kaynak teknİklerİ ve...

Post on 31-Jan-2018

283 Views

Category:

Documents

3 Downloads

Preview:

Click to see full reader

TRANSCRIPT

Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi

/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 1

HOŞGELDİNİZ

KAYNAK

TEKNİKLERİ

KAYNAK

TEKNİKLERİ

PROF. DR. HÜSEYİN UZUN

KAYNAK TEKNİKLERİ VE UYGULAMALARI

Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi

/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 2

DERSİN AMACI

Demir esaslı ve demirdışı metallerin birleştirilmesinde kullanılan

- Oksi-gaz, - Elektrik ark, - MIG/MAG gazaltı - TIG/WIG gazaltı - Nokta Direnç kaynak teknikleri tanıtılacaktır. Teorik olarak detaylandırılan bu kaynak teknikleri, laboratuar ortamında uygulamalı olarak gösterildikten sonra öğrencilerin uygulamalı olarak kaynak işlemlerini yapmaları hedeflenmiştir.

Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi

/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 3

DERSİN İÇERİĞİ * Oksi-gaz , sert lehimleme, elektrik ark, MIG/MAG ve TIG/WIG kaynak yöntemlerinin tanıtılması, * Kaynak parametreleri seçimi, kaynak pozisyonları, kaynak ağızları, üfleç/torç/pense hareketleri, meydana gelen kaynak hataları ve önlenmesi, kaynakta iş güvenliği, kullanılan koruyucu gazlar ve özelikleri, kaynak dikiş formları hakkında teorik bilgiler. * Oksi-gaz , elektrik ark, MIG/MAG ve TIG kaynak teknikleri ile düşük karbonlu çeliklerin yatay, yan duvar, aşağıdan yukarı, yukardan aşağıya ve tavan pozisyonlarda ve çeşitli birleştirme dizaynlarda kaynak işlemlerinin pratik olarak uygulanması.

Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi

/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 4

FİNAL ŞARTI: Derslere en az % 80 Devam Etmek

DEĞERLENDİRME SİSTEMİ

Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi

/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 5

KAYNAKLAR VE DERS NOTLARI

[1] http://www.askaynak.com.tr/destek-merkezi/teknik-yayinlar [2] ERKAN KOMAÇ, Teknik Eğitim El Kitabı, Askaynak yayını, 2009 [3] Anık, S., Vural, M. Gaz altı ark kaynağı Gedik yayın no:3, İstanbul [4] ERDİNÇ KALUÇ, Makine mühendisleri odası yayını, 2010 [5] Tülbeltçi, Kutsal, MIG-MAG Eriyen Elektrod ile Gaz Altı Ark Kaynağı, Gedik holding 1990, İstanbul

Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi

/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 6

KAYNAĞIN ÖNEMİ

ASLINDA HERKES KAYNAKÇI OLMAYA ÖZENİR

BİLİYOR MUSUNUZ ?

BAŞBAKAN OLSA BİLE

Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi

/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü

KAYNAĞIN ÖNEMİ

SANATÇI VEYA REKLAMCI OLSA BİLE

Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi

/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü

TEKNOLOJİK UYGULAMALARIN HER YERİNDE MUTLAKA KAYNAK

İŞLEMİ VARDIR

KAYNAĞIN ÖNEMİ

GEMİ İMALATI

Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi

/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 9

KAYNAĞIN ÖNEMİ

TREN İMALATI

TEKNOLOJİK UYGULAMALARIN HER YERİNDE MUTLAKA KAYNAK

İŞLEMİ VARDIR

Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi

/94

KAYNAĞIN ÖNEMİ

TEKNOLOJİK UYGULAMALARIN HER YERİNDE MUTLAKA KAYNAK

İŞLEMİ VARDIR

UÇAK İMALATI

Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi

/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 11

KAYNAĞIN ÖNEMİ

TEKNOLOJİK UYGULAMALARIN HER YERİNDE MUTLAKA KAYNAK

İŞLEMİ VARDIR

OTOMOBİL İMALATI

Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi

/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 12

KAYNAĞIN ÖNEMİ

TEKNOLOJİK UYGULAMALARIN HER YERİNDE MUTLAKA KAYNAK

İŞLEMİ VARDIR

ASKERİ ARAÇ İMALATI

Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi

/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 13

TEKNOLOJİK UYGULAMALARIN HER YERİNDE MUTLAKA KAYNAK

İŞLEMİ VARDIR

ÇELİK KONSTRÜKSİYON

KAYNAĞIN ÖNEMİ

Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi

/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 14

KAYNAK NEDİR?

İki veya daha fazla malzemeyi,

- ısı, basınç veya her ikisini birden uygulayarak

- aynı veya farklı özelliklerdeki metalleri

- ilave bir metal kullanarak veya kullanmaksızın

yapılan sökülemez birleştirme

veya

dolgu işlemlerine kaynak denir.

Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi

/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 15

KAYNAK NEDİR?

• Bir kısım kaynak işlemleri, basınç uygulanmaksızın sadece ısı yardımıyla gerçekleştirilir.

• Bir kısım kaynak işlemleri, ısı ve basınç beraberce kullanılarak gerçekleştirilir.

• Bazı kaynak işlemleri, herhangi bir dış ısı kullanmadan sadece basınç ile gerçekleştirilir.

• Kaynak işlemi parçaların birleştirilmesi şeklinde veya ilave kaynak teli yardımıyla dolgu yapılması şeklinde gerçekleştirilir.

• Birleştirme işlemleri ya ilave kaynak teli kullanılarak veya ilave kaynak teli kullanmadan gerçekleştirilir.

• Ayni özellikteki malzemeler (çelik-çelik) veya farklı özelliklerdeki malzemeler (paslanmaz çelik-alüminyum) farklı kaynak yöntemleri ile birleştirilebilirler.

Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi

/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 16

KAYNAK NİÇİN ÖNEMLİDİR?

- Kaynak işlemi, sökülemez bir birleştirme meydana getirir.

- Birleştirilen levhalar bir bütün haline gelir.

- Maliyet bakımından karşılaştırıldığında birleştirme teknikleri içerisinde ekonomik bir işlemdir.

- Kaynaklı birleştirmeler sadece fabrika ortamında değil aynı zamanda “sahada” da yapılabilir.

Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi

/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü

17

KAYNAK NİÇİN ÖNEMLİDİR?

Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi

/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü

18

KAYNAK NİÇİN ÖNEMLİDİR?

Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi

/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 19

KAYNAK İŞLEMLERİNİN ZORLUKLARI

• Kaynak işlemlerinin bir kısmı elle yapılır. Bu durumda kalifiyeli düzgün el melekesine sahip kaynakçılara ihtiyaç duyulur.

• İşçilik maliyetleri bakımından pahalıya mal olur.

• Kaynak işlemleri sökülemez bir birleştirme sağlar.

• Kaynakçı kabiliyetine veya malzeme özelliklerine bağlı olarak değişik kaynak hataları meydana gelebilir.

• Kaynak hatalarının tespitinde mutlaka tahribatsız test yöntemleri kullanılır.

• Her metali tek bir kaynak yöntemi ile birleştirmek zordur.

• Farklı özelliklere sahip metalleri ergiterek birleştirmek zordur.

Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi

/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 20

METAL KAYNAKLARININ SINIFLANDIRILMASI

AMACA

GÖRE SINIFLAMA

UYGULAMAYA

GÖRE SINIFLAMA

İŞLEM CİNSİNE

GÖRE SINIFLAMA

BİRLEŞTİRME

Amaçlı

Kaynaklar

DOLGU

Amaçlı

Kaynaklar

EL Kaynakları Elwktrik ark, MIG/MAG,

TIG Kaynakları

YARI MEKANİZE

Kaynaklar MIG /MAG, TIG Kaynakları

TAM MEKANİZE

Kaynaklar MIG / MAG ve TOZALTI Kaynakları

OTOMATİK

Kaynaklar Robot kaynakları

BASINÇ

Kaynakları Ultrasonik kaynak

Sürtünme kaynakları

Döküm basınç kaynağı

Gaz basınç kaynağı

Elektrik direnç kaynağı

Elektrik ark basınç kaynağı

Difüzyon kaynağı

ERGİTME

Kaynakları Direnç eritme kaynakları

Gaz eritme (Oksi-Gaz) kaynakları

Ark kaynak teknikleri

Elektron ışın kaynak tekniği

Lazer ışını ile kaynak

Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi

/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 21

K

A

Y

N

A

K

Y

Ö

N

T

E

M

L

E

R

İ

OKSİ-GAZ KAYNAK YÖNTEMLERİ

ARK KAYNAK YÖNTEMLERİ

DİRENÇ ESASLI KAYNAK YÖNTEMLERİ

1- Oksi-asetilen kaynağı 2- Oksi-hidrojen kaynağı 3- Oksi-propan kaynağı 4- Gaz basınç kaynağı

1- Elektrik ark kaynağı 2- MIG/MAG gazaltı kaynağı-masif elektrot 3- MIG/MAG gazaltı kaynağı-özlü elektrot 4- TIG/WIG gazaltı kaynağı 5- Tozaltı ark kaynağı 6- Plazma ark kaynağı 7- Saplama ark kaynağı

1- Direnç nokta kaynağı 2- Direnç dikiş kaynağı 3- Direnç alın kaynağı 4- Kabartılı direnç kaynağı 5- Yüksek frekans direnç kaynağı

BASINÇ KAYNAK YÖNTEMLERİ

1- Sürtünme kaynağı 2- Sürtünme karıştırma kaynağı 3- Patlamalı kaynak 4- Dövme kaynağı 5- Ultrasonik kaynak 6- Soğuk basınç kaynağı

ÖZEL KAYNAK YÖNTEMLERİ

1- Lazer ışın kaynağı 2- Elektron ışın kaynağı 3- Elektro-curuf kaynağı 4- Termit kaynağı 5- İndüksiyon kaynağı 6- Difüzyon kaynağı

SERT LEHİMLEME YÖNTEMLERİ

1- Üfleç ile sert lehimleme 2- Fırında sert lehimleme 3- İndüksiyonla sert lehimleme 4- Daldırma ile sert lehimleme 5- Direnç sert lehimlemesi 6- Elektron ışını sert lehimlemesi 7- Lazer ışını sert lehimlemesi 8- Ark sert lehimlemesi 9- Optik sert lehimlemesi

Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi

/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 22

KAYNAĞIN GELİŞİM TARİHÇESİ

Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi

/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 23

OKSİ-GAZ KAYNAK YÖNTEMİ

TANIM: Bir yanıcı gaz (asetilen vs.) ile bir yakıcı gazın (oksijen) belirli karışım oranlarında ayarlanarak hamlaç adı verilen cihazlarda yakılarak meydana gelen alev ile ergitmenin sağlandığı birleştirme tekniğidir.

Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi

/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 24

OKSİ-GAZ KAYNAK YÖNTEMİ

Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi

/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 25

OKSİ-GAZ KAYNAK YÖNTEMİ

Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi

/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 26

OKSİ-GAZ KAYNAK YÖNTEMİ

YANICI GAZLAR YAKICI GAZLAR

ASETİLEN (C2H2) PROPAN (C3H8) HİDROJEN (H2) DOĞAL GAZ METAN (CH4) BÜTAN (C4H10) PROPAN- BÜTAN karışımı (C3H8 -C4H10) HAVAGAZI BENZİL VE BENZOL BUHARI

OKSİJEN

Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi

/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 27

* Yüksek bir ısıl değer * Yüksek bir alev sıcaklığı * Yüksek bir tutuşma hızı * Kaynak banyosunu havaya karşı koruma * Artıksız bir yanma * Ucuz ve kolay üretilebilme

OKSİ-GAZ KAYNAK YÖNTEMİ

GAZ SEÇİMİNDE DİKKATE ALINMASI GEREKEN GAZ ÖZELLİKLERİ

Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi

/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 28

En iyi şartları yerine getiren gaz, asetilendir. Bu nedenle oksi-gaz kaynağında yaygın olarak asetilen gazı kullanılır. Bu kaynak yöntemine de "oksi-asetilen kaynağı” da denir.

OKSİ-GAZ KAYNAK YÖNTEMİ

EN İDEAL YANICI GAZ HANGİSİDİR?

Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi

/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 29

OKSİ-GAZ KAYNAK YÖNTEMİ

► Yüksek bir ısı derecesine sahiptir. ► Tutuşma hızı yüksektir. ► Yüksek bir alev sıcaklığına sahiptirler. ► Kaynak yerini havaya karşı korur. ► Kesiksiz bir yanma verir. ► Ucuz ve kolay elde edilir.

Oksi-asetilen kaynağında asetilen gazının kullanılması özellikle

alev sıcaklığı ile tutuşma hızının diğer gazlara nazaran daha fazla olmasındandır.

ASETİLEN GAZININ ÖZELLİKLERİ

Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi

/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 30

OKSİ-GAZ KAYNAK YÖNTEMİ

Karpitin su ile teması sonucunda elde edilen bir gazdır. Özgül ağırlığı gaz halinde 1.17 kg/m3 olup, havadan hafiftir. Özgül ağırlığı sıvı halinde 0.545 kg/dm3 Asetilen, içerisindeki fosforlu hidrojen sebebiyle sarımsağımsı bir kokuya sahiptir. Asetilen atmosferik basınçta 80°C'de sıvı ve -83°C'de katı hale geçer.

ASETİLEN GAZI

Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi

/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 31

OKSİ-GAZ KAYNAK YÖNTEMİ

Asetilen hava ve oksijenle çok tehlikeli karışımlar meydana getirir ve bu karışımların patlaması, büyük zararlara yol açar. Asetilenin hava ve oksijenle yaptığı patlayıcı gaz karışımları aşağıdaki oranlardadır:

ASETİLEN GAZININ PATLAMA TEHLİKESİ

Oksijen ile % 2,3 - % 93 nispetinde asetilen

Hava ile % 1,5 - % 82 nispetinde asetilen

Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi

/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 32

OKSİ-GAZ KAYNAK YÖNTEMİ

* Asetilen kararsız bir karbonlu hidrojen olduğu için, ayrışma meyli fazladır. 1,5 atmosferden daha yüksek bir basınçla sıkıştırıldığı ve sıcaklığı da arttığı zaman, kendisini oluşturan karbon ve hidrojene ayrılır. * Bu esnada tutuşma ve yanma olmadan, 11 misli bir basınç artışıyla infilak eder. Bu sebepten asetilen cihazlarında 1,5 atmosferden yüksek basınçlara izin verilmez. * Basınç 2 atmosferi aştığı zaman özel emniyet tedbirleri alınmadığı takdirde, bir noktadan başlayan ayrışma bütün gaz kütlesine yayılır.

ASETİLEN GAZININ PATLAMA TEHLİKESİ

Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi

/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 33

OKSİ-GAZ KAYNAK YÖNTEMİ

Diğer taraftan sıcaklığında fazla yükselmesine izin verilmemelidir. Basınç ve sıcaklık için kabul edilen sınırlar, 1,5 atmosferde 60°C'dir.

ASETİLEN GAZININ PATLAMA TEHLİKESİ

Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi

/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 34

OKSİ-GAZ KAYNAK YÖNTEMİ

Asetilen, kimyada kalsiyum karbür (CaC2) denilen karpitin su ile temasından elde edilir.

ASETİLEN GAZININ ELDE EDİLMESİ

ASETİLEN KAZANI

CaC2 + 2 H2O C2H2 + Ca(OH)2 + ısı Kalsiyum karbür Su Asetilen Sönmüş kireç 400 kcal

Pratikte 1 kg KALSİYUM KARBÜRDEN (karpitten) 250 litre asetilen elde edilir. Reaksiyon neticesinde meydana gelen 400 kcal'lık ısı ile, 10 litre su 40 °C ısıtılabilir.

Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi

/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 35

OKSİ-GAZ KAYNAK YÖNTEMİ

ASETİLEN GAZININ TÜPLERE DOLDURULMASI

Asetilen gazı önceleri atölye ve işyerlerinde karpit kazanı kullanılarak üretilirken, günümüzde gaz doldurma fabrikalarında üretilerek tüplere doldurulup atölyelere sevk edilmektedir.

Tüpün % 25 lik bölümüne gözenekli madde yerleştirilmiştir. Tüpün 1/3 ü aseton ile doludur. Aseton, gözenekli madde tarafından emilir. Asetilen, aseton içerinde eriyerek sıvı hale dönüşür. Tüpün hacimsel olarak % 8’lik kısmı emniyet için boş bırakılır.

Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi

/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 36

OKSİ-GAZ KAYNAK YÖNTEMİ

Normal endüstriyel tüplerde 15 litre aseton bulunur ve 15 atmosfer basınçta 1 litre asetonda 400 litre asetilen erir. Buna göre 15 atmosferlik basınçta doldurulan bir asetilen tüpü, 15x400 = 6000 litre asetilen ihtiva eder. Bu asetilen erimiş haldedir. 6000 litre erimiş asetilen ihtiva eden normal tüpler 40 litreliktir.

ASETİLEN GAZININ TÜPLERE DOLDURULMASI

Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi

/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 37

OKSİ-GAZ KAYNAK YÖNTEMİ

Atom ağırlığı 16 olan renksiz, kokusuz ve tatsız bir gazdır. Oksijen sıvılaşınca mavi renk alır. Oksijen yakıcı görevi görür. Kaynakta kullanılan yanıcı gazların yakılmasında oksijen kullanılır.

OKSİJEN GAZI

Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi

/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 38

OKSİ-GAZ KAYNAK YÖNTEMİ

150–200 bar basıncında oksijenin depolanmasını, taşınmasını ve kaynak yerinde kullanılmasını sağlayan silindir biçimli depolara oksijen tüpü denir. Oksijen tüpleri dikişsizdir. Yüksek özellikli çeliklerden özel çekme tezgâhlarında yapılır. Kısa ve uzun boyludur. Tüplerin deney basıncının 250 bar basınca dayanması gerekmektedir. Kısa tüpler 40 lt, uzun tüpler 50 lt hacimlidir. Normal olarak tüplerin ağırlıkları 65-75 kg arasında değişmektedir. Tüp basıncı 1 kg/cm2 iken tüpte 40 lt oksijen vardır. Tüpteki oksijen miktarı, 40 X Tüp Basıncı‟ dır. Boyle-Maryot kanununa göre 40 litrelik tüpteki oksijen miktarı: P.V.= 40 x 150 = 6000 litre = 6 m3

Oksijen tüpleri maviye boyanır.

OKSİJEN TÜPLERİ

Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi

/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 39

OKSİ-GAZ KAYNAK YÖNTEMİ

TÜP RENKLERİ

Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi

/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 40

OKSİ-GAZ KAYNAK YÖNTEMİ

TÜP RENKLERİ

Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi

/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 41

OKSİ-GAZ KAYNAK YÖNTEMİ

TÜPLERİ KULLANIRKEN YAPILMAYACAK HUSUSLAR

Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi

/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 42

OKSİ-GAZ KAYNAK YÖNTEMİ

TÜPLERİ KULLANIRKEN YAPILMAYACAK HUSUSLAR

Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi

/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 43

OKSİ-GAZ KAYNAK YÖNTEMİ

Tüpün basıncının (150 veya 200 atmosfer) kaynak için gerekli alevin meydana getirildiği üfleçteki kullanma basıncına düşürülmesinde "basınç düşürme manometrelerinden " faydalanılır. Manometreler tek veya iki kademeli olabilir. İki kademeli manometrelerde basınç önce 20 atmosfere, daha sonra da kullanma basıncına düşer

BASINÇ REGÜLATÖRLERİ

Tüp içerisindeki basınç değişse de ayarlanan kullanma basıncı değişmez. Basınç regülâtörleri üzerinde “manometre” bulunur. Manometre ölçme yapar, basınç regülâtörü ise basıncı istenilen seviyede ayarlamaya yarar.

Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi

/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 44

OKSİ-GAZ KAYNAK YÖNTEMİ

BASINÇ REGÜLATÖRLERİNİN YAPISI

Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi

/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 45

OKSİ-GAZ KAYNAK YÖNTEMİ

İki tür basınç regülâtörü vardır. * Asetilen basınç regülâtörü * Oksijen basınç regülatörü

BASINÇ REGÜLATÖRLERİNİN TÜRLERİ

Asetilen basınç regülâtörü, asetilen tüpündeki yüksek basıncı düşürerek hortuma gönderen basınç ayarlayıcısıdır. 25 bar çalışma basıncında çalışır. 40 bar deneme basıncına dayanıklıdır. Konik rakorlu olarak üretilen basınç regülâtörü tüpün vanasına doğrudan bağlanır. Tüpün vanasını açtıktan sonra sabun köpüğü ile sızdırmazlık testi yapıldıktan sonra çalışma basıncı ayarı yapılır.

Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi

/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 46

OKSİ-GAZ KAYNAK YÖNTEMİ

OKSİJEN REGÜLATÖRLERİ

150 bar basıncındaki oksijen tüplerinde kullanılır. Oksijen regülatörünün tüpe bağlantısı düz ve konik rakorlu yapılır. Düz rakorlularda sızdırmazlığı sağlamak için conta kullanılır. 1,5-5 bar kullanma basıncı kaynağa yeterlidir. Basınç regülâtöründeki kelebeğin ve musluğun kapalı olup olmadığı kontrol edilerek tüp vanası açılmalıdır. Aksi takdirde hortumlara yüksek basınçlı oksijen gidebilir. Bu da hortumların patlamasına neden olabilir. Tüpün vanası açıldıktan sonra çalışma basıncı ayarlanmalıdır.

Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi

/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 47

OKSİ-GAZ KAYNAK YÖNTEMİ

Üfleçler (Hamlaçlar – şalomalar)

Oksijenle asetileni emniyetli bir şekilde karıştırıp, kaynak alevi oluşmasını ve kontrol altında tutulmasını sağlayan hamlaçtır. Hamlaçlar genellikle pirinç malzemeden yapılır. Yan yana iki giriş ucundan asetilen ve oksijen girer. Hamlaç üzerinde iki adet musluk (valf) vardır. Bunlardan biri asetileni, diğeri oksijeni kumanda eder.

Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi

/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 48

OKSİ-GAZ KAYNAK YÖNTEMİ

Üfleç uçlarına takılan (değişik büyüklükteki) eğik borulara bek denir. Hamlaç çıkışında oksijen ve asetilen karıştırılarak bek ucundan çıkar ve bir kıvılcımla bek ucunda alev oluşturur.

BEKLER

Bek

Üfleç

Meme

Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi

/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 49

OKSİ-GAZ KAYNAK YÖNTEMİ

Bek Birleştirilecek numarası levha kalınlığı 1 (0,5-1mm), 2 (1-2mm), 4 (2-4mm), 6 (4-6mm), 9 (6-9mm), 14 (9-14mm), 20 (14 - 20mm), 30 (20-30mm)

KAYNAK BEK NUMARALARI

Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi

/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 50

OKSİ-GAZ KAYNAK YÖNTEMİ

Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi

/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 51

OKSİ-GAZ KAYNAK YÖNTEMİ

Kaynak alevinin elde edilmesi için önce hamlaç üzerinde bulunan oksijen musluğu (valf) açılır. Ardından asetilen musluğu açılır ve zaman kaybedilmeden ateş (çakmak, kibrit) yardımıyla karışımın alev alması sağlanır. Bu kuraldır. Oksijen musluğu açılmadan asetilen musluğunu açıp yanmayı gerçekleştirseniz bile başarılı bir yanma elde edemezsiniz; Hemen oksijeni açsanız bile alev çoğu zaman sönecektir.

KAYNAK ALEVİNİ TUTUŞTURMA VE SÖNDÜRME

Söndürme işleminde ise öncelikli olarak yanıcı gaz olan asetilen musluğu kapatılır. Daha sonra oksijen musluğu kapatılır.

Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi

/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 52

OKSİ-GAZ KAYNAK YÖNTEMİ

Hava-Asetilen karışımının alev sıcaklığı 2200 °C civarındadır. Asetilen, saf Oksijen ile yakıldığı zaman alev sıcaklığı 3166 °C ye kadar yükselir, ancak alev sıcaklığı ve üretilen ısı mıktarı oksijen miktarına bağlıdır.

Bek ucunda meydana gelen alevin sıcaklığı 3250°C civarındadır.

Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi

/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 53

OKSİ-GAZ KAYNAK YÖNTEMİ

ALEV AYARI

1- Yumuşak /Redükleyici alev (asetileni fazla) 2- Normal /Nötr alev 3- Sert /Oksitleyici alev (oksijeni fazla)

Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi

/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 54

Nötr Alev Asetilen Fazlası Alev

(Karbürleyici Alev)

Oksijen Fazlası Alev

(Oksitleyici Alev)

Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi

/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 55

OKSİ-GAZ KAYNAK YÖNTEMİ

NORMAL ALEV

Oksijen ve asetilenin eşit miktarda karışımının sağlandığı alev ayarıdır. Çelik boruların kaynağında normal alev ayarı kullanılmaktadır.

Bu alev çelik döküm ve DÜŞÜK karbonlu çeliklerin kaynağında kullanılır.

Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi

/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 56

OKSİ-GAZ KAYNAK YÖNTEMİ

ASETİLEN FAZLASI ALEV

üfleçteN çıkan asetilen oranı fazla olan alevdir. Asetilen fazlası aleve, karbon verme yeteneğinden dolayı karbonlayıcı (karbürlü) alev de denir. Asetilen miktarı, oksijene göre fazladır. Alevin rengi kırmızı, turuncu ve sarıya yakındır. Çok yumuşaktır. Beyaz çekirdek dışında uzun gölge oluşur

İnce kalınlıktaki çelikler, nikelli çeliklerde, alüminyum ve alaşımlarında, dökme demir ve kurşun gibi oksitlenmeye hassas MALZEMELERİN KAYNAĞINDA kullanılır.

Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi

/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 57

OKSİ-GAZ KAYNAK YÖNTEMİ

OKSİJEN FAZLASI ALEV

Normal alevden daha koyu renkte ve daha kısa alev boyu vardır. Böyle bir alevde çekirdek kısa ve koyu mavi renktedir. Hışırtı sesi tiz ve fazladır, sert lehimde (pirinç kaynağı) kullanılır. Sert bir alevdir. Oksitleyici bir niteliktedir. Bu nedenle bu aleve oksitleyici alev de denir.

Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi

/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 58

OKSİ-GAZ KAYNAK YÖNTEMİ

KAYNAK İŞLEMİ

Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi

/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 59

OKSİ-GAZ KESME YÖNTEMİ

KESME BEKLERİ

Çeliğin oksijenle oksitlenerek kesilmesine oksijenle yakarak kesme denir. Çelik döküm, çelik ve çelik alaşımları yakarak kesilebilir. Basınçlı oksijen, erimiş gereç moleküllerini kesme alanından uzaklaştırır. Oksijenle kesme işlemi, serbest elle veya aparatla yapılır.

Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi

/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 60

KESME BEKLERİN NUMARALARI

Bek Kesilecek Numarası levha kalınlığı 50 (5-50 mm), 100 (50-100 mm), 200 (100-200 mm), 300 (200-300 mm)

OKSİ-GAZ İLE KESME İŞLEMİ

Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi

/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 61

KESME İŞLEMİ

Kesilecek yer, yeterli miktarda ısıtılır. Isıtma alevi parça üstüne 90º tutularak ön ısıtma yapılır. Kesme işlemine, oksijen verme koluna basılarak devam edilir. Alevin kesmeye başlamasıyla kesme yönünde üflece (şalome) 75–80º kadar eğim verilir.

OKSİ-GAZ İLE KESME İŞLEMİ

Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi

/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 62

KESME İŞLEMİ

OKSİ-GAZ İLE KESME İŞLEMİ

Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi

/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 63

KESME LÜLESİ (MEMESİ)

KAYNAK LÜLESİ (MEMESİ)

KESME LÜLESİ (MEMESİ)

OKSİ-GAZ İLE KESME İŞLEMİ

Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi

/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 64

Oksijenle sert, çelik türü gereçlerin hızlı oksitlenip yanmasından yararlanılarak kesme yapılır. Birçok çelik türü, 1100 ºC civarında şekillendirme sıcaklığındadır. Bu sıcaklığa kadar ısıtılan gereç, saf oksijen içinde kalarak hızla yanmaya başlar. Bu yanma sonunda cüruf ve ısı açığa çıkar. Çelik 1500 ºC ‘de erime sıcaklığına ulaşır. Basınçlı oksijenin itme gücü sayesinde oksit tabakası, kesme alanından uzaklaştırılır

OKSİ-GAZ İLE KESME İŞLEMİ

Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi

/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 65

OKSİ-GAZ İLE SERT LEHİMLEME YAPMAK

SERT LEHİMLEME TEKNİĞİ Aynı cins veya farklı cins metalleri bir ısı kaynağı altında, lehimlenecek ana malzemeler ergitilmeden, sadece ilave lehim metalini ergiterek lehim aralığını doldurmasını ve metalurjik bir bağ oluşturmasını sağlayarak yapılan birleştirme işlemlerine lehimleme denir. İlave lehim telinin ergime sıcaklığı 450°C üzerinde ise lehimleme işlemine sert lehimleme (brazing) adı verilir. İlave lehim telinin ergime sıcaklığı 450°C altında ise lehimleme işlemine yumuşak lehimleme (soldering) adı verilir.

Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi

/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 66

Sert lehimlemede en sık kullanılan birleştirme çeşitleri

OKSİ-GAZ İLE SERT LEHİMLEME YAPMAK

Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi

/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 67

OKSİ-GAZ İLE SERT LEHİMLEME YAPMAK

Sert lehimlemede işlem basamakları

1- Lehimlenecek levhaların birleştirme bölgeleri iyice temizlenmelidir. 2- Lehimlenecek bölgeye dekapan adlı temizleyici sürülmeli veya dökülmelidir. 3- Lehimlenecek bölge, lehimleme sıcaklığına kadar homojen ısıtılmalıdır. 4- Lehimleme aralığını ilave lehim telinin doldurması sağlanarak, birleştirme işlemi gerçekleştirilmelidir. 5- Lehimleme sonrası mekanik veya kimyasal maddelerle dekapan artıkları temizlenmelidir.

Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi

/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 68

OKSİ-GAZ KAYNAK UYGULAMALARI

TELSİZ KENETLİ BİRLEŞTİRMELER

Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi

/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 69

OKSİ-GAZ KAYNAK UYGULAMALARI

TELSİZ KENETLİ BİRLEŞTİRMELER

Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi

/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 70

TELLİ KÜT ALIN BİRLEŞTİRMELER

OKSİ-GAZ KAYNAK UYGULAMALARI

Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi

/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 71

TELLİ KÜT ALIN BİRLEŞTİRMELER

OKSİ-GAZ KAYNAK UYGULAMALARI

Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi

/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 72

TELLİ BİNDİRME BİRLEŞTİRMELER

OKSİ-GAZ KAYNAK UYGULAMALARI

Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi

/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 73

TELLİ DIŞ KÖŞE BİRLEŞTİRMELER

OKSİ-GAZ KAYNAK UYGULAMALARI

Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi

/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 74

TELLİ BİRLEŞTİRMELER

OKSİ-GAZ KAYNAK UYGULAMALARI

Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi

/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü

DİNLEDİĞİNİZ İÇİN

TEŞEKKÜR EDERİM

top related