obra original: lilia luidens - avondhavo aruba · e ta bisti cu un bata floria, moda bieu, te bou...
Post on 30-Nov-2018
222 Views
Preview:
TRANSCRIPT
1
Prefacio ‘E amor di Dorita’
Pa mi ta un gran honor pa por deleita publico en general cu
momentonan di hilaridad,ternura,amor,alegria,tension y
relahamento den e obra aki.
Momentonan biba pa personahenan ficticio, den un ambiente
anticua, cu ideanan anticua, na Aruba di antaño den añanan 50 den mondi trei lomb’i Dios na Choca Mata.
Fo’i tempo cu mi tawata mucha mi tawata activo den e mundo
artistico skirbiendo comedia y trahando cantica pa scol y pa
presentacion di AMG.
Mi a debuta oficialmente na 1980 den Festival di Teatro
Infantil cu e comedia:“Chibi den susto”, cu a ricibi e
premio di‘Obra mas original”.
Mi ultimo obra tawata na 1996. E musical grandioso:”E Magia
di Fantasia”dedica na Maybelline Arends-Croes.
Riba tereno musical, como compositora mi ta conoci pa
compone entre otro e canticanan di Pasco manera:”Lamanta”
y “Bela di Pasco”; e cancionnan cu mi a dedica na mi dushi
Aruba; canticanan pa ocasion special y pa‘Voz-I-Landia’.
Tambe mi ta skirbi poema.
Cu gratitud na tur cu a aporta na realisacion di e obra aki.
Lilia Luidens Skirbi na: mei 1987 Adapta na: 2014
2
E A M O R D I D O R I T A
Elenco: Dorita - Rachel Kraaijvanger
Chimina - Diana Marchena-Martes
Ciriaco - Marion Lopez
Dudu - Ada Luidens
Servanio - Richard Dabian
Agripino - Wilfrido Werleman
Shonene - Maria Caster
Efigenio - Raymond Kamperveen
Prudencio - Jair Wever
Mathilda - Rachelle Croes-Caster
Shana - Marijke Croes-Luidens
Corector di Papiamento: Maritza Petrocchi-Everon.
Elvia Solognier-Croes
3
Contenido di Escena Introduccion:………………………………………………………………………………………………………………………………………………….1
Escenario:……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….4
Acto 1 ................................................................................................................................................................... 5
Escena 1: .......................................................................................................................................................... 5
Escena 2: ........................................................................................................................................................ 14
Escena 3: ........................................................................................................................................................ 19
Escena 4: ........................................................................................................................................................ 29
Acto 2 ................................................................................................................................................................. 33
Escena 1: ........................................................................................................................................................ 33
Escena 2: ........................................................................................................................................................ 41
Escena 3: ........................................................................................................................................................ 45
Escena 4: ........................................................................................................................................................ 49
Escena 5: ........................................................................................................................................................ 53
Acto 3 ................................................................................................................................................. 58
........................................................................................................................................................................... 58
Escena 1: ............................................................................................................................................................ 58
Escena 3: ........................................................................................................................................................ 70
Escena 4: ........................................................................................................................................................ 75
Escena 5: ........................................................................................................................................................ 81
F I N ................................................................................................................................................................. 86
4
E A M O R D I D O R I T A ESCENARIO:
Un sala- comedor muebla cu mueblenan hopi uza den di Aruba di antes.
Na muraya parti ‘ pariba tin un cuadra religioso cu e lema: ‘Hogar, dulce Hogar’ y un spiel.
Na muraya riba un di e dos portanan cu ta bay pa e camber, cu ta cera cu un cortina,
tin un crucifiho. Riba e otro porta tin un cacho colga. Na halto, colga na e cosein di e
porta saya cu djeki, tin un mata di aloe. Riba esun cu ta bay pa cushina, tin un troshi
di conoflok. Na e porta principal, esun di cushina y e bentana tin cortina cortico floria.
Banda di e porta di entrada (saya cu djeki) tin un kapstok. Tin un sincuria colga na e
kapstok.
Den e huki na banda drechi di e porta di e prome camber tin un lampet cu su
punchera y canica. Un serbete ta colga n’e reki riba dje. Na muraya di camber tin un
hak pa colga e sonfonia di man na dje.
Parti di sala:
Un tapijt di mas o menos 2 pa 3 meter. Meymey rib’e tapijt tin un mesa; rib’e mesa un florero cu flor di Aruba y un shinishero. E set di stoel ta di palo y cabana y ta
consisti di: un sofa, dos stoel di zoya y dos stoel mas. Entre e stoel di zoya y e sofa tin
un bahul. Band’i muraya tin un cashi. Riba dje tin un oloshi y algun adorno.
Parti di comedor:
Den huki na banda robes di e comedor tin un cash’i’ glas. Riba dje un lamp’i’ kerosin.
E mesa di comedor ta tapa cu uli, net meymey tin un teblachi cu algun glas bunita y
un canica. Tambe tin un coticoti cu maishi.
Tin cuater stoel na e mesa.
Na muraya parti pabou di e comedor tin un cuadra di Ultima Cena colga. Bou di dje
tin un reki cu un La Birgen, un bela blanco y un cah’i suafel.
5
Acto 1
MODERADOR
Un dia manera tur dia na cas di Ciriaco y Chimina.
� Zonidonan di mainta .
# Cortina ta habri.
# Poco poco luz ta subi te claridad di dia.
ESCENA 1: Ciriaco ta sinta riba un stoel di comedor cu el a hal a net meymey di sala y comedor. E ta bisti cu un carson di kaki b ieu, corta net bou di rudia; un f lanel blanco . E f lanel t in buraco bou di cocodek; mea preto na pia y un bri l rand grandi. Su cabey ta nechi peña, cu un boe kel papa cu brilcream. Bou di e stoel e t in su pargati. E ta sinta pia r iba otro: cantando “Mosa bunita”. Su cara ta refleha amor, romance, alegria, n’un manera hilarico, su so den su mun do.
Chimina ta para n’e port’i cushina, basora den man. E ta bisti cu un bata f loria, moda bieu, te bou rudia, su cabes ta mara c’un paña. E t in un slof moli na pia. Su cara ta contento, Su so ta hari com o si fuera cu e t in masha pret. Poco poco e ta cana yega cerca bariendo y coketiando r iba ritmo di e cancion. E ta bari y balia cu e basora. De bes en cuando e ta canta pareu cu Cir iaco. E ambiente ta trankil, pacif ico.
Dudu ta sinta den stoel di zoya . Su shimis ta blanco, mara na cintura cu un repi. Na su cabes un lenso blanco. Slof moli na p ia. Na boca e t in un sigaria candela paden. Cara ta contento. E ta toca so nfonia di man pa Ciriaco canta.
CIRIACO Mosa bunitsa, mi ta pidi bo, scucha mi canto, ta pa bo so e ta. B’a despeshami pa causa di un otro, lo mi no yora pa bo curason. Mosa bunitsa, mi ta pidi bo, scucha mi canto, ta pa bo so e ta. B’a despeshami pa causa di un otro, lo mi no yora pa bo curason.
Chimina ta balia cu e basora rond di Ciriaco . Ciriaco no ta r ipara mes y ta sigui canta cu henter su curason .
CIRIACO
Si algun dia bo amor no ta feliz, ta compania di otro curason. Ay lo mi trata tur cos cu ta posiblo, na busc’un otro pa calma mi dolor.
6
Cara di Chimina ta cambia di expresion di feliz pa indigna ora cu e ripara cu Ciriaco no ta haci caso di dje.
CIRIACO
Mosa bunitsa un cos mi ta pidi bo, pa ora bo ta gosa, bo corda riba mi. Mosa bunitsa un cos mi ta pidi bo, pa ora bo ta gosa, bo corda riba mi.
Ciriaco ta sinta, cara feliz . E ta hala un rosea grandi . Chimina ta ripit i e frase na un manera cu e ta cherche Cir iaco .
CHIMINA Mosa bonitsa un cos mi ta pidibo, pa ora bo ta gosa bo corda riba mi. Mosa bonitsa un cos mi ta pidibo, pa ora bo ta gosa bo corda riba mi!
Dudu ta sera e sonfonia, ta lanta pa colg’e n’e hak na muraya, saca sigaria fo’ i boca y pone e cabito den shinishero.
DUDU Susu! Strena cu lampro ‘trobe. Lagami sali prome cu mi tambu ‘i horea bula. Oh! Un rato bos’nan ta den shelo, djey co’ ta boltia te candela ta spart! Mi t’ey weita si mi pret’i wow’ a spierta.
Ta drenta port’i cambr’i nort .
CIRIACO Ki diabl’a drentab’ atrobe!
CHIMINA Oh! Tur manita mes un cancion… y e suspiro despue. Ami ke sa riba ki bo ta pensa, Ciriaco!
CIRIACO Riba ki no, riba ken
CHIMINA Y… riba ken!
Ciriaco ta brasa Chimina. Esaki ta kita su man.
CHIMINA Epa, kita! Ta mamach’a scapabo cu min’ zembla b’un cantiman.
CIRIACO Hmmm… Mi reina ta bon zjangurna! O, mi reina ta jarloes. Si, mi reina ta jarloes.
Chimina bon rabia ta trata di sigui bari . Ciriaco ta bolbe purba bras’e.
CIRIACO Chimina… mi ta pensa riba nos yiu.
CHIMINA
Bo ke men… Dorita? CIRIACO
Ken otro Chimina! T’un crenchi yiu nos tin… nos Dorita! Hmmm! Chimina, koffie.
Chimina ta pon’e basora un banda y papiando e ta drenta cushina .
7
CHIMINA Ta ki Dorita tin di haber cu e cancion.
E ta sali c’un canica di koffie y dos copi r ib’un teblachi, ta pone riba mesa di comedor, coy e basora y s igui bari.
Sirbi bo me! Tin lechi y sucu klink! CIRIACO
Awo si ta bon! Hmm… Nos Dorita t’un mosa bunita, mi ta pensa riba tur e yoncumannan cu ta cana ta baba su tras.
Ta bay n’e mesa y ta basha koffie den copi y corta sucu klink.
N’ tin nada miho pa habri dia c’un koffie preto, yen di sucu klinko y bon cayente. Oooo, mi ta wete shacaboynan ta bin trei Dorita na rey!
CHIMINA Mira beyaco, miho bo pensa pa chapi e cura cu yerbe me halto cu bo me. Hasta cascabel, e colebra cu maraca tin den dje. E ta canta mesco cu gay. Y un otro ta contest’e. Y bo sa: paden ta di mi, pafo… di bo!
Ciriaco no ta contesta. Ta bay n’ e porta saya cu djeki, habri e parti ariba, despues abou, sal i , lagando porta habri. Despues di un rato e ta bolbe drent a cu corant den man, ta cera e parti abou di e porta y ta laga e djeki habri, pasa na mesa di comedor y coy e cop’i koffie .
CIRIACO Laga poco airo di manita fresca ki den pa sac’e holo mif.
CHIMINA E holo mif ey t’e biento cu b’a saca prome cu b’a sali. Fmf… hochi! Bo n’ por a bay puya pafo!
Ta bay habri e bentana.
CIRIACO Ta sinta den stoel di zoya pa wa k corant. Su so ta papia y hari .
Ma n’ ta co no, ma n’ ta co. Gezahebro ta bai Coshow trobe, pa ronion… cu cens di mi conbelastro! Tu’ luna pa Coshow, p’e wak con co t’ey bou. Luga di bay cu avion, e po feita su wenfrou y ta wak Coshow. Hmm… Sintiklasji ta bin atrobe, mi ta spera cu Dorit’n’ pone su cutis’ e aña ki. Hmm... Esta intresante… Tata ta bringa cu …
CHIMINA Ta corta palabra di Ciriaco.
Deliria trobe. Ciriaco, mi ke sa cu bo ta birando bieu! Mi djo… wak cuanto lachi bo tin; bo cabes n’ tin camind’i pone ma cabey blanco.
CIRIACO Mira mohe bela, wak bo mes un fashi den spiel. Trintipico añ’ n’ pasa sin laga lastro riba bo… y pa bo confomashon no: bieu ta berea.
CHIMINA Tristo e ta bay wak den spiel. Djey e ta sigui bari, yega unda Ciriaco ta sinta.
Despensa … Ciriaco no ta move.
CHIMINA Despensa mi un rato, Jaco!
Ciriaco ta lanta cara wak Chimina di ariba te abou , copi na boca.
8
CHIMINA Ma hombro, lanta bo dondroment pa mi bari bou dje stoel no.
CIRIACO Kwiri, net aki bo kie bari, tin mil y un luga unda bo po cunsa, ma no… net aki… net aki!
CHIMINA M’a bari henter e luga caba… y net ey bo t’ey sinta, net ey!
Chimina ta pusha e stoel cu e baso ra y koffie di Cir iaco ta basha.
Ciriaco ta bula lanta, corant ta cay y e ta pone e copi riba mesa.
CIRIACO Cariso… b’a pone mi kima mi smoel.
Ciriaco ta tene bou barica, su carson ta tur muha band’i su holpis.
CHIMINA Oh! Pachi bieu trei holpis tamb’a haya.
Hariendo e ta yega cerca. Mi t’ey busc’e botr’i Alcolado bendito pa fresc’e.
CIRIACO Nonono… alcohol! Ta kima bo ke kima mi co’? Hala, mi me’ po’ fix mi… asunto. Nad’ n’ pasa.
Chimina ta hari y ta sigu i bari, bariendo pia di Ciriaco .
CIRIACO Epa…No bari mi pia si Chimina.
CHIMINA Bo n’ po casa ma toch.
CIRIACO Cu mi n’ po casa! Hmm! Ken di cu no, mi kemen no, bo n’ sa nunca.
CHIMINA
Ta cua mohe lo ke casa c’un bieu potros manera bo. CIRIACO
Bieu potros! Hmm… Dje bieu potros ‘ki abo ta gos’ anochi si. Ciriaco ta coy e corant y kie r sinta r ib’e stoel di zoya di Dudu.
CHIMINA Nonono.. esey ta luga di mamachi! Un djis e ta bin bebe su koffie.
CIRIACO
Oh! Luga di cada ken ta den santana.. Ciriaco ta sinta rib’e sofa .
CHIMINA Despensa Ciriaco…
CIRIACO M’e co ki ta wega caba…
9
Dudu ta sali for di port’i cambr’i nort , bay na mes’i comedor, bash’un cop’i koffie y ta bay sinta den su stoel di zoya.
DUDU Danki Djo. Lama ta calmo. Ki tin drama eybou? Koffie! Ciriaco, sigu t’abo trobe cu bo man tembla tembla.
Dorita ta sal i . E ta bisti c’un yapon moda bieu, slof na pia y cabey na papiyot. De n su man e tin un weya di pishi .
DORITA Moro machi.
Ta sunchi machi. CHIMINA
Cu un sonrisa. Moro mi yiu, sigur Dudu a spierta bo.. m’e papiyot n’ey ta casi cay.
Ta drecha un di e papiyotnan. Con mi yuchi a pasa nochi..
DORITA Spantoso machi, m’a soña c’un colebra grandi kier a cohemi.
DUDU Eshuuushu. Credo mi Dios Padro!
CHIMINA Ay mi yiu! Colebra ta traicion.
DORITA Moro pachi.
Ta bay sunchi cabes di Ciriaco y ta pone e wea casi den su cara. CIRIACO
Moro Dorita. Mucha, cuidou bo dram’ e conteni dje baseniya, e wey’i pishi ey riba mi.
Dorita ta sal i pa port ’i cushina . CIRIACO
Hmm… Di con tur dia e ta cuinda machi prome cu pachi. CHIMINA
Paso t’ami a parie! Ciriaco ta lanta para y ta dal su pecho cu su man.
CIRIACO Y t’ami a trah’e, ta cri’e y ta dunand’e di come.
Dorita ta aparece den port’i cushina . CIRIACO
Y di bisti ya pa bintipico aña! DORITA
Bintipico no, pachi. Trinta. Pach’ n’ ta corda edad di pachi su unico yiu? Dorita ta bin para n’e mes’i comedor .
CHIMINA Djesun legitimo no, ma puntr’e cuanto aña Fanchi tin… o Diana.
10
DORITA Fanchi… Diana… ta ki’ machi ta papia.
� Gritamento di galiña.
CIRIACO Mira mucha, e galiñanan tin hende casi loco cu nan “cocodek, cocodeeek”. Bay duna nan meishi pa frit. Awor!
Ciriaco ta bay na e cuadra religioso y ta frega man. DORITA
Ay no pachi, tur dia ami tin cu dun’e bendita bestian’ey di come. Mat’ un pa mi pluma pa nos com’ un dushi sop’i galiña awe. Ay si pachi… por fabor pachi… mi me ta plum’e.
CIRIACO Hmm!
DUDU Dorita, un djis Dudu me t’ey drey cabes di un gayito pa bo pluma; mas oro bo ta yuda Dudu cushina sopi. Tende?
DORITA Contento e ta brasa Dudu.
Danki Dudu… cu pan bati di maishi rabo? DUDU
Claro tuchi. CIRIACO
Peshey e mucha ta malcria! Dorita, e otro bestianan tin cu frit si! CHIMINA
Mach’a prepara e coticoti caba, at’e riba mesa. DORITA
Danki machi. Di biaha mi ta pone awa herbe pa pluma e bestia. Dorita ta coy e cot icoti fo’i r iba mesa y ta sali .
Kip kip… kiiiip… kip kip kiiip… chiep, chiep, chiep…
Ciriaco ta mustra r iba Chimina. CIRIACO
Awo si aw’a pasa hariña. Weta pabo n’ menciona e nombern’ey p’e mucha tende, e n’ tin nod’i sa di nad’i co’i mundo.
DUDU Mi yiu, Ciriaco tin rason… Dorita ta nocent’ einda.
CHIMINA Ki bunita y bon cria nos yiu ta!
CIRIACO Bon cria! E much’ a haya boca. Antes bo por a te hasta come, e ta guli mand’abou, m’ awo, pa nad’i co’ e ta djindja, mesco cu scarpion dik.
11
CHIMINA Compronde cu nos yiu a crece. Cumsa trat’e mane hende grandi.
CIRIACO Hmm… P’e trata mi mane’ su mucha? Mm!
CHIMINA Mayoria di mucha mohe di su edad ta casa caba, cu yiu!
CIRIACO Hmm… Chimina, di con bo n’ spierta mi prome. Trintipico aña! Bo ke p’e mucha bira piedr’i fogon.
Ciriaco ta cuminsa cana ‘rib ‘abou, nervioso. CHIMINA
Manera cunsumi Chimina ta papia gestit riba e basora . Wak fo’i ki tempo mi ta pidi bo pa lag’e sali… bay sikiera Playa, o un fiesta, p’e po conoce un yoncuman.
DUDU Chimina tin rason!
CIRIACO Rason! Djo libra! Dorit’n’ tin nodi sali pa topa ningun hombro. Con e po sa ken ta bon p’e y ken no, e n’ tin experensha. Ami t’ey busca un cu ta combinie!
CHIMINA Abo, abo?
CIRIACO Ma ta claro! Bo ta kere cu mi t’ey duna Mi Dorita na calke mort’i hambro! No mi shon. Dorita meste casa c’un cabayero cabal, cu tin su propio cas… traha cu sodo di su frenta. Un hombro cu lo carg’e den su plant’i man y cu ta stim’e mesco’ cu porco ta stima caca.
DUDU
Hmmm! Dudu ta rasca garganta.
CIRIACO Hmm.. lodo.
CHIMINA Bo ta kere cu ta sisti hombro cu tur e birtudn’ey? Cuidou bo piki pieu y nos yiu bira señorita bieu.
Chimina ta sigui bari . Dorita ta drenta. E ta pone coticoti riba mesa, brasa Chimina, caricia cabes di Ciriaco, sinta den scochi di Dudu.
DORITA Dudu, toca pa mi canta.
DUDU Sigu no!
Dorita ta bay na muraya, coy e guitara y ta duna Dudu.
12
DUDU
Ki mi nieta k’e canta. DORITA
Amor, alma di mi alma. Dudu ta toca, Dorita ta canta. Chimina ta sinta ta bati man y pia riba ritmo. Cir iaco ta wak orguyoso.
Ay amor, alma di mi alma, permiti mi mustra bo mi cariño. Ay amor, alma di mi alma, permiti mi mustra bo mi amor. For di dia cu m’a conoce bo, m’a form’un pacto pa nos dushi amor. For di dia cu m’a conoce bo, m’a form’un pacto pa nos dushi amor. Tan tan! Danki Dudu.
DUDU Sempro na ordo Dorita.
Dudu ta duna Dorita e guitara. Dorita ta pon ’e na su luga y ta drenta port’i cambr’i nort.
CHIMINA Eshushu, tuchi sa canta di amor caba, esta gracioso.
CIRIACO Awo Dudu n’ tin nod’i toca Chabelita ma.
CHIMINA E ta canta bunita.
CIRIACO Si no. Mesco cu su tata. Hmm… pica c’e meste casa, sali fo’i cas. Y laga nos Chimina! Ma ta pa su mes un bon… pa su mes un bon.
DUDU Ta tur un dia tin cu habri hala bula bay. Ban core trei gayito.
Dudu ta pone su copi riba mesa di comedor y ta bay den cushina. CHIMINA
Afortuna t’esun cu lo bira su casa. Ay c’e mucha ta bunita, mesco cu su mama. Mesun cara, mesun sonrisa, mesun cabey.
CIRIACO Mesun cabey! Bo n’ po compara e plushin’ey riba bo cabes c’e cabey fuert‘i indjan cohoro di Dorita! Ey si el a tira pami.
CHIMINA Si… sigui degradami no ma. Si tabata otro, dia bieu e lo a lagabo!
CIRIACO Hmm. Chimina… . Ban weta, ban mira ken po bin na remacla pa casa cu nos Dorita. Pensa.. Pensaaa! Tin cu trah’un lista. Hmm. Pampel… potoloto. Aha! Mi t’ey busca pampel y abo, wak bo hay’ un potoloto poray.
� Galiñanan cu ta grita spanta
13
CIRIACO Hmm… Dud’a gar’un! Doritaaa!
Ciriaco ta lanta y ta bay den cambr‘ i seit .
Chimina ta wak rond, lanta tapijt y ta bari e sushi bou dje, despues e ta coy e copinan sushi y e basora y ta sal i pa cushina.
Dorita ta sal i fo’i camber, crusa sala y drenta cushina .
Chimina ta bolbe cu un paña, l impia e vloer susha cu koffie y ta bolbe drenta cushina.
14
ESCENA 2:
Ciriaco ta drenta for di port’i cambr’i seit cu papel den man . Chimina ta sal i fo’i cushina cu potlood den man y ta duna Ciriaco esaki .
CIRIACO E potoloto ki falta punta, ma n’ ta problema.
Ta saca un sombechi for di su saco. C’ e sombechi ki den un frega ‘i wowo e potoloto ta skerpi skerpi man’un blet!
Ta slijp e potlood y e sas ta cay riba vloer. CHIMINA
Ciriaco, m’a cab’i bari e luga. CIRIACO
Ta pa nos yiu Chimina, pa nos yiu! Oro bo ta bolbe pasa basora. Chimina ta para band’ i Ciriaco y cu stem masha suave e ta bisa:
CHIMINA Ta di berde bo ta kere c’ e asunto ki ta bay bon!
CIRIACO Ma ta claro Chimina… t’ami ta roganis’e. Aki poco dia mi po entrega mi yiu na pia di alta’ purita purita.
Ta tuma man di Chimina, cu ta feliz y nan ta cana bay dilanti , Cir iaco ta canta riba melodia di e Marcha di bruid .
Tantantaran… tantantaran… tantantaran tantaran tantaran. CHIMINA
Si, purita purita, maner’un leli blanco. Nos lo arm’un fiesta di kita sombre, c’un tingilinguiboks y dos shen invitado. Mi tey pidi Shonene pa trah’un bol’i batrey di vloer te na dak, dorna cu monton di bandera. Nos lo percura pa rom y coecoei na bari. Y ta ma cu claro cu lo tin sop’i bestia chiki. Mamachi lo trah’e. Bo tin cu capa dos cabritonchi, cuida nan un luna largo, duna nan blo yerbe, pa dia di soya, e sopi n’ sali ranco. No tin sopi pa bati esun di mi mamachi! Mi me ta trah’e chuculat’i pinda y driguidek. Lo tin bolo na granel, di modo cu tur invitado po hay’un hente.
CIRIACO Chimina… t’un monton di cens meste saca di mi bahul.
Ta grawata cabes. CHIMINA
T’un yiu nos tin Jaco… y ta un biah’e ta casa. CIRIACO
Señorita… mane Dios a manda.
15
CHIMINA
E plac’ ey meste wordo gasta toch, dia bo muri, bo n’ ta bay cu n’e! Bo ta corda cuent’i Shon Dechi, con dia c’ el habri bahul pa conta cens, el a topa blo garnach’i papel, ya cu djac’ a coba buraco den su bahul.
Ciriaco y Chimina tin hopi p ret.
CIRIACO Berde no… te c’el a haya atak y para te na hopistal… Hahahahaha. Ban pens’ awo Chimina. E prome yoncuman.. ta ken l’e ta. Emmm… Ooo! E yiu hombro mayo di comper Aniceto.
CHIMINA Bo ke men Agripino.
CIRIACO Ey ta palo!
CHIMINA Esey meste tin casi cuarenta caba.
CIRIACO Aña pasa el a caba su cas, cu bestro paden, e hombr’ a traha cinco aña riba dje y e n’ deb’un dewchi.
Ciriaco ta sinta, Chimina ta bay para su tras. CHIMINA
Un tiki lergia so e tin. M’e ta buen moso, e tin auto tambe, anke un tiki bieu. CIRIACO
E ta core si. CHIMINA
Manera diadomingo asina, e po hiba nos keiro. Ami cu bo patras den carioca y e feliz pareha bunit’ asina, sinta dilanti.
CIRIACO Numbro un ta Agripino anto.
Ta skirbi. A… gri… pi… no.
Den esey e ta manda man den halto y ta dal Chimina, cu ta spanta. CHIMINA
B’a hera boltro mi, Jaco. CIRIACO
Ken ta manda bo para mi tras. Aha! Mi sa ken ta bira numbro dos. CHIMINA
Y ta ken mi shon. CIRACO
Stop’i corta mi palabra cada rato, Chimina. Ta con mi por a lubida mi Comper Pancho! E tin un yiu hombro soltero, esey si ta macho! E tin un auto c’ asina dos hala grandi patras… un auto botou botou.
16
CHIMINA Berde no. Comer Chichi ta gab’e masha tanto. Looooco c’e galiñanan ta cu ne. Tur atardi e ta pasa ki dilanti. Su auto ta blink manera spiel! E tin cas tambe, c’el a traha c’e placa c’el a gana cu biryech ‘i Corsow.
CIRIACO Den su auto botou botou nos po sint’un tiki ma reimo.
CHIMINA Mi ta magina mi me caba ta zwaai man’ un reina, sinta patras den auto hala largo, capa baha. Y nechi c’e ta bisti! Sempro cu su bisti y su sapato blanco luluis luluis.
CIRIACO Hmm...
CHIMINA Bo sa no, pon’e numbro un rib’ e lista.
CIRIACO No, no… e ta bay numbro dos me. Dorita tin cu weit’e federencia grandi entre un y dos… ta con yam’e atrobe.
CHIMINA Po… Potencio… Du.. Dulencio…mi n’ sa… ma algo cu encio si.
CIRIACO Aha... Mi tin e! Prudencio! Pru.. den…cio… Prudencio.
CHIMINA Jaco, pone como numbro tres un hombro sif, lerdo. Ya Prudencio tin ma chens.
CIRIACO Ta lanta para.
E meste tin cas si! Fengura bo cu Dorita gusta net e sif ey. E ora mi ta keda cu mi placa den mi man.
CHIMINA Ami sa ken! Ki bo ta pensa di Efigenio, yiu di Shonene.
CIRIACO Hesuuu… e diabl’ ey tin mas alcohol cu sangro den su curpa.
CHIMINA Esey ta bon no! Bo me sa con Dorita ta bira ora cu abo ta bebi.
CIRIACO E n’ tin su propio cas si. Chimina… como c’e ta unico yiu, asina cu Shonene bastro, e ta enreda cas cu tu co. Bo me conoce cas di Shonene: un di e poco casnan den campo na Ruba cu tin stupi, rembak y bestro paden, fuera di esun di Agripino anto.
CHIMINA
Mi ta wak mi me sinta caba riba trono den cas ’i mi yiu. Cu ma smaak mi ta haci mi necesidad. Y ora cu mi trek n’e liña di e tanki ariba, mi ta mira con e producto ta lora bay abou c’e awa mane un warwaru.
17
CIRIACO Corda c’esaki t’e delastro atrenatibo no.
CHIMINA Pica c’e n’ tin auto, pero si nan casa, nos po cumpr’ un p’e. Como regalo di breit.
CIRIACO Kico! Tsss! Pa mi regal’e un auto, mi me ta saca bereweis y cumpra un… pa mi!
CHIMINA Pa nos!
CIRIACO Pa mi! Con bo c’e stier, si ni baiskel bo n’ po core.
CHIMINA Mira con bo ta degradami atrobe. Abo tampoco po core baisclo.
CIRIACO Mi po siña si… hmm.
CHIMINA E auto ta di nos dos: abo ta stier y ami ta sinta cant’i bo!
CIRIACO Asina si Chimina. No lubida cu t’ami ta cremencha pa spaar poco cens tur siman.
CHIMINA Y ta ami meste wanta. Ya tin dos aña cu mi n’ haya ni un shimi, ni un par ‘i sapato nobo! Di baina mi tin dos pida paña.
Tur tristo e ta sinta.
CIRIACO Paso bo ta malgasta nan no. Di blo laba, frega nan n’e washi, djey colga na cadushi, nan ta gasta. Wak ami, casi tu franet tin buraco. Ma mi n’ ta keha. E unico flus cu mi tin t’ esun cu m’a casa den… y ainda e po bay trintipico aña ma.
CHIMINA Ta basta hombro burda, ta basta. Numbro tres ta Efigenio anto. Ban mira, scribi!
Ciriaco ta bay n’e mesa y para e ta skirbi . Djey e ta c oy e papel, wak e, dobl’e y hinc ’e den su saco.
CIRIACO Chimina, prepara mi cashon y camisa di sali. Mi ta bay na Aniceto pa combida Agripino, djey pa comper Pancho y deshpe mi t’ey cumpr’un galon di rom y un cah’i ciga y djey pasa na Shonene.
CHIMINA
Ki dia Prudencio ta bin CIRIACO
Mohe, peshe cu bo me gust’e. Hmm! Prepara pa bo bay waf’i Rey pa cumpra pisca. Wak ki di bon barc’a trece awe. Hiba Dudu pa compaña bo.
18
CHIMINA Miho bo me bay waf. Ami ta keda cas haci trabou: bari, feila, stofia. P’e linoleo keda lombra manera spiel.
CIRIACO Con bo ke pa mi bay cerca mi comper cu holo di boglo na curpa. Bay abo y wak bo bolbe lihe, e ora bo po frega y limpia cuanto cu bo ke.
CHIMINA Abo, wak bo bin trempan pa busca awa na pos ‘i Masiduri, ya m’a prepara e burico cu dos halifat: un cada banda. Mas un hemchi pa bo carga na man. Shon Pe tin hopi dia sin bin bende awa ki banda. Ta ki lo a pase. Si tin dadro hecho na cadushi, piki un par. N’e cadushinan n’e pi’ ‘i cer’i Masiduri bo ta haya dadro oraño, ros y blanco. Y piki algun shimarucu na caminda. Bo sa cu Dorita ta gusta shimarucu. Esnan bogois.
CIRIACO Bast’e n’ guli tur e bagasonan p’e n’ plok mesco cu aña pasa. El a plok bon geplok.
CHIMINA Ma ta p’esey tin e cacho, no. Mi ta kere c’ el a siña su les. Corda bolbe lihe pa bo haci sabana limpi, kita tu cataplas ’i galiña. Magina bo cu Prudencio meste trapa den un cu su sapato blanco. Dorita tin rason: e bestia n’ey ta condena hende.
CIRIACO Con bo ke mi bolbe lihe si bo ta na mi tanto coy haci. Hmmm!
Ciriaco ta drenta cambr’i seit . Chimina ta drenta camber su tras . Dorita y Dudu ta drenta d i port’i cushina, pasa do r di e luga, para n’e bahul, Dudu ta habrie, cap un bitro for di un botr’i rom . Dorita ta para wak y ta hari.
DUDU Laga mi cap un betro di e hombro pichiri ey. Hahaha.
DORITA
Dudu, sac’e doria pega ey. DUDU
Doria a pega? Ay, mi ni a sinti’e. Bo mes sa, hopi tempo caba m’a perde gefoel eytras. Kia, kia, kiaaa.
Dudu ta saca doria. Djey Dorita y Dudu ta drenta cambr’i nort. Nan tin pret.
19
ESCENA 3: Chimina ta saca cabes for di cort in’i camber.
CHIMINA Mamachi, prepara pa compaña mi pa waf’i Rey.
Dorita ta drenta for di port’i cambr’i nort , bisti cu un shimis cera cu boton te na garganta. Su cabey ta tur na krul y su boca ta pinta cora cora. E ta sali cantando.
DORITA Nos lo ta feliz, feliz te dia nos bastro. Ningun hende no po stroba nos amor, Caricia mi, tene mi den bo brasa, pa mi ta feliz, pa bo ta feliz, pa nos ta feliz.
Ta cana bay n’e mes’ i comedor cantando y ta basha koffie .
Pa mi ta feliz, pa bo ta feliz, pa nos ta feliz. Ha. Mach’n’ ta gusta pa Dorita bebe koffie, paso koffie ta haci mucha bobo. Ma ta ki’ mi tin.. Hm!
Ta bay n’e mes’i sala y ta pone copi r iba mesa. Ta coy e corant y ta sinta den stoel di zoya. E ta zoya duro, gosando di su mes.
Ban wak ki tin awe den Arubaanse corant Oh.. Sintiklasje komt. Hmm…ta tempo trobe. Tsss...aña pasa m’a pone mi cutisa... m’e Hombro Sant’a lubida cu Dorita ta sisti. Tu na pup’i galiña; stijf y blikia di solo m’a trec’e paden. Ne prome cu pasco. Pachi mester a drech’e cu e cuero dje cabrito preto cu flek blanco cu nos a haci na sopi. E aña ki si Dorit’un ta pone sapato ma! Hahahahaaa… Hombro burachi a kibra tur cos den cas… esta dom no! Hahaha, dom, dom, dom! T’e me tin cu saca placa cumpra tu co bek. Mmm… esaki si ta interesante. Tata ta bringa cu amante di su yiu! E ke men cu t’e meste sa cu ken su yiu ta casa. Esta hende ouderweks tin n’e mundo ki no! Figura bo: Ciriaco ta scoge hombro pa su yiu Dorita. Mi ta bastro! Hahahaha.
Ciriaco y Chimina ta drenta, bon bisti. Chimina tin un macutu na brasa .
CIRIACO Te oro mi yiu, corda bon no, cer’e pida djeki di porta na werchi, y no habrie pa ningun hende… Machi no ta tarda.
Ciriaco ta habri bahul y ta duna Chimina placa, Chimina ta saca un lenso, lora e placa aden y ta hinc ’e den e macutu .
CIRIACO No Chimina, eyden nan po’ hort’e, hinc’e den bo boes, ey ni un cristian po coba.
Chimina ta sac ’e lenso for di e macutu y ta hinc ’e den su boes .
DORITA Unda machi cu pachi ta bay
CHIMINA Machi cu mamachi t’ey waf’i Rey pa cumpra fruta, berdura y pisca. Pachi t’ey… ehm.
20
CIRIACO
Haci rospondi poray.
� Musica den fondo: Piscador
DORITA Machi, trece djampou, mesco cu biaha pasa.
CIRIACO Djampou! Bo cabes ta bon! Biaha pasa ta fout mach’a haci di bin c’e pisca car’ ey. Hmm, djampou!
CHIMINA Ma n’ ta’tin otro.
CIRIACO E biaha ki no, si no tin gutu, checheiba o pishi porco… bo ta trece boglo o bakiyou, mi n’ ke pa bo gast’un capital cumprando djampou.
DORITA Ami no ta gusta gutu, ni pishi porco, ni bakiyou.
CIRIACO Aki n’ tin cuent’i gusta! Ta come lo ke ta haya.
DORITA Ay no Pachi… Pachi ta corda dia cu m’a pega cu weso.
CHIMINA Berde Ciriaco… te cu b’a hinca man den su corocoro, hera mat’e mucha, cu a cunsa saca sin misericordia.
CIRIACO Wes’a sali si! Hmm! Ta bon Chimina, busca djampou anto. Sllll, dushi. Danki pachi.
Ta lanta sunchi man di Cir iaco. CIRIACO
Hmm…p’e biaha ki. CHIMINA
Jaco, nam’ un patin pa mi cumpr’un florero di Iced Arte Murano na Spritzer en Fuhrman... pa nos pronk riba mes’i sala. Wak con bashi e mesa ta, pashe ca’i hende pobro. Oh, ora hende bin di bishita... nan ta wak rond.
CIRIACO Hm! Welll... no abusa si, Chimina.
Ta saca placa duna Chimina. CHIMINA
Iced Arte Murano, weita di ki tempo mi ta desea un. Jaco, bo t’un amor! CIRIACO
Ta bon mohe. Ban... haci! Dudu, nos ta cla pa sali. Ta coy e sincuria di kapstok y ta bay n’e porta . Dudu ta sali fo’i camber. Bon bisti cu un velo riba cabes .
21
DUDU Cla ta! Te mas oro Dorita.Corda drey e sopi de bes en cuando! L’e meste ta den cla.
CHIMINA Te oro mi yiu.
DORITA Ta bon Dudu, te oro. Te oro machi, te oro pachi.
Ta bay cu nan na porta. CIRIACO
Corda cer’e porta na werchi! Ciriaco, Chimina y Dudu ta bay . Dorita ta cera e porta y ta frega man na otro .
DORITA Nan a bay...esta bon no! Ban wak: mey ora den bis ‘i Mashi, mey ora pa cumpra cos, mey ora pa bolbe. Awo tin nueb’or, ke men cu caminda ta libro te cu diesor y mey n’ey. Dos luna pasa el a cuinda mi c’un sonrisa sheu, y a bay tur verlego. Luna pasa el a regala m’un chupabebe y m’a papia cu n’e un rato. Ay ki shimaron e pobro ta! Awe si Dorita ta combid’e bin paden, awe si!
Ta cana nervioso.
Caramba! Tur dia e ta pasa net cinco pasa di nuebe, ma net awe e n’ tin fin di yega, net awe.
� Pito di bais ta zona .
Dorita ta core bay habri porta, sali pafo. Despues e ta drenta, forsando un homber masha timido pa drenta paden. E homber ta bisti cu uniform di caki y e t in un pechi di dienst riba cabes.
SERVANIO Protestando.
Dorita… Dorita… no! Ta kita e pechi y ta tene na su pecho .
DORITA Servanio… mi so t’aki.
SERVANIO Dorita, mi n’ kier pa bo haya problema pa mi culpa.
DORITA Ki problema… aki band’ n’ ta pas’ un pushi.
SERVANIO Mi tin cu haci mi trabou tambe… pa mi cla trempan.
DORITA Trabou ta mas importante cu mi, Servanio?
SERVANIO Claro cu no, Dorita.
22
DORITA Awel, sinta nos comborsa, pa siña conoce otro miho.
Ta tene man di Servanio, cu no ta bay sinta, sino ta drey rond y no sa ki pa haci .
SERVANIO Dorita… b’a tene mi man.
Ta purba los e man.
DORITA Si… dushi no?
SERVANIO P…P…perrrooo…
DORITA P’esey mi ta gusta bo Servanio, bo ta sina verlego. Abo, abo ta gustami?
SERVANIO Masha tanto mes Dorita.
DORITA Duna mi un sunchi anto.
Ta pone cara. SERVANIO
Un.. un sunchi! Ta duda, djey e ta coy man di Dorita y ta sunchi e.
DORITA Hmm… Aki awo.
Ta bolbe duna cara.
SERVANIO No ta bon Dorita. Nos mester warda te ora cu nos contrae matrimonio.
DORITA
Te ora cu nos kico! P’un sunchi! Servanio… abo si! SERVANIO
Mi n’ ta gusta cos scondi. DORITA
Ma mi kie pa bo sunchi mi pa mustra mi bo amor. Servanio ta core sunchi cara di Dorita y ta hala tras. Dorita ta pone man na su cara.
DORITA Haaay… Servanio. Aki awor, na mi boca!
SERVANIO Dorita Dorita… ward’ esey te ora cu tin bendicion di mayor. Bo sa cu… amor scondi ta tempo perdi!
23
Servanio ta hala bay para dilanti; e ta preta e pechi contra su pecho. DORITA
Ta perde pasenshi. Tsss! Tempo perdi ta tur e tempo cu ta scuriendo y cu bo n’ ke probecha!
SERVANIO Ma mi ta respeta bo, mi kier conoce bo miho.
DORITA Y ami kie sa ki mi tin na bo prome cu mi dicidi di casa cu bo.
SERVANIO Dorita… mi n’ sper’ esey di bo. Ta mucho prematuro.
Servanio ta move den direccion di porta. Dorita ta blokia e porta.
DORITA Un chunchi cho. Ay si Servanio… un chunchi cho cho cho!
Servanio ta sunchi e na cara. DORITA
Asina no Servanio. Dorita ta tene cara di Servanio y ta sunchi su boca.
Asina! Servanio ta hala patras y ta tene l ip .
DORITA No bisa mi cu nunca b’a sunchi un mucha mohe!
SERVANIO Ta.. ta..t’ abo t’e prome. Abo, bo a yega di sunchi un yoncuman?
DORITA Ki mishi! Cera den e combento ki, ni mira mi ta mira un. Corda pa sunchi. P’esey mi ke purba.
SERVANIO Ta hala rosea alivia.
M’a kere caba Dorita. Ke men cu abo tambe ta nobato. DORITA
Nobo.. si. Servanio, un hombro c’ asina bon tipo, con bin. Am’a kere c’ e señoritanan ta bula rond di bo mane barbulet na flor.
Servanio ta pone su mannan trei lomba y ta cana pensativo . SERVANIO
No t’asina no. Mi tin masha cautelo. Mi t’ey conta bo mi secreto, ma tene pa bo! Un cinco aña pasa… mi tabatin binticinco… m’a gust’un polechi masha tanto mes. Tur dia mi tabata pasa cant’i su cas, djies pa mi wak e cas… y si mi tabatin suerte, su cara. Mescos cu mi ta pasa ki banda pa admira bo. Un dia e polechi tabata para pafo. M’a tum’un curashi: luga di tir’e carta dilant’i porta, m’a baha di mi bicicleta y m’a entreg’e den su man.
24
El a duna mi un sonrisa! M’a haya mas curashi ainda y a tene su dedenan. E mos’a ranca su man fo’i di esun di mi, cuminsa grita mi: “Hombro fresco, sinbronguensa, mi ta casa!’’ Y di mi n’ sa fo’i unda, un hombro bon grandi a soma. El a zembla mi un mokete, sker mi lip. M’a trompica, cay cu mi atras rib’un cam’i tuna. Cu trabou m’a lanta djabou; coy mi bais. Cu bicicleta na man m’a tumba pa cas, pa machi ranca sumpiña di tuna.
DORITA Hahaha…Bo chanchan l’a keda tur na sumpiña y naño. Pica! Ma bo no ta’ta sa c’e ta casa?
SERVANIO Niun momento so! Casi tur dia e ta para den porta ta haci wowo dushi cu mi.
DORITA T’e me a proboca bo… yewa cayente. Ami si n’ ta cogi ainda!
Dorita ta tuma e pechi di Servanio, pon’e na kapstok. Ta para banda di Servanio y ta tene su man.
Mi ta tene bo man… ki ta pasa. SERVANIO
Nada Dorita. Dorita ta sunchi Servanio na cara. DORITA
Mi ta sunchi bo… ki ta pasa. SERVANIO
Hopi Dorita! Mi curason ta casi sali fo’i mi boca. Servanio ta hala patras y ta cana bay den direccion di un stoel .
DORITA Ay no! Bo ta bay?
SERVANIO No, mi tin cu sint’ un rato!
Servanio k ier s inta riba un stoe l. Dorita ta tum’e na man y ta ley e pe sofa.
DORITA Aki ta miho, e ta carga nos dos. Ma esta mal manera mi tin. Bo ta di bishita y mi ta laga bo boca seco. Ki mi por ofrece bo di bebe: aw’i lamunchi, warap’i tamarijn o... orenchi cora.
SERVANIO Dorita, masha cordial di bo parti. Ma, m’a cab’i beb’un grapette na Shonene.
DORITA Aanh…
Dorita ta sinta band’i Servanio . SERVANIO
Ta sinti su mes incomodo. Ay Dori… bo tin mi loco!
25
DORITA Con b’a yama mi?
SERVANIO Dori… mi nombr’i cariño p’e señorita bunit’ aki cu cara di angel.
DORITA E tuchi. Esta romantico! Chunchi p’e brasa.
Servanio ta tuma man di Dorita y ta cuminsa sunchi e man di abou bay ariba; ta kishiki y ta sunchi brasa di Dorita .
SERVANIO Dori… mi Dori.
Dorita ta habri boton. Servanio ta coy su man tene.
SERVANIO Esey si no Dorita… Prome e renchi!
DORITA
Ma mi n’ tin renchi! Ta sigui habri boton.
SERVANIO Dorita… stop… stop!
DORITA Di con bo kier pa mi stop.
SERVANIO Mi no kier ta bulgar, pero… bo ta pone mi brik lanta.
DORITA Bo brik! Cua brik… Ey! Bo ta gusta mi?
SERVANIO
Gusta bo.. no! Mi ta stima bo. Hopi hopi mi ta stima bo.
DORITA Awel, ki bo ta ward’anto!
� Musica den fondo: “ Shimaraya bo ta lele bon”
Na principio nan ta frey masha inocente mes y ta hari hopi . Servanio ta lanta, wak rond, kita faha y ta baha carson.
# Luz ta paga.
Servanio y Dorita ta hari, nan ta haci yen di zonido.
DORITA Ay Fanchi… bo ta pret!
26
SERVANIO Dorita… hhhhahh… bo ta dushi…hahhh…
DORITA Wanta... kic’e sey ta? Chupabebe cu b’ a trece pa mi?
SERVANIO No... Esey ta amor.
DORITA Holo! Bo amor si ta grandi!
Dorita y Servanio ta keha. SERVANIO
Suave Dorita, ban suave. DORITA
Haaaauuuu! Esey si ta haci doloooo … aaauuu. SERVANIO
Dorita, bo kier pa mi sac’e. DORITA
No… lage aden… oeoeoeoeoeoe… SERVANIO
Au, au, au… Howeee… Huuuu! DORITA
Ki b’a haci! SERVANIO
Nos ta nobato, Dori. Abo ta mi prome. Y ami ta bo prome! Awor bo ta di mi, di mi so y ami ta di bo so so!
# Luz ta cende gradualmente.
Servanio y Dorita ta lanta. Servanio ta hisa carson y ta drecha su paña. Dorita ta cera boton. Camisa y cara di Servanio ta tur na l ip stick.
DORITA Hm... Y awo…
SERVANIO Awor nos tin cu casa no! Awe ta dialuna, aki seis dia ta diadomingo. E ora, cu poder ‘i Dios, mi ta bin aki pa cera conoci cu bo mayornan y pidi permiso pa bishita cas. Aki un luna, pasc’i nacemento, mi ta pidi man. Djey nos ta verloof y despues di un aña nos ta casa.
DORITA Holo! Asina hopi? M’a kere cu nos por casa den dianan di pasco n’ey.. Ay! Esta felicidad! Dorita ta casa cu Servanio. Ki felicidad! Ma, si pachi no ke!
SERVANIO Cuanto aña bo tin, mi prenda.
27
DORITA
Trinta! SERVANIO
Trinta! Ami tambe. Anto m’a kere cu ta binti n’ey bo tin. Bo ta mustra sina hoben, ma bo ta bieu suficiente. No tin mester di firma di mayor. Si pach’ n’ kier, pachi por wel ‘i lubida!
SERVANIO Si pachi n’ kier, bisa pachi lubida..
DORITA Si pach’ n’ kier, bisa pachi lubida.
DORITA Y SERVANIO Si pach’ n’ kier bisa pachi lubida. Si pachi un kier, bisa pachi lubida.
DORITA Mi deseo ta, pa nos tin nan bendicion.
SERVANIO Di mi tambe!
Ta wak oloshi.
Hesuuu, ya tin dies or y cuarto, mi trabou. DORITA
Caba? Anto bo tin cu laga tumba: djis machi cu pachi ta yega. SERVANIO
Ki dia mi ta wak bo atrobe? DORITA
Ata bo ta wak mi casi tur dia, para na porta maner’un clabo ta warda bo pasa.
SERVANIO Mi kier men… mescos cu awe.
DORITA Mesco cu awe. Mi n’ sa, ta leu a leu mi ta keda so, un be pa luna, dia machi haci compras grandi y e hiba Dudu cu n’e.
SERVANIO En todo caso, mi ta bin diadomingo, tres or di atardi. Pasa bon mi prenda.
Dorita ta sunchi Servanio na cara, hib’e na porta, habri e porta . Servanio ta sal i , Dorita ta supla un sunchi p’e .
DORITA Ayo mi amor… cuidou c’e buriconan na caminda.
DORITA Ta cera e porta y ta cab’i drecha paña, cabey si ta keda tur plama.
Credo mi Dios padro! Mi shimi ta tu na sangro, net awo mi regla. Mi mama dushi, ta ki m’a haci. Mach’a taha mi pa no laga ningun hende mishi eynan! Sino mi n’ po casa na blanco. Ma ki tin. Tsss! Dorita tambe tin derech’i ta feliz. Casa na blanco, na cora, na ros… ta mes un cos. Casa ta casa. Y scogi ta cogi!
28
Ta cuminsa canta. Ay mi machi linda, n’ tin nada we, M’a drenta den mi cushina, ni palo, ni carbon. Ay ma ranc’un djente, e djent’a kibra den. Pa causa di hhhento, m’a kibra mi cacumbein. Ay! M’a kibra mi cacumbein, e, m’a kibra mi cacumbein, hi, m’a kibra mi cacumbein. Ta con mi ta haci kita e mancha dje shimis. Haaa? E sopi!
Dorita ta core bay den cushina, e ta bolbe sali tur spanta. Efigenio ta drenta su tras cu guitara den man.
EFIGENIO El a bay Doyita. Ma dlay e sopi y pag’e candela pabo.
DORITA Efigenio! Ki mishi bo kinan den cushina!
EFIGENIO Ma bin duna b’un seyenata Doyita bunita. Peyo mestel a wayda te oya paltido di calta bay. Doyita… min papia, ni tende, ni miya nada, oke?
Efigenio ta toca y ta canta “Serenada” . Su lenga ta pega. Dorita ta sinta scucha.
Para cu mi guitara mi ta nab’un serenata. Cu mi cancion di amor mi ta yora mi namorada. Den claridad di luna mi ta brinda mi deseo. Na mi kerida mi kier duna mi amor. Ay mi prenda tende loke mi ta pidi. Regala mi e flor precioso di bo alma. Bira compañero dushi di mi bida. Pa nos por disfruta y goza nos felicidad.
� Batimento na porta
EFIGENIO Hesuseee… Si sjueglo haya mi aki siiiii… te oyo Doyita; Efigenio ta coy e guitara y ta core caminda pa cambro, Dorita ta gui e, hibe pa port’i cushina. Dorita ta bay su tras den cushina. Batimento mas duro na porta .
29
ESCENA 4: Batimento bruto na porta. Dorita ta sal i di cushina y ta bay habri porta . Ciriaco ta drenta cu un saco. E ta cera parti abou di e porta; ta pone e saco riba mesa; saca boter di rom, pone den bahul y saca caha di ciga pone riba cashi. Despues e ta kita sombre. E ta pone na kapstok. Dorita ta bay sinta y ta coy e corant, waya cu n’e .
DORITA Pach’a bolbe trempan!
CIRIACO Di con b’a tarda tanto pa habri porta, mucha!
DORITA Emmm… mi tabata den cushina ta wak p’e sopi.
CIRIACO Unda bo mama ta.
DORITA E n’ yega ‘inda.
CIRIACO Hmm! E shacaboy cu ta parti carta… m’a top’e den hanchi. E ta laat awe.
DORITA Ta gaña lesa.
Anh, si? CIRIACO
Awo tin diesor y mey. Sempro e ta pasa nueb’or. Ta ki l’a pas’e… e ta peshe hende cu dontrok a pasa riba dje.
DORITA Anh…
CIRIACO Ma caracho! Pon’un tiki ma’ int’res ora cu bo tata ta papia cu bo, no!
DORITA Ki pachi ke mi bisa: “Boe” o “Bè”.
CIRIACO Ni “Boe”… paso bo n’ ta baca, ni “Bè”… paso bo n’ ta cabrito.
Ta wak pafor. Alafin… alafin nan ta ‘parece.
Ciriaco ta habri porta. Chimina y Dudu ta drenta. Chimina ta kita lenso di cabes .
30
CIRIACO Hesu cu bos’a tarda!
Dudu ta pone un saco riba mesa y ta los su velo. CHIMINA
T’e bis ey nunca ta na tempo. Baha hende p’aki, baha hende p’aya. Djey hala henter e hanchi na pia c’e macutu pisa ‘ki… y mamachi, cu ta cococha.
DUDU T’e sapato ta molostia mi. Un djis mi t’ey kit’e. Sa cumpra porkeria pa hende bisti! Che! Kia, kia, kia.
CIRIACO Ta bira tempo pa busc’un garoti pa Dudu. Ke hubo Dudu.
DUDU Lo mi ta masha gradeci. Ochentipico, n’ ta co’i loco. Dorita, b’a corda rib’e sopi?
DORITA Si Dudu, e ta cla. Candel’i confo ta paga.
DUDU Shuuushu c’e ta balente. Dudu t’ey cambia paña, bist’un slof, djey nos t’ey bati un bon pan bati di maishi rabo. Maishi cu Dudu a bient’ ayera. Fresco fresco!
Dudu ta drenta cambr’i nort .
CHIMINA Ta saca algo lora den papel for di e macutu.
Dorita… Wak ki bunita... Mi florero nobo. DORITA
Ay dochi machi... Esta bunita! Ta coy e florero pa wak e.
CHIMINA Mucha, no mishi p’e n’ cay kibra!
Ta wak Dorita.
Ma mucha, bo n’ ta co’i mira. Bo pashe palabruha. Bay pas’un peña den e cabey ey y laba bo cara n’e conchi lampet. Bo shimis ta na sangro, bay cambie. Den bo cashi tin paña y catuna.
CIRIACO Berde no… ta ki b’a haci.
DORITA Wak p’e sopi y haci algun emm… gymastiek pa baha peso y bishit’i luna ‘ bin.
Chimina ta cort’e un wowo y ta mand’e keda keto. Dorita ta bay laba cara, despues e ta drenta su camber. CIRIACO
Hm… Muchanan djawondia… luga di co’i chapi, basora o washi… haci algo util pa bida… ta haci herehicio pa baha peso. Mhehehe!
31
CHIMINA Bo n’ po keha di Dorita. Danki na dje awe bo tin sopi. Tur di’ e ta haci su trabou. Bo pañanan: t’e ta laba nan. Y… con a para.
CIRIACO Mañan atardi seisor. Agripino ta hopi int’resa. Bo sa cu Aniceto Binagro ta loco pa casa su yiu. E ke men: auto, cas… y awo mohe. No tin, segun e, miho mosa cu nos Dorita.
CHIMINA Shhht…ata mucha.
Dorita ta drenta y ta tosa.
Ki’ a pasa cu Dorita. Dorita ta bay grawata cabes di Ciriaco .
CIRIACO Hmmm… bo tin cataro Dorita. Chimina, ‘we nochi corda herebe tamarijn cu lamunchi pa bring’e cataro. Mañan atardi Agripino ta bin di bishita. Mi ke boso trat’e bon.
DORITA Ay no, e lol’i aw’ey… Ki e ta bin haci?
CHIMINA Dorita, respeta yiu’i hende!
DORITA Ta bon Machi. Mi t’ey prepara casuela pa bati pan.
Dorita ta bay den cushina. CHIMINA
Dorit’n’ ta mustra ni un crench’ interes. Jaco, bo ta kere cu e ta trasa? CIRIACO
Etresha… ki mishi Dorita tresha. E tin tin’i mucha ‘inda. Tin mucha mohe ta cum’sa masha lihe y tin cu ta cum’sa hopi lat.
Ta sinta den stoel pa kita sapato .
CHIMINA Tambe tin cu n’ ta cunsa nunca.
CIRIACO Ban pensa c’e ta mesco cu bo. Hmm … Bo ta corda tempo cu m’a cum’sa tira riba bo y mi kier a pasa man den bo cabey? B’a manda mi di unda m’a sali. Hmm! Dia cu mi kier a sunchi bo boca, ya nos a verloof… b’a hefto mi un bofta sangra mi nanishi.
CHIMINA Hmm… bo sa pakico. O bo n’ ta corda ma. Tres dia despue cu nos a verloof, con m’a tira bo cu bo lenso y bo renchi ora cu nan a bisa mi cu bo ta’ta frey den mondi cu Shana! Hah... hombr’ n’ ta di confia!
CIRIACO Hmm… Mohe... muchu menos! Despue di esey si… man habri bo a tuma mi. Y mi renchi… y e lenso… y m’ a hay’ e pida cos. Hm!
32
CHIMINA
Esey ta paso bo a vansa pa bay Cuba. CIRIACO
Awel e di’ ey nos a traha nos Dorita. CHIMINA
Shht… tene pa bo, Ciriaco! Ciriaco y Chimina ta sali
# Luz ta baha gradualmente
# Cortina ta cera
� Musica: “Bula waya”
33
Acto 2 ESCENA 1:
MODERADOR Proximo dia: 6 ‘or di atardi
# Cortina ta habri
# Luz ta cende gradualmente
Ciriaco ta drenta, wak den spiel y ta drecha su cabey. Djey e ta sinta den stoel di zoya, e ta zoya tur nervioso.
Chimina ta drenta su tras, bunita bist i. E t in un stoffer den man y ta pas’e tur caminda, nervioso, pura pura .
CIRIACO Ma mohe, bon’ po’ sinta bo atresh!
Chimina ta djis wak e.
CIRIACO Bo tin mi nerrrvio c’e canament’ ey.
CHIMINA Ta parse cu t’abo ta warda bo frey. Meste di un stofro nobo, ‘saki falta cabey.
CIRIACO Ta un meshte tin: Muri! Dorita… Doritaaa… einda bo n’ ta cla… Duduuu!
CHIMINA Bo n’ ta corda cu Mamachi a bay Plantashi Boca Prins cu Shonene?
CIRIACO Con bo ke pami corda tu co. Ey! Bay sinta prome cu bo hacimi loco!
Chimina ta warda stoffer y ta sinta den sof a. Dorita ta drenta.
DORITA Ken a muri.
Dorita ta sinta na grandi. CIRIACO
Sinta rekt… Dorita ta move un tiki r ib’e stoel .
34
CIRIACO
Asina no, bo pesh’un tabla. Dorita ta sinta pia riba otro.
Awo bo pesh’un dams.
� Batimento na porta, cu tin e parti ariba habri
Cara di Agripino, c’un sonrisa di horea pa horea ta aparece. Dorita c’un cara masha fada.
DORITA
Ata… lol’i awa ‘ yega. Ciriaco ta lanta p’e habri parti abou di e porta . Agripino ta drenta y ta saluda Ciriaco .
AGRIPINO Bon tardi señor Ciriaco. Est’un honor!
CIRIACO Bon tardi Agripino.
Agripino ta tosa y ta bay cerca Chimina. E ta sunchi su man. AGRIPINO
Ehemm.. Bon tardi Shi Chimina. CHIMINA
Con bay c’e bida Agripino. Con ta cu comper Aniceto.
AGRIPINO Bida ta bon, yen di sorpresa. Pachi ta bon. Poco romatiek so e tin!
CIRIACO Sera conoci cu mi yiu… Dorita.
AGRIPINO Ta tosa.
Pa mi t’un placer, señorita Dorita. Kier sunchi man di Dorita, cu ta hala su man pone tras di lomba.
Maske mi conoce su carita caba. DORITA
Di unda… AGRIPINO
(Ta saca un lenso y ta supla nanishi)
Di pasada. Ki ora mi pasa bay trabou enfrouw ta para na port’i cura. CIRIACO
Aaanhh… ta ’sina cos ta… Sinta bo Agripino.
35
AGRIPINO Danki Shon Ciriaco.
Agripino ta sinta n’e stoe l banda di Dorita. DORITA
No bruha pachi! E sa wak mi, ma ami nunca ‘ ril pa wak e. AGRIPINO
Ta tosa. Ta ken por laga di wak un dams nechi asina para ta coketia na cura.
Ta hala garganta y ta tosa.
CIRIACO Hmmm…Chimina, trah’un lek ‘i te cayente cu lamunchi y pon’un cuchar’i Vicks aden… pa Agripino.
Chimina ta lanta y ta bay den cushina. AGRIPINO
Un bitro ta baha miho. CIRIACO
Miho ta pa bo bay doktro Janskin… o busc’un hende traha remed’i tera pa bo… strop’i calbas. E slijm ey ta peshe mara na bo pecho.
AGRIPINO Ta tosa te pega ‘den.
No ta nada no. Mi tin como tres aña ta tosa ‘sina, m’a custumbra caba. Agripino ta pone man n’esun di Dorita. Dorita ta hala su stoel mas leu . Agripino ta hala di dje tambe y Dorita na f inal ta conforma.
Con bin un mosa nechi asina un tin compañe ainda. DORITA
Paso e mosa ki ta spera rib’e prins di su soño. AGRIPINO
Ta tosa.
Bo ta kere cu ami por t’e prins ey? Ta kishiki Dorita.
DORITA Pachi!
Ta dal man di Agripino
CIRIACO Hmmm… Agripino, nos a yega n’un punto importante.
AGRIPINO Mi deseo mas ferviente ta di casa cu Dorita. Mi sa cu Ciriac’un tin nada contra, sino Ciriaco no a com..
CIRIACO Ta corta su palabra.
Si acaso bo bir’e hombro ideal pa Dorita… ki bo tin di ofrece.
36
AGRIPINO Ta purba papia den horea di Dorita, esaki ta hal’e.
Bon… mi tin hooopi. Mi tin un cas… auto y boshi amor. Ta tosa.
CIRIACO Esey mi sa caba, m’e tin cu come… bisti. Aki e ta haya di lo miho.
AGRIPINO Mi tin trabou fiho na LAGO cu do ta paga bon. Cada cens cu mi gana, mi ta tira rib’e cas… pa haci’e mas y mas bunita.
CIRIACO Hmmm… int’resante… bo ta gasta placa na bibida?
AGRIPINO Ma ta claro cu no! Ora mi haya por nada so mi ta bebe.
Ta cohe man di Dorita y ta kishiki’e.
Dorita ta lanta, ranca su man los y ta cay . DORITA
Hombro fresco! Stop ‘i tofro cu mi! Agripino kier yud ’e lanta . Ciriaco ta hal’e un banda y e mes ta yuda Dorita. Chimina ta drenta cu copi den man.
CHIMINA Tuma Agripino, si bo tin un señora cu po haci esaki pa bo, dos, tres be pa dia: den un santiamen bo ta cura. Bo sa cu m’a siña Dorita tur esey.
CIRIACO Hmmm! Chimina, mi n’ ta kere cu Agripino t’esun ideal pa nos yiu.
AGRIPINO Con Ciriaco por dicidi esey! Ta Dorita mester sa cu ken e ta casa.
CIRIACO Den e cas ki, t’ami ta dicidi. Y si mi ta haya cu bo no ta bon…
Agripino ta bula lanta. AGRIPINO
Cu mi n’ ta bon! M’a traha 2 yiu cu Hortensha di Shon Tin. CHIMINA
Esey me ta demostra cu bo n’ t’un hombro responsablo! Kidou bo kibra mi pronstik!
DORITA Ami n’ ke hombro cu ta scupi mi ni baba mi. Cu hasta po’ pega mi cu mal‘i pecho.
CIRIACO Bo mes a tende Agripino: behe na awa. Pash’un bon atardi.
AGRIPINO Ta tosa.
Awel si, mi ta contento di a scapa di un famia ‘sina trasa. Atrasa… atrasa!
37
Kier sali.
CIRIACO Atresha… tresa ta bo ... mama!
Ciriaco ta scop Agripino. Agripino ta cay pafo. CHIMINA
Esey un ta’tin meste. Bo por a lag’e sali cana. CIRIACO
Tsss! M’a prefera di sak’e di atras! Ciriaco ta sal i pafo.
DORITA Machi, di unda pachi a sak’e… aparat’ ey?
CHIMINA Pachi a top’e poray y el a laga sa cu e kier conoce bo. Bo mes sa con bo tata ta gaba bo. Y pachi a combid’e.
DORITA Asina… y ken t’e siguiente!
CHIMINA E… e siguiente?
DORITA No haci mane mach’a guli musca.
Ciriaco ta hinca cara paden y ta yama Chimina cu dede. CIRIACO
Chimina… CHIMINA
Ablie… Chimina ta bay n’e porta. Dorita tambe kier bay tende.
CIRIACO Ma carasto… abo tambe yama Chimina…
DORITA
Si ta toca n’ami, mi tambe kier tende. CIRIACO
Bay busca mi peña pa mi, criatura. E ta riba dak. DORITA
Riba dak… CHIMINA
Ayera, or’ e pushi ‘ Shonene a bin jak puyito, pach’a tir’e cu n’e y el a cay rib’e dak wayanga di mangashina.
DORITA Oh… Ta p’esey pach’a us’ esun di mi pa peña pachi su boekel!
38
Dorita ta mishi cu e boekel. Y dos djent’a kibra, awo meste di un nobo. Pero Pachi, ta birando scur.
CIRIACO
Einda bo po wak yiu… Dorita ta bay pafo.
CHIMINA Mi ta’ta sa k’e cos ki no po bay bon!
CIRIACO Cu Agripino ta’t’un faracaso, bo tin rason. Ma tin dos ma. Mañan bo Prudencio ta bin… y oter mañan Efigenio.
CHIMINA Lag’e asunto fria p’algun dia. Dorita ta desconfia.
CIRIACO Tsss…Ki fria, ni fria! Ora hero ta cayente… laga strica, laga strica!
CHIMINA Oh! B’a bira cayente pa casa yiu…
CIRIACO Nos dos k’e p’e casa. Hmmm… Fengurabo cu net net mañan Prudencio sali, top’un polechi nechi. E ora… ayo Prudencio!
CHIMINA Bo tin rason.
CIRIACO Sempro mi tin rason!
Dorita ta drenta ta cohia, cabey plama, pia rasca, shimis sushi , ma cu peña den man.
DORITA Tuma pachi…
CHIMINA Ma yiu… ki a pasabo. Bo a troce bo coroshi?
DORITA Ora cu m’ a baha di e bendita dak wayanga ey, m’a cay hera kibra mi nek.
CIRIACO Hmmm. Si ta bo nek ta bon.
CHIMINA Stop Ciriaco. Bo ta prefera c’e mucha kibra su nek c’e kibra su…
CIRIACO Ta chensa mi ta chensa!
Ciriaco ta pasa man den cabey di Dorita, bay paden, drenta camber. CHIMINA
Esey no ta co’i chansa cu n’e! Chimina ta brasa Dorita y ta hib’e sinta n’un stoe l di comedor.
39
CHIMINA Ay tuchi machi su yiuchi. Machi ta cura bo.
Chimina ta bay n’e lampet, coy serbete pone riba su schouder, coy e canica y e punchera. E ta pone e canica riba mesa di comedor y ta pone e punchera bou di e rudia rasca di Dorita. E ta drenta cushina y ta bolbe cu un botro di yodi, cu e ta pone riba mesa. E ta saca un mangel for di su saco .
CHIMINA Unda ta hasi mas dolo…
DORITA Ey machi…
Dorita ta mustra n’e rudia tur rasca . Chimina ta pone e mangel riba dje. Dorita ta coy e mangel . Chimina ta basha awa rib’e rudia
DORITA No machi… e ta pica.. no machi…
CHIMINA Ma mucha para keto… sino e ta hasi ma dolo.
DORITA No mishi machi, no mishi…
CHIMINA Dorita…tene bo pia keto, sino mi ta pasa b’un cantiman.
Dorita ta yora. DORITA
Kidou machi… poco poco… CHIMINA
Awo un drup ’i yodi… DORITA
No machi… auuu… auuu… CHIMINA
Wak, ya ta cla. Si no limpi’e, e ta coy cofir. Bay pas’un paña muha na bo cara y bisti pañ’i drumi. Machi t’ey prepara funchi cu lechi.
Dorita ta bay pa camber. Chimina ta pone tur cos na nan luga. E serbete ta keda colga n’ e stoel . Ciriaco ta drenta y ta sinta na mes’i comedor .
CIRIACO Holo Chimina… m’a kere cu ta porco bo ta soya!
CHIMINA
E Dorit’ ey ta masha mimo. Chimina ta bay n’e reki unda e Birgen ta y ta cende e bela. D espues e ta cende e lamp’i kerosin.
40
CIRIACO Mi tin hambro Chimina. Mi stoma ta gruña.
CHIMINA Un be bo ta haya di come.
Chimina ta bay den cushina. Dudu ta drenta, ta kita velo y ta sinta na mesa cu Ciriaco .
DUDU Bon nochi… Dud’a yega. M’a pasa tremendamente bon.
CIRIACO Hahaha… Bon nochi Dudu. Y Dudu a rek algun piesa?
DUDU
Con po laga! Dudu a balia te cu e las a feila. Hahahaha. Ta monton di hombro soltero tabatin na Plantashi Boca Prins. Dorita ta sal i di camber, hole Dudu. E t a habri cashi’ glas, coy tayo y cuchara y e ta pone nan riba mesa. E ta drenta cushina y ta bolbe cu un wea, den cua tin un cucharon. E ta pone e wea r iba mesa y ta sinta. Chimina ta drenta cu un scalchi gran di cu funchi, pone riba mesa y ta sinta .
Tur ta haci cruz y famia ta resa
# Luz ta baha te scur
� Musica den fondo : “E djaca”
# Luz ta cende na ‘LOW’ ora cu e cancion ta na mita.
41
ESCENA 2: Ciriaco ta drenta, coy un ciga y ta sinta den stoel di zoya, ciga den boca. E ta canta pareu cu e cancion. E cantica ta caba, pero Cir iaco ta sigui canta.
CIRIACO Ay, est’un bon bisiña bo ta, hopi bon amigo bo tin. Spera diberti bo Miguel, pa bo dal bo cos ma trempan. Bo ta confia hopi, mi shon, bo ta laga porta habri. Ora djaca bini bo cas, e ta pica liña e ta bai. E djaca, e djaca, e djaca, e djaca…
� Batimento na porta
Ciriaco ta lanta y ta habri porta. CIRIACO
Ta cua alma n’e or’i Djos n’aki! Shonene ta drenta.
SHONENE Bon nochi… di leu m’a tende bo ta toca. Hesta bunita.
Shonene ta wak rond y ta cana mishi aki aya, hasta cu e f lorero nobo .
CIRIACO
Masha fada.
Bonochi Shonene. SHONENE
M’a bin wa’ si Dud’ a yega bon… y Chimina. Ciriaco ta bay den direccion di camber, e ta grita.
CIRIACO Chimina… Shonene!
Ciriaco ta drenta camber . Shonene ta bay n’e stoel y ta coy e serbete, wak e di tur banda . Chimina ta drenta sala.
CHIMINA M’ ata Shonene... bon nochi comer.
Chimina ta kit ’e serbete fo’i Shonene . M’a lubida di pone pa laba.
SHONENE Comer Chimina, con bay c’e curpa. Con Dud’ a yega. E bieu ey si a yongota!
42
CHIMINA
Awel comer, bon cansa. E ta haci mey anochi dia bieu. Ki di bon tin! SHONENE
Nada nada. Cos ta frega. T’un tak’i yerb’i hole y un lek’i salo m’a bin wak si comer tin p’ami. Pa traha sopi mañan… sopi ‘ galiña.
CHIMINA Ma ta claro no. Shonene po kit’un taki fo’i e rama dilant’i cas.
SHONENE Ehm… Shonene ta saca un tak’i yerb’i hole fo’i su saco y ta mustra Chimina. E ta hari. Con ta cu Dorita. El a haya hopi sla? E pobr’a hay’un mal cai. M’a kere sigu c’ el a bula su slot. Man’un macac’ el a subi riba dak, djey pa laga su mes cay. Ta mata e kier a mata curpa…
CHIMINA Mi yiu n’ ta mata curpa pa ningun hende. T’e peña di Jac’ el a bay coy. Esun cu Jac’a tir’e pushi ladron di bo cu ne. E pushi cu ta horta puyito.
SHONENE Bo mester a wak Efigenio. Su wowonan a peilo fo’i nan cashi ora saya di Dorita’ lanta. E mucha tin bunita pia. Pica cu e n’ tin yoncuman. Pero lo no bay tarda muchu ma. Mi ta mira, mi ta mira…
Ta bay den trans.
Mi ta mir’un gay cu bon tipo… locamente namora ta bin di bishita… CHIMINA
Ki ma bo ta mira… ki ma: cas… auto. Ken… ken e ta! SHONENE
Ablie... Ta bin bij.
CHIMINA B’a cunsa conta mi algo di un yoncuman.
SHONENE Ehm… nam’un ciga y un copi’ koffie sterki y mi ta lesa copi pa bo.
CHIMINA Bo ta wak copi pa mi… Cuanto bo ta cobra mi.
SHONENE Ehm… Nada nada! Maske ora wak suerte, tin’i duna algo si, sino e n’ ta surti. Pidi Jaco bula nek djun dje pintonan pami y mi ta wak suerte pa bo.
CHIMINA Yaco ta prefera bula su propio nek afo cu mat’un di su gaynan di rasa.
SHONENE Ave Maria Purisima! Ni pa suerte di su yiu… pa sa ki t’ey pasa cu n’e. Cu ken e ta casa…
43
CHIMINA
Ciriaco… Jaco… Ciriaco ta drenta sala. Chimina ta hal’e un banda y ta papia cu n’e, de spues Chimina ta drenta cushin a.
CIRIACO Mira ki Shonene, delastro bia’ cu bo ta bin wak suerte kinan. Si e biaha ki e n’ surti, mi ta haci cu bo mesco cu mi t’ey haci c’e galiña, paso mi gaynan fini bo n’ ta haya!
Ciriaco ta pasa dede rond di su nek. SHONENE
Mi ta sigu c’e ta surti… mi ta sigu! CIRIACO
Mane bia’ pasa cu b’a bisa mi cu mi t’ey gana briyechi y te cu awe... SHONENE
Pasenshi, cu pasenshi bo ta gana gloria! CIRIACO
Gloria si, ma no Shonene. Ciriaco ta sal i.
SHONENE Ki ma mi ke. Un galiña gordo pa sopi. Hahaha. Mi po siguranan cu ta berde. M’a mira cu mi propio wowo c’un dia bichi ‘ tera meste come.
Shonene ta sinta n’un stoel di sala. Chimina ta drenta cu koffie y ta duna Shonene. Ta bay n’e cash i , coy un ciga y e cah’i swafel y ta duna Shonene. E ta bay sinta n’e stoel banda di esun na unda Shonene ta sinta y ta spera, yen di ansha . Shonene ta tuma e copi, pon’e riba mesa, cende e ciga y ta cuminsa huma. Sacando huma e ta wak den dje y ta haci yen di zonido , mane hende cu ta monta.
SHONENE Mi ta wak un yoncuman ta sali dje cas ki cu rabo memey ‘i su pia.
CHIMINA
Esey lo ta Agripino. SHONENE
Mi ta wak un hombro ta drenta, orguyoso… carta na cantidad. Mi ta mir’e principe riba su cabay blanco… y boso yiu ta feliz, feliz. Alafin el a contra su amor… E Amor di Dorita...
CHIMINA Esta bunita futuru ta mustra! Con e gay ta… ken e ta.
SHONENE Esey si mi n’ po bisa. M’e tin cabey brein, cu dos kril. Nechi socoboy.
CHIMINA Mi sa caba… Prudencio!
44
SHONENE
Mi n’ sa… ma pronto l’e surti si. Ta bebe koffie y ta wak den e copi.
# Grito di galiña
Mi ta haya holo’i chuculat’i pinda… mi ta weta bolo… na monton! Ehm.. mi ta mira mi me ta trah’un bol’i batrij y ta dorn’e cu yen’i bandera root,wit, blauw.
Ciriaco ta drenta cu galiña den man. SHONENE
Ehm… Mi n’ po concentra ma. Boso ta stroba mi. Mi n’ ta wak nada nada ma. CIRIACO
Mi n’ po’hay’e machete… hib’e pa bo me bula su nek. SHONENE
Danki comer, danki… pasa bon no. Y corda mi palabra… Shonene ta tuma e galiña y ta bay .
CIRIACO Ki ora c’e bruh’ ey bin kinan, e ta bay c’un di mi polechinan.
CHIMINA M’ e ta traha p’e…
CIRIACO Ki bo ta yama traha! Huma mi ciga, bebe bo koffie, wak den copi net un idiot y papia caca!
CHIMINA At’e ta’ta sa di Agripino cu a sali mesco cu cacho c’a puya. Y cu Prudencio ta bin… y lo sali victorioso.
CIRIACO E n’ ta dew mane bo. Si abo en be’i hunga am’i cas, sinta dilanti ‘ bentana hente dia, loer cu verkijk pa ca’i bisiña: bo tambe po conta un cu un ta dos!
Ciriaco y Chimina ta bay den camber.
# Luz ta paga
45
� Luz ta cende ora cu e cancion caba
ESCENA 3: Dorita ta sal i bisti cu un yapon, cabey na papiyot, verband na pia y e ta p oniendo verband na su brasa. E ta canta .
DORITA Si Fanch’ un ta mi Fanchi, con su mama ta mi suegra. Si Fanch’ un ta mi Fanchi, con su mama ta mi suegra. Sak abou, piki pieu, sak abou piki pieu, Sak abou, piki pieu, te Dorita bira bieu...
Dorita ta hari su mes, ta saca un spiel chikito fo’i den lachi , ta sinta den stoel ‘ i zoya y de bes en cuando e ta canta un tiki .
� Batimento duro na porta
Dorita ta bula riba, warda spiel den su boes .
� Batimento atrobe.
Dorita ta coy e basora y ta bay habri e djeki di e porta. Efigenio ta para den porta y ta canta:
EFIGENIO Señorita bunita, cu cara di angel, A baha fo’i shelo, pa na mi consuelo.
Dorita ta hari . E ta habri e saya di e porta y Efigenio ta drenta cantando y bailando.
EFIGENIO M’a mirele balia, balia Chachacha. Un pia dilanti, e otro patras el a balia Chachacha. M’a mirele balia, balia Chachacha. Un pia dilanti, e otro patras el a balia Chachacha. Chachacha!
E ta papia y ta mishi cu Dorita , cu ta cunsumi y ta purba evit’e . Ay Doyita, mi amoy, despensami cu m’a bin awoy… hik… Mi n’ poy a wa’da te otlo mañan. Weita fe’i ki tempo mi ta adoya bo, ma mi n’ ta’tin bliyo pa decalyabo … hik… Peyo awe… awe cu m’a wak bo pia bunita y bo atyas paya, m’a pensa… hik: “E mohe ey tin cu biya di mi!” Ki bo di Doyita, ki bo di.
Efigenio ta purba tene Dorita, Dorita ta dal e cu basora. Efigenio ta purba bula, pero ta trompica y ta cay na rudia.
46
DORITA Bay muri leu om! Con bo ta bre’ drenta ca’i hende drechi n’e ora n’aki ta zakseilo, zeta zeta. Bo n’ tin bronguensa?
EFIGENIO Con bo ke pa mi tin byogensa di bin aki… si nos a hunga huntu tem’ cu nos ta’ta chikihihito… hik. Y bo ta’ta gusta, siii… hik… oya cu mi ta’ta kishikibo. Bo sa no… abo t’e señoyita ma’ cudisha di becindalio.
E ta tene pia di Dorita, cu e otro man e ta want’e basora. EFIGENIO
Ay Doyita… hik. Tene compeishon djun homblo namoya desespeya. DORITA
Laga mi pia bay. Efigenio ta hinca rudia dilanti ‘ Dorita .
EFIGENIO Si bo ke mi ta sunchi bo pia mes.
Efigenio ta sunchi pia di Dorita. DORITA
Stop, gonchi! Hombro porco! Dorita ta dal Efigenio.
EFIGENIO Y lembe bo…
Efigenio ta coy man di Dorita y ta lembe. Dorita ta hal’un banda y e spiel ta cay sin cu Dorita ripara . Efigenio ta wak den e spiel .
EFIGENIO Esta bunita bestia.. ehm… esta bunita bista… hik…
Dorita ta hal’un banda, tene yapon y ta pasa Efigenio un bofta . Efigenio ta cay pech’a riba, pia ta bay laira y e ta r anca Dorita su paña pa wak bou di dje.
DORITA Fresco! Fresco…
Dorita ta bay para leu. Efigenio ta lastra bay n’e stoel , tene y ta lanta ta tambalea.
EFIGENIO Doyita, bo n’ ta keye no… hik! Ta bo tata me a combida mi bin kinan pa papia di bo futuyu.
Ta grawata cabes.
Doyita, mi ke bo cohe mi… ami… hik… como bo hombyo. Efigenio ta bay stit contra e muraya.
DORITA Pach’ a invita bo… el a invita Agripino, ta ki pachi ta kere!
(Ta grita)
Paaachi! Ciriaco ta drenta sala bisti na cash onsio.
47
CIRIACO Ma mucha… tanto beheit. Di con bo n’ drumi einda.
Ciriaco ta wak Efigenio, cu ta gestit n’e muraya, net bou di e cuadra . Ma carrrriso! Ki mishi bo kinan, pechi pechi…
EFIGENIO Mi n’ ta’tin peshenshi, suegio… mi n’ tin peshenshi.
Ta yora. Ciriaco ta bay cerca Efigenio, lei e hib’e sinta.
CIRIACO Sinta Efigenio, bo kier un betro. Meste saca clabo cu clabo!
Ciriaco ta sac ’ e botro fo’i bahul, coy dos kelki fo’ i mesa y basha rom. Dorita ta bay para na port’i camber y ta wak masha interesa . Efigenio ta coba nanishi y ta hunga cu e sushi, cu e ta hinca den boca .
EFIGENIO Awo ki mi po bebe hentey e botyo me!
Efigenio ta tuma e glas y ta mand’e rom abou den un solo shot. E ta lanta fo’i stoel y ta bay cerca Dorita. Dorita ta hala leu. Efigenio ta yora .
EFIGENIO Doyita… ay Doyita. Mi n’ ke peyde bo, mi Doyita… hik!
Chimina ta drenta na yapon y ta bay para banda di Cir iaco. CHIMINA
Ta ki desordo! Efigenio! EFIGENIO
Shwegla. Ma, si Doyit’un ta mi ... hik, Doyita, con su machi ta mi shwegla. Ciriaco ta bolbe yena e glasnan y ta duna Efigenio un.
CIRIACO Tuma… bo meste di esaki.
CHIMINA Bo n’ di cu otro mañan e diabl’ey ta bin!
Ciriaco ta contesta cu man y ta bisa Efigenio. CIRIACO
B’a wak ki ta pasa ora cu hende ta shon Cochi cayente? Efigenio ta bebe e rom den un solo shot. Ciriaco ta haci mescos y ta bolbe coy botro pa yena e glasnan. Chimina ta kit ’e fo’i dje .
CHIMINA
Ta basta Jaco! Mira, awo abo tambe ta burachi, esta vies! Efigenio, bay cas rondi’un soño y conforma.
EFIGENIO Hik… Confoyma cu m’a peyde mi Doyita? Si, m’a peyde mi Doyita! Nunca ma mi poy kishiki su pia bunita. Ay Doyita.
48
Efigenio ta lanta y ta cana ta zwaai bay n’e porta pa sal i . Ciriaco ta lei Efigenio , hib’e pafo. Ta cera porta y ta hala rosea grandi .
CHIMINA Di dos fracaso. Chimina ta sacudi cabes y ta drenta camber.
CIRIACO Dififitibament’ eshey n’ ta hombro pa Dorita!
Ciriaco ta bay den camber. Dorita ta sinta den stoe l y ta hari… hari .
# Luz ta paga
49
# Luz ta cende gradualmente te claridad di mainta
ESCENA 4:
Dudu ta drenta, sinta den su stoel, saca un botro di rom y e sonfonia di boca for di den su saco. E ta dal un betro. E ta toca: ‘Ata Shimaraya ’ .
Ciriaco ta drenta. E ta bisti c’ un carson bieu y un f lanel. Su cabey ta tur plama. E ta bay sinta. Rabia e ta wak su di lanti. Den su man e tin un corant dobla, cu e ta dal contr’e stoel .
Dorita ta drenta cu pot den man, bisti na yapon, cabey na papiyot. E ta para banda di e stoel unda Ciriaco ta sinta, ta pasa man d en cabey di Ciriaco y ta hari.
DORITA Hahahahaha… hahahaha…. Moro pachi. Moro Dudu.
Ciriaco no ta contesta, pero ta bira wak e rabia. Dorita ta sinta y ta hari.
CIRIACO Mucha, sto’ di hari mane powchi ‘ cuerde. Kidou bo bash’e conteni dje baseniy’ ey riba mi cabes, mucha! Bay dun’e bestianan di frit!
DORITA Ta cu cua pia pach’ a lanta fo’i cama, sigu c’esun robes! Oooh, berde! Pachi ta wayaba. Hahahaha…
CIRIACO Hm! Robes t’a bo, cu n’ po papi’un palabr’i cariño cu bishita. Ken cu bin, ta bay na malo… hmmm!
DORITA Nan meste bin den bon no. No mane musca o lembelembe.
CIRIACO Ta di unda lembelemb’ a sali, no ta temp’i shimarucu!
DORITA Di ca’ i Shonene. Cu poco poco ta lembe tur e galiñanan di pachi. Y su yiu, ma sin respet ainda, ta lembe hende. Djimbi ma haña riba dje!
Ciriaco ta pensa y ta wak Dorita di ariba te abou. CIRIACO
Tir’e orin’ ey afo… fmfm… Ta hole pishi chubato bieu. Pura, bent’e conteni dje baseniya ey den bestro prome bo dram’e kiden!
DORITA Dorita ta bay n’e mesa .
DORITA Ma, mach’un prepara coti coti cu maishi y layena awe. Kip…kipkipkip….kiiiip… chiep, chiep, chiep...
Dorita ta sal i pa port ’i cushina.
50
CIRIACO Chiminaaaa….
Chimina ta drenta, bisti cu su yapon manga largo . CIRIACO
Hmmm! Mi n’ po c’e co bruha n’aki. Aki co tin cu bay segun regla: lanta na ora, koffie na ora, corant na ora. Awo tin ochor… nada ta cla!
CHIMINA Mira hombro burda! Tur cos a bruha ora cu b’a bin cu e flamante idea di busca hombro pa Dorita. Lag’e mucha na paz. Dia c’e haya cu a bira tempo, e ta busca di su me.
Chimina ta bay den cushina, bolbe cu e teblachi cu copi y k offie y ta sirbi Ciriaco y Dudu.
CIRIACO Ki mi haci cu Prudencio awo...
CHIMINA Jaco… laga cos bay mane Dios ta manda.
Dorita ta drenta di port’i cushina, ta bay para cant’i Dudu.
DORITA Dudu, toca ‘Amor, alma di mi alma’ pa mi canta?
Dudu ta toca: ‘Ay amor’.
DORITA Ay amor, alma di mi alma, permiti mi mustra bo mi cariño.
Ay amor, alma di mi alma, permiti mi mustra bo mi amor. For di dia cu m’a conoce bo, m’a form’un pacto pa nos dushi amor. For di dia cu m’a conoce bo, m’a form’un pacto pa nos dushi amor. Moro machi.
CHIMINA Moro mi yiu.
Dorita ta drenta camber. CIRIACO
Chimina, corant! CHIMINA
Den bo man. CIRIACO
Esaki t’e bieu. Ki bo ta spera. CHIMINA
Pa bo me lanta bo dondroment y bay cohe mane tur dia! CIRIACO
Hm! T’asina co ta para bira kinan! Ciriaco ta lanta rabia, bay pafo y ta bolbe cu corant .
CHIMINA Ki mishi e chi cu cha kiden.
51
DUDU
T’ami a sac’e fo’i e shopa pa kit’e skerpinan di sumpiña di kwihi cu a keda tras ora cu Ciriaco a cort’e. Wak con m’a hinca mi dede. Chimina ta bebe su koffie, drenta cushina y ta s al i cu basora. Ciriaco ta mustra pa bari bou di e stoel di zoya prome, djey e ta sinta pa lesa corant.
� Batimento na porta.
Chimina ta bay pa habri porta . E t in e basora y e chi cu cha den man. E basora ta dal Shonene cu ta drentando. Shonene ta drenta.
SHONENE Ki bonbini hende ta haya kinan. Abo ta bati mi cu basora y dal mi cu e chi cu cha y boso yiu ta floer mi yiu. At’e pobro frenta tu blausa, curpa golpia, tira riba cama. M’a bin presta dos webo p’e. E tin flakesa.
CHIMINA Aki webo ta p’e polechinan broei. Si mi ‘na bo, hasta puyito bo ta haya ‘den.
CIRIACO Y puyito ta pa bo pushi. Hmmm! Ayera b’a yop’un galiña di mi, awe bo ke bay cu mi webonan tambe!
SHONENE Esta coy abuso tin cu wanta, djis p’un webo.
CIRIACO Dosh.
SHONENE Jaco, keda bo cu bo webo no ma. Sinta riba nan me si bo ke. Mi ta spera si cu nan no stila den bo curpa ora bo ripara ta ki sort’i maribomba ‘ pica Dorita.
Shonene ta bay. CIRIACO
Maribomb’ a pica Dorita! Ma Chimina, bo n’ bisa mi esey! Oro mi t’ey cumpra vencedor pa speit e mangashina y mat’e bestian’ey.
CHIMINA Corda chapi trey cas. Ta dj’ey tur sort’i bestia ta sali. Y drech’e chi cu cha pa bo lanta algun cadushi cu a cay n’e tranker’ i seca paña. E horket y e cuero ta rib’e reki den mangashina.
DUDU Pobro tuchi eshushuuu! Sobadje el a cay fo’i dak. Henter anochi el a eilo di e mal experensha di ‘figenio… o di e veneno di maribomba.
CIRIACO Kidou c’e boca plega dje bruh’ ey!
� Pito di bais
CIRIACO
Dorita… carta!
52
Dorita ta core drenta sala, sali bay pafo.
CHIMINA Holo! El a hera kibra su nek p’e bay busca carta. Straño, tu dia baisklo ta pita, tu dia Dorita ta na careda pafo, ma weino weino ta bin carta.
CIRIACO Awo cu bo ta bisa! Hmmm…
Ciriaco ta bay topa cu Dorita. CIRIACO
Und’ e carta. Dorita ta dun’e un carta.
CIRIACO B’a scapa. Cobransh’i conbelastro! Hm! Tende Dorita, pach’un ta gusta bo bay pafo tu dia sina pa wak e mucha hombr’ey. Y pa colmo ble ble cu n’e mane m’a wa bo ta haci. Mi n’ ke pa hende weta eshey y shusha bo nombro.
Dorita n’ ta bisa nada y ta bay den camber. DUDU
Kiden airo ta pa corta. Mi t’ey mondi corta cucu pa traha remedi mañan, tende Chimina.
Dudu ta lanta, pone copi riba mes’ i comedor y ta bay den cushina. CHIMINA
Mi ta spera cu mañan manita mamachi no lanta cu hip y rudia steifo di tanto yongota den mondi.
CIRIACO Tsss… c’esey si e tefi po papia no… c’esey si! Net yiu di Shana.
CHIMINA Yiu di Shana! Bo ke men c’e yomto ey ta yiu di Shana?
CIRIACO Mane b’a tende!
CHIMINA Con bieu e ta…
CIRIACO Band’i trinta n’ey. Mi n’ sa y un t’importa mi! Y abo tampoco!
CHIMINA Cu n’ t’importa mi! Yiu di Shana, cu bo ta’ta frey… Shana cu n’ casa nunca. Mi Dios… Ciriaco!
CIRIACO No bay pruba coba fons. N’ ta bo asunto!
Ciriaco ta bay pafo. Chimina pensativo y preocupa, ta drenta cushina.
# Luz ta paga
53
ESCENA 5:
# Luz ta cende gradualmente
Ciriaco ta drenta y ta para banda di e bahul. E ta bisti cu camisa bon y carson preto. Su sapato preto ta blink. Chimina ta drenta, tambe bon bisti. Asina mes e ta cana rond ta stofia. Dorita ta drenta, para dilanti ’ spiel pa primi peishi.
DORITA Di con m’a haya tanto peishi asina om! Machi, unda Dudu!
CHIMINA Trey cas ta herebe Cucu p’e traha stropi. Tin masha tanto mohe cu a pari ta spera nan remedi pa limpia matriz. Mañan e ta traha stropi’ calbas. Mas lat, scurito, mi t’ey corta bastro di Palisiya cora y agun topi dje mata pa machi herebe den e stropi ora cu e cab’i troce e mondong’i calbas. Ya mi ta scap’e poco trabou. Cu cens di Cucu y Strop’i calbas do mamachi ta lora man.
� Batimento na porta
CIRIACO Sto’i papia mohe! Dorita, sto’i primi peshi y bay sinta. Prudencio a yega.
Chimina ta pone stoffer riba cashi y ta sinta. Dorita ta tir’un bista mas den spiel y e ta sinta. Ciriaco ta lanta y ta habri porta. Prudencio ta drenta. Ciriaco ta cuminda Prudencio . Nan ta duna otro man.
PRUDENCIO Bon tardi, Shi Chimina.
Prudencio ta sunchi man di Chimina.
CHIMINA Bon tardi, mineer Prudencio.
Prudencio ta bay cerca Dorita. PRUDENCIO
Esaki ta Dorita, mucho gusto. Ami ta Prudencio, Prudencio Baston! Ma Dorita, bo ta mucho ma bunita cu m’a kere. Buehehehe...
Prudencio ta sunchi man di Dorita. DORITA
Na bo ordo. Dorita ta hari .
PRUDENCIO Mi lo tene bo na bo palabra. Meeeki!
Ta hunga cu su bigoti y ta wak rond, su wowo ta cay rib’e bahul .
54
CIRIACO
Sinta Prudencio. Eh… bigoti a crece. Ki bo ta haci pa cuid’e nechi asina. PRUDENCIO
Trat’e cu Brillantin. Buehehe... Mira shon Ciriaco me, c’un boekel campeon. DORITA
Ami ta haya cu bigoti meste ta cortico o feita, no largo gekril, paso ora di come, bigoti tambe ta come. Hahaha.
PRUDENCIO Feita... bo kier mi feita mi bigoti! Buehehe! Dos aña ‘ tuma p’e crece y hopi poch’i Brillantin... anto abo kier pa mi feit’e! Buehehehehe!
DORITA Mi n’ ta wak su necesidad.
PRUDENCIO No precupa... e tin su trabou. Buehehe… Meeeki!
CIRIACO Con bay cu comper Pancho, hopi dia shin top’e.
PRUDENCIO Papa! Mesco cu sempro. Buehehehe. Me fresco, me pichiri y me ladron!
CIRIACO Hehehe! Eind’e ta ‘fia’ bestia di Aniceto Binagro?
PRUDENCIO Ma ta claro no! Push’n’ ta perde su mala maña . Buehehehe. Tur siman nos ta come sop’i bè... bè stoba... bè hasa... Buehehehe.
DORITA Ah... ta p’esey bo tambe ta cana ta grita: ‘Bèèè’. Hahaha…
CHIMINA Dorita! Ay, esey ta nos Dorita, masha gracioso y spierto. Dorita, coy un ciga pa Prudencio.
Dorita ta lanta, bay n’e cashi, coy un ciga y ta duna Prudencio cu ta tum’e, pon’e den boca, djey p’e pone den saco di su camisa.
CIRIACO Bo kier un rom doblo o Jenefro?
PRUDENCIO Nooo… Ni rom, ni Jenefro. Bols so mi ta bebe. Bols, elke dag een glaasje.
CIRIACO Hmmm! Anto aki n’ ta cumpra Bols, Jenefro so. Cu do ta mesco cu Bols. Ta ki federensha tin entre nan. E nombro o e prijs.
PRUDENCIO Si Ciriaco ta insisti pa mi gasta algo, duna mi un glas di awa anto.
CHIMINA Prudencio kier un lek ‘i koffie?
55
PRUDENCIO
Ma Shi Chimina: koffie ta duna hende manch’ i gal. Mi n’ kier daña mi cutis no. Mi tin hopi gasto caba pa cumpra tur siman mi botr’i ‘zet’i coco. Buehehehe... pa tene mi cutis suave. Un glas di awa mes ta bon.
Chimina ta bay den cushina y Dorita t a bay su tras. Prudencio ta cana te n ’e bahul y ta blo wak e .
CIRIACO Ki bo ta pensha di mi Dorita.
PRUDENCIO Wel... bon bala.
CIRIACO Hmmm! Mi sa ki bo tin ‘i ofrece y ta di ‘cuerdo pa bo casa cu n’e.
PRUDENCIO Casa! Ami casa! Mara mi me sin conoce un mohe bon bon... di paden y di pafo! Buehehehe. Mi n’ ta core casa man’un Shon Cochi cayente y… ora di e acto culminante bin resulta cu otr’a pasa mi dilanti! Meeeki! No, no, no, no!
CIRIACO Otr’a peshe bo dilanti! Con bo ta bre kere ‘shey! Bo n’ ta int’resa den mi yiu anto...
PRUDENCIO Interesa...
Prudencio ta wak e bahul . Interesa sempro mi ta. Pero e asunto n’ey ta tuma tempo Shon Ciriaco.
CIRIACO Mi ta nabo tempo.
Ciriaco ta lanta, coy un ciga mas y ta duna Prudencio . Dorita y Chimina ta drenta. Chimina ta duna Prudencio e glas ’ i awa y ta sinta. Dorita tambe ta bay sinta.
PRUDENCIO Danki Ciriaco, mi ta hib’e ciganan pa papa. Ami n’ ta huma, paso mi n’ ta gusta holo di ciga ni den mi paña ni den mi cabey. Buehehehe.
Prudencio ta pone e otro ciga den sac’i camisa, ta sinta y ta bebe awa. Esta bon! Awa ta alivia mi garganta cu ta seca ora cu mi papia hopi.
Prudencio ta tosa y ta pone e glas riba mes’i sala . CHIMINA
Mi po combida Prudencio pa keda come? PRUDENCIO
Sigur no! Ki di bon tin! CHIMINA
M’a has’un bon mochi’ djampou, cu funchi, banana y sois crioyo.
56
PRUDENCIO
Djampou! No, danki. Mi boca ta keda hole pisca. Oro mi tin camind’i bay. Mi no tin temp’i bay cas, skeiro djente y cambia paña. Behehehehe. Meeeki!
Prudencio ta wak riba oloshi . Bon! Mi oloshi Mulco ta bisa mi cu a yega or’i laga cay.
CIRIACO Ah! E Mulco cu Pancho a haya na LAGO tempo c’ el a baha cu le’ of? Esun di mi ta bon warda den cashi. E oloshi n’ey no ta pa lestre tu caminda.
CHIMINA Ki dia Prudencio ta bolbe.
Prudencio ta bay cerca Dorita y kier sunchi su man, ma Dorita ta ranc ’e los. PRUDENCIO
Wel… mañan mi t’ey pela n’e barbero na playa. Otro mañan mi ta laba y simonais mi auto. Podise mi ta pasa otro otro mañan!
DORITA Bon, ayo Prudencio!
CHIMINA No bay largo tende…
PRUDENCIO Pasa bon tur hende.
Prudencio ta sunchi man di Chimina, duna Cir iaco man y ta sali. CIRIACO
Shey t’un ehemplo di hombro. CHIMINA
Con bo ta hay’e Dorita... nechi rolmen no? DORITA
Pa bisa berda: muchu fini. E n’ ta come pisca, pa su boca y pañ‘un hole. E n’ ta huma, p’e holo no drenta cabey... e n’ ta bebe koffie, p’e no daña su cutis. E unico co c’e ta bebe ta Bols: ‘Elki daag ing glasji’.
CIRIACO Tu hende tin defect. Bo meste ta contento si bo hay’un ombro cu n’ ta ni huma ni bebe... y cu n’ ta hole mamporito riba hende.
CHIMINA Mi t’ey den cushina pa prepara pa come. Dorita, drecha mesa y yama mamachi.
Chimina ta bay den cushina. CIRIACO
Chimina, bo sa cu Dudu ta tuma henter un dia pa traha stropi! Trei cuminda mi t’ey shpeit pafo cu fliet y abo ta bay corta bastro di Palisiya cora y kibra algun topi jong di dje pa Dudu traha stropi’ calbas. Dorita, bo n’ bisa nos cu maribomb’a pica bo.
57
DORITA
Noooo… Paso maribomb’ n’ pica mi! Dorita kier bay den camber.
CIRIACO Epa! Haci lo ke bo mama ‘ manda bo, paso mi stoma ta gruña.
DORITA Ta bon pachi. Prudenci’a desprecia machi su pisca, Awo tin ma p’ami! Buehehehe… Meeeki!
CIRIACO Mucha… sto’i haci mofa di hende.
Dorita ta drenta cushina, hariendo. CIRIACO
Mi t’ey troca paña pa mi bin hoch’un dushi pisca. Hm! Prudensh’un ker a come: wel Ciriaco si t’ey come mane rogans!
Ciriaco ta drenta camber .
# Luz ta paga
58
Acto 3 Escena 1:
MODERADOR Entre tanto a pasa cuatro luna y mey
# Cortina ta habri
# Luz ta cende gradualmente
Dudu ta sinta den su stoel tocando sonfonia di man. Sigaria na boca. Ciriaco, cu bigoti , ta para den comedor. Su cara ta masha preocupa. Chimina ta cana rond cu stoffer. Su expr esion di cara tambe ta preocupa . Ciriaco ta canta: ‘Dori Maco’.
CIRIACO Dori Maco, si mi muri, ken ta dera, Dori Maco, si mi muri, ken ta dera. Ay no yora, Dori Maco, ay no yora, Si mi muri, Dori Maco ay no yora! Ey, ey Dori Maco, si mi muri, ken ta dera, Dori Maco, si mi muri, ken ta dera. Ay no yora, Dori Maco, ay no yora, Si mi muri, corda resa ocho dia.
Chimina ta drenta cushina, ta bolbe cu koffie y ta sirbi Ciriaco y Dudu. Dorita ta drenta cu e wea di pishi . E ta mustra bleek.
DORITA Moro pachi, moro machi, moro Dudu.
Dorita ta drenta cushina. DUDU
Eshuuushu, ay dochi. Moro Dorita. Ki pura tin. CHIMINA
Bon dia mi yiu.
Ciriaco ta wak y ta sigui canta. Ora cu e cantica caba, e ta bay pafo, e ta bolbe cu corant, sinta den stoel di zoya, bebe su koffie y lesa corant. Dudu ta cera sonfonia, lanta pa colg’e, pone sigaria den shinishero y ta sinta pa bebe su koffie . Ta tende Dorita ta gr ita di pafo.
DORITA Kip, kip, kip ... kiiip... chiep, chiep, chiep, chieeeep.
Djey Dorita ta drenta y ta sinta na stoel ‘ i comedor. E ta basha koffie.
59
CIRIACO Gast’e webo curu bo dilanti ey prome cu bebe koffie. Bo pesh’un spoki.
DORITA Mi n’ ta bebe ‘ web’ey awe! E ta ‘na mi gan’ i saca.
CIRIACO Shey ta bo idea mucha, bo ta frot.
CHIMINA Ay Jaco, si e come sopi aki rato, tambe ta bon. Dorita, prub’un lek dje sop’i yuwana cu pachi a soya manita.
DORITA Mi n’ tin hambro no!
CIRIACO Hm! Hib’e mucha doktro Janskin. Cu awe ta net cuatro luna cu ta prop tin cu prop e cu cuminda, p’e sake despue.
DORITA Pachi, sey ta di ma! Ya t’un luna cu mi n’ saca. Ta blo ora pachi fosha mi cu webo curu tu co ta bin afo. Hm, webo curu!
CHIMINA Berde. Den e dianan c’a pasa a bay basta bon. Ayera manita el a come papa. Anochi un conchi ‘ boonchi kinchoncho cu tutu cu a sobra di merdia.
DORITA Awe mi barica ‘ lanta gereis. Biento ta core den mi shirishiri. Parce cu ta bient’i horcan ta pasa den mi curpa. Machi, mi pañanan a bira perta.
Dorita ta para, draai rond pa nan wak. CHIMINA
Ma mucha, ta gorda b’a gorda. CIRIACO
Chimina, dun’e much’un prugashi di zet’i carpata. Ken ta manda bo dun’e boonchi pa come anochi.
� Bais ta pita
Dorita ta core bay pa porta . Ciriaco tambe ta core bay pa porta.
CIRIACO No,no, no! Mi me ta bay p’e carta. Abo ta keda bo chanchan kiden!
Ciriaco ta sal i. DORITA
Pero mi ke sali tum’un tiki solo. Wak con bleek mi ta. CHIMINA
Pasenshi Dorita. Chimina ta sinta n’un stoe l di comedor.
60
DORITA
Pasenshi machi! Tsss. Cera den cas tanto tempo. Ni eyfo mi mag ‘i bay. Machi, ta ki malesa mi tin!
Dudu ta lanta, bay cerca Dorita, pone sinta . E tambe ta s inta cu nan. CHIMINA
Mira yiu. Awo bo ta cunsa haya sangro den curpa trobe despue’di e andansa cu te hasta a mata hende.
DORITA Machi... di unda yiu ta bin.
CHIMINA Dorita, esey no ta co’i papia. Ora bo casa, bo casa ta bisa bo.
Ciriaco ta drenta. CIRIACO
Atrobe cobransa. Awo di corant. O, preis a subi! Anto blo redashi tin den dje! E biaha ki abo t’ey paga Chimina.
Ciriaco ta tir’ e papel pa Chimina. CHIMINA
Sempro ta bo ta regl’e co n’ey. CIRIACO
Wel si. Mi n’ tin gen’i para den un fila di Wespin te Punta Basora. Ta sinta den stoel di zoya.
CHIMINA Mañan manita mi ta bay waf pa cumpra berdura, fruta, pisca. Abo tin cu keda cuida Dorita.
Chimina ta lanta. CIRIACO
Ki de dondro! Tu djaluna bo t’ey waf y ami tin cu keda limpia saca y weta pa yiuchi come. Hmm! Ked’un siman sin sali no.
CHIMINA Abo si po sali casi tu dia cu Prudencio! Si mi pidi bo pasa waf, bo n’ ta haci e tampoco. Bo ta neng’i cumpra cuminda, ma tu dia bo ke come si. Manda bo Comisario na San Nicolas, mes ora bo ta bay. Pa despue bo bay bar pa wak e muhenan alegre.
CIRIACO Ta pa ki bo ta wa mi, p’un maco cu macutu colga na breshe ta grita: ‘Ken tin miho fruta, ken tin miho pisca’. Hmmm!
CHIMINA Weta ki hombro burda. Unico co cu bo ta haci pa bida ta cobra pinshon y drey n’e bigoti ey!
CIRIACO Ta kic’ esey t’awo! Djund’ a saca tanto boca. E unico cu po halsa bos den e cas ki t’e hombr’i cas. Ami!
61
DUDU
Bo po wel ’i ta cabes ‘i cas. M’e cas ta di mi! Mi casa defunto, c’e descansa na paz, a trahe cu sodo di su frenta, trinticinco aña pasa. E pobr’ a trah’e shopa net dos siman prome c’ e males’i bant a mat’e. Ay cu mi ta haya su falt’ einda. Dia cu bos’a dicidi di compaña, m’a apceta bo kiden, Jaco, bo ta corda no!
CHIMINA Dia cu nos a casa, abo kier a keda kiden pa nos compaña mamachi. Bo ta corda esey tambe, no! O b’a lubida mane sempro bo ta lubida lo ke n’ ta combini bo.
DORITA Stop ‘i pleita! Mi ta harta dje pleitamento ki di tu dia. Di un discusion ta bin asin’un bomboshi. Mi n’ sa ki’ idea pachi tin cu mi. Ch! Ma ami, ami...
Dorita ta yora.
CHIMINA Nos ke di lo miho pa bo, Dorita.
Chimina ta brasa Dorita . Ciriaco ta para otro banda di Dorita y e tambe ta bras’e. Dudu ta crusa man y ta bay para un banda .
CIRIACO Un casa cu po cria bo mane debe ser.
DORITA P’esey pach’ a combida Agripino, Efigenio, Prudencio. Mientras cu pach’ a core cu esun cu ami a combida.
CIRIACO Con abo ta tribi treshe hombro kinan. Y con el a tribi ‘ bin susha port’i ca’i hende drechi!
DORITA E tin me derecho cu e otronan. Y ami ta gust’e!
CIRIACO Gust’e! Ch! Ami n’ kier e aki! Pint eit! Prudencio ta bishita cas caba.
DORITA Cuatro luna ta bishita pachi. Hasta bigoti pach’a laga crece, tanto cu pachi t’ador’e. Y Bols, ‘Elki daag ing glasji’, pa complac’e. Si pachi ta kere cu po casa mi cu n’e, pachi ta bon kiboca. Dorita ta casa cu esun c’e scoge, cu esun c’e stima. Cu su amor: Cu E Amor di Dorita! Cu pachi ke o no! Saca mi fo’i cas…si! Trankil mi ta laga cay.
Dorita ta bay pa Dudu bras’e .
DUDU Ningun hende po saca bo di kiden! Ami si po saca hende!
Chimina ta brasa Dorita y Dudu. Nan ta yora. DORITA
Ta di hopi dia pachi tin mi maner’un preso. Ma awo ta basta! Ora Prudencio bin, no foshami sinta ki den. Si ta casa tin cu casa, mi ta prefera ‘i casa cu Efigenio, cu t’asina franco pa bisa kic’e ta gusta di mi, cu mara mi me na Prudencio. Pach’un ripara con e ta loer mane rogans n’e bahul.
Dorita ta brasa Dudu y nan ta bay den camber . Ciriaco ta tene su pecho.
62
CIRIACO Chimina... awa... y mi pildr’i curason.
Ciriaco ta sinta. Chimina ta drenta cushina y ta bin cu awa y un pochi ‘ pi lder. Ciriaco ta bebe pi lder.
CIRIACO Shey no ta mi Dorita no! Dorit’a lanta contra mi, su tata. Esta malagradishi. Mi ke soru p’e hay’un bon hombro y weta con e ta paga mi. Dank’i mundo ta pishi’ yewa.
CHIMINA Lubida noma riba Prudencio.
CIRIACO Djis e ta pasa pa mi. M’e yiu ey a daña tu mi beis.
CHIMINA Pidi Prudencio hiba bo paga cuenta.
Ciriaco ta wak Chimina di ar iba te abou y ta bay den camber . CHIMINA
Und’e hombro sakseno, balente cu m’a casa cu ne a keda! Chimina ta piki cosnan cu ta riba mesa y ta drenta cushina .
# Luz ta baha
63
ESCENA 2:
Luz ta cende gradualmente
Ciriaco bon bisti cu camisa blou y carson blanco, ta drenta cu sapato na man.
E ta sinta den sofa, kita slof y mea preto, tira riba vloer y ta bisti mea y sapato blanco. E ta laga slof
y mea sushi bou stoel, ta wak den spiel, drecha bigoti y cabey.
� Pito di auto ta zona
CIRIACO Mi sincuri y cla ta!
Ciriaco ta cohe’ fo’ i kapstok, bisti’e y ta sali , cerando saya di porta. Chimina ta drenta di port’i cushina, secando man na su lantera.
CHIMINA Mfff! Ta hole pi’i keshi... hor...cafuñèkè... fnuècè... bestia morto.
Chimina ta wak rond.
Ta slof di Ciriaco. Chimina ta coy e slofnan y ta tenenan leu .
Mfff, mane m’a pensa. Mi t’ey ponenan den awa cu criolin, mea tambe. Tur e añanan c’ e pobr’a traha na Lago, cu pia cera henter dia den safety boots di cuero cu hero dilanti. Ta di compronde c’e pia ta hole!
Chimina ta drenta cushina.
� Batimento na porta
Mathilda ta wak paden. CHIMINA
Mi ta bin! Chimina ta sal i di cushina. E ta wak Mathilda.
Bon dia señorita. Chimina ta habri porta abou pa Mathilda.
CHIMINA Emmm... señora. Mathilda ta drenta, e t in asin’un barica grandi. S u cara ta falso. MATHILDA
Bon dia... aki ta cas di famia Malbat? CHIMINA
Si, ami ta Chimina, na señora su ordo. Drenta, drenta y sinta. Laga mi lei señora, e stoel ‘i zoya ki ta net bon. C’e baric’ey no po’ para hopi no. Ta peshe cu señora ta casi dal abou. Cu ki mi po yuda.
64
MATHILDA Haaay... haaaay!
Mathilda ta sinta, ta tene barica y ta keha .
CHIMINA Mi Dios tata dushi. Ta ken su hende shon ta.
Chimina ta sinta. MATHILDA
Ami ta Mathilda... Mathilda Koket. CHIMINA
Chimina ta spanta.
Koket... Koket, e fam ta conoci. Señora ta famia di Ogenia di Shon Cipriano, yiu di Carmita y Shon Eulalio... Shon Eulalio di Shon Tin difunt’i Femicia Arends?
MATHILDA Si... su yiu!
CHIMINA Nervioso.
Ma mucha con b’a crece. Mi conoce Mathilda fo’i tempo cu Mathilda ta’ta chikit’asina. Tur ora Mathilda ta’ta bin hunga cu Dorita. Eytras me bo tata ‘ cumpr’un tereno, trah’un cas, trey ca’i Shonene. Despue bos’a bolbe Playa. Awo Mathilda meste tin casi trinta aña.
MATHILDA Asina mes.
CHIMINA Ta ki bient’a tira Mathilda ki banda.
MATHILDA M’a bin regl’un asunto... Aaay!
Mathilda ta lanta y ta krim di dolor . Ayyy... aaaay!
CHIMINA Masha preocupa y nervioso.
Oh! Mathilda tin dolo y ta hopi blik. Mathild’a gasta algo awe? Mohe n’ estado meste gasta coy fortaleza: come hopi lechi y bebe fruta y berdura. Con ta cu Ogenia y Shon Cipriano. Est’un gan’i wa’nan mi tin. Sempro nos a bay bon cu otro. Mathilda ta sinta.
MATILDA Mach’a fayece dia bieu. Y pachi ta viudo alegre. Mo Chai keto bay.
CHIMINA Credo mi Dios padro! Despensa mi shon... mi n’ ta’ta sa.
MATHILDA Machi a muri keto, mescos cu el a biba. Sin a bir’un peso pa mi.
CHIMINA Y ta cu ken su hende shon a casa.
65
MATHILDA Mi no ta casa!
Chimina ta lanta y ta para banda di e stoel di Mathilda . CHIMINA
Mathilda no ta casa! Y di unda tur e baric’ey! No ta di Spirito Santo. MATHILDA
E sinberguensa cu tin mi na estado y cu mester casa cu mi awo ta... CHIMINA
Ay, no papia me. Tin bastante hombro sin gevoel ta cana rond, mi sa esey. Nan ta probecha djun mucha mohe su ‘nocencia, pa despue lag’e na caya. Mi ta contento cu mi yiu tin un yoncuman cu ta carg’e den su plant’i man. Mi ta spera cu Dorita ‘apcet’e, cu pronto nan casa. Ta bisto cu Prudencio ta stima Dorita. Casi tu di’ e ta bin kinan. E cu Ciriaco ta sali parandia. Ya Ciriaco n’ tin nod’i para warda bis’i Mashi ma. Awo e tin chofer. Ami ta stim’e manera yiu. Y Dorita hm... ta masha orguyoso. Prudencio lo tin cu casa cu n’e prome c’e hay’e pida cos.
MATHILDA Señora Malbat, no scupi den laira p’e n’ cay den señora su cara!
CHIMINA Mi conoce Prudencio bon.
MATHILDA Señora ta sigur cu señora conoce Prudencio... Ayyy...aaay!
Mathilda ta lanta. CHIMINA
Bo tin dolo, net awo mi ta mi so. Mamachi ta rek un rato. Ken ma po yudami. Ah, Shonene! Dorita, Dorita!
Dorita ta drenta y ta wak Mathilda, cu na su turno ta wak Dorita di ariba te abou. DORITA
Bon dia señora. Ami ta Dorita. CHIMINA
Dorita, bay busca Shonene. Haci mi yiu, Mathilda tin dolo. DORITA
Ta bon machi... Dorita ta sal i.
CHIMINA Ay ta pica, hopi dolo bo tin, mi por ofreceb’ un glas ‘i awa cu sucu?
MATHILDA Si, por fabor.
Mathilda ta cuminsa cana rond.
CHIMINA Warda mi un rato, tende?
Chimina ta bay den cushina.
66
MATHILDA Tristo.
Si! Mi tin dolo, hopi dolo. M’e dolo di mas grandi t’e dolo cu mi tin den mi curason. Despues di e baño friu ki. Mi mester a bin te aki pa tende cu mi propio horea y mira cu mi propio wowo, pa mi por kere: e mosa emb’rasa. Tur e promesanan falso. Haaayyy... Aaay!
Shonene ta drenta pura, Dorita su tras . SHONENE
Den ki mi po yuda. Chimina ta drenta cu awa.
CHIMINA Shonene... e tin dolo di parto.
MATHILDA Ayyy...
Shonene ta fula e barica. SHONENE
E barica ta duro! Ata otro we ta bin. Fo’i ki ora señora tin dolo. Señora ta pinta?
MATHILDA Di madruga. Y ya prop a bula. Aaay! Mi tin gan’i orina. Au... hhh.. un cos a rementa... au... haaay!
Awa ta basha rond di pia di Mathilda. SHONENE
Aw’i yiu a kibra. Dorita... lacro bieu, serbete. Pura! DORITA
Machi, el a pishi nos vloer. Dorita no ta move, paso e n’ kier perde nada.
CHIMINA Asina señor’a bin den bis? Y hala henter e hanchi na pia?
SHONENE No ta kinan shon mester a bin no. Bo mester a bay hopistal San Pedro di Verona, o cerc’un frumun.
Ciriaco y Prudencio ta drenta na harimento. Shonene, Chimina, Dorita y Mathilda ta freeze. Dudu ta soma den port’i cambr’i nort .
PRUDENCIO Prudencio ta wak Mathilda y ta spanta.
Ma.. Ma.. Mathilda. Ki mishi bo kinan! CIRIACO
Hmmm... Ki ta pasando! Ciriaco ta cana rond di Mathilda, man crusa y ta wak e. Mathilda ta bay r iba Prudencio, esaki ta hala atras.
67
MATHILDA Ki mishi abo akinan, hombro sin gevoel. Awo bo ta gaña bishita cas pa sak’e ‘saki tambe na estado y despue lag’e na banana... mesco cu b’a haci cu mi? Esey ta bo zjilea! Aaayyy! Shshsh... shhh . Ami cu ta traha, laba y strica pa hende, pa pag’e gasolin cu bo ta gasta cu otro. B’a priminti mi matrimonio, djey core pa bo responsabilidad. Cuatro luna bo n’ duna mi cuenta. Ma boc’i hende ta boshi’ redo! Tur hende sa di bo parandero. Awo ami mes a comproba. Tuma...
Mathilda ta pasa Prudencio un bofta na cara. Mesora e ta krim di dolor.
Aaayy! Sh, sh, sh, shshsh... PRUDENCIO
Cariso, mohe bela bo ta plama mi cabey. Bin te akinan p’ entremete den mi bida priva. Ken ta duna b’ e derecho ey!
Mathilda ta mustra r iba su barica .
MATHILDA Esaki! Mas e amor cu mi ta sinti pa bo ainda. Hombro falso. Mi kier pa tur hende wak cu tur cos n’abo ta falso... esaki!
Mathilda ta ranca e bigoti y ta t ir’e riba Ciriac o.
Y esaki! Mathilda ta ranca e peluca tir ’e net riba Dorita, cu ta gar’ e.
DORITA Prudencio, hahaha. Bigot’i brillantin falso, cabey ‘i brilcream falso. Hahaha, esta bunita bo ta awor.
MATHILDA Abo t’e hombro di ma mentiroso cu m’a yeg’i conoce. Aaay! Sh, sh, sh!
CIRIACO Hmmm... Prudencio, ta berde lo ke e shon ki ta bisa?
MATHILDA Ta berdad! Nos ta bibando ya p’ un aña cu otro. Haaay... ayayay!
Mathilda kier sak.
SHONENE No sak! ma lihe yiu ta sali.
CHIMINA Abrenuncia Ciriaco, bay busca frumun…
PRUDENCIO Dushi... ki pasa bo.
MATHILDA Awo si mi ta bo dushi no? Haaayy…
Yen di ternura.
Prudencio, ora cu nos yiuchi nace... bo ta casa cu mi? PRUDENCIO
Si ta yiu hombro... mes ora!
68
SHONENE
No ta lo ke e yiu ta meste dicidi si bo ta casa o no. M’e amor cu bo ta sinti pa bo mohe y cu cualke yiu c’e ta dunabo.
CHIMINA Pidi pa tur cos bay bon cu Mathilda. Y c’e duna luz n’un yiu salud.
MATHILDA Haaay... mi tin gan’i bay af!
CHIMINA Wanta, wanta.
DUDU Mucha… bay caca den bestro patra’i cas! Dorita, ban nos pon’un wea grandi di awa herebe.
SHONENE Trece serbete y lacro.
CIRIACO Hm! E n’ po werp den mi cas. Prudencio, hib’e hopistal bo me.
PRUDENCIO De... de... den mi auto? Mi sientanan awor.
CIRIACO Awel, busca lembelans anto, ma pura si! Ban señora.!
Ciriaco ta lei Mathilda, Shonene otro banda. Prudencio nan tras . Mathilda ta para den porta.
MATHILDA Danki señora Malbat. Y señorita Dorita, hopi suerte. Despensa mi, m’a kere cu bo ta pompa cu mi hombro.
DORITA Tsss, ami c’ esey! Djo libra. E n’ ta mi tipo.
Dorita ta hari, brasa Dudu y nan ta drenta camber .
MATHILDA Ayyy... pura... otro we ta bin!
Prudencio ta yuda Mathilda y nan ta sali .
CHIMINA Danki Shonene, cu b’ a bin yudami asina lihe. Mi Djo! Ta con lo m’a haci si mi tabata mi so!
SHONENE
Ta p’esey bisiña t’ey. Adema... e co‘ ki n’ ta’ta coy perde. Ha! Falumpinga el a haya yiu ki den.
CIRIACO Hmmm! Awo Prudencio tamb’ a deforda mi!
SHONENE No tin careichi ma den auto hala largo.
69
CIRIACO Ki nos haci awo!
CHIMINA Nada nada, lebomay baina. Nos a pasa den demasiado cataclismo.
CIRIACO Bo ke mi keda sinta man crusa wak con mi yiu ta keda piedr’i fogon!
CHIMINA Si esey ta su destino. Un ta tu mohe ta bin na mundo pa casa. Lo ke ami ke pa Dorita, ta p’e bir’e mucha mohe alegre y tendido cu e ta’ta. Sempro na cantamento... cu su kip, kip, kiiiippp... chiep,chiep, chiep!
SHONENE No precupa, corda riba mi palabra: pronto lo tin chuculat’i pinda, bolo. Y e mucha hombro buen moso, amoroso. Net bon pa boso Dorita. Mi ta wak e ta drenta p’e porta ki... y ta sali victorioso.
CHIMINA Ki ma Shonene ta wak.
CIRIACO Hmmm! Ki ora c’e cum’sa wak den leira... e ta bay den transhi... y un di mi bestianan ta drenta we’i sopi. Tende bon Shonene... awe n’ tin galiña.
Ciriaco ta bay pafo.
SHONENE Awelll... lastimamente mi n’ ta wak nada ma. Pasa bon, tende!
Shonene ta sali .
Chimina ta seca e vloer, piki cos rond y ta drenta camber.
# Luz ta paga
70
ESCENA 3:
# Luz ta cende gradualmente
Dorita ta drenta. Bunita bisti, contento. E ta pasa man cu e guitara. Dorita ta toca y ta canta “Abo so”.
DORITA Cu henter mi alma, cu henter mi bida, T’asina mi ta stima, y t’abo so mi a stima. Bo’i tu’ cer cu stansha, y te na mi morto. Lo mi sigui stima bo, abo so, abo so. Cu henter mi alma, cu henter mi bida, T’asina mi ta stima, y Fanchi so mi stima. Bo’i tu’ cer cu stansha, y te na mi morto. Lo mi stima mi Fanchi, Fanchi so, Fanchi so. Ki dia lo mi tin es honor, di carici’ele cu mi amor. Y sinti su dushura den un sunchi calor. Ay mare ta ‘we nochi me. Ay mare ta awo ki un be. Mi por a entreg’ele tu mi cuyashon.
Dorita ta stop di canta y ta warda e guitara . Awo n’ tin Prudencio ma pa stroba mi. Hah! Su mohe a haya yiu hombro, den su auto hala largo na caminda pa hopistal, susha tur e sienta di su auto botou botou. Ambolans a bin yuda, net laat. Awo si e tin cu casa. N’ tin scapatorio. Ken a mand’e. Tsss! Y ami... mi t’ey combid’e trobe. Si e biaha ki pachi core no, ayooo Dorita tambe! Ooo... ta ki e cos cu ta core den mi tripa ki ta... Un biento cu ta corta... mmm!
Ta forsa pa sac’e y ta dal un puya.
Est’un puya cayente. Djos sa c’e n’ ta muha. Hahaha.. Dorita ‘ caca su cashon. Miho mi n’ papia asina. Pachi ta capas ‘i tende y yama mi “mucha boca sushi” y machi lo pasa mi un cantiman den mi smoel, djey e lo lab’e cu habon blauw. Hahaha… Dorita boca sushi. Ta ora mi ta mi so so, mi por papia ‘sina. Berdad cu mi tin cu bebe azet’i carpata. Con bin mach’ n’ duna mi. Mi barica ta cera, pupu ta duro. Y e cos cu ya tin un par ‘i dia ta trek. Pesh’un bichi. Djos sa cu mi tin wanga. Mi n’ po bisa machi. E ta capas ‘i hiba mi doktro... ma Dorita no ta gusta doktro. Paso na hopistal di LAGO sempro nan ta cla pa pencha mi cu hanguha.
� Galiña ta grita
E bestianan pafo ta grita: “Doritaaaaa....” Dorita ta hasi mescos cu galiña.
Miho mi bay strooi cuminda pa nan, prome cu pachi bin zundra. Dorita ta coy e cot icoti for di riba mesa y ta sali.
Kip, kipkipkip kiiiiippp... chiep,chiep, chieieiep.
71
Ciriaco ta drenta sala, botonando camisa, su sapatonan preto bou brasa. E ta bay sinta den stoel di zoya. E ta saca mea fo’ i sapato y ta hole nan, t ira nan un banda.
CIRIACO Chimiiiinaaaa... mea limpi!
Chimina ta drenta. E tambe ta bisti , cla pa sali . E ta duna Ciriaco mea, piki mea sushi di abou y ta hibanan den cambro. E t in dos lenso den man. E ta bisti un r iba su cabes y ta tene e otro habri pa Ciriaco, cu ta saca cartera y ta pone placa den e lenso.
CHIMINA T’ esaki so tin awe.
CIRIACO T’ awo mi t’ey cobra pinshon.
Dorita ta drenta. DORITA
Moro ma... pachi, moro machi. CIRIACO
Moro Dorita. Ciriaco ta lanta pa coy sombre di kapstok y ta bisti’e .
CHIMINA Bon dia Dorita, bo ta mustra hopi bon awe.
DORITA Si machi. Machi t’ey waf? Trece macaprein y windreif... y casho.
Dorita ta sinta zoya. CIRIACO
Hm! No ta gasta cens na co’i kens. CHIMINA
Co’i loco! Fruta ta yen’i vitamina. Pa bo via n’ po tin fruta n’e cas ki. E placa cu bo ta duna n’ ta yega ni pa cumpr’un pan di ma. Ami tambe tin gan’i come macapreim... na mi un dolo.
CIRIACO Un dolo… un fuerte! Doscincuenta! Bo cabes ta bon. Di unda bo ke mi sac’e.
CHIMINA Un botr’i Bols ta cost’un fuerte.
CIRIACO Epaaa... no hinca dede den wow’i Djos.
Ciriaco ta bay pa habri bahul y ta saca placa duna Chimina . Tuma, mey fuerte tin. Nada mas!
CHIMINA Danki Jaco.
Chimina ta duna Cir iaco un sunchi, ta lora e placa y ta ward’e den su boes .
72
DORITA
Machi, cumpra co’i hunta cocodek, un botr’i Cuarentishete diesun, puiro Maya y listiek, tur a caba. Y machi, cumpr’un botr’i colonia pa pachi, pachi ta hole habon blauw.
CIRIACO Ta hole bou su cocodek.
CHIMINA Holo Dorita, pa tur esey, t’un patin, hm.. dos florin ma meste.
Ciriaco ta cana bay na porta. CIRIACO
No ta melcria mucha! Ma berde, mi meshter’i mi Ol Spay. Ban Chimina. Ciriaco kier sali , Chimina ta tene na cam isa y ta mustr’e su plant’i man . Ciriaco ta hal’un rosea grandi, habri cartera, saca placa y ta duna Chimina .
At’ un fuerte ma. Pero no tum’e pa cushtumbro! Ciriaco ta sal i .
CHIMINA Awo si cada ken po haya lok’e meste.
Chimina ta sunchi cabes di Dorita y ta bay na porta.
Yiu, lab’e pañanan den tobo, nan tin dos dia ta wik den habon blauw. Mamachi… mamachi ta cla?
DORITA Ta bon machi. Machi, ora machi bolbe nos t’ey horna pan, oke?
Dudu ta sali , bon bisti , velo na cabes. Ta hole Dorita .
CHIMINA Ta bon mi yiu.Corda cera porta na werchi.
Chimina y Dudu ta bay. DORITA
Alafin mi so... despue di cuatro luna y mi sa bon ki mi t’ey haci. Mi ta ward’e. Un djis e ta pita. Djosa c’e n’ lubida mi. Ay Padro... l’e ta stima mi einda... o l’e ta rabia.
� Pito di bais
Dorita ta core habri porta, sal i y despues e ta drenta cu Servanio. Servanio cu tin un tiki mas briyo cu na principi o.
SERVANIO Dorita, bo tat’ n’ ke.
DORITA Ami si kie.
SERVANIO Y e otro aya... emmm... Prudencio.
DORITA Fanchi, ki mishi ami cu otro, si t’abo ta mi amor.
Dorita ta bati riba Servanio su pecho.
73
Ta un hombro tin ki den: esey t’abo, mi dushi... abo. E amor di Dorita. Si bo kier mi aind’ anto.
SERVANIO Mi n’ por lag’i kier bo. Si abo a duna mi lo mas valioso cu por tin. Bo confiansa, bo inocencia, bo amor. Tur dia mi ta pasa ki banda c’e speransa di wak sikier’ un pida di bo nanishi. Laga mi admira bo, mi Dori.
Servanio ta draai Dorita rond.
Ma Dori, b’a bira goido goido, duchi duchi. Und’e cintur’ i maribomb’ a keda. DORITA
Anto Fanchi... m’a keda casi tres luna sin come drechi. Y saca tur dia. Mi ta’ta malo, malo di amor. Pero den e dianan ki... ta hocha mi ta hocha! P’esey m’a yena. Servanio, mi n’ haya ni un chunchi ainda. Servanio ta sunchi Dorita leve na su cara. . Dorita ta bras’e y ta sunchi e na boca. Servanio ta hala Dorita.
SERVANIO Bo ta corda ki m’a bisa bo biaha pasa?
DORITA Aanh… Tocante brik y bo amor.
Dorita ta hiba Servanio sinta den sofa . Nan ta sinta, tene man, cuchi cuchi y hari . Den esey Dorita ta lanta bula. Servanio ta bin laira hunto cu n’e y ta cay.
DORITA At’e t’ey atrobe.
Servanio ta na rudia .
SERVANIO Ki a pasa, Dorita.
DORITA E bichi, ya t’un par ‘i dia c’e ta bula y ta trek den mi barica.
Servanio ta trek Dorita abou.
DORITA No por awo, Fanchi!
SERVANIO Ma Dorita, bo n’ por laga mi na mita.
DORITA Mita di kico, Fanchi. Wak... ainda bo ta hente.
Servanio ta lanta.
SERVANIO Ay ki inocento bo ta, mi amor!
DORITA Servanio, pone bo man na mi barica... aki... fula.
Servanio ta pone man.
SERVANIO Ki mi tin cu fula.
74
DORITA Un bolombonchi... cu ta bula, bula... fula... ata!
Servanio ta spanta y ta hala atras.
SERVANIO Ki esey ta Dorita. Dori, e bolombonchi ey parce un bichi bela. E bichi bela cu ta bul’ey no ta bon. Ban mi hiba bo dokter.
DORITA Mi n’ po bay cu bo. Hende lo papia. Shonene lenga largo sigur lo bisa...
SERVANIO Cu m’a rip bo, saca bo fo’i cas... y djey.
DORITA E t’ey brokest e tu caminda. Bronguensa pa machi y pachi.
SERVANIO Berguensa , kisas. Ma wak e otro band’i medaya: pa scap’e berguensa, nan ta pone mi casa cu bo, pa salba bo nombro.
DORITA Bo tin rason Fanchi, mi n’ pens’ esey.
SERVANIO Ban anto! Mas lihe, mas miho.
Nan ta sali , Dorita ta cera e porta.
# Luz ta baha pa cende despues di un rato
75
ESCENA 4: Porta ta habri. Chimina ta drenta masha contento, E ta pone macuto y un saco riba mes a. Dudu ta drenta cu un saco den brasa cu e ta pone riba mesa di comedor. Contento, e ta kita su velo y ta pone riba cabes di stoel. Chimina ta cuminsa canta “Chanita”. Cantando e ta tuma man di Dudu y nan ta balia y canta hunto un rato.
DUDU Y CHIMINA
Trempan, cu salid’i solo, Chanita di Buchi Juan, ta tuma su bak’i bolo, y tumba pa cas di Jean. E solo ta kima fuerte, Chanita ta cococha. Y net pa su mala suerte el a hera trompica. Shonnan ata mi, tin drop y sunchi, lamunchi dushi, ayac’i yotin. Tin chupabebe, tin bol’i funchi, scafechi pica na botr’i florin.
Ora cu e cantica caba, nan ta hari . Chimina ta brasa Dudu, kita lenso di cabes, colg’e na kapstok y ta bay na mesa pa habri saca cos di e saco y di e macutu.
Dudu ta coy e velo y ta bay na port’i cambr’i nort. Prome cu e drenta camber e ta bisa:
DUDU
Esta calor ta haci no! Mi velo ta tur soda. Mi yiu, mi t’ey den cambro pa wak Dorita. Esuusu: sigu el a bay rek un rato, su so na cas y cu e calor ‘ fierno ki. CHIMINA
Por ta tambe c’e ta labando paña pabou ‘i cas. Dorita, Dorita, ata macapreim y windreif, cash’ n’ tabatin.
Chimina ta saca tur cos fo’i saco y ta pone nan band’i otro riba mesa .
Bo Cuarentishete diesun, puiro Maya, li’stiek y coy hunta cocodek. Tambe mach’a cumpr’ un peña nobo pabo y Ol spay pa pachi. Dorita! Ma ta und’e ta... l’e ta trei cas.
Chimina ta bay pafo y ta bolbe, hopi nervioso .
Mamachi, e ta den cambro? Dudu ta drenta sala.
DUDU
No, eyden e n’ ta! CHIMINA
Credo mi Djo’ padro! Ta unda yuchi ta. Chimina ta cana ‘riba bou cu man crusa . Dudu ta para den port’i sala y ta grita .
DUDU
Mi t’ey wak si e ta tirando un cabes den hamaca den shopa.
76
CHIMINA
Ta grita.
Shoneneeeee... Shonene ta contesta di biaha. E ta para n’e porta.
SHONENE
Ablieie... Shonene ta drenta.
CHIMINA
B’a wak Dorita? SHONENE
Hmmm... Shonene tin maner’un cos scondi.
CHIMINA
B’a wak e... bisa mi! SHONENE
Emmmm... ban bisa cu si. DUDU
Shonene... pa amor’ i Dios, papia… und’e ta! SHONENE
Esey si mi n’ sa. M’e moso cu ta parti cart’a yega, pita; Dorit’a sali, cuind’e. Hunto nan a drenta cas. Despue di baaasta rato nan a sali, bay direshon seit... aya.
Shonene ta mustra.
CHIMINA
Na pia... na pia nan a drenta mondi? SHONENE
Ki mishi! Si nan ta’ta na pia lo b’a topa nan den hanchi. Nan a bay riba baisclo.
Shonene ta para tras di Chimina y ta tene na cintura, push’e dilanti y ta mustra.
Asina! E mucha hombro ta stier y boso Dorita... bunit’ asina ... ay dochi, sinta patras cu su brasanan rondo dje curpa dje yomto.
Ciriaco ta drenta . Or’e wak e dosnan, e ta kita nan for di otro.
CIRIACO
Ta ki bagamunderi’ eshey! SHONENE
Ta mustra mi tawata mustr’e con Dorita… Chimina ta corta su palabra .
CHIMINA
Con Dorit’ a subi pal’i dreif. CIRIACO
Dorit’ a subi pal’i dreif. Kidou c’en cay fo’i palo bula su slot!
77
Ciriaco ta bay na porta, ey e ta drey wak Chimina y Shonene, cu ta para spanta, brasa, ta wak e.
CIRIACO
Hm… boso ta sconde algo pa mi. Boso ta gaña mi. CHIMINA
Jaco… emmm… Dorit’ un t’ aki. Chimina ta bay sinta, e ta baha cabes y ta yora .
CIRIACO
E n’ t’aki! Und’e ta anto! SHONENE
El a bay c’e partido di carta. Bo mester a wa nan: esta bunita pareha. CIRIACO
Mi yiu a sali cu hombro! Mi yiu… Yiu di Ciriaco Malbat! Ciriaco ta bat i riba su pecho y ta bay dilanti .
Tanto cu mi ta cuida mi Dorita. Ciriaco ta sinta na mes’i comedo r , pone cabes den man y ta yora . Shonene kier consol’e.
SHONENE
Comper, esey po pasa cualke. Comper, weta ki amor po haci! CIRIACO
Amor…amor… Amor ki dondro! E tefi ey a pompa na mi man. Lag’e bolbe! SHONENE
Ay… mi ta corda temp’ i mi tempo, tem cu m’a sali fo’i cas cu mi casa difunto, c’e descansa na pas. Dos be pach’a core fo’i cas: prome biaha m’a hay’un sot’i carbachi. Y di dos be el a suta mi cu tak’i Cordon’i San Francisco. Ay c’e cos ey ta pica! Ma mi n’ ria! Con nos ta’ta topa despue! Yoncuman a nam’un liña c’un piedra mara na dje. Mi ta’ta mar’e na mi ded’i pia. Ora cu mi sa cu pachi ya ta’ta ronca, mi ta’ta tir’e piedra pafo. Difunto, ken tur anochi ta’ta scondi den pal’i tamarein trei mi cambro, ta’ta loer. Asina c’e piedra bula pafo e ta ranc’e y pushi pushi mi ta bula bentana. Ma pachi n’ ta’ta lolo no! Un dia el a topa c’e liña c’e piedra mara na dje bo’i mi cushinki. E anoch’ey el a manda mi drumi cerca madu. El a drumi den mi cambro. El a mar’e liña na su propio dede, tir’e piedra pafo y warda. Ora cu e difunt’a trek na dje… pach’a sali fo’i bentana, dun’e un bati di otro mundo y e pobro hombro, golpia cu casi e n’ ta’ta por a cana ma, a lastra su me pa su cas. Ma di’ a resulta cu mi ta’ta priña… e n’ ta’ta sa con lihe pa casa mi!
Shonene ta sinta, pensativo .
CIRIACO
Dorita… mi Dorita… Ki confiensha pachi tin den dje. Chimina ta lanta.
CHIMINA
Bay rondi’e Jaco.
78
Ciriaco ta bula lanta .
CIRIACO
Unda bo ke mi hay’e… Tsh! Ciriaco ta cana rond, keda para bou di e cuadra religioso y ta resa .
CHIMINA
Shonene, e mucha hombr’ey… el a yeg’i bin kinan, ora cu Jaco y ami ta’ta sali?
SHONENE
Con po laga! Cuatro luna pasa. Net dia cu Dorit’a cay fo’i dak. CHIMINA
Despe el a bira tanto malo! Shonene, bo ta pensa lo ke mi ta pensa. SHONENE
Ma ta bisto. CIRIACO
Hmmm… Ki boso ta pensa: papia… papia! SHONENE
Cu Dorita ta priña. CIRIACO
Mira mohe keweta cu ta cana ta biba bid’i hende, no lanta bleshfemia contra mi yiu. Sali di mi cas.
Ciriaco ta mustra p’e porta .
Wak den bo cura, pa bo n’ paga mi pica. SHONENE
M’a trat’i spierta boso cu maribomb’a pica Dorita! Hahahahaha. Shonene ta sali na harimento .
CHIMINA
Jaco, ki nos haci awo. Chimina kier brasa Ciriaco. Ciriaco ta hal’e un banda y ta bay resa n’e cuadra . Chimina ta sinta yora. Dudu ta drenta.
DUDU
Nada di tuchi. Eshushu, eshuuushu! Dudu ta sinta den su stoel ‘ i zoya, tapa cara cu lenso y ta coy su rosario. Harimento di pafo. Dorita ta drenta, Servanio su tras. Ni Cir iaco, ni Chimina, ni Dudu ta ripara .
DORITA
Ma ta ki tin kinan, velorio cu monton ‘i yorado. Pachi, machi, Duduuu… m’a bolbe.
Pachi, machi y Dudu ta lanta cabes y ta wak Dorita mane cu t’un spirito nan a wak . Dorita ta hiba Servanio, cu tin miedo dilanti Cir iaco. Ciriaco, rabia ta lanta para y ta purba ataca Servanio .
79
CIRIACO
At’e shinbronguensa. Con bo a trib’ i saca mi yiu fo’i cas! Ciriaco kier choca Servanio . Dorita ta para entre Ciriaco y Servanio .
DORITA
No dal e pachi. Ta doktr’ el a hiba mi. Chimina ta lanta, ta bay para cant’i D orita y ta bras’e .
CIRIACO
Hiba bo doktro. Tsss! Bo sa c’ awo bo nombro ta leshtre tu caminda. DORITA
Doktr’a samina mi.. y pachi sa kic’ el a bisa mi? Ciriaco ta wak, man crusa, menasante .
DORITA
Bis’e abo, Servanio! Servanio ta grawata cabes .
SERVANIO
Ehmmm… cu… emmm … cu Dorita ta en feliz espera. CIRIACO
Spera kico! DORITA
Cu e bichi cu tin tanto dia ta bula den mi barica t’un bebi. CHIMINA
Ma mucha! Chimina ta cuminsa cana rond , tur spanta.
CIRIACO
Bebi … di cua yiu di puta! Dudu ta scrap garganta.
Di cua yiu ‘i mama. Servanio, determina ta bay para di lanti di Ciriaco .
SERVANIO
Di mi! Ma no preocupa. Mi ta stima Dorita y ta casa cu n’e, mañan mes si ta posibel. Pasobra mi ta stim’e. No pa salba su honor.
CIRIACO
Salba su honor… salba su honor. Mucha, bosh’un sa ki bosh’a haci! Bay Servanio… bay y bolbe cu bo mama!
SERVANIO
Bolbe cu mama! Ki mama tin di haber cu esaki. CIRIACO
Tur cos… tur cos!
80
SERVANIO
Ami ta mayor di edad. Ademas… mama tampoco kier pa mi frei aki. CIRIACO
Oh Tata den shelo, Hesucristo, Spirito Santo, Ave Maria! Abrenunsha! Mucha, bay m’a bisa bo! Bay y bolbe cu Shana. Djadumingo, cuator di atardi!
Servanio ta wak Dorita desespera mienyras e ta saliendo, . Dorita kier bay su tras. Cir iaco ta want’e . Yorando Dorita ta bay hinca rudia dilant’ i Chimina. Chimina ta lanta y ta hala Dorita un banda . Dorita ta bay cerca Dudu y ta pone cabes den su scochi. Dudu ta pasa man den su cabey.
DUDU
Heshushu mi tuchi. Ta ki bo a haci! Heshushu. Sus, sus, sus. Sto’i yora tuchi! CHIMINA
Dorita, tanto bon cu machi a cria bo. Nunca nad’ a falta bo. Tur bon ehemplo cu m’a duna bo. Cuanto be m’a taha bo: “No laga ningun hende mishi eynan”!
DORITA
Di con no machi. Si bo ta stim’un hende y bo n’ sa nada di e cosn’ey. CHIMINA
Djey yiu ta bin, kens! DORITA
Con mi por tabata sa, si ki ora cu m’a puntra machi… machi tabata drey rond man’un cacho cu ta rondia luga di drumi, sin contesta mi. Te awe ta doktr’a splica mi.
CHIMINA
E cosn’ey n’ ta coy papia no. CIRIACO
Ami ta culpa abo, Chimina! Hmmm! Si ta’ta mi yiu hombro… ami l’a shplic’e te na placa chiki. Ma yiu mohe ta bo deber… bo deber.
DUDU
Awo ta laat pa lamenta. E cos a pasa, el a pasa. Ki boso ke, dun’e Basora preto y pida aloe p’e bah’e! Y si e n’ bah’ awo! Pa bida e ta keda c’un yiu mancaron. Ta pica boso ke haci? Ami n’ ta den e cosn’ey no!
DORITA
Si, el a pasa, el a pasa. Y el a pasa paso ami ta’ta bobo. Dorita ta bay den camber . Dudu ta lanta y ta bay su tras, sacudiendo cabes .
CIRIACO
El a peshe… el a peshe… Ma boso n’ sa kic’ a peshe no! Ciriaco ta bay pafo.
CHIMINA
Mi Dios, duna mi forsa… Chimina ta bay den cushina.
# Luz ta paga
81
ESCENA 5: MODERADOR
E diadomingo despues. Cuator di atardi
� Musica: ‘Yambo bieu’ .
# Luz ta cende gradualmente.
Ciriaco ta cana ta frega man. E t ’ey para n’e cuadra di Santo y ta resa. Dorita ta sinta r iba e sofa ta toca c u su dedenan rib’e brasa di stoel . Chimina ta sinta den stoel di zoya, cabes den man ta wak abou. Dudu ta sinta den su stoel di zoya, resando rosario. Ningun ta papia, pero ta riparabel cu tur ta hopi nervioso. Ciriaco ta cana bay dilanti .
CIRIACO
Aaay… mi keks ta brouw. Awo ta sino, fono. Hm!
� Batimento na porta
Ciriaco ta core bay habri porta, djey e ta bay para ful na banda. Servanio ta drenta cu Shana. Ta cera e porta parti abou . Shana ta cana bay di lanti cu dignidad .
SERVANIO
Bon tardi. Ningun ta contesta . Shana ta duna Dudu y Dorita man. Despues e ta bay den direccion di Chimina . Chimina ta lanta para y ta duna Shana un man slap. E ta bolbe sinta . Shana ta para dilanti di Ciriaco .
SHANA
Bon tardi… Ciriaco Malbat! CIRIACO
Bon tardi… hm, Shana! Meshke mi n’ sa ki di bon e atardi ki tin. Servanio ta pone man na schouder di Shana y ta hib’e dilant’i Dorita .
SERVANIO
Mama… esaki ta mi Dorita. SHANA
Mucho gusto… Shana. Shana ta wak Dorita bon, ma su cara no ta refleha ningun emocion.
DORITA
E placer ta di mi… señora.
82
Servanio ta cay sinta banda di Dorita .
CHIMINA
Sinta Shana, haci bo na cas. Shana ta sinta.
SHANA
Ki sorpresa mi tabata, ora cu Servanio a bin bisa mi cu bo ta spera mi, aki, na bo cas, Ciriaco. Ta ki lo t’e motibo, paso por nada bo no a manda yama mi
CIRIACO
Hmmm… Dudu por yuda Chimina sirbi bishita! Ciriaco ta mustra Chimina p’e sali cu Dudu .
CHIMINA
Mamachi, ban nos sirbi warap’i tamarein. Dudu ta lanta y hunto cu Chimina ta drenta cushina .
SHANA
Hopi tempo, Ciriaco. CIRIACO
Hopi tempo, Shana. SHANA
Y.. no ta por nada bo a manda yama mi. Ki a trece mi kinan. CIRIACO
Un eshunto masha delica. Ciriaco ta cana y ta grawata cabes.
SHANA
Bo ta actua maner’ un galiña cu t’ey pon’un webo. CIRIACO
Abo ta’ta she di e dosn’ey? SHANA
Cu siguridad... no... botito botito ma sospecha si. CIRIACO
Y bo n’ taha bo yiu. SHANA
Ab’a taha Dorita? CIRIACO
Ma ta claro! M’a yeg’i core c’e djablo di bo ey caba.
Shana ta lanta para .
SHANA
Diablo di bo no! Diablo di nos!
83
Servanio ta t ira man den laira y ta lanta para, desespera.
SERVANIO
Mamaaaa… Dorita ta tapa cara y ta cuminsa yora .
SHANA
Tempo cu bo tabata dandaria, cu cua mohe cu bo tabata haya mal para, maske bo tabata namora, hinc ‘aden, saca ‘fo... cu b’a basila mi cu bo palabranan bunita te gana mi riba cama: bo n’ pensa cu ta tuma dos pa traha un! P’esey... at’ e ey.
CIRIACO
Bo ta sigu? SHANA
Con mi por duda si t’abo tabata mi prome y unico! Servanio ta yega cerca, e ta yorando.
SERVANIO
Mama, ki mama ta insinua. SHANA
Cu abo ta yiu di Ciriaco Malbat! Shana ta brasa su yiu y ta yora .
SHANA
Mi yiu, wak cuanto parecido boso tin: mane dos bonchi den un baliña. Dorita ta bo ruman, p’esey mi ta tanto contra.
CIRIACO
Mi ta’ta sa! Fo’i ora m’a wete, mi ta’ta sa. Sangro ta yama sangro! SHANA
Ruman cu ruman... no por! Ni pa Dios... ni pa hende. Dorita ta bay para band’i Ciriaco y ta yora.
DORITA
Con mi pachi stima por a haci esey cu Señora Shana, cu machi, cu mi. Servanio ta hinca rudia dilant ‘ i Shana .
SERVANIO
Mama... di con, semper ora cu mi puntra mama: “Ken ta mi tata”, mama ta contesta mi cu e ta nabega.
Servanio ta brasa Dorita.
SERVANIO
Dori... con nos haci awo. DORITA
Mi n’ sa... y mi n’ ke sa tampoco… No, no, noooo!
SERVANIO
Emmm... Servanio ta mustra r iba Dorita .
Su machi, sa?
84
CIRIACO
Chimin’un nace ayera. E ta sospesha... ma nos no ta bis’e! Masha facil. Mañan mi ta hiba Dorita doktro Janskin y cos a caba. Boso dos, confroma.
Servanio ta yora.
SERVANIO
Conforma cu m’a perde mi gran amor... cu mi t’ey perd’un yiu! CIRIACO
Ma b’a gan’un ruman! SHANA
Ami n’ sa... mi ta bay. Mi ta laba man. SERVANIO
No mama! Keda consola mi... emmm… y mi emmm, ruman. Shana ta cana pasa tras di e mesa di comedor, ta len n’e porta y ta boks cu Chimina, cu net ta drentando. E ta tene na stoel . Chimina ta drenta y ta simula normal . E ta bay sinta den e stoel di zoya .
CHIMINA
Ciriaco... bos’a yega n’un acuerdo? Dudu ta sali di cushina cu teblachi cu algun glas y ta ofrece Shana un . Shana ta tuma un y ta bebe den un bebi . Dudu ta wak rond y ta freeze cu teblachi den man . Servanio ta hiba Dorita na e sofa y ta sinta band’i dje, e ta consol’e .
CIRIACO
Si Chimina... hmmm! Mi kemen... no! CHIMINA
Ami n’ ta wak di con nan no po namora otro! CIRIACO
Pa cumsa... Servanio n’ tin su propio cas; hmm... e n’ ta gana sifushento pa bin n’un cas dje lihe ey tampoco... adema e n’ tin auto.
CHIMINA
Ma Dorita ta unico yiu! Un dia nos grandi ta muri y cas ta keda p’e. Tanten nan po biba kiden, cu nan yuchi cerca nos. Miho einda, nos ta trah’un casita den cunucu ey tras, pa Dudu y pa nos. Laga Dorita cu Servanio y nos nieto biba kiden. No ta bon pa hinca yong cu bieu.
CIRIACO
Carasto Chimina! Sto’i papia mane lora! No t’eshey so. CHIMINA
Ki mas anto! CIRIACO
Hmmm! Shempro m’a sinti e co ki ta bin. Chimina… Nan no po casa. Y... Dorita tin cu tir’e baric’ ey afo!
Ciriaco ta hinca rudia dilanti’ Chimina .
CIRIACO
Chimina, mi ta pidi bo mil y un pordon... abo tambe Dorita. Chimina, Servanio ta mi yiu! Chimina, compronde pa mi.
85
CHIMINA
Mi, mi ta compronde tu cos. Ci...Ci...Ciriaco... Ta cuminsa yora te snik.
Tur ta wak Chimina , nan ta keda keto keto.
Djey Chimina ta cuminsa hari . ..hari… hari . Tur ta wak e spanta y no sa ki’ pa haci .
CIRIACO
E mohe a bira di cabes! Chimin’a bira loco! Ciriaco ta dal e den cara p’e b in bij . Chimina ta lanta para y ta yora, hari, yora .
CHIMINA
Ciriacooo.... mi tambe tin co’i bisa bo. Cauteloso, nervioso y yen di speransa
Mi ta spera cu bo tambe tin comprenshon pa mi. CIRIACO
Ma ta claro! Ta shempro mi tin comprenshon pa bo, Chimina. Ciriaco ta brasa Chimina.
Und’e sapato ta perta. CHIMINA
Sempro m’a resa p’e dia ki no yega nunca! Ma pa felicidad di mi yiu... CIRIACO
Nos yiu! CHIMINA
Mi Dios, mi tin cu bisa bo… cu Dorita ta yiu di Shon Cipriano di Ogenia... Shon Cipriano Koket... cerca ken b’a vansa pa bay Cuba. Dorita ta yiu ‘i shete luna!
Tur ta bula ‘r iba . Servanio ta brasa Dorita, cu ta hopi spanta . Chimina ta cana bay n’e birgen rib’e cashi y ta resa .
CIRIACO
Mi Dorita... no ta mi yiu! Ciriaco ofendi ta bay riba Chimina y kier choc ’e, ma ta drey y ta wak Dorita .
CIRIACO
Dorit’un ta mi yiu... Tristo e ta bay brasa Dorita, di ripiente e ta cambia di actitud y contento e ta bisa:
Dorita ta mi yiu! T’ami a lant’e, cri’e y dune di bisti ya pa 30 aña. Nan tin mi bendicion! Ciriaco ta hisa man den laira y ta duna bendishon.
Moefmento na porta. Prudencio ta drenta cu Mathilda bon brasa y Mati lda tin un bo ndro den brasa.
86
PRUDENCIO
Hopi orguyoso:
Nos a bin combida shonnan pa nos casamento. Efigenio ta drenta y Shonene ta drenta su tras.
SHONENE
Ta morto tin ki nan? M’a tende yoramento mane fomait. Ciriaco contento, ta bay cerca Shonene, y ta cay na rudia.
CIRIACO
Shonene, e biaha ki si bo pelebr’a surti: alafin mi t’ey casa mi yiu. Coy cuanto gay cu bo ke.
Agripino ta cana kibra.
AGRIPINO
E ta tosa duro.
Mi a tende bon? Dos dia di breit na cas di Ciriaco Malbat. Dos dia di bebe y hocha por nada.
EFIGENIO
Awo si m’a peyde mi Doyita. Nunca ma mi n’ po kishiki su pianan bunita! Doyitaaaa….
DUDU
Ay Dochi! Eshushuuuuuuu! Bebi pa hole.. Tur hende ta alegre y ta brasa otro pa duna pabien.
# Poco poco Luz ta paga
# Cortina ta cera
F I N
87
Palabranan, dicho y proverbio den Amor di Dorita
abrenuncia
bagamunderia
bagaso /bagas
bahul
baiskel, baisclo
bakiyou/bacalou
baseniya
basila
beheit / beheito
bela (adv)
bendita
bestro
beyaco
blasfemia
blikia
boes
boglo
bogois
boltia
brokes/brokest
boekel
burda
cabito
cacho
cacumbein
cafuñeke
canawa
canica
carasto
careichi
carioca
cariso
casuela
cataclismo
cataro
cens/cen
cautela
cherche/chercha
Chi cu cha
cococha
coketia
combento/convento
combida
comisario
conbelastro
confo
88
cordial
corocoro
coticoti
crucifiho
cremencha
crenchi
cutisa
defect/defecto
degrada
deleita
deliria
denigra
djaca
djindja (v)
do
domtrok
drama
eilo
falumpinga
fashi
ferviente
flakesa
flek
florero
fnueke
fomait
franco
frey (a)
frumun
fuerte
gara
garnachi
gayito
gracioso
gurdein
halifat
harta
hocha
hochi, gonchi
hor
inocente / nocente
kapstok
kwiri
lachi
lampet
lacro
lastro
lebomay
89
legitimo
lei (v)
lek
lerdo
loer
mangashina
manita/mainta
mif /muf
mimo
mosa
nabega
nobato
palabruha
papa
pargati
pari
papiyot
parandero
pari
patin
pencha
pichiri
pinta
pinto
pishiporco
plok
polechi
poray
provoca
pronk
pronkstuk
punchera
reimo
reki
respondi
ria
rip/rape
rolmen
romatiek/reumatico
rondo
sabana
sacaboy
sakseno
scurito
sheu
shimaron
sif/suf
shinishero
90
soma
spantoso
spierta (v)
spoki
suspiro
shacaboy/sacaboy
tendido
transcuriendo
uli
vanza
velo
velorio
verkijk
verloof
virtud
washi
we
werp
yomto
yongota
yop algo
yorado
zembla
zjanguna
zjilea
aki band' n’ ta pas' un pushi
amor scondi ta tempo perdi
arm' un fiest'i kita sombre
awa ' pasa hariña
awo ta sino fono
baha na awa
bay den trans(hi)
bendicion di mayor
bienta maishi
bieu potros
bieu ta berea
bira di cabes
bira piedr'I fogon
bishita cas
ble ble
blink manera un spiel
bo ta den shelo
boc' i hende ta boshi' redo
bolo di batrij
bon bala
botito botito
91
botou botou
buen moso
bula nek afo
bula su slot
bula tambu di horea
cabayero cabal
cabito di sigaria
caminda ta liber
cana biba bid' i hende
cana ta baba
candela ta spart
carga un hende den plant' i man
cataplas di galiña
cintur' i maribomba
coba fons
come mane rogans
dal abou
conchi' lampet
corta hende su palabra
coy fortaleza
credo mi Dios padro
cu pasenshi bo ta gana gloria
dak wayanga
damanan alegre
dandaria
danki' mundo ta pishi ‘ yewa
den un frega di wowo
den un santiamen
dia bieu
djente di peña
dos pida paña
drama algo
drei rond maner’un cacho c uta rondia luga di drumi e ta condena hende
e'n' tin nod' i sa nad'i mundo
el a haya boca
el a tira pa mi
en deb'un dewchi/ depchi
en feliz espera
e n' nace ayera
e n’ tin fin di yega
ey ta palo
floer un hende
galiña cu t'ey pone webo
guli manda bou
habon blauw
habri hala bula bay
haci bo necesidad
92
hari mane powchi cuerde
haya djimbi
haya mal para
hefto un bofta
hinca den , saca fo
hole mamporito
hole mif
jak puyito
keda cu bo placa den bo man
keda sinta man crusa
ki biento a tira bo ki banda
ki diablo a drentabo
lag'e fria
lag'e na banana
laga cos bay mane Dios manda
laga lastro
laga mi na mita
laga tumba
lama ta calmo
lanta bo dondroment
lanta contra hende
lenga largo
lesa copi / wak copi
leu a leu
lol'i awa
lora bay abou maner' un warwaru
lora man
luga di cada ken ta den santana
luluys luluys
mal'i pecho
mane dos boonchi den un balina
manera barbulet na flor
mescos cu scarpion dik
meste' saca clabo cu clabo
mey fuerte
mi pret'i wowo
mi ta laba man
mohe cu a pari
mondong’i calbas
no bay largo
no haci mane b'a guli musca
no hinca dede den wow’i Dios no scupi den laira, p'en cay den bo cara
no ta bon pa hinca yong cu bieu
no tin scapatorio
ora hero ta cayente, laga strica
papia mane lora
pechi pechi
93
perde gefoel
pi' i keshi
pidi man
piki pieu
plok bon geplok
pluma galiña
porta saya cu djeki
prop a bula
purita purita maner' un leli blanco
push'un ta laga su maña
pushi pushi
rek un rato
rondia un soño
saca doria pega
salba honor
sali cu rabo meymey di pia
sali mescos cu cacho cu a puya
sangro ta yama sangro
sera porta na werchi
shon Cochi cayente
si ta toca n'ami
sucu clinco/ sucu clink
tambu di horea ta bula
trei lomb’ i Dios un crenchi yiu
und'e sapato ta perta
viudo alegre
weino weino
wowonan a hera sali foi nan cashi
wowonan cu un dia bichi tera mester come
airo ta pa corta
yambo bieu
waf di Rey
wak den bo cura, pa bo n' paga mi pica
warap'i tamarijn
zembla bo un cantiman
zeta zeta
top related