hemşirelik myo yrd. doç. dr. Ünal uluca · kemikler vücudun iskelet yapısını oluşturan,...

Hemşirelik MYO

Yrd. Doç. Dr. Ünal Uluca

Vücudun duruşunu ve hareketini sağlayan kas-

iskelet sistemi; kemik, eklem, kas, kıkırdak,

ligament, tendon, fasya, bursa gibi oluşumlarla

bağ dokusundan meydana gelir.

Kas ve İskelet Sistemi

Kemikler

Vücudun iskelet yapısını oluşturan, organlarını

destekleyen ve koruyan, hareket sağlayan, kalsiyum gibi

mineral tuzlarını depolayan, hematopoezi yani kemik

iliğinde, eritrosit yapımını sağlayan kemikler; yaklaşık 206

tanedir ve uzun (femur kemiği), kısa (karpal kemikler),

yassı (kafa kemikleri) ve düzensiz (vertebra kemikleri)

yapıda olabilirler.

Eklemler

Kemiklerin karşılaştığı, birleştiği yere eklem denir. Kemikleri birbiri-

ne bağlayarak hareketliliği sağlayan eklemler genellikle 3 grup için-

de sayılabilirler:

1. Fibroz eklemler; Kafatası kemikleri gibi çok az ya da hiç hareketi

olmayan eklemler,

2. Yarı oynar eklemler; Vertebralar arası disklerde ve pubiste oldu-

ğu gibi yarı oynar kıkırdak eklemler,

3. Sinovyal-hareketli eklemler; Diz, kalça, omuz, bilek, parmak ek-

lemleri gibi hareketli eklemler.

Kaslar

Kemik iskelet yapıyı destekleyen ve vücuda

hareketlilik sağlayan iskelet kasları ise, çizgili

ve oldukça damarsal bir yapıya sahiptirler;

değişik yapı ve ölçülerde bulunabilirler.

Bağ Dokusu

Kıkırdak, ligament, tendon, fasiya, bursa gibi bağ dokusu

içeren oluşumlar ise; kemik eklem ve kas arasında bağlantı

ve desteği sağlarlar. Bağ dokusunun başlıca fonksiyonları;

iç organları ve vücudu korumak, destek sağlamak, besin

maddelerinin ve atıkların taşınmasına yardım etmek ve

yaralanan dokularda enflamasyon ve onarım süreçlerinde

yer almaktır.

Anamnez ve fizik muayene eklem ve kastaki ağrının

özelliklerini, eklemin hareketlerini ve hareket

kısıtlılığını, eklemdeki şişlik, şekil bozukluğu

(deformite) gibi değişiklikleri, ekleme yakın kas ve

derideki, kas gücünde ve deri renginde değişme, deri

lezyonu gibi değişiklikleri değerlendirmek için yapılır.

Tanı İşlemleri

Kas-iskelet sistemi ve bağ dokusu hastalıklarında; anamnez

ve fizik muayenenin dışında laboratuvar incelemeleri,

radyolojik incelemeler, endoskopik incelemeler, sinovyal

sıvı incelemeleri ve biyopsi incelemeleri gibi çeşitli tanı

işlemleri yapılır.

Laboratuvar incelemeleri

Hematolojik incemeler; Bu grup içinde eritrosit,

lökosit, trombosit ve kan sedimantasyon hızı

incelemeleri yapılır. Diğer inflamasyon hastalıklarında

olduğu gibi kas-iskelet sistemi hastalıklarında da

genellikle eritrositopeni, lökopeni, trombositopeni

(pansitopeni) ve kan sedimantasyon hızında artma

görülür.

Antijen-antikor incelemeleri; Bu grup laboratuvar

incelemelerinde kas-iskelet sistemi hastalıklarında görülen

antijen ve onlara karşı oluşan antikor incemelerinden söz

edilir.

Romatoid faktör (RF) incelemesi; Serumda pozitif (+) olması

en çok romatoid artriti düşündürür.

Anti nükleer antikor (A.N.A.) aranması; Serumda pozitif

bulunması en çok Sistemik Lupus Eritematozosu

düşündürür.

Anti-streptolizin O (ASO) testi; ASO artmış titrelerde

yüksek bulunursa, streptokoksik artrit ya da akut eklem

romatizması düşünülür.

Lenfosit E-(LE) hücresi araması; Serumda LE hücresi

bulunması en çok Sistemik Lupus Eritemotozus'u

düşündürür.

Serum kompleman testleri; Özellikle bazı bağ dokusu

hastalıklarında hem tanıda, hem de hastalığın seyrinin

değerlendirilmesinde oldukça önemli bir yer tutar.

C-reaktif protein (C-RP) incelemesi; Akut eklem

romatizması, romatoid artrit ve sistemik lupus

eritematosus'da artar ve serumda pozitif bulunur.

Doku uyuşum antijen (HLA) araması; Özellikle

serumda HLA-B27 (+) pozitifliği; ankilozan spondilit

ve Reiter sendromunu düşündürür.

Diğer laboratuvar incelemeleri; Bu grup içinde en

çok; Serum kas enzimleri (SGOT-SGPT) Kreatinin

Fosfokinaz (CPK) Serum ürik asit, kalsiyum, fosfor,

Alkalen fosfataz gibi incelemeler yapılır.

Radyolojik incelemeler

Direkt röntgen grafileri; Kas-iskelet sistemi

hastalıklarında röntgen incemeleri önemli bir yer tutar

ve etkilenen kemik ve eklemdeki aşınmayı atrofik ve

hipertrofik değişiklikleri, eklemin daralması,

sertleşmesi, normal şeklini yitirmesi gibi değişiklikleri

değerlendirmeye yarar. Özellikle romatoid artrit ve

ankilozan spondilit olgularında yapılan radyolojik

incelemeler oldukça belirgin tanı koydurucudur.

Artrografi; Özellikle röntgende görülemeyen intraartiküler

eklemlere radyoopak madde (hava, kontrast madde) verilerek

yapılan radyolojik incelemedir. En çok, pelvis, ayak bileği, dirsek

ve el bileğinde artrografi uygulanır. Eklemlerdeki değişiklikleri

daha belirgin ortaya koyar.

Ekfem ve Kemik Sintigrafisi; IV yoldan radyoizotop madde

Örn;Teknesyum 99) verilerek çekilen eklem ve kemik sintigrafileri;

kemik metabolizması, sınırlı ya da yaygın kemik olayları hakkında

bilgi verilir.

Elektromyelografi (EMG); Kas üzerine yerleştirilen

elektrot iğneleri aracılığı ile kasların elektriksel

aktivitesinin incelenmesi işlemidir. Özellikle

polimiyosit gibi kas hastalıklarının ve bazı bağ

dokusu hastalıklarının tanısında önemli bir yer

tutar.

Endoskopik incemeler;

Artroskopi; Işıklı ve mercekli bir endoskop aracılığı

ile yapılan bu endoskopik inceleme, eklemin

direkt inspeksiyonunu ve gerekirse iğne biyopsisi

ile eklemden materyal almayı sağlar. Artroskopi

yapmaya en uygun eklemler diz, omuz ve

dirseklerdir.

Sinovyal Sıvı İncelemeleri,

Eklemin sinovya boşluğunda steril koşullarda ve lokal anestezi ile

sinovya sıvısının alınması ve mikrobiyolojik olarak sıvının içeriğinin

analiz edilmesi işlemidir.

Alınan sinovya sıvısının;

Makroskobik incelemeleri;

Volum, Viskozite, Berraklık, Renk, Müsin pıhtısı yönünden

inceleme

Mikroskobik incelemeleri;

Lökosit sayımı, Hücre cinsinin ayrımı, Gram boyama yöntemi ile

bakteri incelemesi,

Biyopsi incelemeleri,

Kas-iskelet sistemi hastalıklarında; kemik, kas, deri,

sinovya ve olaydan etkilenen diğer organlardaki

tutuluşları histolojik olarak görmek için biyopsi

incelemeleri de yapılır. Bu grup içinde; Deri

biyopsileri (Örn; sklerodermada) Kas biyopsileri

(Örn; polimiyozitde)

Sinovyal membran biyopsileri (örn; tüberküloz

artriti ve gut'da) Böbrek biyopsisi (Örn; sistemik

lupus eritamatozis) Deri altı nodülleri biyopsisi

(Örn; Romatoid Artrit) Lenf bezi biyopsileri (Örn;

Romatoid Artritde) Tükrük bezi ve dudak

biyopsileri (Örn; ileri romatoid artrit olgularında)

Serebral Palsi (SP)

Heterojen bir hastalık tablosu (etyoloji, patogenez, klinik)

İlerleyici değildir, ancak sıklıkla değişkenlik gösterir (immatür sinir sisteminin hızlı değişimi ; gelişimsel, bilişsel, dil )

Kronik beyin hasarı sonucu motor sistem etkilenmiştir

Gelişmiş ülkelerde prevalansı

1000 canlı doğumda 2-2.6

Eşlik edebilecek sorunlar

Mental gerilik 1/3 hafif

1/3 orta-ağır

Spastik tetraplejilerde sık

Epilepsi

% 15-55 (SP+MR sıklık)

Kognitif bozukluklar

Dil, konuşma

Oromotor sorunlar ( salya , yutma güçlüğü )

Görme, işitme

Ortopedik

Risk faktörleri Pre-,peri-,postnatal

Komplike doğum

Makat gelişi

Düşük Apgar skoru

Düşük doğum ağırlığı, preterm

Çoğul gebelik

MSS malformasyonu

Yenidoğan konvulziyonu

Annede kanama (gebeliğin 6- 9

ayında)

ciddi proteinüri

hipertiroidi, mental gerilik,

konvulziyon

İnvitro fertilizasyon

İntrasitoplazmik sperm enjeksiyonu

SP Nedenleri Gebelikte infeksiyon

Hipoksik iskemik ansefalopati

% 3-13 sorumlu (<%20)

İntrakraniyal kanama Hiperbilirübinemi Serebral disgenezi Postnatal nedenler

İntrakraniyal infeksiyon Vasküler olaylar Kafa travmaları

SP’de etioloji

Görüntüleme

Metabolik ve genetik incelemeler

Koagulopati testleri

SP’de görüntüleme

BBT %77’sinde patoloji

MRG %89’unda patoloji

Metabolik ve Genetik İncelemeler

Metabolik ve genetik nedenlerin gerçek sıklığı belli değil

Koagulopati testler

Yenidoğanda serebral enfarkt, koagulopati ve daha sonra hemiplejik SP arasında ilişki (hemiplejik SP’nin %13-37’sinde )

Yenidoğan döneminde yapılması