημεο ηε ζχλδεζε ηεο
γεσθπζηθήο θαηάζηαζεο κε ηηο κνξθέο ηεο πνιηηηζηηθήο αλάπηπμεο ηε ζχλδεζε
ρψξσλ θαη ηζηνξηθψλ γεγνλφησλ∙
κε ηελ αθήγεζε
α) δεκηνπξγία εηθνλνγξαθεκέλεο αθήγεζεο κε εηθφλα θείκελν γξαθήκαηα
δηαγξάκκαηα θηι
β) θαηαζθεπή ηζηνξηθψλ πηλάθσλ κε θξηηήξηα
γ) δεκηνπξγία βάζεο δεδνκέλσλ εξσηεκάησλ ζρεηηθά κε έλα ζέκα∙
κε ηελ ηζηνξηθή κέζνδν κε ζπιινγή ηεθκεξίσλ κε αλάιπζε γξαπηψλ πεγψλ
κε άληιεζε πιεξνθνξηψλ απφ πιηθέο πεγέο κε επεμεξγαζία δεδνκέλσλ κε
αλαδήηεζε πιεξνθνξηψλ κε εηζαγσγή δεκνγξαθηθψλ δεδνκέλσλ αμην-
πνηψληαο πιεξνθνξηθά εξγαιεία παξνπζηάζεσλ ινγηζκηθά ην δηαδίθηπν
πίλαθεο δεδνκέλσλ βάζεηο δεδνκέλσλ ή ινγηζηηθά θχιια
52 Διδάςκοντασ Ιςτορία με τθν υποςτιριξθ ΣΠΕ
Ελζνθ Γκίκα
522 Από τθν επιςτιμθ τθσ ιςτορίασ ςτθ ςχολικι ιςτορία
Ζ δηδαθηηθή ηεο ηζηνξίαο ζήκεξα ζηνρεχεη ζηε κειέηε ηνπ ζπλφινπ ηεο αλζξψπηλεο
εκπεηξίαο αλαδεηθλχνληαο ηελ πνιιαπιφηεηα ησλ ηζηνξηθψλ γεγνλφησλ θαη
θαηλνκέλσλ θαη ηε δηαζχλδεζή ηνπο Αμηνπνηεί ηηο εξεπλεηηθέο κεζφδνπο ηεο
ηζηνξηθήο επηζηήκεο πξσηνγελέο θαη δεπηεξνγελέο ηζηνξηθφ πιηθφ γηα λα ζέζεη
εξσηήκαηα θαη λα αλαιχζεη ηζηνξηθά δεηήκαηα κε εξγαιεία ηζηνξηθήο έξεπλαο
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 154
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
ζηνρεχνληαο ζηελ θαιιηέξγεηα ηεο θξηηηθήο ζθέςεο ηνπ καζεηή θαη ζηελ αλάπηπμε
δεμηνηήησλ σο πξνο ηε δηαρείξηζε ηζηνξηθνχ πιηθνχ41
πγθεθξηκέλα σο πξνο ην γλσζηηθφ πεξηερφκελν επηρεηξείηαη
Γηεχξπλζε ηνπ γλσζηηθνχ πεξηερνκέλνπ κε αλαθνξά ζε φιεο ηηο εθθάλζεηο ηνπ
πνιηηηζκνχ θαη ηνπ ηζηνξηθνχ γίγλεζζαη αλάδεημε ηζηνξηθψλ βησκάησλ κηαο
πνηθηιίαο θνηλσληθψλ νκάδσλ
Γηάινγνο παξφληνο-παξειζφληνο Καηαλφεζε ησλ εξκελεπηηθψλ πξνζεγγίζεσλ
ηνπ παξειζφληνο κε αθεηεξία ηνπο πξνβιεκαηηζκνχο ηνπ παξφληνο
Αλάιπζε ηζηνξηθψλ πξνβιεκάησλ
Χο πξνο ηελ παηδαγσγηθή θαη δηδαθηηθή πξνζέγγηζε
Λακβάλνληαο ππφςε ηελ αθαδεκατθή ηζηνξία επηρεηξείηαη κηα κεηαηφπηζή ηεο
ζηε ζρνιηθή ηζηνξία κεηαζρεκαηίδνληαο ην επηζηεκνληθφ αληηθείκελν ζε
αληηθείκελν δηδαζθαιίαο
Δπηρεηξείηαη εμηζνξξφπεζε δεισηηθήο θαη δηαδηθαζηηθήο γλψζεο έηζη ψζηε ην
γλσζηηθφ πεξηερφκελν λα είλαη ζε ζχλδεζε θαη ζπλάθεηα κε ηηο ηζηνξηθέο
κεζφδνπο θαη έλλνηεο
Γίλεηαη έκθαζε ζηηο επνηθνδνκεηηθέο ζεσξίεο κάζεζεο
Καιιηεξγνχληαη κεηαγλσζηηθέο δεμηφηεηεο
Ζ αλαζχλζεζε ηνπ παξειζφληνο ζηε ζρνιηθή ηζηνξία επηρεηξείηαη κέζσ ηεο
εμνηθείσζεο ηνπ καζεηή κlsquo έλα ζχζηεκα γλσζηηθψλ θαηεγνξηψλ θαη ηελ θαιιηέξγεηα
δεμηνηήησλ πνπ ηνλ εηζάγνπλ ζηελ έλλνηα ηεο ηζηνξίαο θαη ηνπ παξέρνπλ ηα εξγαιεία
γηα λα θαηαλνήζεη ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ζπληίζεηαη ε ηζηνξηθή γλψζε42
Σν γλσζηηθφ πεξηερφκελν ηεο ηζηνξίαο νξγαλψλεηαη κε βάζε ηηο γλσζηηθέο
θαηεγνξίεο θαη ηηο έλλνηεο Ζ ιεηηνπξγία ησλ laquoγλσζηηθψλ θαηεγνξηψλraquo θαη
laquoδηαδηθαζηηθψλ ελλνηψλraquo είλαη δηπιή επξεηηθή κε ηελ νπνία γίλνληαη αληηιεπηά θαη
αληηθείκελν παξαηήξεζεο ζηνηρεία ηνπ παξειζφληνο θαη δνκηθή κε ηελ νπνία
νηθνδνκνχληαη ζρέζεηο κεηαμχ ησλ ζηνηρείσλ θαη ησλ θαηλνκέλσλ ηνπ παξειζφληνο43
41 Γηα ηα ζεκαληηθφηεξα ζηάδηα εμέιημεο ηεο δηδαθηηθήο ηεο ηζηνξίαο θαη ηηο ζχγρξνλεο ηάζεηο βι
Κφθθηλνο 2006 11-22 42 Γηα ηνπο ζηφρνπο θαη ηηο κεζφδνπο δηδαζθαιίαο ηνπ καζήκαηνο ηεο ηζηνξίαο βι θαη ΓΔΠ-ΑΠ
httpwwwpi-schoolsgrprogramsdepps 43 Γηα ηε δνκή θαη ιεηηνπξγία ησλ γλσζηηθψλ θαηεγνξηψλ βι Matozzi (2006)
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 155
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Γνωςτικζσ κατθγορίεσ και ζννοιεσ
Οη γλσζηηθέο θαηεγνξίεο είλαη νη εμήο
ζέκα νξίδεηαη έλα δήηεκα ζε ζρέζε κε ηνλ ρψξν θαη ηνλ ρξφλν ην νπνίν
ρξεζηκνπνηείηαη σο άμνλαο αλαθνξάο γηα λα αλαδεηρηεί κία νκνηνγελήο ζεηξά γεγνλφησλ ή
θαηλνκέλσλ
γεγνλφο δειψλεη ηη ζπλέβε κία ρξνληθή ζηηγκή ζlsquo έλαλ ηφπν
ρξνλνινγία εληνπίδεηαη έλα γεγνλφο ζηνλ ρξφλν
πεξίνδνο ηεκαρίδεηαη ν ρξνληθφο άμνλαο ζε κηθξφηεξα κέξε
πεγή ζηνηρεία ηνπ παξειζφληνο απφ ηα νπνία ν κειεηεηήο κπνξεί λlsquo
αληιήζεη πιεξνθνξίεο
κεηαβνιή δειψλεηαη ε κεηάβαζε απφ κία θαηάζηαζε ζε κία άιιε
αδξάλεηα δειψλεηαη ν ζεκαληηθφο πεξηνξηζκφο ηεο κεηαβνιήο
δηαδνρή γεγνλφηα ηνπνζεηνχληαη ζε ζεηξά δηαδνρηθά
ζπγρξνληθφηεηα παξαηεξνχληαη γεγνλφηα πνπ ζπκβαίλνπλ ή εμειίζζνληαη
παξάιιεια ηελ ίδηα ρξνληθή ζηηγκή
καθξά δηάξθεηα αλαθέξεηαη ζε θαηλφκελα πνπ παξακέλνπλ ακεηάβιεηα γηα
κεγάιν ρξνληθφ δηάζηεκα
ζπγθπξία εληνπίδνληαη θαηλφκελα πνπ εθδειψλνληαη παξάιιεια θαη
επεξεάδνπλ ην πξνο κειέηε γεγνλφο
θχθινο εθηηκάηαη κία ζεηξά γεγνλφησλ ή θαηλνκέλσλ κε θξηηήξηα ηελ
κεηαβνιή θαη ηελ αδξάλεηα
πξνβιεκαηηζκφο ηίζεληαη εξσηήκαηα φζνλ αθνξά ζηηο ζρέζεηο αλάκεζα ζηελ
παξαηεξνχκελε κεηαβνιή θαη ζε άιια θαηλφκελα ήδε γλσζηά ή πξνο αλαθάιπςε
Οη έλλνηεο είλαη ην κέζν πνπ ρξεζηκνπνηεί ν ηζηνξηθφο γηα λα πεξηγξάςεη ηελ
πξαγκαηηθφηεηα θαη ζηε ζπλέρεηα λα ηελ εξκελεχζεη Οη έλλνηεο δεκηνπξγνχλ έλα
πιαίζην ζθέςεο βάζε ηνπ νπνίνπ νξγαλψλνληαη νη εξσηήζεηο θαη νη απαληήζεηο ηνπ
ηζηνξηθνχ Οη έλλνηεο πξνέξρνληαη απφ ηελ θαζεκεξηλή εκπεηξία απφ ηελ πνιηηηθή
θνηλσληθή θαη θηινζνθηθή ζθέςε απφ ηηο θνηλσληθέο επηζηήκεο Οη έλλνηεο
πεξηγξάθνπλ έλα λνεκαηηθφ ζχλνιν νκνεηδψλ γεγνλφησλ (πρ κεγάιεο αλαθαιχςεηο)
ή αλαπαξηζηνχλ κία ηζηνξηθή πξαγκαηηθφηεηα πεξηγξάθνληαο ηα επηκέξνπο ζηνηρεία
ηεο θαη ηηο κεηαμχ ησλ γεγνλφησλ ζρέζεηο (πρ επέκβαζε Μεγάισλ δπλάκεσλ)
Τπάξρνπλ φκσο θαη έλλνηεο πνπ δεκηνπξγνχληαη απφ ηνπο ηζηνξηθνχο ή πνπ
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 156
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
πξνθχπηνπλ απφ ηελ επεμεξγαζία ππαξρνπζψλ ελλνηψλ (πρ θιαζηθηζκφο κεγάιεο
αλαθαιχςεηο νπκαληζκφο πφιε-θξάηνο θηι) Ζ ιεηηνπξγία ησλ ελλνηψλ είλαη
πνιιαπιή
νξγαλψλνπλ ηα γεγνλφηα ζε κηα εληαία δνκή
ραξαθηεξίδνπλ έλα γεγνλφο εληάζζνληάο ην ζε κία ελφηεηα κε θνηλά
ραξαθηεξηζηηθά
δηαπηζηψλνπλ ζρέζεηο πνπ είλαη θνηλέο ή επαλαιακβάλνληαη ζηνλ ρψξν θαη ζηνλ
ρξφλν αλάκεζα ζε θαηεγνξίεο πξαγκάησλ
εξκελεχνπλ ηα ηζηνξηθά γεγνλφηα
Οη έλλνηεο ζα κπνξνχζαλ λα ηαμηλνκεζνχλ ζηηο εμήο θαηεγνξίεο
Γεληθέο έλλνηεο πεξηγξάθνπλ ηνκείο ηεο αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηαο
(νηθνλνκία πνιηηηθή ηέρλεο θηι) Οη ηνκείο απηνί ζπλζέηνπλ ην πεδίν ηεο
ηζηνξίαο Οη ηνκείο ηνπ πεδίνπ απηνχ εμειίζζνληαη ή θαη δηαθνξνπνηνχληαη
ζηνλ ρξφλν θαη ζηνλ ρψξν
Γνκηθέο έλλνηεο ν ρψξνο ν ρξφλνο ε αιιαγή ε εμέιημε θαη ε αηηηφηεηα
απνηεινχλ ηα αληηθείκελα κειέηεο εξκελείαο θαη έξεπλαο ηεο ηζηνξηθήο
επηζηήκεο
Οξγαλσηηθέο έλλνηεο είλαη θνηλέο ζε φιεο ηηο ηζηνξηθέο πεξηφδνπο θαη κε
απηέο νξγαλψλεηαη ε κειέηε ηνπ ηζηνξηθνχ γίγλεζζαη Χο νξγαλσηηθέο έλλνηεο
ζεσξνχληαη νη έλλνηεο πνπ εθθξάδνπλ κία ηζηνξηθή πξαγκαηηθφηεηα θαη
βνεζνχλ ζηελ αλαζχλζεζε θαη θαηαλφεζή ηεο φπσο γηα παξάδεηγκα ν
εζληθηζκφο
Ιζηνξηθέο έλλνηεο ελλννχληαη εθείλνη νη φξνη πνπ ζπλδένληαη άκεζα κε ην
λνεκαηηθφ πιαίζην κίαο ζπγθεθξηκέλεο ηζηνξηθήο πεξηφδνπ φπσο γηα
παξάδεηγκα θνηδακπάζεδεο
Γνωςτικό προφίλ του μακθτι που μελετά ιςτορία Βιβλιογραφικι αναςκόπθςθ
Ζ δηεξεχλεζε θαη αλάπηπμε ηεο έλλνηαο ηεο ηζηνξηθήο παηδείαο δελ κπνξεί λα είλαη
απνζπλδεδεκέλε απφ ηηο έξεπλεο πνπ εμεηάδνπλ ηα λνεηηθά ζρήκαηα πνπ νη καζεηέο
αλαπηχζζνπλ φηαλ έξρνληαη ζlsquo επαθή κε ηελ Ηζηνξία Πνξίζκαηα εξεπλψλ44
έδεημαλ
44 Ο Lee (2004 43) αλαθέξεηαη ζηα πνξίζκαηα ηεο έξεπλαο How people learn
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 157
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
φηη νη καζεηέο έξρνληαη ζην ζρνιείν κε πξνδηακνξθσκέλα λνεηηθά ζρήκαηα γηα ηε
ιεηηνπξγία ηνπ θφζκνπ ηα νπνία πξέπεη λα ιεθζνχλ ππφςε απφ ηνλ δάζθαιν θαη λα
ελζσκαησζνχλ ζηηο λέεο δηδαζθφκελεο έλλνηεο Γηα λα αλαπηχμνπλ φκσο επαξθή
γλψζε ζlsquo έλα αληηθείκελν έξεπλαο πξέπεη λα έρνπλ βαζηά βαζηθή γλψζε ησλ
δεδνκέλσλ ζηνηρείσλ λα ηα θαηαλννχλ ζlsquo έλα δεδνκέλν ελλνηνινγηθφ ζχζηεκα θαη
λα νξγαλψλνπλ ηε γλψζε κε ηξφπνπο πνπ λα πξνθαινχλ ηελ αλάθιεζε θαη ηελ
εθαξκνγή ηνπο Δπηπιένλ πξέπεη λα δίλεηαη έκθαζε ζηελ θαηάθηεζε ηεο κεηαγλψζεο
απφ ηνπο καζεηέο ψζηε λα είλαη ζε ζέζε λα ειέγρνπλ ηε δηαδηθαζία κάζεζεο
πξνζδηνξίδνληαο ηνπο ζηφρνπο ηεο θαη παξαθνινπζψληαο ηελ πξφνδφ ηνπο
Ο Barton (2004) εληνπίδεη κηα ζεηξά παξαλνήζεσλ ζηελ ηζηνξηθή ζθέςε ησλ
παηδηψλ ζεσξνχλ ην ηζηνξηθφ γίγλεζζαη πεξηζζφηεξν σο απνηέιεζκα πξάμεσλ παξά
ηζηνξηθψλ δηεξγαζηψλ ηείλνπλ ζε κηα ππεξαπινπζηεπκέλε αθήγεζε (overnarrativised
history) ηνπ παξειζφληνο ζηελ νπνία πξσηαγσληζηεί έλαο αξηζκφο αηφκσλ θαη
ιακβάλνπλ ρψξα θάπνηα γεγνλφηα ζεσξνχλ φηη θνηλσληθέο θαη νηθνλνκηθέο
θαηαζηάζεηο έρνπλ κηα γξακκηθή εμέιημε θαη δελ αληηιακβάλνληαη ηε ρξνληθή
δηάξθεηα ησλ θαηλνκέλσλ πηζηεχνληαο φηη ηα πξνβιήκαηα ιχζεθαλ δηακηάο θάπνηα
ρξνληθή ζηηγκή Δπίζεο αληηκεησπίδνπλ δπζθνιίεο ζηε δηαρείξηζε ηζηνξηθψλ πεγψλ
ηδηαίηεξα κάιηζηα απφ ηε ζηηγκή πνπ δηαπηζηψλνπλ ηηο πεπεξαζκέλεο δπλαηφηεηέο
ηνπο σο καξηπξίεο Καηαιήγεη φηη νη δπζθνιίεο απηέο ζπλδένληαη κε ηελ θνηλσληθή
πξνέιεπζε ησλ καζεηψλ θαη ηνλ ηξφπν δηδαζθαιίαο ηεο ηζηνξίαο
ε έξεπλά ηεο ε Δ Νάθνπ (2000 81 amp 213) πεξηέγξαςε ηελ ηζηνξηθή ζθέςε
ησλ παηδηψλ ειηθίαο 12-15 εηψλ κε θξηηήξην ηε δπλαηφηεηα ηνπο λα ζπλδένπλ ηα
ηζηνξηθά θαηάινηπα κε ηελ έλλνηα ηνπ ρξφλνπ λα ηα ζπλδένπλ κε ηελ ηζηνξηθή
γλψζε λα ζέηνπλ εξσηήκαηα λα δηαηππψλνπλ ππνζέζεηο θαη λα εμάγνπλ
ζπκπεξάζκαηα θαη κειέηεζε ηελ παξνπζία ησλ θαηεγνξηψλ απηψλ ζηελ ηζηνξηθή
ζθέςε ησλ καζεηψλ χκθσλα κε ηα πνξίζκαηα ηεο έξεπλαο ηα παηδηά απηήο ηεο
ειηθίαο εκθαλίδνληαη έηνηκα λα εηζαρζνχλ ζηελ ηζηνξηθή κεζνδνινγία θαη
πξνβιεκαηηθή αιιά αδχλακα λα ππνζηεξίμνπλ πξνηάζεηο ππνζέζεηο θαη
ζπκπεξάζκαηα κε ηζηνξηθνχο φξνπο Ζ αδπλακία απηή εξκελεχηεθε σο απφξξνηα ηεο
παξαδνζηαθήο ηζηνξηθήο εθπαίδεπζεο ε νπνία έδσζε έκθαζε ζην πεξηερφκελν θαη
φρη ζηελ ηζηνξηθή κέζνδν Δπηπιένλ επηζήκαλε ηε ζεκαζία πιηθψλ θαη νπηηθψλ
πεγψλ γηα ηελ εηζαγσγή ζηελ ηζηνξηθή εξκελεία θαζψο νη γξαπηέο πεγέο ζέηνπλ
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 158
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
κεγάιεο δπζθνιίεο ζηα παηδηά ιφγσ ησλ γεληθεχζεσλ θαη ηνπ ζεσξεηηθνχ γισζζηθνχ
ραξαθηήξα ηνπο
Ο Η Matozzi (2004 154) επηρεηξεί λα ζπλζέζεη έλα γλσζηηθφ θαη
ζπλαηζζεκαηηθφ πξνθίι ηνπ καζεηή ζην ηέινο ηεο ηζηνξηθήο ηνπ παηδείαο
Να ηνπνζεηεί ζσζηά ζηνλ ρψξν θαη ζηνλ ρξφλν ηα γεγνλφηα
Να γλσξίδεη ηνπο κεηαζρεκαηηζκνχο πνπ έρεη ππνζηεί ν θφζκνο απφ ηελ
πξντζηνξία κέρξη ζήκεξα
Να ελδηαθέξεηαη γηα ηε κειέηε ησλ δηαδηθαζηψλ κεηαζρεκαηηζκνχ
Να γλσξίδεη έλλνηεο πνπ είλαη αλαγθαίεο γηα ηελ θαηαλφεζε ηνπ ηζηνξηθνχ
ιφγνπ
Να θξίλεη ηζηνξηθά θείκελα
Να ελζσκαηψλεη λέεο γλψζεηο ζε εθείλεο πνπ έρεη ήδε κάζεη
Ο P Lee (2005) εμεηάδνληαο ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν νη καζεηέο καζαίλνπλ
ηζηνξία ζέηεη ηξεηο άμνλεο-αξρέο ζηνπο νπνίνπο ζα πξέπεη λα ζηεξίδεηαη ε δηδαζθαιία
ηνπ καζήκαηνο
1 αμηνπνίεζε ησλ πξνυπαξρνπζψλ αληηιήςεσλ ησλ καζεηψλ νη νπνίνη έρνπλ ήδε
αλαπηχμεη αληίιεςε γηα ην πψο ιεηηνπξγεί ν θφζκνο βαζηδφκελνη ζηελ θαζεκεξηλή ηνπο
εκπεηξία Οη αληηιήςεηο ηνπο γηα ην ηη είλαη ην παξειζφλ θαη ηη ε ηζηνξία σο επηζηήκε δελ
είλαη ηεηειεζκέλεο αιιά ππφ δηακφξθσζε
2 νη καζεηέο ρξεηάδνληαη έλαλ εμνπιηζκφ ηζηνξηθψλ θαη νξγαλσηηθψλ ελλνηψλ γηα λα
θαηαλνήζνπλ πψο ιεηηνπξγεί ν θφζκνο
3 Ζ εθαξκνγή κεηαγλσζηηθψλ ζηξαηεγηθψλ45
εληζρχεη ηνπο καζεηέο πξνο ηε
δπλαηφηεηα δηαηχπσζεο εξσηεκάησλ θαη εθαξκνγήο κεζφδσλ επεμεξγαζίαο πεγψλ έηζη
ψζηε λα θαηαλνήζνπλ ηη θάλνπλ νη ηζηνξηθνί φηαλ θάλνπλ ηζηνξία
Λακβάλνληαο ππφςε φηη νη ηδέεο ησλ καζεηψλ εμειίζζνληαη ην έξγν ηνπ
δαζθάινπ ζπλίζηαηαη ζηελ ελεξγνπνίεζε θαη δηδαθηηθή εθαξκνγή ησλ αμφλσλ
απηψλ έηζη ψζηε λα πξννδεχζεη ζηαδηαθά ε ηζηνξηθή ζθέςε ησλ καζεηψλ46
45 Οη κεηαγλσζηηθέο ζηξαηεγηθέο αθνξνχλ ηνπο ζπζηεκαηηθνχο ηξφπνπο παξαθνινχζεζεο θαη ειέγρνπ
ηνπ γηγλψζθεηλ (laquoκαζαίλσ πψο λα καζαίλσraquo) 46 χκθσλα κε ην κνληέιν πξνφδνπ θαηαλφεζεο ησλ ηζηνξηθψλ αθεγήζεσλ απφ ηνπο καζεηέο πνπ πε-
ξηγξάθεη ν Lee ε πξφνδνο ζεκεηψλεηαη ζηαδηαθά μεθηλψληαο απφ ηελ αληίιεςε φηη νη ηζηνξηθέο αθε-
γήζεηο α) απιψο δίλνληαη β) είλαη αλαμηφπηζηεο γ) θαζνξίδνληαη απφ ηηο πιεξνθνξίεο δ) δηαζηξεβιψ-
λνληαη απφ θίλεηξα ε) νξγαλψλνληαη απφ πξνζσπηθή ζθνπηά θαη θαηαιήγνπλ κεηά απφ ηελ θαηάι-
ιειε δηδαθηηθή θαζνδήγεζε ζηελ θαηαλφεζε φηη ζη) νθείινπλ λα απαληνχλ ζε εξσηήκαηα θαη λα α-
ληαπνθξίλνληαη ζε θξηηήξηα (Lee 2004 54-55)
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 159
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Διδακτικά μοντζλα - προςεγγίςεισ
ηε ζπλέρεηα παξνπζηάδνληαη ζρεκαηηθά θάπνηα δηδαθηηθά κνληέια γηα ηε
δηδαζθαιία ηεο ηζηνξίαο
Αθεγεκαηηθή ζθέςε
Σν παξειζφλ πθίζηαηαη σο αληηθείκελν αθήγεζεο ζην νπνίν ηα γεγνλφηα
ηαμηλνκνχληαη θαη νξγαλψλνληαη έηζη ψζηε λα απνθηήζνπλ ζπλνρή θαη λα
αλαπιάζνπλ κηα εηθφλα ηνπ παξειζφληνο Ζ αθήγεζε ζπζρεηίδεηαη κε νξγαλσηηθέο
αξρέο αηηηφηεηαο αιιαγήο θαη ζπλέρεηαο (Ζusbands 2000 75 θε) έηζη ψζηε λα
δεκηνπξγείηαη έλα αθεγεκαηηθφ πιαίζην ζθέςεο ζην νπνίν θαίλεηαη πψο
αληηιακβάλεηαη ν καζεηήο ην παξειζφλ Ζ αθήγεζε κπνξεί λα έρεη πξνθνξηθή ή
γξαπηή κνξθή
Δηθόλεο πνιηηηζκνύ
Ξεπεξλψληαο ην αθεγεκαηηθφ κνληέιν νη εηθφλεο πνιηηηζκνχ αμηνπνηνχλ ηηο
αλαπαξαζηάζεηο ηνπο παξειζφληνο γηα λα πεξηγξάςνπλ ην παξειζφλ Μηα εηθφλα
πνιηηηζκνχ δίλεη ζεκαληηθέο πιεξνθνξίεο κε βάζε ηηο νπνίεο νη καζεηέο κπνξνχλ λα
επεμεξγαζηνχλ ηζηνξηθά εξσηήκαηα λα νκαδνπνηήζνπλ θαη λα ζεκαηνπνηήζνπλ
πιεξνθνξίεο αιιά θαη λα ηηο εληάμνπλ ζlsquo έλα ρξνληθφ πιαίζην Δπίζεο απνζθνπνχλ
ζηελ θαηαζθεπή δεζκψλ αλάκεζα ζηηο δηάθνξεο φςεηο ηνπ πνιηηηζκνχ γηα
παξάδεηγκα laquoηχπνο δηαηξνθήοraquo θαη laquoαγξνηηθέο ηερληθέοraquo απνθιείνληαο ηελ
αθεγεκαηηθή κνξθή47
Δπεμεξγαζία ησλ ελλνηώλ
ηφρνο ηεο δηδαζθαιίαο ηεο ηζηνξίαο κε ηε ρξήζε ελλνηψλ είλαη ε πξνζέγγηζε
ηεο ηζηνξίαο κlsquo έλαλ αθαηξεηηθφ ηξφπν έηζη ψζηε λα δηεξεπλεζεί ν ηξφπνο
ιεηηνπξγίαο ησλ θνηλσληψλ Ζ θαηαλφεζε απηή απαηηεί ηελ επηζθφπεζε ησλ ηνκέσλ
ηεο αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηαο έηζη φπσο δηαγξάθεηαη ζηνπο αηψλεο
Οη δξαζηεξηφηεηεο επεμεξγαζίαο ελλνηψλ κπνξνχλ λα ιάβνπλ ηε κνξθή
παξαθνινχζεζεο ηεο εμέιημεο κίαο έλλνηαο ζηνλ ρψξν θαη ζηνλ ρξφλν ζχλδεζεο
κίαο έλλνηαο κε ηζηνξηθά γεγνλφηα δηαηχπσζεο ππνζέζεσλ γηα ηε ζρέζε ελλνηψλ θαη
47 Ο Η Matozzi παξαηεξεί φηη ε νξγάλσζε ηνπ πεξηερνκέλνπ απφ ηα αλαιπηηθά πξνγξάκκαηα
ππνβαζκίδεη ην ηζηνξηθφ πεξηερφκελν ζε βαζκφ πνπ λα ην κεηαηξέπεη ζε κηα laquoκηθξνγξαθίαraquo κε πεξην-
ξηζκέλν κέγεζνο πιεξνθνξηψλ Ζ βάζε πιεξνθνξηψλ ησλ καζεηψλ είλαη αλεπαξθήο θαη ηα πξνθαζν-
ξηζκέλα νξγαλσηηθά ζρήκαηα δελ ηνπο δίλνπλ ηε δπλαηφηεηα λα λνεκαηνδνηήζνπλ ηα ίδηα ηελ ηζηνξία
(2006 138-9)
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 160
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
επηβεβαίσζε ηεο κε αλαθνξά ζε ηζηνξηθά γεγνλφηα αλαδήηεζεο νκνηνηήησλ θαη
δηαθνξψλ κεηαμχ ελλνηψλ ζηνλ ρψξν θαη ζηνλ ρξφλν Οη ηζηνξηθέο έλλνηεο κπνξνχλ
λα παξνπζηαζηνχλ επίζεο κε ηε κνξθή νξηζκψλ λα δνκεζνχλ κέζα απφ ηε κειέηε
ηζηνξηθψλ πεγψλ θαη ηζηνξηθψλ γεγνλφησλ λα αλαπιαζηνχλ παξαηεξψληαο
εηθαζηηθέο αλαπαξαζηάζεηο ηελ θαηαλφεζε ησλ ελλνηψλ ζεκαληηθφ ξφιν παίδεη ε
θαηαλφεζε θαη θαηάθηεζε ηνπ ηζηνξηθνχ ιεμηινγίνπ48
Γξαπηέο δξαζηεξηόηεηεο
Οη γξαπηέο δξαζηεξηφηεηεο ζηνρεχνπλ ζηελ παξαγσγή ελφο ηζηνξηθνχ
θεηκέλνπ ην νπνίν αθνινπζεί ηα εμήο ζηάδηα ζπιινγή πιεξνθνξηψλ δεδνκέλσλ
εληππψζεσλ νξγάλσζε ηνπ πιηθνχ γχξσ απφ έλα ηζηνξηθφ εξψηεκα παξνπζίαζε
ηζηνξηθψλ ηδεψλ49
Καηά ηε δηάξθεηα ησλ γξαπηψλ
δξαζηεξηνηήησλ δίλεηαη ε επθαηξία ζηνλ καζεηή λα
ζπδεηήζεη θαη λα αλαζεσξήζεη ηνλ ζθνπφ ηεο
εξγαζίαο ην πεξηερφκελν ηηο πηζαλέο κνξθέο πνπ ζα
ιάβεη ε ηειηθή παξνπζίαζε Καηά ηε ζπιινγή
πιεξνθνξηψλ θξαηά ζεκεηψζεηο σο ζθαισζηά γηα ηελ
ηειηθή ηζηνξηθή γξαθή θξίλνληαο ηε ρξεζηκφηεηα ησλ
πιεξνθνξηψλ πνπ ζπιιέγεη Οη ζηξαηεγηθέο
θαηαγξαθήο πνπ αλαπηχζζεη ζην ζηάδην απηφ κπνξνχλ λα απνηππσζνχλ ζε θχιιν
εξγαζίαο Καηά ηελ νξγάλσζε ησλ πιεξνθνξηψλ παξνηξχλεηαη λα ρξεζηκνπνηεί
ελλνηνινγηθά δηαγξάκκαηα (αμηνπνηψληαο θαη ηα ζρεηηθά ινγηζκηθά δεκηνπξγίαο
ελλνηνινγηθψλ ραξηψλ) έηζη ψζηε λα νξγαλψλνληαη θαη λα λνεκαηνδνηνχληαη νη
πιεξνθνξίεο Ζ ηειηθή παξνπζίαζε κπνξεί λα ιάβεη πνηθίιεο κνξθέο ιακβάλνληαο
ππφςε ην πεξηερφκελν ηνλ ζθνπφ θαη ην αθξναηήξην κε θπξηφηεξεο ηελ αθήγεζε ησλ
48 Γηα ηε δηδαθηηθή αμηνπνίεζε ησλ ελλνηψλ βι Veyne (1981 90-126) Marrou (1989 325-423) Ma-
tozzi (2006) θαη Ρεπνχζε (2000) 49 O E Carr (1983 32) πεξηγξάθεη θαηlsquo απηφλ ηνλ ηξφπν ηελ εξγαζία ηνπ ηζηνξηθνχ laquoε πην ζπλε-ζηζκέλε γλψκε θαίλεηαη λα είλαη πσο ν ηζηνξηθφο δηαηξεί ηε δνπιεηά ηνπ ζε δχν ηειείσο ρσξηζηέο θά-
ζεηο ή πεξηφδνπο Πξψηα αθηεξψλεη κηα αξρηθή πεξίνδν δηαηξέρνληαο ηηο πεγέο θαη παξαγεκίδνληαο ηα
ζεκεησκαηάξηά ηνπ κε γεγνλφηα Καηφπηλ φηαλ απηή ε θάζε ηειεηψλεη βάδεη θαηά κέξνο ηηο πεγέο ηνπ
βγάδεη ην ζεκεησκαηάξηφ ηνπ θαη γξάθεη ην βηβιίν ηνπ απφ ηελ αξρή κέρξη ην ηέινοhellipΓηάβαζκα θαη
γξάςηκν πξνρσξνχλ ηαπηφρξνλα Καζψο ζπλερίδσ δηάβαζκα ή πξνζζέησ ή αθαηξψ ή αλαπιάζσ ή δη-
αγξάθσ απφ ην γξαπηφ κνπraquo
Είναι προφανζσ ότι αυτοφ του είδουσ οι
δραςτθριότθτεσ προςφζρονται κατεξο-
χιν για διακεματικζσ προςεγγίςεισ με τα
γλωςςικά μακιματα (πχ με τθν αξιο-
ποίθςθ τθσ γλωςςοδιδακτικισ προςζγγι-
ςθσ το laquoγράψιμο ωσ διαδικαςίαraquo ι τθσ
διδαςκαλίασ των κειμενικϊν ειδϊν (βλ
Ενότθτα ΙΙ κεφ 2)
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 161
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
δηαδηθαζηψλ ηελ πεξηγξαθή ησλ δνκψλ θαη ησλ κεηαβνιψλ θαη ηελ
επηρεηξεκαηνινγία50
Ιζηνξηθό πιαίζην
Ζ γξακκηθή ρξνληθή αθνινπζία δίλεη ηε ζέζε ηεο ζε πιαίζηα εξκελείαο ηνπ
παξειζφληνο ζηα νπνία θπξίαξρν ξφιν παίδνπλ νη νξγαλσηηθέο έλλνηεο (αιιαγή
ζπλέρεηα)51
θνπφο ηεο δεκηνπξγίαο ηζηνξηθψλ πιαηζίσλ είλαη λα πξνζαλαηνιίδνληαη
νη καζεηέο ηζηνξηθά ζηνλ ρξφλν έηζη ψζηε λα ζπλδένπλ ην παξειζφλ κε ην παξφλ θαη
παξάιιεια λα παξέρεηαη έλα δηαλνεηηθφ ζχλνιν εξγαιείσλ γηα λα ρεηξίδνληαη ηελ
ηζηνξία σο επηζηήκε Οη καζεηέο ζέηνπλ ηα δηθά ηνπο εξσηήκαηα γηα ηε ζεκαζία
ηέηνησλ αιιαγψλ
Πεξηνδνιόγεζε
O Η Matozzi (2004 135) ζέηεη ην εξψηεκα εάλ laquoείλαη δπλαηφλ λα ζθεθηνχκε
κηα πνξεία ζρεκαηηζκνχ ηεο ηζηνξηθήο ζθέςεο πνπ λα έρεη παγθφζκηα ηζρχ φπσο ε
καζεκαηηθή ζθέςεraquo ε κηα πνιππνιηηηζκηθή θνηλσλία ην δεηνχκελν είλαη λα
αληηιεθζνχλ νη καζεηέο ην παγθφζκην παξειζφλ σο αληηθείκελν γλψζεο θαη ηελ
Ηζηνξία σο δξάζε δεκηνπξγίαο κε νξηζηηθψλ θαη κε νινθιεξσκέλσλ γλψζεσλ ηε
δηακφξθσζε ηεο ζθέςεο απηήο ζεκαληηθφ ξφιν παίδεη ν εληνπηζκφο ζπλαθνινπζηψλ
ζπγρξνληψλ πεξηνδνινγήζεσλ θαη ζπγθξίζεσλ έηζη ψζηε νη καζεηέο λα ηνπνζεηνχλ
ηειηθά ηηο ηζηνξηθέο πιεξνθνξίεο ζε δίθηπα γεγνλφο πνπ ζα ηνπο νδεγήζεη ζηε
δηαηχπσζε εξσηεκάησλ γηα ηε δηεχξπλζε ησλ γλψζεσλ ηνπο
Υσξνρξνληθνί ράξηεο
Ζ ρξνλνινγηθή θαη γεσγξαθηθή γλψζε δεκηνπξγνχληαη κε ηνλ ζρεκαηηζκφ
δνκηθψλ πιαηζίσλ ρξνληθνχ θαη ρσξηθνχ πξνζαλαηνιηζκνχ Ο ράξηεο εκθαλίδεηαη σο
έλα αηειέο κσζατθφ πνπ δελ αθήλεη απηαπάηεο φπσο ελδερνκέλσο ε ζπλερήο ρξνληθή
αθήγεζε φηη φιε ε ηζηνξία είλαη γλσζηή Υξνληθέο δηάξθεηεο ζπγρξνλίεο
50 Ο Ζusbands (2004 137) επηζεκαίλεη φηη έρεη δνζεί κηθξή ζεκαζία ζηα είδε γξαπηψλ δξαζηεξηνηή-
ησλ θαη ηδηαίηεξα ζηα πεδία πνπ είλαη ζε ζέζε λα εθκεηαιιεπηνχλ ηα παηδηά Κπξηαξρεί ην είδνο ηεο
αλαθνξάο θαη ηεο πεξηγξαθηθήο θαηαλφεζεο ελψ κηθξή ζέζε θαηέρνπλ ε αλάιπζε ε επηρεηξεκαηνιν-
γία ε πεηζψ ε ζχγθξηζε 51 Ο Lee (2004 64) πξνηείλεη έλα πξφηππν αιιαγήο ζην νπνίν νη καζεηέο λα πξνζαξκφδνπλ λέα ηζην-
ξηθά ζηνηρεία λα ζέηνπλ εξσηήκαηα κε ζεκαηηθά θξηηήξηα θαη γηα καθξά ρξνληθά δηαζηήκαηα Πξνηεί-
λεη επίζεο θξηηήξηα γηα έλα εχρξεζην ηζηνξηθφ πιαίζην Σα θξηηήξηα αθνξνχλ ζηε ρξήζε νξγαλσηη-
θψλ ελλνηψλ θαη είλαη αλνηθηά ζε έιεγρν ηξνπνπνίεζεο έηζη ψζηε λα ελζσκαηψλεηαη ε λέα γλψζε θαη
λα παξέρνληαη πξννπηηθέο γηα ρεηξηζκφ ηνπ παξφληνο θαη ηνπ κέιινληνο θαζψο θαη ελαιιαθηηθψλ αθε-
γήζεσλ
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 162
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
δηαρξνλίεο ρσξηζκφο πεξηφδσλ κε θξηηήξηα νκνηφηεηαο ή δηαθνξάο ζπληζηνχλ ηα
ζηνηρεία πεξηνδνιφγεζεο γηα ηελ θαηαλφεζε ηνπ ρψξνπ θαη ηνπ ρξφλνπ52
Δπεμεξγαζία ηζηνξηθώλ πεγώλ
Ζ ρξήζε ησλ πεγψλ απνηειεί ηε βάζε ηεο ηζηνξηθήο εξκελείαο θαη απνηέιεζε
έλαλ απφ ηνπο βαζηθνχο άμνλεο ηεο δηδαθηηθήο ηεο ηζηνξίαο ηα ηειεπηαία 25 ρξφληα
ηφρνο ηεο εξγαζίαο κε πεγέο είλαη ε αλαδήηεζε εθείλσλ ησλ εξσηήζεσλ πνπ ζα
πξνάγνπλ ηξφπνπο ηζηνξηθήο ζθέςεο Παξφια απηά δηαηππψζεθαλ πξνβιεκαηηζκνί
σο πξνο ηε δπλαηφηεηα ηεο δηδαθηηθήο πξνζέγγηζεο ησλ ηζηνξηθψλ πεγψλ λα εηζάγεη
ηνπο καζεηέο ζε κηα δηαδηθαζία θαηαλφεζεο ηεο ηζηνξηθήο εξγαζίαο θαη εξκελείαο
θαη εληνπίζηεθαλ πξνβιήκαηα πνπ αθνξνχλ ζηελ έθηαζε ησλ πεγψλ θαη ζε
ελλνηνινγηθέο θαη γισζζηθέο δπζθνιίεο53
ε θάζε πεξίπησζε ν δηδαθηηθφο ζηφρνο δελ είλαη λα εμνηθεησζνχλ νη καζεηέο
κε ηελ εξγαζία ηνπ ηζηνξηθνχ αιιά λα ζηξέςεη ν εθπαηδεπηηθφο ην ελδηαθέξνλ πξνο
ην είδνο γλψζεο θαη ζθέςεο πνπ ζέιεη νη καζεηέο λα εμαζθήζνπλ θαη ηηο λνεηηθέο
δξαζηεξηφηεηεο πνπ επηζπκεί λα αλαιάβνπλ (Husbands 2004 39 amp 56-7)
[Γηα ηελ αμηνπνίεζε θαη ηνπο ηξφπνπο αμηνπνίεζεο ησλ πεγψλ (παξαδνζηαθψλ ή ςεθηαθψλ)
ζηε δηδαζθαιία ηεο ηζηνξίαο βι ην ακέζσο επφκελν θείκελν Δλφηεηα ΗΗ θεθ 53
Γηδαζθαιία ηνπ καζήκαηνο ηεο ηζηνξίαο κε ζθνπφ ηελ αλάπηπμε ηεο θξηηηθήο ζθέςεο]
52Βι Radinsky et al (2008) φπνπ ζην κνληέιν ρσξνρξνληθνχ ράξηε πνπ πεξηγξάθεηαη επηρεηξείηαη
ζπλδπαζκφο ηζηνξηθψλ καξηπξηψλ κε ηνλ ρψξν θαη ηνλ ρξφλν Ο ζπλδπαζκφο απηψλ ησλ δηαθνξεηηθψλ
εηδψλ πιεξνθνξίαο απνζθνπεί ζηελ θαιιηέξγεηα ηεο δεμηφηεηαο έληαμεο ηεο ηζηνξηθήο αθήγεζεο ζηνλ
ρξφλν θαη ηνλ ρξφλν Πξνηείλνληαη δηάθνξνη ηξφπνη δηδαθηηθήο αμηνπνίεζεο έλαο εμlsquo απηψλ είλαη ε
ζεκαηηθή δηαζχλδεζε καξηπξηψλ ζηνλ ρψξν θαη ηνλ ρξφλν κε θξηηήξην ή ην ζέκα ή ην είδνο ηεο ηζηνξη-θήο πεγήο 53 Οη γισζζηθέο laquoδπζθνιίεοraquo απνηεινχλ ζπλάκα επθαηξίεο γηα δηαζεκαηηθή πξνζέγγηζε ηνπ καζήκαηνο
ηεο ηζηνξίαο κε απηφ ηεο γιψζζαο Ζ γιψζζα ησλ ηζηνξηθψλ θεηκέλσλ δηαθέξεη απφ ηε γιψζζα πνπ
ρξεζηκνπνηνχκε ζήκεξα γεγνλφο πνπ δπζρεξαίλεη ηελ θαηαλφεζε ησλ ηζηνξηθψλ θεηκέλσλ Πξέπεη νη
ιέμεηο λα ηνπνζεηεζνχλ ζην ηζηνξηθφ ηνπο πιαίζην λα θαηαλνεζεί ε εμέιημή ηνπο ζηνλ ρξφλν θαη λα
δηαθνξνπνηεζεί απφ ηε ζχγρξνλή ηνπο ζεκαζία Μηα άιιε δπζθνιία είλαη φηη ε ρξήζε νλνκάησλ γηα
ηε λνεκαηνδφηεζε επξχηεξσλ ζπλφισλ ελλνηψλ Ο Husbands (2004) αλαθέξεηαη ζε κηα γξακκαηηθή
ηεο ηζηνξίαο Ζ ρξήζε ζχλζεησλ ρξφλσλ πξνθαιεί επίζεο δπζθνιίεο Παξαθείκελνο θαη ππεξζπληέιη-
θνο πεξηγξάθνπλ πεξίπινθεο ηζηνξηθέο ζρέζεηο πνπ πξέπεη νη καζεηέο λα απνθσδηθνπνηήζνπλ (laquoν
κνλάξρεο ζπγθαιεί ην θνηλνβνχιην δηαξθψο απφ ηφηεraquo laquoΟη Βίθηλγθο είραλ αλαθαιχςεη ηελ Ακεξηθή
πξηλ απφ ηνλ Κνιφκβνraquo) εηζάγνπλ κηα δηαβαζκηζκέλε ρξνληθά ζθέςε πνπ είλαη ζεκειηψδεο γηα ηελ
θαηαλφεζε ηνπ παξειζφληνο) ε απηά πξνζηίζεηαη θαη ην ιεμηιφγην ησλ νξγαλσηηθψλ ελλνηψλ φπσο ην ιεμηιφγην ηνπ ρξφλνπ (έηνο αηψλαο ρηιηεηία επνρή) Σν ιεμηιφγην απηφ ρξεζηκνπνηείηαη θαηά ηξφπν
πνπ ππεξβαίλεη ηελ απιή ρξνληθή αθνινπζία ησλ γεγνλφησλ θαη δεκηνπξγεί δηαθνξεηηθέο ρξνληθέο
ηαρχηεηεο φηαλ πεξηγξάθεη ην παξειζφλ (πρ αηψλαο ηαρχηαησλ αιιαγψλ επξσπατθφο Μεζαίσλαο)
Σν ιεμηιφγην ηνπ ρξφλνπ ζπλδέεηαη κε ηηο άιιεο νξγαλσηηθέο έλλνηα ηηο νπνίεο θαη λνεκαηνδνηεί φπσο
αιιαγή ζπλέρεηα αηηηφηεηα Σέινο έλα άιιν δήηεκα πνπ άπηεηαη θαη δεηεκάησλ ηζηνξηθήο εξκελείαο
είλαη νη δηαθνξεηηθέο δηαηππψζεηο γηα ην ίδην ηζηνξηθφ γεγνλφο (πρ επαλάζηαζε- εμέγεξζε-ζηάζε)
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 163
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
522ΣΠΕ και διδαςκαλία τθσ Ιςτορίασ
Οη ΣΠΔ δεκηνπξγνχλ λέα δεδνκέλα ζηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν πξνζιακβάλνπκε θαη
κειεηνχκε ηελ Ηζηνξία Ζ νπηηθνπνίεζε ηεο ηζηνξίαο θαη ε δπλαηφηεηα πξφζβαζεο
θαη δηαρείξηζεο ηνπ ηζηνξηθνχ πιηθνχ αλαηξέπνπλ ηελ παξαδνζηαθή αθεγεκαηηθή
κνξθή ηεο ηζηνξίαο θαη επηβάιινπλ λέεο αλαγλψζεηο εκεηψλεη ν M Poster (2001)
ζρεηηθά
laquoΔεν πρζπει να παραβλζπουμε ότι οι φωτογραφίεσ οι κινθματογραφικζσ και τθλεοπτικζσ παραγωγζσ
οι διαδικτυακοί κόμβοι ιταν και είναι ουςιαςτικά ςυςτατικά τθσ κακθμερινισ εμπειρίασ των ατόμων
και των ομάδων Με λίγα λόγια είναι μζροσ τθσ ιςτορικισ εμπειρίασ Πχι μόνο είναι μζςα για τθν
αναπαράςταςθ του παρελκόντοσ αλλά ακόμα περιςςότερο είναι εκείνεσ οι μορφζσ μζςα από τισ
οποίεσ θ Ιςτορία βιϊνεται ςτο παρόνraquo
Ζ ρξήζε ησλ ΣΠΔ ζηελ δηδαθηηθή ηεο ηζηνξίαο ζέηεη δχν εξσηήκαηα
Πνηεο ηζηνξηθέο δεμηφηεηεο θαιιηεξγνχληαη
Πνην είδνο ηζηνξηθήο θαηαλφεζεο επηηπγράλεηαη
Ο Poster (2001) αλαθέξεηαη ζηηο πξνθιήζεηο πνπ νη ΣΠΔ ζέηνπλ ζηελ
επηζηήκε ηεο Ηζηνξίαο
laquoΡρϊτον βάςεισ δεδομζνων και αρχεία που αποτελοφν τθ βάςθ τθσ ιςτορικισ ζρευνασ
μεταναςτεφουν μαηικά ςτο Διαδίκτυο Οι ψθφιοποιθμζνεσ πια πλθροφορίεσ αναμορφϊνονται από
τουσ χριςτεσ προκαλϊντασ ζτςι ερωτιματα ςχετικά με το αμετάβλθτο των κειμζνων Δεφτερον θ
δυνατότθτα να ψθφιοποιοφνται ςτο διαδίκτυο όχι μόνο κείμενα αλλά και εικόνεσ και ιχοι επθρεάηει
τθν ιςτορικι ζρευνα Το γεγονόσ αυτό οδθγεί και ενκαρρφνει τουσ ιςτορικοφσ να γράψουν νζα είδθ
κειμζνων με οπτικό και θχθτικό περιεχόμενο Τρίτον το διαδίκτυο προςφζρει ζνα καινοτόμο χϊρο
δθμοςίευςθσ ιςτορικϊν ζργων είτε ωσ άρκρων ςε περιοδικά είτε ωσ αυτόνομων βιβλίων Το ιςτορικό
ζργο υπόκειται ςτισ ίδιεσ διαδικαςίεσ ςτισ οποίεσ υπόκειται κάκε είδουσ πλθροφορία ςτο νζο αυτό
χϊρο δθλαδι χάνει το αμετάβλθτο ςτοιχείο του και ανοίγεται ςε νζεσ δυνατότθτεσ δθμοςίευςθσ
χωρίσ τον περιοριςμό εκδοτικϊν επιτροπϊν και άλλων μορφϊν ελζγχου Ακόμα και φοιτθτζσ Ιςτορίασ
μποροφν πια να δθμοςιεφςουν τθ δουλειά τουσ ς ζνα εν δυνάμει παγκόςμιο κοινό Τζταρτον ςτο
επίπεδο τθσ διδαςκαλίασ τθσ Ιςτορίασ οι λίςτεσ επικοινωνίασ το θλεκτρονικό ταχυδρομείο και οι
ιςτοςελίδεσ ενιςχφουν το μοντζλο τθσ laquoπρόςωπο-με-πρόςωποraquo διδαςκαλίασ Ολοκλθρϊνοντασ μετά
τθν τυπογραφία καμιά άλλθ τεχνολογικι καινοτομία δεν ζχει ανοίξει τόςουσ νζουσ δρόμουσ ςτθν
Ιςτορία όςουσ το Διαδίκτυο Η ίδια θ Ιςτορία ςυμβαίνει ςτο Διαδίκτυο Στον βακμό που οι άνκρωποι
ςυναντιοφνται και επικοινωνοφν ςτον κυβερνοχϊρο θ ςφγχρονθ κοινωνικι και ιςτορικι πρακτικι
διαδραματίηεται ςε αρκετά μεγάλο βακμό εκεί Οι ιςτορικοί αντιμετωπίηουν τθν πρόκλθςθ τθσ
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 164
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
αναδιαμόρφωςθσ των μεκόδων και των τρόπων που χρθςιμοποιοφν για να μελετιςουν και να
γράψουν γι αυτά τα γεγονόταraquo
Ζ δηεξεχλεζε ησλ δπλαηνηήησλ ησλ εξγαιείσλ ησλ ΣΠΔ θαη ηνπ βαζκνχ θαηά
ηνλ νπνίν απηά επεξεάδνπλ ηνλ ηξφπν κειέηεο ηεο ηζηνξίαο απνηειεί ην θεληξηθφ
εξψηεκα γηα ηνλ ζρεδηαζκφ δξαζηεξηνηήησλ κε ηε ρξήζε ΣΠΔ54
εκαληηθή είλαη ε
ζπκβνιή ησλ ζεσξηψλ κάζεζεο πνπ έρνπλ αλαπηπρζεί ηα ηειεπηαία ρξφληα θαη έρνπλ
επεξεάζεη ηνλ ζρεδηαζκφ πεξηβαιιφλησλ κάζεζεο ΣΠΔ θαη γηα ηε κειέηε ηεο
ηζηνξίαο55
Σα πεξηβάιινληα κάζεζεο πνπ δεκηνπξγήζεθαλ κε ρξήζε ησλ ΣΠΔ
βαζίζηεθαλ θπξίσο ζηηο ζεσξίεο κάζεζεο ηνπ ζπκπεξηθνξηζκνχ ηνπ γλσζηηθνχ
θνλζηξνπθηηβηζκνχ θαη ηνπ θνηλσληθνχ θνλζηξνπθηηβηζκνχ (νινκσλίδνπ 2006) Ζ
επίδξαζε ησλ πξφζθαησλ ζεσξηψλ ζηε ζχγρξνλε παηδαγσγηθή θαη θαηlsquo επέθηαζε ζηε
δηδαθηηθή ησλ καζεκάησλ ζέηεη θαη λένπο καζεζηαθνχο ζηφρνπο νη νπνίνη δίλνπλ
έκθαζε ζηελ αλάπηπμε πςεινχ επηπέδνπ γλσζηηθψλ ηθαλνηήησλ φπσο γηα
παξάδεηγκα ε επίιπζε πξνβιεκάησλ θαη κεηαγλσζηηθψλ ηθαλνηήησλ πνπ δίλνπλ
ζηνλ καζεηή ηε δπλαηφηεηα ειέγρνπ ηεο δηαδηθαζίαο κάζεζεο
Σα πεξηβάιινληα κάζεζεο πνπ ελζηεξλίδνληαη ηηο αξρέο ηνπ
θνλζηξνπθηηβηζκνχ ζηεξίδνληαη ζηηο παξαθάησ αξρέο
Ζ κάζεζε είλαη θνηλσληθή δηαδηθαζία θαη είλαη ζθαηξηθή (νιηζηηθή)
Ζ κάζεζε εζηηάδεηαη ζηα ελδηαθέξνληα θαη ηηο ηθαλφηεηεο ησλ καζεηψλ
Ζ γλψζε αλαθαιχπηεηαη θαη θαηαθηάηαη απφ ηνλ καζεηή θαη νδεγείηαη ζε
απηή απφ δηαθνξεηηθέο νδνχο θαη κέζα απφ πνίθηιεο πεγέο πιεξνθφξεζεο
Ο δάζθαινο δηεπθνιχλεη ηε ζχλδεζε ηεο γλψζεο κε ηελ πξαγκαηηθφηεηα
παξνπζηάδνληαο ηε γλψζε ζε έλα απζεληηθφ πιαίζην πεξηερνκέλνπ θαη δξαζηεξηνηήησλ
Ζ δηαδηθαζία κάζεζεο ζηεξίδεηαη ζηελ θνηλσληθή αιιειεπίδξαζε θαη ηε
ζπλεξγαζία
Οη λέεο ηερλνινγίεο κπνξνχλ λα ζπκβάιινπλ πξνο απηέο ηηο θαηεπζχλζεηο θαη
εηδηθφηεξα ζηε δεκηνπξγία πεξηβάιινληνο θνηλσληθήο αιιειεπίδξαζεο θαη
54 Βι γνπξνπνχινπ amp Κνπηνπκάλνο (2001) φπνπ ζεκεηψλεηαη φηη laquoφπσο παξαηεξνχλ θαη νη Kozma
θαη Johnston (1991) ην βαζηθφ δήηεκα πξέπεη λα είλαη ε απνδνηηθή ρξήζε απηψλ ησλ ηερλνινγηψλ σο
εξγαιείσλ γηα ηελ ππνζηήξημε ηεο παξνρήο γλψζεο θαη ηεο κάζεζεο παξά ε ρξήζε ηνπο σο ππνθα-ηάζηαην ηνπ παξαδνζηαθνχ ξφινπ ηνπ δηδάζθνληα θαη ηνπ ζπκβαηηθνχ εθπαηδεπηηθνχ πιηθνχraquo 55 Βι θαη Γεληθφ Μέξνο Δλφηεηα 21 amp 2 εκεηψλνπκε φηη νη πξφζθαηεο ζεσξίεο ιακβάλνπλ ππφςε
ην θνηλσληθφ πιαίζην ζην νπνίν ζπληειείηαη ε κάζεζε Ζ κάζεζε αληηκεησπίδεηαη σο κηα δηαδηθαζία
δεκηνπξγίαο λνήκαηνο ζηα πιαίζηα κηαο θνηλσληθήο αιιειεπίδξαζεο Ζ ζχγρξνλε παηδαγσγηθή ζεσξεί
ηε ζπλεξγαηηθφηεηα ηελ επηθνηλσλία θαη ηελ ελεξγεηηθή ζπκκεηνρή ησλ καζεηψλ σο πνιχ απνηε-
ιεζκαηηθνχο ηξφπνπο γηα ηελ αλάπηπμε καζεζηαθψλ ζηξαηεγηθψλ γηα ηελ απφθηεζε ηεο γλψζεο
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 165
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
καζεηηθψλ θνηλνηήησλ Γεκηνπξγνχλ επθαηξίεο γηα δηάινγν θαη νηθνδφκεζε ηεο
γλψζεο κε ηνλ ζρεδηαζκφ δξαζηεξηνηήησλ ζε απζεληηθά πεξηβάιινληα πνπ απαηηνχλ
δηεξεχλεζε θαη ελεξγεηηθή ζπκκεηνρή ηνπ καζεηή ηελ πεξίπησζε απηή ε
ππνζηήξημε ηεο δηαδηθαζίαο ηεο κάζεζεο γίλεηαη ζπλήζσο κέζα απφ λέα γλσζηηθά
εξγαιεία πνπ ππνζηεξίδνπλ ηνλ ζπιινγηζκφ (Γεκεηξαθνπνχινπ 2002) θαη νη καζεηέο
ηα ρεηξίδνληαη θαηά ηε δηάξθεηα ηεο καζεζηαθήο δηαδηθαζίαο φπσο
Οξγαλσηηθά εξγαιεία γηα ηελ αλάιπζε ή ηε ζχλζεζε ησλ ηδεψλ (πρ
ελλνηνινγηθνί ράξηεο)
Εικόνα 17 Ραράδειγμα εννοιολογικοφ χάρτθ (με το λογιςμικό httpvuetuftsedu) για τθ διδαςκαλία τθσ
ιςτορίασ τθσ τζχνθσ (πθγι httpenwikiversityorgwikiFileVueScreenshotjpg)
Γπλακηθά εξγαιεία κνληεινπνίεζεο γηα δεκηνπξγία θαη έιεγρν ησλ
εζσηεξηθψλ αλαπαξαζηάζεσλ ησλ καζεηψλ θαη ησλ λνεηηθψλ ηνπο κνληέισλ
Δξγαιεία ζπδήηεζεο ζε νξγαλσκέλν πιαίζην πνπ επηηξέπνπλ ζηνπο καζεηέο
λα εθθξάδνπλ θαη λα αληηπαξαβάιινπλ αληηθξνπφκελεο απφςεηο
Δξγαιεία πνιιαπιψλ αλαπαξαζηάζεσλ εξγαιεία νπηηθνπνίεζεο
θαηλνκέλσλ γξαθήκαηα θάζε είδνπο θηι (πρ δηαδξαζηηθνί ράξηεο)
Ζ ζπκβνιή ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαζθαιία ηνπ καζήκαηνο ηεο ηζηνξίαο κπνξεί λα
απνδεηρηεί ζεκαληηθή δηφηη δίλεηαη ε δπλαηφηεηα λα δηεπξπλζνχλ νη νξίδνληεο ηνπ
καζήκαηνο λα αλαπηπρζνχλ ηθαλφηεηεο δηεξεχλεζεο ελφο ηζηνξηθνχ ζέκαηνο κε
εξγαιεία ησλ ΣΠΔ λα θαιιηεξγεζνχλ ηθαλφηεηεο αλάγλσζεο κειέηεο θαη
αμηνπνίεζεο δηαθνξεηηθψλ ηζηνξηθψλ πεγψλ εθηφο ηνπ θεηκέλνπ (φπσο ε εηθφλα ν
ράξηεο ην ζρεδηάγξακκα νη δεκνγξαθηθνί πίλαθεο) θαη αλαπαξάζηαζεο ηεο
ηζηνξηθήο πιεξνθνξίαο κε δηαθνξεηηθνχο ηξφπνπο λα αλαπηπρζεί έλαο ηζηνξηθφο
δηάινγνο γηα ηζηνξηθά ζέκαηα ν νπνίνο λα βαζίδεηαη ζε ηεθκεξησκέλα κε ηζηνξηθά
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 166
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
ζηνηρεία επηρεηξήκαηα Ζ ζρνιηθή ηζηνξηθή εξγαζία δελ πεξηνξίδεηαη ζηε ζρνιηθή
ηάμε κε απνθιεηζηηθνχο ζπλνκηιεηέο ηνλ δάζθαιν θαη ηνπο καζεηέο αιιά δίλεηαη ε
δπλαηφηεηα επαθήο θαη επηθνηλσλίαο κε εμσζρνιηθνχο ζεζκνχο φπσο ην κνπζείν ηα
αξρεία ν δήκνο ε ηζηνζειίδα κε ηζηνξηθφ πεξηερφκελν ε βηβιηνζήθε νη νπνίνη
παίδνπλ θαη απηνί παξάιιεια κε ην ζρνιηθφ εγρεηξίδην ηδηαίηεξν ξφιν ζηε
δηαηήξεζε θαη δηάδνζε ηεο ηζηνξηθήο κλήκεο θαη ζηε δηακφξθσζε ηεο ηζηνξηθήο
θνπιηνχξαο
Δπίζεο νη ΣΠΔ αλακνξθψλνπλ ηνλ ηξφπν θαη ηε κνξθή ησλ εξγαζηψλ πνπ νη
καζεηέο εθπνλνχλ ζην κάζεκα ηεο ηζηνξίαο θαη θαηlsquo επέθηαζε θαη ηνλ ηξφπν
αμηνιφγεζεο ηνπ καζήκαηνο Οη καζεηέο ζχκθσλα κε ηηο ηζρχνπζεο δηδαθηηθέο
πξαθηηθέο εμεηάδνληαη θαηά θαλφλα ζε γξαπηά θείκελα θαη παξάγνπλ γξαπηά
θείκελα ηα νπνία ζηεξίδνληαη θαηά θχξην ιφγν ζηελ αλαπαξαγσγή θαη φρη ζηελ
πξσηφηππε δεκηνπξγία Με ηε ρξήζε ησλ ΣΠΔ δίλεηαη ε δπλαηφηεηα λlsquo αιιάμεη ν
ηξφπνο πξφζιεςεο θαη παξνπζίαζεο ηνπ ηζηνξηθνχ αληηθεηκέλνπ θαη λα παξαρζνχλ
πξσηφηππα πνιπηξνπηθά θείκελα πξντφληα πξνζσπηθήο έξεπλαο Σν ηειηθφ πξντφλ
πνπ ζα παξάμνπλ νη καζεηέοηξηεο απνηειεί κέξνο ηνπ ζρεδηαζκνχ ηνπ καζήκαηνο
Δλδεηθηηθά ζηνλ ζρεδηαζκφ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζελαξίνπ πεξηιακβάλνληαη ηα
παξαθάησ ζηάδηα (γηα κηα πιεξέζηεξε παξνπζίαζε ηνπ ζρεδηαζκνχ ζελαξίνπ
δηδαζθαιίαο βι Δλφηεηα V θεθ 2)
Η ηδέα ηνπ ζελαξίνπ
Σν ζέκα
Ο δηδαθηηθφο ζηφρνο
Οη γλσζηηθέο θαηεγνξίεο πνπ ζπλδένληαη κε ην ζέκα
Οη ηζηνξηθέο έλλνηεο πνπ ζπλδένληαη κε ην ζέκα
Ο ξόινο ηνπ καζεηή
Ο καζεηήο είλαη α) δέθηεο γλψζεσλ β) εξεπλεηήο γ) δεκηνπξγφο
Πξνζδηνξίδεηαη ηη κπνξνχλ λα θάλνπλ νη καζεηέο δηαθνξεηηθά ήθαη
θαιχηεξα κε ηηο ΣΠΔ
Οη ζηόρνη - νη δξαζηεξηόηεηεο - ηα εξγαιεία ndash ην ηειηθό πξντόλ
Πνηα εξγαιεία ΣΠΔ είλαη δηαζέζηκα γηα ηελ πινπνίεζε ησλ
δηδαθηηθψλ ζηφρσλ
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 167
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Με πνηεο δξαζηεξηφηεηεο πινπνηνχληαη θαιχηεξα νη ζηφρνη κε ηελ
ππνζηήξημε ησλ εξγαιείσλ ΣΠΔ θαη ηελ αμηνπνίεζε ηνπ πιηθνχ
Αλαθνξηθά κε ηα παξαπάλσ θαηαηνπηζηηθφο είλαη ν επφκελνο πίλαθαο
Ρίνακασ 8
ΣΟΥΟΙ
αλαδήηεζε θαη θαηαλφεζε ησλ αηηίσλ
θαηαλφεζε ηεο έλλνηαο ηνπ ρξφλνπ θαη ζχλδεζή ηεο κε ηελ έλλνηα ηνπ ρψξνπ θαη κε ην ηζηνξηθφ
γεγνλφο
έληαμε ηνπ ηζηνξηθνχ γεγνλφηνο ζε ηζηνξηθέο πεξηφδνπο
δηαρξνληθή εμέηαζε ελφο ζέκαηνο
ζχλδεζε ρψξνπ ρξφλνπ θαη εμέιημεο
θαηαλφεζε ηεο κηθξήο κέζεο θαη καθξάο δηάξθεηαο
πξνζδηνξηζκφο ηνπ ρψξνπ θαη ζχλδεζε ηεο γεσθπζηθήο θαηάζηαζεο κε κνξθέο πνιηηηζηηθήο θαη
νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο
ζχλδεζε ηνπ ρψξνπ κε ηα ηζηνξηθά γεγνλφηα
απνζχλζεζε θαη ζχλζεζε ηεο ηζηνξηθήο αθήγεζεο
εμνηθείσζε κε ηελ ηζηνξηθή κέζνδν θαη ηελ εθαξκνγή ηεο ζηελ επεμεξγαζία ησλ ηζηνξηθψλ πεγψλ
ζχλδεζε ηζηνξηθψλ γεγνλφησλ κε ηελ θνηλσληθή πξαγκαηηθφηεηα
ΔΡΓΑΛΔΙΑ ΣΠΔ-ΤΛΙΚΟ
ηζηνξηθή αθήγεζε ππεξθείκελν
εηθνληθέο αλαπαξαζηάζεηο
αξραηνινγηθνί ρψξνη
ηζηνξηθέο πεγέο νπηηθά θαη ερεηηθά ληνθνπκέληα βάζεηο δεδνκέλσλ
πηλαθνζήθεο κνπζεία
αξρεηαθφ πιηθφ δεκνγξαθηθνί πίλαθεο θαηάινγνη βάζεηο δεδνκέλσλ
δηαδξαζηηθνί ράξηεο
ρξνλνιφγηα
πξνζνκνίσζε
εγθπθινπαίδεηεο
βηβιηνζήθεο επηζηεκνληθά πεξηνδηθά
ελεκέξσζε γηα εθδειψζεηο πνπ ζπλδένληαη κε ηζηνξηθά γεγνλφηα θαη πξφζσπα
πξφζβαζε επηθνηλσλίαο κε εηδηθνχο επηζηήκνλεο
ΓΡΑΣΗΡΙΟΣΗΣΔ
Έξεπλα (αλαδήηεζε κε ρξήζε ιέμεσλ-θιεηδηψλ ηφπνο ρξφλνο ζέκα ηζηνξηθά πξφζσπα ηζηνξηθή
έλλνηα)
o ηζηνξηθψλ πεγψλ
o αξρεηαθνχ πιηθνχ
o γεληθψλ ηζηνξηθψλ πιεξνθνξηψλ
o εηθαζηηθψλ πεγψλ
o ραξηψλ
o εξσηεκάησλ ζε εηδηθνχο
πιινγή θαη ηαμηλφκεζε δεδνκέλσλ (θαηαγξαθή θαηεγνξηνπνίεζε ζχγθξηζε ζπζρεηηζκφο ζχλδεζε
δεδνκέλσλ ζχλδεζε ρξφλνπ-ρψξνπ-ηζηνξηθψλ γεγνλφησλ θαηαζθεπή ρξνλνινγίνπ)
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 168
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Πξνζνκνίσζε ηζηνξηθήο έξεπλαο (αξραηνινγηθή αλαζθαθή επεμεξγαζία ηζηνξηθψλ πεγψλ)
χλζεζε ηζηνξηθνχ θεηκέλνπ (γξαπηνχ πνιπηξνπηθνχ ζχλζεζε ηζηνξηθήο αθήγεζεο απφ ηζηνξηθέο
πεγέο πεξηγξαθή επηρεηξεκαηνινγία αλάπηπμε ηζηνξηθψλ ελλνηψλ)
Αλαπαξάζηαζε ηεο δνκήο ηζηνξηθνχ θεηκέλνπ (αλάιπζε ηζηνξηθήο γξαπηήο πεγήο ζρεδηαζκφο
λνεηηθνχ ράξηε)
Δπεμεξγαζία κειέηε πιηθψλ πεγψλ ραξηψλ δηαγξακκάησλ θά Δμαγσγή ζπκπεξαζκάησλ
Παξαηήξεζε αιιαγψλ ζε δηαδξαζηηθφ ράξηε Γεκηνπξγία ρσξνρξνληθψλ αλαπαξαζηάζεσλ
(πξνζζήθε πιεξνθνξηψλ ζε ράξηε ζρεκαηηζκψλ πεξηφδσλ κε θξηηήξην αιιαγήο)
Πεξηήγεζε ζε εηθνληθή αλαπαξάζηαζε ηζηνξηθνχ ηφπνπ Παξαηήξεζε πκκεηνρή κε αλάιεςε
δξάζεο
Αληαιιαγή απφςεσλ κεηαμχ νκάδσλ
ΣΔΛΙΚΟ ΠΡΟΪΟΝ
πρ αθήγεζε ρσξνρξνληθφο ράξηεο πνιπηξνπηθφ θείκελν θά
53 Διδαςκαλία του μακιματοσ τθσ ιςτορίασ με ςκοπό τθν ανάπτυξθ τθσ
κριτικισ ςκζψθσ
Δθμιτρθσ Κ Μαυροςκοφφθσ
531 Σν πεξηερόκελν ηεο θξηηηθήο ζθέςεο ndash ηξαηεγηθέο αλάπηπμεο ηεο
θξηηηθήο ζθέςεο
Σα ηειεπηαία ρξφληα ζε αξθεηέο ρψξεο ηνπ ιεγφκελνπ δπηηθνχ θφζκνπ κε πξψηεο ηηο
ΖΠΑ56
παξνπζηάδεηαη απμεκέλν ελδηαθέξνλ γηα ηελ θαιιηέξγεηα ηεο θξηηηθήο ζθέ-
ςεο ηφζν ζε αθαδεκατθφ επαγγεικαηηθφ θαη πνιηηηθνθνηλσληθφ επίπεδν φζν θαη ζε
ζρνιηθφ πξάγκα πνπ δηαπηζηψλεηαη θαη απφ ηε δεκηνπξγία δεθάδσλ νξγαληζκψλ ηλ-
ζηηηνχησλ θαη εηδηθψλ θέληξσλ κε απηφ ηνλ ζθνπφ57
Χζηφζν παξά ηελ έκθαζε πνπ
δίλεηαη ζηελ αλάπηπμε ηεο θξηηηθήο ζθέςεο φπσο θαίλεηαη απφ ηα πξνγξάκκαηα
ζπνπδψλ ηε δεκνζίεπζε εθαηνληάδσλ βηβιίσλ θαη άξζξσλ κε ζρεηηθφ πεξηερφκελν
θαη άιιεο ζπλαθείο δξαζηεξηφηεηεο ηα εκπφδηα γηα ηελ αλάπηπμή ηεο ζην ζρνιείν
είλαη ηφζν επίκνλα πνπ ππνλνκεχνπλ ηηο ζρεηηθέο πξνζπάζεηεο Αλάκεζα ζlsquo απηά
ζεκαληηθφηεξα είλαη εθείλα πνπ πξνέξρνληαη απφ αξλεηηθέο επηξξνέο θπβεξλεηηθέο ή
άιιεο ηε δξαζηηθφηεηα θνηλσληθνπνιηηηζκηθψλ ζηεξενηχπσλ θαη πξνθαηαιήςεσλ
56 Ζ θίλεζε ζηηο ΖΠΑ γηα ηελ αλάπηπμε ηεο θξηηηθήο ζθέςεο είλαη βέβαηα παιηφηεξε θαη ζπλδέεηαη
κε ην θίλεκα ηεο laquoπξννδεπηηθήο εθπαίδεπζεοraquo θαη ην έξγν ηνπ John Dewey βι θπξίσο Dewey 1933 57 Γηα ην αληίζηνηρν ξεχκα ζηε γισζζνδηδαθηηθή βι Δλφηεηα ΗΗ θεθ 242 Ζ θξηηηθή γισζζνινγία
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 169
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
ηελ ππνρσξεηηθφηεηα ζηηο επηζπκίεο ηεο εμνπζίαο ηε ζπκβνιηθή ιεηηνπξγία ηεο
γιψζζαο ηε δχλακε ηεο ζπλήζεηαο θαη ηνπ θνκθνξκηζκνχ θαζψο θαη ηε ρξήζε πεξη-
νξηζκέλνπ αξηζκνχ ηεθκεξίσλ (Fisher 2001)
Τπφ ην πξίζκα απηφ ε εθπαίδεπζε ζεσξείηαη φηη απνβαίλεη κάιινλ επηδήκηα
παξά σθέιηκε γηαηί πξνσζεί ηελ ςεπδνθξηηηθή ζθέςε Απηφ ζεκαίλεη φηη δε ζηάζεθε
ηθαλή λα αλαπηχμεη θαηάιιεια δηαλνεηηθά θξηηήξηα γηα ηε δηδαζθαιία θαη ηε κά-
ζεζε φπσο είλαη νη ηθαλφηεηεο ηεο δηάθξηζεο ηνπ ζεκαληηθνχ απφ ην αζήκαλην ηεο
αμηνιφγεζεο ησλ πιεξνθνξηψλ γηα ηελ νξζφηεηα ηελ αθξίβεηα θαη ηε ζπλάθεηά ηνπο
ηεο δηαηχπσζεο ηεθκεξησκέλσλ ππνζέζεσλ εξγαζίαο ηεο θξηηηθήο αλάιπζεο ηεο δη-
αρείξηζεο ησλ αληηθάζεσλ θαη ηεο αβεβαηφηεηαο ηεο δηακφξθσζεο ινγηθψλ θαη ηεθ-
κεξησκέλσλ ζπκπεξαζκάησλ ηνπ εληνπηζκνχ ησλ πξνθαηαιήςεσλ θηι (Bowell amp
Kemp 2002middot Browne amp Keely 1997middot Paul amp Elder 2000) Ζ δηδαθηηθή πξάμε ζπλερί-
δεη λα πεξηνξίδεηαη ζηελ πξνζθνξά έηνηκεο γλψζεο ηελ απνκλεκφλεπζε ηελ απνπ-
ζία λνήκαηνο ηελ θαιιηέξγεηα κεραληζηηθψλ δεμηνηήησλ θαη ηελ εθηέιεζε ηππνπνηε-
κέλσλ δξαζηεξηνηήησλ πνπ βέβαηα δελ πξνσζνχλ ηελ θξηηηθή ζθέςε Απνδεηθλχε-
ηαη ινηπφλ φηη δελ αξθεί γηα ηελ αλάπηπμε ηεο θξηηηθήο ζθέςεο ε ρξήζε φξσλ ιρ
αλαγλψξηζε ηαμηλφκεζε ζπζρέηηζε αλάιπζε εθαξκνγή αμηνιφγεζε θηι ρσξίο
ηελ χπαξμε ζπγθεθξηκέλσλ δηαλνεηηθψλ θξηηεξίσλ ηε ζηηγκή κάιηζηα πνπ πνιχ
ζπρλά παξαηεξείηαη ζχγρπζε αλάκεζα ζηελ απιή αλάθιεζε πιεξνθνξηψλ θαη ηε δη-
αδηθαζία κε ηελ νπνία ζπγθξνηείηαη ε γλψζε ή αλάκεζα ζηελ αηηηνινγεκέλε αμηνιν-
γηθή θξίζε θαη ηελ απιή ππνθεηκεληθή γλψκε (Paul amp Elder 2000)
Αλ θαη ν νξηζκφο ηεο θξηηηθήο ζθέςεο δελ είλαη εχθνιε ππφζεζε κηα θαη έσο
ηψξα έρνπλ πξνηαζεί δηάθνξνη νξηζκνί58
ππάξρεη θαηαξράο ζρεδφλ νκνθσλία σο
πξνο ην ηη δελ έρεη ζρέζε κε ηελ θξηηηθή ζθέςε Γηα παξάδεηγκα άζρεηεο κlsquo απηήλ
ζεσξνχληαη ε αξλεηηθή ζθέςε (πρ ε θαθνπξναίξεηε αλαδήηεζε ιαζψλ) ε πίζηε ν
απνθιεηζκφο ηεο έθθξαζεο ζπλαηζζεκάησλ ε ξεηνξηθή παξαπεηζηηθή ηθαλφηεηα ε
αλαληίξξεηε απνδνρή επηζηεκνληθψλ πνξηζκάησλ θηι (Browne amp Keely 1997middot
Haskins 2003)
58 Γηα κηα ζπλνπηηθή επηζθφπεζε ησλ νξηζκψλ βι Huitt 1999 θαη Paul amp Elder 2000 χκθσλα κε ηνλ Ζιία Μαηζαγγνχξα (1997) ε θξηηηθή ζθέςε κπνξεί λα νξηζηεί σο κία laquoλνεηηθν-ζπλαηζζεκαηηθή ιεη-
ηνπξγία πνπ ελεξγνπνηεί επηιεθηηθά θαη ζπλδπαζηηθά γλσζηηθέο δεμηφηεηεο ινγηθνχο ζπιινγηζκνχο
θαη κεηαγλσζηηθέο ζηξαηεγηθέο κε ηε βνήζεηα ησλ νπνίσλ ην άηνκν επεμεξγάδεηαη ηα δεδνκέλα κε
ινγηθφ ηξφπν θαη απνζηαζηνπνηεκέλν απφ ηηο πξνζσπηθέο ηνπ πεπνηζήζεηο θαη πξνθαηαιήςεηο πξν-
θεηκέλνπ λα δακάζεη ην πιήζνο ησλ εηεξνγελψλ ζηνηρείσλ ηνπο ψζηε ηειηθά λα θαηαιήμεη ζε έγθπξα
θαη ινγηθά ζπκπεξάζκαηα δηαπηζηψζεηο θξίζεηο θαη επηινγέο δξάζεοraquo
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 170
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Απφ ηελ άιιε κεξηά ππάξρεη κηα νιφθιεξε ζεηξά ραξαθηεξηζηηθψλ θηινζν-
θηθήο ή ςπρνινγηθήο πξνέιεπζεο ηα νπνία νη πεξηζζφηεξνη εηδηθνί απνδέρνληαη σο
θνηλά γλσξίζκαηα ηεο θξηηηθήο ζθέςεο α) γλσξίζκαηα γεληθνχ ηχπνπ φπσο ην
αλνηρηφ κπαιφ ν πγηήο ζθεπηηθηζκφο ε ειεχζεξε ζθέςε ηα πςεινχ επηπέδνπ θί-
λεηξα ε πλεπκαηηθή εληηκφηεηα β) έλα ζχλνιν γεληθψλ θαη εηδηθψλ ηθαλνηήησλ
φπσο είλαη ε ζαθήλεηα ε αθξίβεηα ε αλαδήηεζε πιεξνθνξηψλ θαη ε επεμεξγαζία
ηνπο ψζηε λα δηακνξθσζνχλ ζε ηεθκήξηα ε δηαθξίβσζε αηηηαθψλ ζρέζεσλ ε ηαμη-
λφκεζε ε δηάθξηζε κεηαμχ γεγνλφησλ θαη ζρνιίσλ ε αλάιπζε ε εμέηαζε ησλ ζεκά-
ησλ απφ πνιιέο νπηηθέο ε επηρεηξεκαηνινγία ε δηακφξθσζε ηεθκεξησκέλσλ εξεπ-
λεηηθψλ ππνζέζεσλ θαη εξσηεκάησλ ε αμηνιφγεζε γεγνλφησλ νπηηθψλ θαη εξκε-
λεηψλ ε δνθηκή θαη ε επηβεβαίσζε ή ε απφξξηςε ε επηζήκαλζε ησλ ινγηθψλ ζθαι-
κάησλ ή ε αλαγλψξηζε ηεο πξνπαγάλδαο γ) ε ράξαμε θαη ε εθαξκνγή ελφο δηαλνεηη-
θνχ ράξηε (πνξεία ζθέςεο) ε εθαξκνγή θξηηεξίσλ ζηελ πξνζέγγηζε ηεο πξαγκαηηθφ-
ηεηαο θαη ε άζθεζε ζηηο δεμηφηεηεο πνπ απνξξένπλ απφ απηά (Ess 1987middot Fisher 2001middot
Fisher amp Scriven 1997middot Haskins 2003middot Paul amp Elder 2000middot Potts 1994)
Ζ αλάπηπμε ηεο θξηηηθήο ζθέςεο ζπλδπάδεηαη θπξίσο κε ηηο γλσζηηθέο ζεσ-
ξίεο γηα ηε κάζεζε αλ θαη δε ιείπνπλ θαη πξνηάζεηο γηα ζπζρέηηζή ηεο κε ηελ ηαμηλν-
κία ηνπ Bloom59
Χο πξνζθνξφηεξα δηδαθηηθά κνληέια γηα ηελ αλάπηπμε ηεο θξηηηθήο
ζθέςεο ζεσξνχληαη φζα ζηεξίδνληαη ζηελ επίιπζε πξνβιεκάησλ ηελ εξεπλεηηθή-
αλαθαιππηηθή δηαδηθαζία θαη ηε κάζεζε κέζα ζε απζεληηθφ πεξηβάιινλ (Fisher
2001middot Paul amp Elder 2000middot Potts 1994) Γηαθσλία ππάξρεη κφλνλ σο πξνο ην αλ ε δε-
κηνπξγηθφηεηα πεξηιακβάλεηαη ή φρη ζηελ θξηηηθή ζθέςε κε θάπνηνπο λα ην απνθιεί-
νπλ αιιά ηνπο πεξηζζφηεξνπο λα ην ζεσξνχλ απηνλφεην Χζηφζν ε δηαθσλία κάι-
ινλ νθείιεηαη ζε δηαθνξεηηθή ελλνηνινγηθή ρξήζε ηνπ φξνπ γηαηί γηα φζνπο αξ-
λνχληαη ηε ζρέζε ε δεκηνπξγηθφηεηα αλαθέξεηαη ζηελ θαιιηηερληθή έθθξαζε ελψ
γηα ηνπο άιινπο πξέπεη λα απνηειεί ην επηζηέγαζκα ηεο φιεο δηδαθηηθήο δηαδηθαζίαο
ηε δηδαθηηθή πξάμε φια ηα παξαπάλσ πξέπεη λα κεηαθξαζηνχλ ζε ζπγθεθξηκέλα
βήκαηα ηα νπνία ζε ζρέζε εηδηθφηεξα κε ηελ αμηνπνίεζε ησλ ηζηνξηθψλ πεγψλ ζα
59 Βι πρ Fowler 1996 Πξφθεηηαη πάλησο γηα απιή ρξήζε ηεο ηεξαξρηθήο ηαμηλφκεζεο ησλ δηδαθηη-
θψλ ζηφρσλ ε επίηεπμε ησλ νπνίσλ επηδηψθεηαη κέζσ κηαο ζεηξάο εξσηήζεσλ Γηα αλάινγν παξά-
δεηγκα απφ ηελ ειιεληθή βηβιηνγξαθία βι Ησάλλνπ 1998 Πάλησο ζχκθσλα κε ηνλ Ζιία Μαηζαγ-
γνχξα ε θξηηηθή ζθέςε δηαθξίλεηαη ζαθψο απφ ηνλ κπηρεβηνξηζκφ ν νπνίνο ζε ζρέζε κε ηε κάζεζε
εζηηάδεη ζηελ εμσηεξηθή ζπκπεξηθνξά ηνπ αηφκνπ ζηνλ ξφιν ησλ εμσηεξηθψλ ζπλζεθψλ θαη ζε ηππν-
πνηεκέλεο δεμηφηεηεο (Μαηζαγγνχξαο 1997)
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 171
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
κπνξνχζε λα είλαη ηα αθφινπζα (Bowell amp Kemp 2002middot Haskins 2003middot Paul amp Elder
2000middot Potts 1994)
αλαγλψξηζε ζεκάησλ εξκελεηψλ θαη ζπκπεξαζκάησλ
αμηνιφγεζε ησλ πεγψλ
απζεληηθφηεηα
εληηκφηεηα
εγθπξφηεηα
αμηνπηζηία
ηδενινγία -πξνθαηαιήςεηο
πξνζέζεηο
αμηνιφγεζε πιεξνθνξηψλ - εξκελεηψλ
είδε επηρεηξεκάησλ
θελά θαη παξαιείςεηο
ρξήζε γιψζζαο
θελφηεηα ακθηζεκία ζθνηεηλφηεηα
δηάθξηζε γεγνλφησλ απφ εξκελείεο
έιεγρνο πιεξφηεηαο επάξθεηαο επζηάζεηαο αιεζνθάλεηαο θαη αμίαο
επηρεηξεκάησλ
αλαδήηεζε πξφζζεησλ πιεξνθνξηψλ ndash ζχγθξηζε θαη δηαζηαχξσζε
δηακφξθσζε πξνζσπηθήο άπνςεο ndash δηαηχπσζε αμηνινγηθψλ θξίζεσλ ndash
εμαγσγή ζπκπεξαζκάησλ
ηε ζπλέρεηα παξαηίζεληαη ελδεηθηηθά θάπνηεο ζηξαηεγηθέο γηα ηελ αλάπηπμε ηεο
θξηηηθήο ζθέςεο ζην κάζεκα ηεο ηζηνξίαο κέζα απφ εξσηήζεηο θαη εξγαζίεο (Ennis
1996middot King 1992)
Πίνακασ 9
Καηά ηε δηάξθεηα ζπδεηήζεσλ ζηελ ηάμε
Μέζσ ηεο αλάζεζεο εξγαζηώλ
εξσηήζεηο δηαζαθήληζεο
ζα κπνξνχζεο λα πξνζζέζεηο θάηη πάλσ ζην ζέκα
γηαηί ην ιεο (ππνζηεξίδεηο) απηφ
ηη ελλνείο
εξσηήζεηο γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηεο θχξηαο άπνςεο ndash
νπηηθήο
αο δνχκε αλ ην θαηάιαβα ζσζηά Απηή είλαη ε άπνςή
ζνπ
ππνβνιή εξσηήζεσλ ζηηο θαηlsquo νίθνλ εξγαζίεο ηηο
αζθήζεηο ή ηε ζπδήηεζε ζηελ ηάμε ηα ηεζη θιπ
πνπ πξνσζνχλ ηελ αλάπηπμε δεμηνηήησλ θξηηηθήο
ζθέςεο
εμήγεζε πψοhellip
εμήγεζε γηαηίhellip
πνχ θαη πψο δηαθέξνπλ ή κνηάδνπλhellip
πψο ζα κπνξνχζε λα ρξεζηκνπνηεζείhellip γηα
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 172
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
ζεσξψ φηη ε άπνςή ζνπ είλαη πσοhellip Έρσ δίθην
απηή αθξηβψο είλαη ε ζέζε ζνπ
εξσηήζεηο γηα ηελ αλαδήηεζε αηηίσλ
ζα κπνξνχζεο λα καο πεηο πεξηζζφηεξα γηα ηνπο
ιφγνπο πνπ ζε θάλνπλ λα πηζηεχεηο απηφ ην πξάγκα
ζα κπνξνχζεο λα καο δψζεηο πεξηζζφηεξεο
ιεπηνκέξεηεο γηα ηνπο ιφγνπο πνπ ζε θάλνπλ λα
ππνζηεξίδεηο απηή ηε ζέζε
γηαηί ην ιεο απηφ
γηαηί ην πηζηεχεηο απηφ
έρεηο ιφγνπο γηrsquo απηφ ην ζπκπέξαζκά ζνπ
εξσηήζεηο γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ ζρέζεσλ αηηίνπ θαη
απνηειέζκαηνο
ζέισ λα ζε θαηαιάβσ ζα κπνξνχζεο λα εθζέζεηο
ιεπηνκεξέζηεξα ηηο ζρέζεηο αηηίνπ θαη
απνηειέζκαηνο
δέρεζαη φηηhellip ζεσξείο φηηhellip
δελ είκαη βέβαηνο αλ θαηάιαβα απηφ ην ζεκείν ηνπ
ζπκπεξάζκαηφο ζνπ
ζα ρξεηαδφζνπλ επαξθέζηεξε ηεθκεξίσζε Πνχ ζα
κπνξνχζεο λα ηε βξεηο
πψο εληζρχεη απηφ ην πξάγκα ην ζπκπέξαζκά ζνπ
πνηα ζρέζε έρεη απηφ
εξσηήζεηο γηα ηελ απνζαθήληζε ηεο ζεκαζίαο
κε πνηα ζεκαζία ρξεζηκνπνηείο απηή ηε ιέμε
ζα κπνξνχζεο λα δψζεηο έλα παξάδεηγκα γηαhellip
ζα κπνξνχζεο λα δψζεηο έλα αξλεηηθφ παξάδεηγκα
γηαhellip
ζα κπνξνχζε απηφ λα απνηειέζεη έλα παξάδεηγκα
γηαhellip
ηη ελλνείο κε ηνhellip
κε ηνhellip ελλνείοhellip
λαhellip
πψο γλσξίδεηο φηηhellip
πψο κπνξείhellip λα έρεη εθαξκνγή ζηελ
θαζεκεξηλή δσή
πψο ζπλδέεηαηhellip κε φηη γλσξίδνπκε ήδε
αλ είλαη αιήζεηα φηηhellip ηη άιιν είλαη πηζαλφλ
αιήζεηα
θάλε έλα θαηάινγν ησλ αηηίσλ κε βάζε
εθθξάζεηο πνπ αξρίδνπλ κε ηε ιέμε laquoγηαηίraquo ή
laquoεπεηδήraquo
θάλε έλα δηάγξακκα ηεο ζπιινγηζηηθήο
πνξείαο (πξνθείκελεο θαη ζπκπεξάζκαηα)
ζηελ πεξίπησζεhellip
πεο ή γξάςε κε δηθά ζνπ ιφγηαhellip
πνηεο είλαη νη ζπλέπεηεο ηνπhellip
πνηα είλαη ηα ηζρπξά θαη πνηα ηα αδχλακα
ζεκεία ηνπhellip
ηη γλσξίδνπκε ήδε γηαhellip
πνηα λνκίδεηο φηη είλαη ηα αίηηα γηαhellip Γηαηί
ηη ζεκαίλεηhellip
πνην ζα κπνξνχζε λα είλαη έλα αληεπηρείξεκα
γηαhellip
βξεο έλα λέν παξάδεηγκα γηαhellip
κε πνηνλ άιιν ηξφπν ζα κπνξνχζεο λα δεηοhellip
ηη ζεσξείηαη εδψ κε ζησπεξφ ηξφπν φηη
ηζρχεη
πνηεο δηαθνξέο εληνπίδεηο κεηαμχhellip θαηhellip
πνηα είλαη ε θχζε ηνπηεοhellip
πνηα ζα ήηαλ ε αληίζεηε άπνςε γηαhellip
ηη ζα κπνξνχζε λα ζπκβεί αλhellip
γηαηί ην λνκίδεηο φηηhellip
γηαηί είλαη ζεκαληηθφ (ή ελδηαθέξνλ) ην φηηhellip
Άιιεο ζηξαηεγηθέο δηδαζθαιίαο κε ζηφρν ηελ αλάπηπμε ηεο θξηηηθήο ζθέςεο
είλαη ε αλαδήηεζε ηξφπσλ γηα λα γίλεη ε ζθέςε laquoνξαηήraquo ζην κάζεκα ηεο ηζηνξίαο
κέζσ ιφγνπ ράξε ρξήζεο εηδηθήο νξνινγίαο (Calder amp Carlson 2002middot McGuinness
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 173
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
2001middot Perkins 2003) ή ζπγθξφηεζεο laquoδηαγξακκάησλ ζθέςεοraquo (McGuinness 2001)60
Δηδηθά γηα ην ηειεπηαίν ζεκεηψλεηαη φηη θαζψο ε ζθέςε απνηειεί κηα laquoθξπθήraquo
δηαλνεηηθή δηεξγαζία είλαη ζθφπηκν λα δηεπθνιχλεηαη κέζσ ζπγθεθξηκέλσλ κεζφδσλ
θαη ηδηαίηεξα απνηειεζκαηηθή κέζνδνο γηα ηελ έθθξαζε ηεο ζθέςεο ζεσξείηαη ε
δηακφξθσζε δηαγξακκάησλ ζθέςεο (thinking diagrams) πρ κε αθνξκή ηε ιήςε
απνθάζεσλ γηα θάπνην ηζηνξηθφ πξφζσπν ή ηελ επίιπζε ελφο ηζηνξηθνχ
πξνβιήκαηνο
Πέξα απφ ηηο παξαπάλσ ελδεηθηηθέο επηκέξνπο ζηξαηεγηθέο γηα ηελ
αλάπηπμε ηεο θξηηηθήο ζθέςεο έλα αθφκα νπζηψδεο ζηνηρείν ηεο
δηδαθηηθήο κεζνδνινγίαο είλαη ε πνιππξηζκαηηθή ζεψξεζε
Έλα απφ ηα νπζηψδε γλσξίζκαηα ηεο εξγαζίαο ηνπ ηζηνξηθνχ είλαη ε
αλαδήηεζε θαη αμηνπνίεζε πνιιαπιψλ πεγψλ ηηο νπνίεο ππνβάιιεη ζε θξηηηθφ έιεγρν
θαη δηαζηαχξσζε κε ζθνπφ ηνλ έιεγρν ηεο αμηνπηζηίαο ηνπο θαη ηελ εμαγσγή
έγθπξσλ ζπκπεξαζκάησλ Ζ δηαδηθαζία απηή ζεσξείηαη ηδίσο ηα ηειεπηαία ρξφληα
πσο ζα πξέπεη ζην πιαίζην ηεο αλαθαιππηηθήο θαη laquoαπζεληηθήοraquo κάζεζεο θαη ηεο
βαζχηεξεο θαηαλφεζεο ησλ ηζηνξηθψλ γεγνλφησλ λα εθαξκφδεηαη θαη ζηε
δηδαζθαιία ηεο ηζηνξίαο ζηε δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε
Ζ έλλνηα ηεο πνιππξηζκαηηθφηεηαο νξίδεηαη σο κία δηαλνεηηθή εξγαζία πνπ
απνζθνπεί ζηελ θαηαλφεζε ηνπ laquoάιινπraquo ζηνλ εληνπηζκφ πξνθαηαιήςεσλ θαη ζηε
ζπλεηδεηνπνίεζε ησλ θνηλσληθψλ πνιηηηζκηθψλ θαη ηδενινγηθψλ φξσλ πνπ επηδξνχλ
ζηε δηακφξθσζε ησλ ηζηνξηθψλ εξκελεηψλ ην πιαίζην απηφ πξνηείλεηαη
ελδεηθηηθά κηα εηδηθή ζηξαηεγηθή κε ηε ρξήζε πνιιαπιψλ θαη αληηθξνπφκελσλ
πεγψλ ηεο νπνίαο ηα θχξηα ζεκεία έρνπλ σο εμήο (Bennett 2005middot Stradling 2003)61
Θεκέιηα ηεο πνιππξηζκαηηθόηεηαο
ζεηξά αλαιπηηθψλ εξσηήζεσλ ζηηο πεγέο
πεξηγξαθή
εξκελεία
ζρέζε κε ηελ πξνεγνχκελε γλψζε
εληνπηζκφο θελψλ ή παξαιείςεσλ
αλαδήηεζε-πξνζδηνξηζκφο πεγψλ γηα άληιεζε πξφζζεησλ ζηνηρείσλ
ζηξαηεγηθέο γηα ηελ άληιεζε πιεξνθνξηψλ
60 Πξβι θαη Edmonds et al 2005 φπνπ παξνπζηάδνληαη laquoδέθα βήκαηα γηα ηελ αλάπηπμε ηεο θξηηηθήο
ζθέςεο ζην κάζεκα ηεο ηζηνξίαοraquo 61 Γηα κηα ζηξαηεγηθή γηα ηε δηδαζθαιία δηαθνξεηηθψλ εξκελεηψλ βι θαη Drew 2003
Πνιππξηζκαηηθόηεηα
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 174
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
πξψηεο δηαπηζηψζεηο πρ ε πεγή ιέεη (δείρλεη)hellip ππνδειψλεηhellip δελ
αλαθέξεηhellip
ζχγθξηζε-δηαζηαχξσζε κε άιιεο πεγέο
θαηαγξαθή πξαγκαηνινγηθψλ δειψζεσλ θαη δηαπηζηψζεσλ πρ ε πεγή
δεκηνπξγήζεθε απφhellip είλαηhellip ρξεζηκνπνηήζεθεhellip εμεγείhellip
βνήζεηα γηα ζχλδεζε-ζχλζεζε πίλαθεο ζχλδεζεο ζεκάησλ δηαγξάκκαηα ξνήο
(εληνπηζκφο ζεκείσλ θαίξηαο ζεκαζίαο) αζθήζεηο ηαμηλφκεζεο θαη
ζπζρέηηζεο θαξηψλ γηα ηε ζχλζεζε επηρεηξεκάησλ ζπγθξφηεζε πηλάθσλ
ζπγρξνληψλ αζθήζεηο ζχλζεζεο-πινθήο (πρ ζελάξην)
ρεηξηζκφο αληηθξνπφκελσλ πιεξνθνξηψλ θαη νπηηθψλ πρ κε βάζε κηα ζχγρξνλε ή
ηζηνξηθή δίθε ή κηα ηαηλία ηδηφηεηεο καξηχξσλ αληηδξάζεηο επηβεβαίσζε-αληίθξνπζε άιισλ καξηπξηψλ
ρξήζε καξηπξηψλ απφ παξάγνληεο ηεο δίθεο γηα ηε δηακφξθσζε
επηρεηξεκάησλ ζηάζε ελφξθσλ θηι
εμέηαζε πξνθνξηθψλ καξηπξηψλ
Μαζεζηαθέο δξαζηεξηόηεηεο
αμηνπνίεζε πθηζηάκελσλ δπλαηνηήησλ ηζηνξηθή δηάζηαζε φξσλ επέηεηνη ενξηαζκνί
ρξήζε παιηψλ δηδαθηηθψλ εγρεηξηδίσλ ή άιισλ βηβιίσλ ndash ζχγθξηζε πεξηερνκέλσλ θαη
νπηηθψλ
κχεζε καζεηψλ ζηελ ηζηνξηνγξαθία (κε αθνξκή ηε δηακάρε ηζηνξηθψλ πάλσ ζlsquo έλα
ζέκα)
θαηαλφεζε ηεο θχζεο θαη ησλ ιφγσλ ηεο δηακάρεο ππνζηήξημε αληίπαισλ ζέζεσλ απφ δχν νκάδεο καζεηψλ ndash laquoαλάθξηζήraquo ηνπο
απφ άιινπο
εξκελεία ησλ απφςεσλ ησλ ηζηνξηθψλ
ελζσκάησζε πνιππξηζκαηηθήο ζεψξεζεο ζηελ ηζηνξηθή αθήγεζε
ζπγθξηηηθή πξνζέγγηζε
ελζπλαίζζεζε
ζπζρεηίζεηο rarr
ρξνλνινγηθή δηάζηαζε (δηάγξακκα ξνήο)-πίλαθαο ζπγρξνληψλ
άζθεζε ηαμηλφκεζεο θαξηψλ
πρ γηαηί έγηλαλ θάπνηεο ελέξγεηεο πνηεο ήηαλ απφ πνηνπο
παξάγνληεο επεξεάζηεθαλ απηνί πνπ πήξαλ ηηο απνθάζεηο θηι
laquoαλάθξηζεraquo-ππφδπζε ξφισλ κε ζθνπφ λα κπνπλ ζηε ζέζε ησλ δηάθνξσλ
ζπληειεζηψλ ησλ γεγνλφησλ
Σειηθή αμηνιόγεζε δηαθνξεηηθώλ νπηηθώλ-εξκελεηώλ
Σέινο γηα ηελ αλάπηπμε ηεο θξηηηθήο ζθέςεο κπνξεί λα αμηνπνηεζεί ζηε
δηδαζθαιία ε ελαιιαθηηθή ηζηνξία ζηε ζρνιηθή εθδνρή ηεο Σν ελλνηνινγηθφ
πεξηερφκελν ελαιιαθηηθήο ηζηνξίαο απνηππψλεηαη ζε εξσηήκαηα ηνπ ηχπνπ
laquoηη ζα ζπλέβαηλε αλ ε ηζηνξία απφ θάπνην ζεκείν θαη κεηά εμειηζζφηαλ δηαθνξεηηθά
Πνην θαη γηαηί ζα κπνξνχζε λα είλαη απηφ ην ζεκείν θακπήο Πψο θαη γηαηί ηα γεγνλφηα
ζα κπνξνχζε λα ζπκβνχλ θαηά δηαθνξεηηθφ ηξφπνraquo ηελ αγγιηθή γιψζζα απφ φπνπ
θαη πξνέξρεηαη ε ελαιιαθηηθή ηζηνξία ρξεζηκνπνηνχληαη νη φξνη alternate history
alternative history (what) if history counterfactual history counterfactuals
allohistory62
62 Ζ ελαιιαθηηθή ηζηνξία δηεξεπλά γεγνλφηα θαη ηηο ζπλέπεηέο ηνπο μεθηλψληαο κε ηε δηαηχπσζε κηαο
βαζηθήο ελαιιαθηηθήο ππφζεζεο κε ηελ έλλνηα φηη ζε θάπνην ζεκείν ηνπ παξειζφληνο θάηη ζεκαληηθφ
Δλαιιαθηηθή ηζηνξία
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 175
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Ζ ελαιιαθηηθή ηζηνξία επηθξίζεθε θπξίσο γηα ην φηη παξαβηάδεη ηηο βαζηθέο
αξρέο ηεο ηζηνξηθήο ζθέςεο φηη κπνξεί λα πξνθαιέζεη ζπγρχζεηο ελλνηνινγηθνχ
ραξαθηήξα θαη φηη δελ απνηειεί παξά έλα παηρλίδη έλα κέζν δηαζθέδαζεο ρσξίο
επηζηεκνληθέο αμηψζεηο Χζηφζν νη ππνζηεξηθηέο ηεο ηδίσο ζην πιαίζην ηεο
ζρνιηθήο ηζηνξίαο ηζρπξίδνληαη φηη είλαη ζε ζέζε λα δξαζηεξηνπνηήζεη θίλεηξα
κάζεζεο λα πξνσζήζεη ηελ αλαθαιππηηθή-εξεπλεηηθή κάζεζε λα ζπκβάιεη ζηελ
αλάπηπμε ηεο θξηηηθήο ζθέςεο θαη ηεο δεκηνπξγηθφηεηαο λα παίμεη ζεκαληηθφ ξφιν
ζηελ αλζξσπνπνίεζε ηεο ηζηνξίαο ηδηαίηεξα κε ηελ εμέηαζε πρ ςπρνγξαθηθψλ
ραξαθηεξηζηηθψλ θηλήηξσλ δξάζεο εζηθψλ δηιεκκάησλ απνθάζεσλ θηι (Lebow
2007)
532 Γηδαζθαιία κε ηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ θαη ζθνπό ηελ ηζηνξηθή
θαηαλόεζε ηξαηεγηθέο ρξήζεο ησλ πεγώλ
Ζ έλλνηα ηεο laquoθαηαλφεζεοraquo αλαθέξεηαη ζηελ ηθαλφηεηα λα ζθέθηεηαη θαη λα ελεξγεί
θάπνηνο κε επειημία θαη κε βάζε βέβαηα φζα γλσξίδεη Απηφ ζεκαίλεη φηη ν
ζρεδηαζκφο ηεο δηδαζθαιίαο ζα πξέπεη λα ιακβάλεη ππφςε ηνπ ηελ πξνεγνχκελε
γλψζε ησλ καζεηψλ λα ζηεξίδεηαη ζε βαζηθά ζέκαηα λα ζέηεη ζηφρνπο πνπ λα
θαιχπηνπλ βαζηθέο έλλνηεο-θιεηδηά λα πξνβιέπεη ηελ ελεξγφ ζπκκεηνρή ησλ
καζεηψλ θαη ηνλ απαξαίηεην ρξφλν γηlsquo απηφ θαη λα δίλεη επθαηξίεο γηα ζπλερή
αλαηξνθνδφηεζε θαη αμηνιφγεζε (Unger [1997] 2002) ε ζρέζε κε ηε δηδαζθαιία
ηεο ηζηνξίαο πξνυπνζέζεηο γηα ηελ εθαξκνγή ελφο ηέηνηνπ ζρεδηαζκνχ ζηελ πξάμε
είλαη ε γεγνλνηνινγηθή γλψζε ε έληαμε ησλ γεγνλφησλ ησλ πξνζψπσλ θαη ησλ
ηδεψλ ζην ηζηνξηθφ-ελλνηνινγηθφ πιαίζηφ ηνπο θαη ε νξγάλσζε ησλ γλψζεσλ κε
ηξφπνπο πνπ λα δηεπθνιχλνληαη ε αλάθιεζε θαη ε εθαξκνγή ηνπο (Donovan amp
Bransford 2005)
(=γεγνλφο-θιεηδί) ζα κπνξνχζε λα είρε ζπκβεί δηαθνξεηηθά πξάγκα πνπ ζα είρε σο ζπλέπεηα λα εμε-
ιηρζνχλ ηα πξάγκαηα κε δηαθνξεηηθφ ηξφπν Κεληξηθή έλλνηα απνηειεί ην ιεγφκελν ζεκείν ηζηνξηθήο
απφθιηζεο (point of divergence ή turning point) φξνο πνπ πξνέξρεηαη απφ ηε ινγνηερλία θαη ζεκαίλεη
ην ζεκείν θακπήο (= γεγνλφο-θιεηδί) φπνπ δηαθνξνπνηείηαη ε πινθή κε απνηέιεζκα ηα πξάγκαηα λα
εμειίζζνληαη κε ηξφπν δηαθνξεηηθφ απφ ηνλ γλσζηφ Καηlsquo αλαινγία ινηπφλ ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ
ηζηνξία ν φξνο ζεκείν ηζηνξηθήο απφθιηζεο Βέβαηα ε ελαιιαθηηθή ηζηνξία πξέπεη λα δηαθξίλεηαη απφ
ηνλ ηζηνξηθφ αλαζεσξεηηζκφ ηε κπζνπιαζία-κπζηζηνξία ηε κπζηηθή ή απνθαιππηηθή ηζηνξία θαη ηηο ζεσξίεο ζπλνκσζηψλ ηηο laquoρακέλεοraquo ηζηνξίεο ηνπο κχζνπο θαη ηνπο ζξχινπο ηε κειινληνινγία ηελ
επηζηεκνληθή θαληαζία θαη ηε κπζηζηνξεκαηηθή αρξνλία (uchronia θαηά ην utopia) Απφ ηα πην
γλσζηά έξγα ηνπ είδνπο είλαη ην βηβιίν ηνπ Ακεξηθαλνχ RW Fogel Railroads and American Eco-
nomic Growth Essays in Econometric History (1964) ην νπνίν πξαγκαηεχεηαη ην πψο ζα εμειηζζφηαλ
ε νηθνλνκία ησλ ΖΠΑ αλ ε αλάπηπμή ηνπο δε ζηεξηδφηαλ ζηνπο ζηδεξνδξφκνπο αιιά ζηνπο πισηνχο
πνηακνχο
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 176
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
ην πιαίζην απηφ ζεσξείηαη απαξαίηεην νη καζεηέο λα θαηαθηήζνπλ ηηο
παξαθάησ ηθαλφηεηεο πνπ είλαη αιιειέλδεηεο κεηαμχ ηνπο αιιά κε ζεηξά ηεξαξρηθή
(Brown 2004middot McTighe amp Wiggins 1998)
1) εμήγεζε (explanation) νη καζεηέο αλαδεηνχλ θαη εμαζθαιίδνπλ
ηεθκήξηα γηα λα ππνζηεξίμνπλ ηηο ζέζεηο θαη ηηο θξίζεηο ηνπο
2) εξκελεία (interpretation) κπνξεί λα αλαθέξεηαη ζηελ αθήγεζε
ηζηνξηψλ ηελ ηζηνξηθή δηάζηαζε ηδεψλ θαη γεγνλφησλ ηε κεηαθνξά
ζηνηρείσλ απφ έλα είδνο πεγψλ ζε άιιν (πρ δεκηνπξγία γξαπηνχ
θεηκέλνπ κε βάζε ηελ αλάιπζε εηθφλαο)
3) εθαξκνγή (application) νη καζεηέο ρξεζηκνπνηνχλ θαη εθαξκφδνπλ κε
επηηπρία φηη γλσξίδνπλ ζε λέεο ζπλζήθεο θαζψο θαη ζηηο ζπλζήθεο
ηνπ laquoπξαγκαηηθνχ θφζκνπraquo (πρ ιήςε απνθάζεσλ επίιπζε
πξνβιεκάησλ)
4) αλάιπζε νπηηθψλ (analysis of perspectives) νη καζεηέο κπνξνχλ λα
αληηιακβάλνληαη ηε laquoκεγάιε εηθφλαraquo (επνπηεία) θαη ηηο πνιιαπιέο
φςεηο πνπ απηή πεξηέρεη εμεηάδνληαο θαη θξίλνληαο δηαθνξεηηθέο ή
αληηθξνπφκελεο απφςεηο πάλσ ζlsquo έλα ζέκα
5) ελζπλαίζζεζε (empathy) νη καζεηέο παίδνπλ ηνλ ξφιν ελφο
πξαγκαηηθνχ ή πιαζκαηηθνχ ηζηνξηθνχ ραξαθηήξα Αληηιακβάλνληαη
ηηο εκπεηξίεο ηνπ κε επαηζζεζία βαζηζκέλε ηφζν ζηηο δηθέο ηνπο
εκπεηξίεο φζν θαη ζε πεγέο θαη αλαγλσξίδνπλ ηελ αμία πξαγκάησλ
ηδεψλ ή θαηαζηάζεσλ πνπ πξνεγνπκέλσο κπνξεί λα ηνπο
θαηλφληνπζαλ παξάμελα απίζαλα ή γεινία
6) απηνγλσζία (self-knowledge) νη καζεηέο παξαθνινπζνχλ ην ηη έρνπλ
θαηαλνήζεη αλαζεσξνχλ θαη αλαζηνράδνληαη ηελ πνξεία ηνπο πξνο
ηελ θαηαλφεζε Δπίζεο κπνξνχλ λα αμηνπνηήζνπλ φζα έρνπλ
θαηαλνήζεη ζε φηη εξεπλνχλ ή κειεηνχλ
Παξάιιεια ζα πξέπεη νη καζεηέο λα αλαπηχμνπλ θξηηηθέο δεμηφηεηεο πξάγκα
πεξηζζφηεξν απφ αλαγθαίν εθφζνλ ζηε δηδαθηηθή-καζεζηαθή δηαδηθαζία εκπιέθεηαη
θαη ε ρξήζε ΣΠΔ Οη δεμηφηεηεο απηέο έρνπλ λα θάλνπλ θπξίσο κε ηελ αλαδήηεζε
ηελ επηινγή ηελ εγθπξφηεηα ηελ αμηνπηζηία θαη ηελ αμηνπνίεζε πιεξνθνξηψλ ηδεψλ
θαη επηρεηξεκάησλ (McMichael 2007)
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 177
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
ηνλ βαζκφ πνπ ην δηαδίθηπν απνηειεί κηα laquoδνχγθια πιεξνθφξεζεοraquo είλαη
δήηεκα εμαηξεηηθήο ζπνπδαηφηεηαο λα εμνηθεησζνχλ νη καζεηέο κε κία ζεηξά
θαζεθφλησλδεμηνηήησλ πνπ ζα ηνπο θαζηζηνχλ ιηγφηεξν επάισηνπο ζηελ άθξηηε
παξαδνρή πιεξνθνξηψλ θαη ζηελ άηερλε παξάζεζή ηνπο Έηζη νη καζεηέο κε ηελ
θαζνδήγεζε ηνπ δαζθάινπ ηνπο ζα πξέπεη λα είλαη ηθαλνί (Gillies 1999middot Lee 2002middot
Μαπξνζθνχθεο 2004αmiddot Yang 2007)
λα γλσξίδνπλ δηαθνξεηηθέο ινγηθέο θαη ηερληθέο αλαδήηεζεο
λα αμηνινγνχλ θξηηηθά ηελ εγθπξφηεηα δηθηπαθψλ ηφπσλ
λα δηαθξίλνπλ δηαθνξεηηθά είδε πεγψλ θαη λα εμάγνπλ ρξήζηκεο πιεξνθνξίεο
απφ απηέο
λα είλαη επηθπιαθηηθνί ζρεηηθά κε ηε δεμηφηεηα ησλ ςεθηαθψλ πεγψλ
λα εληνπίδνπλ δηαθνξεηηθέο πεγέο νπηηθέο θαη εξκελείεο (πινπξαιηζκφο) θαη
λα κπνξνχλ λα ηηο αμηνινγνχλ
λα δηακνξθψλνπλ ζρέδηα έξεπλαο θαη εξγαζίαο αμηνπνηψληαο πνηθηιία
πιηθνχ θαη πξνζεγγίζεσλ
λα επηιέγνπλ απφ έλα ζχλνιν πεγψλ θαη πιεξνθνξηψλ εθείλεο πνπ ηνπο
ελδηαθέξνπλ ή είλαη πεξηζζφηεξν ζεκαληηθέο γηα ην ζέκα ή ηελ εξγαζία ηνπο
λα δηαηππψλνπλ θαηάιιεια εξεπλεηηθά εξσηήκαηα θαη ηεθκεξησκέλεο
ππνζέζεηο
λα αλαγλσξίδνπλ ζρέζεηο κεηαμχ ησλ γεγνλφησλ (αηηηαθή θαη ρξνληθή
αιιεινπρία) ηάζεηο θαη ζηνηρεία ζπλέρεηαο ή αζπλέρεηαο
λα θαηαιήγνπλ ζε ζπκπεξάζκαηα κε αμηνινγηθέο θξίζεηο θαη γεληθεχζεηο
πνπ ζα είλαη θαηάιιεια ηεθκεξησκέλα θαη ζα ζηεξίδνληαη ζε ινγηθά
επηρεηξήκαηα
λα ζπγγξάθνπλ ζχληνκα ή εθηελέζηεξα ηζηνξηθά δνθίκηα
λα αμηνπνηνχλ ηηο δπλαηφηεηεο πνπ πξνζθέξνπλ νη λέεο ηερλνινγίεο γηα
επηθνηλσλία
Τπφ ην πξίζκα ινηπφλ ηεο δηδαζθαιίαο κε ζθνπφ ηελ θαηαλφεζε θαη ηελ
αλάπηπμε ηεο θξηηηθήο ζθέςεο είλαη ζθφπηκν λα εθπαηδεπηνχλ νη καζεηέο ζε δχν
ηνπιάρηζηνλ πεδία ζηελ αμηνιφγεζε ησλ ηζηνζειίδσλ (ή ησλ ςεθηαθψλ δίζθσλ θαη
ησλ ειεθηξνληθψλ παηρληδηψλ) θαη ζηελ θξηηηθή ησλ πεγψλ Έλαο ηξφπνο πξνο ηελ
θαηεχζπλζε απηή ζα ήηαλ ε ρξήζε εηδηθά δηακνξθσκέλσλ πηλάθσλ φπσο νη
αθφινπζνη
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 178
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Κξηηήξηα αμηνιόγεζεο ηζηνζειίδσλ (Μαπξνζθνύθεο 2004α)
Ολνκαζία ηζηνζειίδαο-ειεθηξνληθή δηεχζπλζε
Γεκηνπξγφο (ηαπηφηεηα πξφζεζε δεκηνπξγίαο)
Υξφλνο δεκηνπξγίαο αλαλέσζε (ελεκέξσζε)
Γιψζζα-γιψζζεο
Απνδέθηεο
Καηεγνξία πιηθνχ - πεξηερφκελα
Αμηνιφγεζε πεξηερνκέλσλ (εγθπξφηεηα αμηνπηζηία ζεκαζία)
Δπθνιία πξφζβαζεο
Δκθάληζε-πινήγεζε
ηνηρεία θξηηηθήο ηζηνξηθώλ πεγώλ (Reed amp Kromrey 2001)
Θέκα ηίηινο θηι
Αλάιπζε θαη εξκελεία (ζε επίπεδν ζπγθεθξηκέλεο πεγήο θαη ηζηνξηθνχ πιαηζίνπ)
- γλεζηφηεηα απζεληηθφηεηα δεκηνπξγφο απφςεηο νπηηθέο αμηνπηζηία πιαίζην
δεκηνπξγίαο (επίδξαζε ζπλζεθψλ)
- πξνζέζεηο δεκηνπξγίαο
- εξσηήκαηα ή πξνβιήκαηα πνπ πξέπεη λα αληηκεησπηζηνχλ
- ζεκαληηθφηεξα δεδνκέλα ηεθκήξηα πιεξνθνξίεο
- πιεξφηεηα θαη επάξθεηα πιεξνθνξηψλ γηα ηε ζηήξημε ζπκπεξαζκάησλ
- βαζηθέο παξαδνρέο (ηδέεο αμίεο ζέζεηο θιπ)
- έλλνηεο-θιεηδηά
- βαζηθνί ζπιινγηζκνί θαη εξκελείεο πνπ νδεγνχλ ζε ζπκπεξάζκαηα
- θχξηεο ζπλέπεηεο απφ ηελ απνδνρή ή ηελ απφξξηςε ησλ ζέζεσλ ή ηεο πξνηεηλφκελεο απφ
ηνλ δεκηνπξγφ πνξείαο δξάζεο
Γηαζηαχξσζε κε άιιεο πεγέο
ζπλεηζθνξά αξρηθψλ πεγψλ ζηελ θαηαλφεζε ηνπ ζέκαηνο
επηβεβαίσζε ή ακθηζβήηεζε απφ άιιεο πεγέο
αμηνιφγεζε δηαθνξεηηθψλ πιεξνθνξηψλ νπηηθψλ θαη εξκελεηψλ
ΦΤΛΛΟ ΔΠΔΞΔΡΓΑΗΑ ΗΣΟΡΗΚΧΝ ΠΖΓΧΝ
Θέκα ηίηινο αληηθείκελν θιπ helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
ηνηρεία αλάιπζεο θαη εξκελείαο
1 Πνηεο είλαη νη θχξηεο απφςεηο θαη νπηηθέο πνην ην βαζηθφ πιαίζην αλαθνξάο
α) ―Sourcing δεκηνπξγφο απφςεηο νπηηθέο αμηνπηζηία
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 179
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
β) ―Contextualization πιαίζην δεκηνπξγίαο ndash πηζαλέο επηξξνέο πνιηηηθψλ
θνηλσληθψλ νηθνλνκηθψλ θαη πνιηηηζκηθψλ ζπλζεθψλ
2 Πνηεο είλαη νη πξνζέζεηο δεκηνπξγίαο
3 Πνην ή πνηα είλαη ηα βαζηθφηεξα εξσηήκαηα ή ηα πξνβιήκαηα πνπ πξέπεη λα αληηκεησπηζηνχλ
Γηαηί είλαη ζεκαληηθά λα ηα πξνζδηνξίζνπκε
4 Πνηα είλαη ηα πην ζεκαληηθά δεδνκέλα ηεθκήξηα πιεξνθνξίεο Πψο γλσξίδνπλ νη δεκηνπξγνί ηεο
πεγήο φηη γλσξίδνπλ Δίλαη νη πιεξνθνξίεο ζρεηηθέο θαη επαξθείο γηα λα ζηεξίμνπλ ζπκπεξάζκαηα
5 Πνηεο είλαη νη βαζηθέο (πξν)ππνζέζεηο πνπ ππφθεηληαη ζηελ πεγή ή ηηο πεγέο Πξνζδηνξηζκφο ηνπο
κέζα ζην ηζηνξηθφ πιαίζην
6 Πνηεο έλλνηεο ή ηδέεο ndash θιεηδηά πξέπεη λα θαηαλνεζνχλ κέζα ζην ζπγθεθξηκέλν ηζηνξηθφ πιαίζην
7 Πνηνη είλαη νη βαζηθνί ζπιινγηζκνί ή εξκελείεο πνπ νδεγνχλ ζηα ζπκπεξάζκαηα
8 Πνηεο ζα ήηαλ νη θχξηεο ζπλέπεηεο αλ ε πξνηεηλφκελε πνξεία δξάζεο ή νη απφςεηο γηλφληνπζαλ
δεθηέο ή (αλαιφγσο) απνξξίπηνληαλ
9 ―Corroboration Ση ζπλεηζθέξνπλ ζηελ θαηαλφεζε ηνπ ζέκαηνο άιιεο ζρεηηθέο πεγέο
πκθσλνχλ κεηαμχ ηνπο ή φρη Αλ φρη πνηεο πεγέο ζηεξίδνληαη ζε ηζρπξφηεξε επηρεηξεκαηνινγία
Αλ θαη ε ρξήζε ησλ πεγψλ ζηε δηδαζθαιία ηεο ηζηνξίαο παξνπζηάδεη
αξθεηέο δπζθνιίεο γηα ηνπο καζεηέο νη εμειίμεηο ζηνλ ηνκέα ηεο
ηζηνξηνγξαθίαο ηεο γλσζηηθήο ςπρνινγίαο θαη ηεο δηδαθηηθήο
κεζνδνινγίαο θαζψο θαη νη απμεκέλεο απαηηήζεηο ησλ ζχγρξνλσλ θνηλσληψλ
θαζηζηνχλ απαξαίηεηε ηελ αμηνπνίεζή ηνπο ζηελ ηζηνξηθή εθπαίδεπζε
(Μαπξνζθνχθεο 2005) ην πιαίζην απηφ είλαη ζθφπηκν λα απνθεχγεηαη ε
επθαηξηαθή θαη απνζπαζκαηηθή ρξήζε ησλ πεγψλ αιιά λα εθαξκφδνληαη
ζπγθεθξηκέλεο ζηξαηεγηθέο κε βαζηθφ ζηφρν ηελ αλάπηπμε ηεο ηζηνξηθήο ζθέςεο
(Barton 2004) ηε βηβιηνγξαθία κπνξεί θαλείο λα εληνπίζεη πνηθίιεο ζηξαηεγηθέο
δηδαζθαιίαο κε ηε ρξήζε πεγψλ Δδψ ζεκεηψλνπκε επηγξακκαηηθά ηηο εμήο
Ερευνθτικι διαδικαςία με βάςθ τον τρόπο του αςτυνομικοφ ερευνθτι (Bain amp Mirel 1982middot
Carretero et al 1994middot Pattiz 2004)63
Πξφθεηηαη γηα δηδαθηηθή ζηξαηεγηθή πνπ αμηνπνηεί ηηο αλαινγίεο ηεο εξγαζίαο ηνπ ηζηνξηθνχ
κε εθείλε ηνπ ληέληεθηηβ ζηε βάζε ησλ κνληέισλ ηεο laquoγλσζηηθήο καζεηείαοraquo θαη ηεο
laquoεπίιπζεο πξνβιεκάησλraquo Χο ζηφρνπο έρεη λα πξνζεγγηζηεί ε ηζηνξηθή γλψζε κε βάζε
63 Ζ αλαινγία ηεο εξεπλεηηθήο δηαδηθαζίαο κε ηνπο ηξφπνπο ηεο αζηπλνκηθήο έξεπλαο (ληέληεθηηβ)
πξνέξρεηαη φπσο επηζεκαίλεηαη ζηε βηβιηνγξαθία απφ ηνλ Άγγιν ηζηνξηθφ R G Collingwood βι
Collingwood 1946
ηξαηεγηθέο ρξήζεο
ησλ πεγώλ
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 180
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
πξσηνγελείο πεγέο θαη θείκελα ηεο ηζηνξηνγξαθίαο σο δηαδηθαζία ζπζρέηηζεο γεγνλφησλ θαη
ζεσξίαο θαη αηηηαθήο εμήγεζεο Οη πεγέο θαη ε βηβιηνγξαθία ρξεζηκεχνπλ γηα ηελ αλάπηπμε
ηεο θξηηηθήο ζθέςεο ηελ ελεξγεηηθή θαη αλαθαιππηηθή κάζεζε ηελ εξκελεία θαη ηελ
αλαθαηαζθεπή ηνπ παξειζφληνο Σν κνληέιν απηφ κπνξεί λα ζπλδπαζηεί ηδηαίηεξα ζηηο
κηθξφηεξεο ειηθίεο κε εηδηθέο δξαζηεξηφηεηεο φπσο ην laquoθπλήγη ηνπ ζεζαπξνχraquo ή ε laquoεπίιπζε
κπζηεξίσλraquo (History Mystery Teacherrsquos Guide ζην Scholastic 2008)
Εικόνα 18 Αρχικι ςελίδα από τθν εκπαιδευτικι ιςτοςελίδα για τθν καναδικι ιςτορία
(httpwwwmysteryquestsca)
Διδαςκαλία με ςτόχο τθν ερευνθτικι διαδικαςία και τισ γραπτζσ δραςτθριότθτεσ (Husbands
2004)
1 Γηεπθξίληζε θαζήθνληνο θαη ζπιινγή πιεξνθνξηώλ
ηφρνη =
αλάιπζε ηνπ θαζήθνληνο
ζπζζψξεπζε πιεξνθνξηψλ
εκεξνιφγηα ζεκεηψζεηο παξαθξάζεηο έξεπλεο
θφξκεο
2 Δξκελεία ησλ δεδνκέλσλ
ηφρνη =
εθηίκεζε πηζαλψλ εξκελεηψλ ησλ δεδνκέλσλ
ζρεδηαγξάκκαηα πνξείαο ρξνλνδηαγξάκκαηα
θαληαζηηθέο ζπλεληεχμεηο άξζξα εθεκεξίδσλ ζχληνκα θείκελα πνπ παξνπζηάδνπλ κηα γλψκε
ζχγθξηζε εξκελεηψλ
3 πιινγή πξόζζεησλ δεδνκέλσλ ndash νξγάλσζε θαη εθηίκεζε ησλ δεδνκέλσλ
ηφρνη =
επεμεξγαζία ndash πξνζζήθε πιεξνθνξηψλ
πεξηιήςεηο πεγψλ αλαθνξέο έξεπλεο ζεκεηψζεηο
πίλαθεο
4 Δμαγσγή ζπκπεξαζκάησλ
ηφρνη =
δηαηχπσζε πξνζσπηθψλ θξίζεσλ ζηεξηγκέλσλ ζε
ηεθκήξηα πνπ λα ηηο αηηηνινγνχλ
εκεξνιφγηα επηρεηξήκαηα απφ πεξηιήςεηο
πξνζρέδηα αλαθνξψλ πξνζρέδηα δνθηκίσλ
5 Παξνπζίαζε ζπκπεξαζκάησλ
ηφρνη =
παξνπζίαζε θαη έθζεζε ζπκπεξαζκάησλ ζηελ ηάμε ή ζε άιιε ηάμε ή ζε επξχηεξν
θνηλφ
αλαθνξέο δνθίκηα δηάινγνη ζχληνκα
κνλφπξαθηα κηθξέο δηαιέμεηο αθίζεο ζρεδηαγξάκκαηα ράξηεο θαηαζθεπή κνληέισλ θηι
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 181
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Διδαςκαλία με χριςθ πθγϊν με ςτόχο τθν ανάπτυξθ τθσ ιςτορικισ ςκζψθσ (Drake 2002middot
Drake amp Drake-Brown 2003)64
Πξφθεηηαη γηα κηα απφ ηηο πην νινθιεξσκέλεο ζηξαηεγηθέο δηδαζθαιίαο κε
ρξήζε πεγψλ κνινλφηη δελ είλαη εθηθηφ λα εθαξκνζηεί ζε ζηαζεξή βάζε ζηε
ζρνιηθή ηάμε ιφγσ ηνπ πεξηνξηζκέλνπ δηδαθηηθνχ ρξφλνπ Σα βαζηθά ζηνηρεία
θαη ραξαθηεξηζηηθά απηήο ηεο ζηξαηεγηθήο είλαη ηα αθφινπζα
1) Υξήζε πεγώλ ζε ηξία δηαδνρηθά ζηάδηα (laquoβαζκνύοraquo)
πεγή laquoπξψηνπ βαζκνχraquo πξφθεηηαη γηα πεγή πάλσ ζlsquo έλα ζέκα ζηελ νπνία θαη εζηηάδεηαη ε
δηδαζθαιία (=βαζηθή πεγή) ηε θάζε απηή ε δηδαζθαιία δηεμάγεηαη κε ηε κνξθή ηνπ
θαηεπζπλφκελνπ δηαιφγνπ θαη ηε ρξήζε αλνηρηψλ εξσηήζεσλ
πεγέο laquoδεχηεξνπ βαζκνχraquo είλαη πεγέο (3-5) ζρεηηθέο κε ην ζέκα πνπ δίλνληαη ζηνπο καζεηέο κε
ζθνπφ ηελ πεξαηηέξσ δηεξεχλεζε ησλ πιεξνθνξηψλ πνπ αληινχληαη απφ ηελ πξψηε πεγή Οξηζκέλεο
απφ ηηο πεγέο απηέο πξέπεη λα είλαη ζρεηηθέο κε ηηο θχξηεο ηδέεο ηεο πξψηεο (ππνζηήξημε) ελψ νη
ππφινηπεο αληηηηζέκελεο (ακθηζβήηεζε) Με ηνλ ηξφπν απηφ είλαη εθηθηφ λα θαηαλνεζνχλ
δηαθνξεηηθέο απνρξψζεηο ηνπ παξειζφληνο πεγέο laquoηξίηνπ βαζκνχraquo αλαδήηεζε απφ ηνπο καζεηέο πεγήο ή πεγψλ πνπ είλαη ζρεηηθέο κε ηελ
πξψηε κε ζθνπφ ηελ αλάιπζε ηε ζπζρέηηζε θαη ηελ παξνπζίαζή ηνπο
2) Δπηινγή πεγώλ α΄ θαη β΄ laquoβαζκνύraquo
θξηηήξηα επηινγήο γηα ηελ πεγή ηνπ α΄ laquoβαζκνχraquo
α) ηζηνξηθή αμία επεηδή ε επηινγή ησλ πεγψλ είλαη πξάμε εξκελείαο πνπ επεξεάδεη ηε
δηδαζθαιία θαη θαηεπζχλεη ηε ζπδήηεζε είλαη απαξαίηεην ε βαζηθή πεγή λα αλαθέξεηαη ζηνλ
ππξήλα ηνπ ηζηνξηθνχ ζέκαηνο ή ηεο πεξηφδνπ
β) ζπλεηζθνξά ηεο πεγήο ζηελ ηζηνξηθή γλψζε θαη ηελ θαιιηέξγεηα ηεο ζθέςεο ησλ καζεηψλ
ε πεγή πξέπεη λα εθθξάδεη κε ηφζε δσεξφηεηα κηα ζέζε ψζηε λα δεκηνπξγείηαη ελδηαθέξνλ γηα
ηελ αλαδήηεζε άιισλ πνπ ζα ηελ ππνζηεξίδνπλ ή ζα ηελ ακθηζβεηνχλ
θξηηήξηα επηινγήο γηα ηηο πεγέο ηνπ β΄ laquoβαζκνχraquo παξφκνηα κε ηεο α΄ εξσηήκαηα θαηά ηε δηαδηθαζία επηινγήο ησλ πεγψλ
ζα είλαη ελδηαθέξνπζεο
ζα δηεπθνιχλνπλ ηνπο καζεηέο λα αλαπηχμνπλ ηελ ήδε ππάξρνπζα γλψζε ηνπο
ζα ηνπο επηηξέςνπλ λα ζπζρεηίζνπλ ηηο έλλνηεο ηηο ηδέεο ηα γεγνλφηα κε ηε γλψζε πνπ ηνπο
είλαη νηθεία
ζα ηνπο πξνζθέξνπλ επθαηξίεο λα εμεηάζνπλ ηελ αιιαγή κέζα ζηνλ ρξφλν
είλαη θαηάιιειεο γηα ην γλσζηηθφ επίπεδφ ηνπο
πψο κπνξεί λα βνεζήζνπλ ζηε βαζχηεξε θαηαλφεζε ηνπ παξειζφληνο
πψο ζα επηδξάζνπλ ζηηο αληηιήςεηο ησλ καζεηψλ γηα ην ηζηνξηθφ ζέκα ή ηελ πεξίνδν
πψο ζα ηνπο βνεζήζνπλ λα εμαγάγνπλ ζπκπεξάζκαηα
θαηά πφζν αληαπνθξίλεηαη ζε γεληθνχο δηδαθηηθνχο ζηφρνπο ή θξηηήξηα κάζεζεο
κε πνηνπο ηξφπνπο laquoδεηνχλraquo απφ ηνπο καζεηέο λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ηελ ηζηνξηθή ζθέςε ηνπο αξρείν πεγψλ θαηά ηελ αλαδήηεζε ησλ πεγψλ είλαη ζθφπηκν εθείλεο πνπ δε ζα ρξεζηκνπνηεζνχλ
ζηηο δχν πξψηεο θάζεηο λα αξρεηνζεηνχληαη γηα πηζαλή ρξήζε θαηά ηελ επφκελε θάζε Ο ζρεηηθφο
θαηάινγνο ησλ πεγψλ κε ηελ πξνυπφζεζε φηη απηέο ζπκβάιινπλ ζηελ παξνπζίαζε ησλ βαζηθψλ
ηδεψλ θαη ελζσκαηψλνληαη ζηε ζηξαηεγηθή ησλ πνιιαπιψλ νπηηθψλ ζα κπνξνχζε λα ρξεζηκεχζεη
σο παξάδεηγκα γηα ηνπο καζεηέο
3) Αμηνπνίεζε πεγήο α΄ laquoβαζκνύraquo
ζεκαζία εξσηήζεσλ δελ είλαη αξθεηφ νη καζεηέο λα απαληνχλ απιψο ζε θάπνηεο εξσηήζεηο κε
βάζε ηηο πεγέο αιιά λα απνθηήζνπλ ηζηνξηθή νπηηθή εξκελεχνληαο ηα γεγνλφηα Οη εξσηήζεηο απφ
64 Πξφθεηηαη γηα ζηξαηεγηθή πνπ αμηνπνηεί ζηε δηδαθηηθή πξάμε εξεπλεηηθά πνξίζκαηα θαη πξνηάζεηο
ηνπ S Wineburg γηα ηελ θαηαλφεζε ησλ πεγψλ θαη ηελ αλάπηπμε ηεο ηζηνξηθήο ζθέςεο (Wineburg
1991 2001)
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 182
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
ηνλ εθπαηδεπηηθφ θαη ηνπο καζεηέο πξέπεη λα βνεζνχλ ηελ αλάπηπμε ηεο ηζηνξηθήο ζθέςεο λα
πξνσζνχλ ηε ζπλέξεπλα δαζθάινπ-καζεηψλ θαη λα δίλνπλ λφεκα ζηηο εκπεηξίεο ησλ καζεηψλ
πξφηαμε βαζηθψλ εξσηήζεσλ πρ πνηνο είλαη ν δεκηνπξγφο ηεο πεγήο πφηε δεκηνπξγήζεθε ηη
είδνπο ληνθνπκέλην είλαη πνηνη ήηαλ νη πξαγκαηηθνί απνδέθηεο ηεο πνηεο ήηαλ νη πξνζέζεηο
δεκηνπξγίαο ηεο
ζπδήηεζε γηα ην λφεκα ηεο πεγήο αθνχ πξψηα απαληεζνχλ νη παξαπάλσ εξσηήζεηο ζα πξέπεη λα
ζπδεηεζεί δηεμνδηθά ην λφεκα ηεο πεγήο κε δηπιφ ζηφρν ηελ αλάιπζε δειαδή θαη ηε ζπζρέηηζή ηεο
κε ην ηζηνξηθφ πιαίζην κέζα ζην νπνίν δεκηνπξγήζεθε ηε θάζε απηή πξέπεη λα ππνβάιινληαη
εξσηήζεηο γηα ηε δηαηχπσζε αμηνινγηθψλ θξίζεσλ θαη ππνζέζεσλ γηα ηελ εμήγεζε ησλ γεγνλφησλ
γηα ηνλ εληνπηζκφ ζρέζεσλ ζε επίπεδν ηνπηθφ εζληθφ ή παγθφζκην θαζψο θαη γηα ηε ζχλδεζε ηεο
πεγήο κε θάπνην ζέκα (πρ ζχγθξνπζε πξνπαγάλδα) θαη άιιεο επηζηήκεο (πρ νηθνλνκία)
4) Αμηνπνίεζε πεγώλ β΄ laquoβαζκνύraquo
αλαγλψξηζε πεγψλ
αλάιπζε ζεκαζίαο θαη ζρέζεψλ ηνπο κε ηελ πεγή α΄ βαζκνχ θαζψο θαη κε ζεκαληηθά γεγνλφηα
εξσηήζεηο ζχγθξηζεο
5) Αλαδήηεζε πεγήο ή πεγώλ γ΄ laquoβαζκνύraquo
νη καζεηέο θαζνδεγνχκελνη απφ ηνλ δάζθαιφ ηνπο αλαδεηνχλ θαη επηιέγνπλ κία ή πεξηζζφηεξεο
πεγέο ζρεηηθέο κε ην ζέκα ηεο βαζηθήο πεγήο ηε ζπλέρεηα θαινχληαη λα ζπλζέζνπλ κε βάζε ηηο
πεγέο α΄ θαη γ΄ laquoβαζκνχraquo θαη ζηνηρεία απφ ηηο β΄ έλα ηζηνξηθφ θείκελν (αθήγεζε) δηαδηθαζία πνπ ζα
ηνπο βνεζήζεη λα θαηαλνήζνπλ ηνλ ηξφπνπο κε ηνπο νπνίνπο ζπγθξνηείηαη ε αλαπαξάζηαζε ηνπ
ηζηνξηθνχ παξειζφληνο Αλ νη καζεηέο δελ κπνξνχλ λα αλαδεηήζνπλ κφλνη ηνπο πεγέο ηφηε ην αξρείν
ηνπ εθπαηδεπηηθνχ κπνξεί λα απνηειέζεη ρξήζηκν εξγαιείν
6) Έθδνζε πεγώλ
κε ηελ νινθιήξσζε ελφο ζεκαηηθνχ θχθινπ καζεκάησλ (πρ laquoνη επίγνλνη ηνπ Μ Αιεμάλδξνπraquo) είλαη
ζθφπηκε ε laquoέθδνζεraquo ησλ πεγψλ απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ κε ηε ζπκκεηνρή θαη ηε βνήζεηα ησλ καζεηψλ
Δπεηδή φκσο θάζε ζρεηηθή δηαδηθαζία απνηειεί πξάμε εξκελείαο ζα πξέπεη ζε θάζε πεξίπησζε λα
ηεξνχληαη νη παξαθάησ πξνυπνζέζεηο
δηδαθηηθή-εθδνηηθή εληηκφηεηα ζηελ έθδνζε αθελφο πξέπεη λα δειψλνληαη νη εθδνηηθέο επηινγέο
(θξηηήξηα επηινγήο ζεκαζία πεγψλ) αθεηέξνπ δελ επηηξέπεηαη λα παξαιείπνληαη ή λα
αιινηψλνληαη πεγέο
εθδνηηθά εξσηήκαηα-θξηηήξηα
είλαη εθηθηφ λα εθδνζνχλ νη πεγέο
πνηα ζηνηρεία απφ ηα γλσζηά ζηνηρεία γηα ηελ εθδνηηθή δηαδηθαζία ζα βνεζνχζαλ ψζηε ε έθδνζε λα γίλεη κε ηνλ θαηαιιειφηεξν ηξφπν
ηη επηπιένλ απαηηείηαη
πνηα πξέπεη λα είλαη ηα νπζηψδε ραξαθηεξηζηηθά ηεο
πψο ζα πξνσζήζεη ηε δηδαζθαιία θαη ηε κάζεζε
έθδνζε απνζπαζκάησλ αλ θάπνηεο πεγέο είλαη πνιχ κεγάιεο ηφηε κπνξεί λα εθδνζνχλ κφλνλ
απνζπάζκαηά ηνπο ε ηέηνηεο πεξηπηψζεηο πάλησο πξέπεη λα δειψλεηαη ηη θαη γηαηί
παξαιείπεηαη ελψ είλαη ζθφπηκν λα παξαθηλνχληαη νη καζεηέο λα εμεηάζνπλ κηα νινθιεξσκέλε
πεγή θαη λα επηιέμνπλ ηκήκαηα-θιεηδηά ηεο αηηηνινγψληαο παξάιιεια ηελ επηινγή ηνπο
7) Βαζηθά ζηνηρεία γηα ηελ ηζηνξηθή ζθέςε δηαηχπσζε εξσηεκάησλ γηα ηελ επίιπζε πξνβιεκάησλ (problem-solving questions) ζχκθσλα κε
ηελ laquoεπξεηηθή ζηξαηεγηθήraquo (heuristic strategy)
ζπζηαηηθά ηζηνξηθήο ζθέςεο πεξηνδνιφγεζε εμέηαζε αιιαγήο κέζα ζηνλ ρξφλν αλαθάιπςε ησλ θηλήηξσλ ηνπ δεκηνπξγνχ ηεο πεγήο δηακφξθσζε επηρεηξεκάησλ κε βάζε ηε ρξήζε πεγψλ
αλάιπζε ησλ επηρεηξεκάησλ ησλ άιισλ ρεηξηζκφο δηαθνξεηηθψλ εξκελεηψλ απνθπγή παξνληηζκνχ
θαηά ηε δηαηχπσζε αμηνινγηθψλ θξίζεσλ
8) Γηαδηθαζία laquoεπξεηηθήο ζηξαηεγηθήοraquo
laquoεζηηαζκέλε επξεηηθήraquo (sourcing heuristic) φηη θάλνπλ νη ηζηνξηθνχ πξηλ ηελ αλάγλσζε ησλ
πεγψλ κε ζθνπφ ηελ θαηαλφεζή ηνπο (= αλαγλψξηζε)middot
laquoεπηβεβαησηηθή επξεηηθήraquo (corroboration heuristic) ζπζρέηηζε πεγψλ κε άιιεο δηαθεηκεληθέο
ζπλδέζεηο (inter-texts links) κε ζθνπφ ηελ θξηηηθή αλάιπζή ηνπο
έληαμε ησλ πεγψλ ζηα ηζηνξηθά ζπκθξαδφκελά ηνπο (contextualization) πεξηγξαθή ηνπ
ρξνλνινγηθνχ θαη θνηλσληθνχ πιαηζίνπ ndash ζπζρέηηζε ησλ πεγψλ κε απηφ
laquoζπγθξηηηθή επξεηηθήraquo (comparative heuristic comparative thinking) φηη θάλνπλ νη ηζηνξηθνί πξνθεηκέλνπ λα πεξηγξάςνπλ φξνπο δηαδηθαζίεο θαη ζπλζήθεο ζε άιινπο ηφπνπο κέζα ζηνλ
ρξφλν
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 183
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Άιιεο ζηξαηεγηθέο ρξήζεο ησλ πεγψλ είλαη ε δηδαζθαιία κε ζηφρν ηελ αλάπηπμε ηεο
ηζηνξηθήο θαληαζίαο (Axtell 2001) ε δηδαζθαιία ηεο αηηηαθήο εμήγεζεο κε βάζε
αληηθξνπφκελεο πεγέο (Perfetti et al 1994) ε δηδαζθαιία κε ζηφρν ηε ζπγθξφηεζε
αηηηαθψλ θαη ρξνλνινγηθψλ αλαπαξαζηάζεσλ (Britt et al 2000) ε επξεηηθή ζηξαηε-
γηθή κε ζηφρν ηελ θαηαλφεζε ησλ πεγψλ ε εξεπλεηηθή ζηξαηεγηθή (Bain 2000) θαη ε
δηδαζθαιία κε ζηφρν ηελ αλάπηπμε ηεο ρξνλνινγηθήο ζθέςεο
Δηθφλα 19 Οζφλε απφ ηελ πνιπκεζηθή εθαξκνγή δηδαθηηθήο αμηνπνίεζεο πξσηνγελψλ πεγψλ γηα ηελ ακεξηθαληθή
ηζηνξία κε ηνλ καζεηή ζε ξφιν ληεληέθηηβ (httpwebwmeduhsiindexhtml)
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 184
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
6 Αναδυόμενοι ρόλοι παραδοχζσ και αντιλιψεισ
εκπαιδευτικϊν και μακθτϊν
Δθμιτρθσ Κουτςογιάννθσ
ηε βηβιηνγξαθία ζπλαληάκε ζπρλά ηελ θαηεγνξηνπνίεζε ησλ δηδαθηηθψλ πξνζεγγί-
ζεσλ (θαη ησλ ξφισλ δηδαζθφλησλ θαη καζεηψλ πνπ απηέο ζπλεπάγνληαη) ζε δαζθα-
ινθεληξηθέο θαη καζεηνθεληξηθέο
πσο είδακε σο ηψξα ην ζχγρξνλν ζεσξεηηθφ πιαίζην ηεο δηδαθηηθήο ησλ θη-
ινινγηθψλ καζεκάησλ θαη νη αληίζηνηρεο αλαδεηήζεηο ζηε δηδαθηηθή αμηνπνίεζε ησλ
ΣΠΔ επλννχλ ηε καζεηνθεληξηθή δηδαζθαιία Υαξαθηεξηζηηθά κηαο ηέηνηαο πξνζέγ-
γηζεο είλαη κεηαμχ άιισλ ε νκαδηθή εξγαζία θαη ζπλεξγαζία κεηαμχ ησλ καζεηψλ ν
πεηξακαηηζκφο θαη ε κεηαθνξά ηνπ θέληξνπ βάξνπο ηεο δηδαζθαιίαο ζηε δηάξθεηα ηεο
παξαγσγήο θαη πξφζιεςεο ιφγνπ ζην πιαίζην ηεο νπνίαο ν ξφινο ηνπ δηδάζθνληνο
κπνξεί λα είλαη πην νπζηαζηηθφο θαη δεκηνπξγηθφο (Κνπηζνγηάλλεο 1999)
πσο έρεη ήδε αλαθεξζεί κέξνο ηεο ηερλνθεληξηθήο ξεηνξείαο θαη ηεο πξν-
ζέγγηζεο ηνπ απηφλνκνπ κνληέινπ ηνπ γξακκαηηζκνχ είλαη ε πξνβνιή σο απηνλφεηεο
laquoαιήζεηαοraquo φηη ηα παξαπάλσ κπνξνχλ λα επηηεπρζνχλ απηφκαηα κε ηελ εηζαγσγή ησλ
ΣΠΔ ζηελ εθπαίδεπζε ην πιαίζην απηφ εθθξάζεηο φπσο laquoνη ζρέζεηο δαζθάινπ-
καζεηή γίλνληαη πην δεκνθξαηηθέοraquo θαη laquoν δάζθαινο εγθαηαιείπεη ηνλ παξαδνζηαθφ
ηνπ ξφιν θαη κεηαηξέπεηαη ζε βνεζφ θαη ζπκπαξαζηάηε ησλ καζεηψλraquo απνηεινχλ
θπξίαξρεο γεληθφηεηεο
Με ηα φζα έρνπκε ήδε ζίμεη πξνζπαζήζακε λα απνθξνχζνπκε ηελ θπξίαξρε
ξεηνξεία φηη δειαδή ε παηδαγσγηθή αμηνπνίεζε ησλ ππνινγηζηψλ ζην γισζζηθφ κά-
ζεκα απνηειεί κηα απηνλφεηα ζεηηθή ελέξγεηα γηα ηελ επηηπρία ηεο νπνίαο νη κφλεο
πξνυπνζέζεηο είλαη ε ηερλνινγηθή ππνδνκή θαη ε θαιή ηερλνινγηθή θαηάξηηζε ησλ
δηδαζθφλησλ Πξνζπαζήζακε λα δείμνπκε αληίζεηα φηη γηα λα επηηεπρζεί θάηη ηέηνην
ρξεηάδεηαη γλψζε αληίζηνηρε ινγηθή θαηάιιειε πξνεηνηκαζία θαη θπζηθά θάπνηεο
ππνδνκέο Σν ίδην ηζρχεη θαη γηα ηε δηδαζθαιία ηεο ηζηνξίαο ή ηεο ινγνηερλίαο χκ-
θσλα γηα παξάδεηγκα κε ηελ έξεπλα ζην πεδίν ηεο ινγνηερλίαο ηεθκαίξεηαη φηη ε
ρξήζε ησλ ΣΠΔ δε ζπλεπάγεηαη αληίζηνηρε θαηλνηφκν πξνζέγγηζε ηεο δηδαζθαιίαο
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 185
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
ελψ γίλεηαη θαλεξή ε ηάζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ λα πξνζαξκφδνπλ ηηο ΣΠΔ ζην παξα-
δνζηαθφ δαζθαινθεληξηθφ κνληέιν
Σν ζχλνιν ηνπ ζεσξεηηθνχ πιηθνχ πνπ παξέρεηαη ζηνλ παξφληα ηφκν επηρεη-
ξεί λα αλαδείμεη ην ζχλζεην αθελφο ηνπ πξάγκαηνο αθεηέξνπ ησλ πξνυπνζέζεσλ πνπ
πξέπεη λα θαιπθζνχλ πξνθεηκέλνπ λα πξαγκαηνπνηεζνχλ νη θηιφδνμνη ζηφρνη πνπ
ζπρλά ηίζεληαη ηα επφκελα θεθάιαηα εμεηδηθεχεηαη πεξαηηέξσ ην ζέκα απηφ κε ηελ
αλάιπζε ησλ πεξηβαιιφλησλ πνπ κπνξνχλ λα αμηνπνηεζνχλ γφληκα ζηε δηδαζθαιία
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 186
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
[ΕΝΟΣΘΣΑ ΙΙΙ] Χριςθ βαςικϊν εργαλείων
πλθροφορικισ ςτα φιλολογικά μακιματα
Σφνδεςθ με το Ειδικό Μζροσ του Αναλυτικοφ Ρρογράμματοσ Σπουδϊν (ΑΡΣ)
Οι εκπαιδευτικοί κα πρζπει να γνωρίηουν τθ ςπουδαιότθτα και τισ δυνατότθτεσ
των περιβαλλόντων γενικισ χριςθσ (Ρρογράμματα Επεξεργαςίασ Κειμζνου λογις-
τικϊν φφλλων παρουςίαςθσ διαδίκτυο) και πϊσ μποροφν να αξιοποιθκοφν ςτθ
διδαςκαλία των φιλολογικϊν μακθμάτων
Ρεριβάλλοντα πρακτικισ γραμματιςμοφ οι ιδιαιτερότθτζσ τουσ και θ ωσ τϊρα ζρευνα - εμπειρία από τθ διδακτικι αξιοποίθςι τουσ
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 187
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
1 Ειςαγωγι
Πταν γίνεται λόγοσ για τον υπολογιςτι ωσ μζςο πρακτικισ γραμματιςμοφ ςτο ςφγχρονο επι-
κοινωνιακό περιβάλλον αναφερόμαςτε κυρίωσ ςτθ ςπουδαιότθτα και τισ δυνατότθτεσ των
περιβαλλόντων γενικισ χριςθσ (προγράμματα επεξεργαςίασ κειμζνου προγράμματα πα-
ρουςίαςθσ διαδίκτυο κτλ) Ιδιαίτερα ςτα φιλολογικά μακιματα αξιοποιιςιμο είναι κάκε
λογιςμικό που χρθςιμοποιείται ωσ μζςο πρακτικισ γραμματιςμοφ και όχι απαραίτθτα εξει-
δικευμζνεσ εφαρμογζσ (βλ και Ενότθτα ΛΛ κεφ 2)
Στθν παροφςα ενότθτα κα δοκεί ζμφαςθ ςτο λογιςμικό αυτισ τθσ κατθγορίασ Το
ςχετικό κεφάλαιο χωρίηεται ςε πζντε μζρθ το πρϊτο αντιμετωπίηει ςυνολικά τισ εφαρμογζσ
γενικισ χριςθσ που κατά κανόνα ςυνοδεφουν τον υπολογιςτι κάτω από τον τίτλο laquoθλεκτρο-
νικά περιβάλλοντα παραγωγισ λόγουraquo ενϊ το δεφτερο προχωρεί και ςε μια ιδιαίτερθ αξιο-
λόγθςθ των προγραμμάτων επεξεργαςίασ κειμζνουmiddot το τρίτο επικεντρϊνεται ςτο διαδίκτυο
ςτισ δυνατότθτεσ και τουσ περιοριςμοφσ που ενζχει θ αξιοποίθςι του ςτθ διδαςκαλία των
φιλολογικϊν μακθμάτων ςτο τζταρτο παρουςιάηονται ςυνοπτικά χαρακτθριςτικζσ εφαρμο-
γζσ δεφτερου ιςτοφ (Web 20) όπωσ τα ιςτολόγια και τα wikis και διερευνάται ο τρόποσ
αξιοποίθςισ τουσ ςτα φιλολογικά μακιματα το πζμπτο και τελευταίο κεφάλαιο αφιερϊνε-
ται ςτισ εκδοχζσ διδακτικισ αξιοποίθςθσ των διαδραςτικϊν ςυςτθμάτων διδαςκαλίασ
Βαςικι κζςθ είναι ότι τα θλεκτρονικά περιβάλλοντα παραγωγισ λόγου δεν πρζπει
να αντιμετωπίηονται από τθν τεχνικι τουσ μόνο πλευρά Δίνεται ζμφαςθ επομζνωσ ςτθν
ανάδειξθ των ιδιαίτερων χαρακτθριςτικϊν τουσ και των ςυνεπειϊν που ζχει θ χριςθ τουσ
ςτθ γλωςςικι διδαςκαλία και ςτο ςφνολο του προγράμματοσ ςπουδϊν Για τον λόγο αυτό
κα προθγθκεί μια παρουςίαςθ τθσ προβλθματικισ γφρω από τθν ειςαγωγι τθσ μθχανισ
ςτθν παιδαγωγικι του γραπτοφ λόγου
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 188
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
2 Θ ειςαγωγι τθσ μθχανισ ςτθν παιδαγωγικι του
γραπτοφ λόγου και οι ςυνζπειζσ τθσ
Δθμιτρθσ Κουτςογιάννθσ
Δίλαη γλσζηφ φηη ην γξάςηκν ήηαλ πάληνηε ζηελά ζπλδεδεκέλν κε ηελ ηερλνινγία απφ
ηελ αξραηφηεηα κέρξη ζήκεξα (Haas 1996 ix-xii) Γηάθνξα ραξαθηεξηζηηθά ηεο
ππάξρνπζαο κέρξη ηψξα ηερλνινγίαο φπσο ε επθνιία ζηελ απφθηεζε θαη ρξήζε ηεο
νδήγεζαλ ζηελ εχθνιε ελζσκάησζή ηεο ζηελ παηδαγσγηθή δηαδηθαζία ηνπ γξακκα-
ηηζκνχ απφ ηηο ηάμεηο ήδε ηεο πξνζρνιηθήο αγσγήο Θα πξνζπαζήζνπκε λα δείμνπκε
ζηε ζπλέρεηα φηη κε ηελ ελζσκάησζε ησλ ππνινγηζηψλ ζηα πξνγξάκκαηα ζπνπδψλ
εηζάγεηαη κηα ζεκαληηθή κεηαβιεηή ζηε γισζζηθή αγσγή
Σα δεδνκέλα πνπ πξέπεη λα ιάβνπκε ζνβαξά ππφςε είλαη ηα εμήο
Σν ειεθηξνληθφ γξάςηκν είλαη εμαηξεηηθά πην πεξίπινθν απφ ηερλνινγηθή
άπνςε Απαηηείηαη επνκέλσο ζηνηρεηψδεο γλψζε θαη εμνηθείσζε κε ηελ
ηδηαίηεξε γιψζζα ησλ ππνινγηζηψλ
Τπάξρνπλ κεγάιεο κεξίδεο καζεηηθνχ πιεζπζκνχ κε πεξηνξηζκέλεο
δπλαηφηεηεο γηα εμνηθείσζε κε ηελ ηερλνινγία πξηλ αιιά θαη θαηά ηε δη-
άξθεηα ηεο ζρνιηθήο ηνπο θνίηεζεο ηνλ βαζκφ δε πνπ ν ππνινγηζηήο
θαηαιακβάλεη ή πξέπεη λα θαηαιάβεη ζεκαληηθή ζέζε ζην γισζζηθφ πξφ-
γξακκα ζπνπδψλ ε πεξηνξηζκέλε εμνηθείσζε ησλ παηδηψλ κε ηα λέα
κέζα πξαθηηθήο γξακκαηηζκνχ έρεη ζεκαληηθέο επηπηψζεηο θαη ζηε
γισζζηθή ηνπο επίδνζε γεληθφηεξα
Ο πεξηνξηζκέλνο αξηζκφο ππνινγηζηψλ αλά ζρνιείν πνπ δπζρεξαίλεη ηελ
εμαζθάιηζε ηνπ απαξαίηεηνπ ρξφλνπ γηα νπζηαζηηθή εξγαζία
Νέα δεδνκέλα δεκηνπξγνχληαη θαη απφ ηελ ελζσκάησζε ησλ παξαδνζηα-
θψλ βνεζεηηθψλ γισζζηθψλ εξγαιείσλ φπσο πρ ηα πνηθίια ιεμηθά ζην
πεξηβάιινλ παξαγσγήο γξαπηνχ ιφγνπ∙ εγείξνληαη έηζη εξσηήκαηα εγθπ-
ξφηεηαο αμηνπηζηίαο θαη ιεηηνπξγηθφηεηαο θαζψο θαη ην δήηεκα ησλ ζπ-
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 189
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
λνιηθψλ επηπηψζεσλ ησλ λέσλ δεδνκέλσλ ζηε θηινζνθία θαη ζηηο ηερλη-
θέο αμηνιφγεζεο ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ ησλ καζεηψλ
Ζ ζχλδεζε ηεο παηδαγσγηθήο ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ κε ηνλ ππνινγηζηή ζπ-
λαξηά κνηξαία ην γξάςηκν κε ηε δηαξθή ηερλνινγηθή εμέιημε θαη ηελ εμέ-
ιημε ηνπ ζρεηηθνχ ινγηζκηθνχ Άιινηε ε εμέιημε απηή είλαη πξνζρεκα-
ηηθή θαη απνηειεί εκπνξηθφ ηέρλαζκα γηα πεξηζζφηεξεο πσιήζεηο θαη άι-
ινηε κπνξεί λα είλαη νπζηαζηηθή θαη ελδηαθέξνπζα απφ ηελ άπνςε ηεο
εμέιημεο ηεο γισζζηθήο ηερλνινγίαο πνπ ελζσκαηψλεη θαη ησλ παηδαγσ-
γηθψλ δηαζηάζεψλ ηεο
Ζ επηθπιαθηηθφηεηα αλ φρη ε ερζξφηεηα κε ηελ νπνία αληηκεησπίδνληαη
νη λέεο ηερλνινγίεο απφ ηνπο επηζηήκνλεο ησλ αλζξσπηζηηθψλ επηζηεκψλ
ζηε ρψξα καο αθήλεη ην πεξηζψξην λα απνθαζίδνπλ άιινη γηα απηνχο
Με τθν ειςαγωγι τθσ μθχανισ ςτο γλωςςικό πρόγραμμα ςπουδϊν δεν
ειςάγεται απλϊσ ζνα επιπλζον μζςο διδαςκαλίασ με καυματουργζσ δυ-
νατότθτεσ όπωσ είκιςται να παρουςιάηεται Ειςάγεται μια ςθμαντικι με-
ταβλθτι με πολλζσ επιπτϊςεισ και προεκτάςεισ ςτον ίδιο τον κορμό τθσ
διδαςκαλίασ
ηε ζπλέρεηα ζα εμεηάζνπκε ηηο ηδηαηηεξφηεηεο πνπ παξνπζηάδνπλ ηα ειε-
θηξνληθά πεξηβάιινληα παξαγσγήο ιφγνπ θαηά ηελ αμηνπνίεζή ηνπο ζηε δηδαζθαιία
ησλ θηινινγηθψλ καζεκάησλ
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 190
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
3 Σα θλεκτρονικά περιβάλλοντα παραγωγισ λόγου
Δθμιτρθσ Κουτςογιάννθσ
31 Κατθγοριοποίθςθ και πολιτιςμικόσ χρωματιςμόσ των θλεκτρονικϊν
περιβαλλόντων παραγωγισ λόγου
Σα ειεθηξνληθά πεξηβάιινληα παξαγσγήο γξαπηνχ ιφγνπ ζα κπνξνχζαλ λα ρσξη-
ζηνχλ ζε ηξεηο αδξέο θαηεγνξίεο
ηελ πξψηε κπνξνχλ λα ηνπνζεηεζνχλ φζα απνβιέπνπλ ζηελ παξαγσγή
ησλ γλσζηψλ παξαδνζηαθψλ γξαπηψλ θεηκέλσλ πνπ ζπλήζσο γξάθνληαη
γηα λα εθηππσζνχλ Ο θχξηνο αληηπξφζσπνο ηεο θαηεγνξίαο απηήο είλαη ηα
πξνγξάκκαηα επεμεξγαζίαο θεηκέλνπ (ΠΔΚ) ηα νπνία απνηεινχλ ην πην
δηαδεδνκέλν ινγηζκηθφ ζηελ θνηλσλία αιιά θαη ζην ζρνιείν
ηε δεχηεξε ζα κπνξνχζαλ λα ηνπνζεηεζνχλ φζα απνβιέπνπλ ζηελ
απνθιεηζηηθή παξαγσγή ειεθηξνληθνχ ιφγνπ ηελ θαηεγνξία απηή αλή-
θεη γηα παξάδεηγκα ην ινγηζκηθφ δεκηνπξγίαο θεηκέλσλ γηα παξνπζηάζεηο
ελψπηνλ αθξναηεξίνπ (πρ PowerPoint) ην ινγηζκηθφ παξαγσγήο πνιπκέ-
ζσλ ην ινγηζκηθφ ζπγγξαθήο ηζηνζειίδσλ θαη νη δηάθνξεο εθαξκνγέο
Web 20 (ηζηνιφγηα wikis ζπζηήκαηα θνηλσληθήο δηθηχσζεο θά) (βι
θαη θεθ 4 ζε απηήλ ηελ ελφηεηα) Πξέπεη εδψ λα δηεπθξηληζηεί φηη νη
παξνπζηάζεηο πνπ δεκηνπξγνχληαη κε ην ινγηζκηθφ παξνπζηάζεσλ νη
ηζηνζειίδεο ηα πνιπκέζα θαη θάπνηεο εθαξκνγέο Web 20 απφ γισζζνιν-
γηθή άπνςε ζεσξνχληαη θείκελα Ζ θαηεγνξία απηή ινγηζκηθνχ ζε ζπζρε-
ηηζκφ κε ην πψο αμηνπνηνχληαη ζηηο δηάθνξεο θνηλσληθέο πξαθηηθέο νδεγεί
ζε παξαγσγή ιφγνπ πνπ παξνπζηάδεη κεγάιεο απνθιίζεηο απφ ηελ παξα-
δνζηαθή θεηκεληθή πξαγκαηηθφηεηα (γηα ηε λέα θεηκεληθή πξαγκαηηθφηεηα
βι Δλφηεηα ΗΗ θεθ 25) Αμίδεη λα επηζεκαλζεί φηη ηα ηειεπηαία ρξφληα
παξαηεξείηαη κηα ηάζε δεκηνπξγίαο ινγηζκηθνχ πνπ ζα ελζσκαηψλεη ηηο
δπλαηφηεηεο ησλ δχν αλσηέξσ πεξηπηψζεσλ Σα ζχγρξνλα πξνγξάκκαηα
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 191
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
επεμεξγαζίαο θεηκέλνπ έρνπλ γηα παξάδεηγκα ηε δπλαηφηεηα δεκηνπξγίαο
θαη ηζηνζειίδσλ ελψ νη πιαηθφξκεο δεκηνπξγίαο ηζηνινγίσλ εκπεξηέρνπλ
ηε δεκηνπξγία θεηκέλσλ
ε κηα ηξίηε θαηεγνξία ζα κπνξνχζαλ λα ηνπνζεηεζνχλ ηα ειεθηξνληθά
πεξηβάιινληα ζχγρξνλεο θαη αζχγρξνλεο γξαπηήο επηθνηλσλίαο (πρ ειε-
θηξνληθφ ηαρπδξνκείν chat θηι) ε επξεία ρξήζε ησλ νπνίσλ νδεγεί επί-
ζεο φπσο έρεη ήδε αλαθεξζεί ζην θεθάιαην 25 ηεο Δλφηεηαο ΗΗ ζηελ
αλάδεημε κηαο λέαο γισζζηθήο πξαγκαηηθφηεηαο
311 Κνηλά ραξαθηεξηζηηθά ησλ ειεθηξνληθώλ πεξηβαιιόλησλ παξαγσγήο ιό-
γνπ
α)Η θαζνδεγνύκελε γξαθή
Ζ ζπλήζεο πξνζέγγηζε πξνο ηα ειεθηξνληθά πεξηβάιινληα παξαγσγήο ιφγνπ είλαη ε
ηερληθή-ηερλνινγηθή Ο επξχηαηα δηαδεδνκέλνο φζν θαη αζαθήο φξνο πνπ εθθξάδεη
ηελ αληίιεςε απηή είλαη ν ειεθηξνληθφο αιθαβεηηζκφο Παξlsquo φηη ε ηερλνινγηθή δηά-
ζηαζε δελ πξέπεη λα ππνηηκάηαη ππάξρνπλ θαη πνιιέο άιιεο πηπρέο κε ηδηαίηεξε ζε-
καζία γηα ηελ ειιεληθή γιψζζα θαη ηε δηδαζθαιία ηεο
Κάηη ζεκαληηθφ πνπ ζπάληα επηζεκαίλεηαη είλαη φηη ηα ζχγρξνλα ειεθηξν-
ληθά πεξηβάιινληα παξαγσγήο ιφγνπ δελ είλαη θελέο ιεπθέο ζειίδεο ζηηο νπνίεο θα-
ινχκαζηε λα γξάςνπκε πλνδεχνληαη απφ νδεγνχο ζπγγξαθήο θεηκέλσλ νη νπνίνη
ζηεξίδνληαη ζηελ χπαξμε θεηκεληθψλ laquoπξνηχπσλraquo Έηζη ζηα πξνγξάκκαηα επεμεξ-
γαζίαο θεηκέλνπ θαζψο θαη ζηα πξνγξάκκαηα παξνπζηάζεσλ ππάξρνπλ έηνηκα πξφ-
ηππα πάλσ ζηα νπνία κπνξεί λα θηλεζεί ν ζπγγξαθέαο Αληίζηνηρα ζηηο πιαηθφξκεο
δεκηνπξγίαο ηζηνινγίσλ ππάξρνπλ ζπγθεθξηκέλεο θφξκεο ηηο νπνίεο κπνξεί λα ρξε-
ζηκνπνηήζεη ν ρξήζηεο έηζη ψζηε λα ππάξρνπλ θάπνηα δνκηθά φξηα θαηά ηε δεκηνπξ-
γία ηέηνησλ θεηκέλσλ Πξφθεηηαη γηα ηαθηηθή πνπ πηνζεηείηαη πξνθαλψο πξνθεηκέλνπ
λα θαηαζηήζεη θηιηθφηεξε ηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ σο κέζσλ παξαγσγήο γξαπηνχ
ιφγνπ ζηνπο ιηγφηεξν εμνηθεησκέλνπο εκαζία έρεη φηη ε άθξηηε εξγαζία κε ηα πξφ-
ηππα απηά δελ κπνξεί απιψο λα επεξεάζεη ζε κηθξφ ή κεγάιν βαζκφ ηελ θαηεχζπλζε
ηεο παξαγσγήο γξαπηνχ ιφγνπ αιιά λα θαιθηδέςεη ηελ έλλνηα ηεο πνιπδηαθεκηδφκε-
λεο δεκηνπξγηθφηεηαο ησλ ΖΤ
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 192
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Ζ ζπγγξαθή πάλσ ζε θεηκεληθά πξφηππα δελ είλαη θάηη λέν θαη απνθιεηζηηθά
ζπλδεδεκέλν κε ηελ ηερλνινγία ηε ρψξα καο ε αληίιεςε απηή είλαη ζπλδεδεκέλε κε
ηηο ρεηξφηεξεο ζηηγκέο ηεο δηδαζθαιίαο ηεο λενειιεληθήο γιψζζαο Δίλαη γλσζηφ φηη
ζην κάζεκα ηεο έθζεζεο απνηεινχζε κηα ζπλεζηζκέλε laquoθξνληηζηεξηαθήraquo πξαθηηθή ε
κχεζε ησλ καζεηψλ ζηε κεραληζηηθή ζπγγξαθή θεηκέλσλ πάλσ ζε απζηεξά θαζνξη-
ζκέλα πξφηππα ην πιαίζην απηφ ζπλήζεο ήηαλ ε απνκλεκφλεπζε laquoζρεδηαγξακκά-
ησλraquo κέρξη θαη νιφθιεξσλ ελνηήησλ θπξίσο πξνιφγσλ θαη επηιφγσλ Αληίζηνηρα νη
πξψηεο θεηκελνθεληξηθέο πξνζεγγίζεηο (βι ελφηεηα II θεθ 241 Γηδαζθαιία κε
βάζε ηα θεηκεληθά είδε) είραλ σο ζθνπφ ηελ αλάδεημε θαη αλαπαξαγσγή θεηκεληθψλ
πξνηχπσλ κε ζηαηηθφ θαη φρη δεκηνπξγηθφ ηξφπν Γε λνκίδσ φηη ρξεηάδεηαη λα ζρν-
ιηάζνπκε ηδηαίηεξα ην πφζν πξνβιεκαηηθή είλαη ε έλλνηα ηνπ θεηκεληθνχ πξνηχπνπ
ζηε ζχγρξνλε γισζζνινγηθή αιιά θαη γισζζνδηδαθηηθή ζθέςε θαη πφζε πξνζνρή
ρξεηάδεηαη ν ρεηξηζκφο ηνπ θαηά ηε γισζζηθή δηδαζθαιία
Αθνινπζνχλ δχν παξαδείγκαηα (εηθφλεο 20 amp 21) απφ ηα πξνγξάκκαηα Mi-
crosoft Word θαη PowerPoint γηα Windows
Εικόνα 20 Τα πρότυπα του Word 2007
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 193
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Εικόνα 21 Κακοδθγθτικό περιβάλλον παραγωγισ λόγου ςτο PowerPoint2007
Γε ρξεηάδεηαη λα επηζεκαλζεί φηη θαη ζlsquo απηήλ φπσο θαη ζε θάζε άιιε πεξί-
πησζε φια ηα νλνκαδφκελα laquoπξφηππαraquo ή νη νδεγνί απηφκαηνπ πεξηερνκέλνπ απνηε-
ινχλ πηζηή θαηά ιέμε κεηαθνξά απφ ηελ αγγιηθή γιψζζα Γε δηαζέηνπκε αθφκε
έξεπλεο γηα ηελ ειιεληθή γιψζζα πξνθεηκέλνπ λα δηαπηζηψζνπκε ζε πνηα έθηαζε
ρξεζηκνπνηνχληαη φλησο ηα laquoπξφηππαraquo θαη νη δηάθνξνη νδεγνί απηφκαηεο θαηα-
ζθεπήο θεηκέλσλ θαη ζε πνηα έθηαζε ε δεκηνπξγηθφηεηα ηα μεπεξλά Γλσξίδνπκε
φκσο απφ ηελ πεξηνξηζκέλε δηεζλή έξεπλα φηη παξαηεξείηαη ήδε κηα ζεκαληηθή ηάζε
νκνηνγελνπνίεζεο ζηνλ ζρεδηαζκφ ησλ ηζηνζειίδσλ ηνπ δηαδηθηχνπ αλάινγε κε απ-
ηήλ πνπ έρεη δεκηνπξγήζεη ε επξεία δηάδνζε ηεο ακεξηθάληθεο καδηθήο θνπιηνχξαο
ζηελ έλδπζε θαη ηελ ςπραγσγία (Holmevic amp Haynes 2000middot Koutsogiannis 2004middot
MacConaghy amp Snyder 2000) Ζ πξννπηηθή κηαο θεηκεληθήο laquoκαθληνλαιληνπνίεζεοraquo
δελ απνηειεί θηλδπλνινγία κε βάζε ηα φζα παξνπζηάζηεθαλ
Τα θλεκτρονικά περιβάλλοντα παραγωγισ γραπτοφ λόγου μποροφν να
αποτελζςουν τα μζςα που κα ευνοοφν τον πειραματιςμό και τθ δθμιουρ-
γικότθτα Μποροφν παράλλθλα αν δεν αντιμετωπιςτοφν με προςοχι και
γνϊςθ να αποτελζςουν τα μζςα επαναφοράσ τθσ ςτείρασ μίμθςθσ αυτι
τθ φορά μάλιςτα τθσ θλεκτρονικά και ςε μεγάλθ ζκταςθ κατευκυνόμενθσ
μίμθςθσ
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 194
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Σν ζέκα ηνπ πνιηηηζκηθνχ ρξσκαηηζκνχ ησλ ειεθηξνληθψλ πεξηβαιιφλησλ
πξαθηηθήο γξακκαηηζκνχ δελ είλαη βέβαηα θάηη άγλσζην Ο πνιηηηζκηθφο θαη γισζ-
ζηθφο απηφο ρξσκαηηζκφο είλαη εχθνια νξαηφο ζηελ πεξίπησζε ηεο ειιεληθήο γιψζ-
ζαο (ε αλάγλσζε ησλ ειιεληθψλ ζην δηαδίθηπν θαη ε ρξήζε πνιπηνληθψλ γξακκαην-
ζεηξψλ δελ είλαη πάληα κηα απιή θαη εχθνιε ππφζεζε ε άλσ ηειεία δελ ππάξρεη ζηα
laquoειιεληθάraquo πιεθηξνιφγηα ζηελ ειεθηξνληθή αιιεινγξαθία ρξεζηκνπνηνχληαη ζε
κεγάιε έθηαζε νη ιαηηληθνί ραξαθηήξεο ηα γλσζηά σο Greeklish) αιιά απνδίδεηαη
ζε ηερληθέο αδπλακίεο ηηο νπνίεο έξρνληαη λα ζεξαπεχζνπλ νη πην ζχγρξνλεο εθδφζεηο
ινγηζκηθνχ Δπηρεηξήζακε λα δείμνπκε φηη ην ζέκα δελ είλαη ηερληθφ αιιά πνιχ πην
ζχλζεην θαη κε κεγαιχηεξν βάζνο
Γξαζηεξηφηεηα
θνπφο ηεο δξαζηεξηφηεηαο πνπ αθνινπζεί είλαη νη καζεηέο λα θαηαλνήζνπλ πσο δελ πξέπεη λα ρξε-
ζηκνπνηνχλ άθξηηα ηα θεηκεληθά πξφηππα πνπ δίλνληαη κέζα ζηα ΠΔΚ θαζψο δελ απνηεινχλ laquoκαγηθέο
ζπληαγέοraquo επηηπρίαο ησλ θεηκέλσλ ηνπο Ηδηαίηεξα ρξήζηκα πξνο απηήλ ηελ θαηεχζπλζε κπνξνχλ λα
είλαη ηα πξφηππα γηα ηε δεκηνπξγία βηνγξαθηθνχ ζεκεηψκαηνο Σέηνηνπ είδνπο θείκελα βξίζθνληαη ζηε
laquoδηδαθηέα χιεraquo θαη ζηε Γlsquo Γπκλαζίνπ (Νενειιεληθή Γιψζζα - Σεηξάδην εξγαζηψλ ζ 71-72) αιιά θαη
ζηε Β΄ Λπθείνπ (Έθθξαζε-Έθζεζε ζ 89-93) Δλδεηθηηθά αλαθέξεηαη κηα άζθεζε απφ ην βηβιίν ηεο
Β΄ Λπθείνπ (εηθφλα 22)
Εικόνα 22
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 195
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Εεηείηαη ινηπφλ απφ ηα παηδηά λα γξάςνπλ έλα βηνγξαθηθφ ζεκείσκα ζχκθσλα κε φζα
έρνπλ δηδαρζεί ζην κάζεκα ηεο γιψζζαο Γηα ηε δεκηνπξγία ηνπ ζα πξέπεη λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ην
ΠΔΚ θαη ηα πξφηππα πνπ δίλνληαη γηα ηε δεκηνπξγία ηέηνησλ θεηκέλσλ ηηο πξφζθαηεο εθδφζεηο ηνπ
Microsoft Word δίλνληαη ηα παξαθάησ πξφηππα
Εικόνα 23
Οη καζεηέο ζα πξέπεη λα αλνίμνπλ ηα πξφηππα θαη αθνχ αλαιχζνπλ κε θξηηηθή νπηηθή ηε
ιεηηνπξγηθφηεηα ηεο δνκήο ηεο ιεμηθνγξακκαηηθήο θαη ηνπ πεξηερνκέλνπ ηνπο λα ηα ζπγθξίλνπλ ηφζν
κεηαμχ ηνπο φζν θαη κε ηελ πξφηππε δνκή πνπ γλψξηζαλ θαηά ην γισζζηθφ κάζεκα ηε ζπλέρεηα ζα
πξέπεη λα επηιέμνπλ θάπνην πξφηππν αηηηνινγψληαο γηαηί επέιεμαλ κηα ζπγθεθξηκέλε δνκή γηα ην
θείκελφ ηνπο θαη γηαηί απέξξηςαλ άιιεο ζε ζρέζε κε ηηο απαηηήζεηο ηεο αγγειίαο πνπ ηνπο δφζεθε
ηελ πεξίπησζε πνπ δελ ηνπο ηθαλνπνηεί θαλέλα απφ ηα πξφηππα πνπ παξέρνληαη ζην ινγηζκηθφ νη
καζεηέο κπνξνχλ λα δεκηνπξγήζνπλ έλα δηθφ ηνπο πξφηππν θαη λα ην ελζσκαηψζνπλ ζηα ήδε
ππάξρνληα δηθαηνινγψληαο θαη πάιη ηηο επηινγέο ηνπο
β) Ηιεθηξνληθά γισζζηθά βνεζήκαηα
Μηα αμηνζεκείσηε εμέιημε είλαη ε ηάζε λα ελζσκαηψλνληαη ζηα ειεθηξνληθά
πεξηβάιινληα παξαγσγήο ιφγνπ δηάθνξα γισζζηθά εξγαιεία πνπ ζηνρεχνπλ ζηελ
παξνρή ππνζηήξημεο θαηά ηε δηαδηθαζία παξαγσγήο γξαπηνχ ιφγνπ Σα πην ζπλήζε
είλαη ηα πξνγξάκκαηα νξζνγξαθηθνχ θαη γξακκαηηθνχ ειέγρνπ (δελ ππάξρεη αθφκε γηα
ηελ ειιεληθή γιψζζα) θαη ην ιεμηθφ ζπλσλχκσλ ν γλσζηφο σο ζεζαπξφο
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 196
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Σα βνεζήκαηα απηά ιεηηνπξγνχλ ζπλήζσο σο laquoέμππλαraquo εξγαιεία ζην
παξαζθήλην είλαη πξνγξακκαηηζκέλα λα εληνπίδνπλ ηπρφλ αδπλακίεο θαηά ηε
ζπγγξαθή θαη λα πξνηείλνπλ ελαιιαθηηθέο ιχζεηο Λφγσ ηνπ φηη απνηεινχλ
αλαπφζπαζηε ελφηεηα ηνπ βαζηθνχ ινγηζκηθνχ (ησλ ΠΔΚ) πνπ εηζάγεηαη ζηα ζρνιεία
θαη ιφγσ ηνπ φηη ην ινγηζκηθφ απηφ είλαη ην ζπρλφηεξα ρξεζηκνπνηνχκελν ζηα
γισζζηθά καζήκαηα απνηεινχλ κνηξαία κηα λέα ζεκαληηθή θαηά ηε γλψκε καο
κεηαβιεηή θαηά ηε δηδαζθαιία θαη παξαγσγή γξαπηνχ ιφγνπ Χο ηψξα ε αμηνπνίεζε
ησλ βνεζεκάησλ απηψλ απφ γισζζνδηδαθηηθή άπνςε ζεσξείηαη απηνλφεηε θαη
αληηκεησπίδεηαη ζηνλ βαζκφ πνπ αληηκεησπίδεηαη κφλν σο ηερληθφ δήηεκα ζην
πιαίζην ηνπ καζήκαηνο ηεο πιεξνθνξηθήο
Ζ αμηνπνίεζε φκσο ησλ ζπγθεθξηκέλσλ βνεζεκάησλ εγείξεη κηα ζεηξά απφ
ζέκαηα
Έλα πξψην ζεκαληηθφ ζέκα είλαη ε επηζηεκνληθή εγθπξφηεηα ησλ
γισζζηθψλ απηψλ βνεζεκάησλ Σν γεγνλφο φηη δελ απνηεινχλ
παηδαγσγηθά αιιά εκπνξηθά πξντφληα ζε ζπλδπαζκφ κε ηε ξαγδαία θαη
επξείαο έθηαζεο laquoεθηερλνιφγεζεraquo ηεο εθπαίδεπζεο (Lankshear et al
2000 xiii) δεκηνπξγεί πνιιά θαη επείγνληα εξσηεκαηηθά Δίλαη ελδεηθηηθφ
φηη ελψ γηα ηε ζπγγξαθή κηα ζρνιηθήο γξακκαηηθήο ή ελφο ζρνιηθνχ
ιεμηθνχ ππάξρεη πεξίζθεςε πξνβιεκαηηζκφο θαη ρξνλνβφξεο δηαδηθαζίεο
(είλαη ελδεηθηηθφ φηη νξζνγξαθηθφ ιεμηθφ πρ δελ ππήξρε κέρξη πξφζθαηα
ζηα ζρνιεία καο) φια απηά ηα ειεθηξνληθά εξγαιεία εηζάγνληαη αιιά θαη
πξνσζείηαη ε αμηνπνίεζή ηνπο ρσξίο πξνβιεκαηηζκφ θαη έξεπλα
ηελ πεξίπησζε ηεο ειιεληθήο ην ζέκα έρεη πξφζζεηεο ηδηαηηεξφηεηεο νη
νπνίεο δελ θαιχπηνληαη απφ ηνλ πεξηνξηζκέλν νχησο ή άιισο δηεζλή
πξνβιεκαηηζκφ Οη ηδηαηηεξφηεηεο απηέο έρνπλ ζρέζε κε δχν θπξίσο
παξάγνληεο ν έλαο αθνξά ηελ πεξηνξηζκέλε γηα ηελ ειιεληθή γιψζζα
αγνξά γεγνλφο πνπ δελ laquoπηέδεηraquo ηηο ππεχζπλεο εηαηξείεο ζην λα
επελδχζνπλ ζηελ αλάπηπμε βειηίσζε αιιά θαη ηνλ απζηεξφ έιεγρν ηεο
πνηφηεηαο ησλ πξντφλησλ απηψλ ν δεχηεξνο ζρεηίδεηαη κε ηηο
ηδηαηηεξφηεηεο ηεο ειιεληθήο γιψζζαο θαη ηηο ζπλέπεηεο πνπ έρεη ε
ιεηηνπξγηθή έληαμε ησλ γισζζηθψλ απηψλ βνεζεκάησλ ζηε δηδαζθαιία
ηεο ειιεληθήο Μηα παιαηφηεξε έξεπλα ζην νξζνγξαθηθφ ζχζηεκα
ειέγρνπλ ηνπ Word πνπ έρεη εηζαρζεί ζηα ειιεληθά ζρνιεία έδεημε
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 197
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
ελδηαθέξνληα ζηνηρεία γηα ηνπο δχν απηνχο παξάγνληεο (Κνπηζνγηάλλεο amp
Μαλνπειίδνπ 2001)
Παξάδεηγκα αμηνπνίεζεο ηνπ νξζνγξαθηθνύ ειέγρνπ από παηδηά
ηε ζπλέρεηα ζα επηρεηξήζνπκε λα εμεηάζνπκε ηε ιεηηνπξγία ηνπ πξνγξάκκαηνο ζε
δχν απζεληηθά καζεηηθά θείκελα Σα θείκελα αλήθνπλ ζε καζεηέο Α΄ Γπκλαζίνπ θαη
γξάθηεθαλ απεπζείαο ζηνλ ππνινγηζηή ρσξίο λα ελεξγνπνηεζεί πξφγξακκα νξζν-
γξαθηθνχ ειέγρνπ Σν πξψην απφ απηά απνηειεί πξντφλ ζπκπαξαγσγήο δχν καζεηψλ
κέηξηαο ζρνιηθήο επίδνζεο Σν δεχηεξν γξάθηεθε απφ παιηλλνζηνχληα ειιελνπφληην
καζεηή ρακειήο ζρνιηθήο επίδνζεο Γηα ιφγνπο νηθνλνκίαο ζα απνθχγνπκε ηνλ αλα-
ιπηηθφ επηκέξνπο ζρνιηαζκφ θαη ζα επηρεηξήζνπκε λα νκαδνπνηήζνπκε ηηο παξαηε-
ξήζεηο καο Τπνγξακκίδνληαη νη ιέμεηο πνπ επηζεκάλζεθαλ σο ιαζεκέλεο νξζνγξα-
θηθά ή δελ αλαγλσξίζηεθαλ απφ ην πξφγξακκα ζηελ έθδνζε ηνπ 1995 ζρνιηθφ έηνο
απφ ην νπνίν πξνέξρνληαη ηα θείκελα ηελ έθδνζε απηήο ηεο πεξηφδνπ αλαθέξνληαη
θαη νη ιχζεηο πνπ πξνηείλεη ην ινγηζκηθφ κεραληθήο δηφξζσζεο
Κείμενο 1
ΤΑ ΦΕΤΕΛΝΑ ΡΩΤΟΒΟΧΛΑ ΕΛΧΑΝ ΚΑΤΑΣΤΟΦΛΚΕΣ ΣΥΝΕΡΕΛΕΣ
Φζτοσ το φκινόπωρο ςτθν πατρίδα μασ μασ ζπιαςαν καταςτροφικζσ βροχζσ με άλλα λόγια
ζγινε κατακλιςμόσ Ρλθμμφρθςαν χωριά και πόλεισ γιναν πολλζσ καταςτροφζσ πχ ςτισ πόλεισ
πνίγθκαν πολοι άνκρωποι οι δρόμοι πλθμμυρθςαν και θ ςυγκοινωνία ιταν αδφνατθ ενϊ ςτα χωριά
καταςτράφθκαν θ ςοδιζσ των αγροτϊν και πνίγθκαν πολφ άνκρωποι και ηϊα
Κφριεσ αιτίεσ του προβλιματοσ αυτοφ είναι παρά πολλζσΕίναι το γεγονόσ ότι καιμε τα δάςθ
για να τα κάνουνε οικόπεδα Άλλθ αιτία το μπάηωμα των ποταμιων όπου κάνουν δρόμουσ ι
οικόπεδα
Κείκελν 2
Πταν ιρκα ςτθν Ελλάδα μετά από ζνα χρόνο άρχιςα να αςχολοφμαι με ζνα ίδοσ ςπορ το King Boxing
είχα αςχολθκεί 8 μινεσ και το είχα ςταματιςει Φςτερα είχα αςχολθκεί με πθγκμαχια και με το
τηοκινκγ ζνα μινα Τϊρα αςχολοφμαι με το TAEKWON-DO ςχεδόν ζνα χρόνο Στο TAEKWON-DO μου
αρζςει να κάνω προπόνθςθ κάκε φορά όταν ερχομε για προπόνθςθ κάνουμε πρϊτα ηζςταμα μετά
ανοίγματα ςτα ποδια μετά κάνουμε αςκιςθσ και παίηουμε αγϊνεσ και ςτο τζλοσ κάνουμε
αποκεραπεία Ζχουμε οριςμζνουσ κανόνεσ 1ον να μθ βαράμε κάτω από τθν ηϊνθ 2ον να μθ χτυπάμε
ςτο πρόςωπο με το χζρι Ππωσ ξερεται το TAEKWON-DO ζχει προζρκει από τθν Κορζα ζχουμε
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 198
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
διάφορεσ κλοτςιζσ θ κάκε κλοτςιά ζχει τθν ονομαςία τθσ ςτα κορεατικά 1τθ παλτουμ ςτθ κθλια 2θ
τολιο τςακι κλοτςιά ςτο κεφάλι 3θ μπαντα τολιο τςακι γυριςτι κλοτςιά ςτο κεφάλι 4τθ τι τςακι
γυριςτι κλοτςιά ςτο ςτομάχι
Ζ πξψηε δηαπίζησζε είλαη αξθεηά ζεηηθή Σν πξφγξακκα εληνπίδεη ηελ πιεηνλφηεηα
ησλ νξζνγξαθηθψλ ιαζψλ ζηα δχν καζεηηθά θείκελα Δμίζνπ ζεκαληηθφ είλαη ην
γεγνλφο φηη κέζσ ησλ πεξηζζφηεξσλ απφ ηηο πξνηάζεηο πνπ δηαηππψλνληαη είλαη
εχθνιε ζρεηηθά ε απνθαηάζηαζε ηνπ ιάζνπο πρ θαηαθιηζκφο-θαηαθιπζκφο
πιεκκπξεζαλ-πιεκκχξηζαλ Ζ απνθαηάζηαζε φκσο γίλεηαη κε κεραληθφ ηξφπν ρσξίο
ηελ θαηαλφεζε ηνπ θαλφλα ηνπ νξζνγξαθηθνχ ζπζηήκαηνο πνπ παξαβηάζηεθε
χγρπζε κπνξεί λα πξνθαιέζεη ζηνπο καζεηέο ην γεγνλφο φηη ζεκεηψλεηαη σο ιάζνο
ε έιιεηςε δηαζηήκαηνο ρσξίο θακία πξνηξνπή γηα δηφξζσζε Έρνπκε δχν ηέηνηεο
πεξηπηψζεηο ζην πξψην θείκελν ην laquoπνιιέοΔίλαηraquo θαη ην laquoπρraquo αλαγλσξίδνληαη σο
νξζά κε ελδηάκεζν δηάζηεκα Αμίδεη λα επηζεκαλζεί φηη ζηε ζρνιηθή γξακκαηηθή ε
νξζή εθδνρή ηνπ πρ δίλεηαη ρσξίο ελδηάκεζν δηάζηεκα (Νενειιεληθή γξακκαηηθή
ζει 32) Γηlsquo απηφ ην ιφγν ν θηιφινγνο θαιείηαη λα αλαδείμεη ηηο δηάθνξεο
ηδηαηηεξφηεηεο ηνπ ειεθηξνληθνχ ιφγνπ φπσο ην πφηε κπαίλεη ην θελφ (πρ είλαη
ππνρξεσηηθφ λα ππάξρεη κεηά απφ ηα ζεκεία ζηίμεο) πφηε είλαη απαξαίηεηεο νη
εζνρέο ζηηο παξαγξάθνπο (πρ ε πξψηε παξάγξαθνο ζπλήζσο δελ έρεη εζνρή) πνηα
ζηνίρηζε πξέπεη λα ρξεζηκνπνηείηαη αλάινγα κε ην θείκελν (πρ ζε έλα θείκελν πξνο
εθηχπσζε ζπλήζσο πξνηηκάηαη ε πιήξεο ζηνίρηζε) θά
Ζ ζεκείσζε σο ιάζνπο ηνπ ξήκαηνο laquoγίλαλraquo ζην πξψην θείκελν έρεη ηδηαίηεξν
ελδηαθέξνλ Χο ελαιιαθηηθέο ιχζεηο πξνηείλνληαη θαηά ζεηξά ηα έγηλαλ θαη γίλαλε
Γλσξίδνπκε φηη laquoγηα ηνπο νκηιεηέο ηεο θνηλήο λέαο ειιεληθήο ε πνηθηιία ησλ
γισζζηθψλ πξαγκαηψζεσλ (πρ δηπινηππίεο επίπεδα γιψζζαο θηι) δελ είλαη
αδηάθνξε αιιά ιεηηνπξγηθά δηαθνξνπνηεκέλε (εηάηνο 1991 32) Έηζη νη επηινγέο
πνπ πξνηείλνληαη εδψ μεθεχγνπλ απφ ην απιφ νξζνγξαθηθφ επίπεδν θαη
επεθηείλνληαη παίξλνληαο ξπζκηζηηθφ ραξαθηήξα (Υαξαιακπφπνπινο amp
Υαηδεζαββίδεο 1997 29-34) ζε ζέκαηα επηπέδνπ χθνπο Σν ελδηαθέξνλ είλαη πσο ζε
λεφηεξεο εθδφζεηο ηνπ ίδηνπ ινγηζκηθνχ (έιεγρνο ζηελ έθδνζε ηνπ 2007) δελ
αλαγλσξίδεηαη πσο πξφθεηηαη γηα ξεκαηηθφ ηχπν θαη δίλνληαη σο επηινγέο δηφξζσζεο
ηειείσο άζρεηεο ιέμεηο φπσο γπλψλ γαλψλ γελψλ γέλλα γφλσλ ε απηή ηελ
πεξίπησζε δε δίλεηαη θάπνηα ζρεηηθή ιχζε θαη ν καζεηήο ζα δπζθνιεπηεί ηδηαίηεξα
λα θαηαλνήζεη γηα πνην ιφγν ν ηχπνο πνπ ρξεζηκνπνίεζε ήηαλ ιάζνο Γηlsquo απηφλ ηνλ
ιφγν θξίλεηαη απαξαίηεηε ε θαιή γλψζε εθ κέξνπο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ησλ
ηδηαηηεξνηήησλ πνπ παξνπζηάδνπλ ηα πεξηβάιινληα απηά αιιά θαη ηνπ πφηε θαη πψο
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 199
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
ππνζηεξίδνπλ ηα παηδηά ζηηο πεξηπηψζεηο απηέο
Ζ πεξίπησζε ησλ πνηακησλ είλαη αθφκε πην ελδηαθέξνπζα Σν πξφγξακκα πξνηείλεη
θαηά ζεηξά πνηάκησλ (πξνθξίλεηαη ε ιχζε ηνπ επηζέηνπ) πνηακίσλ (αληηκεηψπηζε σο
επίζεην κε θαηαβηβαζκφ ηνπ ηφλνπ ndash πξφηαζε κε ζπκβαηή κε ηε ζρνιηθή
γξακκαηηθή ζει 108-109) πνηακηψλ (δέρεηαη σο νλνκαζηηθή ην πνηάκη) πνηακψλ
(νλνκαζηηθή ν πνηακφο) πφηακσλ (αδφθηκνο ηχπνο) Δδψ ε επηινγή δελ είλαη εχθνιε
γηα ηνλ καζεηή αθνχ απαηηείηαη κηα αξθεηά θαιή γλψζε ζεκάησλ πνπ άπηνληαη ηεο
δνκήο θαη ιεηηνπξγίαο ηεο γιψζζαο γηα λα επηιέμεη ην νξζφ Απαηηείηαη επίζεο κηα
αξθεηά θαιή γλψζε ηεο γξακκαηηθήο κεηαγιψζζαο πξνθεηκέλνπ λα κπνξέζεη λα
αληηιεθζεί πιήξσο ηνλ δάζθαιφ ηνπ ζε πεξίπησζε πνπ δεηήζεη ηε βνήζεηά ηνπ
Σέινο αμίδεη λα επηζεκαλζνχλ ηδηαίηεξα δχν πεξηπηψζεηο ηνπ πξψηνπ θεηκέλνπ Ζ
πεξίπησζε ηνπ πνινη θαη ηνπ θαηκε ε θάπνηεο εθδφζεηο ην πξφγξακκα πξνηείλεη
θαηά ζεηξά πφινη πφιε πνιιή πνιχ πψινη ρσξίο λα πξνβιέπεη ην ζσζηφ πνιινί ην
νπνίν αλ πιεθηξνινγεζεί απνδέρεηαη σο νξζφ Αθφκα θαη ζε πξφζθαηε έθδνζε ηνπ
ινγηζκηθνχ (2007) πνπ ην νξζφ πνιινί ππάξρεη είλαη ε ηειεπηαία επηινγή ζηηο
πξνηεηλφκελεο πνπ δίλνληαη Οκνίσο ζε θάπνηεο εθδφζεηο θαη φρη θαζνιηθά ην άηνλν
θαηκε αλαγλσξίδεηαη σο ζσζηφ ην ζεκείν απηφ ηίζεηαη θαη ην ζέκα ησλ εθδφζεσλ
ηνπ πξνγξάκκαηνο θαζψο ππάξρεη ν θίλδπλνο ζηελ ίδηα ηάμε νη καζεηέο λα έξρνληαη
αληηκέησπνη κε δηαθνξεηηθέο πξνηάζεηο ηνπ ίδηνπ πξνγξάκκαηνο ή θαη δηαθνξεηηθψλ
πξνγξακκάησλ
Αληίζηνηρνπ βαζκνχ δπζθνιίεο δεκηνπξγνχληαη θαη ζηηο ελαιιαθηηθέο πξνηάζεηο
πνπ δίλνληαη ζε ιάζε ηνπ δεπηέξνπ θεηκέλνπ Γηα ηνλ ηχπν ηδνο ε πξψηε πξφηαζε
είλαη ε ιέμε εηδψο (ιέμε ηεο αξραίαο πνπ απαληάηαη ζην ιεμηθφ ησλ Σεγφπνπινπ-
Φπηξάθε) ιέμε πξνθαλψο άγλσζηε ζε καζεηέο Α΄ Γπκλαζίνπ θαη θαηφπηλ
αθνινπζεί ε ζσζηή ππφδεημε είδνο Γηα ηνλ ηχπν εξρνκε πξνθξίλεηαη ν ηχπνο ηεο
θιεηηθήο εξρνκέ (ν νπνίνο είλαη αδφθηκνο θαη ζπάληνο) θαη κεηά ην έξρνκαη πνπ
απνηειεί θαη ηε ζσζηή ππφδεημε Βέβαηα ε γλψζε ηεο ιέμεο ζηελ πξνθνξηθή ηεο
κνξθή βνεζά ηελ επηινγή ρσξίο φκσο λα κεηψλεη θαη ηνλ πξνβιεκαηηζκφ ηνπ
καζεηή Αληίζεηα κε ηνλ ηχπν εξρνκε ε θσλεηηθή κνξθή δε βνεζά ζηελ επηινγή ηεο
ζσζηήο ιχζεο γηα ην μεξεηαη Χο πξψηε επηινγή δίλεηαη ην μέξεηαη (αδφθηκνο ηχπνο)
θαη ζηε ζπλέρεηα ν ζσζηφο μέξεηε αθνινπζνχκελνο απφ έλαλ αθφκε αδφθηκν ηχπν
μέεηαη Δίλαη πξνθαλέο φηη ε ζπζζψξεπζε αδφθηκσλ ιφγησλ θαη ινγνηερληθψλ ηχπσλ
δπζθνιεχεη εμαηξεηηθά ηελ επρέξεηα επηινγήο ηνπ καζεηή θαη πεξηπιέθεη ηελ
θαηάζηαζε
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 200
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Γξαζηεξηφηεηα
Καζψο παξαηεξείηαη πσο πνιιέο θνξέο δελ είλαη θαη ηφζν εχθνιε ε επηινγή ηνπ ζσζηνχ ηχπνπ
αλάκεζα ζηνπο πνιινχο πξνηεηλφκελνπο είλαη απαξαίηεην λα θαιιηεξγεζεί ζηα παηδηά ε επίγλσζε σο
πξνο ηηο ηδηαηηεξφηεηεο ησλ πεξηβαιιφλησλ απηψλ Πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε πξνηείλεηαη κηα
ελδεηθηηθή δξαζηεξηφηεηα ζηε ζπλέρεηα
Καηά ηε ζπγγξαθή ησλ θεηκέλσλ ζε έλα ΠΔΚ ν εθπαηδεπηηθφο ζα πξέπεη λα δεηήζεη απφ ηνπο καζεηέο
λα κε δηνξζψζνπλ ακέζσο ηα ιάζε πνπ ηνπο ζεκεηψλεη ην πξφγξακκα αιιά λα πξνρσξήζνπλ ζε απηή
ηε δηφξζσζε ζην ηέινο ηεο επεμεξγαζίαο Καηά ηελ ηειηθή επεμεξγαζία νη καζεηέο ζα πξέπεη λα
ελεξγνπνηήζνπλ ηε ιεηηνπξγία laquoπαξαθνινχζεζε αιιαγψλraquo έηζη ψζηε λα γίλεηαη θαλεξφ ην πνηά ιάζε
δηφξζσζαλ θαη κε πνην ηξφπν ηε ζπλέρεηα ζα πξέπεη λα αηηηνινγήζνπλ ηηο επηινγέο ηνπο
ρξεζηκνπνηψληαο ηε ιεηηνπξγία laquoεηζαγσγή ζρνιίνπraquo ψζηε λα αλαδείμνπλ κφλνη ηνπο ηνλ ππνθείκελν
νξζνγξαθηθφ ή άιιν θαλφλα αλαθέξνληαο αλ ε δηφξζσζε ησλ ιαζψλ έγηλε κε ηε βνήζεηα ηνπ ίδηνπ ηνπ
ινγηζκηθνχ κέζσ ησλ πξνηεηλφκελσλ δηνξζψζεσλ ή αλ ηελ έθαλε κφλνο ηνπ ν καζεηήο Πξνηείλεηαη
θαη ε αληαιιαγή θεηκέλσλ ψζηε νη ζπκκαζεηέο λα πξνζζέζνπλ ζρφιηα ζρεηηθά κε ηνλ νξζνγξαθηθφ
έιεγρν θνπφο απηήο ηεο δξαζηεξηφηεηαο πνπ κπνξεί λα επαλαιεθζεί πνιιέο θνξέο κέζα ζην
ζρνιηθφ έηνο είλαη ε θαιχηεξε επίγλσζε ησλ νξζνγξαθηθψλ θαλφλσλ αιιά θαη ε θξηηηθή
αληηκεηψπηζε ηνπ νξζνγξαθηθνχ ειέγρνπ ηνπ ινγηζκηθνχ Δίλαη πξνθαλέο φηη κπνξνχλ λα
αμηνπνηεζνχλ βνεζεηηθά ηα ειεθηξνληθά ιεμηθά θαη ηα ζψκαηα θεηκέλσλ
θέςεηο γηα ηα πξνγξάκκαηα νξζνγξαθηθνύ ειέγρνπ
Γλσξίδνπκε απφ ηε δηεζλή βηβιηνγξαθία (Adrian 1998 Vernon 2000) φηη ηα πεξηζζφ-
ηεξα απφ ηα πξνγξάκκαηα απηήο ηεο θαηεγνξίαο έρνπλ κηθξήο ή κεγάιεο έθηαζεο
πξνβιήκαηα θάηη πνπ δηαπηζηψζακε θαη απφ ηα ελδεηθηηθά παξαδείγκαηα πνπ ζπδε-
ηήζακε ζηελ παξνχζα ελφηεηα Ζ επξεία φκσο θνηλσληθή δηάδνζή ηνπο ηα θαζηζηά
κέξνο ηνπ απαξαίηεηνπ ςεθηαθνχ γξακκαηηζκνχ πνπ είλαη απαξαίηεην λα παξάζρεη
ην ζεκεξηλφ ζρνιείν ζηε λέα γεληά γηlsquo απηφ θαη δελ πξέπεη λα αγλνεζνχλ απφ ην κά-
ζεκα ηεο ειιεληθήο γιψζζαο Ζ εηζαγσγή σζηφζν θαη αμηνπνίεζε ελφο κεραληθνχ
νξζνγξαθηθνχ δηνξζσηή είλαη απαξαίηεην λα γίλεηαη κε ηδηαίηεξε πξνζνρή θαη γλψζε
Θα πξέπεη λα γίλεη αληηιεπηφ φηη ην θάζε πξφγξακκα απηήο ηεο θαηεγνξίαο φηαλ
απεπζχλεηαη ζην ζρνιείν απνηειεί εθπαηδεπηηθφ-παηδαγσγηθφ πξντφλ γηlsquo απηφ είλαη
απαξαίηεην λα ζπλνδεχεηαη απφ πιήξεο εγρεηξίδην γηα ηνλ δάζθαιν ζην νπνίν αθελφο
ζα πεξηγξάθνληαη νη δπλαηφηεηεο θαη αδπλακίεο ηνπ αθεηέξνπ ζα δίλνληαη νδεγίεο
γηα ηνλ ηξφπν θαη ηελ έθηαζε αμηνπνίεζήο ηνπ
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 201
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Μηα εθηελέζηεξε έξεπλα ζε πεξηζζφηεξα καζεηηθά θείκελα αιιά θαη θαηά ηε
δηάξθεηα ηεο αμηνπνίεζήο ηνπ απφ δαζθάινπο θαη καζεηέο ζα καο έδηλε πξφζζεηεο
θαη αζθαιέζηεξεο πιεξνθνξίεο γηα ην πεξηερφκελν απηνχ ηνπ εγρεηξηδίνπ Απφ θά-
πνηα παξαδείγκαηα πνπ είδακε θαίλεηαη γηα παξάδεηγκα φηη γηα λα επηιέμνπλ ηα
παηδηά κε επηηπρία κία απφ ηηο πξνηεηλφκελεο ιχζεηο απαηηείηαη θαιή κεηαγισζζηθή
ελεκεξφηεηα ηφζν ζε ζέκαηα δνκήο ηεο γιψζζαο φζν θαη ζε ζέκαηα γισζζηθήο πνη-
θηιφηεηαο Αλ θάηη ηέηνην πξάγκαηη ηζρχεη ηφηε είλαη απαξαίηεην λα ζπλππνινγί-
ζνπκε ζηνλ πξνβιεκαηηζκφ καο σο πξνο ηε δηδαζθαιία ηεο δνκήο ηεο γιψζζαο θαη
ηα λέα δεδνκέλα πνπ δεκηνπξγνχληαη κε ηελ επξεία αμηνπνίεζε ησλ ειεθηξνληθψλ
γισζζηθψλ βνεζεκάησλ Μέρξη ηφηε ζα ήηαλ ζθφπηκε κηα θαηάιιεια κεζνδεπκέλε
θξηηηθή ηερλνινγηθή ελεκεξφηεηα ησλ καζεηψλ πξνθεηκέλνπ λα γίλεη αληηιεπηφο ν
ηξφπνο ιεηηνπξγίαο νη αδπλακίεο θαη νη ηδηαηηεξφηεηεο ησλ πξνγξακκάησλ απηήο ηεο
θαηεγνξίαο (βι παξαπάλσ ελδεηθηηθή δξαζηεξηφηεηα)
Σν ζέκα βέβαηα ηνπ κεραληθνχ νξζνγξαθηθνχ ειέγρνπ είλαη αξθεηά πην ζχλ-
ζεην θαη δελ κπνξεί λα θαιπθζεί κε ηε ζπλνδεπηηθή χπαξμε ελφο εγρεηξηδίνπ Γηαπη-
ζηψζακε απφ ηα καζεηηθά θείκελα θάηη πνπ είλαη γλσζηφ θαη απφ άιιεο έξεπλεο φηη
αξθεηά παηδηά απηήο ηεο ειηθίαο έρνπλ laquoνξζνγξαθηθφ πξφβιεκαraquo (Εαθεζηίδνπ amp
Μάληνπ-Βαθάιε 1987) θαη θπξίσο ηα δίγισζζα παηδηά (Κνπηζνγηάλλεο amp Παπαδν-
πνχινπ 2008) Γλσξίδνπκε φηη ην γεγνλφο απηφ ζε ζπλδπαζκφ κε ηε βαξχηεηα πνπ
δίλεηαη ζην ζέκα απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο δεκηνπξγεί αιπζηδσηέο αξλεηηθέο ζπλέ-
πεηεο θαηαξράο ζηελ ςπρνινγηθή δηάζεζε γηα γξάςηκν θαη ζηε ζπλέρεηα ζην ίδην ην
καζεηηθφ γξαπηφ αθνχ ν θφβνο ησλ ιαζψλ νδεγεί ζε πεξηνξηζκέλεο έθηαζεο γξά-
ςηκν θαη πεξηνξηζκέλε ρξήζε ιεμηινγίνπ (Peters amp Smith 1994) Σν γεγνλφο φηη ην
ζπδεηνχκελν πξφγξακκα αζηνρεί ζε αξθεηέο πεξηπηψζεηο κπνξεί λα δεκηνπξγήζεη
επηπξφζζεηα πξνβιήκαηα ζηνπο ελ ιφγσ ηνκείο γηlsquo απηφ απαηηείηαη πξνζνρή θαη
γλψζε γηα ην πφηε θαη θάησ απφ πνηεο πξνυπνζέζεηο ζα ελεξγνπνηεζεί ζην ζρνιείν
Γελ πξέπεη λα μερλάκε φκσο φηη νη νξζνγξαθηθνί ειεγθηέο δελ απνηεινχλ παη-
δαγσγηθά αιιά εκπνξηθά πξντφληα ηα νπνία ελδηαθέξνληαη γηα ηελ παξαγσγή εκθα-
ληζηαθά άςνγνπ θεηκέλνπ θαη ηίπνηα πεξηζζφηεξν Γηα ην ζρνιείν απαηηνχληαη γισζ-
ζνπαηδαγσγηθά πξντφληα ηα νπνία ζα αμηνπνηνχλ ηηο δπλαηφηεηεο ηεο ηερλνινγίαο
ηελ έξεπλα θαη εκπεηξία ησλ εκπνξηθψλ νξζνγξαθηθψλ δηνξζσηψλ ζε ζπλδπαζκφ κε
ηηο πξνηάζεηο σο πξνο ην πψο δηδάζθεηαη ε νξζνγξαθία (Αλαζηαζηάδε-πκεσλίδε
2000α) πξνθεηκέλνπ ην άςνγν νξζνγξαθηθά απνηέιεζκα λα είλαη πξντφλ ζπλεηδεηψλ
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 202
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
επηινγψλ Πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε πηζηεχνπκε φηη ε ηερλνινγία κπνξεί πξάγκαηη
λα πξνζθέξεη κνλαδηθέο δπλαηφηεηεο ζηελ θαιιηέξγεηα ηεο νξζνγξαθηθήο ηθαλφηεηαο
ησλ καζεηψλ καο
32 Προγράμματα επεξεργαςίασ κειμζνου Θ ρευςτότθτα του κειμζνου
Κάηη πνπ είλαη εχθνια αλαγλσξίζηκν ζηα ζχγρξνλα πξνγξάκκαηα επεμεξγαζίαο θεη-
κέλνπ είλαη ε ζπζηεκαηηθή πξνζπάζεηα πνπ έρεη θαηαβιεζεί γηα πξνζνκνίσζε ηεο
ζπκβαηηθήο ηερλνινγίαο Απηφ δεκηνπξγεί ηελ αίζζεζε ζηνλ γξάθνληα φηη βξίζθεηαη
ζην γλσζηφ νηθείν πεξηβάιινλ ηνπ γξαθείνπ ηνπ (πρ θάθεινη αξρεία γξάςηκν πνπ
θξαηάεη πνιιέο απφ ηηο ζπκβάζεηο ηεο ηππνγξαθίαο φπσο νη ζειίδεο πνπ laquoμεθπιιίδν-
ληαηraquo δηαδνρηθά νη ππνζεκεηψζεηο θηι) Έρεη επηζεκαλζεί άιισζηε φηη ηα πξν-
γξάκκαηα ΔΚ αθνινπζνχλ πιήξσο ηηο ηζρχνπζεο ζπκβάζεηο ηεο παξαδνζηαθήο ηε-
ρλνινγίαο ζην γξάςηκν αθνχ ηειηθφο ζηφρνο παξακέλεη ε εθηχπσζε ε έληππε δε-
ιαδή θαη πάιη κνξθή
Σα πξάγκαηα φκσο δελ είλαη απνιχησο έηζη Αο δνχκε γηα παξάδεηγκα ζπ-
ζηεκαηηθφηεξα έλα ηδηαίηεξν ραξαθηεξηζηηθφ ησλ ειεθηξνληθψλ πεξηβαιιφλησλ απηφ
πνπ έρεη ραξαθηεξηζζεί σο laquoξεπζηφηεηαraquo ηνπ θεηκέλνπ Σν έληππν θείκελν ηππσκέλν
κε κειάλη ζην ραξηί είλαη ζηαζεξφ θαη ακεηάβιεην Σν ειεθηξνληθφ αληίζεηα ζπ-
γθξνηείηαη απφ κηα ζεηξά απφ θσζθνξίδνληα εηθνλνθχηηαξα ππάξρεη κφλν ζηε κλήκε
ηνπ ππνινγηζηή είλαη πξνζσξηλφ θαη ξεπζηφ Ζ απφζηαζε πρ κεηαμχ ησλ γξακκά-
ησλ ή ησλ ιέμεσλ ην κέγεζνο ην είδνο θαη ν ρξσκαηηζκφο ησλ ραξαθηήξσλ θαη ηα
πεξηζψξηα κπνξνχλ λα κεηαβιεζνχλ εχθνια επεξεάδνληαο παξάιιεια θαη ηελ φιε
εκθάληζε ηνπ θεηκέλνπ Παξάιιεια είλαη εχθνια δπλαηή ε επηιεθηηθή πξνζζαθαί-
ξεζε θεηκέλνπ εηθφλσλ ή γξαθηθψλ παξαζηάζεσλ θαη ε κεηαβνιή ηεο ζεηξάο ησλ
παξαγξάθσλ ή ησλ ελνηήησλ
321 Οη ζεηηθέο ζπλέπεηεο ηεο ξεπζηόηεηαο ηνπ θεηκέλνπ
Χο εμαηξεηηθήο ζεκαζίαο ζπλέπεηα ηεο ξεπζηφηεηαο απηήο ζεσξήζεθε ε δπλαηφηεηα
δηαξθψλ βειηηψζεσλ θαη επαλεμεηάζεσλ ρσξίο λα ρξεηάδεηαη λα μαλαγξαθεί φηη ζσ-
ζηφ ππάξρεη Ζ δπλαηφηεηα απηή ζεσξήζεθε σο απειεπζεξσηηθή γηα ηνπο καζεηέο νη
νπνίνη έρνπλ πηα λα αζρνιεζνχλ κε ηελ νπζία ηνπ γξαπηνχ ηνπο θαη φρη κε ηηο ζπκβά-
ζεηο πνπ ππαγφξεπαλ νη πεξηνξηζκνί ηεο παξαδνζηαθήο ηερλνινγίαο Θεσξήζεθε επί-
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 203
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
ζεο πσο φρη κφλν απινπζηεχεηαη ε δηαδηθαζία ηεο παξαγσγήο ιφγνπ αιιά θαη πσο
νη δπλαηφηεηεο πνπ δίλνπλ ηα ειεθηξνληθά πεξηβάιινληα είλαη πην θνληά ζηνλ ηξφπν
ζθέςεο ηνπ αλζξψπνπ θαη ζηε θπζηθή δηαδηθαζία παξαγσγήο γξαπηνχ ιφγνπ πνπ
αθνινπζεί ν άλζξσπνο (Snyder 1996 5middot Daiute 1985 xiii-xiv) ε νπνία κέρξη ηψξα
δελ κπνξνχζε λα πινπνηεζεί πιήξσο ιφγσ ησλ ζπκβάζεσλ ηεο παξαδνζηαθήο ηερλν-
ινγίαο
Οη αληηιήςεηο απηέο πνπ ππνζηεξίρζεθαλ έληνλα απφ ην θίλεκα ηεο δεθαε-
ηίαο ηνπ 1980 laquoην γξάςηκν σο δηαδηθαζίαraquo (βι Δλφηεηα ΗΗ θεθ 22) απνηεινχλ θαη
ζήκεξα ην θχξην επηρείξεκα πνπ πξνηάζζεηαη απφ ηα πεξηζζφηεξα πξνγξάκκαηα
ζπνπδψλ γηα ηελ αηηηνιφγεζε ηεο αμηνπνίεζεο ησλ θεηκελνγξάθσλ ζην κάζεκα ηεο
γιψζζαο
322 Η θξηηηθή αληίιεςε
Θεσξνχκε θαη εκείο ζεηηθή θαηαξρήλ ηελ αμηνπνίεζε ηνπ ινγηζκηθνχ απηνχ ζην
πιαίζην κηαο ζπζηεκαηηθήο παηδαγσγηθήο ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ πνπ ζα επλνεί ηνλ πεη-
ξακαηηζκφ θαη ηελ αλαδήηεζε θαηά ζην γξάςηκν Απηφ φκσο είλαη απαξαίηεην λα
γίλεη αθνχ ππεξβνχκε πνιιέο απφ ηηο αληηιήςεηο πνπ ζπλνδεχνπλ ηελ πξφηαζε απηή
Μηα ηέηνηα αληίιεςε είλαη ε ςεπδαίζζεζε πνπ θαιιηεξγείηαη πσο ε πηνζέηεζε
θαη κφλν ησλ θεηκελνγξάθσλ ζα έρεη ζεκαληηθέο ζεηηθέο ζπλέπεηεο ζηηο επηδφζεηο ησλ
καζεηψλ ιφγσ ησλ επθνιηψλ ζηνλ πεηξακαηηζκφ πνπ επηζεκάλακε Ζ έξεπλα έρεη
δείμεη κε ζαθήλεηα φηη δελ έρεη ηφζε κεγάιε ζεκαζία ην κέζν πνπ ρξεζηκνπνηείηαη
φζν άιιεο παξάκεηξνη φπσο γηα παξάδεηγκα ε ζπζηεκαηηθφηεηα κε ηελ νπνία αληη-
κεησπίδεηαη ε δηδαζθαιία ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ ζην πξφγξακκα ζπνπδψλ θαη ν εθπαη-
δεπηηθφο (Κνπηζνγηάλλεο 1998 212-232) Δλδεηθηηθή είλαη ε εξεπλεηηθή επηζήκαλζε
φηη παξά ηηο ηερληθέο επθνιίεο νη ζπλήζεηο δηνξζψζεηο ησλ καζεηψλ ζε ςεθηαθά θεί-
κελα γίλνληαη ζε επίπεδν κηθξνδνκήο πεξηνξίδνληαη κάιηζηα ζηελ έθηαζε ηνπ θεηκέ-
λνπ πνπ βιέπνπλ θάζε θνξά ζηελ νζφλε ηνπο (Kantrov 1991middot Κνπηζνγηάλλεο 1998
159-163)
Δίλαη επίζεο απαξαίηεην λα έρνπκε ππφςε φζα κέρξη ηψξα έρνπλ δηαπηζησ-
ζεί φρη κφλν σο πιενλεθηήκαηα αιιά θαη σο κεηνλεθηήκαηα ηεο θεηκεληθήο ξεπζηφηε-
ηαο Δπηζεκαίλεηαη πρ φηη ε επθνιία ησλ δηνξζψζεσλ κπνξεί λα απαιιάζζεη ηνλ κα-
ζεηή απφ ην θφβν ηνπ ιάζνπο θαη λα βνεζάεη ζηελ αλάιεςε ξίζθνπ (Κantrov 1991)
ζπρλά φκσο κπνξεί λα ηνλ παξαζχξεη ζε απεπζείαο γξάςηκν ρσξίο λα πξνεγεζεί ην
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 204
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
απαξαίηεην βήκα ηνπ πξνζερηηθνχ ζρεδηαζκνχ Αο ιεθζεί ππφςε φηη αξθεηνί ελήιη-
θεο ζεσξνχλ ηελ επθνιία πνπ πξναλαθέξακε αξλεηηθή αθνχ φπσο πηζηεχνπλ θαηα-
ζηξέθεη ηελ πεηζαξρία ηνπ γξαςίκαηνο θαη εληζρχεη ηηο πεξηηηέο δηνξζψζεηο (Haas
1996 73-115)
323 Πξνηάζεηο αμηνπνίεζεο ησλ θεηκελνγξάθσλ ζηα πιαίζηα κηαο ζύγρξνλεο
δηδαθηηθήο ηνπ γξαπηνύ ιόγνπ
Πξνο ηελ θαηεχζπλζε κηαο ζπζηεκαηηθήο παηδαγσγηθήο ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ
κπνξνχλ λα αμηνπνηεζνχλ νη δπλαηφηεηεο πνπ δίλεη ε νζφλε ηνπ ππνινγηζηή ή
ηνπ δηαδξαζηηθνχ πίλαθα ζε ζπλδπαζκφ κε ηε ξεπζηφηεηα ηνπ ςεθηαθνχ θεη-
κέλνπ Μέζσ ηεο νζφλεο δηεπθνιχλεηαη ε χπαξμε θεηκέλνπ αλαθνξάο εχθνια
νξαηνχ απφ ηνλ δάζθαιν θαη ηνπο ζπκκαζεηέο Σν γεγνλφο απηφ θαη ζε ζπλ-
δπαζκφ κε ηελ επθνιία ζηε κνξθνπνίεζε ηνπ θεηκέλνπ κπνξεί λα αμηνπνηεζεί
πξνο ηελ θαηεχζπλζε κηαο ζχγρξνλεο δηδαθηηθήο ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ θχξηα
ραξαθηεξηζηηθά ηεο νπνίαο ζα είλαη ε νκαδηθή εξγαζία θαη ζπλεξγαζία κε-
ηαμχ ησλ καζεηψλ (πνπ κπνξεί λα γίλεη θαη δηαδηθηπαθά) ν πεηξακαηηζκφο θαη
ε κεηαθνξά ηνπ θέληξνπ βάξνπο ηεο δηδαζθαιίαο ζηε δηάξθεηα ηεο παξαγσ-
γήο ζην πιαίζην ηεο νπνίαο ν ξφινο ηνπ δηδάζθνληνο κπνξεί λα είλαη πην νπ-
ζηαζηηθφο θαη δεκηνπξγηθφο (Κνπηζνγηάλλεο 1998)
Γξαζηεξηφηεηα ζην πιαίζην ηεο γισζζηθήο ζεψξεζεο ηνπ γξαςίκαηνο σο δηαδηθαζίαο
Οη καζεηέο αθνχ αζρνιεζνχλ κε ηελ παξαγσγή ελφο θεηκεληθνχ είδνπο κπνξνχλ λα ρξεζη-
κνπνηήζνπλ ηνλ δηαδξαζηηθφ πίλαθα ή έλαλ βηληενπξνβνιέα γηα ηελ πξνβνιή θαη ζπδήηεζε
ηνπ θεηκέλνπ ηνπο (βι θαη παξαθάησ 53 Δθδνρέο δηδαθηηθήο αμηνπνίεζεο ηνπ δηαδξαζηηθνχ
πίλαθα) ην πιαίζην απηφ ηα παηδηά εηζεγνχληαη θαη ππνζηεξίδνπλ ηηο γισζζηθέο επηινγέο
ηνπο θαη γίλεηαη ζπδήηεζε κε φιε ηελ ηάμε γηα ηελ νξζφηεηα ησλ επηινγψλ γηα ελδερφκελεο
άιιεο δπλαηφηεηεο πνπ ππάξρνπλ γηα ην πνηα ζηνηρεία ηνπ ζπγθεηκέλνπ (context) νδεγνχλ
ζηε κία ή ηελ άιιε επηινγή (πρ πνηνη είλαη νη απνδέθηεο ηνπ θεηκέλνπ πνχ ζα δεκνζηεπηεί
θαη γηαηί θηι) Δζηίαζε κπνξεί λα γίλεη παξάιιεια θαη ζε δεηήκαηα κηθξνδνκήο φπσο ε
ρξήζε ηνπ ιεμηινγίνπ ηεο γξακκαηηθήο θαη ηεο νξζνγξαθίαο αξθεί λα κελ πεξηνξίδεηαη απν-
θιεηζηηθά ζε απηή ε δηδαζθαιία (γηα κηα εθηελή πεξηγξαθή βι Υαξαιακπφπνπινο θαη Υα-
ηδεζαββίδεο 1997)
Ζ αλσηέξσ δηαδηθαζία δελ είλαη απαξαίηεην λα γίλεηαη κφλν ζην ηέινο ηεο δηδαθηηθήο δηα-
δηθαζίαο θαη κε έλα νινθιεξσκέλν απφ ηα παηδηά θείκελν ζηε θάζε δειαδή ηεο επαλεμέηα-
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 205
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
ζεο (revision) Μπνξεί λα γίλεη θαηά ηνλ ζρεδηαζκφ φπνπ ηα παηδηά κπνξνχλ λα ζρεδηάζνπλ
θαη λα πξνβάινπλ ηε δνκή ηνπ θεηκέλνπ ηνπο φηαλ ηα παηδηά ζα έρνπλ γξάςεη έλα κέξνο ηνπ
θεηκέλνπ (πρ εηζαγσγή) θαη ν δάζθαινο θξίλεη φηη ρξεηάδεηαη λα δνζεί βάξνο εθεί θνθ
Μπνξεί λα γίλεη επίζεο ζπκπαξαγσγή ιφγνπ (ζπλεξγαζία δαζθάινπ θαη καζεηψλ) αλ ν δά-
ζθαινο ζέιεη λα δείμεη ζηα παηδηά πνηεο παξακέηξνπο λα ιακβάλνπλ ππφςε ηνπο θαηά ηε ζπγ-
γξαθή ελφο θεηκέλνπ
εκαζία σζηφζν έρεη λα απνκαθξπλζνχκε απφ ηελ ςεπδαίζζεζε πσο ε πην-
ζέηεζε θαη κφλν ησλ θεηκελνγξάθσλ ζα έρεη ζεηηθέο ζπλέπεηεο ζηηο επηδφζεηο ησλ
καζεηψλ πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηεο ζπζηεκαηηθήο παηδαγσγηθήο ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ
φπσο ήδε αλαθέξζεθε
Υξεηάδεηαη επίζεο λα δνχκε ηνλ πεηξακαηηζκφ θαη ηελ αλαδήηεζε φρη
κφλν ζην ζηελφ θαη πεξηνξηζηηθφ πιαίζην ηνπ θηλήκαηνο laquoην γξάςηκν σο δηαδηθαζίαraquo
αιιά θαη ησλ πξνβιεκαηηζκψλ πνπ πξνζηέζεθαλ ζηε ζπλέρεηα κέζσ λεφηεξσλ θηλε-
κάησλ φπσο απηφ ησλ θεηκεληθψλ εηδψλ θαη ησλ πνιπγξακκαηηζκψλ (Cope amp
Kalantzis 1993 2000) (βι Δλφηεηα ΗΗ θεθ 24 amp 25) Μέξνο ηνπ πεηξακαηηζκνχ απ-
ηνχ ζα πξέπεη λα είλαη επίζεο θαη ε άζθεζε ζηελ θαηάιιειε κίμε ηνπ γισζζηθνχ κε
ηνλ νπηηθφ θψδηθα επηθνηλσλίαο ζην πιαίζην ηνπ πξνβιεκαηηζκνχ γηα ηελ πνιπηξν-
πηθφηεηα ησλ θεηκέλσλ (Υνληνιίδνπ 1999) αλάινγα κε ηελ πεξίζηαζε επηθνηλσλίαο
ζηελ νπνία ηψξα πξέπεη λα δνζεί ηδηαίηεξε βαξχηεηα θαη ζην κέζν επηθνηλσλίαο Γη-
αθνξεηηθά πρ ζα γξαθεί έλα θείκελν πνπ πξννξίδεηαη λα εθηππσζεί απφ έλα θείκελν
πνπ ζα δηαβαζηεί ζηελ νζφλε ή πξννξίδεηαη λα απνηειέζεη κέξνο κηαο επξχηεξεο
ππεξθεηκεληθήο ελφηεηαο (βι θαη ζηε ζπλέρεηα 53 Δθδνρέο αμηνπνίεζεο ηνπ δηαδξα-
ζηηθνχ πίλαθα φπνπ παξνπζηάδεηαη έλα πξφηδεθη δεκηνπξγίαο ςεθηαθνχ δίζθνπ)
Δίλαη ηέινο απαξαίηεην λα αλαπηπρζεί κηα ζπλνιηθή παηδαγσγηθή ηνπ
γξαπηνχ ιφγνπ ζε ειεθηξνληθά πεξηβάιινληα πνπ ζα επεθηείλεηαη απφ ηελ αλαδή-
ηεζε πιηθνχ ζην δηαδίθηπν κέρξη ηελ ηειηθή παξαγσγή ηνπ Αλαιπηηθφηεξα είλαη
απαξαίηεην νη καζεηέο καο λα εμνηθεησζνχλ κε ηα παξαθάησ λέα δεδνκέλα
1 Γπλαηφηεηα αλαδήηεζεο θαη εληνπηζκνχ ηεο απαξαίηεηεο πιεξνθνξίαο ζην
δηαδίθηπν Ζ αλαδήηεζε κέζσ ησλ κεραλψλ είλαη ηειείσο δηαθνξεηηθή απφ
ηελ αλαδήηεζε ζε έληππα (πρ εγθπθινπαίδεηεο)
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 206
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
2 Γπλαηφηεηα αμηνιφγεζεο ησλ απνηειεζκάησλ πνπ δίλνπλ νη κεραλέο αλα-
δήηεζεο Πξφθεηηαη γηα απαηηεηηθή δηαδηθαζία ηελ νπνία ιίγα παηδηά κπνξνχλ
λα πινπνηήζνπλ φπσο δείρλεη πξφζθαηε έξεπλα ζηε ρψξα καο (Κνπηζνγηάλ-
λεο 2007β Κνπηζνγηάλλεο ππφ δεκνζίεπζε) πλήζσο ηα παηδηά επηιέγνπλ ηα
πξψηα θαηά ζεηξά απνηειέζκαηα
3 Γπλαηφηεηα απνκφλσζεο ησλ πιεξνθνξηψλ πνπ είλαη απαξαίηεηεο αλά-
ινγα κε ηνλ ηειηθφ ηνπο ζηφρν Ζ δηαδηθαζία ζχλνςεο ελφο θεηκέλνπ πνπ
κέζσ ηεο πεξίιεςεο δηδάζθεηαη ηειείσο απνπιαηζησκέλα κπνξεί λα θαλεί
πνιχ ρξήζηκε ζηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε Δδψ ζα πξέπεη λα ιεθζεί ππφςε
ην ηειηθφ θείκελν πνπ ζα παξαρζεί αθνχ άιιε δηαδηθαζία θαη πιεξνθνξία
ρξεηάδεηαη γηα έλα θείκελν πνπ ζα είλαη παξνπζίαζε ζε αθξναηήξην (Power-
Point) απlsquo φηη γηα έλα ζπλερέο θείκελν
4 Μεηαθνξά ησλ πιεξνθνξηψλ απηψλ ζην ΠΔΚ θαη αμηνπνίεζή ηνπο σο αθε-
ηεξία γηα ην ηειηθφ θείκελν πνπ ζα παξαρζεί Ζ φιε απηή δηαδηθαζία ρξεηάδε-
ηαη ρξφλν θαη επηκνλή Αιιά αλ απηφ δε γίλεη ζα ζπλερηζηεί απηφ πνπ ζπρλά
βιέπνπκε λα ζπκβαίλεη κε ηηο ζρνιηθέο εξγαζίεο ησλ παηδηψλ παίξλνπλ ηα
πξψηα απνηειέζκαηα πνπ βξίζθνπλ απφ ην δηαδίθηπν ηα αληηγξάθνπλ ζην
ΠΔΚ θαη ηα παξνπζηάδνπλ (Γηα ηε δεκηνπξγηθή αμηνπνίεζε ησλ ΠΔΚ δίλν-
ληαη ελδεηθηηθά παξαδείγκαηα ζηε ζπλέρεηα ηεο παξνχζαο ελφηεηαο 53
Δθδνρέο αμηνπνίεζεο ηνπ δηαδξαζηηθνχ πίλαθα)
Ζ επξεία ρξήζε ησλ πξνγξακκάησλ επεμεξγαζίαο θεηκέλνπ κε ηελ ηδηαηηεξφ-
ηεηα πνπ κφιηο επηζεκάλζεθε δελ επηβάιιεη απιψο ηε ζπζηεκαηηθφηεξε θαη πην επί-
κνλε δηδαζθαιία ηνπο αιιά ηα λέα δεδνκέλα απαηηνχλ ηε δηεχξπλζε απηνχ πνπ αληη-
ιακβαλφκαζηαλ σο γξαπηφ ιφγν σο ηψξα Δίλαη απαξαίηεην λα αληηιακβαλφκαζηε ην
θείκελν κε αξθεηά πην δηεπξπκέλε νπηηθή πνπ ζα ζπκπεξηιακβάλεη δηάθνξεο κνξθέο
πβξηδηθψλ θεηκέλσλ φπσο είλαη πρ ην ππεξθείκελν ή ην πνιπκεζηθφ θείκελν
33 Διαδίκτυο θλεκτρονικά περιβάλλοντα γραπτισ επικοινωνίασ και
διδαςκαλία των φιλολογικϊν μακθμάτων
Μεηά απφ πνιιέο αλαδεηήζεηο σο πξνο ην είδνο ηνπ ινγηζκηθνχ ην νπνίν είλαη πξν-
ζθνξφηεξν γηα δηδαθηηθή αμηνπνίεζε θαηά ηα ηειεπηαία ρξφληα ην ελδηαθέξνλ κεηα-
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 207
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
θέξζεθε ζρεδφλ απνθιεηζηηθά ζηηο λέεο θαη εληππσζηαθέο δπλαηφηεηεο πνπ δηαλνί-
γνληαη κέζσ ηεο πιεξνθνξηθήο θαη επηθνηλσληαθήο ηερλνινγίαο Σν δηαδίθηπν (Inter-
net) θαίλεηαη ζήκεξα λα θεξδίδεη ην απνθιεηζηηθφ ελδηαθέξνλ είηε κέζσ ηεο εθκεηάι-
ιεπζεο ησλ ππεξεζηψλ ηνπ φπσο ηα γλσζηά θαη επξέσο δεδνκέλα εξγαιεία ηνπ εμα-
ζθαιίδνπλ είηε κέζσ ηεο δεκηνπξγίαο εθπαηδεπηηθνχ ινγηζκηθνχ πξνζαξκνζκέλνπ
ζηα παηδαγσγηθά δεηνχκελα ηνπ γισζζηθνχ καζήκαηνο αιιά θαη ησλ άιισλ θηινιν-
γηθψλ αληηθεηκέλσλ (ηζηνξία ινγνηερλία)
Σα θπξηφηεξα πιενλεθηήκαηα ηνπ δηαδηθηχνπ γηα ηε δηδαζθαιία (Bruce amp Ho-
gan 1998middot Mangenot 1998middot Reed amp Wells 1997middot Zbikowski amp Pan 1997) ζα κπνξνχ-
ζαλ λα ζπλνςηζηνχλ ζε ηξεηο θπξίσο ηνκείο
δπλαηφηεηα δεκηνπξγίαο πξαγκαηηθψλ πεξηζηάζεσλ επηθνηλσλίαο
δπλαηφηεηα εχξεζεο πνηθίινπ γισζζηθνχ θαη άιινπ πιηθνχ
δπλαηφηεηα ιεηηνπξγηθήο δηεχξπλζεο ηνπ γξακκαηηζκνχ
331 Η δπλαηόηεηα δεκηνπξγίαο πξαγκαηηθώλ πεξηζηάζεσλ επηθνηλσλίαο
πσο ήδε ζεκεηψζεθε (Δλφηεηα ΗΗ θεθ 221 Κηλήκαηα πξννδεπηηθήο
γισζζνδηδαθηηθήο) ε επηθνηλσληαθή αληίιεςε είλαη ζήκεξα ε θπξίαξρε ζηνλ ρψξν
ηεο γισζζηθήο δηδαζθαιίαο ην πιαίζην ηεο αληίιεςεο απηήο δεζπφδνπζα ζέζε θα-
ηέρεη ε επηδίσμε γηα δεκηνπξγία πξαγκαηηθψλ πεξηζηάζεσλ επηθνηλσλίαο (Applebee
1981middot Υαξαιακπφπνπινο amp Υαηδεζαββίδεο 1997) νη νπνίεο ζα επηηξέπνπλ ηελ αι-
ιαγή ηνπ ηζρχνληνο κέρξη ζήκεξα ζθεληθνχ ζην ζρνιείν Θα νδεγνχλ δειαδή ηνλ
κελ δηδάζθνληα ζην λα εγθαηαιείςεη ηνλ γλσζηφ θαη άραξν ξφιν ηνπ απηάξεζθα ξε-
ηνξεχνληνο ηνλ δε καζεηή ζην λα απνθηήζεη ελδηαθέξνλ θαη λα εκπιέθεηαη θαηά
ηξφπν θπζηθφ ζηελ παξαγσγή δηαθνξνπνηεκέλνπ ιφγνπ ην λέν απηφ ζθεληθφ ηνλί-
δεηαη ηδηαίηεξα ε ζεκαζία ηεο χπαξμεο πξαγκαηηθψλ απνδεθηψλ ηνπ καζεηηθνχ ιφ-
γνπ
Σα πεξηζψξηα φκσο γηα δεκηνπξγία πξαγκαηηθψλ πεξηζηάζεσλ επηθνηλσλίαο
θαη γηα χπαξμε επνκέλσο πξαγκαηηθψλ απνδεθηψλ ηνπ καζεηηθνχ ιφγνπ είλαη αξ-
θεηά ζηελά ζε κηα παξαδνζηαθή αίζνπζα δηδαζθαιίαο Τπνζηεξίδεηαη πσο κέζσ ηνπ
δηαδηθηχνπ ε δεκηνπξγία πξαγκαηηθψλ πεξηζηάζεσλ επηθνηλσλίαο είλαη πηα πνιχ εχ-
θνιε αθνχ ε πιεξνθνξηθή θαη επηθνηλσληαθή ηερλνινγία θαηαξξίπηεη ηα ηείρε πνπ
ρψξηδαλ ηελ αίζνπζα δηδαζθαιίαο απφ ηνλ έμσ θφζκν (Schwartz 1990)
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 208
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Αλαθέξνπκε ζηε ζπλέρεηα θάπνηεο ελδεηθηηθέο δπλαηφηεηεο
ηελ ςεθηαθή δηαζχλδεζε ζρνιείσλ
ηε δπλαηφηεηα εχξεζεο πξαγκαηηθνχ αλαγλσζηηθνχ θνηλνχ θαη
ηε δπλαηφηεηα δεκηνπξγίαο δηθηπαθψλ ηφπσλ
Φεθηαθή δηαζχλδεζε ζρνιείσλ θαη καζεηηθνχ πιεζπζκνχ
Ο αξηζκφο ησλ ζρνιείσλ πνπ έρνπλ πξφζβαζε ζην δηαδίθηπν πνιιαπιαζηάδε-
ηαη κε εληππσζηαθνχο ξπζκνχο Έηζη είλαη εχθνιν λα αμηνπνηεζεί ε χπαξμε ελφο άι-
ινπ ή άιισλ ζρνιείσλ γηα ηελ αλάπηπμε θνηλψλ πξνγξακκάησλ θαη θνηλψλ εξγαζηψλ
πνπ κπνξεί λα έρνπλ απφ ηε κνξθή ηεο απιήο επαθήο θαη αιιεινγλσξηκίαο κέζσ ηνπ
ειεθηξνληθνχ ηαρπδξνκείνπ κέρξη ηελ αλάπηπμε θαη δηεθπεξαίσζε θνηλψλ εξγαζηψλ
κεγαιχηεξεο έθηαζεο θαη δηάξθεηαο (projects) Θεηηθφ θαη πνιιαπιά αμηνπνηήζηκν
ζεσξείηαη ην γεγνλφο ηεο χπαξμεο κεγάιεο πνηθηιίαο (σο πξνο ηελ εζλφηεηα ηε
γιψζζα ην ρξψκα θηι) καζεηηθνχ πιεζπζκνχ γεγνλφο πνπ επηηξέπεη ηελ αμηνπνί-
εζή ηνπ ζηελ αλάπηπμε πξνγξακκάησλ κε δηαπνιηηηζκηθφ ραξαθηήξα Πξνο ηελ θα-
ηεχζπλζε απηή κπνξνχλ λα αμηνπνηεζνχλ πνηθίια πξνγξάκκαηα θπξίσο επξσπατθά
πνπ παξέρνπλ ζεκαληηθέο επθαηξίεο ζηα ζρνιεία γηα ζπλεξγαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο
Δλδεηθηηθή είλαη ε πεξίπησζε ηνπ πξνγξάκκαηνο laquoειεθηξνληθήο αδεξθνπνίεζεοraquo e-
twining (httpwwwetwinningnet θαη httpwwwetwinninggr)
Aλαγλσζηηθφ θνηλφ
Έλα πξφγξακκα γισζζηθήο δηδαζθαιίαο πνπ ζα ήζειε λα αμηνπνηήζεη ην δηα-
δίθηπν γηα ηελ αλάπηπμε δξαζηεξηνηήησλ κε επηθνηλσληαθή αληίιεςε θαη ηελ αλαδή-
ηεζε πξαγκαηηθνχ αλαγλσζηηθνχ θνηλνχ έρεη θαη πάκπνιιεο άιιεο δπλαηφηεηεο Με
ηελ πάξνδν ηνπ ρξφλνπ δε ζα ππάξρεη πρ ίδξπκα ππεξεζία ή θαη θπζηθφ πξφζσπν
πνπ δε ζα έρεη ηε δηθή ηνπ ειεθηξνληθή δηεχζπλζε ή θαη ειεθηξνληθή ζειίδα ζην δηα-
δίθηπν Έηζη νη θιαζηθέο εηθνληθέο ζπλήζσο επηθνηλσληαθέο δξαζηεξηφηεηεο πνπ
επηρεηξνχληαη (γξάςηε πρ έλα γξάκκα δηακαξηπξίαο ζηνλ δήκαξρν θηι) θαη πνπ ηε-
ιηθά θαηαιήγνπλ ζε αζθήζεηο κε απνδέθηε ηνλ δάζθαιν ιφγσ ηεο ηαρχηεηαο θαη ηεο
ακεζφηεηαο ηνπ ειεθηξνληθνχ ηαρπδξνκείνπ κπνξνχλ λα δσληαλέςνπλ εληππσζηαθά
θαη λα απνηειέζνπλ άμνλα επξχηεξσλ γισζζηθψλ δξαζηεξηνηήησλ Ο πξαγκαηηθφο
απνδέθηεο ζlsquo απηήλ ηελ πεξίπησζε είλαη εχθνια θαη άκεζα πξνζβάζηκνο
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 209
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Γεκηνπξγία δηθηπαθψλ ηφπσλ
Μηα άιιε επθαηξία ε νπνία κπνξεί λα αμηνπνηεζεί πνιππνίθηια είλαη ε δπλα-
ηφηεηα γηα δεκηνπξγία μερσξηζηνχ ειεθηξνληθνχ ρψξνπ ζην δηαδίθηπν φπνπ πέξαλ
ησλ απηνζπζηαηηθψλ ζειίδσλ κπνξνχλ λα αλαξηψληαη νη εξγαζίεο ησλ παηδηψλ
Πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε αμηνπνηνχληαλ παιηφηεξα νη ζρνιηθέο ηζηνζειίδεο πξφ-
ζθαηα δε επξεία δηάδνζε έρνπλ ηα ζρνιηθά ηζηνιφγηα (blogs) ιφγσ θπξίσο ηεο επθν-
ιίαο πνπ έρνπλ ζηελ θαηαζθεπή ηνπο Ζ δεκηνπξγία ησλ δπλακηθψλ απηψλ ηζηνζειί-
δσλ θαη ε δπλαηφηεηα δηαξθνχο εκπινπηηζκνχ ηνπο κπνξεί λα απνηειέζεη αθνξκή
γηα ηελ αλάπηπμε θαη δηεθπεξαίσζε εληππσζηαθψλ εξγαζηψλ κέζσ ησλ νπνίσλ ζα
είλαη δπλαηή ε ζπζηεκαηηθή γισζζηθή αγσγή
Σα ηζηνιφγηα απνηεινχλ άιισζηε ραξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα ςεθηαθνχ εξ-
γαιείνπ ζην νπνίν ελζσκαηψλνληαη θαη νη ηξεηο παξαπάλσ δπλαηφηεηεο (ςεθηαθή δη-
αζχλδεζε ζρνιείσλ θαη καζεηηθνχ πιεζπζκνχ αλαγλσζηηθφ θνηλφ δεκηνπξγία δηθηπα-
θψλ ηφπσλ) Δλδεηθηηθέο πξνηάζεηο ζε ζρέζε κε ηε ρξήζε ησλ ηζηνινγίσλ ζηελ εθ-
παίδεπζε είλαη ε δεκηνπξγία δηαδηθηπαθήο ζρνιηθήο εθεκεξίδαο ε δεκνζίεπζε ησλ
δξαζηεξηνηήησλ ελφο ζρνιείνπ ε παξνπζίαζε ησλ ζρεδίσλ εξγαζίαο πνπ πξαγκαην-
πνηεί κία ηάμε ε δεκηνπξγία θαθέινπ καζήκαηνο γηα θάζε καζεηή θά (βι θαη ην
ακέζσο επφκελν θεθάιαην 4 Σν Web 20 θαη ε αμηνπνίεζή ηνπ ζηα θηινινγηθά καζή-
καηα)
332 Η δπλαηόηεηα εύξεζεο πνηθίινπ πιηθνύ
ην δηαδίθηπν είλαη δπλαηή ε αλαδήηεζε θαη αλεχξεζε πνηθίινπ γισζζηθνχ θαη άι-
ινπ πιηθνχ ην νπνίν κε ηελ πάξνδν ηνπ ρξφλνπ πνιιαπιαζηάδεηαη ζεακαηηθά Πνη-
θίια έληππα (εθεκεξίδεο πεξηνδηθά) δηαθεκηζηηθφ πιηθφ επηζηεκνληθέο εξγαζίεο ή
αλαθνηλψζεηο θείκελα ηζηνξηθνχ ή θαιιηηερληθνχ πεξηερνκέλνπ ινγνηερλία θηι θαη
φια απηά ζε κηα πνηθηιία θεηκεληθψλ ηχπσλ (θιαζηθή κνξθή ππεξθεηκεληθή ή πνιπ-
κεζηθή κνξθή θηι) είλαη εχθνια πξνζβάζηκα απφ δαζθάινπο θαη καζεηέο Έηζη
Οη δάζθαινη κπνξνχλ λα αλαδεηνχλ εχθνια θαη γξήγνξα ην ππνζηεξη-
θηηθφ γισζζηθφ θαη άιιν πιηθφ γηα ηελ πξνεηνηκαζία ησλ καζεκάησλ ηνπο
Οη καζεηέο κπνξνχλ λα αλαδεηνχλ απφ κηα πιεζψξα ππαξρφλησλ
πιεξνθνξηψλ ηηο θαηαιιειφηεξεο γηα ηελ εξγαζία πνπ έρνπλ λα δηεθπεξαηψζνπλ
Μπνξνχλ επίζεο λα εκπινπηίζνπλ ηα θείκελά ηνπο κε παξαπνκπέο απνζπάζκαηα
απφ άιια θείκελα αιιά θαη κε πινχζην επνπηηθφ πιηθφ (εηθφλεο ράξηεο θηι)
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 210
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Γάζθαινη θαη καζεηέο κπνξνχλ λα αλαδεηνχλ απζεληηθφ γισζζηθφ
πιηθφ πρ ζε πεξίπησζε έξεπλαο γχξσ απφ γισζζηθνχο ηχπνπο θαη πψο απηνί πξαγ-
καηψλνληαη ζηνλ ιφγν (βι θαη ην παξάδεηγκα ζηελ Δλφηεηα Η θεθ 24 Ζ δηδαζθα-
ιία σο δηαδηθαζία δηακφξθσζεο εγγξάκκαησλ ηαπηνηήησλ)
333 Γπλαηόηεηεο ιεηηνπξγηθήο δηεύξπλζεο ηνπ γξακκαηηζκνύ
Βαζηθή δεμηφηεηα πνπ θαιιηεξγείηαη παξαδνζηαθά ζην κάζεκα ηεο γισζζηθήο δηδα-
ζθαιίαο είλαη ε επρέξεηα ζηελ αλαδήηεζε πιεξνθνξηψλ ε θξηηηθή απνηίκεζε θαη ε
αμηνπνίεζή ηνπο θαηά ηε ζχλζεζε θεηκέλσλ Ζ παξαγσγή ε δηάδνζε ε αλεχξεζε ε
θαηαλφεζε θαη ε εξκελεία πιεξνθνξηψλ απνηειεί θαη ζήκεξα βαζηθφ ζηφρν ηνπ κα-
ζήκαηνο ηεο γισζζηθήο αγσγήο θαη γεληθφηεξα ηνπ γξακκαηηζκνχ πνπ επηδηψθεηαη
ζην ζρνιείν
Ζ ςεθηνπνίεζε ηεο γισζζηθήο πιεξνθνξίαο θαη ε απνζήθεπζή ηεο ζε βάζεηο
δεδνκέλσλ ndashην πιηθφ ηνπ δηαδηθηχνπ απνηειεί ζε κεγάιν βαζκφ κηα ηεξάζηηα βάζε
γισζζηθψλ δεδνκέλσλndash δεκηνπξγεί λέα δεδνκέλα ζην πεξηερφκελν ηεο θιαζηθήο απ-
ηήο γισζζηθήο δεμηφηεηαο Πξφθεηηαη γηα έλα λέν γξακκαηηζκφ αλάινγν γηα πνιινχο
ζε ζπνπδαηφηεηα κε ηελ ηθαλφηεηα γηα δηάβαζκα θαη γξάςηκν Ο Jay Lemke (1998)
ηνλ απνθαιεί πιεξνθνξηθφ γξακκαηηζκφ (Informatic Literacies) επηζεκαίλνληαο πσο
δελ κπνξεί λα ιείπεη απφ ην ξεπεξηφξην ησλ πνιηηψλ ηνπ 21νπ αηψλα ην παξφλ θεί-
κελν είδακε φηη ρξεζηκνπνηνχληαη πνηθίινη φξνη φπσο ςεθηαθφο γξακκαηηζκφο λένο
γξακκαηηζκφο θηι
Σν πεξηερφκελν απηνχ ηνπ λένπ γξακκαηηζκνχ ζα κπνξνχζε λα εζηηαζηεί ζηελ
θαιιηέξγεηα
ζηξαηεγηθψλ αλαδήηεζεο πιεξνθνξηψλ (πρ γλψζε ηεο κεηαγιψζζαο γηα αλαδήηεζε-
ζχγθξηζε κε ηε θπζηθή γιψζζα ελαιιαθηηθνί ηξφπνη αλαδήηεζεο θηι)∙
ηεο ηθαλφηεηαο εληνπηζκνχ ηεο ζπγθεθξηκέλεο πιεξνθνξίαο ζεκαληηθφ κέξνο ηεο
νπνίαο είλαη ε δπλαηφηεηα αμηνιφγεζεο ηεο εγθπξφηεηάο ηεο∙
ηερληθψλ γξήγνξεο αλάγλσζεο κε βάζε ηελ ηδηαίηεξε γξακκαηηθή ηνπ δηαδηθηχνπ (ππεξ-
θείκελν)∙
ηερληθψλ νξγάλσζεο ησλ πιεξνθνξηψλ πνπ βξέζεθαλ θαη αμηνπνίεζήο ηνπο γηα ηε
δηεθπεξαίσζε ζπγθεθξηκέλσλ εξγαζηψλ πρ έληαμήο ηνπο ζε γξαπηφ ή πξνθνξηθφ θεί-
κελν
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 211
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Αλαθέξνπκε ζηε ζπλέρεηα θάπνηεο απφ ηηο λέεο κνξθέο ςεθηαθνχ γξακκαηη-
ζκνχ ηηο νπνίεο ε επξχηεηα ηεο απνδνρήο ηεο πιεξνθνξηθήο θαη επηθνηλσληαθήο ηε-
ρλνινγίαο επηβάιιεη
Σν δηαδίθηπν επηηξέπεη ηελ εχθνιε θαη άκεζε πξφζβαζε ζε κεγάιν
φγθν πιεξνθνξηψλ γεγνλφο πνπ ήηαλ εμαηξεηηθά δχζθνιν θαη ρξνλν-
βφξν ζην παξειζφλ Αλ θαη ην θαηά πφζν ε πνζφηεηα θαη ε ηαρχηεηα
ξνήο πιεξνθνξηψλ ζεκαίλεη θαη επξχηεξεο έθηαζεο αιιαγέο πνπ ζε-
καηνδνηνχλ ηε κεηάβαζε ζε κηα άιιε επνρή βξίζθεη αξθεηνχο αληίζε-
ηνπο (Καλδχιεο 1998 147-150) εληνχηνηο είλαη ζίγνπξν πσο νη εμειί-
μεηο απηέο απαηηνχλ ηελ θαιιηέξγεηα θάπνησλ άιισλ δεμηνηήησλ πνπ
πξνο ην παξφλ δελ έρνπλ αγγίμεη ην εθπαηδεπηηθφ καο ζχζηεκα (Σζνπ-
θαιάο 1997) Κξίλεηαη δειαδή επείγνλ ην ζρνιείν ζήκεξα λα ζηξέςεη
ην ελδηαθέξνλ ηνπ ζηελ θαιιηέξγεηα δεμηνηήησλ αλαδήηεζεο θαη θξη-
ηηθήο αμηνπνίεζεο ησλ πιεξνθνξηψλ Ζ θαιιηέξγεηα ηεο δεμηφηεηαο
απηήο είλαη απαξαίηεην λα δηαρέεηαη ζε φια ηα δηδαθηηθά αληηθείκελα
ηδηαίηεξα φκσο ζην γισζζηθφ κάζεκα αθνχ αληηθείκελφ ηνπ είλαη ν
θνξέαο ησλ πιεξνθνξηψλ ε γιψζζα
Ζ αλεχξεζε ηεο επηδησθφκελεο πιεξνθνξίαο ζην δηαδίθηπν απαηηεί
ζπρλά ηελ αμηνπνίεζε κεραλψλ αλαδήηεζεο ή ηελ πξφζβαζε ζε ζπ-
γθεθξηκέλεο πεγέο πιεξνθφξεζεο νη νπνίεο είλαη νξγαλσκέλεο ζε ειε-
θηξνληθέο βάζεηο δεδνκέλσλ lsquo απηέο ηηο πεξηπηψζεηο είλαη απαξαί-
ηεηε ε εμάζθεζε ζηε ρξήζε ζπγθεθξηκέλνπ θαη εηδηθνχ γισζζηθνχ
θψδηθα πξνθεηκέλνπ λα επηηεπρζεί ν επηδησθφκελνο ζηφρνο (Stubbs
1996 208)
Σνλίδεηαη πσο ην ςεθηαθφ θείκελν ηνπ δηαδηθηχνπ επξχηεξα γλσζηφ
σο ππεξθείκελν δηαθέξεη αηζζεηά απφ ηνπο σο ηψξα γλσζηνχο ηχπνπο
θεηκέλσλ Ζ επξχηεηα ηεο δηάδνζεο ηνπ ππεξθεηκέλνπ απφξξνηα ηεο
επξχηαηεο δηάδνζεο ηνπ δηαδηθηχνπ νδεγεί πνιινχο ζηε δηαπίζησζε
πσο δελ κπνξεί ε θαηνρή ηεο πβξηδηθήο απηήο κνξθήο ιφγνπ λα ιείπεη
απφ ην ξεπεξηφξην ηνπ κειινληηθνχ πνιίηε Γελ κπνξεί επνκέλσο
παξά λα ελζσκαησζεί ιεηηνπξγηθά ζην γισζζηθφ curriculum (Bruce amp
Hogan 1998middot Tweddle 1995)
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 212
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
34 Διαδίκτυο και γλωςςικι διδαςκαλία ςτθ χϊρα μασ δυνατότθτεσ και
περιοριςμοί
ια απηά ηα πιενλεθηήκαηα ηνπ δηαδηθηχνπ πνπ κε ζπληνκία αλαπηχρζεθαλ αλα-
γλσξίδνληαη επξχηαηα Πιήζνο πξσηνβνπιηψλ αλαπηχζζεηαη είηε κεηαμχ κεκνλσκέ-
λσλ ζρνιείσλ είηε ζην πιαίζην ζπγθεθξηκέλσλ εζληθψλ επξσπατθψλ ή θαη δηεζλψλ
πξσηνβνπιηψλ γηα ηελ παηδαγσγηθή αμηνπνίεζή ηνπ Οη πεξηζζφηεξεο φκσο απφ ηηο
πξνζπάζεηεο πνπ θαηαβάιινληαη αιιά θαη ην κεγαιχηεξν κέξνο ηεο ζρεηηθήο βηβιην-
γξαθίαο δηαθαηέρνληαη απφ έληνλν ηερλνθεληξηζκφ ν νπνίνο απνδίδεη ζηελ ηερλνιν-
γία ζαπκαηνπξγέο ζρεδφλ δπλαηφηεηεο Έηζη αγλνείηαη ή ππνβαζκίδεηαη ην γεγνλφο
φηη ε πιεξνθνξηθή θαη επηθνηλσληαθή ηερλνινγία δελ εηζάγεηαη ζlsquo έλα θελφ αιιά ζηε
δηδαθηηθή πξαθηηθή ελφο ζπγθεθξηκέλνπ δηδαθηηθνχ αληηθεηκέλνπ πνπ έρεη ζπγθεθξη-
κέλνπο πξσηαγσληζηέο κε δηακνξθσκέλεο αληηιήςεηο θαη ζηάζεηο
Οη έξεπλεο θαηαγξάθνπλ ηφζν ηηο ζεηηθέο ζπλέπεηεο φζν θαη ηα πξνβιήκαηα
πνπ εγείξεη ε αμηνπνίεζε ηνπ δηαδηθηχνπ θαζψο θαη άιισλ πεξηβαιιφλησλ επηθνηλσ-
λίαο ζηε γισζζηθή δηδαζθαιία
Οη ζεηηθέο ζπλέπεηεο
Οη πεξηζζφηεξεο απφ ηηο σο ηψξα εκπεηξίεο αλαθέξνπλ κεηαμχ άιισλ (Beazley 1989middot
Lafer 1996middot Leslie amp Wambeam 1996middot Schwartz 1990)
Σελ ηδηαίηεξα ζεηηθή δηάζεζε κε ηελ νπνία ηα παηδηά δηεθπεξαηψλνπλ
εξγαζίεο ζπλεξγαζίαο κε άιινπο ζπκκαζεηέο ηνπο απφ άιια ζρνιεία ή κε
άιια θπζηθά πξφζσπα Σν δηάβαζκα δηάθνξσλ εληχπσλ θαη βηβιίσλ
ειεθηξνληθψλ θαη κε μεθεχγεη απφ ηε κίδεξε ζρνιηθή ξνπηίλα θαη γίλε-
ηαη κε ηδηαίηεξε δηάζεζε
Σνλ επεξγεηηθφ ξφιν πνπ δηαδξακαηίδεη ε δεκηνπξγία απζεληηθψλ θαη
πνηθίισλ ξεηνξηθψλ πεξηζηάζεσλ ζηελ θαιιηέξγεηα ηεο αίζζεζεο ηνπ
απνδέθηε θαη κέζσ απηήο ζηελ θαηά ηξφπν ιεηηνπξγηθφ θαιιηέξγεηα ησλ
επηπέδσλ χθνπο ζηε θξνληίδα γηα ζαθήλεηα θαη θαιή ηεθκεξίσζε ησλ
φζσλ γξάθνληαη
Σνλίδεηαη ηδηαίηεξα φηη νη πεξηζζφηεξεο απφ ηηο εξγαζίεο πνπ
δηεθπεξαηψλνληαη έρνπλ δηαζεκαηηθφ ραξαθηήξα Σν γεγνλφο απηφ ζπκ-
βάιιεη ζηελ πξνψζεζε ηεο ζχγρξνλεο αληίιεςεο ζηε γισζζηθή δηδα-
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 213
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
ζθαιία ζχκθσλα κε ηελ νπνία ε γισζζηθή αγσγή επηηπγράλεηαη κέζσ
ηεο αμηνπνίεζεο ηνπ ζπλφινπ ησλ δηδαθηηθψλ αληηθεηκέλσλ ηνπ αλαιπηη-
θνχ πξνγξάκκαηνο (language across the curriculum) Έηζη επηηπγράλεηαη
θαη έλαο άιινο ζηφρνο ε αλαηξνπή ηνπ κεηαγισζζηθνχ ή δνκηζηηθνχ ρα-
ξαθηήξα πνπ έρεη ζπρλά ε γισζζηθή δηδαζθαιία ζήκεξα
Σνλίδεηαη επίζεο πσο κέζσ ηεο εξγαζίαο ζην δηαδίθηπν κεηαβάιιεηαη ν
ξφινο ηνπ δηδάζθνληνο απφ de facto πξαγκαηηθφ ή δπλεηηθφ (ζε πεξηπηψ-
ζεηο δεκηνπξγίαο εηθνληθψλ πεξηζηάζεσλ επηθνηλσλίαο) απνδέθηε ηνπ
καζεηηθνχ ιφγνπ ζε ζπκπαξαζηάηε ηνπ γξάθνληνο καζεηή ζηελ πξν-
ζπάζεηά ηνπ λα αληαπνθξηζεί ζηηο εθάζηνηε ξεηνξηθέο ζπκβάζεηο επηθνη-
λσλίαο
Οη πεξηνξηζκνί ζηε ρώξα καο
Ζ εθκεηάιιεπζε ηεο επηθνηλσληαθήο ηερλνινγίαο ζηε δεκηνπξγία
πξαγκαηηθψλ πεξηζηάζεσλ επηθνηλσλίαο απαηηεί ηα νλνκαδφκελα αλνηρηά
αλαιπηηθά πξνγξάκκαηα ή ηα πξνγξάκκαηα ηχπνπ κηθξψλ εξγαζηψλ
(Project) Απηνχ ηνπ είδνπο ε θηινζνθία βέβαηα δελ έρεη θακία ζρέζε κε
ηα θιαζηθά πξνγξάκκαηα γισζζηθήο δηδαζθαιίαο πνπ έρνπλ σο άμνλά
ηνπο ηα εγρεηξίδηα δηδαζθαιίαο Απφ ηελ σο ηψξα έξεπλα είλαη γλσζηφ
φηη ν Έιιελαο εθπαηδεπηηθφο αθνινπζεί πηζηά ην εγρεηξίδην δηδαζθαιίαο
(Ξσρέιιεο θά 1990) θαη ζπάληα επεθηείλεηαη ζηελ αμηνπνίεζε άιισλ
πεγψλ Δίλαη δπλαηή ε αιιαγή απηψλ ησλ δεδνκέλσλ κε ηελ απιή δηδα-
θηηθή αμηνπνίεζε ελφο άιινπ δηδαθηηθνχ κέζνπ φζν εληππσζηαθφ θαη αλ
είλαη Μάιινλ φρη Θα κπνξνχζακε λα πνχκε φηη γηα ηε δεκηνπξγηθή
αμηνπνίεζε ησλ λέσλ κέζσλ είλαη απαξαίηεηε πξνυπφζεζε ε δεκηνπξ-
γηθή δηδαθηηθή πξαθηηθή γεληθφηεξα ε κηα ηέηνηα πεξίπησζε ε ελζσκά-
ησζε λέσλ πξαθηηθψλ κε ηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ κπνξεί λα επηηεπρζεί
πνιχ πην εχθνια
Ζ δηαζεκαηηθή εξγαζία πνπ ζα νδεγεί ζηελ αλαδήηεζε θαη αμηνπνίεζε
πεγψλ είλαη κηα αξθεηά ππνβαζκηζκέλε ππφζεζε ζηα ζρνιεία καο Άι-
ισζηε ην ηζρχνλ ζχζηεκα εμεηάζεσλ γηα ηελ εηζαγσγή ζηα ΑΔΗ πεξην-
ξίδεη ηέηνηεο πξσηνβνπιίεο ζην Λχθεην ην Γπκλάζην φκσο πξνζθέξν-
ληαη σο κηα ζαπκάζηα επθαηξία θξηηηθήο αλαδήηεζεο θαη δηεξεχλεζεο
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 214
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
κέζσ ηεο νπνίαο επηηπγράλεηαη ηαπηφρξνλα ε ελζσκάησζε θαη δεκηνπξ-
γηθή δηαπξαγκάηεπζε φιεο ηεο χιεο θάζε θεθαιαίνπ ηνπ βηβιίνπ (βι θαη
Δλφηεηα Η θεθ 23 ρνιηθφο γξακκαηηζκφο θαη θηινινγηθέο πξαθηη-
θέο)
Ζ παξαγσγή θεηκέλνπ ζηεξηγκέλνπ ζε πεγέο είλαη δχζθνιε θαη επίπνλε
δηαδηθαζία θαη εχθνια νη λεαξνί γξαθείο κπνξνχλ λα νδεγεζνχλ ζηελ
αληηγξαθή απνζπαζκάησλ θαη φρη ζηε ζχλζεζε Ζ επθνιία ζηελ αληη-
γξαθή ησλ πεγψλ πνπ παξέρεη ην ειεθηξνληθφ πεξηβάιινλ κπνξεί λα κε-
ηαηξέςεη ην πιενλέθηεκα ηεο χπαξμεο πιεζψξαο πιεξνθνξηαθνχ πιηθνχ
ζε κεηνλέθηεκα
Χο ιχζε ζην πξφβιεκα ηεο αληηγξαθήο πξνηείλεηαη ε αθνινπζία κηαο πνξείαο θαηά ηε ρξήζε ησλ
πεγψλ Οη καζεηέο πξέπεη πξψηα λα δεκηνπξγνχλ πεξηιήςεηο αμηνπνηψληαο ηηο πεγέο ηνπο θξαηψληαο
ηηο απαξαίηεηεο ζεκεηψζεηο θαη βάδνληαο πιαγηφηηηινπο ηε ζπλέρεηα ρξεζηκνπνηνχλ απηέο ηηο πεξη-
ιήςεηο ψζηε λα ζπλζέζνπλ ην ηειηθφ ηνπο θείκελν Με απηφλ ηνλ ηξφπν καζαίλνπλ κε ιεηηνπξγηθφ
ηξφπν λα ζπληάζζνπλ πεξηιήςεηο θαη ηαπηφρξνλα λα ρξεζηκνπνηνχλ ηηο πεγέο ρσξίο λα θάλνπλ κηα
απιή αληηγξαθή πιεξνθνξηψλ Γηα ηνπο ηξφπνπο εξγαζίαο κε πεγέο βι θαη Δλφηεηα ΗΗΗ θεθ 53
Ζ πιεζψξα πιεξνθνξηαθνχ πιηθνχ ελέρεη θαη άιιεο παγίδεο Πνηα ηα
φξηα ηεο έξεπλαο γηα αλαδήηεζε πεγψλ ζην δηαδίθηπν θαη πψο πξνζδη-
νξίδνληαη ψζηε λα κελ απνβαίλεη κηα πεξηπιάλεζε ρσξίο λφεκα Πψο
κπνξνχκε λα εμαζθήζνπκε ηα λέα παηδηά ζηε δηάθξηζε ηεο αμηφπηζηεο
θαη έγθπξεο πιεξνθνξίαο απφ ηελ αλαμηφπηζηε Πψο ηειηθά είλαη δπ-
λαηφ λα απνθχγνπκε ηνλ θίλδπλν ηεο κεηαηξνπήο ησλ καζεηψλ καο ζε
θαηαλαισηέο πιεξνθνξηψλ θαη φρη ζε ζθεπηφκελνπο πνιίηεο Ζ αλά-
πηπμε ηθαλνηήησλ θξηηηθήο αλάγλσζεο θξίλεηαη απαξαίηεηε ζε απηήλ
ηελ πεξίπησζε Οη καζεηέο ζα πξέπεη λα γλσξίδνπλ πψο λα θξίλνπλ
ηελ αμηνπηζηία κηαο πιεξνθνξίαο κειεηψληαο δηάθνξα ζηνηρεία ηεο
φπσο πνηα είλαη ε ηζηνζειίδα θαη ηη γλσξίδνπλ γηα ηελ αμηνπηζηία απ-
ηήο ηεο ηζηνζειίδαο Πνηνο είλαη ν ζπγγξαθέαο ηεο θαη αλ δελ αλαθέ-
ξεηαη γηαηί γίλεηαη απηφ (Γηα κηα αλαιπηηθφηεξα παξνπζίαζε δηδαθηη-
θψλ ζηξαηεγηθψλ θξηηηθήο αλάγλσζεο πεγψλ θαη αμηνιφγεζεο ηζηνζε-
ιίδσλ βι πξνεγνπκέλσο Δλφηεηα ΗΗ θεθ 53 Γηδαζθαιία ηνπ
καζήκαηνο ηεο ηζηνξίαο κε ζθνπφ ηελ αλάπηπμε ηεο θξηηηθήο ζθέ-
ςεο)
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 215
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Ζ λέα θεηκεληθή πξαγκαηηθφηεηα πνπ αλαδεηθλχεηαη κέζσ ηνπ δηαδηθηχνπ απαηηεί
ζεκαληηθέο αιιαγέο ζηηο ηζρχνπζεο ζρνιηθέο πξαθηηθέο κε πξψηε θαη ζεκαληηθφηεξε
ηελ απνθφιιεζε απφ ηε κνλαδηθή πξαγκαηηθφηεηα ηνπ ζρνιηθνχ εληχπνπ-
εγρεηξηδίνπ Απηή ε κεηαθίλεζε δελ είλαη εχθνιε θαη πξνυπνζέηεη πνιιέο άιιεο
αιιαγέο
Ζ αμηνπνίεζε επνκέλσο θαηά ηνλ κέγηζην δπλαηφ ηξφπν ησλ δπλαηνηήησλ
θαη ηδηαηηεξνηήησλ ηνπ δηαδηθηχνπ πνπ πξναλαθέξζεθαλ δελ εμαξηάηαη κφλν απφ ηελ
ηερλνινγία πνπ ρξεζηκνπνηείηαη Δμαξηάηαη θπξίσο απφ ηε γλψζε ησλ αξρψλ ηεο
ζχγρξνλεο γισζζνδηδαθηηθήο επηζηήκεο θαη απφ ηελ ελησκεηαμχ ζρεηηθή εκπεηξία
πνπ έρεη απνθηεζεί ε κηα ηέηνηα πεξίπησζε κπνξεί πξάγκαηη ε πηνζέηεζε ηνπ δηαδη-
θηχνπ λα απνηειέζεη ην επφκελν ινγηθφ βήκα Αλ πξνεγεζεί κάιινλ ζα πέζεη ζην
θελφ ζα απνπξνζαλαηνιίζεη θαη ζα νδεγήζεη ζε κεγαιχηεξα αδηέμνδα ηε γισζζηθή
δηδαζθαιία
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 216
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
4 Σο Web 20 και θ αξιοποίθςι του ςτα φιλολογικά
μακιματα
41 Ειςαγωγι
Μαρία Ραυλίδου
Ο φξνο Web 20 αλαθέξεηαη ζηε λέα γεληά ηνπ Παγθφζκηνπ Ηζηνχ ε νπνία δηαθνξν-
πνηείηαη απφ ηελ πξνεγνχκελε (Web 10) εμαηηίαο ησλ δπλαηνηήησλ πνπ παξέρεη
ζηνπο ρξήζηεο γηα ζπκκεηνρή θαη αιιειεπίδξαζε ζηε δηαρείξηζε θαη δηακφξθσζε
ησλ δηαδηθηπαθψλ πεξηβαιιφλησλ θαη ησλ πιεξνθνξηψλ πνπ δηαθηλνχληαη κέζσ απ-
ηψλ Ζ ινγηθή δειαδή πνπ δηαπεξλά ηηο εθαξκνγέο ηνπ Web 20 θηλείηαη πεξηζζφ-
ηεξν ζην πλεχκα ηεο ζπκκεηνρήο ηεο αιιειεπίδξαζεο ηεο απηνβνπιίαο ησλ ρξεζηψλ
θαη ηεο δηαζχλδεζεο κεηαμχ ηνπο Μεξηθέο ραξαθηεξηζηηθέο εθαξκνγέο ηεο δηαδηθηπ-
αθήο απηήο πιαηθφξκαο είλαη ηα wikis ηα ηζηνιφγηα (blogs) θαη ηα πεξηβάιινληα θνη-
λσληθήο δηθηχσζεο (facebook myspace θηι)
Πξνθεηκέλνπ λα γίλνπλ θαηαλνεηέο νη ηδηαηηεξφηεηεο ηεο δεχηεξεο απηήο δηα-
δηθηπαθήο γεληάο έλαληη ηεο πξψηεο παξνπζηάδεηαη παξαθάησ έλαο πίλαθαο65
πνπ
ζπγθεληξψλεη ηηο ζεκαληηθφηεξεο δηαθνξέο ηνπο ζε επίπεδν ραξαθηεξηζηηθψλ θαη
εθαξκνγψλ
Ρίνακασ 10
WEB 10 WEB 20
Ηζηνζειίδεο κφλν γηα δεκνζηνπνίεζε
θαη αλάγλσζε πιεξνθνξηψλ (ρξήζηεο
θαηαλαισηήο πεξηερνκέλνπ)
Ηζηνζειίδεο πνπ δηακνξθψλνληαη κέζσ ηεο
ζπκκεηνρήο θαη ηεο ζπλεηζθνξάο (ρξήζηεο
δεκηνπξγφο πεξηερνκέλνπ)
Γηαζχλδεζε ηζηνζειίδσλ κφλν κέζσ
ππεξζπλδέζκσλ
Δκπινπηηζκφο ηζηνζειίδσλ κε πεξηερφκελν
απφ άιιεο ζε πξαγκαηηθφ ρξφλν
ηαηηθέο δηαδηθηπαθέο ππεξεζίεο
(ρξήζε ινγηζκηθψλ θιεηζηνχ θψδηθα)
Γπλακηθέο δηαδηθηπαθέο ππεξεζίεο θνη-
λσληθήο δηθηχσζεο (ρξήζε ινγηζκηθψλ
αλνηθηνχ θψδηθα)
65 ηνλ πίλαθα πεξηιακβάλνληαη θαη ζηνηρεία ηα νπνία έρνπλ αληιεζεί απφ παξαπιήζην πίλαθα ηνπ Olsquo
Reilly (ζην Knobel amp Lankshear 2007)
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 217
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Ofoto Flickr
Britannica Online Wikipedia
Πξνζσπηθέο ή εηαηξηθέο ηζηνζειίδεο Ηζηνιφγηα (Blogging)
πζηήκαηα δηαρείξηζεο πεξηερνκέλνπ Wikis
Σαμηλφκεζε - Taxonomy
(θαηεγνξηνπνίεζε πεξηερνκέλνπ απφ
εηδηθνχο)
Γεκνλφκεζε - Folksonomy
(θαηεγνξηνπνίεζε πεξηερνκέλνπ απφ
ρξήζηεο κε ηε ρξήζε εηηθεηψλ πνπ
ζθνπεχεη λα θαηαζηήζεη ηελ πιεξνθνξία
απιή ζηελ πξφζβαζε θαη ηελ αλαδήηεζε)
Netscape Google
Δπεηδή ζηφρνο ηνπ παξφληνο θεθαιαίνπ δελ είλαη ε ιεπηνκεξήο παξνπζίαζε
ησλ ηερληθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηνπ Web 20 ζα πεξηνξηζηνχκε ζε φζα αλαθέξζεθαλ
κέρξη εδψ ζρεηηθά κε απηά παξαπέκπνληαο ζην Γεληθφ Μέξνο ηνπ πιηθνχ (Δλφηεηα
232α) απφ φπνπ κπνξεί θαλείο λα αληιήζεη αλαιπηηθέο πιεξνθνξίεο γηα ην Web 20
ηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ θαη ηηο ππεξεζίεο ηνπ
Απηφ πνπ έρεη ηδηαίηεξε ζεκαζία εδψ είλαη λα γίλνπλ θαηαλνεηνί νη ιφγνη γηα
ηνπο νπνίνπο πξνηείλεηαη ε αμηνπνίεζε ηνπ Web 20 ζηα θηινινγηθά καζήκαηα Έλαο
βαζηθφο ιφγνο είλαη ην γεγνλφο φηη νη εθαξκνγέο ηεο δεχηεξεο απηήο δηαδηθηπαθήο
γεληάο είλαη ηδηαίηεξα δηαδεδνκέλεο ζηνπο εθήβνπο πνιινί απφ ηνπο νπνίνπο ρξεζη-
κνπνηνχλ ην Facebook παξαθνινπζνχλ θαη κνηξάδνληαη ηαηλίεο θαη κνπζηθέο ζην
YouTube θηι Θεσξψληαο ηέηνηνπ είδνπο πξαθηηθέο ησλ εθήβσλ σο πξαθηηθέο γξακ-
καηηζκνχ ηα θηινινγηθά καζήκαηα ηα θαηεμνρήλ δειαδή καζήκαηα πνπ ζρεηίδνληαη
κε ηελ εθπαίδεπζε ζηνλ γξακκαηηζκφ δελ κπνξνχλ λα ηηο αγλννχλ
Έλαο δεχηεξνο ndashθαη βαζηθφηεξνο ίζσοndash ιφγνο εμαηηίαο ηνπ νπνίνπ θξίλεηαη σο
επηηαθηηθή ε δηδαθηηθή αμηνπνίεζε ηνπ Web 20 είλαη ην γεγνλφο φηη νη πξαθηηθέο
γξακκαηηζκνχ πνπ αλαδεηθλχνληαη θαηά ηε ρξήζε ηνπ ραξαθηεξίδνληαη απφ απηφ πνπ
νη Knobel amp Lankshear (2007) απνθαινχλ laquoλέν ήζνοraquo Με ηνλ φξν απηφλ ελλννχλ
παξαδεηγκαηηθήο θχζεσο αιιαγέο ζε ηξφπνπο δξάζεο ζε αμίεο αληηιήςεηο θαη ηδεν-
ινγίεο πνπ έρνπλ σο απνηέιεζκα έλα λέν είδνο λφεζεο (a new kind of mindset) Ζ
ζπγγξαθή ησλ θεηκέλσλ γηα παξάδεηγκα θαη ε δηαπξαγκάηεπζε ησλ πιεξνθνξηψλ
ζηα δηαδηθηπαθά πεξηβάιινληα ηνπ Web 20 είλαη απνηέιεζκα ζπκκεηνρηθψλ θαη ζπ-
λεξγαηηθψλ δηαδηθαζηψλ ζε αληίζεζε κε ηελ αηνκνθεληξηθή ινγηθή πνπ ραξαθηεξίδεη
ηα πεξηβάιινληα ηεο πξψηεο γεληάο ηνπ δηαδηθηχνπ
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 218
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
ην πιαίζην απηφ επνκέλσο είλαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθφ νη δηδάζθνληεο ηα θη-
ινινγηθά καζήκαηα λα γλσξίδνπλ πνηνπο ηξφπνπο αλάγλσζεο θαη γξαθήο θεηκέλσλ
ζηηο εθαξκνγέο ηνπ Web 20 αλαπηχζζνπλ ηα παηδηά πνηεο δειαδή κνξθέο λένπ
γξακκαηηζκνχ θαιιηεξγνχλ κε πνηνλ ηξφπν θαη ζε πνην εχξνο Μία ηέηνηα γλψζε εί-
λαη ζεκαληηθή θαζψο ν ηξφπνο κε ηνλ νπνίν ηα παηδηά αιιειεπηδξνχλ κε ηα θείκελα
ζην πιαίζην ησλ πεξηβαιιφλησλ ηνπ Web 20 δελ κπνξεί παξά λα επεξεάδεη θαη ηνλ
ηξφπν κε ηνλ νπνίν αιιειεπηδξνχλ κε ηα θείκελα γεληθφηεξα Πεγαίλνληαο έλα βήκα
παξαπέξα αλ ζεσξήζνπκε θαη ηελ ίδηα ηε δηδαζθαιία σο θείκελν66
θαηαιαβαίλεη θα-
λείο φηη ε εκπινθή ησλ καζεηψλ ζε πξαθηηθέο ςεθηαθνχ γξακκαηηζκνχ ζην πιαίζην
ηνπ Web 20 είλαη δπλαηφλ λα επεξεάδεη θαη ηελ εκπινθή ηνπο ζηηο ζρνιηθέο πξαθηη-
θέο γξακκαηηζκνχ
Λακβάλνληαο ππφςε ηα παξαπάλσ δελ είλαη ηπραίν ην γεγνλφο φηη απμάλνληαη
φιν θαη πεξηζζφηεξν νη επηζηεκνληθέο ζπδεηήζεηο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε δηδαθηηθή
αμηνπνίεζε ησλ λέσλ απηψλ πεξηβαιιφλησλ Απηφ φκσο πνπ δηαθξίλεη θαλείο απφ ηελ
αλαζθφπεζε ηεο ζρεηηθήο βηβιηνγξαθίαο (Fahser- Herro amp Steinkuehler 2009∙ Kaacuterpaacuteti
2009∙ Sykes Oskoz amp Thorne 2008∙ Warschauer amp Douglas 2007) είλαη φηη ζπρλά
παξνπζηάδνληαη νη ππεξεζίεο ηεο δεχηεξεο δηαδηθηπαθήο γεληάο σο θαηαιχηεο εμέιη-
μεο ζηελ εθπαίδεπζε κε απνηέιεζκα πνιιέο θνξέο λα γίλεηαη ιφγνο γηα ρνιείν 20
θαη Δθπαίδεπζε 20 Οη παξάγνληεο ζηνπο νπνίνπο εζηηάδνπλ νη πεξηζζφηεξεο πξνζεγ-
γίζεηο απηήο ηεο ινγηθήο είλαη ε ζπκκεηνρηθφηεηα ε δηαδξαζηηθφηεηα θαη ε ζπιινγη-
θφηεηα πνπ δηαθξίλνπλ ηε ρξήζε ησλ εθαξκνγψλ ηνπ Γεχηεξνπ Ηζηνχ (Web 20) Γε-
δνκέλνπ φηη νη παξάγνληεο απηνί ζπλάδνπλ κε ζχγρξνλεο θνηλσληθνπνιηηηζκηθέο ζε-
σξήζεηο κάζεζεο (βι Γεληθφ Μέξνο Δλφηεηα 21) νη εξεπλεηέο ζπρλά θαηαιήγνπλ
φηη ηα πεξηβάιινληα απηά είλαη ηα θαηαιιειφηεξα πξνθεηκέλνπ λα αλαηξαπνχλ νη
παξαδνζηαθέο πξνζεγγίζεηο ζηε καζεζηαθή δηαδηθαζία πνπ θαζηζηνχλ ηνλ καζεηή
παζεηηθφ απνδέθηε ηεο γλψζεο
Πξνζεγγίζεηο ηέηνηνπ είδνπο φκσο θαίλεηαη λα αγλννχλ δχν πνιχ ζεκαληηθά
ζηνηρεία Σν πξψην απφ απηά είλαη φηη ηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ Web 20 ndash
κεηαμχ ησλ νπνίσλ πξνθξίλεηαη ν παξάγνληαο ηεο ζπκκεηνρήο ζηε δηακφξθσζε ησλ
δηαδηθηπαθψλ πεξηβαιιφλησλndash δελ πξέπεη λα ιακβάλνληαη σο δεδνκέλα εμ νξηζκνχ
Αλαθνξηθά κε ηε ρξήζε ησλ ηζηνινγίσλ γηα παξάδεηγκα έρεη επηζεκαλζεί φηη φζν
66 ρεηηθά κε ηε ζεψξεζε ηεο δηδαζθαιίαο σο θεηκεληθνχ είδνπο βι Κνπηζνγηάλλεο 2010α 2010β
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 219
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
πεξηζζφηεξνπο αλαγλψζηεο έρεη έλα ηζηνιφγην ηφζν ιηγφηεξεο επθαηξίεο ζπκκεηνρήο
έρεη ν ρξήζηεο ηνπ θαζψο δελ πξνιαβαίλεη λα δηαβάδεη άιια ηζηνιφγηα λα δεκηνπξ-
γεί ζπλδέζκνπο ζε απηά θαη λα απαληάεη ζηα ζρφιηα ησλ αλαγλσζηψλ ηνπ Έλαο ηέ-
ηνηνο ρξήζηεο laquoκεηαδίδεη πφξνπο δηαλέκνληαο πιηθφ ρσξίο λα ζπκκεηέρεη ζηηο ζπδε-
ηήζεηο γηlsquo απηφraquo (Shirky 2003 80)
Έλα άιιν πνιχ ζεκαληηθφ ζηνηρείν είλαη φηη ζπρλά δίλεηαη ηδηαίηεξε πξνζνρή
θαη βαξχηεηα ζηα ίδηα ηα ηερλνινγηθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ πεξηβαιιφλησλ ηνπ Web
20 θαη φρη ζηνλ ηξφπν ρξήζεο ηνπο Πνιχ ζπρλά φκσο ζπκβαίλεη λα ρξεζηκνπνηνχ-
ληαη αθφκα θαη ηα πην ζχγρξνλα κέζα κε ηηο πην παξαδνζηαθέο πξνζεγγίζεηο νδεγψ-
ληαο ζε απηφ πνπ νη Lankshear amp Knobel (2003) απνθαινχλ σο ςεχηηθα λέν (Faux
New)
Ζ ζεκαληηθφηεξε επνκέλσο δηάζηαζε ζε ζρέζε κε ηε δηδαθηηθή αμηνπνίεζε
ησλ πεξηβαιιφλησλ ηνπ Web 20 είλαη λα κε ζηξέθεηαη ν πξνζαλαηνιηζκφο ζην πψο
ζα αμηνπνηεζνχλ ηα λέα απηά κέζα ψζηε λα γίλνληαη ndashκε πην ειθπζηηθφ ίζσο ηξφπνndash
ηα ίδηα πξάγκαηα πνπ γίλνληαλ θαη ζην παξειζφλ Πξσηαξρηθά δειαδή θαη θαίξηα
εξσηήκαηα πξηλ απφ θάζε απφπεηξα δηδαθηηθήο αμηνπνίεζεο ηνπ Web 20 είλαη ηα
εμήο ηη είλαη απηφ πνπ δηαθνξνπνηεί ςεθηαθέο πξαθηηθέο γξακκαηηζκνχ φπσο νη
εθαξκνγέο ηνπ Web 20 απφ ηηο παξαδνζηαθέο πξαθηηθέο κε ηηο νπνίεο ηα παηδηά έξ-
ρνληαλ ζε επαθή κέρξη ηψξα ε ηη είδνπο εγγξάκκαηεο ηαπηφηεηεο εθβάιινπλ απηέο
νη πξαθηηθέο θαη γηαηί ε δηδαθηηθή αμηνπνίεζε ηνπο είλαη επηηαθηηθή
Γηα λα απαληεζνχλ ηέηνηνπ είδνπο εξσηήκαηα πξέπεη πξψηα λα γίλεη θαηαλν-
εηφ πσο θάζε λέα ηερλνινγία αλαζθεπάδεη ηε ζρέζε καο κε ηνλ θφζκν αθνχ ν ηξφπνο
κε ηνλ νπνίν πεξηγξάθνπκε ηνλ θφζκν κέζσ ηεο γιψζζαο επεξεάδεη ηνλ ηξφπν κε ηνλ
νπνίν αληηιακβαλφκαζηε ηνλ θφζκν θαη ην αληίζηξνθν Ζ δηαδηθαζία απηή βέβαηα
γίλεηαη αθφκα πην ζχλζεηε θαζψο νη ΣΠΔ εμειίζζνληαη ξαγδαία Γηα λα θαηαλνή-
ζνπκε πιήξσο ηε δπλακηθή ησλ εθαξκνγψλ ηεο δεχηεξεο δηαδηθηπαθήο γεληάο ζα
πξέπεη λα κελ ηηο ζεσξνχκε σο έλα μερσξηζηφ θαη απνπιαηζησκέλν θαηλφκελν αιιά
σο έλα κέξνο ηνπ ζπλφινπ ησλ θνηλσληθψλ πξαθηηθψλ κε ηηο νπνίεο εξρφκαζηε θαζε-
κεξηλά ζε επαθή
Λακβάλνληαο ππφςε ηα παξαπάλσ είλαη ζεκαληηθφ κέζσ ηεο αμηνπνίεζεο
ησλ εθαξκνγψλ ηνπ Web 20 ζηα θηινινγηθά καζήκαηα νη καζεηέο λα γλσξίζνπλ κε
θξηηηθή νπηηθή ηηο λέεο θεηκεληθέο ζπκβάζεηο θαη θαηlsquo επέθηαζε ηε λέα επηθνηλσληαθή
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 220
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
πξαγκαηηθφηεηα πνπ δηακνξθψλεηαη ζην πιαίζην ηέηνηνπ είδνπο δηαδηθηπαθψλ πεξη-
βαιιφλησλ
Ρροκειμζνου να γίνουν καλφτερα κατανοθτά όςα ςυνοπτικά ςυηθτικθκαν ςτο εις α-
γωγικό αυτό κείμενο ςτο παρόν κεφάλαιο παρουςιάηονται οι δυνατότθτεσ δ ιδακτι-
κισ αξιοποίθςθσ ςτα φιλολογικά μακιματα δφο εφαρμογϊν του Web 20 Συγκ ε-
κριμζνα το πρϊτο κείμενο αςχολείται με τα ιςτολόγια και παρουςιάηει τα ιδιαί -
τερα χαρακτθριςτικά τουσ κάποιεσ βαςικζσ ερευνθτικζσ αναηθτιςεισ και πορί -
ςματα ςε ςχζςθ με τθ διδακτικι τουσ αξιοποίθςθ κακϊσ και τισ δυνατότθτεσ που
ζχουν ωσ παιδαγωγικά εργαλεία ςτο πλαίςιο τθσ γλωςςικισ εκπαίδευςθσ Στο δεφ -
τερο κείμενο παρουςιάηονται κάποιεσ εκπαιδευτικζσ εφαρμογζσ των ανοιχτϊν πε -
ριβαλλόντων ςυνεργατικισ παραγωγισ γραπτοφ λόγου (Wiki) Ρρόκειται για δρα-
ςτθριότθτεσ που ζχουν αναπτφξει κακθγθτζσ τθσ δευτεροβάκμιασ εκπαίδευςθσ ςε
όλα τα μακιματα τθσ φιλολογικισ ηϊνθσ (Νεοελλθνικι Γλϊςςα και Γραμματεία Αρ -
χαία Ελλθνικι Γλϊςςα και Γραμματεία) ςτο πλαίςιο τόςο τυπικϊν όςο και μθ τυπι -
κϊν μορφϊν ςχολικοφ γραμματιςμοφ
42 Πρακτικζσ ψθφιακοφ γραμματιςμοφ και χριςθ των ιςτολογίων (blogs)
Ιδιαιτερότθτεσ ερευνθτικζσ αναηθτιςεισ και αξιοποίθςθ ςτθ γλωςςικι διδ α-
ςκαλία
Μαρία Ραυλίδου
421 φντομθ ειςαγωγι ςτα ιςτολόγια θ ιςτορία και τα χαρακτθριςτικά τουσ
Σα ηζηνιφγηα67
(weblogs) νξίδνληαη ζπλήζσο σο ηζηνζειίδεο νη νπνίεο ελεκεξψλν-
ληαη ζπρλά θαη ζηηο νπνίεο νη λέεο πξνζζήθεο άξζξσλ δεκνζηεχνληαη ζηελ θνξπθή
ηεο ζειίδαο ελψ νη δεκνζηεχζεηο θαηαηάζζνληαη ρξνλνινγηθά Σν πεξηερφκελφ ηνπο
απνηειείηαη απφ πξνζσπηθέο παξαηεξήζεηο ή παξαζέκαηα απφ άιιεο πεγέο ελψ ηελ
επζχλε ησλ δεκνζηεχζεσλ ηελ έρεη είηε έλα άηνκν ν δηαρεηξηζηήο ηνπ ηζηνινγίνπ
(blogger) είηε κηα νκάδα αηφκσλ Μνηάδνπλ πνιχ κε πξνζσπηθά δηαδηθηπαθά εκεξν-
ιφγηα πνπ πεξηιακβάλνπλ θείκελα πνιπκεζηθφ πιηθφ θαη ζπλδέζκνπο κε άιιεο ηζην-
ζειίδεο Οη αλαγλψζηεο ηνπο έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα ζρνιηάδνπλ (αλ ην επηηξέπεη ν
δηαρεηξηζηήοδεκηνπξγφο ηνπ ηζηνινγίνπ) θαη λα θαηαζέηνπλ ηε δηθή ηνπο άπνςε κε
67 Κάπνηεο γεληθέο πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηα ηζηνιφγηα παξέρνληαη επίζεο θαη ζηελ Δλφηεηα 232α
ηνπ Γεληθνχ Μέξνπο
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 221
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
απνηέιεζκα ηε δηακφξθσζε ελφο είδνπο δηαδηθηπαθψλ θνηλνηήησλ (online communi-
ties) ν ξφινο ησλ νπνίσλ εληζρχεηαη απφ ηε δπλαηφηεηα παξνρήο ζπλδέζκσλ κε άιια
ηζηνιφγηα
Σα πξψηα ηζηνιφγηα ε αθεηεξία ησλ νπνίσλ εληνπίδεηαη ζηηο αξρέο ηεο δεθα-
εηίαο ηνπ ΄90 μεθίλεζαλ σο ηζηνζειίδεο κε παξνρέο ζπλδέζκσλ ζε άιιεο ηζηνζειίδεο
Χζηφζν ε πξψηε απηή κνξθή ησλ ηζηνινγίσλ ήηαλ εμαηξεηηθά δχζρξεζηε θαζψο
απαηηνχζε εμεηδηθεπκέλεο γλψζεηο ζηε ρξήζε ηνπ δηαδηθηχνπ Ζ απινπνίεζε φκσο
ησλ εξγαιείσλ δεκηνπξγίαο ηζηνινγίσλ θαηά ηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ lsquo90 είρε σο
απνηέιεζκα ηε δεκηνπξγία κηαο λέαο θαη καδηθήο γεληάο ρξεζηψλ ηζηνινγίσλ ζε πνιχ
ζχληνκν ρξνληθφ δηάζηεκα αιιά θαη ηελ αιιαγή ζην πεξηερφκελφ ηνπο (Blood 2002)
Κχξην ραξαθηεξηζηηθφ ησλ ηζηνινγίσλ σο είδνπο θεηκέλνπ είλαη ε πβξηδηθφ-
ηεηα δεδνκέλνπ φηη ηα πεξηζζφηεξα απφ απηά ελζσκαηψλνπλ γλσξίζκαηα απφ δηά-
θνξα θεηκεληθά είδε φπσο ηα πξνζσπηθά εκεξνιφγηα ηα άξζξα ζε εθεκεξίδεο θαη νη
θαηάινγνη ζπλδέζκσλ Δπηπιένλ φπσο ηα πεξηζζφηεξα θείκελα ζην δηαδίθηπν ραξα-
θηεξίδνληαη απφ πνιπηξνπηθφηεηα θαζψο πνιιέο θνξέο καδί κε ην γξαπηφ θείκελν
ζπλππάξρνπλ ζε απηά θαη άιινη ζεκεησηηθνί πφξνη φπσο θσηνγξαθίεο βίληεν θαη
κνπζηθά θνκκάηηα (Lankshear amp Knobel 2006) Γεληθφηεξα φκσο ηφζν ην πεξηερφ-
κελν φζν θαη ε κνξθή ηνπο δελ είλαη απζηεξά θαζνξηζκέλα αιιά δηακνξθψλνληαη
αλάινγα κε ηα ελδηαθέξνληα θαη ηνπο ζηφρνπο ηνπ θάζε ρξήζηε κε απνηέιεζκα ηελ
χπαξμε δηάθνξσλ ηχπσλ ηζηνινγίσλ (γηα κηα ηππνινγηθή θαηάηαμε ησλ ηζηνινγίσλ
βι Σεξδίδεο amp Φηιηππηάδεο 2008)
Παξά ηηο φπνηεο δηαθνξνπνηήζεηο ζηελ εκθάληζε θαη ηε ιεηηνπξγία ηνπο ηα
ηζηνιφγηα δηαζέηνπλ ηξία βαζηθά δνκηθά ζηνηρεία
α) Σίηινο πεξηιακβάλεη ην φλνκα ηνπ ηζηνινγίνπ (blog) ην νπνίν εκθαλίδεηαη πνιιέο θνξέο
κε ηε ζπλνδεία εηθφλαο θαη βξίζθεηαη θαηά θαλφλα ζηελ θνξπθή ηεο ζειίδαο
β) Κπξίσο κέξνο απνηειείηαη απφ ηηηινθνξεκέλεο δεκνζηεχζεηο (posts) πνπ παξνπζηάδνληαη
ε θάζε κία μερσξηζηά θαη κε αληίζηξνθε ρξνλνινγηθή ζεηξά Κάζε δεκνζίεπζε κπνξεί λα
πεξηιακβάλεη θαη πεξηερφκελν απφ άιινπο ζεκεησηηθνχο πφξνπο πέξα απφ ην γξαπηφ ιφγν
φπσο γηα παξάδεηγκα video θσηνγξαθίεο ήρν θαη ππεξζπλδέζκνπο (links)
γ) Πιάγηα ζηήιε (sidebar) ζπλήζσο πεξηέρεη πιεξνθνξίεο γηα ην blog θαη ηνπο δηαρεηξηζηέο
ηνπ αξρείν κε ηηο πξνεγνχκελεο δεκνζηεχζεηο θαη πξνηεηλφκελνπο σο αμηφινγνπο ζπλδέ-
ζκνπο (blogroll) πξνο άιινπο ηζηνηφπνπο θαη θπξίσο άιια ηζηνιφγηα
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 222
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Εικόνα 24 Ραράδειγμα αρχικισ ςελίδασ ςχολικοφ ιςτολογίου http4gym-glyfadasblogspotcom 192010]
422 Ερευνθτικζσ αναηθτιςεισ
Οη θπξηφηεξεο εξεπλεηηθέο αλαδεηήζεηο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηα ηζηνιφγηα θαη ηε
γιψζζα ζα κπνξνχζαλ λα δηαθξηζνχλ ζε απηέο πνπ κειεηνχλ ηνλ ηξφπν αμηνπνίεζεο
ηνπο ζηε γισζζηθή εθπαίδεπζε ζε απηέο πνπ κειεηνχλ ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπο σο
πξαθηηθέο γξακκαηηζκνχ θαη ζε απηέο πνπ ηα κειεηνχλ σο πεξηβάιινληα θνηλσληθψλ
πξαθηηθψλ κέζσ ησλ νπνίσλ δηακνξθψλνληαη ηαπηφηεηεο
Οη έξεπλεο νη νπνίεο αληηκεησπίδνπλ ηα ηζηνιφγηα σο ππνζηεξηθηηθά κέζα γηα
ηε γισζζηθή δηδαζθαιία επηθεληξψλνληαη θπξίσο ζηελ αλαδήηεζε ησλ ραξαθηεξη-
ζηηθψλ πνπ θαζηζηνχλ ηα ηζηνιφγηα θαηάιιεια λα πξνσζήζνπλ ηνλ γξακκαηηζκφ
εληφο ηεο ηάμεο Έηζη ηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ησλ ηζηνινγίσλ ηα νπνία ζπλή-
ζσο πξνβάιινληαη είλαη νη δπλαηφηεηεο ηεο εχθνιεο θαη άκεζεο δεκνζίεπζεο ηνπ
ζρνιηαζκνχ ησλ θεηκέλσλ ηεο αξρεηνζέηεζεο ησλ δεκνζηεχζεσλ θαη ηεο δεκηνπξγίαο
ζπλδέζκσλ κε άιια ηζηνιφγηα Βάζεη απηψλ ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηα ηζηνιφγηα ζεσ-
ξνχληαη αμηνπνηήζηκα γηα ηε δηδαζθαιία γηαηί πξνσζνχλ ηνλ γξακκαηηζκφ κε ηε
ζπγγξαθή θεηκέλσλ ζε απζεληηθέο επηθνηλσληαθέο πεξηζηάζεηο επηηξέπνπλ ηε ζπλεξ-
γαηηθή κάζεζε ππνζηεξίδνληαο παξάιιεια ηελ εμαηνκηθεπκέλε δηδαζθαιία είλαη
πξνζβάζηκα ζε νπνηαδήπνηε ρξνληθή ζηηγκή θαη απφ νπνηνδήπνηε κέξνο ελψ ηαπηφ-
ρξνλα πξνζθέξνπλ ηε δπλαηφηεηα δηαζεκαηηθήο πξνζέγγηζεο ησλ γλσζηηθψλ αληηθεη-
κέλσλ (Huffaker 2005∙ Duffy amp Bruns 2006)
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 223
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Δθηφο απφ ηελ αλαδήηεζε ηνπ ηξφπνπ δηδαθηηθήο αμηνπνίεζεο ησλ ηζηνιν-
γίσλ κεγάιν κέξνο ηεο έξεπλαο ζρεηίδεηαη κε ηελ εμέηαζε ησλ πξαθηηθψλ γξακκαηη-
ζκνχ πνπ αλαδχνληαη θαηά ηε ρξήζε απηνχ ηνπ κέζνπ θαη ηδηαίηεξα κε ηα ραξαθηεξη-
ζηηθά εθείλα πνπ δηαθνξνπνηνχλ ηηο πξαθηηθέο απηέο απφ ηηο παξαδνζηαθέο πξαθηηθέο
γξακκαηηζκνχ ην πιαίζην ησλ αλαδεηήζεσλ απηψλ ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ έρεη ε
έξεπλα ησλ Lankshear amp Knobel (2006) νη νπνίνη εμεηάδνπλ ηνλ παξάγνληα ηεο ζπκ-
κεηνρήο θαηά ηε δηαδηθαζία ηεο ρξήζεο ηζηνινγίσλ θαη φπσο ήδε αλαθέξζεθε εηζα-
γσγηθά δηαπηζηψλνπλ σο ραξαθηεξηζηηθφ γλψξηζκα ησλ λέσλ γξακκαηηζκψλ ην laquoλέν
ήζνοraquo δηαθνξεηηθνχο δειαδή ηξφπνπο ζθέςεο θαη δξάζεο Υαξαθηεξηζηηθή ησλ λέσλ
απηψλ ηξφπσλ ζθέςεο θαη δξάζεο είλαη ε δηαδηθαζία ηεο ζπκκεηνρήο γηα ηε κεηά-
δνζε θαη δηαρείξηζε ηεο γλψζεο ηελ έξεπλά ηνπο ζεσξνχλ πσο ε ζπκκεηνρή πνπ
πξνθχπηεη κέζσ ηεο ρξήζεο ηζηνινγίσλ είλαη δπλαηή ιφγσ ηεο δπλαηφηεηαο ηνπ ζρν-
ιηαζκνχ ησλ θεηκέλσλ ηεο πξνζζήθεο ζπλδέζκσλ ζε άιια ηζηνιφγηα ηεο απνζηνιήο
κελπκάησλ κέζσ ειεθηξνληθνχ ηαρπδξνκείνπ θαη ηεο ιεηηνπξγίαο RSS (Really Sim-
ple Syndication)68
Δμεηάδνληαο ζπγθεθξηκέλα ηζηνιφγηα θαηαιήγνπλ ζην ζπκπέξα-
ζκα πσο ε ρξήζε ησλ ηζηνινγίσλ είλαη πξάγκαηη κία ζπκκεηνρηθή θαη θαηlsquo επέθηαζε
θνηλσληθή πξαθηηθή ηεο νπνίαο νη θνηλσληθέο θαη νληνινγηθέο δνκέο αλαδεηθλχνπλ
ην laquoλέν ήζνοraquo θαη ηε ζεκαζία ηνπ γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ ησλ λέσλ γξακκαηηζκψλ
Μεγάιν κέξνο ηεο έξεπλαο ζρεηίδεηαη επίζεο κε ηελ αλαδήηεζε ησλ θνηλσλη-
θψλ πξαθηηθψλ πνπ αλαπηχζζνληαη κέζσ ησλ ηζηνινγίσλ θαη ηεο ζρέζεο ηνπο κε ηε
δηακφξθσζε ηαπηνηήησλ Μεηαμχ ησλ ζεκαληηθφηεξσλ ζπκπεξαζκάησλ πνπ έρνπλ
πξνθχςεη ζε απηφ ην επίπεδν είλαη ηα εμήο ηάζε γηα ζπγθάιπςε ησλ δηαθνξψλ κε-
ηαμχ ησλ δχν θχισλ θαη αληίιεςε ηεο γιψζζαο σο κέζνπ πξνβνιήο ελφο δεκφζηνπ
πξνζψπνπ (Huffaker amp Calvert 2005)∙ ζηελή ζρέζε θαη αιιειεπίδξαζε κεηαμχ
γισζζηθήο ρξήζεο θεηκεληθνχ είδνπο θαη θχινπ θαηά ηε ρξήζε ησλ ηζηνινγίσλ (Her-
ring amp Paollilo 2006)∙ ζηελή ζρέζε ησλ ηζηνινγίσλ σο θνηλνηήησλ πξαθηηθήο κε ηε
δηακφξθσζε θνηλσληθήο ηαπηφηεηαο (Pluempavarn amp Panteli 2007)
68 Πξφθεηηαη γηα ηε δπλαηφηεηα ξνήο κεηάδνζεο πιεξνθνξίαοεηδήζεσλ ζε πξαγκαηηθφ ρξφλν κε ηελ
νπνία ελεκεξψλεηαη ν ρξήζηεο απηφκαηα γηα θάζε λέα θαηαρψξεζε ζηνλ δηθηπαθφ ηφπν
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 224
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
423 Θ διδακτικι αξιοποίθςθ των ιςτολογίων
Ζ ελφηεηα απηή ηεο παξνχζαο κειέηεο απνηειείηαη απφ δχν κέξε ζην πξψην παξνπ-
ζηάδνληαη νη δηδαθηηθά αμηνπνηήζηκεο δπλαηφηεηεο ησλ ηζηνινγίσλ φπσο απηέο επη-
ζεκαίλνληαη απφ ηε ζρεηηθή βηβιηνγξαθία ελψ ζην δεχηεξν κέξνο επηρεηξείηαη κία
θξηηηθή απνηίκεζε ζρεηηθά κε απηέο
Ιζηνιόγηα θαη γισζζηθή εθπαίδεπζε δπλαηόηεηεο
χκθσλα κε ηηο επηζεκάλζεηο ηεο ζρεηηθήο κε ηε δηδαθηηθή αμηνπνίεζε ησλ ηζηνιν-
γίσλ βηβιηνγξαθίαο νη δπλαηφηεηεο πνπ παξνπζηάδνπλ ηα ηζηνιφγηα ζα κπνξνχζαλ λα
θαηεγνξηνπνηεζνχλ ζε δχν νκάδεο Ζ πξψηε νκάδα απαξηίδεηαη απφ ηηο δπλαηφηεηεο
πνπ έρνπλ ηα ηζηνιφγηα σο ςεθηαθφ εξγαιείν Δπεηδή φκσο βαζηθφο ζηφρνο είλαη ε
κεηαηξνπή ηνπ ςεθηαθνχ εξγαιείνπ ζε καζεζηαθφ πεξηβάιινλ ζε ρψξν ζπδήηεζεο
αιιειεπίδξαζεο θαη παξαγσγήο γλψζεο παξνπζηάδνληαη ζηε δεχηεξε νκάδα ηα ρα-
ξαθηεξηζηηθά εθείλα πνπ θαζηζηνχλ ηα ηζηνιφγηα αμηνπνηήζηκα γηα ηελ πξνψζεζε ηνπ
γξακκαηηζκνχ
Γπλαηφηεηεο ηζηνινγίσλ σο ςεθηαθψλ εξγαιείσλ
- Δπθνιία ζηε δεκηνπξγία θαη ηε ρξήζε ηζηνινγίσλ ρσξίο λα απαηηνχληαη
ηδηαίηεξεο θαη ζχλζεηεο ηερληθέο γλψζεηο Χζηφζν ζε ζρέζε κε απηή ηε δηά-
ζηαζε ζα πξέπεη λα επηζεκαλζεί φηη ηα ηζηνιφγηα παξέρνπλ έηνηκεο θφξκεο
γηα ηε δεκηνπξγία ηνπο αλάινγα κε ηνλ πάξνρν θάζε θνξά69
Απηφ δίλεη κηα
νξηζκέλε θεηκεληθή δνκή ε νπνία φκσο είλαη ππνρξεσηηθή θαη ν δεκηνπξγφο
ηνπ ηζηνινγίνπ δελ έρεη πνιιά πεξηζψξηα ειεχζεξεο ζρεδίαζεο
- Δπθνιία θαη ακεζφηεηα ζηελ πξνζβαζηκφηεηα Σν ζηνηρείν απηφ δίλεη ηε
δπλαηφηεηα λα μεπεξαζηνχλ ηα απζηεξά φξηα ηνπ ζρνιηθνχ ρψξνπ θαη ρξφ-
λνπ αθνχ έλαο ππνινγηζηήο θαη κία ζχλδεζε ζην δηαδίθηπν είλαη αξθεηά πξν-
θεηκέλνπ θάζε καζεηήο λα έρεη πξφζβαζε νπνηαδήπνηε ψξα θαη απφ νπνπδή-
πνηε ζην ηζηνιφγην ηεο ηάμεο ηνπ
69 Μεξηθνί πάξνρνη ππεξεζηψλ γηα ηε δεκηνπξγία ηζηνινγίσλ είλαη γηα παξάδεηγκα ην Google ndashκέζσ
ηεο ππεξεζίαο ηνπ blogspot- θαη ην wwwwordpresscom Κάζε πάξνρνο πξνζθέξεη δηαθνξεηηθέο θφξ-
κεο δεκηνπξγίαο θαη επνκέλσο δηαθνξεηηθέο δπλαηφηεηεο ζηνπο ρξήζηεο ηνπ σο πξνο ηε δηακφξθσζε
ηνπ ηζηνινγίνπ ηνπο
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 225
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
- Πξνψζεζε ζπκκεηνρηθήο δηαδηθαζίαο θαη δηακφξθσζε δηαδηθηπαθήο θνηλφηε-
ηαο κέζσ ησλ ζρνιηαζκψλ απφ ηνπο αλαγλψζηεο ησλ ηζηνινγίσλ ησλ ζπλδέ-
ζκσλ κε άιινπο ηζηνηφπνπο θαη ηζηνιφγηα ηεο δπλαηφηεηαο απνζηνιήο email
θαη ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπ RSS
- Αξρεηνζέηεζε δεκνζηεχζεσλ ηφζν κε ρξνλνινγηθή φζν θαη κε ζεκαηνινγηθή
θαηάηαμε
- Γπλαηφηεηα αμηνπνίεζεο πνηθίισλ ζεκεησηηθψλ πφξσλ (εηθφλεο ήρνο video
θηι)
Έλα ζηνηρείν πνπ αμίδεη ηδηαίηεξεο πξνζνρήο ζην ζεκείν απηφ είλαη φηη νη πα-
ξαπάλσ δπλαηφηεηεο δελ πξέπεη λα ιακβάλνληαη σο δεδνκέλεο εθ ησλ πξνηέξσλ θα-
ζψο απηφ πνπ θαζνξίδεη ηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ λένπ απηνχ ςεθηαθνχ εξγα-
ιείνπ είλαη θαηά θχξην ιφγν ν ηξφπνο ρξήζεο ηνπ θαη φρη ην ηερλνινγηθφ θνξηίν πνπ
ην εξγαιείν απηφ δηαζέηεη Αλαθνξηθά κε ηελ παξαηήξεζε απηή έρεη γηα παξάδεηγκα
επηζεκαλζεί απφ ηε βηβιηνγξαθία ηφζν ε ηάζε γηα ρακειά πνζνζηά ζπκκεηνρήο θαη
αιιειεπίδξαζεο θαηά ηε ρξήζε ησλ ηζηνινγίσλ (Shirky 2003∙ Herring et al 2006)
φζν θαη ε ηάζε γηα απμεκέλε ρξήζε ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ έλαληη ησλ ππνινίπσλ δηαζέ-
ζηκσλ ζεκεησηηθψλ πφξσλ (Herring et al 2006)
Γπλαηφηεηεο ηζηνινγίσλ σο παηδαγσγηθψλ εξγαιείσλ
- Ύπαξμε πξαγκαηηθώλ αλαγλσζηώλ θαη απζεληηθώλ πεξηζηάζεσλ
επηθνηλσλίαο
Ζ ηζρχνπζα πξνο ην παξφλ πξαθηηθή πνπ επηθξαηεί θαηά ηε δηδαζθαιία ηνπ γισζζη-
θνχ καζήκαηνο ζηα ζρνιεία είλαη ε παξαγσγή θεηκέλσλ απφ ηνπο καζεηέο πνπ κνλα-
δηθφ ζηφρν έρνπλ ηελ αμηνιφγεζε απφ ηνπο δηδάζθνληεο Ζ παξαδνζηαθή απηή ινγηθή
ηεο ζπγγξαθήο ηππηθψλ ζρνιηθψλ εθζέζεσλ ησλ νπνίσλ πνκπφο είλαη ν καζεηήο δέ-
θηεο ν θαζεγεηήο θαη ζηφρνο ε αμηνιφγεζε ηείλεη ηα ηειεπηαία ρξφληα λα ελζσκαηψ-
λεη ndashζε εμαηξεηηθά επηθαλεηαθφ επίπεδν- ινγηθέο ηεο επηθνηλσληαθήο αληίιεςεο γηα ηε
δηδαζθαιία ηεο γιψζζαο (αθνχ πνιχ ζπρλά δίλεηαη γηα ηελ παξαγσγή ησλ θεηκέλσλ
ζηελ ηάμε θαη θάπνην ππνηηζέκελν επηθνηλσληαθφ πιαίζην)
Ζ αμηνπνίεζε σζηφζν ησλ ηζηνινγίσλ θαζηζηά δπλαηή ηε δηακφξθσζε απ-
ζεληηθψλ πεξηζηάζεσλ επηθνηλσλίαο θαηά ηηο νπνίεο νη καζεηέο παξάγνπλ θείκελα
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 226
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
έρνληαο επίγλσζε φηη απεπζχλνληαη ζε έλα πξαγκαηηθφ αλαγλσζηηθφ θνηλφ Με απηφλ
ηνλ ηξφπν ε ρξήζε ηεο γιψζζαο γίλεηαη θαηαλνεηή σο θνηλσληθνπνιηηηζκηθφ θαηλφ-
κελν θαη νη καζεηέο απνθηνχλ επηθνηλσληαθή θεηκεληθή θαη θνηλσληθή ελεκεξφηεηα
θαηά ηελ παξαγσγή ησλ θεηκέλσλ ηνπο ελψ επηπιένλ ελζαξξχλεηαη ε απηνέθθξαζε
θαη ε δεκηνπξγηθφηεηα
- Γηακόξθσζε θνηλνηήησλ κάζεζεο
Κνηλφο ηφπνο ζηε βηβιηνγξαθία πνπ ζρεηίδεηαη κε ηε δηδαθηηθή αμηνπνίεζε ησλ ηζην-
ινγίσλ είλαη ε δηαδξαζηηθφηεηα πνπ πξνζθέξεηαη κέζσ ηεο ρξήζεο ηνπο ε δηακφξ-
θσζε δειαδή ζπκκεηνρηθψλ θαη αιιειεπηδξαζηηθψλ δηαδηθαζηψλ πνπ πξνθχπηνπλ
θπξίσο απφ ηε δπλαηφηεηα αλάξηεζεο ζρνιίσλ ζηα δεκνζηεπκέλα θείκελα θαζψο
επίζεο θαη απφ ηε δπλαηφηεηα δεκηνπξγίαο ηζηνινγίσλ απφ κηα νκάδα ρξεζηψλ Σν
ζηνηρείν απηφ ηνπνζεηεί ηε καζεζηαθή δηαδηθαζία ζε ζπλεξγαηηθά ζρήκαηα θαη θνη-
λσληθά κνληέια ζε καζεζηαθέο αξρέο δειαδή πνπ ππνζηεξίδνπλ ηελ νηθνδφκεζε ηεο
γλψζεο ζε θνηλσληθφ πιαίζην (βι θαη Δλφηεηα 21 ηνπ Γεληθνχ Μέξνπο)
Καηά ηελ αμηνπνίεζε ησλ ηζηνινγίσλ κε άιια ιφγηα νη καζεηέο κπνξνχλ λα
δεκνζηεχνπλ θείκελα πνπ ζα είλαη ην απνηέιεζκα κίαο ζπιινγηθήο δηαδηθαζίαο δηα-
πξαγκάηεπζεο θαη πνπ ζα πξνζθέξνληαη επηπιένλ κέζσ ηεο δπλαηφηεηαο αλάξηεζεο
ζρνιίσλ γηα δεκφζηα ζπδήηεζε δηάινγν θαη αλαζηνραζκφ Με απηφλ ηνλ ηξφπν
θάζε θείκελν κπνξεί λα αληηκεησπίδεηαη σο πιαηζησκέλε δνκή θνηλσληθή πξάμε
πεγή λνεκάησλ αληηθείκελν αμηνιφγεζεο θαη θξηηηθήο αλάιπζεο θαη φρη σο ην απν-
ηέιεζκα κίαο κνλαρηθήο απζφξκεηεο θαη απνπεξηθεηκελνπνηεκέλεο δηαδηθαζίαο κε
κεραληθά θξηηήξηα αμηνιφγεζεο φπσο θαηά θαλφλα ζπκβαίλεη κε ηηο ηππηθέο ζρνιηθέο
εθζέζεηο Δπηπιένλ νη δπλαηφηεηεο ηεο αλάξηεζεο ζρνιίσλ κεηά απφ θάζε δεκνζί-
επζε θαη ηεο παξνρήο ζπλδέζκσλ ζε άιια ηζηνιφγηα θαη ηζηνηφπνπο ζπληεινχλ ζηε
δηακφξθσζε θνηλνηήησλ κάζεζεο (βι Δλφηεηα 231 θαη 232 Γεληθνχ Μέξνπο) ζηε
δηακφξθσζε δειαδή καζεζηαθψλ πεξηβαιιφλησλ ζηα νπνία νη ζπκκεηέρνληεο κνηξά-
δνληαη θνηλέο αληηιήςεηο ελδηαθέξνληα θαη πξαθηηθέο σο πξνο ηα θείκελα θαη ηνλ
γξακκαηηζκφ επηθνηλσλνχλ ζπλεξγάδνληαη θαη ηειηθά νηθνδνκνχλ γλψζε
- Γηαζεκαηηθή θαη δηεξεπλεηηθή πξνζέγγηζε ηεο γλώζεο
Ζ ζπδήηεζε πνπ γίλεηαη ηα ηειεπηαία ρξφληα γηα ηελ αλάγθε δηαζχλδεζεο ησλ γλσ-
ζηηθψλ αληηθεηκέλσλ ζην ζρνιείν θαη ηε δηεξεπλεηηθή πξνζέγγηζε ηεο γλψζεο κπνξεί
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 227
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
λα βξεη ηελ πιήξε έθθξαζή ηεο κε ηε δηδαθηηθή αμηνπνίεζε ησλ ηζηνινγίσλ Γελ εί-
λαη εμάιινπ ηπραίν ην γεγνλφο πσο ηα ηζηνιφγηα ηείλνπλ λα αμηνπνηνχληαη ηειεπηαία
θαη σο ρψξνη επηζηεκνληθψλ αλαδεηήζεσλ θαη ζπδεηήζεσλ απφ πνιινχο εξεπλεηέο
(Mortensen 2008) Μέζσ ηεο ρξήζεο ησλ ηζηνινγίσλ ζηε δηδαζθαιία δίλεηαη ε δπλα-
ηφηεηα ηεο δηεμαγσγήο θαη ηεο παξνπζίαζεο ησλ ζρεδίσλ εξγαζίαο πνπ πξαγκαην-
πνηεί κία ηάμε αθνχ κπνξεί λα εμαζθαιηζηεί ε ελεξγφο ζπκκεηνρή ηφζν ησλ καζε-
ηψλ ηεο ηάμεο ή ηνπ ζρνιείνπ πνπ πξαγκαηνπνηεί ην project αιιά θαη ε ζπλεξγαζία
κε άιιεο ηάμεηο θαη ζρνιεία ζε ηνπηθφ θαη παγθφζκην επίπεδν
χκθσλα κε ηα παξαπάλσ ζηνηρεία θάπνηεο ελδεηθηηθέο πξνηάζεηο αμηνπνίεζεο ησλ
ηζηνινγίσλ είλαη νη εμήο
α) Γεκνζίεπζε ησλ δξαζηεξηνηήησλ (πρ εθδξνκέο ή εθδειψζεηο) κηαο ηάμεο ή
ελφο ζρνιείνπ
β) Παξνπζίαζε ησλ ζρεδίσλ εξγαζίαο (projects) πνπ πξαγκαηνπνηεί κηα ηάμε
γ) Γεκηνπξγία δηαδηθηπαθήο ζρνιηθήο εθεκεξίδαο
δ) Γεκηνπξγία θαθέινπ καζήκαηνο (portfolio) γηα θάζε καζεηή
δ) Υψξνο ζπδήηεζεο γηα επίθαηξα ζέκαηα
ε) Γεκηνπξγία νκάδσλ αλάγλσζεο βηβιίσλ θαη δεκνζίεπζε βηβιηνπαξνπζηάζεσλ
ζη) Υψξνο αλαθνηλψζεσλ
Μεξηθέο εηθφλεο ζηηο νπνίεο απνηππψλνληαη (φζν απηφ είλαη δπλαηφ ζην πιαίζην ηεο
παξνχζαο κειέηεο) θάπνηεο απφ ηηο πξνηάζεηο πνπ αλαθέξζεθαλ πξνεγνπκέλσο είλαη
νη παξαθάησ (ζην Παξάξηεκα Γ θαηαγξάθνληαη επηπιένλ παξαδείγκαηα ηζηνινγίσλ
θαη ζρεηηθψλ ππεξεζηψλ)
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 228
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Εικόνα 25 Δθμοςίευςθ δραςτθριοτιτων
[httpblogsschgr2gymkonews20100118λαογραφικο-μουςειο 192010]
Εικόνα 26 Βιβλιοπαρουςίαςθ
[httpblogsschgr6lykkallcategoryπαρουςίαςθ-βιβλίου 192010]
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 229
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Εικόνα 27 Ανακοίνωςθ
[httpblogsschgr1gympsyc20091017ομάδεσ-περιβαλλοντικισ-εκπαίδευςθσ 192010]
Εικόνα 28 Εργαςίεσ μακθτϊν
[httpblogsschgrlykkamp20100121fried_potatos 192010]
Ιζηνιόγηα θαη γισζζηθή εθπαίδεπζε θξηηηθή απνηίκεζε
Οη επηζηεκνληθέο ζπδεηήζεηο ζε ζρέζε κε ηα ηζηνιφγηα θαη ηε δηδαθηηθή αμηνπνίεζή
ηνπο είλαη πνιιέο θαη απμάλνληαη ζπλερψο ηα ηειεπηαία ρξφληα θαζψο απμάλεηαη ε
ρξήζε ηνπ λένπ απηνχ πεξηβάιινληνο Απηφ φκσο πνπ έρεη θαλείο λα παξαηεξήζεη
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 230
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
είλαη πσο νη πεξηζζφηεξεο πξνζεγγίζεηο κνηάδνπλ εμαηξεηηθά επηθαλεηαθέο ελψ θαί-
λεηαη πσο ζπρλά επαλαιακβάλνληαη ηα ίδηα επηρεηξήκαηα γηα ηα κνλαδηθά πιενλεθηή-
καηά ηνπο φπσο ζπκβαίλεη κε θάζε λέα ηερλνινγηθή πιαηθφξκα Δπηπιένλ πνιιέο
θνξέο γίλεηαη ιφγνο γηα έλα πιήζνο δεμηνηήησλ πνπ πξνθχπηνπλ θαηά ηε ρξήζε ησλ
ηζηνινγίσλ θαη πνπ παξνπζηάδνληαη σο δεδνκέλεο θαη αλεμάξηεηεο απφ πνηθίινπο
θνηλσληθνχο πνιηηηζκηθνχο πνιηηηθνχο θαη νηθνλνκηθνχο παξάγνληεο
Απηφ φκσο πνπ έρεη ηδηαίηεξε ζεκαζία πξηλ απφ θάζε απφπεηξα δηδαθηηθήο
αμηνπνίεζεο ησλ ηζηνινγίσλ -θαη ησλ λέσλ δηαδηθηπαθψλ πεξηβαιιφλησλ γεληθφηεξα-
είλαη λα κε ζηξέθεηαη ν πξνζαλαηνιηζκφο ζην πψο ζα γίλνληαη κε ειθπζηηθφηεξν
ηξφπν ηα ίδηα πξάγκαηα πνπ ζα γίλνληαλ θαη ρσξίο ηελ αμηνπνίεζή ηνπο Θα κπν-
ξνχζε θαλείο λα ππνζηεξίμεη πσο αξθεηέο απφ ηηο δεμηφηεηεο πνπ αλαθέξζεθαλ παξα-
πάλσ ζα κπνξνχζαλ λα πξνθχςνπλ θαηά ηνλ ίδην πεξίπνπ ηξφπν αλ ηα παηδηά αληί
γηα ηζηνιφγηα δεκηνπξγνχζαλ γηα παξάδεηγκα κία έληππε ζρνιηθή εθεκεξίδα Απηφ
πνπ έρεη ζεκαζία επνκέλσο είλαη ην είδνο ησλ πξαθηηθψλ κε ηηο νπνίεο εκπιέθνληαη
νη καζεηέο θαηά ηε καζεζηαθή δηαδηθαζία θαη νη ζπλέπεηέο ηνπο ζηε δηακφξθσζε ηεο
εγγξάκκαηεο ηαπηφηεηάο ηνπο
Πξνθεηκέλνπ λα γίλνπλ θαηαλνεηέο νη παξαπάλσ παξαηεξήζεηο αο παξαθν-
ινπζήζνπκε ελδεηθηηθά δχν ζπλνπηηθά παξαδείγκαηα δηδαθηηθήο αμηνπνίεζεο ησλ
ηζηνινγίσλ (βι θαη Δλφηεηα Η θεθ 24 Ζ δηδαζθαιία σο δηαδηθαζία δηακφξθσζεο
εγγξάκκαησλ ηαπηνηήησλ γηα ηηο δηαθνξεηηθέο πξνζεγγίζεηο ζηε δηδαθηηθή αμηνπνί-
εζε ησλ ΣΠΔ)
Παξάδεηγκα Α Παξαδνζηαθέο κνξθέο δηδαζθαιίαο
Έζησ φηη έλαο κία εθπαηδεπηηθφο ζέιεη λα δηδάμεη απφ ηελ 3ε Δλφηεηα (laquoΣαμίδη ζηνλ θφζκν
ηεο θχζεοraquo) ηεο Αlsquo Γπκλαζίνπ ηελ ππνελφηεηα κε ηίηιν laquoΠνιπηξνπηθφηεηαraquo ζηφρνο ηεο
νπνίαο είλαη ε εμνηθείσζε ησλ καζεηψλ κε ην θαηλφκελν ηεο πνιπηξνπηθφηεηαο ησλ θεηκέ-
λσλ Μέζσ ηεο αμηνπνίεζεο ησλ ηζηνινγίσλ έρεη ηε δπλαηφηεηα λα παξέρεη ζηνπο καζεηέο
πιηθφ απφ θάπνηα ηζηνιφγηα θαζψο επίζεο θαη θχιια εξγαζίαο ζρεηηθά κε ην πιηθφ απηφ
κέζσ ησλ νπνίσλ νη καζεηέο ζα επηδηψθεηαη λα απαληήζνπλ ζε εξσηήζεηο ζρεηηθέο κε ηνλ
ξφιν ηεο εηθφλαο ζηα θείκελα ηε ζπλέρεηα θαη αθνχ βάζεη ησλ απαληήζεσλ ζηα θχιια εξ-
γαζίαο ζα έρνπλ πξνθχςεη θάπνηα βαζηθά ζπκπεξάζκαηα γηα ην θαηλφκελν ηεο πνιπηξνπηθφ-
ηεηαο δεηά απφ θάζε καζεηή λα γξάςεη θαη λα δεκνζηεχζεη ζην ηζηνιφγην έλα θείκελν ζρε-
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 231
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
ηηθφ κε ηε ζεκαηηθή ηεο ελφηεηαο αμηνπνηψληαο ηαπηφρξνλα θαη εηθφλεο ζε απηφ πξνθεηκέλνπ
λα είλαη πνιπηξνπηθφ
Παξάδεηγκα Β Κνηλσληθνπνιηηηζκηθή θαη θξηηηθή πξνζέγγηζε
Μία ηάμε ζην πιαίζην ηεο 3εο
Δλφηεηαο (Δίκαζηε φινη ίδηνη Δίκαζηε φινη δηαθνξεηηθνί) ηνπ
ζρνιηθνχ εγρεηξηδίνπ ηεο Γlsquo Γπκλαζίνπ αλαιακβάλεη λα πξαγκαηνπνηήζεη ην ζρέδην εξγα-
ζίαο πνπ πξνηείλεηαη ζην ηέινο ηεο ζπγθεθξηκέλεο ελφηεηαο (έξεπλα ζρεηηθά κε ηα παηδηθά
παηρλίδηα θαη ηε ζρέζε ηνπο κε ηελ αλαπαξαγσγή θαη ηε δηαηψληζε ζηεξεφηππσλ αληηιήςεσλ
γηα ηα δχν θχια) Καηά ηελ πξαγκαηνπνίεζε ηνπ project απηνχ κεξηθέο εθδνρέο αμηνπνίεζεο
ελφο ηζηνινγίνπ κπνξεί λα είλαη νη εμήο νη καζεηέο νξγαλψλνπλ θαη ζρεδηάδνπλ ηελ νινθιή-
ξσζε ηεο εξγαζίαο δεκνζηεχνληαο αλαθνηλψζεηο θαη ζρφιηα γηα ηελ πνξεία ηελ εμέιημε θαη
ηα πνξίζκαηά ηεο∙ ζπγθεληξψλνπλ θαη δεκνζηεχνπλ ζην ηζηνιφγηφ ηνπο θάζε είδνπο δηαθεκη-
ζηηθφ θείκελν (εηθφλεο video θά) γηα ηα παηδηθά παηρλίδηα ην νπνίν κέζσ ηεο δπλαηφηεηαο
ηνπ ζρνιηαζκνχ ηίζεηαη ζε θξηηηθή αλάιπζε∙ αμηνπνηνχλ ην ίδην ην ηζηνιφγην σο έλα είδνο
εξεπλεηηθνχ εξγαιείνπ κέζσ ηνπ νπνίνπ δηεμάγνπλ ζρεηηθέο κε ηελ έξεπλά ηνπο ζπλεληεχ-
μεηο∙ δεκηνπξγνχλ έλα θνηλφ ηζηνιφγην κε άιιε ηάμε (ζε άιιν ζρνιείν) πνπ δηεξεπλά ην ίδην
ζέκα κε ζθνπφ κέζσ ηεο ζπλεξγαζίαο ηνπο λα δεκνζηεχζνπλ έλα ηειηθφ θείκελν πνπ ζα πα-
ξνπζηάδεη ηελ εξεπλεηηθή ηνπο εξγαζία
Κξηηηθή
Σν πξψην παξάδεηγκα απφ ηα παξαπάλσ δελ απέρεη θαη πνιχ απφ ηε δηδαθηηθή πξφ-
ηαζε πνπ θαηαηίζεηαη ζην ζρνιηθφ εγρεηξίδην ηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε ινηπφλ
αλ εμαηξέζεη θαλείο ην γεγνλφο φηη ηα παηδηά έξρνληαη ζε επαθή κε ηηο λέεο ηερλνιν-
γίεο θαη φηη δεκνζηεχνπλ ζην δηαδίθηπν ηα θείκελά ηνπο δελ ππάξρεη θακία ηδηαίηεξε
δηαθνξά κε ηελ αμηνπνίεζε ηνπ ηζηνινγίνπ έλαληη ηνπ δηδαθηηθνχ εγρεηξηδίνπ Σα
παηδηά δειαδή θάλνπλ ηα ίδηα πξάγκαηα πνπ ζα έθαλαλ θαη κε ηε ρξήζε ηνπ βηβιίνπ
κφλν πνπ ζε απηήλ ηελ πεξίπησζε ν ηξφπνο είλαη ίζσο πεξηζζφηεξν ειθπζηηθφο θαη
αλαπαξαζηαηηθφο Γηαβάδνληαο φκσο ην δεχηεξν παξάδεηγκα παξαηεξεί θαλείο πσο ν
ξφινο ηνπ καζεηή απνθηά έλαλ πην δηεξεπλεηηθφ θαη δεκηνπξγηθφ ραξαθηήξα ε
απηφ ην παξάδεηγκα εθπαηδεπηηθφο θαη καζεηέο μεθεχγνπλ απφ ηα φξηα ηνπ δηδαθηη-
θνχ εγρεηξηδίνπ θαη ηεο χιεο αθφκα θαη απφ ηα φξηα ηνπ ζρνιηθνχ ρψξνπ θαη ρξφλνπ
παξάγνληαο θαη νηθνδνκψληαο ηε γλψζε κέζσ ζπλεξγαηηθψλ αιιειεπηδξαζηηθψλ θαη
δηεξεπλεηηθψλ δηαδηθαζηψλ
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 232
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
43 Εκπαιδευτικζσ εφαρμογζσ Wiki
Μαρία Νζηθ
Ειςαγωγι
Σν θείκελν πνπ αθνινπζεί επηρεηξεί λα θαηαδείμεη ηελ πξφζζεηε δηδαθηηθή αμία αλνη-
ρηψλ πεξηβαιιφλησλ ζπλεξγαηηθήο παξαγσγήο γξαπηνχ ιφγνπ (Wiki) ζηελ αλάπηπμε
δεμηνηήησλ λένπ γξακκαηηζκνχ (γηα κηα παξνπζίαζε ησλ πεξηβαιιφλησλ απηψλ βι
Γεληθφ Μέξνο Δλφηεηα 232α laquoΤπεξεζίεο Web 20raquo)
Αληηθείκελν ηεο παξνπζίαζήο καο ζπληζηνχλ εθπαηδεπηηθέο εθαξκνγέο Wiki
πνπ έρνπλ αλαπηχμεη θαη αμηνπνηήζεη ζπλάδειθνη ηεο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο
ζην πιαίζην ηφζν ηππηθψλ φζν θαη κε ηππηθψλ πξαθηηθψλ ζρνιηθνχ γξακκαηηζκνχ
Θα πεξηγξάςνπκε κε ζπληνκία ηα εθπαηδεπηηθά ζελάξηα πνπ ππνζηεξίδνπλ ηηο ζπγθε-
θξηκέλεο εθαξκνγέο θαη ηηο δηδαθηηθέο θαη καζεζηαθέο παξακέηξνπο ηνπο
φντομθ περιγραφι
Κνηλφ ραξαθηεξηζηηθφ ησλ εθπαηδεπηηθψλ εθαξκνγψλ πνπ ζα παξνπζηάζνπκε ζηε
ζπλέρεηα είλαη φηη αμηνπνηνχλ ην wiki σο αλνηρηφ πεξηβάιινλ γξαθήο εμαζθαιίδν-
ληαο απζεληηθέο πεξηζηάζεηο επηθνηλσλίαο θαηά ηε καζεζηαθή δηαδηθαζία (Collis amp
Moonen 2005) ηε ζρεηηθή βηβιηνγξαθία επηζεκαίλεηαη ε δπλαηφηεηα πνπ δηαζθαιί-
δεη απηφ ην εξγαιείν ηνπ Web 20 γηα ζπκκεηνρηθή παξαγσγή ηδεψλ θαη ζπλεξγαηηθή
παξαγσγή ιφγνπ (Bruns amp Humphreys 2007) ρσξίο σζηφζν λα παξαγλσξίδεηαη ν
βαζκφο ηεο πξνζσπηθήο ζπκβνιήο ηνπ θαζελφο ζηελ παξαγσγή ηνπ θνηλνχ έξγνπ θαη
ζηελ αμηνιφγεζε ηφζν ηεο δνπιεηάο ηνπ φζν θαη ηεο δνπιεηάο ηεο νκάδαο κε αμηφπη-
ζηα θξηηήξηα (Forte amp Bruckman 2006middot Xu 2007) Έλα θαιά νξγαλσκέλν wiki κε ηα
εξγαιεία πνπ δηαζέηεη αληρλεχεη κέζα απφ ζπγθεθξηκέλα κεηξήζηκα ζηνηρεία (ηζην-
ξηθφ ζειίδαο ζπρλφηεηα επηζθέςεσλ πνζφηεηα θαη πνηφηεηα ζρνιίσλ) ηνλ βαζκφ
ζπκκεηνρήο θαη ηε ζπλεηζθνξά ησλ ζπκκεηερφλησλ ζηε ζπλεξγαηηθή δηαδηθαζία απ-
ηέο νη δπλαηφηεηεο ηνπ wiki έρνπλ επαλεηιεκκέλα αμηνπνηεζεί γηα ηελ πξαγκαηνπνί-
εζε ζρνιηθψλ νκαδνζπλεξγαηηθψλ εξγαζηψλ δηαζεκαηηθψλ θαηά θχξην ιφγν
(Μπαιηά θά 2009) Δάλ ε νξγάλσζε ηεο εξγαζίαο ζηεξίδεηαη πξάγκαηη ζηηο αξρέο
ηεο νκαδνζπλεξγαηηθήο κάζεζεο ν εθπαηδεπηηθφο κπνξεί κέζα απφ ηηο δηαδηθαζίεο
απηέο λα πξνζδνθά ηελ ελίζρπζε ησλ εζσηεξηθψλ θηλήηξσλ θαζψο ε αληακνηβή ζπ-
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 233
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
λαξηάηαη θπξίσο κε ηελ πξνζσπηθή ηθαλνπνίεζε ηνπ καζεηή πνπ πεγάδεη απφ ηελ
πξνβνιή ηεο δνπιεηάο ηνπ ζηνλ ρψξν ηεο θνηλφηεηαο ηνπ wiki θαη ηε δπλαηφηεηα αμη-
νπνίεζήο ηεο σο πεγήο πιεξνθνξηψλ (Μπαιηά θά 2009)
Οη εθαξκνγέο httpefivoidimosiografoipbworkscom θαη
httpsyntrofiapbworkscom πνπ ζπληζηνχλ αληηθείκελν ηεο παξνπζίαζήο καο αλαπηχ-
ρζεθαλ απφ εθπαηδεπηηθνχο70
πνπ ππεξεηνχλ ζην Βαξβάθεην Πεηξακαηηθφ Γπκλάζην
θαη ζπκκεηείραλ ζην Γίθηπν ρνιηθήο Καηλνηνκίαο ηεο Μνξθσηηθήο θαη Αλαπηπμηα-
θήο Πξσηνβνπιίαο θαηά ηα ζρνιηθά έηε 2008-2009 θαη 2009-2010 Αξρηθά αμηνπνηή-
ζεθαλ ζην πιαίζην δξαζηεξηνηήησλ κε ηππηθνχ γξακκαηηζκνχ σζηφζν γξήγνξα
εληάρζεθαλ ζηε καζεζηαθή δηαδηθαζία γλσζηηθψλ αληηθεηκέλσλ φπσο ε Νενειιε-
ληθή Γιψζζα θαη Λνγνηερλία ε Αξραία Διιεληθή Γιψζζα θαη Γξακκαηεία
Θλεκτρονικό μακθτικό περιοδικό httpefivoidimosiografoipbworkscom
Πην αλαιπηηθά ην wiki httpefivoidimosiografoipbworkscom είλαη έλα καζεηηθφ
πεξηνδηθφ πνπ επηηξέπεη ηελ αιιειεπίδξαζε καζεηψλndashεθπαηδεπηηθψλ ηεο ζρνιηθήο
θνηλφηεηαο ηνπ Βαξβαθείνπ Πεηξακαηηθνχ Γπκλαζίνπ ζε πεξηβάιινλ αζχγρξνλεο
επηθνηλσλίαο Παξαθάησ παξνπζηάδεηαη ελδεηθηηθά κία εηθφλα κε ηελ αξρηθή ζειίδα
ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ wiki
Εικόνα 29 Η αρχικι ςελίδα του wiki
70 Δθηφο απφ ηελ ππνγξάθνπζα ζηνλ ζρεδηαζκφ θαη ηελ πινπνίεζε ησλ θαηλνηφκσλ δξαζηεξηνηήησλ
πνπ πεξηγξάθνληαη ζπκκεηείραλ νη εθπαηδεπηηθνί Αιέμαλδξνο Καΐξεο Θενδψξα Κακαξνχδε Γηνλχ-
ζηνο Λακπξηλίδεο Έθε Λαιηψηνπ Θενδψξα Σξηαληνπνχινπ Καηεξίλα Σξίκε- Κχξνπ θαη Διέλε Σζε-
λφγινπ
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 234
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
ε ζρεηηθή δεκνζίεπζε (Καΐξεο θά 2009) νη εθπαηδεπηηθνί πνπ ζπκκεηείραλ
ζηνλ ζρεδηαζκφ ππνζηεξίδνπλ φηη κηα ηέηνηνπ ηχπνπ δξαζηεξηφηεηα πνπ εληάζζεηαη
ζηηο κε ηππηθέο κνξθέο ζρνιηθνχ γξακκαηηζκνχ απνβιέπεη ζηελ επαθή ησλ καζε-
ηψληξηψλ κε δηαθνξεηηθά θεηκεληθά είδε θαη θείκελα (πνιπηξνπηθά θαη ππεξθείκελα)
ζηελ άζθεζή ηνπο ζε θνηλσληθέο πξαθηηθέο ηερλνινγηθά δηακεζνιαβεκέλεο επηθνη-
λσλίαο ζηελ ελεξγνπνίεζή ηνπο ζηε δηαδηθαζία θαηαζθεπήο θαη δηαπξαγκάηεπζεο
ηνπ λνήκαηνο θαηά ηελ θνηλσληθή αιιειεπίδξαζή ηνπο θαη ζηε δηακφξθσζε ηεο θνη-
λσληθήο ηνπο ηαπηφηεηαο (Καΐξεο θά 2009) Με απηνχ ηνπ ηχπνπ ηηο πξαθηηθέο δη-
επξχλεηαη ην πεξηερφκελν ηνπ παξαδνζηαθνχ ζρνιηθνχ γξακκαηηζκνχ θαη ζπλδέεηαη κε
θνηλσληθνχο πνιπγξακκαηηζκνχο φπσο ε δεκηνπξγηθή θαη θξηηηθή ζθέςε ε ηθαλφηεηα
επηθνηλσλίαο θαη ζπλεξγαζίαο (βι θαη Δλφηεηα Η θεθ 23 ρνιηθφο γξακκαηηζκφο
θαη θηινινγηθέο πξαθηηθέο) Παξάιιεια αλαγλσξίδνπλ φηη ζην πεξηβάιινλ ηνπ wiki
νη καζεηέοηξηεο αληηιακβάλνληαη επθνιφηεξα ηνλ δπλακηθφ ραξαθηήξα ηεο γξαθήο
θαη ην ακθίδξνκν ηεο επηθνηλσλίαο πνκπνχndashδέθηε αζθνχληαη ζε δξαζηεξηφηεηεο ζπ-
λεξγαηηθήο παξαγσγήο γξαπηνχ ιφγνπ ελψ ηαπηφρξνλα έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα δε-
κνζηνπνηνχλ άκεζα ηε δνπιεηά ηνπο ζηελ επξχηεξε θνηλφηεηα θαη λα αλαηξνθνδν-
ηνχληαη απφ ηα ζρφιηα (Καΐξεο θά 2009) Γηακνξθψλνληαη ινηπφλ νη πξνυπνζέζεηο
γηα έλα δπλακηθφ πεξηβάιινλ επηθνηλσλίαο πνπ ελεξγνπνηεί ην ελδηαθέξνλ ησλ καζε-
ηψληξηψλ γηα ηε ζρνιηθή δσή θαζψο νη θπζηθνί θνξείο ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθα-
ζίαο (καζεηέο καζήηξηεο εθπαηδεπηηθνί) απνπνηνχληαη ηνλ παξαδνζηαθφ ξφιν ησλ
δηδαζθφλησλ-δηδαζθνκέλσλ (Ηληδίδεο θά 2008) Καηλνηφκα ραξαθηεξηζηηθά ηεο
δξαζηεξηφηεηαο πνπ απνθαιχπηνπλ ηελ πξφζεζε ησλ εκπιεθφκελσλ εθπαηδεπηηθψλ
γηα αιιαγή ζηε ζηάζε θαη ζηελ παηδαγσγηθή πξαθηηθή ηνπο είλαη
Ζ δηακφξθσζε ηεο ζεκαηνινγίαο ηνπ πεξηνδηθνχ κεηά απφ απνδειηίσζε
γξαπηνχ θαηαηγηζκνχ ηδεψλ71
ησλ καζεηψληξηψλ ζρεηηθά κε ηα πεξηερφκελά ηνπ
(Καΐξεο θά 2009)
Ζ ηειηθή εθδνρή θάζε ζειίδαο σο πξντφλ αιιειεπίδξαζεο ζπλερψλ
αλαζεσξήζεσλ θαη αλαζηνραζκνχ κέζα απφ ηελ επηθνηλσλία ηνπ δηθηχνπ καζε-
ηψληξηψλ θαη εθπαηδεπηηθψλ (Καΐξεο θά 2009)
71 Ζ ηερληθή απηή ζπλίζηαηαη ζηελ πνιπεπίπεδε εμέηαζε ελφο δεηήκαηνο ή κηαο θεληξηθήο έλλνηαο
κέζσ ηεο παξαθίλεζεο ησλ δηδαζθνκέλσλ λα πξνβνχλ ζε ειεχζεξε απζφξκεηε έθθξαζε ηδεψλ Ο
εθπαηδεπηηθφο δεηάεη απφ ηνπο εθπαηδεπνκέλνπο λα πξνηείλνπλ φζν πεξηζζφηεξεο ηδέεο κπνξνχλ ζε κηα
εξψηεζε πνπ ηνπο ζέηεη Σνπο ελζαξξχλεη λα ηηο εθθξάζνπλ ζε γξήγνξν ξπζκφ απζφξκεηα ν έλαο
κεηά ηνλ άιιν ππφ κνξθή laquoθαηαηγηζκνχraquo (Μαπξνγηψξγνο 2009)
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 235
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Ζ πηνζέηεζε θαλφλσλ δενληνινγίαο εθ κέξνπο φισλ ησλ εκπιεθφκελσλ
θνξέσλ (εθπαηδεπηηθψλ θαη καζεηψληξηψλ) θαη ε επηθχξσζε laquoζπκθψλνπ ζπλεξγα-
ζίαοraquo εθ κέξνπο ηνπο πνπ πεξηγξάθεη ηα θαζήθνληα θαη ην πιαίζην ζπλεξγαζίαο ηνπο
(Καΐξεο θά 2009)
Απνηηκψληαο ηελ εκπεηξία καο νη ίδηνη νη εθπαηδεπηηθνί απφ ηε ζπγθεθξηκέλε
εθαξκνγή δηαπηζηψλνπκε φηη κνινλφηη ν αξρηθφο ζρεδηαζκφο ηνπ ειεθηξνληθνχ πε-
ξηνδηθνχ πξνέβιεπε ηε δεκηνπξγία ζπληαθηηθήο επηηξνπήο απφ καζεηέοηξηεο θαηά
αλαινγία πξνο ηα έληππα πεξηνδηθά ε ακεζφηεηα ηεο πξφζβαζεο πνπ παξέρεη ην wiki
ζηνπο ζπκκεηέρνληεο νη δπλαηφηεηεο ζπλεξγαηηθήο γξαθήο πνπ ραξαθηεξίδνπλ ην
ζπγθεθξηκέλν εξγαιείν θαη ε δπλαηφηεηα αλίρλεπζεο ηεο πξνζσπηθήο ζπκβνιήο ζηελ
παξαγσγή ελφο ζπιινγηθνχ έξγνπ πνπ εμαζθαιίδεη (ηζηνξηθφ ζειίδαο) ζηελ πξάμε
θαηήξγεζαλ νπνηαζδήπνηε κνξθήο ηεξαξρία αλάκεζα ζηνπο ζπκκεηέρνληεο καζεηέο
θαη καζήηξηεο Δμάιινπ δηαπηζηψζακε φηη ε ππεχζπλε ζηάζε ησλ καζεηψληξηψλ
φζνλ αθνξά ζηελ ηήξεζε ησλ ζπκθσλεκέλσλ θαη ε κεηαηφπηζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ
ζηνλ ξφιν ηνπ δηεπθνιπληή-εκςπρσηή ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ εζσηεξηθή δηθηχσζε πνπ
πξνζέθεξε ην wiki ζπλέβαιαλ ζηε δηακφξθσζε κηαο δεκνθξαηηθά εθθξαδφκελεο
θνηλφηεηαο
Χζηφζν κνινλφηη ε εηζαγσγή ηεο θαηλνηνκίαο έθεξε κηα λέα δπλακηθή ζηε
ζρνιηθή θνηλφηεηα παξακέλεη δεηνχκελν αλ θαηφξζσζε λα αλαηξέςεη ηελ θαζεζηε-
θπία ηάμε Οη καζεηέοηξηεο είηε σο δεκηνπξγνί θεηκέλσλ είηε σο αλαγλψζηεο ηνπ
ειεθηξνληθνχ πεξηνδηθνχ φρη κφλν αληαπνθξίζεθαλ ζεηηθά αιιά θαη εμέθεξαλ πξν-
ζσπηθφ θξηηηθφ ιφγν πξνθεηκέλνπ λα βειηησζεί ε χιε θαη ε κνξθή ηνπ πεξηνδηθνχ
Αλαγλσξίδνπκε σζηφζν φηη εγθισβηζκέλνη ζηνλ παξαδνζηαθφ παζεηηθφ ξφιν ηνπο
ρξεηάδνληαη πνιχ ρξφλν θαη ππνζηήξημε απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο γηα λα πξνρσξή-
ζνπλ ζηελ απαηηεηηθή πνξεία ηεο ζηαδηαθήο ρεηξαθέηεζήο ηνπο φπσο θαη ε ζρεηηθή
βηβιηνγξαθία επηζεκαίλεη (Σζάθνο 2004) Οη πξαθηηθέο κε ηππηθνχ γξακκαηηζκνχ αλ
δελ εληαρζνχλ ζηελ θαζεκεξηλή καζεζηαθή δηαδηθαζία ιεηηνπξγνχλ ζην πεξηζψξην
ηεο ζρνιηθήο θαζεκεξηλφηεηαο ησλ παηδηψλ Σν νηθνγελεηαθφ πεξηβάιινλ ν βαζκφο
ηερλνινγηθνχ γξακκαηηζκνχ ησλ καζεηψλ ε εμνηθείσζή ηνπο κε θνηλσληθνπνιηηη-
ζκηθά πξνζδηνξηζκέλεο πξαθηηθέο επηθνηλσλίαο φπσο ηα θνηλσληθά δίθηπα ζην Web
20 ζπληζηνχλ παξακέηξνπο πνπ δηαθνξνπνηνχλ ηνλ βαζκφ ζπκκεηνρήο ησλ καζε-
ηψληξηψλ ζηε ζπγθεθξηκέλε δξαζηεξηφηεηα (Νέδε θά 2010)
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 236
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
ενάρια Δραςτθριοτιτων
Μνινλφηη ην wiki httpefivoidimosiografoipbworkscom έρεη ζρεδηαζηεί σο καζε-
ηηθφ πεξηνδηθφ θαη ιεηηνπξγεί ζηε ζρνιηθή θνηλφηεηα σο βήκα έθθξαζεο ησλ λεαξψλ
δεκνζηνγξάθσλ δε ιείπνπλ νη πεξηπηψζεηο αμηνπνίεζήο ηνπ απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο
ζηε δηδαζθαιία γλσζηηθψλ αληηθεηκέλσλ ζε κηα πξνζπάζεηα δηακφξθσζεο ζπλζεθψλ
δεκηνπξγηθφηεηαο ζηε καζεζηαθή δηαδηθαζία
Οη δξαζηεξηφηεηεο πνπ παξνπζηάδνληαη εθαξκφζηεθαλ ζηε δηδαθηηθή πξάμε
ζην πιαίζην ηεο δηδαζθαιίαο θηινινγηθψλ καζεκάησλ Ζ ζεσξία γηα ηελ εκπιαηζησ-
κέλε κάζεζε (situated learning) ζπληζηά ηνλ θνηλφ άμνλα πνπ δηαηξέρεη ηνλ ζρεδηα-
ζκφ απηψλ ησλ δξαζηεξηνηήησλ (Lave amp Wenger 1991)72
ηηο ζπγθεθξηκέλεο
εθαξκνγέο ην πεξηβάιινλ ηνπ ειεθηξνληθνχ πεξηνδηθνχ ιεηηνπξγεί σο δίθηπν επηθνη-
λσλίαο φπνπ νη καζεηέοηξηεο εθθέξνπλ πξνζσπηθφ ιφγν θαζψο απνθξίλνληαη ζε
απζεληηθά πξνβιήκαηα (problem based learning) (Daniels 1993 Pallincsar 1998) θα-
ηάιιεια γηα ηηο πξνζιακβάλνπζέο ηνπο Γηα ηελ επίιπζή ηνπο αμηνπνηνχλ πνηθίινπο
καζεζηαθνχο πφξνπο (ηειενπηηθφ έληππν θαη ςεθηαθφ πιηθφ ζρνιηθά εγρεηξίδηα δη-
αδίθηπν) γλσζηηθά εξγαιεία φπσο ηνλ επεμεξγαζηή θεηκέλνπ ελψ εκπιέθνληαη ζε
θνηλσληθνπνιηηηζκηθά πξνζδηνξηζκέλεο πξαθηηθέο φπσο ε ηερλνινγηθά δηακεζνια-
βεκέλε επηθνηλσλία (wiki) Σα νκαδνζπλεξγαηηθά ζρήκαηα ζηα νπνία ελεξγνπνηνχ-
ληαη νη καζεηέοηξηεο ζπκβάιινπλ ζηελ ελίζρπζε δεμηνηήησλ επηθνηλσληαθψλ-
θνηλσληθψλ (ζπλεξγαηηθφηεηα αιιειεπίδξαζε απηελέξγεηα ππεπζπλφηεηα) θαη
κεηαγλσζηηθψλ (αλαζηνραζκφο αμηνιφγεζε) (Μαηζαγγνχξαο 1987)
Ο ιφγνο ησλ καζεηψλ ζηηο νκάδεο εξγαζίαο είλαη απζεληηθφο θαη κε θαηεπζπ-
λφκελνο Ζ ζπλεξγαηηθφηεηα ζηελ παξαγσγή ιφγνπ δελ επεξεάδεη κφλν ηελ πξψηε
γξαθή αιιά θαη ηηο δηαδηθαζίεο επαλεμέηαζεο θαη βειηίσζεο ηνπ αξρηθνχ θεηκέλνπ
κέζσ ηεο αιιειεπίδξαζεο ζηε δηθηπαθή θνηλφηεηα κάζεζεο Δμάιινπ ε πξαθηηθή
ηεο δεκνζηνπνίεζεο ησλ καζεηηθψλ εξγαζηψλ ζηελ θνηλφηεηα κάζεζεο κέζσ ηνπ
πεξηβάιινληνο ηνπ wiki δελ αλαγλσξίδεη κφλν ηνλ ελεξγφ ξφιν ησλ καζεηψληξηψλ
ζηελ φιε δηαδηθαζία αιιά ζηνρεχεη θαη ζηελ αλάπηπμε εζσηεξηθψλ θηλήηξσλ
(Μπαιηά θά 2009)
72 Ζ κάζεζε εκπεξηέρεη (πξνυπνζέηεη) δξάζε (δξαζηεξηφηεηα) ε νπνία είλαη αλαπφζπαζηα ζπλδεδε-
κέλε κε ην επξχηεξν πιαίζην θαη ηελ θνπιηνχξα ζηελ νπνία ζπληειείηαη Δίλαη θνηλσληθφ θαηλφκελν
θαη θπζηθή ζπλέπεηα θνηλσληθήο αιιειεπίδξαζεο θαη ζπλεξγαζίαο ησλ κειψλ ζε κηα θνηλφηεηα πξα-
θηηθήο (community of practice) (Lave amp Wenger 1991)
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 237
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Σα ζελάξηα πνπ ζα παξνπζηαζηνχλ ζηε ζπλέρεηα αλαπηχζζνληαη ζην πιαίζην
ησλ γισζζηθψλ καζεκάησλ ηνπ Γπκλαζίνπ
Νενειιεληθή γιψζζα
Αθεηεξία είλαη ε ελφηεηα 7 ηνπ ζρνιηθνχ εγρεηξηδίνπ ηεο Νενειιεληθήο Γιψζζαο
ηεο Α΄ Γπκλαζίνπ73
πνπ αλαθέξεηαη ζηνλ ξφιν ηεο ηειεφξαζεο ζηε δσή ηνπ ζχγρξν-
λνπ αλζξψπνπ Οη καζεηέοηξηεο σο ζθεπηφκελνη ηειεζεαηέο δηεξεπλνχλ κέζα απφ
πνηθίιν ηειενπηηθφ πιηθφ (ειιεληθέο θαη μέλεο ζεηξέο ηειεπαηρλίδηα θαη δηαθεκίζεηο)
ηηο αλαπαξαζηάζεηο ηεο παηδηθήο θαη εθεβηθήο ηνπο ειηθίαο Μέζα απφ ηηο πξνβιεπφ-
κελεο δξαζηεξηφηεηεο αμηνπνηνχλ ηηο γλψζεηο ηνπο γηα ηνλ πεξηγξαθηθφ ιφγν Σν ζε-
λάξην έρεη ζρεδηαζηεί κε ηέηνην ηξφπν ψζηε νη καζεηέοηξηεο ζε νκάδεο δηκειείο ή
ηξηκειείο λα αθνινπζνχλ ζπγθεθξηκέλα βήκαηα γηα λα ζπγθεληξψζνπλ λα νξγαλψ-
ζνπλ θαη λα επεμεξγαζηνχλ ην πιηθφ ηνπο Κάζε νκάδα δηεξεπλά έλα ην πνιχ δχν
απφ ηα αθφινπζα ζέκαηα α) ην παηδί ζηηο ηειενπηηθέο δηαθεκίζεηο β) ην παηδί ζηα
ειιεληθά ζήξηαι γ) ην παηδί ζε μέλεο ηειενπηηθέο ζεηξέο δ) ην παηδί ζε ηειεπαηρλίδηα
θαη ε) ην παηδί σο ζεαηήο παηδηθψλ ηειενπηηθψλ εθπνκπψλ θαη παξάγεη έλα πεξηγξα-
θηθφ θείκελν ζε κνξθή δεκνζηνγξαθηθνχ άξζξνπ (200-300 ιέμεσλ) ην νπνίν δεκν-
ζηνπνηείηαη ζην ειεθηξνληθφ πεξηνδηθφ ηνπ ζρνιείνπ
Ζ πεξηγξαθή ηεο εηθφλαο ηνπ παηδηνχ θαη ηνπ εθήβνπ ζηελ ειιεληθή ηειεφ-
ξαζε oηθνδνκείηαη κέζα απφ δηεξεπλεηηθέο δηαδηθαζίεο ελψ ζπγρξφλσο εληζρχεηαη ε
αλάπηπμε ηεο δηαδηθαζηηθήο επίγλσζεο εθ κέξνπο ησλ καζεηψληξηψλ Ζ δεκνζην-
πνίεζε ησλ καζεηηθψλ θεηκέλσλ ζην ειεθηξνληθφ πεξηνδηθφ αλαδεηθλχεη θαη ηα επη-
θνηλσληαθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπο (θηά 2001) ηα νπνία βέβαηα είλαη πξνζαξκνζκέλα
ζην λνεηηθφ ndash γισζζηθφ επίπεδν ησλ καζεηψληξηψλ Χζηφζν θαηά ηελ αμηνιφγεζε
ησλ εξγαζηψλ ιακβάλνληαη ππφςε ην γέλνο (πεξηγξαθηθφ) θαη ην είδνο (άξζξν) ησλ
θεηκέλσλ ε ζπλνρή θαη ζπλεθηηθφηεηά ηνπο θαζψο θαη ε ρξήζε ηεο γιψζζαο (Κα-
ηζαξνχ 2001) Δπίζεο ε επηινγή θαη ε δηαηχπσζε ηνπ θαηάιιεινπ ηίηινπ ε νξγά-
λσζε ησλ παξαγξάθσλ ε κνξθή ησλ ζρνιίσλ θαη ε αμηνπνίεζε ησλ θαηάιιεισλ
επηζέησλ θαη ζεκείσλ ζηίμεο είλαη ηα δεηνχκελα Οη καζεηέοηξηεο έρνπλ εμ αξρήο
ελεκεξσζεί γηα ηα θξηηήξηα κε ηα νπνία ζα αμηνινγεζνχλ ηα θείκελά ηνπο θαη ηα
νπνία πξέπεη λα ιάβνπλ ζνβαξά ππφςε θαηά ηε ζχληαμή ηνπο
73 Σν ζελάξην πινπνηήζεθε ην ζρνιηθφ έηνο 2008-2009 απφ ηελ ππνγξάθνπζα
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 238
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Παξαθάησ παξνπζηάδνληαη κεξηθέο εηθφλεο ζρεηηθέο κε ηε ζπγθεθξηκέλε δξα-
ζηεξηφηεηα ησλ παηδηψλ
Εικόνα 30 Ζρευνα με κζμα τθν εικόνα του εφιβου ςτθν ελλθνικι τθλεόραςθ
Εικόνα 31 Ζρευνα με κζμα το παιδί ςτα ελλθνικά ςιριαλ
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 239
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Εικόνα 32 Σχολιαςμόσ μακθτϊν-εκπαιδευτικϊν ςε κείμενο
Αξραία Διιεληθή Γιψζζα
Ζ εηπκνινγία ιέμεσλθξάζεσλ δειαδή ε αλαδήηεζε ηεο πξψηεο θαη laquoαιεζηλήοraquo ζε-
καζίαο ηνπο ζπληζηά ην έξγν πνπ αλαιακβάλνπλ λα θέξνπλ ζε πέξαο νη καζε-
ηέοηξηεο ηεο Β΄ Γπκλαζίνπ σο κηθξνί εξεπλεηέο ζην πιαίζην ηνπ καζήκαηνο ηεο Αξ-
ραίαο Διιεληθήο Γιψζζαο θαη Γξακκαηείαο laquoΖ αιήζεηα ησλ ιέμεσλ είλαη θξπκκέλε
θαζψο ηφλνη απνιηζσκάησλ θπιαθίδνπλ ην αιεζηλφ ηνπο πεξηερφκελν πνπ έρεη κηα
γεχζε ζνθίαοraquo ζέηεη ην πξνο επίιπζε πξφβιεκα ε εθπαηδεπηηθφο74
ζηελ εηζαγσγή ηνπ
ζελαξίνπ θαη απνζηνιή ηεο θνηλφηεηαο κάζεζεο είλαη laquoλα ζπάζνπκε ηα απνιηζψκαηα
θαη λα δνχκε ηηο ιέμεηο ή ηηο θξάζεηο ζηελ αιεζηλή ηνπο δηάζηαζεraquo Οη καζεηέοηξηεο
αλαδεηνχλ ζε έληππνπο θαη ςεθηαθνχο καζεζηαθνχο πφξνπο (έληππα θαη ειεθηξνληθά
ιεμηθά έληππεο θαη ειεθηξνληθέο πεγέο ) θαη θαηαγξάθνπλ ηελ εηπκνινγία ησλ νλνκά-
ησλ ησλ κελψλ θχξησλ νλνκάησλ θξάζεσλ απφ ηελ Ηιηάδα ή απφ ηελ θαζεκεξηλφηεηα
κε βπδαληηλή ηζηνξία ιέμεσλhellipγηνξηηλψλ Σν ελδηαθέξνλ ηνπο γηα ηελ Αξραία Διιεληθή
Γιψζζα ελεξγνπνηείηαη ελψ παξάιιεια αζθνχληαη ζηελ αλάπηπμε δηεξεπλεηηθψλ ζηξα-
74 Σν ζελάξην απηφ ζρεδηάζηεθε θαη πινπνηήζεθε απφ ηε θηιφινγν θα Σξηαληνπνχινπ ηε ζρνιηθή ρξν-
ληά 2009-2010
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 240
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
ηεγηθψλ θαη δεμηνηήησλ Ζ καζεηεία ηνπο ζηνλ αξραίν θφζκν απνθηά λφεκα γηlsquo απηνχο
θαζψο ε φιε δξαζηεξηφηεηα ππεξεηεί ηηο παηδαγσγηθέο αξρέο ηεο εγγχηεηαο θαη βησκα-
ηηθφηεηαο Σα ζρφιηα ησλ αλαγλσζηψλ-ζπκκαζεηψλ ηνχο αλαηξνθνδνηνχλ θαη ηνπο
παξσζνχλ Ζ καζεζηαθή δηαδηθαζία απνθηά απζεληηθφηεηα
Εικόνα 33 Το πλαίςιο τθσ δραςτθριότθτασ για τθν ετυμολογία των μθνϊν
Εικόνα 34 Wiki για τισ φράςεισ από τθν Ιλιάδα
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 241
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Δίκτυο αναγνϊςεων httpsyntrofiapbworkscom
Πξφθεηηαη γηα κηα δηαζεκαηηθή δξαζηεξηφηεηα άηππεο κνξθήο ζρνιηθνχ γξακκαηη-
ζκνχ75
πνπ ζρεδηάζηεθε θαη πινπνηήζεθε ην 2008-2009 ζην πιαίζην πνιηηηζηηθνχ
πξνγξάκκαηνο κε ζέκα ηηο παξαδνπλάβηεο ειιεληθέο παξνηθίεο76
Κεληξηθφο άμνλαο
είλαη ε δεκηνπξγία ελφο δηθηχνπ αλαγλψζεσλ (Φξπδάθε 2003) κε αθεηεξία ην κπζη-
ζηφξεκα ηνπ Νίθνπ Θέκειε Γηα κηα ζπληξνθηά αλάκεζά καο ελφο δηθηχνπ πνπ δηεπ-
ξχλεη ηελ πνιηηηζκηθή εκπεηξία ησλ καζεηψληξηψλ θαζψο εκπιέθεη Λνγνηερλία
Ηζηνξία Δζλνγξαθία Γεσγξαθία θαη Γιψζζα Παξαθάησ παξνπζηάδεηαη ε αξρηθή
ζειίδα ηνπ ελ ιφγσ δηθηχνπ αλαγλψζεσλ
Εικόνα 35 Αρχικι ςελίδα του δικτφου αναγνϊςεων
Οη καζεηέοηξηεο αλαδεηνχλ ζην δηαδίθηπν θαη επεμεξγάδνληαη πνηθίιν ηζην-
ξηθφ εζλνγξαθηθφ γεσγξαθηθφ πιηθφ παξάγνπλ θαη δεκνζηνπνηνχλ θείκελα θξηηηθνχ
θαη δεκηνπξγηθνχ ιφγνπ ρξεζηκνπνηψληαο ζπρλά πεξηζζφηεξνπο απφ έλαλ ζεκεησηη-
θνχο πφξνπο ζρνιηάδνπλ θαη αληαιιάζζνπλ απφςεηο αιιειεπηδξνχλ κεηαμχ ηνπο θαη
κε ηνλ δηδάζθνληα έμσ απφ ηα ζηελά πιαίζηα ηνπ σξνινγίνπ θαη αλαιπηηθνχ πξν-
γξάκκαηνο (Νέδε θά 2009) Ζ καζεζηαθή δηαδηθαζία απνθηά λφεκα γηlsquo απηνχο θα-
ζψο αλαιακβάλνπλ ελεξγφ ξφιν ζηελ παξαγσγή θαη δηαρείξηζε ηνπ κνξθσηηθνχ πιη-
75 ηηο κε ηππηθέο κνξθέο γξακκαηηζκνχ εληάζζνληαη ε επέιηθηε δψλε ε πεξηβαιινληηθή εθπαί-
δεπζε ε αγσγή πγείαο ηα πνιηηηζηηθά πξνγξάκκαηα νη ζρνιηθέο γηνξηέο νη καζεηηθέο θνηλφηεηεο ε
δηαζεκαηηθφηεηα (Κνπηζνγηάλλεο 2007) 76 Ζ θηιφινγνο θα Διέλε Σζελφγινπ αμηνπνίεζε ην wiki γηα ηελ πινπνίεζε νκαδνζπλεξγαηηθψλ
δξαζηεξηνηήησλ κε καζεηέο ηξηεο θαη ησλ ηξηψλ ηάμεσλ ηνπ γπκλαζίνπ ζην πιαίζην ηνπ πνιηηηζηηθνχ
πξνγξάκκαηνο κε ζέκα ηηο παξαδνπλάβηεο ειιεληθέο παξνηθίεο
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 242
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
θνχ θαη αλαπηχζζνπλ δεμηφηεηεο θαη ζηξαηεγηθέο ζε πνιιά επίπεδα λνεηηθέο θνηλσ-
ληθέο επηθνηλσληαθέο ελψ αλαπιαηζηψλνπλ ηε ζρνιηθή γλψζε ζπλεξγάδνληαη γηα ηελ
επίιπζε πξαγκαηηθψλ πξνβιεκάησλ θαη δεκηνπξγνχλ θάηη πνπ έρεη λφεκα γηlsquo απηνχο
κηα εθδξνκή ζηε Βηέλλε θαη ζηε Βνπδαπέζηε αθνινπζψληαο θάπνηεο απφ ηηο δηα-
δξνκέο ησλ κπζηζηνξεκαηηθψλ πξνζψπσλ (Νέδε θά 2009)
Οη ππεξεζίεο αζχγρξνλεο επηθνηλσλίαο ηνπ Web 20 (wiki) πξνζθέξνληαη γηα
λα γίλεη ε αλάγλσζε ηεο Λνγνηερλίαο κηα απνιαπζηηθή πνιηηηζκηθή εκπεηξία ζην
πιαίζην ηεο νπνίαο νη καζεηέο - αλαγλψζηεο αλαπηχζζνπλ δεμηφηεηεο πνιηηηζκηθήο
εγγξακκαηνζχλεο (Παζραιίδεο 1999) θαζψο πξνζεγγίδνπλ ηα θείκελα φρη γηα λα
αλαδείμνπλ ην laquoθξπκκέλν ηνπο λφεκαraquo αιιά γηα λα αλαθαιχςνπλ ηνπο ηξφπνπο κε
ηνπο νπνίνπο απηά απνθξίλνληαη ζε άιια θείκελα (Bakhtin 1984) Πξνθεηκέλνπ λα
γίλεη θαηαλνεηφο ν θφζκνο ηνπ κπζηζηνξήκαηνο ηνπ Ν Θέκειε νη καζεηέοηξηεο επη-
ιέγνπλ ξφινπο (Γεσγξάθνη Υαξηνγξάθνη Βηνγξάθνη Κνηλσληνιφγνη Ηζηνξηθνί Ξε-
λαγνί Φσηνγξάθνη Καιιηηέρλεο) θαη εκπιέθνληαη βησκαηηθά ζηε δηεξεπλεηηθή δηα-
δηθαζία αλαζχζηαζεο ηνπ ηζηνξηθνθνηλσληθνχ πεξηθεηκέλνπ Σν project έρεη φια ηα
ραξαθηεξηζηηθά ελφο webquest77
ζηνρνζεηεκέλε αλαδήηεζε θαη αμηνπνίεζε ηεο
πιεξνθνξίαο γηα ηελ νηθνδφκεζε ηεο λέαο γλψζεο Σν πεξηβάιινλ αζχγρξνλεο επη-
θνηλσλίαο wiki δηεπθνιχλεη ηε δηθηχσζε ησλ νκάδσλ εξγαζίαο γηα ηε δηεθπεξαίσζε
ηνπ έξγνπ ηνπο Σφζν ην πεξηερφκελν ηεο απνζηνιήο θάζε νκάδαο φζν θαη νη απαξαί-
ηεηεο δηεπθνιχλζεηο ζηελ αλαδήηεζε θαη επεμεξγαζία πιεξνθνξηαθνχ πιηθνχ πξνζ-
δηνξίδνληαη κε ζαθήλεηα απφ ηελ εθπαηδεπηηθφ - ζπληνληζηή ζε αληίζηνηρε ζειίδα ηνπ
wiki Ζ επηθνηλσλία ζην πιαίζην ηνπ δηθηχνπ είλαη ζπλερήο Οη καζεηέοηξηεο ζπγθε-
ληξψλνπλ δεκνζηνπνηνχλ δηαλέκνπλ ην πιηθφ ηνπο ην επεμεξγάδνληαη ζπλεξγαηηθά
δηνξζψλνπλ ζρνιηάδνπλ αλαζεσξνχλ ηα θείκελά ηνπο ζχκθσλα κε ηηο ππνδείμεηο
ηφζν ηεο εθπαηδεπηηθνχ φζν θαη ησλ ζπλεξγαηψλ ηεο νκάδαο Κάζε νκάδα αλαξηά ην
πιηθφ ηεο ζηε ζρεηηθή ζειίδα ηελ νπνία δηακνξθψλεη αλάινγα (Νέδε θά 2009)
77 πσο είλαη γλσζηφ απφ ηε βηβιηνγξαθία κε ηνλ φξν ηζηνεμεξεχλεζε δειψλνπκε κία κνξθή
δηεξεπλεηηθήο κάζεζεο ζην πιαίζην ηεο νπνίαο φιεο νη πιεξνθνξίεο πνπ θαινχληαη λα επεμεξγαζηνχλ
ηα εκπιεθφκελα ππνθείκελα πξνέξρνληαη απφ ην Γηαδίθηπν (Dodge 1995 2001) Σα επηκέξνπο βήκαηα
ηεο νξγαλσκέλεο απηήο δξαζηεξηφηεηαο θαζνξίδνληαη απφ ηελ αξρή θαη είλαη ελζσκαησκέλα ζε έλα
εληαίν ζχλνιν (Thirteen ed online ρρ) Ζ laquoειίδα ηνπ καζεηήraquo πεξηιακβάλεη ην ζέκα (ην πιαίζην ηεο γλψζεο θαη ην ηειηθφ πξντφλ) ηε δηαδηθαζία δηεθπεξαίσζεο ηεο απνζηνιήο (νξγάλσζε ησλ νκάδσλ
εξγαζίαο θαηαλνκή ξφισλ ζπιινγή θαη επεμεξγαζία πιεξνθνξηψλ απφ επηιεγκέλεο απφ ηνλ εθπαη-
δεπηηθφ ηζηνζειίδεο) θαη ηελ αμηνιφγεζε (κνξθέο θξηηήξηα κέζα έθθξαζεο απνηειεζκάησλ) Ζ ηζην-
εμεξεχλεζε πξνβιέπεη επίζεο laquoειίδα ηνπ εθπαηδεπηηθνχraquo ε νπνία δεκηνπξγείηαη απφ ηνλ δηδάζθνληα
πεξηέρεη ηηο αλαγθαίεο νδεγίεο γηα ηελ εθαξκνγή ηνπ ζελαξίνπ κπνξεί δε λα δψζεη αθνξκή γηα αλα-
ζηνραζκφ θαη αλαηξνθνδφηεζε ζε άιινπο εθπαηδεπηηθνχο (Μπαιηά θά 2009)
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 243
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
Μεξηθέο απφ ηηο πξαθηηθέο ησλ παηδηψλ ζην πιαίζην ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ δη-
θηχνπ αλαγλψζεσλ παξνπζηάδνληαη ζηηο εηθφλεο πνπ αθνινπζνχλ
Εικόνα 36 Διαδικαςία τθσ ιςτοεξερεφνθςθσ
Εικόνα 37 Κείμενο από τον ρόλο του ξεναγοφ
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 244
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
ενάρια Δραςτθριοτιτων
Αξραία Διιεληθή Γξακκαηεία
ε κηα πξνζπάζεηα αλαλέσζεο ησλ δηδαθηηθψλ πξαθηηθψλ ζην κάζεκα ηεο Αξραίαο
Διιεληθήο Γξακκαηείαο ην δίθηπν αλαγλψζεσλ httpsyntrofiapbworkscom
αμηνπνηείηαη απφ ηελ εθπαηδεπηηθφ θαηά ηε ζρνιηθή ρξνληά 2009-2010 Οη λεαξνί
αλαγλψζηεο ηεο Οδχζζεηαο ηνπ Οκήξνπ ζπγθξνηνχλ κηα ζπληξνθηά θαη αιιειεπη-
δξνχλ ζην πεξηβάιινλ ηνπ wiki Ζ εξκελεπηηθή αλάγλσζε ηνπ νκεξηθνχ θεηκέλνπ
κέζα απφ δηεξεπλεηηθέο δηαδηθαζίεο λνεκαηνδφηεζήο ηνπ (Σζάθνο 2004) ζπληζηά ην
ζεσξεηηθφ πεδίν εληφο ηνπ νπνίνπ ζρεδηάδεηαη ην ζπγθεθξηκέλν project ηελ εηζα-
γσγή ηεο δξαζηεξηφηεηαο ε εθπαηδεπηηθφο δηαηππψλεη κε ζαθήλεηα ηηο πξνζέζεηο ηεο
laquoΜέρξη ζήκεξα απνιαχζακε καδί άιινη ιηγφηεξν θη άιινη πεξηζζφηεξν ηνλ ππέξνρν κχζν ηεο
Οδχζζεηαο Σαπηηζηήθακε κε ηνλ Σειέκαρν νξγηζηήθακε κε ηνπο κλεζηήξεο παξαθνινπζήζακε
κε αγσλία ηηο πεξηπέηεηεο ηνπ Οδπζζέα ζπκθσλήζακε ή δηαθσλήζακε κε ηηο επηινγέο ηνπ θαη
ζίγνπξα καγεπηήθακε απφ ηνλ ππέξνρν ιφγν ηνπ Οκήξνπ
Καηξφο ινηπφλ παξάιιεια κε ην ηαμίδη ηεο αλάγλσζεο λrsquo αλνηρηνχκε θαη ζrsquo άιια ηα-
μίδηα ηεο αλαθάιπςεο ηεο γλψζεο ηεο δεκηνπξγίαο Να θσηίζνπκε ην θείκελν φζν κπνξνχκε
θη απφ άιιεο ζθνπηέο ηε θηινινγηθή ηε θηινζνθηθή ηελ ςπρνινγηθή
Να θηηάμνπκε καδί ηηο ζεκεηψζεηο καο πάλσ ζηελ Οδχζζεηα εκεηψζεηο φπνπ κπν-
ξνχκε λα αλαηξέμνπκε φπνηα ζηηγκή ζειήζνπκε γηα λα έρνπκε κηα φζν ην δπλαηφλ πιεξέζηεξε
εηθφλα ηνπ νκεξηθνχ έξγνπ Δκείο θη φπνηνο άιινο ζειήζεη λα κπεη ζηε syntrofia καοraquo78
laquoΑο αξρίζεη ε πεξηπέηεηαraquo θαιεί ε εθπαηδεπηηθφο ηνπο καζεηέοηξηεο ηεο θαη ε
δηαδηθαζία ηεο αλάγλσζεο ηνπ νκεξηθνχ θεηκέλνπ γίλεηαη κηα πεξηπέηεηα έλα παηρλίδη
θξπκκέλνπ ζεζαπξνχ Σν ηειηθφ πξντφλ ηεο εξγαζίαο ηνπο έρεη λφεκα γηlsquo απηνχο εί-
λαη νη ζεκεηψζεηο ηνπο γηα ην κάζεκα Οη λεαξνί αλαγλψζηεο ζε ξφινπο (Φηιφινγνη
Φηιφζνθνη Θενιφγνη Φπρνιφγνη Κνηλσληνιφγνη Οηθνλνκνιφγνη) θσηίδνπλ ην θεί-
κελν απφ πνιιέο νπηηθέο θαη ζπκκεηέρνπλ ελεξγά ζηε ζπγθξφηεζε ηνπ λνήκαηφο ηνπ
Αζθνχληαη ζηελ αλάπηπμε αλαγλσζηηθψλ ζηξαηεγηθψλ θαη δηεξεπλεηηθψλ δεμηνηήησλ
ζηελ πξνζπάζεηά ηνπο γηα αλαζχζηαζε ηνπ νκεξηθνχ θφζκνπ Αλαγηγλψζθνπλ εθ ηνπ
ζχλεγγπο ην θείκελν θαη απνδειηηψλνπλ ην πιηθφ ηνπο Αλαδεηνχλ ζπγθεληξψλνπλ
ηαμηλνκνχλ επεμεξγάδνληαη δεδνκέλα επηρεηξνχλ ζπζρεηίζεηο εθθέξνπλ πξνζσπηθφ
θξηηηθφ ιφγν πνπ βαζίδεηαη φκσο ζε ζπγθεθξηκέλεο πεγέο Ζ ζπγθεθξηκέλε δηδαθηηθή
78 Σν ζπγθεθξηκέλν project κε ηίηιν laquoπληξνθηά κε ηνλ Οδπζζέαraquo ζρεδηάζηεθε θαη πινπνηήζεθε απφ
ηε θηιφινγν Διέλε Σζελφγινπ
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 245
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
πξαθηηθή δελ πξνζαλαηνιίδεηαη ζηελ πξφζθηεζε κηαο ζρεκαηνπνηεκέλεο θαη απν-
θξπζηαιισκέλεο γλψζεο γηα ηνλ νκεξηθφ θφζκν αιιά ζηελ άζθεζε ησλ λεαξψλ
αλαγλσζηψλ λα δηαιέγνληαη κε ην θείκελν (Σζάθνο 2004) θαη λα ζπγθξνηνχλ ην λφ-
εκά ηνπ κέζα απφ ηελ αιιειεπίδξαζε πνπ ην δίθηπν αλαγλψζεσλ (wiki) ηνπο δηα-
ζθαιίδεη Άιισζηε ην wiki σο εξγαιείν αζχγρξνλεο επηθνηλσλίαο θαη ζπλεξγαηηθήο
γξαθήο αλαδεηθλχεη ηνλ δπλακηθφ ραξαθηήξα ηεο γξαθήο ζηε ζπγθξφηεζε λνήκαηνο
Οη ζπκκεηέρνληεο έρνπλ ηε δπλαηφηεηα φρη κφλν λα δηακνηξάδνληαη ηελ πιεξνθνξία
αιιά λα επαλέξρνληαη ζην θείκελν λα ην ηξνπνπνηνχλ ζπκπιεξψλνληαο δηνξζψλν-
ληαο θαηαξγψληαο Σν ηειηθφ πξντφλ είλαη απνηέιεζκα ζπλερψλ δηαπξαγκαηεχζεσλ
θαη ππφ απηή ηελ έλλνηα δηαζθαιίδεηαη ε αιιειεπίδξαζε ζην δίθηπν αλαγλψζεσλ
(Μπαιηά θά 2009 Νέδε θά 2009)
Εικόνα 38 Το πλαίςιο εργαςίασ των ομάδων
Αντί επιλόγου
Ζ επηηπρήο πινπνίεζε απηψλ ησλ ζελαξίσλ είλαη ζπλάξηεζε πνιιψλ παξαγφλησλ
Βαζηθή πξνυπφζεζε επηηπρίαο ζεσξνχκε φηη ζπληζηά ε αιιαγή ζηάζεο ηνπ εθπαηδεπ-
ηηθνχ σο πξνο ηνλ ξφιν ηνπ ζηε καζεζηαθή δηαδηθαζία ηηο πεξηπηψζεηο πνπ παξνπ-
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 246
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
ζηάζηεθαλ παξαπάλσ ν εθπαηδεπηηθφο ιεηηνπξγεί σο δηακεζνιαβεηήο ηεο γλψζεο
δηεπθνιπληήο θαη εκςπρσηήο ζηελ πινπνίεζε ηνπ ζρεδίνπ έκπεηξνο εηδηθφο πνπ νξ-
γαλψλεη ηα βήκαηα ηεο γλσζηηθήο ζθαισζηάο πάλσ ζηελ νπνία νη καζεηέο νηθνδν-
κνχλ ηε γλψζε (Collis amp Moonen 2005)
Καζψο νη εθαξκνγέο ηνπ Web 20 θαη ε αμηνπνίεζή ηνπο ζηε καζεζηαθή δηα-
δηθαζία ζπληζηνχλ πνιχ πξφζθαηα δεδνκέλα δελ έρνπκε ζηε δηάζεζή καο ηδηαίηεξα
γηα ηελ ειιεληθή εθπαίδεπζε εξεπλεηηθά δεδνκέλα γηα ηε ζχγθιηζε ή απφζηαζε κε-
ηαμχ ησλ πξνζδνθψκελσλ θαη ησλ πξαγκαηηθψλ απνηειεζκάησλ Παξακέλεη αλνηθηφ
εξψηεκα κε πνην αθξηβψο ηξφπν ζε πνην βαζκφ θαη θάησ απφ πνηεο πξνυπνζέζεηο νη
ΣΠΔ σο κέζα πξαθηηθήο γξακκαηηζκνχ ζπκβάιινπλ πξνο ηελ απηή ηελ θαηεχζπλζε
(Κνπηζνγηάλλεο 2007β Κνπηζνγηάλλεο ππφ δεκνζίεπζε)
Χζηφζν ηα εκπεηξηθά δεδνκέλα πνπ δηαζέηνπκε απφ ηέηνηνπ είδνπο δηδαθηηθέο
πξαθηηθέο ηηο νπνίεο κε ζπληνκία παξνπζηάζακε απνθαιχπηνπλ
ελεξγνπνίεζε ηνπ ελδηαθέξνληνο ησλ καζεηψληξηψλ θαη ελίζρπζε
εζσηεξηθψλ θηλήηξσλ κάζεζεο
δεκηνπξγία θαηάιιεινπ παηδαγσγηθνχ θιίκαηνο εκπηζηνζχλεο θαη ελί-
ζρπζε ηεο αιιειεπίδξαζεο ζηελ θνηλφηεηα κάζεζεο
κεηαηφπηζε ησλ θνξέσλ ηεο κάζεζεο ζε λένπο ξφινπο (πρ ν δάζθα-
ινο ζε ξφιν κεζνιαβεηή ζπληνληζηήεκςπρσηή)
επθαηξίεο γηα αλαζηνραζκφ θαη αλάπηπμε κεηαγλσζηηθψλ δεμηνηήησλ
εθ κέξνπο ησλ καζεηψληξηψλ
Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 247
Επιμορθωηικό σλικό για ηην επιμόρθωζη ηων εκπαιδεσηικών ndash Τεύτος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρθωζης και Καηάρηιζης (ΤΕΚ)
5 Οι Διαδραςτικοί Πίνακεσ και θ αξιοποίθςι τουσ ςτα
φιλολογικά μακιματα
Κουτςογιάννθσ Δ Αντωνοποφλου Στ Ακριτίδου Μ
51Ειςαγωγι
Απφ ηε κέρξη ηψξα ζπδήηεζε είλαη ζαθέο φηη ε αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαζθαιία
ησλ γισζζηθψλ καζεκάησλ γίλεηαη είηε κε παηδαγσγηθή αθεηεξία (πρ πνηθίια πεξη-
βάιινληα ππνζηήξημεο ηεο δηδαθηηθήο δηαδηθαζίαο) είηε κε αθεηεξία ηα λέα δεδνκέλα
πνπ πξνθχπηνπλ γηα ην πεξηερφκελν ηνπ γξακκαηηζκνχ Δζηηάζακε σο ηψξα θαη ζηηο
δχν απηέο δηαζηάζεηο ρσξίο φκσο λα δψζνπκε ηδηαίηεξε βαξχηεηα ζηα κέζα δηδα-
ζθαιίαο θαζlsquo εαπηά ηνλ παξφλ θεθάιαην ζα αζρνιεζνχκε κε ηνπο δηαδξαζηηθνχο
πίλαθεο έλα κέζν θεληξηθήο πξνβνιήο ζηε ζρνιηθή αίζνπζα πνπ ζπδεηείηαη ηδηαίηεξα
θαηά ηελ ηειεπηαία δεθαεηία
Ο δηαδξαζηηθφο πίλαθαο (ΓΠ ζην εμήο) έξρεηαη σο ζπλέρεηα παιηφηεξσλ κέ-
ζσλ θεληξηθήο πξνβνιήο (πρ πξνβνιέαο δηαθαλεηψλ θαη slides βηληενπξνβνιέαο
ηειενξάζεηο θαη βίληεν) πξνζθέξνληαο σζηφζν λέεο δπλαηφηεηεο Σν θχξην ρα-
ξαθηεξηζηηθφ ηνπ είλαη ε δηαδξαζηηθφηεηα θαζψο πξφθεηηαη γηα κηα αιιειε-
πηδξαζηηθή επηθάλεηα εξγαζίαο (αθήο ήθαη εηδηθήο γξαθίδαο) πνπ παξέρεη ηε δπλα-
ηφηεηα ακθίδξνκεο επηθνηλσλίαο (δηάδξαζεο) θαη άκεζνπ ρεηξηζκνχ ηνπ πεξηβάι-
ινληνο Καηά βάζνο φκσο πξφθεηηαη γηα κηα πβξηδηθή ζπζθεπή πνπ ζπλδπάδεη θια-
ζηθά ραξαθηεξηζηηθά καπξνπίλαθα κε δπλαηφηεηεο ησλ ΣΠΔ αθνχ νπζηαζηηθά έλαο
ΓΠ κπνξεί λα δείμεη φηη θαη ν ππνινγηζηήο κε ηνλ νπνίν είλαη ζπλδεδεκέλνο αιιά
έρεη θαη δηθά ηνπ ραξαθηεξηζηηθά πνπ πξνζδηνξίδνληαη απφ ην είδνο ηνπ πίλαθα θαη ην
ινγηζκηθφ πνπ ηνλ ζπλνδεχεη
Δίλαη γλσζηφ φηη νη θαηεγνξίεο ησλ ΓΠ είλαη αξθεηέο θαη νη πεξηζζφηεξεο
ζπλνδεχνληαη απφ δηθφ ηνπο ινγηζκηθφ Παξφηη ην παξφλ θείκελν δελ έρεη ηερληθή
εζηίαζε παξαζέηνπκε ζηε ζπλέρεηα επηγξακκαηηθά θάπνηεο ρξήζηκεο δπλαηφηεηεο
πνπ παξέρεη ζπλήζσο ην ινγηζκηθφ απηφ