dragan golubovi c , european center for not-for-profit law (ecnl) , budimpešta

PRIVREDNE DJELATNOSTI NVO U REPUBLICI CRNOJ GORI: POSTOJEĆI ZAKONSKI OKVIR I

PROBLEMI U PRAKSI Podgorica, 23. mart, 2005

Dragan Golubovic, European Center for Not-for-Profit

Law (ECNL), Budimpešta

POJMOVNA RAZGRANIČENJA:DEFINICIJA NEVLADINE ORGANIZACIJE

Pravni poredak RCG: udruženja i fondacije osnovana i upisana u Registar udruženja i Registar fondacija, saglasno Zakonu o nevladinim organizacijama RCG.

POJMOVNA RAZGRANIČENJA:DEFINICIJA NEVLADINE ORGANIZACIJE

Uporedno pravo: statusno – pravni oblik organizovanja koji ispunjava sledeće uslove: a) ima status pravnog lica; b) osniva se dobrovoljno; c) osnovni statutarni cilj zadovoljenja nekih javnih (opštih) ili zajedničkih (privatnih) idealnih interesa,a ne sticanje dobiti; d) nije deo struktura državne vlasti (udruženja, fondacije, privatne ustanove, neprofitne korporacije, korporacije od javnog interesa, određeni oblici zadruga, itd).

POJMOVNA RAZGRANIČENJA:DEFINICIJA PRIVREDNE DJELATNOSTI:

Nesporni elementi: Prodaja dobara i usluga na tržištu.

Sporni elementi: Da li se pod privrednom djelatnošću podrazumeva stalna prodaja dobara i usluga na tržištu, ili ovaj pojam obuhvata i povremenu prodaju dobara i usluga na tržištu.

POJMOVNA RAZGRANIČENJA:DEFINICIJA PRIVREDNE DJELATNOSTI:

Uporedna praksa: samo trajna (redovna) prodaja dobara i usluga smatra privrednom djelatnošću. Pod privrednom djelatnosti ne podrazumijeva se:

1) organizovanje povremenih sportskih, kulturnih i drugih humanitarnih priredbi u nedobitne svrhe;

2) organizovanje povremenih lutrijskih priredbi u humanitarne i druge nedobitne svrhe;

3) organizovanje povremene prodaja (aukcija) suvenira u humanitarne i druge nedobitne svrhe;

4) prodaja doniranih stvari.

POJMOVNA RAZGRANIČENJA:DEFINICIJA PRIVREDNE DJELATNOSTI:

Prodaja dobara proizvedenih u Crnoj Gori.

Pružanje usluga u Crnoj Gori

(član 5 (1) Zakona o porezu na dobit pravnih lica).

POJMOVNA RAZGRANIČENJA:DEFINICIJA PRIVREDNE DJELATNOSTI:

Dilema: da li se i povremena prodaja dobara proizvedenih u Crnoj Gori i pružanje usluga u Crnoj Gori smatra privrednom djelatnošću, ili se samo trajna (redovna) prodaja dobara i usluga smatra privrednom djelatnošću?

POJMOVNA RAZGRANIČENJA:DEFINICIJA PRIVREDNE DJELATNOSTI

Jezičko, teleološko i sistematsko tumačenje: član 2. Zakona o porezu na dobit pravnih lica RCG : “poreski obveznik..pravno lice koje obavlja djelatnost radi sticanja dobiti”.

Član 32. Zakona explicite pominje i NVO kao poreske obveznike.

POJMOVNA RAZGRANIČENJA:DEFINICIJA PRIVREDNE DJELATNOSTI

Kada povremena privredna djelatnost prerasta u redovnu, utvrđuje se na osnovu okolnosti konkretnog slučaja; ključni faktor: takva djelatnost postaje nelojalna konkurencija privrednim subjektima u određenoj oblasti.

PRIVREDNE DJELATNOSTI NVO

Da li NVO treba dozvoliti da direktno obavljaju privrednu djelatnost ili samo preko posebno osnovanog pravnog lica?

Da li NVO mogu direktno obavljati samo srodnu privrednu djelatnost ili i nesrodnu privrednu djelatnost?

DA LI NVO TREBA DOZVOLITI DA DIREKTNO OBAVLJAJU PRIVREDNU DJELATOST?

Ne postoje čvrsti međunarodni standardi u ovoj oblasti;

Preporuke i komentari eksperata Saveta Evrope, Priručnik Svjetske Banke – NVO treba dozvoliti da direktno obavljaju privrednu djelatnost (ratio: značaj NVO u modernom društvu);

U većini evropskih zemalja, NVO mogu neposredno obavljati privrednu djelatnost (izuzetak Makedonija i Litvanija za udruženja).

DA LI NVO TREBA DOZVOLITI DA DIREKTNO OBAVLJAJU PRIVREDNU DJELATNOST?

Zakon o društvenim organizacijama i udruženjima građana RS (1982), član 16. Zakona: “društvena organizacija može, ako posebnim zakonom nije drugačije uređeno, privrednu i drugu društvenu delatnost da obavlja neposredno, u slučaju kada ne postoje uslovi za osnivanje RO zbog manjeg obima, ili privremenog karaktera”.

PRAVNO REGULISANJE DIREKTNIH PRIVREDNIH DJELATNOSTI NVO (I)

Direktno obavljanje privrednih djelatnosti, nezavisno od njihove povezanosti sa statutarnim ciljevima (Holandija, Njemačka, Crna Gora, Hrvatska, Estonija, Poljska, Slovačka).

Prednost – olakšan upravni nadzor;

Nedostaci – veća mogućnost potencijalne nelojalne konkurencije.

PRAVNO REGULISANJE DIREKTNIH PRIVREDNIH DJELATNOSTI (II)

Podjela privrednih djelatnosti na srodne i nesrodne; samo srodne privredne djelatnosti mogu se direktno obavljati (Engleska, Kanada, Federacija BH, RS, Bugarska, Rumunija, Slovenija).

Prednost – manja mogućnost nelojalne konkurencije.

Nedostaci – veća diskrecija državnih organa: nije uvijek lako odrediti što je srodna, a što nesredna privredna djelatnost.

PRAVNO REGULISANJE DIREKTNIH PRIVREDNIH DJELATNOSTI NVO (III)

Privredne djelatnosti mogu se obavljati samo u manjem obimu (Rumunija, Mađarska, Slovenija).

Privredne djelatosti mogu se obavljati u mjeri koja ne ugrožava lojalnu konkurenciju na tržištu (Holandija).

Razlikovanje između pojedinih tipova NVO (organizacije od javnog interesa i fondacije, Češka, Mađarska).

Razlikovanje između PBO i MBO – samo PBO mogu direktno obavljati privrednu djelatnost (Latvia).

UNIVERZALNA OGRANIČENJA U OBAVLJANJU DIREKTNIH PRIVREDNIH DJELATNOSTI NVO

Pitanje privredne djelatnosti mora se izričito urediti u statutu.

Ostvareni prihod se može koristiti samo za ostvarivanje osnovnih statutarnih ciljeva NVO.

Zabrana raspodele prihoda između osnivača, članova upravnih tijela i zaposlenih, ili sa njima povezanih lica.

SANKCIJE ZA POVREDU ODREDBI O DIREKTNIM PRIVREDNIM

DJELATNOSTIMA NVO

Prekršajne kazne (Crna Gora, Hrvatska).

Zabrana rada NVO, u slučaj prekršajnog kažnjavanja u povratu (Federacija BiH, RS).

PROMJENE ZAKONA O NVO i PORESKIH PROPISA RCG?

Razlikovanje između srodnih i nesrodnih privrednih djelatnosti.

Obavljanje privrednih djelatnosti samo u manjem obimu - dok ne predstavljaju nelojalnu konkurenciju.

Prestanak rada NVO nakon prekršajnog kažnjavanja u povratu.

Procentualno ili monetarno ograničenje prihoda od privredne djelatnosti u ukupnom prihodu NVO.

Progresivna stopa oporezivanja.

PROMJENE ZAKONA O NVO i PORESKIH PROPISA RCG?

Prijedlog za razmišljanje: Monetarni cenzus na ostvarni prihod od privredne

djelatnosti NVO u finansijskoj godini (3,000 eura); nakon što je dostignut cenzus, privredna djelatnost samo preko posebno osnovanog pravnog lica.

Prestanak rada NVO nakon prekršajnog kažnjavanja u povratu.

Mikrokreditne organizacije izuzete od navedenih ograničenja, saglasno odredbama Odluke o mikrokreditnim finansijskim institucijama.

KONTAKT INFORMACIJE:

Apaczai Csere Janos u.17, 1st floor,

Budapest 1052,Hungary

e-mail: dragan@icnl.org.hu