etİ makİne staj

1

SANAYİDE KULLANILAN MALZEMELER ve ÖZELLİKLERİ

ALPER GÜNERENDokuz Eylül Üniversitesi

2

İÇİNDEKİLERÇELİK

DÖKME DEMİR

ALÜMİNYUM

MÜHENDİSLİK PLASTİKLERİ

3

ÇELİK NEDİR?

• Çelik en genel tanımıyla bir Demir (Fe) Karbon (C) alaşımıdır.

• C’dan başka farklı oranlarda alaşım elementleri ve empürite (saf olmayan, kirlilik yaratan) elementler bulunur. Çeliğe farklı özellikler kazandıran içerdiği elementlerin kimyasal bileşimi ve çeliğin içyapısıdır.

• Çelik demir cevherinden veya hurdadan geri dönüşümle üretilmektedir.

• Sanayide en çok tercih edilen malzemelerdendir. İçerdiği karbon miktarına göre sertliği dolayısıyla şekil alabilirliği değişebilir.

ERGİME SICAKLIĞI = 1400◦-1500◦1

4

İçerdiği alaşım

elementine göre

İçerdiği karbon

miktarına göre

Kullanım alanlarına

göre

1. ALAŞIMSIZ ÇELİKLER 2.AZ ALAŞIMLI ÇELİKLER 3. YÜKSEK ALAŞIMLI ÇELİKLER

1. DÜŞÜK KARBONLU ÇELİKLER

2. ORTA KARBONLU ÇELİKLER

3. YÜKSEK KARBONLU ÇELİKLER

1. GENEL YAPI ÇELİKLERİ2. ISLAH ÇELİKLERİ3. SEMENTASYON ÇELİKLERİ4. TAKIM ÇELİKLERİ Soğuk İş Sıcak İş Plastik Takım

5

Faz durumlarına

göre paslanmaz

çelikler

Fiziksel ve kimyasal özellikler

göre çelikler

1. FERRİTİK ÇELİKLER2. PERLİTİK ÇELİKLER3. ÖSTANİT ÇELİKLER4. BEYNİT ÇELİKLER

1. PASLANMAZ ÇELİKLER2. KOROZYONA DAYANIKLI

ÇELİKLER3. MAGNETİK ÖZELLİKLER

6

1)ALAŞIMSIZ ÇELİKLERHer çelikte az yada çok alaşım elementi vardır. Alaşımsız çeliklerde oranlar şu şekildedir ;

Si < % 0,5 Ti < % 0,1 Mn < % 0,8Al < % 0,1 Cu < % 0,25

Alaşımsız çelikler 3 grupta incelenebilir.

• 1.Kütle çelikleri• 2.Kalite çelikleri• 3.Soy çelikler

7

1.1) Kütle çelikleriİsimlendirilmeleri ; çekme mukavemetlerine göre

yapılır. Bu değerler, üretici firma tarafından garanti edilmiştir.

• St 33 ; Üretici firmanın garanti etmiş olduğu 33 kg/mm2 değerindeki minimum çekme mukavemetine sahip, alaşımsız kütle çeliğidir.

• St 37-2 ; Üretici firmanın garanti etmiş olduğu 37 kg/mm2 değerindeki minimum çekme mukavemetine sahip, kalite grubu 2 olan alaşımsız kütle çeliğidir.

(Kaynak işlemi için daha uygun olduğunu belirtiliyor.)

8

1.2) Kalite Çelikleri

Ayrıca ısıl işlem gördükleri için daha yüksek ve daha düşük sıcaklıklarda kullanılabilirler. Isıl işlem için karbon miktarı önemli olduğundan,bu çelikleri çerdikleri karbon miktarına göre isimlendirilirler.

• C 10 ; % 0,1 oranında karbon içeren, ısıl işlem uygulanabilen, alaşımsız kalite çeliğidir.

• C 35 ; % 0,35 oranında karbon içeren, ısıl işlem uygulanabilen alaşımsız kalite çeliğidir.

9

1.3) Soy ÇeliklerKalite çeliklerine benzerler; ancak, daha az fosfor,

kükürt ve metalik olmayan kalıntılar içerirler.Kalite çelikleri gibi isimlendirilirler.

• Ck 10 ; % 0,1 oranında karbon içeren, ısıl işlem uygulanabilen, içerisinde daha az fosfor, kükürt ve metalik olmayan kalıntılar bulunan, alaşımsız soy çeliktir.

• Ck 35 ; % 0,35 oranında karbon içeren, ısıl işlem uygulanabilen,içerisinde daha az fosfor, kükürt ve metalik olmayan kalıntılar bulunan, alaşımsız soy çeliğidir.

10

2) AZ ALAŞIMLI ÇELİKLER

Alaşımsız çeliklerden daha fazla alaşım elementi içerirler. Fakat içerdikleri miktar %5’i geçmez. Kimyasal bileşenlere göre isimlendirilirler.

Metal olmayan elementler -----100Mn,Si,Cr,Ni vs.-------------------4Diğer elementler-----------------10

İle çarpılıp oranlar hesaplanır.

11

3) YÜKSEK ALAŞIMLI ÇELİKLER

İçerdikleri alaşım elementleri toplam oranı %5’ in üzerinde olan çeliklerdir.

Kısa isimlendirmenin en önünde “X” işareti yer alır. Alaşım elementlerinin % oranları gerçek değerler olarak verilir.(Karbon bu kuralın dışındadır.)

12

1) GENEL YAPI ÇELİKLERİ• Çekme dayanımına göre ifade edilen yapı çelikleri, öncelikli

olarak çekme gerilmeleri ve akma sınırı değerleri dikkate alınan, çelik konstrüksiyon, köprü yapımı, basınçlı kap ve donanımları, taşıt imalatı ve makine konstrüksiyonlarında kullanılmak üzere tercih edilir.

• Bu çelikler genellikle alaşımsız çelik olarak tanımlanır, mekanik özellikler daha çok karbon miktarına bağımlıdır.

• Genel yapı çeliklerine ısıl işlem uygulanmaz. Bunun nedeni, yapı içerisinde istenmeyen elementlerin fazla oluşu; bunun neticesinde oluşan kuvvetli çökelmeler ve sertleştirme çatlaklarıdır.

13

14

2) ISLAH ÇELİKLERİ• Islah çelikleri, kimyasal bileşimleri özellikle karbon

miktarı bakımından, sertleştirilmeye elverişli olan ve ıslah işlemi sonunda belirli bir çekme dayanımında yüksek tokluk özelliği gösteren, alaşımsız ve alaşımlı makina imalat çelikleridir.

•  Islah işlemi sonunda kazandıkları üstün mekanik özelliklerinden dolayı, çeşitli makina ve motor parçaları, dişliler gibi parçaların imalinde olmak üzere geniş alanda kullanılırlar. Bu sebepten, ıslah çelikleri inşaat ve alaşımsız çeliklerden sonra, en yüksek oranda üretilen ve kullanılan çelik türüdür.

15

16

3) SEMENTASYON ÇELİKLERİ• Sementasyon çelikleri sert ve aşınmaya dayanıklı, çekirdekte

ise daha yumuşak ve tok özelliklerin istendiği, değişken ve darbeli zorlamalara dayanıklı parçaların imalinde kullanılan, düşük karbonlu, alaşımsız veya alaşımlı çeliklerdir.

• Sementasyon malzemeleri karbon oranı genelde %0,10-0,20 arasındadır, bazı çeşitlerde %0,25′e kadar çıkabilir.

• Sementasyon işleminden sonra çekirdek bölgedeki karbon miktarı %0,10- 0,20 değerlerinde kalırken, yüzey bölgede karbon miktarı %0,80′e kadar yükselir.

• Talaşlı işlenebilirlik en iyi, normal tavlanmış veya kaba taneli yapıya sahip malzeme ile sağlanır.

17

18

19

20

4) TAKIM ÇELİKLERİ

•Takım çelikleri malzemelerin işlenmesi ve şekillendirilmesi için kullanılan asil çeliklerdir.

21

•• Soğuk iş takım çelikleri•• Sıcak iş takım çelikleri•• Yüksek hız takım çelikleri

Bu malzemeleri birbirlerinden ayıran en önemli özellik sertlik ve bu sertliğin temperleme sıcaklığı ile değişimidir.

22

ÇELİK PROFİL

ÇELİK BORU

LAMA - SİLME

MİL

23

PASLANMAZ ÇELİKLER

• Paslanmaz çelikler günümüz çelik sektörünün üzerine yoğunlaştığı ve en çok kullanılan çelik türüdür. Çeşitli paslanmaz çelik kalite ve standartları bulunmaktadır. Genel olarak paslanmaz çelikler %10-%25 arasında Cr (Krom) içerirler.

• Krom, çeliğin yapısında çeliğin yüzeyine çıkarak kromoksit tabakası oluşturur ve demirin oksitlenmesini engeller. Bu krom oksit tabakası çok ince bir film olarak oluşup malzemenin mekanik özelliklerinde her hangi bir kötü etki yaratmaz.

• Nikel paslanmaz özelliğini iyileştirir ve iyi bir korozyon direnci sağlar.

24

Krom oksit katmanı edilgin, kuvvetli ve kendi kendini yenileme özelliğine sahiptir.

• Edilgin , diğer malzemelerle tepkimeye girmeyen demektir.

• Kuvvetli demek çelik yüzeyine iyi yapışmış, yerinden kolayca sökülemez demektir.

• Yenilenebilir demek eğer krom oksit katmanı aşınırsa veya zorla yüzeyden sökülürse çeliğin içindeki krom tekrar havayla hemen yeni bir krom oksit katmanı oluşturur demektir.

25

Paslanmaz Çeliğin Ana Grupları

ÖSTANİTİK(200-300 serisi)

MARTENZİTİK(400 serisi)

FERRİTİK(400 serisi)

ÇÖKELME SERTLEŞMESİ

Paslanmaz Çelik

26

Östanitik paslanmaz çelik• Cr , Ni ve Mg alaşımıdır.

• Kullanım bakımında çok zengindir.

• En tanınan östanitik çelik 304’ tür.

• Mukavemetleri soğuk şekillendirmeyle arttırılabilir.Süneklikleri yüksektir.

• Manyetik değillerdir.

• Korozyona dayanımı mükemmeldir.

27

28

Martenzitik paslanmaz çelik• Cr , Ni , Mg içerirler.

• Tavlanarak östanit oluştururlar ve soğumayla martenzite dönüşmesiyle sertleşirler.

• Ferromanyetiklerdir.

• İşlenebilirlik ve şekil alabilirlikleri yüksektir.

• Korozyona dayanımı diğerlerine göre azdır.

29

Ferritik paslanmaz çelikler• Cr , Al , Nb , Ti , Mo gibi ferrit dengeleyeci elementler

içerir.

• Karbon miktarı az olduğu için östanit fazı oluşturmazlar ve sertleştirilemezler.

• Çok yüksek korozyon dayanımı vardır.İçerdiği krom elementinin fazla olmasından dolayı.

• Manyetik özellikleri vardır.

30

Çökelme sertleşmesi çelikleri

•Yüksek Cr ve Ni içerirler.

•Yaşlanmayla birlikte sertleşme gösterirler.

•Özellikleri martenzitik çeliklere benzemektedir.

•Isıl işlemle mukavemetleri arttırı gibi

31

DÖKME DEMİR NEDİR?

• Yüksek fırından elde edilen sıvı ham demirin; dökülerek katılaşmasından elde edilen yarı-mamule “PiK” denir.

• Pikin ergitme fırınlarında tekrar ergitilerek,bir modele göre önceden hazırlanmış bir kalıp içerisine dökülmesi ve kalıp boşluğunun şeklini alarak katılaşmasıyla meydana gelen malzemeye "DÖKME DEMİR" denilir.

• Çeliklerde olduğu gibi Silisyum, Mangan, Fosfor, Kükürt gibi diğer elementleri de içlerinde bulunur.

• Çeliklere göre kırılgandırlar çünkü C oranları yüksektir.

2ERGİME SICAKLIĞI= 1450◦

32

DÖKME DEMİRLER

Beyaz Dökme Demir(white)

Temper Dökme Demir(malleable

)

Gri Dökme Demir

(grey-lamelli)

Küresel Grafitli Dökme

Demir(ductile-sfero)

33

Beyaz Dökme Demir• Beyaz dökme demir, kalıp içine dökülen demirin hızlı

soğuma sonucunda karbonun yapının içinde kalması halinde oluşur.

• Dökümde yüksek oranda demir-karbür oluşur ve yapı, gri dökme demir kimyasal kompozisyonuna sahip olunmasına rağmen gri dökme demire göre daha sert ve kırılgan olur.

• Kaynak edilemezler çünkü, ana metalde oluşan ısıl gerilmeleri karşılayabilmek için gerekli sünekliğe sahip değildirler

- Karbon Sementit halindedir.

34

Temper Dökme Demir• Temper dökme demir uygun kompozisyona sahip beyaz

dökme demirlerin ısıl işleme tabi tutulmasıyla elde edilir.

• Beyaz dökme demir bundan sonra kontrollü atmosferde fırında 900-950ºC ısıtılır ve bu sıcaklıkta belirli bir süre (1 gün) tutulur. Bu işlem malzeme içinde çözünen karbonun östenit faz içerisinde düzgün yüzeyli olmayan küresel grafit taneleri şeklinde çökelmesini sağlar ve toplam 6 gün sürer.

• Bu sıcaklıktan yavaş soğuma ile oluşan karbon fazına temper karbon denir.

• Temper dökme demir, beyaz dökme demir veya gri dökme demirden daha toktur ve uygun bir miktar eğilebilir.

35

36

Gri Dökme Demir• Serbest karbonların grafit yaprakları şekilde oluştuğu demir-

karbon-silisyum alaşımlarına gri dökme demir denir.

• Gri dökme demir, kalıba dökülen ergimiş demirin yavaş soğumasıyla elde edilir. Döküm soğurken malzeme içindeki karbon grafit yaprakları şeklinde çökelir.

• Mekanik mukavemetlerini iyileştirmek amacıyla gri dökme demirler ısıl işleme tabi tutulur. Hızlı soğutma sonucunda oluşan sertliği düşürmek ve tokluğu yükseltmek amacıyla temperleme ısıl işlemi gereklidir.

• Gerekli önlemler alınarak kaynaklanabilir.Çünkü sünekliği düşüktür.Titreşim tutma özelliği vardır ve ucuzdur.

37

Küresel Grafitli Dökme Demir• Küresel dökme demir kimyasal kompozisyonu

gri dökme demirinkinin aynısı olmasına rağmen mukavemet ve süneklikte çeliklere benzerler.

• Grafitin yapraksı değilde küresel olması daha yüksek mukavemet ve süneklik sağlar.

• Grafitin küreselleştirilmesi magnezyum veya seryumun ergiyik metale katılması ile yapılabilir. Grafitin küresel olması için malzeme içinde en az Ağ% 0.035 Mg bulunması gerekir.

38

• Dökme Demirlerin Çeliğe Göre Avantajları

1. Çelikten daha ucuzdur. 2. Sıvı halde akışkan olduğundan dökümü

kolaydır. 3. Daha kolay torna olur. 4. Daha zor aşınır. 5. Titreşimi durdurur.

Dökme Demirlerin Çeliğe Göre Dezavantajları

1. Gevrektir darbe karĢısında kırılır. 2. Yüksek sıcaklıklarda dayanıksızdırlar

39

ALÜMİNYUM NEDİR?

• Alüminyum tabiatta en çok bulunan metallerden biridir. Hafif olmasından dolayı mühendislik uygulamalarında fazlaca tercih edilir.

• Elektrik ve ısı iletkenliği iyidir.

• Korozif ortamlarda yüzeyinde bir oksit film tabakası oluştuğu için korozyona dayanıklı hale gelir. Ancak saf olarak kullanılması daha yararlı olur.

• Sıcak ve soğuk şekillendirme yapılabilir.

ERGİME SICAKLIĞI = 660◦

3

40

• Alüminyum alaşımlarının mekanik, fiziksel ve kimyasal özellikleri alaşım elementlerine ve mikroyapısına bağlı olarak değişir. Alüminyuma katılan en önemli alaşım elementleri bakır, mangan, silisyum, magnezyum ve çinkodur.

Dövme Alüminyum Alaşımları

Dökme Alüminyum Alaşımları

Alümiyum

alaşımları

41

Dövme Alüminyum Alaşımları• 1XXX : Saf alüminyum. Genellikle elektrik ve kimya

endüstrisinde kullanılmaktadır. (Yaşlandırılamaz.)

• 2XXX : Al-Cu alaşımları. Esas alaşım elementi bakırdır. Başta magnezyum olmak üzere diğer alaşım elementleri de bulunabilir, yüksek mukavemet istenen havacılık sektöründe yaygın bir şekilde kullanılmaktadır.(Yaşlandırılabilir.)

• 3XXX : Al-Mn alaşımları. Esas alaşım elementi mangandır. Boru, sıvı tankları ve mimari uygulamalarda kullanılmaktadır.(Yaşlandırılamaz.)

42

• 4XXX : Al-Si alaşımları. Esas alaşım elementi silisyumdur. Termal genleşme katsayısı düşük, aşınma direnci ve korozyon dayanımı yüksek alaşımlardır. Kaynaklı yapılarda, levha üretiminde, otomobil parçaları üretiminde kullanılmaktadır.

• 5XXX : Al-Mg alaşımları. Esas alaşım elementi magnezyumdur. Magnezyum oranı arttıkça sertlik ve mukavemet artar fakat süneklik azalır. Denizel korozyona karşı direnci yüksek olduğundan, bu ortamda çalışacak yapıların imalatında kullanılmaktadır.(Yaşlandırılamaz.)

43

• 6XXX : Al-Mg-Si alaşımlar. Çökelti sertleştirilmesi ile dayanım artışı sağlar.Otomotiv,  mimari , inşaat sektöründe en yaygın kullanılanlar.(Yaşlandırılabilir.)

• 7XXX :Al-Mg-Zn alaşımlar.  Çinkonun ve magnezyumun alüminyum içersinde yüksek çözünebilirliği yüksek yoğunluklu çökeltilerin oluşmasını, bu da dayanımın oldukça yükselmesini sağlar.(Yaşlandırılabilir.)

44

Dökme Alüminyum Alaşımları• Hafifliğin yanında alüminyum döküm alaşımları, iyi bir

döküm yüzeyine sahiptir.

• Döküm malzemelerin sahip olduğu mekanik özellikler, sürünme davranışı hariç dövme alüminyum alaşımlarına göre daha düşüktür.

• Genellikle bu alaşımların akışkanlık özellikleri iyidir.

• Bu alaşımlarda en önemli problem katılaşma esnasında %3.5-8.5 arasında çekilme göstermesidir. Bunu önlemek için kalıp dizaynına önem vermek gerekir.

• Döküm malzemelerin çekme özelliklerini belirlemek için test çubukları dökülerek, test numuneleri imal edilir.

45

• 1XXX :Ticari saflıkta Al (Yaşlandırılamaz.)

• 2XXX :Al-Cu alaşımları (Yaşlandırılabilir.)

• 3XXX :Al-Si-Cu veya Al-Mg-Si alaşımları (Biraz yaşlandırılabilir)

• 4XXX :Al-Si alaşımları (Yaşlandırılamaz.)

• 5XXX :Al-Mg alaşımları (Yaşlandırılamaz.)

• 7XXX :Al-Mg-Zn alaşımları (Yaşlandırılabilir.)

• 8XXX :Al-Sn alaşımları (Yaşlandırılabilir.)

46

•Bu elementleri kullanarak elde edilen alaşımlar şu şekildedir.

47

Alaşım Elementlerinin Etkileri

48

KOKİL KALIBA DÖKÜM

KUM KALIBA DÖKÜM

ENJEKSİYON SAVURMA DÖKÜM

Metal Döküm

Yöntemleri

49

1) Kokil Kalıba Döküm

• Kokil kalıba döküm, ergimiş metali çelikten yapılmış bir kalıba dökerek boşluğu doldurma şeklinde yapılan bir işlemdir.

• Genellikle çok sayıda ve parça için kullanılmaktadır. Pahalı bir yöntem olmakla birlikte çok sayıda üretim için ekonomiktir.

• Karmaşık biçimli, boyut toleransları dar ve çok sayıda üretilecek parçalar için tercih edilir.

• Parça boyutu ve karmaşıklığı arttıkça kokil döküm süreci daha pahalı olur ve ekonomik olmaz. 

50

Kokil Kalıba Döküm Yararları

•Başka bir işlemeye gerek olmaksızın, yüksek oranlarda üretim yapılabilir.

•Kokil dökümle, yüzey kalitesi iyi ve her yönüyle sağlam ürünler elde edilir.

•Elde edilen yüzeyler, diğer birçok işleme türüne göre daha pürüzsüz olur.

•Tek parça olduğu için dayanımları iyidir.

51

2) Kum Kalıba Dökme

• Dökülecek parçanın öncelikle bir modeli gerekir.Özel kalıp kumu ile sıkıştırılarak kumun altta kalan modelin şeklini alması sağlanır.

• Daha sonra kuma şekil veren model çıkarılarak, iki parça olarak kumdan yapılan kalıp içine ergimiş sıvı metal dökülür.

• Metalin soğumasıyla birlikte kumdan oluşan kalıp kırılarak içindeki parça ortaya çıkarılır.

• Daha çok büyük boyutlu parça üretiminde tercih edilir.

52

3) Enjeksiyon Yöntemi

• Erime sıcaklığına kadar ısınan metale özel enjeksiyon makinalarıyla basınç uygulanarak özel kalıpların içerisine enjekte işlemidir.

• Sıcak ve soğuk kamara olarak 2 tür makine vardır. Soğuk kamara alüminyum döküm yaparken, sıcak kamara zamak dökümü yapar.

• Kalıplar genellikle çelik ve alüminyumdan yapılır.Çelik pahalıdır ama uzun ömürlü ve çok sayıda parça için daha uygundur.

53

4)Savurma Yöntemi• Savurma döküm yönteminde ergimiş metal, bir

eksen etrafında döndürülen kalıplar içine dökülerek biçimlendirilir.

• Merkezkaç kuvvetlerinin oluşturduğu basınç, metalin kalıp cidarına homojen olarak dağılmasını, parçanın dışının kalıbın iç şeklini almasını sağlar.

•  Dökülecek parça sayısı az ise kalıplar kum esaslı malzemeden yapılır. Seri Üretimde ise su ile soğutulan metal kalıplar kullanılır

54

POLİMER NEDİR?

• Polimerler küçük basit moleküllerin birbirine eklenerek oluşturduğu yapıdır.

• Polimerler enjeksiyon, ekstruzyon vb. yöntemlerle şekillendirilirken belli düzeyde kristallenirler. Anca bu şekillendirme işlemleri sırasında büyük polimer moleküllerinin tamamının bir düzen içerisinde paketlenerek tam kristal yapı vermesi beklenemez. Bu nedenle, çeşitli amaçlar için kullanılan endüstriyel polimerler amorf veya yarı-kristalindirler.

4

55

Polimerler

Termosetler

Termoplastikl

er

Amorf Termoplastikl

er

Yarı Kristal Termoplastikl

er

Sıvı Kristal Termoplastikl

er

56

Genel Amaçlı Mühendislik Malzemeleri• POLIAMIDLER PA (Naylon)

-Naylon 6-Naylon 6.6-Kestamit( Dökme Poliamid)

• POLIOKSIMETILEN POM (Delrin)• POLIETILEN TEREFTALAT (PET)• POLIETILEN (PE)• POLIPROPILEN (PP)

Yüksek Performanslı Mühendislik Malzemeleri• POLIETRAFLUOROETILEN (PTFE - Teflon)• POLISULFON (PSU)• POLIMID (PI)• POLIETERETERKETON (PEEK)

57

Poliamid (naylon6)• Termoplastik malzemedir.

• Sert, rijit, kaygan ve iyi mekanik dayanım değerlerine sahip bir malzemedir. Ancak kimyasal dayanımı iyi değildir.

•  Bünyesine su ve nem alma oranı oldukça yüksektir. Bu yüzden boyutsal ölçü değişimine uğrar.Bu sayede ani darbelere dayanımı artar.

• Basit dişlilerde, yataklarda, civatalarda ve her türlü parça imalatında kullanılır.

• Beyaz ve siyah olabilir.

• -40◦/80◦ aralığında çalışılması uygundur.

DEZAVANTAJ: - Dar tolerans istenen yerde kullanılamaz - Yüksek hızlı yataklarda kullanılamaz

58

Kestamid

• Poliamid grubundan bir malzemedir.Termoplastiktir. Döküm yoluyla imal edilir, sıkı bir dokuya ve sertliğe sahiptir.

• Mekanik ve aşınma dayanımı yüksektir. Metallerle sürtünen uygulamalarda bile aşınma mukavemeti yüksektir. Tüm teknik değerleri poliamidten daha iyidir. Kırılma riski yüksektir.

• Döner ve kayar hareketli makina parçalarında ağır sanayide dişli ve yataklama alanında, aşırı tonajlı yük makaralarında, iş makinalarının kızaklama ve yedek parçalarında kullanılır.

• Fildişi ,siyah, yeşil,mavi renkte olabilir.

• -30◦/ 90◦ aralığında çalışılması uygundur.

59

Polioksimetilen Pom (delrin)• Metallerin sahip olmadıkları özelliklere ve avantajlara sahip kaygan

termoplastik malzemedir.

• Poliamide göre daha yüksek sıcaklara dayanabilir.

• Rijit ve sert olması sebebi ile özellikle küçük dişli uygulamalarında kullanılır.Mükemmel talaşlı şekillendirme özelliği vardır.

• Yataklar, Burçlar, Ağır sanayide makine dişlileri, Silindirler ve her türlü parça imalatında kullanılmaktadır. 

• Beyaz ve siyah renkte olabilirler.

• -50◦ / 100◦ aralığında çalışılması uygundur.

DEZAVANTAJ: - Kuvvetli asitlere dayanmaz - Yapıştırılması , boyanması zordur - Dış ortamlarda kullanılmaz

60

Polietilen Tereftalat(pet)• Mekanik dayanımı yüksek bir termoplastik malzemedir. Sert ve rijitdir ancak darbe mukavemeti düşüktür. Çok iyi aşınma dayanımı vardır.

• Dar toleranslara ulaşılabilir. İşlendiğinde temiz yüzeyler elde edilir.

•  Güneş ışığı (UV) ve radyasyona da mukavimdir.

• Asitelere karşı mukavimdir.

• Sürtünme katsayısı ve su emilimi (nem tutma) düşüktür.

• Gıda endüstrisi Ambalaj Makine imalatı Kimya ve ilaç endüstrisinde kullanılır.

• Beyaz olarak bulunur.

DEZAVANTAJ: -Sert olduğu için kırılganlığı fazladır -Sürekli 50◦ suyun içinde kullanılamaz

61

Polietilen (pe)• Polietilenler 3 grupta incelenir.

-Düşük yoğunluk pe300-Yüksek yoğunluk pe500-Ultra high yoğunluk pe1000

• Kimyasal mukavemeti yüksek termoplastik malzemeler grubundandır. Sürtünme katsayısı düşük, kaygan bir malzemedir. Nem emilimi sıfıra yakındır.

• Moleküler ağırlık arttıkça aşınma dayanımında belirgin artışlar oluşur. Bahsedilen aşınma dayanımı plastiğin pürüzsüz metal yüzey ile sürtünerekçalışmasında oluşacak dayanımdır.

• Gıda maddeleri ile direk temas halinde olabilir.

• Siyah, beyaz, yeşil gibi renklerde olabilir.

• 80◦/100◦ arası çalışması uygundur.

62

Polipropilen (pp)• Yüksek mekanik dayanım gösteren fakat çentik darbe dayanımı

zayıf olan termoplastiklerdir.

• Kimyasal mukavemeti yüksektir.Birçok aside yüksek sıcaklıklarda bile dayanır.

• Kaynak yapılabilir.

• Düşük sıcaklıklarda kırılgandır.

• 5◦/100◦ aralığında çalışılması uygundur.

DEZAVANTAJ: -Düşük aşınma mukavemeti -Dış ortamlarda mukavemeti yoktur

-Yapıştırmak ve parlatmak zordur

63

Polietrafluoroetilen ptfe (teflon)

• Yüksek sıcaklıklarda çalışması ve düşük sürtünme katsayısı en önemli özelliğidir.

• Çentik darbe dayanımı azdır.

• Kimyasal maddelere karşı dayanımı yüksektir.

• En çok tercih edilen sızdırmazlık elemanlarından biridir.

• Genleşme özelliği vardır.İşlem sırasında toleransa dikkat edilmelidir.

64

•Teflonun sertliğini arttırmak için karbon,grafit,cam elyaf ve bronz kullanılır.

•Gıda,petrokimya,elektrik gibi alanlarda kullanılır.

• -200◦/260◦ aralığında çalışılması uygundur.

DEZAVANTAJ: -Dar toleranslı olması -Mekanik dayanımının az olması

65

Polisulfon (psu)

•Yüksek maliyetli , rijit ve amorf yapıdaki polimerdir. Su emilimi düşük termoplastiklerdir.

•Yüksek tokluk ve sertliğe sahiptir. Yüzeyin ulaşabileceği sıcaklık limiti fazladır.

•Kimyasal direnci ve elektriksel özellikleri iyidir.

66

Polietereterketon (peek)

• Endüstriyel anlamda beklenilen tüm dayanım özelliklerin en üst noktada birleştiği bir termoplastik malzemedir. 

• PEEK yüksek sıcaklıklarda dahi muhteşem mekanik özellikleri olan semi kristalin yapıda bir termoplastiktir.

• Çok iyi kimyasal dayanımı vardır yalnız asitlere karşı dayanıksızdır.

• Radyasyona karşı mukavimdir. İyi elektriksel özellikleri vardır.

• -40◦/250◦ aralığında çalışılması uygundur.

• Kahverengimsi gri ve siyah renkte bulunur.

• Yataklamalar ,piston parçaları, biyo - medikal malzemeler vs. yapımında kullanılır.

67

Poliüretan

• Döküm poliüretanlar geniş kapsamlı özellikleri  sayesinde, diğer mühendislik malzemelerinden çok daha fazla kullanım alanlarına sahiptirler.

• Metaller göre daha hafiftir.Darbe,aşınma,sürtünme mukavemeti oldukça iyidir.

• Korozyon problemi yoktur.

• Talaşlı işlemlere uygun malzemedir.

• Demir çelik, galvaniz,inşaat,tekstil vs. sektöründe kullanılır.

• -40◦/80◦ aralığında çalışması uygundur.

• Kırmızı ve sarı renklerde bulunur.

68

69