dong luc hoc cong trinh - duong van thu

Post on 24-Nov-2015

65 Views

Category:

Documents

2 Downloads

Preview:

Click to see full reader

DESCRIPTION

jjj

TRANSCRIPT

  • 1

    M

    0

    y P(t)

    Hnh 1.1

    K

    NG LC HC CNG TRNH

    Bin son: PGS. TS Dng Vn Th

    CHNG 1: DAO NG CA H C MT BC T DO

    1.1 MT S KHI NIM C BN V L THUYT DAO NG

    1.1.1 Khi nim v chu k v tn s

    Xt h trn hnh 1.1. H gm khi lng M c gn vo mt im c

    nh nh l xo c cng K (l phn lc pht sinh trong l xo khi l xo bin dng

    mt lng bng n v). Khi lng M chu tc ng ca mt lc ng P(t) c

    phng theo phng ca chuyn ng (phng y), cn chiu v tr s thay i

    theo thi gian.

    Khi lng M chuyn ng, lc pht sinh trong l xo

    thay i lm cho vt thc hin mt dao ng c hc.

    Tu thuc vo quan h gia lc l xo v bin dng

    ca l xo l tuyn tnh , hay phi tuyn, m ta c bi ton dao

    ng tuyn tnh hay dao ng phi tuyn.

    Dao ng ca vt thun ty do lc l xo sinh ra khi M

    dch chuyn khi v tr cn bng ban u (do mt nguyn

    nhn bt k no gy ra ri mt i) c gi l dao ng

    t do hay l dao ng ring.

    Dng chuyn v ca vt M c gi l dng dao ng ring. Nu trong qu

    trnh dao ng lun lun tn ti lc ng P(t), ta c bi ton dao ng cng bc.

    Lc ng P(t) cn c gi l lc kch thch.

    S cc dao ng ton phn ca khi lng thc hin trong mt n v thi

    gian, ch ph thuc vo cc c trng c hc ca h, gi l tn s dao ng ring

    hay tn s dao ng t do, v c k hiu l f. Thi gian thc hin mt dao

    ng ton phn c gi l chu k dao ng, v c k hiu l T. Nu T o bng

    giy (s) (trong ng lc hc cng trnh thi gian thng c o bng giy), th

    th nguyn ca f l 1/s. V tr s f v T l nghch o ca nhau.

  • 2

    1.1.2 Dao ng iu ho v vc t quay

    Sau y ta xt mt dng dao ng quan trng c gi l dao ng iu

    ha. y l dng dao ng c bn thng gp trong c hc, mt khc, cc dao

    ng c chu k lun lun c th phn tch thnh cc dng dao ng iu ha n

    gin ny.

    Xt dao ng iu ha,

    ( ) sinS t A t (1-1)

    C vn tc

    ( ) os tv t A c (1-2)

    v gia tc

    2( ) sina t A t (1-3)

    Ta thy rng, c th miu t

    chuyn ng ny nh chuyn dch

    ca im mt vc t OA (c ln

    bng A) ln mt trc S no khi

    vc t ny quay quanh im c nh

    O vi vn tc gc .(xem hnh 1.2).

    Lc ny, tr s A c gi l

    bin dao ng, cn vn tc gc

    c gi l tn s vng ca dao ng

    l s dao ng ton phn ca h

    thc hin trong 2 giy.

    Tht vy, theo nh ngha,

    2T , nn 2 1

    Tf

    , do 2 f

    Tm li, trong dao ng iu ha ta c cc quan h sau,

    Acost

    Asint

    x

    s

    0

    v

    Hnh 1.2

    A

    a

    t

  • 3

    22 f

    T

    (1-4)

    1

    2f

    T

    (1-5)

    1 2

    Tf

    (1-6)

    Sau ny trong tnh ton thc t, ngi ta hay dng hn f.

    Kho st ba dao ng iu ha cng bin A v chu k T, nhng bin

    t c cc thi im khc nhau; Cng c ngha l thi im bt u ca ba

    dao ng ny l lch nhau. Ta ni ba dao ng lch pha nhau xem hnh 1.3;

    Dao ng (c) bt u sm hn dao ng (b) mt khong thi gian t0; Ngha

    l, sau khi vc t quay OA biu din dao ng (c) quay c mt gc = t0 th

    dao ng (b) mi bt u. Ta ni t0 l lch pha, cn l gc lch pha (hay gc

    pha). Tng t, dao ng (a) c gc pha l /2.

    Cch biu din dao ng iu ha di dng vc t quay nh trn hnh 1.2,

    gip ta thc hin thun tin vic hp cc dao ng iu ha. V d, xt hp ca hai

    dao ng iu ha cng tn s (c th khc bin v lch pha).

    1 1( ) sinS t A t (a)

    2 2( ) sinS t A t (b)

    Cc vc t quay biu din cc dao ng S1 v S2 ti thi im t no l

    OA1 v OA2 nh trn hnh 1.4. Hp ca hai dao ng S1 v S2 chnh l hp ca hai

    vc t OA1 v OA2 cho ta vc t OA c ln , theo qui tc hnh bnh hnh, l

    T

    A

    A

    b)

    t

    s

    ( ) Asin( t)S t

    0

    T

    A

    A

    a) t0=

    4

    T

    t

    s

    ( ) Asin t-2

    S t

    0

    T

    A

    A

    c) 0

    2t T

    t

    s

    ( ) Asin t-S t

    0

    Hnh 1.3

  • 4

    2 2

    1 2 2os sinOA A A A c A (1-7)

    v gc lch pha , m:

    2

    1 2

    sin

    os

    Atg

    A A c

    (1-8)

    Nh vy, hp ca hai dao ng iu ha cng tn s l mt dao ng iu

    ha cng tn s, c bin A c tnh theo (1-7) v gc lch pha c tnh

    theo (1-8)

    1 2( ) ( ) ( ) Asin t+S t S t S t (c)

    Ch rng, nu hai dao ng thnh

    phn khc tn s, th hp ca chng khng

    cn l dao ng iu ha na, m ch l dao

    ng c chu k (chi tit c th xem

    cc ti liu tham kho).

    1.1.3 Lc cn v cc m hnh lc cn

    Dao ng t do ca h do mt nguyn nhn tc dng tc thi no gy ra

    ri mt i s khng tn ti mi, m s mt i sau mt khong thi gian. S d nh

    vy l do trong qu trnh dao ng, h lun lun phi chu tc dng ca mt s lc

    gy cn tr dao ng m ta gi l lc cn. Lc cn do nhiu nguyn nhn gy ra

    nh : ma st gia cc mt tip xc m ta gi l lc cn ma st; sc cn ca mi

    trng nh khng kh, cht lng hay lc ni ma st m ta gi chung l lc cn

    nht.

    Trong chuyn ng c hc, ngi ta thng chia lc cn thnh ba nhm

    chnh:

    1- Lc cn ma st c xc nh theo nh lut Culong

    1.cR C N (1-9)

    Trong : C1 l h s ma st,

    A2 sin

    A2 cos

    A

    A A2

    A1

    t

    A

    A

    A x

    A

    s

    A

    Hnh 1.4

    0

    A

  • 5

    N l thnh phn php tuyn ca lc sinh ra gia hai mt tip xc khi

    chuyn ng ( n ph thuc vo vn tc chuyn ng)

    2- Lc cn nht tuyn tnh Newton t l bc nht vi vn tc chuyn ng

    2.cR C v (1-10)

    Trong : C2 l h s cn nht

    v l vn tc chuyn ng, v = (t)

    y l m hnh lc cn c dng nhiu trong thc t xy dng; v c

    m t bng mt pt tng chuyn ng trong cht lng nht nh trn hnh 1.6d.

    3- Lc cn t l bc cao vi vn tc (thng l bc hai). Lc cn ny

    thng xy ra khi vt chuyn ng trong mi trng cht lng hay cht kh vi

    vn tc tng i ln.

    3.cR C v (1-11)

    S thay i ca ba nhm lc cn ny trong dao ng iu ha c th

    hin trn hnh 1.5;

    1, Lc cn Culng

    2, Lc cn nht tuyn tnh

    3, Lc cn nht phi tuyn

    1.2 PHNG TRNH VI PHN DAO NG NGANG TNG QUT

    CA H MT BC T DO

    Xt h mt bc t do gm dm n hi gi thit khng c khi lng, trn

    c t khi lng tp trung M, chu tc dng ca ti trng ng P(t) t ti khi

    lng v c phng theo phng chuyn ng ca khi lng (xem hnh 1.6a).

    Trng hp ti trng khng t ti khi lng th phi chuyn tng ng v t

    T

    A

    3

    A 1

    A

    Rc

    t

    ng chuyn ng

    Hnh 1.5: Lc cn trong dao ng iu ha

    2

    A

  • 6

    ti khi lng. Mt trong cc cch chuyn tng ng nh vy s c trnh by

    chi tit mc 2-4. Kt cu c t trong h ta yz nh trn hnh v.

    Khi trn h cha chu tc ng ca lc ng P(t), nhng do trng lng ca

    khi lng M ,( G = Mg), h c bin dng v chuyn dch ti v tr 1 nh trn

    hnh 1.6a; Trng thi tng ng vi v tr ny ca h ta gi l trng thi cn bng

    tnh ban u ca h. Khi h chu tc dng ca ti trng ng P(t), h s dao ng

    xung quanh v tr cn bng ny. Gi s, n thi im t no , h ang chuyn

    ng hng xung v ti v tr 2 nh trn hnh 1.6a;

    Do y ta ch xt nh hng ca lc ng P(t), ng thi do gi thit bin

    dng b, nn trng thi cn bng tnh ban u c th coi gn ng nh trng hp

    cha c bin dng (Hnh 1.6b). Tt nhin, khi xc nh mt i lng nghin cu

    no , ta phi k ti gi tr do M gy ra theo nguyn l cng tc dng.

    Xt h dao ng chu lc cn nht tuyn tnh Newton, th dao ng ca h

    trn hnh 1.6b c th c m hnh ha nh trn hnh 1.6d; gm khi lng M

    c treo vo l xo c cng K , v gn vo pt tng chuyn ng trong cht

    lng nht c h s cn C.

    Xt h thi im t no ang chuyn ng hng xung cng chiu vi

    lc P(t). Khi h chu tc dng ca cc lc sau: lc ng P(t); lc n hi sinh ra

    P=1

    z

    y

    c)

    M

    Rh

    ( )cR t

    ( )z t

    P(t)

    f)

    Hnh 1.6

    P(t)

    y(t) yt M

    1

    2

    z

    y

    a)

    P(t)

    y(t) 2

    z

    y

    b)

    M

    1K

    M hnh tnh

    c

    d)

    P(t)

  • 7

    trong l xo ph thuc dch chuyn y ca khi lng, Rh(y) = K.y(t), c chiu

    hng ln; lc qun tnh Z(t) = -M (t) c chiu hng xung cng chiu vi

    chuyn ng; v lc cn nht tuyn tnh Rc = C (t) c chiu hng ln ngc vi

    chiu chuyn ng (xem hnh 1.6f). H trng thi cn bng ng, nn:

    Rh + Rc Z(t) P(t) = 0

    Hay ( ) ( ) ( ) ( )My t Cy t Ky t P t (1-12)

    Phng trnh (1-12) l phng trnh vi phn (PTVP) dao ng ngang tng

    qut ca h n hi tuyn tnh mt bc t do chu lc cn nht tuyn tnh. Trong

    , C l h s cn c th nguyn l [ lc thi gian / chiu di]; K l cng ca

    h, l gi tr lc t tnh ti khi lng lm cho khi lng dch chuyn mt lng

    bng n v, v c th nguyn l [lc / chiu di ].

    Phng trnh (1-12) cng c th c thit lp da vo biu thc chuyn

    v. Tht vy, nu k hiu l chuyn v n v theo phng chuyn ng ti ni

    t khi lng (hnh 1.6c) cn gi l mm ca h mt bc t do- th dch

    chuyn y(t) ca khi lng ti thi im t do tt c cc lc tc dng trn h gy ra,

    theo nguyn l cng tc dng s l:

    ( ) ( ) ( ) ( )y t P t My t Cy t

    Hay ( ) ( ) ( ) ( )My t Cy t Ky t P t chnh l (1-12)

    Trong 1

    K

    (1-13)

    c gi l cng ca h.

    Gii PTVP (1-12) s xc nh c phng trnh chuyn ng, vn tc, v

    gia tc chuyn ng ca khi lng; T c th xc nh c cc i lng

    nghin cu trong h. Sau y ta s gii bi ton trong mt s trng hp.

    1.3 DAO NG T DO-TN S DAO NG T DO ( HAY TN S

    DAO NG RING )

    1.3.1 Dao ng t do khng c lc cn

    y l trng hp l tng ha, v trong thc t lc cn lun tn ti. PTVP

    dao ng lc ny c dng n gin [cho C v P(t) trong (1-12) bng khng].

    ( ) ( ) 0My t Ky t

  • 8

    Hay l 2( ) ( ) 0y t y t (1-14)

    Trong 2( )

    1M

    t

    K g g

    M M G y

    (1-15)

    y, ta k hiu G = yt(M)

    , v mt ngha, n l chuyn v tnh ca khi

    lng M do trng lng ca khi lng, G , t tnh theo phng chuyn ng

    gy ra (xem hnh 1.6a); cn g l gia tc trng trng. Phng trnh vi phn (1-14)

    c nghim tng qut l:

    1 2( ) os t+A siny t Ac t (a)

    Cc hng s tch phn A1v A2 c xc nh t cc iu kin u: Ti thi im

    bt u dao ng (t=0), gi s h c chuyn v ban u yo v vn tc ban u v0

    0 00 0;t ty y v v (1-16)

    Thay (1-16) vo (a) vi ch ; 1 2( ) ( ) sin os tv t y t A t A c , ta c:

    A1 = y0 ; v A2 = v0 (b)

    Thay (b) vo (a) ta c phng trnh dao ng t do khng c lc cn ca h mt

    bc t do:

    00

    v( ) os t+ siny t y c t

    (1-17)

    Hay 00v

    ( ) sin t+ + sin2

    y t y t

    (1-17)

    iu ny c ngha l, dao ng t do khng cn ca khi lng l hp ca

    hai dao ng iu ha cng tn s v lch pha /2. S dng khi nim vc t

    quay, theo (1-7) v (1-8) , phng trnh (1-17) c dng n gin:

    ( ) Asin t+y t (1-18)

    Trong 2

    2 00

    vA y

    v 0

    0

    yarctg

    v

    (1-19)

  • 9

    G=Mg

    a)

    4

    l

    3

    4

    l

    b)

    P=1

    Hnh 1.8

    c)

    P=1

    3

    16m

    M

    C

    Nh vy, dao ng t do ca h mt bc t do (BTD), khi khng c lc

    cn, l mt dao ng iu ha, c tn s c tnh theo (1-15) , c bin v

    gc lch pha c tnh theo (1-19), cn chu k dao ng c tnh theo (1-6).

    Nhn vo (1-15) ta thy ch ph thuc yt(M),

    cng tc l ph thuc hay

    K, ngha l ch ph thuc vo n hi ca h. Nn tn s dao ng t do cn

    c gi l tn s dao ng ring ca h; N l mt c trng ca h dao ng.

    Dao ng t do khng cn c dng nh trn hnh 1-3; Ph thuc iu kin

    ban u m c dng (hnh 1.3a, b, hay c). V d, khi khng c chuyn v ban u

    (y0 = 0), th = 0, nn dng dao ng nh trn hnh 1.3b; Khi khng c vn tc

    ban u (v0 = 0), th gc pha bng /2, dng dao ng nh trn hnh 1.3a; Cn

    dng dao ng trn hnh 1.3c tng ng vi khi c y0 v v0 u khc khng.

    Ch : Khi khi lng c lin kt bng nhiu l xo mc song song hay ni

    tip nh trn hnh 1.7, khi cng tng cng c tnh nh sau:

    V D 1.1:

    Trn dm n gin hai u khp, t

    ti C mt khi lng tp trung M c trng

    lng G = 0,75 kN nh trn hnh 1.8a; Bit

    E = 2,1.104 kN/cm

    2;

    4410

    12J cm ; l=1m.

    (1-20)

    M

    K1 K2

    P(t)

    i

    i

    k k

    M

    K1

    K2

    P(t)

    1 1

    i ik k

    Hnh 1.7

    M

    K1 K2

    P(t)

    2 1

    2sini ii

    k k

  • 10

    Yu cu: Xc nh tn s vng v chu k dao ng ring ca h. B qua khi

    lng dm, v ly g = 981 cm/s2.

    Gii: Chuyn v n v tai C, theo phng chuyn ng, do lc P = 1 gy ra, theo

    cng thc Maxwell Mohr l ( xem hnh 1.8b):

    31 3 1 3 1 2 3 3

    4 4 16 2 3 16 256

    mm m m

    EJ EJ

    (a)

    Chuyn v tnh ti ni t khi lng do trng lng ca khi lng gy ra l:

    3 3

    ( ) 3 2,25. 0,75256 256

    M

    t

    m kNmy G kN

    EJ EJ (b)

    Tn s dao ng ring ca h , theo (1-15) l:

    4 4

    1

    3

    256 2,1 10 4981 70,6

    2,25 12 100s

    (c)

    Chu k dao ng ring tnh theo (1-6) l:

    2 2 3,1416

    0,08970,6

    T s

    (d)

    V D 1.2:

    Trn khung ba khp c t vt nng trng lng G (hnh 1.9a). B qua nh

    hng ca khi lng khung, lc ct , v lc dc ti din dng. Hy xc nh tn

    s dao ng ring theo phng ng v phng ngang ca h.

    Gii: Chuyn v n v theo phng ng g, v phng ngang ng ti ni t

    khi lng c tnh theo cng thc Maxwell Mohr. T cc biu m men

    n v trn hnh 1.9b, v c, ta c:

    g31 2 1

    24 2 2 3 4 48

    l l l l

    EJ EJ

    (a)

    ng 3 2. 2 . 2 1

    2 3 2 3 3

    h h h l h h lh l

    EJ EJ

    (b)

    Thay (a) v (b) vo (1-15) ta c tn s dao ng ring theo phng

    ng v phng ngang l:

  • 11

    g = sGl

    EJg

    G

    g

    1483

    ; ng = slhhGEJg

    G

    g

    ng

    1323

    1.3.2 Dao ng t do c lc cn

    Khi coi lc cn t l vi vn tc, PTVP dao ng t do tng qut c dng:

    ( ) ( ) ( ) 0My t Cy t Ky t (1-21)

    Hay 2( ) 2 ( ) ( ) 0y t y t y t (1-21)

    y ta t 2c

    M cng c gi l h s cn (1-22)

    Phng trnh c trng ca PTVP (1-21) c nghim l:

    2 21,2 (a)

    nn nghim tng qut ca (1-21): 1 21 2( )t ty t Ae A e

    s c dng:

    2 2 2 2

    1 2( )t t

    ty t e Ae A e

    (1-23)

    Chuyn ng ca khi lng, theo (1-23), ph thuc vo h s . Phn

    tch tng trng hp ta thy:

    1- Khi 2 2; hay C 2 KM y(t)

    t

    0

    Hnh 1.10

    2l

    2l

    h

    G

    (EJ=hng s)

    a)

    P=1 h

    2l

    2l

    c)

    Hnh 1.9

    P=1

    4l

    2l

    2l

    b)

  • 12

    Khi > ta gi l lc cn ln; cn khi = ta gi l lc cn trung bnh

    (hay lc cn gii hn). Lc ny l mt s thc; Hn na, v nn 22 <

    , (bng khng khi = ). Do c hai nghim tnh theo (a) u m. Nh vy,

    chuyn ng ca khi lng khi lc cn ln v trung bnh , theo (1-23), l tng

    ca hai hm s m m. H khng giao ng m chuyn ng tim cn dn ti v

    tr cn bng nh trn hnh 1.10;

    2- Khi 2 < 2:

    Trng hp ny c gi l lc cn b. Lc ny nghim l phc.

    t

    2 2 21 (1-24)

    Khi nghim ca phng trnh c trng (xem (a ) s l:

    1,2 1i (b)

    V phng trnh chuyn ng (1-23) tr thnh:

    1 2

    1 2( )t ti ity t e Ae A e

    (1-23)

    S dng cng thc Euller

    cos sin

    cos sin

    i

    i

    e i

    e i

    (1-25)

    thay vo (1-23) ta c:

    1 2 1 1 2 1( ) cos sinty t e A A t i A A t

    hay l, 1 1 2 1( ) cos sinty t e B t B t (1-23)

    Trong , B1 = A1 + A2 ; B2 = i ( A1 A2 ) (c)

    Cc hng s B1, B2 xc nh c t cc iu kin u (1-16)

    B1 = y0 ; B2 = ( v0 + y0 ) / 1 (d)

  • 13

    Thay (d) vo (1-23), v li p dng khi nim vc t quay hp hai dao

    ng iu ha trong du mc vung, ta c phng trnh dao ng t do ca h

    mt bc t do khi lc cn b l:

    1( ) sin( )ty t Ae t (1-26)

    Trong , A =

    2

    1

    002

    0

    yvy

    (1-27)

    v = arctg (00

    10

    yv

    y

    )

    Dng dao ng trong trng hp ny c th hin trn hnh 1.11;

    T (1-26), hay t hnh 1-11 ta thy, dao ng t do ca h mt bc t do

    khi lc cn b, cng l mt dao ng iu ha c tn s vng 1 tnh theo (1-24),

    v chu k T1 tnh theo (1-28)

    T1 = 1

    2 =

    22

    2

    (1-28)

    song bin dao ng gim dn theo lut hm s m m : Ae -t.

    nghin cu tt dn ca dao ng, ta xt t s gia hai bin dao ng

    lin k nhau (cch nhau mt chu k T1). K hiu bin t c ti thi im t

    no l An, cn ti thi im ( t + T1) l A n+1, th t (1-26) ta c:

    A

    A

    0

    yn tAe

    tAe

    yn+1

    t

    y(t)

    Hnh 1.11 : Dao ng t do khi lc cn b

    T1

  • 14

    1

    11

    11

    1

    1 sin

    sin TTt

    t

    Tt

    t

    n

    n ee

    e

    TtAe

    tAe

    A

    A

    = hng s

    Suy ra, T1 = ln (1n

    n

    A

    A

    ) = (1-29)

    Nh vy, t s gia hai bin lin k nhau l mt hng s; Cn logarit t

    nhin ca t s ny, k hiu l , l mt i lng ph thuc vo h s cn v

    ng nhin l c 1 ca h, dng nh gi tt dn ca dao ng , ngi ta

    gi l h s cn logarit, hay l Dekremen logrit ca dao ng t do c cn b.

    H s cn logarit ng vai tr quan trng trong thc t. N gip xc nh

    h s cn nh th nghim o bin dao ng An v A n+1. Sau y l mt s kt

    qu th nghim tm c cho mt s loi kt cu xy dng.

    1, i vi cc kt cu thp

    T1 = (0,016 0,08)2 0,1 0,15

    2, i vi kt cu g --- = (0,005 0,022)2 0,03 0,15

    3, i vi cc kt cu b tng ct thp

    T1 = (0,016 0,032)2 0,08 0,2

    4, i vi cu thp --- = (0,01 0,15 ); trung bnh 0,28

    5, Vi cu b tng ct thp: --- = 0,31

    6, Vi dm b tng ct thp: --- = (0,17 0,39 ); trung bnh 0,28

    7, Vi khung b tng ct thp: --- = (0,08 0,16 ); trung bnh 0,12

    So snh hai phng trnh dao ng t do khng cn (1-18) v c cn b (1-

    26) ta thy, tn s ring khi c cn b 1< khi khng c cn, cn chu k T1 > T;

    C ngha l, khi c cn b, dao ng chm hn so vi khng c lc cn. Tuy

    nhin, s sai khc ny cng rt nh. Do trong xy dng, do ch yu l cn b,

    ngi ta thng coi gn ng 1 , v T1 T trong tnh ton.

    Tht vy, ta xt mt trng hp dao ng tt kh nhanh.

    V d, An / A n+1 = 0,5.

    Khi = ln(A n/A n+1) = ln0,5 = 0,693. suy ra,

    = 0,693 / T1 = 0,6931 / 2 = 0,111 hay

  • 15

    1 = 22 = 21

    2 0,11 = 0,994 .

    Tr li trng hp lc cn trung bnh (cn gii hn) 2 = 2. Lc ny,

    = T = .

    2 = 2; Do :

    1n

    n

    A

    A

    = e T

    = e 2

    = 529.

    Ngha l bin dao ng sau mt chu k gim i 529 ln, hay ni cch

    khc, khi h chu lc cn trung bnh, h gn nh khng dao ng m ch chuyn

    ng tim cn dn ti v tr cn bng ban u. iu ny nht qun vi kt lun

    c cp ti mc a.

    1.4 DAO NG CNG BC CHU LC KCH THCH IU HO

    P(t)=P0sinrt - H S NG

    Phng trnh vi phn dao ng tng qut trong trng hp ny, theo (1-12) s l:

    0( ) ( ) ( ) s inrtMy t Cy t Ky t P (1-30)

    Hay l 2 0( ) 2 ( ) ( ) s inrtP

    y t y t y tM

    (1-30)

    Trong , P0 v r ln lt l bin v tn s ca lc kch thch; Cn v

    nh k hiu trc y. y l PTVP bc hai tuyn tnh chun c v phi l mt

    hm iu ha. Nghim tng qut ca (1-30) bng nghim tng qut ca PTVP

    thun nht k hiu l y0(t), cng vi mt nghim ring k hiu l y1(t).

    y(t) = y0(t) + y1(t) (a)

    1.4.1 Xt trng hp lc cn b:

    Nghim y0(t) tnh theo (1-26), cn nghim ring y1(t) c th xc nh bng

    nhiu cch, v d phng php bin thin hng s Lagrange.Song thun tin hn,

    y ta gii bng phng php na ngc nh sau:

    Gi thit nghim ring di dng tng qut sau

    y1(t) = A1sinrt + A2cosrt

    Hay l y1(t) = A0 sin(rt - ) (1-31)

    Trong r l tn s lc kch thch bit, cn A0 v l bin v gc

    lch pha cha bit. R rng l nu ta tm c mt A0, v mt (1-31) tha

  • 16

    mn phng trnh (1-30), th (1-31) l mt nghim ring ca (1-30). Tht vy, thay

    y1(t) v cc o hm ca n

    1 0( ) os(rt- )y t rA c v 2

    1 0( ) sin( )y t r A rt (b)

    vo phng trnh (1-30) ta c,

    2 2 00 0 0sin( ) 2 os(rt- )+ sin( ) sinrtP

    r A rt rA c A rtM

    (c)

    Khai trin sin(rt-) v cos(rt-), ri nhm cc s hng c cha sinrt v cosrt ta

    c:

    2 2 2 200 0 0 0 0 0

    Psinrt -r os +2 rA sin os - osrt r sin 2 os - sin 0

    MA c A c c A rA c A

    (d)

    Biu thc (d) phi bng khng vi mi t ty ; Mun vy, cc biu thc

    h s ca sinrt v cosrt phi bng khng. T suy ra:

    A0 = sin 2rcosrMP

    22

    0

    (1-32)

    tg =22 r

    2r

    (1-32)

    Thay (1-32) v (1-32) vo (1-31) ta c nghim ring y1(t); Ri li thay

    (1-26) v (1-31) vo (a) ta c nghim tng qut ca PTVP dao ng (1-30) l:

    1 0( ) sin( ) sin( )y t A t A rt (1-33)

    Trong : A, tnh theo (1-27) cha cc iu kin u y0 v v0.

    A0, tnh theo (1-32) cha bin P0 v tn s r ca lc kch thch

    iu ha. Phn tch (1-33) ta thy:

    S hng th nht lin quan ti dao ng t do ca h. Trong thc t lun

    lun tn ti lc cn. Nhng cho d lc cn l b, th phn dao ng t do ny, sm

    hay mun, cng s mt i sau mt khong thi gian no . Dao ng ca h lc

    ny c coi l n nh, v c biu din bng s hng th hai trong (1-33).

    1 0( ) ( ) sin( )y t y t A rt (1-34)

    Nh vy, dao ng cng bc - lc cn b - ca h mt bc t do chu lc

    kch thch iu ha P0 sin rt, khi n nh, l mt dao ng iu ha c cng

  • 17

    tn s v chu k vi tn s v chu k ca lc kch thch, cn bin A0 v gc pha

    c tnh theo (1-32).

    Bin dao ng A0 cng thng c biu din dng khc tin li hn

    nh sau:

    T (1-32) ta c, 2r = [(2 r2)sin]/ cos, ri thay vo (1-32) c:

    A0 = P0 cos / M(2-r

    2) (f )

    Thay tnh theo (1-32) vo (f ) vi ch : M = 2

    1

    v Cos(artg) =

    21

    1

    (g)

    Ta c,

    A0 =

    2222222

    22

    0

    2

    22

    22

    0

    r

    2rrrM

    P

    r

    2r1

    1

    rM

    P

    hay

    A0 =

    4

    222

    2

    2

    0

    22222

    0

    4r

    r1

    P

    4rrM

    P

    K hiu: 0( )0.P

    tP y l chuyn v tnh ti ni t khi lng do lc c

    tr s bng bin lc ng P0 t tnh ti gy ra, v

    K =

    4

    222

    2

    2

    4r

    r1

    1

    (1-35)

    Th ta c 0( )0 .P

    tA y K (1-32)

    iu ny c ngha l, khi h chu tc dng ca ti trng ng iu ha

    P0sinrt, th bin chuyn v ng A0 ln gp K ln so vi chuyn v khi P0 t

    tnh gy ra. K c gi l h s ng.

  • 18

    H s ng cng c th c biu din qua h s cn c. c gi c th t

    vit cng thc ny.

    1.4.2 Xt trng hp khi khng c lc cn :

    H s ng trong trng hp ny c dng n gin hn (cho = 0 trong

    cng thc 1-35)

    K =

    2

    2

    r1

    1 (1-36)

    Kt qu ny cng c th tm c nh gii trc tip PTVP dao ng cng

    bc khng c lc cn. c gi c th t thc hin iu ny.

    1.4.3 Phn tch h s ng Hin tng cng hng

    Nhn vo cng thc (1-35) v (1-36) ta thy, h s ng ph thuc vo t s r/.

    a) Xt trng hp khng c lc cn:

    th quan h gia h s ng v t s r/ v c nh trn hnh (1.12a) vi

    ch l h s ng ch ly gi tr dng

    .Ta thy rng,

    Khi t s

    r 0 th K 1

    r th K 0

    r 1 th K

    Ngha l, khi tn s lc kch thch ln hn nhiu tn s ring ca h, h s

    ng c gi tr nh, thm ch bin dao ng cn nh hn c chuyn v tnh do

    Po gy ra. C th l gii iu ny l do khi r>, K c tr s m, v mt ngha,

  • 19

    iu ny c ngha l dao ng ca khi lng ngc pha vi lc kch thch (chiu

    chuyn ng ngc vi chiu ca lc kch thch), nn lc kch thch chng li

    chuyn ng.

    Khi r

  • 20

    P(t)

    t 0

    Hnh 1.13: Ti trng kch ngng

    f(t) P0

    h s K lun lun nh hn mt. Trng hp ring khi h s cn ly du bng

    trong cng thc (1-37) c gi l h s cn l tng; v c ngha quan trng

    khi ch to cc thit b o dao ng.

    b2- Khc vi trng hp khng cn, khi c lc cn, h s ng c gi tr

    ln nht khng phi khi r/ bng mt, m khi t s ny nh hn mt. Tht vy,

    kho st biu thc K theo t s r/, t (1-35) hay (1-35) ta c K t cc tr khi :

    rd

    dK = 0 suy ra

    r

    22

    2

    2

    2

    2M

    c1

    21 < 1 (1-37)

    (B qua bin i chi tit)

    Tuy nhin s sai khc ny l nh, nn thc t vn coi gn ng K t gi

    tr ln nht khi r/ 1.

    1.5 H MT BC T DO CHU TI TRNG KCH NG

    HM NG LC V TCH PHN DUHAMEL

    Nh trnh by trong phn m u, ti trng kch ng l ti trng tc

    dng vo cng trnh mt cch t ngt vi cng ln, ri gim nhanh sau mt

    khong thi gian tng i ngn. Tuy thi gian

    cht ti ngn, nhng ta cng khng th b qua yu

    t thi gian ny trong tnh ton.

    K hiu P0 l gi tr ln nht m ti trng

    t c, f(t) l hm biu din lut bin i ca ti

    trng theo thi gian, cn gi l hm cht ti. Khi

    c th biu din ti trng kch ng di dng

    tng qut nh sau (hnh 1.13).

    P(t) = P0f(t) (1-38)

    Do chu ti kch ng, nn trng thi nguy him ca kt cu xy ra kh

    nhanh sau khi chu ti. Bi vy, trong trng hp ny ngi ta thng b qua nh

    hng ca lc cn. PTVP dao ng tng qut c dng:

    0( ) ( ) ( )My t Ky t P f t (1-39)

    hay 2 0( ) ( ) ( )P

    y t y t f tM

    (1-39)

  • 21

    C th gii phng trnh ny bng nhiu cch. y ta gii theo cch h

    dn bc o hm bng cc php bin i tng ng nh sau .

    Trc ht nhn hai v ca (1-39) vi sint, cng v tr vo v tri hm

    ( ) os( t)y t c ta c:

    2 0sin os t sin os t ( )sinP

    y t yc y t yc f t tM

    Hay 0sin os t ( )sinPd d

    y t y c f t tdt dt M

    (a)

    Tch phn hai v ca (a) theo cn t t0 ti t ta c:

    0 0

    0

    0sin os ( )sin

    tt t

    t tt

    Py y c f d

    M (b)

    Trong l mt thi im no trong khong t t0 ti t (do cn tch

    phn l t nn bin tch phn phi l )

    S dng iu kin u: 0

    0( ) ty y ; 0 0( )

    ty v

    (c)

    th phng trnh (b) tr thnh:

    0

    00 0 0 0sin sin os t+y os t ( )sin( )

    t

    t

    Py t v t y c c f d

    M (1-40)

    Tip theo, ta li thc hin cc php tnh theo ng th t nh trn nhng

    nhn hai v ca (1-39) vi cost; Sau cng v tr vo v tri hm ( sin )y t , ri

    tch phn hai v vi cn t t0 ti t, v s dng iu kin u (c); Ta li c mt

    biu thc c dng tng t (1-40):

    0

    00 0 0 0os os sin t-y sin t ( ) os( )

    t

    t

    Pyc t v c t y f c d

    M (1-40)

    Cc phng trnh (1-40) v (1-40) ch l dng khc ca (1-39) nh cc

    bin i tng ng. By gi ta li nhn hai v ca (1-40) vi cost, v vi

    (1-40) l sint; ri tr hai phng trnh cho nhau, vi ch cc quan h lng

    gic sau:

    sin(a-b) = sina cosb - cosa sinb

    cos(a-b) = cosa cosb + sina sinb (d)

  • 22

    Ta c

    0

    00 0 0 0( ) sin ( ) os (t-t ) ( )sin ( )

    t

    t

    Py t v t t y c f t d

    M

    Suy ra

    0

    0 00 0 0( ) sin ( ) os (t-t ) ( )sin ( )

    t

    t

    v Py t t t y c f t d

    M

    Hay

    0

    0

    00 0 0( ) os (t-t ) sin ( ) ( )sin ( )

    t

    P

    t

    t

    vy t y c t t y f t d

    (1-41)

    Trong , 0( )0

    P

    ty P l chuyn v tnh ca khi lng do lc c tr s bng

    P0 t tnh gy ra.

    (1-41) l nghim tng qut ca PTVP (1-39), trong c cha tch phn

    0

    ( ) ( )sin ( )

    t

    t

    K t f t d (1-42)

    c gi l tch phn Duhamel.

    Nh vy, phng trnh chuyn ng ca h mt bc t do, chu tc dng

    ca lc kch ng vit di dng (1-38), l hon ton xc nh nu bit cc iu

    kin u (y0,v0) v hm cht ti f(t). Khi khng c ti trng tc dng, phng trnh

    (1-41) tr v phng trnh (1-18) l phng trnh vi phn dao ng t do ca h

    khi khng c lc cn.

    Nu iu kin u y0 =0, v v0 =0; th phng trnh chuyn ng ch cn

    li s hng th ba trong (1-41).

    0( )( ) ( )Pty t y K t (1-43)

    Ch : Li gii (1-41), hay (1-43) l li gii tng qut khng nhng cho trng

    hp ti trng kch ng nh trnh by trn, m cho ti trng ng bt k c th

    biu din c dng (1-38).

    Hm K(t) ng vai tr nh hng ca tc dng ng, n l hm ca thi

    gian, c gi l hm nhn t ng hay l hm ng lc. Gi tr ln nht ca K(t)

    chnh l h s ng. Trong thc t tnh ton, ta cn xc nh gi tr ln nht ny.

  • 23

    Sau y ta xt mt s dng ti trng kch ng thng gp, vi gi thit ban

    u h trng thi tnh, ngha l y0 = 0, v v0 = 0. Lc ny phng trnh chuyn

    ng ca h l (1-43).

    1) Lc khng i tc ng

    t ngt vo khi lng.

    th hm cht ti nh

    trn hnh 1.14a; Lc ny c:

    P = P0

    f(t) = 1 (t 0) (a)

    Nn,

    K(t) = t

    0

    sin(t-) d

    = 1 cost (b)

    th hm K(t) ny nh trn hnh 1.14b, v ta c

    K = max K(t) = 2

    2- Ti trng kch ng dng ch nht (nh trn hnh 1.15a)

    Khi 0 t t1, c P = P0, v f(t) = 1; nn theo (b) ta c:

    K(t) = 1 cost (c1)

    Khi t1 t , c P = 0 , v f(t) = 0; nn theo (1-42) ta c:

    K(t) =2sin(2

    t1 ) sin(t-2

    t1 ) (c2)

    Trong t1 l thi gian cht ti.

    Trong trng hp ny, s bin i ca hm ng lc , cng nh gi tr ln

    nht ca n (K) ph thuc t1. S bin i ca K(t) theo thi gian, ng vi cc t1

    khc nhau, c th hin trn hnh 1-15b; Cn quan h gia maxK(t) = K vi t

    s T

    t1 c th hin trn hnh 1.15c. R rng l, khi t1 cng ln, trng hp ny s

    tr v trng hp (1). V trong thc t, khi t1 2

    T l c th coi nh trng hp

    (1) xem hnh 1.5c; Lc ny K 2. Cn t1 cng ln th tn s cng ln. y, T

    l chu k dao ng t do.

    K(t)

    P t

    P(t)

    0

    t

    2T

    2T

    0

    1

    2

    Hnh 1.14: Lc tc ng t ngt

  • 24

    3- Ti trng tng tuyn tnh ri sau khng i (nh trn hnh 1.16a.)

    Khi 0 t t1, c P = P0(1t

    t); Cn f(t) =

    1t

    t; Thay vo (1-42) ta c

    hm ng lc trong trng hp ny l:

    K(t) = 1t

    t -

    1t

    tsin

    =

    1t

    t (

    1 t2

    T

    )sint (d1)

    Khi t1 t, c P = P0; Cn f(t) = 1; Nn trong trng hp ny

    K(t) = 1 + (1 t2

    T

    )[sin(t-t1) sint] (d2)

    Trong , T=

    2 l chu k dao ng t do.

    th bin i ca K(t) theo thi gian, ng vi cc t1 khc nhau, nh trn

    hnh 1.16b; Cn quan h gia maxK(t) = K vi t s T

    t1 nh trn hnh 1.16c. Ta

    thy, khi t1 cng nh (t1 0) , n tin dn ti trng hp (1): K 2.

    1

    5

    4t T

    110

    Tt

    5t1 4t1 t1

    0

    1

    2

    k(t)

    t

    b)

    Hnh 1.15

    0,6 0,4 0,2

    0

    1

    2

    max k(t)

    1t

    T

    0,8 c)

    P(t)

    P

    t1

    t

    a)

    0

    Dng cht ti Bin i ca K(t) ng vi cc t1 khc nhau

    Quan h gia K vi 1t

    T

  • 25

    4, Ti trng kch ng dng tam gic (nh trn hnh 1.17a.)

    Khi 0 t 2

    t1 , c P = 2(1t

    t)P0; Cn f(t) =

    1t

    2t; Nn theo (1-42) ta c:

    K(t) = 1t

    2t (

    1 t

    T

    )sint (f1)

    Khi 2

    t1 t t1, c P = (2-1t

    2t)P0; Cn f(t) = (2-

    1t

    2t); Nn ta c:

    K(t) = 2 1t

    2t + (

    1 t

    T

    )[2sin(t-

    2

    t1 ) - sint (f2)

    Khi t1 t; c P = 0; Cn f(t) = 0; Nn lc ny ta c:

    K(t) = (1 t

    T

    )[- sin(t-t1) + 2sin(t-

    2

    t1 ) sint] (f3)

    S bin i ca K(t) ng vi cc t1 khc nhau nh trn hnh 1.7b; Cn quan

    h gia maxK(t) = K vi T

    t1 nh trn hnh 1.17c. V ta thy K lun lun nh hn

    hai.

    Qua cc v d trn, ta c th rt ra mt s nhn xt quan trng.

    3 2 1

    0

    1

    2

    max k(t)

    1t

    T

    4 c)

    3t1 2t1 t1

    0

    1

    2

    k(t)

    4t1 b)

    t

    14

    Tt 1

    10

    3

    Tt

    Hnh 1.16

    P(t)

    P

    t1

    t

    a)

    0

    3 2 1

    0

    1

    2

    max k(t)

    1t

    T

    4 c)

    P(t)

    P

    t1

    t

    a)

    0

    3t1 2t1 t1

    0

    1

    2

    k(t)

    4t1 b)

    t

    1

    5

    4

    Tt 1

    4

    Tt

    Hnh 1.17

  • 26

    a, Khi chu tc dng ca ti trng kch ng, h s ng c gi tr nh hn ,

    hoc bng hai.

    b, Khi thi gian cht ti kch ng t1 l nh so vi chu k dao ng ring, ta c

    th gii gn ng bi ton vi gi thit: khi lng ch bt u chuyn ng sau

    thi gian t1. Nh vy, da vo nguyn l ng lng ta c:

    0

    0

    ( )

    t

    J P t dt Mv ; Suy ra 0J

    vM

    (g)

    Ngha l, c th thay bi ton h chu ti kch ng c t1 nh, bng bi ton

    h chuyn ng c vn tc ban u v0 gii n gin hn nhiu. Li gii loi bi

    ton ny c th tm thy trong cc ti liu.

    ***********

  • 27

    CHNG 2: DAO NG CA H C NHIU BC T DO

    2.1 KHI NIM BAN U

    Nh trnh by chng 1; h mt BTD c c trng bng mt dng

    dao ng ring vi tn s . Tng t nh vy, dao ng t do ca h nhiu bc

    t do cng c c trng bng cc tn s dao ng ring, v ng vi mi tn s

    ring h c mt dng dao ng ring tng ng. Hay ni cch khc nh sau ny s

    chng minh, h c bao nhiu bc t do s c by nhiu tn s dao ng ring, v

    trong cc iu kin nht nh, ta c th lm cho tt c cc khi lng ti mt

    thi im no - ch thc hin dao ng tng ng vi mt tn s no trong

    s cc tn s ring. Nhng dng dao ng nh vy c gi l nhng dng dao

    ng ring chnh, hay dng dao ng chun. Tt nhin dao ng t do ca h l

    tng hp ca tt c cc dng dao ng ring ny.

    Vic nghin cu cc dng dao ng ring chnh l rt quan trng v n n

    gin (nh h mt bc t do); sau hp cc dao ng ny s cho dao ng tng

    cng. Trong thc t ta cng gp nhiu bi ton c s BTD hu hn, bi v ngi

    ta thng chuyn bi ton c v hn BTD ( gii phc tp)v bi ton c s BTD

    hu hn gii n gin hn.

    2.2 PHNG TRNH VI PHN DAO NG NGANG TNG QUT

    CA H C n BC T DO

    Xt h c n BTD, n khi lng tp trung M1,M2,...,Mn, nh trn hnh

    2.1(b qua khi lng kt cu). H dao ng di tc dng ca h lc ng P1(t),

    P2(t), ...,Pn(t), trong trng hp tng qut, gi thit t ti tt c cc khi lng, v

    c phng theo phng chuyn ng. Trng hp c cc ti trng khng t ti

    khi lng, th ta phi chuyn tng ng v t ti khi lng (xem mc 2.4).

    P1(t)

    y1(t)

    z

    y

    P2(t) Pn(t)

    y2(t) yn(t)

    M1 M2 Mn .....

    .

    .....

    .

    Hnh 2.1

  • 28

    Khi dao ng, ti mi khi lng u chu tc dng ca cc ngoi lc nh

    sau,

    + Ngai lc ng (nu c) Pk(t);

    + Lc qun tnh Zk(t) = - Mkk(t)

    + Lc cn Rk(t)

    y, k l khi lng th k;( k = 1, 2, ,n); Cn lc n hi Rh(t) khng

    phi l ngoi lc. Hp ca cc ngoi lc ny , k hiu l Fk(t), th:

    ( ) ( ) ( ) ( )k k k kF t Z t R t P t (a)

    Gi s ti thi im t ang xt, khi lng th k chuyn ng hng xung

    cng chiu vi lc P(t), th nh phn tch mc 1.2, biu thc (a) c dng:

    ( ) ( ) ( ) ( )k k k k kF t M y t R t P t (b)

    Di tc ng ca h lc ny, dm s thc hin dao ng . PTVP dao ng

    ngang tng qut ca h cng c th thit lp c t iu kin cn bng ng vit

    ti tng khi lng.

    Rhk(t) Fk(t) = 0 (c)

    ( k = 1, 2, ,n)

    Song trong trng hp ny, s dng biu thc chuyn v t ra thun tin hn.

    Chuyn v ca cc khi lng ti thi im no , gi s xt khi lng

    th k,

    yk(t) = k1 F1(t) + k2 F2(t) +..+ kn Fn(t) (d)

    Cho k bin thin t ( k = 1, 2, , n); ta c h n PTVP chuyn ng ca

    n khi lng ti thi im t l:

    1 11 1 12 2 1

    2 21 1 22 2 2

    1 1 2 2

    ( ) ( ) ( ) .... ( )

    ( ) ( ) ( ) .... ( )

    ................................................................

    ( ) ( ) ( ) .... ( )

    n n

    n n

    n n n nn n

    y t F t F t F t

    y t F t F t F t

    y t F t F t F t

    (f)

  • 29

    Hay dng ma trn,

    1 11 12 1 1

    2 21 22 2 2

    1 2

    ( ) .... ( )

    ( ) .... ( )

    .... .... .... .... .... ....

    ( ) .... ( )

    n

    n

    n n n nn n

    y t F t

    y t F t

    y t F t

    (f)

    Trong , kj, (k, j = 1,2,,n) l chuyn v n v ti khi lng th k do

    lc bng n v t ti khi lng th j gy ra.

    K hiu cc ma trn v cc vc t nh sau:

    11 12 1

    21 22 2

    1 2

    ....

    ....

    .... .... .... ....

    ....

    n

    n

    n n nn

    N

    ;

    1

    2

    .... .... .... ....

    n

    M

    MM

    M

    ;

    11 12 1

    21 22 2

    1 2

    ....

    ....

    .... .... .... ....

    ....

    n

    n

    n n nn

    C C C

    C C CC

    C C C

    (2-1)

    1 1 1 1

    2 2 2 2

    ( ) ( ) ( ) ( )

    ( ) ( ) ( ) ( )( ) ; ( ) ; ( ) ; ( )

    .... .... .... ....

    ( ) ( ) ( ) ( )n n n n

    y t y t y t P t

    y t y t y t P ty t y t y t P t

    y t y t y t P t

    ( 2-2)

    Trong , [N] l ma trn i xng, v c gi l ma trn mm ca h, gm

    c cc phn t l cc chuyn v n v ti ni t cc khi lng , theo phng

    chuyn ng.

    [M] l ma trn khi lng , l ma trn ng cho. Cc phn t trn

    ng cho chnh ln lt l cc khi lng tp trung t trn h.

    [C] l ma trn cn. Vic xc nh cc phn t ca [C] kh phc tp.

    Trong tnh ton thc t, ngi ta thng coi gn ng [C] t l vi ma trn cng

    [K].

  • 30

    ( ) ; ( ) ; ( )y t y t y t , ln lt l vc t chuyn v, vc t vn tc, v

    vc t gia tc chuyn ng ca h, m cc phn t ca n, ln lt l chuyn v,

    vn tc, v gia tc chuyn ng ca cc khi lng.

    {P(t)} l vc t ngoi lc ng, c cc phn t l cc ngoi lc ng

    tc dng ti cc khi lng..

    Cn

    1 2( ) ( ) ( ) .... ( ) ( )T

    c nR t R t R t R t C y t (2-3)

    l vc t lc cn nht tuyn tnh (t l bc mt vi vn tc ). Thay (b) kt hp vi

    (2-3) vo (f) v chuyn v, ta c:

    ( ) ( ) ( ) ( )N M y t N C y t E y t N P t (f)

    y, [E] l ma trn n v cp n.

    Nhn bn tri (f) vi

    11 12 1

    1 21 22 2

    1 2

    ....

    ....

    .... .... .... ....

    ....

    n

    n

    n n nn

    k k k

    k k kK N

    k k k

    (2-4)

    ta c PTVP dao ng ngang tng qut ca h c n BTD , cn nht tuyn

    tnh,di dng ma trn nh sau:

    ( ) ( ) ( ) ( )M y t C y t K y t P t (2-5)

    Ma trn [K] i xng, v c gi l ma trn cng ca h.

    So snh hai phng trnh (2-5) v (1-12) ta thy chng hon ton ging

    nhau v hnh thc, cho nn cch gii cng c phn tng t nhau. Tuy nhin, gii

    h phng trnh (2-5) phc tp hn rt nhiu, v [M], [C], [K] l cc ma trn ch

    khng phi l cc con s nh trong (1-12), cn ( ) ; ( ) ; ( )y t y t y t l cc vc t

    hm. Sau y ta s gii mt s trng hp ring.

    2.3 DAO NG T DO CA H C n BC T DO PHNG TRNH

    TN S

    2.3.1 Tn s v phng trnh tn s

    Khi nghin cu dao ng h mt bc t do ta thy rng, khi lc cn b, tn

    s ring 1 ; Bi vy, i vi h nhiu bc t do, khi nghin cu dao ng t

    do, ta quan tm ch yu ti trng hp gi thit khng c lc cn.

  • 31

    Phng trnh vi phn dao ng t do lc ny c dng n gin:

    ( ) ( ) 0M y t K y t (2-6)

    Gi thit dao ng t do l iu ha, nn phng trnh dao ng t do

    khng lc cn ca khi lng th k, cng nh (1-18), c dng:

    ( ) sin( )k ky t A t (2-7)

    v gia tc 2( ) sin( )k ky t A t (2-8)

    Trong , Ak l bin dao ng ca khi lng th k, v l tn s v

    gc lch pha ca dao ng.

    Thay (2-8) v (2-7) vo (2-6), ri khai trin vi (k = 1, 2,,n); v t

    sin(t+) lm tha s chung, ta c:

    2 sin( ) 0M A K A t

    Do phi tn ti dao ng, sin(t+) 0;

    nn, 2 2 0K A M A K M A (2-9)

    Trong , {A} = {A1, A2, ,An}T l vc t ct cha cc bin dao ng

    ca cc khi lng th nht, th hai, ..., th n, v c gi l vc t bin dao

    ng t do ca h. Do phi tn ti dao ng, ngha l {A} {0}. T suy ra

    nh thc

    2 0D K M (2-10)

    Hay dng khai trin:

    2

    11 1 12 1

    2

    21 22 2 2

    2

    1 2

    ....

    ....0

    .... .... .... ....

    ....

    n

    n

    n n nn n

    k M k k

    k k M kD

    k k k M

    (2-10)

    (2-10) l phng trnh bc n i vi 2. Do [K] v [M] l cc ma trn i

    xng, v xc nh dng, nn gii (2-10), ta s xc nh c n nghim thc v

  • 32

    dng: 12, 2

    2,,n2 ; cng c ngha l ta c n tn s dao ng ring vi qui

    c k hiu, 1 < 2 < < n ; (cc gi tr m ca php khai cn khng c

    ngha vt l nn b i). iu ny trng vi kt lun nu ra mc 2.1 ca

    chng: h c bao nhiu bc t do s c by nhiu tn s ring. Phng trnh

    (2-10) c gi l phng trnh tn s.(hay cn gi l phng trnh th k). Tn

    s ring b nht 1 c gi l tn s c bn, v c vai tr quan trng trong tnh

    ton kt cu khi chu ti trng ng. iu ny s c sng t cc phn sau.

    Phng trnh tn s (2-10) cng c th biu din qua ma trn mm.

    Mun vy, ta nhn bn tri hai v ca (2-9) vi [N]( 2

    1) c:

    22 21 1

    0N K N M A

    Hay 21

    0E N M A

    (2-9)

    y, [E] l ma trn n v cp n, v k hiu: 2

    1u

    (2-11)

    Th t (2-9) ta suy ra phng trnh tn s biu din qua ma trn mm l,

    0D u E N M

    Hay 0D N M u E (2-11)

    hay dng khai trin:

    1 11 2 12 1

    1 21 2 22 2

    1 1 2 2

    ....

    ....0

    .... .... .... ....

    ....

    n n

    n n

    n n n nn

    M u M M

    M M u MD

    M M M u

    (2-11)

    Nh vy, phng trnh tn s c th biu din qua ma trn cng hoc qua

    ma trn mm. Tuy nhin trong thc t, ngi ta hay dng ma trn mm hn, v cc

    phn t ca n c xc nh d dng hn nh cng thc tnh chuyn v

    Maxwell- Mohr quen thuc.

    V D 2.1

    Xc nh cc tn s dao ng ring ca dm cho trn hnh 2-2a. Bit dm c

    E J = hng s, M1 =M2 =M, khi tnh b qua khi lng dm.

  • 33

    Bi gii

    Bi ton ny c hai BTD, nn phng trnh

    tn s l nh thc cp hai sau:

    uMMMuM

    222121

    212111

    = 0 (a)

    Dm cho l siu tnh, cng thc

    Maxwell- Mohr tnh chuyn v l

    (Xem gio trnh c hc kt cu)

    ik = k0i0ki MMMM (b) y, biu m men n v c

    thm ch s 0 l trn h tnh nh (ng vi

    trng thi gi to).

    Cc biu m men n v v c

    nh trn hnh 2-2b,c,d,e; Thc hin nhn cc

    biu ta c:

    3 3

    11 22 12 21

    23 3;

    1536 512

    l l

    EJ EJ

    (c)

    Thay (c) vo (a) v gii phng trnh

    bc hai ny i vi u ta c:

    3

    148

    Mlu

    EJ

    suy ra 1 3 3

    1

    1 486,9282

    EJ EJ

    u Ml Ml

    v 3

    2

    7

    768

    Mlu

    EJ

    suy ra 2 3 3

    2

    1 109,7210,4745

    EJ EJ

    u Ml Ml

    Dng dao ng ng vi 1 c dng phn i xng (px) nh trn hnh 2-2f;

    cn ng vi 2 l dng dao ng i xng (x) nh trn hnh 2-2g.

    z

    y

    M1 M2

    2l

    2l

    2l

    2l

    a)

    1M

    P1=1

    b)

    4l

    332

    l

    2M

    P2=1

    d)

    4l

    332

    l

    o

    kM

    Pk=1

    c)

    4l

    o

    kM

    Pk=1

    e)

    4l

    px f)

    y

    x g)

    y

    Hnh 2.2

  • 34

    2.3.2 Dng dao ng ring v tnh cht trc giao ca cc dng

    dao ng ring

    A- Dng dao ng ring

    Nu ta thay ln lt cc tn s dao ng ring 1, 2, ...., nvo phng

    trnh (2-9), s xc nh c n vc t t s bin dao ng k hiu l{a1}, {a2},

    ....,{an} ng vi tng tn s ring. V d, ng vi tn s ring th i ta c vc t

    bin dao ng {ai} c cc phn t k hiu l (a1i, a2i, ....aki, ....ani); l bin

    dao ng ca cc khi lng th (1, 2, ...,k, ...,n) ng vi tn s ring i:

    1 2 .... ....T

    i i i ki nia a a a a (2-12)

    Cc aki (k = 1, 2, , n) l nghim ca phng trnh (2-9) sau y,

    ([K]-[M]i2){ai} = {0} (2-9)

    Cn ch rng, y ta ch xc nh c dng ca cc dao ng ring,

    hay ni cch khc, ch xc nh c t s (quan h) gia cc bin dao ng

    ca cc khi lng ng vi mt tn s c th. S d nh vy l v, (2-9) l

    phng trnh i s tuyn tnh thun nht, s c v s nghim. Mun xc nh mt

    h nghim no , ta phi gi thit trc mt bin aki no lm bin c s; Sau

    s gii nt (n-1) bin cn li qua bin c s aki ny. R rng, khi cho bin c

    s cc tr khc nhau ta s c cc vc t {ai} khc nhau. Tuy vy, t s gia cc

    phn t trong vc t ny vi bin c s chn trc lun khng i.

    Nu chn n c s ban u aki = 1, th cc t s ny chnh l cc phn t

    trong vc t (2-12). Trong thc t, ngi ta thng chn n c s ban u l

    a1i = 1, khi vc t bin dao ng ng vi tn s ring i s l:

    1 21 .... ....T

    i i i ki nia a a a a (2-12)

    Trong , cc aki (k = 2, 3, ...n) l nghim ca phng trnh (2-9) ng vi a1i =1.

    Cc phn t ca vc t bin (2-12) cho ta dng dao ng ca h ng vi

    tn s ring th i c gi l dng dao ng ring th i (hay dng dao ng chnh

    th i). Nh vy, h c bao nhiu bc t do s c by nhiu dng dao ng ring.

    Nu ta t tt c cc vc t biu din cc dng dao ng ring vo trong

    mt ma trn vung, k hiu l [A], th [A] c gi l ma trn cc dng dao ng

    ring ca h.

  • 35

    11 12 121 22 2

    1 2

    1 2

    1 1 .... 1

    ........

    .... .... .... ....

    ....

    n

    n

    n

    n n nn

    a a a

    a a aA a a a

    a a a

    (2-13)

    Cng cn phi ni thm rng, (2-9) hay (2-9)l bi ton tr ring in hnh,

    nn vic gii phng trnh (2-9) xc nh cc tn s dao ng ring v cc

    dng dao ng ring tng ng nh trnh by trn, thc cht l xc nh cc

    gi tr ring v cc vc t ring tng ng ca bi ton tr ring ny nh ta quen

    thuc trong i s hc.

    B- Tnh cht trc giao gia cc dng dao ng ring

    Cc dng dao ng ring ca h nhiu bc t do c tnh cht trc giao.

    Tht vy, xt hai dng dao ng th i v th k. Thay i v k vo (2-9) ri chuyn

    v, ta c:

    Vi i c: 2i i iK a M a (a)

    Vi k c: 2k k kK a M a (b)

    Chuyn tr (a) v ch rng, [M]T = [M]; [K]T = [K] th (a) tr thnh,

    2T

    i i ia K a M (c)

    Nhn bn phi vc t {ak} vo(c), nhn bn tri vc t {ai}T vo (b) ta c:

    2T T

    i k i i ka K a a M a (c)

    2T T

    i k k i ka K a a M a (b)

    Tr hai phng trnh cho nhau: 2 2( ) ' ( ) ' 0Ti k i kc b a M a

    V i k, ta suy ra: 0T

    i ka M a (2-14)

    V mt ton hc, (2-14) l iu kin trc giao ca hai vc t {ai} v {ak},

    cng tc l ca hai dng dao ng ring th i v th k. y l iu phi chng

    minh.

    Thc hin php nhn ma trn, iu kin (2-14) c th vit dng khai trin

    nh sau:

  • 36

    1 1

    2 2

    1 2 1 1 1 2 2 2..... ........ .... .... .... ....

    k

    k

    i i ni i k i k ni n nk

    n nk

    M a

    M aa a a a M a a M a a M a

    M a

    1

    0n

    ji j jk

    j

    a M a

    (2-14)

    C- Chun ha cc dng dao ng ring

    Nu ta thay vc t dng dao ng ring th i, {ai} bng vc t {bi} tha

    mn iu kin

    {bi}T[M] {bi} = 1 (2-15)

    th vc t {bi} c gi l vc t biu din dng dao ng ring th i c

    chun ha, hay gi ngn gn l vc t chun ha dng dao ng ring th i.

    Nu t cc vc t {bi} vo trong mt ma trn vung, k hiu l [B],

    11 12 1

    21 22 2

    1 2

    1 2

    ....

    ........

    .... .... .... ....

    ....

    n

    n

    n

    n n nn

    b b b

    b b bB b b b

    b b b

    (2-13)

    th [B] c gi l ma trn chun ha cc dng dao ng ring ca h. Lc ny

    theo (2-15) ta c:

    T

    B M B E (2-15)

    Trong [E] l ma trn n v cp n.

    S dng dng chun ha ca cc dng dao ng ring kt hp vi h ta

    chnh s cho php ta chuyn vic gii bi ton c n BTD v gii n bi ton c mt

    BTD n gin hn nhiu c trnh by chi tit trong chng 1.

    Tht vy, xc nh {bi}, ta t

    1

    i i

    i

    b ad

    (2-16)

    Trong di l mt h s.

    Thay (2-16) vo (2-15) ta rt ra: 2T

    i i id a M a (2-16)

  • 37

    K hiu ma trn

    2

    1

    2

    2

    2

    .... .... .... ....

    n

    (2-17)

    c gi l ma trn cc tn s dao ng ring, hay ma trn tn s.

    Thay (2-16) vo ma trn [A] (2-13), ri thay vo (2-9) ta c:

    K B M B (a)

    Nhn bn tri c hai v ca (a) vi [B]T v ch ti (2-15) ta c:

    T

    B K B (2-18)

    K hiu vc t {q(t)} nh sau c gi l h ta chnh,

    ( ) ( )y t B q t (2-19)

    Thay (2-19) vo PTVP dao ng t do (2-6) ta c,

    ( ) ( ) 0M B q t K B q t (b)

    Nhn bn tri (b) bi [B]T, kt hp vi (2-15) v (2-18) ta c:

    ( ) ( ) 0q t q t (2-20)

    Phng trnh (2-20) l PTVP dao ng t do khng c lc cn ca h c n

    BTD c vit trong h ta chnh di dng ma trn . (2-20) l mt h phng

    trnh gm n phng trnh c lp (v l ma trn ng cho) m trong mi

    phng trnh ch cha mt hm n. Hay ni cch khc, (2-20) l mt h gm n

    phng trnh c lp c dng sau y- l dng PTVP dao ng ca h mt BTD

    khng c lc cn(1-14):

    2( ) ( ) 0i i iq t q t (2-21)

    ( i = 1,2, ...., n)

    Gii (2-21) (Xem chng 1- h mt BTD) ta c cc nghim qi(t), ri thay

    vo (2-19) ta c li gii ca bi ton.

  • 38

    V D 2.2 Xc nh cc tn s dao ng ring v cc dng dao ng tng

    ng ca dm conson trn c t hai khi lng tp trung nh trn hnh 2-3a.

    Dm c EJ khng i v b qua khi lng dm khi tnh. Cho M = 4

    ml ( m l

    cng khi lng phn b)

    Bi gii:

    H c hai BTD. Cc chuyn v n v tnh c theo cng thc Maxwell-

    Mohr v cho kt qu nh sau:

    EJ

    l

    24

    3

    11 ; EJ

    l

    3

    3

    22 ; EJ

    l

    48

    5 3

    2112 (a)

    1, Xc nh cc tn s dao ng ring

    Cng nh v d 2-1, thay (a) vo phng trnh tn s (2-11) ta c mt

    phng trnh bc hai i vi u, gii phng rnh ny ta c (b qua tnh ton chi

    tit):

    4

    1 0,1004ml

    uEJ

    , suy ra 1 23,156 EJ

    l m (b)

    v 4

    2 0,0043ml

    uEJ

    , suy ra 2 216,258 EJ

    l m

    3,05472

    3,05472

    y 1

    b)

    0,65472

    0,65472

    y 1

    c)

    Hnh 2-3

    M1=2M M2=M

    y

    a)

    2l 2

    l

  • 39

    2, Xc nh cc dng dao ng ring

    Thay ln lt 1,2 (hay u1,u2) vo h phng trnh (2-9) (l h hai

    phng trnh hai n) , ri gi thit trc n th nht bng 1, ta s gii ra n th hai

    l cc bin chuyn ng ca khi lng th nht v th hai, cc dch chuyn

    ny cho ta dng dao ng tng ng.C th:

    Dng dao ng th nht: Thay u1 vo phng trnh th nht (hoc th hai)

    ca (2-9) v cho a11 =1 ta c mt phng trnh cha mt bin a21 nh sau,

    1 11 1 11 2 12 211 0M u a M a

    Thay M1, M2, 11, 12, u1 vo ri gii ta c, a21 = 3,05472; Vc t bin dao

    ng cho ta dng dao ng ring th nht l:

    1 11 21 1,0 3,05472T T

    a a a

    Dng dao ng ny nh trn hnh 2-3b.

    Dng dao ng ring th hai hon ton tng t, thay u2 vo (2-9) ri cho

    a12 = 1, ta s gii c a22 = -0,655. Do vc t bin cho ta dng dao ng

    ring th hai l:

    2 12 22 1,0 0,65472T T

    a a a

    Dng dao ng ring th hai nh trn hnh 2-3c.

    Ma trn cc dng dao ng ring ca bi ton ny l:

    [A] =

    0,654723,05472

    1,01,0

    aa

    aa

    2221

    1211 (c)

    3, Chun ha cc dng dao ng ring

    xc nh ma trn chun ha cc dng dao ng ring [B] ta phi tnh cc

    h s di. Theo (2-16)ta c:

    d12 = {a1}

    T[M]{a1} = {1,0 3,05472}

    3,05472

    1,0M

    10

    02 = 11,33133M

    Suy ra d1 = 3,3662 M

    d22 = {1,0 -0,65472}

    0,65472-

    1,0M

    10

    02 = 2,42866M, suy ra d2 = 1,55842 M

  • 40

    By gi li thay d1,d2 vo (2-16) s c ma trn chun ha [B] nh sau:

    {b1} = 1d

    1{a1} =

    M

    1

    0,90747

    0,2971

    3,05472

    1,0

    M3,3662

    1

    {b2} = 2d

    1{a2} =

    M

    1

    0,42012-

    0,64168

    0,65472-

    1,0

    M1,55842

    1

    Ghp hai vc t b1 v b2 , ta c ma trn chun ha cc dng dao ng ring ca

    h:

    [B] = M

    1

    0,420120,90747

    0,6416770,29707

    (d)

    2.3.3 Phn tch ti trng theo cc dng dao ng ring

    Xt h c n bc t do, n khi lng M1, M2, ...., Mn; Trn c h ti trng

    ng tc dng ti cc khi lng lp thnh vc t ti trng ng nh trong (2-2):

    1

    2

    ( )

    ( )

    ....

    ....( )

    ( )

    ....

    ....

    ( )

    k

    n

    P t

    P t

    P tP t

    P t

    (a)

    Ta s phn tch h ti trng ny thnh cc thnh phn t ti tt c cc khi

    lng tng ng vi cc dng dao ng ring, ngha l:

    ' ' ' '1 11 12 1 1

    ' ' ' '2 21 22 2 2

    ( ) ( ) ( ) .... ( ) .... ( )

    ( ) ( ) ( ) .... ( ) .... ( )

    .... .......................................................

    ....

    ( )

    ....

    ....

    ( )

    i n

    i n

    k

    n

    P t P t P t P t P t

    P t P t P t P t P t

    P t

    P t

    ' ' ' '

    1 2

    ...

    ..........................................................

    ( ) ( ) .... ( ) .... ( )

    ...........................................................

    .......................................

    k k ki knP t P t P t P t

    ' ' ' '

    1 2

    ....................

    ( ) ( ) .... ( ) .... ( )n n ni nnP t P t P t P t

    (b)

  • 41

    hay vit dng vc t

    ' ' ' '1 2( ) ( ) ( ) ..... ( ) ..... ( )i nP t P t P t P t P t (2-22)

    Trong , Pki(t) l thnh phn lc tc dng ti khi lng th k tng ng vi tn

    s i (dng chnh th i). Nh vy theo (2-19), ta phn tch vc t ti trng

    {P(t)} thnh tng ca n vc t ti trng tng ng vi n dng dao ng ring .

    Vc t ' ' ' ' '1 11 21 1 1( ) ( ) ( ) .... ( ) .... ( )T

    k nP t P t P t P t P t l h ti trng tc

    dng ti n khi lng tng ng vi dng chnh th nht.

    Vc t ' ' ' ' '2 12 22 2 2( ) ( ) ( ) .... ( ) .... ( )T

    k nP t P t P t P t P t l h ti trng tc

    dng ti n khi lng tng ng vi dng chnh th hai.

    Tng t, ta c cc vc t ti trng tc dng ti cc khi lng tng ng

    vi cc dng chnh th ba, th t, v.v. , th k, v.v., th n:

    ' ' ' ' '1 2( ) ( ) ( ) .... ( ) .... ( )T

    n n n kn nnP t P t P t P t P t

    xc nh n vc t ny, ta phi xc nh (nn) thnh phn Pki(t)

    (k, i = 1,2,,n). V Pki(t) lin quan ti khi lng th k, v dng dao ng th i,

    nn ta t:

    ' ( ) ( )ki k ki iP t M a H t (2-23)

    Trong :

    Mk l khi lng th k

    aki l bin dao ng ca khi lng th k tng ng vi dng dao ng

    th i [xem (2-12)]

    Hi(t) l hm tng ng vi dng chnh th i, cha bit m ta phi xc nh.

    p dng (2-23) cho tt c cc khi lng, ta c vc t ngoi lc ng tc

    dng ti cc khi lng tng ng vi dng dao ng th i.

  • 42

    '

    1 1 1

    '

    2 2 2

    '

    '

    ( ) ( )

    ( ) ( )

    ..........

    ..........

    ( ) ( )

    ..........

    ...........

    ( ) ( )

    i i i

    i i i

    ki k ki i

    ni n ni i

    P t M a H t

    P t M a H t

    P t M a H t

    P t M a H t

    hay dng ma trn

    '1 11

    '2 22

    '

    '

    '

    ( )

    ( )

    .... .......( ) ( )

    ( )

    .... .......

    ( )

    ii

    ii

    i i

    k kiki

    n nini

    M aP t

    M aP t

    P t H tM aP t

    M aP t

    Hay thu gn,

    '( ) ( )i i iP t M a H t (2-24)

    y, [M] l ma trn khi lng, cn {ai} l vc t (2-12) cho ta dng

    dao ng th i . Thay (2-24) vo (2-22), vi (i = 1, 2, , n); ta c:

    1 1 2 2( ) ( ) ( ) .... ( ) .... ( )i i n nP t M a H t M a H t M a H t M a H t (c)

    Nhn bn tri hai v ca (c) vi vc t {ai}T, ta c:

    1 1 2 2( ) ( ) ( ) .... ( )T T T T

    i i i i i ia P t a M a H t a M a H t a M a H t

    .... ( )T

    i n na M a H t (d)

    Do tnh cht trc giao (2-14), nn cc s hng th 1, 2, ...,(i-1), (i+1),

    (i+2),....,n trong (d) u bng khng; ch c s hng th i l khc khng.

    T suy ra:

    ( ) ( )T T

    i i i ia P t a M a H t

    hay

    ( )( )

    T

    i

    i T

    i i

    a P tH t

    a M a (2-25)

  • 43

    Thay (2-25) vo (2-24) ta c vc t ti trng tng ng vi dng dao ng th i

    '

    ( )( )

    T

    i

    i i T

    i i

    a P tP t M a

    a M a

    (2-24)

    Ch :

    1- Khi s dng cng thc (2-24) cn lu : (2-24) c hai tha s, (mi

    tha s c t trong du ngoc n), v phi tnh ring tng tha s; Tha s

    th nht l mt vc t c n phn t; tha s th hai cho ta mt con s; Tch hai

    tha s ny l mt vc t c n phn t chnh l vc t ti trng tng ng vi dng

    dao ng th i.

    Ln lt cho ( i= 1, 2, ..., n) vo (2-24); ta xc nh c n vc t ti trng

    tng ng vi n dng dao ng ring ca h, c tch ra t h ti trng cho

    ban u. C th kim tra s ng n ca php phn tch t cng thc (b), hoc

    (2-22).

    2- Bng cch tng t, ta cng c th phn tch chuyn v theo cc dng

    dao ng ring.

    Nh phn tch h ti trng cho theo cc dng dao ng ring, v nhiu

    khi c chuyn v, m sau ny, khi nghin cu dao ng cng bc ca h nhiu

    bc t do, ta cng c th chuyn vic gii bi ton h nhiu bc t do phc tp v

    gii nhiu bi ton nh h mt bc t do n gin c nghin cu k

    chng 1.

    2.4 CCH CHUYN TNG NG CC TI TRNG NG T

    TI CC V TR BT K TRN KT CU V T TI CC KHI

    LNG

    Khi trn kt cu c cc lc khng t ti cc khi lng, k hiu l P*k(t)

    tc dng, gi s c m lc, lp thnh vc t:

    * * * *1 2( ) ( ) ( ) .... ( )T

    mP t P t P t P t (2-26)

    Lc ny, c th p dng cc kt qu trnh by phn trn, ta phi

    thay th tng ng (chuyn tng ng) h lc ny thnh h lc t ti cc

    khi lng

    C nhiu cch chuyn tng ng nh vy, song ch l gn ng. Sau y

    l mt trong cc cch chuyn tng ng nh vy da trn gi thit gn ng

  • 44

    cho rng: Hai h lc tng ng l hai h lc gy ra chuyn v tnh ti cc khi

    lng bng nhau. K hiu vc t h lc thay th t ti n khi lng l ,

    1 2( ) ( ) ( ) .... ( )T

    nP t P t P t P t (2-27)

    .

    v *ik l chuyn v n v ti khi lng th i do lc bng n v t ti lc

    P*k(t) gy ra;

    ij l chuyn v n v ti khi lng th i do lc bng n v t ti khi

    lng th j gy ra. Khi , chuyn v ti cc khi lng th (1, 2, , n ) do h lc

    {P*(t)} gy ra, bng chuyn v ny, do h lc thay th {P(t)} gy ra, ngha l:

    * * * * * *1 11 1 12 2 1

    * * * * * *

    1 1 2 2

    ( ) ( ) ( ) ... ( )

    .... ...................................................

    ( ) ( ) ( ) ... ( )

    .... ............................................

    ( )

    m m

    i i i im m

    n

    y t P t P t P t

    y t P t P t P t

    y t

    11 1 12 2 1

    1 1 2 2

    * * * * * *

    1 1 2 2

    ( ) ( ) ... ( )

    ................................................

    ( ) ( ) ... ( )

    .......................................................

    ( ) ( ) ... ( )

    n n

    i i in n

    n n nm m

    P t P t P t

    P t P t P t

    P t P t P t

    1 1 2 2

    ( )

    .

    ( ) ( ) ... ( )n n nn n

    c

    P t P t P t

    K hiu ma trn sau,

    * * *

    11 12 1

    * * *

    * 21 22 2

    * * *

    1 2

    ....

    ....

    .... .... .... ....

    ....

    m

    m

    n n nm

    N

    (2-28)

    Lc ny c th biu din h n ng thc (c) di dng ma trn:

    * *( ) ( )N P t N P t (c)

    *

    1 ( )P t

    M1 M2 Mn .....

    .

    .....

    .

    *

    2 ( )P t *( )mP t

    Hnh 2.4

    1( )P t

    M1 M2 Mn .....

    .

    .....

    .

    2 ( )P t ( )nP t

  • 45

    Suy ra, 1 * *( ) ( )P t N N P t (2-29)

    Trong , [N] l ma trn mm ca h c tnh theo (2-1).

    2.5 DAO NG CNG BC CA H NHIU BC T DO, KHNG

    LC CN CHU LC KCH THCH IU HO: P(t)=P0sinrt

    2.5.1 Biu thc ni lc ng v chuyn v ng

    Xt h nhiu bc t do chu tc dng ca cc lc kch thch iu ha cng

    tn s. Cng nh h mt bc t do, trong thc t lun tn ti lc cn; nn d lc

    cn rt nh, th sau mt khong thi gian no , dao ng t do cng s mt i.

    Dao ng ca h lc ny hon ton ph thuc lc kch thch iu ha, nn ni lc,

    ng sut, v.v. cng thay i iu ha cng chu k vi chu k ca lc kch thch.

    Khi h c n BTD, s c n tn s dao ng ring. Khi mt trong s cc tn

    s ring xp x bng tn s lc kch thch s xut hin hin tng cng hng.

    Thc t, tn s lc kch thch thng nh hn nhiu so vi tn s dao ng ring

    (r

  • 46

    V dao ng n nh, nn cc i lng nghin cu u bin i iu

    ha theo cng mt tn s vi tn s ca lc kch thch. Bi vy, khi ti trng t

    bin , th cc i lng nghin cu cng t bin , ngha l:

    01 1 2 2 ...

    P

    K K K K Kn nS S S Z S Z S Z (2-30)

    Trong ,

    0PKS l tr s ca SK do bin lc ng P0 t tnh gy ra, v c xc

    nh bng cc phng php c trnh by trong gio trnh c hc kt cu.

    S ki l gi tr SK do lc qun tnh Zi = 1 t tnh gy ra. (i = 1, 2, ,n)

    Zi l bin ca lc qun tnh Zi(t)

    Nh vy, xc nh c Sk ta phi xc nh c cc bin lc qun tnh Zi.

    2.5.2 Xc nh bin ca cc lc qun tnh

    Khi b qua lc cn, phng trnh chuyn ng ca khi lng th i, theo

    nguyn l cng tc dng , c dng:

    1 1 2 2( ) ( ) ( ) ... ( ) ( )i i i in n iPy t Z t Z t Z t t (c)

    Trong , iP(t) l chuyn v ca khi lng th i do cc lc ng P(t) gy ra.

    Sau khi dao ng n nh, c yi(t), Zi(t), v iP(t) u bin i iu ha vi tn

    s r ca lc kch thch. Ngha l:

    ( ) sinrti iy t v 0( ) sinrtiP iPt (d)

    ng thi, 2( ) sinrti iy t r

    Trong , i l bin chuyn v ng ca khi lng th i ta ang tnh.

    0iP

    l chuyn v ca khi lng th i do bin P0 ca cc lc

    ng P(t) t tnh gy ra.

    Mt khc, lc qun tnh ( ) ( )i i iZ t M y t (f)

    Thay (d) vo (f) ta c: 2 2i( ) sinrt=M ( )i i i iZ t M r r y t

    Hay rt ra: 2

    1( ) ( )i i

    i

    y t Z tM r

    (2-31)

  • 47

    Thay (a), (d), v (2-31) vo (c), ri chuyn v v t sinrt lm tha s

    chung, ta c:

    01 1 2 2 2

    1... ... sin 0i i ii i in n iP

    i

    Z Z Z Z rtM r

    (g)

    V sinrt khc khng (do tn ti dao ng), nn t (g) ta rt ra c h

    phng trnh dng xc nh bin ca cc lc qun tnh, khi h chu tc dng

    ca cc lc kch thch iu ha v khng c lc cn, nh sau:

    0

    *

    1 1 2 2 ... ... 0i i ii i in n iPZ Z Z Z (2-32)

    ( i = 1, 2, , n)

    Trong ta k hiu, *2

    1ii ii

    iM r

    (2-33)

    ( i = 1,2,,n)

    Gii h phng trnh (2-32) ta c bin ca cc lc qun tnh. Nu kt

    qu tnh ra dng, th chiu gi thit ban u ca lc l ng; Nu kt qu tnh ra

    m, th chiu gi thit l sai v phi i ngc li. t cc lc qun tnh v cc lc

    kch thch theo ng chiu , v c tr s bng bin ca chng; ta s xc nh

    c i lng cn tm bng l thuyt tnh hc c trnh by trong gio trnh

    c hc kt cu.

    V D 2. 3

    Cho dm di l = 6m, trn t hai m t, trng lng mi m t l G = 10

    kN. Khi m t th nht quay vi vn tc n = 450 v/pht to ra lc ly tm P0 = 5

    kN. Xem hnh 2.5a.

    Yu cu : Xc nh cc tn s dao ng ring, v v biu bin m men

    ng, v biu m men tng cng ca dm. Bit dm c: J = 8880 cm4;

    E = 2,1. 104 kN/cm

    2; Ly g = 981cm/s2 v b qua khi lng v trng lng ca

    dm trong tnh ton.

  • 48

    Gii: 1, Xc nh cc tn s dao ng ring

    H c hai bc t do, nn phng trnh tn s, theo (2-11) c dng

    1 11 2 12

    1 21 2 22

    0M u M

    DM M u

    (a)

    T cc biu m men n v trn hnh 2.5c v d; ta tnh c theo

    Maxwell-Mohr:

    3 3

    11 22 12 21

    4 7;

    243 486

    l l

    EJ EJ (b)

    Thay (b) vo (a) v gii, ta c:

    3 3

    1 2

    5;

    486 162

    Ml Mlu u

    EJ EJ

    Nn 2 21 23 32 1

    1 162 1 486;

    5

    EJ EJ

    u Ml u Ml (c)

    Thay 2 210

    1,02 ; 69,81

    G kNs kNsM l m

    g m m v EJ vo (c), ta c

    11 52,5s v 12 203s

    P0

    oPM b)

    0

    2

    9P l

    P1=1

    1M c)

    2

    9l

    P2=1

    2M d)

    2

    9l

    Hnh 2.5

    d

    kNm

    M

    58.41 54,855

    ( )

    kNm

    M

    tM

    20 20

    tc

    kNm

    M

    78.41 74,855

    P(t)=P0sinrt

    a) M1 M2

    G2 G1

    3l

    3l

    3l

  • 49

    2, Xc nh bin cc lc qun tnh

    H phng trnh xc nh bin hai lc qun tnh Z1 v Z2, theo (2-32), trong

    trng hp ny l,

    0

    0

    *

    11 1 12 2 1

    *

    21 1 22 2 2

    0

    0

    P

    P

    Z Z

    Z Z

    (d)

    Tn s lc kch thch r = 2n/60 = 50 s-1; ng thi thay l, E, J vo (b) ta

    tnh c:

    11 = 22 = 1,908.10-4

    m

    kN; 12 = 21 = 1,67. 10

    -4 m

    kN; (b)

    Thay M, r, 11 vo (2-25) c: *11 = *22 = - 2,013.10-4 m

    kN (f)

    (n v ca ik trong (b) v (f) c gii thch v d 4- 1)

    Cn 01P

    , v 02P

    c th tnh c t cc biu m men n v trn cc

    hnh 2.5c v d, v biu 0P

    M trn hnh 2.5b; Tuy nhin y c th tnh n

    gin hn, bi v:

    0

    4

    1 0 11. 5 .1,908 9,54.10Pm

    P kN mkN

    0

    4

    2 0 21. 5 .1,67 8,35.10Pm

    P kN mkN

    (g)

    Thay (f), (g) vo (d) v gii h phng trnh ny ta c:

    Z1 = 25,98 kN; Z2 = 25,65 kN (h)

    3, V cc biu ni lc yu cu

    C hai cch v biu bin m men ng

    a, Cch v trc tip:

    Theo cch ny, ta t vo h cc lc c tr s bng bin cc ngoi lc

    ng v bin cc lc qun tnh, ri tnh ton nh vi bi ton tnh di tc

    dng ca cc lc ny.

  • 50

    b, Cch v theo nguyn l cng tc dng:

    Theo cch ny , biu bin m men ng c v theo cng thc (2-30)

    M01 1 2 2

    . . PM Z M Z M (i)

    Kt qu cho trn hnh 2.5e;

    So snh hai biu : M v 00

    ( )P

    t PM M ta thy rng, trong trng hp

    tng qut, h s K ti cc tit din khc nhau l khc nhau. Nh vy, khc vi h

    mt bc t do, i vi h nhiu bc t do, ta khng c mt h s K chung cho tt

    c cc tit din ; cng nh khng c mt h s K chung cho tt c cc i lng

    nghin cu. Tuy nhin nh sau ny s thy, n gin trong tnh ton , ng thi

    thin v an ton, i vi mt i lng nghin cu ta cng c th dng mt h s

    K chung, l K ca tit din c tr s K ln nht. V d trng hp ang xt,

    h s ng c tr s ln nht i vi m men l ti tit din t khi lng M2:

    Max K = 3,335

    58,855 = 16,4.

    Thm ch, nhiu khi ngi ta cn dng mt h s K chung cho tt c cc

    i lng. Lc ny h s ng c tnh theo cng thc (1-36) i vi h mt bc

    t do, m ta ly tn s ring b nht 1 tnh ton.

    c, Biu m men tng cng:

    Trc khi ng c t ti khi lng th nht hot ng, trong dm c

    ni lc do trng lng ca hai ng c gy ra. Biu m men ny v c nh

    trn hnh 2.6f. (k hiu l Mt(M)

    ). R rng, khi ng c lm vic, m men ln nht

    xut hin trong dm s l tng ca hai biu ny, v ta gi n l biu m men

    tng cng.

    Mtc = M + Mt(M)

    (k)

    Kt qu nh trn hnh 2.5g.

    Ch :

    Ta cng c th gii bi ton bng cch phn tch ti trng iu ha cho

    ra n h ti trng tng ng vi cc dng dao ng ring (vi bi ton ang xt

    n=2) ri gii bi ton nh h mt bc t do. Cch lm ny s c trnh by mc

    tip theo y.

  • 51

    2.6 DAO NG CNG BC CA H NHIU BC T DO, KHNG

    LC CN, CHU LC KCH THCH BT K P(t)

    Trong trng hp ny, ta c th gii bi ton bng nhiu cch.

    Cch 1: Ta phn tch ti trng bt k thnh cc hm iu ha di dng chui

    lng gic, ri gii bi ton nh c trnh by mc 2.5. Khi ti trng ng

    P(t) c chu k T, th c th phn tch thnh chui lng gic nh sau:

    0 1 2 k 1 2 k( ) sinrt+a sin2rt+...+a sin .... osrt+b os2rt+...+b oskrt+...P t a a krt b c c c (2-34)

    Trong , r = T

    (c gi l tn s c bn ca lc kch thch)

    a0 = dttPT

    1T

    0

    ak = T

    0

    tPT

    k sinkrt dt (2-34)

    bk = T

    0

    tPT

    kcoskrt dt

    Cch 2: S dng h ta chnh a h n BTD v n bi ton h mt BTD.

    Xt trng hp khng lc cn, PTVP dao ng tng qut c dng:

    ( ) ( ) ( )M y t K y t P t (2-35)

    Nhn bn tri (2-35) vi [B]T , v ch ti (2-19) ta c:

    ( ) ( ) ( )T T T

    B M B q t B K B q t B P t

    Hay ( ) ( ) ( )T

    q t q t B P t (2-35)

    Phng trnh (2-35) l mt h gm n phng trnh c lp c dng nh

    dng PTVP dao ng ca h mt BTD (1-39);

    [iu ny cng c ni ti khi nghin cu dao ng t do im (c) ca mc

    2.3.2]

    2 1 1 2 2( ) ( ) ( ) ( ) .... ( )i i i i i in nq t q t B P t B P t B P t (2-36)

    ( i = 1, 2, ...., n)

  • 52

    Trong , Bij (i, j = 1,2,....,n) l cc phn t ca ma trn chun ha B .

    Nghim ca phng trnh (2-36) c biu din qua tch phn Duhamel

    (1- 41) nh bit mc (1- 5). Thay cc nghim qi(t) vo (2-19) ta c li gii

    ca bi ton.

    Cch 3: Da vo (2-24) ta phn tch vc t ti trng {P(t)} theo cc dng chnh,

    sau gii n bi ton nh h mt BTD c trnh by chng mt.C th l:

    ( B qua cc bin i chi tit):

    Phng trnh chuyn ng ca khi lng th k di tc dng ca h lc

    ng {P(t)} l:

    1

    ( ) ( )n

    k ki i

    i

    y t a S t

    (2-37)

    Trong Si(t) l nghim ca PTVP sau:

    2( ) ( ) ( )i i i iS t S t H t (2-38)

    y Hi(t) c tnh theo cng thc (2- 25), cn aki l thnh phn th k ca

    vc t bin dao ng ca dng chnh th i. (xem 2-12); phng trnh vi phn

    (2-38) c dng nh ca h mt BTD, nghim tng qut ca n c biu din qua

    tch phn Duhamel (1-41) nh c trnh by trong mc 1-5.

    ************

  • 53

    Z(z,t)

    b)

    y

    z a)

    q(z,t)

    c)

    Rc(z,t)

    Hnh 3.1

    Chng 3 DAO NG NGANG CA THANH THNG

    C V HN BC T DO

    3.1 PHNG TRNH VI PHN TNG QUT DAO NG NGANG

    CA THANH THNG

    Mt h kt cu thc t lun lun c v hn bc t do. Xt on thanh thng

    c t trong h ta (yz). Xt trng hp tng qut thanh c tit din thay i

    vi khi lng phn b cng m(z), chu tc dng ca h lc ngang phn b

    cng q(z,t) nh trn hnh 3.1a..

    Dao ng ngang ca h ti thi

    im no , chnh l v tr ng n

    hi ca n ti thi im xt. Phng

    trnh ng n hi khi h chu tc

    dng ca ti trng ng, ph thuc

    hai bin l z v t, ngha l:

    y = y(z,t) (a)

    Mi quan h gia ng n

    hi ca trc thanh c tit din thay

    i vi ti trng ngang phn b trn

    thanh, trng hp ti trng tnh,

    c nghin cu trong gio trnh Sc

    bn vt liu:

    zqzydz

    dzEJ

    dz

    d2

    2

    2

    2

    (b)

    Vi qui c trc y hng xung l dng, cn ti trng hng ln l dng.

    Trng hp ti trng ng th:

    2

    2 2( ) ( , ) ( , )EJ z y z t p z t

    z z

    (3-1)

    y, p(z,t) l tng ti trng ngang tc dng trn dm (chiu hng ln l

    dng). Khi dao ng, gi s ti thi im t h ang chuyn ng hng xung

  • 54

    cng chiu vi trc y, ngoi lc kch thch q(z,t), thanh cn chu tc dng ca h

    lc qun tnh phn b :

    2

    2( , ) ( ) ( , )Z z t m z y z t

    t

    (c)

    V lc cn phn b: R(z,t) (ngc chiu chuyn ng) (d)

    Do ta c: ( , ) ( , ) ( , ) ( , )P z t q z t Z z t R z t

    hay l 2

    2( , ) ( , ) ( ) ( , ) ( , )P z t q z t m z y z t R z t

    t

    (3-2)

    Thay (3-2) vo (3-1) ri chuyn v, ta c PTVP dao ng ngang tng

    qut ca thanh thng c tit din thay i l:

    2 2 2

    2 2 2( ) ( , ) ( ) ( , ) ( , ) ( , )EJ z y z t m z y z t R z t q z t

    z z t

    (3-3)

    Trng hp ring, khi tit din thanh l hng s, th phng trnh (3-3) c

    dng n gin hn:

    ),(),(),(),(2

    2

    2

    2

    2

    2

    tzqtzRtzyt

    mtzyz

    EJz

    (3-3)

    Trng hp dao ng t do th v phi ca (3-3) hay (3-3) bng khng.

    Sau y ta gii PTVP (3-3) trong mt s trng hp ring.

    3.2 DAO NG T DO KHNG C LC CN CA THANH THNG

    TIT DIN HNG S - TNH CHT TRC GIAO CA CC DNG

    DAO NG RING

    3.2.1 Phng trnh vi phn dao ng t do khng c lc cn

    Phng trnh vi phn dao ng trong trng hp ny, theo (3-3) l:

    4 2

    4 2( , ) ( , ) 0

    my z t y z t

    z EJ t

    (3-4)

    y l PTVP o hm ring cp bn thun nht, nghim ca n c th c

    biu din di dng tch bin nh sau:

    ( , ) ( ) ( )y z t y z s t (3-5)

    Thay (3-5) vo (3-4) ta c:

  • 55

    0zydt

    tSdtS

    dz

    zyd

    m

    EJ2

    2

    4

    4

    Hay chuyn v c:

    2

    2

    4

    4

    dt

    tSd

    tS

    1-

    dz

    zyd1

    m

    EJ

    zy (f)

    Hai v ca (f) ph thuc hai bin khc nhau nn chng ch bng nhau khi c

    hai v cng c gi tr bng mt hng s no , gi s k hiu l 2. Nh vy, t

    (f) ta c th biu din PTVP o hm ring cp bn (3-4) bng hai PTVP thng

    (ch ph thuc mt bin).

    2

    2

    2

    ( )( ) 0

    d S tS t

    dt (3-6)

    v

    0zyEJ

    m

    dz

    zyd 24

    4

    (3-7)

    Nh , thay cho gii mt PTVP o hm ring (3-4) phc tp, ta gii hai

    PTVP thng (3-6) v (3-7) n gin hn nhiu.

    3.2.2 Gii PTVP (3-6)-Xc nh quy lut dao ng t do

    Phng trnh vi phn (3-6) chnh l PTVP dao ng t do, khng lc cn,

    ca h mt bc t do (1-14) c trnh by trong chng 1, nn nghim tng

    qut ca n theo (1-18) s l:

    ( ) Asin( t+ )s t

    Hay ( ) sin( t+ )s t (3-8)

    y ta cho A = 1; S d lm c nh vy, bi v t (3-5) ta thy bin

    dao ng chnh l hm y(z). Bi vy sau ny ta gp A nm trong y(z) lun

    [xem(3-5)]. Theo (3-8), dao ng t do ca h c v hn BTD cng l dao ng

    iu ha.

    3.2.3 Gii PTVP (3-7) Xc nh tn s dao ng ring v dng

    dao ng ring

    Nghim ca (3-7) l hm y(z) s cho ta bin dao ng, cng chnh l

    dng dao ng ring ca h. Do thanh c tit din khng i, nn (3-7) l PTVP

    thng cp bn c h s l gng s; Nghim tng qut c dng:

  • 56

    31 2 41 2 3 4( )

    zz z zy z a e a e a e a e

    (g)

    Trong a1, a2, a3, a4 l cc hng tch phn, cn 1, 2, 3, 4 l nghim ca

    phng trnh c trng ca PTVP (3-7) nh sau:

    4 k4 = 0, vi k hiu k4 = 2EJ

    m (3-9)

    Nn ta c: 1,2 = k; v 3,4 = ik (h)

    Thay (h) vo (g) ta c nghim ca PTVP (3-7) l:

    1 2 3 4( )

    kz kz ikz ikzy z a e a e a e a e (i)

    S dng quan h

    1

    2

    x xChx e e v 1

    2

    x xShx e e (k)

    Th (i) tr thnh:

    ( ) oskz+Dsinkzy z Achkz Bshkz Cc (3-10)

    Trong , A, B, C, D, l cc hng tch phn, c xc nh t cc iu kin

    bin nh sau:

    a, Ti gi ta khp c: vng y(z) = 0; v

    m men M(z) = 0 => 2

    2

    dz

    zyd = 0

    b, Ti ngm cng c: y(z) = 0 v gc xoay (z) =

    dz

    zyd = 0 (3-11)

    c, Ti u t do c: M men M(z) = 0 => 2

    2

    dz

    zyd = 0; v

    Lc ct Q(z) = 0 => 3

    3

    dz

    zyd = 0

    thun tin cho tnh ton sau ny , ta t:

    A = 2

    CC 31 ; B = 2

    CC 42 ; C = 2

    CC 31 ; D = 2

    CC 42 (3-12)

    Khi nhim (3-10) c dng:

  • 57

    1 2 3 4( ) kz kz kz kzy z C A C B C C C D (3-13)

    Trong ta k hiu cc hm nh sau:

    Akz = 2

    cosch kzkz ;

top related