manex unibertsoa 15_16

EGILEA: MANEX

Existitzen den guztia, unibertsoa da: galaxiak, izarrak, meteoritoak eta planetak.

Unibertsoa zabaltzen jarraituko duela esaten dute batzuk beste batzuk berriz berriro elkartuko dela puntu bakar batean.

BIG-BANG izan zen galaxiak sakabanatu zituena eta unibertsoa sakabanatu zuen leherketa handia.

Duela 15.000.000 urte gutxi gora-bera unibertsoko materia dena leku batean zegoen eta leherketa handia gertatu zen

Astroak unibertsoan dauden gauza guztiak dira baita esan ahal da gorputz naturalak direla, badaude gorputz bionikoa edo hola uste dut deitzen direla, satelite artifizialak dira.

HEMEN ASTRO BAT

HEMEN ASTRO BIONIKO BAT

Izarra astroak dira eta beraien argia dute.

Izarrak gasez eginda daude eta gas horiek izarren argia eta beroa egiten dute.

Izarrak leku askotan daude eta esne bidean izar asko daude .

Izarrak hain urrun daude ezin direla km ezta m neurtu horregatik argi-urtearekin neurtzen da,izarrik gertuen gure EGUZKIA da.

Argi-urtea izarren distantzia neurtzeko erabiltzen da.

Argiak urte batean egiten duen distantzia da.

Argiak gutxi gora-bera 300.000km/s hartzen ditu eta hainbeste abiaduran azkar ateratzen zara eguzki sistematik.

Izarrek egiten dituzten marrazkiak bakarrik batzuk ikusten dira urte osoan, adib: Hartz Txikia.

Erabiltzen zuten marinelek orientatzeko, iparraldean dagoelako eta besteak mugitzen direlako.

88 konstelazio ezagutzen ditugu.

Galaxiak izar eta planeten multzoak dira.

Galaxiak unibertsoan daude eta forma askotakoak dira:iregularrak, barradunak, eliptikoak eta kiribilak. Gehienak kiribilak dira.

Gure galaxia ESNE-BIDEA deitzen da.

Galaxiak formaren arabera sailkatzen dira.

A:kiribila B:barraduna C :irregularrak D:kiribila

Eguzki-sistemak zortzi planeta ditu: Merkurio, Artizarra, Lurra, Marte, Jupiter, Saturno, Urano eta Neptuno.

Lurrak5.973.600.000.000 biloi kilo pisatzen du.

Lurrak 23:56 ordu ditu. Espazioan -270º daude eta Eguzkiaren erdian

15miloi gradu. Eguzki-sistemak gutxi gora-bera 4.600miloi

urte ditu.

Eguzkia luretik 150miloikilometrotara dago gutxi gora-bera.

Martetik Jupiterrera asteroideak daude

Satelite bakar bat atera da eguzki sistematik

PLANETAK URTE EGUN ORDULurra 365 23:56Marte 687 24Jupiter 12 10Saturno 29 10:7

Urano 84 17Neptuno 165 16Merkurio 88 59Venus 225 243 egun

Quasarrak zulo beltz handiak dituzten galaxien erdiko gunean dira.Pisu ikaragarria dute, oso argitsuak dira eta gure inguruko galaxiak baino askoz urrutirago daude.

Zulo-beltzak unibertsoan dauden objekturik bitxiak omen dira.

Inork ez ditu inoiz ikusi, baina, astronomoek diotenez, hor daude.

Oso eremu txikiak dira, eta inguruan grabitate-indar izugarria eragiten dute;den-dena

erakartzen omen dute, argia ere.

Espazioko gorputz guztiek grabitate-indarra egiten du.Zenbat eta handiago izan objektua, orduan eta grabitate-indar handiago eragiten du.

Grabitazio nagusia Eguzkiak sortzen du, sistema osatzen duten astro guztietatik handiena baita, eta bere grabitate-indarraren ondorioz, astro guztiak haren inguruko orbitan ibiltzen dira.

Planeten inguruan biraka dabiltzan astroak dira.Planetek bezala, horiek ere ez dute berezko argirik.Lurrak satelite bakarra dauka,Ilargia.Beste planeta batzuek, berriz, bat bera ere ez dute, eta beste batzuek asko dituzte;Saturnok, adibidez, 18.

Neurri eta forma askotako ilargiak dira.

Asteroideak.Planeta txikitara jo daiteke;haiek bezala, eguski-sistema, Eguzkiaren inguruan, biratzen dute, eta Marte eta Jupiterrek arteko asteroide-gerrikoa osatzen dute.

Forma irregularrako gorputz txiki harritsuak dira.Asteroideek elkarren artean talka egiten dute, eta talken ondorioz, zati txikiagoak, meteoritoak, sorrarazten dituzte

Meteoritoak, izar iheskorrak dira eta beraien isatsa beroak sortzen du. Segundo batzuk egoten dira zeruan eta gero berotzen dira asko ,

hola erretzen dira.

Hallen-kometa 76 urtean behin ikusten da

Lurra eguzkitik gertuen dagoen hirugarren planeta da.

Lurra eguzki sistemaren planeten artean bizitza duen planeta bakarra da, ura likido moduan daukalako eta atmosferak oxigenoari ez diolako usten ateratzea.

1; Errotazioa: Lurrak behar duen denbora bere ardatzari buelta emateko dira 23:59 ordu.

2;Traslazioa: Lurrak behar duen denbora Eguzkiari buelta emateko dira 365 egun eta lau urtean behin Otsailak egun bat gehiago du eta orduan 366 egun ditu urteak.

Lurraren satelite bakarra da. Ilargia ez dugu beti berdin ikusten. Ilargiaren ehuneko 60 ikusten dugu. Ilargiak lau fase ditu: Ilberria, Ilgora, ilbehera

eta ilbete. Ilberria: Ez denean ikusten. Ilgora: Handitzen ari denean. Ilbetea: Osoa ikusten denean Ilbehera: Gero eta txikiagoa ikusten denean.

Eguzki-eklipsea: Ilargia Lurraren eta Eguzkiaren artean lerrokatzen denean gertatzen da.Eguzkiaren zati bat ezkutatzen badugu, eklipse partziala esaten dugu.Eguzkia beterik ezkutatzen badugu esaten dugu erabateko eklipsea.Eklipsea gertatzen ari den unean, iluntasuna sumatzen dugu.

Ilargi-eklipsea: Lurra Ilargia eta Eguzkiaren artean lerrokatzen bada, Lurraren itzalak estali egiten du ilargiak. Hala, ilargia osorik, edo zati bat, desagertuko da gure bistatik. Ilargi-eklipseak ilbetean izaten dira beti.