karakteristike rendgenske slike · maksimalne tamnine na rendgenskom snimku (merenih...

KARAKTERISTIKE RENDGENSKE SLIKE

RENDGENSKA SLIKA

Crno-bela manifestacija na rendgenskom filmu (ili kompjuterskom ekranu), konusne projekcije (dela) tela u jednoj ravni, nastala sumacijom svih slojeva kroz koje su rendgenski zraci prošli.

▪ X zračenje je elektromagnetno zračenje talasne dužine (λ) u rasponu od 0,01 – 10nm, odnosno energije (E) u rasponu od oko 120 – 0,12keV.

▪ Primarni zračni snop je nehomogenog sastava (sadrži X zrake različitih talasnih dužina, odnosno energija, odnosno prodornosti), što je uslovljeno razlikom potencijala (kV) u rendgenskoj cevi i proizvodom jačine struje na katodi i dužine ekspozicije (mA x s).

Šta se dešava sa X zračenjem primarnog zračnog snopa, kada stigne do objekta snimanja (pacijenta)?

1. deo se apsorbuje u telu pacijenta- APSORPCIJA(štetno za pacijenta)

2. deo se rasipa od tela pacijenta- RASIPANJE →sekundarno zračenje (štetno za okolinu i kvalitet rendgenografije)

3. deo prolazi kroz telo pacijenta- PENETRACIJA(stvara rendgensku sliku)

Apsorpcija X zraka (μ)

μ~ Z⁴ x λ³ x ρ x d

APSORPCIJA X zračenja

zavisi od:-rednog br. materije kroz koju prolazi X zr:Z⁴-talasne duzine X zraka: λ³-gustine materije: ρ-debljine sloja: d

APSORPCIJA (μ) ~ Z⁴ x λ³ x ρ x d

20 Ca

7N

Zavisnost apsorpcije X zračenja od rednog broja elementa, gustine i

debljine sloja (μ~ Z⁴ x ρ x d)

H2O

6C

8O

ρ

d

PRIMARNI SNOP X ZRAČENJA

APSORPCIJA

PENETRACIJA

RASIPANJE

RENDGENSKA SLIKA

Crno-bela manifestacija na rendgenskom filmu (ili kompjuterskom ekranu), konusne projekcije (dela) tela u jednoj ravni, nastala sumacijom svih slojeva kroz koje su rendgenski zraci prošli.

OSNOVNA TERMINOLOGIJA

▪ SVETLINA (TRANSPARENCIJA): vizuelna manifestacija na ekranu, ili Ro filmu, fiziološki radiotransparentnih struktura (pluća, traheja, sinusi...)

▪ SENKA: vizuelna manifestacija fiziološki radioapsorbujućih struktura (kosti, meka tkiva)

▪ RASVETLJENJE: patološka svetlina

▪ ZASENČENJE: patološka senka

▪ 3 RAZLIČITA INTENZITETA SENKI (koje je ljudsko oko u stanju da razlikuje na rendgenskom snimku)

1) intenzitet MEKIH TKIVA

2) intenzitet KALCIJUMA

3) intenzitet METALA

SVETLINA

SENKA

INTENZITET METALA

INTENZITET MEKIH TKIVA

INTENZITET KALCIJUMA

RTG SLIKA

Nastaje fenomenom apsorpcije po pravilima projekcije svih slojeva ozračenog objekta.

Na kvalitet RTG slike utiču:

▪ Prodornost X zračenja

▪ Veličina fokusa rtg cevi

-TAČKASTI IZVOR Ro zračenja: dijametar fokusa >10x manji od Fo-Fi distance

▪ Neapsorbovani (rasuti) zraci

Primarne i sekundarne brane

-apsorpcija rasutog zračenja → poboljšanje kvaliteta Ro slike

a) PRIMARNE BRANE: BLENDE i TUBUSI

-između Ro cevi i pacijenta

-sužavanje zračnog snopa na najmanje neophodne dimenzije

-sistem olovnih lamela ispred prozorčića haube Ro cevi (blende) i metalne cevi između Ro cevi i kože pacienta (tubusi)

Primarne i sekundarne brane

-apsorpcija rasutog zračenja → poboljšanje kvaliteta Ro slike

b) SEKUNDARNE BRANE: REŠETKE, SITA

-između pacijenta i kasete

-apsorbuju oko 90% rasutih i oko 10% primarnih Ro zrakova

▪ Potter-Bucky-jeva rešetka

▪ Lysholm-ovo sito

▪ katapult sito

Buki-Poter- ova rešetka

PROJEKCIJA-ocrtavanje oblika, položaja i velicinetela kroz koje su Ro zraci prošli, na jednoj ravni.

FAKTORI koji određuju projekciju rtg-grafiranog objekta, tj. veličinu, oblik, položaj, konturu i tamninu slike:

▪ fokus-film (Fo-Fi) distanca

▪ objekat-film (O-Fi) distanca

▪ upadni ugao centralnog zraka (CZ) prema objektu i filmu

▪ oblik i položaj objekta u prostoru, odnosno prema projekcionoj ravni

Karakteristike (projekcione) rendgenske slike

▪ Kongruencija

▪ Veličina

▪ Tamnina

▪ Oštrina

▪ Kontrast

Karakteristike (projekcione) rendgenske slike

▪ Kongruencija- slika odgovara stvarnom obliku rendgengrafiranog tela

-inkongruentna slika- deformisana, iskrivljena slika-ne odgovara realnom obliku, niti veličini objekta.

Inkongruencija slike nastaje zato što CZ ne prolazi sredinom objekta, odnosno ne pada na objekat i film pod pravim uglom.

Karakteristike (projekcione) rendgenske slike

▪ Veličina slike

-divergentni snop → veće uvećanje je sto je objekat blizi cevi, a udaljeniji od filma

(manja Fo-Fi distanca i veća O-Fi distanca →uvećanje slike)

Fo-Fi = 2m (teleradiografija):

realna veličina prikazanih struktura (srčanosudovne senke)

Karakteristike (projekcione) rendgenske slike

▪ Tamnina (opacitet) slike

Zavisi od:

-O-Fi distance

-kV

-mAs

-gustine objekta (ρ)

-atomskog sastava objekta (Z)

-debljine objekta (d)

Karakteristike (projekcione) rendgenske slike

▪ Oštrina slike

prikaz kvaliteta periferne konture senke (oštre, ili neoštre konture)

Razdvojna moć rendgenograma izražava se debljinom crte koja se jasno vidi, odnosno brojem parnih linija na 1cm dužine (pl/cm)

Jedinica za razdvojnu moć: linija oštrine < 0,1mm

(definisana brojem tačaka na kojima je došlo do redukcije AgBr, jednim svetlosnim fotonom, pod dejstvom X zraka)

Karakteristike (projekcione) rendgenske slike

Neoštrine slike

▪ fokusne (geometrijske, optičke)

▪ kinetičke (pokreti fokusa, objekta, filma)

▪ fotografske (oštećenja, dotrajalost folija, kaseta, filma)

▪ neoštrine zbog rasutih zrakova (primarne i sekundarne brane)

Karakteristike (projekcione) rendgenske slike▪ Kontrast slike-Suprotnost između svetlih i tamnih površina -Kontrastna širina (K): razlika između maksimalne svetline i

maksimalne tamnine na rendgenskom snimku (merenih denzitometrom)

-optimalno: 1:30 – 1:100K≈ λ3 x mAs x D x ρ

(λmin= 1,24/kV)K≈ 1/kV 3 x mAs x D x ρ

Poželjni su što veća oštrina i optimalni kontrast Ro slike!

Apsorpcija X zraka

(μ)~ Z⁴ x λ³ x ρ x dPrirodni kontrast na Ro slici:

anatomske strukture sa različitim prosečnim atomskim sastavom (Z) i gustinom (ρ): vazduh (pluća, traheja, sinusi), meka tkiva, kosti

Rendgenska kontrastna sredstva (veštački kontrast)

▪ POZITIVNA (56Ba, 53J)

▪ NEGATIVNA (vazduh i gas: CO2, O2)

SVETLINA

SENKA

INTENZITET MEKIH TKIVA

INTENZITET KONTRASTA (BaSO4)

INTENZITET KALCIJUMA

Crno-bela manifestacija na rtg filmu (ili kompjuterskom ekranu), konusne projekcije (dela) tela u jednoj ravni, nastala sumacijom svih slojeva kroz koje su prosli rtg zraci.

RENDGENSKA SLIKA

▪ VALJAK CZ

CZ

▪ CILINDAR CZ

CZ

▪ LOPTA

▪ KUPA

PROJEKCIJA GEOMETRIJSKIH TELA

PROJEKCIONI EFEKTI

Uzroci nastanka projekcionih efekata:

-ljudsko telo je nehomogenog sastava

(nejednaka apsortivna moć u različitim delovima)

-Ro slika je konusna projekcija tela iz jedne tačke

-Ro slika je sumacija svih senki i svetlina

PROJEKCIONI EFEKTI

4 projekciona efekta:

1. Efekat sumacije

2. Efekat prepokrivanja (superpozicije)

3. Efekat bljestanja

4. Tangencijalni efekat

.

EFEKAT SUMACIJE

sumiranje intenziteta dve senke istog intenziteta koje se nađu jedna ispred druge

→

intenzivnija senka

EFEKAT PREPOKRIVANJA (SUPERPOZICIJE)

dve senke različitog intenziteta jedna ispred/iza druge → senka jačeg intenziteta prepokriva

(maskira) senku slabijeg intenziteta

EFEKAT BLJESTANJA (BRISANJA)

svetlina gasa u nekoj šupljini “briše” senku tkiva koje se se nalazi ispred, ili iza gasa

TANGENCIJALNNI EFEKAT

jača apsorpcija X zraka duž konveksiteta zakrivljenih površina → intenzivnija senka

INTERPRETACIJA RENDGENOGRAFIJE

▪ OPŠTI PODACI (ime, godine, datum...)

▪ ZAGLAVLJE (naslov snimka)

▪ OPIS

▪ ZAKLJUČAK (rendgenska dijagnoza, odnosno dif. dg.)

INTERPRETACIJA RENDGENOGRAFIJE

▪ OPIS PATOLOŠKIH PROMENA (ZASENČENJA)

LOVIHOL (LOKALIZACIJA)O (OBLIK)V (VELIČINA)I (INTENZITET)H (HOMOGENOST)O (OGRANIČENOST, OKOLINA)

BROJ ZASENČENJA (solitarno, multipla, difuzna)

INTERPRETACIJA RENDGENOGRAFIJELOVIHO

HVALA NA PAZNJI(1. rendgenski snimak- snimak šake Berte Rendgen, 22. decembar 1895.)

Istorijat

▪ 1895. (8. novembar) Vilhelm Konrad Rendgen otkriva X zrake (primećuje svetlucanje BaPtCN u mraku prilikom eksperimentisanja sa visokonaponskim katodnim zracima u vakuumskim cevima).

▪ Decembar 1895.- objavljuje rad o otkriću nove, do tada nepoznate vrste elektromagnetnog zračenja, koje naziva X zracima i nabraja njegova svojstva: penetraciju, apsorpciju, fotohemijsko dejstvo, pravolinijsko kretanje, kao i razlike od do tada poznatog svetlosnog zračenja (UV i IC).

▪ 1901. dobija prvu Nobelovu nagradu za fiziku, za otkriće X zraka, koji su u njegovu čast nazvani rendgenski zraci.

Istorijat

▪ 1896. godine Mihajlo Pupin primenjuje fenomen fluorescije i konstruiše prve fluorescentne folije, koje se umeću između objekta snimanja i fotografske ploče, čime se vreme ekspozicije višestruko smanjuje (sa oko 1h na nekoliko sekundi)

▪ 1897. godine- dr Avram Vinaver donosi prvi rendgen aparat u Srbiju, u svoju ordinaciju u Šapcu

▪ 1908. godine- prvi sačuvan rendgenski snimak u Srbiji: snimak šake kralja Petra I Karađorđevića