najważniejsze bitwy wojny trzydziestoletniej
Post on 18-Jan-2016
71 Views
Preview:
TRANSCRIPT
Najważniejsze bitwy Wojny Trzydziestoletniej 1618-1648 Miejsce i data starcia
1 I walcząca
strona
(siły +
dowódca2)
II walcząca
strona
(siły + dowódca)
Straty I
strony3
Straty II
strony
Wynik starcia Uwagi
Lomnice/Lomnitz –
9/11/1618
Protestanci
czescy – ok.
13 000
Heinrich
Matthias Thurn
Armia cesarska –
ok. 12 000
Charles Bucquoy
Do 200
zabitych,
rannych i
wziętych do
niewoli
- 400-600
zabitych
- do 200
wziętych do
niewoli
Zwycięstwo
czeskie
Bitwa toczyła się
w trudnym
terenie, była de
facto szeregiem
drobnych
potyczek
Zablati/Radimilice –
10/06/1619
Protestanci
czescy – ok.
5000
Ernst Mansfeld
Armia cesarska –
ok. 5000
Bucquoy
- 1200 zabitych
- 1300-1400
wziętych do
niewoli
? Zwycięstwo
cesarskie
Dolne
Vestonice/Wisternitz – 1
lub 5/08/1619
Protestanci
morawscy – ok.
6000
F.Tiefenbach
Armia cesarska –
8-10 000
Dampierre
300 zabitych i
‘wielu’ rannych
Do 2000-2500
zabitych,
rannych i
wziętych do
niewoli4
Zwycięstwo
morawskie
Humienne – 24/11/1619 Lisowczycy na
żołdzie
cesarskim – od 6
do 10 0005
Siedmiogrodzianie
– ok. 7-8 000
Jerzy Rakoczy
? 2000-3000
zabitych6
Zwycięstwo
lisowczyków
1 Tylko walne bitwy, lista nie zawiera działao oblężniczych i szturmów.
2 Pełne imię i nazwisko d-cy tylko w pierwszej bitwie w której dowodził, w kolejnych używam tylko nazwiska.
3 W przypadku strat ‘sztandary’ oznaczają zarówno chorągwie regimentów jak i kompanii/kornetów.
4 Według szacunków czeskich, sam Dampierre przyznawał się raptem do 70 zabitych.
5 Najniższy znany szacunek sił lisowczyków to 2200 (nie licząc czeladzi).
6 Wyolbrzymione dane podane przez samych Polaków to nawet 7000 zabitych Siedmiogrodzian.
Walenty
Rogawski
Biała Góra – 8/11/1620 Protestanci
czescy i
morawscy +
posiłki
siedmiogrodzkie
–
23 0007 + 10
dział
Ks. Chrystian z
Anhaltu
Thurn
Armia cesarska +
wojska Ligii
Katolickiej8 -
24 800 + 12 dział
Bucquoy
Tilly
- ok. 4000
zabitych i
wziętych do
niewoli
- wszystkie
działa
- ok. 100
sztandarów
Ok. 800
zabitych
Zwycięstwo
strony katolickiej
Wiesloch/Mingolsheim -
27/04/1621
Protestanci
niemieccy - ok.
18 000
Mansfeld
Bawarowie – ok.
15 000
Tilly
? - Ok. 2000
zabitych i
wziętych do
niewoli
- 4 działa
- 8 sztandarów
Zwycięstwo
protestanckie
Wimpfen – 6/05/1621 Protestanci
niemieccy - ok.
12 500 + 80
dział9
Fryderyk Jerzy,
margraf badeński
Bawarowie i
Hiszpanie –
18 000 + 10 dział
Tilly
Don Gonsalvo
Fernandez de
Cordoba y
Figueroa
- ok. 2000
zabitych
- 1100 wziętych
do niewoli
- cała artyleria
- 10 sztandarów
- 600 zabitych
- 1200 rannych
Zwycięstwo
katolików
Hochst – 20/06/1622 Protestanci Armia bawarska + - ok. 2000 ? Zwycięstwo
7 W tym 6000 jazdy siedmiogrodzkiej
8 Tak jak i w kolejnych bitwach LK reprezentowali przede wszystkim wojska bawarskie.
9 Z tego 70 na ‘wozach bojowych’ - pomyśle margrafa.
niemieccy -ok.
21 000
Chrystian
Brunszwicki,
Dodo von
Knyphausen
cesarska +
hiszpańska – ok.
28 00010
Tilly
Cordoba
zabitych i
wziętych do
niewoli11
katolików
Stadtlohn – 6/08/1623 Protestanci
niemieccy -ok.
15 000 + 20 dział
Chrystian
Brunszwicki,
Dodo von
Knyphausen
Armia Ligii
Katolickiej –
20 700 + 14 dział
Tilly
- 6-7 000
zabitych
- 4000 wziętych
do niewoli
- cała artyleria
- ok. 100
sztandarów
- ok. 1000
zabitych i
rannych
Zwycięstwo
katolików
Dessau – 25/04/1626 Protestanci
niemieccy – ok.
7000 + 25 dział
Mansfeld
Armia cesarska –
12-14 000
Albrecht
Wallenstein
- 1000 zabitych
- ok. 3000
wziętych do
niewoli
- 10 dział
- 32 sztandary
Ok. 1000
zabitych i
rannych
Zwycięstwo
katolików
Rossing – 27/07/1626 Protestanci
niemieccy (na
służbie duńskiej)
– 6-7 000
Otto Ludwig,
margraf Reński
Armia LK – ok.
4000
Jakob Furstenberg
- 300 zabitych
- 300 wziętych
do niewoli
- 21 sztandarów
- ok. 200
zabitych i
rannych
Zwycięstwo
katolików
Lutter am Bamberg –
27/08/1626
Armia
protestancka12
–
18- 21 000 + 20
Armia LK +
cesarska – ok.20-
24 500
- 3-4 000
zabitych
- 2500 wziętych
- ok. 1000
zabitych i
rannych
Zwycięstwo
katolików
10
Tyle miało brad udział w bitwie, cała armia miała liczyd ok. 34 000 żołnierzy 11
Plus około 3000 dezerterów. 12
W teorii ‘duoska’, w praktyce złożona z najemników niemieckich i kontyngentów protestantów niemieckich
dział
Chrystian IV
Duński
Tilly do niewoli
- ok. 2000
dezerterów (po
bitwie)
- cała artyleria
- 68 sztandarów
Heiligenhofen – 23-
26/09/1627
Protestanci
niemieccy (na
służbie duńskiej)
– ok. 6000
Fryderyk Jerzy,
margraf
badeński13
Armia cesarska –
przynajmniej
10 000
Schlick
- 1000 zabitych
- 4000 wziętych
do niewoli
- cała artyleria
(?)
- 44 sztandary
? Zwycięstwo
katolików
Wolgast (Wołogoszcza) –
12 lub 24/08/1628
Armia duńska –
5-6 000
Chrystian IV
Duński
Armia cesarska –
7-8 000 + 11 dział
Wallenstein
- ok. 1000
zabitych
- 1100 wziętych
do niewoli
- 7 sztandarów
? Zwycięstwo
katolików
Breitenfeld – 17/09/1631 Szwedzi –
22 800 + 54
działa
Gustaw II Adolf
Sasi – 17 300 +
10-20 dział
Hans Georg von
Arnim
Armia cesarska +
LK – 31 300 + 26
dział
Tilly
Szwedzi – 2100
zabitych i
rannych
Sasi -ok. 3000
zabitych i
rannych
- ok. 7500
zabitych
- 9000
wziętych do
niewoli
- cała artyleria
- 120
sztandarów
Zwycięstwo
protestanckie
Werben -7-8/08/1631 Szwedzi - ok.
15 000 + 150
Armia cesarska +
LK – ok. 16 000
200-400
zabitych i
Do 1000
zabitych14
Nierozstrzygnięta Walna bitwa nie
miała miejsca,
13
Za klęskę w tej bitwie wyrokiem sądu wojskowego został wydalony ze służby duoskiej 14
Mimo że propaganda szwedzka odmalowała starcie jako ogromne zwycięstwo, podając straty katolików na 6 -7 000 zabitych.
dział
Gustaw II Adolf
Tilly rannych starcia
ograniczyły się
do walki
kawalerii i
oddziałów
muszkieterskich
Bamberg – 9/03/1632 Szwedzi – ok.
8000
Gustav Horn
Armia cesarska +
LK – ok. 28 000
Tilly
Aldringer
- 500 zabitych
- 800 wziętych
do niewoli
? (bardzo
niskie)
Zwycięstwo
katolików
Hoxter - 16/03/1632 Szwedzi – 4000
Lars Kagge
Hesi – 8000
Thilo Albrecht
Uslar
Armia cesarska +
LK – ?
Gottfried
Hendrich von Und
zu Pappenheim
- ? zabitych i
rannych
- 500 wziętych
do niewoli
? (bardzo
niskie)
Zwycięstwo
katolików
Rain (bitwa nad rzeką
Lech) – 14-15/04/1632
Szwedzi –
37 500 + 72
działa
Gustaw II Adolf
Armia cesarska +
LK – ok. 22 000 +
20 dział
Tilly (śmiertelnie
ranny)
Ok. 2000
zabitych i
rannych
Ok.3000
zabitych i
rannych
Zwycięstwo
szwedzkie
Volksmarsen – 27/06/1632 Hesi – 2100-
2600
+ 16 dział
Uslar
Oddziały
cesarskie – 3000
Gronsfeld
- 200 zabitych
- 800 wziętych
do niewoli
- cała artyleria
- 9 sztandarów
? (bardzo
niskie)
Zwycięstwo
katolików
Alte Vest/Alt Feste – 1-
2/09/1632
Szwedzi – ok.
44 500 + ok. 170
dział
Gustaw II Adolf
Armia cesarska +
LK – ok. 43 000
Wallenstein
- ok. 1000
zabitych
- 1400 rannych
- ? wziętych do
- ok. 400
zabitych
- ok. 500
rannych
Zwycięstwo
katolików
Krwawo odparty
szturm na
ufortyfikowany
obóz
niewoli15
Wallensteina
Lutzen – 16/11/1632 Szwedzi16
- ok.
18 000 + 60 dział
Gustaw II Adolf
(zginął),
Bernard ks.
Sasko-
Weimarski
Armia cesarska +
LK – ok. 12 000 +
ok. 5000 które
dołączyły w
trakcie bitwy17
+
38 dział
Wallenstein
Pappenheim
(zginął)
- 1500 zabitych
- 3000-3500
rannych
- ok. 60
sztandarów
- 3-4 000
zabitych i
rannych
- 12 sztandarów
Zwycięstwo
szwedzkie
(taktycznie)
Na dłuższą metę
bitwa była, z
powodu śmierci
Gustawa II
Adolfa, klęską
strony
protestanckiej
Hessisch-Oldendorf –
8/07/1633
Szwedzi + Hesi
+ Luneburczycy
– 14 300 + 37
dział
Ks. Jerzy
Brunszwicko-
Luneburski
Armia cesarska +
LK – ok. 14 500 +
12 dział
Lothar von
Bonninghausen
Ok. 600
zabitych i
rannych
- 3000 zabitych
- 1000
wziętych do
niewoli
- wszystkie
działa
- 74 sztandary
Zwycięstwo
protestanckie
Pfaffenhofen – 11/08/1633 Szwedzi –
10 000
Gustav Horn
Armia cesarska
Karol Lotaryński
? ? Zwycięstwo
szwedzkie
Steinau – 10-11/10/1634 Szwedzi – 5-
8 00018
+ 16
dział
Thurn
Armia cesarska –
ok. 20 000
Wallenstein
- cały korpus
skapitulował
wraz z artylerią
i 60
sztandarami
? Zwycięstwo
katolickie
Nördlingen – 6/09/1634 Szwedzi + Armia cesarska – - 6-8 000 - 1500 zabitych Zwycięstwo Największe
15
Cesarskim jeocem został Lenart Torstensson, dowódca szwedzkiej artylerii, późniejszy marszałek. W kolejnych dwoch tygodniach po bitwie armia straciła ok. 10-11 000 żołnierzy, którzy zdezerterowali. 16
Wraz z posiłkami saskimi i heskimi 17
Korpus Pappenheima 18
Bardzo zróżnicowane dane dotyczące składu armii.
posiłki
protestantów
niemieckich –
25 500 + 70 dział
Horn (wzięty do
niewoli)
Bernard Sasko-
Weimarski
12 000
Matthias Gallas19
Bawarowie – 6000
Karol IV
Lotaryński
Hiszpanie – ok.
15 000
Diego Felipe de
Avila de Guzman,
markiz Leganes20
Armia razem
miały 50-60 dział
zabitych
- 4000 wziętych
do niewoli
- cała artyleria
- 457
sztandarów
- 2000 rannych katolickie katolickie
zwycięstwo w tej
wojnie,
doprowadziło do
podpisania
Pokoju Praskiego
(30/05/1635) i
zmusiło Francję
do bezpośredniej
interwencji w
wojnie
Ludershausen –
25/10/1635
Szwedzi - ?
Johan Baner
Sasi – ?
Baudissin
? 1600 zabitych i
wziętych do
niewoli
Zwycięstwo
szwedzkie
Kyritz – 17/12/1635 Szwedzi – ok.
8000
Torstensson
Armia cesarska –
ok. 7000
Marrazino
? ? zabitych i
rannych, 200
wziętych do
niewoli
Zwycięstwo
szwedzkie
Wittstock – 5/10/1636 Szwedzi – ok.
18 00021
+ 60
dział
Johan Baner
Armia cesarska +
Sasi – 18 60022
+
30 dział
Melchior von
Hatzfeld
- ok. 3300
zabitych i
rannych
- 15 sztandarów
- ok. 2000
zabitych
- 2-3 000
wziętych do
niewoli
- cała artyleria
- 151
sztandarów
Zwycięstwo
szwedzkie
Rheifelden (I) – Armia Armia cesarsko- - 150 zabitych i ? (bardzo Zwycięstwo
19
Teoretycznie armią dowodził Ferdynand III 20
Teoretycznie armią dowodził ks. Ferdynand, kardynał-arcybiskup Toledo 21
Przyjąłem średnią w oparciu o najbardziej prawdopodobne stany liczebne – zależnie od źródeł armia Banera waha się od 16 do 21 000. 22
Przyjąłem średnią w oparciu o najbardziej prawdopodobne stany liczebne – zależnie od źródeł armia Hatfelda waha się od 12 do 25 000.
28/02/1638 weimarska – ok.
3000
Ks. Bernard
Sasko-
Weimarski
bawarska – ok.
7400 żołnierzy
Frederico Savelli,
ks. Albano
wziętych do
niewoli
- 15 sztandarów
niskie) katolickie
Rheifelden (II) – 3/03/1638 Armia
weimarska – ok.
6000
Ks. Bernard
Sasko-
Weimarski
Armia cesarsko-
bawarska – 6-7
000
Frederico Savelli
ks. Albano
(wzięty do
niewoli, z której
zresztą niebawem
uciekł)
Johan von Werdt23
(wzięty do
niewoli)
? (raczej niskie) - 500 zabitych
- 3000
wziętych do
niewoli
- 36 sztandarów
Zwycięstwo
weimarskie
Wittenweier Armia
weimarska24
–
ok. 18 800 + 32
działa
Ks. Bernard
Sasko-
Weimarski
Armia cesarsko-
bawarska – 16 000
+ 30 dział
Frederico Savelli,
ks. Albano
- ok. 700
zabitych,
rannych i
wziętych do
niewoli
- 1500 zabitych
- 1300
wziętych do
niewoli
- 11 dział
- 83 sztandary
Zwycięstwo
weimarskie
Vlotho – 17/10/1638 Armia
palatynacka +
posiłki
szwedzkie – ok.
Armia cesarska –
ok. 5800
Hatzfeld
Ok. 3000 ludzi
(tylko
kontyngent
szwedzki -
? Zwycięstwo sił
cesarskich
Armia
palatynacka sfor
mona była z
ochotników
23
Inna spotykana pisownia Jan de Werth 24
Z tego ok. 6000 żołnierzy francuskich.
4000
Karol Ludwik25
King (Szwedzi)
1000 żołnierzy
– ocalał)
angielskich i
niemieckich
(finansowanych
przez Anglię) i
posiłków
szwedzkich
Chemnitz – 4/04/1639 Szwedzi - ?
Baner
Armia cesarska –
ok. 5000
Marrazino
500 zabitych i
rannych
500 zabitych i
rannych, 1500
wziętych do
niewoli
Zwycięstwo
szwedzkie
Marrazino za
klęskę w tym
starciu został
wyrokiem sądu
wojskowego
wydalony z armii
Brandeis – 25/05/1639 Szwedzi –
18 000
Baner
Armia cesarska –
10 000
Hofkirchen
(wzięty do
niewoli)
600 zabitych i
rannych
1000 zabitych i
rannych, 600
wziętych do
niewoli
Zwycięstwo
szwedzkie
Thionville – 7/07/1639 Francuzi –
10 600
Markiz de
Feuquieres
(zginął)
Hiszpanie –
14 000
Piccolomini
6000-7000,
głownie
wziętych do
niewoli
Ok. 1000
zabitych i
rannych
Zwycięstwo
hiszpańskie
Schweidnitz/Zobten Berg –
30 lub 31/05/1642
Szwedzi -
przynajmniej
9 00026
Torstensson
Armia cesarska i
Sasi – 7000-7500
(w tym ok. 2000
Sasów) + 4 działa
Ks. Franciszek
Albrecht (ciężko
ranny, zmarł w
? - 2000 zabitych
- 2000 rannych
- 1200
wziętych do
niewoli
- wszystkie
działa
Zwycięstwo
szwedzkie
25
najstarszy syn ‘Zimowego króla’ i bratanek Karol I, króla Anglii 26
armia Torstenssona na początku tej kampanii liczyła ok. 20 000 żołnierzy, ale trudno określid jak duża częśd z niej wzięła udział w bitwie
niewoli) - 40 sztandarów
Wolfenbüttel – 29/06/1641 Szwedzi –
13 000
Wrangel, Pfuhl,
Witenberg
Francuzi – 6000
Guebriant
Armia
brunszwicko-
luneburska –
7000
Klitzing
Wszystkie armie
razem 31 dział
Armia cesarska i
Bawarowie –
22 000 + 11 dział
Arcyksiążę
Leopold Wilhelm
Piccolomini
2000 zabitych i
rannych (razem
z wszystkich
armii)
1800 cesarskich
i 1200
Bawarów –
zabitych,
rannych,
wziętych do
niewoli + 7
dział i 16
sztandarów
Zwycięstwo
szwedzko-
francusko-
brunszwickie
Kempen/Kamton –
17/01/1642
Francuzi-
Weimarczycy –
Hesi – ok. 10 000
Guebriant
Hiszpanie i
Westfalczycy –
ok. 10 000
Lamboy (wzięty
do niewoli)
? - 2500 zabitych
- 4000
wziętych do
niewoli
- wszystkie
działa (ile?)
- 120
sztandarów
Zwycięstwo
francusko-
weimarsko-
heskie
Honnecourt – 26/05/1642 Francuzi –
10 000 + 10
dział,
Marszałkowie
Hacourt i Guiche
Hiszpanie –
10 000 + nieznana
liczba dział
De Melo
- 1200 zabitych
- 3000 wziętych
do niewoli
- 10 dział
400 zabitych i
rannych
Zwycięstwo
hiszpańskie
Lipsk (II Breitenfeld) –
2/07/1642
Szwedzi –
20 000 + 70 dział
Torsensson
Armia cesarska +
Sasi – 26 000 + 46
dział
Arcyksiążę
Leopold Wilhelm
- 2000 zabitych
- 2000 rannych
- 4000 – 5000
zabitych i
rannych
- 5000
wziętych do
Zwycięstwo
szwedzkie
Piccolomini niewoli
- cała artyleria
- 185
sztandarów
Rocroi – 13/05/1643 Francuzi – 20-
23 000 + 12 dział
Kondeusz
Hiszpanie – 20-
23 00027
+30 dział
Francisco de Melo
2000 zabitych - 5000 zabitych
- ok. 5000
wziętych do
niewoli
- 28 dział
- 230
sztandarów
Zwycięstwo
francuskie
Tuttingen – 24/11/1643 Francuzi i
Weimarczycy -
?28
Josias Rantzau
Armia cesarska i
Bawarowie - ?
Mercy, Hatzfeld,
Weth29
- 4000 zabitych
i rannych
- 7000 wziętych
do niewoli30
? Zwycięstwo
cesarsko-
bawarskie
Francuzi i
Weimarczycy
zostali
zaskoczeni na
kwaterach,
weimarscy
oficerowie nie
chcieli słuchać
rozkazów
Rantzau, co
pogłębiło chaos
bitewny i
doprowadziło do
tak wysokich
strat
27
Francuskie źródła podają z reguły 28 000 żołnierzy – wynika to z zaliczenia korpus Becka (5000 żołnierzy) do sił walczących pod Rocroi. Korpus ten był częścią armii de Melo, ale nie wziął udziału w walkach. 28
analizując ogromne straty połączonych korpusów wydaje się, że liczyły one przynajmniej 15 000 żołnierzy. 29
Werth dowodził strażą przednią, która rozpoczęła bitwę – 1000 jazdy, 600 muszkieterów, 300-500 dragonów. 30
Największe straty poniosła piechota armia weimarskiej – od tej bitwy udział tej formacji w oddziałach Weimarczyków staje się znikomy, zagładzie uległo kilka starych regimentów.
Freiburg – 3-5/08/1644 Francuzi 31
-
20 000 + 37 dział
Kondeusz
Tureniusz
Bawarowie –
16 500 + 20 dział
Mercy
7-8 000
zabitych i
rannych
2500 zabitych i
rannych
Zwycięstwo
bawarskie
Francuskie ataki
na umocnione
pozycje
bawarskie 3 i 5
sierpnia (4
sierpnia nie
walczono)
Jankau/Jankowo –
6/03/1645
Szwedzi –
16 000 + 60 dział
Torstensson
Armia cesarska +
Bawarowie + Sasi
– 16 000 + 26
dział
Hatzfeld (wzięty
do niewoli)
- 2000 zabitych
- 2000 rannych
- ok. 5000
zabitych i
rannych
- ok. 4500
wziętych do
niewoli
- cała artyleria
- 72 sztandary
Zwycięstwo
szwedzkie
Marienthal –
Mergentheim/Herbsthausen
– 5/05/1645
Francuzi –
przynajmniej
6000
Tureniusz
Bawarowie – ok.
12 000
Mercy
- 1700 zabitych
i rannych
- 2700 wziętych
do niewoli
- 10 dział
- 59 sztandarów
- ? Zwycięstwo
bawarskie
Allerheim (II Nördlingen) Francuzi i Hesi –
17 000 + 27 dział
Kondeusz
Tureniusz
Bawarowie +
posiłki cesarskie –
16 000 + 28 dział
Mercy (zginął w
bitwie)
- 4000 zabitych,
rannych i
wziętych do
niewoli
- 70 sztandarów
- 2500 zabitych
i rannych
- 1500
wziętych do
niewoli
- 15 sztandarów
- 12 dział
Zwycięstwo
francuskie
Zusmarshausen –
17/05/1648
Szwedzi –
17 000 + 60 dział
Armia cesarska –
ok. 11 000 ludzi +
? - 2200
zabitych,
Zwycięstwo
szwedzko-
31
Włącznie z Weimarczykami
Wrangel
Francuzi - 8200
+ 42 działa
Tureniusz
12 dział
Melander (zginął)
Bawarowie – ok.
7000 + 30 dział
Gronsfeld
rannych i
wziętych do
niewoli
- 6 dział
- 6 sztandarów
francuskie
Lens – 20/08/1648 Francuzi -
16 000 + 18 dział
Kondeusz
Hiszpanie – ok.
18 000 + 38 dział
Arcyksiążę
Leopold
- 1500 zabitych
i rannych
- 3000 zabitych
- 5000
wziętych do
niewoli
- cała artyleria
- ok. 100
sztandarów
Zwycięstwo
francuskie
Bibliografia:
Arkiv till upplysning om svenska krigens och krigsinrättningarnes historia, Stockholm 1854
Biernacki Witold, Biała Góra 1620, Gdańsk 2006
Bonney Richard, The Thirty Years War 1618-1648, Oxford 2002
Brzezinski Richard, Hook Richard, The army of Gustavus Adolfus (1) Infantry, (2) Cavalry, Oxford 2000
Brzezinski Richard, Turner Graham,, Lutzen 1632, Climax of Thirty Years War, Oxford 2001
Cust Edward, Lives of the Warriors of Thirty Years War, London 1865
Guthrie William P., Battles of the Thirty Years War, From White Mountain to Nordlingen, 1618-1635, London 2002
Guthrie William P., The Later Thirty Years War, Form the Battle of Wittstock to the Treaty of Westphalia, London 2003
Maroń Jerzy, Wojna trzydziestoletnia na Śląsku. Aspekty militarne, Wrocław – Raciborz 2008
Berg Jonas, Lagercrantz Bo, Scots in Sweden, Stockholm 1962
Miller James, Swords for Hire: The Scottish Mercenary, Edinburg 2007
Staberg Daniel, Armies at Breitenfeld [artykuł w zbiorach autora]
Staberg Daniel, Swedish armies of late TYW [artykuł w zbiorach autora]
Staberg Daniel, Various notes on the Swedish army in TYW. Part I: Cavalry [artykuł w zbiorach autora]
Tessin Georg, Die Regimenter der Europäischen Staaten im Ancien Regime des XVI. bis XVIII. Jahrhunderts, Osnabrück 1986-1995
Wagner Eduard, European weapons and warfare 1618-1648, Prague 1980
Copyright by Michał ‘Kadrinazi’ Paradowski, Glasgow lipiec 2009
top related