jg lgodfjnl, @)%!jg lgodfjnl, @)%!...kkkkl/r5]bl/r5]bl/r5]b––––@@@@ ;/sf/åf/f jojl:yt jg...
Post on 29-Mar-2021
5 Views
Preview:
TRANSCRIPT
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 1
jg lgodfjnL, @)%!jg lgodfjnL, @)%!jg lgodfjnL, @)%!jg lgodfjnL, @)%!
g]kfn /fhkqdf k|sflzt ldlt
@)%!.!@.@)
;+z;+z;+z;+zf]wgf]wgf]wgf]wgM
jg -klxnf] ;+zf]wg_ lgodjfnL, @)%^ @)%^.%.@!
jg -bf];|f] ;+zf]wg_ lgodjfnL, @)%( @)%(.$.@&
jg -t];|f] ;+zf]wg_ lgodjfnL, @)^@ @)^@.̂ .!)
jg P]g, @)$( sf] bkmf &@ n] lbPsf] clwsf/ k|of]u ul/ g]kfn ;/sf/n] b]xfosf
lgodx? agfPsf] 5 .
kl/R5]bkl/R5]bkl/R5]bkl/R5]b–––– ! ! ! !
k|f/lDesk|f/lDesk|f/lDesk|f/lDes
!=!=!=!= ;+lIfKt gfd / k|f/De;+lIfKt gfd / k|f/De;+lIfKt gfd / k|f/De;+lIfKt gfd / k|f/DeM oL lgodx?sf] gfd “jg lgodfjnL,@)%!” /x]sf] 5 .
-@_ of] lgodjfnL t'?Gt k|f/De x'g]5 .
@=@=@=@= kl/efiffkl/efiffkl/efiffkl/efiffM ljifo jf k|;+un] csf]{ cy{ gnfu]df o; lgodfjnLdf,–
-s_ “P]g” eGgfn] jg P]g, @)$( ;D´g' k5{ .
-v_ “dxflgb]{zs” eGgfn] jg ljefusf] dxflgb]{zs ;D´g' k5{ .
-u_ “ lgb]{zs” eGgfn] If]qLo jg sfof{nosf] If]qLo jg lgb]{zs ;D´g' k5{ .
-3_ “clwsf/ k|fKt clwsf/L” eGgfn] lhNnf jg clws[t ;D´g' k5{ / To:tf]
clws[t lgo'Qm gePsf] cj:yfdf g]kfn ;/sf/n] tf]s]sf] clws[t ;D´g' k5{ .
-ª_ “bfp/f” eGgfn] vo/ afx]s aNnfjNnLsf] ?kdf jf lr/fgsf] ?kdf hfg
g;Sg] b'O{ lkm6 eGbf sd nDafO{ / 8]9 lkm6 eGbf sd uf]nfO{sf] sf7 ;D´g'
k5{ .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 2
-r_ “ lgsfo” eGgfn] g]kfn ;/sf/n] sf7, bfp/fsf] ;+sng, s6fg, d'5fg, 3f6u2L
tyf laqmL ljt/0fsf] Joj:yfkg ug{ kfpg] u/L clVtof/L lbPsf] lgsfo ;D´g'
k5{ .
-5_ “ ljwfg” eGgfn] pkef]Qmf ;d"xsf] ljwfg ;D´g' k5{ .
kkkkl/R5]bl/R5]bl/R5]bl/R5]b––––@@@@
;/sf/åf/f Jojl:yt jg;/sf/åf/f Jojl:yt jg;/sf/åf/f Jojl:yt jg;/sf/åf/f Jojl:yt jg
#=#=#=#= sfo{ of]hgf tof/ ug]{sfo{ of]hgf tof/ ug]{sfo{ of]hgf tof/ ug]{sfo{ of]hgf tof/ ug]{M -!_ ;/sf/åf/f Jojl:yt jgsf] Joj:yfkgsf] nflu ljefun]
b]xfosf s'/fx? v'nfO{ Ps jf PseGbf a9L lhNnfsf] lgldQ e"–agf]6 tyf k|fs[lts
l;dfgfsf] cfwf/df jg Joj:yfkg sfo{ of]hgf tof/ ug{' kg]{5:
-s_ ;a} hËn, ´f8L, a'6\ofg, 3fF;] hUufn] cf]u6]sf] tyf vfln klt{
/x]sf] If]q,
-v_ jg ;Ldfx?sf] cjl:ylt,
-u_ e"–pkof]u tyf ?vsf k|hflt cg';f/sf] ljj/0f b]lvg] u/L
tof/ ul/Psf] jgsf] gSzf,
-3_ hg;+Vof tyf hg3gTj tyf jg k}bfjf/sf] pkof]u ;DaGwL
ljj/0f,
-ª_ jg k}bfjf/sf] ljj/0f,
-r_ jg hËnsf ljsf; tyf ;+/If0f ;DaGwL sfo{qmd / pkfo,
-5_ jg k}bfjf/sf] ;+sng, pkof]u tyf laqmL ;DaGwL aflif{s
ljj/0f,
-h_ :yfgLo hgtfnfO{ cfjZos kg]{ jg k}bfjf/,
-´_ sfo{ of]hgf cjlwe/ jg k}bfjf/af6 k|fKt x'g] jflif{s /fhZjsf]
cg'dfg,
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 3
-`_ sfo{ of]hgf nfu" ug{sf] nflu cfjZos kg]{ hgzlQm tyf
vr{sf] ljj/0f,
-6_ e"–;+/If0f, ko{6g ljsf;, jftfj/0f / P]ltxfl;s ;Dkbfsf]
;+/If0f ;DaGwL sfo{qmd,
-7_ jg Joj:yfkgsf] nflu pko'Qm cGo ljj/0fx? .
-@_ of] lgod k|f/De x'g' eGbf cl3 :jLs[t ePsf sfo{ of]hgf o;} lgodfjnL
adf]lhd tof/ u/]sf] dflgg]5 .
$=$=$=$= sfsfsfsfofofofof{{ {{Gjog tyf d"NofÍgGjog tyf d"NofÍgGjog tyf d"NofÍgGjog tyf d"NofÍgM lgb]{zsn] cfˆgf] If]qleq kg{] ;/sf/åf/f Jojl:yt jgsf]
sfo{ of]hgfsf] sfof{Gjogsf] cg'udg tyf d"NofÍg u/L dGqfnodf k|ltj]bg k]z ug{'
kg]{5 / ;f] k|ltj]bgsf] Psk|lt hfgsf/Lsf] nflu ljefudf k7fpg' kg{]5 .
%%%%= sfsfsfsfoooo{{{{ of]hgf of]hgf of]hgf of]hgfdf ;+zf]wgdf ;+zf]wgdf ;+zf]wgdf ;+zf]wgM -!_ lhNnf jg clws[tn] sfo{ of]hgfdf s'g} ;+zf]wg ug{'kg]{
b]v]df cfˆgf] /fo ;lxtsf] k|ltj]bg ljefudf k7fpg ;Sg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd k|fKt k|ltj]bgaf6 sfo{ of]hgfdf ;+zf]wg ug{'
pko'Qm x'g] b]lvPdf ljefun] cfˆgf] /fo ;lxtsf] k|ltj]bg dGqfnodf k7fpg' kg]{5 .
^=^=^=^= ;Íng tyf ;Íng tyf ;Íng tyf ;Íng tyf laqmLlaqmLlaqmLlaqmL ljt/0f ug{ gkfO{g ljt/0f ug{ gkfO{g ljt/0f ug{ gkfO{g ljt/0f ug{ gkfO{g ]M -!_ sfo{ of]hgfdf aif{ el/df ;Íng tyf
laqmL ljt/0f ug{ tf]lsPsf] kl/df0feGbf a9L x'g] u/L jg k}bfjf/ ;Íng tyf laqmL
ljt/0f ug{ kfO{g] 5}g .
-@_ pklgod -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] ePtf klg af9L, k}x|f], lxdkft,
cfuhgL cflb h:tf b}jL k|sf]ksf] sf/0fn] ubf{ jg k}bfjf/sf] Iflt jg x'g uO{ jg
k}bfjf/ ;8\g] jf gfl;g] cj:yf cfO{ k/]df ;f] jg k}bfjf/nfO{ jg If]qaf6 ;Íng ug{
/ laqmL ljt/0f ug{ sfo{ of]hgfn] tf]s]sf] jflif{s kl/df0fsf] xbn] afwf k'¥ofPsf] dflgg]
5}g .
&=&=&=&= Ohfhtkq lng' kg]{ / 6fFrf nufpg' kg]{Ohfhtkq lng' kg]{ / 6fFrf nufpg' kg]{Ohfhtkq lng' kg]{ / 6fFrf nufpg' kg]{Ohfhtkq lng' kg]{ / 6fFrf nufpg' kg]{M -!_ o; lgodfjnL adf]lhd clwsf/ k|fKt
clwsf/Laf6 Ohfhtkq glnO{ s;}n] s'g} lsl;dsf] jg k}bfjf/ pknAw ug{, ;Íng
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 4
ug{, x6fpg, laqmL ljt/0f ug{, lgsf;L ug{ jf cf];f/k;f/ ug{ x'Fb}g / pk/f]Qm
p2]Zon] jg If]qleq k||j]z ug{ ;d]t x'Fb}g .
-@_ P]gsf] bkmf @@ sf] pkbkmf -@_ adf]lhd Ohfhtkq k|fKt u/]sf] s'g} JolQm
jf lgsfon] jgdf s'g} sf7 jf bfp/f sf6\bf 6'S¥ofpFbf, jf To;sf] lgsf;L ubf{
Ohfhtkqdf pNn]v ePsf] tyf g]kfn ;/sf/n] lgwf{/0f u/]sf] zt{x? clgjfo{ ?kn]
kfngf ug''{ kg{]5 .
-#_ jgsf] sf7 jf bfp/f sf6\bf, 6'S¥ofpFbf, pkef]u ubf{, x6fpFbf, laqmL ljt/0f
ubf{, cf];f/k;f/ ubf{ jf lgsf;L ubf{ ljefun] tf]lslbPsf] 6fFrf nufpg' kg]{5 .
-$_ sf7 bfp/f jfx]ssf cGo jg k}bfjf/ sf6\bf, 6'S¥ofpFbf, pkef]u ubf{,
x6fpFbf, laqmL ljt/0f ubf{, cf];f/k;f/ ubf{ jf lgsf;L ubf{ g]kfn ;/sf/n] lgwf{/0f
u/]sf] sfo{ljlwsf] clwgdf /xL ug{' kg]{5 .
*=*=*=*= jg k}bfjf/ k|fKt ug{ lgj]bg lbg' kgjg k}bfjf/ k|fKt ug{ lgj]bg lbg' kgjg k}bfjf/ k|fKt ug{ lgj]bg lbg' kgjg k}bfjf/ k|fKt ug{ lgj]bg lbg' kg ]{M -!_ jg k}bfjf/ k|fKt ug{ rfxg] s'g} JolQm,
lhNnf jg k}bfjf/ cfk""lt{ ;ldlt jf lgsfon] b]xfosf s'/fx? v'nfO{{{{{{ clwsf/ k|fKt
clwsf/L ;dIf l/tk"j{ssf] lgj]bg lbg' kg]{5 M–
-s_ jg k}bfjf/sf] gfd,
-v_ jg k}bfjf/ k|fKt ug{ rfx]sf] If]qsf] gfd,
-u_ jg k}bfjf/sf] lsl;d / kl/df0f,
-3_ jg k}bfjf/ lng rfx]sf] k|of]hg, /
-ª_ jg k}bfjf/ k|of]u ul/g] 7fFp .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd lgj]bg kg{ cfPdf clwsf/ k|fKt clwsf/Ln]
cfjZos hfrFa'´ u/L sfo{ of]hgf cg';f/ laqmL ljt/0f ug{ tf]lsPsf] kl/df0f
;d]tnfO{ ljrf/ u/L cg';"rL–! adf]lhdsf] 9fFrfdf Ohfhtkq lbg ;Sg]5 .
-#_ clwsf/ k|fKt clwsf/Ln], lgj]bg lbg] JolQm, lhNnf jg k}bfjf/ cfk"lt{
;ldlt jf lgsfoaf6 o; lgodfjnL adf]lhd nfUg] jg k}bfjf/sf] d"No, z'Ns jf b:t'/
cu|Ld ?kdf a'´]/ dfq Ohfhtkq lbg' kg]{5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 5
(=(=(=(= sf7 bfp/fsf] sf7 bfp/fsf] sf7 bfp/fsf] sf7 bfp/fsf] laqmLlaqmLlaqmLlaqmL l l l ljt/0f ;DaGwL Joj:yfMjt/0f ;DaGwL Joj:yfMjt/0f ;DaGwL Joj:yfMjt/0f ;DaGwL Joj:yfM 1-!_ g]kfn ;/sf/n] ;j{;fwf/0f
hgtfsf] lxtnfO{ Wofgdf /fvL pklgod -@_ jdf]lhd sf7, bfp/f laqmL ljt/0f ug{
g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L ;f]xL ;"rgfdf tf]lslbPsf] lhNnfdf b]xfo
adf]lhdsf cWoIf tyf ;b:o /x]sf] Ps lhNnf jg k}bfjf/ cfk"lt{ ;ldlt u7g ug{
;Sg]5 M–
-s_ lhNnf jg clws[t –cWoIf
-v_ ;xfos k|d'v lhNnf clwsf/L –;b:o
-u_ sf]if tyf n]vf lgoGqs –;b:o
-3_ lhNnf ljsf; ;ldltn] tf]s]sf] ;f]
;ldltsf] Pshgf ;b:o –;b:o
-ª_ ;dfh ;]jL tyf nAw k|ltli7t JolQmx? dWo]af6
dGqfnoaf6 dgf]lgt b'O{ hgf –;b:o
-r_ ;xfos jg clws[t –;b:o ;lrj
�-!s_ pklgod -!_ sf] v08 -ª_ adf]lhd dgf]lgt ;b:osf] kbfjlw b'O{ aif{sf]
x'g]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] ;ldlt u7g ePsf lhNnfx?df ;f] ;ldltn]
clwsf/ k|fKt clwsf/Laf6 lgod * adf]lhd Ohfhtkq lnO{ b]xfosf] k|of]hgsf] nflu
sf7 bfp/fsf] laqmL ljt/0fsf] Joj:yf ug]{5 M–
-s_ u|fdL0f hgtfsf] 3/sfhsf] nflu,
-v_ hg ;xeflutfåf/f ul/g] ;fgf nfutsf] ljsf; lgdf{0f sfo{sf]
nflu,
-u_ b}jL k|sf]k p4f/ tyf s[lif cf}hf/sf] nflu .
1 klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]wg . � klxnf] ;+zf]wgåf/f yk .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 6
-#_ pklgod -!_ adf]lhd ul7t ;ldltn] o; lgodfjnLdf pNn]lvt s'/fx?sf
cltl/Qm g]kfn ;/sf/n] ;do ;dodf lbPsf lgb]{zgx?sf] kfngf ug{' kg]{5 .
-$_ sfo{ of]hgf adf]lhd laqmL ljt/0f ug{ tf]lsPsf] kl/df0fsf] clwgdf /xL
clwsf/ k|fKt clwsf/Ln] pklgod -!_ adf]lhdsf] ;ldlt u7g ePsf lhNnfx?df
To:tf] ;ldltnfO{ laqmL ljt/0fsf] nflu Psd'i6 jf n6– n6 u/L sf7 bfp/f pknAw
u/fpg ;Sg]5 / To;/L pknJw ePsf] sf7 bfp/f ;ldltn] lgod * adf]lhdsf]
Ohfhtkq lnO{ 6fFrf nufO{ cfˆg} vr{df s6fg, lr/fg / 9'jfgL ug{' kg]{5 .
-%_ sfo{ of]hgf adf]lhd sf7 bfp/f k|fKt gx'g] lhNnfsf] xsdf g]kfn
;/sf/n] cGo sf7 bfp/f pknAw x'g ;Sg] lhNnfaf6 sf7 bfp/f pknAw u/fO{ laqmL
ljt/0fsf] Joj:yf ldnfpg ;Sg]5 .
-^_ pklgod -@_ sf] k|of]hgsf nfuL laqmL ljt/0f ul/Psf] sf7 bfp/f cGo
k|of]hgsf] nfuL k|of]u ug{ tyf lhNnf aflx/ cf];f/–k;f/ ug{ kfO{g] 5}g .
-&_ clwsf/ k|fKt clwsf/Ln] laqmL ljt/0f ul/;s]sf] sf7 bfp/f ;dod} p7fO{
gnu]sf] jf laqmL ljt/0f u/L afFsL /x]sf bfp/f sf7 clwsf/ k|fKt clwsf/Ln]
cg';"rL–@ df tf]lsPsf] d"Nodf g36fO{ k|rlnt ahf/ d"No ;d]tnfO{ cfwf/ dfgL
af]nsaf]n k|yfåf/f laqmL ljt/0f ug{ ;Sg]5 .
-*_ sf7 bfp/f laqmL ljt/0f kl/df0f tyf sfo{ljlw sfo{ of]hgfn] tf]lslbP
adf]lhd x'g]5 .
t/ sfo{ of]hgf tof/ gePsf] cj:yfdf g]kfn ;/sf/n] lgwf{/0f u/L tf]lslbP
adf]lhd x'g]5 .
-(_ clwsf/ k|fKt clwsf/Ln] sf7 bfp/fsf] laqmL ljt/0f ubf{ cg';"rL–@
adf]lhdsf] d"No lnO{ laqmL ljt/0f ug{' kg]{5 .
t/ lhNnf lhNnf jg k}bfjf/ cfk"lt{ ;ldltnfO{ clwsf/ k|fKt clwsf/Ln] sf7
bfp/f pknAw u/fpFbf ;ldltn] sf7 bfp/f laqmL ljt/0f ul/;s]kl5 dfq d"No
a'´fpFg] u/L pknAw u/fpg o; lgodn] afwf k'¥ofPsf] dflgg] 5}g .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 7
3!)=!)=!)=!)= vo/ sf7 vo/ sf7 vo/ sf7 vo/ sf7 ----h/f ;d]t_ sf] laqmLh/f ;d]t_ sf] laqmLh/f ;d]t_ sf] laqmLh/f ;d]t_ sf] laqmLM lgod ( df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg
clwsf/k|fKt clwsf/Ln] vo/sf] h/f laqmL ubf{ tf}nsf] cfwf/df / vo/ sf7 -uf]lnof_
laqmL ubf{ 3g lkm6sf] cfwf/df cg';"rL–@ df tf]lsPsf] d"Nodf g36fO{ k|rlnt ahf/
d"NonfO{ ;d]t cfwf/ dfgL af]n saf]n k|lqmofåf/f laqmL ug'{ kg]{5 .
!!=!!=!!=!!= hl8a'6Lsf] hl8a'6Lsf] hl8a'6Lsf] hl8a'6Lsf] ;+Íng tyf ;+Íng tyf ;+Íng tyf ;+Íng tyf laqmLlaqmLlaqmLlaqmL ljt/0f ljt/0f ljt/0f ljt/0fM -!_ s'g} jg If]qaf6 cg';"rL–# df pNn]lvt
hl8a'6Lx? ;+Íng ug{ rfxg] hl8a'6Lsf] lsl;d, ;+Íng If]q, kl/df0f / ;+Íng ug]{
p2]Zo ;d]t vf]nL clwsf/ k|fKt clwsf/L ;dIf lgj]bg lbg' kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd kg{ cfPsf] lgj]bg pk/ hfrFa'´ ubf{ dfu
adf]lhdsf] hl8a'6L ;+Íng ug{ k|ltaGw nfu]sf] gb]lvPdf cg';"rL–$ adf]lhdsf]
9fFrfdf clwsf/ k|fKt clwsf/Ln] hl8a'6L ;+Íng ug{] Ohfhtkq lbg ;Sg]5 .
-#_ pklgod -@_ adf]lhd k|fKt hl8a'6L ;+Íng ug{] Ohfhtkq adf]lhd
;+Íng ul/Psf] hl8a'6L To:tf Ohfhtkq;uF le8fO{ tyf ;+Íng u/]sf] kl/df0f hfFrL
clwsf/ k|fKt clwsf/Ln] cg';"rL–# adf]lhdsf] b:t'/ lnO{ cg';"rL–% adf]lhdsf]
9fFrfdf 5f]8k"hL{ lbg' kg]{5 .
-$_ pklgod -#_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] ePtfklg g]kfn ;/sf/n] tf]s]sf]
hftsf] hl8a'6Lsf] ;+Íng tyf laqmL ljt/0f af]nsaf]n k|yfåf/f ;a}eGbf a9L b:t'/
sjf]n ug]{ JolQmnfO{ lbg ;Sg]5 .
-%_ cg';"rL–% df gk/]sf / klxrfg x'g g;s]sf hl8a'6Lsf klxrfg / laqmL
ljt/0fsf] nfuL clwsf/ k|fKt clwsf/Ln] g]kfn ;/sf/df k]z u/L g]kfn ;/sf/af6
lgsf;f eP adf]lhd ug{' kg]{5 .
!@=!@=!@=!@= ;+Íng tyf ;+Íng tyf ;+Íng tyf ;+Íng tyf laqmLlaqmLlaqmLlaqmL ljt/0fdf k|ltaGw nufpg ;Sg ljt/0fdf k|ltaGw nufpg ;Sg ljt/0fdf k|ltaGw nufpg ;Sg ljt/0fdf k|ltaGw nufpg ;Sg]M g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf
;"rgf k|sfzg u/L s'g} vf; lsl;dsf] jg k}bfjf/sf] ;+Íng, pkof]u, laqmL ljt/0f
tyf cf];f/–k;f/ ug{ k|ltaGw nufpg ;Sg]5 .
3 t];|f] ;+zf]wg4f/f ;+zf]lwt .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 8
!#= !#= !#= !#= jg k}bjg k}bjg k}bjg k}bffffjf/sf] lgsfjf/sf] lgsfjf/sf] lgsfjf/sf] lgsf;L ;DaGwL Joj:yf;L ;DaGwL Joj:yf;L ;DaGwL Joj:yf;L ;DaGwL Joj:yfM -!_ s'g} JolQmn] o; lgodfjnL adf]lhd
;+Íng u/]sf] jf k|fKt u/]sf] jg k}bfjf/dWo] pklgod -@_ adf]lhd ljb]z lgsf;Ldf
k|ltaGw nufPsf] jg k}bfjf/ afx]s cGo jg k}bfjf/ ljb]z lgsf;L ug{ lgj]bg lbPdf
clwsf/ k|fKt clwsf/Ln] ljb]z lgsf;L ug{] cg'dltsf nflu ;DalGwt eG;f/
sfof{nonfO{ l;kmfl/; ug{ ;Sg]5 .
-@_ g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L s'g} vf; lsl;dsf]
jg k}bfjf/sf] ljb]z lgsf;Ldf k|ltaGw nufpg ;Sg]5 .
-#_ s'g} JolQm, ;+3 ;+:yf jf pßf]un] ;+Íng, pkof]u, laqmL ljt/0f, cf];f/–
k;f/ tyf lgsf;Ldf k|ltaGw nufPb]lv afx]s cGo jg k}bfjf/ eG;f/sf] k|1fkgkq /
;DalGwt d'n'ssf] cflwsfl/s k|df0f ;lxt ljb]zaf6 cfoft u/L laqmL ljt/0f ug{ jf
k'gM ljb]z lgsf;L ug{sf] lgldQ lgj]bg lbPdf clwsf/ k|fKt clwsf/Ln] To:tf] jg
k}bfjf/ cfoft u/L laqmL ljt/0f ug{ jf k'gM ljb]z lgsf;L ug{sf] nflu cg'dlt lbg
;Sg]5 .
!$= !$= !$= !$= cGo jg k}bcGo jg k}bcGo jg k}bcGo jg k}bffffjf/sf] jf/sf] jf/sf] jf/sf] laqmLlaqmLlaqmLlaqmL ljt/0f ljt/0f ljt/0f ljt/0fM -!_ sf7, bfp/f, vo/ / hl8a'6L afx]s cg';"rL–^
df pNn]lvt jg k}bfjf/ k|of]u ug{ rfxg]n] clwsf/ k|fKt clwsf/Ln] ;dIf lgj]bg lbg'
kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd sf7, bfp/f, vo/ / hl8a'6L afx]s cGo jg k}bfjf/
lng lgj]bg k/]df clwsf/ k|fKt clwsf/Ln] cg';"rL–^ adf]lhdsf] b:t'/ lnO{ To:tf]
jg k}bfjf/ laqmL ljt/0f ug{ ;Sg]5 .
-#_ pklgod -@_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] ePtfklg g]kfn ;/sf/n] sf7,
bfp/f, vo/ / hl8a'6L afx]ssf cGo jg k}bfjf/ laqmL ljt/0f af]nsaf]n k|yfåf/f u/L
;j}eGbf a9L b:t'/ sjf]n ug]{ JolQmnfO{ lbg ;Sg]5 .
!%=!%=!%=!%= wfld{s wfld{s wfld{s wfld{s sfo{sfo{sfo{sfo{sf] sf] sf] sf] lgldQ ljgf d"No sf7 bfp/f lbg ;lslgldQ ljgf d"No sf7 bfp/f lbg ;lslgldQ ljgf d"No sf7 bfp/f lbg ;lslgldQ ljgf d"No sf7 bfp/f lbg ;lsgggg]M o; lgodfjnLdf cGoq
h'g;'s} s'/f n]lvPsf] ePtfklg sfo{ of]hgfn] tf]s]sf] aflif{s kl/df0fsf] clwgdf /xL
lg0f{o sfo{ afx]s k/Dk/fb]lv rlncfPsf] wfld{s sfdsf] lgldQ sf7 bfp/f dfu ePdf
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 9
g]kfn ;/sf/n] lgwf{/0f ul/lbP adf]lhdsf] sf7 bfp/f clwsf/ k|fKt clwsf/Ln] ljgf
d"No ljt/0f ug{ ;Sg]5 .
3!^= !^= !^= !^= sf7 bfp/f ;Íng ug]{ tyf lgsfNg] Dofbsf7 bfp/f ;Íng ug]{ tyf lgsfNg] Dofbsf7 bfp/f ;Íng ug]{ tyf lgsfNg] Dofbsf7 bfp/f ;Íng ug]{ tyf lgsfNg] DofbM -!_ g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf
;"rgf k|sfzg u/L tf]s]sf lhNnfx?sf] jg If]qdf sflt{s b]lv h]i7 d;fGt;Dd / cGo
lhNnfx?sf] jg If]qdf lhNnf jg clws[tn] lhNnf ljsf; ;ldlt; “u /fkdz{ u/L
a9Ldf cf7 dlxgf;Ddsf] nflu sf7 bfp/f ;Íng u/L jg If]qaf6 aflx/ lgsfNg] Dofb
lgwf{/0f ug]{5 / To;/L lgwf{l/t Dofbleq sf7 bfp/f ;Íng u/L jg If]qaf6 aflx/
lgsfnL ;Sg' kg]{5 .
t/ b}jL k|sf]kdf k/]sf JolQmx?nfO{ h'g;'s} ;dodf sf7sf] laqmL ljt/0f ug{sf]
nflu jg If]qaf6 sf7 ;Íng u/L aflx/ lgsfNg o; lgodn] afwf k'¥ofPsf] dflgg]
5}g .
-@_ pklgod -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg ;f]xL pklgoddf
tf]lsPsf] cjlwleq jg If]qaf6 sf7 bfp/f ;Íng u/L lgsfNg g;Sg] plrt / kof{Kt
sf/0f k/]df lhNnf jg clws[tn] a9Ldf b'O{ dlxgfsf] nflu sf7 bfp/f aflx/ lgsfNg]
Dofb yk ug{ ;Sg]5 .
!&=!&=!&=!&= ?vsf] 5kfg ug]{ sf7 bfp/f gfKg?vsf] 5kfg ug]{ sf7 bfp/f gfKg?vsf] 5kfg ug]{ sf7 bfp/f gfKg?vsf] 5kfg ug]{ sf7 bfp/f gfKg] ] ] ] / cfo/ cfo/ cfo/ cfotg lgsfNg] tl/sftg lgsfNg] tl/sftg lgsfNg] tl/sftg lgsfNg] tl/sfM -!_ ?v 5kfg ubf{
g]kfn ;/sf/n] lgwf{/0f u/]sf] laqmL zt{gfdfsf] clwgdf /xL ug'{ kg]{5 .
-@_ ?v tyf sf7sf] cfotg lgsfNg] tl/sf cg';"rL–& adf]lhd x'g]5 .
!*=!*=!*=!*= lalalalauf] sfod uguf] sfod uguf] sfod uguf] sfod ug]{M -!_ jg hËn gf]S;fg eO{ 7"6f;Dd ePsf] t/ sf7 km]nf gk/L lauf]
sfod ug{' kbf{ cg';"rL–& adf]lhd 7"6faf6 cfotg lgsfnL cg';"rL–@ adf]lhdsf]
d"Non] u'0fg u/L lauf] sfod ul/g]5 .
-@_ 7"6f km]nf gk/L sf7 dfq km]nf k/]df ?vsf] # lu8fnfO{ Ps ?v dflg
;a}eGbf df]6f] sf7sf] df]6f] 5]pnfO{ 7"6fsf] cfwf/ dfgL cfotg lgsfnL cg';"rL–@
adf]lhdsf] d"Non] u'0fg u/L lauf] sfod ul/g]5 .
3 t];|f] ;+zf]wg4f/f ;+zf]lwt .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 10
-#_ s]xL sf7 km]nf k/]sf] / 7"6f df}h"b ePsf] cj:yfdf 7"6fnfO{ g} cfwf/ dfgL
cfotg lgsfnL cg';"rL–@ adf]lhdsf] d"Non] u'0fg u/L lauf] sfod ul/g]5 .
!(=!(=!(=!(= rl/r/fpsf] lgldQ Ohfhtkqrl/r/fpsf] lgldQ Ohfhtkqrl/r/fpsf] lgldQ Ohfhtkqrl/r/fpsf] lgldQ OhfhtkqM sfo{ of]hgfdf gk/]sf] jf clwsf/ k|fKt clwsf/Ln]
lgif]w u/]sf] If]qafx]ssf cGo If]qdf cg';"rL–* df tf]lsP adf]lhdsf] b:t'/ lnO{
clwsf/ k|fKt clwsf/Ln] s'g} JolQmnfO{ hgfj/ rl/r/fpg cg';"rL–( adf]lhdsf]
Ohfhtkq lbg ;Sg]5 .
@)=@)=@)=@)= jg If]q pknAw u/fpg ;lsg]jg If]q pknAw u/fpg ;lsg]jg If]q pknAw u/fpg ;lsg]jg If]q pknAw u/fpg ;lsg]M sfo{ of]hgfn] lglb{i6 u/]sf] tyf jg ljsf; sfo{
ug{sf] nflu g]kfn ;/sf/n] /fli6«o jf cGt/f{li6«o ;/sf/L jf u}/;/sf/L ;+:yfnfO{
tf]s]sf] zt{df tf]lsPsf] If]q / cjlwsf] nflu af]nsaf]n k|yfåf/f jg If]q pknAw
u/fpg ;Sg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd pknAw u/fOPsf] jg If]qdf /x]sf jg k}bfjf/sf]
pkof]u o; kl/R5]bdf pNn]v eP adf]lhd g} x'g]5 .
@!=@!=@!=@!= sf7sf] cf];f/ k;f/sf7sf] cf];f/ k;f/sf7sf] cf];f/ k;f/sf7sf] cf];f/ k;f/M -!_ /fli6«o jg If]qleq ;+Íng ul/Psf] uf]lnof sf7nfO{
3f6u2Laf6 6fFrf nufO{ clwsf/ k|fKt clwsf/Ln] cf];f/ k;f/ ug{ 5f]8k"hL{ lbg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd 5f]8k"hL{ ePsf] uf]lnof sf7 lr/fg u/]kl5 ;Mldn
tyf kmlg{r/ pßf]un] cfˆgf] pTkfbg egL lhNnf jg sfo{fnodf btf{ u/fO{P
adf]lhdsf] 9fFrf k|of]u u/L cf];f/ k;f/ ug'{ kg]{5 . o;/L cf];f/ k;f/ ubf{ ;f]sf]
cu|Ld hfgsf/L lhNnf jg sfof{nodf lbO{ af6f]df kg]{ hfFr rf}sLx?af6 b/lk7 u/fO{
n}hfg' kg]{5 .
-#_ clwsf/ k|fKt clwsf/Ln] zÍf nfu]df h'g;'s} ;dodf ;Mldn tyf kmlg{r/
pßf]usf] hfFra'´ ug{ ;Sg]5 .
@@=@@=@@=@@= jg ljsf; ;DaGwL Joj:yfjg ljsf; ;DaGwL Joj:yfjg ljsf; ;DaGwL Joj:yfjg ljsf; ;DaGwL Joj:yfM sfo{ of]hgfn] lglb{i6 u/] adf]lhd jf g]kfn ;/sf/åf/f
:jLs[t ljsf; sfo{x? -g;{/L lgdf{0f, lj?jf pTkfbg, j[If/f]k0f, uf]8d]n, lylgË, k|'lgË,
xf/e]li6Ë, km]lnË OToflb _ z'? ubf{ slDtdf /fhkq c+glst k|yd >]0fLsf] jg ;xfos
sd{rf/Ln] ljefun] lbPsf] lgb]{zgsf] clwgdf /xL nut Oli6d]6 agfO{ clwsf/ k|fKt
clwsf/Lsf]] :jLs[lt lnO{ ug'{ kg]{5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 11
-@_ :jLs[t sfo{qmddf k/]sf jg ljsf; tyf ;+/If0f, jg sfo{fnosf] lgdf{0f
tyf dd{t ;Def/ sfo{sf] nflu cfjZos kg]{ sf7 bfp/f lhNnf jg sfof{non] nut
/fvL pkef]u ug{ ;Sg]5 .
-#_ pklgod -@_ adf]lhdsf sfo{x? dWo] ejg, 3/, 5fk|f], jg ky, k'n lgdf{0f
dd{t cflb sfo{ ubf{ /fhkq c+glst k|yd >]0fLsf] jg ;xfosn] b'O{ nfv ?k}ofF;Dd,
;xfos jg clws[tn] bznfv ?k}ofF;Dd, lhNnf jg clws[tn] ;f] eGbf dflysf] nut
Oli6d]6 u/L Ps tx dflysf] kbflwsf/Laf6 :jLs[t u/fO{ sfo{ ;+rfng ug{ ;Sg]5 .
-$_ ljsf; sfo{sf] hfFrkf; ug]{ clwsf/ clwsf/ k|fKt clwsf/Ln] tf]lslbPsf]
clws[tsf] x'g]5 .
t/ hfFrkf; ug]{ clwsf/ sfo{ ;DkGg ug]{ sd{rf/L eGbf Ps tx dflysf]
k|fljlws sd{rf/LnfO{ x'g]5 .
@#=@#=@#=@#= If]q tf]Sg ;Sg]If]q tf]Sg ;Sg]If]q tf]Sg ;Sg]If]q tf]Sg ;Sg]M clwsf/ k|fKt clwsf/Ln] /fli6«o jgsf] s'g} If]qnfO{ aLp pTkfbg,
cg';Gwfg jf tfnLd ;+rfng If]qsf] ?kdf tf]Sg ;Sg]5 .
kkkkl/R5]bl/R5]bl/R5]bl/R5]b––––####
;+/lIft jg;+/lIft jg;+/lIft jg;+/lIft jg
@$=@$=@$=@$= ;+/lIft jg;+/lIft jg;+/lIft jg;+/lIft jgsf]sf]sf]sf] sfo{sfo{sfo{sfo{ of]hgf of]hgf of]hgf of]hgfM ;+/lIft jgdf ul/g] jg ;DaGwL sfo{x?sf] Joj:yfkgsf]
nflu ljefun] b]xfo adf]lhdsf s'/fx? ;dfj]z u/L sfo{ of]hgf tof/ ug{' kg]{5 M–
-s_ jg If]qsf] rf/ lsNnf / If]qkmn,
-v_ jg ;+/If0fsf nfuL ckgfOg] tl/sfx?,
-u_ jg k}bfjf/sf] pkof]u ;DaGwL Joj:yfx?,
-3_ jg Joj:yfkg ;DaGwL tl/sfx? .
@%=@%=@%=@%= cg'dltkq lbgcg'dltkq lbgcg'dltkq lbgcg'dltkq lbg]] ]]M -!_ clwsf/ k|fKt clwsf/Ln] ;+/lIft jgaf6 :jLs[t sfo{ of]hgfn]
lglb{i6 u/]sf] tl/sf / kl/df0fdf jg k}bfjf/ lgsfNg] cg'dlt lbg ;Sg]5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 12
-@_ pklgod -!_ adf]lhd lbOg] cg'dltkqsf] 9fFrf cg';"rL–!) adf]lhd / jg
k}bfjf/sf] b:t'/ cg';"rL–@, cg';"rL–# / cg';"rL–^ adf]lhd x'g]5 .
kkkkl/R5]bl/R5]bl/R5]bl/R5]b––––$$$$
;fd'bflos jg;fd'bflos jg;fd'bflos jg;fd'bflos jg
@^=@^=@^=@^= ;fd'bflos jgsf] lgwf{/0f;fd'bflos jgsf] lgwf{/0f;fd'bflos jgsf] lgwf{/0f;fd'bflos jgsf] lgwf{/0fM -!_ lhNnf jg clws[tn] /fli6«o jgsf] s'g} efu pkef]Qmf
;d"xnfO{ ;fd'bflos jgsf] ?kdf ;'Dkbf ufFp j:tLaf6 hËnsf] b"/Lsf ;fy} jg
Joj:yfkg ug{] :yfgLo pkef]Qmfx?sf]] rfxgf / Joj:yfkg Ifdtf ;d]tnfO{ Wofg lbg'
kg]{5 .
-@_ /fli6«o jg If]qeGbf aflx/sf] ;fj{hlgs hUufdf :yflgo pkef]Qmfx?n] jf
c? s;}n] ?v lj?jf nufO{ ?v lj?jfsf]] ;+/If0f u/]sf] /x]5 eg] jf :yflgo
pkef]Qmfx?n] pkef]Qmf ;d"x u7g u/L To:tf] hUufdf :jfldTj ePsf] ;+:yfsf]] :jLs[lt
lnO{ ;f]lx ;+:yfdf hUufsf] :jfldTj /xg] u/L ?v lj?jf nufpg rfx]df lhNnf jg
clws[tn] ;f] jg If]qnfO{ ;fd'bflos jgsf] ?kdf dfGotf lbg ;Sg]5 .
@&=@&=@&=@&= pkef]Qmf ;d"xsf] upkef]Qmf ;d"xsf] upkef]Qmf ;d"xsf] upkef]Qmf ;d"xsf] u7777gggg / btf / btf / btf / btf {M -!_ ;fd'bflos jgsf] ?kdf jg Joj:yfkg ug{ rfxg]
pkef]Qmfx?n] ;DalGwt Onfsf jg sfo{fno dfkm{t jf ;f]´} lhNnf jg clws[t ;dIf
lnlvt ?kdf lgj]bg lbg' kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] lgj]bg k|fKt ePdf lhNnf jg clws[tn] oyfzSo
rFf8f] k|fljlws Pj+ cGo ;xof]u pknAw u/fpg k|fljlws sd{rf/LnfO{ ;DalGwt If]qdf
v6fpg' kg]{5 .
-#_ pklgod -@_ adf]lhd vl6Psf sd{rf/Ln] :yfgLo lgsfo ;d]tsf] ;xof]u
lnO{ pkef]Qmf ;d"x u7g ug{ / To;sf] ljwfg tof/ ug{ pkef]Qmf ;d"xnfO{ ;xof]u
ug{' kg]{5 . pkef]Qmf ;d"xsf] ljwfgdf cGo s'/fx?sf] cltl/Qm cg';"rL–!! df
pNn]lvt s'/fx?sf] ;DaGwdf Joj:yf ul/Psf] x'g' kg]{5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 13
-$_ pklgod -#_ adf]lhdsf] ljwfg tof/ ubf{ / ljwfg cg';f/sf] pkef]Qmf
;d"x u7g ubf{ j8f, ufFp, gu/ tyf lhNnfsf] l;dfgfn] c;/ gkfg]{ u/L ;j{;Ddltsf]
cfwf/df ug'{ kg]{5 .
-%_ pklgod -#_ adf]lhd klxrfg ePsf pkef]Qmfx?n] pklgod -$_ adf]lhd
tof/ ePsf] ljwfgdf pNn]v eP cg'?k ;Dk"0f{ pkef]Qmfx? /xg] u/L Ps pkef]Qmf
;d"x u7g u/L pkef]Qmf ;d"xsf]] ljwfg ;lxt cg';"rL–!@ adf]lhdsf] 9fFrfdf
;DalGwt Onfsf jg sfof{no dfkm{t jf ;f] }́ lhNnf jg sfof{nodf pkef]Qmf ;d"x
btf{ u/fpg b/vf{:t lbg' kg]{5 .
-^_ pklgod -%_ adf]lhdsf] bvf{:t lbg] pkef]Qmf ;d"x To;sf] ljwfg cg'?k
u7g ePsf] b]lvg cfPdf lhNnf jg clws[tn] To:tf] pkef]Qmf ;d"xnfO{ btf{ u/L P]g,
o; lgodfjnL tyf g]kfn ;/sf/n] tf]lslbPsf] zt{x? kfng ug{ sa'lnot u/fO{
cg';"rL–!# adf]lhdsf] 9fFrfdf k|df0fkq lbg' kg]{5 .
@*=@*=@*=@*= ;fd'bflos jgsf] ;fd'bflos jgsf] ;fd'bflos jgsf] ;fd'bflos jgsf] sfo{sfo{sfo{sfo{ of]hgf of]hgf of]hgf of]hgfM -!_ pkef]Qmf ;d"xn] b]xfosf s'/fx? ;dfj]z u/L
;fd'bflos jgsf] sfo{ of]hgf tof/ ug{' kg]{5M
-s_ jgsf] ljj/0f–gfd, l;dfgf, If]qkmn, jgsf] cj:yf / jgsf]
lsl;d,
-v_ jgsf] gS;f,
-u_ Jns ljefhg / o;sf] ljj/0f– gfd, l;dfgf, If]qkmn, df]8xf,
eL/fnf]kg, df6f], jgsf] lsl;d, d'Vo hft, pkof]uL hft, pd]/
tyf k|fs[lts k'g?Tkfbgsf] l:ylt,
-3_ jg Joj:yfkgsf] p2]Zo,
-ª_ jg ;+/If0fsf] tl/sf,
-r_ jg ;Da4{gsf sfo{x?–lylgË, k|'lgË, lSnlgË, / cGo jg
;Da4{gsf sfo{x?,
-5_ g;{/L, j[If/f]k0f, cfod"ns sfo{qmd / ;do tflnsf,
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 14
-h_ hl8a'6L v]tLsf] nflu ;DefJo If]qsf] ljj/0f, hl8a'6Lsf hflt
k|hflt, v]tLsf] sfo{qmd / ;do tflnsf,
-´_ jg k}bfjf/sf] laqmL ljt/0f / cGo ;|f]taf6 k|fKt x'g]
cfDbfgLsf] pkof]u ;DaGwL Joj:yf,
-`_ P]gsf] bkmf @( adf]lhd pkef]Qmfx?nfO{ x'g ;Sg] ;hfo
;DaGwL Joj:yf,
-6_ jGo hGt'sf] ;+/If0f ;DaGwL k|fjwfg,
-7_ ljefun] tf]s]sf] cGo ljifox? .
-@_ pkef]Qmf ;d"xn] ;fd'bflos jgdf d'Vo jg k}bfjf/sf] 3gTj -Crown
Cover_ / pTkfbgdf x|f; gcfpg] u/L cGg afnL afx]ssf nfdf] cjlw;Dd Pp6}
af]6n] pTkfbg lbg] vfnsf gub] afnL nufpg rfx]df ;f] ;DaGwL ljj/0f sfo{
of]hgfdf pNn]v ug{' kg]{5 .
-#_ lhNnf jg clws[tn] o; lgod adf]lhd sfo{ of]hgf tof/ ug{ ;DalGwt
pkef]Qmf ;d"xnfO{ cjZos k|fljlws Pj+ cGo ;xof]u pknAw u/fpg' kg]{5 .
@(@(@(@(==== ;fd'bflos jg ;'Dkg] k|s[of;fd'bflos jg ;'Dkg] k|s[of;fd'bflos jg ;'Dkg] k|s[of;fd'bflos jg ;'Dkg] k|s[ofM -!_ /fli6«o jgsf] s'g} efunfO{ pkef]Qmf ;d"xn]
;fd'bflos jgsf] ?kdf lng rfx]df cg';"rL–!$ adf]lhdsf] 9fFrfdf lhNnf jg
clws[t ;dIf lgj]bg lbg' kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd kg{ cfPsf] lgj]bg / pkef]Qmf ;d"xn] :jLs[ltsf]
nflu k]z u/]sf] sfo{ of]hgf pk/ lhNnf jg clws[tn] cfjZos hfFra'´ u/L sfo{
of]hgfdf yk36 ug{'kg]{ ePdf pkef]Qmf ;d"xsf] ;xdlt lnO{ yk36 u/L :jLs[t
ul/Psf] sfo{ of]hgf adf]lhdsf] jg If]q ;fd'bflos jgsf] ?kdf pkef]Qmf ;d"xnfO{
g]kfn ;/sf/n] tf]s]sf] zt{x? kfng ug]{ sa'lnot u/fO{ ;fd'bflos jgsf] ?kdf
;'Dkg]5 . To;/L ;fd'bflos jg ;'Dkbf cg';"rL–!% adf]lhdsf] k|df0fkq klg ;DalGwt
pkef]Qmf ;d"xnfO{ x:tfGt/0f ul/g]5 .
-#_ jg If]q ;fd'bflos jgsf] ?kdf ;'Dkbf ufFp, gu/ tyf lhNnfsf] l;dfgfn]
c;/ kfg{] 5}g .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 15
-$_ ;fd'bflos jgsf] ?kdf ;'Dkg] jg If]q b'O{ jf ;f] eGbf a9L lhNnfleq kg]{
ePdf h'g lhNnfsf lhNnf jg clws[t ;dIf lgj]bg k/]sf] xf] lghn] cGo lhNnfsf
lhNnf jg clws[tsf] ;xdlt lnO{ ;fd'bflos jg ;'Dkg ;Sg]5 .
-%_ pklgod -@_ / -$_ adf]lhd ;'lDkPsf] ;fd'bflos jgsf] cg'udg tyf
d"NofÍg ;DalGwt lhNnfsf lhNnf jg clws[tn] ug{' kg]{5 .
#)=#)=#)=#)= ;fd'bflos jgsf] nut /fVg;fd'bflos jgsf] nut /fVg;fd'bflos jgsf] nut /fVg;fd'bflos jgsf] nut /fVg]M lhNnf jg clws[tn] lgod @( adf]lhd pkef]Qmf
;d"xnfO{ ;fd'bflos jg ;'lDkPkl5 ;f]sf] nut cfˆgf] sfof{nodf /fvL To;sf] Ps
Ps k|lt ljefu tyf ;DalGwt If]qLo jg sfof{nodf k7fpg' kg]{5 .
#!=#!=#!=#!= ;fd'bflos jgdf ug{ gx'g] sfd;fd'bflos jgdf ug{ gx'g] sfd;fd'bflos jgdf ug{ gx'g] sfd;fd'bflos jgdf ug{ gx'g] sfdM -!_ pkef]Qmf ;d"xn] ;fd'bflos jgdf sfo{
of]hgfn] lgif]w u/]sf sfo{sf] cltl/Qm b]xfosf] s'g} sfo{ ;d]t ug{' u/fpg' x'b}g M–
-s_ jg df:g, ;fd'bflos jgn] rr]{sf] hUuf lwtf] aGwsL /fVg jf
c? s'g} lsl;dn] x:tfGt/0f ug{,
-v_ vf]l/of km8fgL ug{,
-u_ 3/ 5fk|f] agfpg,
-3_ e"–Ifo x'g] s'g} sfd ug{,
-ª_ k|rlnt sfg"g ljkl/t jGohGt' kqmg jf dfg{,
-r_ r§fg, df6f], 9'+uf, lu§L, afn'jf cflb lgsfNg jf cf];f/ k;f/
ug{ .
-@_ pklgod -!_ sf] v08 -s_ / -u_ df h'g;'s} s'/fx? n]lvPsf] ePtfklg
lhNnf jg clws[tsf] :jLs[lt lnO{ ;fd'bflos jg ljsf;sf] nflu ;fd'bflos jgsf]
jg k}bfjf/ lwtf] aGws /fvL ljlQo ;+:yfaf6 C0f k|fKt ug{ jf ;'/Iffsf] nflu
cfjZos kg]{ 3/ jf 5fk|f] agfpg ;lsg]5 .
#@=#@=#@=#@= jg jg jg jg k}bfjf/k}bfjf/k}bfjf/k}bfjf/sf]sf]sf]sf] ;+sng tyf ;+sng tyf ;+sng tyf ;+sng tyf laqmLlaqmLlaqmLlaqmL ljt/0f ljt/0f ljt/0f ljt/0fM -!_ pkef]Qmf ;d"xn] sfo{ of]hgf adf]lhd
k|fKt x'g] jg k}bfjf/sf] dfq ;+sng tyf laqmL ljt/0f ug{' kg]{5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 16
-@_ pklgod -!_ adf]lhd sf7, bfp/f / cGo jg k}bfjf/ lgsfn]kl5 pQm jg
If]qdf pkef]Qmf ;d"xn] oyfzL3| j[If/f]k0f ug]{ / k'g?Tyfgsf] Joj:yf ldnfpg' kg]{5 .
-#_ pkef]Qmf ;d"xn] jg k}bfjf/sf] laqmL b/sf] hfgsf/L ;DalGwt lhNnf jg
sfof{nonfO{ lbg' kg]{5 .
-$_ pkef]Qmf ;d"xn] sfo{ of]hgf cg';f/ jg k}bfjf/df cfwfl/t pBf]u
;+rfng ug{ ;Sg] ePdf lhNnf jg clws[tsf] l;kmfl/;df ;DalGwt lgsfosf] :jLs[lt
lnO{ ;fd'bflos jg If]q aflx/ To:tf] pBf]u ;+rfng ug{ ;Sg]5 .
##=##=##=##= jg jg jg jg k}bfjf/k}bfjf/k}bfjf/k}bfjf/sf] /l;b / nutsf] /l;b / nutsf] /l;b / nutsf] /l;b / nutM -!_ pkef]Qmf ;d"xn] sfo{ of]hgf adf]lhd k|fKt x'g] jg
k}bfjf/ pkef]Qmf ;d"xdf vkt x'g] ePdf ;f] jg k}bfjf/sf] nut /fvL cg';"rL–!^
adf]lhdsf] cg'dltkq lbO{ ljt/0f ug{ ;Sg]5 .
-@_ pkef]Qmf ;d"xn] jg k}bfjf/sf] laqmL ljt/0f ubf{ cg';"rL–!& sf] 9fFrfdf
tLg k|lt /l;b agfO{ Ps k|lt vl/b ug]{ JolQmnfO{ / Ps k|lt ;DalGwt Onfsf jg
sfo{fnonfO{ lbO{ / Ps k|lt cfkm}Fn] /fVg' kg]{5 .
-#_ pkef]Qmf ;d"xn] ;fd'bflos jgaf6 laqmL ljt/0f ePsf] jg k}bfjf/sf]
nut tyf cfDbfgL vr{sf] lx;fa b'?:t /fVg' kg]{5 .
#$=#$=#$=#$= 6frFf btf{ ug{' kg6frFf btf{ ug{' kg6frFf btf{ ug{' kg6frFf btf{ ug{' kg]{]{ ]{]{M -!_ pkef]Qmf ;d"xn] ;fd'bflos jgsf] sf7 cf];f/ k;f/sf] nflu
kmnfd] 6fFrf agfO{ lhNnf jg sfof{nodf 6frFf btf{ u/fO{ kfFp egL lgj]bg lbg' kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd kg{ cfPsf] lgj]bg pk/ 6fFrfsf] gfd bf]xf]/f] gkg]{
u/L lhNnf jg clws[tn] 6fFrf lgMz'Ns btf{ ul/ lbg' kg]{5 .
#%=#%=#%=#%= jg jg jg jg k}bfjf/k}bfjf/k}bfjf/k}bfjf/sf] cf];f/ k;f/sf] cf];f/ k;f/sf] cf];f/ k;f/sf] cf];f/ k;f/M -!_ pkef]Qmf ;d"xn] laqmL u/]sf] sf7 pkef]Qmf ;d"xsf]
If]qeGbf aflx/ cf];f/ k;f/ ubf{ pkef]Qmf ;d"xn] tf]s]sf] JolQm jf ;ldltn] lgod #$
adf]lhdsf] 6fFrf nufO{ cg';"rL–!^ adf]lhdsf] cg'dltkq lbg{' kg{]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd sf7 cf];f/ k;f/ ubf{ ;DalGwt jg sfof{nonfO{
clu|d hfgsf/L lbO{ af6f]df kg]{ r]skf]i6df b/lk7 u/fO{ n}hfg' kg{]5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 17
-#_ sf7 afx]s cGo jg k}bfjf/sf] cf];f/ k;f/ ubf{ lhNnf jg sfof{nonfO{
clu|d hfgsf/L lbO{ pkef]Qmf ;d"xn] tf]s]sf] JolQm jf ;ldltaf6 cg'dltkq lnO{
n}hfg' kg{]5 .
#^=#^=#^=#^= pkef]Qmf ;d"xsf] sf]ifpkef]Qmf ;d"xsf] sf]ifpkef]Qmf ;d"xsf] sf]ifpkef]Qmf ;d"xsf] sf]ifsf]sf]sf]sf] ;+rf ;+rf ;+rf ;+rfngngngngM -!_ pkef]Qmf ;d"xsf] sf]if / vftfsf] ;+rfng
pkef]Qmf ;d"xn] tf]s]sf] ;f] ;d"xsf b'O{hgf kbflwsf/Lsf] ;+o'Qm b:tvtaf6 ;+rfng
x'g]5 .
-@_ pkef]Qmf ;d"xsf] cfDbfgL / vr{sf] aflif{s n]vfk/LIf0f pkef]Qmf ;d"xn]
tf]s]sf] JolQm jf lgsfoaf6 x'g]5 .
-#_ pklgod -@_ adf]lhdsf] n]vfk/LIf0f k|ltj]bgsf] Ps k|lt pkef]Qmf ;d"xn]
;DalGwt lhNnf jg sfof{nodf k]z ug{' kg]{5 .
-$_ clwsf/ k|fKt clwsf/Ln] pkef]Qmf ;d"xn] /fv]sf] cfDbfgL / vr{sf] n]vf
;do ;dodf hfFra'´ ug{ ;Sg]5 .
#&=#&=#&=#&= ;fd'bflos jg lkmtf{ lng;fd'bflos jg lkmtf{ lng;fd'bflos jg lkmtf{ lng;fd'bflos jg lkmtf{ lng]]]]M -!_ pkef]Qmf ;d"xn] sfo{ of]hgf adf]lhd sfo{ ;+rfng
ug{ g;s]sf] jf jftfj/0fdf pNn]vgLo k|lts"n c;/ kg]{ s'g} sfo{ u/]sf] jf P]g jf
o; lgodfjnL tyf g]kfn ;/sf/n] tf]s]sf] zt{x? kfngf gu/]sf] eGg] hfgsf/L k|fKt
x'g cfPdf lhNnf jg clws[tn] oyf;So rfF8f] sd{rf/L v6fO{ :ynut lg/LIf0f u/fO{
;f]sf] k|ltj]bgsf] cfwf/df b]xfo adf]lhd sf/afxL ug{' kg]{5 M–
-s_ pkef]Qmf ;d"xn] sfo{ of]hgf adf]lhd sfo{ ;+rfng ug{
g;s]sf] jf jftfj/0fdf pNn]vgLo k|lts"n c;/ kg]{ s'g} sfo{
u/]sf] jf P]g jf o; lgodfjnL tyf g]kfn ;/sf/n] tf]s]sf]
zt{x? kfngf gu/]sf] eGg] k|ltj]bgaf6 b]lvPdf pkef]Qmf
;d"xnfO{ kGw| lbgsf] Dofb lbO{ :ki6Ls/0f dfu ug{' kg]{5 .
-v_ pkef]Qmf ;d"xn] k]z u/]sf] :ki6Ls/0f ;Gtf]ifhgs gePdf jf
:ynut k|ltj]bgaf6 ;fd'bflos jg lkmtf{ lng plrt
7x¥ofPdf lhNnf jg clws[tn] ;f] jg lkmtf{ lng / pQm
pkef]Qmf ;d"xsf] btf{ vf/]h ug{ ;Sg]5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 18
-u_ ;DalGwt pkef]Qmf ;d"xnfO{ ;fd'bflos jg lkmtf{ lnPsf] /
pkef]Qmf ;d"xsf] btf{ vf/]h u/]sf] hfgsf/L ;f] eP u/]sf]
ldltn] kGw| lbgleq lbg' kg{]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd ;fd'bflos jg lkmtf{ lng] / btf{ vf/]h ug{] u/L
u/LPsf] lg0f{o pk/ lrQ ga'ßg] pkef]Qmf ;d"xn] To:tf] lg0fo{sf] ;"rgf kfPsf] k}lt;
lbgleq ;DalGwt lgb]{zs ;dIf ph'/L lbg ;Sg]5 .
-#_ pklgod -@_ adf]lhdsf] ph'/L pk/sf] lg0f{o ph'/L k/]sf] ldltn] gAa]
lbgleq lg0f{o u/L ;Sg' kg{]5 .
#*=#*=#*=#*= ;xof]u lng ;Sg;xof]u lng ;Sg;xof]u lng ;Sg;xof]u lng ;Sg]]]]M o; kl/R5]b adf]lhdsf] sfo{sf] nflu ljefu tyf pkef]Qmf ;d"xn]
/fli6«o tyf cGt/fli6«o, ;/sf/L tyf u}/;/sf/L ;+:yf;Fu ;xof]u k|fKt ug{ ;Sg]5 .
kkkkl/R5]bl/R5]bl/R5]bl/R5]b––––%%%%
sa'lnotL jgsa'lnotL jgsa'lnotL jgsa'lnotL jg
#(=#(=#(=#(= sa'lnotL jg sa'lnotL jg sa'lnotL jg sa'lnotL jg k|bfg ug]{ k|lqmk|bfg ug]{ k|lqmk|bfg ug]{ k|lqmk|bfg ug]{ k|lqmofofofofM -!_ sa'lnotL jg lng rfxg] ;+ul7t ;+:yf, pBf]u
jf ;d'bfon] P]gdf pNn]lvt s'/fx?sf] clQl/Qm b]xfo adf]lhdsf] ljj/0fx? v'nfO{
cfly{s ;DefJotf k|ltj]bg ;lxt lhNnf jg sfo{fno dfkm{t jf ;f]´} lgb]{zs ;dIf
cg';"rL–!* adf]lhdsf] 9fFrfdf lgj]bg lbg' kg]{5 .
-s_ sa'lnotL jgsf] cjlw,
-v_ jftfj/0fdf kg{ ;Sg] c;/sf] ;fdfGo n]vfhf]vf,
-u_ jg If]qleq /x]sf jg k}bfjf/ tyf cGo k|fs[lts >f]tsf]
ljj/0f,
-3_ jg If]qleq /x]sf af6f], gx/, afFw, vfgL cfbLsf] ljj/0f,
-ª_ cGo cfjZos ljj/0fx? .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] lgj]bgdf dfu u/]sf] jg If]q sa'lnotL jgsf]
?kdf k|bfg ug{ pko'Qm ePdf lgb]{zsn] ;f] jg If]q jl/k/L a;f]af; ug{]
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 19
pkef]Qmfx?nfO{ pQm jg If]q ;fd'bflos jgsf] ?kdf lng rfxg] xf] jf grfxg] xf] ;f]
hfgsf/Lsf] nflu k}lt; lbgsf] Dofb lbO{ ;DalGwt ufFp ljsf; ;ldlt jf gu/kflnsf
/ cGo ;fj{hlgs :yfgdf ;"rgf k|sfzg ug{ lhNnf jg sfo{fnonfO{ lgb]{zg lbg'
kg]{5 .
-#_ pklgod -@_ adf]lhdsf] ;"rgfsf] Dofbleq pQm jg If]q jl/k/L a;f]af;
ug{] pkef]Qmfx?n] ;f] jg If]q ;fd'bflos jgsf] ?kdf lng rfx]df lgb]{zsn] sa'lnotL
jgsf] nflu dfu ul/Psf] lgj]bgnfO{ d'ntjL /fvL tLg dlxgfleq pkef]Qmf ;d"x u7g
ug{ lhNnf jg sfof{nonfO{ lgb]{zg lbg' kg]{5 .
-$_ pklgod -@_ adf]lhdsf Dofbleq lgj]bg gk/]df jf pklgod -#_
adf]lhdsf] Dofbleq pkef]Qmf ;d"x u7g gePdf sa'lnotL jgsf] ?kdf lbg pko'Qm
b]lvPdf lgb]{zsn] lgj]bs;Fu b]xfo adf]lhdsf] yk ljj/0f dfu ug{' kg]{5 M–
-s_ lj:t[t sfo{ of]hgf,
-v_ pQm If]qdf /x]sf ?vx?sf] hft / gfk k}dfO; ;lxtsf]
ljj/0f,
-u_ ePsf ?vx? x6fpg' kg]{ ePdf ;f] sf] of]hgf,
-3_ sa'lnotL jgsf] cjlw ;dfKt xF'bfsf avtsf] jgsf] l:ylt,
-ª_ cGo cfjZos k|fljlws s'/fx? .
-%_ pklgod -$_ adf]lhdsf] lj:t[t sfo{ of]hgf tof/ ug]{ l;nl;nfdf
lgj]bsn] ;f] jg If]q;uF ;DalGwt tYofÍx? Dffu u/]df pknAw eP;Ddsf tYofÍx?
lgj]bsnfO{ lhNnf jg clws[t jf lgb]{zsn] ljgf b:t'/ pknAw u/fpg' kg]{5 .
-^_ Pp6} jg If]q Ps eGbf a9L ;+ul7t ;+:yf, pBf]u jf ;d'bfoaf6 sa'lnotL
jgsf] ?kdf lng lgj]bg k/]df u/LaLsf] /]vfd'lgsf clwsf+z JolQmx? /x]sf]
;d'bfonfO{ klxnf] k|fyldstf / j[If/f]k0f u/L jg k}bfjf/ pTkfbg ug]{ jg k}bfjf/df
cfwfl/t pBf]unfO{ bf];|f] k|fyldstf lbOg]5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 20
-&_ s'g} ;d'bfonfO{ sa'lnotL jg ;'Dkbf s'g} k|fljlws ;xof]u cfjZos
ePdf lhNnf jg sfo{fnon] pknAw u/fpg' kg]{5 .
∆#(s= k|:tfj cfJxfg u/L sa'lnotL jg lbg ;lsgk|:tfj cfJxfg u/L sa'lnotL jg lbg ;lsgk|:tfj cfJxfg u/L sa'lnotL jg lbg ;lsgk|:tfj cfJxfg u/L sa'lnotL jg lbg ;lsg]M -!_ lgod #( df h'g;'s} s'/f
n]lvPsf] ePtfklg g]kfn ;/sf/n] /fli6«o jgsf] b]xfo If]qnfO{ k|:tfj cfJxfg u/L
;+ul7t ;+:yf jf pBf]unfO{ sa'lnotL jgsf] ?kdf lbg ;Sg]5 M–
-s_ ´f8L a'6\ofg If]q,
-v_ cltqmd0fsf/Lx?af6 lkmtf{ lnPsf] If]q,
-u_ k|fs[lts k|sf]ksf sf/0f jg Iflt eO{ k'gM psf; ePsf] If]q,
-3_ aL; k|ltzteGbf sd qmfpg se/ ePsf] jg If]q,
-ª_ e"–;+/If0fsf] lx;fan] ;+j]bgzLn If]q .
-@_ lgb]{zsn] pklgod -!_ adf]lhdsf] jg If]qsf] jftfj/0f / h}ljs
ljljwtfsf] ;+/If0f nufot lbuf] Joj:yfkg ug]{ cfwf/x? ;d]t v'nfO{ OR5's ;+ul7t
;+:yf jf pBf]unfO{ k|:tfj k]z ug{ cfXjfg u/]sf] k|:tfjdf ;xefuL x'g rfxg] OR5's
;+ul7t ;+:yf jf pBf]un] b]xfosf s'/fx? v'nfO{ k|:tfj k]z ug{ ;Sg]5g\ M–
-s_ sa'lnotL jgsf] cjlw,
-v_ sa'lnotL jgsf] ?kdf lng rfx]sf] :yfg, If]qkmn / rf/
lsNnf,
-u_ pTkfbg ul/g] jg k}bfjf/sf] lsl;d / ltgsf] lbuf] pkof]u
;DaGwL jg ljsf;sf] sfo{ of]hgf,
-3_ sa'lnotL jg If]qleq s'g} lsl;dsf] ef}lts lgdf{0f -3/ 6x/f
cfbL_ ul/g] eP ;f] sf] ljj/0f,
-ª_ g]kfn ;/sf/nfO{ a'´fpg] aflif{s b:t'/ ;DaGwL k|fjwfgx?,
∆ bf];|f] ;+zf]wgåf/f yk .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 21
-r_ ;Demf}tf cjlw ;dfKt ePkl5 pQm jg If]q g]kfn ;/sf/nfO{
lkmtf{ a'´fpFbfsf] cj:yfdf sfod /xg] jgsf] cg'dflgt :j?k
/ jg k}bfjf/sf] l:ylt ljj/0f,
-5_ cGo cfjZos s'/fx? .
-#_ pklgod -@_ adf]lhd k|fKt k|:tfjnfO{ P]gsf] bkmf #@ pkbkmf -@_ adf]lhd
k|lqmof k"/f u/L lgb]{zsn] ljefudf k]z ug{' kg]{5 .
-$_ pklgod -#_ adf]lhd lgb]{zsaf6 k|fKt k|:tfjsf] k|fljlws tyf cfly{s
d"NofÍg ug{ b]xfo adf]lhdsf] d"NofÍg ;ldlt /xg]5 M–
-s_ dxflgb]{zs –;+of]hs
-v_ ;DalGwt lgb]{zs –;b:o
-u_ k|d'v n]vf lgoGqs, dGqfno –;b:o
-3_ dxflgb]{zsn] tf]s]sf] jg ljefusf] clws[t –;b:o
-%_ pklgod -$_ adf]lhdsf] d"NofÍg ;ldltn] cfjZostf cg';f/ s'g}
ljz]if1nfO{ a}7sdf cfdGq0f ug{ ;Sg]5 .
-^_ pklgod -$_ adf]lhdsf] d"NofÍg ;ldltn] k|:tfj d"NofÍg ubf{ b]xfosf]
cfwf/df d"NofÍg ug{' kg]{5 M–
-s_ jftfj/0f tyf h}ljs ljljwtfsf] ;+/If0f, e"–Ifo tyf k|fs[lts
k|sf]k lgoGq0fsf] dfWodaf6 jg ljsf; ;DaGwL sfo{qmd,
-v_ g]kfn ;/sf/nfO{ k|ToIf ?kdf k|fKt x'g] b:t'/ tyf /fh:j,
-u_ sa'lnotdf lng] jg If]qsf] j/k/ /xg] afl;Gbfx?nfO{ k|ToIf
jf ck|ToIf /f]huf/sf] ;+efjgf,
-3_ :yfgLo If]qdf cf}Bf]lus lqmofsnfk a[l4 x'g] cGo cfod"ns
sfo{qmd .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 22
-&_ pklgod -^_ adf]lhd d"NofÍg ubf{ ;a}eGbf pko'Qm 7x/ ePsf] k|:tfj
k]z ug]{ k|:tfjsnfO{ sa'lnot jg lbg dGqfnodf l;kmfl/; k]z ug{' kg]{5 .
-*_ g]kfn ;/sf/n] pklgod -&_ adf]lhd l;kmfl/; eO{ cfPsf] k|:tfjs;Fu
;Demf}tf u/L sa'lnot jg k|bfg ug]{ lg0f{o ug]{5 .
-(_ pklgod -*_ adf]lhd ;Demf}tf ubf{ k|:tfjsn] b]xfo adf]lhdsf sfd s'/f
ug{ gkfpg] u/L lgif]w ug{' kg]{5 M–
-s_ jg ljefusf] k"j{ :jLs[lt glnO{ jg If]qleq aUg] gbLgfnf,
vf]nfsf] ;|f]t y'g5]s ug{ jf kmsf{pg],
-v_ jg:kltsf ljsf;df cj/f]w k'¥ofpg], hLjhGt'sf] af;:yfgdf
xfgL gf]S;fgL k'¥ofpg], k|fs[lts jf ef}lts :j?k ljufg]{ jf
;Ld;f/ If]qsf] kof{j/0fLo l:yltdf k|lts"n c;/ k'¥ofpg],
-u_ hnr/ jf cGo s'g} lsl;dsf hgfj/ kz'kG5L jf hLjhGt'nfO{
xfgL gf]S;fgL x'g] ul/ s'g} lsl;dsf] ljiffbL k|of]u ug]{,
-3_ 9'Ëf, lu§L, afn'jf lemSg] jf vfgL ;+rfng ug]{, jl/k/Lsf
:yflgo afl;Gbfsf] ;fdflhs /Lltl/jfhdf cj/f]w k'Ug] sfo{
ug]{ u/fpg] jf af6f]3f6f] vf]nfgfnfsf] lgjf{w pkof]u h:tf
kf/Dkl/s clwsf/sf] pkof]udf Jojwfg pTkGg u/fpg] .
$)= sa'lnot jg ;'Dkg] ljz]if Joj:yfsa'lnot jg ;'Dkg] ljz]if Joj:yfsa'lnot jg ;'Dkg] ljz]if Joj:yfsa'lnot jg ;'Dkg] ljz]if Joj:yfM -!_ g]kfn ;/sf/n] ul/aLsf] /]vfd'gL /x]sf
;d'bfox?sf] lgldQ sa'lnotL jg ;DaGwL cfof]hgf tof/ kf/L ;f] of]hgfaf6 nfe
kfpg] JolQmx?nfO{ sa'lnot jg ;'Dkg ;Sg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd sa'lnotL jg ;'Dkg' eGbf cufl8 sa'lnotL jg
;DaGwL cfof]hgfn] ;DalGwt ;d'bfonfO{ sfo{ of]hgf tof/ ug{ nufO{ ;f] sfo{ of]hgf
:jLs[ltsf] nflu dGqfno ;dIf k]z ug{' kg]{5 .
-#_ pklgod -!_ adf]lhd ;'lDkPsf] sa'lnotL jgdf /x]sf jg k}bfjf/sf]
pkof]u / ;+/If0f sfo{ of]hgfdf tf]lsP adf]lhd g} x'g]5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 23
$!= sa'lnotL jgsf] k§f / b:t'/sa'lnotL jgsf] k§f / b:t'/sa'lnotL jgsf] k§f / b:t'/sa'lnotL jgsf] k§f / b:t'/M P]gsf] bkmf #@ sf] pkbkmf -$_ adf]lhd dGqfnon]
sa'lnotL jg k|bfg ug{ :jLs[lt lbPdf lgb]{zsn] cg';"rL–!( adf]lhdsf] 9fFrfdf
sa'lnotL jgsf] sa'lnotgfdf tof/ u/L cg';"rL–@) df pNn]lvt aflif{s b:t'/ lnO{
lgj]bsnfO{ cg';"rL–@! adf]lhdsf] k§f ;lxt sa'lnotL jg k|bfg ug{' kg]{5 .
$@= sa'lnotL jgsf] nutsa'lnotL jgsf] nutsa'lnotL jgsf] nutsa'lnotL jgsf] nutM sa'lnotL jg ;l'DkPkl5 To;sf] nut If]qLo jg sfo{fnodf
/fvL ;f]sf] hfgsf/L lhNnf jg sfof{nonfO{ lbg' kg]{5 .
$#= sa'lnotsf] Dofb yk ;Dasa'lnotsf] Dofb yk ;Dasa'lnotsf] Dofb yk ;Dasa'lnotsf] Dofb yk ;DaGwGwGwGwLLLL Joj:yf Joj:yf Joj:yf Joj:yfM -!_ k§fjfnfn] sa'lnotdf pNn]lvt
Dofbleq sfo{ of]hgf cg';f/ sfo{ ;+rfng ug{ g;s]df ;f]sf] dgfl;j dflkmssf]
sf/0f b]vfO{ lgj]bg lbPdf / g]kfn ;/sf/n] dgfl;j b]v]df sa'lnotsf] Dofb al9df
5 dlxgfsf] nflu yk ug{ ;Sg]5 . ;f] Dofbleq klg sfo{ ;+rfng ug{ g;s]df To:tf]
sa'lnotL jgsf] sa'lnotgfdf vf/]h ul/g]5 .
$$. sa'lnotL jgsf] ;+/If0fsa'lnotL jgsf] ;+/If0fsa'lnotL jgsf] ;+/If0fsa'lnotL jgsf] ;+/If0fM -!_ sa'lnotL jgsf] ;+/If0fsf] Joj:yf k§fjfnf cfkmF}n] ug{'
kg]{5 .
-@_ k§fjfnfn] sa'lnotL jgsf] ;+/If0fsf] nflu s'g} ;xof]u dfu]df lhNnf jg
clws[tn] pko'Qm ;xof]u k|bfg ug{'sf ;fy} cGo lgsfonfO{ ;xof]usf nflu l;kmfl/;
ul/lbg' kg]{5 .
$%= sa'lnotL jgdf ug{ gx'g] sfdsa'lnotL jgdf ug{ gx'g] sfdsa'lnotL jgdf ug{ gx'g] sfdsa'lnotL jgdf ug{ gx'g] sfdM -!_ sa'lnotL jgdf b]xfosf] s'g} sfo{ ug{ jf
u/fpg x'b}gM–
-s_ sa'lnotL jgn] rr]{sf] hUuf laqmL ug{, lwtf] /fVg jf s'g}
lsl;dn] xs x:tfGt/0f ug{,
-v_ sfo{ of]hgfn] ug{ x'g] egL tf]s] afx]ssf cGo sfo{ ug{ .
-@_ pklgod -!_ sf] v08 -s_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] ePtfklg sa'lnotL
jgsf] ljsf;sf] nflu cfkm"n] nufO{ x'sf{Psf] jg k}bfjf/ lwtf] aGws /fvL ljlQo
;+:yfaf6 C0f k|fKt ug{ o; lgodn] afwf k'¥ofPsf] dflgg] 5}g .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 24
$^= xs x:tfGt/0f jf xs x:tfGt/0f jf xs x:tfGt/0f jf xs x:tfGt/0f jf laqmLlaqmLlaqmLlaqmL ug{ ;lsg] ug{ ;lsg] ug{ ;lsg] ug{ ;lsg] M -!_ o; lgodfjnLdf cGoq h'g;'s} s'/f
n]lvPsf] ePtfklg sa'lnotsf] Ps ltxfO{ cjlw;Dd ;Gtf]ifhgs ?kdf sfd ug]{
k§fjfnfn] cfˆgf] clwsf/ cGo s'g} ;+ul7t ;+:yf, pBf]u jf ;d'bfonfO{ x:tfGt/0f jf
laqmL ug{ ;lsg]5 . o;/L cfˆgf] xs x:tfGt/0f jf laqmL ug{' kbf{ ;DalGwt k§fjfnfn]
dGqfnosf] k"j{ :jLs[lt lng' kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd xs x:tfGt/0f jf laqmLsf] :jLs[ltsf] nflu lgj]bg
k]z ePsf]df dGqfnon] ;f] jgdf k§fjfnfn] nufPsf] jf x'sf{Psf] jg k}bfjf/ g]kfn
;/sf/sf] tkm{af6 vl/b ug{ rfx]df ;f] jg k}bfjf/sf] cg';"rL–@ adf]lhdsf] d"No
a/fa/sf] /sd k§fjfnfnfO{ a'´fO{ vl/b ug{ ;Sg]5 .
-#_ pklgod -!_ adf]lhd x:tfGt/0f jf laqmL ul/Psf] sa'lnotL jg s'g}
;+ul7t ;+:yf, pBf]u jf ;d'bfon] vl/b u/]df ;fljs k§fjfnfn] g]kfn ;/sf/;Fu
u/]sf] sa'lnotgfdf lgh vl/bstf{df x:tfGt/0f ePsf] dflgg]5 .
-$_ pklgod -!_ adf]lhd x:tfGt/0f jf laqmL ePsf] sa'lnotL jgsf] k§fdf
lgb]{zsn] To;/L sa'lnotL jg x:tfGt/0f jf laqmL ePsf] Joxf]/f hgfO{ cf̂ gf] nut
cBfjlws agfO{ /fVg' kg]{5 .
$&= jg jg jg jg k}bfjf/k}bfjf/k}bfjf/k}bfjf/sf] pTkfbg tyf pkef]usf] pTkfbg tyf pkef]usf] pTkfbg tyf pkef]usf] pTkfbg tyf pkef]uM -!_ sa'lnotL jgsf] jg k}bfjf/ pkef]u jf
laqmL ljt/0f ubf{ sfo{ of]hgfn] lglb{i6 u/]sf] kl/df0f adf]lhdsf] jg k}bfjf/ dfq
pkef]u jf laqmL ljt/0f ug{ ;lsg]5 .
-@_ k§fjfnfn] sa'lnotL jgdf j[If/f]k0f u/]sf] jg k}bfjf/sf] hft / kl/df0f
v'nfO{ k|To]s aif{ lhNnf jg sfof{nonfO{ lbg' kg]{5 .
-#_ k§fjfnfn] kmnfd] 6fFrf agfO{ lhNnf jg sfo{fnodf 6fFrf btf{ u/fO{ kfpF
egL lgj]bg lbg' kg]{5 . ;f] lgj]bg pk/ 6fFrfsf] gfd bf]xf]/f] gkg]{ u/L lhNnf jg
clws[tn] 6fFrf btf{ ul/lbg' kg]{5 .
-$_ sa'lnotL jgsf] jg k}bfjf/ cf];f/ k;f/ ubf{ pklgod -#_ adf]lhdsf]
6fFrf nufO{ ;f]sf] clu|d hfgsf/L lhNnf jg sfo{fnodf lbO{ af6f]df kg]{ hfFr
rf}sLx?af6 b/lk7 u/fO{ n}hfg' kg]{5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 25
$*= sa'lnotL jg k|bfg ubf{sa'lnotL jg k|bfg ubf{sa'lnotL jg k|bfg ubf{sa'lnotL jg k|bfg ubf{sf ?vsf ?vsf ?vsf ?vx?sf] :jfldTjx?sf] :jfldTjx?sf] :jfldTjx?sf] :jfldTjM -!_ sa'lnotL jg k|bfg ubf{ To;df
ePsf ?vx?sf] :jfldTj g]kfn ;/sf/sf] x'g]5 . To:tf ?vx?sf] Joj:yfkg / ;'/Iff
ug]{ k|fjwfg sfo{ of]hgfdf pNn]v u/L To:tf ?vx? k§fjfnfn] lhDdfdf lng' kg]{5 .
-@_ P]gsf] bkmf #! sf] v08 -s_ / -v_ sf] p2]Zosf] nflu sa'lnotL jg k|bfg
ubf{ h+unsf] k|s[lt x]/L ToxfF /x]sf ?vx?sf] d"Nof+Íg u/L ;f]sf] a9Ldf bz
k|ltzt;Ddsf] /sd To:tf] sa'lnotL jgsf] k§fjfnfaf6 w/f}6L jf a}+s Uof/]06L lng
;lsg]5 .
t/ ul/aLsf] /]vfd'lgsf] ;d'bfonfO{ sa'lnotL jg k|bfg ubf{ To:tf] w/f}6L
lnO{g] 5}g .
-#_ pklgod -!_ adf]lhdsf ?vx? s6fg ubf{ k§fjfnfn] lhNnf jg
sfof{nosf] /]vb]vdf s6fg u/L k|fKt ePsf] jg k}bfjf/ sfo{ of]hgf cg';f/ k§fjfnfn]
lng rfx]df klxn] kfFr aif{;Ddsf] nflu cg';"rL–@ adf]lhdsf] d"No lnO{ laqmL
ul/g]5 .
t/ k§fjfnfn] lng grfx]df ;/sf/åf/f Jojl:yt jgdf ePsf] Joj:yf cg';f/
laqmL ljt/0f ul/g]5 .
$(= sa'lnotL jgsf] b:t'/sa'lnotL jgsf] b:t'/sa'lnotL jgsf] b:t'/sa'lnotL jgsf] b:t'/M k§fjfnfn] k|To]s cfly{s aif{sf] cfiff9 d;fGt;Dddf
cg';"rL–@) adf]lhdsf] aflif{s b:t'/ lhNnf jg sfo{fnodf a'´fpg' kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] Dofbleq b:t'/ ga'´fpg] k§fjfnfnfO{ kf}if
d;fGt;Ddsf] nflu bzk|ltzt, r}t d;fGt;Ddsf] nflu krf; k|ltzt / csf]{ cfiff9
d;fGt;Ddsf] nflu zt k|ltzt hl/jfgf u/L b:t'/ c;'n ug{' kg]{5 .
-#_ pklgod -@_ adf]lhd Dofbleq b:t'/ ga'´fpg] k§fjfnfsf] k§f vf/]h
x'g]5 .
t/ k§fjfnfn] a'´fpg g;s]sf] sf/0f v'nfO{ g]kfn ;/sf/ ;dIf lgj]bg
lbPdf / g]kfn ;/sf/nfO{ dgfl;j nfu]df pklgod -@_ adf]lhd hl/jfgf ;lxt nfUg]
hDdf b:t'/df zt k|ltzt yk hl/jfgf yk lnO{ Ps aif{;Dd k§f sfod /fVg
;Sg]5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 26
%)= sa'lnotL jgsf] cjlwsa'lnotL jgsf] cjlwsa'lnotL jgsf] cjlwsa'lnotL jgsf] cjlwM -!_ sa'lnotL jg a9Ldf rfln; aif{;Ddsf] nflu ;'Dkg
;lsg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd sa'lnotL jgsf] cjlw lgwf{/0f ubf{ sfo{ of]hgf
adf]lhd To:tf] jgdf nufO{g] jg k}bfjf/sf] lsl;d / To; If]qdf ;+rfng ul/g]
sfo{qmdnfO{ cfwf/ dfgL ug{' kg]{5 .
-#_ k§fjfnfn] sfo{ of]hgf / sa'lnotgfdf adf]lhd ;+tf]ifhgs ?kn]
sa'lnotL jg ;+rfng u/]sf] b]lvPdf / k§fjfnfn] rfx]df To:tf] jg If]qnfO{ yk
rfln; aif{;Ddsf] nflu k'gM ;'Dkg ;lsg]5 .
%!= k§fsf] gSsn lbg ;lsgk§fsf] gSsn lbg ;lsgk§fsf] gSsn lbg ;lsgk§fsf] gSsn lbg ;lsg]M -!_ sa'lnotL jgsf] k§f x/fPdf, RofltPdf, gi6 ePdf jf
c? s'g} k|sf/n] sfd gnfUg] eO{ ;f]sf] k|ltlnlk lng k/]df k§fjfnfn] lgb]{zs ;dIf
lgj]bg lbg ;Sg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] lgj]bg kg{ cfPdf lgb]{zsn] sa'lnotL jgsf]
k§fsf] k|ltlnlk lbg' kg]{5 .
%@= d"NofÍgd"NofÍgd"NofÍgd"NofÍgM -!_ k§fjfnfn] k|To]s cfly{s aif{ ;dfKt ePsf] ldltn] b'O{ dlxgfleq
sa'lnotL jgsf] aflif{s k|ltj]bg lgb]{zs ;dIf k]z ug{' kg]{5 .
-@_ lgb]{zs jf lghn] tf]s]sf] clws[tn] k§fjfnf jf lghsf] k|ltlglwsf]
/f]xj/df slDtdf aif{sf] Ps k6s sa'lnotL jgdf sfo{ of]hgf adf]lhd sfo{ u/]
gu/]sf] cg'udg u/L ;f]sf] k|ltj]bg dGqfno / ljefu ;dIf k]z ug{' kg]{5 .
-#_ pklgod -!_ adf]lhdsf] k|ltj]bgsf] Jojxf]/faf6 k§fjfnfn] lgif]lwt sfo{
u/]sf] eGg] b]lvPdf ;f]sf] 5fgljg gx'Gh]n lgb]{zsn] sa'lnotL jgsf] jg k}bfjf/
pkef]u jf ;+sng ug{ gkfpg] u/L jf sfo{ of]hgf adf]lhdsf] s'g} sfo{ ug{ gkfpg]
u/L cfb]z hf/L ug{ ;Sg]5 .
%#= k§f vf/]h ug{ ;Sgk§f vf/]h ug{ ;Sgk§f vf/]h ug{ ;Sgk§f vf/]h ug{ ;Sg]M -!_ k§fjfnfn] k§f adf]lhd sfo{ ;+rfng ug{ g;s]sf],
jftfj/0fdf pNn]vlgo k|lts"n k|efj kg]{ s'g} sfo{ u/]sf] jf P]g jf o; lgodfjnL
adf]lhd kfngf ug{' kg]{ s'/fx? kfng gu/]sf] elg ph'/L k/]df jf cGo s'g} ;|f]taf6
k§fjfnfn] lgif]lwt sfo{ jf sfo{ of]hgf ljkl/t sfo{ u/]sf] b]lvPdf lgb]{zsn] k|fljlws
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 27
sd{rf/L v6fO k§fjfnf jf lghsf] k|ltlglwsf] /f]xj/df :ynut lgl/If0f u/L ;f]sf]
k|ltj]bg k]z ug{ nufpg' kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd k]z ePsf] :ynut lgl/If0f k|ltj]bgaf6 jf lgod
%@ sf] pklgod -@_ adf]lhd k]z ePsf] d"NofÍg k|ltj]bgaf6 k§fjfnfn] lgif]lwt sfo{
u/]sf] b]lvg cfPdf lgb]{zsn] ;DalGwt k§fjfnfnnO{ a9Ldf k}lt; lbgsf] Dofb lbO{
;kmfO{ k]z ug]{ df}sf lbg' kg]{5 .
-#_ pklgod -@_ adf]lhd k§fjfnfn] k]z u/]sf] ;kmfO{ ;+tf]ifhgs gePdf
To:tf] ;kmfO{ k]z ePsf] ldltn] k}tfln; lbgleq lgb]{zsn] k§f vf/]h u/L sa'lnotL
jg lkmtf{ lng ;Sg]5 .
-$_ pklgod -#_ adf]lhd k§f vf/]h u/L sa'lnotL jg lkmtf{ lng] lg0f{o
ePsf]df To:tf] sa'lnotL jgdf k§fjfnfn] nufO{ x'sf{Psf] jg k}bjf/sf] xsdf
lgb]{zsn] lhNnf jg sfof{nonfO{ pQm jg k}bfjf/sf] d"NofÍg ug{ nufO{ cg';"rL–@
adf]lhdsf] /sd Ifltk"lt{ afkt k§fjfnfnfO{ lbg' kg]{5 .
-%_ pklgod -$_ adf]lhd ul/Psf] jg k}bfjf/sf] d"NofÍgdf k§fjfnf ;xdt
gePdf ⇒dWo:ytf P]g, @)#* adf]lhd pQm ljjfb 6'+uf] nufOg]5 .
-^_ pklgod -$_ jf -%_ adf]lhd lgwf{/0f ePsf] Ifltk"lt{ lb+bf k§fjfnfn]
k§fdf pNn]lvt zt{ ljkl/t sfd u/]sf] sf/0f ePsf] xfgL gf]S;fgLsf] lauf] afktsf]
/sd s§f u/L afFsL /sd dfq k§fjfnfnfO{ lbg' kg]{5 .
%$= sfo{ sfo{ sfo{ sfo{ of]hgfdf ;+zf]wgof]hgfdf ;+zf]wgof]hgfdf ;+zf]wgof]hgfdf ;+zf]wgM sa'lnotL jgsf] sfo{ of]hgf ;+zf]wg ug{' k/]df dGqfnosf]
k"j{ :jLs[lt lng' kg]{5 .
⇒ dWo:ytf P]g, @)%% 4f/f dWo:ytf P]g, @)#* vf/]h .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 28
kkkkl/R5]bl/R5]bl/R5]bl/R5]b––––^̂̂̂
Wffld{s jgWffld{s jgWffld{s jgWffld{s jg
%%= Wffld{s jgsf] nflu lgj]bgWffld{s jgsf] nflu lgj]bgWffld{s jgsf] nflu lgj]bgWffld{s jgsf] nflu lgj]bgM -!_ k|rlnt sfg"g adf]lhd btf{ ePsf] Wffld{s lgsfo,
;d"x jf ;d'bfon] k/Dk/fut jf ;gftgb]lv rlncfPsf] Wffld{s sfo{sf] nflu k|of]u
ul//x]sf] jgsf] Joj:yfkg ;'lgof]lht ta/n] ug{ rfx]df P]gsf] bkmf #% df pNn]lvt
ljifosf cltl/Qm b]xfosf ljj/0fx? ;d]t v'nfO{ sfo{ of]hgf ;lxt cg';"rL–@@
adf]lhdsf] 9fFrfdf lhNnf jg clws[t ;dIf lgj]bg lbg' kg]{5 M–
-s_ Wffld{s jgsf] gfd,
-v_ Wffld{s jgsf] ;+/If0fsf] nflu ckgfOg] Joj:yfkg ;DaGwL
tl/sf,
-u_ Wffld{s jgsf] jg k}bfjf/ ;+sng ug]{ tl/sf,
-3_ j[If/f]k0f / jgsf] ;'wf/ ;DaGwL tl/sf,
-ª_ Wffld{s jgsf] nflu cfjZos kg{] cGo ljj/0fx? .
-@_ lhNnf jg clws[tn] pklgod -!_ adf]lhd kg{ cfPsf] lgj]bgdf cfjZos
hfFra'´ u/L cg';"rL–@# adf]lhdsf] k|df0fkq ;lxt ;DalGwt Wffld{s lgsfo, ;d"x
jf ;d'bfonfO{ Wffld{s jg ;'Dkg ;Sg]5 .
%^= Wffld{s jgsf] nut /fVgWffld{s jgsf] nut /fVgWffld{s jgsf] nut /fVgWffld{s jgsf] nut /fVg]M lgod %% sf] pklgod -@_ adf]lhd ;'lDkPsf] Wffld{s
jgsf] lhNnf jg clws[tn] nut v8f u/L To;sf] Ps Ps k|lt lgb]{zs / ljefu
;dIf k7fpg' kg]{5 .
%&= sfo{ sfo{ sfo{ sfo{ of]hgfsf] sfof{Gjogof]hgfsf] sfof{Gjogof]hgfsf] sfof{Gjogof]hgfsf] sfof{GjogM Wffld{s jgsf] ?kdf ;'lDkPsf] jg If]qdf Wffld{s lgsfo,
;d"x jf ;d'bfon] sfo{ of]hgf adf]lhdsf] sfo{ ;fwf/0ftof tLg dxLgfleq z'?
ul/;Sg' kg]{5 .
%*= Wffld{s jgsf] cg'udgWffld{s jgsf] cg'udgWffld{s jgsf] cg'udgWffld{s jgsf] cg'udgM Wffld{s jgdf sfo{ of]hgf adf]lhd sfd eP gePsf] cg'udg
lhNnf jg clws[t jf lghn] tf]s]sf] clws[t sd{rf/Ln] ug]{5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 29
%(= Wffld{s jgsf] jg k}bfj/sf] pkof]uWffld{s jgsf] jg k}bfj/sf] pkof]uWffld{s jgsf] jg k}bfj/sf] pkof]uWffld{s jgsf] jg k}bfj/sf] pkof]uM Wffld{s jgsf] jg k}bfjf/ ;DalGwt Wffld{s
lgsfo, ;d"x jf ;d'bfon] Wffld{s sfo{df dfq pkof]u ug{ kfpg]5 .
t/ Wffld{s jg If]qleq /x]sf] sf7 bfp/f afx]ssf cGo jg k}bfjf/ laqmL u/L
To;af6 k|fKt /sd Wffld{s sfo{df pkof]u ug{ o; lgodn] afwf k'¥ofPsf] dflgg]
5}g .
^)= Wffld{s jg lkmtf{ lng ;Wffld{s jg lkmtf{ lng ;Wffld{s jg lkmtf{ lng ;Wffld{s jg lkmtf{ lng ;SSSSgggg]M -!_ Wffld{s lgsfo, ;d"x jf ;d'bfon] P]g / o;
lgodfjnL tyf sfo{ of]hgf ljtl/t sfo{ u/]df lhNnf jg clws[tn] Wffld{s jg lkmtf{
lng ;Sg]5 .
-@_ lhNnf jg clws[tn] pklgod -!_ adf]lhdsf] Wffld{s jg lkmtf{ lng] lg0f{o
ug{' cl3 ;DalGwt Wffld{s lgsfo, ;d"x jf ;d'bfonfO{ a9Ldf k}lt; lbgsf] Dofb lbO{
cf̂ gf] ;kmfO{ k]z ug]{ df}sf lbg' kg]{5 .
-#_ lhNnf jg clws[tn] pklgod -!_ adf]lhdsf] Wffld{s jg lkmtf{ lng] u/L
u/]sf] lg0f{o pk/ lrQ ga' \́g] kIfn] To:tf] lg0f{osf] ;"rgf kfPsf] ldltn] k}lt;
lbgleq lgb]{zs ;dIf ph'/ lbg ;Sg]5 / lgb]{zssf] lg0f{o clGtd x'g]5 .
-$_ o; lgod adf]lhd lhNnf jg clws[tn] Wffld{s jg lkmtf{ lng] ul/ lg0f{o
u/]df ;f] Wffld{s jgnfO{ k'gM Wffld{s jgs} ?kdf lhNnf jg clws[tn] Joj:yfkg ug{'
kg]{5 .
kkkkl/R5]bl/R5]bl/R5]bl/R5]b––––&&&&
lghL jglghL jglghL jglghL jg
^!= lghL jg btf{sf] nflu lgj]bglghL jg btf{sf] nflu lgj]bglghL jg btf{sf] nflu lgj]bglghL jg btf{sf] nflu lgj]bgMMMM -!_ lghL jg btf{ u/fpg rfxg] s'g} JolQm jf ;+:yfn]
To:tf] lghL jg btf{ u/fpg rfx]sf] hUufsf] cf̂ gf] xs ef]usf] lg:;f k|df0f ;+nUg
/fvL cg';"rL–@$ adf]lhdsf] 9fFrfdf ;DalGwt lhNnf jg sfo{fno ;dIf lgj]bg lbg'
kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd lgj]bg kg{ cfPdf lhNnf jg clws[tn] ;f] lgj]bg
pk/ cfjZos hfFra'´ ubf{ lgj]bgdf pNn]lvt hUuf lghL xs ef]usf] 7xl/g cfPdf
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 30
To:tf] hUufdf /x]sf ?vx?sf] hft / ;+Vof v'nfO{ ;f] hUuf lghL jgsf] ?kdf btf{
u/L cg';"rL–@% adf]lhdsf] 9fFrfdf k|df0fkq lbg' kg]{5 .
-#_ pklgod -@_ adf]lhd btf{ ePsf] lghL jgsf] hUuf wlgn] cfˆgf] xs
ef]usf] hUufdf goFf j[Iff/f]k0f u/]sf]df jg k}bfjf/sf] hft / ;+Vof v'nfO{ lnlvt
?kdf ;DalGwt lhNnf jg sfof{nonfO{ hfgsf/L lbg' kg]{5 .
^@= sf7sf] cf];f/ k;f/sf7sf] cf];f/ k;f/sf7sf] cf];f/ k;f/sf7sf] cf];f/ k;f/M -!_ lghL jg wgLn] lghL jg /x]s} 7fFpdf cfˆgf] k|of]hgsf]
nflu lghL jgsf] jg k}bfjf/ k|of]u ug]{ ePdf ;f] jg k}bfjf/sf] hft / kl/df0f vf]nL
;DalGwt ufFp ljsf; ;ldlt jf gu/kflnsfsf] ;b:osf] l;kmfl/;;fy k|of]u ug{' eGbf
slDtdf rf}aL; 306f cufj} ;DalGwt Onfsf jg sfof{no dfkm{t jf ;f] }́ lhNnf jg
sfof{nodf lnlvt ?kdf ;"rgf lbO{ k|of]u ug{ ;Sg]5 .
-@_ o; kl/R5]b adf]lhd btf{ ePsf] lghL jgsf] wgLn] lghL jgsf] jg
k}bfjf/ cf];f/ k;f/ ubf{ jg k}bfjf/sf] hft / kl/df0f vf]nL ;DalGwt ufFp ljsf;
;ldlt jf gu/kflnsfsf] ;b:osf] l;kmfl/;;fy cf];f/ k;f/ ug{' eGbf slDtdf rf}aL;
306f cufj} ;DalGwt lhNnf jg sfof{nodf lnlvt ;"rgf lbO{ af6f]df kg]{ jg r]s
kf]i6df b/lk7 u/fO{ lghL jg k}bfjf/ cf];f/ k;f/ ug{ ;Sg]5 .
-#_ o; kl/R5]b adf]lhd btf{ gePsf] lghL jg wgLn] ;DalGwt Onfsf jg
sfof{no dfkm{t jf ;f] }́ lhNnf jg sfof{nodf lghL jgsf] jg k}bfjf/dWo] ?v
s6fgsf] nflu lgj]bg lbg' kg]{5 . ;f] lgj]bg pk/ cfjZos hfFra'´ u/L lhNnf jg
clws[tn] ?v s6fg ug]{ cg'dlt lbg ;Sg]5 .
-$_ pklgod -#_ adf]lhdsf] lghL jgsf] sf7 cf];f/ k;f/ ubf{ ;DalGwt
lhNnf jg sfof{noaf6 5f]8k"lh{ lnO{ jg r]s kf]i6df b/lk7 u/fO{ cf];f/ k;f/ ug{
;Sg]5 .
-%_ of] lgodfjnL k|f/De x'g' eGbf cufj} lghL jgsf] s6fg eO{ ;s]sf] sf7
cf];f/ k;f/ ug{ g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L tf]lslbPsf]
clwsf/L jf ;ldlt ;dIf lgj]bg lbg' kg]{5 . ;f] lgj]bg pk/ To;/L tf]lsPsf]
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 31
clwsf/L jf ;ldltn] cfjZos hfFra'´ u/L lg0f{o u/] d'tfljs cf];f/ k;f/ ug{'
kg]{5 .
^#= k|df0fkk|df0fkk|df0fkk|df0fkqsf] gSsn lbg ;lsgqsf] gSsn lbg ;lsgqsf] gSsn lbg ;lsgqsf] gSsn lbg ;lsg]M lghL jgsf] btf{sf] k|df0fkq x/fPdf RofltPdf, gi6
ePdf jf cGo s'g} k|sf/n] sfd gnfUg] eO{ ;f]sf] k|ltlnlk lng ;DalGwt lghL jgsf]
wgLn] lgj]bg lbPdf lhNnf jg clws[tn] k|df0fkqsf] gSsn lbg' kg]{5 .
^$= lghL jgsf] nut s§f ug]lghL jgsf] nut s§f ug]lghL jgsf] nut s§f ug]lghL jgsf] nut s§f ug] {M -!_ lgod ^@ adf]lhd btf{ ePsf] lghL jg kmf8\g rfxg]
wgLn] ;f] s'/fsf] ;"rgf lhNnf jg sfof{nodf lbg' kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] ;"rgf k|fKt ePdf lhNnf jg sfof{non] To:tf]
lghL jgsf] nut s§f ug{' kg]{5 .
kkkkl/R5]bl/R5]bl/R5]bl/R5]b––––****
ljljwljljwljljwljljw
^%= k|fyldstfk|fyldstfk|fyldstfk|fyldstf k|fKt of]hgfsf] ;+r k|fKt of]hgfsf] ;+r k|fKt of]hgfsf] ;+r k|fKt of]hgfsf] ;+rfngfngfngfngM -!_ s'g} jg If]qleq /fli6«o k|fyldstf k|fKt
of]hgf ;+rfng ubf{ ;f]af6 :yfgLo JolQm jf ;d'bfonfO{ s'g} xfgL gf]S;fgL x'g uPdf
;f] afktsf] Ifltk"lt{sf] /sd ;DalGwt of]hgf ;+rfngstf{n] g} Joxf]g{' kg]{5 .
-@_ :jLs[lt k|fKt of]hgfn] k|of]u ug]{ jg If]qsf] jg k}bfjf/ sf6\bf, 6'qmfpFbf
tyf 9'jfgL ubf{sf] ;Dk"0f{ vr{ of]hgf ;+rfngstf{n] g} Joxf]g{' kg]{5 .
^^= lnnfd lnnfd lnnfd lnnfd laqmLlaqmLlaqmLlaqmL ;DaGwL Joj:yf ;DaGwL Joj:yf ;DaGwL Joj:yf ;DaGwL Joj:yfM s'g} klg jg k}bfjf/sf] kRrL; nfv ?k}oFf;Ddsf]
lnnfd laqmL ug]{ u/fpg] clwsf/ dxflgb]{zsnfO{ / kfFrnfv ?k}oFf;Ddsf] jg
k}bfjf/sf] lnnfd laqmL ug]{ u/fpg] clwsf/ lhNnf jg clws[tnfO{ x'g]5 .
^&= lgb]{lzsf agfpg ;Sglgb]{lzsf agfpg ;Sglgb]{lzsf agfpg ;Sglgb]{lzsf agfpg ;Sg]M o; lgodfjnLsf] p2]Zo k"/f ug{sf] nflu dGqfnon] cfjZos
lgb]{lzsf agfO{ hf/L ug{ ;Sg]5 / To;/L hf/L ul/Psf] lgb]{lzsfsf] kfngf ug{'
;DalGwt ;a}sf] st{Jo x'g]5 .
^*= ccccg';"rLdf yk36 jf x]/km]/ ug{ ;Sg]g';"rLdf yk36 jf x]/km]/ ug{ ;Sg]g';"rLdf yk36 jf x]/km]/ ug{ ;Sg]g';"rLdf yk36 jf x]/km]/ ug{ ;Sg]M g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf
k|sfzg u/L cfjZostf cg';f/ cg';"rLdf yk36 jf x]/km]/ ug{ ;Sg]5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 32
^(= vf/]hLvf/]hLvf/]hLvf/]hLM b]xfosf lgodfjnLx? Vff/]h ul/Psf 5g\M–
-s_ jg k}bfjf/ laqmL ljt/0f lgodfjnL, @)@&
-v_ jg ;+/If0f -ljz]if Joj:yf_ lgodfjnL, @)@&
-u_ k+rfot ;+/lIft jg lgodfjnL, @)#%
-3_ sa'lnotL jg lgodfjnL, @)#%
-ª_ k+rfotL jg lgodfjnL, @)#%
-r_ lghL jg lgodfjnL, @)$! .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 33
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––!!!!
-lgod * ;Fu ;DalGwt_
jg k}bfjf/ k|fKt ug]{ Ohfhtkq
g]kfn ;/sf/
jg tyf e"–;+/If0f dGqfno
jg ljefu
lhNnf jg sfof{no==============
ldlt M–
-!_ Ohfhtkq k|fKt ug]{sf] gfd, y/, jtgM–
-@_ jg k}bfjf/ k|fKt ug{ rfx]sf] If]qsf] gfdM–
-#_ jg k}bfjf/sf] gfd M–
-$_ jg k}bfjf/sf] lsl;d / kl/df0f M–
-%_ jg k}bfjf/sf] lng rfx]sf] k|of]hg M–
-^_ jg k}bfj/sf] k|of]u x'g] 7fpF M–
-&_ jg k}bfjf/sf] ;+Íng / lgsfNg] Dofb M–
-*_ 9fFrfsf] ljj/0f M–
-(_ 3f6u2L :yfg M–
-!)_ jg k}bfjf/sf] b:t'/ M–
====================
-lhNnf ag clws[t_
lhNnf jg sfof{no===========
============================== .
af]wfy{÷sfof{y{
!= ============== Onfsf jg sfof{no .
@= lhNnf jg sfof{no, ================= n]vf zfvf .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 34
�cg';"rL cg';"rL cg';"rL cg';"rL ––––@@@@
-lgod (, !), !*, @%, $^, $* / %# ;Fu ;DalGwt_
sf7 bfp/fsf] d"No b/
-!_ uf]lnof sf7sf]
qm=;=qm=;=qm=;=qm=;= sf7sf] hftsf7sf] hftsf7sf] hftsf7sf] hft k|lt So"= lkm6 d"No b/ ?=k|lt So"= lkm6 d"No b/ ?=k|lt So"= lkm6 d"No b/ ?=k|lt So"= lkm6 d"No b/ ?=
!= ;lt;fn, ;fujfg, bf/, cf]v/ #)).–
@= ;fn, ;v'jf @%).–
#= rfFk @)).–
$= l;;f} !%).–
%= c;gf, hfd'g, sdf{ !!)
^= l;dn, e'8s'n, u'6]n, kkn/, d;nf, cfFk *).–
&= lsDa', x/f]{, a/f]{, 6'gL, l6s'n, lz/Lif !)).–
*= ljho;fn @)).–
(= ;Gbg !%).–
!)= afFemL, jf]6wo/f], kfhg, kmNb' ;f}/, lrnfpg], uDxf/L %).–
!!= b]jbf/ *).–
!@= vf]6];Nnf, cGo hftsf ;Nnf, km/, :k|'; %).–
!#= s6'; nfDkft], plQ; / cGo hft $).–
→b|i6Jo M ! lkm6b]lv @ lkm;Dd uf]nfO{sf] vo/ afx]s cGo hftsf] aNnfaNnLsf] xsdf pko'{Qm
d"Nosf] %) k|ltzt dfq d"No lnOg]]5 .
� g]kfn /fhkq ldlt @)^).&.!) sf] ;"rgf4f/f x]/km]/ . → t];|f] ;+zf]wg4f/f yk .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 35
@ 7'6f
qm=;= hft k|lt 7'6fsf] d"No b/ ?=
!= ;fn -;v'jf_ !)).–
@= cGo hftsf] 7'6f %).–
3# vo/
! h/fsf] d"No b/ k|lt s]=hL= ?= !).–
@ uf]lnofsf] d"No b/ k|lt So"=lkm6= ?= #)).–
$ bfp/f
qm=;= k|of]hg d'No
!= bfx ;+:sf/ k|lt r§f ?= %)).–
@ 3/sfh k|lt r§f ?= !,))).–
#= l6= l;= Pg= jg k}bfjf/ ljsf; ;ldlt / lhNnf jg k}bfjf/ cfk"lt{ ;ldltn] Aokfl/s k|of]hgsf] nflu laqmL ubf{
k|lt r§f ?= !,))).–
$= pBf]u Joj;fosf] nflu lhNnf jg sfof{noaf6 laqmL ubf{
k|lt r§f ?= @,))).–
%= d;nfsf] nK;6K; k|lt 6g ?= !,)).–
b|i6Jo M
-!_ lgod ( sf] pklgod -@_ sf] v08 -u_ adf]lhd s'g} cf}hf/ / b}jL k|sf]k
p4f/sf] k|of]hgsf] nflu lbOg] sf7, bfp/fsf] d"No b/df g]kfn ;/sf/n] sd
u/L sfo{ of]hgfn] tf]s]sf] kl/df0fsf] clwgdf /xL sf7, bfp/f pknAw u/fpg
;Sg]5 .
g]kfn ;/sf/n] sf7sf] hft;d]tnfO{ ljrf/ u/L cfjZostf cg';f/ ljleGg
lhNnfsf] nflu ;f]xL lhNnfsf] k|rlnt ahf/ d"NonfO{ cfwf/ dfgL g]kfn
/fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L pk/f]Qm d"No b/df kl/jt{g ug{ ;Sg]5 .
3 t];|f] ;+zf]wg4f/f ;+zf]lwt .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 36
↔↔↔↔cg';"rL cg';"rL cg';"rL cg';"rL –––– # # # #
-lgod !! / @% ;+u ;DalGwt_
h8La'6Lsf] gfd / b:t'/h8La'6Lsf] gfd / b:t'/h8La'6Lsf] gfd / b:t'/h8La'6Lsf] gfd / b:t'/
≥≥≥≥----s_s_s_s_ h/f tyf ufgf] hflth/f tyf ufgf] hflth/f tyf ufgf] hflth/f tyf ufgf] hflt
s|= ;+= g]kfnL gfd j}1flgs gfd, c+u|]hL gfd b:t'/ k|lt s]=hL=
-?=_
!= cgGtd"n Hemidesmus indicus !).–
@= clt; Aconitum heterophyllum,
Delphinium himalayai
!%.–
#= c;f/]km"n Mussaenda frondosy *.–
$= OGb|]0fL Citrullus colosynthis, Trichosanthes
wallichiana
!).–
%= pGo" Dryopteris filix-mas,
D. cochleata
*.–
^= sr'/ Curcuma zedoaria %.–
&= sfsf]nL Fritillaria cirrhosa, Roscoea
purpurea
%.–
*= sfd/fh Helminthostachys zeylanica ^.–
(= s's'/t?n, jgt?n,
Eofs'/
Dioscorea spp. !%.–
!)= s'lrnf Strychnos nux-vomica &.–
!!= s'6\sL Neo-picrorhiza scrophulariifolia !%.–
!@= s'l/nf]÷;tfj/L Asparagus spp. %.–
!#= v;v;÷pzL/ Vetiveria zizanioides !).–
!$= u'h/ufgf] Stephania spp. %.–
↔ g]kfn /fhkq ldlt @)^%.#.@# sf] ;"rgf4f/f x]/km]/ .
≥ g]kfn /fhkq ldlt @)^%.$.@ sf] ;"rgf4f/f yk .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 37
!%= u'hf]{÷u'8'rL Tinospora sinensis, T. cordifolia %.–
!^= uf]s'nw'k Camphora mukul %.–
!&= r'qf]÷bf?xNbL Berberis spp *.–
!*= h6fd;L Nardostachys grandiflora @).–
!( hdfg]dfGb|f] Mahonia napaulensis %.–
@)= 6'sLkm"n Taraxacum officinale %.–
@!= gfu/df]y], df]y] Cyperus spp. %.–
@@= lg/d;L÷lg/laifL Delphinium denudatum %).–
@#= kbdrfn÷cdnj]b Rheum australe !).–
@$= kfvgj]b÷kfiff0fe]b Bergenia ciliata %.–
@%= kfFrcf}+n] Dactylorhiza hatagirea !))).–
@^= lkknf÷lkknL Piper longum !).–
@&= ah|bGtL Potentilla fulgens %.–
@*= jg Kofh – !).–
@(= jgd'nf Dipsacus inermis !).–
#)= jgn;'g Allium wallichii !).–
#!= af6'nkft] Cissampelos pareira @.–
#@= ljbf/LsGb Pueraria tuberosa @.–
##= ljnf}g] Maesa chisia %.–
#$= ljif, ljifdf Aconitum spp. !).–
#%= ljifkm]h Polypodium vulgare !).–
#^= af]emf] Acorus calamus %.–
#&= e"ts]z Selinum tenuifolium %.–
#* dld/f Parnassia nubicola &).–
#(= d';nL -sfnf]_ Curculigo orchioides ^.–
$)= d';nL -;]tf]_ Chlorophytum spp. %.–
$!= n3'kq Podophyllum hexandrum %.–
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 38
$@= z6L Hedychium spicatum,
Curcuma zedoaria
%.–
$#= ;t'jf Paris polyphylla !%.–
$$= ;k{uGwf÷ rfFbd?jf Rauwolfia serpentina @).–
$%= ;ftuf+7] Panax pseudo-ginsing %).–
$^= l;:g' Urtica dioica @.–
$&= ;'uGwjfn Valeriana jatamansi,
V. wallichii
!%.–
$*= ;]tslrgL÷s's'/8fOgf] Smilax spp. %.–
----v_ v_ v_ v_ af]s|f hflt af]s|f hflt af]s|f hflt af]s|f hflt
!= ch'{g Terminalia arjuna !).–
@= cf]v/ -sf08_ Juglans regia !)).–
#= cf]v/ -kmn_ Juglans regia %.–
$= cFu]/L Lyonia ovalifolia %.–
%= sfkmn Myrica esculenta !)).–
^= s'6ld/f]÷sfNr'/L Litsea spp. %.–
&= sf]O/fnf]÷srgf/ Bauhinia variegata %.–
*= r'qf]÷bf?xNbL Berberis spp. *.–
(= 5ltjg Alstonia scholaris !).–
!)= hdfg]dfGb|f] Mahonia napaulensis %.–
!!= 66]nf]÷6f]6nf Oroxylum indicum %.–
!@= 6f+sL Bauhinia purpurea %.–
!#= bf/÷bf/lu7L Boehmeria rugulosa !).–
!$= w"kL Juniperus spp. @%.–
!%= lgd Azadirachta indica %.–
!^= g]kfnL
bfnlrgL÷l;Gsf}nL
Cinnamomum tamala &.–
!&= knf; Butea monosperma @).–
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 39
!*= kfjg, sfpnf] Persea spp. !).–
!(= k}+o' Prunus cerasoides !).–
@)= asfOgf] Melia azedarach @.–
@!= jglv/f]{÷s'6h Holarrhena pubescens %.–
@@= ljnf}g] Maesa chisia !).–
@#= ef]hkq Betula utilis @).–
@$= ef]nf{ Bauhinia vahlii @.–
@%= ;Nnf Pinus spp. @.–
--------uuuu_ _ _ _ kft÷8f+7 hfltkft÷8f+7 hfltkft÷8f+7 hfltkft÷8f+7 hflt
!= cb'jf3f+; Ginger grass !.–
@= cdnj]b÷kbdrfn÷
r'N7]cldnf]÷
sf/fhr'N7L
Rheum australe %.–
#= c;'/f]÷c8';÷jf;s Justicia adhatoda !.–
$= pGo" Dryopteris filix-mas,
D. cochleata
!.–
%= u'8df/ Gymnema sylvestre %.–
^= u'hf]{nx/f÷u'8'rL Tinospora sinensis , T. cordifolia @.–
&= l3ps'df/L Aloe vera %.–
*= r'DnfgL Skimmia laureola –.%)
(= hu/÷lhu/ Caryota urens @.–
!)= 6f]snf @.–
!!= l7Fu'/];Nnf÷ l7Ë];Nnf Tsuga dumosa @.–
!@= 8fn]r's Hippophae spp. !.–
!#= tfln;kq Abies spectabilis %.–
!$= ltt]kftL Artemisia spp. !.–
!%= t]hkft Cinnamomum tamala @.–
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 40
!^= b'w]nx/f÷ ;/Ljf – !.–
!&= wl;Fu|]÷dl5gf]÷k6k6] Gaultheria fragrantissima !.–
!*= w"kL Juniperus spp. @.–
!(= g'gl9sL Osyris spp. !.–
@)= dlh7f] Rubia manjith %.–
@!= dNff6f Macaranga spp. !.–
@@= d;nf Eucalyptus spp. –.@%
@#= n]dgu|f;, l;6«f]g]nf,
kfdf/f]hf
Cymbopogon spp. !.–
@$= nf}7;Nnf Taxus baccata / T. wallichiana @%.–
@%= l;sfsfO{ Acacia ruguta / A. concinna #.–
@^= l;:g' Urtica dioica !.–
@&= ;'gkftL Rhododendron anthopogon %.–
@*= ;f]dntf Ephedra gerardiana %.–
@(= lx+u'jf÷lrofkft] Camellia kissi –.%)
�#)= sl/kQf Murraya Koenigii !. –
----3_ 3_ 3_ 3_ km"n / e"jf hflt km"n / e"jf hflt km"n / e"jf hflt km"n / e"jf hflt
!= c;'/f]÷c8';÷jf;s Justicia adhatoda !.–
@= cfFssf] e"jf Calotropis gigantea $.–
#= sf]O/fnf]÷srgf/ Bauhinia variegata –.%)
$= u'/fF;÷lrdfn Rhododendron spp. @.–
%= 66]nf]km"n÷6f]6nf Oroxylum indicum #.–
^= 6'sLkm"n Taraxacum officinale %.–
&= wFo/f] Woodfordia fruticosa !.–
*= gfu]Zj/÷gf/]Zj/ Mesua ferrea %.–
� g]kfn /fhkq @)^&.@.#! sf] ;"rgf4f/f yk .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 41
(= kbdk'is/ Iris nepalensis #.–
!)= a'sLkm"n Gnaphalium spp.,
Anaphalis spp.
!.–
!!= df}jf -t/fO{_ Bassia latifolia %.–
!@= df}jf -kxf8L_ Engelhardtia spicata @.–
!#= ?vsdn Magnolia grandiflora @%.–
!$= l;dnsf] km"n Bombax ceiba #.–
!%= l;dnsf] e"jf Bombax ceiba $.–
!^= ;'gkftL Rhododendron spp. %.–
----ª_ ª_ ª_ ª_ kmn / aLh hfltkmn / aLh hfltkmn / aLh hfltkmn / aLh hflt
!= c+8]/ Ricinus communis @.–
@= cdnf Phyllanthus emblica !.–
#= c:gf÷;fh Terminalia tomentosa @.–
$= OGb|hf} Holarrhena pubescens !.–
%= OGb|]0fL Citrullus colosynthis, Trichosanthes
wallichiana
*.–
^= plQ; Alnus nepalensis %).–
&= cf]v/ kmn Juglans regia %.–
*= sG6sf/L Solanum xanthocarpum !.–
(= sfOof] kmn Pavetta indica %.–
!)= sfp;f] Mucuna prurita @.–
!!= sfnfbfgf %.–
!@= s'lrnf Strychnos nux-vomica @.–
!#= s';'d Schleichera oleosa @.–
!$= sf]O/fnf]÷srgf/ Bauhinia variegata !.–
!%= vo/ Acacia catechu @%.–
!^= vf]6];Nnfsf] jLp Pinus roxburghii @)).–
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 42
!&= rDkfjtL]÷rfFk Michelia champaca %).–
!*= lrp/L Aesandra butyracea #.–
!(= lrnfpg]sf] u]8f Schima wallichii –.@%
@)= hfd'g Syzygium cumini !.–
@!= h+unL u'nfa Rosa serisea %.–
@@= h+unL hL/f -jglh/f_ Centratherum anthelminticum %.–
@#= h+unL Hjfgf] Apium graveolens %.–
@$= 6fk|] Cassia tora !.–
@%= l6d'/ Zanthoxylum armatum *.–
@^= 8fn]r's Hippophae spp. %.–
@&= 9fn]s6'; Castanopsis indica !.–
@*= ltu]8L %.–
@(= b]jbf/ Cedrus deodara !)).–
#)= wt'/f] Datura spp. @.–
#!= w"kLsf] u]8f Juniperus spp. #.–
#@= gfuj]nL Lycopodium clavatum %).–
##= gfu]Zj/÷gf/]Zj/ Mesua ferrea %.–
#$= lgdsf] jLp Azadirachta indica !.–
#%= knf; Butea monosperma %.–
#^= kfª\u|f Entada phaseoloides, Aesculus indica %.–
#&= kfgLcdnf Nephrolepis cordifolia !.–
#*= lkknf÷lkknL Piper longum !).–
#(= k}+o'sf] kmn Prunus cerasoides @.–
$)= asfOgf] Melia azedarach !.–
$!= jgs/]nf Herpetospermum pedunculosum !.–
$@= ao/ Zizyphus mauritiana @.–
$#= a/f]{ Terminalia bellerica @.–
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 43
$$= a]t Calamus spp. %.–
$%= a]n Aegle marmelos @.–
$^= enfof] Semecarpus anacardium @.–
$&= e"h]qf]÷e"n]qf] Butea minor %.–
$*= df}jf -t/fO{_ Bassia latifolia #.–
$(= df}jf -kxf8L_ Engelhardtia spicata #.–
%)= /tLu]8L÷nfnu]8L Abrus precatorius %.–
%!= /fhj[If Cassia fistula @.–
%@= /fdkmn Annona reticulata @.–
%#= l/¶f Sapindus mukorossi #.–
%$= ?vsdnsf] kmn Magnolia grandiflora @%.–
%%= ?b|fIf, eb|fIf Elaeocarpus spp. *.–
%^= /f]lx0fL÷l;+b'/] Mallotus philippinensis %.–
%&= nK;L Choerospondias axillaris #.–
%*= ;lhjg Jatropha curcas @.–
%(= ;lt;fn Dalbergia Latifolia #).–
^)= l;;f} Dalbergia Sissoo !%.–
^!= l;sfsfO{÷/;'Nnf Acacia rugata $.–
^@= l;dnsf] kmn Bombax ceiba #.–
^#= l;N6Ld'/ Lindera neesiana @.–
^$ ;Ltfkmn Annona squamosa @.–
^% ;'uGwsf]lsnf÷
dnfofu]8L
Cinnamomum glaucescens &.–
^^ x/f]{ Terminalia chebula @.–
----r_ r_ r_ r_ lj?jf hfltlj?jf hfltlj?jf hfltlj?jf hflt
!= PSn]jL/ Lobelia pyramidalis %.–
@= s'd\s'd\ Didymocarpus cinereus @.–
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 44
#= u'RrL Rofp Morchella spp #)).–
$= 3f]8tfk|]÷j|fxdL Centella asiatica !.–
%= rfjf Piper chaba !).–
^= lr/fOtf] Swertia spp. !%.–
&= ;'gfv/L÷;'gufef÷
lhjGtL÷ufdf8f]n
Orchids !)).–
*= em\ofp Lichen !%.–
(= 6fk|] Cassia tora !.–
!)= ltt]kftL Artemisia spp. !.–
!!= b|f]0fk'ikL Leucas cephalotus !.–
!@= gfuj]nL Lycopodium clavatum !).–
!#= k'lbgf Mentha spp. @.–
!$= k'gg{jf Boerhavia diffusa *.–
!%= jgdf/f Eupatorium spp. –.!)
!^ e+[u/fh Eclipta prostrata, E alba –.%)
!& of;f{ -ofr{3'Gj"_ Cordyceps spp. !),))) .–
!* ;fwf/0f Rofp Wild mushroom %.–
!( l;nflhg]nf Selaginella spp. ! .–
@) x8r'/ Viscum album, V. Articulatum #.–
@! xnxn] Rumex nepalensis #.–
----5_ 5_ 5_ 5_ ud/]lhg, nf]xjfg ud/]lhg, nf]xjfg ud/]lhg, nf]xjfg ud/]lhg, nf]xjfg hflthflthflthflt
! sfs/l;+uL Insect gall on Pistacia integerrima !) .–
@ dOg Bee wax %.–
# dx Bee honey !) .–
$ nfxf÷nf]xjfg Lac gum $).–
% lznflht Rock exudate/Asphaltum %).–
^ >Lv08 -sf7_ Santalum album @%.–
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 45
& ;fnw'k Shorea robusta !) .–
* lx+u Ferula assafoetida $%.–
b|i6Jo Mb|i6Jo Mb|i6Jo Mb|i6Jo M
• ;fOl6; (CITES) sf] cg';"rLdf k/]sf k|hfltx?sf] xsdf k|rlnt sfg"g adf]lhd
x'g]5 / ;f]sf] lgof{t k|df0fkq lb+bf ?= !))).– b:t'/ nfUg]5 .
• u}/sfg"gL ta/n] NofOPsf] g]kfndf gkfOg] k|hfltsf] xsdf ;DalGwt d'n'ssf] /fh:j
b:t'/sf] kfFr u'0ff d"No sfod ul/g]5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 46
cg';"rL cg';"rL cg';"rL cg';"rL ––––$$$$
-lgod !! sf] pklgod -@_ ;Fu ;DalGwt_
hl8a'6L ;Íng Ohfhtkq
g]kfn ;/sf/
jg tyf e"–;+/If0f dGqfno
jg ljefu
lhNnf jg sfof{no===========
============================
Ohfht k|fKt ug]{sf]
gfd, y/, jtgM–
;Íng ug]{ DofbM 3f6u2L :yfg
l;=g+= ;Íng ug]{ hl8a'6Lsf] gfd
hl8a'6L ;Íng ug]{ If]q -jgsf] gfd, rf}xl2_
kl/df0f ;Íng ug]{ tl/sf
s}lkmot
af]wfy{M–
!_ ================ , Onfsf jg sfof{no,
========================
-lhNnf jg clws[t_
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 47
cg';"rL cg';"rL cg';"rL cg';"rL ––––%%%%
-lgod !! sf] pklgod -#_ ;Fu ;DalGwt_
hl8a'6Lsf] 5f]8k"hL{
g]kfn ;/sf/
jg tyf e"–;+/If0f dGqfno
jg ljefu
lhNnf jg sfof{no,===============
>L ===========================
================================= .
ldlt===================== sf] ;Íng Ohfhtkq cg'';f/ tkl;n adf]lhdsf] hl8a'6L ================= lbgleq ======================================= :yfgaf6 ==================================== :yfg;Dd p7fO{ n}hfg] u/L of] 5f]8k"hL{ lbOPsf] 5 . af6f]df kg]{ OsfO{, Onfsf jg r]s kf]i6x?af6 clgjfo{ ?kdf b/kL7 u/fO{ n}hfg' xf]nf .
tkl;n
qm=;+= hl8a'6Lsf] gfd kl/df0f b/ k|lt OsfO{ s'n /sd hDdf s}lkmot
af]wfy{÷sfof{y{M–
!_ ===============, Onfsf jg sfof{no .
@_ lhNnf jg sfof{no, ===================== n]vf zfvf .
-====================_
lhNnf jg clws[t
lhNnf jg sfof{no,=======================
======================================= .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 48
↔↔↔↔cg';"rL cg';"rL cg';"rL cg';"rL –––– ^ ^ ^ ^
-lgod !$ / @% ;+u ;DalGwt_
sf7 bfp/f, vo/ / h8La'6L afx]s cGo jg k}bfjf/sf] d"No b/sf7 bfp/f, vo/ / h8La'6L afx]s cGo jg k}bfjf/sf] d"No b/sf7 bfp/f, vo/ / h8La'6L afx]s cGo jg k}bfjf/sf] d"No b/sf7 bfp/f, vo/ / h8La'6L afx]s cGo jg k}bfjf/sf] d"No b/
s|= ;+= g]kfnL gfd j}1flgs gfd, c+u|]hL gfd OsfO{ b:t'/ -?=_
s= s= s= s= jg:klthGo jg k}bfjf/ jg:klthGo jg k}bfjf/ jg:klthGo jg k}bfjf/ jg:klthGo jg k}bfjf/
!= cld|;f]]]÷clDn;f] Thysanolaena spp. k|lt s]= hL= @.–
@= cu]{nL Edgeworthia spp. k|lt s]= hL= %.–
#= cNnf] Girardinia diversifolia k|lt s]= hL= %.–
$ 7f]6\g] Aconogonum molle k|lt s]= hL= !.–
%= v;'|sf] cfVnf Quercus spp. k|ltuf]6f @.–
^= uf]Nr] -ufef_ – k|lt s]= hL= !).–
&= 808L;07L, g/s6, –
v/v8fO{
k|lt ef/L
k|lt jonuf8f
!.–
!%.–
*= t]Gb' kft Diospyros spp. k|lt s]= hL= #.–
( yfsn – k|lt ef/L !.–
!)= lgufnf] k|lt uf]6f
k|lt ef/L -!)) uf]6f_
k|lt jonuf8f
k|lt 6\ofS6/
k|lt 6«s
–.!%
!%.–
#)).–
&)).–
@))).–
!!= lgufnf]sf] 6';f k|ltuf]6f –.!)
↔ g]kfn /fhkq ldlt @)^%.#.@# sf] ;"rgf4f/f x]/km]/ .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 49
!@= g]kfnL /QmrGbg -sf7_ Daphniphyllum himalense k|lt s]=hL= !%.–
>!@s= /QmrGbg Pterocarpus/ Santalines Red k|lt s]= hL= *)).–
�!@v dfnflu/L Cinnamoum glandulitforum k|lt So"= lkm6 ^)).–
!#= jgs;÷jfljof]÷
;jfO{3f+;
Eulaliopsis binata k|lt s]= hL= –.&%
!$= afF; Bamboo k|ltuf]6f !).–
!%= afF;sf] tfdf Bamboo k|ltuf]6f #.–
!^= j]t Calamus spp. k|lt s]= hL= @%.–
!&= enfof] kft Semecarpus anacardium k|lt s]= hL= !.–
!*= ef]nf{ kft Bauhina vahlii k|lt s]= hL= –.%)
!(= nf]Stf Daphne spp. k|lt s]= hL= %.–
@)= ;Nnfsf] cfFVnf Pinus spp. k|ltuf]6f %.–
@!= ;Nnfsf] vf]6f] Pinus spp. k|lt s]= hL= ^.–
@@= ;Nnfsf] l;D6f Pinus spp. k|ltuf]6f –.@%
@#= ;fnsf] kft Shorea robusta k|lt s]= hL= –.!)
@$= ;fnsf] aLp Shorea robusta k|lt s]= hL= @.–
> g]kfn /fhkq @)^^.&.@ sf] ;"rgf4f/f yk . � g]kfn /fhkq @)^&.@.#! sf] ;"rgf4f/f yk .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 50
qm=;qm=;qm=;qm=; v= vlghhGo jg k}bfjf/v= vlghhGo jg k}bfjf/v= vlghhGo jg k}bfjf/v= vlghhGo jg k}bfjf/ OsfO{OsfO{OsfO{OsfO{ b:t'/ b:t'/ b:t'/ b:t'/ ----?=_?=_?=_?=_
!= u|fj]n k|lt So"= lkm6 !.–
@ r'g9'Ëf k|lt So"= lkm6 !.–
# 5fKg]9'Ëf k|lt ju{lkm6 !.–
$ jfn'jf k|lt So"= lkm6 –.^)
% ;fwf/0f9'Ëf k|lt So"= lkm6 –.&)
^ :n]6 k|lt ju{lkm6 !.%)
& uf]n÷kTy/ sf]Onf k|lt s]= hL= !).–
* ld§L sf]Onf k|lt s]= hL= !.–
b|i6JoMb|i6JoMb|i6JoMb|i6JoM k|rlnt sfg"g adf]lhd cGo ;/sf/L lgsfodf Ps k6s /fh:j ltl/;s]sf] eP ;f]
sf] nflu bfxf]/f] /fh:j lnOg] 5}g .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 51
cg';"rL cg';"rL cg';"rL cg';"rL ––––&&&&
-lgod !& / !* ;Fu ;DalGwt_
?vsf] sf7 gfKg] cfotg lgsfNg], d"NofÍg ug]{ tl/sf
-s_ sf7 gfKbf cfotg lgsfNbf / d"NofÍg ubf{ lgDg adf]lhdsf] cfwf/df ug'{ kg]{5 M–
-!_ uf]lnof sf7sf] cfotg lgsfNbf Sjf6{/ uy{ ;"q cg';f/ lgsflng] 5 .
-Sjf6{/ uy{ ;"qM– cfotg Ö nDafO{ × -uf]nfO{_@ ÷ !^Æ
Valume = (Girth)2 × Lenth
16
-@_ ?vsf] cfotg lx;fa ug{ 5ftLsf] prfOdf -hdLgaf6 $.. kmL6df_ To;sf]
Jof; 6]kn] Ps bzdnj bz OGrL -!=!) OGrL_ ;Dd gfKg' k5{ .
-#_ ?vsf] prfO{ -6f]6n xfO{6_ Pjlgh 6]a'ndf cflv/L km'6;Dd lng' k5{ .
-$_ 5ftLsf] prfO{df !! OGrL jf ;f] eGbf a9L Jof; ePsf vo/ afx]ssf
?vx?sf] lgDg adf]lhd jlu{s/0f ug'{ k5{ M
Snf;– ! xl/of], dg{ nfu]sf] jf d/]sf], v8f jf 9n]sf] 7f]; /fd|f] tgf
ePsf] ?v h;df s'g} /f]u jf 3fp rf]6n] aflx/af6 bfuL
gb]lvg] .
Snf;– @ xl/of], dg{ nfu]sf] jf d/]sf], v8f jf 9n]sf] ?v h;df wf]w/
jf cGo bfuLn] ubf{ k'/f cfotg gkfpg] t/ * OGrL
8fold6/;Dddf slDtdf ^ lkm6 nfdf] @ j6f ;f]emf] d'8f jf
!) lkm6 nfdf] Pp6f ;f]emf] d'8f;Dd cfpg] .
Snf;– # Snf; ! / @ df gkg]{ afFsL ;a} ?v .
-%_ 5ftLsf] prfOdf !! OGrL eGbf d'lg % OGrL ;Dd Jo; ePsf ?vx?nfO{
jNnfjNnL sfod ul/g]5 . logLx?sf] ljefhg lgDg cg';f/ ul/Psf]5 M
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 52
-!_ %=) OGrLb]lv ^=( OGrL;Dd Jof; / hlt;'s} ;DafO{sf .
-@_ &=) Æ &=( Æ Æ ePsf] .
-#_ *=) Æ *=( Æ Æ ePsf] .
-$_ (=) Æ (=( Æ Æ ePsf] .
-%_ !)=) Æ !)=( Æ Æ ePsf] .
-^_ %=) OGrL eGbf sd Jof;sf] ?vsf] nut ul/g] 5}g .
-&_ cfotg lx;fa ubf{ Snf; ! / @ sf] cfotg * OGrL 6k Aof;;Ddsf] / Snf;
# sf] cfotg $ OGrL 6k Jo;;Ddsf] :yfgLo cfotg tflnsfx?af6 lgsfNg'
k5{ .
-*_ qm=;=+ -&_ adf]lhd k|fKt Snf; ! sf] u|; cfotgnfO{ -Sjf6{/ uy{ gfkdf
abNgsf] nflu_ )=&*%$ n] u'0fg u/L cfPsf] cfotgnfO{ g]6 cfotg dflgg]5
/ Snf; @ df * OGrL Jof; ePsf] 6'Dkf;Dddf sf7sf] k|of]udf cfpg g;Sg]
efu, aflx/L leqL v/fjLsf] efu / Sjf6/ uy{ gfkdf abNbf gfklq gkg]{ efu
;d]t s§f ug'{ kg]{ x'Fbf qm=;+= -&_ adf]lhd k|fKt cfotgnfO{ )=^))* n] u'0fg
u/L cfPsf] cfotgnfO{ sf7sf] g]6 cfotg dflgg]5 .
-(_ vo/sf ?vsf] xsdf $ OGrL 6k Jo;sf] :yfgLo cfotg tflnsfaf6 cfotg
lgsfnL o;}nfO{ g]6 cfotg dflgg]5 .
-!)_ Snf; # sf] $ OGrL Jof;;Ddsf] k"/} cfotg / Snf; ! / @ sf] sf7df
pkof]u gx'g] $ OGrL Jof;;Ddsf] afFsL ns8Laf6 bfp/fsf] r§f lx;fa ug{
lgDg ;"q nufO{ lx;fa ug'{k5{ .
bfp/fsf] r§f=-*&&* cf=Ps±!=$#!^ cf= b'O{±# cf=tLg
!)))
h;dfM–
cf= Ps– Snf; ! sf ?vsf] * OGrL 6k;Ddsf] u|; cfotg .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 53
cf= Ps– Snf; @ sf ?vsf] * OGrL 6k;Ddsf] u|; cfotg .
cf= Ps– Snf; # sf ?vsf] $ OGrL 6k;Ddsf] u|; cfotg .
-v_ sf7 gfKbf wf]qf] / dlSsPsf] efunfO{ 5'6\ofO{ gfKg' k5{ . o;/L 5'6\ofOPsf] wf]qf] /
dlSsPsf] efu hltsf] cfotg lgDg cg';f/ u/L g]6 cfotg sfod ug'{k5{ .
-!_ uf]lnofsf] Pp6f d'vdf dfq b]lvPsf] wf]qf] jf dlSsPsf] sf7sf] xsdf lgDg
adf]lhd gfk u/L / To;sf] cfotg lgsfnL sf7sf] s'n cfotgaf6 s§f
ul/g]5 M
-s_ ;j{k|yd ns8Lsf] d'vdf d]lS;dd :Sjfo/ ;]S;gsf] cg'dfg ul/g'
k5{ . :Sjfo/sf] ! ;fO8 lgsfNbf uf]nfO{nfO{ !) n] efu lnO{ @ n]
u'0fg u/]kl5 lgSnG5 .
-v_ olb wf]qf] To; :Sjo/ ;]S;gsf] k"/fleq k/]sf] 5 eg] wf]qf]sf] nfdf]
/ 5f]6f] efu gfkL b'j}df Ps Ps OGrL yk ug'{ k5{ .
-u_ pk/f]Qm v08 -v_ af6 k|fKt ;fO8x?nfO{ u'0fg u/L qm; ;]S;gn
Pl/of lx;fa ug'{k5{ .
-3_ pk/f]Qm v08 -u_ sf] s'n ;]S;gn Pl/ofnfO{ wf]9sf] nDafO{n] u'0ff
u/]kl5 wf]9sf] cfotg cfpF5 .
-ª_ pk/f]Qm v08 -s_ af6 k|fKt ePsf] :Sjfo/ ;]S;gdf wf]9sf] s]xL
efuleq d/]df :Sjfo/sf] l;dfgfdf kg]{ wf]9sf] ;fO{8df Ps OGrL
sd u/L lbg] / ;]S;gleq kg]{ cfsf]{ ;fO{8df cfwf OGrL sd u/L
o;/L cfPsf] b'j} ;fO{8nfO{ u'0fg u/L qm; ;S;gn Pl/of lgsfNg]
/ o; Pl/ofnfO{ wf]9sf] nDafO{n] u'0fL wf]9sf] cfotg lgsfNg' k5{ .
-r_ pk/f]Qm v08 -s_ cg';f/ k|fKt ePsf] :Sjfo/ ;]S;gnsf] If]q
aflx/ kg]{ wf]9sf] xsdf wf]9sf] cfotg ns8Lsf] s'n cfotgdf
s§f ug'{ kb}{g .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 54
-@_ uf]lnofsf] b'j} d'vdf b]lvPsf] wf]9sf] xsdf pk/f]Qm qm=;+= ! cg';f/ k|fKt
:Sjfo/ ;]S;gdf wf]9sf] b'j} d'vsf] ;fO8x? gfkL :Sjfo/ ;]S;gsf] leq aflx/
kg]{ k|sf/ cg';f/ yKg' kg]{ efu ykL p:t} p:t} ;fO{8sf] ;/b/ ;fO{8x?af6
qm; ;]S;g lgsfnL To;nfO{ wf]9sf] nDafO{n] u'0ff u/L wf]9sf] cfotg lgsfNg'
kb{5 . o;/L cfPsf] wf]9sf] cfotgnfO{ nsl8sf] s'n cfotgaf6 s§f u/L g]6
cfotg lgsflng]5 .
-u_ h+un gf]S;fgL eO{ 7'6f;Dd ePsf] t/ sf7 km]nf gk/L 7'6faf6 lauf] sfod ubf{ lgDg
tflnsfdf pNn]v ePsf] sf7sf] hft / ;fO{h cg';;f/ cfotg sfod u/L pQm
cfotgnfO{ cg';"rL –% adf]lhd sf7sf] df]nn] u'0ff u/L lauf] sfod ug'{ k5{ .
7'6faf6 cfotg sfod ug]{ tl/sf
hldgaf6 Pskm"6dfly 7'6f]sf af]qmfleqsf] uf]nfO{
sf7sf] hft @Ú @Ú– #Ú–$Ú $Ú– %Ú–^Ú ^Ú–&Ú &Ú–*Ú *Ú–(Ú (Ú–!)Ú !)Ú– !!Ú–!@Ú !@Ú
lkm6 dfly
km/ b]jbf/ @ ( !* #$ $% *) !)& !#* !^$ !(! @!# @$%
rfFk ! ^ !@ #) $) ^! *! !@^ !^) @!# @^) #!!
l;;f} # !) !& @& $) %$ &) *^ !)! !!% !@* !#$
dfn @ * !% @& $! %) &) *^ !!( !#* !^@ !*!
c?0f ! % !) @! #$ %$ *^ !)@ !#! !^! !(@ @@%
sdf{ ! $ & !% @^ $) %$ ^( *@ (# !)$ !!$
6'g @ * !$ @% #* %@ ^^ *) *# !)* !!* !#)
lr/ ! ^ !̂ #% ^@ (* !$! !(! @$@ %(@ #%@ $)^
cD;Nnf @ * !̂ #! %@ &) !)) !$! !&! @)! @@) @@)
vo/
km'n;/ s'dhdf
! ) !̂ @( $& &@ !)@ !@( – – – –
e'Os[t ! & !$ @^ $! %( &* (( !!( !$@ !^! !%@
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 55
d'8]n @ ^ !% @! #@ $^ ^@ *! !)# !@& !%! !&%
hfd'g ! % !) !* @* #) $) %$ ^) ^% ^( &$
plgd @ * !̂ #& %$ *# !!% !%@ !(# @$) @() #$@
lrnfpgL ! $ * !* #) $$ ^) &^ (# !)^ !#@ !@@
l;dn ! ^ !# @& $$ ^^ (% !@$ !%% !** @@# @%(
cGo hft @ ^ !! @) #) $@ %$ &) *# (( !!# !#!
-3_ lr/fgL dfnsf] lauf] sfod ug'{ kbf{ lr/fgL dfnsf] x'g cfpg] cfotgnfO{ !=$ n] u'0fg u/L cfPsf] cfotgnfO{ cg';'rL –@ adf]lhdsf] df]nn] u'0ff u/L lauf] sfod ug'{ k5{ .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 56
cg';"rL cg';"rL cg';"rL cg';"rL ––––****
-lgod !( ;+u ;DalGwt_
rl/r/fp b:t'/
qm=; hgfj/ Ps dxLgf 5 dxLgf Ps jif{
!= xfQL k|To]ssf] @)) – –
@= pFm6 k|To]ssf] !%) – –
#= 3f]8f k|To]ssf] $ !@ #)
$= uwf, vRr8 k|To]ssf] #=%) * @)
%= e}+;L, /fFuf, ofs, rf}/L ufO,{ emf]gf -gfs_ k|To]ssf]
# ^ !%
^= uf]? k|To]ssf] @ % *
&= e]8f, Roª\u|f k|To]ssf] !=%) $=%) &
*= af]sf, v;L k|To]ssf] ! $ ^
�(= dfx'/L k|lt 3f/sf] % – –
b|i6JoM–
-!_ /fli6«o jgdf g]kfnL gful/ssf] hgfj/nfO{ dfq rl/ r/fp ug{ lbOg]5 .
-@_ ufO{ rl/ r/fp ug{ s'g} b:t'/ nfUg] 5}g .
� g]kfn /fhkq @)^&.@.#! sf] ;"rgf4f/f yk .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 57
cg';"rL cg';"rL cg';"rL cg';"rL ––––((((
-lgod !( ;Fu ;DalGwt_
rl/r/fp ug{ lbOg] Ohfhtkq
g]kfn ;/sf/
jg tyf e"–;+/If0f dGqfno
jg ljefu
lhNnf jg sfof{no,=============
==========================
ldltM–
!= Ohfhtkq k|fKt ug]{sf] gfd, y/, jtg M–
@= rl/r/fp ug{ lbPsf] hgfj/sf] gfd M–
#= rl/r/fp ug{ lbOg] jg If]qsf] rf/ lsNnfM–
$= rl/r/fp ug]{ ;doM–
%= rl/r/fp b:t"/M–
^= rl/r/fp ug{ lbPsf] cjlwM–
===============================
lhNnf jg clws[t
lhNnf jg sfof{no==========
==============
af]wfy{÷sfof{y{
!_ =============== Onfsf jg sfof{no .
@_ lhNnf jg sfof{no, =============== n]vf zfvf .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 58
cg';"rL cg';"rL cg';"rL cg';"rL ––––!)!)!)!)
-lgod @% ;Fu ;DalGwt_
;+/lIft jgsf] jg k}bfjf/ lgsfNg lbOg] cg'dltkq
g]kfn ;/sf/
jg tyf e'–;+/If0f dGqfno
jg ljefu
lhNnf jg sfof{no,============
=======================
!= cg'dltkq k|fKt ug]{sf] gfd, y/, jtgM–
@= jg k}bfjf/ k|fKt ug{ rfx]sf] If]qsf] gfdM–
#= jg k}bfjf/sf gfdM–
$= jg k}bfjf/sf] lsl;d / kl/df0fM–
%= jg k}bfjf/ lng rfx]df k|of]hgM–
^= jg k}bfjf/ k|of]u x'g] 7fpFM–
&= jg k}bfjf/ ;+sng / lgsfNg] DofbM–
*= 6fFrfsf] ljj/0fM–
(= 3f6 u2L :yfgM–
!)= jg k}bfjf/sf] b:t'/M–
====================
-lhNnf jg clws[t_
lhNnf jg sfof{no,==========
========================
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 59
cg';"rL cg';"rL cg';"rL cg';"rL ––––!!!!!!!!
-lgod @& sf] pklgod -#_ ;Fu ;DalGwt_
pkef]Qmf ;d'xsf] ljwfgdf ;dfj]z x'g' kg]{ s'/fx?
!= pkef]Qmf ;d"xsf] gfd, 7]ufgfM–
@= pkef]Qmf ;d"xsf] p2]ZoM–
#= pkef]Qmf ;d"xsf] 5fkM–
$= pkef]Qmfx?sf] gfd, y/ / jtgM–
%= pkef]Qmf sd"xsf] If]qleq /xg] 3/w'/L ;+VofM–
^= pkef]Qmf ;d"xsf] cg'dflgt hg;+VofM–
&= pkef]Qmf ;d"xsf] sfd, sj{Jo / clwsf/M–
*= pkef]Qmf ;ldltsf] u7g ljlwM–
(= pkef]Qmf ;ldltsf kbflwsf/Lx?sf] gfdfjnLM–
!)= pkef]Qmf ;ldltsf] sfd, st{Jo / clwsf/M–
!!= pkef]Qmf ;ldltsf] sfof{ljlwM–
!@= jg ck/fwnfO{ lgoGq0f ug{ ckgfOg] tl/sfx?M–
!#= sfo{of]hgf ljkl/t sfd ug]{ pkef]Qmf ;d"xsf ;b:ox?nfO{ lbO{g] ;hfox?M–
!$= pkef]Qmf ;d"xsf ;b:ox?nfO{ ;hfo lb+bf k"/f ug'{ kg]{ sfo{ljlwM–
!%= sf]ifsf] ;+rfng ug]{ tl/sfM–
!^= n]vfk/LIf0f ug]{ tl/sfM–
!&= ljljwM–
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 60
cg';"rL cg';"rL cg';"rL cg';"rL ––––!@!@!@!@
-lgod @& sf] pklgod -%_ ;Fu ;DalGwt_
pkef]Qmf ;d"xsf] btf{sf] nflu lbOg] lgj]bg
>Ldfg\ lhNnf jg clws[tHo",
lhNnf jg sfof{no,============
=================================
jg P]g, @)$( tyf lgodfjnL, @)%! df ePsf Joj:yf adf]lhd pkef]Qmf ;d"xsf]
u7g u/L pQm pkef]Qmf ;d"x btf{ u/L kfpg ;f]sf] ljwfg ;+nUg u/L k]z u/]sf 5f}+ .
pkef]Qmf ;d"xsf] btf{ u/L ;f]sf] hfgsf/L kfpg cg'/f]w u/]sf 5f}+ .
lgj]bs
================== pkef]Qmf ;d"xsf] tkm{af6
qm= ;+= gfd kb b:tvt
!=
@=
#=
$=
%=
^=
ldltM–============================
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 61
cg';"rL cg';"rL cg';"rL cg';"rL ––––!#!#!#!#
-lgod @& sf] pklgod -^_ ;Fu ;DalGwt_
pkef]Qmf ;d"x btf{sf] k|df0fkq
g]kfn ;/sf/
jg tyf e"–;+/If0f dGqfno
jg ljefu
lhNnf jg sfof{no,========
=========================
ldltM–
btf{ g+= M–
>L=============================================== pkef]Qmf ;d"x
o; sfof{nosf] ldlt===================================== sf] lg0f{o cg';f/ jg P]g, @)$( /
jg lgodfjnL, @)%! n] lbPsf] clwsf/ k|of]u u/L To; pkef]Qmf ;d"xnfO{ btf{ u/L of]
k|df0fkq lbOPsf] 5 .
pkef]Qmf ;d"xsf] ljj/0fM
pkef]Qmf ;d"xsf] If]qM–
3/ w'/Lsf] ;+VofM–
s'n hg;+VofM–
k|df0fkq lbg] clws[tsf]
gfdM–
bhf{M–
b:tvtM–
ldltM–
b|i6JoM– of] k|df0fkq x/fPdf, RofltPdf jf gfl;Pdf csf]{ k|df0fkq lng kRrL; ?k}+ofF b:t'/
nfUg]5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 62
cg';"rL cg';"rL cg';"rL cg';"rL ––––!$!$!$!$
-lgod @( sf] pklgod -!_ ;Fu ;DalGwt_
;fd'bflos jg btf{sf] nflu lbOg] lbj]bg
>L lhNnf jg clws[tHo",
lhNnf jg sfof{no,===============
=================================== .
jg P]g, @)$( / jg lgodfjnL, @)%! sf] clwgdf /xL ;+nUg jg sfo{ of]hgf
cg';f/ ;fd'bflos jgsf] ?kdf ;+/If0f, ;Da4{g / ;b'kof]u ug{ rfx]sf]n] b]xfosf] jg If]q o;
pkef]Qmf ;d"xnfO{ x:tfGt/0f ug'{ x'g of] lgj]bg k]z u/]sf 5f}+ .
-s_ k|:tfljt ;fd'bflos jgsf] ?kdf Joj:yfkg ug{ rfx]sf] jgsf] gfd / 7]ufgfM–
rf/ lsNnfM–
If]qkmnM–
-v_ jGohGt' 5 5}g < 5g eg] s'g s'g hftsf jGohGt' 5g\M
lgj]bs
pkef]Qmf ;d"xsf] tkm{af6
qm=;+= gfd kb b:tvt
!=
@=
#=
$=
%=
ldltM–==================================
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 63
cg';"rL cg';"rL cg';"rL cg';"rL ––––!%!%!%!%
-lgod @( sf] pklgod -@_ ;Fu ;DalGwt_
;fd'bflos jg btf{sf] k|df0fkq
g]kfn ;/sf/
jg tyf e"–;+/If0f dGqfno
jg ljefu
lhNnf jg sfof{no,==============
===================================
>L======================= pkef]Qmf ;d"x,
========================================
===================================== jg P]g, @)$( / jg lgodfjnL, @)%! sf] clwgdf /xL b]xfosf] /fli6«o jg If]q o;};fy ;+nUg sfo{ of]hgf adf]lhd Joj:yfkg u/L ;b'kof]u ug{ ;fd'bflos jgsf] ?kdf ;'lDkPsf] 5 .
;fd'bflos jgsf] ljj/0fM
gfdM–
rf/ lsNnfM–
If]qkmnM–
k|df0fkq lbg] lhNnf jg clws[tsf]
gfd, y/M–
b:tvtM–
ldltM–
b|i6JoM– of] k|df0fkq x/fPdf, RofltPdf jf gfl;Pdf csf]{ k|df0fkq lng kRrL; ?k}+ofF b:t'/
nfUg]5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 64
cg';"rL cg';"rL cg';"rL cg';"rL ––––!^!^!^!^
-lgod ## / #% ;Fu ;DalGwt_
;fd'bflos jgsf] jg k}bfjf/ lbPsf] cg'dltkq
===================================== pkef]Qmf ;d"x
===================================
========================
pkef]Qmf ;d"xsf] btf{ g+=M–
cg'dltkq g+=M–
>L=============================
================================= .
o; pkef]Qmf ;d"xn] Jo:yfkg ;+/If0f u/]sf] ;fd'bflos jgsf] tkl/ndf pNn]lv jg
k}bfjf/sf] d"No lnO{ of] cg'dltkq lbOPsf] 5 .
qm=;+= jg k}bfjf/sf] gfd /
hft
OsfO{ kl/df0f 6fFrf nufpg' kg]{ eP ;f]sf]
ljj/0f
s}lkmot
cg'dltkq a'emL lng]sf] cg'dltkq lbg]sf]
gfdM– gfdM–
b:tvtM– b:tvtM–
ldltM– ldltM–
af]wfy{÷sfof{y{
!= ================= jg sfof{no==================
@= =================== pkef]Qmf ;d"x .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 65
cg';"rL !&cg';"rL !&cg';"rL !&cg';"rL !&
-lgod ## sf] pklgod -@_ ;Fu ;DalGwt_
;fd'bflos jgsf] jg k}bfjf/ laqmL ljt/0f /l;b
============================== pkef]Qmf ;d"x
============================= .
pkef]Qmf ;d"xsf] btf{ gDa/M–
/l;b gDa/M–
>L =========================================
==========================================
========================================= .
qm= ;+= jg k}bfjf/sf] gfd / hft OsfO{ kl/df0f s'n /sd s}lkmot
/l;b a'lemlng]sf] /l;b lbg]sf]
gfdM– gfdM–
b:tvtM– b:tvtM–
ldltM– kbM–
ldltM–
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 66
cg';"rL cg';"rL cg';"rL cg';"rL ––––!*!*!*!*
-lgod #( sf] pklgod -!_ ;Fu ;DalGwt_
sa'lnotL jg btf{sf] nflu lbOg] lgj]bg
>L If]qLo jg lgb]{zsHo",
================= If]qLo jg sfof{no,
=================================== .
jg P]g @)$( / jg lgodfjnL, @)%! sf] clwgdf /xL jgsf] ;+/If0f /
ljsf; ug]{ u/L jg k}bfjf/ pTkfbg ug{ s[lif jg afnL nufpg, ko{6g Joj;fo ;+rfng ug{,
sL6 kt+u, jGo hGt' kmd{ ;+rfng ug{, jg k}bfjf/df cfwfl/t pBf]ux?nfO{ cfjZos kg]{
sRrf kbfy{ pkfbg ug{ tyf To;af6 k|fKt jg k|}bfjf/ jf cGo hGt'sf] pkef]u ug{sf] nflu
sa'lnotL jg nufpg rfx]sf]n] b]xfosf] ljj/0f v'nfO{ cfly{s ;+efJotf k|ltj]bg tyf sfo{
of]hgf ;d]t o;};fy ;+nUg u/L of] lgj]bg u/]sf] 5' .
!= sa'lnotL jg nufpg rfx]sf] /fli6«o jgsf],–
-s_ ================= c+rn============= ======== lhNnf=================== uf= lj= ;=
=============== g++= j8fsf]====================== gfd ePsf] jg .
-v_ rf/ lsNnf ===================================
-u_ If]qkmn ============================= x]S6/
@= sa'lnotL jg lng rfx]sf] p2]Zo
#= pTkfbg ug{ rfx]sf] jg k}bfjf/, ls6 kt+u / jGo hGt'sf] ljj/0f / kl/df0f
$= pTkfbg ug{ nfUg] ;do
%= sa'lnotL jg lng rfx]sf] cjlw
^= jftfj/0fdf kg{ ;Sg] c;/sf] ;fdfGo n]vfhf]vf
&= jg If]qsf] k|fs[lts >f]tsf] ljj/0f
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 67
*= jg If]qsf] l:ylt
(= vr{sf] Joj:yf
;+:yf÷ pBf]u÷;d'bfosf] 5fkM lgj]bs
=================== ;+:yf÷pBf]u÷;d'bfosf] tkm{af6
k|ltlglwsf] gfd, y/, jtgM
pBf]u, ;+:yf jf ;d'bfosf] gfdM–
7]ufgfM–
ldltM–
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 68
cg';"rL !(cg';"rL !(cg';"rL !(cg';"rL !(
-lgod $! ;Fu ;DalGwt_
sa'lnotL jgsf] sa'lnotgfdf
==================== c+rn========================= lhNnf ================== gf=kf÷uf=lj=;=============
l:yt ======================== tkm{af6 clVtof/ k|fKt d÷xfdL================== cfu] xfd|f]
;+:yf÷pBf]u÷ ;d'bfon] lbPsf] lgj]bg / sfo{ of]hgfdf sf/afxL e} lg0f{o eP
jdf]lhd ==================== c+rn========================= lhNnf ================== gf=kf÷uf=lj=;
jf8f g+========== df kg]{ k"j{ ============== blIf0f ============== klZrd ================== / pQ/
=================== ePsf] ================================== olt rf/ lsNnf leqsf]
============================= gfd ePsf] /fli6«o jg ========================== x]S6/ jg P]g,
@)$( / jg lgodfjnL, @)%! sf] clwgdf /xL o;} ;fy ;+nUg :jLs[t sfo{ of]hgf
cg'?k tkl;nsf zt{x? adf]lhd pQm If]qdf P]gsf] bkmf #! sf] v08 =================
sf] p2]Zosf] lgldQ ================ cjlwsf nflu sa'lnotL jg nufpg d~h"/ 5' egL
v'zL /fhL;Fu of] sa'lnotgfdf n]vL g]kfn ;/sf/ lhNnf jg sfof{no, ===============
dfkm{t jf =============== If]qLo jg lgb]{zgfnodf r9fP . of] sa'lnot adf]lhdsf] zt{
kfng gu/]df jg P]g, @)$( / jg lgodfjnL, @)%! adf]lhd ;x'Fnf a'emfpFnf .
tkl;n
!= :jLs[t sfo{ of]hgfdf pNn]v eP afx]s cGo s'g} sfd sf/afxL ug]{ 5}g .
@= cfkm'n] sa'lnotL jg nufpg kfPs]f If]q afx]s cGoq jg hUufdf cltqmd0f jf cGo
s'g} k|sf/n] xflg gf]S;fgL ug]{ u/fpg] 5}g .
#= o; sa'lnotsf] cjlw ;DffKt ePkl5 k'gM ;f]xL sa'lnotL jg If]q gkfPdf ;f] If]q
g]kfn ;/sf/nfO{ lgodfg';f/ x:tfGt/0f ug]{5' .
$= sa'lnot ePsf] ldltn] ! jif{leq :jLs[t sfo{ of]hgf cg';f/ sfo{ k|f/De ug]{5' .
%= ;do ;dodf If]qLo jg lgb]{zgfno tyf jg sfof{non] lbPsf] k|fljlws ;Nnfx,
;'emfj / lgb]{zg cg'?k sfo{ ug]{5' .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 69
^= sa'lnotL jgaf6 pTkfbg ul/Psf] jg k}bfjf/ lgsfn]kl5 sfo{ of]hgf cg'?k tTsfn}
j[Iff/f]k0f k'g?Tyfgsf] Joj:yf ug]{5' .
&= sa'lnotL jgdf of] sa'lnot x'g'eGbf cl3b]lv ePsf ?vx? sfo{ of]hgf ad]lhd
g]kfn ;/sf/n] k|rlnt P]g, lgod adf]lhd gx6fP;Dd ;'/Iff, ;+/If0f ug]{5' .
*= sa'lnotL jg nufpg kfPsf] hUufsf] jflif{s b:t'/ =============== -?k}ofF_ cfly{s jif{sf]
cfiff9 d;fGtleq ;DalGwt jg sfof{nodf a'emfpg]5' .
(= tf]s]sf] kmf/fddf sa'lnotL jgsf] jflif{s k|ltj]bg cfly{s jif{ ;dfKt ePsf] ;f7L
lbgleq ;DalGwt jg l8lehg sfof{nodf a'emfpg]5' .
!)= sa'lnotL jgaf6 k|fKt x'g] jg k}bfjf/ cf];f/ k;f/ ug{ lhNnf jg sfof{non]
tf]lslbP adf]lhdsf] 6fFrf ? %)).– a'emfO{ k|of]u ug]{5' / ;f] 6fFrf k|To]s jif{ ?=
%)).– a'emfO{ gjLs/0f ug]{5' .
!!= of] k§f x/fPdf, RofltPdf jf gfl;Pdf kfFr ;o ?k}ofF b:t'/ a'emfO{ csf]{ k§f lng d
k§fjfnf dGh'/ ub{5' .
OR5fPsf] JolQmsf] gfd, y/, / jtg sa'lnot ug]{ ;+ul7t ;+:yf,
pBf]u jf ;d'bfosf] ;xL5fkM–
-!_
-@_
Olt ;Dat\======= ;fn===== ut] /f]h====== z'ed\===============================================
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 70
cg';"rL cg';"rL cg';"rL cg';"rL ––––@)@)@)@)
-lgod $! / $( ;Fu ;DalGwt_
sa'lnotL jgsf] b:t'/
sa'lnotL jgsf] b:t'/
sa'lnotL jgsf] jflif{s b:t'/
k|lt x]S6/ ?= df -! x]S6/ Ö !(=& /f]kgL Ö !=$% ljufx_
qm ;+= lxdfnL If]q kxf8L If]q t/fO{ If]q
!= ;d'bfo @)).– %)).– !))).–
@= pBf]u @)).– ^)).– !@)).–
#= ;+ul7t ;+:yf $)).– *)).– !%)).–
b|i6JoM– -s_ ul/aLsf] /]vfd'lgsf ;d'bfonfO{ sa'lnotL jg k|bfg ubf{ s'g} klg b:t'/
nfUg] 5}g .
-v_ of] b:t'/df k|To]s jif{ bz k|ltztsf b/n] jflif{s a[l4 x'Fb} hfg]5 .
→-u_ o:tf] a[l4 aL; jif{;Dd dfq hf/L /xg]5 . PSsfO;f}++ jif{b]lv aL;f}+ jif{sf]
b:t'/nfO{ clGtd dfgL ;f]xL cg';f/ dfq b:t'/ lnOg]5 .
→ t];|f] ;+zf]wg4f/f yk .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 71
cg';"rL cg';"rL cg';"rL cg';"rL ––––@!@!@!@!
-lgod $! ;Fu ;DalGwt_
sa'lnotL jgsf] k§f
g]kfn ;/sf/
jg tyf e"–;+/If0f dGqfno
=============== If]qLo jg sfof{no
==============================
jg P]g, @)$( / jg lgodfjnL, @)%! sf] clwgdf /xL b]xfosf] /fli6«o jg If]qdf
:jLs[t jg of]hgf cg'?k================================================================ p2]Zosf] nflu of]
sa'lnotL jgsf] k§f lbO{Psf] 5M–
!= ;DalGwt ;+ul7t ;+:yf÷pBf]u÷;d'bfosf]M–
-s_ gfd, y/M–
-v_ 7]ufgfM–
@ sa'lnotL jgsf]–
-s_ ================= c+rn =========== lhNnf ============= uf=lj=;=÷g=kf= j8f g+=========
-v_ rf/ lsNnfM–
-u_ gfdM–
-3_ If]qkmnM–
#= sa'lnotL jgsf] cjlwM–
$= sa'lnotL jgsf] b:t'/M–
%= k§f u/]sf] ldltM–
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 72
^= :jLs[t sfo{ of]hgfsf] ljj/0fM–
-!_
-@_
-#_
-$_
=========================
-lgb]{zs_
===================== If]qLo jg sfof{no
=========================
ldltM–
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 73
cg';"rL cg';"rL cg';"rL cg';"rL ––––@@@@@@@@
-lgod %% sf] pklgod -!_ ;Fu ;DalGwt_
wfld{s jg btf{sf] nflu lbOg] lgj]bg
>L lhNnf jg clws[tHo",
lhNnf jg sfof{no,==============
=========================================== .
jg P]g, @)$( / jg lgodfjnL, @)%! sf] clwgdf /xL ;+nUg jg sfo{ of]hgf
cg';f/ wfld{s jgsf] ?kdf ;+/If0f, ;Da4{g / ;b'kof]u ug{ rfx]sf]n] b]xfosf] jg If]q o;
wfld{s lgsfo÷;d"x÷;d'bfonfO{ x:tfGt/0f ug{ x'g of] lgj]bg k]z u/]sf] 5' .
k|:tfljt wfld{s jgsf] ?kdf Joj:yfkg ug{ rfx]sf] /fli6«o jgM–
gfdM–
rf/ lsNnfM–
If]qkmnM–
wfld{s lgsfo ÷;d"x÷;d'bfosf] tkm{af6
gfdM
b:tvtM
kbM
ldltM
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 74
cg';"rL cg';"rL cg';"rL cg';"rL ––––@#@#@#@#
-lgod %% sf] pklgod -@_ ;Fu ;DalGwt_
wfld{s jg btf{sf] k|df0fkq
g]kfn ;/sf/
jg tyf e"–;+/If0f dGqfno
jg ljefu
lhNnf jg sfof{no,================
================================== .
>L=====================================
===========================================
================================= .
To; lgsfo÷;d"x÷;d'bfonfO{ jg P]g, @)$( / jg lgodfjnL, @)%! sf] clwgdf
/xL b]xfosf] /fli6«o jg o;} ;fy ;+nUg sfo{ of]hgf adf]lhd Joj:yfkg u/L ;b'kof]u ug{
wfld{s jgsf] ?kdf ;'lDkPsf] 5 .
wfld{s jgsf] ljj/0fM–
gfdM–
rf/ lsNnfM–
If]qkmnM–
k|df0fkq lbg] clws[tsf]
gfd, y/M–
bhf{M–
b:tvtM–
ldltM–
b|i6JoM of] k|df0fkq x/fPdf, RofltPdf, jf gfl;Pdf csf]{ k|df0fkq lng kRrL; ?k}ofF b:t'/
nfUg]5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 75
cg';"rL cg';"rL cg';"rL cg';"rL ––––@$@$@$@$
-lgod ^! sf] pklgod -!_ ;Fu ;DalGwt_
lghL jg btf{sf] nflu lbOg] lgj]bg
>L lhNnf jg clws[tHo",
lhNnf jg sfof{no,=========================
========================================= .
d}n]÷xfdLn] cfˆgf] cfjfbL hdLgdf ?v nufO{ /fv]sf] jg P]g, @)$( / jg
lgodfjnL, @)%! cg';f/ ?v btf{ u/L kfpF . d}n] ÷xfdLn] nufPsf] ?vsf] hft, kl/df0f /
To;] cf]u6]sf] hUufsf] If]qkmn tkl;n adf]lhd 5 . d÷xfdL;Fu ePsf] hUufsf] lg:;f k|df0f
k"hf{ klg o;};fy ;+nUg u/]sf] 5'÷5f} .
qm= ;+= hUufsf] ls= g+= hUufsf] If]qkmn ?v lj?jfsf] hft ?v lj?jfsf] ;+Vof
lgj]bs
gfd, y/M–
jtgM–
ldltM–
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 76
cg';"rL cg';"rL cg';"rL cg';"rL ––––@%@%@%@%
-lgod ^! sf] pklgod -@_ ;Fu ;DalGwt_
lghL jg btf{sf] k|df0fkq
g]kfn ;/sf/
jg tyf e"–;+/If0f dGqfno
jg ljefu
lhNnf jg sfof{no,==================
=======================
>L===================================
========================================= .
tkfO{n] o; sfof{nodf lghL jg btf{ u/fO{ kfpF egL lbPsf] lgj]bg pk/ sf/afxL x'Fbf
jg P]g, @)$( / jg lgodfjnL, @)%! sf] clwgdf /xL b]xfosf] cfjfbL hldgdf nufPsf]
jg k}bfjf/nfO{ lghL jgsf] ?kdf btf{ u/L of] k|df0fkq lbOPsf] 5 .
lghL jgsf] ljj/0fM
gfdM
rf/ lsNnfM
If]qkmnM
jg k}bfjf/sf] hftM
jg k}bfjf/sf] ;+VofM
k|df0fkq lbg] clws[tsf]
gfd, y/M
bhf{M
b:tvtM
ldltM
b|i6Job|i6Job|i6Job|i6JoM of] k|df0fkq x/fPdf, RofltPdf, jf gfl;Pdf csf]{ k|df0fkq lng kRrL; ?k}ofF b:t'/ nfUg]5 .
top related