kunst en cultuur narafi 1 film
Post on 01-Dec-2015
1.080 Views
Preview:
DESCRIPTION
TRANSCRIPT
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
Kunst & Cultuur
Inleiding
Marie Docher : Anima, communicatie via de ogen Oliver Roller: stelt beelden naast elkaarSherman: gebruikt zichzelf als onderwerp, geïnspireerd door kunstLeibovitz: kunstenaar wordt zelf een deel van het portretPenn: icoon uit de populaire cultuur, ineenvloeiing met een acteur
Wat onderscheid mens en dier? Gevorderde vorm van communicatie Kunst Cultuur
Definitie van communicatie:Het overdragen van informatie van een zender naar een ontvanger m.b.v. een drager.
Info (m.b.v. drager)Zender Ontvanger
Zonder ontvanger is er geen communicatie (bv. niet beluisteren van een boodschap)
Evolutie van het schrift (middelen van communicatie) Spreken 40000 – 30000 jaar geleden tekeningen (primitieve communicatie) 7000 jaar geleden
vestigingen steden (belastingen) uitvinding van het schrift Feniciërs: Aleph – alfabet – alfa (1e letter) – A
Evolutie van de drager natte klei papyrus, perkament, papier boekvorm: rol & boek
Reproduceren < 1400: handgeschreven 1400: drukkunst (houtsnee) 1420: Guttenberg losse letters 1800: industriële tijdperk: Rolpers, steendruk 1826: Niepce: licht op een steen (=eerste foto) 1900: uitvinding van film 1960: Transistor (alles wordt kleiner) 1985: PC
Definitie van cultuur:Uiting van een maatschappij Cultuur wordt beïnvloed door de maatschappij (onder invloed van de economie en politiek van die tijd) Vb. van cultuur: haarstijl, muziek, gebouwen, …
Definitie van kunst: Kunst is een persoonlijke en eigenzinnige uiting van ideeën via bijzondere communicatie met een heel specifieke drager.
1
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
1) Romaanse kunst (1000)Buiten:
Niet hoog maar een massief blok Zeer eenvoudig en strak Weinig en kleine ramen Rondbogen domineren, lage gebouwen, kleine vensters, heel dikke muren
Binnen: Weinig licht binnenin de kerk gevoel van onderdrukking en angst Kapitelen met draken, angstbeelden (vreemde figuren en duivels) aan de binnenkant
Idee: Mens moet braaf zijn, hoofd en ogen naar beneden, angst voor de duivel.
2) Gotiek (1200)Buiten
Vlaamse kotenbouw: alles veranderd door de tijd en wordt langzamerhand bijgebouwd Massief beneden, hoog en smal naar boven toe ( meer open structuur) Rozet: brandglas die licht binnenlaat Veel licht Open en hoog, steekt boven de stand uit
Binnen: Plafond en muren zijn beschilderd als de hemel langs de binnenkant (illusie) Blauwe plafonds met gouden sterren (= hemel)
Idee: Mens is in de hemel
3) Barok (1400)Buiten
Niet meer groots, maar het geeft wel aan dat er iets belangrijks is. De buitenkant overtuigt niet echt
Binnen
2
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
Enorm veel versiering Heel grote beelden Plafond decoratie Geen statische beelden, meer overtuiging
Maakt illusies
Idee: De mens voelt zich klein
Barok: Architectuur (17e – 18e eeuw)
San Ignazio Rome – Fresco’s Andreo Pozzo (1630)
Buitenkant: Barokgevel Niet groot, valt niet op tussen andere gevels Ziet er niet speciaal uit Geeft wel aan dat er iets te doen is
Binnenkant: Zicht op de plafondschildering met 100% illusie Koepel met zuilen met daarboven een lantaren Mensbeeld: ik moet mij nederig voelen
3
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
Barok: Schilderkunst (17e – 18e eeuw) Maatschappelijke evolutie: Machtspyramide (cultuurproductie = toplaag)
Caravaggio – Judith & Holofernes (1600) Clair Obscur (= Tenebrism) Autobiografische element: zelfportret en
portret Spaarzaam met belichting Ze dood hem met veel overtuiging Dramatische kracht van kleuren
Gentileschi – Judith & Holofernes (1610) Meer drama Meer bloed Katharsis: een eindpunt, uitbarsting, … Judith vermoord Holofermis heel actief Dood hem met heel veel met overtuiging Dienstmeid houdt Holofermis vast Eindelijk gerechtigheid Dramatische belichting
Cranach – Judith & Holofernes 1530 Uniciteit van een kunstwerk was er niet Studiowerk (massaproductie) Nadruk ligt om de schoonheid van Judith Gruweldetail: het hoofd van Holofermis
4
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
Gustav Klimt – Judith 1 1901 Judith straalt sensualiteit uit, genot Het hoofd van Holofernes is ver te zoeken (Symbolisme)
Pieter Paul Rubens – De Kruisafneming (1610)
Eerbied, droefheid, krachtige figuur, dynamiek Grote dynamiek Groep mensen wil hem opvangen Groep mensen laat hem naar beneden Diagonaal doorheen het beeld Beeld is opgebouwd rond de diagonaal Jezus wordt stevig en krachtig voorgesteld
Clair Obscur: licht en donker contrasten worden zeer sterk uitgebeeld, sterker dan dat ze echt zijn
5
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
Rococo: Architectuur (17e – 18e eeuw)
Abdij Weiskirche (1750) Overdadig, geen verhaal meer Veel rijkdom schept bewondering Overdaad aan versieringen en bladgoud Overdaad aan detail en decoraties Epicurisme: Genot opzoeken
Rococo: Schilderkunst (17e – 18e eeuw)
Jean Honoré Fragonard – Het gelukkige toeval van de schommel (1750) Scène van de voyeur (= genot) De man kijkt onder de rok van de vrouw Vrouw daagt de man op de grond uit Vrouw met een hondje enorme rijkdom Genot staat centraal in het schilderij
Jean Honoré Fragonard – Dame met het hondje (1750) Vrouw is een dikke versie van Paris Hilton Haar kledij straalt veel rijkdom uit De dame straalt weelde uit
6
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
Francois Boucher – Diana sortant du bain (1750) Diana is op jacht geweest (boog, prooi,…) Diana komt uit het bad Epicurisme (ondertoon van genot, 2 vrouwen) Sensuele staat centraal Klassieke oudheid als excuus
Francois Boucher – Madame de Pompadour (1750) Madame Pompadoer is de maîtresse van de koning Vrouw straalt rijkdom uit (= jurk, parelsnoer) Vrouw kan lezen en schrijven (= boek, pluim, ..)
Francois Boucher – Marie-Louise O’murphy (1750) Ze is ook de maîtresse van de koning (= genot) Weinig elementen komen in beeld, Straalt overdaad, rijkdom en wellust uit
7
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
Neoclassicisme (19e eeuw)= rationeel, zonder passie, …
Nieuwe machthebbers (revolutie 1789) en de kleine Restauratie Begripen: Estetisch ideaal, rede/ratio, oriëntalisme, previsualisatie in compositie Frankrijk als nieuwe Romeinse staat Napoleon als klassieke keizer
1e fase: Burgerij grijpt de macht Verenigde Staten smijt de koning buiten Frankrijk stuurt de koning en adel naar de guillotine = machinaal Rome & Griekenland komt in de aandacht
2e fase: Orde herstellen Burgerij gaat een keizer verkiezen Napoleon (liep zich stuk op Rusland) Wetboek Ark de Triomf (kopie van een romeinse triomf boog) als teken van overwinning van Napoleon
1806 – 1836
Neoclassicisme: Architectuur (19e eeuw)
Pantheon (1785) Klassieke tempel Rationeel Koel Doorzichtig Ordelijk Niet veel tierlantijntjes
Arc de Triomphe (1810 – 1840) Parijs Begin bouw 1810 Einde bouw 1840 Leger van Napoleon moeten onder de boog kunnen
lopen als ze een strijd hebben gewonnen Frankrijk wordt een nieuwe Romeinse staat
8
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
Neoclassicisme: Schilderkunst (19e eeuw)
David (1748 – 1825) Toneelmatige tweedimensionaal, koel observerend, emotieloos Politieke propaganda, bevestiging revolutie, volk wil nieuwe machthebbers Groot, detail, versieringen, puur voor overweldiging
Eed van de Horatii (1790) De vader roept zijn zonen op om te vechten voor
het vaderland Opbouw zoals in theater: 1 decor
De eed van het Jeu du Paume (1790) Vergelijking met de eed van de Horatie Theatraal decor Afstandelijk
Dood van Marat (1790) In de hand van Marat ligt een brief In zijn andere hand houdt hij een pen Naast hem ligt het mes dat hem heeft gedood Hij werkte zich dood Schilderij is in Brussel gebleven Tijdens de revolutie
Napoleon St. Bernard Pas (1800) Napoleon trekt de Sint-Benards pas over Niet realistisch Werkelijkheid: geen sterk paard maar een ezel Propagandafoto voor Napoleon
9
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
Kroning van Napoleon (1800) Het is een schets door David De paus wordt ‘werkloos’ door de kroning Napoleon zet de kerk buiten spel door zichzelf te
kronen De revolutie heeft de kerk buiten gesmeten
Kroning van Napoleon I en keizerin Joséphine in Notre Dame, Parijs (1800)
Keizer kroont zichzelf, en daarna zijn vrouw Je staat op de ideale plaats, de plaats van de
camera Zijn moeder zit bovenaan, toont haar belangrijke
houding, het kruis staat tussen hem en zijn moeder
David zit zelf in het schilderij, te tekenen Compositie: lijnen trekken in het beeld, waar ligt
er gewicht Hij kroot ook zijn vrouw en zet de kerk buitenspel
Madame Récamier Meubilair, kandelaar, hoofddoek, … wijst naar de
moderne wereld De manier waarop ze kijkt, vrouw die in de lens
kijkt, neutraal Opgepast: onvoltooid doek Gaf naam aan chaise-longue
10
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
Ingres (1780-1867) Overgang naar de romantiek, komt los van de dwingende beeldtaal Toeschouwer als gelijke der goden, keizer uit het midden van de burgers Koel afstandelijk beschouwend Oriënt is een illusie, een mannelijke droomwereld. (Harem gevuld met odalisken als natte droom) Sensualiteit & erotiek Violon d’Ingres Passie, obsessie
Jupiter en Thetis (1810) Portret van Machthebber De man wordt zeer machtig voorgesteld Vrouw onderwerpt zich aan de man Standpunt tot de toeschouwer is relatief gelijk
Portret van Napoléon op de keizerlijke troon (1810) Portret van Machthebber Napoleon behoort tot de adel Adelaar zichtbaar aan zijn voeten Toeschouwer staat op gelijke hoogte als Napoleon
La Grande Baigneuse (1810) Orientalisme = typische mannelijke natte droom,
harem gevuld met welwillende jonge dames Duidelijk sterk erotisch geladen beeld Naam naar eigenaares
11
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
La grande odalisque (1810) Orientalisme Ze kijkt verleidelijk, ze verleidt de kijker Odalisk (= harem vrouw die op een specifieke manier
poseert: naakt en liggend) De vrouw kijkt recht in de lens
La Bain Turc (1850) Orientalisme Vat het geheel samen, de beelden komen samen Ingres herhaald zich eindeloos
Violon d’ingres- ManRay (1920) Surrealist 1920 Orientalisme Beeld met dubbele bodem hobby – obsessie (= un violon in het Frans) Vioolgaten ( verwijzing naar het instrument) Blote rug ( verwijzing naar het seksuele)
La Comtesse d'Haussonville (1850) Statieportret Meestal een portret van een vorst Ze kijkt niet echt naar de kijker, wel dromerig Neoclassicisme van Ingres Kijken naar een mooie vrouw, koel observerend
12
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
Romantiek
1. Kunstenaars kunnen niet om met de industrialisering, de verstedelijking en verpaupering. het gevolg van jonge mensen die zich willen afzetten tegen het bestaande Revolutionair Industrialisering van de stad (grijs, steenkool, …) 19e eeuw
2. Idee = Natie, staat voor een volk Hiervoor was er geen nationale gedachte nu komt besef: we zijn een volk en hebben een staat nodig Volk heeft kunst nodig, kunstenaars steunen de gedachte Academie voor kunst Kunst die sterk wordt beïnvloed door de Academie = Art Pompier Men maakt nationale museums Kunstenaars steunen dit gedachtengoed
3. De kunstenaar zal vluchten Vluchten in de godsdienst, passie, mystiek, overweldigende, goddelijke Accent op het gemoed fascinatie voor het extreme, voor de adnorm (macabere, horror) non-conformisme Nationalisme (Natie Verleden tijd) Schilderijen maken die het verleden verantwoorden Verleden invloed historicisme Oriënt (het erotische), kunnen vluchten naar de andere kant van de Atlantische oceaan Natuur
BoBo Bourgeois Bohemien Rijk zijn, maar het niet willen tonen De kunstenaar uithangen
Neoclassicisme: Architectuur
Houses of Parlement (1870) Gotisch Neogotiek Meer dan 100 jaar oud Brand vernietigde oude parlementsgebouw Historisch deel: Westminster hall
Justitiepaleis Brussel – J. Poelaert (Schieven Architekt) (1880)
Neoclassicisme Overtuigen door beelden, door de juiste plaats te
kiezen om het neer te zetten Typisch eclectisme (= samenbrengen van stijlen) Idee: grootheid van de rechterlijke macht
13
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
Provenciaal hof Brugge – Delacenserie (1890) Neogotiek Oogt heel oud, in de 19e eeuw gebouwd
Centraal station Antwerpen – Delacenserie (1900) Gebouw bestaat uit 2 delen: Gebouw: Delacenserie Overkapping: Bogaert Neo-renaissance
Grote markt Brussel (1890) 19e eeuwse gebouwen Enkel het rechtse gebouw is niet 19e eeuws HISTORICISME: het moet ogen als ouder
Begrippen:
Odalisk: harem vrouw die op een specifieke manier poseert (naakt en liggend) Art Pompier: scheldnaam van de Franse academie kunst. Eclectische: Het samenbrengen van stijlen. Guerrilla: kleine groep strijders, die onder andere bestaat uit gewapende burgers,militaire tactieken gebruikt zoals hinderlaag, sabotage, razzia, het verrassingselementen grote mobiliteit. Pauper: volstrekt arm persoon, zonder middelen om te bestaan. memento mori: gedenk, gij zult sterven. eros & thanatos: leven en dood. Historicisme: Historische elementen invoegen in architectuur om het ouder te doen lijken
14
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
Duitse Romantiek: Schilderkunst
Friedrich (1774 – 1840) Accent op de kracht van de natuur Mens ondergaat de natuur of natuur als spiegel voor menselijke gevoelens Angst, kracht geïncarneerd in de natuur Natuur als drager van symboliek
Abdij in Eichland (1810) Eikenbomen lijken op klauwen Monniken lopen zinloos door de poort Geguld in mist
Krijtrotsen bij Rügen (1820) 3 zeilbootjes, vrolijke dag. 3 mensen beschouwen de natuur erg
voorzichtig Suggestie: scherpe rotsen als tanden
Wandelaar boven het Nevelveld (1820) Wolken lijken op de zee Bergtoppen lijken op rotsen Eenzaamheid Ruwe natuur Je moet angst hebben van de natuur Zelfportret
15
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
De Ijszee (1820) Een schip is tot zinken gebracht door de
rotsen De natuur vertegenwoordigt kracht: het ijs
plooit een krachtig schip samen Gevaar t.o.v. schoonheid
De 5 stadia van het leven (1820) Kleuter, kind, jonge man, oude man en vrouw
worden gespiegeld in de 5 boten Sentimenteel filosofisch beeld Filosofische spiegel
16
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
Franse Romantiek
Géricault (1791 – 1824) Maatschappijkritisch (schilderijen symboliseren maatschappelijke verhouding) Fascinatie voor het paard (incarnatie kracht en ongetemde natuur) Aanklacht wanverhoudingen Oog voor de verworpene Anonieme rechteloze individu Zin voor het macabere Maatschappelijke wantoestanden, sociaal engagement
Officier van de jagers die een aanval leidt (1810) Napoleon heerst tot 1815 Na 1815: restauratie (= maatschappij keert terug
naar hoe het voor Napoleon was) Gelijkaardig beeld met dat van Napoleon Toch anders: kracht van de natuur zit in het
paard, de man controleert de natuur, maar met veel moeite (napoleon was wel in controle van het paard)
Géricault keurt alles wat Napoleon doet goed
Vlot van de Méduse (1820) Op het schip: Kolonisten gingen naar Afrika Schip vergaat in storm (veel mensen aan boord) Kolonisten worden aan de kant gezet, op een vlot
zonder eten of drinken Het taboe overschrijden: mensen eten
(kannibalisme) HORROR Aanklacht tegen arm versus rijk Exponentiele lijn (lijn van hoop), bovenaan is er 1
stip (een schip = redding)
Afgehakte hoofden (1820) Tegen de doodstraf Gruwel opwekken , macabre Aantonen dat de doodstraf niet de juiste
oplossing is
17
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
Les Aliens (= de waanzinnige, de geopsedeerden) (1820)5 schilderijen/portretten van:
1. de ingebeelde “militair bevelhebber”2. geesteszieke vrouw3. De gek of de kleptomaan4. de gokverslaafde5. de kinderverkrachter6. De afgunstige
het zijn mensen portretten van mensen die niemand zag, die iedereen voorbij liep.
Delacroix (1798-1863) Werd gezien als de belangrijkste Franse kunstschilder van het moment Verspreiden van het idee van de revolutie Nationalisme Griekenland Frankrijk Beeld als aanklacht, vgl beelden oorlogsgeweld vandaag Merk op: de revolutie van het concrete (slachting) naar symbool (Missolinghi) daarna word het
symbool dynamisch (vrijheid leid) Exotisch grootse Bekijk de beelden als een mise-en-scène, wat vertelt efficiënt het verhaal Revolutie
De slachting van Chios (1825) Griekenland een deel van het Ottomaanse rijk
(Turkije is veel kleiner) Nationalisme Grieken willen hun eigen volk zijn () Het voorbeeld voor andere landen, en ze geven steun
aan Griekenland (Frankrijk niet) Opstand Turken grijpen in slachting Weerloze vrouw, dode moeder met het kind
gruwelbeelden (zoals Géricault) De soldaat verschijnt op de achtergrond Nationalistisch pamflet: gruwel van de Turken t.o.v.
de Grieken
Griekenland staat op uit de ruïnes van Missolinghi (1825)
Turkse/Ottomaanse heerser Hedendaagse voorstellingen zijn hierop gebaseerd Nationalisme Symboliek: Vrouw staat voor Griekeland
18
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
De dood van Sardanapalus (1825) Mythologisch figuur, ligt in het midden al stervende Sardanapalus neemt alles mee in zijn graf (zijn
harem, zijn paardenstal, alles moet dood) Hij ligt groots te kijken naar de scène Geen overtuiging Moord, macabre, brutaliteit, bloed (= laken van het
bed)
Vrijheid leid het volk (1825) De opstand van het volk op 28 juli 1830 In Frankrijk, aan de Notredam In het midden: Mme Marianne (het symbool van
Frankrijk) vlag van frankrijkg Ze kijk achter haar, en loopt naar je toe 2 gesneuvelde mensen (er zijn er veel meer illusie
van het beeld) 4 ondersteunende figuren: Jonge, Oud, Arm en Rijk!
19
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
Belgische Romantiek
Episode des Journées de Septembre 1830 sur la Place - Wappers (1835)
Belgische versie van “de vrijheid leid het volk” van Delacroix
Tableau: totaal van de revolutie moet verbeelden Losse scènes in totaalbeeld, Art Pompier Lineaire dynamiek (diagonale opbouw) Arm met de grond wet volgt de diagonaal 3 figuren: vrouw, kind en man (hij wil sterven
voor het vaderland, zij wordt weg geduwd)
De mooie Rosine - Twee jonge meisjes – Wiertz (1852)
1. Skelet was mooi maar is dood 2. Het meisje zal sterven Eros en Thanatos: leven en dood (de kleine dood) Het skelet noemt Rosine (plakker op haar hoofd) Memento Mori (gedenk, gij zult sterven zeer
aanwezig in 19e eeuw, epidemisch) Seksualiteit en de dood zijn nauw verbonden:
seks als levendsheppend, door als einde van het leven
Ying-yang tegenover elkaar, ook aanvullend
Visies van een onthoofd hoofd – Wiertz (1852)
Drieluik Links: executie is net uitgevoerd Midden: hoofd is in de mand gevallen en rolt weg,
lichaam in de lijkkist Rechts: alles word nog gezien door het hoofd Argumenten tegen de doodstraf: beschuldiging is niet terecht Onmenselijke straf (guillotine: hoofd leeft nog
even verder, horen, zien, …)
De overhaaste begrafenis – Wiertz (1852) Verwijst naar een van de angsten van de 19e
eeuwse mens: levend begraven worden Epidemie 1/3 van de bevolking werd
uitgeroeid mensen werden heel snel begraven De man ontdekt dat hij levend is begraven en is
terecht gekomen in een graftombe
20
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
De honger, de waanzin en de misdaad – Wiertz (1852)
Sociale inslag (progressief) Idee voor betere strafvoorziening Honger is ook een 19e eeuwe angst oogst
mislukt (geen voeding) Vrouw heeft honger leid naar een gruwelijke
stap (waanzin) Kindje in de kookpot Ze heeft met het mes het kindje gedood en het
beentje in de kookpot gelegd
Gallait Historicisme Schept, creëert het beeld van de verleden van de nieuwe staat België Kunst als verantwoording Beelden als verantwoording Scheppen vijandbeeld Vorstenlijn mondt uit in “België”: noodzakelijkheid, dwingend
Laatste hulde aan de graven Egmont en Hoorn (1860)
Conflict tussen adellijke figuren met hun koning
Mannen zijn omgekomen omdat ze een eigen staat wilden
De burgers komen hen groeten (zelfde van neoclassisme)
3 figuren centraal: pastoor (steekt kaars aan), Spaanse soldaat (de vijand centraal), de verrader
Vijandbeeld
Portretten voormalige Belgische leiders in de Senaat (1860)
Gallait heeft heel veel betaalt gekregen om de schilderijen te maken
Stelt vorsten voor (Karel de Groote, Pepijn van Herstal, …) degenen die België gemaakt hebben
Historicisme: kiest voor een gouden achtergrond (Byzantijns)
Motivatie: de geschiedenis laatste vorst: Leopold II (eerste vorst van België)
21
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
Spaanse Romantiek
Goya (1746 - 1828) Criticus Hypermodern, vernieuwend kunstenaar Ambigu: hofkunstenaar, anderszijd scherpe “pen” Grootste figuren kunstgeschiedenis met grote invloed Maya: sensualiteit, erotiek onbezonnenheid, bewijs van belang van Goya: opdrachtgever gaf veel
geld op dit te scheppen Levendigheid van de boodschap Zwarte schilderijen in het bijzonder (bv de hond tonen dat modernisme) Kan perfect hedendaags
zijn Element van moderniteit in heel wat van zijn schilderijen Vanuit een typisch 18e eeuwe achtergrond, studie als kunstschilder, koning ontdekt hem, hij mag
portreten maken aan het hof.
Maya Vestida (1815) De geklede maya Kleding accentueert de vorm Sensuele erotische ondertoon Directe blik van de vrouwen Maya: sensualiteit, erotiek
onbezonnenheid Bewijs van belang van Goya: een
opdrachtgever gaf veel geld om dit te laten maken
1800
Maya Desnuda (1815) De naaktje maya
Portret van Carlos IV (1815) 1810 Vorstenportret Kritiek op het hof (koningin is lelijk
afgebeeld) Goya toont het beeld zo subjectief als hij
het ziet (geen ideaal beeld van de vorst) Realiteit: bombast van de koning, ook
minder mooie mensen, vrouw die het hoofd afwent
Homage aan Velasquez Las Menias Decadent
22
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
Maya’s op het balkon (1815) Maya’s op een balkon De twee jonge vrouwen die aan het balkon
zitten Achter hen: 2 dreigende figuren de twee minnaars ze willen ze
veroveren, of hebben dat al gedaan Staat voor dreiging in de maatschappij
2 mei 1808 Franse troepen kommen een plein
opgereden in Spanje Sommigen beginnen te rebelleren,
aanvallen met kleine wapens en doden enkele soldaten
3 mei 1808 Repressie gepleegd: Mensen tegen de muur
als wraak voor de dode soldaten Executiepeloton: 1 muur met dezelfde
beweging, agressie in hun beweging Op de achtergrond worden steeds nieuwe
mensen aangevoerd (massaslachting) 1 man domineert het beeld (wit hemd):
openhanden = weerloos, luister, stop dit Al het licht valt op de man Gemaakt in 1814 actueel (zo’n scenes
gebeuren opnieuw) Tijdloos gemaakt
De zwarte hond (1820) Uit de reeks de zwarte schilderijen Goya is voor de ideeën van napoleon, maar
wordt teleurgesteld, Goya vlucht naar Bordeaux en maakt daar een reeks schilderijen: de zwarte schilderijen
Het kan perfect hedendaags zijn Heel weinig elementen, beeld kan van alles
zegen. simplisme
23
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
1e reeks van etsen: Caprichos (1805) Etsen zijn klein gemaakt om ze makkelijk
te kunnen verspeiden (1799) Goya klaagt wantoestanden aan in de
maatschappij (kritiek op machten: kerk, rechtbank, volksgeloof, onderwijs)
1. (Zelfportret) Stelt zichzelf burgerlijk voor
2. (Alla va eso) Hekserij, vrouwen vliegen ‘s nachts op een
bezem met hun kat (hij komt in opstand, vraagt aan het volk: geloven jullie daar nog in?)
3. (Aquellos polvos) Rechtbank, als hij zichzelf beschuldigd dan
werd hij tot een zachte manier ten dood gebracht
Bijzondere hoed: toonde aan dat je een ketter was
4. De slaap van de rede genereert monsters De slaap van de rede wekt monsters Man slaapt: er kommen hem vleermuizen,
uilen en katten pesten
5. (Porque fue sensible) Omdat ze zo gevoelig is Ze is geboeid in de cel gesmeten, water
brood, eenzaam in de cel Uitsluiting op basis van geslacht
6. Weet de leerling het soms niet beter Het onderwijs in twijfel trekken
2e reeks etsen: Los desastres de la guerra (1805)
Over de misdaden in de oorlog (1810) Goya heeft de beelden zelf gezien Spaanse mensen werden dood gedaan en
delen werden gespiesd als waarschuwing van wees kalm
Heroische daden! Met dode mannen!
Soldaten, massa-executies
Ze willen het niet Verkrachting als wapen
De grote overwinning Vijand, zelfs als hij dood is, vernederen In een boom lijken ophangen
24
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
3e reeks etsen: Tauromaquia (1810) 33 etsen Over de nostalgie van Spanje Pepe-Hillo groet de stier
Velasquez - Las Menias Portret van een prinsesje nee Velasquez beeld zichzelf af terwijl hij een
portret maakt van een prinsesje nee Prinsesje komt kijken, mama en papa zijn
aan het poseren ja (reflectie spiegel) Non en pastoor Dienstmeisje Kamerheer kijkt of alles inorde is Verhaal in een verhaal steken door het
visuele (2 keer nadenken)
Reacties op de romantiek:Omstreeks 1850 zijn er twee reacties op de romantiek:
1. Eerste fundamentele reactie Pre Rafaelieten2. Tweede vernieuwingsbeweging Realisme (School van Barbizon)
Kust moest zich herpositioneren: fotografie wordt bekendgemaakt aan het grote publiek 1839 – 1941 inkomensverlies van de kunstenaar, anderzijds verleent het ook nieuwe vrijheid aan de kunstenaar.Kleine beweging van korte duur met grote invloed.De 2 bewegingen zijn parallel
Pre Rafaelieten (19e eeuw) Eerste reactie op de Romantiek Terug naar het verleden: accenten op het christelijke moraal, streven authenticiteit in totaalkunst Uitgangspunt: Pre Rafaël, verfoenen de School van Athene 1509 Terug naar de middeleeuwen: wijzen in essentie de industriële maatschappij af! Integrale kunstbeweging of totaal kunst Arts & Crafts movement: revalorisatie van middeleeuwse
kennis, streven naar “fair trade” niet naar machinaal gemaakte producten
Rafaël - School van Athene Hij heeft zichzelf verwerkt in het schilderij
(stukje zelfportret) Filosofen: Aristoteles, Plato, … (geen
typische christelijk religieuze figuren) Perspectief Uitgangspunt: Pre Rafaëlieten Rafaël
was een ondergewaardeerde kunstenaar, verfoeien de School van Athene 1509. Ze wilden terug naar de tijd voor Rafaël!
25
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
Rossseti – Annunciatie (1850) Maagd Maria engel geeft een bloem af
nu ben je bevrucht Perspectief, aureool, representatie figuren
staan parallel met handschrift Rossetti keert terug naar de Middeleeuwen
met dit schilderij Geen diepte in het schilderij, pre-
rafaelieten werpen diepte regels weg. Vergelijking met de Annunciatie Memling uit 1490
Millais – Ophelia (1850) Wijst naar Hamlet, naar Shakespeare
(middeleeuws verhaal) Vals beschouwd als middeleeuws verhaal Filmische scène: realiteit (het
liefdesdrama) 19e eeuwse dramatiek (weinig
overtuigend) Ophelia ligt in de snelle stroom, detail in
planten Bloemen zijn symbolisch voor
maagdelijkheid en zuiverheid
Hunt - The awakening (1850) Kan beschouwd worden als toppunt in de
prerafaelietische periode = totaalkunst. Tijdscode van de tijd: Man is op bezoek ( hoed op tafel, deftig
gekleed), ze hebben een relatie, hij is haar minnaar en onderhoud haar
Details vertellen morallistische verwittiging:1. De blik van de kat: kat heeft een vogel
(meisje is de vogel, man is de kat) zij is de vogel voor de kat = relatie
2. Alles in het handwerk: de partituur gaat over ontrouw en onware liefde, de engeltjes die rond de klok staan (de tijd tikt) ze is tijd aan het verliezen met hem, in het wand tapijt, … (reflectie in de smaak van de prerafaelieten: handwerk, ambacht)
3. Zij ziet het goddelijk licht, ziet dat er wegen verkeerd zijn, en zegt het is gedaan, ze betert haar leven.
26
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
WET VAN DE REMMENDE GROEIAls iets haal goed gaat, remt het af, de voorsprong wordt kleiner (zal ineens het omgekeerde gaan gebeuren)
1839: Daguerre: uniek (proces staat verder, is beter en meer precies) Ralbot: reproduceerbaarTegen 1860 was het procedé van Daguerre van de markt
1. Schilderkunst2. Tekenkunst
3. Drukkunst (= techniek) 4. Fotografie (reproductie ≠ kunst)Narafi opgericht in 1939 (= eerste fotoschool) nadruk op de techniek
Rejlander Oscar - Two ways of life (1860) Het beeld kan eigenlijk niet bestaan: het is te groots, te panoramisch om in die tijd te bestaan Bestaat uit een montage van 34 beelden (panoramische foto) Gebaseerd op de school van Athene, met moralistische symboliek Aan de ene kant veel decadentie, aan de andere kant de deugden, bidden, wijsheid, … Ondeugden Deugden (ze luisteren af aan de andere kant) Aanvaarding van de fotografie 1900 – 1920 Fotografie wordt pas rond 1900 - 1920 aanvaard als kunst wanneer men zich niet meer wou
spiegelen aan de schilderkunst en ging beseffen dat de creatieve kracht van de fotografie in de fotografie zelf lag.
Waterhouse - Lady of Shalott (1890) Ze mocht enkel naar de wereld kijken door
een spiegel Ze ziet Lancelot Ze stapt het bootje in, drijft weg in de richting
van haar geliefde, bekijkt hem zonder spiegel en gaat dus dood
Fotorealistisch decor, omgeving, … (op de houding na)
Toevoeging aan de Artur cyclus, Lancelot
Realisme (= School van Barbizon) (19e eeuw) Reactie op de Romantiek met de Pre Rafaelieten
27
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
Overgang naar Plein Air (nog niet echt Plein Air!) = term waarmee wordt aangegeven dat schilderijen terplekke in de buitenlucht worden vervaardigd in plaats van in een atelierruimte
Invloed fotografie 1839 – 1841 = creatieve antwoord op de fotografie Gedaan met de grootspraak Verlies de markt van het portret aan de fotografie
Millet (1814 – 1875) Idyllische voorstelling van het landelijke leven, zonder sociale kritiek Met religieuze ondertoon Kunstenaar uit de stat zoek onderwerpen op platteland
De Arenrapsters (1860) Toont vrouwen die bezig zijn met elke
graantje te verzamelen (om het in tijden van nood te overleven)
Hongersnood en arbeid Geen sociale kritiek (een idyllische
weergave)
Het vertrek naar het werk (1860) Gedaan met grootspraak, het accent op de
alledaagsheid banaal Idyllische voorstelling van het landelijke
leven, zonder sociale kritiek
Het angelus of avondgebed (1860) Betrekken van het religieuze aspect Klok luid voor het einde van de dag, mensen
die gewerkt hebben doen het avond gebed= dank gebed voor de opbrengst van het land
religieuze invalshoek: licht van god andere invalshoek: realistische weergave Zuivere waarneming, geen sociale
commentaar
Courbet (1819 – 1877)
28
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
Een begrafenis in Ornans (1850) Schilderij toont absolute banaliteit Anekdotiek: Grafdelver zit te wachten, iedereen
is individueel herkenbaar, alle vrouwen zijn familie van Courbet, enkele notable in het rood gekleed, de draagers van de kist, de hond (die er toevallig ook staat), de misdienaars (1 krijgt onder zijn voeten)
F.Rops Enterrement en Pays Wallon Klein kind begraaft zijn laatste ouder, hij staat
alleen wees zijn is eenzaam. Zijn voogd staat er brutaal achter.
Referentie naar Courbait met de hond, het kind mag nu wel spelen.
Allegorie l’atelier (1850) De muse: zorgt voor afleiding i.p.v. inspiratie De groep aan de linkerkant: de vrienden die aan
het drinken en feesten zijn zorgen voor afleiding, zorgt niet voor inkomen
De groep aan de rechterkant: schrijft in een boek, sommige zijn niet geïnteresseerd (koppeltje), het gehuwde koppel geeft geen cent uit (neerkijken)
Enkel het klein boerenkind heeft interesse voor wat de kunstenaar doet
Alles zorgt voor afleiding, weinig zorgt voor inkomst
Allogrie is romantiek, thema en behandeling is Barbizon
Bonjour monsieur Courbet (1850) Courbet gaat op wandel en ontmoet een
kunsthandelaar en zijn vriend. Dankzei de tube kon hij eindelijk verf
meenemen Absolute banaliteit
29
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
De steenkapper (1850) Sommige elementen van sociale commentaar Parallel met Millet, iets meer industrieel
afbeelding Kleding: gaten in zijn hemd Zware arbeid Banaal Zuivere vaststelling
L’origine du monde (1865) Oorsprong van het leven (letterlijk) Daar
komt alles vandaan, vrouw is de bron van leven Erotische element Shockeren:
1. Door de aard van de afbeelding2. Aanval op bestaande verhouding in de maatschappij (rol vrouw wordt slechts aanvaard in de 20e eeuw)
Fundamenteel feministisch statement
Dame in het blauw – Corot Behoort ook tot de school van Barbizon
30
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
Impressionisme (19e eeuw) Rol van de kunstenaar in concurrentie met de nieuwe media, maar ook verftube 1841 (plein air) Uitgangspunten: licht en kleur Salon des independents Nadar. Impressionist is een scheldnaam in 1874 Naamgeving: geuzennaam 1874, geen succes We zien kunstgeschiedenis door een perspectief. William Bouguereua, Alma Taldema, Perrault
behoorden tot de erkende kunst van de 19e eeuw. Impressionisme was “onbelangrijk” en verwaarloosbaar. Niet correct, vervormd de werkelijkheid
Manet (1832 – 1883) Manet behoort niet echt tot de impressionisten, het is iemand die hen eigenlijk vooraf ging.
Dejuner sur l’herbe (1860) Surrealisme, is niet werkelijk
impressionistisch Schuine compositie lijn richting de dame Uit een ets van Raphael haalt hij een deel van
uit, uit ‘Giorgione de storm’ haalt hij een deel Schandaal door vorm en inhoud, conformeert
niet met de norm:Hij shockeert de goedgemeente: shockeert door in de camera te kijken, door naakt te zijn, het is een bekende Franse vrouw (prostitué)
Manet hoeft de regels niet rond moraliteit en perspectief, hij verwerpt ze. Voegt perfecte dingen samen en zet ons op het verkeerde been.
Schaandaal door vorm en inhoud!
Inspiratie De storm – Giorgione Tempesta (1507)
Gelinkt aan Manet “Dejeuner sur l’herbes” Inspiratiebron voor Manet De storm boven de Romeinse stad is
aanneembaar Vrouw met kind onder boom klopt niet.
Andere persoon onderaan ook niet. Het wringt De andere man is er bijgeschoven. Stille
dialoog tussen de twee
31
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
Olympia (1860) Kat staat voor ontrouw Agressief exhibitionisme Schandaal: zelfde model als in dejeuné sur
l’herbe: zwarte dienstbode (beginnend racisme in 17e eeuw)
Bloemen (van een aanbidder) Geinspireed door een klassiek werk van Titaan
Versus van Urbino
Inspiratie uit Titaan Versus van Urbino (1538)
Hond staat symbool voor trouw Twee vrouwen staan te babelen, ze gaan de
vrouw straks aankelden Naakte vrouw klassieke oudheid, rijkdom
Executie van Keizer Maximiliaan (1870) Inspiratie uit schilderij van Goya (3 mei) Betrokkenheid van de kijker is laag Manet heeft anekdotische taferelen verzamelt:
portret van een soldaat die zijn geweer laad, reeks van soldaten afkomstig uit een oefening, confrontatie vanuit 3 mei tussen soldaten en mensen ontbreekt in de versie van Manet (mist beeldtaal en compositie)
Niet betrokken mensen piepen over de muur. Drukt zijn verontwaardiging uit bij de executie
van de Oostenrijkse keizer in Mexico
Het balkon (1870) Vriendenschilderij: de 3 personages zijn
vrienden van Manet, 4e is weggestoken in een schaduw
Geïnspireerd op Maya’s balkon Alle mensen zijn kunsthandelaars,
kunstenaars …
32
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
Memento mori door Balkon van Margritte De personages zijn aanwezig maar ze zijn
gestorven Alle elementen zijn aanwezig zoals in het werk
van Manet
Bar van de Folies Bergères (1870) Heel veel details (biermerk kan je lezen) Reflectie in de spiegel (FOUT het
spiegelbeeld is optisch incorrect) = artistieke vrijheid
Geen echte inspiratiebron door andere werken
Het meest impressionistische werk van Manet
Monet (1840 – 1926) Reeks of serie Toename van abstractie Eerste echte impressionist De man van het moment
Le Soleil Levant (1870) Snel gemaakt met enkele vegen Beeld van de haven gemaakt en plein air op hele
korte tijd Het verwijt van “impressionist” nam men als
geuzenaam
33
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
Het Station St Lazare (1870) Reeks uit 1870 Hij kijkt telkens vanuit de zelfde richting naar
het station maar telkens op een ander tijdstip Hij legt elke keer 1 beeld vast 12 stuks met de nadruk op de techniek Gebouw met de zelfde glazen overkapping,
maar de actie is telkens anders Hij introduceert de reeks (de serie) Speciale techniek
Rue st Denis 30 juin (1880) 1870 Iedereen staat achter de republiek Monet vat alles samen met enkele
penseelstreken
Parasol (1880) Licht en kleur van het impressionisme Beweging Visie van het moment, en het vastleggen
34
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
De kathedraal Rouen (1900) Reeks van 30 tal werken Hij kiest 1 plaats en kijkt, telkens op een ander
tijdstip, dit doet hij dag na dag, week na week opnieuw
Hij heeft niet elk detail geschilderd, terwijl hij het wel kon zien
Londens Parlement (1900) Het detail valt weg Evolutie van Monet: verschuiving van het zien,
toename in abstractie Objectieve waarnming naar het beleven, het
aanvoelen.
Waterlelies Giverny (1900) Monet vestigd zich in Giverny Hij kijkt niet meer naar de totaliteit Monet begint bijziend te worden, hij ziet alles
wazig ( toename van abstractie) Hij hecht meer belang aan licht en kleur
35
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
Renoir (1841 – 1919) Fascinatie voor de vrouw Verschillende behandeling van onderdelen in één werk Soms zeer impressionistisch soms zeer geposeerd De regenschermen: vorm is nadrukkelijk aanwezig, structuur Dynamiek verloren Schildert zijn realiteit vrouw en kind niet relevant voor de bevolking
imiteert zichzelf veel
De schouwburgloge (1880) Aan een zijnde zijn er loges waar 3 à 5 mensen in
kunnen Voor de voorstelling kijken de mensen naar andere
bezoekers Detail in het gezicht van de vrouw, onafgewerkte
rest (typisch Renoir) Bewonderen de schoonheid van de vrouw
Het bal van de Moulin de la Galette (1880) Hoofdgroep is in detail geschilderd, de rest is
vluchtig gedaan Schilderij is zelf een beetje een vervalsing: hij heeft
meer zijn eigen gemeenschap weer, het heeft niet echt dat populaire volkse karakter, het is eerder een behoede jonge groep die hij afbeeld
Vrouwelijke schoonheid
De Lezende Vrouw (1880) Belangrijk omdat het een klein werk is van Renoir Banaal: vrouw zit op een herfstdag te lezen en
gebruikt het zonlicht om het boek te lezen
36
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
De regenschermen (1880) 1880 Andere aard i.v.m. de andere schilderijen van
Renoir, breekt met het impressionistische Centrale figuur zijn vrouwen 2 groepen: rijke kindjes en de vrouw + vrouw met
de mand (= bediende: bloot hoofd, geen versiering) Man: probeert de bediende te versieren
Paraplu’s worden volumes, deel van de compositie
Sisley (1839 - 1899) Kunstschilder van het landschap Impressionist Normen verschuiven
Sneeuw in Marly-le-Roi (1880) Sisley schildert veel sneeuwlandschappen Innovatie
Overstroming in Port Marly (1880)
Degas Tekenen. Ontspanningsleven: paardenwedrennen, ballet, cafés Muybridge & Marey vanaf 1878 kregen opdracht van L. Stanford, gouverneur California, om een
rennend paard vast te leggen grondslag Chronofotografie film; Beelden van Muybridge worden in zootrope geplaatst = instrument om foto’s snel na elkaar te laten bewegen.
Absint Fotografische oog: belang ook hier van previsualisatie gelijkenis met Renoir structuur
gelijkenis Cézanne plaatsing objecten. Degas valt veel in herhaling, maar niet tot vervelens toe. Hij zoekt en experimenteert.
37
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
Balletrepetitie op het toneel (1870) Schilderij over iets dat niet echt belangrijk is Fascinatie voor ballet Gedurfde clair obscur Weinig kleur
De Absint (1880) Alcoholische drank (de groene duivel) die
gereputeerd is van heel verslavend te zijn Absint in Tsjechië de nationale drank, Europa
moest ofwel Tsjechië de nationale drank verbieden ofwel het toelaten voor het geheel Europa
Thema dat heel veel terug komt (Verwijzing naar “De kater”) Vaststelling: Degas kijkt, ziet de vrouw, de man
daarnaast is nog erger Is niet zuiver waarneembaar, heeft een sociale
ondertoon
Zangeres met de handschoen (1880) Men begint experimenten te doen naar beweging
(geen fotografische weergave mogelijk van een momentopname beweging)
Indruk van Degas
De tobbe (1880) Vrij banaal beeld: vrouw die bad neemt (bad
voor de middenklasse in West-Europa) Gedrufd standpunt: hij plaatst er zich boven,
vogelperpectiefTwee elementen worden sterker: de kast (rechte lijn) en de ronding van de tobbe (cirkel) = compositorisch element
Confrontatie tussen vrouwelijke vorm en dominante geometrische vormen.
38
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
Renpaarden voor de eretribune (1880) Anatomisch klopt het paard niet in het midden Waarom? men wist niet hoe een paard liep
Caillebotte Voor dat hij schildert werkt hij voor de naturisten Nadruk op sociale ellende, het rauwe, aandacht voor het stedelijke Kust gebruiken als pamflet
De Parketschuurders (1880) Naturalisme: parket schuren is zwaar en hard
werk het scoiaal rauwe. Tonen arbeid die niet gezien werd Parketvloeren werden vernist, na een tijd moest
de vernislaag eraf Op handen en knieën = zware arbeid (versie ’75
= moderner door afgesneden bijtel, afgesneden lichaam,… versie ’76 = fotorealistisch)
Niet een opname van het moment, niet snel, impressionisme van waarneming en uitwerken (stapt af van plein air)
Het Europaplein in de regen (1880) Water op de stenen creëert diepte Scene gevuld met burgers Stukje fotorealisme: vooral in weergave van de
decors Banaal thema Keuze van het moment om het beeld betere vorm
te geven
39
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
Dans un café (1880) 1870 Vriendenportret, waarbij de mensen in het
spiegelbeeld ook worden getrokken Non chalant Absint aanwezig, het is echter geen centraal
thema
Boulevard Seen From Above Dit word de standaard beeldtaal 40 jaar na dat
Caillebotte dit doet Bied enorme mogelijkheden (abstractie) dankzij
vogelperspectief
ANDERE KUNSTENAARS ZIJN: CAMILLO PISSARO, BERTHE MORISOT, MARY CASSATT
40
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
Pointillisme - Divisionisme
Streven naar perfecte weergave van het licht t.o.v. inleveren van de levendigheid
Wetenschappelijke evolutie
Muybridge & Marey (1878 – 1985)
Chronofotografie Muybridge : Engelse fotograaf, maakt foto’s van dieren en plaatste ze in een zootrope illusie van
film Marey : onderzoeken naar beweging, spieren, krachten. Doet bijna zelfde als Muybridge
Belangrijk verschil alle opnamen op 1 negatief
M. E. Chevreul (1786 - 1889)
o Wet van simultaan kleurcontrast (1839): Letterlijk: Wanner het oog gelijktijdig twee kleuren naast elkaar ziet, ziet het oog ze op de meest
verschillende wijze, zowel wat betreft hun optische samenstelling als hun toon
Kleurdynamiek: Uit sterk uiteenlopende/contrasterende naast elkaar geplaatste kleuren vloeit een harmonie voort. Bijvoorbeeld wanneer contrasterende kleuren zoals blauw en oranje naast elkaar worden geplaatst , vindt de beschouwer dat mooier dan oranje naast bruin.
Invloed: Pointillisme, moderne kunst
o Successieve contrastenAls je naar een kleur kijkt, en vervolgens naar een wit vlak, dan neemt het vermoeide oog voor een moment de complementaire kleur waar.
o Invloed Op-ArtUitvloeisel van abstractie terug mengt met figuratie voornamelijk Victor Vasarely (1908 – 1997) en in mindere mate M. C. Esher (1898 - 1972)
Op-Art (20e eeuw)
Victor Vasarely – Zebra’s (1960) Victor Vasarely als icoon van Op-Art
41
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
Victor Vasarely – III (1990) Optische illusie 3D effect
M.C. Esher – Metaporphose II (1950) Esher: Grafisch kunstenaar Werkelijkheden waarnemen, maar met
vervorming Visuele illusies
M.C. Esher Trappenhuis (1950) Illusie van het oog opwekken Onmogelijke afbeeldingen
42
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
Pointillisme (19e – 20e eeuw )
Seurat (1859 – 1891) Waarneming van de kleur zo echt mogelijk! Werkt wel bij een landschap (voorbeeld Brug te Courbevoie 1886)
Een zondagnamiddag op het eiland van Grande Jatte (1890)
Beeld volledig opgebouwd uit punten (zoals pixels)
Bedoeling om een groter realisme te geven door elk puntje weer te geven (= opzoek naar de perfecte weergave)
Resultaat is heel statisch, geel leven maar wel levendig en realistisch van kleur
Het circus (1890) Beperking wordt de sterkte van het
schilderij Karikaturale, grafische Dringt vergelijking op met Herni Toulouse,
invloed Japonisme
Paul Signac (1863 – 1935)
Parapludennen te Caroubiers (1900)
Van Rysselberghe (1862 – 1926) Affichekunst: nieuwe innovatie!
43
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
Vergelijkbaar met Henri Toulouse, monochroom invloed Japonisme Pointillisme
Affiche la libre esthétique (1900) Affiche kunst Heel sterke invloed van het japonisme Egale vlakken met monochrome kleuren Heel beperkt aantal elementen in beeld,
vereenvoudiging, krachtig beeld
La promenade (1900) Impressionistisch beeld, met pointillistische
benadering Hij gebruikt waar het licht dominant is het
pointillistische en op andere plaatsen een impressionistische benadering
Verzoent het statische karakter van pointillisme
Zowel impressionisme als pointillisme
Lezing door Emil Verharen (1900) Niet de waarneming Wel: Individuele portretten die worden
samengevoegd tot een geheel
44
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
Symbolisme
Kenmerken: Omstreeks 1880 Reactie op het Impressionisme Oppervlakkigheid Idee van totaalkunst: kunst om de kunst Werkelijkheid: geestesleven: uitloper van de romantiek en voorloper van het surrealisme Fin-de-siècle gevoel: alles is om zeem, op zoek naar nieuwe waarden en normen Spritualisme (oproepen van geesten) Mme Blavasky
Symbolisme: Architectuur (19e – 20e eeuw)
Art Nouveau Totaalkunst Uitgangspunten komen uit 2 uiteenlopende bronnen
Invloed Pre Rafaelieten (Arts & Crafts) totaalkunst. handwerkInvloed Industrialisatie : decoratieve metalen objecten, composietbouw.
Art Nouveau/ Jugendstill/Sezession Secession Machintosh/ Gaudi is een internationale stijl waar Brussel mee aan de wieg lag
In België twee tendensen: Victor Horta, Gustave Strauven (florale) Paul Hankar, Paul Hamesse (geometrie)
Kenmerken: Florale motieven Brusselse zweepslag. Scraffiti:
1. onderlaag (zwart)2. daarover natte kalk, en in die natte kalk tekent men3. hogen ze het op met kleur
Horta (1861 – 1947) FLORAAL Bloemmotieven Ijzersmeedwerk met Brusselse zweepslag Lichtkoepels met brandglas Composietbouw: metaal/ steen/ hout
Maison Autricq (Schaarbeek) (1900) Plantenvorm aan het deurportaal Plantenmotief Arts and Crafts invloed Composietbouw, combinatie tussen houd
en steen in de voorgevel Weinig ‘fleurisme” een van de eerste
huizen van Horta, hij experimenteerde nog
45
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
Maison Tassel (1900)
Buitenkant: Façade in totaalbeeld Golvingen maken de gevel tot één geheel
Binnenkant: Leuning is gedraaid in een Brusselse
zweepslag Bloemmotieven Pilaren uit metaal (voorbeeld van gebruik
van industriële materialen in art nouveau, om geen zware pilaren te moeten plaatsen)
Maison Horta (Elsene) (1900) Zijn eigen huis Naastligende pand werd zijn atelier De twee lopen in elkaar over als een geheel Smeedwerk Trap is als een plant, met de Brusselse
zweepslag gebouwd Onderaan staat een pilaar die toont hoe
Horta met de minimale massa toch de maximale draagkracht wou
Licht: lichtkoepel met brandglas Bloem motieven (in smeedwerk) Trapzaal van boven naar beneden:
organisch overlopen, afgeronde hoeken (bolling van de trap) welvend geheel
Fresco’s (scraffiti)
46
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
1910 - 1950 Centraal Station Volkshuis (1900)
Hankar (1859 – 1901) LINIEAIR Abstractie in bloemmotieven Unieke opengewerkte gels Composietbouw evenzo Filosofie bouwherren uiting in versiering
Het gebouw Ciatberlani (1900) LINEAIR Gevel compleet gemaakt in scraffitie Geometrische Art Nouveau (statisch huis) Rechtlijnige ramen Signatuur sluitsteen van de architect Dragende elementen in metaal, staal Gebruikte veel sgraffito
Hamesse (1878 – 1919)
De ultieme Hallucinatie (1900) LINEAIR Koningsstraat De deurklopper, brievenbus
(stuk brons of koper op de deur = signatuur) Geometrische bloemmotieven Lichtkoepel volledig in brandglas Veel rechtlijniger dan Horta Valt meer op aan binnen afwerking dan aan
buitenafwerking
47
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
Strauven (1878 - 1919) FLORIAAL Stond bekend om gebruik te maken van de overgebleven stukjes grond om er zijn huizen op te
zetten.
Gebouw st. Cyr (1900) Kleinste pand van de ambiorix plaats Ene van de meest fenomenale gebouwen in brussel Breete van 4 meter Rijk versierd met bloemmotieven Licht van boven tot beneden Oogvenster Top: uitkijktorentje Floriale is tot het absurde doorgetroken
Zijn eigen woning Lutherstraat 28 (1900) In de lutherstraat was er een hoek, daar werd
gebouwd Breete van 3 meter Praktisch gebouwd: had een garage en wenteltrap Licht wordt doorgetrokken van ene naar andere kant Smeedwerk aan buitenzijde
48
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
Art Nouveau in Brussel
Alphonse Boelens – Besmelaan 103 (1900) Besmelaan 103 Poort: namaak Van architect Boelens 2 gelijke woningen met 1 binnenplaats er tussen Geen lichtkoepel Buitenkant heel art Nouveau, binnenkant is heel
klassiek
Arthur Nelissen – Kemmelbergstraat 5 (1900) Florale façade met oog-raam in het midden Belichting Bloemvorm
Jules Brunfaut – Hotel Hannon (1900) Opdracht van Hannon om zijn woning te
ontwerpen Draagt zijn eigen stempel Zijgevel met orangerie Binnenzijde: horta kenmerken, mozaïek vloer Florale die doorloopt Vandaag: fotogalerij
49
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
Symbolisme: Schilderkunst
Ensor (1860 - 1949) Korte productieve periode (15 jaar) daarna: zichzelf kopiëren om winst de hebben Evolutie werk Maatschapijkritisch Trekte zich terug in Oostende
De dronkaards (1890) Niet echt symbolisme, sluit qua schilderkunst
meer aan bij realisme impressionisme 1 boer slaapt, andere zit er belabberd bij Jonge Ensor Sociale aanklacht tegen schrale loon van een
dagloner tegen levensomstandigheden Affiche duid een specifieke plaats en tijd aan
Intrede van christus in Brussel (1890) 1890 Bannieren, maskers Getty museum Christus zit verdoken in het schilder (op een
ezel), staat niet sociaal zoals verwacht “Vieve la sociale” doctrinairen progressieven (zijn het meest
goddeloos in die tijd) “De goddelozen halen christus binnen” Maskers: hij toont de mensen met maskers
aan (gevaar achter de mensen) De dood staat ook prominent in beeld Ensor (met punthoed): hij maakt van zichzelf
een nar en ziet er uit als christus, wat iedereen verfoeide hem, hij was eenzaam
Ook staat “xx le veint” aanwezig (hij behoorde ertoe, maar werd buitengesmeten)
50
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
Skeletten die zich warmen (1890) 1890 Ensor en de dood: aanwezig na de dood van
Ensors vader Soort Momento Mori (gedenk, gy zult sterven) Vanitas: bezit is zinloos Ze warmen zich aan een vuur die uit is =
kachel is dood De lamp is ook uit Alles is dood, maar de skeletten leven precies
wel Op de grond: schilderspalet + schedels
De intrige (1890) Nachtmerrie beeld: bedreiging Je staat tegenover een groep met maskers Je weet niet tegenover wie je staat, ze vallen je
aan (hij vertrouwde het niet) Ze krijgen reele vormen: koppel in het
midden, rechtse heeft een chinees gezicht (zijn schoonbroer en zuster)
Hij zet zijn problemen op het doek, het is niet meer schoonheid of waarden, maar zijn eigen gevoelens die hij op het doek plaatst
De gendarmen (1890) 1898 Oorspronkelijke ets Er was geen geschiedenis, de geschiedenis
moest gemaakt worden Vissers in Oostende handen concurrentie van
de Britten Verswijst naar de staking: Dronkenmans rel
wordt een staking (Augustus 1887) Door een conflict tussen een Britse en
Belgische vissersboot, stierven enkele Belgische vissers. Zij worden hier getoond. Pm da mensenmassa in bedwang te houden werden gendarmes ingezet (zij domineren in het schilderij)
Gendarmen als Judas Pastoor en nonnen zijn aan het bidden:
hypocrisie Burgemeester wijst de burgers naar buiten Sociaal engagement, het wordt een pamflet
51
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
Ensor tekent zichzelf als skelet (1890) Na 100 exemplaren gaat hij een schedel
krassen op zijn eigen hoofd 50 platen laat hij drukken Hij was enorm bezig met de dood
Zelfportrtet in 1900 Hij is in 1889 overleden Hij voorspelde hoe hij er er 60 jaar later zou
uitzien
Skeletten vechten voor een zure haring (1890) Hij maakt 2 vrienden van hem: een militair en
kunstcriticus Geen van heb houdt enige rekening met Ensor
in het midden Woordspeling: Een gepekelde haring in het
frans is Arrin Sort, snel uitgesproken Ensor
Spillaert (1881 – 1946) Creatief met dramatisch licht Zelfportretten: Evolueren mee met de tijd: relatief duister evolueert naar steeds vreemder,
nachtmerrie, agressief, …
52
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
Zelfportret met schetsboek (1905) Licht afgebeeld Dramatisch Clair obscuur In de achtergrond zien we andere versies
van hem
Zelfportret met de Maan (1905) Duister De angst domineert Drama, atmosfeer, beleving vna het moment Weersmiegeling van zijn gemoedstoestand Niet het moment maar het gevoel werd
vastgelegd Hij was bang voor zichzelf
Zelfportret met de Spiegel (1905) Beangstigend beeld, zelfbeschouwing die
heel duister is. Niet meer zoals ensor, het gaat een stap
verder, monochroom, … Dramatische belichting
53
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
Het Restaurant (1905) 1900 Schilderij van een mooi restaurant Dreigend element Geeft het restaurant bevreemdend weer
Vertigo (1905) 1900 Het gevoel van hoogtevrees 1 shot dat hoogtevrees samenvat (statisch
beeld) Angst om de treden van de trap af te gaan
(geeft spillaert voelbaar weer) De kijker krijgt ook dat gevoel doordat de
treden in elkaar overvloeien Het is zijn perspectief van de dingen, zijn
gevoel
Vrouw op de zeedijk (1905) 1900 Bekijken vanuit een bijzonder perspectief:
als resultaat van het kubisme (1905) Kubisme: nieuwe stijl, onderwerpt de
werkelijkheid aan de geometrie, alles wordt herleid tot lijnen en vlakken
Zee, strand, waterlijn, dijk, twee lichtpunten Vrouw voegt vraagtekens toe: vrouw is niet
abstract en geometrisch Voegt een noot van angst terug in beeld
54
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
Rops (1833 – 1898) Belg Bijzondere figuur: behoort tot symbolisten maar is er een voorloper van.
Begrafenis in Wallonië (1870) Herneemt Courbet (hij neemt Wallonië op
de korrel, de hypocrisie en wantoestanden)
Kleine jongen is een wees geworden (man staat er achter, voogd maar geeft er niet om)
Pastoor is ook niet betrokken, staat wat af te lezen, de twee daar achter zijn karikaturen
Niemand is geïnteresseerd, niemand is betrokken en dit versterkt de eenzaamheid van de jongen
De dood zaait (1870) 19e eeuwse mens regelmatig
geconfronteerd met mislukte oogsten, epidemieën, …
Ets man met de hoed (dood) In Brittannië is de dood mannelijk De man loopt over de stat en zaait
epidemieën uit over de stad
Pornokratis (1870) Decadent en moraliserend Vrouw wordt geleid door een varkentje Cherubijntjes voor haar Onderhaar zijn er muzen (maar die liggen
te slapen) de schoonheid is dood
55
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
Initiation sentimentale (1870) Samenvattend voor werk van Rops Menselijk lichaam heeft skeletarmen en
een schedeSymboliek (in bekken en schaamstreek):
vlindervleugels (doodshoofdvlinder uit silance of the lambs) aan het bekken (voortplanting) 2 principes samen: Eros en Thanatos (zeer agressief)
Decadent Vrouwelijk schoon: billen en borsten
(seksuele aantrekking) Een boog: ze jaagt ze heeft net een
prooi gevangen en zijn kop afgesneden. Vrouw is een object van de dood, maar ze
schept leven
Khnopff (1858 – 1921) Werkt met foto’s Symbolisme gebaseerd op de mythologie Verlaten eenzaamheid domineert in veel van zijn beelden Zijn zuster zij komt veel terug in zijn schilderijen Voorafspiegeling van surrealisme
De sfinkx of de streling (1900) Mythische karakter van het beeld Verwijst naar het Midden-Oosten
(Griekse/Egyptische sfeer) Sfinkx half mens half dier Omhelzing met de godsfiguur
Verlaten stad (1900) Het stelt Brugge voor toen het godvergeten
was Neemt een huizenrij weg en laat de zee de
stad overspoelen
Gustav Klimt (1862 - 1918) Verbergt heel wat elementen in zijn schilderijen
56
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
Judith II (bekend als Judith I) (1905) We zien eerst: Sensuele verleidelijke vrouw Dan zien we: het gruwelijke het hoofd van
Holofernes Je moet het hoofd echt gaan zoeken Dienstmeid is weg Achtergrond is vlak voorgesteld (kleed)
Vergelijk met:MANTEGNA, ANDREA JUDITH & HOLOFERNES 1495CRANACH, LUCAS DE OUDERE JUDITH & HOLOFERNES 1530;GENTILESCHI OF CARAVAGGIO JUDITH & HOLOFERNES
Adele Bloch Bauer (1905) Een van de duurste schilderijen (3e plaats) Het kleed omhuld haar maar wordt ook een
vlakke structuur Klimt zoekt elementen uit oude culturen
(koffieboon, spiralen uit zonnewiel, het oog) Portret van een bankiersvrouw Sensualiteit en erotiek
De Kus (1905) Reductie van omgeving, ruimte wordt
verandert, hij onderwerpt het aan zijn eigen visie
Primeren van sensualiteit en seksualiteit
57
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
Josef Hoffmann Stoclet paleis (1905) Relatie met Brussel Om de 2 of 3 jaar mogen een 40 tal mensen
het huis bezoeken (Doet denken aan hoogte honderd maar is
beduidend later gebouwd) Rijkelijke wandversieringen (fresco’s) door
Klimt Woning onschatbare waarde :
werelderfgoed, hou rekening met prijs van individueel schilderij, meubilair en huisraad ook ontwerp Wiener Werkstatte (= de weense werkplaats) geeft gezorgd voor de grondslag van Art Deco en Modernisme
De kus uit het paleis Stoclet (geintegreerd in het bouwwerk)
Arnold Bocklin (1827 – 1901)
Zelfportret met de dood als violist (1880) Achter hem staat een skelet Symboliseerd de dood
Dodeneiland (1880) Het boodje brengt overledene naar het
dodenleiland Er zijn meerdere versies van dit werk gemaakt
58
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
Munch (1863-1944) Projectie eigen problematiek Sterke symbolistische ondergrond (maar kan vaak beschouwd worden als expressionisties) Getormenteerd personage (veel onmogelijke liefdes)
De schreeuw (1900) Combinaties:
Een avond op Karl John (1892) diepte door de schune lijn, wezenloze figuren
Despaire (1893) hoopeloosheid Angst (1894) samenvoeging van de
schreeuw en Karl Johan Visueel wordt de link gemaakt met figuren
op de achtergrond wat doet de reling? Angst wordt door
brug verbonden met figuren op de achtergrond
vgl met Sartre van Henri Cartier Bresson (1908 - 2004)
Henri Cartier Bresson (fotograaf) (1930) Nam zeer graag snelle foto’s. Zag een beeld
en nog geen seconde later was de foto getrokken
Hij kon de beeldtaal als een tweede moedertaal interpreteren en in een beeld gieten
Begrafenis van Ghandi, Sartre, …
Elementen uit: Angst 1894 Een avond op Karl Johan 1892
59
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
De kus bij het raam (1900) Het wordt herleid tot de man De vele onmogelijke liefdes spiegelt zich af
in zijn schilderijen Door het blauwe krijg je geen erotische
spanning (koel) Persoonlijke problematiek die seksueel
geladen is en uting geeft to een problematiek er rond
Levensdans (1900) Voorbeeld van symbolistische karakter van
Munch Een 2 dimentioneel tafereel, met 3 elmeten
die tegenover elkaar staan Het belangrijke staat vooraan De levensfasen (zijn eigen problematiek
schildert hij op doek) 3 vrouwen1. Jeugd, witte kleed2. volwassenvrouw die dans met een
partner3. oudere weduwe die alleen staat te
kijken Man domineert de vrouw (zoals bij de kus)
Het eiland (1900) Monochromie Invloed van japonisme Eenzame wandelaar aan de over van een
fjord Duister, donker en dreigend Eilanden zweven zoals stenen Grondfase van expressionisme (met een
eigen idee van expressie van gevoel)
De dood van Marat (1900) (I of II) David, man die eenzam in bed ligt
neergestoken Breuk in de relatie (Cordait wordt
voorgesteld als moordenaar van Munch dat verwijst naar zijn liefdesproblematiek)
Hij wil aanduiden dat hij zelf sentimenteel vervmoord is door de vrouw
60
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
Modernisme Definitie Modernisme: verschuiving: loslaten van werkelijkheid/ natuur
accent op o.m. emotionele, experiment, abstractie, onderbewuste, Aanzet naar modernisme is reeds terug te vinden in revolte tegen het academisme, Manet bv
wordt beschouwd als een voorloper van het modernisme. Deze revolte mondt uit in doorbreken codes/ traditie representatie van het Academisme
Modernisme is internationaal Overheerst tussen 1880 – 1980, daarna gevolgd door postmodernisme Oppassen met de terminologie : niet verwarren met de kunststroming 1920-30 De schilders HTL, Cézanne, Gauguin en Van Gogh, hier zou men voor de volledigheid ook
eventueel Ensor en Munch kunnen aan toevoegen. Naast de wil tot verandering zuiver uit de westerse kunst, mag ook de invloed van de niet-
westerse kunst (Japonisme, Afrikaanse en Oceanische kunst) niet onderschat worden. De kunstenaar wordt voor het eerst geconfronteerd met een volledig nieuwe visie. Dit versterkt hem in zijn zoektocht.
Japonisme (= geen stroming, wel een invloed uit Japan) Historische achtergrond sterke invloed uit Chinese cultuur ontwikkeling in isolatie tot 16e eeuw eerste confrontatie met Westen leidt tot tijdelijk beïnvloeding en imitatie Daarna exclusieve rol Nederlanders via Deshima/ Nagasaki en nieuw isolement Doorbraak isolatie in 1854
Kenmerken Geen stroming of beweging, wel een invloed uit het Oosten mb Japan Deel voor het geheel Karikaturale Monochromie Grote vlakken, abstractie Anekdote Ruimte Erotiek sensualiteit Vereenvoudigen, beperkt aantal lijnen kleuren. Invloed cfr Van Gogh, Coburn Brooklyn Bridge 1903.
Hiroshige Utagawa (1797 – 1858) ook bekend als H. Ando
N° 27 Kakegawa – Zicht op de berg Akiba. uit De 53 etappen van de Weg naar Tokaido (1830)
Andere invulling van wat belangrijk is en wat niet
Wat centraal staat is niet altijd belangrijk Groote invloed op modernisme
61
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
N° 17 Yui The - Satta Pas uit De 53 etappen van de Weg naar Tokaido (1830)
Brug wordt niet volledig afgebeeld Het beschrijft dagdagelijkse dingen Kleine details (het alledaagse) Stukje humor in steken: heer loopt over de brug,
iedereen er rond staat herkent de heer en groet hem de jongen zijn vlieger is het water in gegaan, de dienaar heeft er geen zin in.
Groote invloed op modernisme
Plotse regenbui boven Ohashibrug uit 100 zichten van Edo (1830)
Monochroom Hard regenen Brug wordt niet volledig afgebeeld Niet iedereen heeft een paraplu, arme mensen
gebruiken een mat banaal Vergelijking met het schilderij van Van Gogh Groote invloed op modernisme
Hokusai Katsushika (1760 - 1849) Zoeken naar de eenvoud in lijn: Hotei de bal is waarschijnlijk gemaakt in 1 lijn Sommige beelden heel seksueel (octopus) erotisch beeld in Japanse cultuur
De grote golf te Kanagawa uit 36 zichten op de berg Fuji, (1830)
De berg Fuji staat voor alle japanners centraal
Zeer modern beeld (rode berg, weinig detail) toch is het 180 jaar oud
Enorme golf, tsunami De bemande vissersbootjes varen terug
tegen de storm (= onmogelijke opgave)
Hakuin - Blind Man Crossing Bridge (1830) Mannetje kruipt over de brug Karikaturale Met enkele lijnen
62
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
Sleutelfiguren bij het Modernisme
Henri Toulouse Lautrec (1864 – 1901)Modernisme, prentkunst, grondlegger affichekunst en lay-out in moderne betekenis, abstractie
Behoort tot een adelijke familie (uit het zuiden van Frankrijk) Zoon kruipt op een paard, breekt zijn been en zegt tegen de vader dat het niet meer zal
goedkomen, het been zal niet meer groeien Hij valt van de trap en breek het andere been Veroordeeld tot een normaal lijf met korte beentjes Vertrekt naar parijs om daar zijn leven te vinden De onderste lagen van de maatschapij brengt hij waarheidgetrouw in beeld Gaat het bordeel binnen en benadert hen als mensen (waarheidgetrouw)
A l’amie (1890) Vergelijking met met Absinthe en De
dronkaards. Is Japonisme hier reeds van invloed? Neen,
niet vergelijkbaar met Japonisme
Moulin Rouge la Goulue (1890) Zaak waar vrouwen danste en de rokken
oplichtten La Goulue was de ster van het moment. Aan de andere kant had je de man zonder benen
le desocé, heel lenig en ook een ster. Hoe lost HTL het conflict op? Vanvoor het
silouet van le desocé , achteraan Goulue japonisme efffecient gebruiken
63
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
Ambassadeurs Aristide Bruant (1890) Absolute eenvoud Monochroom Toulouse kijkt naar Aristide en ziet hoe hij zich
leed Dit herleid hij tot het absolute minimum en
maakt een affiche
Loie Fuller in de Folies Bergères (1890) Dasnte heel er wild in een sluierdans Op dat moment legt HTL het vast
Jane Avril in de jardin de paris (1890) Omkadering gemaakt door het instrument
(frame rond het figuur) Monogram is ook heel erg japans Plaatst zijn eigen stempel over het beeld
64
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
In het Salon in de Rue des Moulins (1890) Inleven van HTL Grote vlakken = monochroom Ontvangstlokaal waar de meisjes wachten op
hun klanten, maar ook de dokter op bezoek controleren op SOA’s
Mensen wachten in de rij om heel snel de dokters hun werk te laten doen
Ontmenselijking (automatisme)
Van Gogh (1853-1890) (gevoel, waanzin) Expressionisme Emotionele domineert werk boven waarneming Subjectieve weergave Energiek tot zelfs agressief in lijnvoering Vervloekte kunstenaar: hoeveel werken verkoopt hij? 1
Historie van het oor: Van Gogh trekt weg uit Parijs, gaat naar zuid Frankrijk, naar een minder milieu Was lovend over die plaats, Gauguin komt af Ze willen een kolonie stichten daar van kunstenaars Ze komen in ruzie, dagen elkaar uit, … het oor van Van Gogh Gauguin vertrekt naar Spanje
Aardappeleters (1890) Nederlandse Brabander Een van zijn eerste werken Vertelt het verhaal naar hoe het avond eten er
aan toe ging Volgorde: de mannen eerst (intense arbeid
zorgen voor het voorbestaan) dan de vrouwen, het meisje eet als laatste
Je ziet de verhouding in de blik van de vrouw
65
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
Brug in de regen (1890) Verwijzing naar Hiroshige Schildert de prent na Maakt het nog meer japans door tekens na te
schilderen op de rand
Zelfportet met de vilten hoed (1890) Maakt in isolatie het zelfportret Hij vertrekt in zijn eentje naar zuid Frankrijk
om in totaal isolement te leven Ontwikkelt zijn eigen techniek Invloed van het pointisme (gebruik van
contrastkleuren) Hij kijkt in de spiegel (goedkoop, doet wat je
wilt, laat je toe om je techniek op punt te stellen)
Hoe voel ik mij? Schilderij is een reflectie van zijn
gemoedstoestand (streppen)
Slaapkamer te Arles (1890) Vervorming: geeft het reëel weer maar is ook
een reflectie van emoties en gemoed Beelden zijn beelden die van hem afkomstig
zijn Bed, wastafel + 2 stoelen Hij vervormt, en past kleuren aan
Sterrennacht (1890) Vrolijke hemel, maan en zon dansen samen Heel extreme gevoelens Reflectie van emotie en gevoelens Emotie primeert boven waarneming
66
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
Portret van Dr Gachet (1890) Zelfportret die bij betaalt om zijn verzorging
te kunnen betalen Hij had gezegd dat het fantastisch is in het
zuiden van Frankrijk Gauguin kwam daar ook, en na korte tijd
botste hun persoonlijkheden chantage: snijd een stuk van zijn oor en schuift het onder de deur van Gauguin
Pleegt later zelfmoord, enorm depressief
Kerk te Auvers (1890) Zeer gammel kerkje De kerk lijkt te bewegen Surrealistisch beeld De tijd voor de door van Van Gogh
Tarweveld met vliegende raven (kraaien) (1890)
Belangrijk: Kurosawa (belangrijk regisseur uit Japan) gebruikt dit beeld in een van zijn films
Dit is het doembeeld voor Van Gogh Wuivende korenveld word een zee in een
zee kan je verdrinken De meeuwen boven de zee het zijn zwarte
raven die staan symbool voor de dood) Landschap is een projectie van emoties
Cézanne (1839-1906) (abstracte) Abstractie, Kubisme Gaat uit van de natuur maar vervormt haar: onderwerpt de realiteit aan zijn visie, zijn regels. Idem voor de weergave, de harmonie Zijn visie wordt gedomineerd door de geometrie, evolutie naar abstraheren van de werkelijkheid Kleur krijgt specifieke functie in Baadsters: welke? Van figuratieve naar abstrahering.
67
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
Beeld wordt vlak 2 benaderingen voor stillevens Portreten Composities Landschappen
Appelen en gebakjes (1880) Gebakjes en appelflap op een schaaltje hij
beeld het af in een plat vlak (2D) Stillevens
Appelen en sinaasappelen (1880) Tafel, schaal met appels en sinaasappels Wringt het geheel in een eigen geometrie Hij brengt het op een andere manier Grote diagonalen door het beeld zijn dominant Op de diagonalen staan er assen waarin alles
gevat is Grondslag van abstractie! zonder hem was er
geen Picasso Stilleven
Paul Cezanne zelfportret (1880) Zelfportret = goedkoop Impressionistisch die snel schilderij maakt Portretten
68
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
Ambroise Vollard (1900) Duwt ook terug lijnen in het schilderij Hij maakt van de rand van de jas een rechte lijn Ook een versie van Picasso: het beeld maken
met rechte lijnen klopt niet fragmenteren Portretten
De Grote baadsters (1900) Cézanne’s dejeuner sur l’herbe Zette een paar figuren bij elkaar en creëerde dit
beeld op 8 jaar Driehoeks compositie met bomen (buigen) Idylische situatie Veel kleuren (polychroom)
De Grote baadsters II (1900) Vrouw die staat met haar rug gelijk tegen de
boom, het been… neemt die elementen over uit de groote baadsters 1, maar maakt het meer monochroom
Polychroom naar monochroom neemt kleur weg
Montagne de Sainte Victoire Grote Pijnboom (1900)
Cézanne ging voor de berg zitten en op verschillende plaatsen, en schilderde
Cézanne schildert 100 landschappen vanop 1 plaats
Gaat terug naar abstractie, kubistische benadering
69
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
Montagne de Sainte Victoire (1900) Begint echt blokjes te creëren Hij zoekt naar structuur (zoals hij het bij
stillevens gedaan heeft) Pas in 1907 is er echt kubisme Zonder cézanne zou abstractie nooit
gerealiseerd zijn!
Gauguin (1848-1903) (primitieve (primitivisme)) Fauvisme, Cobra levendige, vrolijke kleuren naïeve, dikke contourlijnen afkeer van de natuurlijke kleur en de reële verhoudingen Tweedimensionaliteit Eros en Thanatos zijn werk wordt vaak “cloisonistisch” genoemd Invloed uit Japan, Oosten, Afrika, … waren heel belangrijk voor de westerse kunst
+ Invloed Afrikaanse, Oceanische kunst op de schilderijen van Gauguin Reeks tentoonstellingen en import kunstwerken Belang maskers Fang, Dogon Maskers duiken op, in hun eigen cultuur hadden ze een speciale betekenis, hier vielen ze op door
het rechtlijnig (Pende Congo Songye) Worden naast Gauguin sterk beïnvloed: Picasso, Braque (beiden Kubisme) Brancusi (abstractie);
Modigliani (expressionisme)
Van Gogh schildert de zonnebloemen (1890) Invloed van Japonisme Monochrome vlakken Alles is geplooid op 1 vlak stapt af van het
idee van perspectief Achtergrond kan ver of dicht zijn
Geest van de dood waakt (1890) De twee elementen bij elkaar Het beeldje is Doet denken aan Boucher: benadering van
seksualiteit Eros (= vrouw) en Thanatos (= dreigende
beeldje) Lijnen die zijn vlakken omsluiten
70
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
Visioen na de preek, Jacobs gevecht met de engel (1890)
Gauguin is het afgetrapt naar Spanje komt op een plaats terecht waar het onaangenaam is, zeer gelovige streek maakt grote indruk op Gauguin
Gauguin gaat naar de kerk op zondag, de vrouwen gingen dan ook pastoor is heel hard aan het preken vrouwen komen buiten en hebben collectief het zelfde visioen
Dit visioen heeft Gauguin geschilderd Toepassen van vlak, monochroom, … Zwarte rand = Cloisoneren (= omkaderen)
Twee vrouwen uit Tahiti op het strand (1890) Hij trekt naar Tahiti Zijn seksuele moraal is vrij = perfecte wereld
voor Gauguin 2 vrouwen op het strand Het hele vlakke Nog steeds klassiek figuratief Hij ontdekt de oceanische kunst, en gebruikt
het als onderlaag voor zijn expressie (beeldje)
Waar komen we vandaan? Wie zijn we? Waarheen gaan we? (1890) Filosofisch schilderij Verleden, heden, toekomst Doet denken aan de school van Athene Probeert diverse elementen aan te brengen in 1 beeld Vertegenwoordig door: het heilig beeldje, met de vrouw die een offer brengt, ouderling en jonge
vrouw samen, vrouwen op het strand + baby, vruchten die geplukt worden, de oude man met de jonge vrouw ernaast. alle elementen van die maatschappij probeert hij te tonen wij zijn afhankelijk van de maatschappij die ons creëert
20e eeuwDe 4 peilers hedendaagse Modernistische kunst 1880 - 1980
1) Expressie, Emotie : Fauvisme, Expressionisme, Abstract Expressionisme, Expressionisme na 45, Colourfield, Cobra, art brut/ art Informel
2) Abstractie : Kubisme, Abstractie, Abstract Expressionisme, Futurisme, Constructivisme, Minimalisme, Suprematisme, OP art
3) Droom, Idee : Dada, Pittura Metafysica, Surrealisme4) Realiteit : Nieuwe Zakelijkheid/ Modernisme, Pop art, Hyperrealisme…
71
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
1) EXPRESSIE
Fauvisme Staat bekend als de wilden Als geuzennaam opgenomen na salon 1905
Kenmerken gebruik van felle, contrasterende kleuren in grote egale vlakken aangebracht dikke omtreklijnen (invloed gegeven van Gauguin) geen perspectief, volume of clair-obscur vaak zuiver decoratieve opvulling van de ruimte rond de figuren het schilderij wordt als een autonome ruimte georganiseerd de compositie en de structuur zijn belangrijk
Matisse (1869-1954) Levenslust, primitieve gevoel Contourlijnen, felle kleuren, zoeken naar nieuwe harmonie. Waarneming is ondergeschikt Zin voor abstractie combineren met expressie
De Zigeunerin (1910) Franse expressie Fauville Zeer brutaal Zeer direct Felle kleuren met dikke contouren Vergelijkbaar met sommige werken van
Gaugin
De dans (1910) Enorme sprong in vergelijking met de
zigeunerin Monochrome vlaken (= invloed japonisme) Contourlijnen die hij gebruikt Neigt naar het abstracte
Van Dongen (1877 – 1968) Bekend door zijn portreten, maar vooral door zijn vrouwen
72
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
Femme Fatale (1910) Josephine Baker: zwarte cabaretière vluchtte
naar Europa en veroorzaakte ophef Sensualiteit Felle kleuren Omleining
De klaproos (1920) Rood van de muts markeert het hele beeld Beeld gekopieerd in films Abstract Karikaturaal
Expressionisme Niet enkel een kunststroming (plastische kunst), maar evenzo film zeer belangrijk. Ontstaan Duitsland Scholen, regionaal verschillend Leden Die Brucke, als profeten nieuwe tijd Ontwikkeling wetenschap:
1. Literatuur: volksliteratuur naar waarde schatten, herkomst. Sprookjes2. Psycho wetenschappen Charcot Parijs, onderzocht psy patiënten; Freud: onderstroom van
onbewuste zaken. Belang droom; belang automatisch handelen. (Freudiaanse verspreking: zeggen wat we niet bedoelen we zijn geen gecontroleerde wezens) Er is meer dan wat we zien en weten.
Film 20er jaren eigen expressionistische productie. O.m. horrorfilm: ! verschillend film dertiger jaren.
Die Brücke 1905 (beweging van het expressionisme) Brugfunctie tussen de 19e en de 20e eeuw Brug tussen kunstvormen
73
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
Kirchner - De soldaat (zelfportret) (1915) Soldaat keert terug van het front, komt terecht
in het nacht leven, hangt rond in de bordelen Geen vroolijk schilderij Ontreddering Absolute vervorming Invloed van Munch is onmiskenbaar
Dr Caligari (1920) Robert Wiene film
Der Blaue Reiter München 1911 – 1914.
Kandinski (1866 - 1944) Start figuratief maakt sterke evolutie door Nieuwe manier van kleurgebruik en penseelgebruik Abstract Compositie 7 (niet te kennen)
Lyrisch thema (1910) Degas, ruiters te paard Met aantal lijnen (invloed japonisme) Evolueert naar samengaan van abstractie en
expressie Evolueert naar samengang van expressie en
abstractie (Doet denken aan de blinde man die de brug
oversteekt)
74
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
Expressionisme na ’45 (Verenigde Staten)
Action Painting
Jackson Pollock (1912-1956) - Meanderende weg (1950)
Colorfield Painting
Mark Rothko (1903-1970) - Naamloos Zwart & rood (1950)
Groot formaat Behoorde tot de duurste schilderijen ter wereld
In Europa WO II 1948
COBRA (afkorting van Copenhagen, Brussel, Amsterdam)
Karel Appel (1921- 2006) - Square Man (1950) Kinderbeeld Sluit aan bij de Afrikaanse en Oceanische kunst
75
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
2) ABSTRACTIE
Kubisme 1905 – 1920 en verder
Picasso (1881 - 1973)
Demoiselles d’Avignon (1910) Opvallend: gezicht: masker Hij beeld de dames a van de Avignon straat
(bordelen) Middenste figuren: abstract maar toch nog
herkenbaar De twee figuren rechts: niet meer herkenbaar
(totaal vervormd) Vergelijkbaar HTL (dames die wachten)
Portret Ambroise Vollard (1910) Man bekeken vanuit verschillende standpunten Hoe kan je voor aanzicht, zij aanzicht,
bovenaanzicht in 1 schilderij samenvatten?
Abstractie
Geometrische abstracte schilderkunst Vanaf 1912-1913 oktober 1917 tijdschrift “De Stijl” werd ook de naam voor deze groep 1921 “Nieuwe Beelding” of het “Neo-plasticisme” als nieuwe naam
76
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
Mondriaan (1872-1944) - Composition met Zwart, Rood, Grijs, Geel, en Blauw (1915)
Hij herleidt alles tot een paar kleuren Laat later nog het zwart weg
Suprématisme Kleine beweging, bijna eenmansbeweging, maar essentieel in ontwikkeling bv Constructivisme Werk van Malevitsj is even radikaal als bv Duchamps’ Fountain (waarom?) Malevitsj evolueert van figuratief naar abstract terug naar figuratief
Malevitsj (1878 – 1935) - Zwart vierkant, zwarte cirkel (1910)
De witte rand behoort er ook toe Radicaal, nieuwe benadering Stapt af van alles wat weergegeven is
77
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
3) DROOM
Dada Tristan Tzara 1916 Wereldoorlog 1914 Bronnen rebellie, jongeren, internationaal, antikunst, tegen waarden en normen Objet trouvé readymade
Duchamp (1887-1968)
Fountain (1915) Een van de belangrijks werken Vorm van agressie t.o.v. de klassieke
kunstwaarden Ready Made Totaal anders bekijken van een object Aanval op te kunst
LHOOQ (1915) Mona Liza, gecreëerd door Da Vinci Hij schildert daar een snor op (het
kinderachtige LHOOQ = Elle a chaud au que = ze is geil
78
Kunst en Cultuur John Devos 2012-2013
4) REALITEIT
Realisme
Nieuwe Zakelijkheid 1919 1933
Otto Dix (1891 -1961) Etsenreeks over de gruwelen van de oorlog (vergelijking met Goya) Aanklacht tegen de oorlog
Anita Berber (1920) Danseres die ophef veroorzaakte in berlijn rond
1920 Voorstelling die voor zijn tijd gedurfd waren Dix had de WO meegemaakt Blik: decadente en de schoonheid/sensualiteit
Pop Art Nieuwe dada en nieuwe constructivisme: ready made en populaire toegankelijke kunst. 1956… Objecten uit consumptiemaatschappij & popcultuur Banale transformeren, uitvergroten, enz
Andy Warhol 1928 – 1987 Katalysator van de beweging Oprichter van The Factory Ook invloed op rock: manager Velvet Underground (1964 – 1971) & Lou Reed … Filmmaker veelal experimentele repetitieve film
Campbells soup can (1960) Een soepblikje Banaal gegeven Neemt beelden zoals je ze op een affiche kan zien
79
top related