rola muzyki w promocji krakowa

UNIWERSYTET EKONOMICZNY

W KRAKOWIE

WYDZIAŁ EKONOMII I STOSUNKÓW MIĘDZYNARODOWYCH

TOMASZ DARDA

ROLA MUZYKI W PROMOCJI MIASTA

KRAKOWA

Praca magisterska

napisana pod kierunkiem

prof. UEK dr hab. Krzysztofa Brońskiego

Kraków 2012

Tomasz Darda

Nr albumu: 139977

Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie

Wydział Ekonomii i Stosunków Międzynarodowych

kierunek: Europeistyka

OŚWIADCZENIE STUDENTA

Niniejszym oświadczam, że pracę magisterską na temat:

„Rola muzyki w promocji miasta Krakowa”

napisałem samodzielnie. Oświadczam, że praca nie zawiera żadnych informacji, które

zostały pozyskane w sposób niezgodny z prawem oraz oświadczam, iż praca nie narusza praw

autorskich w rozumieniu ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach

pokrewnych (Dz. U. z 2006 r. nr 90, poz. 631 z późniejszymi zmianami), oraz nie narusza

dóbr osobistych zgodnie z prawem cywilnym. Oświadczam również, że przedstawiona praca

nie była wcześniej przedmiotem procedur związanych z uzyskaniem tytułu zawodowego

w wyższej uczelni.

Kraków, dnia 30.10.2012 ............................................................

/podpis studenta/

Spis treści

Wstęp……………………………………………………………………..……..…….........4

Rozdział I

Promocja miasta – aspekty teoretyczne……..…………………………….....….......…....7

1.1. Wizerunek miasta i jego składowe……………………………….........……….....7

1.2. Definicja promocji jednostki terytorialnej i jej specyfika..……..………….……12

1.3. Instrumenty promocji miasta………………………………………..…….……..16

1.4. Organizacja kampanii promocyjnej i kontrola jej wyników…………........…….20

Rozdział II

Historia muzyki w Krakowie………………………………………….……..…….….....23

2.1. Rys historyczny Krakowa……………………………………………………….23

2.2. Średniowiecze i muzyka renesansu…………………………….….….…..….....26

2.3. Po utracie stołeczności – barok i oświecenie………………….…….……...…...31

2.4. Muzyka w dobie XIX i XX wieku....……………………………………...….....34

2.5. Muzycy Krakowa i jego symbole muzyczne……………………….…..…….....37

Rozdział III

Scena muzyczna Krakowa……………………...…………………………..…….…......46

3.1. Festiwale…………………………...…………………………………..…..........46

3.2. Inne wydarzenia muzyczne………………….……………...……………....…...55

3.3. Baza lokalowa krakowskiej sceny muzycznej………………….…………….....61

Rozdział IV

Strategia promocji miasta poprzez muzykę………………………………...………......65

1. Badanie postrzegania Krakowa w odniesieniu do muzyki……….……….……….65

2. Strategia promocji Krakowa poprzez muzykę…...…………………..…....…….....70

3. Perspektywy dotyczące promocji poprzez muzykę……………………..................76

Podsumowanie…………………...…………………………………………..…..…….....84

Bibliografia……………………………...……………………………………..…..…......87

Spis ilustracji i tabel………..………………………………………………………….....94

WSTĘP

Miasto to dominujący typ osadnictwa na świecie. Około 55% wszystkich ludzi na

Ziemi żyje w osadach wykazujących duże zagęszczenie zabudowy, z niewielką ilością

terenów rolniczych. Największe z miast aspirują do miana metropolii – rozumianych nie tylko

jako zwarte skupiska zabudowy posiadające wielką liczbę mieszkańców, ale przede

wszystkim spełniające wszystkie możliwe funkcje polityczne, gospodarcze i kulturalne. W

czasie, gdy podróże stały się tak łatwe i szybkie miasta zyskały jeszcze jedną potencjalną

wiodącą funkcję i jednocześnie źródło dochodów mogącego przyczynić się do dalszego ich

rozwoju – funkcję turystyczną. Miasto stało się produktem, który można sprzedać na rynku

globalnym, a marketing miast pozwala na realizację tego celu. Najbardziej znane ośrodki

miejskie na świecie, takie jak Paryż, Rzym czy Nowy Jork co roku przyjmują kilkadziesiąt

milionów turystów. Rozwinięta promocja miasta opierająca się na kulturze może przynieść

znakomite skutki: przykładem może być Liverpool, który inwestując w pamiątki związane ze

słynną grupą muzyczną The Beatles zyskał miano jednego z ważniejszych miejsc na

turystycznej mapie Wielkiej Brytanii mimo braku klasycznie pojmowanych zabytków.

Miejscowości takie jak Nashville, Nowy Orlean czy polskie Mrągowo (z zachowaniem skali)

są jednoznacznie kojarzone z konkretnym typem muzyki, co znacząco działa na wyostrzenie

ich wizerunku. Nowoczesny marketing i wykorzystanie szans promocyjnych potrafi również

wykreować z miejsc relatywnie mało popularnych znaczące światowe cele turystyczne, tak

stało się np. z Barceloną po Igrzyskach Olimpijskich w roku 1992 i Pragą po transformacji

roku 1989.

Kraków, jako miasto pełne zabytków, ma wielką szansę rozwijać się poprzez

turystykę. Jest liderem wśród polskich produktów turystycznych1 a także jedną z najszybciej

rosnących marek turystycznych Europy. Pytaniem jest, czy kultura, a wśród niej kultura

muzyczna mają szanse być motorem napędowym dla krakowskiej turystyki? Czy miasto nie

bazuje tylko na potencjale swoich zabytków a także bliskości innych atrakcji turystycznych

nie czyniąc wystraczających wysiłków by turyści przybywali do niego nie tylko ze względu

na to, co było, ale też to, co się w nim aktualnie dzieje? Co świadczy o sile turystycznej

Krakowa i czy muzyka może stać się częścią marki „Kraków”, która przyciągnie turystów nie

dla zabytków, ale dla konkretnego wydarzenia artystycznego?

1 E. Glińska, M. Florek, A. Kowalewska; Wizerunek miasta – od koncepcji do wdrożenia, Warszawa 2009, s. 13.

Celem wiodącym niniejszej pracy jest odpowiedź na pytanie czy istnieje strategia

wykorzystania muzyki w promocji marki „Kraków”. Autor próbuje również odpowiedzieć na

następujące pytania pomocnicze: czy miasto postrzegane jest jako ważny ośrodek jeśli chodzi

o kulturę muzyczną w skali polskiej i europejskiej i czy kulturalna scena Krakowa w zbyt

małym stopniu nie jest reprezentowana poprzez wydarzenia muzyczne? Jak wygląda scena

muzyczna Krakowa, jak prezentuje się ona na tle innych większych ośrodków w Polsce i

Europie? Co można zrobić by marka „Kraków” zyskiwała w oczach zagranicznych turystów

za sprawą wydarzeń muzycznych?

Bazą źródłową niniejszej pracy są pozycje dotyczące marketingu miast, ich promocji a

także historii Krakowa i Polski w kontekście muzyki i kultury muzycznej. Autor

wykorzystuje również szeroko publikacje dotyczące omawianego zagadnienia wydane

zarówno w formie papierowej jak i internetowej. Wśród wykorzystanej literatury wyróżnić

można pozycje traktujące o promocji miasta w sposób czysto teoretyczny i pozycje luźno

interpretujące dzisiejsze trendy odnoszące się do miasta jako produktu. By odpowiedzieć na

zadane pytania autor pracy posłużył się także wykonaną ankietą na próbie 80 osób

narodowości polskiej, zbierał również informacje w krakowskich hostelach, które kwaterują

przede wszystkim osoby z zagranicy. Autor poddał analizie oficjalne dokumenty miasta

Krakowa dotyczące omawianego tematu.

Praca składa się z czterech rozdziałów. Pierwszy, teoretyczny, wprowadza pojęcie

wizerunku i marki miasta i przedstawia ich składowe, charakteryzuje instrumenty promocji

jednostek terytorialnych i opisuje specyfikę takich działań. W drugim rozdziale zawarto

muzyczną historię miasta od średniowiecza aż do czasów współczesnych wyróżniając

również najważniejsze muzyczne symbole miasta i najwybitniejsze postaci z nim związane.

Celem tego rozdziału jest przedstawienie bogactwa dziedzictwa muzycznego Krakowa i jego

potencjału. W trzecim rozdziale następuje opis całościowy krakowskiej sceny muzycznej:

charakteryzowane są m.in. zarówno wydarzenia organizowane na dużą skalę jak i sztuka

uliczna – w rozdziale tym autor pokazuje różnorodność aktualnej oferty muzycznej Krakowa.

Opisano także inwestycje mające za zadanie rozszerzyć bazę lokalową Krakowa –

skorzystałaby na nich również szeroko pojęta scena muzyczna. W rozdziale czwartym

następuje próba analizy strategii promocyjnej miasta w odniesieniu do opisanego wcześniej

stanu muzycznego pejzażu Krakowa i przedstawienie perspektyw promocyjnych miasta na

przyszłość. W rozdziale tym wykorzystano wykonane badanie ankietowe, przeanalizowano

także badania odnoszące się do postrzegania marki „Kraków” przez turystów.

Autor zdecydował się podjąć następujący temat z powodu swojego ogromnego

przywiązania do Krakowa, które objawiło się również w pośrednim zaangażowaniu w jego

promocję jako przewodnik miejski. Autor jest również wielkim fanem muzyki, z tego

względu wybrał tę część kulturalnej oferty miasta.

Rozdział I

Instrumenty promocji miasta

1.1. Wizerunek miasta i jego składowe

Wizerunek miasta (także używane: image) jest jednym z fundamentalnych czynników

warunkujących jego szybszy bądź wolniejszy rozwój. To wizerunek w znacznym stopniu

przyczynia się do przyciągnięcia do miasta turystów i inwestorów zewnętrznych, w tym

międzynarodowych. Zwiększająca się ilość tego typu podmiotów pozwala na tworzenie coraz

większej ilości miejsc pracy i stopniowe dążenie do dobrobytu2.

Wizerunkiem miasta można określić zbiór subiektywnych wyobrażeń rzeczywistości

wytworzonych i przechowywanych w umysłach ludzkich na skutek bezpośredniego odbioru,

bycia poddanym środkom masowego przekazu i innym rodzajom przekazów informacyjnych

– jest to więc w miarę jednolity obraz miasta utrwalony w umysłach dużej liczby jednostek.

Jednostki takie filtrują obraz podawany z zewnątrz różnicując indywidualny odbiór pod

wpływem własnych doświadczeń jak też swojego środowiska przebywania: rodziny, grupy

społecznej, miejsca zamieszkania3 . Na wizerunek zewnętrzny miasta duży, a często

decydujący wpływ ma również tożsamość miejsca, zbiór immanentnych cech warunkujących

image.

Tożsamość miasta to jego całościowy obraz kształtowany w wyniku długotrwałego i

racjonalnego działania polegającego na wysyłaniu informacji o danych cechach,

właściwościach i funkcjach do wszelakich podmiotów zewnętrznych i utrwalanie

zamierzonego obrazu4 . Wyróżnić można podstawowe grupy informacji charakteryzujące

miasto i składające się na tę tożsamość:

• ogólnie pojęta atrakcyjność (osadnicza, inwestycyjna, turystyczna);

• transport i zaopatrzenie;

• telekomunikacja;

• targi i wystawy;

• ochrona zdrowia i opieka społeczna;

2 T. Domański, Skuteczna promocja miasta i regionu podstawowym zadaniem marketingu terytorialnego [w:]

Marketing terytorialny, red. T. Markowski, Warszawa 2006, s. 129. 3 A. Szromnik, Marketing terytorialny – miasto i region na rynku, Kraków 2007, s. 134. 4 Tamże.

• administracja;

• kultura i rekreacja;

• promocja gospodarcza5.

Na podstawie informacji przekazanych w wyżej wymienionych grupach tworzyć

można całościową i jednolitą tożsamość miasta opierającą się na trzech segmentach: obrazie

miasta, jego systemie komunikowania się i tzw. kulturze miasta6.

Obraz miasta to suma powtarzalnych elementów formalnych i treściowych budujących

wizerunek miasta na zewnątrz. Powinien on być niepowtarzalny, łatwy do skojarzenia i

porównania z obrazami innych miast (jednostek terytorialnych) a także funkcjonalny dla

samych mieszkańców i władz samorządowych. Składają się na niego także elementy

identyfikacji wizualnej, jak np.:

• unikalny herb i flaga miasta;

• symbole miasta (znane budowle, postacie, elementy środowiska naturalnego,

pomniki);

• barwy miasta;

• typografia miasta (koncepcja graficzna nazwy miasta);

• sposób redagowania wydawnictw (w tym materiałów promocyjnych)

emitowanych przez miasto;

• oznakowanie instytucji miejskich, należących do nich budynków, pojazdów;

• oznakowanie imprez organizowanych przez miasto7.

Coraz więcej jednostek samorządowych decyduje się na ujednolicenie lub stworzenie

od podstaw systemu identyfikacji graficznej, który ma na celu wyróżnienie się na tle innych.

System taki powinien być spójny a jednocześnie na tyle uniwersalny i elastyczny, aby

uzupełniany treściami doraźnymi zachowywał swoją wyjątkowość.

System komunikacji marketingowej to całość form i środków komunikacji danej

jednostki terytorialnej i jej składowych z zainteresowanymi zarówno z zewnątrz, jak i z

wewnątrz. Może to być kontakt pośredni lub bezpośredni. Dla miast ważne są przede

wszystkim instrumenty związane z promocją marketingową i sponsoringiem – mogą to być

5 Tamże, s. 136. 6 Tamże, s. 138. 7 Tamże.

np. organizowane festiwale, targi, wystawy, jubileusze, rocznice czy konkursy8. Wszystkie te

i inne formy aktywności promocyjnej powinny zawierać się w jednorodnej strategii

opracowanej przez dane miasto (jednostkę terytorialną).

Trzecim elementem składowym, na którym budować można tożsamość miasta jest

kultura. Jest to pojęcie wykraczające daleko poza potoczne rozumienie słowa „kultura”.

Zawiera w sobie ogół norm i zasad etycznych i prawnych, tradycje, zwyczaje i obyczaje

charakterystyczne lokalnie. Kultura miasta obejmuje też obowiązujące lokalne systemy

zarządzania, sposób podejścia do problemów społecznych, do innych społeczności i miast,

kulturę osobistą mieszkańców, przestrzeganie porządku publicznego i stosunek do środowiska

naturalnego. Specyficzna i unikalna kultura może tworzyć osobowość miasta, zbiór

uogólnionych cech, które ludzie skłonni są traktować jako charakterystyczne dla danego

miasta a jednocześnie oparte na analogii antropologicznej – tak też różne ośrodki osadnicze

mogą być określane mianem przyjaznych, otwartych, zamkniętych, dynamicznych,

atrakcyjnych etc.9

Marketingowy wizerunek miasta w oczach pojedynczej osoby składa się z czynników

realnych i pozarealnych10. Realne to te, które można zobaczyć i pojąć rozumem: wszelkie

aspekty geograficzne, urbanistyczne, demograficzne, funkcyjne danego ośrodka – są one

zatem łatwe do zmierzenia. Czynniki pozarealne, często dużo ważniejsze w długotrwałym

odbiorze miejsca, to wszystkie towarzyszące skojarzenia i emocje, które budują generalne

nastawienie – są one często na tyle subiektywne, że bardzo trudno je zmienić11.

Według Andrzeja Szromnika wizerunek miasta spełnia cztery podstawowe funkcje12:

• upraszczającą – gdzie odbiorca selektywnie postrzega poszczególne (liczne)

cechy danej jednostki osadniczej;

• porządkującą – gdy odbiorcy dostarczone są nowe informacje odnośnie danej

miejscowości, dotychczasowy zasób wiedzy zostaje więc albo uzupełniony albo

zweryfikowany;

8 Tamże, s. 139. 9 Tamże, s. 140. 10 A. Łuczak, Wizerunek jako element strategii marketingowej miasta [w:] Marketing terytorialny, red. T.

Markowski, Warszawa 2006, s. 168. 11 A. Szromnik, Marketing terytorialny…, s. 141. 12 Tamże, s. 140-142.

• minimalizacji ryzyka – gdy odbiorca, mając zakodowany wizerunek danej

miejscowości potrafi na jego podstawie łatwo zdecydować o swojej z nią

interakcji (inwestycji, podróży turystycznej) w warunkach ograniczonej ilości

pełnych i wiarygodnych danych – dobra reputacja danej jednostki osadniczej jest

swoistym filtrem;

• orientacyjną – w przypadku chaosu informacyjnego, zbyt dużej lub niepełnej

informacji emitowanej przez różne źródła image miasta może być czynnikiem

decydującym o dalszym poszukiwaniu informacji potrzebnych do decyzji

odnośnie kolejnych działań odbiorcy.

Wśród typów wizerunku wyróżnić możemy13:

• pozytywny i negatywny – najbardziej naturalny z podziałów. Pozytywny

wizerunek miasta to zbiór dodatnich ocen, skojarzeń, doświadczeń, odczuć

związanych z danym miastem zarówno pod względem całościowym jak i

poszczególnych jego cech – jest to wielki kapitał a miasto oceniane pozytywnie

może być określane przymiotami takimi jak rozwijające się, atrakcyjne,

przyjazne, spokojne, zielone, dobrze zorganizowane itd. Negatywny wizerunek

wiąże się z określeniami takimi jak nieciekawe, hałaśliwe, chaotyczne,

niewyróżniające się, nudne, drogie;

• własny i obcy – rozróżnia się tutaj image wytworzony wśród obywateli i stałych

mieszkańców miasta (ze szczególnym zwróceniem uwagi na obraz ukształtowany

w umysłach członków władz samorządowych) a postrzeganie go przez osoby

reprezentujące wąsko i szeroko pojmowane otoczenie;

• indywidualny i zbiorowy – ten pierwszy to zbiór wyobrażeń konkretnej osoby.

Drugi stanowi uśrednienie puli indywidualnych wyobrażeń członków

zbiorowości, jest też wtedy zazwyczaj bardziej uniwersalny i uboższy w detale;

• rzeczywisty i lustrzany – podstawą tego rozróżnienia mogą być kontradykcyjne

obrazy wytworzone przez mieszkańców (obraz rzeczywisty) i samorząd (obraz

lustrzany);

• pożądany i docelowy – rozróżnienie to opiera się na podobnej zasadzie jak

pojęcia taktyka i strategia: pierwsze oznacza taki wizerunek miasta, do jakiego

dążą organy miasta w danej chwili, w krótkim okresie starając się jak najbardziej

13 Tamże, s. 142-144.

do niego zbliżyć; drugie jest wizją odległą w czasie, czymś do czego samorząd

dąży w długim okresie czasu kształtując trwały wizerunek miasta;

• optymalny i realny – optimum jest teoretycznym kompromisem między

wizerunkiem idealnym a przewidywanymi ograniczeniami. Wizerunek realny to

wybrany wariant optymalny dodatkowo skorygowany o rzeczywiste braki, bariery

i trudności;

• ostry i rozmyty – obraz ostry pozwala na jednoznaczne dokonanie oceny danej

jednostki jako noszącej cechy pozytywne bądź negatywne; na wizerunek rozmyty

składają się słabo określone lub zmienne lub wykluczające się nawzajem cechy,

które utrudniają ocenę.

Wyróżnić możemy następujące cechy prawidłowego wizerunku miasta14:

• aktualność i prawidłowość – taki image musi mieć oparcie i potwierdzenie w

rzeczywistym aktualnym stanie tożsamości miasta, nie musi być jednak

całkowicie z nią zgodny: może zawierać elementy pożądanego wizerunku

możliwe do zrealizowania w nieodległej przyszłości;

• prostota – musi więc opierać się na jednym charakterystycznym, pozytywnym

aspekcie miasta, który będzie eksploatowany w strategii promocyjnej – zbytnie

skomplikowanie wizerunku może prowadzić do jego rozmycia;

• atrakcyjność – musi budzić tylko pozytywne skojarzenia zarówno u

mieszkańców, jak i gości. Ważne jest budowanie wizerunku na cechach

„miękkich”, odwołujących się do uczuć i preferencji a unikać eksploatowania

cech „twardych” – danych ekonomiczno-prawno-finansowych;

• niepowtarzalność – wizerunek danej jednostki osadniczej musi być unikalny i nie

do podrobienia, wyrazisty na tle innych, podkreślający wyjątkowe cechy

miejscowości. W ten sposób staje się on trwały w długim okresie i rozpoznawalny

na zewnątrz.

Wizerunek danego miasta nie istnieje w próżni – bardzo ważne jest zweryfikowanie

go i dostosowanie do całościowego obrazu regionu i kraju. Istnieje zależność i wzajemne

oddziaływanie między tymi kategoriami – nakazuje to myśleć o wizerunku miasta jako o

czynniku, który wpływa na wizerunek całościowy swojego regionu i kraju a z drugiej strony

image tych większych jednostek oddziałuje na odczucia wobec miasta15.

14 Tamże, s. 145-146. 15 Tamże, s. 146.

W wizerunku miasta można np. odnaleźć elementy inspirowane przez całościowy

image danego państwa. Ważne jest, by władze samorządowe zdawały sobie z tego sprawę i

kreowały jak najbardziej optymalny obraz miejscowości w zgodności i przy wykorzystaniu

możliwych atutów wizerunkowych regionu czy państwa.

1.2. Definicja promocji jednostki terytorialnej i jej sp ecyfika

Promocja miasta jest elementem marketingu, działalności, której celem jest uzyskanie

dobrej pozycji na rynku poprzez spełnianie potrzeb nabywców. Jest to sposób

komunikowania się firmy (tu: miasta) z otoczeniem (rynkiem: konsumentami), rozumiany

jako zbiór czynności wykonywanych przez daną jednostkę bądź jej przedstawicieli w celu

przyciągnięcia i zachęcenia do kupna lub innej formy skorzystania z przedstawianej oferty.

Miasto jest jednostką terytorialną i demograficzną cechującą się wieloma

charakterystycznymi dla niej atrybutami. W ujęciu marketingowym staje się produktem, który

podlega strategii promocyjnej.

W przypadku miasta samo istnienie walorów stanowiących o atrakcyjności nie jest

wystarczające: władze miasta jak i jego mieszkańcy i prywatni przedsiębiorcy powinni

informować i zabiegać o zainteresowanie klientów: przedsiębiorstw, turystów16.

Celem promocji jest uzyskanie przewagi konkurencyjnej w ramach danego rynku bądź

jego segmentu – dotarcie do klienta z odpowiednią informacją o proponowanym produkcie,

warunkach jego zakupu bądź wykorzystania, przedstawienie własnej oferty względem

konkurencji – wszystko to warunkuje potencjalny sukces17 . Odpowiednio założone i

wykonane działania promocyjne mogą znacząco podnieść wartość produktu (miasta jako

całości bądź poszczególnych jego walorów) w oczach konsumenta – funkcje informacyjna i

stymulująca popyt mogą wywołać jego określone zachowanie. Ważny jest tu również element

rywalizacji – promocja może polegać również na zakłócaniu sygnałów wysyłanych przez

konkurencję. Jest to więc działanie negatywne, jednak w pełni uzasadnione w ramach

wolnego rynku. Teorii tej podlegają też jednostki administracyjne i zarządzające nimi

organy18.

16 J. Sikora, Promocja regionu i miejscowości [w:] Samorząd w Polsce – istota, formy, zadania, red. S.

Wykrętowicz, Poznań 1998, s. 264. 17 Tamże, s. 265. 18 Tamże.

Na konkretny wybór dokonywany przez konsumentów wpływają wewnętrzne

czynniki psychologiczne i zewnętrzne, społeczno-kulturowe. Do wewnętrznych zaliczyć

można poglądy, motywację, potrzeby, osobowość, wyznawany styl życia i prywatna

aksjologia. Do zewnętrznych należą rodzina, normy prawne (formalne i zwyczajowe), kultura

i grupy odniesienia19.

Czynniki te różnie będą wpływać na konsumenta indywidualnego i instytucjonalnego.

Ten pierwszy w znacznie większym stopniu polegał będzie na osobistych motywacjach, jego

kryteria wyboru będą mniej konkretne niż te prezentowane przez instytucje20.

Aby przygotować skuteczną strategię promocji jednostki terytorialnej należy:

• dokonać analizy początkowej sytuacji danej jednostki, na którą składa się pozycja

względem konkurentów i określenie własnych walorów21 . Metodami, które

można zastosować do przeprowadzenia niniejszej analizy mogą być:

- metoda SWOT polegająca na wyliczeniu poszczególnych silnych i słabych stron

własnej oferty (czynniki, na które twórca produktu ma wpływ) a także na

wyszczególnieniu zewnętrznych czynników: zagrożeń i szans kreowanych przez

środowisko, w którym produkt istnieje (na które brak jest wpływu). Zgodnie z tą

metodą należy eliminować słabości wzmacniając jednocześnie silne strony przy

jednoczesnym dostosowaniu swoich działań do sytuacji zewnętrznej i adaptacji do

tejże22,

- metoda portfolio wymagająca określenia gamy walorów miasta, wyróżnienia spośród

nich tych najbardziej perspektywicznych i ulokowanie w nich środków na promocję23,

- pozycjonowanie marek produktów polegające na wybraniu ich cech i zbadaniu ich

rozpoznawalności – np. przy pomocy ankiety. Jest to metoda pomocnicza służąca jako

narzędzie do poznania obiektywnego potencjału danej marki i kojarzenia jej z

poszczególnymi cechami24;

19 Tamże. 20 Tamże. 21 A. Łuczak, Wizerunek jako element strategii marketingowej miasta…, s. 171. 22 P. Misiło, Nowoczesna promocja miasta, dostępne w Internecie

[http://www.misilo.pl/publikacje/mwp_12_03.pdf], dostęp 16.08.2012. 23 Tamże. 24 Tamże.

• wyraźnie określić cele promocji. Wyróżnić można cele ekonomiczne, cele

informacyjno-nakłaniające, cele tworzenia wyobrażenia o miejscowości, cele

zwiększenia sprzedaży;

• określić odbiorców wysyłanych komunikatów promocyjnych – z tego względu

należy wyróżnić:

- segmenty rynku posługując się kryterium geograficznym, demograficznym,

ekonomicznym, społecznym, psychicznym25,

- typy strategii dotyczące pośredników i dystrybutorów produktu (strategia push –

polegająca na wzbudzeniu w odbiorcy chęci zapoznania się z przekazem

reklamowym) jak i odbiorców końcowych, czyli ostatecznych użytkowników

produktu (pull – czyli inwazyjne działanie na odiorcę nie zostawiające miejsca na

decyzję czy odbiorca ma chęć zapoznać się z przekazem promocyjnym)26,

- osoby tworzące opinię publiczną lub mające na nią znaczny wpływ;

• konieczne jest także ustalenie stałego elementu promocyjnego miasta, który

stanowiłby czynnik constans wśród całej kampanii promocyjnej – może to być

hasło, symbol, motyw graficzny bądź muzyczny albo już jednoznacznie kojarzący

się z miejscowością, albo taki, który władze jednostki chcą takim symbolem

uczynić27 (dla Krakowa są to np. hasło „Magiczny Kraków” i wystylizowane logo

inspirowane lotniczym skrótem nazwy miasta, „KRK”28 , bardzo często

stosowanym w codziennym życiu, szczególnie przez młodych ludzi);

• wybór formy promocji, zaliczyć do nich można reklamę, sponsoring, public

relations, sprzedaż osobistą itd. Rozwiązaniem optymalnym może być połączenie

kilku form, określane jako marketing mix29;

• zdefiniowanie czasowych ram oddziaływania promocji lub, w przypadku jej

ciągłego obowiązywania, jej intensywności w czasie (w krótkim, długim okresie,

w zależności od pory roku, przed wydarzeniem kulminacyjnym, w sezonie, po

sezonie itd.)30 – jest to ważne ze względu na fakt, że niektóre walory

25 Tamże. 26 Tamże. 27 Tamże. 28 KRK, czyli nowe logo Krakowa, dostępne w Internecie [http://www.rebrandblog.pl/krk-czyli-nowe-logo-

krakowa/], dostęp 16.08.2012. i por. s. 71. 29 J. Sikora, Promocja regionu i miejscowości…, s. 267. 30 Tamże.

miejscowości występują tylko i wyłącznie w danym okresie (np. letnie festiwale),

inne z kolei są obecne przez cały czas (np. koncerty klubowe);

• bardzo istotne jest posiadanie podstaw finansowych danej akcji lub polityki

promocyjnej. Należy wiedzieć na ile stać daną firmę/jednostkę samorządu i

dokonać podziału środków w zależności od form promocji31 - jest to szczególnie

ważne w okresie kryzysów finansowych, kiedy często poszczególne jednostki

administracyjne zmuszone są oszczędzać pieniądze na kulturze32;

• należy postarać się o zbadanie skuteczności działań promocyjnych. Można

dokonać tego metodą porównawczą zainteresowania daną miejscowością przed i

po przeprowadzeniu/zintensyfikowaniu promocji lub przeprowadzając badania nt.

obiektywnego wrażenia wywartego przez działania promocyjne (łatwość

zapamiętania hasła, loga, promowanego profilu oferty kulturalnej itd.). Do

zbierania danych porównawczych stosować można różne metody: ankiety,

wywiady, obserwacje terenowe, dane pochodzące z ewidencji urzędowej (np.

dotyczące imigracji, ilości zakładanych przedsiębiorstw, ilości organizowanych

imprez kulturalnych)33.

• organizacja całości procesu promocyjnego, uwzględniając instytucje i osoby za

nią odpowiedzialne.

Wymiernym wynikiem skutecznej promocji miejscowości mogą być:

• wzrost inwestycji z zewnątrz (centra usługowe, branża mieszkaniowa, przemysł)

powoduje większe wpływy z tytułu podatków do budżetu miasta;

• nowe miejsca pracy (np. w sektorze usług w przypadku miejscowości

turystycznych), za pomocą których bogaci się ludność miejscowa i napływowa, a

co za tym idzie kasa miejska ma szansę na dodatkowe wpływy podatkowe;

• łatwiejsze zdobywanie funduszy zewnętrznych, m.in. infrastrukturalnych (w tym

unijnych)34.

31 P. Misiło, Nowoczesna promocja miasta… 32 Por. s. 75. 33 Tamże. 34 Tamże.

1.3. Instrumenty promocji miasta

Strategia marketingowa miasta może obejmować bardzo różnorodne działania: w tym

przygotowane celowo, spontaniczne, odpłatne, niekomercyjne, zorientowane na konkretne

osoby/instytucje lub anonimowe. Działania te mogą dodatkowo wyróżniać się szczególną

formą i techniką realizacji35.

Marketingowe narzędzia promocji nakierowane na inwestorów są podobne do tych,

które stosuje się w odniesieniu do klasycznego modelu rynku dóbr i usług – są to:

• reklama, czyli bezosobowa forma przekazywania informacji masowemu odbiorcy

– np. telewizyjna, prasowa, internetowa, kinowa, wystawiennicza, wydawnicza,

uliczna;

• public relations (PR) i publicity, czyli propaganda marketingowa – kompleksowe

działania, których celem jest stworzenie takiego wizerunku produktu, który budzi

zaufanie, pewność i pozytywne skojarzenia;

• promocja sprzedaży – dodatkowe atuty oferty mające zwiększyć atrakcyjność

podstawowego produktu;

• sprzedaż osobista – nakierowana na dotarcie do inwestora/klienta poprzez kontakt

bezpośredni, zaprezentowanie oferty i próbę zawarcia kontraktu

• promocja bezpośrednia – forma akwizycji podobna do sprzedaży osobistej

odróżniająca się od niej jednak użyciem w komunikacji akwizytora i klienta

poczty, telefonu czy Internetu36.

Reklama jest podstawą każdej działalności marketingowej. Jej celem jest, w

przypadku produktu-miejscowości: dostarczenie informacji o tejże i regionie w jakim leży;

podanie przyczyn, dla których warto dane miejsce odwiedzić, pozostać w nim i

zainwestować; wzbudzanie zainteresowania, przypominanie i próba ukonstytuowania

wizerunku miejscowości w świadomości społecznej37.

Wpływ reklamy na odbiorców przedstawić można za pomocą tzw. modelu AIDA

(skrót od angielskich słów attention „uwaga”, interest „zainteresowanie”, desire „pragnienie”,

35 A. Szromnik, Marketing terytorialny…, s. 207. 36 J. Sikora, Promocja regionu i miejscowości…, s. 268. 37 Tamże.

aktion „działanie”38) – może być on też określony po polsku w wolnym tłumaczeniu jako

UZDA (uwaga/zainteresowanie/decyzja/akcja39).

Attention/uwaga – najważniejszą cechą skutecznej reklamy, bez której inne atrybuty

praktycznie nie mają znaczenia jest jej wyróżnialność na tle szumu informacyjnego, na który

wystawiony jest klient. Komunikat musi zwracać na siebie uwagę na pierwszy rzut oka,

wyróżniać się kolorem, układem graficznym, niekonwencjonalnym pomysłem40.

Interest/zainteresowanie – gdy reklama zostaje już zauważona powinna ona na tyle

przykuć uwagę odbiorcy, aby odczytał zawarty w niej komunikat. W tym celu musi on być

wciągający i choćby pozornie ciekawy – może to być zaskakujące stwierdzenie, zdjęcie,

niedokończona fraza – rzecz, która sprawi, że odbiorca będzie chciał dowiedzieć się więcej41.

Desire/pragnienie/decyzja – ten element procesu przyswajania reklamy ma wywołać

pożądanie skorzystania z oferty. Jest to zazwyczaj konkretne stwierdzenie pokazujące, co

konkretnie uzyska odbiorca. Poparte decyzją prowadzi do fazy ostatniej, czyli działania42.

Action/działanie – po podjęciu decyzji odbiorca reklamy podejmuje akcję: klika w

link, zapisuje informację, kupuje oferowany produkt, wyrusza w podróż, telefonuje,

zapamiętuje reklamę, aby później skorzystać z proponowanej oferty.

W przypadku promocji wizerunkowej miejscowości metoda AIDA/UZDA ma nieco

mniejsze znaczenie ze względu na swoje nastawienie na partykularny zakup jednak pozwala

ona poznać etapy towarzyszące skutecznie zasugerowanemu zinternalizowaniu treści

pożądanej przez dawcę oferty.

Aby reklama była skuteczna, zachowane powinno zostać kilka zasad:

• zasada ciągłości – komunikat musi być nadawany przez pewien, dłuższy czas, aby

został w pełni przyswojony;

• zasada małych powtórzeń – niewielkie porcje materiału reklamowego podawane

w określonych interwałach zwiększają szanse internalizacji;

38 Tamże, s. 269. 39 Strategia Promocji Krakowa na lata 2008-2012, dostępne w Internecie

[http://www.bip.krakow.pl/_inc/rada/uchwaly/show_pdf.php?id=38334], dostęp 23.08.2012. 40 Tamże. 41 Tamże. 42 Tamże

• zasada różnorodności – podawany komunikat powinien być przekazywany

jednocześnie kilkoma kanałami (np. przez radio i w prasie);

• zasada koncentracji – komunikat powinien skupiać się na najistotniejszych

punktach oferty i być skierowanym do konkretnego odbiorcy;

• zasada kontrastowości – wyróżnianie się formą na tle innych reklam43.

Public relations miasta to utrzymywane przez władze miejscowości kontakty z

otoczeniem społecznym. Na otoczenie to składają się klienci (inwestorzy, turyści),

społeczność lokalna (pracownicy, lokalne media, liderzy opinii, lokalne władze

samorządowe) – wszystkie osoby i instytucje w dowolnym stopniu zainteresowane daną

miejscowością44. Public relations to zestaw skoordynowanych działań zapewniających jak

najlepszą komunikację na linii władze miasta-otoczenie społeczne z położeniem nacisku na

zwiększanie poczucia zaufania i wzrostu wizerunkowego miasta.

Publicity (często błędnie traktowane jako synonim PR) to promocja poprzez rozgłos.

Polega na wysyłaniu takich komunikatów, które mają potencjał bycia rozpowszechnionym

przez media zarówno lokalne, jak i krajowe i międzynarodowe (np. spektakularna inwestycja,

organizacja innowacyjnego festiwalu) – jest to forma promocji, która jest w swym założeniu

darmowa (koszt ponoszą media, które sprawą się zainteresują)45.

Obie te formy promocji można razem potraktować jako składowe propagandy

marketingowej miejscowości. Grupą, do której propaganda powinna trafiać są tzw. liderzy

opinii społecznej – przedstawiciele mediów, świata naukowego, wiodący przedsiębiorcy,

znani artyści, którzy potrafią nakierować uwagę szerszej publiczności na konkretne zjawisko

dziejące się w mieście dzięki swojemu autorytetowi.

Poprawne public relations wiązać się powinno z:

• położeniem nacisku na tradycję i długość jej trwania,

• okazywaniem otwartości,

• dbaniem o odpowiednie wykształcenie i poziom kultury pracowników

administracyjnych,

• zadbaniem o dobrą infrastrukturę ekonomiczno-społeczną,

43 J. Sikora, Promocja regionu i miejscowości…, s. 270. 44 Tamże, s. 271. 45 Tamże.

• stałym podtrzymywaniem kontaktów przynajmniej z kluczowymi partnerami46.

Propaganda marketingowa miasta wykorzystuje środki takie jak:

• wywiady i publikacje prasowe, radiowe, telewizyjne, internetowe;

• broszury, ulotki, darmowe publikacje dotyczące miasta, jego sceny kulturalnej,

prospektów inwestycyjnych i innych;

• wysyłanie pocztą okolicznościowych materiałów, listów najważniejszym

partnerom;

• utrzymywanie kontaktów telefonicznych;

• konferencje organizowane dla przedstawicieli mediów, różnych instytucji,

przedsiębiorców, mieszkańców;

• okolicznościowe upominki sponsorowane przez miasto;

• uczestniczenie w akcjach charytatywnych

• udział finansowy w wydarzeniach kulturalnych etc.47

Prowadzenie wyżej wymienionych zadań powierza się najczęściej specjalnie

utworzonym departamentom zajmującym się promocją (dla Krakowa biurem takim jest

Wydział Informacji, Turystyki i Promocji Miasta z poszczególnymi referatami poświęconymi

promocji, marketingowi turystycznemu i innych48). Funkcja ta jest niezwykle odpowiedzialna

ze względu na trudność budowania dobrego wizerunku przy jednoczesnej potencjalnej

łatwości jego utraty.

Promocja sprzedaży jest wyjątkowym poszerzeniem podstawowej oferty. Są to

wszystkie dodatkowe środki mające zwiększyć atrakcyjność produktu oferowanego przez

miasto: mogą to być tymczasowe obniżki cen, upominki, kupony, konkursy. Ten instrument

nie może być stosowany stale – w przeciwnym wypadku straciłby swój walor wyjątkowości.

Może on potencjalnie zaważyć na wyjątkowości oferty miejscowości49.

Marketing bezpośredni wiąże się z osobistym kontaktem między miastem a daną

jednostką i opiera się na zebranych danych odnośnie odbiorców komunikatów promocyjnych.

Jego celem jest wytworzenie zindywidualizowanej więzi, która w przyszłości może

46 Tamże, s. 272. 47 Tamże. 48 Struktura Urzędu Miasta Krakowa, Biuletyn Informacji Publicznej Miasta Krakowa, dostępne w Internecie

[http://www.bip.krakow.pl/?id=32&sub=struktura&query=id%3D10873%26pz%3D1], dostęp 24.08.2012. 49 J. Sikora, Promocja regionu i miejscowości…, s. 273.

zaowocować promocją na zasadzie marketingu szeptanego. Narzędzie wykorzystywane w

tym celu to przede wszystkim poczta, telefon, akwizycja bezpośrednia, media elektroniczne

(Internet, urządzenia mobilne). W czasie rosnącego oddziaływania szumu informacyjnego

(sytuacji nadmiaru bodźców i opcji do wyboru) rola bezpośredniego marketingu zaczyna

dominować nad tradycyjną reklamą masową50.

Sprzedaż osobista to bardzo tradycyjny instrument promocji – polega na bezpośredniej

rozmowie z klientem i zachęceniu go do wykorzystania oferty miasta i/lub regionu przy

pomocy siły przekonywania, własnej kultury osobistej, podejścia, komunikatywności i

kreatywności w bezpośrednich kontaktach51.

1.4. Organizacja kampanii promocyjnej i kontrola jej

wyników

Kampania promocyjna może być organizowana przez odpowiednią komórkę władzy

samorządowej (np. biuro do spraw promocji miasta) samodzielnie, może wspierać się pomocą

wyspecjalizowanej agencji marketingowej lub może zostać w całości powierzona takiej

agencji. Kierując się wyborem takiej firmy należy uwzględnić kwestie:

• odpowiedniego wykwalifikowania pracowników agencji,

• szerokich kontaktów medialnych agencji,

• możliwości finansowe agencji pozwalające jej na szerokie spektrum działań,

• dotychczasowego doświadczenia i klientów, z którymi agencja współpracowała,

• odległości agencji i znajomości terenu, który ma być promowany przez jej

pracowników52.

Aby dowiedzieć się czy kampania promocyjna przynosi należyte skutki należy

zmierzyć jej efektywność i skuteczność. Efektywność to relacja pomiędzy poniesionymi

kosztami a osiągniętymi rezultatami. Skuteczność określa procentowy stopień wykonania

założonych celów.

Aby zmierzyć skuteczność promocji należy mieć nakreślony cel główny (np.

zwiększenie zainteresowania miejscowością, zwiększona ilość turystów, inwestorów) i cele

50 Tamże. 51 Tamże. 52 Tamże, s. 275.

pośrednie (np. budowanie świadomości osób postronnych dotyczących miejscowości, budowa

wizerunku). Im pełniejsze wykonanie celów pośrednich tym bliżej do stuprocentowej

skuteczności względem celu głównego. Konkretne sposoby mierzenia siły promocji to:

• porównanie zysków ze sprzedaży z ilością nakładów przeznaczonych na reklamę,

• porównanie wielkości sprzedaży przed i po implementacji strategii promocyjnej

• skonfrontowanie wyników sprzedaży w podobnej miejscowości, która nie

zastosowała w danym okresie strategii promocyjnej, do własnych,

• dyskusje z zaproszonymi grupami odbiorców dające zwrotną informację na temat

reakcji na kampanię promocyjną

• sprawdzanie rozpoznania i zapamiętania przekazu reklamowego,

• sonda wśród odwiedzających miejscowość53.

W Polsce występują duże braki w świadomości możliwości kreowania marki własnej

miejscowości i regionu a także znaczenia tego procesu dla całościowego rozwoju. Działania

promocyjne większości miejscowości ograniczają się zazwyczaj do:

• reklamy,

• działalności wydawniczej,

• biernego przedstawiania informacji ofertowej bez ukierunkowania na konkretnych

odbiorców54.

Niewiele ośrodków decyduje się na aktywne kreowanie swojego wizerunku dzięki

nowoczesnym kanałom komunikacji jednak w ostatnich latach da się to coraz częściej

zauważyć, szczególnie w przypadku dużych miast, które orientują się na przyciąganie

zarówno turystów (w tym w coraz większym stopniu zagranicznych55) jak i inwestorów56.

W procesie promocji miasta bardzo ważne jest posiadanie specjalnej grupy odbiorców

komunikatu promocyjnego, którzy, przychylni marce, mogą promować miasto w sposób

bezinteresowny, jednocześnie, w przypadku osób znanych, korzystając ze swojej

53 Tamże, s. 278. 54 A. Szromnik, Marketing terytorialny…, s. 208. 55 Miasta zadowolone z efektów zagranicznych kampanii promocyjnych, dostępne w Internecie

[http://samorzad.infor.pl/temat_dnia/artykuly/411930,miasta_zadowolone_z_efektow_zagranicznych_kampanii_

promocyjnych.html], dostęp 24.08.2012. 56 Outsourcing – polska specjalność, dostępne w Internecie [http://www.forbes.pl/artykuly/sekcje/sekcja-

dossier/outsourcing--polska-specjalnosc,3377,1], dostęp 24.08.2012.

popularności. Są to tzw. ambasadorowie marki – często są to osoby bardzo oddane

miejscowości, powracające do niej, polecające jej walory innym57.

Według znanej ekonomicznej zasady Pareto (nazwa pochodzi od słynnego ekonomisty

Vilfredo Pareto, który stwierdził, że 80% posiadanych zasobów ludzkości znajduje się w

rękach zaledwie 20% całej populacji ziemi) ambasadorowie marki pełnią niezwykle znaczącą

rolę – stanowiąc zaledwie 20-30% procent klientów marki generują 70-80% zainteresowania

nią – ocenia się, że jeden członek grupy Pareto jest w stanie skutecznie zainteresować

miejscowością około 10 osób. Ważne jest, by promująca się miejscowość wiedziała, kto jest

lub może być potencjalnym ambasadorem – dobrze jest też budować bazę takich kontaktów, z

których można potem korzystać przy wprowadzaniu promocji, produktów58. Dobry kontakt z

ambasadorami i wykorzystanie ich w procesie promocji pozwala w długim okresie na

ograniczenie wydatków na tradycyjną reklamę a jednocześnie zwiększenie indywidualnej

skuteczności działań promocyjnych.

Ważną zasadą przy tworzeniu spójnej strategii promocyjnej miasta jest również

otwartość i ciągłe konsultacje społeczne. Ideałem jest sytuacja, w której mieszkańcy nie tylko

są merytorycznymi współtwórcami strategii, ale też ich wkład cechuje zaangażowanie

emocjonalne, które rodzi poczucie wspólnoty i harmonii w dążeniu do celu59.

57 Strategia Promocji Krakowa na lata 2008-2012, dostępne w Internecie

[http://www.bip.krakow.pl/_inc/rada/uchwaly/show_pdf.php?id=38334], s. 6, dostęp 23.08.2012. 58 Tamże. 59 Tamże, s. 8.

Rozdział II

Historia muzyki w Krakowie

2.1. Rys historyczny Krakowa

Pierwsza pisemna wzmianka o ważnej handlowej osadzie nazywanej Kraków

pochodzi z 965 lub 966 roku i zanotowana została przez żydowskiego kupca Ibrahima ibn

Jakuba60. Już wtedy miasto było ważnym ośrodkiem gospodarczym – w ciągu kolejnego

wieku stało się również polityczną stolicą tworzącego się państwa polskiego. Wraz z

rozwojem znaczenia gospodarczo-politycznego rosło jego oddziaływanie kulturowe –

Kraków, a w szczególności Wawel stały się miejscem fundacji różnorodnych dzieł sztuki.

Systematyzacja prawa dokonana dzięki lokacji na prawie magdeburskim w 1257 roku dała

pole do działania wszelakim inwestorom prywatnym posiadającym wystarczający kapitał,

który lokowali nie tylko dla swojego własnego użytku, ale też dla dobra wspólnego, często w

formie dzieł sztuki.

Wieki XV i XVI to okres rozkwitu zarówno Rzeczypospolitej, jak i jej stolicy,

Krakowa, objawiający się wzmożoną działalnością kulturalną i mecenatem sprawowanym

nad artystami przez przedstawicieli zarówno dworu (w tym samego króla), elit duchownych i

szlacheckich jak i samych mieszczan.

Status miasta stołecznego Kraków stracił formalnie dopiero z chwilą wprowadzenia

Konstytucji Majowej w 1791 roku, lecz już od 1609 roku polscy monarchowie pojawiali się

w mieście rzadko i większość funkcji metropolitalnych przejęła Warszawa. Od tego momentu

zauważalny jest spadek rangi miasta (mimo, iż pozostało ono miejscem koronacji i

pogrzebów królewskich) do roli pośledniego ośrodka przegrywającego pod większością

względów zarówno z Warszawą, jak i Lwowem czy Gdańskiem. Dopiero druga połowa XIX

wieku stała się dla Krakowa wiekiem odrodzenia, zarówno demograficznego, jak i

kulturalnego, a jego pozycja jako „polskiego Akropolis” w czasach zaborów wpłynęła na

wytworzenie się wokół miasta otoczki świętości a działalność wybitnych artystów, takich jak

Wyspiański, Matejko czy Mehoffer, dała Krakowowi status kulturalnej stolicy ziem polskich.

XX wiek zobaczył Kraków przeistaczający się z prowincjonalnego miasta w 60 G. Labuda, Studia nad początkami państwa polskiego, tom II, Poznań 1988, s. 170.

europejską metropolię średniej wielkości, a obok oficjalnej nazwy Stołecznego Królewskiego

Miasta Krakowa61 przylgnął do niego na stałe nieoficjalny tytuł „polskiej stolicy kultury”.

Nie jest to sformułowanie do końca obiektywnie prawdziwe w świetle ogromu wydarzeń i

instytucji kulturalnych Warszawy, jednak będąc miastem niemal 2,5 razy mniej ludnym62 od

stolicy nie wypada on źle.

W przypadku kultury muzycznej i jej potencjału promocyjnego w kontekście całej

strategii promocyjnej miasta trzeba przypomnieć powiązania Krakowa z muzyką na

przestrzeni wieków. Szczególne znaczenie dla historii muzyki w królewskim grodzie ma jego

faktyczna stołeczność, która definiowała również jego znaczenie jako ośrodka kulturalnego,

w tym muzycznego.

Przeglądając dzieje miasta w poszukiwaniu jego związków z kulturą muzyczną można

bowiem dostrzec wyraźną cezurę: od czasów wczesnego polskiego średniowiecza do

przełomu XVI/XVII wieku jest Kraków zdecydowanie najważniejszym ośrodkiem

muzycznym w Polsce i jednocześnie jednym z ważniejszych w Europie, skupiając przy sobie

ważnych wykonawców i kompozytorów, podążając za nowymi trendami w muzyce, w kilku

przypadkach będąc nawet w europejskiej awangardzie muzycznej. Szczególnie istotny był

mądry mecenat władców z dynastii Jagiellonów, którzy nie tylko zapraszali na swój dwór

najlepszych europejskich muzyków tamtego okresu, ale nie bali się tworzyć własnych

formacji muzycznych (kapela rorantystów Zygmunta I)63 . Po faktycznym (choć nie

formalnym) przeniesieniu siedziby władz państwowych do Warszawy w latach 1596-1609

przez Zygmunta III Wazę ranga Krakowa jako stolicy kultury upadła w dość szybkim czasie.

Zanikł mecenat zarówno króla (a wraz z nim wykształconych dworzan, którzy podążyli za

monarchą do nowej siedziby) jak i bogatych patrycjuszy (których sporo pozostało w

Krakowie, jednak przy słabnącej gospodarce miasta i jego prowincjonalizacji w ciągu wieków

XVII i XVIII nie mieli oni często wystarczających chęci i funduszy do inwestowania w

kulturę). Kraków powoli stawał się miastem prowincjonalnym, o niewielkiej liczbie ludności

i braku faktycznego znaczenia politycznego – pozostał jednak symbolem państwowości, a w

61 Symbole Stołecznego Królewskiego Miasta Krakowa, Biuletyn Informacji Publicznej, dostępne w Internecie

[http://www.bip.krakow.pl/?mmi=98], dostęp 9.05.2012. 62 Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym.

Stan w dniu 31 XII 2010 r., Główny Urząd Statystyczny, dostępne w Internecie

[http://www.stat.gov.pl/gus/5840_655_PLK_HTML.htm], dostęp 25.08.2012. 63 Dzieje muzyki polskiej w zarysie, red. T. Ochlewski, Warszawa 1977, s. 32.

drugiej części wieku XIX miasto stało się miejscem pielgrzymek przypominającym o

utraconej w 1795 roku w wyniku zaborów niepodległej państwowości64.

Renesans kulturalny Krakowa przyniósł dopiero przełom XIX i XX stulecia,

nazywany drugim „złotym wiekiem” miasta (po pierwszym, który miał miejsce w XVI wieku,

za panowania ostatnich Jagiellonów) – sam Kraków jako miasto zaczął wtedy odchodzić od

statusu miasta prowincjonalnego a utworzenie tzw. Wielkiego Krakowa za rządów Juliusza

Leo w 1910 roku65 przywróciło miasto na tory rozwoju metropolitalnego w rozumieniu nie

tylko urbanistycznym, ale też pełnienia różnorodnych funkcji administracyjnych, naukowych,

kulturalnych o ponadregionalnej sile oddziaływania.

W wieku XX Kraków ostatecznie wrócił do ligi największych polskich miast. Dzięki

odpowiednim inwestycjom w mieście powstało sporo monumentalnych budowli użytku

publicznego, m.in. Muzeum Narodowe czy gmach Biblioteki Jagiellońskiej. II wojna

światowa zostawiła na mieście ślad względnie niewielki i, co ciekawe, pozytywny w sferze

urbanistyki – powstały nowe założenia planistyczne przede wszystkim dla zachodnich części

miasta, realizowane przez okupacyjne władze niemieckie. Dla kultury i sztuki był to jednak

czas upadku, a tragicznym znakiem tego było zniszczenie krakowskiej społeczności

żydowskiej – spośród 68 tysięcy żydowskich Krakowian Szoah przetrwało zaledwie około 3

tysięcy – znacząca część krakowskiego krajobrazu kulturowego została zniszczona66.

Lata powojenne to rozwój urbanistyczny na niezwykłą skalę – miasto, które przed

wojną liczyło około 250 tysięcy mieszkańców do roku 2007 zdążyło urosnąć do przeszło 757

tysięcy mieszkańców67, a więc przeszło o 200%. Zawdzięcza to w dużej części unikalnej na

skalę europejską dzielnicy mieszkaniowej, a w założeniach swoich modelowemu

komunistycznemu miastu, Nowej Hucie, którą włączono w obręb administracyjny Krakowa w

1951 roku. Rozwój urbanistyczny Krakowa wiązał się też z próbą urzeczywistnienia ambicji

metropolitalnych, również w sferze kultury, także więc muzyki. Znakiem tego są powstające

festiwale muzyczne, których mnogość nawiązuje do tradycji muzycznej miasta, która sięga

czasów początków państwowości polskiej.

64 J. Purchla, Kraków – prowincja czy metropolia, Kraków 1996, s. 36. 65 Tamże, s. 45. 66 Tamże, s. 124. 67 Ludność Łodzi i innych wielkich miast w Polsce w latach 1984-2006, Urząd Statystyczny w Łodzi, dostępne w

Internecie [http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/PUBL_ludnosc_miast.pdf], dostęp 1.07.2012

2.2. Średniowiecze i muzyka renesansu

Pierwsze wzmianki dotyczące muzyki na ziemiach polskich dotyczą nawet X wieku68,

kiedy kształtowało się polskie państwo – data przyjmowana za jego początek to rok 966, w

którym książę plemienia Polan, Mieszko, przyjął chrzest i skupił w swym ręku władzę nad

rozległymi obszarami środkowej Europy – w latach 990-992 do Polski przyłączono też

Kraków, który już w 966 roku określany był jako znaczące centrum handlowe69.

Brak jest znanych zabytków mogących choć częściowo pozwolić na rekonstrukcję

muzyki tamtych czasów, której tradycja przekazywana była ustnie z pokolenia na pokolenie,

jednak w różnych źródłach odnaleźć można ślady jej faktycznej obecności. Podróżujący po

Europie kronikarze arabscy pisali o instrumentarium ówczesnych Polan, składającego się

m.in. z długich piszczałek i gęśli, kronikarz niemiecki Thietmar (Dytmar) z Merseburga

wzmiankuje o trębaczach, którzy towarzyszyć mieli polskim wojom, na tzw. Drzwiach

Gnieźnieńskich da się zauważyć rzeźbiona podobizna rogu. Jednak źródłem, które mówi o

pierwotnych zwyczajach muzycznych Polan jest dużo późniejsza, pochodząca z początku XII

wieku kronika anonimowego mnicha zwanego Gallem. Zachował się dość dokładny opis

żałoby po Bolesławie Chrobrym (choć zwrócić należy uwagę, że prawdopodobnie był on

bliższy realiom kronikarza niż roku 1025), który wspomina o lutni jako o podstawowym

instrumencie akompaniującym głosowi w rytm uderzeń dłoni70.

Opisana wyżej tradycja ludowa wywodziła się z pogańskich korzeni słowiańskiej

ludności. Po chrzcie w 966 roku tereny, które skonsolidował Mieszko, a powiększył jego syn,

Bolesław Chrobry, dostały się w orbitę wpływów łacińskiej tradycji kościelnej, a co za tym

idzie, również muzycznej. Najważniejszym jej elementem był chorał gregoriański,

jednogłosowy śpiew liturgiczny wykonywany przez zakonników. Kraków w tym czasie stał

się nie tylko siedzibą biskupstwa (po ustaleniach zjazdu gnieźnieńskiego z roku 1000), ale też

najważniejszym centrum muzycznym młodego kraju – łacińską muzykę wykonywano nie

tylko na wzgórzu wawelskim, lecz także w pobliskich opactwach (dziś w granicach miasta) w

Mogile i Tyńcu. Jedne z najważniejszych zabytków introligatorskich zawierających zapis

chorałów to Sacramentorium Tynieckie i Ordinale biskupów krakowskich71.

68 Dzieje muzyki polskiej w zarysie, red. T. Ochlewski, Warszawa 1977, s. 24. 69 G. Labuda, Studia nad początkami państwa polskiego…, s. 170. 70 Dzieje muzyki polskiej…, s. 24. 71 Tamże, s. 25.

Chorał gregoriański był jedynie importem zagranicznym, do tego wykonywanym

zazwyczaj przez przybyłych z zachodniej Europy mnichów aż do końca wieku XII, kiedy to

zaczęły się pojawiać symptomy powstania polskiej muzyki religijnej. Bazujące na chorale

kompozycje opiewały w początkowej fazie świętych patronów Polski św. Wojciecha i Św.

Stanisława. Z Krakowem związana jest działalność pierwszego znanego z konkretnego

imienia polskiego kompozytora, który swoje najsłynniejsze dzieło poświęcił właśnie

Stanisławowi ze Szczepanowa – Wincentego z Kielczy72 . Ten kanonik krakowski był

kapelanem Iwona Odrowąża i kompozytorem słynnego hymnu Gaude Mater Polonia, który,

choć stanowiący część Historii o życiu św. Stanisława, stał się znanym hymnem i do dziś

wykonywany jest m.in. przy okazji ważnych uroczystości uniwersyteckich i patriotycznych, a

dziesiąta zwrotka dzieła traktuje o Krakowie (Ergo, felix Cracovia (...) – a przeto szczęsny

Ty, Krakowie (...))73.

Długotrwałe walki o sukcesję i faktyczna anarchia wynikłe w konsekwencji tzw.

Statutu Bolesława Krzywoustego nie sprzyjały działalności kulturalnej. W okresie od 1138

roku przez cały wiek XII i XIII Kraków ugruntował sobie pozycję jako najważniejszego

grodu w państwie, jednak ciągłe walki o jego zdobycie jak i niszczące czynniki zewnętrzne

(szczególnie najazdy tatarskie wieku XIII) nie pozwalały na harmonijny rozwój. Dwa

wydarzenia przywróciły Kraków do rangi nie tylko najważniejszego ośrodka politycznego,

ale też handlowego i kulturalnego. Pierwszym była Wielka Lokacja w roku 1257, kiedy po

zniszczeniach dokonanych przez Tatarów stworzono pod patronatem księcia Bolesława

Krzywoustego nowoczesne założenie miejskie z własnym prawem i samorządem. Drugim

było zjednoczenie kraju przez Władysława Łokietka i jego syna, Kazimierza Wielkiego,

dokonywane stopniowo od początku wieku XIV.

To za panowania tych władców w Krakowie doszło do szybkiego rozwoju

urbanistycznego, ekonomicznego i kulturalnego: w sferze kultury muzycznej potwierdzeniem

tego jest odnaleziony w kościele św. Andrzeja XIV-wieczny rękopis zawierający trzygłosowy

utwór Surrexit Christus hodie – co jest dowodem na dotarcie do Polski muzyki polifonicznej.

W wielu kościołach (w tym w Krakowie i innych miastach Korony) instalowano w tym czasie

72 Tamże, s. 25. 73 Gaude Mater Polonia, portal Lingua Latina Omnibus, dostępne w Internecie

[http://lacina.info.pl/index.php?dzial=teksty&opcja=gaude_mater], dostęp 25.08.2012

organy a kultura muzyczna rozwijała się nie tylko na dworze królewskim, ale też w

zgromadzeniach zakonnych, ważniejszych kościołach i miastach74.

Uniwersytet Krakowski75, założony w 1364 roku, a odnowiony dzięki testamentowi

Jadwigi Andegaweńskiej w roku 1400 stał się najwymowniejszym symbolem utrwalenia

rangi Krakowa jako europejskiej metropolii, stolicy i najważniejszego miasta nowopowstałej

Unii polsko-litewskiej. Sojusz z Litwą i wzrost znaczenia politycznego całości obszarów

rządzonych przez Jagiellonów rozszerzył ich kontakty zagraniczne otwierając dwór na

wpływy nie tylko zachodniej, ale też wschodniej kultury i sztuki.

Muzyka ma w tej nowej sytuacji swoje ważne miejsce. Dwór królewski otrzymuje

pierwszą stała kapelę wokalno-instrumentalną, składająca się z instrumentalistów (mogli to

być lutniści, trębacze, fleciści i gęślarze ruscy) i wokalistów. Sama muzyka zostaje zaliczona

w poczet dyscyplin uniwersyteckich, będąc od 1406 roku oficjalnie wykładaną w ramach tzw.

sztuk wyzwolonych – jest więc środowisko krakowskie absolutnym prekursorem jeśli chodzi

o edukację muzyczną w Polsce76.

Wiodący w skali państwa poziom kultury muzycznej Krakowa potwierdzają

zachowane rękopisy popularnych ówczesnych kompozytorów europejskich i lokalnych.

Ciekawym przykładem kompozycji z tamtego czasu jest hymn na cześć Krakowa, króla,

profesorów uniwersytetu i miejskiego patrycjatu – Cracovia civitas. Z kolei utwór Breve

regnum stanowi dowód na istnienie w mieście nie tylko licznej, ale też aktywnej populacji

studenckiej – tekst tej ciągle wykonywanej pieśni mówi o zwyczajach studenckich

odwołujących się do wyboru tzw. króla żaków krakowskich i cechuje się lekkością

przekazu77 . Warto wspomnieć również postać Mikołaja z Radomia, uznawanego za

74 Dzieje muzyki polskiej…, s. 26. 75 Nazwy tej trzymać się będzie autor mimo powszechnie użytkowanego miana „Akademii Krakowskiej”.

Nazwa „akademia” jest późniejsza (a na pewno nie występowała w wieku XIV, a uczelnię fundowano jako

Studium Generale) i stanowi raczej nawiązanie do powstających w renesansowych Włoszech stowarzyszeń

naukowych tak nazywanych (np. Akademia Florencka), tworów więc do uniwersytetu jako placówki naukowo-

edukacyjnej niepodobnych. Nazwa „akademia” jest więc ahistoryczna w stosunku do tworu założonego przez

Kazimierza Wielkiego, a najbardziej poprawne wydaje się używanie dla wczesnego okresu rozwoju

Uniwersytetu Jagiellońskiego nazwy Studium Generale lub Uniwersytet Krakowski, z uwagą, że ta druga nazwa

funkcjonować może dopiero od roku 1400, kiedy uczelnia uzyskała wydział teologii. Nota dodana na podstawie

konsultacji z Dyrektorem Muzeum UJ, prof. dr hab. Krzysztofem Stopką. 76 Dzieje muzyki polskiej…, s. 27. 77 Tamże.

pierwszego prawdziwie wielkiego polskiego twórcę znanego z imienia, który również

komponował dla dworu krakowskiego.

Czasy późnego średniowiecza to czas przyspieszenia w rozwoju kultury w Polsce

rozpoczynający okres tzw. Złotego Wieku. Państwo, rządzone mądrze i posiadające dość

stabilne relacje z sąsiadami było miejscem do którego przybywali zagraniczni artyści – nie

tylko aby wypełnić żądania mecenasów ale też po to by się szkolić. Najbardziej znamienitym

przykładem jest obecność na dworze królewskim Henryka Fincka, który jako młodzieniec był

chórzystą kapeli króla Kazimierza Jagiellończyka – w Krakowie uczył się też sztuki

kompozytorskiej78. Po pobycie w Polsce przebywał m.in. na dworze wiedeńskim przyszłego

cesarza Ferdynanda I, zostając jego kapelmistrzem.

Królowie z dynastii Jagiellonów byli wielkimi mecenasami sztuki. W dziedzinie

muzyki zasłużył się znacznie Zygmunt I, który utworzył już drugą z kolei stałą kapelę na

wzgórzu wawelskim. Był to zespół rorantystów wykonujący utwory roratne w ufundowanej

również przez króla renesansowej kaplicy Zygmuntowskiej, dzieła Bartłomieja Berecciego.

Rorantyści byli zgodnie z wolą króla kapelą wyłącznie polską – nie przyjmowano do niej

cudzoziemców. Wykonywali oni dzieła najważniejszych ówczesnych kompozytorów.

Kraków w XVI stuleciu stał się prawdziwą mekką dla muzyków, którzy przybywali

do niego w wielkich liczbach – nie tylko dwór królewski, ale też na dwory zamożniejszych

magnatów, którzy wzorem monarchy pragnęli posiadać własne kapele. Praktycznie wszyscy

ważniejsi kompozytorzy i teoretycy polscy początku wieku XVI byli związani z ówczesną

stolicą – poprzez miejsce urodzenia (np. Mikołaj z Krakowa, najwybitniejszy polski

kompozytor okresu), działalności (organista katedry wawelskiej Mikołaj z Chrzanowa) lub

przez miejsce odbywania studiów (z Uniwersytetem Krakowskim związani byli m.in. Jan

Liban z Legnicy, uczeń Fincka – Sebastian z Felsztyna)79.

Druga połowa wieku XVI była szczytem mecenatu królewskiego przy jednoczesnej

potędze państwa i jego zamożności. Zygmunt August, król Polski i Wielki Książę Litewski,

twórca powstałej w 1569 w wyniku Unii Lubelskiej Rzeczpospolitej (nazywanej nadanym

przez historyków w wieku XX określeniem „Obojga Narodów”) był jednocześnie

wykształconym i zainteresowanym sztuką władcą. To na jego dworze działali wybitny poeta

78 Tamże, s. 30. 79 Tamże, s. 30-31.

Jan Kochanowski i pisarz Łukasz Górnicki, muzycy Wacław z Szamotuł, Marcin leopolita i

pochodzący z Węgier Walenty Greff Bakwark.

Wacław z Szamotuł jest najwybitniejszą postacią muzyczną Polski doby renesansu –

nadworny kompozytor Zygmunta II, wykształcony w Uniwersytecie Krakowskim, twórca

dzieł na poziomie europejskim, później zaangażowany kompozytor muzyki kalwińskiej na

dworze księcia Mikołaja Radziwiłła. Niestety z jego twórczości zachowało się bardzo

niewiele a sam muzyk zmarł bardzo młodo, w wieku zaledwie 34 lat w roku 156080. Następcą

Wacława w roli nadwornego kompozytora został pochodzący ze Lwowa Marcin Leopolita.

On również pobierał nauki w Uniwersytecie Krakowskim wsławiając się stworzeniem

najwybitniejszej Mszy Paschalnej doby polskiego renesansu81.

Ważną postacią związaną w dziedzinie muzyki z Krakowem jest Mikołaj Gomółka,

twórca monumentalnego cyklu Melodie na psałterz polski – cykl psalmów skomponowanych

do wierszy Jana Kochanowskiego. Pochodzący z Sandomierza muzyk był członkiem dworu

krakowskiego do 1566 roku, w którym to powrócił do ojczystego miasta. Najsłynniejsze jego

dzieło zostało jednak wydane właśnie w Krakowie, w roku 1580 – Melodie są dziś uznawane

jest za jedne z najważniejszych pomników renesansowego pieśniarstwa w skali Europy82.

Dwór wawelski był także miejscem, w którym kwitła, poparta długowiekową tradycją,

moda na muzykę lutniową. Lutnia była nie tylko najpopularniejszym instrumentem w XVI-

wiecznej Rzeczpospolitej, ale też wręcz dominującym, stała się symbolem swojej epoki –

podobnie jak fortepian utożsamiany jest z późniejszą o niemal trzy wieki dobą romantyzmu.

Grano na niej nie tylko na dworach królewskim i szlacheckich, ale też w domach

mieszczańskich. Najsłynniejszym wirtuozem lutni swoich czasów był Walenty Greff

Bakwark, z urodzenia Siedmiogrodzianin i nadworny Jana Zapolyi – do Krakowa przybył w

1549 roku i idealnie wpasował się w humanistyczne środowisko, a nawet został nobilitowany

przez króla – współcześni nazywali go „węgierskim Orfeuszem” a Jan Kochanowski pisał o

nim wiersze. Bakwark również w Krakowie wydał zbiór transkrypcji i własnych utworów a

jego obecność na Wawelu wpłynęła na dalsze zainteresowanie instrumentem w Polsce.

Naśladowcami węgierskiego lutnisty byli m.in. Wojciech Długoraj, działający m.in. na

dworze Stefana Batorego i Jakub Reys, który zdobył sławę najwybitniejszego lutnisty

Europy. To w tym okresie polskie motywy ludowe w sztuce zaczęły przedostawać się do 80 Tamże, s. 34. 81 Tamże, s. 36 82 Tamże.

muzyki innych krajów, na co dowodem są zachowane tańce polskie i utwory wzorowane na

polskich motywach zachowane m.in. w krajach niemieckich, holenderskich i włoskich83.

Kolejną bardzo ważną dziedziną muzyki, która rozwinęła się w Polsce w wieku XVI

jest twórczość organowa. Zachowały się informacje o konstruktorach organów, a większość z

wzmianek odnosi się do Krakowa. Znanymi kompozytorami organowymi byli m.in. Mikołaj z

Krakowa czy Seweryn Koń, również działający w Krakowie. Jednym z najważniejszych

zachowanych zabytków muzyki organowej jest Tabulatura z klasztoru św. Ducha w

Krakowie zawierająca bogaty przegląd transkrypcji muzyki organowej ówczesnej Europy84.

Okres od końca wieku XV do schyłku stulecia XVI nazywany jest Złotym Wiekiem w

historii Polski. Zarówno pod względem politycznym jak też naukowym i kulturalnym

Rzeczpospolita znajdowała się w głównym nurcie europejskim. Kraków, jako stolica

najrozleglejszego państwa Europy85 stał się prawdziwą europejską metropolią, w której sztuka

muzyczna nie tylko dorównywała poziomem innym najważniejszym europejskim ośrodkom,

ale w niektórych dziedzinach stolica państwa polsko-litewskiego była przykładem do

naśladowania o szerokim wpływie.

2.3. Po utracie stołeczności – barok i oświecenie

W roku 1609 Zygmunt III Waza po raz ostatni przebywał w Krakowie. Renesansowy

pałac wawelski, zniszczony i stopniowo odrestaurowywany po zniszczeniach pożaru z 1596

roku zyskał częściowo nowy wystrój w stylu, który zaczął panować w całej Europie – baroku.

Z rokiem 1609 wiąże się też ostateczne przeniesienie faktycznej funkcji stołecznej do

Warszawy, która już wcześniej była miejscem zwoływania sejmów, w tym elekcyjnych.

Kraków utracił w praktyce nie tylko swoje znaczenie polityczne, ale też kulturalne.

W sferze muzyki znaczącym faktem było (zupełnie zrozumiałe i naturalne)

przeniesienie się do Warszawy wraz z całym dworem kapeli królewskiej, która dalej pełniła

wiodącą rolę w kraju, ale już w oddali od Krakowa. Dawną stolicę omijały też nowe formy

ekspresji muzycznej. Typowa i najbardziej reprezentatywna dla baroku forma opery, mimo iż

za sprawą królewicza Władysława Wazy bardzo szybko dotarła ze swojej ojczyzny, Florencji,

do Rzeczypospolitej, trafiła jednak tylko do Warszawy (gdzie odniosła wielki sukces)86.

83 Tamże, s. 40. 84 Tamże, s. 42. 85 U. Augustyniak, Historia Polski 1572–1795, Warszawa 2008, s. 36-37. 86 Dzieje muzyki polskiej…, s. 27.

Niewielu było też związanych z Krakowem wybitnych muzyków, choć trafiały się

wyjątki – przede wszystkim związane z działalnością kapeli katedralnej ufundowanej w 1619

roku przez biskupa Marcina Szyszkowskiego87: po wyjeździe króla to biskupi krakowscy stali

się najważniejszymi mecenasami sztuki. Z wyróżniających się muzyków baroku działających

w Krakowie wspomnieć należy Franciszka Liliusa (ok. 1600-1657), który pełnił funkcję

mistrza kapeli katedralnej podczas panowania Zygmunta III i Władysława IV – mimo dużej

klasy jego dzieł nie był jednak zbyt doceniany przez kapitułę katedralną, co może świadczyć

o postępującej prowincjonalizacji ośrodka krakowskiego. Jego następcą na piastowanym

stanowisku został w 1657 roku Bartłomiej Pękiel, kompozytor klasy europejskiej, wcześniej

związany z dworem warszawskim88. Kapela katedralna istniała w niezmienionej postaci do

początków wieku XIX89.

Mimo iż to dwór warszawski zagarnął sobie prawo do bycia uznawanym za centrum

polskiego życia muzycznego, to jednak w Krakowie działał najwybitniejszy polski

kompozytor barokowy, Grzegorz Gerwazy Gorczycki (ok. 1667-1734). Twórca, popularny do

dziś, uważany jest za jednego z najwybitniejszych kompozytorów polskich w historii i

jednego z czołowych twórców baroku, operował pełnym spektrum barokowej stylistyki, od

1698 roku do śmierci pozostawał kapelmistrzem katedralnym na Wawelu90.

W Krakowie istniały również inne zespoły muzyczne, m.in. kapela przy kościele śś.

Piotra i Pawła licząca sobie od 80 do 100 muzyków, założona w 1637 roku91 czy

instrumentalny zespół przy kościele Najświętszej Marii Panny, utworzony w 1638. Ten drugi

składał się początkowo z 3 skrzypków, 3 puzonistów i organisty by potem rozszerzyć

instrumentarium o waltornię i klarnet. Rozwiązano go w 1866 roku. Przy wspomnianej kapeli

jezuickiej istniała dodatkowo szkoła muzyczna kształcąca przyszłych chórzystów – w wieku

XVIII wykonywała ona również muzykę symfoniczną: to w kręgu krakowskich jezuitów

powstała pierwsza, niezachowana, polska symfonia Jacka Szczurowskiego (powstała przed

1741)92.

Muzyka instrumentalna ubogacała najważniejsze okazje państwowe, takie jak

powitanie ważnych gości, królowych, legatów, posłów u bram miasta, święta kościelne,

87 H. Feicht, Studia nad muzyką polskiego renesansu i baroku, Kraków 1980, s. 101. 88 Dzieje muzyki polskiej…, s. 49-50. 89 H. Feicht, Studia nad muzyką…,s. 101. 90 Dzieje muzyki polskiej…, s. 54. 91 Tamże, s. 55. 92 H. Feicht, Studia nad muzyką…,s. 102.

kanonizacje. Była też obecna przy mniej oficjalnych okazjach – w czasie karnawałów,

uroczystości ślubnych mieszczan – charakteryzowała się użyciem cymbałów, skrzypiec czy

bębnów. Muzyka obecna też była na wsiach i w miejskich karczmach – proste

instrumentarium oprócz głosów i klaskania obejmowało zazwyczaj skrzypce i dudy93.

Również czas Oświecenia nie był dla Krakowa najszczęśliwszy. Muzyka w mieście

ograniczała się głównie do tradycyjnego związku z kościołem. To Warszawa skupiała na

sobie uwagę mecenasów, a i ta działalność występowała w ograniczonym zakresie – w

czasach królów z dynastii Wettynów (Augusta II Mocnego i Augusta III Sasa) mecenat

królewski wspierał przede wszystkim, do tego czyniąc to sporadycznie, scenę operową

stolicy. Warto jednak wspomnieć, że okazjonalną kantatę na ceremonię koronacji króla

Augusta III skomponował Jan Sebastian Bach.

Czasy ostatniego króla Rzeczpospolitej, Stanisława Augusta Poniatowskiego (1764-

1795) choć tragiczne pod względem polityki zewnętrznej (I rozbiór w 1772 roku) stały się

wyrazem odrodzenia naukowego i kulturalnego w duchu Oświecenia. W wyniku kasaty (jak

się okazało, tymczasowej) zakonu Jezuitów w 1773 roku zarząd nad szkołami dostał się w

ręce państwa. Powstała Komisja Edukacji Narodowej, centralna instytucja reformatorska,

która zreorganizowała kompleksowo cały system szkolnictwa. Wydawano gazety, które

propagowały ideologię racjonalizmu, powstawało monumentalne dzieło Adama

Naruszewicza, Historia narodu polskiego, pierwsze tej klasy dzieło zbierające dzieje Polski

od czasów „Roczników” Jana Długosza. Przy dworze króla działali wybitni poeci, w tym

Ignacy Krasicki, Stanisław Trembecki czy Franciszek Zabłocki94.

Stanisław Poniatowski zorganizował na nowo kapelę królewską angażując wybitnych

włoskich muzyków, dbał o dworskie zespoły operowe i teatralne. Otoczył specjalną opieką

teatr – był to czas, w którym najpopularniejszym gatunkiem muzycznym była opera.

Jedyne większe dzieło powstałe w tym okresie a mające nominalny związek z dawna

stolicą to klasyczna już dziś opera Cud mniemany, czyli Krakowiacy i Górale pióra Jana

Stefaniego i Wojciecha Bogusławskiego. Odwołując się do ludowego folkloru wsi

krakowskiej i podhalańskiej stała się jednocześnie przyczynkiem do narodowej manifestacji –

wystawiona była bowiem po raz pierwszy w 1794 roku, tuż przed rozpoczęciem Insurekcji

Kościuszkowskiej. Opera wystawiana była jednak w Warszawie, a jedynie inspirowana była

93 Tamże, s. 104. 94 Dzieje muzyki polskiej…, s. 59.

małopolskimi motywami ludowymi. Warto jednak zwrócić uwagę, że wiele motywów

muzycznych wykorzystanych przez Stefaniego czerpało swoje źródło w tradycyjnych

polskich tańcach ludowych, krakowiaku i mazurze95.

Polska twórczość symfoniczna okresu nie mogła rywalizować z osiągnięciami grupy

klasyków wiedeńskich – z Krakowem związana jest tylko postać Jakuba Gołąbka (zm. 1789),

twórcy pięciu symfonii, który jednak ciągle mocno opierał się na tradycji barokowej.

2.4. Muzyka w dobie XIX i XX wieku

Mimo politycznego upadku Rzeczypospolitej w 1795 roku polska kultura rozwijała się

w wielu kierunkach – teraz nadano jej funkcję oręża w walce o zachowanie odrębności

narodowej. Po krótkim okresie przestoju od chwili założenia Księstwa Warszawskiego w

1807 roku Warszawa powróciła do swojej roli jednego z ważniejszych środkowoeuropejskich

ośrodków muzycznych. W ciągu XIX stulecia koncertowali tu m.in. Hummel, Liszt i

Paganini. Najważniejsi polscy muzycy wieku to XIX byli niemal wszyscy związani z

Warszawą: Józef Elsner, kompozytor i wybitny dydaktyk, twórca oper i pieśni Karol

Kurpiński, Fryderyk Chopin, do dziś jeden z najpopularniejszych i najbardziej znanych

kompozytorów na świecie, Stanisław Moniuszko, którego narodowe opery wystawiano w

warszawskim Teatrze Wielkim96.

Kraków cierpiał wtedy rolę miasta prowincjonalnego, jednak i to miasto spotkała

chociaż częściowa modernizacja: utworzona w 1815 roku Rzeczpospolita Krakowska,

autonomiczne państwo obejmujące Kraków i kilka sąsiednich gmin, miała szansę na reformę

edukacji muzycznej. Powstawały pierwsze niekościelne muzyczne placówki edukacyjne,

zaistniała orkiestra milicji wojskowej, w roku 1817 powstało Towarzystwo Przyjaciół

Muzyki. Mimo tego nie istniało wyspecjalizowane miejsce do wystawiania przedstawień

opery. Odbywały się takowe w prywatnych dworach, w Teatrze Miejskim (dziś Starym

Teatrze im. Heleny Modrzejewskiej), a od 1893 roku także w nowo zbudowanym Teatrze im.

Juliusza Słowackiego. Na własny budynek opery musiał jednak Kraków poczekać aż do roku

95 Tamże, s. 62. 96 Tamże, s. 68.

Bardzo ważnym wydarzeniem było powstanie w roku 1876 roku Towarzystwa

Muzycznego. Bazująca na zlikwidowanym towarzystwie „Muza” instytucja, której

pierwszym prezesem został książę Adam Czartoryski bardzo prężnie rozwijała swoją

działalność proponując Krakowianom wykonania wcześniej niepokazywanych utworów, jak

np. II Symfonia Ludwiga van Beethovena, Karnawał Rzymski Hectora Berlioza97.

Wielkie zasługi w rozwoju edukacji muzycznej oddać należy utalentowanemu

kompozytorowi Władysławowi Żeleńskiemu, który w 1888 roku przemianował wcześniejszą,

powstałą w 1867 roku Szkołę Muzyczną na Konserwatorium (dziś Akademia Muzyczna),

którego wielu absolwentów występowało w Krakowie, umożliwiając wykonanie ambitnych

planów Towarzystwa Muzycznego.

Wybitną postacią związaną z Krakowem był na przełomie wieków Ignacy Jan

Paderewski. Znakomity pianista i utalentowany kompozytor koncertował kilkukrotnie w

Krakowie, a w 1910 spełnił swoje dziecięce marzenie, niezwiązane z muzyką i doczekał

odsłonięcia (na krakowskim placu Jana Matecki) pomnika upamiętniającego 500. rocznicę

bitwy pod Grunwaldem, który sam ufundował98.

W 1909 roku powstała krakowska Orkiestra Symfoniczna, zapowiadająca powstanie

instytucji Filharmonii Krakowskiej w 1937 roku. Zainicjowano działalność 80-osobowego

zespołu, który działał aż do przedednia wybuchu II wojny światowej99.

W czasie II wojny światowej Kraków został mianowany stolicą nowopowstałego

Generalnego Gubernatorstwa – jednostki administracyjno-terytorialnej utworzonej przez III

Rzeszę Niemiecką na centralnych terenach okupowanej Polski. Gubernator Hans Frank

założył wtedy Filharmonię Generalnego Gubernatorstwa. Choć orkiestra dyrygowana była

przez Niemców, Hansa Rohra i Rudolfa Hindemitha, składała się ona niemal wyłącznie z

muzyków polskich. Wykonywała głównie muzykę kompozytorów niemieckich, lecz po

zniesieniu zakazu odtwarzania utworów polskich i one znalazły się w repertuarze. Orkiestra

97 M. Sajdek, Akcje koncertowe krakowskiego Towarzystwa Muzycznego w ostatnich latach XIX wieku, dostępne

w Internecie [http://www.muzykologia.uj.edu.pl/mloda_muzykologia/2009/MM_2009_MSajdek.pdf], dostęp

1.09.2012. 98 Dzieje muzyki polskiej…, s. 93. 99 Historia Filharmonii Krakowskiej, dostępne w Internecie

[http://www.filharmonia.krakow.pl/O_filharmonii/Historia/], dostęp 2.09.2012.

ta, mimo trudnych zewnętrznych warunków i niepewności jutra, była swoistą ambasadą

kultury polskiej i przynależność do niej gwarantowała przynajmniej czasową nietykalność100.

Po II wojnie światowej krakowska scena muzyczna ożyła ze zdwojoną siłą – złożyły

się na to dwa względy: pierwszym było to, że Kraków w porównaniu do innych miast

polskich ucierpiał w czasie wojny zdecydowanie najmniej a większość instytucji kulturalnych

mogło zachować względną ciągłość; drugim był generalny szybki powojenny rozwój miasta,

które po trzech wiekach wracało ponownie do ligi miast metropolitalnych.

Filharmonia Krakowska została odtworzona jako pierwsza w Polsce: pierwszy swój

koncert dała już 3 lutego 1945 roku101. Mimo braku wyspecjalizowanego budynku w dobrej

lokalizacji (w 2012 roku Filharmonia ciągle urzęduje w przejętym w 1945 roku dawnym

budynku Domu Katolickiego przy ulicy Zwierzynieckiej 1). W 1962 roku instytucja przyjęła

za swojego patrona Karola Szymanowskiego – uznawanego za drugiego najważniejszego po

Chopinie polskiego kompozytora, który co prawda niezwiązany był bezpośrednio z

Krakowem, jednak często przebywał w nieodległym Zakopanem a pochowany został w

Krypcie Zasłużonych w krakowskim kościele Św. Michała Archanioła na Skałce. W kwietniu

1945 w mieście powstaje też Polskie Wydawnictwo Muzyczne. Kraków stał się też areną

pierwszego powojennego zjazdu kompozytorów, w czasie którego zainicjowano Związek

Kompozytorów Polskich a wieńczącym go wydarzeniem był Festiwal Polskiej Muzyki

Współczesnej102.

Druga połowa XX stulecia to szybki rozwój muzycznych instytucji edukacyjnych, w

tym państwowych i niepaństwowych szkół muzycznych różnego stopnia. To z Krakowem

związał się Krzysztof Penderecki, który od 1972 roku sprawował funkcję rektora Akademii

Muzycznej a jego żona, Elżbieta była inicjatorem Wielkanocnego Festiwalu Ludwiga van

Beethovena, który w latach 1997-2004 odbywał się w Krakowie. Stał się Kraków sceną wielu

festiwali muzycznych prezentujących zarówno muzykę poważną jak i rozrywkową (o czym

szerzej w rozdziale trzecim). Warto wspomnieć o obecności w zbiorach Biblioteki

Jagiellońskiej tzw. Berlinki, czyli Biblioteki Pruskiej – bezcennego zbioru archiwaliów m.in.

z dziedziny muzyki zawierającego manuskrypty dzieł Mozarta, Beethovena czy Bacha, które

weszły w posiadanie państwa polskiego (Polskiej Republiki Ludowej) po II wojnie światowej

znajdując się na terytoriach, które na mocy ustaleń z konferencji w Poczdamie w 1945 zostały 100 Tamże. 101 Tamże. 102 Dzieje muzyki polskiej…, s. 135.

przyłączonego do nowego państwa. Strona niemiecka czyni starania o przejęcie materiałów,

sprawa jednak pozostaje nierozstrzygnięta – również ze względu na polskie żądania zwrotu

ogromnej liczby dzieł zrabowanych przez nazistowskie Niemcy w czasie II wojny światowej.

Przełom XX i XXI wieku zastał Kraków jako Europejską Stolicę Kultury. Tytuł ten

przyznawany jest przez Unię Europejską miasto (bądź miastom), które dzięki temu może

zaprezentować kulturę swoją i swojego kraju szerokiej międzynarodowej publiczności.

Znamienny jest wybór Krakowa na ostatni rok tysiąclecia, markuje to pozycję miasta jako

ważnego europejskiego ośrodka naukowo-kulturalnego nie tylko w danym roku, ale

symbolicznie również w ciągu całego tysiąclecia. Obiektywnie można mówić o Krakowie

jako o jednej z faktycznych kulturalnych stolic Europy tylko w pewnych okresach czasu –

wybija się tutaj okres końca XV i cały wiek XVI, kiedy Kraków, ciągle będąc stolicą

Rzeczypospolitej, ściągał ku sobie nie tylko wielkie umysły, ale też znaczące postaci

ówczesnego świata muzyki. W innych czasach był Kraków nadal wyróżniającym się, ale

jednak drugorzędnym ośrodkiem muzycznym i dopiero pod koniec XX wieku miasto zdaje

się powracać do roli ważnego gracza. Połączone jest to również z wielkim zainteresowaniem

Krakowem ze strony turystów, w tym zagranicznych, co daje potencjalnie wielkie możliwości

dalszej promocji miasta i jego rozwoju, również w dziedzinie muzyki.

2.5. Muzycy Krakowa i jego symbole muzyczne

W pracy traktującej o promocji miasta poprzez muzykę wyróżnić i scharakteryzować

należy kilka postaci muzycznych związanych z Krakowem, których marka, wizerunek i

jakość sztuki są lub mogą się stać częścią strategii marketingowej miasta – wybór

przedstawionych postaci dokonany został przez autora.

Wspomniany wyżej Wacław z Szamotuł uznawany jest przez wielu za

najwybitniejszego i najbardziej utalentowanego (pomimo krótkiej kariery muzycznej)

polskiego kompozytora przed Fryderykiem Chopinem. Urodzony w 1526 roku w

Szamotułach w Wielkopolsce studiował w Uniwersytecie Krakowskim, by zostać nadwornym

kompozytorem króla Zygmunta Augusta. Nie zachowało się wiele jego dzieł (głównie pieśni i

psalmy), jednak wskazują one na to, że był Wacław czołowym kompozytorem nie tylko

Polski, ale też talentem na miarę całej Europy – dzieła jego ukazywały się drukiem w

zbiorach zawierających kompozycje najwybitniejszych renesansowych kompozytorów.

Wacław zmarł niespodziewanie w 1560 roku, jego kompozycje pozostają jednak popularne i

wpływowe – fragmenty jego kompozycji wykorzystywane były przez Henryka Mikołaja

Góreckiego103.

Grzegorz Gerwazy Gorczycki to najwybitniejszy polski kompozytor barokowy, zwany

polskim Händlem, którego muzyka jest na nowo odkrywana przez współczesnych. Kanonik

krakowski, został uhonorowany płytą pamiątkową w Katedrze Wawelskiej, gdzie określono

go jako „klejnot kapłaństwa” – Gorczycki wykonywał wiele funkcji, w tym opiekuna

więźniów osadzonych na Wawelu. Urodził się około roku 1666 w Rozbarku (dziś dzielnica

Bytomia) w rodzinie wolnych chłopów. Początkowo uczył się w miejscowej szkole

parafialnej, następnie podjął studia w Uniwersytecie Praskim (gdzie ukończył podstawowy

etap nauki tj. quadrivium i trivium składające się na nauki wyzwolone) by w końcu zdobyć

stopień bakałarza teologii w Uniwersytecie Wiedeńskim około roku 1689. W tym samym

okresie po raz pierwszy przybył do Krakowa – zmienił również nazwisko z Gorczyca na

Gorczycki (prawdopodobnie próbując nadać sobie powagi, jako, że nazwiska kończące się na

–ski lub –cki były charakterystyczne dla rodzin szlacheckich). Uzyskał święcenia kapłańskie

w 1692 roku, po czym przez 2 lata wykładał poezję i retorykę w misjonarskiej Akademii

Chełmińskiej. Po powrocie do Krakowa został kapelmistrzem katedralnym i pozostał nim aż

do śmierci w 1734 roku. W jego dorobku znajduje się muzyka prawie wyłącznie sakralna –

jego zadaniami jako kapelmistrza wawelskiego było dbanie o dobór repertuaru ale także

komponowanie nowych dzieł. Większość z tych kompozycji zachowała się Archiwum

Kapituły Katedralnej na Wawelu, ich charakterystyczną cechą jest sygnatura kompozytora –

„G. G. G.”. Muzykolodzy wiedzą o około 60 kompozycjach o pewnym autorstwie

Gorczyckiego i około 35 mu przypisywanych104. Na jego dorobek składają się utwory w

różnych formach muzycznych: msze, motety, kantaty i pieśni105.

Henryk Mikołaj Górecki jest jednym z najbardziej znanych na świecie współczesnych

polskich kompozytorów. Jego III Symfonia (Symfonia Pieści Żałosnych) stała się klasykiem

nie tylko w świecie muzyki poważnej106, ale przeniknęła też do świata popkultury107, dla

103 Dzieje muzyki polskiej…, s. 32-33. 104 M. Kosińska, Grzegorz Gerwazy Gorczycki (Gorczyca), portal internetowy Culture.pl, dostępne w Internecie

[http://www.culture.pl/baza-muzyka-pelna-tresc/-/eo_event_asset_publisher/eAN5/content/grzegorz-gerwazy-

gorczycki-gorczyca], dostęp 8.09.2012. 105 Dzieje muzyki polskiej…, s. 54. 106 Autor nie używa przy opisywaniu muzyki poważnej terminu „klasyczna” – jest to bowiem określenie

zarezerwowane dla muzyki powstającej w dobie klasycyzmu, na przełomie XVIII i XIX stulecia. 107 exodus (pseudonim internetowy), III Symfonia, "Symfonia pieśni żałosnych" op. 36, portal Artrock.pl,

wielu stając muzycznym synonimem tragicznych wydarzeń w Europie wieku XX – w roku

1992, 16 lat po premierze w czasie warszawskiego festiwalu „Warszawska Jesień”, wydana

została międzynarodowo w wykonaniu London Sinfonietta i Dawn Upshaw z dyrygentem

Davidem Zinmanem stając się wielkim przebojem na świecie. Jednak to tylko przykład

bogatego dorobku Góreckiego, który otrzymał honorowe doktoraty Uniwersytetu

Jagiellońskiego i krakowskiej Akademii Muzycznej, a o Krakowie wyrażał się bardzo ciepło:

„Kraków zawsze mi przyjazny – w tych słowach mieści się wszystko. Z tym miastem wiąże

się spory kawałek mojego życia (…) tutaj czuję się jak w domu”108. Kompozytor, urodzony w

Czernicy niedaleko Rybnika w 1933 roku był głównie związany z Górnym Śląskiem, często

przebywał w Krakowie – na zlecenie ówczesnego metropolity krakowskiego, Karola Wojtyły,

Górecki skomponował w 1979 roku dzieło poświęcone św. Stanisławowi ze Szczepanowa,

Beatus Vir. Miarą sukcesu międzynarodowego Góreckiego jest zajęcie 32. miejsca w

rankingu brytyjskiej gazety The Daily Telegraph na 100 Największych Żyjących Geniuszy109.

Górecki zmarł w 2010 roku w Katowicach. Na jego cześć utworzono Międzynarodowy

Festiwal Muzyki Współczesnej im. Henryka Mikołaja Góreckiego, którego druga edycja

odbyła się we wrześniu 2012 roku w Krakowie110.

Wojciech Kilar, urodzony w 1932 roku we Lwowie, jest dość luźno związany z

Krakowem. Kompozytor muzyki poważnej i filmowej (ten drugi nurt znalazł szczególnie

poważanie poza granicami kraju), Kilar wyszedł od polskiej sceny awangardowej (którą

współtworzył wraz z Góreckim i Pendereckim w latach 60-tych), uprościł swoją twórczość

sięgając jednocześnie do motywów ludowych w latach 70-tych – wraz z czasem rosła również

jego renoma jako kompozytora muzyki filmowej, której jednak nigdy nie traktował jako

swojego głównego zainteresowania. Stworzył muzyczne tła do takich produkcji jak m.in.

Ziemia Obiecana i Pan Tadeusz (skomponowany na potrzeby tego filmu polonez uzyskał

wielkie powodzenie i stał się standardem na wszelakich balach licealnych i studyjnych)

recenzja dostępna w Internecie

[http://artrock.pl/recenzje/875/gorecki_henryk_mikolaj_iii_symfonia_symfonia_piesni_zalosnych_op_36.html],

dostęp 9.09.2012. 108 Moje życie to muzyka – jubileusz Henryka Mikołaja Góreckiego, Miesięcznik Społeczno-kulturalny Kraków,

numer 6 Kraków 2008, s. 26-28. 109 Top 100 Living Geniuses 2008, portal internetowy Telegraph.co.uk, dostępne w Internecie

[http://www.telegraph.co.uk/news/uknews/1567544/Top-100-living-geniuses.html], dostęp 5.09.2012. 110 O festiwalu, portal internetowy HMGfestival.pl, dostępne w Internecie

[http://www.hmgfestival.pl/#!/festiwal], dostęp 9.09.2012.

Andrzeja Wajdy, Pianista Romana Polańskiego czy Drakula Francisa Forda Coppoli. Dostał

też propozycję napisania muzyki do słynnej trylogii filmowej Władca Pierścieni w reżyserii

Petera Jacksona, jednak ostatecznie wycofał się z projektu111. W Krakowie Kilar był uczniem

Państwowego Liceum Muzycznego w Krakowie, a w latach 1955-58 sprawował funkcję

asystenta Bolesława Woytowicza w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej (dziś Akademii

Muzycznej) w Krakowie. W 2012 roku Wojciech Kilar obchodził swoje 80. urodziny – z tej

okazji w czasie 5. Festiwalu Muzyki Filmowej jego twórczości poświęcony został jeden pełny

wieczór, w czasie którego muzyka kompozytora wykonywana była przez Narodową Orkiestrę

Symfoniczną i Chór Polskiego Radia112.

Krzysztof Penderecki, często uznawany za najwybitniejszego polskiego żyjącego

kompozytora, z Krakowem związany jest niemal całe życie a jego postać jest niezwykle

nośną reklamą samego miasta. Urodzony w Dębicy w 1933 roku w latach 1955-58 studiował

kompozycję w Akademii Muzycznej w Krakowie, której miał zostać potem rektorem. Sławę

światową przyniósł mu szczególnie wczesny okres twórczości – muzyka, opisywana jako

sonoryzm, zdobyła poczesne miejsce w historii sztuki kompozycyjnej a tren Ofiarom

Hiroszimy wykorzystany został w kilku znanych filmach, jak np. Lśnienie Stanleya Kubricka.

W późniejszych kompozycjach Penderecki zaczął rezygnować z awangardy, co nie zawsze

podobało się krytykom jednocześnie stając się dużo bardziej zrozumiałe dla szerokiej

publiczności. Poza komponowaniem zajmuje się również dyrygenturą, wykonując dzieła

zarówno innych kompozytorów jak i własne. Stworzył m.in. 8 symfonii, 4 opery, wiele

utworów na instrumenty solowe i orkiestrę, a także utwory wokalne na chór – w jego dorobku

wyróżnia się też pojedynczy utwór jazzowy, Actions z 1971 roku. W 1997 roku miała

premiera jego VII Symfonii pod tytułem Siedem Bram Jerozolimy, skomponowana na obchody

3000-lecia miasta Jerozolimy. Dzieła Pendereckiego mają także wpływ na muzykę popularną

– wydany w 1997 roku album OK Computer grupy Radiohead, przez wielu uznawany za

jeden z najważniejszych albumów rockowych w historii muzyki popularnej, inspirowany był

wczesną muzyka Pendereckiego – gitarzysta zespołu, Jonny Greenwood współpracował

potem z polskim kompozytorem wydając w 2012 roku wspólny album, który cieszył się

111 Wojciech Kilar. Uroczysta Gala z okazji 80. urodzin kompozytora, oficjalna strona Krakowskiego Festiwalu

Filmowego, dostępne w Internecie [http://www.fmf.fm/pl/3/295/297/wojciech-kilar-uroczysta-gala-z-okazji-80-

urodzin-kompozytora-], dostęp 10.09.2012. 112 Tamże.

dużym powodzeniem113. Penderecki w 1972 roku został rektorem Akademii Muzycznej w

Krakowie – funkcję tę pełnił do 1987 roku; do dziś jest wykładowcą tej uczelni.

Zbigniew Preisner uznawany jest za jednego z najwybitniejszych kompozytorów

muzyki filmowej, skomponował ją do ponad 80 obrazów. Urodzony w 1955 roku w Bielsku-

Białej większość życia związał z Krakowem. Tutaj studiował historię i filozofię w

Uniwersytecie Jagiellońskim a od 1977 roku związany był z Piwnicą pod Baranami, dla której

komponował piosenki. Będąc muzycznym samoukiem często traktowany jest jako postać

łącząca muzykę poważną jednocześnie będąc w pewien sposób związanym z masowym

odbiorcą. Jego najbardziej znane na świecie kompozycje powstały do filmów Krzysztofa

Kieślowskiego (m.in. trylogia Trzy Kolory czy Podwójne Życie Weroniki) – kilkukrotnie

nominowany do Złotego Globu zdobył w 1994 roku nagrodę Cezara. Komponował m.in. dla

pianisty Leszka Możdżera a także dokonał orkiestracji albumu solowego wokalisty i

gitarzysty klasycznej rockowej grupy Pink Floyd, Davida Gilmoura, On An Island, był też

odpowiedzialny za dyrygowanie Orkiestrą Filharmonii Gdańskiej akompaniującej

Gilmourowi podczas wielkiego koncertu w Stoczni Gdańskiej z okazji 26. rocznicy powstania

„Solidarności”114 – występ ten został potem wydany i spotkał się z bardzo ciepłym przyjęciem

zarówno krytyki jak i publiczności115.

Z Krakowem związani są lub byli także znani artyści reprezentujący muzykę

popularną lub kabaretową. Marek Grechuta, kompozytor, piosenkarz, poeta, urodzony w 1945

roku w Zamościu większość swojej profesjonalnej kariery związał z Krakowem: tutaj w 1967

roku debiutował w Festiwalu Piosenki Studenckiej, stworzył swój kabaret, który następnie

przerodził się zespół muzyczny Anawa, z którym Grechuta odniósł wielkie sukcesy tworząc

(często wspólnie z Janem Kantym Pawluśkiewiczem) znane do dziś przeboje jak na przykład

„Dni, których nie znamy”, „Korowód”, „Ocalić od zapomnienia” czy „Nie dokazuj”. Od 1976

roku Grechuta ściśle współpracował z Piwnicą pod Baranami. W 2003 roku razem z grupą

rockową Myslovitz przeredagował muzycznie i ponownie nagrał utwór mysłowickiej formacji

„Kraków”, który stał się dużym przebojem. Grechuta zmarł w 2006 roku i pochowany został

113 M. Mendyk, Penderecki i Greenwood na szczytach sprzedaży!, portal Trzeciego Programu Polskiego Radia,

dostępne w Internecie [http://www.polskieradio.pl/9/209/Artykul/550211,Penderecki-i-Greenwood-na-

szczytach-sprzedazy], dostęp 9.09.2012. 114 Gdzie grać?, Miesięcznik społeczno-kulturalny Kraków, numer 5, Kraków 2009, s. 55. 115 Live In Gdańsk, portal recenzji muzycznych Rateyourmusic.com, dostępne w Internecie

[http://rateyourmusic.com/release/album/david_gilmour/live_in_gdansk/], dostęp 10.09.2012.

w Alei Zasłużonych na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie, gdzie jego grób jest stale

odwiedzany przez fanów jego twórczości.

Jako następca Grechuty w dziedzinie krakowskiej poezji śpiewanej często widziany

jest Grzegorz Turnau. Urodzony w 1967 roku w Krakowie pianista i kompozytor w swojej

twórczości często odwołuje się do motywów lokalnych, czego najbardziej znanym

przykładem jest utwór „Bracka”, który stając się wielkim przebojem wypromował tę ulicę do

rangi miejsca znanego w całej Polsce. Turnau odniósł pierwszy wielki sukces zdobywając I

nagrodę Studenckiego Festiwalu Piosenki w 1984 roku, w latach 1984-1997 współpracował

ze wspomnianą Piwnicą pod Baranami, do roku 2012 wydał 15 solowych albumów116, w tym

w 1997 roku zbiór nagrań zatytułowany „Tutaj jestem” wyraźnie, w poetycki sposób

odwołujący się do lokalnego patriotyzmu. Nagrywał też utwory z Andrzejem Sikorowskim,

liderem grupy Pod Budą – najbardziej znanym przykładem jest ballada „Nie przenoście nam

stolicy do Krakowa”, której tytułowa fraza przebiła się do języka potocznego.

Kraków wspominany był również w wielu innych popularnych piosenkach, będąc

ciągłą inspiracją dla artystów. Krakowa dotyczą m.in. takie klasyczne nagrania muzyki

rozrywkowej jak wspomniany „Krakowski spleen” grupy Maanam czy ballada „Czarny blues

o czwartej nad ranem” zespołu Stare Dobre Małżeństwo. Kraków występuje też jako scena

wielu wideoklipów towarzyszących piosenkom, m.in. w przeboju „Acidland” grupy

Myslovitz czy wspomnianych już „Brackiej” Turnaua i „Krakowie” Myslovitz i Grechuty.

116 Biografia, oficjalna strona Grzegorza Turnaua, dostępne w Internecie

[http://www.grzegorzturnau.pl/biografia], dostęp 15.11.2012.

Poza zróżnicowaną i

zorganizowaną działalnością muzyczną

na przestrzeni dziejów miasto Kraków

kojarzone jest powszechnie z tradycjami

muzycznymi, które z biegiem lat stały się

swoistym składnikiem wizerunku miasta.

Hejnał mariacki (węg. hajnal –

„poranek”), często potocznie zwany

hymnem Krakowa, to tradycyjna melodia

odgrywana na trąbce przez członków

krakowskiej Straży Pożarnej z wyższej wieży krakowskiego kościoła farnego pod wezwaniem

Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny. Tradycja ta sięga średniowiecza, pierwsza

historyczna wzmianka zanotowana została w 1392 roku. Melodia ma najprawdopodobniej

węgierski rodowód, stąd jej uznana nazwa. Służyła ona jako znak zamknięcia bądź otwarcia

bram miejskich, a w szczególnych przypadkach jako sygnał znaczący specjalne wydarzenie,

takie jak wrogi atak na miasto bądź pożar – wieża zwana Hejnalicą, należąca do miasta,

formalnie pełni do dziś funkcję strażnicy. Prawdopodobnie od XVI wieku zwyczajowo hejnał

grany jest o każdej godzinie i kierowany po kolei w cztery strony świata117. Dziś oszczędna,

5-nutowa melodia jest muzycznym symbolem miasta a także jednym z najważniejszych

muzycznych motywów Polski – od 1927 roku w każde południe jest regularnie transmitowana

przez I Program Polskiego Radia. Od 1927 roku tradycją było transmitowanie wszystkich 4

odegrań hejnału o pełnej godzinie. We wrześniu 2012 roku zaczęto transmitować zaledwie

jedno wykonanie hejnału, co odbiło się dużym echem w mediach i wśród społeczeństwa,

szczególnie w Krakowie. Kontrowersje dotyczą zmiany wieloletniej tradycji, którą

117 M. Rożek, Przewodnik po zabytkach Krakowa, Kraków 2008, s. 187.

Rysunek 1. Żołnierz grający Hejnał Mariacki po zdobyciu Monte Cassino w czasie II wojny światowej

Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Polish_Bugler_Monte_Cassino.jpg&filetimestamp=20080815234157

szczególnie Krakowianie uważają za uświęconą tradycję118. Wokół hejnału i sposobu, w jaki

jest odgrywany narosło kilka ciekawych legend, które do dziś są składową lokalnego

folkloru119.

Drugim motywem muzycznym kojarzonym z dawną stolicą Polski jest ludowy taniec

krakowiak. Oparty na charakterystycznym, synkopowanym rytmie, skoczny taniec

pochodzący z okolic Krakowa jest jednym z najpopularniejszych, obok poloneza i mazura,

tańców polskich – inspirowali się nim m.in. Fryderyk Chopin czy Karol Szymanowski

tworząc swoje dzieła muzyczne. Z tańcem związany jest też charakterystyczny krakowski

118 Prezes Polskiego Radia: 'Skróciliśmy hejnał z Wieży Mariackiej, bo to były minuty jałowe. I nie idzie tu o

reklamy', portal internetowy Wyborcza.pl, dostępne w Internecie

[http://wyborcza.pl/1,75478,12535233,Prezes_Polskiego_Radia___Skrocilismy_hejnal_z_Wiezy.html], dostęp

15.11.2012. 119 Co ciekawe, w czeskiej Pradze również odgrywany jest podobny sygnał muzyczny: dzieje się to co godzinę z

wieży ratusza miejskiego. Jest to jednak jedynie wznowienie dawnej tradycji, zapoczątkowane w 2007 roku.

Rysunek 2. Zespół folkowy na ulicach Krakowa w charakterystycznych małopolskich strojach ludowych.

Źródło: http://media.lonelyplanet.com/lpi/17159/17159-5/681x454.jpg

ubiór ludowy, który w czasie powstania Tadeusza Kościuszki w 1794 roku stał się również

zaadaptowanym ubiorem wojskowym (do dziś w armii używa się krakowskiej czapki

rogatywki) i symbolem polskiej walki o niepodległość a jednocześnie ciągle wpisany jest w

miejski krajobraz, w tym uliczny – można w Krakowie do dziś zobaczyć ludowe kapele

wykonujące muzykę w tychże strojach.

Rozdział III

Scena muzyczna Krakowa

3.1. Festiwale

Muzyka w XX wieku została uprzemysłowiona i stała się jedną z ważnych branż

gospodarki. Powstanie nagrań, sieci dystrybucji, profesjonalnej obsługi koncertów

spowodowało, że przemysł muzyczny stał się dla niektórych krajów jedną z najbardziej

dochodowych gałęzi gospodarki – najlepszym przykładem jest tu Wielka Brytania, której

największe wpływy z tytułu eksportu przynosił w latach 1990-tych właśnie przemysł

muzyczny120. Kraj ten wraz z USA zdominował muzykę popularną drugiej połowy XX wieku

promując nowe trendy w sztuce a także propagując język i kulturę brytyjską – stała się więc

muzyka czynnikiem promującym samą Wielką Brytanię – widać to na przykładzie

Liverpoolu, miasta, w którym powstał najbardziej popularny zespół muzyczny w historii

muzyki, The Beatles – miasto zainwestowało wiele w turystykę muzyczną m.in. rekonstruując

klub Cavern, w którym Beatlesi grali jedne ze swoich pierwszych koncertów. Co znamienne

imieniem Johna Lennona ochrzczono lotnisko w Liverpoolu a w samym mieście można

zobaczyć wiele specjalnie przygotowanych miejsc, które przypominają o słynnej czwórce. To

właśnie dla Beatlesów do tego portowo-przemysłowego miasta ściągają miliony turystów

rocznie, w tym wieli zagranicznych121.

Przykład ten daje do zrozumienia, że odpowiednia promocja i wykorzystanie

zastanego potencjału przy jednoczesnym rozwijaniu bieżącej działalności muzycznej może

pomóc w kreowaniu trwałej marki miasta. Kraków ze swoją wielowiekową tradycją

muzyczną a także specyficznym, turystycznym klimatem ma według autora pracy dużą szansę

na wyrobienie sobie marki miasta muzyki. Jeden z najwybitniejszych muzyków rockowych

ostatnich 30 lat, Wojciech Waglewski stwierdził, że Kraków wyróżnia się spośród innych

polskich miast tym, że jest w nim pełno muzyki – mnogość różnorodnych wydarzeń

muzycznych jest ogromna, a muzyka jest też obecna w życiu codziennym, na ulicach miasta,

120 T. Słoń, Przemysł muzyczny w Krakowie – media w Krakowie [w:] Metropolitalne funkcje Krakowa, vol. 2,

Kraków 1998, s. 43. 121 Top 150 City Destinations 2006, dostępne w Internecie [http://blog.euromonitor.com/2007/10/top-150-city-

destinations-london-leads-the-way.html], dostęp 2.09.2012.

a nawet w środkach komunikacji miejskiej122.

Mimo całej tej ilości wydarzeń, które zostaną przedstawione w niniejszym rozdziale,

Kraków wydaje się cierpieć na brak spójnego zarządzania taką wielością wydarzeń

muzycznych i brakiem spójnej wizji, która pomogłaby wykorzystać ten artystyczny potencjał

do wzbogacenia marki miasta – szczególnie wobec turystów zagranicznych, których coraz

większa liczba odwiedza stolicę Małopolski – w 2011 roku było to przeszło 2 miliony123.

Miastu ciągle brakuje też odpowiednich miejsc, w którym działalność muzyczna mogłaby być

prezentowana. Problematyka wykorzystania marketingowego muzyki przedstawiona zostanie

w rozdziale czwartym.

W celu ukazania muzycznego potencjału miasta należy przytoczyć i zaprezentować

przykłady najważniejszych organizowanych w mieście festiwali muzycznych. Muzyka

poważna towarzyszyła miastu niemal od początku jego dziejów – do dziś Kraków kojarzony

jest z doniosłością królewskiego dworu czy tradycją kościelną – stąd też występuje duża

podaż wydarzeń muzycznych związanych z tą gałęzią sztuki muzycznej. Pojawia się też

jednak coraz więcej wydarzeń muzycznych prezentujących muzykę awangardową czy

popularną.

Festiwal Muzyka w Starym Krakowie został zainicjowany przez Władze Miasta

Krakowa w 1976 roku i do dziś odbywa się cyklicznie pod patronatem Prezydenta Miasta.

Odwołuje się do historycznej tradycji muzycznej Krakowa. Wydarzenie odbywa się w

sierpniu w ciągu około dwóch tygodni w najpiękniejszych starych kościołach, synagogach i

historycznych salach i dziedzińcach Krakowa a także komnatach Kopalni Soli w Wieliczce.

Organizacją festiwalu zajmuje się Fundacja Capella Cracoviensis pod dyrekcją Stanisława

Gałońskiego. Projekt dofinansowany jest z budżetu miasta i środków Ministerstwa Kultury i

Dziedzictwa Narodowego, sponsorami są również Uniwersytet Jagielloński, Gmina

Wyznaniowa Żydowska, Akademia Muzyczna, Muzeum Narodowe i instytucje prywatne124.

W nawiązaniu do dworskich tradycji Krakowa również w okresie wakacyjnym

organizowany jest Festiwal Tańców Dworskich „Cracovia Danza”. Wydarzenie popularyzuje

zwyczaje dworu w postaci spektakli odbywających się m.in. w Zamku Królewskim na

122 T. Słoń, Przemysł muzyczny w Krakowie…, Kraków 1998, s. 43. 123 Kraków znów przyciągnął miliony, Portal Dziennik Turystyczny, dostępne w Internecie

[http://dziennikturystyczny.pl/2011/11/krakow-znow-przyciagnal-miliony/], dostęp 2.09.2012. 124 Oficjalna strona internetowa festiwalu Muzyka w Starym Krakowie, dostępne w Internecie

[http://www.mwsk.pl/], dostęp 3.09.2012.

Wawelu. W renesansowej, podmiejskiej Willi Justa Decjusza organizowane są warsztaty

taneczne i korowody, których celem jest przygotowanie do finałowego balu, który odbywa się

początkiem sierpnia na Rynku Głównym125.

Festiwal Muzyki Polskiej to wydarzenie popularyzujące muzykę polską sięgając

zarówno do najbardziej znanych jak i zapomnianych utworów, często organizując

prawykonania utworów pochodzących z dawnych czasów. Festiwal opiera się na

wykonawstwie koncertowym: solowym, kameralnym, chóralnym, symfonicznym, baletowym

i operowym. Prezentuje też historię muzyki w formie spektakli multimedialnych.

Organizowane przez Stowarzyszenie Muzyki Polskiej wydarzenie od roku 2011 odbywa się

miesiącach letnich126.

Krótkim, ale oryginalnym festiwalem jest Noc Cracovia Sacra, prezentująca kościoły i

klasztory Krakowa podczas kilku sierpniowych nocy łącząc dostęp do tych miejsc z

koncertami i spektaklami wykonywanymi przez solistów, zespoły i chóry – festiwal jest

również transmitowany na specjalnych telebimach, umożliwiając śledzenie go w Nowym

Sączu, Tarnowie i Zakopanem. Wydarzenie jest organizowane przez Urząd Miasta127.

Dużej wielkości imprezą jest Festiwal Muzyki Tradycyjnej Rozstaje, jedno z

najważniejszych tego typu wydarzeń w środkowo-wschodniej Europie prezentujące bogactwo

muzyki dawnej Galicji, regionu charakteryzującego się szczególnie do czasu II wojny

światowej wielką różnorodnością etniczną. Na koncertach kameralnych i plenerowych, a

także w czasie warsztatów muzycznych prezentowana jest muzyka czerpiąca z tradycji

polskiej, żydowskiej, romskiej, ukraińskiej, ale także afrykańskiej czy amerykańskiej128.

Inną skalę wydarzenia prezentuje Wawel o zmierzchu, organizowany przez Zamek

Królewski na Wawelu cykl koncertów muzyki poważnej odbywający się w różnych

miejscach Wawelu – jest to unikalna szansa zobaczenia wzgórza Wawelskiego po zmroku,

kiedy jest ono zamknięte dla turystów. Prezentowane są dzieła kompozytorów zarówno

125 XII Festiwal Tańców Dworskich „Cracovia Danza”, Karnet – wydanie specjalne na polską prezydencję,

Kraków 2011, s. 17. 126 7. Festiwal Muzyki Polskiej, Karnet – wydanie specjalne na polską prezydencję, Kraków 2011, s. 15. 127 Noc Cracovia Sacra, Karnet – wydanie specjalne na polską prezydencję, Kraków 2011, s. 20. 128 Festiwal Muzyki Tradycyjnej Rozstaje, Karnet – wydanie specjalne na polską prezydencję, Kraków 2011, s.

współczesnych, jak i klasycznych – m.in. Szymanowskiego, Prokofiewa, Beethovena,

Mozarta i Chopina129.

Unikalnym wydarzeniem jest krakowski Festiwal Muzyki Filmowej. Po raz pierwszy

zorganizowany w 2008 roku stał się jednym z najbardziej prestiżowych w Krakowie.

Wydarzenie odbywa się co roku zazwyczaj w maju, w okresie pomiędzy Krakowskim

Festiwalem Filmowym a Festiwalem w Cannes, przyciągając światowe gwiazdy muzyki

filmowej, takie jak laureaci Nagród Amerykańskiej Akademii Filmowej - Oskarów: Howard

Shore czy Tan Dun a także w ciągu 3 dni trwania około 20 000 widzów. FMF jest znany z

organizowania wielkich pokazów muzyki filmowej granej przez orkiestrę na żywo przy

akompaniamencie wielkiego ekranu z odtwarzanym filmem – w ciągu kilku edycji do

organizacji tego przedsięwzięcia wykorzystywano krakowską śródmiejską łąkę – Błonia bądź

halę ocynkowni Kombinatu Metalurgicznego im. Tadeusza Sendzimira w Nowej Hucie

zapewniając oryginalną oprawę130.

W Krakowie coraz więcej pojawia się też muzyki rozrywkowej w wydaniu

festiwalowym. Jest to rzecz nowa dla miasta, które kojarzone jest przede wszystkim z tradycją

i konserwatyzmem. Nowe wydarzenia wprowadzają na krakowską scenę muzyczną powiew

awangardy – co znamienne, niektóre stają się przyczynkiem do dyskusji i źródłem

kontrowersji, czy wydarzenia takie powinny odbywać się w Krakowie131.

Rozwija się krakowska scena jazzowa, czego najbardziej dobitnym dowodem jest

Letni Festiwal Jazzowy odbywający się głównie w Piwnicy Pod Baranami. Wydarzenie

rozpoczyna się paradą muzyków, która wyrusza spod krakowskiego Barbakanu i pozostałości

murów miejskich by dotrzeć do Rynku Głównego. W dniu otwarcia koncerty odbywają się

też w wielu kawiarniach Starego Miasta. Festiwal trwa przez cały lipiec i codziennie obfituje

w różne wydarzenia, jest więc niezwykle skondensowaną i intensywną atrakcją, z której

skorzystać może wiele osób. W roku 2012 do Krakowa przybyły wielkie gwiazdy światowego

129 Portal informacyjny infoKraków, dostępne w Internecie

[http://www.infokrakow.pl/bilety/action,get,id,560827,t,V-Letni-Festiwal-Muzyczny-Wawel-o-Zmierzchu.html],

dostęp 3.09.2012. 130 5th Annual Film Music Festival in Krakow, FREEwalkingTOUR.com, dostępne w Internecie

[http://freewalkingtour.com/art/pokaz/182], dostęp 3.09.2012.

131 Kontrowersyjny Unsound w Krakowie. Festiwalowy The End?, portal Gazeta.pl, dostępne w Internecie

[http://cjg.gazeta.pl/CJG_Krakow/1,104365,12348363,Kontrowersyjny_Unsound_w_Krakowie__Festiwalowy_

The.html], dostęp 6.09.2012.

jazzu, co potwierdza rangę festiwalu, który odbywał się już po raz siedemnasty. W

największej krakowskiej Sali kinowej Kijów.Centrum John Scofield premierowo

zademonstrował swój projekt Hollowbody Band. Częścią festiwalu wpisującą się w cykl

Krakowskich Nocy jest Krakowska Noc Jazzu, koncert odbywający się na Małym Rynku, w

którym udział w 2012 roku brała obok jazz-rockowej formacji Laboratorium Symfoniczne

także Orkiestra Filharmonii Kaliskiej a także znana wokalistka jazzowa Urszula Dudziak. W

tę noc koncerty odbywały się w różnych miejscach Starego Miasta, Kazimierza, a nawet na

jednej z barek na Wiśle. Krakowska Akademia Muzyczna stała się sceną Kraków Solo Piano

Weekend, swoistej konfrontacji jazzowych pianistów różnych pokoleń. Finałem festiwalu jest

zazwyczaj koncert odbywający się na dziedzińcu Pałacu pod Baranami, w 2012 roku

zaszczycił go swoją obecnością legendarny trębacz Randy Brecker132.

Organizowany przez Stowarzyszenie Artystyczno-Edukacyjne „Jazzowy Kraków” i

Krakowska Szkoła Jazzu i Muzyki Rozrywkowej międzynarodowy festiwal Starzy i młodzi,

czyli jazz w Krakowie cechuje się nieco mniejszą częstotliwością wydarzeń, lecz podobnym

rozmachem – gwarantuje rozrywkę na wysokim poziomie dostępną przez około miesiąc –

zazwyczaj kwiecień lub maj. Koncerty organizowane są w budynku Akademii Muzycznej

przy ulicy św. Tomasza, w klubie Lizard King czy Centrum Kultury i Sztuki Japońskiej

Manggha. Wśród zaproszonych wykonawców był m.in. znakomity basista Richard Bona czy

słynny kontrabasista i wokalista Avishai Cohen133, a także Jan „Ptaszyn” Wróblewski i

wspomniana wyżej Urszula Dudziak.

Od 2006 roku odbywa się w Krakowie kolejny festiwal jazzowy – Krakowska Jesień

Jazzowa organizowana przez Klub Alchemia, znany lokal muzyczny znajdujący się w

krakowskiej dzielnicy Kazimierz. Festiwal ma mniejszą skalę niż wyżej wymienione,

uzupełnia je jednak mając podejście bardziej kameralne i jednocześnie ugruntowując pozycję

Alchemii na lokalnym rynku muzycznym134.

132 17. Letni Festiwal Jazzowy w Piwnicy Pod Baranami, Portal karnet.krakow.pl, dostępne w Internecie

[http://www.karnet.krakow.pl/aktualnosci/festiwale/4/17-letni-festiwal-jazzowy-w-piwnicy-pod-

baranami_17324.html], dostęp 7.09.2012. 133 Starzy i młodzi, czyli jazz w Krakowie, oficjalna strona festiwalu [http://www.jazz.krakow.pl/festiwal/], dostęp

7.09.2012. 134 O festiwalu, portal internetowy Krakowskiej Jesieni Jazzowej, dostępne w Internecie [http://kjj-festiwal.pl/o-

festiwalu/], dostęp 30.09.2012.

Wydarzeniem jazzowym mającym najdłuższą tradycję są Krakowskie Zaduszki

Jazzowe. Pierwsza edycja tego unikalnego ze względu na okazję (święta: Wszystkich

Świętych i Dzień Zaduszny) na skalę światową festiwalu odbyła się w 1954 roku –

zapoczątkowana została jako jamm session, które odbyło się z udziałem muzyków z całej

Polski w Sali gimnastycznej szkoły podstawowej przy ulicy Królowej Jadwigi. Dziś koncerty

odbywają się nie tylko w Krakowie, ale też w pobliskich miejscowościach: Wieliczce,

Niepołomicach, Trzebini, Zabierzowie i Niepołomicach135.

Wydarzeniem, które łączy w sobie muzykę awangardową i popularną, a także

poważną w sposób harmonijny, a jednocześnie oryginalny jest Sacrum Profanum.

Wydarzenie to znalazło wielu odbiorców zarówno w kraju jak i zagranicą i stało się swoistą

wizytówką Krakowskiego Biura Festiwalowego – z roku na rok generując coraz większe

zainteresowanie mediów. Festiwal odbywa się od 2004 roku, za każdym razem prezentując

muzykę innego kraju – w roku 2012 po raz pierwszy była to Polska (wcześniej m.in. Niemcy,

Skandynawia, Francja czy Wielka Brytania). Jeden wrześniowy tydzień codziennie

wypełniają różnorodne koncerty odbywające się w oryginalnych lokalizacjach, do których

należą m.in. Hala ocynkowni kombinatu hutniczego Arcellor Mittal w dzielnicy Nowa Huta,

teren dawnej Fabryki Oskara Schindlera (dziś dzielony przez Muzeum Historyczne Miasta

Krakowa i jego wystawę „Kraków – czas okupacji 1939-1945” i Muzeum Sztuki

Współczesnej MOCAK), Muzeum Inżynierii Miejskiej w Krakowie czy Teatr Łaźnia Nowa.

Festiwal co roku gości uznane sławy świata muzycznego, byli to m.in. jeden z

najważniejszych współczesnych kompozytorów Steve Reich, muzyk zespołu Radiohead i

kompozytor Jonny Greenwood – jeden z oryginalniejszych gitarzystów światowej sceny

rockowej, pianista Leszek Możdżer, trębacz jazzowy Tomasz Stańko czy islandzki zespół

prezentujący muzykę określaną jako alternative rock, dream pop, post-rock – Sigur Rós136.

Festiwal zdobywa sobie coraz silniejszą markę stając się motywacją do przybycia do

Krakowa przez coraz szerszą rzeszę zagranicznych melomanów137.

135 W. Siekierski, Krakowskie Zaduszki Jazzowe – najstarszy z wszystkich festiwali, oficjalny portal Krakowskich

Zaduszek Jazzowych, dostępne w Internecie [http://www.krakowskiezaduszkijazzowe.xt.pl/], dostęp 15.11.2012. 136 Oficjalna strona internetowa festiwalu Sacrum Profanum, dostępne w Internecie

[http://www.sacrumprofanum.com/pl/1/0/2/strona-glowna], dostęp 7.09.2012. 137 Autor, jako przewodnik turystyczny, ma styk z około 100 hostelami, z tego względu miał szansę zapytać o to,

czy festiwal Sacrum Profanum cieszy się powodzeniem wśród turystów międzynarodowych. Okazało się, że

wielu z nich przybyło do Krakowa w okresie połowy września 2012 roku właśnie ze względu na chęć

uczestnictwa w festiwalu.

Festiwal Misteria Paschalia łączy z Sacrum Profanum organizator – Krakowskie

Biuro Festiwalowe a także licznie zdobywane nagrody i wyróżnienia, m.in. w rankingu Afisz

– wydarzenie kulturalne roku tygodnika „Polityka”, Turystyczny Produkt Roku Polskiej

Organizacji Turystycznej czy wyróżnienia tygodnika „Rzeczpospolita” jako jedne z

najważniejszych wydarzeń muzycznych roku. Misteria Paschalia to odbywający się

cyklicznie od 2004 roku w okresie Świąt Wielkiej Nocy festiwal skupiający się na muzyce

dawnej, obejmujący zarówno wykonania znanych utworów o tematyce świątecznej i pasyjnej

jak i brawurowe rekonstrukcje i prawykonania utworów mniej znanych138. Dyrektorem

artystycznym tego zbioru wydarzeń trwającego przez 8 dni jest Filip Berkowicz, uznawany za

twórcę sukcesu zarówno Misteria Paschalia jak i omówionego wyżej Sacrum Profanum a

także wiodącego inicjatora wydarzeń kulturalnych w innych polskich miastach139.

Kolejnym festiwalem, który odniósł duży sukces międzynarodowy jest Unsound

Festival. Oryginalny zestaw muzyki i sztuk wizualnych odbywa się w Krakowie zazwyczaj w

październiku od 2003 roku. Od 2010 roku istnieje również satelickie wydarzenie odbywające

się pod tą samą nazwą w Nowym Yorku, od 2011 roku odbywający się w kwietniu. Unsound

prezentuje głównie muzykę alternatywną, elektroniczną, awangardową używając do tego

miejsc w centrum miasta, m.in. kluby znajdujące się w Starym Mieście, kościół św.

Katarzyny i Małgorzaty w historycznej dzielnicy Kazimierz, muzeum Manggha, synagogę

Tempel140.

W nieco podobnym stylu jawi się Selector Festival, poświęcony muzyce

elektronicznej i tanecznej. Pierwszy raz odbył się w 2009 roku i stał się wielkim sukcesem

przyciągając nie tylko gwiazdy współczesnej sceny elektroniki i rocka, jak np. Franz

Ferdinand, Röyksopp, Dizzee Rascal, La Roux czy Klaxons, ale przede wszystkim liczną

publiczność nie tylko polską, ale i zagraniczną. Festiwal odbywa się w namiocie ustawionym

138 Oficjalna strona internetowa festiwalu Misteria Paschalia, dostępne w Internecie

[http://www.misteriapaschalia.com/pl/13/285/286/program], dostęp 7.09.2012. 139T. Handzlik, Filip Berkowicz – pożegnanie „dyktatora”, portal internetowy Gazeta.pl, dostępne w Internecie

[http://krakow.gazeta.pl/krakow/1,44425,10079415,Filip_Berkowicz___pozegnanie__dyktatora_.html], dostęp

7.09.2012. 140 Oficjalna strona internetowa Unsound Festival, dostępne w Internecie

[http://unsound.pl/en/festival/program/schedule/2012], dostęp 7.09.2012.

na krakowskich Błoniach a w 2012 roku w ciągu dwóch dni (festiwal odbywa się w czerwcu)

bawiło się około 10 tysięcy ludzi141.

Dla publiczności preferującej muzykę popularną i rockową głównego nurtu

(mainstream) odbywa się sierpniowy Coke Live Music Festival. Po raz pierwszy

zorganizowany w 2006 roku jako jednodniowe wydarzenie z każdym kolejnym rokiem

gromadzi coraz więcej znanych na świecie wykonawców i publiczności, stając się magnesem

przyciągającym do Krakowa ludzi młodych, którzy niejako „przy okazji” korzystają też z

klasycznej oferty turystycznej miasta w jego historycznym centrum. Jest to strategia nowa dla

Krakowa, ponieważ podstawą promocyjną jest nie wartość kulturowa miasta, a

zorganizowane w nim wydarzenie. W przeciągu kilku lat na terenie Muzeum Lotnictwa

wystąpiły m.in. tak znane postaci i zespoły jak Rihanna, Jay-Z, Shaggy, Akon, Timbaland,

Kaiser Chiefs, The Prodigy, O.S.T.R., The Killers, 30 Seconds To Mars, The Kooks czy

Interpol – zauważalny jest stopniowe ciążenie festiwalu w stronę bardziej rockowej estetyki.

W 2009 roku zanotowano rekordową frekwencję – przeszło 45 tysięcy widzów, co czyni z

tego festiwalu jeden z większych tego typu nie tylko w Polsce, ale i w Europie Środkowej142.

Festiwal Kultury Żydowskiej to wydarzenie wielowątkowe, jednak wielka jego część

opiera się na muzyce. Jest to jeden z największych tego typu festiwali na świecie –

wyjątkowego charakteru dodaje mu fakt, że odbywa się w miejscu, gdzie przed drugą wojną

światową żyła bardzo duża społeczność żydowska niemal kompletnie zniszczona przez

Hitlerowców – po wojnie w czasie istnienia Polskiej Republiki Ludowej ludność żydowska

poddana była przez władze komunistyczne prześladowaniom i stopniowo stawała się coraz

mniejsza. Od roku 1989 Kraków, a szczególnie jego dawna żydowska dzielnica, Kazimierz,

ponownie staje się sceną dla kultury żydowskiej, w której uczestniczy nie tylko bardzo

niewielka liczbowo Gmina Wyznaniowa Żydowska, ale także, a może przede wszystkim

młodzi ludzie nie będący ani pod względem religijnym ani etnicznym Żydami. Festiwal

zainicjowany został w 1988 roku przez Krzysztofa Gierata i Janusza Makucha, który do dziś

jest jego dyrektorem. Początkowo jednodniowe, niewielkie skalą wydarzenie zaczęło

141 T. Handzlik, “Cracow, can you jump?” Burn Selector Festival zatrząsł ziemią, portal Gazeta.pl, dostępne w

Internecie

[http://kultura.gazeta.pl/kultura/1,115024,11857157,_Cracow__Can_you_jump___Burn_Selector_Festival_zatrz

asl.html], dostęp 8.09.2012. 142 O festiwalu, oficjalna strona internetowa Coke Live Music Festival, dostępne w Internecie

[http://livefestival.pl/pl/O-FESTIWALU2], dostęp 9.09.2012.

przeradzać się w kilkudniowy, pełny zagranicznych gości zestaw wykładów, warsztatów,

widowisk, seansów kinowych i koncertów muzycznych. 23. edycja, która odbyła się w

Krakowie w dniach 29.06-8.07.2012 obejmowała przeszło 200 pomniejszych wydarzeń.

Najbardziej spektakularnym widowiskiem muzycznym jest finałowy koncert Szalom na

Szerokiej, na który corocznie przybywa 15-20 tysięcy turystów i krakowian. Wśród

wykonawców wymienić należy m.in. Leopolda Kozłowskiego, nazywanego ostatnim

klezmerem Galicji, Davida Krakauera, Nigela Kennedy’ego czy Benziona Millera. Festiwal

jest świętem muzyki, która prezentowana jest na ulicach (szczególnym wydarzeniem są

koncerty odbywające się na dachu budynku tzw. Okrąglaka na kazimierskim Placu Nowym) i

w lokalach Kazimierza. Celem organizatorów jest promocja kultury żydowskiej, która

niegdyś tak bogata, została w wyniku wojny i okresu komunizmu zapomniana i zepchnięta do

roli niemalże zaledwie legendarnej. Festiwal ten cieszy się coraz większym poparciem i

patronatem (w tym popartym donacjami) nie tylko instytucji polskich, ale też coraz większej

liczby zagranicznych143. Bliskim powyżej przedstawionemu jest wyjątkowe wydarzenie

prezentujące krakowskie synagogi nocą – 7@nite Synagogi Nocą. Poza możliwością

zwiedzenia zabytkowych obiektów połączone jest ono z wydarzeniem koncertowym w

synagodze Tempel144. Festiwale te generują międzynarodowe zainteresowanie Krakowem ze

względu na światowe zainteresowanie historią żydowską, szczególnie w kontekście

holokaustu. W tym przypadku pełnią również rolę swoistego odbrązawiacza pamięci o Polsce,

jako o kraju, w którym nazistowskie Niemcy wymordowały zdecydowaną większość z ponad

6 milionów żydowskich ofiar drugiej wojny światowej. Wydarzenia te skupiają się przede

wszystkim na tym, co radosne i pozytywne starając się promować Polskę i Kraków jako

miejsce otwarte, nowoczesne i tolerancyjne.

Specyficzny, typowo krakowskim festiwalem o charakterze konkursowym jest

Studencki Festiwal Piosenki. Odbywający się od 1962 roku stał się jednym z ważniejszych

wydarzeń muzycznych w skali kraju generując nie tylko zainteresowanie publiczności ale

przyczyniając się do kreowania nowych wykonawców. Wśród konkursowych laureatów

znajdują się tacy wykonawcy jak Maryla Rodowicz, Renata Przemyk, Marek Grechuta,

Maciej Zembaty, Grzegorz Turnau czy Robert Kasprzycki. Wydarzenie, organizowane przez

143 Sponsorzy, oficjalna strona internetowa Festiwalu Kultury Żydowskiej, dostępne w Internecie

[http://www.jewishfestival.pl/sponsorzy-media,17,p,pl.html], dostęp 11.09.2012. 144 Program, oficjalna strona internetowa festiwalu 7@nite Synagogi Nocą, dostępne w Internecie

[http://www.7atnite.pl/program.html], dostęp 11.09.2012.

Krakowskie Biuro Festiwalowe wspólnie ze Stowarzyszeniem Instytut Sztuki promuje

piosenkę autorską – przyznawana jest m.in. Nagroda im. Jacka Kaczmarskiego, który wygrał

festiwal w 1977 roku. Istnieją także dwa specjalne stypendia artystyczne – imienia Wojtka

Bellona (twórcy piosenek, głównego autora repertuaru Wolnej Grupy Bukowina) i Marka

Grechuty.

Kraków jest moim zdaniem miastem konserwatywnego porządku, zazwyczaj

kojarzonym z tradycją i kulturą poważną – taki kierunek obrało większość festiwali

powstałych w mieście do roku 2000. Aktualnie zauważa się jednak trend coraz silniejszego

skierowania uwagi na festiwale muzyki awangardowej bądź popularnej.

3.2. Inne wydarzenia muzyczne

Poza dużymi festiwalami w Krakowie odbywa się bardzo wiele mniejszych

wydarzeń muzycznych, zaliczyć do nich możemy koncerty klubowe, regularne koncerty

krakowskiej opery i filharmonii, występy odbywające się w prywatnych hotelach,

restauracjach, prezentacja umiejętności muzycznych w przestrzeni publicznej i inne

wydarzenia i zjawiska uzupełniające krakowską scenę muzyczną. Aby uzyskać pełniejszy

obraz potencjału muzycznego miasta i móc go wykorzystać w jego promocji należy opisać

przykłady i specyfikę takich spektakli.

Jednoznacznie kojarzona z Krakowem jest działalność Piwnicy pod Baranami –

krakowskiego kabaretu założonego w 1956 roku i przez większość czasu prowadzonego przez

Piotra Skrzyneckiego. Jego działalność skupia się w bardzo dużej części na muzyce,

obejmując różne gatunki – przede wszystkim piosenkę kabaretową, poezję śpiewaną a także

jazz. W piwnicy działali znani muzycy – m.in. Ewa Demarczyk, Alosza Awdiejew,

wspominani Grechuta, Turnau czy Preisner, Jan Kanty Pawluśkiewicz, Jacek Wójcicki. Scenę

jazzową reprezentowali, koncertując w piwnicy m.in. Krzysztof Komeda, Zbigniew

Namysłowski, Tomasz Stańko, Jan „Ptaszyn” Wróblewski, Jarosław Śmietana – z tej tradycji,

powstałej jeszcze w latach 50-tych wyniknął w 1996 roku opisywany wyżej Letni Festiwal

Jazzowy. Mimo śmierci dyrektora, Piotra Skrzyneckiego, w 1997 roku piwnica kontynuuje

swoje działanie będąc jednym z najtrwalszych elementów oferty kulturalnej Krakowa i

jednocześnie jednym z najbardziej z nim kojarzonych w całej Polsce, cechuje się

wyjątkowością i tradycją145.

145 50 lat Piwnicy pod Baranami, portal Polki.pl – kultura, dostępne w Internecie

To z Krakowem (a także w dużym stopniu z Piwnicą) wiąże się w bardzo dużym

stopniu styl muzyczny zwany poezją śpiewaną. Operując kategoriami anglojęzycznymi

można próbować nazwać ten gatunek polskim odpowiednikiem muzyki określanej jako styl

folk lub singer-songwriter jednak należy powiedzieć, że jest to muzyka posiadająca cechy

unikalne i trudne do transkrypcji na dominujący w dzisiejszej muzyce popularnej nurt

anglojęzyczny. Poezja śpiewana jest bowiem połączeniem autorskiej kompozycji i

poetyckiego tekstu – zazwyczaj cechuje się dużą dozą melancholii i akustycznym

brzmieniem. Przykładem piosenki napisanej w tej konwencji jest np. utwór „Bracka”

Grzegorza Turnaua z tekstem Michała Zabłockiego. Utwór ten jest znaczący również ze

względu na swoje oddziaływanie kulturowe i promocyjne – dzięki artyście opisywana ulica

stała się znana w całej Polsce, a sam utwór jest nierozerwalnie kojarzony z Krakowem.

Spośród wielu wykonawców poezji śpiewanej związanych z Krakowem wyróżnić można

również zespół Stare Dobre Małżeństwo (który wystąpił m.in. na Studenckim Festiwalu

Piosenki w 1984 roku), Marka Grechutę, Ewę Demarczyk, Wojciecha Bellona.

Stałą częścią krakowskiego krajobrazu kulturowego są muzycy uliczni. Spotkać ich

można szczególnie na obszarze historycznego centrum Krakowa: w Starym Mieście i w

mniejszym stopniu na Kazimierzu. Muzyka przez nich wykonywana jest bardzo różnorodna.

Są wśród nich:

• muzycy wykonujący piosenki przy akompaniamencie gitary akustycznej bądź

(rzadziej) klasycznej – zazwyczaj w języku polskim lub angielskim

• muzycy wykonujący muzykę gitarową, często z nagłośnieniem przy pomocy

wzmacniacza – używając gitar klasycznych, akustycznych bądź elektrycznych

• muzycy grający na instrumentach skrzypcowych

• akordeoniści

• zespoły folkowe prezentujące nie tylko muzykę, ale też ubiór krakowski

• wokaliści a capella

• muzycy grający na bębnach lub innych instrumentach perkusyjnych.

Najczęściej na ulicach spotkać można muzyków z grupy pierwszej. Znany krakowski

muzyk, były lider zespołu Püdelsi, Maciej Maleńczuk zanim zaczął z sukcesem nagrywać

muzykę profesjonalnie przez 7 lat występował jako muzyk uliczny – wiele z utworów, które

prezentował na ulicach Krakowa (a także innych polskich miast) w latach 1983-1990 znalazło

[http://polki.pl/kultura_muzyka_artykul,10001586.html], dostęp 10.11.2012.

się ostatecznie na jego pierwszym albumie długogrającym, Pan Maleńczuk146. Innym znanym

muzykiem, który swoją karierę rozpoczął grając m.in. w miejskiej przestrzeni publicznej

Krakowa jest Gienek Loska, artysta pochodzenia białoruskiego – jego wykonania blues-

rockowych standardów jak i

własnych utworów zdobyły

znaczną popularność w

Internecie – nagrywane

amatorsko przez

przechodniów uliczne

występy prezentowane były

w portalach filmowych takich

jak YouTube. Loska

uczestniczył też w

popularnych programach

telewizyjnych będących

formą konkursu talentów –

jeden z nich, X Factor,

wygrał w 2011 roku147.

7 czerwca 2012 roku

wraz z przepisami o

wprowadzeniu Parku

Kulturowego Stare Miasto

regulacji zaczęły podlegać też

wszystkie osoby występujące

publicznie w obrębie Starego

Miasta148. Powołana została

specjalna komisja mająca

ocenić jakość prezentowanego wykonawstwa i na podstawie tej weryfikacji wydająca

146 Najsłynniejsi polscy grajkowie muzyczni, portal internetowy Polskiego Radia, dostępne w Internecie

[http://www.polskieradio.pl/6/242/Artykul/333687,Najslynniejsi-polscy-grajkowie-uliczni], dostęp 12.09.2012. 147 Tamże. 148 Uchwała Nr CXV/1547/10 Rady Miasta Krakowa w sprawie utworzenia parku kulturowego pod nazwą Park

Kulturowy Stare Miasto, krakowski Biuletyn Informacji Publiczej, dostępne w Internecie

[http://www.bip.krakow.pl/_inc/rada/uchwaly/show_pdf.php?id=55293], dostęp 13.09.2012.

Rysunek 3. Obszar Starego Miasta objęty Parkiem Kulturowym.

Źródło: http://bi.gazeta.pl/im/7/11401/z11401427X,Park-Kulturowy-na-Starym-Miescie---mapa.jpg

pozwolenie na tę działalność. Pomysł uznany został za kontrowersyjny, wielu komentatorów

uważa, że taka działalność powinna być oceniana tylko i wyłącznie przez rynek, tj.

mieszkańców i turystów. W ankiecie przeprowadzonej na potrzebę tej pracy przez autora

większość zapytanych osób (66%)149 uważa, że występować powinien móc każdy chętny.

Muzyka jest też obecna w przestrzeni ogólnodostępnej Krakowa, jednak jest to

przestrzeń, którą rozporządza instytucja Kościoła katolickiego: liczne kościoły w mieście,

szczególnie te znajdujące w się w jego historycznym centrum są regularnie wykorzystywane

jako sale koncertowe. Kilku organizatorów koncertów muzycznych proponuje koncerty

muzyki poważnej wykonywane przez profesjonalnych muzyków (kwartety smyczkowe,

solistów, organistów) – są to regularne występy biletowane. Coraz częściej interesują się nimi

nie tylko Krakowianie, ale też turyści. Dla wielu ludzi jest to szansa usłyszenia muzyki

poważnej w przystępnej cenie i w niezwykłym otoczeniu. Prezentowane dzieła zazwyczaj

obejmują repertuar popularny, szeroko znany również w popkulturze jak np. utwory

Vivaldiego, Mozarta czy Chopina.

Różnorodne koncerty organizowane są też okazjonalnie m.in. w Dworku

Białoprądnickim, na barkach zacumowanych przy bulwarach wiślanych, w Żydowskim

Muzeum Galicja, w synagogach, w Kopalni Soli w Wieliczce, w Muzeum Sztuki i Kultury

Japońskiej Manggha i w wielu krakowskich klubach. Jednym z najbardziej znanych jest

Alchemia, w której prezentowana jest głównie muzyka jazzowa i rockowa – miejsce zyskało

sobie status kultowego, będąc jednym z pierwszych tego typu lokali rozrywkowych

założonych w historycznej dzielnicy Kazimierz po 1989 roku. Jego przykładem idą inne

znane lokale na Starym Mieście. W Krakowie istnieje wiele zespołów muzycznych grających

muzykę rozrywkową. Część z nich jest zrzeszona w organizacji Krakowska Scena Muzyczna

nawzajem się promując, istnieje wiele zespołów przy miejskich domach kultury, możliwe jest

wynajęcie sal do prób. W dalszym ciągu jednak wiąże się to ze sporymi kosztami a zespołom

trudno jest przetrwać i przebić się do szerszej niż lokalna publiczność.

Wydarzeniem wiążącym tradycję z nowoczesną muzyką są Wianki. Bazując na

pogańskiej tradycji Nocy Kupały, dziś nazywanej często Nocą Świętojańską i wykorzystując

motyw wróżebnego rzucania wianków, symbolu panieństwa, do Wisły, wydarzenie stało się

latach dwutysięcznych również okazją do plenerowych koncertów zagranicznych gwiazd

149 Opracowanie własne, ankieta wykonana przy pomocy portalu Moje-Ankiety.pl.

muzyki, takich jak Lenny Kravitz i Wyclef Jean150. Wydarzeniom koncertowym towarzyszy

tradycyjny jarmark przybliżający publiczności średniowieczne zwyczaje. W latach 2010 i

2012 koncerty gwiazd, z powodu niewystarczających środków finansowych, nie odbyły się151.

W 2005 roku w Krakowie próbowano zaadaptować, z inicjatywy Gazety Wyborczej,

tradycję Dnia Muzyki – powstałego we Francji wydarzenia polegającemu na spontanicznym

wykonywaniu muzyki na ulicach miasta przez wielką liczbę ludzi jednocześnie. Zwyczaj ten

nie przyjął się jednak i pierwsza edycja była jednocześnie ostatnią.

Klasycznym festiwalem nie jest cykl operowy Opera Rara. Rozpoczęty w 2009 roku

z inicjatywy ówczesnego szefa Krakowskiego Biura Festiwalowego, Filipa Berkowicza,

spotkał się z bardzo ciepłym przyjęciem publiczności i krytyki. Cykl składa się każdego roku

z kilku przedstawień opery barokowej z XVII i XVIII wieku, z których wiele jest niezwykle

rzadko prezentowanych, co stanowi dużą atrakcję152.

Wiele wydarzeń muzycznych odbywających się w przestrzeni publicznej Krakowa

ma charakter jednostkowy bądź nieregularny. Należy do nich wieczór noworoczny, który w

zależności od ilości funduszy, którymi dysponuje miasto jest mniej lub bardziej huczny. W

Krakowie w dniu Sylwestra występowały zazwyczaj polskie lub zagraniczne gwiazdy muzyki

popularnej, jednak w 2011 roku, ze względu na słabą kondycję finansową miasta

zdecydowano się w ramach oszczędności imprezę odwołać – jedynymi wydarzeniami był

pokaz sztucznych ogni i życzenia prezydenta miasta153. Na Rynku okazjonalnie odbywały się

też takie wydarzenia jak np. transmisja na żywo legendarnej audycji radiowej Programu

Trzeciego Polskiego Radia – Trójkowej Listy Przebojów154 czy koncert światowej sławy

kompozytora muzyki filmowej Ennio Morricone.

150 Archiwum, Wianki w Krakowie – oficjalny portal internetowy, dostępne w Internecie

[http://www.wianki.krakow.pl/pl/8/0/9/archiwum], dostęp 30.09.2012. 151 Kraków: Wianki nad Wisłą 2012, Portal Moje Miasto Kraków, dostępne w Internecie

[http://www.mmkrakow.pl/416769/2012/6/28/krakow-wianki-nad-wisla--program?category=news], dostęp

30.09.2012. 152 Sukces cyklu Opera Rara, Dziennik Polski 24, dostępne w Internecie

[http://www.dziennikpolski24.pl/pl/aktualnosci/kultura/984538-sukces-cyklu-opera-rara.html], dostęp 1.10.2012. 153 Sylwester na Rynku Głównym, oficjalny portal internetowy miasta Krakowa, dostępne w Internecie

[http://www.krakow.pl/aktualnosci/9622,26,komunikat,sylwester_na_rynku_glownym.html], dostęp 1.10.2012. 154 Lista Przebojów prosto z Krakowa, oficjalny portal Krakowskiego Biura Festiwalowego, dostępne w

Internecie [http://biurofestiwalowe.pl/aktualnosci/lista-przebojow-prosto-z-krakowa.html], dostęp 1.10.2012.

Nie sposób wymienić wszystkich wydarzeń muzycznych odbywających się w

Krakowie ani zaprezentować wszystkich ważnych postaci związanych z tą gałęzią sztuki. Jest

to spowodowane nie tylko wielością tych wydarzeń, lecz także brakiem spójnej strategii

prezentacji muzyki w Krakowie (więcej o tym w rozdziale czwartym). Ujęte powyżej formy

działalności muzycznej stanowią jednak pewną reprezentację sceny muzycznej Krakowa i jej

charakterystyki, co pomocne będzie przy analizie jej potencjału promocyjnego.

3.3. Baza lokalowa krakowskiej sceny muzycznej

Zwiększająca się ilość wydarzeń muzycznych wymaga odpowiednich miejsc, w

których można by je przeprowadzić. Co może być zaskakujące mieniący się „stołecznością

kulturalną” Kraków jest niezwykle ubogi w obiekty koncertowe w skali nie tylko świata, ale i

kraju.

W Krakowie istnieje zaledwie jedna profesjonalna sala koncertowa – jest to budynek

Opery Krakowskiej, powstały w latach 2004-2008 według projektu Romualda Loeglera z

widownią sceny głównej na 760 miejsc. Do roku 2008 w Krakowie nie istniała żadna sala

koncertowa! Sytuacja ta powoli się zmienia, lecz brakuje jeszcze bardzo wiele aby osiągnąć

zadowalający poziom. Salami koncertowymi poszczycić się mogą m.in. Gdańsk (hala

Gdańsk-Sopot), Łódź (Atlas Arena), Katowice (Spodek), Warszawa (Sala Kongresowa i Hala

Torwar). O braku sali, jako o powodzie do wstydu dla miasta tej rangi mówił m.in. Zbigniew

Preisner155.

155 Gdzie grać, Miesięcznik Społeczno-kulturalny Kraków, numer 5 Kraków 2009, s. 54.

Rysunek 4. Wizualizacja Centrum Kongresowo-Koncertowego. Budowa w trakcie realizacji.

Źródło: http://www.icekrakow.pl/press-room/wizualizacje-male/ice_krakow_ice_1_ingarden_ewy_architekci_krakow_oraz_arata_isozaki_associates_tokyo.jpg

W Krakowie powstają jednak na przełomie pierwszej i drugiej dekady XXI wieku

obiekty, które choć częściowo zaspokoją zapotrzebowanie na obiekty koncertowe. Pierwszym

jest Centrum Kongresowo-Koncertowe, obiekt wielofunkcyjny powstający od 2010 roku.

Mieścić ma wiele sal, z których każda będzie mogła być używana w wielu konfiguracjach i w

różnych celach. Największa, Audytoryjna, pomieści 2100 osób będąc jednocześnie miejscem,

w którym odbywać się będą mogły koncerty muzyczne. Obiekt posiadać będzie także dwie

mniejsze sale: Teatralną zdolną pomieścić 600 i Audytoryjną na 300 osób. Znaczące jest

również umiejscowienie inwestycji w przestrzeni: powstaje ona naprzeciwko samego Wawelu

stanowiąc potencjalną długo oczekiwaną dominantę na południowym brzegu Wisły (por.

rysunek 3.) – zaprojektowany przez studio Ingarden & Ewý Architekci z pomocą Araty

Isozakiego, znakomitego japońskiego projektanta (odpowiedzialnego m.in. za bardzo udany

budynek Centrum Sztuki Japońskiej Manggha), obiekt ma zostać oddany do użytku w 2014

roku. Jego operatorem ma być Krakowskie Biuro Festiwalowe, co wydaje się być dobrym

rozwiązaniem, gdy popatrzeć na niezwykle prężną działalność tej jednostki. Poza

zapewnieniem tak długo oczekiwanej przestrzeni koncertowej realizacja ta porządkuje

częściowo chaotycznie zabudowany prawy brzeg Wisły w rejonie Osiedla Podwawelskiego.

Rysunek 5. Wizualizacja hali sportowo-widowiskowej w Krakowie. Wizja artystyczna, skrócona perspektywa miasta.

Źródło: http://polishproperty.eu/upload/admin/news/HALA.jpg

Kolejnym projektem w trakcie realizacji jest Hala Widowiskowo-Sportowa w

Czyżynach. Obiekty takie przyciągają do miasta wiele różnorodnych imprez – różnego

rodzaju mistrzostwa sportowe a także wielkie koncerty muzyczne. Co znamienne, wszystkie

one omijają Kraków – większość wydarzeń muzycznych dużej rangi w Polsce odbywa się w

katowickim Spodku, Łódzkiej Atlas Arenie lub w Gdańskiej Ergo Arenie. Dlatego też

budowa takiego budynku jest niezbędna w drodze do uczynienia z Krakowa prawdziwej

stolicy kultury. Krakowska hala powstaje od roku 2011 a planowo ukończona ma zostać pod

koniec roku 2013. Stanowić ma kompleks głównej hali mogącej pomieścić 15 328 widzów (a

przy koncertach i udostępnieniu płyty nawet do 18 tysięcy), hali treningowej a także parkingu

podziemnego156. Hala wpisuje się w otoczenie parkowo-handlowe prezentując również

nowoczesną fasadę złożoną z lamp typu LED, które pozwolą na wyświetlanie na powierzchni

zewnętrznej budynku różnorodnych filmów157. Jest dobrze skomunikowana z centrum miasta

a inwestycje drogowe wokół niej zapewnią do niej dobry dostęp kierowcom samochodów.

Hale tego typu goszczą, przy dobrej promocji i organizacji, najbardziej znane gwiazdy

światowej muzyki popularnej, dzięki czemu Kraków (poza festiwalem Coke Live) mógłby

zaistnieć na mapie koncertowej Europy.

Największym i najbardziej spektakularnym założeniem (nawet w skali Europy)

muzycznym w Krakowie jest projekt Centrum Muzyki. Filharmonia Krakowska nie posiada

wyspecjalizowanego budynku, korzystając tymczasowo (choć tak naprawdę wynajmując na

stałe) z budynku dawnego Domu Katolickiego na rogu ulic Zwierzynieckiej i Straszewskiego,

gdzie koncerty bywają zakłócane przez wstrząsy wywoływane przez przejeżdżające

tramwaje. Nowy kompleks muzyczny ma obejmować nie tylko gmach filharmonii, ale też

osobne obiekty Akademii Muzycznej, Capelli Cracoviensis i Sinfonietty Cracovia.

Jednocześnie kompleks stanowić ma część wielkiego projektu urbanistycznego polegającego

na odwracaniu miasta w stronę Wisły poprzez aktywizację przestrzeni publicznej stykającą

się z rzeką. Jest to inicjatywa bardzo obiecująca, wydaje się być też dość realna – list

intencyjny w sprawie powstania Centrum podpisali prezydent Krakowa Jacek Majchrowski,

marszałek województwa małopolskiego Marek Sowa i ówczesny rektor Akademii Muzycznej

Stanisław Krawczyński. Według wstępnych planów budowa kompleksu miałaby trwać od

156 [Kraków] Hala sportowo-widowiskowa, międzynarodowy portal urbanistyczny SkySkrapercity.com,

dostępne w Internecie [http://www.skyscrapercity.com/showthread.php?t=105785], dostęp 3.10.2012. 157 Tamże.

2015 do 2018 roku158. Miejsce wybrane na inwestycję znajduje się w posiadaniu wojska, jest

jednak szansa na jego wykup przez miasto po preferencyjnych cenach. Teren ten to około 12

hektarów położonych w bliskim sąsiedztwie rzeki. We wrześniu 2012 roku podczas Triennale

Architektury w Krakowie ogłoszono oficjalnie konkurs na urbanistyczne i architektoniczne

zagospodarowanie tego terenu159 . Centrum Muzyki ma obejmować m.in. dwie sale

koncertowe, studia nagraniowe, bibliotekę a także pokoje gościnne. Projekt ten jest

pionierskim w skali kraju, jednak jego szybka realizacja jest dość niepewna, szczególnie

biorąc pod uwagę koszty (około 400 milionów złotych) przy aktualnym na 2012 roku

zadłużeniu miasta160.

Muzyczna baza lokalowa Krakowa jest więc moim zdaniem bardzo uboga, lecz w

drugiej dekadzie XXI pierwszego stulecia zaczyna się to szybko zmieniać. Można sądzić, że

ukończone centrum kongresowo-koncertowe i hala sportowo-widowiskowa przyciągną do

miasta duże imprezy muzyczne, zarówno opierające się na repertuarze klasycznym jak i

rozrywkowym. Wysoka jakość architektury prezentowanej przez realizowane przedsięwzięcia

każe sądzić, że są one pierwszoplanowymi inwestycjami dla miasta. Kwestią bardzo ważną

pozostaje jednak rentowność nowych obiektów i ich faktyczna aktywność na rynku.

158 A. Malatyńska-Stankiewicz, Filharmonia nad Wisłą? Muzyczna nadzieja dla Krakowa, Gazeta Krakowska,

dostępne w Internecie [http://www.gazetakrakowska.pl/artykul/679155,filharmonia-nad-wisla-muzyczna-

nadzieja-dla-krakowa,id,t.html], dostęp 17.10.2012. 159 Spotkanie z Ministrem Siemoniakiem w sprawie budowy Centrum Muzyki, oficjalny portal internetowy

Województwa Małopolskiego, dostępne w Internecie [http://www.malopolskie.pl/Kultura/Informacje/?id=9033],

dostęp 3.10.2012. 160 „Coraz bardziej toniemy”. Kraków zbankrutuje?, portal Onet Wiadomości, dostępne w Internecie

[http://m.onet.pl/wiadomosci/kraj/krakow,k58qf], dostęp 3.10.2012.

Rozdział IV

Strategia promocji miasta poprzez muzykę

4.1. Badanie postrzegania Krakowa w odniesieniu do

muzyki

W rozdziale trzecim opisano różnorodność sceny muzycznej Krakowa. Powstaje

pytanie o umiejscowienie wydarzeń muzycznych w mieście w strategii jego promocji i

wpisanie muzyki w szerszy, „kulturalny” kontekst Krakowa. Czy Kraków faktycznie nazwać

można kulturalną stolicą Polski, do czego miasto aspiruje? Czy odbiór miasta jest w

jakikolwiek sposób definiowany przez jego muzyczną ofertę, czy istnieje wystarczający

potencjał, żeby muzyka mogła pełnić rolę czynnika napędzającego lokalną turystykę? Na te i

inne pytania autor stara się znaleźć odpowiedzi w ostatnim rozdziale pracy, poświęconym

konkretnej strategii promocyjnej miasta w odniesieniu do sztuki muzycznej.

Na potrzeby niniejszej pracy autor przeprowadził ankietę dotyczącą postrzegania

Krakowa w kontekście muzycznym. Ankieta składała się z 10 pytań, uczestniczyło w niej 80

osób narodowości polskiej w wieku od 20 do 70 lat. Wyniki pozwoliły autorowi na dokonanie

analizy faktycznego wizerunku muzycznego Krakowa na tle Polski i świata a także oceny

niektórych zjawisk muzycznych obecnych w mieście – zapytano także o ogólny potencjał

promocyjny Krakowa poprzez muzykę.

Poniżej autor przedstawia wyniki ankiety w formie graficznej161 wraz z ich krótką

analizą.

161 Wszystkie wyniki przedstawione w zaokrągleniu do pełnej jedności. Opracowanie własne. Ankieta wykonana

przy pomocy portalu Moje-Ankiety.pl.

Czy określiłbyś Kraków mianem

"miasta muzyki" porównując

go do innych miast polskich?

NIE MAM

ZDANIA

Czy określiłbyś Kraków mianem

"miasta muzyki" porównując

go do innych miast

europejskich?

NIE MAM

ZDANIA

Czy wybrałeś się kiedyś na jakieś

organizowane w Krakowie

wydarzenie muzyczne

dowiadując się o nim z biuletynu

firmowanego przez miasto?

Przy zapytaniu o to, czy Kraków mógłby zostać określony „miastem muzyki” w

kontekście krajowej turystyki 37% ankietowanych odpowiedziało twierdząco, jednak aż

ponad połowa była przeciwna takiemu twierdzeniu. Proporcje odpowiedzi były jeszcze

bardziej miażdżące dla Krakowa, gdy poproszono o porównanie jego statusu z innymi,

nieokreślonymi miastami Europy. Wynika z tego, że Kraków, mimo iż jest powszechnie

uznawany za ważny ośrodek kultury zdecydowanie nie jest postrzegany jako miasto muzyki.

Kolejne pytanie dotyczyło siły

oddziaływania lokalnych materiałów

promocyjnych miasta. Doświadczenia

ankietowanych były podzielone: 44% z

nich stwierdziło, że uczestniczyło w

wydarzeniu muzycznym dzięki

informacji zawartej w lokalnej broszurze

(takiej jak np. miesięcznik Karnet) bądź

gazecie informacyjnej – już 56% było

przeciwnego zdania.

Co znamienne, w odpowiedzi na pytanie o

to, czy według osób ankietowanych istnieje

konkretna strategia miasta dotycząca muzyki 85%

procent odpowiedziało negatywnie.

Wywnioskować z tego można, że nawet jeśli

strategia taka istnieje to jest ona niezauważalna

dla osób postronnych lub jest traktowana jako

chaotyczna i niespójna.

Czy w ciągu ostatniego roku

uczestniczyłaś/uczestniczyłeś w

którymś z dużych festiwali

organizowanych w Krakowie (np.

Sacrum Profanum, Coke Live,

Letni festiwal jazzowy)?

Spośród osób ankietowanych niewiele

ponad jedna trzecia miała okazję uczestniczyć

w którymś z dużych wydarzeń muzycznych

organizowanych przez miasto. Statystyka ta

wygląda zupełni odwrotnie w odniesieniu do

mniejszych, zazwyczaj jednostkowych

koncertów odbywających w prywatnych

lokalach przede wszystkim w historycznym

centrum Krakowa. Przyczyną takiego wyniku

może być cena uczestnictwa w dużych

festiwalach a także bardzo duża dostępność

wydarzeń klubowych, na które natknąć się

można przypadkiem.

Kolejne pytanie odnosiło się do muzyki

wykonywanej w miejscach publicznych.

Zdecydowana większość ankietowanych

popiera istnienie takiej formy prezentowania

swoich umiejętności – stanowi to o lokalnym

kolorycie, nadaje życia i wyjątkowości miastu.

Kontrowersyjną kwestią jest wprowadzenie

obowiązkowych licencji dla takich wykonawców – jest temu przeciwne niemal trzy czwarte

respondentów. Warto przypomnieć o fakcie opisanym w rozdziale trzecim – przestrzeń

publiczna Krakowa wypromowała wiele

postaci muzycznych zaczynających od

prezentowania swojej muzyki na ulicach

miasta.

Na pytanie o kierunek rozwoju rynku

imprez muzycznych Krakowa niemal wszyscy

ankietowani odpowiedzieli, że powinien on

być mieszanką elementów muzyki

awangardowej i popularnej a także poważnej,

zazwyczaj kojarzonej w Krakowem. Z

odpowiedzi innych (stanowiących zaledwie 7%) przeważało zdanie, że Kraków powinien

wybrać drogę nowoczesności, co

może znamionować chęć

wyrwania miasta z okowów jego

tradycyjnego, konserwatywnego

wizerunku.

Ostatnia kwestia, w której

wypowiedzieli się ankietowani

dotyczyła odczuć co do ogólnego

potencjału miasta i tego, czy jest

on wystarczająco duży alby uczynić z Krakowa ośrodek kojarzony z muzyką i do którego

przyjeżdża się dla muzyki. W pytaniu ankietowym przytoczono również potencjalne

skojarzenia muzyczne z

Krakowem, takie jak Penderecki,

Grechuta, Turnau, Festiwal

Kultury Żydowskiej, Sacrum

Profanum. Niemal trzy czwarte

respondentów uważa, że Kraków

posiada wystarczający potencjał,

by w przyszłości stać się

prawdziwym „miastem muzyki”.

Podsumowując to krótkie badanie można stwierdzić, że w powszechnej opinii, mimo

iż Kraków ciągle uznawany jest za miasto kultury, muzyka nie wyróżnia się i ośrodek nie jest

z nią w sposób oczywisty kojarzony. Muzyka jest tylko częścią szerokiej palety wydarzeń

kulturalnych. Wydarzenia w mieście wymagają lepszego promowania – często łatwiej trafić

na wydarzenie muzyczne zupełnym przypadkiem niż po dowiedzeniu się o nim z miejskim

materiałów informacyjnych bądź kampaniach promocyjnych. W odniesieniu do tego warto

zauważyć, że z punktu widzenia ankietowanych strategia promocyjna miasta w odniesieniu

do muzyki praktycznie nie istnieje. Jednocześnie wydarzenia mniejszej rangi, szczególnie

koncerty klubowe są bardzo popularne. Co znaczące jednak, zdecydowana większość

badanych uważa, że Kraków ma potencjał wystarczający do tego, by przyciągać turystów

swoją ofertą muzyczną per se. Wymaga to jednak zintegrowanych działań i utworzenia

zwartej strategii eksponującej bogate dziedzictwo muzyczne miasta.

Na potrzeby niniejszej pracy wykonano również tzw. test Google162. W wyszukiwarkę

internetową wpisano nazwy 7 metropolii i Krakowa połączonych z dopiskiem „music”. Ilość

otrzymanych wyników może w pewnym stopniu naprowadzić na to, jakie ośrodki w jak

dużym stopniu kojarzone są z muzyką, choć, co autor musi wyraźnie zaznaczyć, nie należy

ich uznawać za jednoznacznie miarodajne, a raczej za sugestię i wskazówkę przy ocenie

rozpoznawalności danego ośrodka i jego związku z muzyką.

Rysunek 6. Porównanie wyników wyszukiwania podanych haseł w internetowej

wyszukiwarce Google.

Źródło: Opracowanie własne przy użyciu witryny google.com.

W celu analizy wybrano, poza Krakowem, Nowy Jork, Londyn, Paryż i Wiedeń –

światowe metropolie w powszechnej świadomości wiążące się z muzyką i Warszawę,

Budapeszt i Pragę – 3 największe po Berlinie stolice Europy Środkowej. W badaniu

przeciwstawiono sobie 8 miast przy użyciu 2 danych: ilości wyników w wyszukiwarce

Google po wpisaniu samej nazwy miasta (w wersji angielskiej), i ilości wyników tej samej

nazwy miasta z dopiskiem „music” (w cudzysłowie, jako jedno wyrażenie).

Miastami o najwyższych wynikach w pierwszej kategorii są Nowy Jork (przeszło 6

miliardów wyników) i Paryż (niemal 2 miliardy) – pozostałe miasta miały zdecydowanie

mniejsze wyniki. Przy dopisaniu słowa „music” zdecydowanie największą ilość wyników

zaobserwowano dla Londynu, Nowego Jorku i Paryża. Miasta środkowej Europy, nawet

Wiedeń, który bardzo często kojarzony jest ikonami muzyki poważnej, tzw. trzema klasykami

(Haydnem, Mozartem i Beethovenem), uzyskały kilkukrotnie mniejszą liczbę wyników.

162 J. Pogorzelski, Praktyczny marketing miast i regionów, Warszawa 2012, s. 27.

Miasto

A: Ilość wyników przy

wyszukiwaniu nazwy miasta

B: Ilość wyników przy

wyszukiwaniu nazwy

miasta z dopiskiem "music"

Współczynnik

Nowy Jork 6 270 000 000 1 130 000 0,00018

Londyn 472 000 000 2 060 000 0,00436

Paryż 1 940 000 000 736 000 0,00038

Wiedeń 206 000 000 154 000 0,00075

Budapeszt 211 000 000 125 000 0,00059

Praga 143 000 000 89 300 0,00062

Warszawa 15 900 000 52 700 0,00331

Kraków 10 900 000 11 900 0,00109

Polskie miasta, Kraków i Warszawa, w obydwu kategoriach uzyskały względnie małą ilość

wyników wyszukiwania, co wskazywać może na ich słabą rozpoznawalność na świecie.

Najbardziej interesujące dla autora wydaje się jednak porównanie stosunku ilości

wyników wyszukiwania dotyczących danych miast ogólnie i z dopiskiem „music”. W tej

kategorii największy wyliczony w przedstawiony w tabeli (por. rysunek 6.) sposób

współczynnik zanotowano dla Londynu, a niewiele mniejszy, co może zaskakiwać, uzyskała

Warszawa. Trzeci, również znaczący wynik uzyskał Kraków. Choć z testu Google nie można

wyciągać wiążących wniosków stwierdzić należy, że mimo względnie nieznanej i

nierozpropagowanej marki miasta Kraków nie wypada w Internecie najgorzej pod względem

swojego powiązania z muzyką.

4.2. Strategia promocji Krakowa poprzez muzykę

Działania promocyjne w Krakowie leżą w gestii Wydziału Informacji, Turystyki i

Promocji Miasta. W jego ramach wyróżnić można 3 jednostki zajmujące się samą promocją.

Są to:

• Referat Marketingu Turystycznego – jednostka, do której zadań należą:

kontakty i współpraca z samorządami, przedstawicielami branży turystycznej i innymi

powiązanymi instytucjami; organizowanie udziału Krakowa we wszelkich prezentacjach

turystycznych krajowych i zagranicznych; monitorowanie prasy branżowej i organizacja

pobytu dziennikarzy

branżowych;

opracowywanie tekstów

wydawnictw

promocyjnych; fizyczne

zlecanie produkcji

materiałów o charakterze

wystawienniczym; kontrola

nad treścią miejskich stron

internetowych dotyczących turystyki163;

163 Referat Marketingu Turystycznego, Biuletyn Informacji Publicznej Kraków, dostępne w Internecie

[http://www.bip.krakow.pl/?id=32&sub=struktura&query=id%3D1048614%26amp%3Bpz%3D2], dostęp

8.10.2012.

Rysunek 7. Logo Krakowa powstałe w 2012 roku.

Źródło: http://www.rebrandblog.pl/krk-czyli-nowe-logo-krakowa/

• Referat Promocji i Koordynacji Działań Promocyjnych Miasta – jej zadania to

m.in. koordynacja działań promocyjnych wszystkich jednostek organizacyjnych Urzędu

Miasta Krakowa a także kontrola ich prawidłowej realizacji; kreacja i kontrola wizualnej

identyfikacji miasta, w tym logotypu Cracovia/Kraków i KRK; wyznaczanie całościowej i

długofalowej polityki promocyjnej miasta i jej celów; organizacja i realizacja kampanii

promocyjnych miasta; aktualizacja treści na stronie internetowej miasta; współpraca z

agencjami reklamowymi i domami medialnymi przy procesie tworzenia kampanii

promocyjnych164;

• Wydział Informacji, Turystyki i Promocji Miasta – wydział, którego głównym

zadaniem jest realizacja Strategii Rozwoju Turystyki w Krakowie w latach 2006-2013, do

jego konkretnych obowiązków należy m.in. wpływanie na rozwój turystyki poprzez

kreowanie nowych produktów turystycznych, tworzenie szlaków turystycznych i ich

aktualizacja, tworzenie bazy danych o infrastrukturze turystycznej miasta i monitorowanie

stanu oferty turystycznej, gospodarki turystycznej i przyjazdowego ruchu turystycznego,

współpraca z podmiotami wpływającymi na rozwój turystyki miejskiej (jak np. Krakowskie

Biuro Festiwalowe, prywatni przewoźnicy, organizatorzy turystyki, podmioty prowadzące

punkty informacji turystycznej), prowadzenie spisu niekategoryzowanych miejsc

noclegowych, oznakowanie turystyczne miasta

Promocja Krakowa opiera się na wytycznych zawartych w dokumencie

zatytułowanym „Strategia promocji Krakowa na lata 2008-2012”, którą Miasto przyjęło z

początkiem 2008 roku. Prezentujący ją ówczesny pełnomocnik prezydenta ds. kultury i

promocji, Filip Berkowicz (odpowiedzialny m.in. za działania KBF) nakreślił wizj ę promocji

wykraczającej poza scenę krajową i zadeklarował chęć konkurowania z takimi ośrodkami jak

Berlin czy Barcelona a także zerwanie z wizerunkiem Krakowa jako swoistego

konserwatywnego skansenu a stawianie na przyciągnięcie turystów zainteresowanych nie

164 Referat Promocji i Koordynacji Działań Promocyjnych Miasta, Biuletyn Informacji Publicznej Kraków,

dostępne w Internecie

[http://www.bip.krakow.pl/?id=32&sub=struktura&query=id%3D1048622%26amp%3Bpz%3D2], dostęp

8.10.2012.

tylko bogatą architekturą i historią miasta, ale też tych, którzy gustują w kulturze wyższej a

także przedsiębiorców165.

Dokument wyznacza cele strategiczne i cele operacyjne. Te pierwsze, nadrzędne, są

następujące:

• umacnianie „marki Kraków”,

• dążenie do większej liczby turystów odwiedzających Kraków,

• uaktywnienie gospodarcze mieszkańców i zachęcanie nowych inwestorów z

zewnątrz,

• promocja lokalnej tożsamości i poczucia identyfikacji z Krakowem166.

Według strategii promocja ma trafiać do kilku wyselekcjonowanych grup – jest to

zgodne z ogólnie przyjętą strategią marketingową miasta – co uznać należy za pozytyw tej

partykularnej strategii krakowskiej167. Do grup tych zalicza się:

• turystów, którzy są potencjalnym źródłem dochodów miasta (zarówno zagraniczni

jak i krajowi),

• środowiska biznesowe,

• środowiska akademickie,

• mieszkańców Krakowa168.

Dokument wyszczególnia też narzędzia, jakich według twórców należy użyć, aby

miasto-produkt promować. Muszą być one spójne, tanie, skuteczne, dobrej jakości i

odpowiednio rozpowszechniane. Wyróżnia się wśród nich prowadzenie sprawnej, przejrzystej

i zawierającej kompleksowe informacje o mieście strony internetowej, działalność

wydawniczą, identyfikację wizualną, tworzenie odpowiednich kampanii reklamowych169.

Strategia nie zawiera oddzielnej sekcji dotyczącej tylko muzyki i wydarzeń

muzycznych, można więc uznać, że miasto nie posiada strategii promocji przez muzykę. W

165 Strategia promocji Krakowa: miasto mierzy coraz wyżej, portal Tur-Info.pl, dostępne w Internecie

[http://www.tur-

info.pl/p/ak_id,2974,,krakow,w_krakowie,malopolska,promocja,strategia,wizerunek,kultura,tradycja.html],

dostęp 13.10.2012. 166 Strategia Promocji Krakowa, Biuletyn Informacji Publicznej, dostępne w Internecie

[http://www.bip.krakow.pl/?dok_id=458], dostęp 13.10.2012. 167 Tamże. 168 Tamże. 169 Tamże.

zadaniu 1.1.3. dokument wyróżnia jednak działania promujące markę „Kraków”. Znalazły się

tam m.in. omawiane Wianki, impreza sylwestrowa i większość wymienionych w rozdziale

drugim dużych festiwali muzycznych170. Zwrócić uwagę należy, że wymieniony jako jeden z

priorytetowych Screen Music Festival, mający łączyć sztukę wizualną i muzyczną, upadł

zaledwie po jednej edycji w 2008 z powodu braku funduszy. Może to świadczyć o jego

słabym wypromowaniu lub zbytnim rozdrobnieniu wydarzeń, z których mniejsze mogą być

zagrożone.

Ważnym punktem strategii promocji jest Zadanie 1.1.5. określone jako „Kraków

festiwalowy”. Założeniem tego zadania jest uporządkowanie kalendarza imprez kulturalnych

miasta, które zebrane pod jednym szyldem mogłyby promować się nawzajem zgodnie z

zasadą promocji krzyżowej171. Warunkiem skutecznej promocji jest jeden patronat nad

wszystkimi wydarzeniami, konkretne źródła informacji na ich temat – strona internetowa w

kilku językach, newsletter, odpowiednio dystrybuowane publikacje, współpraca z mediami.

Strategie podobne w Polsce podjęte zostały do tej pory przez Warszawę i Łódź – ich wyniki

nie są jednak nadzwyczajne – same strony internetowe obu projektów są trudne do

wyszukania w Internecie i bardzo słabo zorganizowane172. Ma tutaj więc Kraków sporą

przewagę nad konkurentami krajowymi, strona internetowa Krakowskiego Biura

Festiwalowego jest nowoczesna, spójna, prowadzona również po angielsku (choć warto

byłoby także zainwestować w inne języki) i estetycznie bardzo dobra173.

W przypadku braku odrębnej strategii dla muzyki niezwykle istotną rolę spełnia

wspomniane Krakowskie Biuro Festiwalowe. Jednostka ta powstała w 1997 roku w ramach

przygotowań Krakowa do przyjęcia roli Europejskiej Stolicy Kultury w 2000 roku. Ze

względu na pozytywną ocenę jej działalności nie została zlikwidowana i do dziś z

powodzeniem realizuje wydarzenia kulturalne stając się marką samą w sobie.

170 Strategia promocji Krakowa na lata 2008-2012, Biuletyn Informacji Publicznej, dostępne w Internecie

[https://www.bip.krakow.pl/_inc/rada/uchwaly/show_pdf.php?id=38334], dostęp 13.10.2012, s. 46. 171 Tamże, s. 47. 172 Strona warszawska de facto nie istnieje, żeby znaleźć listę wydarzeń trzeba uważnie przeszukać Internet.

Strona Multifestu jest nieczytelna i słaba estetycznie

[http://www.warsawvoice.pl/baza_wydarzen/lista_wydarzen.php?lang=pl&layout=multifest], dostęp 14.10.2012. 173 Warto dla porównania zajrzeć na stronę Krakowskiego Biura Festiwalowego,

[http://www.biurofestiwalowe.pl/], dostęp 14.10.2012.

KBF jest odpowiedzialne za organizację istniejących i tworzenie nowych wydarzeń

kulturalnych, w tym wielu muzycznych, w tym Sacrum Profanum, Misteria Paschalia,

Unsound Festival, Opera Rara, Festiwalu Muzyki Filmowej, jest promotorem Coke Live

Music Festival i Selector Festival. W jego pieczy będzie też zarządzanie nowopowstającą

Centrum Kongresowo-koncertowym. Wydarzenia organizowane przez KBF zebrane są w

strategii promocyjnej 6 Zmysłów – w jej ramach wszystkie najważniejsze wydarzenia

kulturalne Krakowa tworzą w założeniu spójny obraz miasta kultury. Jest to obiektywnie

najbardziej koherentny projekt dotyczący promocji miasta poprzez kulturę, także muzykę.

Biuro konsekwentnie otrzymuje wyróżnienia w publikacjach zarówno w kraju jak i

coraz częściej za granicą. Festiwale przez nie organizowane zyskują coraz lepszą markę174, co

owocuje tym, ze coraz więcej turystów przybywa do Krakowa przede wszystkim po to, żeby

uczestniczyć w konkretnym koncercie dopiero w drugiej kolejności łącząc to ze zwiedzaniem

miasta175.

Krakowska kultura nie jest jednak dla miasta najważniejszym priorytetem w dobie

międzynarodowego kryzysu finansowego trwającego od 2007 roku. Przyjęty na rok 2012

budżet miasta zakładał dochody w wysokości 3.491.743.706 złotych przy wydatkach

wynoszących 3.534.053.759 złotych, co już dawało deficyt 42.310.053 złotych176. Budżet

ustanawiany przez Radę Miasta i Prezydenta miasta zakładał poprawkę, w wyniku której

część środków (około 62,7 milionów złotych) miała zostać przeniesiona na inne cele, niż to

pierwotnie zakładano – uderzyło to znacznie w kulturę i promocję. Budżet Krakowskiego

Biura Festiwalowego miał zostać uszczuplony z 25,4 miliona złotych do 18,7 miliona177. W

wyniku tej poprawki pod znakiem zapytania stanęła organizacja najbardziej znanych festiwali

174 KBF w mediach, oficjalny portal Krakowskiego Biura Festiwalowego, dostępne w Internecie

[http://biurofestiwalowe.pl/kbfmedia-zagraniczne/], dostęp 14.10.2012. 175 Informacja pochodzi bezpośrednio od autora na podstawie własnej sondy w około 100 krakowskich hostelach

przyjmujących zagranicznych gości. W dniach trwania Festiwalu Sacrum Profanum w 2012 roku znaczna ilość

przebywających w hostelach była zainteresowana właśnie tym wydarzeniem i dla niego przybyli do Krakowa. 176 Radni Miasta przyjęli budżet na rok 2012, oficjalny serwis Miasta Kraków, dostępne w Internecie

[http://www.krakow.pl/samorzad/aktualnosci/10370,30,komunikat,rada_miasta_przyjela_budzet_na_2012_rok.ht

ml], dostęp 15.10.2012. 177 Budżet Krakowa: Poprawki PO przegłosowane, Krakowskie Biuro Festiwalowe bez prawie 14 mln zł, portal

Moje Miasto Kraków, dostępne w Internecie [http://www.mmkrakow.pl/398823/2012/1/4/budzet-krakowa-

poprawki-po-przeglosowane-krakowskie-biuro-festiwalowe-bez-prawie--mln-zl?category=news], dostęp

9.11.2012.

krakowskich – m.in. opisywanych w rozdziale trzecim Sacrum Profanum, Selector Festival,

Coke Live i innych. Byłby to moim zdaniem wielki cios dla budowy marki Krakowa jako

stolicy kulturalnej – Festiwale, by umacniać swoją pozycję powinny odbywać się regularnie

co roku, tak by wejść w świadomość zarówno mieszkańców jak i turystów jako coś

cyklicznego, punkt odniesienia budujący lokalną tożsamość, z której można być dumnym.

Ostatecznie udało się znaleźć dodatkowe 3,5 miliona złotych (udało się je znaleźć

prezydentowi miasta, Jackowi Majchrowskiemu po obliczeniu oszczędności zgromadzonych

dzięki refundacji wydatków poniesionych w latach poprzednich – w znaczącej części

refundowane środki pochodziły z projektów Unii Europejskiej) na uzupełnienie budżetu KBF,

co pozwoliło Biuru na działalność w niemal pełnym wymiarze178. Był to jednak znaczący

sygnał, który wskazał na następującą tendencję: w przypadku braku środków budżetowych i

zbyt dużego deficytu najłatwiej zaoszczędzić na kulturze, która nie przynosi łatwo

wymiernych korzyści.

Innym wydarzeniem godzącym w markę miasta jako miasta kultury była sprawa

decyzji o zawieszeniu opisanych w rozdziale trzecim koncertów muzyki poważnej w

krakowskich zabytkowych kościołach. Koncerty te na stałe wpisały się w panoramę

kulturalną miasta interesując przede wszystkim turystów, w dużej mierze zagranicznych179. W

2011 arcybiskup diecezji krakowskiej, kardynał Stanisław Dziwisz w wystosowanym piśmie

zakazał grywania w kościołach wielu utworów muzyki poważnej tłumacząc to „świeckością”

tych kompozycji. Muzyka kościelna została wyraźnie rozgraniczona od reszty muzyki

poważnej. Sprawa obiła się szerokim echem w mieście – zatrzymanie koncertów stanowiłoby

nie tylko antyreklamę samego Kościoła (jako instytucji – choć Stanisław Dziwisz

przywołując dokument „O koncertach w kościele” z 1987 roku wydany przez Kongregację

Dyscypliny Sakramentów miał na celu promocję kościoła poprzez odpowiedni, wyłącznie

religijny w treści repertuar180) i Krakowa jako miasta kultury, ale też sprawiłoby spore

problemy ekonomiczne, bowiem część zysków z ich organizacji czerpały same kościoły, co

pozwalało na ich np. dogrzewanie (szczególnie rozległej kubatury kościoła śś. Piotra i Pawła).

178 Kraków znalazł dodatkowe 3,5 mln złotych na organizację prestiżowych festiwali, portal internetowy

InfoKrakow24.pl, dostępne w Internecie [http://www.infokrakow24.pl/tag/budzet-krakowa/], dostęp 15.10.2012. 179 Zainteresowanie turystów zagranicznych poświadcza autor pracy, który miał przyjemność oprowadzić w

ciągu 14 miesięcy od sierpnia 2011 do października 2012 około 4 tysięcy turystów, głównie zagranicznych. 180 Kardynał Dziwisz zabrania koncertów w kościołach, Gazeta Krakowska, dostępne w Internecie

[http://www.gazetakrakowska.pl/artykul/475214,kard-dziwisz-zabrania-koncertow-w-kosciolach,id,t.html],

dostęp 16.10.2012.

Niedługo potem krakowska kuria metropolitalna wycofała się z tak ostrego stwierdzenia

uznając list kardynała jedynie za „przypomnienie” o umiarze w wykorzystaniu przestrzeni

sakralnej na cele świeckie181. Całość zamieszania wokół koncertów potwierdziła jednak fakt

potrzeby ich występowania i świadomości społecznej ich istnienia.

4.3. Perspektywy wykorzystania muzyki w promocji

Krakowa

Kraków nie posiada spójnej strategii promocji związanej z muzyką. Również ogólne

działania promocyjne mogą wydawać się nie do końca dobrze skoordynowane. Mimo to

miasto jest jednym z najpopularniejszych celów zarówno krótkich wypadów weekendowych

(2-3 dni), jak i dłuższych pobytów (5-7 dni).

Warto przytoczyć badanie rozpoznawalności Krakowa przez turystów zawierające

również konkretne skojarzenia odnośnie atrakcji miasta. Mimo, że Kraków jako miasto

muzyki w skali międzynarodowej istnieje w małej skali przyjrzeć się mu można jako miastu

kultury.

Raport przygotowany został przez portal „Turystyka w Krakowie”, organizację

analizującą rozwój krakowskiej turystyki szczególnie w kontekście mniejszej ilości

przyjazdów turystycznych do Krakowa w latach 2008 i 2009182. Opierał się na trzech różnych

badaniach przeprowadzonych w ciągu roku 2010. W marcu tego roku zbadano uczestników

marcowych berlińskich targów turystycznych, w czerwcu badanie przeprowadzono na grupie

internautów, od lipca do września pytano o opinię turystów przybyłych do Krakowa i

zakwaterowanych w krakowskiej bazie noclegowej (hotele, hostele, apartamenty). Badanie

dotyczyło skojarzeń z Krakowem i pozwala ocenić kondycję „marki Kraków” z różnych

perspektyw. Co ważne wśród skojarzeń były również te dotyczące kultury, co daje obraz

pozwalający na wstępną ocenę siły przebicia kulturalnych wysiłków Krakowa183.

181 Kuria dementuje zakaz organizowania koncertów w kościołach i wypowiedź kard. Dziwisza, portal

KrakówNaszeMiasto.pl, dostępne w Internecie [http://www.wykop.pl/ramka/955471/kuria-dementuje-zakaz-

organizowania-koncertow-w-kosciolach/], dostęp 17.10.2012. 182 A. Miszalski, O projekcie, portal TurystykaWKrakowie.pl, dostępne w Internecie

[http://www.turystykawkrakowie.pl/index.php?page=home], dostęp 17.10.2012. 183 A.Miszalski, D. Wdowiak, M. Zientarski, Turystyczna marka Krakowa, dostępne w Internecie

[http://www.turystykawkrakowie.pl/uploads/BADANIA/Raport%20-

%20Turystyczna%20Marka%20Krakowa.pdf], dostęp 18.12.2012.

Raport stwierdza, że znajomość marki Krakowa wśród przedstawicieli globalnej

branży turystycznej (badanych szczegółową ankietą było 254 jej przedstawicieli

reprezentujacych przekrój krajów europejskich) nie jest najlepsza – Kraków zajął dopiero 24.

na 30 miejsc, które porównywano. 80% pytanych o Krakowie słyszało, jednak nie szły za tym

konkretne skojarzenia – 55% respondentów nie wymieniło żadnego, 21% Wawel, na dalszych

pozycjach znalazły się Stare Miasto i Rynek184.

Kraków wyżej oceniony został przez turystów, którzy do niego przybyli. W momencie

zawaterowania miasto zostało ocenione na 9. miejscu w tym samym, co powyżej zestawie 30

miejscowości. Najcześciej kojarzone było z Wawelem (49%), obozem w Oświęcimiu (43%) i

Rynkiem Głównym (36%). Optyka ta zmieniała się nieco w momencie odjazdu tych samych

turystów z Krakowa: Wawel uzyskał 56% wskazań, Rynek awansował (45%), oświęcimski

obóz koncentracyjny 39%. Co ważne dla niniejszej pracy: skojarzenie z kulturą na początku

swojego pobytu deklarowało 13% przyjezdnych, tymczasem na jego końcu zaledie 8% i był

to drugi największy spadek w ilości skojarzeń185.

W badaniu przeprowadzonym na turystach polskich (w tym krakowianach) zapytano

m.in. o to, z czym chcieliby oni, aby Kraków się kojarzył. Poza dominującymi Wawelem i

Rynkiem 41% ankietowanych wymieniło kulturę. Zachodzi więc swoista dychotomia tego,

jak Kraków chciałby być postrzegany, a jaki jest stan faktyczny skojarzeń z miastem.

Opierając się na zaprezentowanych badaniach wnioskować można, że kultura (nie

wspominając o jednej z jej gałęzi – muzyce) nie jest towarem eksportowym miasta i w małym

stopniu przyczynia się do promocji miasta, zachęcając do jego przybycia.

Wspomniana najważniejsza instytucja promująca wydarzenia kulturalne w Krakowie,

Biuro Festiwalowe, stawia na generalny wizerunek Krakowa jako miasta kultury, nie

koncentrując się na jednym rodzaju sztuki ani nie selekcjonując jednej postaci, ambasadora

miasta (jakim np. dla Liverpoolu jest grupa The Beatles, dla Warszawy Chopin a dla

Salzburga Mozart), co należy poddać ocenie.

Strategia rozdrobnienia promocji i reklamowania całego pakietu wydarzeń może mieć

pozytywne i negatywne skutki dla marki. Jak przedstawiono to w rozdziale pierwszym marka

powinna być spójna i ostra. W przypadku miast/miejsc, które posiadają jedną wybitną ikonę,

z którą dana miejscowość jest natychmiastowo kojarzona takie rozdrobnienie promocji na

184 Tamże, s. 27. 185 Tamże. s. 28.

więcej mniejszych motywów może być szkodliwe i potencjalny turysta może uznać miejsce

za nieostre marketingowo. Z tego też względu choć w Warszawie odbywa się wiele bardzo

ważnych wydarzeń muzycznych (jak np. awangardowy festiwal jazzowy Warszawska Jesień)

jego promocja oparta jest na haśle miasto Chopina – w roku 2010 hucznie obchodzono tam

200. rocznicę urodzin kompozytora, powstało muzeum Chopina a miasto zainwestowało w

wypełnienie przestrzeni publicznej elementami związanymi z Chopinem (jak choćby ławeczki

grające utwory Chopina), które nie były tylko tymczasową dekoracją, ale zostały w miejskim

krajobrazie, uzupełniając go na stałe. W przypadku miasta takiego jak Kraków, które

obiektywnie nie posiada jednej wyraźnej ikony muzycznej taka strategia mogłaby być

niekorzystna. Miasto posiada, jak przedstawiono w rozdziale drugim, wielu potencjalnych

ambasadorów miejsca, lecz, mimo ich niewątpliwej klasy, nie są to marketingowo postaci

mogące na ten moment stać się prawdziwymi ikonami – na taką ikonę (w skali światowej)

miasto ciągle czeka. Z tego też względu dobrą ideą wydaje się inwestowanie w ogólny

„kulturalny” wizerunek miasta zawierający szeroką ofertę festiwalową i mniejszych

wydarzeń.

Z drugiej jednak strony mimo braku jednej, dominującej ikony miasto powinno

zainwestować w coraz szersze prezentowanie artystów z nią związanych, tworzyć niejako ich

markę, która potem mogłaby zwrotnie zadziałać na korzyść miasta. Dobrym przykładem,

choć niemuzycznym, jest tutaj postać Stanisława Wyspiańskiego. Ten młodopolski artysta,

nieznany szerzej za granicą ma wielki potencjał stania się ikoną polskiej sztuki przełomu XIX

i XX wieku. Jego twórczość jest bardzo szeroka i mocno obecna w dzisiejszym życiu

publicznym – cytaty z jego dzieł do dziś pojawiają się w języku potocznym, projekt stroju

Lajkonika jego autorstwa jest używany w Krakowie do dziś, jego malarstwo ciągle jest

analizowane i podziwiane. Co znamienne zagraniczni turyści dowiadują się o Wyspiańskim

dopiero w chwili przybycia do Krakowa, co znaczy, że jego postać nie jest dobrze

wypromowana. Recenzje zebrane z podróżniczego portalu TripAdvisor.com pokazują

niezbicie, że jego sztuka (np. witrażowa) robi niezwykłe wrażenie186. Może to wskazywać na

niedostatki w promocji. Przy odpowiednio przeprowadzonych działaniach mógłby się stać

186 Franciscan Church (Kosciol Franciszkanow), portal TripAdvisor.com, dostępne w Internecie

[http://www.tripadvisor.com/Attraction_Review-g274772-d519910-Reviews-

Franciscan_Church_Kosciol_Franciszkanow-Krakow_Lesser_Poland_Province_Southern_Poland.html], dostęp

14.10.2012.

Wyspiański ikoną sztuki Krakowa a następnie mógłby niejako w zamian promować sam

Kraków.

Przykładem takiej udanej promocji poprzez „wtórnie” odnalezioną postać jest Oskar

Schindler. Do lat 80-tych XX wieku jego historia była wręcz całkowicie nieznana nawet

samym Krakowianom. Z chwilą powstania i w 1982 roku wydania fabularyzowanej powieści

„Arka Schindlera” pióra Thomasa Keanelly’ego opartej na prawdziwej historii i w 1993 roku

zrealizowaniu dużej części filmu „Lista Schindlera” w Krakowie w historycznej dzielnicy

Kazimierz miasto uzyskało ogromny ruch turystyczny generowany zainteresowaniem filmem

i postacią Schindlera. Kazimierz, przez lata zaniedbany staje się drugą najważniejszą atrakcją

turystyczną po obszarze Starego Miasta, niejako uzupełniając je (sam jest bowiem de facto

starym miastem – był lokowany jako odrębny ośrodek miejski przez Kazimierza Wielkiego w

1335 roku). Szczególnie widoczne są wycieczki zwiedzające miejsce poszukując ślady

dawnej żydowskiej tożsamości i miejsc związanych z historią Schindlera i uratowanych przez

niego ludzi. Zaniedbany przez większość okresu powojennego budynek od 2010 roku stał się

oddziałem Muzeum Historycznego Miasta Krakowa (Wystawa stała pt. Kraków w czasach

okupacji 1939-1945) i każdego roku odwiedzany jest przez 900 tysięcy turystów187 ,

większość z których stanowią zagraniczni przyjezdni188. Wszystko to oparte na historii

człowieka, który przez historyków i biografów nie jest zazwyczaj uznawany za postać

kryształową – jednak to właśnie wolna adaptacja jego życia na ekranie pozwoliła na tak

szeroką promocję Krakowa.

Pokazuje to, jak odpowiednio wypromowana postać może ożywić miejsce i stać się

jego ikoną. Taką ikoną stał się dla Krakowa Schindler. Być może ciężko będzie znaleźć taką

postać dla muzycznego Krakowa (szczególnie zważając na fakt, że Schindler i historia Żydów

jest niezwykle nośna w kontekście ciągle żywego zainteresowania drugą wojną światową)

jednak warto szukać postaci, które mogłyby zostać swoistymi ambasadorami miejsca. Warto

zastanowić się, które z postaci muzycznych Krakowa na przestrzeni wieków mogłyby

potencjalnie spełniać taką funkcję.

Najbardziej znani na świecie mocno związani z Krakowem kompozytorzy to bez

wątpienia Krzysztof Penderecki, Wojciech Kilar, Mikołaj Górecki – trzej twórcy działający w

187 M. Kursa, Niepokój w muzeum. Deregulacja = niekompetentni przewodnicy?, dostępne w Internecie

[http://wyborcza.biz/Firma/2029020,101618,11730646.html], dostęp 10.11.2012. 188 Opis wystawy stałej w Fabryce Schindlera – oddziale Muzeum Historycznego Miasta Krakowa, dostępne w

Internecie [http://mhk.pl/oddzialy/fabryka_schindlera_wystawa_stala], dostęp 10.11.2012.

podobnym okresie, rozpoczynający od kreacji awangardowych by potem zmienić styl na

bardziej uładzony. Znani na świecie, jednak głównie ludziom obeznanym z kulturą – ich

kompozycje nie są częścią popkultury w takim stopniu jak te stworzone np. przez Johna

Williamsa (Gwiezdne Wojny, Lista Schindlera, Indiana Jones, Harry Potter) – z tego względu

typowymi ikonami, które przyciągają do danego miasta turystów raczej już nie zostaną.

Jednak działalność Krzysztofa Pendereckiego i jego żony, Elżbiety przez długi czas

przysparzała miastu turystów „muzycznych” ze względu na organizowany w mieście Festiwal

Ludwiga van Beethovena, który jednak w 2004 roku został przeniesiony do Warszawy.

W skali lokalnej ambasadorami muzyki krakowskiej są lub byli Marek Grechuta i

Grzegorz Turnau – wybijający się w swojej twórczości bardzo poetyckim a jednocześnie

przystępnym stylem stali się swoistymi symbolami Krakowa, jednak oni także nie stali się do

tej pory ikonami, szlakiem których organizowane są wycieczki. Ich wpływ nie wykracza

także poza terytorium kraju.

Postacią dość wyjątkową jest brytyjski skrzypek Nigel Kennedy. Pochodzący z

Brighton w Anglii skrzypek uważany jest za wirtuoza swojego instrumentu. Poza

wykonywaniem utworów muzyki poważnej czerpie inspiracje również z muzyki folkowej i

rockowej a jego sceniczny image jest barwny i niekonwencjonalny: muzyk znany jest z

noszenia ekstrawaganckich fryzur, popijania napojów na scenie, dobrego kontaktu z

publicznością. Grywał m.in. z Królewską Orkiestrą Filharmoniczną, z Filharmonikami

Berlińskimi i Polską Orkiestrą Kameralną a także z klasyczną rockową grupą The Who;

nagrywał razem z Kate Bush. Mieszka w Krakowie, jest kibicem lokalnego klubu Cracovia.

Jego barwna postać jest łącznikiem między muzyką klasyczną a popularną. Jako postać

występująca na całym świecie Kennedy promuje również Kraków – choćby poprzez nagrania

i występy z grupą muzyczną Kroke (Kroke to wersja nazwy Kraków w języku jidysz), która

prezentuje muzykę inspirowaną kulturą klezmerską.

Wszystkie wymienione postaci są ważnymi promotorami Krakowa w kraju i

częściowo za granicą, nie są jednak marką mocną na tyle, by stać się ikonami jednoznacznie

kojarzonymi z miastem. Z tego względu odpowiednią strategią wydaje się umiarkowana

promocja konkretnych postaci, a raczej skupienie się na organizacji coraz większej ilości

dobrze przygotowanych festiwali. Ważne jest coraz większe odejście od stereotypu miasta

konserwatywnego i zagwarantowania oferty zróżnicowanej, która zaspokoi gusta również

miłośników muzyki popularnej i awangardowej. Ocenie należało by więc poddać też

krakowskie wydarzenia muzyczne i zastanowić się na ile mają one szansę stać się motorami

napędowymi promocji samego miasta, tak by do Krakowa przyjeżdżało się właśnie dla nich, a

dopiero w drugiej kolejności dla zabytków itd.

Dobrym pomysłem jest zebranie wszystkich najważniejszych imprez pod patronatem

KBF, sprawia to, że znalezienie o nich informacji jest względnie łatwe a obraz kreowany u

odbiorcy zawiera element klarowności i spójności – wszystkie wydarzenia powiązane są

logiem Krakowa i samego Biura. Najbardziej cenione międzynarodowo są festiwale

nieodwołujące się wyłącznie do muzyki poważnej. Dlatego największą szansę na zbudowanie

silnej marki zarówna dla siebie, jak i pośrednio dla Krakowa mają wydarzenia takie jak

Sacrum Profanum i Festiwal Muzyki Filmowej opierające się na połączeniu znanych nazwisk

świata muzyki, nowych, alternatywnych odkryć i nietypowej formy ich przedstawienia.

Szczególnie Sacrum może pochwalić się świetnymi notowaniami w prasie zagranicznej: w

2008 festiwal znalazł się na liście rekomendowanych wydarzeń specjalistycznego

brytyjskiego miesięcznika traktującego o muzyce poważnej „Gramophone”189, opisywany był

też m.in. w mediach hiszpańskich i słowackich za każdym razem zbierając entuzjastyczne

recenzje190 i 191. Wydarzeniem, które wybija się spośród innych w swojej sile marketingowej

jest Festiwal Kultury Żydowskiej, który na fali zainteresowania tematyką żydowską w Polsce

(i jej odnową po roku 1989) i na świecie stał się jednym z największych tego typu wydarzeń

na świecie i znakomitą promocją miasta dotyczącą nie tylko sceny muzycznej ale ogólnego

jego wizerunku jako miejsca spotkań kultur cechującego się otwartością i tolerancją.

Podsumowując, według zacytowanych badań Kraków nie jest widziany jako miasto

muzyki per se, jego marka międzynarodowa budowana jest przede wszystkim na bogatej

historii i spadku architektonicznym a także na bliskości innych opcji turystycznych, przede

wszystkim niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu i, w

mniejszym stopniu, Kopalni Soli w Wieliczce a także Zakopanego i Tatr. W podstawowych

skojarzeniach z miastem muzyka praktycznie nie istnieje – nawet samo pojęcie kultury

189 "Condé Nast Traveler": Kraków jednym z najpiękniejszych miast, portal Moje Miasto Kraków, dostępne w

Internecie [http://www.mmkrakow.pl/431725/2012/11/13/conde-nast-traveler-krakow-jednym-z-

najpiekniejszych-miast?category=news], dostęp 16.11.2012. 190 Polskie wspaniałości – hiszpańskie Scherzo o Sacrum Profanum, oficjalny portal Sacrum Profanum, dostępne

w Internecie [http://www.sacrumprofanum.com/pl/4/0/508/polskie-wspanialosci--hiszpanskie-scherzo-o-sacrum-

profanum], dostęp 16.11.2012. 191 Słowacki Týždeň o Sacrum Profanum, oficjalny portal Sacrum Profanum, dostępne w Internecie

[http://www.sacrumprofanum.com/pl/4/0/511/slowacki-t%C3%BD%C5%BEde%C5%88-o-sacrum-profanum],

dostęp 16.11.2012.

również nie jest kluczowym hasłem wymienianym przez turystów. Mimo to wielu ludzi sądzi,

że Kraków ma zdecydowany potencjał do zbudowania silnej marki również w oparciu o życie

muzyczne. Jako najważniejsze składowe muzycznego wizerunku Krakowa wymieniane są

przede wszystkim: atmosfera sprzyjająca prezentowaniu własnej twórczości (miasto znane

jest w Polsce jako popularny cel muzyków ulicznych), znane festiwale organizowane przy

udziale Krakowskiego Biura Festiwalowego, postaci muzyczne związane z Krakowem.

Wszystkie te czynniki jednak nie zapewniają miastu promocji, są raczej składową jego

kulturalnego krajobrazu, który przyjezdny poznaje już na miejscu.

Nie posiada Kraków jednoznacznej ikony muzycznej w formie postaci – do czasu

kiedy taka powstanie (jeśli się to w ogóle stanie) strategia promocji powinna być oparta

przede wszystkim o jak najbardziej spójną prezentację wydarzeń odbywających się w mieście

jak najszerszej publiczności. Nie istnieje klarowna strategia muzyczna, najbliżej do czegoś

takiego jest Biuru Festiwalowemu, które stara się skupiać pod swoim patronatem większość

najważniejszych wydarzeń. Jednak duże festiwale to zaledwie część tego, co dzieje się w

mieście. Wydarzenia lokalne, małe koncerty organizowane w klubach, restauracjach,

lokalnych instytucjach kultury często przechodzą niezauważone. W ramach strategii promocji

miasta warto byłoby stworzyć jedno źródło informacji w formie kompendium (w kilku

formach: np. strony internetowej i broszury drukowanej) o wydarzeniach muzycznych

zawierające wszystkie lokalne wydarzenia: duże i małe. Wymagałoby to dużej pracy, jednak

w długim okresie działanie takie mogłoby się potencjalnie zwrócić z nawiązką a strona

internetowa łącząca informacje i np. możliwość zakupu biletu lub rezerwacji miejsc byłaby

swoistą wizytówką miasta.

Istnieje jednak ikona, którą miasto powinno, a wręcz musi wykorzystać w swojej

polityce kulturalnej. Hejnał mariacki, opisany dokładniej w rozdziale drugim jest tradycją

wyjątkową. Łatwo byłoby go obwołać najdawniejszą nieprzerwaną tradycją muzyczną

Europy (jest to trudne do zweryfikowania – podobnym przypadkiem jest uznanie Rynku

Głównego za największy średniowieczny plac w Europie, choć jest kilka przykładów de facto

większych, choć dużo mniej znanych tego typu realizacji) i wykorzystać jego unikalność

materiałach promocyjnych Krakowa, a nawet Polski. Hejnał jest swoistym zwornikiem

tradycji muzycznej Krakowa, czymś niezmiennym, a jednocześnie bardzo żywym i obecnym

w świadomości Polaków, a także coraz częściej i obcokrajowców192. Naturalnym może się

192 Autor jako przewodnik turystyczny po Krakowie miał styczność z tysiącami turystów – większość z nich była

absolutnie zaskoczona i zauroczona tradycją hejnału. Dowodem na to może być też ogromna ilość wzmianek na

wydawać uznanie hejnału za nie tylko muzyczną, ale i ogólną wizytówkę miasta.

Najważniejsza jest tu jego niepowtarzalność (o którą trzeba jednak dbać i o niej przypominać

– na początku trzeciego tysiąclecia melodię na trąbce w podobny, choć mniej dostojny

sposób, zaczęto wygrywać z praskiego ratusza, niejako powtarzając motyw krakowski193),

która jest najważniejszym składnikiem każdego promowanego produktu.

Strategia miasta odnośnie promocji na lata 2008-2012 powinna doczekać się

weryfikacji pod koniec roku 2012. Już wcześniej można pokusić się jednak o krótką ocenę.

Lata 2008-2012 nie były latami stabilnymi pod względem ekonomicznym, z tego też względu

nie wszystkie założone cele dotyczące kultury i partykularnie muzyki mogły zostać spełnione.

Znamienne jest, że w przypadku zagrożenia stabilności budżetu miasta jedną z pierwszych

dziedzin będących częściowo w gestii miasta, która miała zostać w znaczący sposób

pozbawiona finansowania, była kultura. Nie świadczy to o strategicznym myśleniu o „marce

Kraków” jako o dobru, które można bardzo łatwo stracić bądź jego prestiż nadwerężyć.

Mimo tych niedociągnięć kilka czynników każde patrzeć na przyszłość muzycznego

Krakowa z nadzieją. Po pierwsze w mieście powstają dwa wielkie obiekty koncertowe, w

których możliwe będzie realizowanie wielkich wydarzeń muzycznych – są to Centrum

Kongresowo-koncertowe i hala sportowo-widowiskowa. Planowana jest też budowa Centrum

Muzyki, wszechstronnego kompleksu edukacyjno-koncertowo-rekreacyjnego. Kraków, mimo

definitywnych zapóźnień w infrastrukturze w stosunku nie tylko do dużych europejskich

ośrodków kulturalnych (w sąsiedztwie np. Praga, Budapeszt, Berlin) ale i do innych miast

polskich, ma szansę zrównać się z nimi w tym względzie do roku 2013, a wraz z realizacją

Centrum Muzyki nawet wyjść na prowadzenie. Przy odpowiedzialnym zarządzaniu nowymi

obiektami, co w przypadku Biura Festiwalowego wydaje się bardzo prawdopodobne, jest

szansa wypromować miasto na liczący się ośrodek kulturalno-muzyczny Europy Środkowej i

Wschodniej. Wraz z odbywającymi się cyklicznie wielkimi festiwalami, zdobywającymi

coraz szersze uznanie rosnąć będzie siła marki Kraków.

temat hejnału w rozmaitych portalach podróżniczych dokumentujących turystyczne pobyty w Krakowie. 193 http://www.youtube.com/watch?v=mRr9MgSg9Rg

PODSUMOWANIE

Nowoczesny marketing nakazuje widzieć miasto jako organizm, który wypełniać

powinien wiele różnorodnych funkcji. Specyficznym typem miast są metropolie, ośrodki duże

aspirujące do miana miejsc spełniających wszystkie możliwe potrzeby człowieka. Kraków, z

miasta stosunkowo niewielkiego, w ciągu zaledwie półwiecza stał się miastem dużym na

europejską skalę. Pytaniem jest czy stał się już metropolią w pełnym tego słowa znaczeniu.

Kultura muzyczna i jej żywotność mogą być jedną z funkcji decydujących o

metropolitalności danej miejscowości. W sytuacji gdy mieszkaniec danego miasta otrzymuje

szeroką ofertę związaną z muzyką, obejmującą różne jej nurty, prezentowaną w różnych

formach, można mówić o zaspokojeniu potrzeby. W przypadku gdy dany ośrodek generuje

nadwyżkę wysokiej jakości wydarzeń kulturalnych, mogą one stać się przyczynkiem do

zdobycia marki miasta kultury, a w przypadku omawianym w tej pracy, miasta muzyki.

Muzyka może znakomicie promować dane miejsce stając się wręcz głównym skojarzeniem,

które motywuje turystę do przybycia do takiego miasta. Przykładami mogą być polskie

miejscowości: Mrągowo i Opole. Kojarzone de facto prawie wyłącznie z specyficznych

festiwali odbywających się w tych miastach – odpowiednio festiwalu muzyki country i

festiwalu piosenki.

Kraków ma zdaniem autora problem ze swoją tożsamością kulturalną. Z jednej strony

jest to miasto, w którym dzieje się bardzo wiele, z drugiej brakuje konkretnej strategii

wykorzystania tego faktu w promocji miasta i jego marki. Kraków nie dysponuje łatwo

rozpoznawalnym motywem przewodnim, który wyraźnie kojarzyłby się z miastem w

dziedzinie muzyki. Toteż wydaje się ważne, aby wszystkie wydarzenia muzyczne, jakie

odbywają się w nim cyklicznie promować na zasadzie produktu zbiorczego z kilkoma

dominantami w postaci festiwali, z których każdy przeznaczony jest do nieco innej grupy

odbiorców. Celem miasta muzyki jest przyciąganie do siebie gości przede wszystkim ze

względu na swoją ofertę kulturalną, a dopiero w dalszej kolejności oferowanie np. im uroków

architektury.

Odpowiedź na większość pytań zadanych we wstępie niniejszej pracy jest niestety

negatywna. Kraków nie posiada dynamicznej strategii promocyjnej dotyczącej muzyki, nie

jest też ważnym ośrodkiem muzycznym w skali europejskiej, mimo starań KBF. W skali

polskiej oferuje dość szeroką ofertę, jednak ze względu na niewielką bazę lokalową nie może

jeszcze rywalizować w organizacji bardzo popularnych koncertów np. gwiazd muzyki

rozrywkowej. Co może mocno uderzać, skojarzenia turystów zagranicznych z Krakowem w

znikomym stopniu wiążą się wydarzeniami kulturalnymi, upaść więc może mit miasta jako

„kulturalnej stolicy Polski”.

Bogate dziedzictwo muzyczne Krakowa, mimo iż pozbawiona ikon znanych

powszechnie na świecie, może zostać wykorzystane w trakcie wielu imprez. Wielkim

kapitałem jest dziedzictwo muzyki renesansowej biorące swoje źródło w stołeczności

Krakowa w XVI wieku i jego znaczenia na ówczesnej kulturalnej mapy Europy. Wtórnie

wypromować można dzieła np. Wacława z Szamotuł czy kulturę lutniczą, z której Kraków

renesansowy słynął przyciągając do siebie wielu znanych wirtuozów. Dla promocji Krakowa

największe znaczenie mają jednak postaci muzyczne dość szeroko znane na świecie, które

powinny stać się zgodnie z teorią Vilfredo Pareto ambasadorami marki miasta – ich wpływ na

tworzenie bądź kształtowanie wizerunku przy odpowiednim wykorzystaniu (za

porozumieniem miasta i samych zainteresowanych) może być bardzo znaczący – na zasadzie

pars pro toto ktoś, kto zetknie się z np. Krzysztofem Pendereckim będąc zainteresowanym

XX-wieczną muzyką awangardową może skojarzyć Kraków jako miasto, które jest źródłem

takiej właśnie muzyki.

Dość bogata, choć nie wybitna nawet na skalę polską, jest według autora lokalna scena

muzyczna Krakowa. Za najważniejsze elementy posiadające element promocyjny uznać

należy wielkie festiwale firmowane przez Biuro Festiwalowe. Oprócz nich warto wspomnieć

o swoistej kulturze muzycznej Krakowa opartej na wielkiej ilości wydarzeń klubowych a

także na obecności muzyki w formie profesjonalnej bądź amatorskiej w przestrzeni

publicznej, w szczególności na terenie Historycznego Centrum (obejmującego według

definicji UNESCO zarówno Stare Miasto, jak też Kazimierz). W świadomości publicznej w

Polsce jest Kraków miastem pełnym muzyków ulicznych, co czyni atmosferę tego miasta

wyjątkową – to tutaj wielu dziś profesjonalnych muzyków rozpoczynało swoją przygodę z

występami przed publicznością.

Marka Krakowa nie jest jeszcze wystarczająco silna by łatwo promować dowolne

wydarzenia muzyczne i kreować nowe mody. Polegać musi więc na sprowadzaniu w ramach

wymienianych wielokrotnie wydarzeń głównie zagranicznych gwiazd muzyki, których

obecność ściąga na festiwale turystów. Dopiero po wypromowaniu w ten sposób kilku

sztandarowych wydarzeń mogłyby one pełnić rolę promocyjną same z siebie, kiedy to marka

festiwalu stanie się rozpoznawalna. Gdy to się stanie festiwal taki mógłby wtórnie, na

zasadzie promocji krzyżowej promować samo miasto. Jest to proces długotrwały, jednak

działalność KBF pokazuje, że może stać się przyczynkiem do wzmocnienia pozycji

kulturalnej miasta.

Kraków nie jest moim zdaniem stolicą polskiej kultury (jakkolwiek ta konstatacja jest

bolesna dla krakowianina), miano przyznawane jest jedynie zwyczajowo. Ta konstatacja

wynika z faktu nie ilości i jakości imprez odbywających się w mieście, ale przede wszystkim

ich udziale w budowie marki miasta. Miasto ciągle kojarzone jest z konserwatyzmem,

zabytkami architektury budowanymi w dawnych wiekach, które w Krakowie wyjątkowo i

szczęśliwie się zachowały, a także, głównie wśród turystów zagranicznych, z historią Oskara

Schindlera, krakowskich Żydów i obozem koncentracyjnym w Oświęcimiu. Kultura pełni rolę

dodatku do tego obrazu. Kultura muzyczna jako jej składowa nie ma dużej roli w promocji

miasta, jest obecna, ale w wymiarze nieprzystającym do tradycji kulturalnych miasta z

czasów jego stołeczności. Z drugiej strony miasto posiada duży potencjał i widać wyraźny

zwrot w stronę nowoczesności w prezentowaniu zjawisk muzycznych, wykorzystanie w coraz

większym stopniu unikalnego dziedzictwa miasta, które pozwala na wyjście festiwali z roli

tylko odtwórczej do twórczej. Przykładem może być wykorzystanie jako miejsca prezentacji

muzyki terenów przemysłowych i poprzemysłowych i coraz większej (poza dominującym

Rynkiem Głównym) ilości miejsc publicznych. Z badania przeprowadzonego na potrzebę tej

pracy wynika, że mimo iż Kraków dziś nie jest widziany jako miasto muzyki, ma ono

wystarczający potencjał by się takowym stać. Potrzeba zdyscyplinowanej polityki władz

miasta, zaangażowania społeczności lokalnej i śmiałych decyzji, które pozwolą Krakowowi

wyjść z cienia swoich zabytków i stworzenie skorygowanego, nowego wizerunku

zawierającego w sobie oprócz tego, co stałe i niezmienne, również element dynamiczny.

Bibliografia:

• Opracowania:

1. Augustyniak U., Historia Polski 1572–1795, Warszawa 2008.

2. Dzieje muzyki polskiej w zarysie, red. T. Ochlewski, Warszawa 1977.

3. Glińska E., Florek M., Kowalewska A.; Wizerunek miasta – od koncepcji do

wdrożenia, Warszawa 2009.

4. Feicht H., Studia nad muzyką polskiego renesansu i baroku, Kraków 1980.

5. Kowalski T., Relacja Ibrahima ibn Jakuba z podróży do krajów słowiańskich w

przekazie al-Bekriego, Kraków 1946.

6. Labuda G., Studia nad początkami państwa polskiego, tom II, Poznań 1988.

7. Manteuffel T., Historia powszechna – średniowiecze, Warszawa 2005.

8. Marketing terytorialny, red. T. Markowski, Warszawa 2006.

9. Pogorzelski J., Praktyczny marketing miast i regionów, Warszawa 2012.

10. Purchla J., Jak powstał nowoczesny Kraków, Kraków 1979.

11. Purchla J., Kraków – prowincja czy metropolia, Kraków 1996.

12. Tomkowicz S., Kultura Krakowa [w:] Rocznik Krakowski, red. L. Lepszy, S.

Tomkowicz, Tom VI, Kraków 1904.

13. Rożek M., Przewodnik po zabytkach Krakowa, Kraków 2008.

14. Rożek M., Sekrety Krakowa, Kraków 2003.

15. Sikora J., Promocja regionu i miejscowości [w:] Samorząd w Polsce – istota, formy,

zadania, red. S. Wykrętowicz, Poznań 1998.

16. Skarżyński J., Niezapomniane płyty historii rocka, Kraków 2007.

17. Słoń T., Przemysł muzyczny w Krakowie – media w Krakowie [w:] Metropolitalne

funkcje Krakowa, vol. 2, Kraków 1998.

18. Sudacka A., Komorowski W.; Rynek Główny w Krakowie, Wrocław 2008.

19. Szromnik A., Marketing terytorialny – miasto i region na rynku, Kraków 2007.

20. Wyrozumski J., Cracovia Mediaevalis, Kraków 2010.

21. Zagadkowy Kraków, red. P. Hapanowicz, M. Niezabitowski, W. Passowicz, Kraków

• Źródła internetowe:

22. Symbole Stołecznego Królewskiego Miasta Krakowa, Biuletyn Informacji Publicznej,

dostępne w Internecie [http://www.bip.krakow.pl/?mmi=98], dostęp 15.10.2012.

23. P. Misiło, Nowoczesna promocja miasta, dostępne w Internecie

[http://www.misilo.pl/publikacje/mwp_12_03.pdf], dostęp 16.08.2012.

24. KRK, czyli nowe logo Krakowa, dostępne w Internecie [http://www.rebrandblog.pl/krk-

czyli-nowe-logo-krakowa/], dostęp 16.08.2012.

25. Strategia Promocji Krakowa na lata 2008-2012, dostępne w Internecie

26. Struktura Urzędu Miasta Krakowa, Biuletyn Informacji Publicznej Miasta Krakowa,

[http://www.bip.krakow.pl/?id=32&sub=struktura&query=id%3D10873%26pz%3D1], dostęp

24.08.2012.

27. Miasta zadowolone z efektów zagranicznych kampanii promocyjnych, dostępne w

Internecie

[http://samorzad.infor.pl/temat_dnia/artykuly/411930,miasta_zadowolone_z_efektow_zagraniczn

ych_kampanii_promocyjnych.html], dostęp 24.08.2012.

28. Outsourcing – polska specjalność, dostępne w Internecie

[http://www.forbes.pl/artykuly/sekcje/sekcja-dossier/outsourcing--polska-specjalnosc,3377,1],

dostęp 24.08.2012.

29. Strategia Promocji Krakowa na lata 2008-2012, dostępne w Internecie

30. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym.

Stan w dniu 31 XII 2010 r., Główny Urząd Statystyczny, dostępne w Internecie

[http://www.stat.gov.pl/gus/5840_655_PLK_HTML.htm], dostęp 25.08.2012.

31. Ludność Łodzi i innych wielkich miast w Polsce w latach 1984-2006, Urząd Statystyczny

w Łodzi, dostępne w Internecie

[http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/PUBL_ludnosc_miast.pdf], dostęp 1.07.2012.

32. Gaude Mater Polonia, portal Lingua Latina Omnibus, dostępne w Internecie

[http://lacina.info.pl/index.php?dzial=teksty&opcja=gaude_mater], dostęp 25.08.2012.

33. M. Sajdek, Akcje koncertowe krakowskiego Towarzystwa Muzycznego w ostatnich latach

XIX wieku, dostępne w Internecie

[http://www.muzykologia.uj.edu.pl/mloda_muzykologia/2009/MM_2009_MSajdek.pdf], dostęp

1.09.2012.

34. Historia Filharmonii Krakowskiej, dostępne w Internecie

[http://www.filharmonia.krakow.pl/O_filharmonii/Historia/], dostęp 2.09.2012.

35. M. Kosińska, Grzegorz Gerwazy Gorczycki (Gorczyca), portal internetowy Culture.pl,

dostępne w Internecie [http://www.culture.pl/baza-muzyka-pelna-tresc/-

/eo_event_asset_publisher/eAN5/content/grzegorz-gerwazy-gorczycki-gorczyca], dostęp

8.09.2012.

36. exodus (pseudonim internetowy), III Symfonia, "Symfonia pieśni żałosnych" op. 36, portal

Artrock.pl, recenzja dostępna w Internecie

[http://artrock.pl/recenzje/875/gorecki_henryk_mikolaj_iii_symfonia_symfonia_piesni_zalosnych

_op_36.html], dostęp 9.09.2012.

37. Top 100 Living Geniuses 2008, portal internetowy Telegraph.co.uk, dostępne w Internecie

[http://www.telegraph.co.uk/news/uknews/1567544/Top-100-living-geniuses.html], dostęp

5.09.2012.

38. O festiwalu, portal internetowy HMGfestival.pl, dostępne w Internecie

[http://www.hmgfestival.pl/#!/festiwal], dostęp 9.09.2012.

39. Wojciech Kilar. Uroczysta Gala z okazji 80. urodzin kompozytora, oficjalna strona

Krakowskiego Festiwalu Filmowego, dostępne w Internecie

[http://www.fmf.fm/pl/3/295/297/wojciech-kilar-uroczysta-gala-z-okazji-80-urodzin-

kompozytora-], dostęp 10.09.2012.

40. M. Mendyk, Penderecki i Greenwood na szczytach sprzedaży!, portal Trzeciego Programu

Polskiego Radia, dostępne w Internecie

[http://www.polskieradio.pl/9/209/Artykul/550211,Penderecki-i-Greenwood-na-szczytach-

sprzedazy], dostęp 9.09.2012.

41. Live In Gdańsk, portal recenzji muzycznych Rateyourmusic.com, dostępne w Internecie

[http://rateyourmusic.com/release/album/david_gilmour/live_in_gdansk/], dostęp 10.09.2012.

42. Top 150 City Destinations 2006, dostępne w Internecie

[http://blog.euromonitor.com/2007/10/top-150-city-destinations-london-leads-the-way.html],

dostęp 2.09.2012.

43. Kraków znów przyciągnął miliony, Portal Dziennik Turystyczny, dostępne w Internecie

[http://dziennikturystyczny.pl/2011/11/krakow-znow-przyciagnal-miliony/], dostęp 2.09.2012.

44. Oficjalna strona internetowa festiwalu Muzyka w Starym Krakowie, dostępne w

Internecie [http://www.mwsk.pl/], dostęp 3.09.2012.

45. Portal informacyjny infoKraków, dostępne w Internecie

[http://www.infokrakow.pl/bilety/action,get,id,560827,t,V-Letni-Festiwal-Muzyczny-Wawel-o-

Zmierzchu.html], dostęp 3.09.2012.

46. 5th Annual Film Music Festival in Krakow, FREEwalkingTOUR.com, dostępne w

Internecie [http://freewalkingtour.com/art/pokaz/182], dostęp 3.09.2012.

47. Kontrowersyjny Unsound w Krakowie. Festiwalowy The End?, portal Gazeta.pl, dostępne

w Internecie

[http://cjg.gazeta.pl/CJG_Krakow/1,104365,12348363,Kontrowersyjny_Unsound_w_Krakowie__

Festiwalowy_The.html], dostęp 6.09.2012.

48. 17. Letni Festiwal Jazzowy w Piwnicy Pod Baranami, Portal karnet.krakow.pl, dostępne w

Internecie [http://www.karnet.krakow.pl/aktualnosci/festiwale/4/17-letni-festiwal-jazzowy-w-

piwnicy-pod-baranami_17324.html], dostęp 7.09.2012.

49. Starzy i młodzi, czyli jazz w Krakowie, oficjalna strona festiwalu

[http://www.jazz.krakow.pl/festiwal/], dostęp 7.09.2012.

50. O festiwalu, portal internetowy Krakowskiej Jesieni Jazzowej, dostępne w Internecie

[http://kjj-festiwal.pl/o-festiwalu/], dostęp 30.09.2012.

51. Oficjalna strona internetowa festiwalu Sacrum Profanum, dostępne w Internecie

[http://www.sacrumprofanum.com/pl/1/0/2/strona-glowna], dostęp 7.09.2012.

52. Oficjalna strona internetowa festiwalu Misteria Paschalia, dostępne w Internecie

[http://www.misteriapaschalia.com/pl/13/285/286/program], dostęp 7.09.2012.

53. T. Handzlik, Filip Berkowicz – pożegnanie „dyktatora”, portal internetowy Gazeta.pl,

[http://krakow.gazeta.pl/krakow/1,44425,10079415,Filip_Berkowicz___pozegnanie__dyktatora_.

html], dostęp 7.09.2012.

54. Oficjalna strona internetowa Unsound Festival, dostępne w Internecie

[http://unsound.pl/en/festival/program/schedule/2012], dostęp 7.09.2012.

55. T. Handzlik, “Cracow, can you jump?” Burn Selector Festival zatrząsł ziemią, portal

Gazeta.pl, dostępne w Internecie

[http://kultura.gazeta.pl/kultura/1,115024,11857157,_Cracow__Can_you_jump___Burn_Selector

_Festival_zatrzasl.html], dostęp 8.09.2012.

56. O festiwalu, oficjalna strona internetowa Coke Live Music Festival, dostępne w Internecie

[http://livefestival.pl/pl/O-FESTIWALU2], dostęp 9.09.2012.

57. Sponsorzy, oficjalna strona internetowa Festiwalu Kultury Żydowskiej, dostępne w

Internecie [http://www.jewishfestival.pl/sponsorzy-media,17,p,pl.html], dostęp 11.09.2012.

58. Program, oficjalna strona internetowa festiwalu 7@nite Synagogi Nocą, dostępne w

Internecie [http://www.7atnite.pl/program.html], dostęp 11.09.2012.

59. Najsłynniejsi polscy grajkowie muzyczni, portal internetowy Polskiego Radia, dostępne w

Internecie [http://www.polskieradio.pl/6/242/Artykul/333687,Najslynniejsi-polscy-grajkowie-

uliczni], dostęp 12.09.2012.

60. Uchwała Nr CXV/1547/10 Rady Miasta Krakowa w sprawie utworzenia parku

kulturowego pod nazwą Park Kulturowy Stare Miasto, krakowski Biuletyn Informacji Publicznej,

dostępne w Internecie [http://www.bip.krakow.pl/_inc/rada/uchwaly/show_pdf.php?id=55293],

dostęp 13.09.2012.

61. Archiwum, Wianki w Krakowie – oficjalny portal internetowy, dostępne w Internecie

[http://www.wianki.krakow.pl/pl/8/0/9/archiwum], dostęp 30.09.2012.

62. Kraków: Wianki nad Wisłą 2012, Portal Moje Miasto Kraków, dostępne w Internecie

[http://www.mmkrakow.pl/416769/2012/6/28/krakow-wianki-nad-wisla--

program?category=news], dostęp 30.09.2012.

63. Sukces cyklu Opera Rara, Dziennik Polski 24, dostępne w Internecie

[http://www.dziennikpolski24.pl/pl/aktualnosci/kultura/984538-sukces-cyklu-opera-rara.html],

dostęp 1.10.2012.

64. Sylwester na Rynku Głównym, oficjalny portal internetowy miasta Krakowa, dostępne w

Internecie

[http://www.krakow.pl/aktualnosci/9622,26,komunikat,sylwester_na_rynku_glownym.html],

dostęp 1.10.2012.

65. Lista Przebojów prosto z Krakowa, oficjalny portal Krakowskiego Biura Festiwalowego,

dostępne w Internecie [http://biurofestiwalowe.pl/aktualnosci/lista-przebojow-prosto-z-

krakowa.html], dostęp 1.10.2012.

66. [Kraków] Hala sportowo-widowiskowa, międzynarodowy portal urbanistyczny

SkySkrapercity.com, dostępne w Internecie

[http://www.skyscrapercity.com/showthread.php?t=105785], dostęp 3.10.2012.

67. A. Malatyńska-Stankiewicz, Filharmonia nad Wisłą? Muzyczna nadzieja dla Krakowa,

Gazeta Krakowska, dostępne w Internecie

[http://www.gazetakrakowska.pl/artykul/679155,filharmonia-nad-wisla-muzyczna-nadzieja-dla-

krakowa,id,t.html], dostęp 17.10.2012.

68. Spotkanie z Ministrem Siemoniakiem w sprawie budowy Centrum Muzyki, oficjalny portal

internetowy Województwa Małopolskiego, dostępne w Internecie

[http://www.malopolskie.pl/Kultura/Informacje/?id=9033], dostęp 3.10.2012.

69. „Coraz bardziej toniemy”. Kraków zbankrutuje?, portal Onet Wiadomości, dostępne w

Internecie [http://m.onet.pl/wiadomosci/kraj/krakow,k58qf], dostęp 3.10.2012.

70. Referat Marketingu Turystycznego, Biuletyn Informacji Publicznej Kraków, dostępne w

Internecie

[http://www.bip.krakow.pl/?id=32&sub=struktura&query=id%3D1048614%26amp%3Bpz%3D2]

, dostęp 8.10.2012.

71. Referat Promocji i Koordynacji Działań Promocyjnych Miasta, Biuletyn Informacji

Publicznej Kraków, dostępne w Internecie

[http://www.bip.krakow.pl/?id=32&sub=struktura&query=id%3D1048622%26amp%3Bpz%3D2]

, dostęp 8.10.2012.

72. Strategia promocji Krakowa: miasto mierzy coraz wyżej, portal Tur-Info.pl, dostępne w

Internecie [http://www.tur-

info.pl/p/ak_id,2974,,krakow,w_krakowie,malopolska,promocja,strategia,wizerunek,kultura,trady

cja.html], dostęp 13.10.2012.

73. Strategia Promocji Krakowa, Biuletyn Informacji Publicznej, dostępne w Internecie

[http://www.bip.krakow.pl/?dok_id=458], dostęp 13.10.2012.

74. KBF w mediach, oficjalny portal Krakowskiego Biura Festiwalowego, dostępne w

Internecie [http://biurofestiwalowe.pl/kbfmedia-zagraniczne/], dostęp 14.10.2012.

75. Radni Miasta przyjęli budżet na rok 2012, oficjalny serwis Miasta Kraków, dostępne w

Internecie

[http://www.krakow.pl/samorzad/aktualnosci/10370,30,komunikat,rada_miasta_przyjela_budzet_

na_2012_rok.html], dostęp 15.10.2012.

76. Kraków znalazł dodatkowe 3,5 mln złotych na organizację prestiżowych festiwali, portal

internetowy InfoKrakow24.pl, dostępne w Internecie [http://www.infokrakow24.pl/tag/budzet-

krakowa/], dostęp 15.10.2012.

77. Kardynał Dziwisz zabrania koncertów w kościołach, Gazeta Krakowska, dostępne w

Internecie [http://www.gazetakrakowska.pl/artykul/475214,kard-dziwisz-zabrania-koncertow-w-

kosciolach,id,t.html], dostęp 16.10.2012.

78. Kuria dementuje zakaz organizowania koncertów w kościołach i wypowiedź kard.

Dziwisza, portal KrakówNaszeMiasto.pl, dostępne w Internecie

[http://www.wykop.pl/ramka/955471/kuria-dementuje-zakaz-organizowania-koncertow-w-

kosciolach/], dostęp 17.10.2012.

79. A. Miszalski, O projekcie, portal TurystykaWKrakowie.pl, dostępne w Internecie

[http://www.turystykawkrakowie.pl/index.php?page=home], dostęp 17.10.2012.

80. A.Miszalski, D. Wdowiak, M. Zientarski, Turystyczna marka Krakowa, dostępne w

Internecie [http://www.turystykawkrakowie.pl/uploads/BADANIA/Raport%20-

%20Turystyczna%20Marka%20Krakowa.pdf], dostęp 18.12.2012.

81. Franciscan Church (Kosciol Franciszkanow), portal TripAdvisor.com, dostępne w

Internecie [http://www.tripadvisor.com/Attraction_Review-g274772-d519910-Reviews-

Franciscan_Church_Kosciol_Franciszkanow-

Krakow_Lesser_Poland_Province_Southern_Poland.html], dostęp 14.10.2012.

82. Budżet Krakowa: Poprawki PO przegłosowane, Krakowskie Biuro Festiwalowe bez

prawie 14 mln zł, portal Moje Miasto Kraków, dostępne w Internecie

[http://www.mmkrakow.pl/398823/2012/1/4/budzet-krakowa-poprawki-po-przeglosowane-

krakowskie-biuro-festiwalowe-bez-prawie--mln-zl?category=news], dostęp 9.11.2012.

83. 50 lat Piwnicy pod Baranami, portal Polki.pl – kultura, dostępne w Internecie

[http://polki.pl/kultura_muzyka_artykul,10001586.html], dostęp 10.11.2012.

84. M. Kursa, Niepokój w muzeum. Deregulacja = niekompetentni przewodnicy?, dostępne w

Internecie [http://wyborcza.biz/Firma/2029020,101618,11730646.html], dostęp 10.11.2012.

85. Opis wystawy stałej w Fabryce Schindlera – oddziale Muzeum Historycznego Miasta

Krakowa, dostępne w Internecie [http://mhk.pl/oddzialy/fabryka_schindlera_wystawa_stala],

dostęp 10.11.2012.

86. W. Siekierski, Krakowskie Zaduszki Jazzowe – najstarszy z wszystkich festiwali, oficjalny

portal Krakowskich Zaduszek Jazzowych, dostępne w Internecie

[http://www.krakowskiezaduszkijazzowe.xt.pl/], dostęp 15.11.2012.

87. Biografia, oficjalna strona Grzegorza Turnaua, dostępne w Internecie

[http://www.grzegorzturnau.pl/biografia], dostęp 15.11.2012.

88. "Condé Nast Traveler": Kraków jednym z najpiękniejszych miast, portal Moje Miasto

Kraków, dostępne w Internecie [http://www.mmkrakow.pl/431725/2012/11/13/conde-nast-

traveler-krakow-jednym-z-najpiekniejszych-miast?category=news], dostęp 16.11.2012.

89. Polskie wspaniałości – hiszpańskie Scherzo o Sacrum Profanum, oficjalny portal Sacrum

Profanum, dostępne w Internecie [http://www.sacrumprofanum.com/pl/4/0/508/polskie-

wspanialosci--hiszpanskie-scherzo-o-sacrum-profanum], dostęp 16.11.2012.

90. 1 Słowacki Týždeň o Sacrum Profanum, oficjalny portal Sacrum Profanum, dostępne w

Internecie [http://www.sacrumprofanum.com/pl/4/0/511/slowacki-

t%C3%BD%C5%BEde%C5%88-o-sacrum-profanum], dostęp 16.11.2012.

• Inne:

91. Karnet – wydanie specjalne na polską prezydencję, Kraków 2011.

92. Doksa M., Moje życie to muzyka – jubileusz Henryka Mikołaja Góreckiego,

Miesięcznik Społeczno-kulturalny Kraków, numer 6, Kraków 2008.

93. Gdzie grać? – wywiad ze Zbigniewem Preisnerem, Miesięcznik Społeczno-kulturalny

Kraków, numer 5, Kraków 2009.

Spis ilustracji i tabel:

Rysunek 1. Hejnał Mariacki jako symbol Polski grany przez żołnierza po zdobyciu Monte

Cassino w czasie drugiej wojny światowej…………………………………………………….3

Rysunek 2. Zespół folkowy na ulicach Krakowa w charakterystycznych małopolskich strojach

ludowych……………………………………………………………………………………….44

Rysunek 3. Obszar Starego Miasta objęty Parkiem Kulturowym…………………………......3

Rysunek 4. Wizualizacja Centrum Kongresowo-Koncertowego. Budowa w trakcie realizacji.61

Rysunek 5. Wizualizacja hali sportowo-widowiskowej w Krakowie. Wizja artystyczna,

skrócona perspektywa miasta…………………………………………………………………..62

Rysunek 6. Porównanie wyników wyszukiwania podanych haseł w internetowej wyszukiwarce

Google. Opracowanie własne przy użyciu witryny

google.com……………………………………………………………………………..………69

Rysunek 7. Logo Krakowa powstałe w 2012 roku………………………………………..……70

rola muzyki w promocji krakowa

Documents

paŃstwowe grono konserwatorÓw zabytkÓw archeologicznych i...

rola i zadania służb w systemie bezpieczeństwa...

rola ekspertow w dzialalnosci rad pracownikow ksiazka

rola standardów rachunkowości w efektywnych systemach...

czynniki sukcesu strategii promocji miasta

historia roślinności w dolinie wisły od krakowa po...

\"największa strata krakowa\"

miroŠŠayovÁ, elena. influence of foreign environment on...

promotion mix w strategii promocji miasta, w: gospodarka...

ji bo zarokan di fÊrkirina kurdÎ de rola mamikan

orientalizm w architekturze i dekoracji architektonicznej na...

ocena jakoŚci muzeum jako produktu turystycznego. studium...

subatlantyckie zmiany rzeźby działów niepołomicko-...

rola denudacji odpływowej w kształtowaniu rzeźby małych...

rola wojsk specjalnych w systemie obronnym rp

rola chwastÓw zimujĄcych i ozimych w agrofitocenozach...

rola stresu oksydacyjnego w etiologii wybranych chorób

un names kuwaiti economist rola dashti as escwa chief

instytucjonalne aspekty promocji turystyki w gminach na...

rola greenpeace w zapewnieniu bezpieczeństwa w arktyce