fisiologia – 2015 ocw/ehu e. agirregoitia eta n.agirregoitia · fisiologia – 2015 ocw/ehu e....
Post on 28-Oct-2019
10 Views
Preview:
TRANSCRIPT
Fisiologia – 2015 OCW/EHU E. Agirregoitia eta N.Agirregoitia
1
12. GAIA: ZENTZUMEN BEREZIAK
Existitzen diren bost zentzumen bereziak (usaimena, dastamena, entzumena, oreka eta
ikusmena) entzefaloan kontzentratuak daude. Zentzumen somatikoetan bezala, hauetan
ere, inguruneko informazioa ekintza-potentzialetan eraldatzeko hartzaileak egongo dira
eta gero, informazio hori garunak interpretatuko du.
1. USAIMENA
Zentzumen-neurona primarioen (usaimen-zelulak) bukaeran zilioak dituzte eta mukosan
daude murgilduak. Mukosa horretan disolbatzen diren usaimen-molekulek zilioetako
hartzaileak aktibatuko dituzte eta ekintza-potentzialak sortuko dira. Sinapsi bidez,
informazioa usaimen-erraboilaren barnean dauden zentzumen-neurona sekundarioetara
garraiatuko da eta hortik usaimen-kortexera. Gainera, amigdalara eta hipokanpora ere
aferentziak proiektatuko dira eta horregatik usaimena lotura handia du oroimena eta
emozioekin.
2. DASTAMENA
Dastamena guztiz lotua dago usaimenari, izan ere, askotan elikagai baten dastamena
deritzoguna, egiatan, elikagai horren usaina da. Usaimenerako ehunka hartzaile mota
dauden arren, dastamena soilik bost sentsazioen konbinazioa da: gozoa, garratza, gazia,
mingotsa eta umami (glutamatoarekin lotutako gustua).
Oso interesgarria da aipatzea soilik bost zaporeen sentsazio eduki arren, bakoitza
gorputzaren oinarrizko funtzio batekin lotua dagoela:
- Zapore azidoan, gorputzak H+ ioia ezagutzen du eta, horrela, pH-aren oreka
mantentzeko erabil dezake.
- Zapore gazian, gorputzak Na+ ioia ezagutzen du eta oreka hidrikoa mantentzeko oso
garrantzitsua izango da.
- Zapore gozoan eta umamian, gorputzak molekula kimiko elikagarriak ezagutuko ditu
eta nutriziorako informazio garrantzitsua izango da.
- Zapore mingotsa gorputzarentzat ohartarazpen bat izango da, molekula kimiko
toxikoak egon daitezkeenaren abisua.
Fisiologia – 2015 OCW/EHU E. Agirregoitia eta N.Agirregoitia
2
Dastamenerako hartzaileak, batez ere, dastamen-papiletan agertzen dira, mihiaren
gainean eta, zapore bakoitzerako, hartzaileak zonaldeka banatuak agertzen dira (beheko
irudian aztertzen da). Papila horietako bakoitza 50-150 dastamen-zelulez osatua dago
eta haien inguruan euste-zelulak eta erregeneraziorako oinarrizko zelulak daude.
Ahosabaian ere dastamen-hartzaileak daude.
Dastamen-zelula bakoitza epitelio-zelula bat da (ez da neurona bat). Epitelioan
barneratua daude eta soilik zati txiki bat kanporatzen dute. Kanporatzen den zati
horretako mintza mikrobiliak osatzen ditu ukimen-azalera handitzeko. Nahiz eta zapore
bakoitzak bere mekanismo berezia duen (beheko irudian aztertzen da), orokorrean,
substantzia batek zaporea sortzeko, molekula hori listuan disolbatu beharko da eta
dastamen-zeluletako proteina-hartzaile batekin lotu beharko da. Modu horretan,
seinaleen ur-jauzi bat martxan jarriko da eta, bukaeran, Ca2+
ioiaren askapenagatik,
neurotransmisoreen askapena emango da eta zentzumen-neurona primarioan ekintza-
potentzialak sortuko dira. Hortik aurrera, ohiko bide sentsoriala jarraituko da:
erraboilan, neurona sekundarioekin egingo dute sinapsia eta gero, sekundarioek neurona
tertziarioekin egingo dute sinapsia talamoan. Azkenik, informazioa dastamen-kortexera
joango da eta hor interpretatuko da informazioa.
Fisiologia – 2015 OCW/EHU E. Agirregoitia eta N.Agirregoitia
3
3. ENTZUMENA
3.1 SOINUA
3.1.a) Higidura Oszilakor Harmonikoa
2 puntuen artean higidura lerrozuzen periodikoa duen gorputzak higidura oszilakor
harmonikoa duela esaten da. Mugimendu mota hori grafiko bidez irudikatu daiteke
hurrengo moduan: Gorputzak lerrozuzenean (A-O-B) duen posizioa (x: odenatu-
ardatza) irudikatuz denboran zehar (t: abzisa-ardatza).
Gorputzaren mugimendua deskribatzen duen lerrozuzena zirkulu baten diametroa dela
kontsideratuz eta, gorputz horren denboran zeharreko mugimenduaren proiekzioa
eginez, ω abiadura angeluarra duen higidura zirkular uniformeko gorputza balitz bezala
har dezakegu. Mugimenduaren irudikapen grafikoak sortzen duen kurbari sinusoide
deritzo.
3.1.b) Soinua
Def (objektiboa): Ingurune material baten bibrazioa
Def (subjektiboa): Giza belarriak sumatu dezakeen eta ingurune materialen bidez
hedatzen den higidura oszilakorra da.
- Somagarritasuna:
Uhin oszilakor bat soinutzat hartzeko, giza belarriak sumatzeko gai izan behar du.
Gizakiak antzeman dezakeen maiztasun-tartea 30 Hz eta 20 kHz artean dago. Hala ere,
animalia bakoitzean tarte hori aldakorra da.
- Ingurune materialaren beharra:
Soinua ingurune materialetan zehar hedatzen den higidura oszilakorra da, harmonikoa
zein ez-harmonikoa. Gure intereserako, ingurunea airea izango da. Uhin mekanikoa
denez, hutsean ezin da hedatu (uhin elektromagnetikoak ez bezala).
Fisiologia – 2015 OCW/EHU E. Agirregoitia eta N.Agirregoitia
4
2π
tω =
A
λ
distantzia
denboraTUh
inar
enlu
zape
na A
λ
distantzia
denboraTUh
inar
enlu
zape
na
A = anplitudea
λ = uhin luzera
T = periodoa
f = maiztasuna (1/T)
v
λf =
3.1.d) Soinuaren ezaugarri fisikoak
• Higidura oszilakor harmonikoaren deskribapena
A: Anplitudea; uhinaren luzapen maximoa. Soinuaren intentsitatea (I) emango digu.
ω: Uhinaren abiadura angeluarra
ω = abiadura angeluarra
2π = bira oso baten angelua
t = denbora
T: Periodoa (ziklo bat betetzeko behar den denbora)
f: Maiztasuna (frekuentzia)
- Def: Periodoaren aurkakoa (1/T)
- Soinuaren ezaugarri berezia da
- Ez da aldatzen ingurunearekin, soinu bakoitzean konstante mantentzen da
- Soinuaren tonua mugatuko du
- Unitatea: Hz (Hertz) edo ziklo/sg. Zenbat bibrazio-ziklo egiten dituen
partikulak segundo batean.
λ: Uhin-luzera
- Def: Fase berdinean dauden 2 puntuen arteko distantziarik txikiena
- Ingurunearekiko menpekotasuna du (Adb: Uretan > Airean x 4,2 aldiz)
- Uhinaren hedapen abiadura mugatuko du. Izan ere,
abiadura (v) anplitudearekiko independentea da. Hedapen
abiadura handiagoa dago solidoetan gasetan baino,
konpresioagatik molekulak gertuago daudelako solidoetan.
• Soinuaren hedapena
Soinua bibrazioan dagoen gorputz batetik eratzen da. Horrela, objektu bat bibratzean,
inguruko aire-molekula bakoitzak mugimendu oszilakorra sortzen du bere oreka-
puntuaren inguruan; hedapenaren noranzko berdinean oszilatuko dute, hain zuzen.
Molekula bakoitzak albokoari transmitituko dio bibrazioa eta kate-mugimendua sortuko
da, hau da, bibrazioa molekulaz molekula garraiatzen da, baina ez da molekulen
hedapenik emango. Gainera, mugimendu oszilakorragatik, molekula horiek presio
aldaketa lokalak sortuko dituzte (batzuetan molekulak elkarren artean gerturatuko
direlako eta bestetan aldenduko direlako) eta konpresio eta depresio guneak eratuko
dituzte. Konpresio eta depresio gune horiek uhin esferiko modura hedatzen dira bibrazio
iturritik:
Fisiologia – 2015 OCW/EHU E. Agirregoitia eta N.Agirregoitia
5
Soinu bakuna Soinu konposatua Zarata
P
SI =
• Soinu motak
Soinu motak harmonikotasuna eta periodoaren arabera desberdintzen dira:
1. Soinu bakuna (garbia edo purua):
Higidura oszilakor harmonikoa du
Periodikoa da
2. Soinu konposatua EZ du higidura oszilakor harmonikoa
Periodikoa da
3. Zarata EZ du higidura oszilakor harmonikoa
EZ da periodikoa
• Soinuaren intentsitateak
Mugimendu oszilakorra espazioan hedatzen denean, energia kantitate batekin hedatuko
da. Denbora unitateko hedatzen den energia (hau da, potentzia) eta azalera unitateko,
intentsitatea da.
I: intentsitatea (w/cm2)
P: potentzia (watt)
S: azalera (cm2)
Gizakiak (batezbeste) entzun dezakeen soinu intentsitaterik txikiena 10-16
w/cm2 da eta
handiena 10-4 w/cm
2 da. Entzumen aparatua oso moldagarria da eta maiztasun
konkretuetan oso intentsitate baxuetan entzuteko gaitasuna du.
Fisiologia – 2015 OCW/EHU E. Agirregoitia eta N.Agirregoitia
6
IaI0
Ir = log
I
10-16Ir = 10 · log
Sonoritatea Tonua Tinbrea
Soinu gogorra
Soinu ahula
Soinu altu (agudo)
Soinu baxu (grave)
Tonu berdina baina tinbredesbedina
Dezibel eskala
Ikusi dugunez, intentsitatearen balioak oso zenbaki txikiak dira eta erabilpen zaila dute.
Hori dela eta, intentsitate erlatiboak erabiltzen dira, hau da, kontsentsuz aukeratutako
intentsitate batekin konparatzen dira. Gizakiak suma dezakeen intentsitate baxuenarekin
(10-16
w/cm2) konparatzen da, hain zuzen.
Datuak modu logaritmikoan honetan aurkezten dira:
Ir: Intentsitate erlatiboa (Bell)
Ia: Intentsitate absolutuaren balio konkretua (w/cm2)
I0: Suma daitekeen intentsitaterik ahulena (10-16
w/cm2)
Intentsitate erlatiboaren oinarrizko unitatea Bell (B) da, baina normalean dezibel-ak
(dB) erabiltzen dira, eta horregatik, oinarrizko formula hau erabili ohi da:
Beraz, intentsitateak 10-16
eta 10-4 w/cm
2 artean daudenean, dezibel eskala
logaritmikoko balioak 0 eta 120 dB artean egongo dira. Hura da dezibel eskala.
3.1.e) Soinuaren ezaugarri fisiologikoak
Soinuaren ezaugarri subjektiboak dira (ez fisikoak):
a. Sonoritatea Soinuak gogor eta ahul artean sailkatzeko sentsazioa da. Ezaugarri horretarako,
intentsitatea (I) eta maiztasuna (f) dira garrantzitsuak.
b. Tonua Soinuak altu eta baxu artean sailkatzeko balio zaigun ezaugarria da. Maiztasunari
(f) lotua dago. Maiztasun altuek soinu altuak sortzen dituzte eta maiztasun txikiek
soinu baxuak.
d. Tinbrea Altuera berdina baina iturri desberdineko bi soinuen artean desberdintzeko gaitasuna
ahalbidetzen duen sentsazioa da (biolinaren Do M vs. flautaren Do M).
Fisiologia – 2015 OCW/EHU E. Agirregoitia eta N.Agirregoitia
7
3.2 ENTZUMENA
3.2.a) Belarriaren egitura (irudiak ikusi hurrengo orrian)
Belarria organo konplexua da baina guk era sinplifikatuan ikusiko dugu. Ondo
ulertzeko, belarriaren zona-mailako banaketa egingo dugu:
1. Kanpo-belarria
- Belarri-pabilioia
- Kanpoko konduktua (tinpano mintzarekin kontaktuan)
2. Erdiko belarria
- Tinpano kutxa
- Hezurtxo katea (mailua, ingudea, ointoki)
- Eustakioren tronpa
- Leiho obala
- Leiho borobila
3. Barne-belarria (egitura guztiak barraskiloaren barnean daude)
• Barraskiloa zabalduta:
- Arrapala bestibularra → Helikotrema → Arrapala tinpanikoa
• Barraskiloa zeharka ebakia:
- Zati zurruna: tabikea (hezurkara)
- Zati biguna (mintzakara)
- Arrapala bestibularra
- Reissner mintza
- Konduktu koklearra (bertan Cortiren organoa)
- Mintz-basilarra
- Arrapala tinpanikoa
- Likidoak:
- Endolinfa (konduktu koklearrean)
- Perilinfa (arrapaletan)
3.2.b) Entzumen mekanismoa
Entzumena gertatzeko 3 prozesu gertatu behar dira: 1) Belarriak soinu-uhinak
bereganatu eta transmititu behar ditu; 2) Maiztasunak bereizi behar dira; 3) Informazioa
nerbio-sistema zentralera transmititu behar da (nerbio-bulkada bidez) haren esanahia
deszifratzeko. Ekintza horiek aurrera eramateko, belarriaren atal bakoitzak zeregin bat
du. Hori da ikusiko duguna:
A) KANPO BELARRIA
- Belarriaren pabilioia: Gizakiarengan ez du funtzio berezirik, baina hainbat
animaliatan pantaila mugikor modura jokatzen du soinua “harrapatzeko” intentzioarekin
(imajinatu untxiaren belarriak nola mugitzen diren)
- Kanpo konduktua: Erresonantzia-egitura bezala funtzionatzen du. Soinuak biltzen
ditu hobeto entzun daitezen. Konduktuagatik soinua 5-10 dB anplifikatzen da.
Fisiologia – 2015 OCW/EHU E. Agirregoitia eta N.Agirregoitia
8
Zeharka
Zabalduta
Arrapala bestibularra
Raissnermintza
Konduktu koklearra
Corti organoa
Arrapala tinpanikoa
hezur-xafla
mintz- basilarra zelula ziliarrak
kanpo konduktua
tinpanoa
mailua
ingudea
ointokileiho obala
arrapala bestibularraperilinfa
leiho borobila arrapala tinpanikoa mintz-basilarra barraskiloahelikotrema
Barne-belarria
Erdiko belarria
Kanpo-belarria
nerbio-zuntzak
Chittka L, Brockmannderivative work: M•Komorniczak lk- - Anatomy_of_the_Human_Ear.svg. CC
BY 2.5 via Wikimedia Commons-
KOKLEA:
Frumento A: Biofísica, 3. ed. MOSBY 1995
Fisiologia – 2015 OCW/EHU E. Agirregoitia eta N.Agirregoitia
9
W1 = P1 · ∆V1 = P1 · S1 · ∆x1
W2 = P2 · ∆V2 = P2 · S2 · ∆x2
P1 · S1 · ∆x1 = P2 · S2 · ∆x2
S1
S2
P2 = P1 · ·∆x1
∆x2
S1 · 15 > S2
∆x1 · 1,3 > ∆x2P2 ≈ P1 · 15 · 1,3 P2 ≈ 20P1
∆x1
∆x2
S1
S2
∆V1
∆V2
P1
P2
B) ERDIKO BELARRIA
Erdiko belarriaren helburua da soinua ingurune gaseosotik (airea) ingurune likidora
(barraskiloko linfa) pasatzea eta horretarako, beharrekoak diren doikuntzak egiten ditu.
- Hezurtxo katea: Hezurtxo katerik ez balego, belarriak adituko lukeen intentsitaterik
txikiena 60 dB handiagoa izango zen, hau da, gaur egun suma ditzakegun soinu oso
baxuak ez genituzke adituko. Kanpo-belarritik barne-belarrirako bidean soinu-uhinen
presioa 20 aldiz handitzen da. Presio handipen hori beharrezkoa da soinua ingurune
konprimagarri batetik (airetik) ingurune ia konprimaezin batera (likidora) transmititu
dadin. Soinu-uhinek daroaten presioak tinpano mintzaren bibrazioa eragiten du, eta
tinpanoan sortutako bibrazioa hezurtxo katera transmitituko da. Alde batetik, hezurtxo
kateak palanka baten antzera funtzionatuko du eta mugimenduaren indarra 1,3 aldiz
handituko du. Bestaldetik, leiho obalaren azalera tinpanoko azalera baino 15 aldiz
txikiagoa da. Beraz, orotara, presioa 20 aldiz handituko da:
Presioaren handipenaren azalpena
Tinpanoa (1), hezurtxo katea eta ointokia (2) irudikatzen duen eskema. Bertan, azalera
(S), desplazamendua (∆x), bolumen aldaketa (∆V) eta presioak (P) irduikatuak daude:
Tinpanoko mintzera heltzen den presioak (P1) lana (W1) eragiten du, eta ia energiaren
galerarik ez dagoenez, lan guztia ointokira transmititzen da (W2):
Ointokitik aterako den presioa (P2) bakantzen badugu:
Tinpanora heltzen den presioak (P1) eragin duen bibrazioak mailua eta ingudea
mugiarazten du eta, palanka bat bezala, 2 hezurtxo horiek ointokia mugiaraziko dute.
Hain zuzen, mailuaren desplazamendua (∆x1) 1,3 aldiz handiagoa da ointokian eragingo
duen desplazamenduarekin (∆x2) alderatuz. Gainera, tinpanoko azalera (S1) leiho
obalekoa (S2) baino 15 aldiz handiagoa denez, orotara, hauxe dugu:
Fisiologia – 2015 OCW/EHU E. Agirregoitia eta N.Agirregoitia
10
Leiho obala Arrapala bestibularra eta konduktu koklearraOintoki
Leiho borobila Arrapala tinpanikoa
Mintz basilarra
Helikotrema
Soinuaren presioa oso altua denean, hezurtxoen inguruko muskuluak (estapedio eta
tinpanoko tentsorea) uzkurtuko dira eta muskuluen uzkurketa horrek kateari
zurruntasuna eragingo dionez, hezurtxoen soinuaren eroankortasun-gaitasuna asko
jaitsiko da (batez ere frekuentzia txikiko soinuen eroankortasuna galaraziko da).
Horrela, koklea babestu ahal izango da. Adibidez, guk hitz egiten dugunean, sortzen
diren soinu-presio handiak ekiditeko, hezurtxo kateko muskuluak uzkurtzen ditugu eta
horregatik “arraro” entzuten dugu gure ahotsa grabatua entzuten dugunean, hau da, gure
ahotsa hezurtxoko muskuluak uzkurtu gabe entzuten dugunean.
D) BARNE BELARRIA
1. Soinu-uhinen transmisioa
- Koklea (barraskiloa): espiralean biribildutako hodi-sistema bat da, baina
entzumenaren azterketa egiteko hobe da zabalduta edo zeharka egindako mozketa
ikustea (6. orria).
Ointokiko oinak bibratzen duenean (koklearen barrura mugitzen denean), leiho obala
bibraraziko du eta azken horrek arrapala bestibularreko perilinfa barrura bultzatuko
du eta likido horren presioa handituko du. Barraskiloaren barrunbea zurruna denez eta
likidoa konprimaezina denez, likidoa, helikotrematik, arrapala tinpanikora pasatuko
da eta leiho borobila (deformagarria dena) kanpora bultzaraziko du. Gero, ointokia bere
lehenengo posiziora bueltatzen denean, likidoak kontrako norabidea hartuko du.
Egia esanda, helikotrema oso zulo txikia denez eta likidoa likatsua denez, ez da ematen
helikotreman zeharreko likidoaren igarotze adierazgarririk. Aldiz, konduktu koklearra
ez denez hain zurruna (bigunagoa da), ointokiko oinak bibratzen duenean eta ondorioz,
arrapala bestibularreko likidoaren presioa handitzen denean, konduktu koklearra
arrapala tinpanikorantz desplazatzen da eta, modu horretan, alde batetik, ointokiko
oinari lekua egiten dio eta bestaldetik, leiho borobilaren kanporanzko mugimendua
baimentzen du. Kasu honetan ere, ointokia bere lehenengo posiziora bueltatzen denean,
likidoak kontrako norabidea hartuko du.
Kokleako likidoaren mugimendua ointokiko desplazamendua eta gero:
Raissner mintza hain biguna denez, arrapala bestibularrean ematen diren presio
aldaketak zuzenean konduktu koklearrera pasatzen dira, beraz, konduktu bakar bat
bezala har dezakegu (irudian ikusten den bezala). Raissner mintzaren funtzio nagusia da
konduktu koklearrean endolinfa mantentzea (likido garrantzitsua orekarako).
Fisiologia – 2015 OCW/EHU E. Agirregoitia eta N.Agirregoitia
11
Maiztasun altua
Maiztasun ertaina
Maiztasun baxua
2. Maiztasunen bereizketa
- Mintz basilarra: Koklearen barnean dagoen egitura da. Konduktu koklearra eta
arrapala tinpanikoa banatzen duen mintza da. 20.000-30.000 zuntz basilarrez osatua
dago. Zuntz basilarrak zurrunak eta elastikoak dira eta haien mutur basala kokleako
erdiko hezurdurari (modioloari) lotuak daude, baina mutur distaletik aske daude. Beraz,
zuntz basilarrek armonika baten “mihiak” bezala bibratu dezakete.
Zuntz basilarren luzera handituz doa. Izan ere, leiho obal eta borobilean zuntzek 0,04
mm dituzte eta koklearen barneko erpinean (helikotrematik gertu) 0,5 mm dituzte.
Zuntzen diametroa, aldiz, txikitzen doa. Guzti horren ondorioz, leiho obaletik gertu
dauden zuntz motz eta zurrunek hobeto bibratzen dute maiztasun altuekin eta zuntz
luzeek eta malguek hobeto bibratzen dute maiztasun baxuetan.
• Nola “bidaiatzen” dute soinu-uhinek koklean zehar?
Soiunu-uhinen transmisioa aztertu dugunean ikusi dugu nola, ointokia mugitzean,
likidoak presioa irabazten zuela eta konduktu koklearra (eta beraz, mintz basilarra)
arrapala tinpanikorantz “sabeltzen / abonbatzen” zen. “Sabeltze / abonbamendu” horrek
gero eta tentsio elastiko gehiago eragingo du mintz basilarrean eta metatzen joan den
tentsio elastiko horrek uhin “bidaiari” bat sortuko du mintz basilarrean zehar eta
helikotremarantz. Ideia bat egiteko, mintz basilarrean zeharreko uhin “bidaiari” horren
mugimendua putzu baten gainazaletik garraiatzen den uhin batekin konpara dezakegu.
Mintz basilarrean zeharreko “uhin-
bidaiarien” mugimenduaren eskema:
Maiztasun altuko uhinetarako, mintz
basilarraren erresonantzia hasieran
ematen da. Aldiz, maiztasun baxuko
uhinak mintz basilarraren bukaeran
sortzen dute erresonantzia.
- Zergatik?
1. Zuntz basilarren zurruntasuna aldatzen
delako mintz basilarrean zehar.
2. Gehiegizko likidoak “kargaren”
handipena sortzen duelako mintz
basilarrean.
• Soinu-maiztasunaren arabera mintz basilarraren bibrazio patroia aldatzen da:
Uhina hasieran ahula da, baina gero eta indartsuago egiten da (anplitudea handitzen da)
maximo batera heltzen den arte. Maximo hori lortzen da uhinak duen soinu-maiztasuna
eta mintz basilarraren zuntzak duen erresonantzia-maiztasun naturala berdinak direnean.
Bi maiztasun horiek bat egiten duten leku horretara, uhina heltzen denean, mintz
basilarrak aurrera eta atzera erraztasunarekin bibratu dezake eta ondorioz, uhinak
zekarren energia desagertuko da. Hau da, uhinaren garraioaren mozketa emango da.
Fisiologia – 2015 OCW/EHU E. Agirregoitia eta N.Agirregoitia
12
Maiztasuna
Distantzia ointokitik (mm-tan)
Soinu-uhinaren anplitudearen patroia 8000 Hz-tik 200 Hz-rainoko maiztasunerako.
Mintz basilarreko anplitude maximoko puntuak (erresonantzia-puntuak) irudikatzen dira
maiztasun bakoitzerako:
Andrea Spagni: Creative Commons by-nc-sa-3.0
3. Informazioaren transmisioa nerbio sistema zentralera
- Cortiren organoa: Mintz basilarraren bibrazioagatik nerbio-bulkadak sortzen dituen
organo hartzailea da. Izan ere, Corti organoa mintz basilarreko zuntz basilarren
gainazalean eusten da eta mintz basilarra mugitzean, Corti organoa ere mugituko da.
Egia esanda, benetako hartzaile sentsorialak Corti organoko zelula ziliarrak dira.
Madhero88: Creative Commons by-nc-sa-3.0
Zelula ziliarren zilioak mintz tektorioaren geleko gainazala ukitzen dute, edota bertan
barneratuak daude. Zelula ziliarren goikaldea xafla erretikularrera lotuak daude, era
berean, xafla erretikularra Corti-ren euskarrien bidez zuntz basilarrera eta modiolora
dago lotua. Ondorioz, hiru egitura horiek egitura zurrun bat bailitzan mugitzen da.
Horrela bada, mintz basilarra gora mugitzen denean, xafla erretikularra gora eta
modiolorantza mugitzen da, eta mintz basilarra behera mugitzean, xafla erretikularra
behera eta kanporantz mugitzen da. Xafla erretikularreko barruranzko eta kanporanzko
mugimenduek eragiten dute zilioak mintz tektorioaren aurka mugitzea. Zilioak alde
batera makurtzen direnean, zelula ziliarrak despolarizatzen dira (katioientzako kanalak
irekitzen direlako), eta neurotransmisoreak askatuko dira neurona sentsorial primarioan
ekintza-potentziala sortuz. Zilioak bestaldera makurtzean, zelulak hiperpolarizatzen dira
(katioientzako kanalak ixten direlako). Hemendik aurrera, informazioak ohiko bide
sentsoriala jarraituko du: neurona primarioak erraboilera helduko dira eta hortik, belarri
bakoitzetik datoren soinua garuneko bi aldeetara proiektatuko da, batez ere
mesentzefalora eta talamora helduz, eta hortik, entzumen-kortexera bideratuko da.
Fisiologia – 2015 OCW/EHU E. Agirregoitia eta N.Agirregoitia
13
Xafla erretikularra Zilioak
Zuntz basilarra
Corti-ren euskarriak
Modioloa
Mintz tektorioa
Zelula ziliarren kitzikapena mintz tektorioarekin kontaktuan dauden zilioen atzera eta
aurrerako mugimenduagatik gertatzen da. Mugimendu horren arduraduna mintz
basilarreko zuntzen bibrazioa da.
Frumento A: Biofísica, 3. ed. MOSBY 1995
3.3 ULTRASOINUAK
Def: Gure belarrientzat entzunezinak diren uhin elastikoak dira. 20 kHz baino maiztasun
handiagoa dute. Uhin mekanikoak direnez ez dira hutsean hedatzen. Ultrasoinuek
dituzten ezaugarri berezien erantzuleak hauek dira:
- Duten uhin luzera txikia
- Duten intentsitate altua
• Ultrasoinuen hedapen abiadura aldatzen da ingurunearen arabera (soinuan
bezala):
- Airean: 340 m/s
- Uretan: 1500 m/s
- Ehun bigunean: 1400-1700 m/s
- Hezurrean: 3000-4000 m/s
• Ultrasoinuen hedapena
Ingurune homogeneoetan lerro zuzenean hedatzen dira, baina oztopoekin topo egiten
dutenean (ingurune heterogeneoak), jasan dezakete difrakzioa, islapena edo
absortzioa.
- Likidoz betetako barrunbe bat topatzean (besikula, kistea…), ultrasoinuak
intentsitatearen zati handia gordeko du.
- Ultrasoinuak gasak topatzean (birikitan), islapena pairatzen du.
- Egitura gogorrekin talka egitean (hezurrak, kaltzifikazio-harriak…),
absortzioa gertatzen da eta egitura zurrunen atzetik dauden egiturak ez dira
antzematen (itzal akustikoa).
Fisiologia – 2015 OCW/EHU E. Agirregoitia eta N.Agirregoitia
14
v
λf =
v - v’
λf =
v + v’
λf =
• Ultrasoinuen aplikazio medikoak
a) Terapeutikoa
- Erreumatologian: ultrasoinuek sortutako beroa edo frikzioa masaje modura erabil
daiteke
- Kirurgian: intentsitate altuko ultrasoinuen ekintza hondatzaileak erabiltzen dira
b) Diagnostikoa
Diagnostikoa egiteko, ultrasoinuen igorle bat eta hartzaile bat eduki behar da:
- Igorleak ultrasoinua sortuko du
- Igorleak askatutako ultrasoinuak zerbaiten kontra talka egiten duenean,
islatuko da eta hartzaileak ultrasoinuen oihartzunak bereganatuko ditu.
Hartzaile horrek oihartzuna seinale elektrikoan bihurtuko du.
Adibide bat: Ekografia (Oihartzuna = eco)
- Ehun bakoitzak ultrasoinuak zurgatu eta igortzeko duen ahalmena aldatzen
da ehunaren arabera.
- Ahalmen zurgatzaile horren arabera, hartzaileak jasotzen duen oihartzunak
irudi desberdin bat sortuko du:
o Argiago edo ilunago ehunaren arabera
o Ehunean egitura “anormalak” badaude (tumore, hausturak,
harriak…), ultrasoinuak sortzen duen irudian agertuko da
Adibide bat: Doppler ekografia
Doppler efektuan oinarritzen da ekografia mota hau. Doppler efektuak hauxe dio: Soinu
baten iturria belarrira hurbiltzen denean, “agudoago” entzuten dugu eta urruntzean
“grabeago” entzuten dugu. Hori gertatzen da frekuentzia (f) aldatzen delako, izan ere,
uhinak dakarren abiadurari (v) mugimenduan dagoen gorputzaren abiadura (v’) gehitu
(hurbiltzean) edo kendu (urruntzean) behar zaio.
Ultrasoinuen kasuan, mugitzen ari den objektu bati (adibidez globulu gorri bat)
ultrasoinu bat igortzen bazaio, talka egitean, sortuko den oihartzun-uhinaren
maiztasunean aldaketa jasango du. Hurbiltzen denean maiztasun handiagoa eta
urruntzen denean maiztasun txikiagoa.
Fisiologia – 2015 OCW/EHU E. Agirregoitia eta N.Agirregoitia
15
Uhin elektromagnetikoaEremu magnetikoa
Eremu elektrikoa
c = λ · f
4. OREKA
Oreka mantentzeko zentzumena barne belarrian dugun aparatu bestibularrari esker
lortzen dugu. Aparatu bestibularra osatzen dute hiru konduktu erdizirkularrek eta haien
oinarrian dauden organo otolitikoek. Aparatu bestibularra endolinfaz beterik dago eta
zelula sentsorial ziliatuez gaineztatua dago. Konduktu erdizirkularrak buruaren
errotazio-azelerazioa kontrolatzen du eta organo otolitikoek buruaren kokapena.
Oreka kontrolatzen duten zelula ziliatuak entzumenerako aztertu genituen Corti
organoko zelula ziliatuen antzera lan egiten dute. Kasu honetan, konduktu
erdizirkularretako zelula ziliatuak estimulatzen dira endolinfaren mugimenduaren
eraginez, eta organo otolitikoen zelulak estimulatzen dira grabitatearen eraginez
mugitzen diren kristal (otolito) batzuen eraginez. Bi kasuetan, zilioak alde batera
mugitzean, zelula despolarizatuko da eta zilioak beste aldera mugitzean, zelula
hiperpolarizatzen da.
Zelula ziliatuek sinapsia egiten dute neurona sentsorial primarioekin (nerbio
bestibularrean) eta neurona horiek erraboilera edota zerebelora proiektatzen dira.
Hainbat aferentzia talamora eta kortexera ailegatzen dira eta beste batzuk zerebelora.
5. IKUSMENA
5.1 ARGIAREN IZAERA ETA EZAUGARRIAK
5.1.a) Uhin elektromagnetikoak
Erradiazio elektromagnetikoak oszilazio harmonikoa duten uhinak bezala hedatzen dira.
Uhin elektromagnetiko horiek osagai elektrikoa eta osagai magnetikoa dute, izan ere,
eremu elektriko baten eta eremu magnetiko baten hedapena gertatzen da, elkarrekiko
elkarzutak dira eta hedapen-izpiarekiko elkarzutak.
• Uhin elektromagnetikoaren ezaugarriak:
- Hutsean heda daiteke, ez du ingurune materialik behar (soinua ez bezala).
- Argiaren abiadura (c) ingurune batean konstante mantentzen da,
beraz, geroz eta uhin-luzera (λ) handiagoa orduan eta maiztasun (f)
txikiagoa.
Fisiologia – 2015 OCW/EHU E. Agirregoitia eta N.Agirregoitia
16
Lurreko atmosfera zeharkatzen al du?
Erradiazio mota
Uhin-luzera (m)
Uhin-luzeraren ggb-ko eskala
Maiztasuna (Hz)
Irratia Mikrouhinak Infragorria UltramoreaIkusgaia X-izpiak Gamma izpiak
Eraikinak Pertsonak Tximeleta Orratz-punta Protozooak Molekulak Atomoak Nukleo atomikoa
BAI BAIEZ EZ
α
β α’
Izpi-erasotzailea
Izpi-islatua
Izpi-errefraktatua
ingurunean1 n2
sin α = n2/1
sin α’
Erradiazio mota bereizteko maiztasuna erabiltzen den arren, askotan, sailkapena
egiteko, erradiazioak hutsean duen uhin-luzeraren arabera (airean daukanaren oso
antzekoa) egiten da:
Optikan erabiltzen den erradiazio elektromagnetikoa argi ikusgaia da (λ = 400-700 nm)
5.1.b) Argiaren errefrakzioa
Argia partikulaz osatua dago (fotoiak), baina optika geometrikoan argi-izpiak (uhinak)
erabiltzen dira. Argi-iturri batetik izpiak norabide guztietara ateratzen dira. Argi-izpi
horiek lerro zuzenean hedatzen dira ingurune batean zehar (n1) eta beste ingurune
batekin (n2) elkar topatzen dutenean, izpiek norabidea aldatuko dute: errefrakzioa.
Ingurune bakoitzak berezko errefrakzio indizea (n) edukiko du eta izpiaren erasotze-
angeluaz (inzidentzia-angelua) mugatua dago:
5.1.d) Lente konbergenteak eta dibergenteak
Lente: Bi gainazal kurbo edota gainazal kurbo eta gainazal lauez mugatutako ingurune
gardena da.
Lente ganbilak (konbergenteak): Izpiak ardatz nagusirantz desbideratzen duten
lenteak dira. Izpiak elkartzen ditu.
Fisiologia – 2015 OCW/EHU E. Agirregoitia eta N.Agirregoitia
17
Ardatznagusia
Plano fokalaobjektua
Plano fokalairudia
Distantziafokala (df)
Lente ahurrak (dibergenteak): Izpiak ardatz nagusitik aldentzen duten lenteak dira.
• Sistema optiko zentratuko irudiaren eraketa
Objektu baten irudia eratzeko, lente konbergente bat duen sistema optiko zentratua
erabili dezakegu (lenteen kurbadura-zentroak ardatz nagusi batean daude kokatuak).
Sistema optiko hura irudikatzeko lentea , ardatz nagusia, plano fokalak eta puntu
nodalak margotzearekin balio du.
- (1) Objektutik (M-N) ateratzen diren izpi guztietatik, ardatz nagusiarekiko paralelo
garraiatzen direnak, lentea zeharkatzean, foku-irudian (F’) moztuko dute ardatz nagusia.
- (2) Foku printzipaletik (F) pasatzen diren izpiak lentea zeharkatzean, ardatz
nagusiarekiko paralelo garraiatuko dira.
- (3) Puntu nodaletik (O), hau da, lentea eta ardatz nagusia bat egiten duten puntutik
pasatzen den izpia ez da desbideratuko (lerro zuzena).
3 izpi horiek sortzen duten intersekzioan IRUDIA (M’-N’) sortuko da:
• Distantzia fokala Izpi paraleloek lente konbergente bat zeharkatzean, lente horren zentroa eta izpi
paraleloak desbideratzean batzen diren puntuaren (fokoa) arteko distantzia.
5.1.e) Lenteen errefrakzio ahalmena (ahalmen dioptrikoa)
Fisiologia – 2015 OCW/EHU E. Agirregoitia eta N.Agirregoitia
18
dfD =
1
Lente batek argi izpiengan sortutako desbideraketa handia bada, errefrakzio ahalmena
ere handitzen dela ondoriozta dezakegu. Izan ere, lente baten errefrakzio ahalmena
haren distantzia fokalaren alderantzizkoa da:
D: Errefrakzio ahalmena (dioptriak)
df: distantzia fokala (m)
Lente konbergentetan (+): Bi dioptria positibo (+2) dituen lente konbergente batek,
dioptria bat (+1) duen lentearekin alderatuz, izpi paraleloak bi aldiz gehiago
desbideratzeko ahalmena izango du.
Lente dibergentetan (-): Errefrakzio ahalmena ezin da behatu distantzia fokalaren
bidez zeren eta izpiak ez dira ardatz nagusian batzen. Lente konbergenteekin konparatuz
lortzen da lente dibergenteen errefrakzio ahalmena baina zeinu negatiboa jarriz.
5.2 BEGIAREN AZTERKETA DIOPTRIKOA
5.2.a) Begi inguruneen osagaiak
Kornea: Kanpo aldeko geruza esklerotikoa da. Ehun konektiboz osatua dago eta
begiaren forma mantentzeko funtzioa du. Begiaren errefrakzio-ahalmenaren arduradun
nagusia da (≈ 40 dioptria).
Aurrealdeko ganbara: Humore urtsuaz beteta dago (begiaren tonua mantentzen duen
likidoa). Barruko egiturak bultzatua, presioa handitzen bada, glaukoma sortu daiteke
(nerbio optikoaren zuntzen apurketa).
Irisa: Muskuluen bidez zabaldu eta itxi daitekeen egitura da. Argi intentsitatearen
arabera erregulatua dago modu autonomo batez.
Begi-ninia: Argia sartzeko ingurunea. Irisak mugatzen du zabalera.
Kristalinoa: Lente bikonbexoa. Haren kurbadura aldakorra da eta beraz, haren
konbergentzia eta errefrakzio ahalmena ere aldakorrak dira. Zonula (lotailuak) eta
gorputz ziliar muskuluengatik gertatzen da moldapen, egokitze edo fokatzea hura.
Errefrakzio ahalmena ≈ 20 dioptria dira, baina 34 dioptria arte heldu daiteke..
Atzealdeko ganbara: Humore beirakarraz osatutako lente konkabo bat da.
Erretina: Bi foto-hartzailez eratutako nerbio-mintz bat da. Konoak argitasuna ikusteko
erabiltzen dira eta koloreak bereizteko erabiliko ditugu. Makilak, aldiz, iluntasunean
ikusteko balio zaizkigu. Erretinan irudia eratzen da.
Fisiologia – 2015 OCW/EHU E. Agirregoitia eta N.Agirregoitia
19
Irudia Objektua
Humoreberantiarra Kristalinoa KorneaHumore
urtsuaAirea
Esklerotika
Erretina
Fobea
Nerbio optikoa
Humore beirakarra
Koroidea
5.2.b) Begi laburtuaren eredua
Begia argazki kamara batekin konparatu dezakegu. Begian, lente-sistema bat, irekiera
sistema aldakorra (begi-ninia) eta pelikula (erretina) topatzen ditugu. Begiaren lente-
sisteman 4 errefrakzio-gune bereiz ditzakegu:
1) Airea –– kornearen gainazalaren aurrealdea
2) Kornearen gainazalaren atzealdea –– humore urtsua
3) Unore hurtsua –– kristalinoaren gainazalaren aurrealdea
4) Kristalinoaren gainazalaren atzealdea –– humore berantiarra
Errefrakzio-ahalmena duten gainazal guztiak modu aljebraikoan batzen baditugu eta
lente bakar bat bezala hartzen badugu, begiaren optika sinplifikatu dezakegu eta begi
laburtua bezala irudikatu dezakegu. Lente horretatik erretinara dagoen distantzia 17
mm dira, beraz, errefrakzio ahalmen totala ≈ 59 dioptria dira (D = 1/df → 1/0,017 =
58,8).
Errefrakzioaren arduradun nagusia kornea da airea eta kornea inguruneen arteko
errefrakzio indizearen aldaketa handiena topatzen dugulako (1 vs. 1,38). Zentzu
horretan, korneak ≈ 40 dioptria ditu eta kristalinoak ≈ 20 dioptria ditu.
Fisiologia – 2015 OCW/EHU E. Agirregoitia eta N.Agirregoitia
20
> 6 m
F
< 6 m
Fdf
< 6 m
F
df
5.2.d) Kristalinoaren egokitzapen mekanismoa
• Kontzeptua
Kristalinoaren errefrakzio-ahalmena 20 dioptriatik 34 dioptrietara igo daiteke era
boluntarioan. Horrek 14 dioptriako “egokitzapen” bat suposatzen du eta, hori lortzeko,
kristalinoaren egitura aldatu egiten da. Izan ere, kristalinoa neurrizko lente ganbila
izatetik, lente oso ganbila izatera pasatzen da (lentea “borobiltzen” da). Mekanismo
horri “egokitzapena” deritzogu.
• Mekanismoa
Objektu bat 6 m baino distantzia handiagora badago (infinitutik 6 m arte) eta begia
atsedenean badago (kristalinoa lasaitua), irudia plano fokalean agertuko da eta plano
fokala erretinan kokatua egongo da. Beraz, irudia erretinan fokatua agertuko da:
Objektua 6 m baino hurbilago badago eta begia atsedenean badago, irudia plano
fokaletik haratago eratuko da, erretinaren atzetik, hain zuzen. Beraz, atsedenean dagoen
begiak ez ditu fokatuko 6 m baino distantzia txikiagora dauden objektuak:
Ezintasun hura konpontzeko, “egokitzapen” mekanismoa jartzen da martxan. Funtsa
honako hau da: kristalinoaren ahalmen dioptrikoa (konbergentzia) handituz gero
(kristalinoaren kurbadura handituz = “borobilduz”), fokua aurreratuko da eta distantzia
fokala txikituko da. Modu horretan, irudia ez da plano fokalean eratuko, baina bai
erretinan, eta hori da hain zuzen behar duguna.
Fisiologia – 2015 OCW/EHU E. Agirregoitia eta N.Agirregoitia
21
kornea
zonulak
muskuluziliarrak
kristalinoaUrrunago↓LautuUZKURTU (tentsioa ↑)
LASAITUA
Hurbilago↑BorobilduLASAITU (tentsioa ↓)
UZKURTUA
FokatzeKonbergentziaKristalinoaLotailuakMuskulu Ziliarra
Urrunago↓LautuUZKURTU (tentsioa ↑)
LASAITUA
Hurbilago↑BorobilduLASAITU (tentsioa ↓)
UZKURTUA
FokatzeKonbergentziaKristalinoaLotailuakMuskulu Ziliarra
> 6 m < 6 m
F
dfF
Hauxe izango litzateke “egokitzapen” mekanismoaren eskema objektua begira
gerturatzen denean:
• Kristalinoaren mugimendua
Kristalinoa zuntz elastiko gardenez osatua dago eta lasaitua dagoenean (atsedenean),
berezko itxura esferikoa da. Baina kristalinoa begira finkatua dago zonulak deitzen
diren lotailu batzuen bidez. Lotailu horiek muskulu ziliarrari lotuak daude eta muskulu
hura lasaitua dagoenean (egoera normala) lotailuak beti tentsioan egongo dira. Tentsio
horrek kristalinoa erpinetatik tiratzen du eta ondorioz, itxura erdi lautua mantentzen du.
Muskulu ziliarreko zuntzak uzkurtzen direnean, esfinter bat bezala jokatzen dute, hau
da, diametroa txikitzen da eta ondorioz, lotailuen tentsioa jaisten da eta kristalinoa
“borobilduko” da
• Egokitze edo moldapen ahalmenaren anplitudea
Def: Moldapen mekanismoagatik sortzen den ahalmen dioptrikoaren aldaketa maximoa.
Puntu urruna: Moldapen mekanismorik gabe begiak gardentasunez ikus dezakeen
punturik hurbilena (≈ 6 m).
- Objektua hurbiltzen doan heinean, kristalinoak distantzia fokala txikituko du eta
irudia erretinan mantenduko da.
- Baina limite bat dago, gutxi gora behera, objektua 10-20 cm-ra hurbiltzen denean.
- Objektua gehiago hurbiltzen bada, irudia lausotu egingo da.
Puntu hurbila: Moldapen mekanismoari esker irudi garden bat eratu daitekeen punturik
hurbilena.
Beraz, puntu urrunaren distantzia normala bada (≈ 6 m), moldapen ahalmenaren
anplitudea (dioptrietan) puntu hurbilaren alderantzizkoa izango da:
Adibidez: Puntu hurbila 15 cm-ra badago, A = 1/ 0,15 = 6,67 dioptria
Fisiologia – 2015 OCW/EHU E. Agirregoitia eta N.Agirregoitia
22
Moldatzeko ahalmena ume txikietan 14 dioptriakoa da, baina nagusitzean, egokitze
ahalmena ia desagertzen da. Alde batetik, kristalinoa luzeran eta zabaleran handitzen
delako eta bestaldetik, kristalinoaren elastikotasuna desagertzen delako (batez ere
proteinen desnaturalizazio progresiboagatik). Kristalinoa egokitu ezin denean gertatzen
den egoera presbizia deitzen da.
5.3 BEGIAREN AKATS DIOPTRIKOAK
Begi normala edo emetropea dugula esango dugu, muskulu ziliarra lasaitua
(atsedenean) egonda, objektutik datozen argi-izpi paraleloak erretinan gardentasunez
fokatzen direnean. Distantzia txikira dauden objektuak fokatzeko, aldiz, muskulu
ziliarra uzkurtuko da beharrezko egokitze maila emateko.
5.3.a) HIPERMETROPIA
Globo okularraren diametro motzagatik gerta ohi da. Baina arrazoia ere izan daiteke
potentzia txikiko lente sistema edukitzea. Hipermetropian, muskulu ziliarra atsedenean
dagoenean, urrun dauden objektuak erretinaren atzean fokatuko dira, izan ere, lenteek ez
dute lortzen izpi paraleloak behar beste desbideratzea. Beraz, begi hipermetropean,
moldapen mekanismoa begi normalean baino arinago jartzen da martxan eta ondorioz,
muskulu ziliarrak lehenago helduko dira haien uzkurtze maximora. Hau da,
hipermetropeek puntu hurbila begitik urrunago edukiko dute eta ez dituzte gertuko
objektuak fokatuko.
Hipermetropia konpontzeko, begiaren aurretik lente ganbila (konbergente) jartzen da.
Hau da, argi-izpiak gehiago desbideratuko duen lentea jarriko dugu.
Fisiologia – 2015 OCW/EHU E. Agirregoitia eta N.Agirregoitia
23
5.3.b) MIOPIA
Globo okularraren diametro handiagatik gerta ohi da. Baina arrazoia ere izan daiteke
potentzia handiko lente sistema edukitzea. Miopian, muskulu ziliarra atsedenean
dagoenean, urrun dauden objektuak erretinaren aurrean fokatuko dira, izan ere, lenteek
gehiegi desbideratzen dute izpi paraleloak. Begian, ez da existitzen mekanismorik
atsedenean dagoen kristalinoaren potentzia (konbergentzia) txikitu dezakeenik, Beraz,
miopeek ez dute mekanismorik objektu urrunak erretinan fokatzeko. Hala ere, objektua
hurbiltzen bada, momentu batetik aurrera, objektu hori erretinan fokatuko da eta hortik
aurrera kristalinoaren moldapen mekanismoa erabili ahal izango da fokatzeko. Hau da,
miopeek puntu urruna begitik hurbilago edukiko dute.
Miopia konpontzeko, begiaren aurretik lente ahurra (dibergente) jartzen da. Hau da,
argi-izpien gehiegizko desbiderapena neutralizatuko duen lentea jarriko dugu.
5.3.d) ASTIGMATISMOA
Akatsa kornean kokatzen da. Izan ere, kornearen kurbadura aldakorra da (ez da
homogeneoa) eta horren ondorioz, izpiak desberdin desbideratuko dira eta leku
desberdinetan fokatuko dira. Beraz, ezin izango da garden fokatu objektua haren
distantzia begiarekiko edozein izanda. Konpontzeko, plano bakoitza modu
independentean fokatuko duen lente bat sortu beharko litzateke.
Fisiologia – 2015 OCW/EHU E. Agirregoitia eta N.Agirregoitia
24
5.4 IRUDIAREN ERAKETA
Erretinan fokatzen diren irudiak objektuarekiko alderantzikatuak eta buruz bera
agertzen dira. Hala ere, adimenak objektuaren posizio normala hautematen du zeren eta
garuna gai da alderantzikatutako irudia normaltzat hartzeko.
Argiak erretinako geruza guztiak zeharkatzen ditu eta zelula foto-hartzaileak (konoak
eta makilak) kitzikatuko ditu. Seinale elektrikoa kontrako norabidean emango da: zelula
foto-hartzaileetatik zelula bipolarretara eta horietatik zelula ganglionarretara. Azken
horien axoiek nerbio optikora bideratuko dute seinale elektrikoa eta informazioa
garunean bukatuko du.
• Begi zolitasuna (visual acuity)
Def: Bi puntu bereiziak ikusi ahal izateko banandu behar dituen itxurazko distantziarik
txikiena.
Objektu bat gardentasunez ikusteko fobean fokatu behar da. Fobea erretinako zati bat da
non bakarrik konoak dauden eta gainera erretinako beste tokietan baino dentsitate
handiagoan. Fobean bi puntu desberdintzeko gai izateko, kontuan hartu behar dugu,
puntu horien arteko distantzia eta puntuak eta puntu nodalaren arteko distantzia. Hau da,
bi puntuak desberdindu ahal izango dira, aipatutako bi lerro horiek (11. orriko
marrazkiko x eta y) sortzen duten angelua balio batetik pasatzen denean:
Fisiologia – 2015 OCW/EHU E. Agirregoitia eta N.Agirregoitia
25
x
y
tan α = x / y
• Zein da arrazoia?
Konoak zelula banakatuak dira, hau da, ez dute “mintza” edo “pelikula” bat osatzen. Bi
puntu bereizi ahal izateko, puntu bakoitza kono batean ikusi beharko da. Kono baten
diametroa 1,5 mikra da, beraz, bi puntuek erretinan sortzen duten irudiaren distantzia
1,5 mikra baino handiagokoa izan beharko benetan bi kono desberdinetan antzemateko.
top related