is-lm modelİ...• bu bölümde faiz oranlarının belirlenmesi ile faizin denge milli gelir...

PARA, FAİZ VE MİLLİ GELİR:

IS-LM MODELİ

• Bu bölümde faiz oranlarının belirlenmesi ile faizin

denge milli gelir düzeyinin belirlenmesi üzerindeki

rolü incelenecektir.

• IS – LM modeli, İngiliz iktisatçılar John Hicks (1937) ve

Alvin Hansen (1940) tarafından geliştirilmiştir. Hicks

bu modeli kurduktan sonra, Keynes’e gönderip

“Keynes aslında böyle demek istemişti” diyor.

Keynes de çalışmayı inceledikten sonra “Evet, Hicks

beni doğru anlamış” diyor. Yani bu model,

Keynes’in faiz ve reel piyasalarla ilgili düşüncelerini

açıklayan ama Keynes tarafından geliştirilmemiş

olan bir modeldir.

• Model, ekonominin reel yönü ile parasal

yönünü birlikte ele almakta ve ekonominin

genel dengesinin, mal ve para piyasalarının

aynı anda (eşanlı) dengeye gelmesiyle

sağlanacağını göstermektedir.

• Bu modelde otonom harcamalar ve maliye

politikaları yanında, faiz oranları ve para

politikası da toplam talebi ve gelir düzeyini

etkileyen unsurlar olarak ortaya konmaktadır.

• Gerçek hayatta para ve mal piyasaları

karşılıklı etkileşim içindedir. Faiz oranlarındaki

bir değişiklik, yatırımlar kanalıyla mal

piyasasındaki dengeyi etkilemektedir.

• Eğer tüketim fonksiyonu içine servet de

eklenmişse ve servetin içinde tahviller de yer

alıyorsa, tüketim de faiz oranlarındaki

değişmeden etkilenecektir.

• Bu modelde fiyatlar sabit kabul edilecektir.

• Modelin anahtar değişkeni faiz oranlarıdır.

Mal Piyasasında Denge: IS (Investment – Saving) Modeli

• Farklı faiz oranlarındaki denge üretim düzeylerini (mal piyasasının dengede olduğu faiz oranı ve reel milli gelir düzeylerini) gösteren eğriye, IS eğrisi denir.

i

IS

Y (Reel Milli Gelir, Üretim, İstihdam)

• IS üzerindeki tüm noktalarda mal piyasası dengededir.

YATIRIMLAR VE FAİZ ORANI

IS niçin negatif eğimlidir? Çünkü IS-LM modelinde, özel yatırım harcamaları artık faize duyarlı kabul edilmektedir. 𝑰 = 𝑰 − 𝒃𝒊

𝑖 ↑→ 𝐼 ↓→ 𝐴𝐸 ↓→ 𝑌 ↓

Bu nedenle IS analizinde 𝒊 ile 𝒀 arasında negatif yönlü bir ilişki vardır ve 𝐼𝑆 negatif eğimli olmaktadır.

IS Eğrisinin Elde Edilişi; I. Yöntem

Toplam Planlanan Harcamaları kullanalım:

1– –

, (1 )

AE C I G

AE C cTR c t Y I bi G

AE A cY bi c c t

IS Eğrisinin Elde Edilişi; II. Yöntem

IS Modelinde Denge Milli Gelir ve Çarpan

Burada devletin olduğu, dışa kapalı bir ekonomi varsayıyoruz.

𝐴𝐸 = 𝐶 + 𝐼 + 𝐺

𝐴𝐸 = 𝐶 + 𝑐 𝑌 − 𝑡𝑌 + 𝑇𝑅 + 𝐼 − 𝑏𝑖 + 𝐺

Denge durumunda Gelir (Y) = Gider (AE) olmalı.

𝑌 = 𝐴𝐸 = 𝐶 + 𝑐𝑌 − 𝑐𝑡𝑌 + 𝑐𝑇𝑅 + 𝐼 − 𝑏𝑖 + 𝐺

𝑌 =1

1 − 𝑐 + 𝑐𝑡(𝐶 + 𝑐𝑇𝑅 + 𝐺 + 𝐼 − 𝑏𝑖)

𝑌 =1

1−𝑐+𝑐𝑡𝐴 − 𝑏𝑖

𝑌 = 𝛼(𝐴 − 𝑏𝑖)

IS’in Eğimi ve Eğimi Etkileyen Faktörler

𝑌 =1

1−𝑐+𝑐𝑡𝐴 − 𝑏𝑖

𝑌 = 𝛼(𝐴 − 𝑏𝑖)

Bu eşitliğin i’ye göre türevini alalım; 𝜕𝑌

𝜕𝑖= −𝛼𝑏

Y yatay eksende yer aldığı için bu ifade henüz IS’in eğimini belirtmez. Bu nedenle, bu eşitliği ters çevirerek, IS’in eğimine ulaşırız.

𝜕𝑖

𝜕𝑌|𝐼𝑆 = −

1

𝛼𝑏 = −1−𝑐+𝑐𝑡

𝑏 elde edilir.

Burada; 𝑐 ↑→ 𝐼𝑆′𝑖𝑛 𝑒ğ𝑖𝑚𝑖 𝑎𝑧𝑎𝑙𝚤𝑟. 𝑡 ↑→ 𝐼𝑆′𝑖𝑛 𝑒ğ𝑖𝑚𝑖 𝑎𝑟𝑡𝑎𝑟.

𝑏 ↑→ 𝐼𝑆′𝑖𝑛 𝑒ğ𝑖𝑚𝑖 𝑎𝑧𝑎𝑙𝚤𝑟.

IS EĞRİSİNİN KONUMUNDAKİ DEĞİŞMELER IS eğrisini sağa kaydıran faktörler:

o Genişletici maliye politikaları o TR’de artış AE’yi yukarı ve IS’yi paralel olarak sağa

kaydırır o G’de artış AE’yi yukarı ve IS’yi paralel olarak sağa

kaydırır o T’de azalma AE’yi yukarı ve IS’yi paralel olarak sağa

kaydırır o t’de azalma AE’nin eğimini dikleştirirken, IS’yi

yatıklaştırarak sağa kaydırır o Beklentiler ve iktisadi yaşama ilişkin düzenlemeler

o İş hayatıyla ilgili olumlu beklentiler; yatırım talebini ve IS eğrisini sağa kaydırır.

o Yatırım teşvikleri ve olumlu şoklar toplam harcamaları yukarı ve IS eğrisini sağa kaydırır

o Servet artışı tüketimi arttırırken IS’yi sağa kaydırır. o Sermayenin marjinal verimliliğindeki artış beklentisi

yatırımı ve IS’yi sağa kaydırır o Gelecekte gelir artışı beklentisi tüketimi arttırır ve

IS’yi sağa kaydırır.

• Yatırım kararlarında reel ve nominal faiz oranı ayrımı

oldukça önemlidir. Reel faiz oranı, nominal faiz oranı

ile enflasyon oranının farkıdır. Sermayenin maliyetinin

hesaplanmasına esas olacak faiz oranı beklenen

reel faiz oranıdır.

• Fisher eşitliğinde; beklenen enflasyon oranınıda

(e) hesaba katarak beklenen reel faiz oranını

yaklaşık olarak şöyle yazabiliriz:

REEL VE NOMİNAL, BEKLENEN VE

GERÇEKLEŞEN FAİZ ORANI

e er i

Örnek: 1) C=200+0,80YD ; t=0,10; 𝑇𝑅=100; 𝐼 =200; 𝐺 =300

i=10 ve b=5 ise;

a. Denge milli gelir?

b. Harcanabilir gelir?

c. Denge harcama düzeyi?

d. Denge tasarruf düzeyi?

e. Denge yatırım düzeyi?

f. Yatırımların faize olan duyarlılığı 10’ a çıkarsa;

g. Denge yatırım düzeyi?

h. Denge milli gelir düzeyi?

i. İlk durumda ∆G=+100 ∆Y=?

j. İlk durumda ∆I=+100 ∆Y=?

k. İlk durumda ∆TR=+100 ∆Y=?

Ödev 1) C=100+0,70YD ; t=0,20; 𝑇𝑅=200; 𝐼 =300; 𝐺 =200

i=10 ve b=20 ise;

a. Denge milli gelir?

b. Harcanabilir gelir?

c. Denge harcama düzeyi?

d. Denge tasarruf düzeyi?

e. Denge yatırım düzeyi?

f. Yatırımların faize olan duyarlılığı 10’ a düşerse;

g. Denge yatırım düzeyi?

h. Denge milli gelir düzeyi?

i. İlk durumda ∆G=+200 ∆Y=?

j. İlk durumda ∆I=+200 ∆Y=?

k. İlk durumda ∆TR=+200 ∆Y=?

Ödev: 2) Kamu kesiminin olduğu açık bir ekonomide;

Y=C+I+G+X-M şeklinde tanımlanıyor olsun.

𝐴 =2000 c=0,8 t=0,5 m=0,4 ise

a. Denge milli gelir seviyesini bulunuz.

b. TR’ deki 100 birimlik artışın, denge milli gelir üzerindeki etkilerini bulunuz.

c. İthalattaki 200 birimlik azalışın denge milli gelir üzerindeki etkilerini bulunuz.

d. c, t ve m deki azalışların, çoğaltanı nasıl etkileyeceğini açıklayınız.

Ödev: 3) Kamu kesiminin olduğu açık bir ekonomide;

Y=C+I+G+X-M şeklinde tanımlanıyor olsun.

𝐴 =4000 c=0,7 t=0,3 m=0,2 ise

a. Denge milli gelir seviyesini bulunuz.

b. TR’ deki 200 birimlik artışın, denge milli gelir üzerindeki etkilerini bulunuz.

c. İthalattaki 100 birimlik azalışın denge milli gelir üzerindeki etkilerini bulunuz.

d. IS’ in eğimini bulunuz.

e. C, t ve m deki azalışların, çoğaltanı nasıl etkileyeceğini açıklayınız.

Ödev: 4) C=200+0,70YD ; t=0,10; 𝑇𝑅=100; 𝐼 = 200 + 0.20𝑌 − 5𝑖, 𝐺 =300, 𝑋 = 300,𝑀 = 200 +0.20𝑌 𝑣𝑒 𝑖 = 20 ise;

a. Denge milli gelir?

b. Harcanabilir gelir?

c. Denge harcama düzeyi?

d. Denge tasarruf düzeyi?

e. Denge yatırım düzeyi?

f. Yatırımların faize olan duyarlılığı 10’ a çıkarsa;

g. Denge yatırım düzeyi?

h. Denge milli gelir düzeyi?

i. İlk durumda ∆G=+100 ∆Y=?

j. İlk durumda ∆I=+100 ∆Y=?

k. İlk durumda ∆TR=+100 ∆Y=?

Ödev: 5) C=200+0,80YD ; t=0,10; 𝑇𝑅=100; 𝐼 = 300 + 0.10𝑌 − 10𝑖, 𝐺 =500, 𝑋 = 200,𝑀 = 300 + 0.10𝑌 ve i=10 ise;

a. Denge milli gelir?

b. Harcanabilir gelir?

c. Denge harcama düzeyi?

d. Denge tasarruf düzeyi?

e. Denge yatırım düzeyi?

f. Yatırımların faize olan duyarlılığı 30’ a çıkarsa;

g. Denge yatırım düzeyi?

h. Denge milli gelir düzeyi?

i. İlk durumda ∆G=+100 ∆Y=?

j. İlk durumda ∆I=+100 ∆Y=?

k. İlk durumda ∆TR=+100 ∆Y=?