issn امتياز: صاحب : مديرمسئول سردبير: داخلي مدير ويراستار...

6901 تابستان (،09)پياپي 2، شماره چهارمو سال بيست ISSN: 2392ـ 2077

‌‌يرانا‌‌اسالمي‌‌جمهوري‌‌صداوسيماي‌‌سازمان‌امتياز:‌‌صاحب ‌علي‌طلوعيدکتر‌‌:‌مديرمسئول‌پور‌‌دکتر‌اسماعيل‌سعدي‌سردبير:‌زهرا‌نوين‌:داخليمدير‌‌سيما‌زريسفي‌:ويراستار‌کتر‌ناصر‌اسديد‌:ها‌چکيدهمترجم‌‌فريبا‌يارمحمدي‌آرا:‌چين‌و‌صفحه‌حروف‌صداوسيما‌پژوهش‌و‌سنجش‌افکارمرکز‌‌:ناشر

‌سروش‌:‌و‌صحافي‌چاپ،‌‌ليتوگرافي‌جلد‌‌500:‌شمارگان

‌‌http://research.irib.irنشاني‌سايت:‌‌managm@irib.irپست‌الکترونيکي:

‌‌http://cr.iribresearch.ir:سامانهنشاني‌‌‌33032022گار:دورنتلفن‌و‌

‌‌33032525:تلفن‌پخش‌ريال‌‌50000ها:ب‌‌

‌‌

‌دوم‌هجم،‌طبق‌،‌خيابان‌هتل‌استقالل،‌ساختمان‌اداري‌جامتهران،‌خيابان‌وليعصر‌:‌شانين 3333032333پستي‌‌‌کد‌ـ‌پژوهش‌و‌سنجش‌افکارمرکز‌

ـ‌پژوهشي‌فصلنامه‌علمي

‌شود:‌هاي‌اطالعاتي‌زير‌نمايه‌مي‌اين‌مجله‌در‌پايگاه (ISC)ـ پايگاه استنادي علوم جهان اسالم

(SID)ـ پايگاه اطالعات علمي جهاد دانشگاهي

کميسـيون براساس رأي و 97/92/06مورخ 62/9/612662نامه شماره طبقبـا تمييـي ، فنّـاوري بررسي نشريات علمي کشور، وزارت علوم، تحقيقـات و

هاي ارتباطي موافقت شيه است. فصلنامه پژوهش پژوهشي‌ـ‌‌عمليتبار اع

دانشگاه تهران )ارتباطات و مييريت( فسوروپر‌اکبر‌فرهنگي‌دکتر‌علي

)ارتباطات و هنرهاي خالق( امريکادانشگاه پوردوي فسوروپر‌پور‌دکتر‌يحيي‌کمالي

دانشگاه شهيي بهشتي )مييريت رفتاري( فسوروپر‌دکتر‌علي‌رضائيان

شناسي( دانشگاه تهران )جامعه فسوروپر‌دکتر‌باقر‌ساروخاني

اسي(شن دانشگاه امام صادق )ع( )جامعه فسوروپر‌راد‌دکتر‌مهدي‌محسنيان

شناسي اجتماعي( دانشگاه عالمه طباطبايي )روان فسوروپر‌دکتر‌يوسف‌کريمي

شناسي( خميني )جامعه المللي امام دانشگاه بين پروفسور‌دکتر‌محمدرحيم‌عيوضي

دانشيار دانشگاه امام صادق )ع( )علوم سياسي(‌دکتر‌اصغر‌افتخاري

شناسي( باطبايي )رواندانشيار دانشگاه عالمه ط‌پور‌دکتر‌اسماعيل‌سعدي

دانشيار دانشگاه امام صادق )ع( )فرهنگ و ارتباطات(‌دکتر‌ناصر‌باهنر

يار دانشگاه امام صادق )ع( )فرهنگ و ارتباطات(دانش‌الدين‌آشنا‌دکتر‌حسام‌‌

استاديار دانشگاه امام صادق )ع( )حقوق خصوصي(‌دکتر‌محسن‌اسماعيلي

)ارتباطات( شگاه تهران و سردبير همشهري آناليناستاديار دان دکتر‌يونس‌شکرخواه

(پژوهش علوم اجتماعي) پژوهش و سنجش افکاررئيس مرکز ‌علي‌طلوعيدکتر‌

(الملل الملل وزارت امور خارجه )روابط بين استاديار دانشکيه روابط بين‌االسالمي‌دکتر‌محمدحسن‌شيخ

)علوم سياسي( ها امور استان عاوناستاديار دانشگاه صياوسيما، م‌دکتر‌علي‌دارابي

ارتباطات( وفرهنگ دانشگاه صياوسيما )هيئت علمي ‌عليرضا‌پويادکتر‌

شناسي( مقام مرکز پژوهش و سنجش افکار )روان قائم‌اصغر‌شعاع

شناسي( )روان پژوهش و سنجشمييرکل ‌بايندر‌محمدرضا‌رضايي

هيئت‌تحريريه

مشاوران

شرايط پذيرش مقاله

بـه صـورت فصـلنامه، بـه زبـان ،«تبـاطي‌هاي‌ار‌پژوهش»ـ پژوهشي مجله علمي

شود و مقاالتي را که در حـوزه هاي انگليسي منتشر مي فارسي و به همراه چکييه

ها، بويژه راديو و تلويزيون همسو با اهـيا فصـلنامه و بـا در ارتباطات و رسانه

پذيرد. باشني، مي نظر گرفتن ابعاد آموزشي و پژوهشي تأليف شيه

‌مقاله‌توجه‌به‌نکات‌زير‌ضروري‌است:‌در‌تهيه‌و‌ارسال

هـاي داخلـي يـا مقاله ارسال شيه نبايي پيش از اين، در هـي يـا از نشـريه ‌.3

خارجي چاپ شيه باشي.

مسئوليت حفظ حقوق ديگر مؤلفان، بر عهـيه نويسـنيه رابـط اسـت و بـا او ‌.3

بـين فصـلنامه، مسـئوليتي در قبـال دعـاوي تماس گرفته يا مکاتبه خواهي شـي.

نويسنيگان و نيز نويسنيگان و ساير مراجع نيارد.

فصلنامه از پذيرش مقاالتي که در آنها از منابع محيود و قييمي استفاده شـيه ‌.2

است، معذور است.

هـا و هـاي پژوهشـي دانشـگاه هـا يـا طـر نامـه هاي برگرفته از پايان در مقاله ‌.2

سـتادان راهنمـا و مشـاور، دانشـگاه يـا ها، ذکر تاريخ انجام پژوهش، نام ا سازمان

سازمان مربوط و منابع مالي و اعتباري طر پژوهشي ضروري است.

هاي دريافت شيه پس از پذيرش اوليه در هيئت تحريريه، براي ارزيـابي، مقاله ‌.5

کم به سه نفر از داوران صـاحبنظر و کارشـناس در زمينـه موضـوع مقالـه، دست

پذيرش نهـايي بـر اسـاس نظـر داوران و ل خواهني شي.بيون نام نويسنيه، ارسا

منوط به موافقت هيئت تحريريه است.

نويسنيه موظف است تمام موارد پيشنهاد شيه از سوي کارشناسان را اصـال ‌.6

اعمال اصالحات پيشنهادي از سوي نويسنيه، به منزله پذيرش مقاله نيسـت کني.

بررسي و ارزيابي قرار خواهي گرفت. و پس از آن، مقاله، بار ديگر مورد

هاي پذيرش شيه بر اساس نوبت و با توجـه بـه موضـوع فصـلنامه، بـه مقاله ‌.0

هـايي از هاي پژوهشـي کـه داراي جنبـه چاپ خواهني رسيي اما آن دسته از مقاله

روز بـودن منـابع هسـتني، بـر سـاير مقـاالت مقـيم شـمرده ابتکار، نوآوري و به

شوني. مي

هـاي سئوليت علمي مقاله بر عهيه نويسنيه يا نويسنيگان آن است و ديـيگاه م ‌.2

نويسنيگان مقاالت لزوماً دييگاه فصلنامه نيست.

بــه صــورت 61و شــماره B Lotus ، بــا قلــم Wordمقالــه، بايــي در قالــ ‌.3

ارسال شود. http://cr.iribresearch.irسامانه الکترونيا و به نشاني

هاي ارتباطي در پذيرش، رد، تلخـي و ويـرايش مقـاالت پژوهش فصلنامه ‌.30

آزاد است و مقاالت رسييه مسترد نخواهني شي.

اعالم پذيرش مقاله و صيور گواهي انتشار آن در فصلنامه، پيش از پـذيرش ‌.33

پذير نيست. نهايي آن امکان

مأخذ مانعي هاي ارتباطي در صورت ذکر استفاده از مطال فصلنامه پژوهش ‌.33

نيارد.شـود کـه الزم ريال دريافت مـي 999/999/9مبلغ چاپ مقاله جهت هزينه ‌.32

است به حساب مرکز پژوهش و سنجش افکار صياوسيما واريز شود.

‌راهنماي تنظيم مقاله

شود، مقاله خـود را بـر اسـاس الگـوي زيـر از نويسنيگان محترم درخواست مي

تنظيم کنني: صفحه عنـوان بايـي شـامل عنـوان مقالـه )بـه دو زبـان فارسـي و ‌.صفحه‌اول ‌.3

انگليسي(، نام و نام خانوادگي نويسنيه )نويسنيگان( يا پژوهشگر )پژوهشگران(،

، تلفن تماس و نشـاني (Email)به همراه درجه علمي، نشاني پست الکترونيکي

مؤلف باشي.

3تا 9ه همراه واژگان کلييي )فارسي و انگليسي مقاله ب شامل چکييه ‌چکيده.‌‌.3

اي از هي کلمه و بيانگر خالصه 639چکييه مقاله بايي حياکثر در واژه( است.

گيري باشي. ها و نتيجه پژوهش، روش، يافته

دربردارنيه بيان مسئله و ضـرورت انجـام پـژوهش، پيشـينه تحقيـق و ‌مقدمه.‌‌.2

الزم اسـت تمـامي يـق اسـت. هـاي تحق ها يا فرضيه مباني نظري، اهيا ، پرسش

اسامي و اصطالحات التين، در متن، به زبان فارسي و در زيرنويس، بـه صـورت

تنظيم APAمتني، بايي به شيوه در ضمن، کليه ارجاعات درون التين آورده شود.

( يـا )يوسـفي، 37، ص 6922کوئيـل، ترجمـه اجاللـي، براي مثال، )مـا شوني.

رتي که اصطال ، مفهوم يا مطلبي نياز به توضيح همچنين در صو (.7، ص 6929

ها در متن با شماره نوشت پي نوشت آورده شود. دارد، در پايان مقاله به عنوان پي

شود. داخل پرانتز مشخ ميــاري، روش ‌شناســي.‌روش‌‌.2 ــه آم ــق، جامع ــن بخــش شــامل طراحــي تحقي اي

هاسـت يه و تحليل دادههاي تجز ابزار تحقيق و روش گيري و حجم نمونه، نمونهاي نگاشته شود که ساير پژوهشـگران بتواننـي آن را بـا تمـام )روش بايي به گونه جزئيات تکرار کنني(.

هـاي پـژوهش بـا اسـتفاده از يافتـه اين بخش شامل گـزارش ‌‌ها.‌گزارش‌يافته‌‌.5

‌ جيول، نمودار و يا شکل است.هـاي تحقيـق، ها يا فرضـيه ه به سؤالدر اين بخش، با توج ‌گيري.‌بحث‌و‌نتيجه‌‌.6

هـاي تحقيقـات مشـابه ديگـر، شوني، نتايج با يافته هاي مهم ارائه و تبيين مي يافتههاي ديگران، تحليـل و گيرني و علل تفاوت يا تشابه با يافته مورد مقايسه قرار مي

هـاي جييـي در صـورت فرضـيه شـوني. هاي مهم و بييع پژوهش بيان مـي جنبه شوني. طر و پيشنهادها در پايان بحث ارائه ميوجود، م

APAفهرست منابع به ترتي الفبـا و بـر اسـاس روش ‌منابع‌فارسي‌و‌التين.‌‌.0

هاي ترجمه شيه از الگوي زير پيروي شود: براي مثال، براي کتاب تنظيم شود.

نوادگي خـا )نام و نـام عنوان‌کتاب )سال انتشار(. نام خانوادگي مؤلف، نام مؤلف.

براي مثال: محل نشر اثر: نام ناشر. مترجم(. )ترجمـه ميرفـردين قريشـي(. بحران‌در‌سياسـت‌جهـان‌‌ (.6922) برچر، مايکل.

تهران: پژوهشکيه مطالعات راهبردي. براي مقاالت:

تـاريخ نام‌نشريه، عنوان مقاله. )سال انتشار(. نام خانوادگي نويسنيه، نام نويسنيه. نشريه و شماره صفحات مقاله. و شماره

پـژوهش‌و‌سـنجش،‌‌ جوانان و فراغـت مجـازي. (.6929) احميي، محميسعيي. .7ـ21(، ص 1) 66

هـاي موجـود در ايـن زمينـه يـا توانيي به کتـاب مي APAبراي آشنايي با روش ــالع ــاه اطـ ــز پايگـ ــاني مرکـ ــار رسـ ــنجش افکـ ــژوهش و سـ ــيما پـ صياوسـ

www.research.irib.ir هاي ارتباطي، راهنمـاي تنظـيم صلنامه پژوهشبخش ف مقاالت، مراجعه کنيي.

هـا و نمودارهـا( ها، شـکل شايان ذکر است حجم مقاله )با در نظر گرفتن جيول صفحه چاپي در قطع نشريه باشي. 63نبايي بيشتر از

فهرست مطالب

صفحه عنوان

هـاي‌اسـالمي‌مبتنـي‌بـر‌‌‌‌‌‌ناي‌اتحاديه‌راديو‌و‌تلويزيـو‌‌طراحي‌مدل‌سياستگذاري‌رسانه

‌‌3..‌‌.................................................................................................‌رويکرد‌همگرايي‌محتوايي

ــاني، ــنيل اربط ــاهر روش ــر ط ــي، دکت ــييمحمي مقيم ــر س ــير، دکت ــن بش ــر حس دکت

‌‌‌يگانه دکتر محميحسين ظريفيان‌

‌23 .................هاي‌تلويزيوني‌در‌امريکا،‌فرانسه،‌مالزي‌و‌ترکيه‌‌برنامه‌بندي‌نظام‌درجه

راد اصغر کيا، رضا بهنام عليدکتر

‌‌62...........‌سازي‌کودک‌و‌نوجوان‌گذاري‌سازمان‌صداوسيما‌در‌حوزه‌برنامه‌مشي‌خط

‌‌ پور، فهيمه صميي مجيي مختارياندکتر

شناسي‌گفتمـاني ‌‌‌در‌نظام‌پدرساالر‌با‌رويکرد‌نشانه‌اي‌از‌مردانگي‌بازنمايي‌رسانه

‌‌32...............................................................................‌مطالعه‌موردي:‌سريال‌ستايش

‌ مهرزاد بهمني

‌‌330...‌‌...هاي‌خبري‌‌سايت‌ها‌و‌وب‌پوشش‌خبري‌گفتمان‌اقتصاد‌مقاومتي‌در‌خبرگزاري

‌ نور پوري، زهرا جعفري، جابر پورياني، مرتضي چشمه ر احساندکت

‌‌323......«‌کيميا»بازنمايي‌سبک‌زندگي‌جوانان‌مبارز‌قبل‌از‌انقالب‌به‌روايت‌مجموعه‌نمايشي‌

‌ محميي زاده، محبوبه علي سييمحمي مهييدکتر

ـ‌‌‌‌ وري‌شناسايي‌عوامل‌بازدارنده‌توسعه‌فرهنگ‌ورزش‌همگـاني‌از‌طريـس‌سـيماي‌جمه

‌‌303...................................................................................................................‌اسالمي‌ايران

يه ناظرفرددپور، نا ايوب اسالمي، محسن کوثري

‌‌335....................................................................................................................ها‌‌اخبار‌همايش

‌‌‌330...................................................................................................................‌.چکيده‌انگليسي‌

‌‌305.................................................................................................................فرم‌ارزيابي‌مقاله‌

‌‌300...........................................................................................................................فرم‌اشتراک‌

‌3ـ‌‌20 /‌3236ابستانت‌/(‌‌30)پياپي‌‌3/‌شمارهمچهار‌‌‌و‌بيست‌ي‌ارتباطي/‌سالها‌فصلنامه‌پژوهش

Quarterly Journal of Communication Research, 2017, Vol. 24, No. 2 (90), 9-30 ‌1 های ای اتحادیه رادیو و تلویزیون طراحی مدل سیاستگذاری رسانه

محتوایی همگرایی رویکرد مبتنی بر اسالمی

،***دکتر حسن بشیر، **کتر سیدمحمد مقیمید ،*اربطانی طاهر روشندل دکتر

یگانه دکتر محمدحسین ظریفیان

چکيدهاي‌اتحاديـه‌‌‌بنياد،‌مدل‌سياسـتگذاري‌رسـانه‌‌‌پژوهش‌حاضر‌با‌استفاده‌از‌روش‌پژوهش‌نظريه‌داده

حبه‌عميس،‌روش‌،‌مصاها‌دادههاي‌اسالمي‌را‌طراحي‌کرده‌است.‌روش‌گردآوري‌‌يزيونتلوراديو‌و‌ها،‌سه‌مرحله‌کدگذاري‌)باز،‌محوري‌و‌انتخابي(‌بوده‌‌يري،‌گلوله‌برفي‌و‌روش‌تحليل‌دادهگ‌نمونه

هـاي‌اسـالمي‌و‌‌‌‌يزيـون‌تلونفر‌از‌مديران‌و‌اعضاي‌اتحاديه‌راديـو‌و‌‌‌32است.‌در‌اين‌پژوهش‌با‌ـ‌‌3033،‌بيش‌از‌ها‌مصاحبهخبرگان‌در‌حوزه‌رسانه‌مصاحبه‌شد‌و‌در‌خالل‌اين‌ کـد‌‌‌220،‌د‌اوليـه‌ک

ي‌شدند‌و‌اجزاي‌مختلـف‌‌بند‌دستهبه‌دست‌آمد‌که‌در‌پنج‌طبقه‌مقوله‌‌22کد‌مفهومي‌و‌‌300ثانويه،‌‌عنـوان‌‌بود‌کـه‌بـه‌‌‌طراحي‌سازوکارهاي‌تفکر‌رقابتيمدل‌را‌تشکيل‌دادند.‌اولين‌جزء‌از‌مدل‌فقدان‌

يعنـي‌پديـده‌اصـلي‌يـا‌‌‌‌‌ساز‌وقوع‌دومين‌جزء‌مدل‌‌ينهزم)شرايط‌علّي(‌انتخاب‌شد،‌شرايط‌علّي‌طراحي‌گر‌)‌مداخلهي‌مديريتي(‌بود،‌جزء‌بعدي‌مدل‌راهبرد‌بود.‌شرايط‌سازوکارها)لزوم‌طراحي‌(‌نيـز‌از‌‌سياسي‌و‌فرهنگيي‌سازوکارهاطراحي‌حاکم‌)(‌و‌زمينه‌پژوهشي‌و‌نظارتيي‌سازوکارها

ده‌اصلي‌در‌اين‌مـدل‌‌ساز‌تحقس‌پدي‌ينهزميرگذاري‌بر‌راهبرد‌تأثديگر‌اجزاي‌اين‌مدل‌بودند‌که‌با‌‌ي‌مقوالت‌به‌دست‌آمد.بند‌طبقهشوند.‌آخرين‌جزء‌يا‌پيامد‌مدل‌نيز‌از‌‌يممحسوب‌

‌هـاي‌اسـالمي،‌‌‌‌اي،‌اتحاديه‌راديو‌و‌تلويزيون‌سياستگذاري،‌سياستگذاري‌رسانه‌ها:‌کليد‌واژه

همگرايي‌محتوايي

دکتـراي *** يت دولتـي، اسـتاد دانشـگاه تهـران دکتـراي مـيير * دکتراي مييريت رسـانه، اسـتاد دانشـگاه تهـران ** الملل، استاد دانشگاه امام صادق )ع( شناسي ارتباطات بين جامعه :تهران دکتراي مييريت رسانه، دانشگاه نويسنيه مسئول Email: info@drzarifian.com

22/9/01پذيرش نهايي: 27/62/03تجييي نظر: 2/2/03تاريخ دريافت: DOI: 10.22082/cr.2017.27174

01 0306 تابستان( / 01اپي )پي 2/ شماره چهارم و هاي ارتباطي/ سال بيست پژوهش

مقدمه

بيش از هر زمان ديگري ما ،شرايط پيچييه و مشکالت فراوان جهاني که در آن قرار داريم

گـري و خشـونت سـاخته اسـت. افراطـي را به دستيابي به امنيت و آرامش پاييار نيازمنـي

جهان اسـالم، ي ها ها و گروه فرقهاز در برخي بخصوصنگري برخاسته از تحجر و قشري

کـرده دستيابي به رشي و توسعه را در ايران و ديگر کشورهاي درگير اين منازعات، دشوار

پيـاپي دارد،کـريم قـرار هـاي اکيـي قـرآن است. آرمان وحيت اسالمي که مـورد توصـيه

هـا گروه ،در تضاد با آن رو به تقويت نهاده است. در اين ميان هاي مؤلفهشيه و دار خيشه

استفاده فراوانـي ،ياد شيه که در ميان جوامع شيعيان و اهل تسنن فعاليت دارني هاي فرقهو

براي تضعيف انسجام و وحيت ميان امت اسالمي مؤثرو آن را به ابزاري اني از رسانه برده

هـاي آن بيش از آنکـه هويـت واقعـي اسـالم و آمـوزه ها، امروزه در رسانه. اني کردهتبييل

ها بـا تکيـه گري ها و افراطي ترين خشونت معرفي شود، تصويري جعلي و آميخته به زشت

شود. ها بازنمايي مي ها يا اختال تفاوت غيرواقعيبر نقاط واقعي و

تقريـ بـه منـيي عالقهدليل راديو و تلويزيوني به هاي شبکهدر اين ميان تعيادي از

؛ همچنيناي، تحکيم همکاري و ارتقاي عملکرد خود در شکل و محتوا پيونيهاي حرفه

ري و تعميـق بـراد « ص» ناب محمييانجام رسالت خود در ترويج آيين اسالم منظور به

هـا خواه و براي تحقق مأموريت راديوها و تلويزيون اسالمي و تربيت نسلي آگاه و آرمان

در ،هـاي کشـورها هاي جهان اسالم با اعتقادات راستين و واقعيـت در آشنا ساختن ملت

اتحاديـه راديـو »، تأسيس شيدر تهران برگزار 6921نخستين نشست خود که در خرداد

را بـراي مـيتي نامحـيود بـه تصـوي رسـانيني کـه داراي « هـاي اسـالمي و تلويزيون

اکنـون بـا هـم اين اتحاديه .قرار داردشخصيت حقوقي مستقل است و مقر آن در تهران،

ارکـان مجمـع عمـومي، ، متشـکل از اي رسانه شبکه راديويي، تلويزيوني و مؤسسه 229

ه در ايـران و کشـورهاي مي و مراکز وابسته اتحادييهاي دا عالي، دبيرخانه، کميته شوراي

. ازجملـه ايـن اهـيا ، ذکـر کـرده اسـت خود عنوان هي را به يديگر است که موارد

اي اسالمي هاي خيمات رسانه ها و مؤسسه همکاري و هماهنگي ميان راديوها، تلويزيون

11 هاي اسالمی ... اي اتحاديه راديو و تلويزيون طراحی مدل سياستگذاري رسانه

مبادلـه هـا، منـابع انسـاني، اي، فني و خبري، امور مربـوط بـه برنامـه هاي حرفه در زمينه

ايفـاي و همچنـين همبسـتگي و آموزش بر مبناي روحيه بـرادري ،ت و تجربياتتولييا

هـا و حقوق وجودي همه فرهنگ است کهنقش در تحقق نظام جهاني عادالنه ارتباطات

(. 6906هاي اسالمي،شود )آشنايي با اتحاديه راديو و تلويزيون را ضامن مي پيشرفت آنها

اسـالمي و وضـعيت هـاي تلويزيونيه راديو و اتحاد هاي مأموريتبه رسالت و توجه با

ــر و هــاي رســانهنابســامان ــادي وحــيت و انســجام در شــرايط خطي ــه من اســالمي ک

، نقاط گيردالزم است وضعيت موجود مورد تحليل قرار اني منطقه و جهان ساز سرنوشت

و راهکارهـاي شـوني و تهييـيها بررسـي هـا فرصـت قوت و ضـعف ايـن اتحاديـه و

در بخصـوص آنها متصييانو مييران و ها رسانهازي همگرايي ميان اين چگونگي بازس

اي بـراي ايـن اتحاديـه ه شيه و ميل سياسـتگذاري رسـانه ئحوزه همگرايي محتوايي ارا

اي کـه امــروز مــورد توجـه سياســتگذاران و مــييران اتحاديــه و هئلطراحـي شــود. مســ

مـييريت همسـو بـا اتحاديـه افزايش ميزان اثربخشي ،هاي عضو قرار گرفته است شبکه

طراحي الگوي مطلوب اثـربخش سياسـتگذاري نياز بههاي اسالمي است که کالن رسانه

.دارداي در اتحاديه رسانه

دهـي مياي نشان هاي اوليه و همچنين مصاحبه با مييران و کارشناسان رسانهبررسي

هـاي اسـالمي در ايـن اي در اتحاديـه راديـو و تلويزيـون که فرايني سياستگذاري رسانه

و تشـخي ضـرورت بـه بنا ،و در مواقع مختلف نکردهها از ميل مشخصي پيروي سال

بـراي آن تـوان نمـي هاي مختلف عمل کـرده اسـت، بنـابراين به شکل ،شخصي مييران

ل شي. ايـن فقـيان الگـوي مناسـ و همچنـين يقا را ساختار مشخصي از سياستگذاري

اهميـت دييه شـيه ها سالهاي کالن در اتحاديه در اين سياست زمينههايي که در ضعف

يارتقـا منظـور بـه اسـالمي هـاي تلويزيـون ها در اتحاديه راديـو و گذاريمطالعه سياست

سازد. را ضروري ميشيه ها و نيازهاي ياد آن با توجه به ضرورت اثربخشي

ابتـيا ابعـاد مختلـف سياسـتگذاري در پژوهش حاضر سعي بـر آن بـوده اسـت کـه

بـر مـؤثر سـسس عوامـل واسالمي شناسايي هاي تلويزيوناي در اتحاديه راديو و رسانه

بـراي اثربخشـي بيشـتر آن مـيلي شـود و در نهايـت، ابعاد اين سياستگذاري مشـخ

.گردد ارائهطراحي و

چارچوب مفهومی

‌اي‌سياستگذاري‌رسانه

ايي که يا محور مرکـزي ها و اقيامات و راهبرده اي از انييشه سياستگذاري به مجموعه

اي: مرحلـه سـه فراينـي در يـا طـور کلـي، سياسـتگذاري شـود. بـه دارني اطـالق مـي

ايـن ، بيشـتر تفصـيل بـا صاحبنظران يابي. برخي ارزيابي تحقق مي و ا اجر، گيري شکل

هـاي سـازمان در آن طـر و و درك مسـئله، ارجـاع شناخت مرحله شش در را فرايني

کسـ و ارزيـابي و و اجـرا بخشي، ابـال مشي، مشروعيت طخ تيوين و عمومي، تهيه

(.6922زادگان، شريف و اني )الواني کرده تعريف آن عملکرد از بازخورد

هـاي اي از اصول است که براي راهبري رفتـار نظـام اي مجموعه سياستگذاري رسانه

دارد امـا شود. اين سياستگذاري، کاربرد عملي، محيود و فوري نيـز اي تيوين مي رسانه

ها در متن برداشت عمومي جامعـه از در اصل عملي بنيادي و وسيع است. سياستگذاري

هاي سياسي از شرايط اجتماعي، اقتصادي کشـور گيرني و اييئولوژي ارتباطات شکل مي

کوشـني ايـن شـوني و مـي دهنـي، ناشـي مـي هايي که زيربناي آن را تشکيل مي و ارزش

اي مربوط سازني. البته بايـي توجـه هاي رسانه نگري عي و آينيهها را با نيازهاي واق ارزش

کـه در حيطـه دولـت داشت؛ بيون شناخت سياستگذاري عمومي و مراحل مختلـف آن

ترديـي اي صـحبت کـرد. بـي تـوان دربـاره سياسـتگذاري رسـانه گيرد، نمـي صورت مي

ي برخـوردار اي در مقايسه با سياستگذاري عمومي از قـيمت کمتـر سياستگذاري رسانه

تواني در اين راه به ما کما کنـي است و به همين دليل، مطالعه سياستگذاري عمومي مي

(.6901اربطاني، روشنيل)

اي تـاکنون بيشـتر هـاي رسـانه مطالعات صورت گرفتـه در خصـوص سياسـتگذاري

انـي و بـه ها تلقـي کـرده هاي يا دولت در قبال رسانه اي را سياست سياستگذاري رسانه

ها وضـع شـيه اني که در يا دولت در خصوص رسانه حليل قوانين و مقرراتي پرداختهت

رسـي؛ بـيون شـناخت از ابعـاد مختلـف است و با مروري بر اين پژوهش به نظـر مـي

تـوان دربـاره سياسـتگذاري گيـرد، نمـي هايي که در حيطه دولـت صـورت مـي سياست

اي را طرحي دولتي بـراي رسانهسياستگذاري (6،2999کوئيل ما) اي صحبت کرد رسانه

اني در يـا کني که براي انجام اهيا مشخ مأموريت يافته مي مييران عمومي تعريف

المللـي باشـي، عمـل کننـي. ساختار قانوني و مييريتي که ممکن است محلي، ملي يا بين

دولتـي اي با اين رويکـرد بـه تـيوين در نهادهـاي دولتـي يـا نيمـه سياستگذاري رسانه

ها را براي تغييـر دادن و يـا بهتـر کـردن گردد که ابزارهاي تحريمي ازجمله يارانه ميباز

اي در اصـل سياسـتگذاري رسـانه اي در اختيـار دارنـي. ساختار و رفتار بازارهاي رسانه

است که بر روابط ميان مردم و مسائل جامعه در طول زمـان نظـارت دارد. 2نوعي فرايني

هـاي مختلـف تغييـر هـاي آن در زمينـه ت و عوامل و شاخ پذير اس اين فرايني تکامل

.(2966، 9)هرمن کنني مي

اي در هاي رسانه دانني که محيط سازمان پژوهشگران حوزه رسانه و سياستگذاري مي

ها بسيار پرتالطم بوده است، بنابراين سياسـتگذاري در ايـن بخـش نيـز بسـيار اين سال

مفهـومي و محتـوايي سياسـتگذاري رسـانه، بحـث متغير و پيچييه خواهي بود. در اليـه

هـاي متفـاوت بايـي فراينـيي اصلي اين است که با وجود بازيگران مختلـف بـا قـيرت

اي در سطح جهاني درك کـرد. تنـوع، را در خصوص سياستگذاري رسانه 1پلوراليستيا

هـاي آن پويايي، پيچييگي و همچنين دخالت دولت در اين نوع سياستگذاري از ويژگي

است که در اليه مفهومي و محتوايي از بررسي سياستگذاري براي داشتن يـا رويکـرد

جامع بايي در نظر گرفته شود.

را تحقـق ايـن اي ( اهيا چـارچوب علمـي سياسـتگذاري رسـانه 2993) 3همريا

داني: موارد مي

1 . McQuail 2. process 3. Herman

4. pluralistic 5. Hemerijck

انـياز هاي فناوري، چشـم ارائه يا تصوير علمي از چگونگي تأثيرگذاري تحوالت حوزه

اي؛ گذاري، مسائل اقتصادي و فرهنگي بر سياستگذاري رسانه اي و قانون رسانه

اني؛ اي را شکل داده هايي که سياستگذاري رسانه ايجاد نگاهي نو به ارزش

اي پاييار )و مستقل از تغييرات فنـاوري( کـه شناسـايي و توسعه سياستگذاري رسانه

اي حفـظ شـوني، سياسـتگذاري رسـانه تأمين آن دسته از منافع عمومي را که بايي با

سازد. ممکن مي

انـياز اي بايي با زمان حرکت کني. درواقع چگونگي کارکرد چشم سياستگذاري رسانه

گذارد. طور مستقيم بر فرهنگ، اقتصاد و جامعه تأثير مي اي جييي به رسانه

ن پژوهشگران گزارشي را در خصوص مطالعاتي که تاکنون به تعريف، توضيح و تبيي

اي در کشـورهاي مختلـف دهنيه و همچنين فرايني سياسـتگذاري رسـانه عناصر تشکيل

لحاظ نظـري، دو رويکـرد اني. به اني، در قال يا چارچوب مفهومي ارائه کرده پرداخته

اي وجــود دارد. رويکــرد اول کــه رويکــرد ســنتي بــه در حــوزه سياســتگذاري رســانه

دانـي و در ايـن ادهايي قابـل سياسـتگذاري مـي ها را نه سياستگذاري رسانه است، رسانه

کنـي کـه بـراي حفـظ منـافع هايي را پررنگ مـي ها و حاکميت زمينه، بيشتر نقش دولت

رويکرد دوم، رويکـردي اسـت کـه بـه زنني؛ اي مي عمومي دست به سياستگذاري رسانه

ه را هاي نـوين، عرصـه رسـان هاي فناورانه حوزه ارتباطات و ظهور رسانه لحاظ پيشرفت

داني. اي غيرقابل سياستگذاري مي عرصه

هـاي مختلفـي وجـود دارنـي کـه هـر کـيام در هر يا از ايـن دو رويکـرد جريـان

هـا را انـي. در رويکـرد سـنتي کـه رسـانه اي را از منظـري نگريسـته سياستگذاري رسانه

اي را يـا وظيفـه داني، پژوهشگران، سياستگذاري رسانه اي قابل سياستگذاري مي حوزه

کنني و معتقيني که در اين مسير کارشناسان و پژوهشگران حـوزه رسـانه دولتي تلقي مي

( کـه سياسـتگذاري 2999) کوئيـل بايي صرفاً به دولت مشورت دهني. کساني مانني مـا

امـا در جريـان گيرنـي؛ دانني، در ايـن جريـان قـرار مـي اي را يا طر دولتي مي رسانه

گيرد، رويکردي منتقيانه نسـبت بـه سياسـتگذاري ميديگري که در رويکرد سنتي قرار

اي مورد نقـي قـرار اي شکل گرفته که نقش دولت را در مورد سياستگذاري رسانه رسانه

گيرني. ( در اين جريان قرار مي2992) 6دهي. کساني مانني فرييمن مي

هـاي ها و بخصـوص رسـانه اي، حوزه رسانه در رويکرد نوين به سياستگذاري رسانه

دانني. جريان اول در ايـن رويکـرد، غيرقابـل اي غيرقابل سياستگذاري مي نوين را حوزه

تـوان امـا مـي دهـي؛ اي نسبت مـي هاي نوين رسانه سياستگذاري بودن را به ذات فناوري

گفت؛ حتي چنانچه اين روني کاهشي ادامه داشته باشي، سياسـتگذاري از ميـان نخواهـي

اي شکل خواهي گرفت که تغييري بزرگ تگذاري رسانهرفت، بلکه نوعي جييي از سياس

طـور کلـي، ( معتقـي اسـت، رسـانه بـه 2990) 2شود. اسـميت در اين زمينه محسوب مي

هـاي دهـي. بـويژه بـه دليـل گـرايش اي غيرقابل سياسـتگذاري را تشـکيل مـي محيوده

نظـور م هاي مختلف رسانه بـه همگرايانه مرتبط با فناوري، حفظ تفکيا سنتي بين بخش

سياستگذاري و نظارت دشوار شيه است.

اي همگرايی رسانه

ها، تلويزيـون و هاي قييمي )مجالت، روزنامه اي را درهم آميختن رسانه همگرايي رسانه .(6929پـور، بهـرام ) اني هاي جييي )اينترنت( براي رسانين محتوا دانسته راديو( با رسانه

ترده دانسـته اسـت کـه زوايـاي آن حيطـه ( همگرايي را اصطالحي گس2991) 9جنکينزگيرد. وي همگرايـي وسيعي از فراينيهاي فني، تکنيکي، اجتماعي و فرهنگي را در برمي

ها کني. همگرايي فناورانه با ديجيتالي شين محتواي همه رسانه را به پنج دسته تقسيم ميـ 1صورت ارقام دودويي و تبييل واحي اطالعات به ي اقتصـادي ميسر شيه است. همگراي

بنيي گوردن است که اشاره بـه ادغـام عمـومي صـنعت مانني همگرايي مالکيت در طبقههـا بـراي چنـيين سرگرمي دارد. همگرايي اجتماعي اشاره به راهبردهاي کاربران رسانه

هاي ارتباطي دارد. همگرايي فرهنگي حاصـل هنگام استفاده از فناوري 3عملکرد همزماننويسي و انتشار محتـوا را کت است که امکان بايگاني، حاشيهرواج فرهنگ جمعي مشار

1. Freedman 2. Smith 3. Jenkins

4. bit 5. multitasking

دارد کـه منبعـث از 6دهي. در نهايت همگرايي جهاني اشاره به پيوني فرهنگي به افراد ميگونـه کـه همـان ( 2991) هاسـت. بـه اعتقـاد جنکينـز المللي محتواي رسـانه جريان بين

از زنـيگي را موجـ شـي رنسانس در اروپاي قرون وسطي، پييي آمين سبا جيييي هـا و مخاطبـان آنـان نيـز منجـر بـه رنسـانس ديجيتـال اين پنج نوع همگرايي در رسانه

هـا دچـار تحـول شـگر هاي توليي و مصر محتواي رسـانه که طي آن شيوه شود مياي درواقـع بـه ايـن معنـي اسـت کـه قـيرت رسـانه و خواهي شـي. همگرايـي رسـانه

شود. کننيگان رسانه يکي مي رت مصر هاي رسانه، با قي تولييکننيه

شناسی پژوهش روش

گسترده، اي است که در سطحي مني و کيفي براي خلق نظريه بنياد روشي نظام نظريه داده)اسـتراس و پـردازد به تبيين فرايني، کنش و يا واکنش متقابـل موضـوعي مشـخ مـي

راينيهاي اجتماعي و (. اين روش به درك و فهم بستر ف6920کوربين، ترجمه محميي، دريافتن تفسير، معاني و مفـاهيم رويـيادهاي ماهيت ذهني و بين ذهني زنيگي انساني و

(. از آنجـا کـه 6929و همکـاران، فـرد ييدانـا پـردازد ) اجتماعي در تجربه کنشگران مياطالعات انيکي از موضوع پژوهش حاضر در دسـترس بـود و يـا چـارچوب نظـري

بنياد براي اين پژوهش انتخاب شـي. ورود بـه ميـيان روش دادهجامع نيز وجود نياشت نفر از متخصصـان عرصـه مـييريت رسـانه، 29ساختاريافته با پژوهش با مصاحبه نيمه

هــاي اســالمي و مــييران مـييريت سياســتگذاري، مــييران اتحاديــه راديــو و تلويزيــون آغـاز شـي. هـاي عضـو اتحاديـه در خصـوص فراينـي سياسـتگذاري در اتحاديـه شبکههـا بـه اشـباع نظـري ها تا رسيين مقوله گيري به شکل نظري انجام شي و مصاحبه نمونه

کيگذاري باز، محوري و انتخابي تحليـل شـيني. ها در سه مرحله ادامه يافت. سسس دادهمفهوم تبييل و پـس 679کي ثانويه و کيهاي ثانويه به 129کي اوليه به 6906رو از اين

ها پـنج بعـي اصـلي مقوله شيني و در نهايت اين مقوله 99همگرا تبييل به از آن مفاهيم بنيي کردني. پژوهش را صورت

1. cultural hybridity

. مقوالت و ابعاد پژوهش1جدول

مقوالت ابعاد پژوهشفراوانی

مفاهيم

شرایط علّی:طراحی سازوکارهای تفکر رقابتی

5 در اتحادیه بلندمدتاتخاذ رویکرد

4 ابتی در سطح مدیرانی تفکر رقریگ شکللزوم

3 محوری مسئلهاتخاذ رویکرد

2 جذب و اقناع اعضا

5 ی حداکثری از فضای مجازیریگ بهره

5 جهت تحلیل محیط المللی استفاده از خبرگان بین

6 های سیاسی ویژه اعضا درک حساسیت

پدیده اصلی: ای سیاستگذاری رسانه

5 بازنگری در ساختار قدرت در اتحادیه

4 ی و ابالغریگ میتصمهای سازی فرایند چابک

3 المللی یک نهاد بین عنوان بهبخشی به اتحادیه استقالل

4 حفظ رویکرد جامعیت و شمولی اتحادیه

6 گسترش طیف سیاستگذاران

6 مرکز هماهنگی بین اعضا عنوان بهفعال شدن دبیرخانه

5 تقسیم نقش میان اعضا

4 ن اتحادیهتقویت ارکا

4 ی فرایند سیاستگذاریساز شفاف

راهبردها:طراحی سازوکارهای های تدوین سیاست مشارکتی

4 ها استیسدر طراحی یا منطقهاصالت بخشیدن به نظر خبرگان

5 ها استیسی اعضا در تدوین و ارسال بند فیط

5 )مبانی اسالم( سیاستگذاری در موضوعات مورد اتصال اعضا

3 یی در رابطه با فضای منطقهگرا ینیع

5 ایجاد ساختار تولید مشترک توسط اعضا

:گر مداخلهشرایط های طراحی سازوکار و نظارتی پژوهشی

4 ها رسانهها و تعامل علمی و عملی با دانشگاه

6 های کاربردی متناظر با نیاز اعضا طراحی پژوهش

6 ایجاد ساختار رصد در دبیرخانه اتحادیه

7 های عضو آموزش نیروی انسانی رسانه

4 های سیاستی های میدانی رصد به تحلیل تبدیل داده

1جدول ادامه

مقوالت ابعاد پژوهشفراوانی

مفاهيم

بستر حاکم:طراحی سازوکارهای سیاسی و فرهنگی

5 زدگی گرایی و دوری از سیاست یا حرفه

6 توجه به سالیق سیاسی اعضا

4 ای اعضا ی بین صنوف رسانهساز شبکه

4 ی مخاطب در اعضاساز آگاهباال بردن دغدغه

5 جذب حداکثری اعضا

5 المللی ای با نگاه بین استفاده از نخبگان رسانه

4 ترویج علمی و عملی رسانه اسالمی

داليل انتخاب هر يا از ابعاد اصلي ميل سياسـتگذاري در اتحاديـه، بـه شـر زيـر

تبيين ابعاد مختلـف » شود و اين درواقع، پاسخ به پرسش فرعي پژوهش يعني ت ميرواي

است. «ميل سياستگذاري در اتحاديه

شرايط علّي نـاظر بـه حـوادثي تفکر‌رقابتي:‌شرايط‌علّي:‌طراحي‌سازوکارهاي.‌3

شود. شـرايطي کـه بـه ايجـاد و وقوع يا رشي پيييه اصلي پژوهش منتهي مي است که به

ييه يا طبقه محوري که در اين پـژوهش طراحـي سـازوکارهاي تفکـر رقـابتي توسعه پي

دنبـال پيگيـري اقتضـائات فضـاي رقـابتي و خنثـي کـردن تـأثير شود. به است منجر مي

کننـيه عنـوان هماهنـگ هـاي اسـالمي بـه اتحاديـه راديـو و تلويزيـون نيروهاي بيروني،

نيازمني ، به افکار عمومي دهي شکلمنظور هاي اسالمي در سطح منطقه و جهان، به رسانه

اعضاست. از آنجا حياکثري بر تأثيرگذاريو ايجاد اين همگرايي همسو با هايي سياست

خـود بـويژه در سـطح اهيا منظور تحقق کننيه است، بايي به که اتحاديه يا هماهنگ

ازجملـه هاي مـورد نيـاز منطقه، به جذب حياکثري اعضا و اقناع آنها بسردازد تا در زمان

اي در راه تحقق اهيا کالن هاي بحران در کشورهاي مختلف از اين نيروي رسانه زمان

خود بهره گيرد.

ها براي کنترل و اداره سلسله کنش پديده‌اصلي:‌طراحي‌سازوکارهاي‌مديريتي:.‌3

اي اسـت کـه بـراي گيرد. پيييه اصـلي برچسـ مفهـومي کردن پيييه اصلي شکل مي

شود. از آنجا که در اين پژوهش، مـيل وجود آميه، در نظر گرفته ميچارچوب يا طر ب

هاي اسالمي مورد مطالعه قرار گرفته است، بعـي سياستگذاري اتحاديه راديو و تلويزيون

عنـوان پييـيه اصـلي ها و تحليل آنها طراحي سازوکارهاي مييريتي به از گردآوري داده

عنوان مقوله اصلي اين است کـه ييريتي بهشي. مقصود از طراحي سازوکارهاي م انتخاب

بايي نحوه مـييريت مشـارکتي در اتحاديـه بـا مشـارکت اعضـا طراحـي شـود. از نظـر

ها کارشناسان حوزه سياستگذاري، اهميت دادن به مشارکت همه اعضا در تعيين سياست

تواني روني اجراي آنها را تسهيل گرداني و به اثربخشي در اتحاديه بينجامي. مي

گـر : شرايط مياخلهگر:‌طراحي‌سازوکارهاي‌پژوهشي‌و‌نظارتي‌شرايط‌مداخله.‌2

اي از متغيرهـاي ميـانجي و واسـط را تشـکيل اني از شرايط عـامي کـه مجموعـه عبارت

دهنـي. از تحليـل کـيهاي احصـا شـيه از دهني و راهبردها را هم تحت تأثير قرار مي مي

آيي که اگر قرار باشـي اي چنين برمي ييران رسانهگرفته با نخبگان و م هاي انجام مصاحبه

گـويي اي و شکل کاربردي پييا کنـي و از کلـي ميل سياستگذاري اتحاديه تعريف حرفه

اي هاي کالن و سياسي از سياستگذاري حرفـه بسرهيزد، بايي قائل به تفکيا سياستگذاري

يـن دو سياسـتگذاري شونيگان در پژوهش حاضـر، ا اي باشي. به اعتقاد مصاحبه و رسانه

هـاي اي متـأثر از سياسـتگذاري طوري که سياستگذاري رسانه با يکييگر ارتباط دارني به

کالن اتحاديه است اما هويت مستقل دارد. در سياسـتگذاري سياسـي و کـالن اتحاديـه،

اي از آنجـايي کـه مـيل نگاه سياستگذاران، نگاه بيروني است اما در سياستگذاري رسانه

پذير باشـي و برخـوردار از قابليـت اجرايـي باشـي، الزم اسـت لياتي، انعطا بايستي عم

اي ذيـل اي و رسـانه اي شـکل گيـرد. هرچنـي سياسـتگذاري حرفـه سياستگذاري حرفه

گيرد، در حقيقت بايي بـين ايـن دو سياسـتگذاري سياستگذاري کالن و سياسي قرار مي

تفکيا قايل شي.

منظور دريافت اين نکته اسـت نيازمني رصي اعضا بهگونه که گفته شي، اتحاديه همان

کنني. ساختار رصـي در دبيرخانـه هاي ارسالي را اجرايي مي که آنان به چه ميزان سياست

اتحاديه وجود نيارد. اگر ساختار رصي به دبيرخانه بـازگردد، هـم بـه احيـاي دبيرخانـه

ز آنجـا کـه نيـروي انسـاني يابي. همچنين ا صورت پاييار ادامه مي کني و هم به کما مي

ترين دارايي يا رسانه براي پشت سر گذاشتن رقيبـان و تـأثير حـياکثري بـر آنـان مهم

هاي عضو را در رسانه سردبيران خبر و ...() است، اتحاديه بايي آموزش نيروهاي کلييي

اي ايـن بـود کـه بـا آمـوزش نيـروي دستور کار خود قرار دهي. پيشنهاد خبرگان رسانه

تـوان بـه تأثيرگـذاري حـياکثري هـا مـي هاي عضو بويژه دبيران خبر شبکه ي شبکهانسان

هاي عضو در سطح منطقه دست يافت. رسانه

از راهبردهـا بـه هـاي‌مشـارکتي:‌‌‌راهبردها:‌طراحي‌سازوکارهاي‌تدوين‌سياسـت‌.‌2

اي شـود کـه مسـير اصـلي بـر ها ياد مي دار و فعاليت هاي بياني رفتارها، تعامالت هي مؤلفه

گيـري هايي که براي شـکل آيني. يکي ديگر از مقوله حساب مي تحقق پيييه اصلي پژوهش به

سـازي بـراي توليـيات اين راهبرد در تسهيل سياستگذاري در اتحاديه به دسـت آمـي، بـازار

کردنـي سـاالنه حـيود چنـي هـزار سـاعت برنامـه در اعضاي اتحاديه بود. خبرگان اعالم مي

اتفاق آنهـا صـرفاً در يـا منطقـه خـاص شود که قري به ه توليي ميهاي عضو اتحادي شبکه

شود. آنها معتقي بودني که اتحاديه تاکنون، احساس نياز به ايجـاد بـازار بـراي نمايش داده مي

گيـري بـازار بـراي ايـن محصـوالت، عـالوه محصوالت خود نياشته در حـالي کـه شـکل

مـول هـم بـه لحـاظ مـالي در مضـيقه هسـتني، طور مع ها که به هاي مالي براي شبکه برآورده

تواني باعث جذب مخاطبان و تأثيرگذاري حياکثري اعضاي اتحاديه بر آنان شود. مي

: بـه شـرايط خاصـي کـه بـر زمينه‌حاکم:‌طراحي‌سازوکارهاي‌سياسي‌و‌فرهنگي.‌5

دهنـيه سلسـله شـود. زمينـه نشـان گذارنـي، زمينـه گفتـه مـي ها و تعامالت تـأثير مـي کنش

اي داللت دارني؛ اين بستر ناظر بـر فضـاي حـاکم بـر اي است که به پيييه وصيات ويژهخص

هـا يـا متغيرهـاي اي از مفاهيم و طبقه سياستگذاري در اتحاديه است. اين شرايط را مجموعه

گرايـي و اي هايي مانني حرفـه دهني و در ميل معرفي شيه عبارت از مقوله اي تشکيل مي زمينه

اي سـازي بـين صـنو رسـانه زدگي، توجه به ساليق سياسي اعضا، شبکه دوري از سياست

سازي مخاطـ در اعضـا، جـذب حـياکثري اعضـا، اسـتفاده از اعضا، باال بردن دغيغه آگاه

ترويج علمي و عملي رسانه اسالمي هستني. المللي و اي با نگاه بين نخبگان رسانه

اي مهم و پرتکـرار ايـن بعـي از ه ترويج علمي و عملي رسانه اسالمي ازجمله مقوله

اي به آن اشـاره داشـتني؛ يعنـي ميل بود که بسياري از اعضاي اتحاديه و خبرگان رسانه

ها ترويج رسانه اسالمي را در دسـتور کـار معتقي بودني که اتحاديه بايي در سياستگذاري

ه دينـي دادني که اتحاديه در خصوص مباني نظري رسـان خود قرار دهي. آنان پيشنهاد مي

هـاي خـود را و ارتباط اين دو پيييه مهم در جهان معاصر اقيام به پژوهش کني و يافتـه

کار بنيد. هاي سياستي به در تعيين گزاره

هـا بيـانگر نتـايج و پيامـيهايي برخـي از طبقـه بخشي/‌اقناع‌مخاطـب:‌‌آگاهي پيامد:.‌6

عـا کـرد کـه بـر اسـاس راهبـرد تـوان اد آيني. مـي هستني که بر اثر اتخاذ راهبردها بوجود مي

گـر )طراحـي سـازوکارهاي پژوهشـي و هاي مشارکتي( و شـرايط مياخلـه )تيوين سياست

بخشي/ اقنـاع پيامي آگاهي طراحي سازوکارهاي سياسي و فرهنگي(،) نظارتي( و عوامل بستر

گيرد. اين پيامي همان پيامي مورد انتظاري است کـه اعضـاي اتحاديـه را در مخاط شکل مي

مقايسه با رقيبان چني گام جلوتر خواهي برد چراکـه بـا اجـراي ايـن مـيل از سياسـتگذاري،

هـا رجـوع خواهنـي کـرد و در ديگـر بـه ايـن رسـانه هاي عضو، بار مخاطبان برييه از شبکه

در ايـن پـژوهش بـرداري کـرد. توان از اين افکار عمـومي بهـره هاي حساس منطقه مي زمان

منظور جلـوگيري رساني مؤثر به مخاط به هاي: اطالع ط با مقولهبخشي يا اقناع مخا آگاهي

هاي بحرانـي در منطقـه برداري از اين ظرفيت در زمان هاي رقي و بهره رسانه از جذب او به

عنوان پيامي ميل سياستگذاري خبر اثربخش در اتحاديه در نظر گرفته شي. به

اتحاديه اي مدل سياستگذاري رسانه

هـا. بـراي تبـييل پردازي بنيادي، توليي نظريه است نه توصيف صر پيييه هي نظريه

طور منظم به يکييگر مربوط شـوني. ها بايي به ها به نظريه در ميل پارادايمي، طبقه تحليل

ــه اصــلي ــي کيگــذاري( مرحل ــه قبل ــايج دو مرحل ــر اســاس نت کيگــذاري انتخــابي )ب

هـا مني به ديگر طبقه ي را به شکل نظامپردازي است. به اين ترتي که طبقه محور نظريه

هايي را که به بهبود ربط داده و آن روابط را در چارچوب يا روايت ارائه کرده و طبقه

شرررررر

محی (: p1علی)

سیما رقابتی

. در اين مرحله پژوهشـگر (6921، فرد ييدانا)کني و توسعه بيشتري نياز دارني اصال مي

صـورت م را بـه بر حس فهم خود از متن پيييه مورد مطالعه، چارچوب مـيل پـاراداي

کني. درواقع ميل يا الگو تصويري ساده و مختصر از واقعيـت بـوده و روايت عرضه مي

کني. صورت آسان و قابل درك ارائه مي مسائل پيچييه را به

کنـي کـه از طريـق آن فراينـي سياسـتگذاري در اين نظريه سازوکارهايي را بيان مـي

ي هـي غـايي آن يعنـي طراحـي گيـرد. در ايـن پـژوهش در راسـتا اتحاديه شکل مي

بنياد، ميلي با اجزاي زيـر سياستگذاري در اتحاديه، با اجراي راهبرد پژوهشي نظريه داده

خـواني اي و سـني هاي کتابخانـه هاي موجود در مصاحبه با خبرگان و داده از تحليل داده

(6شکل هاي همگرا و اثربخش استخراج گرديي. ) منظور طراحي سياست به

ی اسالمیها ونیزیتلواتحادیه رادیو و ای مدل سیاستگذاری رسانه. 1شکل

با رویکرد همگرایی محتوایی

: )طراحههی (p5)ینههه حههاکم زم

سازوکارهای سیاسی و فرهنگی(

(: p3راهبردها ))طراحی های تدوین سازوکارهای سیاست مشارکتی(

شرایط (: p1علی)

)طراحی های سازوکار

تفکر رقابتی(

(:p2مقوله اصلی ))سیاستگذاری ای( رسانه

(:p4شرایط مداخله گر)های پژوهشی )طراحی سازوکار ( و نظارتی

(: p6پیامد )

بخشی/ ) آگاهی اقناع مخاطب(

آمـيه دسـت بـه ارتباط ابعاد مختلف دهنيه نشانهاي پژوهش و ميل برگرفته از داده 2شکل هـاي هاي تفکـر رقـابتي، سـازوکار شود سازوکار که مشاهيه مي گونه هماناز مقوالت است.

هاي پژوهشي و نظارتي در عـين ارتبـاط بـا يکـييگر، همگـي ياسي و فرهنگي و سازوکارسايـن اي هستني. تـالش شـيه در متصل به پيييه اصلي اين موضوع يعني سياستگذاري رسانه

ايجاد شود. استها که خود نيز حاصل اشباع کيها بوده نگاشتي از غلظت مقوله شکل

ش. نگاشت ابعاد مختلف پژوه2شکل

هاي کيگذاري انتخـابي، قضـاياي زيـر بـه دسـت آمـي؛ ايـن قضـايا بر اساس مؤلفه

تـر کـردن توان آنها را راهکارهاي اثربخش دهني که مي درواقع، فراينيهايي را توضيح مي

هاي اتحاديه دانست: سياست

(p1قضيه‌‌.)يکـرد رو هاي: اتخاذ طراحي سازوکارهاي تفکر رقابتي، شامل مقوله .3

گيري تفکر رقـابتي در سـطح مـييران، اتخـاذ رويکـرد بلنيميت در اتحاديه، لزوم شکل

مسئله محوري، جذب و اقناع اعضـا، حضـور در فضـاي مجـازي، اسـتفاده از خبرگـان

شـرايط علـي را هاي سياسي ويژه اعضا، المللي براي تحليل محيط و درك حساسيت بين

آورد. هاي مييريتي در اتحاديه بوجود ميبراي روي آوردن به بازطراحي سازوکار

(p2قضيه‌.)هـاي: بـازنگري در سـاختار طراحي سازوکارهاي مييريتي، شامل مقوله .‌3

بخشي بـه اتحاديـه گيري و ابال ، استقالل سازي فراينيهاي تصميم قيرت در اتحاديه، چابا

، گسـترش طيـف المللي، حفظ رويکـرد جامعيـت و شـمولي اتحاديـه نهاد بين عنوان يا به

عنوان مرکز همـاهنگي بـين اعضـا، تقسـيم نقـش ميـان سياستگذاران، فعال شين دبيرخانه به

عنـوان پييـيه اصـلي يـا سازي فرايني سياسـتگذاري بـه اعضا، تقويت ارکان اتحاديه و شفا

هاي مشارکتي و تأثيرپـذيري از سـازوکارهاي طبقه محوري، در نتيجه راهبرد تيوين سياست

گيرد. فرهنگي؛ همچنين سازوکارهاي پژوهشي و نظارتي شکل ميسياسي و

(p3قضيه‌‌.)هـاي: هاي مشارکتي، شامل مقوله طراحي سازوکارهاي تيوين سياست .2

بنـيي اعضـا در هـا، طيـف اي در طراحـي سياسـت اصالت بخشيين به نظر خبرگان منطقه

مباني اسـالم(، ) اعضاها، سياستگذاري در موضوعات مورد اتصال تيوين و ارسال سياست

گرايي در خصوص فضاي منطقه و ايجاد سـاختار اي، عيني بازارسازي براي تولييات رسانه

هـاي هـاي نظـارتي بـا سياسـت توليي مشترك از سوي اعضا، همچنين رابط بين سياسـت

کني. پژوهشي، راهبردي براي تغيير در ساختار مييريت اتحاديه ايجاد مي(p4قضيه‌‌.)هاي: تعامل علمـي ازوکارهاي پژوهشي و نظارتي، شامل مقولهطراحي س .2

هاي کاربردي متناظر بـا نيـاز اعضـا، ايجـاد ها، طراحي پژوهش ها و رسانه و عملي با دانشگاههـاي تبييل داده و هاي عضو ساختار رصي در دبيرخانه اتحاديه، آموزش نيروي انساني رسانه

گر براي تحقق پييـيه اصـلي وان نوعي متغير مياخلهعن سياستي به هاي ميياني رصي به تحليل شود. پژوهش؛ يعني طراحي مجيد ساختارهاي مييريتي اتحاديه در نظر گرفته مي

(p5قضيه‌‌.)عنـوان زمينـه حـاکم يـا همـان طراحي سازوکارهاي سياسي و فرهنگي، به .5وجـه بـه سـاليق زدگـي، ت گرايي و دوري از سياسـت اي هاي: حرفه عوامل محيطي شامل مقوله

سـازي مخاطـ در اي اعضا، باال بردن دغيغه آگاه سازي بين صنو رسانه سياسي اعضا، شبکه

المللـي و تـرويج علمـي و اي با نگاه بين اعضا، جذب حياکثري اعضا، استفاده از نخبگان رسانه آورد. عملي رسانه اسالمي، محيطي عام براي تحقق پيييه اصلي پژوهش را پييي مي

(p6)گر کـالن و راهبـرد، شـامل گر خرد و شرايط مياخله شرايط مياخله .6.‌قضيه‌

اي منظور اثربخشـي رسـانه بخشي/ اقناع مخاط را به هاي گفته شيه، پيامي آگاهي مقوله

حياکثري اعضاي اتحاديه در منطقه به دنبال خواهي داشت.

مدل کاربردي پژوهش

اي خ شـي کـه در سياسـتگذاري رسـانه ها در اين پـژوهش مشـ در فرايني تحليل دادهشود و بايستي بر آن تمرکز شود فراينـي تـيوين ترين فراينيي که طي مي اتحاديه، اصلي

ي ا مرحلـه هـا و اجـرا و نظـارت آنهاسـت. ايـن فراينـي سـه ها، ابال سياسـت سياست( 2991، 6اي وجـود دارد )نـاپلي فراينيي است کـه در سياسـتگذاري رسـانه نيتر ياصل هيدوسـو شود هر کيام از اين مراحل در عـين ارتبـاط که در ميل مشاهيه مي گونه انهم

ي کـه در مرحلـه گـر مياخلـه باشني. متغيرهـاي از ديگر متغيرها نيز مي متأثربا يکييگر، ــيوين سياســت ــي ت ــا وارد م ــياکثري از اعضــاي ذي ه ــتفاده ح ــوني اول اس ــع در ش نفقـرار گرفتـه ييتأک( نيز مورد 2990) 2ينسچ اي است که توسط ما سياستگذاري رسانه

هـا در ايـن مستقيم در چگونگي تيوين سياست ريتأثي که گر مياخلهدوم متغير و ؛استهاي سياسي و ارزشي اعضا است کـه توجـه نکـردن بـه آن مرحله دارد درك حساسيت

داد. ها را در اين مرحله متوقف خواهي کرد و اجازه اجرايي شين به آن نخواهي سياستقرار ييتأک( با عنوان متغيرهاي سياسي و ارزشي مورد 2992) فردمناين موضوع توسط

اي اتحاديـه، مرحلـه ابـال گرفته است. دومـين مرحلـه از فراينـي سياسـتگذاري رسـانه هاست که در اين مرحله نيز دو متغير اصلي دخيل وجود دارني که بـا توجـه بـه سياست

هـاي اني از اين مرحله نيز با موفقيـت عبـور کنـي و سياسـت تو اين دو متغير اتحاديه ميکني. متغير اول دخيل در اين مرحلـه، فعـال شـين تر اينزدخود را يا مرحله به اجرا

رسـمي بـا يـا طـور بـه هاست که اعضا مرکز ارسال سياست عنوان بهاتحاديه رخانهيدب

1 . Napoli 2. McChensy

طـور بـه ازخوردهـا بهـا درگيـر باشـني و مرکـز دريافـت ايـن سياسـت عنـوان بـه مرکز سـازي به بينه اتحاديه منتقل شود. دومين متغير دخيل در اين مرحله چابا ايستماتيس

ها در زمان مناس خود به دسـت اعضـا برسـي. هاست تا سياست فرايني ارسال سياست( نيز دييه شي. سومين مرحله کـه مرحلـه آخـر و مرحلـه 2990) 6تامراين متغير در کار از دو متغير اصـلي اسـت. اولـين متأثرو چگونگي اجراي آنهاست نيز ها اجراي سياست

متغير، متغير نظارتي است با اين راهبرد که مرکز رصـي در دبيرخانـه فعـال گـردد و بـر (. 2969 ،2تـرو ) باشـي هـاي عضـو نظـارت داشـته ها در شبکه چگونگي اجراي سياست

هاي عضو، آمـوزش ه در شبکههاي ارسالي اتحادي دومين متغير دخيل در اجراي سياستاي و هـاي کـار رسـانه افـزايش مهـارت منظـور بهها اي کلييي اين شبکه نيروهاي رسانه

قـرار گرفتـه ييتأک( مورد 2991همراهي بيشتر با اهيا اتحاديه است که توسط ناپلي ) ميل کاربردي پژوهش ترسيم شيه است. 9است. در شکل

. مدل کاربردی پژوهش3شکل

1. Tamber 2. Turow

گيري بحث و نتيجه

اين پژوهش به هي اصلي خود که طراحـي مـيل سياسـتگذاري در اتحاديـه راديـو و

هـاي هاي اسالمي بود دست يافت. در اين پـژوهش شـش بعـي اصـلي از داده تلويزيون

هـاي هايي مانني طراحي سـازوکار گسترده پژوهش احصا شي. اولين بعي که شامل مقوله

( کــه مــيل 2992) فــردمنبــود در کارهــاي کســاني ماننــي تفکــر رقــابتي در اتحاديــه

ها در محيطي رقابتي طراحي کرده است، ديـيه سياستگذاري خود را بر اساس کار رسانه

( که معتقي است رونـيي افزايشـي از سياسـتگذاري 2990) يچنس يا کار ما و ؛شود مي

ـ کتأاي و رقابتي بودن آن بوجود آميه است نيز بر همين موضـوع رسانه دارد. دومـين يي

( 2990دهي که اسـميت ) اي است. مرور ادبيات نشان مي بعي از ميل سياستگذاري رسانه

هـا، آن را مهمتـرين بحـث در در کتاب خود با دغيغه فرايني مييريت و حاکميت رسانه

( نقـش مـيير در سياسـتگذاري 2990داني و يـا تـامر ) خصوص سياستگذاري رسانه مي

اي داني. سومين بعي از مـيل سياسـتگذاري رسـانه مي ريانکارناپذ رسانه را نقش اصلي و

( 2992هاي سياسي و فرهنگي حاکم بر رسانه بود که فـردمن ) در اين پژوهش، سازوکار

هاي سياسي و فرهنگي براي مخاطـ اي را امري با اهيا و ارزش سياستگذاري رسانه

فراينـي سياسـتگذاري بـه سـمت هنـاخوا خواه( معتقي است 2991) 6برامنيا و ؛داني مي

کني. هاي فرهنگي مخاط حرکت مي سوگيري

بـوده ها مهم رسانه بر نظارت به نسبت دولتي مرور ادبيات نشان داد که رويکردهاي

ـ بازتولها يا عامل اقتصادي و همچنـين يـا عامـل ( ، رسانه2969ترو، ) اجتمـاعي يي

ادبيات سياستگذاري رسـانه وجـود ( همه اين موارد که در حوزه2992 هستني )فردمن،

هـاي نظـارتي و پژوهشـي( بعي چهارم پژوهش )شامل مقوالت سازوکار يأييتداشت در

( ، نقش مـييريت مشـارکتي در 2990است. سياستگذاري مشارکتي در رسانه )اسميت،

هـاي تـيوين ( نيز آخرين بعي از مـيل مـا يعنـي طراحـي سـازوکار 2990رسانه )تامر،

کرد. يأييتمشارکتي را هاي سياست

1 . Barman

پيشنهادهاي پژوهش

هـاي سياسـتي پايش ميزان پايبنيي اعضا به مفاد اساسـنامه، منشـور اخالقـي و بسـته

اسـت. بخش جهينتارسالي از سوي دبيرخانه با ايجاد يا مرکز رصي مستقر در دبيرخانه

کنـي و هـم بـه مـي مني نظاماين اقيام هم نظارت سازنيه دبيرخانه بر اعضا را افزايش و

تحرك دبيرخانه کما خواهي کرد.

ها در اتحاديه ايـن اسـت کـه بـين دو نـوع سياسـتگذاري کـالن و يکي از آسي

صـورت بهشود اين تفکيا سياستگذاري کاربردي تفکيا ايجاد نشيه است. پيشنهاد مي

هاي کالن اتحاديه سياست درواقعهاي جياگانه انجام گيرد و مشخ با تيوين سياست

اي شود. هاي رسانه ي به سياستساز معادلپس از تيوين،

عنـوان بهاني که در اساسنامه هاي بالقوه در اتحاديه ظرفيت ازجملههاي دائمي کميته

موجـود خـ توانـي هـا مـي ي کميتـه سـاز فعالاني. يکي از ارکان مورد توجه قرار گرفته

هاي کاربردي را پر کني. از استهاي کالن به سي ي سياستساز معادلهاي فکر براي اتاق

يي اعضـا را بـاال خواهـي بـرد کـه در افـزايش تعلـق افزا همديگر سو ميزان مشارکت و

است. رگذاريتأثسازماني مجموعه

از آنجا که درك محيط رقابتي از نيازهاي اساسي اتحاديه است لـزوم تغييراتـي درفراينـيي نيتـر ياصل عنوان بهلمللي ا هاي بين ساختار مييريت اتحاديه و استفاده از چهره

تواني به ايجاد تفکر رقابتي در آن بينجامي، ضروري است. که مي

هـاي عضـو و در شـبکه يشـيه يتولاتحاديه در کيفيت و بازدهي بازار محصـوالتنظر کني و با خالقيت و تالش بيشـتر موجـ همگـراي بيشـتر وابسته تجييي مؤسسات

.منيي آنان شود اعضا و رضايت اي ها، ميان صـنو مختلـف رسـانه اجراي بهتر سياست منظور بهدبيرخانه اتحاديه

سازي بين اعضا بسردازد. به شبکه

ي سياسي و مـذهبي انجـام شـود و ها شيگراي اعضاي اتحاديه به لحاظ بني فيط ي و ارسال شود.نيب شيپهاي سياستي خاص براي هر کيام از آنها بسته

استگذاري اتحاديه و سياستگذاري اشـتراکي بـا حضـور يي در سيتمرکزگراکاهش ي است.ضروراعضا تر پررنگ

نظـر شيه آموزشي خود تجييـي هاي منسوخ مرکز آموزش اتحاديه در متون و شيوهاثـربخش فعلـي بـر چنـيان نـه هـاي فراوان براي برگـزاري دوره کرد نهيجاي هز هکني. ب

هاي خود بـر ديگر اينکه بازخورد آموزشگذاري کني. نکته مهم آموزش مجازي سرمايه فراگيران را ارزيابي و پايش کني.

بنيـاد در هاي حکمـي مسـتخرج از نظريـه داده با در نظر داشتن اينکه بر پايه گزارههـاي آتـي هاي راهبـردي تـيوين کـرد. بـراي پـژوهش توان فرضيه پژوهش کيفي را مي

ها انجام شود. اين فرضيههايي کمي با هي آزمون شود پژوهش پيشنهاد مي هاي اصال رونيهاي مييريتي در اتحاديه توسط محققـان حـوزه طراحي سازوکار

رشته مييريت رسانه سودبخش است.

منابع

(. تهران: معاونت مطالعـات و 6906. )هاي‌اسالمي‌آشنايي‌با‌اتحاديه‌راديو‌و‌تلويزيون هاي اسالمي. ريزي اتحاديه راديو و تلويزيون برنامه

اصول‌روش‌پـژوهش‌کيفـي:‌نظريـه‌مبنـايي،‌‌‌‌‌(. 6920) جوليـت. استراس، آنسلم و کوربين،)ترجمه بيوك محميي(. تهران: انتشارات پژوهشگاه علـوم انسـاني و ها‌ها‌و‌شيوه‌رويه

مطالعات فرهنگي.

گـذاري‌عمـومي.‌‌‌مشـي‌‌فرايند‌خـط‌(. 6922زادگان، فتـا . ) مهيي، شريف الواني، سيي انشگاه عالمه طباطبايي.تهران: انتشارات د

ــور، بهــرام و اي رســانه سياســتگذاري در نظــر تجييــي ضــرورت .(6929)شــعبانعلي. پ (.2) 63 ،رسانه‌فصلنامه مطبوعاتي.

‌پـژوهش‌‌شناسـي‌‌روش .(6929)آذر، عـادل. و مهـيي الواني، سيي و حسن فرد، دانايي صفار.: تهران.‌جامع‌رويکردي:‌مديريت‌در‌کيفي

‌اسـتراتژي‌:‌اسـتقرايي‌‌رويکرد‌از‌استفاده‌با‌پردازي‌تئوري .(6921) .حسن فرد، دانايي شاهي. دانشگاه تهران: بنيادي.‌تئوري‌سازي‌مفهوم

تهران. دانشگاه تهران: انتشارات اي.‌رسانه‌سياستگذاري .(6901)اربطاني، طاهر. روشنيل

Barman, S. (2004). Where Has Media Policy Gone? In The

Communication Law and Policy, Sage Publication.

Freedman, D. ( 2008). The Politics of Media Policy, Cambridge, UK,

Polity Press, ISBN 978-07456-2842-4.

Hemerijck , A.C. (2005). Media Policy for the Digital age,

Amsterdam University Press.

Herman, B.D. (2011). New Media Law and Policy, Hunter College,

City University of New York, USA , New Media & Society,

Vol. 13, No. 2, Pp. 350356 ـ.

Jenkins, H. (2006). Convergence Culture: Where old and New

Media Collide, New York University Press.

McChesney, R. W. (2009). Theses on Media Deregulation. Media

Culture & Society, Vol. 25, Pp. 125-133.

McQuail, D. (2000). Mass Communication Theory, London, Sage.

Napoli, P. (2006). Necessary Knowledge Forcommunications Policy:

Information Asymmetries and Commercial Dataaccess and

Usage in the Policymaking Process, Sage Publication.

Smith, p. (2009). from Government to Governance; The Case of

UK Television policy, De Montfort University.

Tamber, H. (2009). Media Power, Professionals and Policies, Sage

Publications.

Turow, J. (2010). Media Today, an Introduction to Mass

Communication, 3rd

Edition, Routledge.

‌23ـ‌‌63 /‌3236تابستان(‌/‌30)پياپي‌‌‌3م/‌شمارهچهار‌‌‌و‌هاي‌ارتباطي/‌سال‌بيست‌فصلنامه‌پژوهش

Quarterly Journal of Communication Research, 2017, Vol. 24, No. 2 (90), 31-61 ‌1

های تلویزیونی در امریکا، فرانسه، مالزی و ترکیه بندی برنامه نظام درجه

*راد ، رضا بهنامااصغر کی دکتر علی

‌چکيده‌قابل‌بخش‌که ‌ي‌استحال در‌اين‌هستند،‌ونيزيتلو‌مخاطبان‌نيتر‌يدائم‌و‌نيشتريب‌نوجوانان،‌و‌کودکان‌و‌سـت‌ين‌آنهـا‌‌يستيز‌تجربه‌و‌درک‌با‌متناسب‌و‌است‌شده‌ساخته‌بزرگساالن‌يبرا‌ها‌برنامه‌از‌جهيتو

‌در‌کودکـان‌‌از‌حفاظـت‌‌يبـرا‌.‌بزند‌لطمه‌اآنه‌يجسم‌و‌ياخالق‌،ياحساس‌،يذهن‌رشد‌به‌است‌ممکن‌شـده‌‌جاديا‌يونيزيتلو‌يها‌برنامه‌يبند‌درجه‌نظام‌کشورها،‌اغلب‌در‌انبار،يز‌اي‌نامناسب‌يها‌برنامه‌قبال‌‌و‌ينظر‌يمبان‌شناخت‌هدف‌با‌پژوهش‌نيا.‌است ـ‌ا‌زيتمـا‌‌و‌تشـابه‌‌وجوهنيز ‌يکشـورها‌‌در‌نظـام‌‌ني‌و‌هـا‌‌سـتم‌يس‌مقررات،‌ن،يقوان‌مطالعه‌شاملي‌)اسناد‌روش‌با‌،کشورهاي‌اروپايي‌و‌امريکايي‌با‌ياسالم‌شـده‌‌انجام‌(‌در‌کشورهاي‌امريکا،‌فرانسه،‌مالزي‌و‌ترکيهکنترل‌و‌نظارت‌اجرا،‌،يگذار‌قانون‌يندهايفرا‌اسـا ‌‌‌،يسـن‌‌يبنـد‌‌رده‌از‌استفاده‌با‌کشورها‌همه‌در‌ها‌نظام‌نيا‌دهد‌يم‌نشان‌ها‌افتهي‌است. ‌نظـام‌‌بـر‌تحـت‌‌و‌قـانون‌‌يمبنـا‌‌بـر‌‌که‌شود‌مي‌‌فيتعر‌،يمنف‌و‌مثبت‌ميعال‌و‌اعداد‌حروف،‌از‌مرکب‌يا‌نشانه‌‌و‌يـي‌اجرا‌،يگـذار‌‌قـانون‌‌نهـاد‌مسـتقل‌قـانوني‌بـا‌وظـايف‌‌‌‌‌)‌هـا‌‌رسانه‌مقررات‌ميتنظ‌نهاد‌تيحاکمـ‌نظارت ‌ ‌خصوص‌در‌آنها‌زيتما‌عمده‌و‌گردد‌يم‌اجرا‌مدون‌يها‌دستورالعمل‌چارچوب‌در‌و(‌ييقضا‌ي‌حسـب‌‌بـر‌‌يبند‌درجه‌مشمول‌يمحتوا‌فيتعر‌و‌نييتع‌يچگونگ‌و‌محتوا‌يها‌تيمحدود‌و‌اه‌تيممنوعـ‌‌نامناسـب،‌‌گفتار‌از‌اعم‌جامعه،‌يهنجار‌نظام‌اسا ‌بر‌مختلف،‌نيسن ‌روابـط‌‌و‌موضـوعات‌‌،يبرهنگ ‌‌.هاست‌يناهنجار‌و‌بزه‌مجاز،‌يجنس‌ارجاعات‌اي‌روابط‌زرگساالن،ب

‌ها‌بندي‌برنامه‌ظام‌درجهتلويزيون،‌کودکان،‌ن‌ها:‌واژه‌کليد

:دکتراي علوم ارتباطات، دانشيار دانشگاه عالمه طباطبايينويسنيه مسئول Email: keya@atu.ac.ir

دکتراي علوم ارتباطات، دانشگاه عالمه طباطباييدانشجوي * 6/1/01پذيرش نهايي: 67/9/01نظر: تجييي 2/2/01تاريخ دريافت:

DOI: 10.22082/cr.2017.62665.1319

32 0306 تابستان( / 01)پياپي 2/ شماره چهارم و هاي ارتباطي/ سال بيست پژوهش

مقدمه

ي، متغير سن، نقش مهمي در ميزان و الگـوي اسـتفاده شناخت تيجمع يها يژگيواز ميان

کني. امروزه، کودکان و نوجوانان، هـم از تلويزيون و تأثيرات احتمالي آن بر افراد ايفا مي

آينـي و هـا بـه شـمار مـي تـرين مشـتريان رسـانه نظر کيفـي، مهـم از نظر کمي و هم از

الخصوص تلويزيون، فضاي فراغت کودکـان را تسـخير نمـوده يعلهاي جمعي، رسانه»

(.26، ص 6927)ساروخاني،« استاسـت کـه بـا ييمحتـوا داراي يونيـ زيتلو يها برنامهاين در حالي است که بسياري از

کـودك و براي مخاطبـان ممکن است و استسازگار بزرگساالن يستيشناخت و تجربه زجسمي و عاطفي را طي نکرده و به بلـو الزم بـراي که هنوز مراحل رشي ذهني،وان نوج

،يمخاطبـان بزرگسـال از آگـاه .نباشي اني، مناس از خيال نرسييهعالم واقع درك و تمايز تمـايز ميـان عـالم واقـع از برخوردارني و لذا قـيرت درك و يزنيگ يدانش و تجربه کاف

نها و موضوعات را دارني؛ اما کودکـان و نوجوانـا شيها، نما انداست رواقعيغ عالمو ليتخ ممکن است با ديين چنين محتواهـايي، آن را بخشـي هستني و طبيعي خود رشي ريدر مسـ ،يعـاطف ييشـي يرتحت تـأث بسنيارني و رامونيجهان پ تياز واقع قـرار يو شـناخت يروان

ـ ،متفاوت از بزرگساالن ييها و واکنش رنييگ طبيعـي انتظـار طـور از آنچـه بـه ريتيشـي اي يـا باشي داشته يدر پ يجسم ي وآنها مخاطرات رفتار ياز خود بروز دهني که برا رود، مي

ي آنها لطمه وارد کني.و احساس جسمي ،اخالقي ،يشناخت ،يبه رشي ذهن

شـوها و يـا وحش ياتمحض از ح يمستنيگزارشي از يا رويياد جاري پرحادثه،

موضـوعات هـاي خيـالي يـا ترسـناك، يـا داسـتان بـا يينمايسـ يـا يشـ ينما ياه برنامه

آنها را سـرگرم ،است ريو دلسذ نييبزرگساالن خوشا يبرا معموالً، اروا و عهيماوراءالطب

کودکـان، برخـي يممکـن اسـت بـرا آموزنـي، امـا خنياني و گاه از آن مـي کني و مي مي

باشـي يـا يجسـم اي يتالالت روحازجمله ترس و اخ يتأثيرات منف يآزاردهنيه و دارا

شي.را در پي داشته بارفتار پرخطر تقليي از

يکـه حـاو يا فيلم سينمايي يشينماکارشناسي يا برنامه ايممکن است طور نيهم

ازجملـه مسـائل و مشـکالت روابـط ،بزرگسـاالن اسـت خـاص روابـط ايموضوعات

11 زي و ترکيه هاي تلويزيونی در امريکا، فرانسه، مال بندي برنامه نظام درجه

در کننـيه باشـي، يه و حتـي گمـراه يا اغواکننها نامفهوم بچه يبراخانوادگي يا زناشويي،

.مفر است صرفاًآموزنيه يا االنبزرگس يکه برا يحال

هـاي خشـونت هاي اکشن و جـذاب کـه داراي سـوژه و صـحنه ها و سريال پخش فيلم

آور از ارتفاعـات هسـتني و بـا ترفنـيهاي هاي حيـرت ي رزمي و پرشزدوخوردهاشييي يا

دربـاره حـواد شـوني، يـا پخـش برنامـه وليـي مـي هاي ويژه و جذاب ت سازي و جلوه فيلم

آميز جنگ همراه با قتل و کشتار و حتي بريين سـر و هاي خشونت تاريخي که حاوي صحنه

ست، در ساعات معمول روز يا اوقاتي عموم مخاطبان بيننيه تلويزيون هستني، بـراي وپا دست

به تقليي کني. يا تحرياکودکان و نوجوانان مناس نيست و ممکن است آنها را بترساني طبعـاً کـه هاي دينـي هاي تاريخي و بويژه سريال ها و سريال در مورد فيلم مسئلهاين

در يا جامعه ديني از گرايش و پذيرش بيشـتري بـراي توليـي و پخـش آن برخـوردار است، جاي تأمل بيشتري دارد. نمايش بسياري از موضوعات و مسائل ديني مثـل مـرگ

با آنکهها، بهشت و جهنم، معجزات و امثال و فرشتگان، گناه و عقوبت و دوزخ، شيطانهـا تأييـي و از سـوي خـانواده بـالطبع اعتقادات و باورهاي ديني مردم همخواني دارد و

هاسـت هاي ويژه از اين صحنه شود، مستلزم نمايش هنرمنيانه و توأم با جلوه تقويت ميرشي ذهني، از درك واقعيت و تميز آن از خيال و هاي محيود در و از آنجا که با توانايي

ها، باورپذيري نادرستي را در آنها شـکل دهـي، بـه فيلم عاجزني، ممکن است اين صحنه ترس شييي آنها منجر شود، يا آنها را به اقياماتي خطرناك ترغي کني.

ـ »به عبارت کلي، نکته کلييي و مهم اين است که زي در تلويزيون، کودکان همان چيهايي در آنهـا و اين امر ممکن است موج آشفتگي «بينني ترها مي بينني که بزرگرا نمي

شود: دشواري به خواب رفتن، کابوس، اضطراب، عادي کردن خشونت و پرخاشـگري. ترسـاني، اي از ترس، هنگام تماشاي تصـويري کـه او را مـي حتي اگر کودك هي نشانه

تواني ظاهر شود، مثالً وقتي چرا خاموش ي ويژه ميها نشان نيهي، ترس او در موقعيت6شود يا هنگام خواب ) مي

CSA ،2961.) و رفتـاري ياحساسـ يها منجر به واکنش بنابراين، ممکن است چنين برنامه يا محتوايي،

1. CONSEIL SUPERIEUR DE L′AUDIOVISUEL (CSA)

ـ در کودکان شود و رود، طور طبيعي انتظار مي بهاز آنچه يتريشي ايمتفاوت ،يبـه رشـي ذهنهمـواره نسـبت نيواليي آنها لطمه وارد کني. از اين رو، و احساس جسمي ،اخالقي ،يشناخت

اغلـ و دارنـي ياديز يها يبر فرزنيانشان نگرانو بويژه تلويزيون ها به تأثيرات بالقوه رسانه ،يهاست که شامل خشونت، مسائل جنسـ رسانه يمربوط به آن دسته از محتوا ها ينگران نيا

(.327 ، ص2991 ،2لسونيو و 6کالورت) شود ميك ترسنا يو محتوا يپرخاشگر

هـا و بـويژه هـاي تـأثير رسـانه اين تأثيرات، در مطالعات گسترده جهاني کـه نظريـه

يل تشريح شيه است.تفص بهتلويزيون بر مبناي آنها شکل گرفته،

ها و کارشـناس متخصـ در امـور المللي رسانه پژوهشگر و مشاور بين ،9سالومون

راهنمـاي تنظـيم مقـررات »يوتلويزيون، در کتـاب جـامعي بـا عنـوان راد تنظيم مقررات

يافته اسـت، بـا اختصاصکه به اهتمام يونسکو به مطالعه جهاني اين امر «يوتلويزيونراد

تواني تـا حـي رسانه راديوتلويزيون مي»اذعان به اين تأثيرات و تصريح اين نکته مهم که

« م، هـم تـأثير خـوب و هـم تـأثير بـي بگـذارد اي بـر تفکـر و رفتـار مـرد قابل مالحظه

(، بر ضرورت و اهميـت تنظـيم مقـررات محتـوا در ايـن رسـانه تأکيـي 66، ص 2992)

1حفاظـت منظـور بهنويسي: تنظيم مقررات محتواي برنامه راديو و تلويزيون کني و مي مي

ا و هـ ديـين است: حفاظت از تماشاگران و شنونيگان در قبال آسـي يـا موضـوع آزار

يـژه سـال و بـو و سـن هي اصلي حفاظت در زمينه محتواي برنامه، حفاظت از افراد کم

کودکان است. اين امر در سراسر جهان صادق است و بيشتر قانونگذاران نگران حفاظت

از سالمت کودکان و نوجوانان هستني. هي ، جستجوي راهي براي حفاظت از کودکـان

يـا 1، روانـي 3تواننـي يـا ممکـن اسـت از نظـر اخالقـي هايي است که ميدر قبال برنامه

2آسي برسانني. اين در عمل به اين معني است که محتواي خاص بزرگساالن 7جسماني

دهنـي، کنني يا به آن گـوش مـي توان زماني که کودکان احتماالً برنامه را تماشا مي را نمي

(.16ـ12، ص 2992)سالومون، « نشان داد يا پخش کرد

1. Calvert 2. Wilson 3. Salomon

4. protection 5. morally 6. psychologically

7. physically 8. adult material

راهي بـراي مـييريت حفـظ به دنبالاي رو، کشورهاي جهان و صنايع رسانه از اين

و تماشاي بيشـتر بزرگسـاالن از سـوي ديگـر سو از يا از کودکانتعادل ميان حفاظت

توان و نه بايي، همه مخاطبان رسانه تلويزيون را کـودك انگاشـت و نه مي چراکهبودني؛

تـوان و نه مـي هاي خاص آنها محروم ساخت بزرگساالن را از بسياري محتواها و برنامه

تفاوت بود. بي وسال سن کمها بر افراد نسبت به تأثيرات احتمالي پخش برخي برنامه

يانبـار، بـويژه بـر مخاطبـان زاجتنـاب از آثـار منظـور بهي ا رسانه عيصنابر اين مبنا،

يرات نـامطلوب نسبت بـه تـأث نيوالي يها يرانگرفع ن منظور بهو همچنين ،وسال سن کم

ژهيـ و يخشـونت، سـکس و محتـوا يحاو يها بويژه برنامه ،ها رسانه يها برنامه يبعض

مختلـف ياتيتول يبرچس زدن به محتوا يرا برا يبني درجه يها نظام ،افراد بزرگسال

.(327 ، ص2991 لسون،ياني )کالورت و و کرده جاديا

د را دارنـي و فراينــي بنـيي خـاص خــو امـروزه، بسـياري از کشــورها، نظـام درجــه

هاي محلـي، هاي تلويزيوني در هر کشور، ممکن است به دليل اولويت بنيي برنامه درجه

هـا را مـييريت بنـيي هـايي کـه درجـه ها از سوي سازمان از ديگران متمايز باشي. برنامه

شـوني بنـيي مـي هاي تلويزيوني يا خود تولييکننيگان محتوا درجه کنني، شامل شبکه مي

(.0، ص 2962، 2و کوهن 6ل)راس

19از دهـه ) نمايابتـيا در صـنعت سـ ها، بنيي محتوا و برنامه بر اين مبنا، نظام درجه

يهـا ( و امروزه در همه انـواع پلتفـرم يالديم 09)از دهه ونيزي( و سسس در تلوميالدي

يفضاو نترنتيو برودبني )ا)امواج راديو و تلويزيوني( انتشار محتوا بر بستر برودکست

شود. اجرا مي (تاليجيو د يمجاز

ـ با درك تنوع طاين نظام، يشـناخت تيـ جمع يهـا يژگـ يو بـه لحـاظ مخاطبـان في

،يادراکـ ،يشـناخت ،يرشي ذهن حلمراها و ، تواناييها يژگيوو در نظر گرفتن گوناگون

اجتنـاب از تـأثيرات يبـرا ، کودکان و نوجوانان ژهيبوآنان، يو روح ياحساس ي،اخالق

ها بنيي برنامه بنيي و رده به طبقه ها، با رويکرد مسئوالنه اين برنامهخواسته و نامطلوب نا

1. Russell 2. Cohn

هـا، و در هنگام پخش برنامهپردازد يمي سني مختلف ها گروهبر اساس ميزان تناس با

، در در مـواردي هشـيارهاي شـنيياري و ي ديـياري و تصـويري هـا استفاده از نشانهبا

تلـف، مخ ينسن مخاطبان يا نبودن برنامه براي و مناس بودنمحتوا فيک و خصوص کم

از و شناخت کامـل يتا مخاطبان با آگاه کني يم يرسان اطالعکودکان و نوجوانان، بويژه

فرزنيانشان( بزنني. ايخود يها )برا برنامه يدست به انتخاب و تماشا ها، محتواي برنامه

بنـيي مقررات و ايجـاد نظـام درجـه نسبت به تنظيم جهان يکشورها اغل امروزه،

از کشـورها، يجـز معـيود بـه اني و در حـال حاضـر، اقيام کرده 6هاي تلويزيوني برنامه

تيرسـم يصـورت ملـ هستني که به يونيزيتلو يها برنامه يبني نظام درجه يداراهمگي

شود. يو اعمال و اجرا م يابي مي

اي مبتني بـر يافته انسجامرسمي م است که فاقي نظا ييدر شمار معيود کشورها رانيا

ها و الزامات مکمل آن، ازجمله تعيين و رعايت زمان آستانه شـ ، بـه بنيي برنامه درجه

؛اسـت هاي خاص بزرگساالن، هاي عمومي از برنامه معني خط تقسيم زمان پخش برنامه

يماي جمهــوري صياوســيوتلويزيــوني آن، ســازمان رادهرچنــي يگانــه ســازمان رســمي

هـا و که عالوه بر سياسـت مي، داراي قوانين و مقررات بسياري در زمينه محتواستاسال

آن را نيـز حـيودوثغور هـا، مقـررات و هاي توليي، تأمين و پخش برنامـه گذاري اولويت

کني. تعيين مي

نيـ در ا يجـامع يو عملـ ياقـيامات علمـ مقتضي است، در کشور ما نيزرو نياز ا

در ايـن زمينـه، بـه ينظـر يمبـان بررسي و ينجام پژوهش علماآيي و با به عمل نهيزم

منتخـ يدر کشـورها يونيـ زيتلو يها برنامه يبني درجه يها انواع نظام مطالعه اسنادي

گونـاگون ابعاد نظر از) ها انواع نظام ها و تمايزات مشابهت ليشناخت و تحلو نيز جهان

صـوتي و تصـويري سيسـتم سـني، هـاي بنـيي طبقه قانوني، و حقوقي اداري ـ اجرايي،

مبادرت شود تا شناخت مناسـبي از مبـاني و سـازوکار اجرايـي چنـين (هشيار و اعالن

هايي در جهان فراهم آيي. نظام

1 . TV Content Rating System

هـا در اين موضوع، از آن رو نيز حايز اهميت است که با گسترش روزافزون فناوري

و تسـهيل در توليـي يحوزه انتشار تلويزيوني، بويژه بر بستر اينترنـت و فضـاي مجـاز

هـاي محتواي ديياري و شنيياري براي انتشـار در ايـن فضـا، راه بـراي حضـور شـبکه

يما نهادي صياوستلويزيوني نسل نو هموارتر گردييه است و به همين دليل نيز، سازمان

ترديـي شـناخت و درك را براي تنظيم مقررات در اين عرصه ايجـاد کـرده اسـت و بـي

ورها در سياســتگذاري و مــييريت قانونمنــي و هوشــمنيانه آن، هــاي ديگــر کشــ تجربــه

ضروري و مفيي است.

هاي پژوهش اهداف و پرسش

است که مباني و چارچوب نظري و نيـز وجـوه اين پژوهش در پي پاسخ به اين پرسش

منتخـ کشورهاي در تلويزيوني هاي برنامه بنيي درجه هاي نظام انواع افتراق و اشتراك

سـني، هـاي بنـيي طبقه قانوني، و حقوقي اداري ـ اجرايي، گوناگون ابعاد ظرن از) جهان

چيست؟....( و هشيار و اعالن صوتي و تصويري سيستم

:اني از اين پژوهش، عبارت اهيبر اين اساس، ا

منتخـ و يدر کشورها يونيزيتلو يها برنامه يبني درجه يها شناخت انواع نظام .6

آنها يقو حقو يو چارچوب نظر يمبان

يهـا برنامـه يبنـي درجـه يهـا نظـام هـا و تمـايزات مشـابهت ليشناخت و تحل .2

منتخ يدر کشورها يونيزيتلو

ها ها، تبلور عينی مسئوليت اجتماعی رسانه بندي برنامه نظام درجه

رو روبـه محتـوايي کـه بـا آن در خصـوص ترديي، سطح انتخاب و کنتـرل بيننـيگان بي

خواهنـي ببيننـي يـا گـوش دهنـي، يي آنان در انتخاب آنچه مـي و آزادي و توانا شوني مي

همچنين قادر بودن به ممانعت از تماشا يا شنيين محتواي نامناس از سـوي کودکـان و

مسئوليت اجتمـاعي خـود هاي تلويزيوني، هنگامي نوجوانان، بسيار اهميت دارد و شبکه

سازني رفتار تماشـاي خـود را تنظـيم اني که مشتريان خود را قادر ي انجام دادهدرست بهرا

نامناسـ احتماالًمحتواي ، در قبالوسال سن کمو از مخاطبان خود، بويژه مخاطبان کنني

يانبار خود محافظت نمايني.زيا جهاني، دو رهيافت اساسـي بـراي تحقـق ايـن هـي وجـود دارد: بر اساس تجربهشود؛ يعني زمـاني در شـ مييه مييا مرز زمان پخش نا 6«زمان آستانه»رهيافت نخست هـاي همـه در چـارچوب محـيوده ـ توان محتواي خاص بزرگسـاالن که پس از آن، ميهـا و ارائـه بنـيي برنامـه درجـه » يج نشان داد. رهيافـت دوم، تير بهرا ـقانون و مقررات

در را قـا ايـن نظـام، بيننـيگان ، براي حفاظت از کودکان است. «ها اطالعات درباره برنامهوالـيين از اگر را آگاهانه انتخاب نمايني. کنني سازد آنچه را که در تلويزيون تماشا مي مي

هـا بـراي توانني درباره مناس بـودن تماشـاي برنامـه نوع محتواي برنامه آگاه باشني، ميهـاي پـيش از تـوان از طريـق اعـالن هايشان آگاهانه تصميم بگيرني. اين کار را مـي بچه

هاي خشونت ماليم و مقـياري برنامه بعيي حاوي صحنه»انجام داد، مثالً: شروع برنامههـا . اين برنامه«مناس نباشي تر سال کمگفتار نامناس بوده و ممکن است براي کودکان

2«راهنماي بيننـيه »شوني، بايي بعي از عبارت پخش مي 26که پس از زمان آستانه ساعت (.19-11، ص 2992يايني )سالومون، ب

خاسـتگاه با اذعان به نقش و تأثيرات تلويزيون، بويژه بر مخاطبان کودك و نوجوان،

سـت کـه در ها رسـانه ياجتمـاع تيمسـئول اصل هاي تلويزيوني، بنيي برنامه درجه نظام

مطر شيه است. 9«ياجتماع تيمسئول هينظر»اي به نام قال نظريه

و فيوظـا »و «هـا رسـانه يالل و آزاداستق» انيم ونييپ جادياصل بر ا ،هينظر نيدر ا

ـ ا يآنهاست. مضمون اصـل «ياجتماع يها تيمسئول ـ نظر ني ـ ا هي و ياسـت کـه آزاد ني

ريها حـق دارنـي از دولـت و سـا گونه که رسانه و هماناني سکه اي يدو رو ،تيمسئول

معـه جا يازهـا يو پاسخ به ن يدر قبال مصالح و منافع مل زين يتينهادها انتقاد کنني، مسئول

رسي نظريه مسئوليت اجتمـاعي به نظر مياز اين رو، (. 20 ، ص6906زاده، يدارني )مهي

.(699، ص 2966، 3ديويسو 1بارانووجود آورده است ) ها به آلي براي رسانه معيار اييه

1 . the watershed 2. viewer advisory 3. social responsibility theory

4. Baran 5. Davis

ها بايي تعهـيات و وظـايفي را ي، رسانهاجتماع تيمسئول هينظر يبر اساس اصول اساس

رني و آنها را انجام دهني؛ براي تحقق اين تعهيات نيز بايي ضمن توجـه در برابر جامعه بسذي

ي نــوع بــهنظــر، اي و پــذيرش و ايفــاي تعهــيات مــورد کامــل بــه اســتانياردهاي حرفــه

ل،يـ کوئ )مـا اي در چارچوب قوانين و نهادهاي موجود ملـزم شـوني انضباطي حرفه خود

هـا ين باور است که دولت بايي رسانهنظريه بر ا. لذا، اين (676 ، ص6922ترجمه اجاللي،

هـايي کـه در را در تبعيت از ايفاي مسئوليت خود نسبت به جامعه ترغي کني و بر رسانه

(.919، ص 2997، 6کنني، نظارت نمايي )بياگي جهت بهترين منافع جامعه حرکت نمي

و 2«يميخـــودتنظ» ي،خودانضـــباط ،يا حرفـــه ياســـتانياردهابنـــابراين، تـــيوين

ـ تعـادل م ي، رکن اصلي قانون يو نهادها نيدر چارچوب قوان يا حرفه 9«ينترلخودک» اني

.است مسئوالنه يآزاد گريو به عبارت د ياجتماع تيو مسئول يآزاد ايـ يا آن است که جامعـه رسـانه يا رسانه يده خود نظام اي يميمنظور از خودتنظ

و بـيون مياخلـه رخودکـا طـور خـاص، بـه يا حرفـه رسـانه ايگرداننيگان ايکشور يا رسـانه يها تيفعال ميبه تنظ ،الزم ينهادها جاديو ا يقواعي رفتار نيحکومت، با تيو

يهـا ( و ارزشيو خصوصـ ي)اعـم از عمـوم گـران يد يهـا يبسردازني و حقوق و آزاد (.00 ، ص6909 ،يکنني )انصار تيرا رعا ياجتماع

تلويزيـون، بـيش از سـاير پـذيرش تعهـياتي در قبـال جامعـه، بـراي اين امر، يعني

اسـتفاده 1راديـو و تلويزيـون، از طيـف امـواج چراکـه شـود. گرفته مي در نظرها رسانه

المللـي هاي پيچييه بين نامه است که مطابق با توافق 3کنني و طيف امواج، منبع عمومي مي

گونـه کـه اسـت. از ايـن رو، همـان 1يافته و لذا يا منبعي کمياب ها اختصاص به کشور

دهني، فقـط ها شر مي ( در کتاب اصول اساسي قانون رسانه2961) و همکاران 7بلماس

تواننـي همزمـان هايي که مـي تعياد محيودي فرکانس در دسترس است و تعياد ايستگاه

ايجـاب 2«منطق کميـابي »بنابراين، بيون تياخل امواج، برنامه پخش کنني، محيود است؛

1. Biagi 2. self-regulation 3. self-control

4. spectrum 5. public resource 6. scarce resource

7. Belmas 8. scarcity rationale

قـرار 2و آسايش عمومي ،6ر خيمت عاليق، ضرورتکني همه طيف امواج راديويي د مي

(.117گيرد )ص

ترين اسـتانياردهاي شيه هاي تلويزيوني، يکي از پذيرفته بنيي برنامه ايجاد نظام درجه

و نمـاد بـارز هـا هاي تلويزيوني و خـودتنظيمي صـنعت رسـانه ضروري عمل در شبکه

پذيرش تعهي و مسئوليت اجتماعي آنهاست.

بنـيي سـني بنـيي و رده هـاي تلويزيـوني، يـا نظـام طبقـه ي برنامـه بني نظام درجه

ها را بر اساس ميـزان انيرکاران رسانه، محتواي برنامه هاست که بر مبناي آن، دست برنامه

کنني و هنگام پخش برنامه، بـا اسـتفاده بنيي مي هاي سني مخاطبان، دسته تناس با گروه

تناس داشتن يا نياشتن برنامـه بـا گـروه سـني ها و عاليم مشخصي که بيانگر از نشانه

رسـانيه و در مـوارد شـيييتر، بـا رساني، آن را به اطـالع مخاطبـان خاص مخاطبان مي

شود تا واليين به صورتي مسئوالنه، با عنايـت هشيارهاي ديياري و شنيياري همراه مي

ن از سوي کودکـان به شناختي که از فرزنيانشان دارني، نسبت به تماشا يا منع تماشاي آ

گيري و اقيام کنني. و نوجوانان، آگاهانه تصميم

اسنادي انجام شيه است و بر مبنـاي آن، پـس از انجـام اين پژوهش با استفاده از روش

بنـيي در جهـان، هاي درجـه چارچوب نظري نظام و مباني خصوص جامع در مطالعات

مي مالزي و ترکيه با مبـاني و پيونـيهاي دينـي تعياد چهار کشور، شامل دو کشور اسال

و دو کشـور امريکـا و هاي فرهنگي و قرابـت جغرافيـايي )آسـيايي( مشترك و مشابهت

کـه هـر دو از فرانسه با مباني حکومتي، ديني و فرهنگي متمايز )اروپـايي و امريکـايي(

يجاد چنين نظـامي هاي تلويزيوني و پيشگام در ا بنيي برنامه کشورهاي داراي نظام درجه

هستني، انتخاب شيني و سسس همه اسناد و مسـتنيات قـانوني و مقـررات و فراينـيهاي

هـاي هـا و شـاخ انـيرکار، معيارهـا، مـالك ها، نهادهاي مسئول و دست اجرايي، رويه

1. necessity 2. pubic convennience

هاي صوتي و تصويري رساني عمومي و نظام عالئم و نشانه هاي اطالع بنيي، شيوه درجه

صورت جامع مـورد بررسـي، توصـيف و تحليـل و دقت و به ر کشور بهکار رفته در ه به

مقايسه قرار گرفتني.

هاي پژوهش يافته

صورت دلبخـواه از هاي تلويزيوني، اقيامي مجرد و مستقل نيست که به بنيي برنامه درجه

شـود؛ بلکـه، نظـام و انيرکاران اين رسانه انجـام اي از دست ها و عيه سوي برخي شبکه

پيوسته از تـيابير و اقـيامات مبتنـي بـر مسـئوليت اجتمـاعي هم اي منسجم و به مجموعه

پذير، بويژه کودکان و نوجوانان در قبـال هاست که با هي حفاظت از افراد آسي رسانه

رسـاني و هشـيار سازي در زمينـه تماشـا و اطـالع هاي زيانبار اين رسانه، فرهنگ برنامه

هـاي سازد. وجوه تشابه و تمـايز نظـام مني مي آور و نظام زامها را ال درباره محتواي برنامه

توان به شر زير برشمرد: و ابعاد و دامنه آن را مي موجود در چهار کشور منتخ

هـاي اساسـي همـه جوامـع مـيرن و يکـي از ويژگـي :‌‌ايجاد‌نظام‌بر‌مبناي‌قـانون‌

تعريـف و تعيـين دامنـه دموکراتيا، بنيان نهادن همه امور بر قانون است. بر ايـن مبنـا،

هاي حاکم بر توليـي دقيق حقوق طبيعي و حقوق بشر، ازجمله آزادي بيان يا محيوديت

هاي تلويزيوني نيز بايي مبتني بر قـانون و بنيي برنامه يا پخش محتوا همچون نظام درجه

تا حي امکان جامع، واضح، شفا و دقيق باشي.

هـاي تلويزيـوني در بنـيي برنامـه ام درجهدهي ايجاد و اجراي نظ ها نشان مي بررسي

شـيه بـه کشورهاي مورد بررسي، مبتني بـر قـانون مصـوب و اختيـارات قـانوني اعطـا

هـا در آن کشـورها بـوده اسـت؛ هرچنـي، در ميـان ايـن نهادهاي تنظيم مقررات رسـانه

ن طور خاص تلويزيو ها و به کشورها، امريکا و فرانسه، در وضع قوانين و مقررات رسانه

؛ درارتباطـات راه دور 6001قـانون سـال اني. در امريکـا بـر اسـاس بسيار پيشگام بوده

( 6021قانون آزادي ارتباطات )سستامبر، 63و 6هايي که مواد فرانسه، بر مبناي مأموريت

و بـا تصـوي ايـن شـورا در سـال بر عهيه شوراي عالي سمعي ـ بصري گذاشته است

و 6002اي سـال هاي جمعي و چنيرسانه س قانون رسانه؛ در کشور مالزي بر اسا6001

در کشور ترکيه هم بر اساس مصوبه نهاد قـانوني تنظـيم مقـررات ايـن کشـور در سـال

بنيي خاص اجرايي شيني. ، نظام درجه2991

بر اساس قوانين اين کشورها، ايجاد نهادي مسـتقل بـراي حاکميت‌نهاد‌تنظيم‌مقررات:‌

ــا اختيــاراتي روشــن در تنظــيم و اجــراي مقــررات و اعمــال هــا تنظــيم مقــررات رســانه ب

انون بـه رسـميت شـناخته شـيه قـ هاي ساختاري، فني و محتوايي در چـارچوب محيوديت

، در فرانســه، 6(FCC) اســت. در امريکــا، ايــن نهــاد بــه نــام کميســيون ارتباطــات فــيرال

اي ي و چنيرسـانه هاي جمع(، در مالزي، کميسيون رسانهCSAبصري ) و عالي سمعي شوراي

است. 9(RTUKتلويزيون ترکيه ) و در ترکيه، شوراي عالي راديو 2(MCMC) مالزينکته کلييي و بسيار مهم آن است که نهاد تنظيم مقررات در همه اين کشـورها، هـر

عهـيه دارنـي. ايـن نهادهـا هـم سه وظيفه قانونگذاري، اجرايي و نظارتي ـ قضايي را بر ونگذاري و وضع مقررات در چـارچوب قـوانين مصـوب مجلـس و داراي اختيارات قان

هستني؛ هم اقتـيار اجرايـي دارنـي و نسـبت بـه صـيور مجـوز نهاد قانونگذاري کشورکننـي؛ و ها و اعمال چرخه و فرايني گردش کاري نيز اقـيام مـي تأسيس و فعاليت رسانه

و بررسـي و شـوني و کـار قضـاوت ها محسـوب مـي هم نهاد نظارت بر عملکرد رسانهو با دعاوي حقوقي براي مجازات کسـاني کـه دهني صيور حکم قضايي را نيز انجام مي

کننـي. هرچنـي حـق اسـتينا و دادگاه عمـل مـي عنوان بهاني، از قوانين آن تخطي کرده احکام اين نهادها همواره محفوظ است. در خصوص ها دادگاهشکايت به

ز مسائل مهم در امر تنظيم مقررات محتـوا، يکي ااقدام‌در‌چارچوب‌دستورالعمل:‌

هاي جامع، دقيق و روشن بر مبناي قوانين مربـوط اسـت کـه ضـمن وجود دستورالعمل

تأکيي و اداي احترام به شأن و حرمت آزادي بيان در توليي و عرضه آثار هنري و فـيلم و

کاران انـير برنامه تلويزيوني، بر ضرورت رعايت مسئوليت اجتمـاعي و تعهـيات دسـت

1. Federal Communication Commission (FCC)

2. The Malaysian Communications and Multimedia Commission (MCMC)

3. The Radio and Television Supreme Council (RTUK)

ها در قبال جامعه و هنجارها و مالحظات فرهنگي و اجتماعي تأکيـي دارنـي و بـر رسانه

کننـي. شـرايط اخـذ مجـوز ها و مقرراتي را در اين زمينه وضع مي اساس آن، محيوديت

هـايي ماننـي و همچنين تعهيات و مسـئوليت فعاليت و حيود و اختيارات دارنيه مجوز

هاي تلويزيوني و نيز رعايت زمـان آسـتانه پخـش بنيي برنامه الزام به اجراي نظام درجه

شبانه، ازجمله آنهاست.

هــاي فعاليــت کــه شــامل مقــررات در همــه کشــورهاي مــورد بررســي، دســتورالعمل

ها يا شـوراها خودتنظيمي است، از سوي نهادهاي صنفي مربوط، مثل صاحبان راديوتلويزيون

کننــيگان، تهيــه و تــيوين شــيه و پــس از کننــيگان يــا پخــش هــاي صــنف تهيــه و انجمــن

هاي عمومي براي تصوي به نهاد قانوني يا دولتي کشور تقييم گرديـيه اسـت و نظرخواهي

االجرا شيه است. در برخي موارد نيز نهاد قانوني يـا با تصوي آن نهاد، رسميت يافته و الزم

اني. تيوين و ابال کرده هايي را بر مبنا و در چارچوب قوانين مصوب، دولتي، دستورالعملتـرين تمـايز در دسـتورالعمل محتـوا در ميـان کشـورهاي مـورد بررسـي، بـه عميه

و در پي آن، رويکردهاي مبتني بر دين در تعريـف محتـواي ناپسـني، «محتواي مذهبي»و بالطبع تعيين حـيود و مقـررات در ايـن زمينـه مربـوط اسـت. زشت، مستهجن و...؛پراکنـي يـا ي همه اين کشورها بر لزوم اجتناب از تبعيض، نفـرت ها هرچني دستورالعمل

خصومت بر اساس دين و مذه تأکيي دارني، امـا در ميـان کشـورهاي مـورد بررسـي، کشور مالزي در دستورالعمل خود، بنيهايي را به محتـواي مـذه رسـمي ايـن کشـور

ها راديو و تلويزيونپرداختن به محتواي مذهبي، در»اختصاص داده و تأکيي کرده است: عنوان دين رسمي کشور و حقـوق اساسـي آزادي مـذه بـراي سـاير بايي به اسالم به

جـز اسـالم، چـه مسـتقيم و چـه تبليغ هر ديـن ديگـري بـه »و «جوامع احترام بگذارني؛ در عين حال، اين به معني ممنوعيت پرداختن به ديگر اديان و «غيرمستقيم مجاز نيستهاي مذهبي با هي احتـرام و تبليـغ همـاهنگي برنامه»کني: ريح ميمذاه نيست و تص

معنوي هسـتني و بايـي پاسـخگوي نيازهـاي متنـوع مـذهبي جامعـه باشـني و راديـو و ها بايي تضمين کنني محتواي مذهبي آنها براي حمله به نـژاد يـا مـذه مـورد تلويزيون

آميز عليه هر انه، انتقادي و توهينمحتوايي که نادرست، متعصب»و «گيرد استفاده قرار نمي

. همچنين در همين چارچوب، کشور مالزي، تعاريف «مذه ديگري باشي، مجاز نيستتري در خصوص برهنگـي، سـکس و اعمـال جنسـي، محتـواي و مقررات محيودکننيه

مستهجن و ساير محتواي ناپسني يا نـامطلوب دارد و بـا ذکـر تعـاريف و مصـاديق، بـر کني. اين رويکـرد و مقـررات مبتنـي بـر ديـن و نها تصريح و تأکيي ميهاي آ محيوديت

و حتي در کشور ترکيه کـه شعاير ديني، در کشورهاي اروپايي و امريکايي مورد بررسيبودن، بر اصول آتاتورك و دولت جمهوري ترکيه تأکيـي دارد، مشـاهيه در عين اسالمي

القـي و اجتمـاعي در ايـن زمينـه، شود؛ هرچني همه آنها بـر مبنـاي هنجارهـاي اخ نمي اني. ها و مقرراتي را وضع کرده چارچوب

سـاله، متناسـ بـا شـرايط هـاي زمـاني سـه تـا پـنج ها در دوره معموالً دستورالعملهـاي روز، مـورد ها و هنجارهاي حاکم بر جامعه يا تحوالت فنـاوري اجتماعي و ارزش

گيرني. بازنگري و اصال قرار ميبر اساس قـوانين و مقـررات وضـع شـيه، کليـه بندي:‌نظام‌درجهمحتواي‌مشمول‌

هـا و هاي تلويزيوني در کشـورهاي مـورد بررسـي، موظـف هسـتني همـه برنامـه شبکه هاي خبري، پخش يا گزارش روييادهاي جاري و ورزشي جز اخبار و برنامه محتواها، به

بنـيي رسـمي، نظام درجـه و نيز تبليغات بازرگاني را براي پخش از تلويزيون، بر مبناي بنيي کنني. در ترکيه، عالوه بـر ايـن مـوارد، پخـش مراسـم مـذهبي نيـز از نظـام درجههاي همـه بنيي محتوا معا است. البته در تمام موارد فوق، بر اساس دستورالعمل درجه

اين کشورها، در صورتي که محتوا، شامل مواردي با احتمال آسي به مخاطبان بيمار يـا رساني و هشيار مجري برنامه به ايـن دسـته از سال باشي، اطالع و سن يا افراد کمحساس

هاي سينمايي نيز اگرچه عموماً در ايـن کشـورها تـابع نظـام مخاطبان الزامي است. فيلمهـا بـا همـان بر تشخي شبکه بنيي خاص سينماست، براي پخش از تلويزيون بنا درجه شوني. جام اصالحاتي نمايش داده ميبنيي و در برخي موارد با ان درجه

بنـيي ها و نمايش عالمت درجه بنيي همه برنامه هاي تلويزيوني، مسئول درجه شبکهو نهادهايي از صنف خود راديو و تلويزيـون يـا نهادهـاي روي صفحه تلويزيون هستني

کنني. حاکم دولتي بر کار آنها نظارت مينهادهاي تنظيم مقررات هر کشور، ميـزان بنيي درهاي ناظر بر درجه همچنين، هيئت

کنني. عالوه بـر هاي تلويزيوني بررسي و ارزيابي ميدرستي و کاربرد آنها را براي برنامههاي تلويزيوني شکايت يا پيشنهادي داشته باشـني، بنيي برنامهآن، اگر مردم درباره درجه

يا شکايت کنني. تماس بگيرني و نسبت به آن اعتراض توانني با هيئت ناظرميبنيي در جهان مبناي هاي درجه يباً در همه نظامتقرمحورها و موضوعات اساسي که

گيرني، شامل موارد زير است؛ هرچني همه آنهـا در چـارچوب فرهنگـي و عمل قرار ميشود و نوع درجه يا رده سـني نيـز بـر اسـاس ميزانـي از اجتماعي هر کشور تعريف مي

گردد که مطابق با آن تعريـف و مبنـي بـر ها تعيين مي در برنامهوجود محتواهاي مذکور هاي فرهنگي و اجتماعي است: مالحظات و حساسيت

هـاي تلويزيـوني بـه بخشي از محتواي برنامه مناسبات‌يا‌روابط‌خاص‌بزرگساالن:روابط، تعامالت و گفتگوهـاي خـاص بزرگسـاالن، مثـل روابـط زناشـويي، اختصـاص

ها تناس نـيارد و لزوماً زشت يا ناپسني نيست، اما با درك و فهم بچهيابي که اگرچه مي کننيه است. براي آنها گنگ و نامفهوم و در مواردي گمراه

اصــوالً گفتــار بــي، ازجملــه دشــنام و ناســزا، بــراي بســياري از افــراد گفتــار‌نامناســب:بـويژه اگـر زبـان گفتـار آميـز، کننيه است و استفاده از کلمات ناهنجار و الفـاظ تـوهين ناراحت

شـود. گفتـار نامناسـ طيـف وسـيعي از برخال انتظارات مخاطبان باشي، باعث آزار آنها ميگيرد کـه اگرچـه ممکـن ادبانه و مستهجن و دشنام و ناسزا را دربرمي کاربرد گفتار بي تا زبان بي

اي دراماتيـا داشـته است در برنامه، متناس با زمينه محتوا يـا رويـياد داسـتاني بـوده و اقتضـ کني. باشي، اما براي کودکان مناس نيست و آنها را به يادگيري و تقليي نابجا ترغي مي

هـاي باليـاي طبيعـي، اعمـال خشونت شامل طيف وسـيعي از نابسـاماني :‌خشونت صـورت بـه يت يـا در واقعهاي انساني رحمانه تروريسم، جنگ، کشمکش و درگيري بي

هاي رزمـي و نظـاير آن اسـت. اگرچـه هاي کارتوني، ورزشنمايشي، لودگي شخصيتخشونت، واقعيت زنيگي است و الزم است منعکس يـا گـزارش شـود، يـا بـه تصـوير

و انکار روايت يا نمايش حقايق دشوار درباره جهان، ممکـن کشييه و نمايش داده شودنمـايش است ، لطمه بزرگي به درك شـرايط انسـاني بزنـي، بـا ايـن حـال، تصـوير يـا

ي، کالمـي يـا جسـماني و رفتـاري، بـراي افـراد شـناخت روانخشونت، اعم از خشونت نامناس است و ممکن است تأثيرات نامطلوبي بر آنها بگذارد. وسال سن کم

اي متناسـ بـا هنجارهـا و عـر آن پوشش و لباس مناس در هر جامعه برهنگي:

ـ جامعه، ازجمله هنجارهاي ديني، شکل مي ه همـان نسـبت، تعيـين و تعريـف گيرد و ب

بنـيي برهنگي نيز متأثر از آن است. با ايـن حـال در همـه جوامـع بـراي تعيـين درجـه

ها، با ملحوظ داشتن هنجارهاي عمومي و عرفي و ديني، به ميـزان برهنگـي افـراد برنامه

يه بـراي کنن شود تا تأثير نامناس يا بيآموزي يا اثر اغواگرانه و گمراه در برنامه توجه مي

کودکان نياشته باشي.

انگيز يا گفتار اغواگرانـه و گفتگـو دربـاره زبان وسوسه روابط‌يا‌ارجاعات‌جنسي:

و همچنين اعمال و اقيامات جنسي و سکس، يکي از محورهاي سکس و روابط جنسي

بنيي تلويزيوني در جهان اسـت کـه البتـه بـا هاي درجه اساسي مورد توجه در همه نظام

اي تعريف و مصـاديق آن هاي فرهنگي و اجتماعي هر جامعه نجارها و ويژگيتوجه به ه

گردد. بنيي برنامه بر اساس آن معين مي شود و رده سني يا درجه مي تعيين

هـاي ها، بـويژه برنامـه بسياري از موضوعات و محتواي برنامه موضوعات‌ترسناک:

ي ايجـاد هيجـان و سـرگرمي هاي ويژه و بـا هـ نمايشي و سينمايي که عميتاً با جلوه

هـا، شود، مورد عالقه بزرگساالن و بويژه جوانان اسـت. آنهـا بـا ايـن برنامـه ساخته مي

کنني يا از آن چيزهـايي شوني و ترس و هيجانات خود را تخليه و پااليش مي سرگرم مي

بيـق ها، ممکن است براي کودکان ترسناك باشـي، آنهـا را در تط آموزني؛ اما اين برنامه مي

و يا به تقليي نامناس تشويق نمايي و ناخواسـته، آنهـا را بـه خيال و واقعيت گمراه کني

زا، مثل پرش از ارتفاع يا اسـتفاده از وسـايل يـا اعمـال انجام کارهاي خطرناك و آسي

خطرناك براي ترسانين دوستان خود ترغي سازد.

وعات و محتواي مفاهيم درك درست از موض موضوعات‌متافيزيکي‌و‌ماوراءالطبيعه:

و امور فلسفي، متافيزيکي، معنـوي و ماوراءالطبيعـه، مثـل عـالم بـرزخ و دوزخ، مـرگ و

نيازمني رشي ذهني مناس افراد است و .قيامت، خودکشي و شهادت، جن و فرشتگان و...

کودکان از درك درست بسياري از آنها عاجزني و لذا ممکن است چنين محتـوايي آنهـا را

ني يا با ابهام و سردرگمي مواجه سازد و حتي گمراه نمايي. چنين محتواهايي، بـويژه گيج ک

هـاي ويـژه و بـا هـي بيـان مفـاهيم هاي نمايشي و سينمايي که عميتاً با جلوه در برنامه

فهم اسـت و آنهـا را شوني، براي اغل بزرگساالن قابل پيچييه فلسفي يا معنوي ساخته مي

آموزني، اما ممکن است کودکان را بترسـاني دارد يا از آن چيزهايي مي مي به تأمل و تفکر وا

يا به باورهاي نادرستي منجر شود يا آنها را چنـان تقويـت کنـي کـه ايـن مفـاهيم را عـين

جهاني و عملي بسنيارني و از آن تقليي کنني. واقعيت، اين

وبات الکلـي، مخير و مشر )مصر يا ارجاعات موادهاي‌اجتماعي‌‌بزه‌و‌ناهنجاري

هـا رسـانه ...(:شکني و خودکشي، فرار از خانه، کارهاي بانيهاي خالفکار، سرقت، قانون

هـاي هـا و ناهنجـاري به اقتضاي رسالت خبري خود در انعکـاس و گـزارش نابسـاماني

جامعه يا بر حس اقتضائات نمايشي و دراماتيا، در اغلـ مـوارد نـاگزير از بيـان يـا

تـرين شـکل ارائـه آن، امکـان ها هستني کـه حتـي در درسـت جاريدادن اين ناهن نشان

ها در رعايـت ها وجود دارد. لذا با وجود توصيه به رسانه يادگيري و بيآموزي براي بچه

مالحظات مربوط و پرهيز از نمايش جزئيات بالوجه، همچنان موارد و محتواي زيـادي

بسا گزارش يا نمـايش و چهوجود دارد که موضوعات آن صرفاً خاص بزرگساالن است

آمـوز آن بـراي بزرگسـاالن ضـرورت داشـته، امـا بـراي افـراد هشياردهنيه يـا عبـرت

بنيي پخـش بنيي سني و زمان وسال نامناس باشي که به اين دليل، رعايت درجه سن کم

يابي. توأم با هشيارهاي الزم ضرورت مي

راينـيهاي پزشـکي و اعمـال نشـان دادن برخـي ف هاي‌حاوي‌فرايندهاي‌پزشـکي:‌‌برنامه

هاي آموزشـي و بـراي مخاطبـان خـاص الزم اسـت، امـا مسـتلزم تشريح يا جراحي در برنامه

هاست. بنيي سني در ساير شبکه هاي تخصصي يا درجه رعايت مالحظاتي در پخش از شبکهبندي‌در‌ميان‌کشورهاي‌منتخب‌اين‌پژوهش‌نشان‌‌محتواي‌مشمول‌درجه‌‌‌بررسي

کـه وضـع هرگونـه قـانون بـراي ـ ريکا، به اعتبار متمم اول قانون اساسي در امدهد:‌‌مي( از FCCنهـاد تنظـيم مقـررات ) ـ تحييي آزادي بيان از سوي کنگره را منع کرده است

ها منع شيه و هرگونه تنظيم مقـررات ها يا ممنوعيت پخش برنامه هرگونه سانسور برنامهارچوب قانون اساسي و مـتمم اول آن و نيـز اجرايي و نظارتي اين کميسيون، بايي در چ

هـا ه مصوب کنگره، ازجمله قانون ممنوعيت وقاحـت در پخـش برنامـه ب قوانين مربوط

هـاي مسـتهجن، مـورد حمايـت مـتمم اول قـانون باشي. بر اساس قانون مذکور، برنامـه را توان در هي زمان پخش کرد، اما پخش محتواي زشت يا ناپسني اساسي نيست و نمي

هـاي رو، کنگره و دادگاه توان بر پايه قانون اساسي، براي هميشه ممنوع کرد. از اين نميامريکا ايجاد محيوديت زماني )و نه ممنوعيت دايمي( در پخـش چنـين محتواهـايي را

بر همين اساس به تنظيم مقـررات و تعيـين زمـان و شـرايط پخـش FCCتابني و برميهاي تلويزيوني و رعايت زمان آسـتانه پخـش، بنيي برنامه پردازد و اجراي نظام درجه مي

ترين رهيافـت تنظـيم مقـررات آن اسـت. قـانون ممنوعيـت وقاحـت در پخـش اساسيها يا ها، ضمن ارائه تعريف وقاحت )شامل هر گفتار يا محتوايي در برنامه که انيام برنامه

اسـتانياردهاي جامعـه اي نمايش دهي يا توصيف کني کـه طبـق گونه اعمال جنسي را بهطورقطع زشت تلقي شـود(، پخـش يـا نشـان دادن معاصر براي رسانه راديوتلويزيون به

يعني سـاعات «زمان حفاظ امن»جز برهنگي آلت جنسي و سخنان زشت و ناپسني را بهاي نيـز پخـش ناسـزاگويي و صبح، ممنوع کـرده اسـت. قـوانين جياگانـه 1ش تا 69

خارج از اين ساعات را ممنوع کرده است و چنين محتوايي نبايـي هاي وقيحانه در برنامهشـ ( پخـش شـود و در صـورت 69صـبح تـا 1وجه در ساعات معمول روز ) هي به

پخش، حتي پخش ناسزا يا عمل وقيحانه در پخـش زنـيه برنامـه، بـراي آن مجـازات و چـارچوب جريمه در نظر گرفته شيه است. بر همين اساس، پخش چنـين محتـوايي در

رسـاني دربـاره رده سـني برنامـه بـه بنيي پخش و اطـالع بنيي، رعايت زمان نظام درجههـا و آميز در برنامه بنيي پخش محتواي خشونت پذير است. رعايت زمان مخاط ، امکان

، الزامي FCCرساني در اين زمينه نيز بر اساس مقررات بنيي و اطالع اجراي نظام درجهتـا حـيودي، ميـزان و نحـوه وجـود بنـيي اي سني نظام درجـه ه است. در تعريف رده

ادبانـه يـا انگيز يا شهواني يا بـي محتواي احتماالً زيانبار )ازجمله گفتگو يا گفتار وسوسه ها تعيين شيه است. ها و روابط جنسي يا خشونت( در برنامه وقيحانه، موقعيت

هـاي ميالدي به رسـانه 6226در فرانسه، با تسري يافتن قانون آزادي مطبوعات سال سـو و که بـر ايجـاد تعـادل بـين آزادي بيـان از يـا 6022ديياري ـ شنيياري در سال

حمايت از حقوق فردي و نظم عمومي از سوي ديگر تأکيـي داشـت، مـاده يـا قـانون (، اعمال اين آزادي را مشروط به رعايت شأن و کرامـت انسـاني، 6021ها ) آزادي رسانه

گرايي مکات فکري و نظرها، حفاظت از لکيت خصوصي، بيان کثرتحقوق فردي و ماو رعايت استانياردهاي مورد انتظـار از خـيمات کودکان، حفظ نظم عمومي و امنيت ملي

داني اين قانون، اقيامات ويژه براي حفاظت از کودکان، مثـل ممنوعيـت پخـش عمومي ميو ضـمن تعيـين نهـاد مسـئول کنتـرل دانـي را قانوني مـي گرافي هاي خشن يا پورنو برنامههايي که ممکن است بـه رشـي هاي تلويزيوني، رعايت ساعات پخش محتوا و برنامه برنامه

بنـيي و همچنـين ايجـاد نظـام درجـه اخالقي، ذهني و جسماني کودکان آسـي برسـاني هـاي حـاوي نفـرت، خشـونت، طور کلي، برنامه سازد. ضمن آنکه به ها را الزامي مي برنامه

بنـيي تبعيض در زمينه جنسيت، مذه يا مليـت ممنـوع اسـت. بـر اسـاس نظـام درجـه هـاي هاي تلويزيوني، بايي ضمن رعايت ممنوعيت هاي تلويزيوني فرانسه، همه شبکه برنامه

نيست، در ساعات اي که براي کودکان و نوجوانان مناس هرگونه برنامهمذکور، از پخش بنيي ش ( اجتناب ورزني و پس از آن، با رعايت درجه 22:99صبح تا 1پخش روزانه )

رساني و هشيارهاي الزم در ايـن زمينـه، بـر حسـ ميـزان و ماهيـت ها و اطالع برنامه آميز و نيز اعمال يا گفتار جنسي، اقيام به پخش کنني. ها يا محتواي خشونت صحنه

ارائه تعاريف روشـن ، با 6002اي سال هاي جمعي و چنيرسانه در مالزي، قانون رسانهو ميون، پخـش هـر گونـه محتـوايي را کـه زشـت، مسـتهجن، نادرسـت، تهييـيآميز يـا

آميز با قصي آزار، سوءاستفاده، تهييي يا تعرض به ديگران باشي ممنوع ساخته اسـت اهانتحکـم داني، مگر به صراحت نمايش برهنگي و سکس را تحت هي شرايطي مجاز نمي و به

آميـز يـا فحاشـي و نيـز م. همچنين گفتار ناپسني، شامل کلمـات تـوهين هيئت سانسور فيلو نـه هاي جنسي را جز در موقعيت و بستر رايـج خـود ادبانه به عمل يا انيام ارجاعات بي

داني. اين قانون، نمايش خشونت جنسـي نظيـر تجـاوز را ادبانه، مجاز نمي قصي گفتار بي بهپذيري در زمينه و بسـتر شرط توجيه يگر خشونت را بهنيز ممنوع ساخته، اما نمايش انواع د

بنـيي دراماتيا و نمايش و با رعايت زمان آستانه پخش و نيز در چـارچوب نظـام درجـه بنيي مذکور، با تعيين حيود و شـرايط هاي تلويزيوني مجاز دانسته است. نظام درجه برنامه

هاي سني محتواهـا را تعيـين و بـر ارائه محتواي احتماالً نامناس براي سنين مختلف، رده رساني در اين زمينه تأکيي کرده است. بنيي و اطالع ضرورت اجراي درست نظام درجه

که حفاظت از کودکـان و بنيي ترکيه نيز با اذعان به هي از ايجاد اين نظام نظام درجه

سـيگار نوجوانان در برابر محتواي زيانباري همچون گفتار نامناس ، خشونت، تحريا بـه کشيين، نوشيين مشروبات الکلي، قماربازي، خودکشي يا رفتارهاي منفي است، نمادهـا و

هاي سني مختلـف تعيـين ها با گروه هايي را بر اساس ميزان تناس محتواها و برنامه نشانههاي راديوتلويزيوني و خـيمات برد. بر اساس قانون تأسيس شرکت کار مي کرده است و به

اي که امکان دارد به رشي جسماني، ذهني، يـا ، هر نوع برنامه2966ه در سال اي ترکي رسانهاخالقي کودکان و نوجوانان آسي رساني، نبايي در زماني پخش شود که ممکن است آنهـا

بنيي و نبايي بيون عالمت هشياردهنيه و حفاظتي مطابق نظام درجه تماشاگر برنامه باشنين موارد، غير از محتواهـايي اسـت کـه اصـوالً ممنـوع اسـت؛ ها پخش گردد. البته اي برنامه

شامل تخطي از استقالل دولت جمهوري ترکيه و اصول آتـاتورك؛ يـا تحقيـر، تحريـا و اي و مذهبي؛ يـا تمجيـي و زدن به نفرت و خصومت نژادي، جنسيتي، طبقاتي، منطقه دامن

ايي کـه بـرخال تشويق تروريست و آموزش ارتکـاب جـرم و جنايـت؛ يـا ارائـه محتـو هاي ملي و اخالقي جامعه است، يـا تشـويق بـه اعمـالي کـه سـالمت عمـومي يـا ارزش

افکني. زيست و حيوانات را به خطر مي حفاظت از محيط

هاي تلويزيوني در جهان، ازجمله بنيي برنامه هاي درجه همه نظام بندي:‌مبناي‌درجه

اني. اصوالً نخستين طبان شکل گرفتهبنيي سني مخا کشورهاي مورد بررسي، بر پايه طبقه

وسـال در قبـال سـن بنيي سني، تعيين قانوني سن حفاظت از افراد کم گام در نظام درجه

محتواي احتماالً زيانبار تلويزيون براي کودکان است. تعيين يا سـن قـانوني، بسـته بـه

هاي گوناگون و مالحظات اجتماعي، متفـاوت اسـت. سـن کـودك در جوامع و فرهنگ

سال تعريف شـيه 62اسناد سازمان ملل ازجمله کنوانسيون جهاني حقوق کودکان، برابر

است، اما در ميان کشورهاي منتخ مورد بررسي، امريکا با توجه به مالحظات فرهنگي

سال در نظر گرفته است. 61خود، اين سن را بنـيي درجـه بـراي راهنمـايي مخاطـ از ‌هشيار(: ـ )راهنما ها‌‌نظام‌عاليم‌و‌نشانه

هاي تلويزيوني موظف هستني تـا از راهنمـا و عاليـم و برنامه و محتواي آن، همه شبکهبنيي هر کشـور اسـتفاده کننـي و آن را پـيش از نمـايش نشان تعيين شيه در نظام درجه

و نيز بالفاصله پس از هـر وقفـه تبليغـاتي و در ادامـه پخـش ها و در آغاز برنامه برنامه

مايش دهني. اين راهنماها که عمومـاً در گوشـه راسـت يـا چـی بـاالي برنامه مذکور نبنيي سني برنامه است و در برخي کشـورها، شود، نشانگر رده صفحه تلويزيون ظاهر ميشامل يـا يـا چنـي حـر ‌هاي محتوا گر محتوا يا برچس با عاليم يا حرو توصيف

يابنـي چـه زمـان يـا نمـايش بنيي اصلي نيز همراه است تا والـيين در افزوده به درجه آميز باشي. ممکن است حاوي خشونت، سکس، گفتار ناپسني، يا گفتگوهاي تحريا

صورت ديياري و تصويري است و از اعـياد بنيي در جهان، به هاي درجه اغل نظام

6و در مواردي از حرو G)

PGيا C يا 2

در کنـار ( -( و منفـي ) +( يا عاليم مثبت )9

هـاي کنني. همچنـين، همـه نظـام دادن گروه سني مخاطبان استفاده مي اعياد، براي نشان

( يا عمومي دارني که بـراي پخـش در سـاعات Gبنيي ) هايي با درجه بنيي، برنامه درجه

پخش روزانه تا قبل از زمان آستانه ش مناس است، اما در برخي کشورها لزومـي بـه

آنهـا نيسـت. همچنـين همــه درج ايـن نشـانه بـر صـفحه تلويزيـون در هنگـام پخـش

ها نامناس نيست، امـا ها که لزوماً براي بچه هاي سني بر وجود برخي برنامه بنيي درجه

گذارنـي و درك درست معني و مفهوم پيام آن مستلزم راهنمايي واليين است، صحه مـي

يا همان ضرورت راهنمايي واليين است. PGهاي اصلي، يکي از درجه

د بررسي، فرانسه و ترکيه، از اعياد به همراه عاليم مثبت و منفـي، در ميان کشورهاي مور

اني. کشورهاي امريکا و مـالزي از ترکيـ اعـياد بنيي استفاده کرده براي تعيين و اعالم درجه

هاي سـني خـاص ( براي نشان دادن مناس بودن محتوا براي گروهTV,G,PGو حرو )

ا در کشـورهاي مختلـف متفـاوت اسـت. امريکـا و هـ بنيي درجـه اني. تعياد طبقه بهره گرفته

هاي جنسـي ترکيه، براي توصيف محتوا، ازجمله خشونت، يا گفتار نامناس يا وجود صحنه

هاي گرافيکـي هاي تلويزيوني خود، از برخي حرو يا نشانه بنيي سني برنامه درجه در نظام

درباره محتواي برنامـه داده شـود تري به مخاط اني تا اطالعات و راهنمايي دقيق بهره گرفته

و در نتيجه براي تماشاي برنامه بر مبناي ميزان تناس آن با خـود يـا فرزنـيان و کودکـان و

تري صورت گيرد. تر و آگاهانه گيري درست نوجوانان در خانواده تصميم

1. General 2. Parental Guidance 3. Children

کشوربندي نظام درجه

ها برنامه معنا و مفهوم نشانه

امریکا

TV – Y ان()برای همه کودک

موضوعات و عناصر در این برنامه، چهه کهارتونی یها زنهده، خاص برای مخاطبان خردسال، شامل کودکان سنین طور بهرود ایهن برنامهه سال، طراحی شده است. انتظهار نمهی 6-2

خردساالن را بترساند.

TV – 7 سال( 7تر از )کودکان بزرگ

ه توانهد بهرای کودکهانی مناسهب باشهد که این برنامهه مهی های رشد را که برای تمهایز میهان واقعیهت و تخیهل مهارت

. موضوعات و عناصر در این برنامه اند کردهالزم است، کسب ممکن است شامل خشونت فانتزی مالیم یا خشونت کمیک

؛ سهال را بترسهاند 7باشد، یها ممکهن اسهت کودکهان زیهر بنابراین، والدین ممکن است بخواهنهد مناسهب بهودن ایهن

را برای کودکان خردسال خود مورد توجه قرار دهند.برنامه

TV–Y7–FV خشونت فانتزی(ه )کودکان بزرگتر

بیشهتری زدوخورد خشونت فانتزی ممکن است شدیدتر یا با باشد. TV-Y7بندی ها در طبقهاز سایر برنامه

TV – G )عموم مخاطبان(

برنامه مناسب همه سهنین اسهت؛ امها لزومهان برنامهه خهاص کودکان نیست. اغلب والهدین ممکهن اسهت ایهن برنامهه را

ای را بندی، برنامه مناسب همه سنین بیابند. اگرچه این درجهخاص برای کودکان طراحی شده، ایهن مشهخ طور بهکه کند، اما بیشتر والدین ممکن است اجازه دهند کودکهان نمییهن این برنامه را بدون همراه تماشها کننهد. ا ترشان سال کم

برنامه شامل خشونت اندک یا بدون خشهونت، زبهان تنهد و های جنسی اندک یا بدون آن است. گفتگوها یا موقعیت

TV – PG )راهنمایی والدین توصیه

شود( می

سهال نامناسهب و سهن ممکن است برنامه برای کودکان کهم باشد. این برنامه شامل مواردی است که والدین ممکن است

سهال خهود نامناسهب تشهخی دهنهد. برای کودکهان خرد بسیاری از والدین ممکن است بخواهند این برنامه را در کنار

تماشا کننهد. ممکهن اسهت موضهوع آن خردسالشانکودک راهنمایی والدین را بطلبد یا ممکن است این برنامهه شهامل

انگیهز یها یک یا چند مورد زیهر باشهد: گفتگوههای وسوسهه (، چنهد L) ادبانهه یبه مهی زبهان (، کDگفتارهای اغواگرانه ) (.V(، یا خشونت مالیم )Sموقعیت جنسی )

امریکا

TV – 14 سال و 44)نامناسب برای کمتر(

این برنامه شامل مواردی است که بسیاری از والدین ممکن نهد. بهه سال نامناسهب بیاب 44است آن را برای کودکان زیر خواسهته شهدت بهشود و از آنها والدین اخطار شدید داده می

شود که در نظارت بر تماشای این برنامه توجه بیشهتری میسهال 44اعمال کنند و در مورد اجازه دادن به کودکان زیهر شهود. برای تماشای بدون همراه این برنامه هشدار داده مهی

رد زیهر باشهد: این برنامه ممکن است شامل یک یا چند مهو (، L، زبهان وقیحانهه ) (D) زیه انگ وسوسهه شدت بهگفتگوی (.V(، یا خشونت شدید )Sجنسی ) شدت بهی ها تیموقع

TV ه MA )فقط مخاطبان بزرگسال(

این برنامه خاص تماشای بزرگساالن طراحی شده است و به ایهن سهال نامناسهب باشهد. ایهن 47برای کودکان زیر تواند یمترتیب شامل یک یا چند مورد زیر باشهد: زبهان مسهتهجن تواند یمنامه بر(L عمل جنسی ،)پرده یب (S( یا خشونت مفرط ،)V.)

فرانسه

سال 41نامناسب برای 10- و کمتر

سهن را هایی است که احتماالن افراد کهم برنامه شامل صحنهترساند یا موضوع برنامه خطر آسیب رساندن بهه آنهها را می

ههای کودکهان توان در برنامههایی را نمین برنامهدارد. چنی گنجاند، اما پخش آنها در طول روز مجاز است.

کنهد، سال را تخریهب مهی 42برنامه احتماالن شاکله کودکان زیر ی یها شهناخت روانزیرا آنان را نسبت به تکرار خشونت جسمی یها

ها، عمدتان په انگیزد. این نوع برنامهبرمی رفتار جنسی افراد بالغهم 21:31شوند، اما پ از ساعت شب پخش می 41از ساعت ههای سهینمایی و تلویزیهون توانند به نمایش درآیند )زنجیهره می

پولی تابع مقررات دیگری هستند(.

کنهد، ال را تخریب مهی س 46احتماالن شاکله افراد کمتر از برنامهخشهونت. ریتأثهای پر های اروتیک یا برنامهخاص برنامه طور به

شوند.شب پخش می 22:31ها پ از ساعت این نوع برنامه

ممنوع برای کمتر از 18- سال 41

های بسیار خشهن کهه ی یا برنامهپورنو گرافهای ها و برنامهفیلمها مسهتلزم تند. این برنامهسال ممنوع هس 41برای افراد کمتر از تواند بهه مبنی بر آن است که برنامه میبزرگسال اخطار به افراد

سهال آسهیب 41رشد جسمی، ذهنی یا اخالقی افهراد کمتهر از های خاص سینمایی و تلویزیون پولی کهه برساند. فقط مجموعه

و با ایجاد سیسهتم مسدودسهازی، از طریق اشتراک موجود استههایی شهد، از دسترسی کودکان بهه چنهین برنامهه توان مانع می

هها فقهط بایهد بهین مجاز به پخش آنها هستند. این نوع برنامهه صبح پخش شوند. 5تا شب مهینساعات

مالزی

U برای مخاطبان عام(- مناسب همه سنین(

ماشاگران در همه سهنین برنامه برای مخاطبان عام است و تتوانند آن را ببینند. برنامه خشونت ندارد یا خیلی کم دارد، می

ههای جنسهی ههم حاوی گفتار خشن و گفتگو یها موقعیهت نیست یا خیلی کم دارد.

PG-14 راهنمایی والدین( سال( 44به کودکان زیر

راهنمایی والدین هنگام تماشای برنامه از سهوی کودکهان هها الزم است. امکهان دارد ایهن نهوع برنامهه سال 44زیر

حاوی خشونت مالیم فیزیکی، خشهونت کمیهک، وحشهت ههای ویهژه، فهانتزی، عناصهر فراطبیعهی یها کمیک، جلوه

خشونت کارتونی باشند. همچنین ممکهن اسهت گفتگهوی هها و کنایهات جنسهی مالیههم در آن اغواگرانهه و موقعیهت

اطانه و با شدت کم مشاهده شود، اما تصاویر، پراکنده، محت خواهند بود.

PG-18 راهنمایی والدین( سال( 41به کودکان زیر

شهود کهه در هشهدار داده مهی شدت بهبه والدین یا مراقبین سال بهرای تماشهای ایهن 41اجازه دادن به افراد جوان زیر

ای ممکهن برنامه بدون نظارت، محتاط باشند. چنین برنامهه حتهوای جنسهی، ارجاعهات است حاوی موضوعات خاص، م

جنسی محتاطانه، گفتار اغواگرانهه و در برخهی مهوارد گفتهار ناپسند و ناهنجار و خشونت باشد که عناصر غالب در روایت

رونهههد و در بسهههتر موضهههوع و داسهههتان بهههه شهههمار مهههیپذیر هستند. این نوع برنامه ممکهن پردازی، توجیه شخصیت

تمهاعی بهه است حاوی موضوعات بزرگسهاالن و مسها ل اج پرده باشد.گرایانه، ولی بیشیوه واقع

)برای افراد باالتر از +18 سال( 41

این نوع برنامه خاص تماشای بزرگسهاالن بهوده اسهت و ممکن است حاوی یک یا چند مورد ذیل باشد که بخهش

نگ و شخصیت یا موضوع در نظر ناپذیر پردازش پیرجدایییش خشهونت، تصهاویر شود: خشونت شدید و نماگرفته می

پهرده و صهریح، موضهوعات پرده وحشتناک، گفتهار بهی بیههای شهدید جنسهی و گفتهار خاص بزرگساالن، موقعیهت

اغواگرانه.

ترکیه

Genel Izleyici عموم بینندگان

در خهانوادگی، ههای برنامه عالمت. سنین همه برای مناسب نشهان تجاری، آگهی وقفه هر از پ و فیلم/ برنامه شروع .شود می داده

سال و 7: مناسب سنین +7 باالتر

برنامه / فیلم و پ از هر وقفه آگهی تجاری نشهان آغازدر شود.داده می

43: مناسب سنین +13 سال و باالتر

تواند نیمهه شود )میدر تمام مدت برنامه/فیلم نشان داده میصهبح 5شب و 0:31شفاف باشد(. پخش، فقط بین ساعات

مجاز است.

41: مناسب سنین +18 سال و باالتر

تواند نیمه شود )میدر تمام مدت برنامه / فیلم نشان داده میصبح 5و شب 42شفاف باشد(. پخش آن فقط بین ساعات

مجاز است.

ورها، در امريکـا و فرانسـه، در ميان اين کش :3(V- Chip)تجهيزات‌و‌تمهيدات‌فني‌بنيي در هنگام پخـش و تجهيزات و تمهييات فني براي اجراي مکانيزه و دقيق نظام درجه

بنيي نامناس بـراي هاي با درجهگرفته شيه است. برنامه در نظرها دريافت سيگنال برنامه ز بـه يله تلويزيـون مجهـ وسـ بـه کودکان، بايي با سيگنال رمزگذاري شيه پخـش شـوني تـا

V- Chip دريافت نگردد، مگر آنکه واليين )يا هرکس ديگري که دسـتگاه تلويزيـوني را ها، رمز را وارد کنني.کني( براي دريافت اين برنامهکنترل مي، 2999هـاي تلويزيـون از سـال قانون در کشور امريکا، سازنيگان دسـتگاه موج به

تر از يش بزرگنما صفحهيي تلويزيون با هاي جيملزم به تعبيه اين تراشه در همه دستگاهبـاکس، بـراي سـتاك هاي ديجيتال به آنالوگ، يا دسـتگاه اين هستني. همچنين مبيل 69

کنني هـم بايـي هاي آنالوگ که از آنتن استفاده ميتر، يعني تلويزيونهاي قييميتلويزيونV-Chip لويزيـوني و هـاي شخصـي کـه گيرنـيه ت ، رايانـه بـر آن داشته باشني. عـالوهايـن فنـاوري کـه تر دارني، بايي مجهز به اين فناوري باشني. اينچي و بزرگ 69نمايشگر

1. Violence Chip

هاي تلويزيوني، آنها را بنيي برنامهشود، در تطابق با نظام درجه وسيله واليين فعال مي بههايي که حاوي محتواي جنسي، خشن يا سـاير مـواردي سازد تا از پخش برنامه قادر مي ه به نظرشان براي کودکانشان زيانبار است، ممانعت کنني.است ک

هـاي تلويزيـوني، بنـيي برنامـه هاي درجه همه نظامزمان‌آستانه‌شب‌و‌حفاظ‌امن:‌

کننـي هاي عمومي قلمياد مي ساعات روزانه يا پخش معمول روز را ساعات پخش برنامه

مناسـ اسـت؛ چـه که براي پخش برنامه براي عموم مخاطبان، اعم از کوچا و بزرگ

اين زمان را با عالمت يا نشاني خاص به معني عمومي نشان دهني و چه عالمتـي ظـاهر

کـه بـر اسـاس شـرايط فرهنگـي، اجتمـاعي، جغرافيـايي و نشود. تعيين ساعتي از ش

رونـي و کمتـر ها به خواب مي زيستي جوامع مختلف، به نظر ساعتي است که بيشتر بچه

هاي تلويزيـوني در آن سـاعت از شـ باشـني، ه و مخاط برنامهاحتمال دارد بييار بود

هـاي تلويزيـوني اسـت. منيي و تنظيم مقـررات پخـش برنامـه يکي از مسائل مهم نظام

توان يافت که بتوان به قطعيت ميعي شي که هي کـودك يـا هرچني هي ساعتي را نمي

. با اين حال، تعيين سـاعتي کني نوجواني در آن زمان بييار نيست يا تلويزيون تماشا نمي

عنوان زمان آستانه ش که مخاطبان رسانه تلويزيون را بيشتر بزرگساالن و نـه از ش به

سو بيـانگر آن اسـت دهني، ضروري است. اين زمان از يا مي سال تشکيل و سن افراد کم

ن ها حتـي اگـر خـاص کودکـا يا از برنامه که در طول روز و تا قبل از آن ساعت، هي

تهيه نشيه باشي، اما براي آنها نامناس نيست و تأثيرات نامناس يـا زيانبـاري بـر روي

ترهـا آنها نيارد يا اين تأثيرات کم است، حتي اگر کودکان بيون حضور واليين يا بزرگ

ها بنشينني. از سوي ديگر، تعيين ساعت يا زمان آستانه ش بيـانگر آن به تماشاي برنامه

هايي را پخش توان برنامه و البته با شي زماني مناس ، مي اعت به بعياست که از آن س

و کودکـان يـا سـن کرد که بيشتر براي افراد بالغ و بزرگتر مناس باشي ، نـه افـراد کـم

سـال نيـز از و سـن نوجوانان. اين ساعت تا ساعت معيني از صبح که احتمـاالً افـراد کـم

تماشاي تلويزيون بسردازني، امتياد دارد. شوني و احتمال دارد به خواب بلني مي

69يـا 0در اغل کشورها، زمان آستانه با تعيين يا ساعت معين از شـ ، معمـوالً

شود. با اين حال، برخي کشورها، با مالحظـات ( آغاز مي22يا ساعت 26ش )ساعت

و حساسيت بيشتري نسبت به تماشاي احتمـالي کودکـان و نوجوانـان، ايـن سـاعت را

کنني. زودتر آغاز مي

22در ميان کشورهاي مورد بررسي، زمان آستانه ش در امريکـا و فرانسـه سـاعت

ش تعيين شيه است، با اين تفـاوت کـه در امريکـا صـرفاً همـين سـاعت اسـت و در

22:99سـال اسـت و سـاعت 62فرانسه اين ساعت براي محتواي مناس افـراد بـاالي

سال به باال تعيين شيه است. ايـن در حـالي اسـت 62و 61براي محتواي مناس افراد

سـال اسـت، 62که در مالزي براي محتوايي که مستلزم راهنمايي واليين براي افراد زير

سـال همـان سـاعت 62و براي محتواي مناس افراد بزرگتر از 60:99اين زمان ساعت

سـال، سـاعت 69الي تعيين شيه است. در ترکيه نيز براي محتواي مناس افـراد بـا 22

سـال بـه بـاال، 62در نظر گرفته شيه و براي محتواي مناس افراد 26:99آستانه پخش

منظور گردييه است. 22ساعت

بامـياد 1تـا 3ساعت پايان اين محيوديت زماني نيز عموماً در همـه کشـورها بـين

خانـه در است. همچنين، برخي کشورها با لحاظ حضور نياشتن کودکان و نوجوانان در

63ظهـر تـا سـاعت 62ايام ميرسه، ساعات حفاظ امن را نيز در بين روز، بين سـاعت

هـاي خـاص تـوان برنامـه اني کـه در ايـن فاصـله زمـاني نيـز مـي بعيازظهر تعيين کرده

بزرگساالن را پخش کرد.

هـا بـه رسـانه يبنييتوجه و پا انگريضمن آنکه ب ،يونيزيتلو يها برنامه يبني نظام درجه

و سـالمت ارتبـاط تيـ فيک شيخود در قبال مخاطبان است، به افـزا ياجتماع تيمسئول

يمحتـوا ينامطلوب برخـ ايناخواسته ياميهايو از پ شود ميها منجر مخاطبان و رسانه

سـواد »و « فرهنگ تماشا» يضمن آنکه به ارتقا .کاهي ياز مخاطبان آن م يرسانه بر بخش

رسـانه يهـا اميـ که مخاطـ همـه پ يابي رميکني. هر فرد د يخاطبان کما مم« يا رسانه

دسـت قيـ طر نيـ و از ا کنـي متناسـ خـود را تماشـا يها اميبلکه بهتر است پ ،ستين

و ارائـه ييدر تول يهنر يها تيو خالق اميمحتوا و پ ييتول يسازان برا رنامههنرمنيان و ب

ها هم رسانه گر،يشود؛ به عبارت د يبازتر م زين شيه يبني متناس مخاطبان دسته يها اميپ

خود در تيکنني و هر دو از مسئول يمسئوالنه ارتباط برقرار م ييو هم مخاطبان، در فضا

اني. آگاه يارتباط يفضا نيا، نسبت به تنظيم مقـررات و جهان يکشورها اغل گونه که اشاره شي، امروزه، همان

ـ اانـي و تلويزيوني اقـيام کـرده هاي بنيي برنامه ايجاد نظام درجه در شـمار معـيود رانياي مبتني بر تعيين زمان آستانه شـ و يافته رسمي انسجاماست که فاقي نظام ييکشورها .ستها بنيي برنامه درجه ،يرسـانه ملـ يو اجتماع يفرهنگ هاي و دغيغه ها همه تالش با وجود ت،يوضع نياسـازان را ، هـم برنامـه نيست ياجتماع تيمسئول اعتبار رسانه در امر متناس شأن وهم ـ مق ،نـامطلوب بـر کودکـان و نوجوانـان يمنظـور اجتنـاب از تـأثيرات احتمـال به بـه يي

در سـاعات معمـول شـان يها )چون پخـش برنامـه کني ميمتعار ازحي يشب يمالحظات ييرگـذار ( و هـم احتمـال تأث شـود يانجـام مـ يهشـيار اي يرسان روزانه و بيون اطالع

ها همچنان وجود دارد. نامطلوب بر بچه ايناخواسته و طيدر محـ يصـنف يا و حرفـه يهر نظام خود انتظـام يو اجرا يطراحترديي، بي ـ بـا عنا و جـامع اسـت يمستلزم انجام پژوهش علم ي،ا وکار رسانه کس يفضا بـه تينظـام توجه بـه با يا ضرورت دارد تا هر کشور و جامعه ،هر جامعه زاتيو تما ها يژگيو

نظـام يزير و طر يخود نسبت به مطالعه علم يا و رسانه يارهنج ،يفرهنگ ،ياجتماعگونـاگون يها نييها و آ به روش يا رسانه يده خودنظام»ينکه کما ا ؛اقيام کنيخود ژهيو

يميخـودتنظ يرا بـرا يمتفـاوت يها مختلف جهان، روش يقابل تحقق است و کشورها .(699 ، ص6909،ي)انصار« برني يبه کار مو جاديا يا رسانه

نظـام يدهه از طر مباحث و اجـرا حيود سه با وجود گذشت ،دهي ينشان م ها يبررس

متأسـفانه ،يينماياز آن در خصوص آثار س شيدر جهان و پ يونيزيتلو يها برنامه يبني درجه

معـيود يه و صـرفاً نش انجام اين موضوع نهيدر زم يجامع يتاکنون در کشور ما پژوهش علم

و يو بيون پشتوانه مطالعات نظـر يهم از سر دلسوز آن ،يمطبوعات يها ادداشتيمقاالت و

از هـم و يو علمـ يعـي نظـر موضوع همچنان هم از بُ نيو ا الزم نگاشته شيه است ياسناد

ياقـيام برخـ جـز بـه در عمـل نيـز، و مقررات، مورد غفلت قرار گرفتـه اسـت. ييعي اجرابُ

يگـذار نشانه ( دريونيزيتلو يها شبکه ايمربوط )اعم از وزارت ارشاد يها نهاد اي گراننمايس

خـاص، متأسـفانه يسـن يهـا گـروه يتماشا برا تيممنوع اي تيخودساخته و اعالم محيود

يهـا هيـ است که هم برگرفته از نظر ينظام ميون خاص ايمقررات ن،يهمچنان فاقي قوان رانيا

در ايـن ميـان، برخـي اقـيامات در فضـاي باشـي. يقـانون يها شتوانهبه پ يو هم متک يعلم

متناس با فضاي پخش تلويزيوني نيست. لزوماًمجازي صورت گرفته که مباني فکـري و نظـري و اين پژوهش، گام نخست مطالعه علمي جامع در خصوص

ردهاي گيري از تجربيـات و دسـتاو هاي ديگر کشورها براي بهره نيز بررسي تطبيقي نظامريـزي و ايجـاد هاي آتي براي طـر تواني در پژوهش يم يزنهاي اهم يافته جهاني است.

هـاي تلويزيـوني رسـانه ملـي مطمـح نظـر و مـورد نظام و ميل مطلـوبي بـراي شـبکه ــرداري باشــي، بهــره ــارتب ــي عب ــانون و ان ــا و در چــارچوب ق ــر مبن از: ايجــاد نظــام ب

نهادي قانوني و مستقل براي وضع مقـررات، هاي ميون و شفا ؛ حاکميت دستورالعملنهادينه شين منظور بهنظارت و رسييگي و مجازات متخلفان و برخورد قاطع با تخلفات

ــارت درون ــودکنترلي و نظ ــا و خ ــاديق محتواه ــا و مص ــين محوره ــف و تعي زا؛ تعريبنيي با توجه به ميزان و شيت وجـود هـر محتـوا در برنامـه موضوعات مشمول درجه

ها متناس با فرهنگ جامعه ايرانـي ناس با درجه سني معين شيه؛ طراحي نظام نشانهمتمـرز تقسـيم عنـوان بهساعت زمان آستانه پخش شبانه مقرر ساختناسالمي؛ و همچنين

هاي خاص بزرگساالن. هاي مناس عموم از برنامه برنامه

هـا، بـه ويژگـي هاي ديگري بـا عنايـت بييهي است در گام بعي، الزم است پژوهش

هـا و ضـوابط و مان و در چارچوب رسـالت شرايط و اقتضائات فرهنگي کشور اسالمي

ريزي و تـيوين چنـين نظـامي بـراي مقررات رسانه ملي صورت گيرد تا نسبت به طر

هاي تلويزيوني رسانه ملي اقيام شود. شبکه

منابع

.سمت تهران: .جمعي‌ارتباط‌حقوق. (6909)باقر. انصاري،

و پـژوهش کـل اداره تهـران: .جمعـي‌‌هاي‌رسانه‌و‌کودکان .(6927)باقر. روخاني،سا

.سيما آموزش

پرويـز )ترجمـه جمعـي‌‌‌نظريـه‌ارتباطـات‌‌‌بـر‌‌درآمـدي‌ .(6922) دنيس. کوئيل، ما

.ها رسانه توسعه و مطالعات دفتر تهران: اجاللي(.

‌هـاي‌‌ديـدگاه‌‌و‌يـج‌را‌هـاي‌‌انديشه‌رسانه:‌هاي‌نظريه .(6906)محمي. سيي زاده، مهيي .همشهري تهران: .انتقادي

Baran, S. J. & Davis, D. K. (2011). Mass Communications Theory;

Foundations, Ferment, and Future (Sixth Edition), Cengage

Learning.

Belmas, G. L.; Shepard, J. M. & Overbeck, W. E. (2016). Major Principles

of Media Law (2016 Edition), USA: CENGAGE learning.

Biagi, S. (2007). Media Impact; an Introduction to Mass Media,

Thomson Wadsworth.

Calvert, S. L. & Wilson, B.J. (2006). The Handbook of Children

Media and Development, Wiley-Blackwell.

CMCF. (2004). The Malaysian Communications and Multimedia

Content Code, the Communications and Multimedia Content

Forum of Malaysia.

CSA. (2016). An Independent Authority to Protect Audiovisual

Communication Freedom, Retrieved from,

http://www.csa.fr/en/The-CSA/An-Independent-Authority-to-

Protect-Audiovisual-Communication-Freedom.

CSA, The Classification of the Programs by the TV Channels,

Retrieved from,

http://en.www.csa.fre05d.systranlinks.net/en/television/le-suivi-

des-programmes/jeuness-et-protection-des-mineurs/la-

signaletique-jeunesse/la-classification-des-programmes-par-les-

chaines-de-television.

CSA, Youth and Protection of the Minors, Retrieved from

http://en.www.csa.fre05d. systranlinks.net/en/television/le-suivi-

des-programmes/jeuness-et-protection-des-mineurs.

Federal Communication Commission .(2013). Understanding the

TV Ratings, the TV Parental Guidelines.

Federal Communication Commission, FCC Consumer Guide; The

V-Chip: Putting Restriction on What Your Children Watch,

Retrieved from,

http://www.fcc.gov/cgb/ consumerfacts/vchip.html.

IRIS. (1995). Turkey New Broadcasting Law, Retrieved from

http://merlin.obs.coe.int/ iris/1995/7/article10.en.html.

IRIS. (2007). Turkish Broadcasting Code of Conduct, Retrieved from

http://merlin.abs.coe. int/iris/2007/8/artile34.en.html.

Russell, J. & Cohn, R. (2012). Television Content Rating System,

Book on Demand.

Salomon, E. (2008). Guidelines for Broadcasting Regulation, UK: CBA.

‌62ـ‌33 /‌3236تابستان‌(‌/‌‌30)پياپي‌‌3م/‌شمارهچهار‌‌و‌هاي‌ارتباطي/‌سال‌بيست‌فصلنامه‌پژوهش

سازی کودک و نوجوان در حوزه برنامه یماصداوسگذاری سازمان مشی خط

*، فهیمه صمدیپور دکتر مجید مختاریان

چکيده

دهد‌که‌به‌‌نشان‌مي،‌بزرگساالن‌به‌نسبت‌تلويزيون‌از‌نوجوانان‌و‌کودکان‌برابري‌چندين‌اثرپذيريما‌در‌تربيـت‌نسـل‌آينـده،‌ايـن‌سـازمان‌نيـاز‌بـه‌‌‌‌‌‌‌‌منظور‌باال‌بردن‌سهم‌سازنده‌سازمان‌صداوسي

نوجوان‌دارد‌و‌اولـين‌گـام‌در‌ايـن‌مسـير،‌‌‌‌‌‌و‌کودک‌سازي‌برنامه‌حوزه‌گذاري‌علمي‌در‌مشي‌خط‌صداوسـيما‌‌سازمان‌گذاري‌مشي‌خط‌حاضر،‌وضعيت‌بازشناسي‌وضعيت‌موجود‌است.‌در‌پژوهش

‌‌قرار‌بررسي‌مورد،‌‌3232تا‌‌3222هاي‌سال‌زماني‌دوره‌در،‌نوجوان‌و‌کودک‌سازي‌برنامه‌حوزه‌در‌و‌«بنياد‌بـا‌رويکـرد‌گليـزر‌‌‌‌داده‌نظريه»‌پژوهش‌راهبرد‌براي‌پرداختن‌به‌اين‌مسئله‌از.‌گرفته‌است‌و‌گـروه‌‌مـديران‌،‌صداوسـيما‌‌سـازمان‌‌مديران‌با‌«يافته‌ساخت‌نيمه‌مصاحبه»‌داده‌گردآوري‌روش

مفهـوم‌و‌در‌‌‌30کد،‌‌200ژوهش‌پ‌حاصل.‌شده‌است‌استفاده‌نوجوان‌و‌کودک‌حوزه‌کارشناسان،‌«هـا‌‌مشـي‌‌خـط‌‌بـر‌‌اي‌سـليقه‌‌و‌ذهنـي‌‌هاي‌اولويت‌تقدم»مقوله‌شامل‌مقوله‌محوري‌32‌‌ِنهايت،‌در‌کودک‌حوزه‌از‌غفلت»،‌«سياستي‌خأل»‌،«ها‌مشي‌خط‌با‌اهداف‌و‌ها‌ارزش‌جايي‌به‌جا»هاي‌‌مقولهـ‌‌عملکـرد‌»‌،«کارآمد‌نظارتي‌ساختار‌نبود»‌،«سازمان‌کالن‌سطح ‌گـذاري‌‌مشـي‌‌خـط‌‌در‌اي‌رهجزي‌انتقـال‌‌در‌صـحيح‌‌گذاري‌ريل‌فقدان»‌،«انساني‌نيروي‌تربيت‌عدم»‌،«بودجه‌کسري‌فشار»‌،«سازمان‌بيکـاري‌»‌،«مخاطـب‌‌ذايقـه‌‌تغييـر‌»‌،«افراطي‌محوري‌مخاطب»‌،«ساختاري‌تغييرات»‌،«ها‌‌مشي‌خط‌است.‌بوده«‌هدف‌و‌ضابطه‌بي‌ساالري‌ستاره»‌و‌در‌نهايت،«‌کودک‌کنندگان‌تهيه‌

سازي،‌کودک‌و‌نوجـوان،‌صداوسـيما،‌نظريـه‌‌‌‌‌اي،‌برنامه‌گذاري‌رسانه‌مشي‌خط‌ها:‌واژه‌کليد‌بنياد‌داده

گذاري عمومي، استاديار دانشگاه تهران مشي خطگرايش -مييريت دولتي دکتراي :نويسنيه مسئول Email: mokhtarianpour@ut.ac.ir

کارشناس ارشي مييريت رسانه، دانشگاه تهران* 22/9/01پذيرش نهايي: 27/6/01تجييي نظر: 66/69/03: تاريخ دريافت

DOI: 10.22082/cr.2017.55776.1241

مقدمه

هـاي جمعـي در معرض رسانه اي سابقه و بي نحو گستردهبه و نوجوانان کاندکوامروزه

تلويزيـون در ( و در ايـن بـين، 2 ، ص6972ترجمـه طباطبـايي، )پسـتمن، قرار دارنـي

اعـم از ها به چنان عضو مهمي تبييل شيه است که بسـياري از پـير و مادرهـا، نوادهخا

عنوان يا دايـه الکترونيـا اسـتفاده فقير يا غني از تلويزيون به، سواد تحصيلکرده يا کم

در زمـره کودکان و نوجوانان ولي بايي توجه داشت که (.09، ص 6909، )باهنر کنني مي

پـذير انعطـا وضـعيتي در روني چراکه ميجتماعي به شمار هاي ا پذيرترين گروه آسي

)پسـتمن، خوبي تکوين نيافته اسـت هاي دفاعي ذهن آنان به هنوز سازوکار وقرار دارني

کودکان برابري چنيين اثرپذيري(. بنا بر آنچه گفته شي، 2، ص 6972 ترجمه طباطبايي،

منظور باال بـردن سـهم دهي که به نشان مي، بزرگساالن به نسبت تلويزيون از نوجوانان و

گـذاري مشـي سازنيه صياوسيما در تربيت نسل آينيه، اين سازمان نيازمنـي نـوعي خـط

محـور انـياز سـو، چشـم نوجوان است که از يـا و کودك سازي برنامه حوزه علمي در

محور صورت پـذيرد. اولـين گـام در راه نيـل بـه نحوي مسئله باشي و از سوي ديگر، به

حوزه است که مقاله حاضر قصي ضعيتي، بازشناسي وضعيت موجود سازمان درچنين و

پرداختن به آن را دارد.

پـذيرترين ها و آسـي ترين مخاطبان رسانه کودکان و نوجوانان، از نظر کمّي و کيفي، مهم

آنچـه در (. امـا 26-22، صـ 6927رونـي )سـاروخاني، اقشار در اين ارتباط به شمار مي

طـور متوسـط، تـا يابي، کاهش سن شروع مشاهيه در آنان، بـه اهميت مي حوزه کودکان

طور مشخ ، اين طيف است که به هايي سازان به ساخت برنامه ماهگي و توجه برنامه نه

(.2990، 2و هانسون 6دهني )انيرسون را هي قرار مي

بيـان تواني بـه فرصـت يـا ابـزاري در دسـت مر گر يا مربي مي عنوان تربيت رسانه، به

و ازجملـه هـاي جمعـي رسـانه (. با اين حال، در کشور ما،6909تبييل شود )رحيمي،

مشـخ و و علمي در بـاب کودکـان نيارنـي شيه حسابگفتماني سنجييه، ، تلويزيون

1. Anderson 2. Hanson

11 سازي کودک و نوجوان گذاري سازمان صداوسيما در حوزه برنامه مشی خط

موفقيـت .(1 ، ص6927)سـاروخاني، هستني ي انچه نوع کودکدنبال تربيت نيست که به

برخـورداري از صياوسـيما، مسـتلزم در سازمان سازي کودك و نوجوان در زمينه برنامه

حال مسئله پژوهش حاضر آن است کـه طـي . اين حوزه استدر هاي صحيح مشي خط

سازي کودك و نوجـوان در حوزه برنامه صياوسيماسازمان گذاري مشي دهه گذشته خط

ايـن اني. بـه از چه الگويي تبعيت کرده است و چه عواملي در آن به ايفاي نقش پرداخته

اني از: عبارتپژوهش هاي ترتي ، پرسش

سـازي کـودك و در حـوزه برنامـه صياوسـيما گذاري سازمان مشي وضعيت خط. 6

نوجوان چگونه است؟

سازي کودك و نوجوان مبتني در حوزه برنامه صياوسيماگذاري سازمان مشي خط. 2

گذاري است؟ مشي خط علميهاي الگواز يا کيامبر

و پيشينه پژوهش مروري بر ادبيات

ــط ــي خ ــانه مش ــذاري رس ــه گ ــط اي، زيرمجموع ــي اي از خ ــي و مش ــذاري فرهنگ گ گــذاري عمــومي اســت. مشــي اي از خــط گــذاري فرهنگــي، زيرمجموعــه مشــي خــطانتخاب ها که حکومت کني يزي تعريف ميچ هر آنرا مشي عمومي خط( 2969) 6دايکنون الگوهــاي مختلفــي بــراي (. تــا9)ص ينــنيهانجــام ي يــا نــي تــا انجــام دهنــکن مــي ،نهـادي ، تـوان بـه الگوهـاي فراينـيي گذاري ارائه شيه است که از ميان آنها مـي مشي خط

، 2969بـازي )داي، نظريـه ، عمـومي انتخاب، نخبگان، گروهي، تيريجي جزئي ـ ،عقالييآشـفته بخـش، (، رضـايت 7، ص 2962و همکـاران، 2(، تکثرگـرا )کـوکران 63ـ20ص

و همکـاران، 9مرور ترکيبي )هاولت (،631ـ 611، ص 6927پور، ( )قلي)سطل زبالهلسـتر و اسـتوارت، (، سيسـتمي ) 212ــ 276، صـ 6901ترجمه منوريان و گلشـن، و مسـتقيم اجتمـاعي گيـري تصـميم ، (662ـ 626، ص 6926ترجمه طبري و همکاران،

( اشـاره کـرد. 32ــ 32 ، ص 6926زاده، اجتماعي )الواني و شريف و بحران، غيرمستقيمهـاي مناسـ الگـو و شـرايط تصـميم، از وجه بـه اقتضـائات تبا باييگذاران مشي خط

1. Dye 2. Cochran 3. Howlett

)الـواني و گيرني ندر نظر «بهترين الگو» طور مطلق را به الگويا گاه ي و ه کننياستفاده (.60 ، ص6926زاده، شريف

ــط ــي خ ــه مش ــي ب ــذاري فرهنگ ــه گ ــي از زيرمجموع ــوان يک ــي عن ــاي تخصص ه اسـالمي جمهـوري فرهنگـي سياسـت اصـول »گذاري عمومي، بر اساس سني مشي خط و تـيوين ، تشـخي در امـور متصـييان و نظـر مسـئوالن اتفاق و رسمي ، توافق«ايران

مشـي خـط . اسـت فرهنگـي حرکت در الرعايه الزم هاي يتاولو و اصول ترين مهم تعيين هـايي نشـانه و ميعال مجموعه و فرهنگي کارگزاران اهنماير اصول توان مي را فرهنگي فرهنگـي دسـتورالعمل نـوعي ، ديگر عبارت به. دهي مي نشان را حرکت مسير که دانست

از اي سلسله که است اي معاهيه فرهنگي مشي خط بنابراين،... است حرکت روشنگر که و فکـري هـم و بخشـي مي «رسميت» را فرهنگي رکتح يا فروع و اصول و ها يتاولو وهـا آرمـان از ملهـم اسـت ميثـاقي . کنـي مـي توأم هماهنگي و همکاري با را جهتي هم

و آينيه به توجه، امکانات و ها يتظرف به محيود، واقعيات و ها تجربه بر ناظر، اعتقادات اسـت گرفتـه قـرار اساسـي قـانون ذيـل و ظلّ رد حال هر به که، قري و بعيي اهيا مشـي ارتباطـات مشي فرهنگي، خط خط . در ذيلِ(6976، فرهنگي انقالب يعال ي)شورا

کـه بـه منظـور سـت اي از اصـول و هنجارها طبق تعريف يونسکو عبـارت از مجموعـه ل طيفـي اني. چنين نگاهي، هم بنيادي و شـام هاي ارتباطي تيوين شيه هيايت رفتار نظام

(.6929وسيع است و هم مشتمل بر اقيامات عملي در يا طيف محيود )باهنر، يرنـيه دربرگاي، گذاري رسـانه مشي گذاري ارتباطات، خط مشي سرانجام در ذيل خط

در هـا رسـانه کـالن حاکم و ناظر بر هيايت که است يکل راهبردهاي و هنجارها اصول،تــوان گفــت؛ مــي . درواقــعنظــام اســت شــيه يــا يــينتعهــاي راه دســتيابي بــه هــي

در را ابزارهـاي دسـتيابي بـه هـي و ها عالوه بر آنکه روش اي رسانه گذاري مشي خطبـه ايـن ترتيـ ، . شـود گيرد، شامل راهبردهاي دستيابي بـه ايـن اهـيا نيـز مـي يبرم

و «جامعــه مصــلحت»، «گذشــته تجربيــات»ســه عنصــر اي رســانه گــذاري مشــي خــط .(676، ص 6909احميزاده کرماني، )آميزد هم مي ا درر« نگري آينيه»

اي رسـانه هاي پژوهشهاي الکترونيا در زنيگي کودکان، در کنار رشي سريع رسانههـاي روش از ما هنوز از بسياري که چنان اني اي داشته آهستهبسيار حرکت ها در دانشگاه

کنـيم کودکان استفاده نمـي رويبر ها شيه براي درك اثرات رسانه تحقيق جييي و اثباتهـاي الزم در ايـن به همين دليل نيز انجـام پـژوهش .(2990، 2و زيمرمن 6کريستاکيس)

رسي. زمينه ضروري به نظر ميهـاي کـودك و نوجـوان گـروه مشـي خـط بررسـي به در پژوهشي، (6923) غنيالي

که ايـن است و بررسي کردهپرداخته هاي مختلف حوزهدر دوم و پنجم ،هاي اول شبکهانـي و در چـه قـالبي بيشـتر رعايـت بيشتر مورد توجه بـوده ،ها در کيام شبکه مشي خطايـن بيشـتر بـه تحقـق يـا کـيام ،ميان تولييات داخلي و خارجي همچنين در ؛اني شيه در هـا سياسـت اسـت گيرد که بهتر پژوهشگر در پايان نتيجه مي .اني ها پرداخته مشي خط .تحقـق يابنـي داخلي تولييات در بخصوص متفاوت، هاي قال رد و مختلف هاي شبکه

خصوص ي درياهها و پيشنهاد ها، چالش به ضرورت( 6909در پژوهشي ديگر، صادقي )پرداختـه و از موانـع کشور از براي ايرانيان خارج جم جامتقويت هويت ملي در شبکه

ـ موجود در سازمان صياوسيما در زمينـه شـبکه مـرزي، رويکـرد رونهـاي تلويزيـوني بمنعطف و نظارت داراي سـوگيري را ذکـر کـرده اسـت؛ ضـمن اينکـه ريزي غير برنامه

هـاي مـورد اســتفاده و هـا و فنــاوري ضـرورت بـازنگري مسـتمر در اهــيا ، سياسـت ها را نيز پيشنهاد داده است. همچنـين طر در ارزيابي سياست گيري از نهادهاي بي بهره

صياوسـيما در گذاري در سازمان مشي ي فرايني خطها آسي (،6906در پژوهش لبافي ) توان مي ها آسي اين ازجملهاني. يهشبنيي طبقهاي و محتوايي ساختاري، زمينه سه دسته

نبـود سـازمان، داخـل مـييران از کـوچکي طيـف در کـالن هاي سياست گيري شکل به بـه مـييريتي سـاختار نپايبنـي نبـود و سازمان سياستگذاري شوراي قوانين شفافيت در

در پژوهشـي ديگـر، .کـرد اشاره سازمان محيط به راجع کنوني هاي فرض پيش در تغيير بـر حـاکم يهـا و ارزش گيري تصميم رويکردهاي و ها سياست اصول (،6921زجاجي )

اساس نتايج پـژوهش مشـخ بر. گرفته است قرار بررسي مورد سيما دو شبکه در آن تجـويزي، رويکـرد سـه ميـان از دو، شـبکه در شـيه پخـش هـاي برنامه که است شيه در دوره زمـاني مـورد پـژوهش از جمعـي(، مصـالح اسـاس محور )بر مصلحت و محور نياز

1. Christakis 2. Zimmerman

( 6906) پـور سرانجام در بخشي از پژوهش مختاريان .اني کرده پيروي محور مصلحت رويکرد فرهنگـي نظـام »حـوزه پـنج ي فرهنگـي کشـور در ها مشي خط اجراي بازدارنيه عوامل، «گـذاري فرهنگـي کشـور مشـي نظـام خـط »، «کشـور کالن سياستگذاري نظام»، «کشور

اني. تحليل شيه« نظام تعامل نظام فرهنگي و جامعه»و « جامعه )مردم(»(، در مطالعـات خـود، 2966)و همکـاران 6هنـيرياني هـاي خـارجي نيـز در ميان پژوهش

را با تمرکز بر تعامـل آن بـا دولـت، بـازار و جامعـه ساختار، رويه و عملکرد تلويزيون کودکانبـيون شـا آنچـه اني کـه ميني در انيونزي، طي چهار دهه گذشته تحليل کرده و نتيجه گرفته

طي چهار دهه گذشـته بـه صـورت تصـاعيي در تلويزيـون کودکـان انـيونزي رشـي داشـته، در پـژوهش ديگـري نيـز گرايـي بـوده اسـت. گرايـي و آرمـان نوسانات دايمي آن بين تجارت

هاي تنظيمي تلويزيـون کودکـان در کشـور مشي ( به سير تکاملي خط6027) 9و واتکينز 2کانکلتـرين و مقررات تلويزيون کودکان يکـي از برجسـته اگرچهاني که امريکا پرداخته و نتيجه گرفته

بسـيار کمـي هاي ارتباطات در امريکا بوده است، تعـياد مشي برانگيزترين موضوعات خط بحث( 2992) 1اوسـي ـ ور رسييه است. سرانجام ي تصومشي واقعي و کارآمي در اين مورد به خط

گيـرد کـه هاي تلويزيون کودکان و تنوع محتوا در غنا، نتيجه مي مشي خططي پژوهشي پيرامون ـ نتوانسته با گذار از انحصار رسـانه در غنااي کودکان هاي رسانه مشي خط اي نهتکثـر رسـا ااي ب

و نهادهـاي حـامي هـاي و گـروه رسانه صنعت بازيگرانبازار، ساختار ،از اين رو؛ دشوهمگام .گيرني هستني که در مورد محتواي متنوع رسانه کودکان تصميم ميغيردولتي

انجـام گرفتـه اسـت. نظريـه 3بنيـاد داده نظريـه روش کيفيِگيري از با بهره پژوهشاين ( که 2961، 7ستاکا دي و 1مني تحقيق است )والموري ياد يا رويکرد استقرايي نظامبن داده

( 2961 و همکـاران، 2بر مطالعه تعامالت انساني و فراينيهاي اجتماعي تمرکز دارد )ملياو هي آن، عالوه بر کشف چيستي آنچه در يا بستر اجتماعي خاص در حـال وقـوع

1. Hendriyani 2. Kunkel 3. Watkins 4. Osei-Hwere 5. ground theory 6. Valmori

7. De Costa 8. Malik

، و 6ريکننـيگان در ايـن بسـتر اسـت ) کتاست، چگـونگي حـل مسـائل از جانـ مشـار هـايي کـه تصـوير کـاملي از يـا ه بنياد بر درگيريِ عميق با داد (. نظريه داده2961 همکاران،

هاي دانشگاهي پيشـيني ازحي از يافته کنني، به جاي استفاده بيش پيييه اجتماعي را روشن ميبه اين ترتيـ ، نظريـه حاصـل از ( 2967و همکاران، 2در مورد آن پيييه تأکيي دارد )مورفي

(.2961، 9کننيگان است )الول هاي مشارکت نحوي عميق، برآميه از داده اين روش، بهبنياد رويکردهاي مختلفي مطر شـيه اسـت کـه از آن ميـان، در در خصوص نظريه داده

استفاده شيه است. اين رويکـرد مشـتمل بـر 1يابنيه گليزر پژوهش حاضر، از رويکرد ظهورجوهري )شامل کيگذاري باز و کيگذاري انتخابي( و کيگذاري نظـري و مرحله کيگذاري د

بـراي تلفيــق يـزر گل در مرحله کيگذاري نظري،(. 0ـ69، ص 2969، 3بوده است )اِمرسانبيون تعيـين نحـوه پيونـي ميـان ،را از کيهاي نظري هاي متعيدي ، خانوادهجوهريکـيهاي

و کـرده اسـت )سـاغرواني معرفـي جـوهري تلفيق کــيهاي يعنوان الگوها به اعضاي آنها،يـل يـا علـل: دال ( 6) شـامل ،1هـا سـي از خـانواده شـش در اين پـژوهش ( 6909، همکارانــه تبيــين ــراي وقــوع يــا مقول ؛ پييــيهکننــيه و عوامــل احاطــه : بســتر( زمينــه2؛ )هــايي ب

)تغييـرات يکـي همـراه بـا هـا و ساير مقوله يا مقولهتغييرات همگام بين تغييري: ( باهم9)؛ دهنـي خود قـرار مـي يرپيييه را تحت تأثيا هشرايط: عواملي که توسع( 1؛ )تغيير ديگري(

پيامـيها يـا پيامـيها: ( 1اثري که يا مقوله بـر مقولـه ديگـر دارد و ) اقتضائات: به معني ( 3) ت.ه اساستفاده شي (629 ، ص2969، 2و ويلر 7هالووي)کارکردهاي يا مقوله مشخ

و 0وارد) همزمـان صـورت بـه ها داده تحليل و آوري جمع بنياد، داده نظريه روش در. گيرد مي صورت( 21 ص ،2969 ،69کرسول) زيگزاگي فراينيي طي و( 2967همکاران،

هــاي از مصــاحبه ي حاصـل هــا دادهدر ايـن پــژوهش بـر اســاس روش انتخــاب شـيه، بـه کيگذاري گليزري، طي فرايني موضوعمتون مرتبط با مستنيات و و يافته ساخت نيمه

1. Reay 2. Murphy 3. Lovell 4. Glaser 5. Emerson

6. Sixc’s Causes, Context, Covariance, Conditions, Contingency, Consequences

7. Holloway 8. Wheeler 9. Ward

10. Creswell

دسـت آمـي. شيني و به اين ترتي ، الگوي نهايي به آوري و تحليل صورت توأمان جمعصياوسـيما هاي کودك و نوجوان گروه ارشي مييران ،پژوهش کننيگان در اين مشارکتي گيـري نظـر روش نمونـه سازان کودك و نوجوان بودني و براي اين منظـور از و برنامه

هاي جييي منجـر گيري تا دستيابي به اشباع نظري يعني زماني که داده استفاده شي. نمونه ( ادامه پييا کرد.2967و همکاران، 6نميشيني ) هاي جيييي نمي به توليي مقوله

به منظور تأمين اعتبار پژوهش حاضر از معيار اعتمادپذيري گوبا و لينکلن شامل چهـار ( 6927)صـيوقي، 3پـذيري انتقـال و 1تأيييپـذيري ، 9پـذيري اطمينان، 2باورپذيريزيرمعيارِ

:به شر زير استفاده شيه است

پژوهش حاضراعتمادپذیری نیتأم یها روش. 1جدول

گرفته در تحقيق توضيح اقدام صورت روش تأمين معيار معيار

باورپذیریبا گرهای یفاستفاده از توص، 6سیلورمن) حداقل مداخله (200 ، ص2143

در «نقل قول»مانند یفیاز عبارات توص یریگ بهره کنندگان( مشارکت تیطبق روا دهیگزارش پدتفسیرها )

ممیزی قابلیت اطمینان پذیری اطمینان (41، ص 2111، 7توینینگ)

ها و تصمیمات اتخاذ ها، روش در اختیار گذاشتن داده موشکافی پذیری شده در پژوهش با هدف امکان

سوی دیگران پژوهش از

تأییدپذیری

ها و ارا ه جز یات روش های پژوهش داده (416 ص ،4302)محمدپور،

ی به نتایج پژوهش ابیدستها تا توضیح روند تحلیل داده ها هستند. که کامالن مبتنی بر داده

با گرهای استفاده از توصیف، سیلورمن) حداقل مداخله (200 ، ص2143

یل تفسیرهای ارا ه شده با ها ذ ارا ه گزیده مصاحبههدف امکان بازبینی اینکه تا چه حد تفسیرها مبتنی بر

ها هستند. داده

های مقایسه با پژوهش پذیری انتقال های گذشته مقایسه نتایج این پژوهش با پژوهش (4010، 1آیزنهارت)گذشته

1. Madden 2. credibility 3. dependability 4. confirmability 5. transformability 6. Silverman

7. Twining 8. Eisenhardt

بنيي اسـتفاده سازي و مقوله مفهومها ابتيا از کيگذاري جوهري به منظور در تحليل داده

يافته حول مقوله محوري انتظام يافـت ظهور هاي شي و سسس با کيگذاري نظري، مقوله

61در مجموع در اين پژوهش حاضـر، از تحليـل ‌و الگوي نهايي پژوهش شکل گرفت.

مقوله ظهور يافت. 61مفهوم و 07کي، 177مصاحبه با خبرگان،

زمـاني ام چني مصاحبه اول، مقوله محوري نمايان شـي و در اين پژوهش پس از انج

مقولـه بـا توجـه بـه ي بعـيي ها و مصاحبه شيکه ظهور يافت، کيگذاري انتخابي آغاز

در ميان مقوالت ظهور يافته اين پژوهش، مقولـه محـوري کـه . شينيمحوري کيگذاري

اي بر هني و سليقههاي ذ تقيم اولويت»شونيگان بود دغيغه اصلي تقريباً تمامي مصاحبه

و مـيير گـروه( و مـيير شـبکه تعيين شي که در دو حوزه مـييران ميـاني ) « ها مشي خط

هـا، مشـي ها و اهيا بـا خـط جايي ارزش جابهها ، کننيگان وجود دارد. ساير مقوله تهيه

نبـود سـاختار نظـارتي خ سياستي، غفلت از حوزه کـودك در سـطح کـالن سـازمان،

فقـيان فشـار کسـري بودجـه، گـذاري سـازمان، مشي اي در خط جزيرهکارآمي، عملکرد

ها، تغييرات سـاختاري، مشي گذاري صحيح در انتقال خط تربيت نيروي انساني، نبود ريل

ــه مخاطــ ــر ذايقــه مخاطــ ، بيکــاري تهي ــيگان کــودك و محــوري افراطــي، تغيي کنن

فـوق در قالـ خـانواده هـاي شوني. مقولـه ضابطه و هي را شامل مي ساالري بي ستاره

را شکل دادني: صفحه بعيها حول مقوله محوري نظم يافتني و الگوي شش سي

سازی سیما در حوزه برنامه و گذاری سازمان صدا مشی . وضعیت خط1شکل

کودک و نوجوان

ــو ــن الگ ــزاي اي ــا از اج ــر ي ــه، ه ــه در ادام ــه نمون ــا ارائ ــالت ، ب ــايي از جم ه

تحليل خواهي شي: شنونيگان ذيل هر مقوله، بهمصاح

«ها مشی اي بر خط هاي ذهنی و سليقه تقدم اولويت» . مقوله محوري:1

طـور مسـتقيم يـا شـونيگان بـه اي کـه تقريبـاً تمـام مصـاحبه ترين دغيغـه اولين و مهم

نمـاي عنـوان راه بسته سياستي بـه اني، اين است که در نبود غيرمستقيم به آن اشاره داشته

بنـيد حاصـل دغيغـه، فکـر، سـليقه و دانـش آنچه بر صفحه تلويزيون نقش مـي عمل،

کننيگان است: مييران و تهيه

بسته سياستي که راهنماي عمل ما باشي نييـييم و يـا ،هاي مييريت ما در اين سال»

پیامدها:

. تغییر ذایقه 4 مخاطب

. بیکاری 2 کنندگان کودک تهیه ساالری . ستاره3 ضابطه و هدف بی

زمينه:. غفلت از حوزه کودک در سطح کالن 4

سازمان . نبود ساختار نظارتی کارآمد2

تغییرات همگام:

. تغییرات ساختاری4محوری . مخاطب2

افراطی

اقتضائات: . فقدان تربیت نیروی انسانی4گذاری صحیح در انتقال . نبود ریل2

ها مشی خط

دالیل:جایی ه. جاب4ها و اهداف ارزش ها مشی با خط . خأل سیاستی2

مقوله محوری:

ها مشی ای بر خط های ذهنی و سلیقه تقدّم اولویت

شرایط: گذاری سازمان مشی ای در خط یره. عملکرد جز4

. فشار کسری بودجه2

بنـابراين توانست راهنماي عمل باشـي؛ اگر ديييم، يا کلي و شعاري بود يا بييهي و نمي

«.کرديم بر اساس دانش و تجربه خود کار مي ما

هـا در عملکـرد دودسـته از عوامـل مشـي خط بر اي سليقه و ذهني هاي اولويت تقيم

کني: سازي کودك و نوجوان نمود بيشتري پييا مي دخيل در حوزه برنامه

مسـئوليت ايـيه .‌مديران‌مياني‌)مدير‌شبکه‌و‌مدير‌گروه‌کودک‌و‌نوجوان(:‌3-3

ها هستني کـه ها بر عهيه ميير گروه است. درواقع اين مييران گروه پخش برنامهاوليه تا

بر اساس نوع دغيغه، دانش و تجربه خود، در برآينـيي از فشـارها و توقعـات درون و

نوعي بتوان گفت که مـييران و گيرنيه هستني. شايي به بيرون سازماني، در نهايت تصميم

سازي کـودك و نوجـوان هسـتني. عوامـل ي در برنامهگذاران اصل مشي کننيگان، خط تهيه

ها اثرگذار است: گيري مييران گروه زير بر تصميم

ميزان ارتباط تخصـ مـييران بـا ‌الف( سابقه و تخص مييران کودك و نوجوان:

سازي کودك و نوجوان و رسانه ، به همراه سابقه آنها در اين زمينـه، عامـل حوزه برنامه

ها از جان آنهاست. يتمهمي در تعيين اولو

هاي طول دوره مييريتي مييران از عواملي است که منجر به نگاه‌ب( ثبات مييريتي:

تـري را هـاي کـالن شود. مييران با دوره مييريتي بيشتر، نگاه ميت مي بلنيميت يا کوتاه

تري هستني. تر و بلنيميت هاي عميق دنبال اثرگذاري کنني و به دنبال مي

سـاز، اخالق، نحـوه تعامـل بـا عوامـل برنامـه ‌شخصيتي ميير گروه: هاي ج( ويژگي

گرايي ميير گروه، ازجمله عواملي تجربيات، جرئت و جسارت، اعتقادات و ميزان آرمان

‌اي او اثرگذار هستني. هاي ذهني و سليقه هستني که بر نحوه تعيين اولويتميـت، همسـطح نقـش دومين گروهي که نقش آنها به لحـاظ اه کنندگان:‌.‌تهيه3-3

کننيگاني هستني که دغيغه، تفکر، دانش و تخصـ هـر يـا تـأثير مييران است، تهيه

سازي آنها دارد. درواقع برنامه، حاصل تعامالت دوطرفه بين ميير گـروه زيادي بر برنامه

شـود و گـاه تـر مـي کننيه است که در اين تعامل گاه نظر و نقش مـيير برجسـته و تهيه

کننـيگان ايجـاد هاي مـياومي بـين مـييران و تهيـه ر برخي موارد نيز پيونيد. کننيه تهيه

کننـي. در کننيگان مشخصي همکـاري مـي شود تا جايي که برخي مييران، تنها با تهيه مي

هـاي کـودك و کننـيگان در برنامـه آفرينـي تهيـه اين بين، عوامل زير بر چگونگي نقـش

نوجوان اثرگذارني:

کننـيگاني کـه در حـوزه هاي اخير، تهيه ميزاني که در سال کننيه: الف( تخص تهيه

اني و يا از طريق سازمان، آمـوزش بـيو کننيگي داشته اني، دانش تهيه کودك فعاليت کرده

شـونيگان، اني، در اين زمينه داراي اهميت است. به اذعان مصاحبه يا ضمن خيمت دييه

انـي کننـيگي کـودك نياشـته خص تهيهکننيگان نه تنها ت هاي اخير، عموماً تهيه در سال

هاي ضـمن خـيمت اني و آموزش کننيگي نيز برخوردار نبوده بلکه حتي از تخص تهيه

سازماني، به مرور کم و کمتر شيه است. کننيگان درون براي آنان و تهيه

کننيگان و پشت سر نحوه ورود، جذب و آموزش تهيه‌کننيگي: ب( مسير شغلي تهيه

گام به جاي صعودهاي يکباره بر اثر روابط، از ديگر عوامل تأثيرگـذار بـر به گذاشتن گام

کننيگان است. اي تهيه بنيي ذهني و سليقه نوع اولويت

کننيه تـأثير بسـزايي از آنجا که ذهنيت تهيه‌ج( سبا زنيگي و بودن در متن جامعه:

بـااليي در محصول او دارد، نحوه زنيگي و ميزان حضـور او در مـتن جامعـه، اهميـت

کننيگان در زنيگي واقعي مـردم و جامعـه، ميـزان شـناخت يابي. درواقع حضور تهيه مي

شـان بـا مسـائل روز کودکـان، آنان از حوزه کودك در وضعيت کنوني جامعه و ارتبـاط

دهني. کننيگان را تحت تأثير قرار مي همگي، محصوالت ذهن تهيه

. داليل1

ها در حوزه مشي اگر بناست که خطها:‌‌مشي‌خط‌ها‌و‌اهداف‌با‌جايي‌ارزش‌.‌جابه3-3

سازي مبناي عمل قرار گيرني، بايي شفا و تا حي لـزوم، جزئـي شـيه باشـني. در برنامه

گيرني و به ها اشتباه مي مشي ها و اهيا را با خط گذاران، ارزش مشي موارد بسياري، خط

ها، که ارزش دازني در حاليپر ها و هيفگذاري مي گذاري، به تعيين ارزش مشي جاي خط

هسـتني ولـي در حـال حاضـر، اکثـر هـا مشـي اساسِ اهيا و اهيا نيز مقصـي خـط

ها از جنس ارزش و هي هستني و اين امر منجر به نقصان در اين زمينه شـيه مشي خط

مشي در سـازمان، ميـان مـييران است. در چنين شرايطي و با توجه به ضعف دانش خط

وجـود نـيارد؛ برخـي، کتـاب سـبز مشـي ني، تعريف واحيي از خطسطو کالن و ميا

شـمرني. هـا مـي دانني و برخي آن را مشتمل بر اولويت ها مي مشي سازمان را حاوي خط

شود. برخي نيز چنين تلقي مي مشي حتي گاه ضوابط ناظر بر پخش و تأمين و توليي خط

دييگاهي نيارني.

ها اغل دقيق يا عمليـاتي نيسـتني و بـه عبـارتي يمش به اين ترتي ، در حال حاضر، خط

هاي کودك و نوجوان، انتظـارات شوني. به اين معنا که از برنامه تلقي مي« ها جمع همه خوبي»

ها و مفاهيم بـه آنـان آمـوزش رود و هي اين است که با يا برنامه، کليه ارزش آرماني مي

تبـع آن، اسـت کـه فعاليـت فرهنگـي و بـه حاليبينانه، در گرايي غيرواقع داده شود اين آرمان

گام يا خرد دارد و انتظار بـراي بـرآورده شـين به اي، نياز به تعريف اهيا گام فعاليت رسانه

تمامي سطو اهيا به يکباره، انتظار صحيحي نيست.

هـايي جـيي هاي کودك و نوجـوان پرسـش در برخي از حوزه.‌خأل‌سياستي:‌3-3

مشي پاسخي داده نشيه است و اين خـ ، زمينـه را در قال خط مطر است که به آنها

سازد. درواقع مـييران هايشان فراهم مي سازان بر اساس سليقه براي عمل مييران و برنامه

توانني در مواردي کـه خـ سياسـتي وجـود دارد توليـي سازان عرصه صف نمي و برنامه

مشي بر مبناي نظر و سليقه و، در نبود خطبرنامه را متوقف کنني و منتظر بمانني، از اين ر

کـارگيري موسـيقي، همانني نحوه به امور برخي در دقيق ضوابط کنني. نبود خود عمل مي

مـالي و ... ازجملـه چگونگي همکـاري بـا حاميـان براي هاي الزم سياست تعيين نشين

اموري هستني که در زمينه آنها خ هايي وجود دارد.

. زمينه1

نوع نگاه سـطو عـالي سـازمان از‌حوزه‌کودک‌در‌سطح‌کالن‌سازمان:‌.‌غفلت‌3-2

صياوسيما به حوزه کودك و نوجوان، بسـتري را بـراي فعاليـت در ايـن حـوزه ايجـاد

تـرين هاست. در حال حاضر، يکـي از مهـم مشي کننيه نحوه اجراي خط کني که تعيين مي

ع کودك و نوجـوان جـزء هاي موجود در سازمان صياوسيما اين است که موضو کاستي

گونـه کـه بـراي امثـال اگر آن» رود: هاي اصلي سازمان به شمار نمي ها و دغيغه اولويت

شـي کرديي يا نسل تربيت مي ها اهتمام وجود دارد، براي کودك تالش مي برخي برنامه

«. تان را به کودك معطو کنيي ... مييران ارشي! به خاطر خيا وزن بيشتر توجه

نـوعي نشـئت تن موضوع کودك و نوجوان در اولويت سـازمان، خـود بـه قرار نگرف

تر در محيط نهادي کشور نسبت به اين حوزه است. گرفته از غفلت در سطح کالن

هـا را اصـالً متأسفانه در ايران کار کودك خيلي به رسميت شناخته شيه نيست. بچه»

«.يرنيگ گيرني. کار کودك را با کار کودکانه اشتباه مي جيي نمي

آيـي چراکـه وجود مي سازي رسانه به به دليل غفلت فوق، خ مهمي در نقش جريان

ترين نهادهـاي فرهنگـي در عنوان يکي از بزرگترين و مهم تواني و بايي به رسانه خود مي

نـوعي مشي مشخ و جيي در اين زمينه داشته باشي و به حوزه کودك و نوجوان، خط

ها را متوجه اين حوزه مهم نمايي که در حال ساير بخش شکني کني و در اين عرصه خط

گونه نيست. حاضر اين

ارزيـابي و نظـارت سـومين مرحلـه از فراينـي .‌نبود‌ساختار‌نظارتي‌کارآمـد:‌‌3-2

در حـال حاضـر سـاختار نظـارتي سـازمان در مرکـز نظـارت و .گذاري است مشي خط

هـا تحقـق ي کـه ايـن گـزارش ، مربوط به پس از پخش است و ميزانمايصياوسارزيابي

نظـارت کنـوني چراکهدهي، محل مناقشه است ها را نشان مي مشي اهيا مورد نظر خط

صورت تخصصي و توسط کارشناسـان داراي تخصـ الزم در ايـن زمينـه صـورت به

کاهي: ها براي مييران مي گيرد و همين امر از اهميت اين نظارت نمي

«.نظارت کودك بايي کارشناسانه باشي کنني اصالً کارشناسانه نگاه نمي»

مسئله ديگر آن است که نظارت قبل و حين توليي بر عهيه مييران توليي است و اين

که هي سيستم نظارتيِ کارآميي، ها هستني، در حالي مشي افراد خود ناظر بر اجراي خط

بر عملکرد اين مييران نظارت نيارد.

سـازي گـذاري در حـوزه برنامـه مشـي يني خطدر مجموع، نبود نگاه سيستمي در فرا

گونه مجـراي کارآمـيي بـراي نظـارت بـر اجـراي شود هي کودك و نوجوان باعث مي

ها وجود نياشته باشي. البته مستقل از مرکز نظارت و ارزيابي سازمان، شـورايي مشي خط

بنـاي عالي نظارت بر عملکرد سازمان صياوسـيما، بـر م متشکل از سه قوه به نام شوراي

هـاي سـاالنه ارائـه کنـي و گـزارش اسناد باالدستي نظام، عملکرد سازمان را ارزيابي مـي

ها نيز از ضمانت اجراي الزم از جان مييران برخوردار نيستني. دهي اما اين گزارش مي

. شرايط1

هماهنگي، ارتباط و انسجام ميان گذاري‌سازمان:‌‌مشي‌اي‌در‌خط‌.‌عملکرد‌جزيره3-2

هـا در هـر مشـي مشي، از اصول اوليه تحقق خـط تولي تيوين و اجراي خطهاي م بخش

هـا در معـاونتي مشـي است. در حال حاضر، در سازمان صياوسيما، تـيوين خـط حوزه

مجزا از معاونتي که بايي آنها را اجرا کنـي و حضـور نياشـتن مـؤثر مجريـان و نـاظران

مجزايـي اسـت کـه در يکـي از آنهـا ها در تيوين آنها، حاکي از وجود جزاير مشي خط

شوني و بناست در ديگري، اجرا شوني. به اين ترتي ، نبود ارتباط ها تيوين مي مشي خط

ها از يکييگر، شرايطي را ايجاد کرده اسـت کـه مـييران گيري اين حوزه پويا و بازخورد

، بـودن يـا نـوعي ها داشته باشني و به مشي راحتي بتوانني عملکردي مجزا از خط صف، به

ها تفاوتي ايجاد نکني: مشي نبودن خط

هـا، امـا سازمان محورهاي عمودي قيرتمنيي دارد براي مثال، معاون سيما و شبکه»

محورهاي افقي ضعيف است. شـبکه قـيرت دارد کـار خـودش را انجـام دهـي، يعنـي

«.ها کار کني چون محور افقي بين اينها قوي نيست تواني بيون توجه به سياست مي

سازي فرمانياران جزايـري هسـتني هاي برنامه ها و گروه در اين شرايط مييران شبکه

شـيه هـاي تـيوين مشـي هـا يـا تبعيـت از خـط که براي اداره آنها نيازي به ساير بخش

کنني. بينني و بر مبناي نظر و سليقه خود عمل مي نمي

هـاي پژوهش، فشـار در سه سال آخر دوره زماني مورد .‌فشار‌کسري‌بودجه:‌3‌-2

دهي دولت، از معضالت جيي سازمان بوده تا جـايي کـه سـازمان مالي و فقيان بودجه

صياوسيما به تعبير برخي مييران، تبييل به يا بنگـاه ورشکسـته فرهنگـي شـيه بـود.

توان گفـت کـه عوامـل اگرچه بودجه، عامل اصلي توليي فرهنگي نيست، در مجموع مي

هاي غيرقابـل قبـولي در حـوزه کـودك و را به سمت خروجي رفته سازمان مختلف رفته

اني و در اين وضعيت، شرايط مالي باعث سـرعت گـرفتن ايـن رونـي نوجوان سوق داده

است. شيه

. اقتضائات1

هـا تحـت تـأثير مشي هاي ذهني بر خط تقيم اولويتانساني:‌‌نيروي‌تربيت‌.‌فقدان3-5

کننـيگان، فيلمبـرداران، اعم از مييران، تهيهغفلت از تربيت نيروهاي متخص و متعهي

طراحان دکور و نويسنيگاني است که عالوه بر تخص در حوزه کاري خود، بر حوزه

کودك و نوجوان نيز اشرا الزم را داشته باشني و مسائل آنان را در جامعه امـروز درك

کنني. در حال حاضر، يکي از مسائل موجود، نقصان در اين عرصه است:

هاي الزم بسيار کم اسـت. سازان برخوردار از ويژگي متاسفأنه تعياد مييران و برنامه»

افراد غيرمتخص و غيرمتعهـي هميشـه بـر اسـاس اولويـت ذهنـي و سـليقه خودکـار

ها مشي اي وجود داشته باشي چه نياشته باشي. اگر هم خط مشي ابالغي کنني، چه خط مي

کنني. مسلم است که ي تفسيرِ خود به، آنها عمل ميدرست تيوين و منتقل شوني، بر مبنا

تـر اسـت و ايـن موضـوع هاي متخص و متعهي به هي مورد نظر نزديـا تفسير آدم

«.کني گذاري در حوزه تربيت نيروي انساني را مشخ مي مشي لزوم خط

گذاري به جاي رويکرد باال به پايين به سمت تربيت نيروي مـورد نيـاز مشي اگر خط

طور قطع آنچه بناست از طريق ابـال بـه مجريـان منتقـل شـود در حرکت کني، بهخود

آيـي. درواقـع در تحقـق اهـيا شود و زمينه تحقق آن فراهم مي مي درون افراد نهادينه

شوني بلکه بايي زمينـه درستي منتقل نمي ها از طريق نوشتار و ابال به مشي فرهنگي، خط

و تربيت افراد فعال در خط مقيم اين حوزه فراهم کرد.را براي تحقق آنها با آموزش

شـونيگانِ بسياري از مصـاحبه :‌ها‌‌مشي‌خط‌انتقال‌در‌صحيح‌گذاري‌ريل‌.‌نبود3-5

سـازي گـذاري سـازمان در حـوزه برنامـه مشي پژوهش اذعان داشتني که در سيستم خط

عمليـات و کننـيگاني کـه در خـط مقـيم رده کودك و نوجوان، مييران تولييي و تهيـه

هـا را مشـي ها بايي مبناي عمل براي آنها باشـي، يـا خـط مشي سازي هستني و خط برنامه

اي از اهـيا و اصـول کلـي، طـي کنني و يا اگر دريافـت کننـي، مجموعـه دريافت نمي

شود و سيستم انتقـال، هـي فـراوري روي آنهـا انجـام مي مجرايي رسمي به آنها منتقل

براي نمونه در دوره دوم مييريت آقاي ضـرغامي کـه مقـام معظـم تا جايي که دهي نمي

کـالن سـازمان مشـي عنـوان خـط محور مهم دين، اميي، اخالق و آگاهي را به 1رهبري

کننيگان انتقـال پيـيا هاي طر و برنامه به تهيه تعريف کردني، همين اهيا کلي در فرم

گـام انجـام نشـيه، در عمـل از به گام گذاري از باال و کرده بود. به اين ترتي ، چون ريل

هاي ذهني خود طرحـي کننيه بر اساس نظر و اولويت گيرد، يعني تهيه پايين صورت مي

هاي ذهني خود طـر دهي و ميير گروه نيز با توجه به اولويت را به ميير گروه ارائه مي

ي. اين امر منجر بـه افت سازي اتفاق مي دهي و روني موجه را به مييران باالتر خود ارائه مي

ها و اهيا سازمان بر اساس نظـر و سـليقه شود که به جاي اولويت تصوي طرحي مي

کننيه يا ميير گروه است. تهيه

. تغييرات همگام1

تغييرات ساختاري زير از سوي رئيس سـازمان و معاونـان در ساختاري:‌‌.‌تغييرات3-6

ن انجام شيه است:دوره زماني مورد پژوهش در حوزه کودك و نوجوا

. حذ گروه کودك و نوجوان شبکه يـا سـيما و ادغـام آن بـا گـروه کـودك و 6

نوجوان شبکه دو براي تبييل آن به شبکه کودك و نوجوان: بـا حـذ گـروه کـودك و

تـرين گـروه کـودك و نوجـوان محسـوب ترين و باتجربه که قييمي نوجوان شبکه يا

ين رفت و در عمل، به داليل مختلف سـازماني، شي، بخش زيادي از اين ظرفيت از ب مي

کننيگان کودك در اين گروه به شبکه دو منتقل نشيني؛ از طر ديگـر، شـبکه همه تهيه

دو نيز زمينه و بستر مناس را براي تبييل شين به شبکه کودك و نوجـوان دارا نبـود و

دك و خـانواده و اين هي تحقق نيافت. به اين ترتي ، شبکه دو ابتيا عنوان شـبکه کـو

سسس شبکه زنيگي را به خود گرفت.

ترين و بهتـرين اقـيامات ايـن توان جزء مهم انيازي شبکه پويا: اين اقيام را مي . راه2

اي رقي است. هاي ماهواره اي در مقابل شبکه نوعي ايجاد شبکه دوره دانست که به

بنـيي سـني و ده. جياسازي گروه کودك و خردسال از گروه نوجوان: توجه بـه ر 9

تـوجهي شيت مورد بي بويژه نوجوانان، ازجمله نيازهاي اصلي در اين حوزه است که به

سـازي نوجـوان همچنـان شيه است. البته در حـوزه برنامـه بوده و اکنون به آن پرداخته

توجهي مضاعفي در سازمان وجود دارد. بي

هـاي خود نتيجه اولويـت گونه که گفته شي، اقيامات فوق نيز شايان ذکر است همان

اني. ذهني مييران بوده

تا زماني که نظر مخاط جل نشود، اهيا بعـيي افراطي:‌محوري‌.‌مخاطب3-6

سازي محقق نخواهي شي، اما ميزان مناس ِ لحـاظ کـردن مخاطـ نيـز مسـئله از برنامه

تـرين هـي اسـت، هاي بازار آزاد، جـذب مخاطـ مهـم بسيار مهمي است. در رسانه

هاي ملّـي، ميـل مخاطـ اکه مخاط ِ بيشتر به معناي سود بيشتر است، اما در رسانهچر

نبايي بر مصلحت او ارجحيت يابي، البته به دليل آنکه شاخ اصـلي سـنجش موفقيـت

انـي کـه توجـه رفته مييران به سمتي سوق داده شـيه ها، ميزان مخاط است، رفته برنامه

زيادي به ميل مخاط داشته باشني.

. پيامدها1

تغيير ذايقه مخاط کودك و نوجـوان بـه سـمت موسـيقي ذايقه‌مخاطب:‌‌تغيير.‌‌3-0

تا جايي که برخي مـييران ادعـا مبتذل يکي از پياميهاي نامطلوب وضعيت کنوني است

هاي خود در حوزه کودك و نوجـوان هاي مرَقَّ در برنامه کنني با کم کردن موسيقي مي

اني. همچنين رشي اني و مورد اعتراض بيننيگان قرار گرفته تهشيت ريزش مخاط داش به

هاي ترکيبـي( بـا محوريـت موسـيقي و فقـيان هاي زنيه کودك )برنامه چشمگير برنامه

انـي، منجـر بـه شونيگان به آن اذعان داشـته مييريت محتوايي نيز که بسياري از مصاحبه

اي که پس هاي فاخر و برجسته رنامهتغيير ذايقه مخاطبان شيه است. به اين ترتي نبود ب

هاي موفق کودك و نوجوان يـاد کـرد و عنوان برنامه از گذشت چني سال بتوان از آنها به

اي بـر روي کودکـان و نوجوانـان داشـته هاي مثبت يا اثرات قابل مشـاهيه سازي جريان

.هاي اين حوزه بوده است باشني از آسي کننيگان با سابقه کـودك يکاري بسياري از تهيهب کودک:‌کنندگان‌تهيه‌بيکاري‌.3-0

هاي اخير که در نتيجه ساليق شخصي مييران اتفـاق افتـاده اسـت از و نوجوان در سال

و 19هاي کننيگان پرکار دهه ديگر پياميهاي وضعيت کنوني است. آنچه بسياري از تهيه

29کننيگان از اواخر دهه کاري و گاه بيکاري اين دسته از تهيه به آن اشاره دارني، کم 79

گـردد بـه هاي باسابقه بيکـار بودنـي و همـه اينهـا برمـي کننيه ها تهيه در اين سال» است:

«.مييريت، مييريتي که بايي نه فقط بر افراد بلکه بر هزينه و بودجه هم مييريت کني

هـاي ترکيبـي، طـي در حوزه کودك، برنامهضابطه‌و‌هدف:‌‌ساالري‌بي‌.‌ستاره2-0

اني. اين پيييه داليـل ساله مورد مطالعه، به داليل مختلف افزايش شيييي يافته 69 دوره

هاي فاخر، در تر بودن نسبت به برنامه هزينه توان به کم گوناگوني دارد که ازجمله آنها مي

دسترس بودن براي پر کردن آنـتن، فـراهم کـردن فرصـت حضـور کودکـان ايرانـي در

اي و ... اشاره کرد که بسياري از آنها جـاي نقـي باي ماهوارههاي زنيه نسبت به رق برنامه

ــيه و بررســي دارد؛ ــور پيي ــن دوره رخ داده اســت، ظه ــه در اي ــاق مهمــي ک ــا اتف ام

ها به تلويزيون که اکنون تبييل است. ورود حجم انبوهي از عموها و خاله ساالري ستاره

ودي خود امر مذمومي نيسـت، امـا اني، به خ هايي براي کودکان و نوجوانان شيه به ستاره

سـازي، اهـيا نياز به مالحظاتي نيز دارد، ازجمله اينکه اوالً الزم است در پـس سـتاره

سازي براي کودکان، جـذب آنـان بلنيميتي نيز وجود داشته باشي چراکه هي از ستاره

هـاي ويـژه به يا شخصيت محبوب براي اثرگذاري بيشتر و بهتر يا حتي ارائه آمـوزش

مانـيه و کمتـر بـه اليـه دوم وارد است که متأسفانه سازمان صياوسيما در اليه اول باقي

ها در انحصار تلويزيـون نيسـتني و نبـود شيه است؛ ثانياً، بايي توجه داشت که اين ستاره

ضوابط مشخ در اين زمينه باعث شيه است که بسياري از آنهـا بـه دنبـال اجراهـاي

تـر شـين د بيشتر بروني و اين چرخه خود منجر به پررنگخارج از صياوسيما براي سو

اين افراد شيه است بيون آنکه از اين امر، هي درستي دنبال شود.

اي بـه نـام ضابطه، منجر به پيييه سازي بي به اين ترتي در شرايط کنوني، اين ستاره

اي آنکـه ج شيه است بيين معنا که فرايني مييريت عکس شيه و به« وارونگي مييريتي»

ها سازمان و مييران را هيايت و کنتـرل اين افراد تحت مييريت قرار بگيرني، اين ستاره

جاي اينکـه ضابطه، وارونگي مييريت است که به هاي بي سازي نتيجه اين ستاره» کنني: مي

توانني سازمان را مجبور به پيروي از خـود راحتي مي اين افراد در اختيار سازمان باشني به

«.هايشان کنني آورده کردن خواستهو بر

سـازي کـودك و در حـوزه برنامـه صياوسـيما گذاري سازمان مشي خطوضعيت کنوني هاي موجود در عملکـرد مـييران در اولويت قرار دادن سياست شيت نيازمني به ،نوجوانده، ناديـيه گـرفتن ز سـامان را رقـم بـه سازان است، چراکه آنچه اين وضعيت نا و برنامهاي است. البته در ميزان هاي ذهني و سليقه هاي موجود و عمل بر اساس اولويت سياست

هـا نيـز بـه هاي کنوني ترديي وجود دارد، اما عمل به همين شفا يا کافي بودن سياستهـا تري را به دنبال خواهي داشت و امکان بهبود تيريجي سياست يقين وضعيت مطلوب

دست آميه از اجرا فراهم خواهي ساخت. همچنين در گيري از بازخوردهاي به را با بهرهسـازي اين بين، توجه به تربيت و پرورش نيروي متخص و متعهـي در حـوزه برنامـه

رسـي کـه در اي برخوردار است. درواقع به نظر مـي کودك و نوجوان نيز از اهميت ويژهها بـا نگـاه مشي آنکه درصيد تجويز خط اي، بيش از هاي فرهنگي و بويژه رسانه فعاليت

باال به پايين باشيم، بايي به دنبال تربيـت نيـروي انسـاني خلّـاقي بـرويم کـه بـه لحـاظ ها باشني و به اجراي خالقانه آنها بسردازنـي. مشي تخص ، تفکر و سليقه، همگام با خط

کـودك و نوجـوان، سازي گذاري در برنامه مشي توان گفت، نگاه جامع به خط درواقع مي

ها و نيروهـايي کـه قـرار اسـت آنهـا را از طريـق توليـيات مشي طور همزمان به خط بهاي به اجـرا در آورد، توجـه دارد. تـا زمـاني کـه بـا کمبـود يـا فقـيان مـييران و رسانهکننـيگان( متخصـ در حـوزه کـودك و نوجـوان مواجـه سازان )بخصوص تهيه برنامه

هـا از بـاال، رونـي مطلـوبي در حـوزه مشي داشت که با ابال خطتوان انتظار باشيم، نميسازي کودك و نوجوان مشاهيه شود. از ديـيگاه پـژوهش حاضـر، ايـن يکـي از برنامهترين نقاطي است که بايي بر روي آن تمرکز داشت. البته در کنـار ايـن مهـم، سـاير مهم

نيز بايي مورد توجه قـرار گيرنـي. اي، شرايط و اقتضائات ارائه شيه در الگو عناصر زمينههمچنين با توجه به اهميت موضوع کـودك و نوجـوان، توجـه جـيي در سـطح کـالن

رسي. اين اهميت تا جايي است که ايجاد سازمان به اين حوزه بسيار ضروري به نظر ميمعاونتي جييي در حوزه رياست در موضوع کودك و نوجوان بسـيار ضـروري بـه نظـر

نه معاونتي که فقط باري بر ساختار سازمان بيفزايـي، بلکـه شـوراي چنـي رسي، البته مياي که در سراسر سازمان متولي توجه به حوزه کودك و نوجوان و پايش مياوم ايـن نفره

هـاي مشـي حوزه مهم باشي. همچنين اصالحات ساختاري به منظور افزايش کارايي خطهـا، اجـراي هاي کودك و نوجوان شـبکه وهسازي، ازجمله گر هاي برنامه ابالغي به گروه

تـرين سـطح ها از باال تـا پـايين مشي اصالحاتي که منجر به انتقال و ترجمه درست خطهـاي مطلـوب کـودك و نوجـوان بـا شـود، تعريـف برنامـه سـازي مـي عمليات برنامـه

سنجش که تنها يکي از آنها تعياد مخاطبان است و در نهايـت، تبيـين هاي قابل شاخ هاي کودك و نوجوان با هـي جلـوگيري از سازي در برنامه ضوابط درست براي ستاره

روني. استفاده در اين حوزه، از ديگر الزامات بهبود وضعيت موجود به شمار مي سوء

سـازي يما در حـوزه برنامـه صياوسـ گذاري سازمان مشي از لحاظ تطبيق الگوي خط

تـوان مـيعي شـي کـه گذاري عمومي مي مشي کودك و نوجوان با الگوهاي موجود خط

يا از الگوهاي موجود انطباق کامل نيارد ولي گذاري اين حوزه با هي مشي الگوي خط

گـذاري سـازمان در ايـن مشي توان برخي خصوصيات در خط از لحاظ انطباق جزئي مي

هاي الگوهاي فراينـيي، بحـران، نهـادي و جزئـي ـ تـيريجي حوزه را با برخي ويژگي

(.2 سه کرد )جيولمقاي

سازی کودک و نوجوان با الگوهای گذاری حوزه برنامه مشی . مقایسه خط2جدول

گذاری عمومی مشی مرسوم خط

الگوي

گذاري مشی خط

سازي گذاري حوزه برنامه مشی شواهدي بر شباهت خط

کودک و نوجوان با الگوي مورد نظر

الگوی فرایندیشهود ولهی مراحهل ازمان اجرا مهی در مقام سخن، الگوی فرایندی در س

گیهرد و تدوین، اجرا و ارزیابی به صورت غیرکامل یا غیرعلمی انجام می ای در این زمینه وجود دارد. های عدیده نقصان

الگوی بحران

های پایانی دوره زمانی پژوهش، به دلیل فشارهای کسهری در مهرومومده، این حوزه بیشهتر بودجه و مشکالت مالی که سازمان با آنها مواجه بوگونه رونهد ها هیچ از الگوی بحران تبعیت کرده است چراکه در این سال

ها حاکم نبهوده تها مشی گذاری و اجرای خط مشی مشخصی بر نحوه خطهها ورود منهابع مهالی بهه جایی که به راحتی، اولویهت اصهلی در برنامهه

تههی ههها بهها حضههور حامیههان مههالی اسههت و ح سههازمان و سههاخت برنامهههههای ترین قوانین سهازمان در خصهوص ممنوعیهت پخهش پیهام صریح

بازرگانی و تبلیغاتی در برنامه کودک هم نقض شده اسهت و بسهیاری از کهه تنهها بها داشهتن اند چهرا کنندگان به دالیل مختلف بیکار مانده تهیه

هها، ههیچ توانستند برنامه بسازند. همچنین در این سال حامیان مالی میبسته سیاستی مشخصی در حهوزه کهودک و نوجهوان تهدوین ضابطه یا

اند. روز نشده های قبلی هم به مشی نشده و حتی خط

ها با توجه به شعارهای سال مشی تغییرات اندک خط الگوی جز ی ه تدریجی

الگوی نهادینقش نهادهای قانونی مانند مجله شهورای اسهالمی و شهورای عهالی

ههای کهالن فرهنگهی کشهور و مشهی انقالب فرهنگی در تعیهین خهط صداوسیما

(، 6906پـژوهش لبـافي ) هاي گذشته، در امّا در مقايسه نتايج اين پژوهش با پژوهش

؛ آنچه را با عنوان اني يهشبنيي اي و محتوايي دسته ها به سه دسته ساختاري، زمينه آسي

ــه هــاي ســاختاري مطــر شــيه، مــي آســي ــره»هــاي تــوان مقول در اي عملکــرد جزي

هاي دانست و آسي « ها مشي گذاري صحيح در انتقال خط نبود ريل»و « گذاري مشي خط

اي را متنـاظر بـا زمينـه در هـاي زمينـه هاي محتوايي و آسـي محتوايي را متناظر با خ

(، 6909حاضر به شمار آورد. در مقايسه نتايج اين پژوهش با پژوهش صادقي )پژوهش

در « کارآمـي نظـارتي سـاختار نبـود « »پژوهش مزبور بـا مقولـه مقوله نظارت سوگيرانه در

( 6921) پژوهش حاضر داراي مشابهت مفهومي هستني. همچنين نتيجه پـژوهش زجـاجي

محور در فرايني سياستگذاري در پخش شبکه دو سيما، بـا مبني بر وجود رويکرد مصلحت

« ها مشي خط بر اي يقهسل و ذهني هاي اولويت تقيم»مقوله محوري پژوهش حاضر مبني بر

در پــژوهش رســي. همســو بــه نظــر مــي« محــوري افراطــي مخاطــ »و همچنــين مقولــه

ضعف ملزم نبودن به اصول تيوين سياست،هايي همچون ( نيز آسي 6906پور ) مختاريان

هـا، اعتقادي مجريـان بـه سياسـت بي سياستگذاري غيرتعاملي، در تعريف مسائل فرهنگي،

حـوزه فرهنـگ، در سـاالري شايسـته و گرايـي تخص فقيان گذاري،انقطاع مسير سياست

تغييـر هـا و سياسـت ناکامـل کمبود نيروي انساني شايسته و وقف حوزه فرهنگ ، ارزيابي

خوبي در سـطح که در پژوهش حاضر نيز به ذايقه مصر محصوالت فرهنگي عنوان شيه

اي ها، عملکرد جزيـره استخ هاي محتوايي سيخردتر و به ترتي ، طي مقوالتي همچون

ها، فقـيان تربيـت نيـروي مشي خط انتقال در صحيح گذاري ريل گذاري، عيم مشي در خط

ذايقه مخاط قابل مشاهيه است. در مقايسه پـژوهش تغييرمتخص ، نظارت ناکارآمي و

گرايـي گرايـي و آرمـان هاي خارجي، نوسانات دايمي بين تجـارت حاضر با نتايج پژوهش

( در تلويزيـون کودکـان انـيونزي را 2966ه در پـژوهش هنـيرياني و همکـاران ) ذکر شي

و « محـوري افراطـي مخاطـ »توان با وضعيت ترسيم شيه در ايـن مطالعـه مبنـي، بـر مي

بـا اهـيا و هـا ارزش جايي جابه»گرايي ملحوظ در مقوله همچنين آرمان« ساالري ستاره»

(، نيـز 6027در پـژوهش کانکـل و واتکينـز ) ، داراي مضمون مشابه دانسـت. «ها مشي خط

مشي واقعـي و کارآمـي در زمينـه تلويزيـون کودکـان کشـور اشاره به تعياد بسيار کم خط

در پژوهش حاضر است.« خ سياستي»امريکا، داراي مضموني کامالً مشابه با مقوله

وزه کودك سازان ح گذاران، مييران و برنامه مشي در پايان، پيشنهادهاي زير براي خط

شود: هاي ظهور يافته در پژوهش مطر مي و نوجوان به ترتي مقوله

سازي اثربخش براي کودکان و نوجوانان نيازمني يا بسته سياستي شـفا و برنامه

قابل اجرا و ارزيابي است که طي سازوکاري مشـارکتي بـين مجريـان ، سياسـتگذاران و

هاي عمليـاتي مجريـان و ارزيابـان، از دييگاه منيي ارزيابان تيوين شود تا عالوه بر بهره

فضايي براي ايجاد تفاهم بين سياستگذاران و مجريان نيز فراهم آيـي. البتـه تـيوين ايـن

جانبـه بسته به تنهايي کافي نيست و موفقيت سازمان در اين حوزه مسـتلزم تعهـي همـه

باشي؛ ها مي کننيگان به اين سياست تمامي سياستگذاران، مجريان و نظارت

آفريني معنادار سازمان صياوسيما در اثرگذاري بر نسل آينيه، مستلزم اولويت نقش

هاي کالن سازمان است و بيون ايـن ريزي بخشيين به حوزه کودك و نوجوان در برنامه

بخشي، سازمان در عمل، نقش ناچيزي در تربيت اين نسل خواهي داشت؛ اولويت

ها پيش، منظور ارزيابي برنامه مني به ي و ضابطهطر ، علم ايجاد ساختار نظارتي بي

حين و پس از توليي؛

،نويسنيگان؛ دکور، طراحان فيلمبرداران، کننيگان، تهيه تربيت تخصصي مييران

سازي کودك و نوجـوان بـا توجـه توأمـان بـه محتـواي نگاه جامع به حوزه برنامه

ها، منابع انساني، منابع مالي و ...؛ مشي خط

سـازي غييرات ساختاري متناس با بسته سياستي سازمان در حـوزه برنامـه ايجاد ت

کودك و نوجوان؛

هايي که در عين توجـه سازي درست براي مخاطبان با تيوين و اجراي برنامه ذايقه

هـاي کودکـان و نوجوانـان کشـورمان نيـز منيي ها، به وضعيت کنوني و عالقه به ارزش

دارد. اي آن قيم برتوجه داشته باشي و در مسير ارتق

کننـيگي کـودك و نوجـوان در کشـور و ايجـاد گيري از تمام ظرفيت موجـود تهيـه بهره

بنيي آنها بر اساس معيارهاي سنجييه و عادالنه؛ کننيگان از طريق رتبه رقابت سازنيه بين تهيه

ورزي کودك و نوجوان و ارتباط با مراکز پژوهشي مرتبط؛ انييشه هاي تشکيل هيئت

هاي خلّاق، متعهي و انقالبي؛ ها به نيروها و گروه سساري توليي برخي برنامه برون

ها در راه تحقق بخشيين بـه گيري از ستاره ضابطه و بهره ساالري بي مقابله با ستاره

سازي کودك و نوجوان. هاي سازمان در حوزه برنامه اهيا و سياست

منابع

. تهران: چاپار.نديشي‌در‌فرهنگ‌و‌رسانهبازا(. 6909اهلل. ) احميزاده کرماني، رو

تهـران: .عمومي‌گذاري‌مشي‌خط‌فرايند. (6926فتا . ) زاده، شريف و سييمهيي الواني،

طباطبايي. عالمه دانشگاه

هاي اسالمي. . تهران: اتحاديه راديوتلويزيوندين،‌رسانه‌و‌کودک(. 6909باهنر، ناصر. )

،رسانهفصلنامه‌‌.ريزي ارتباطي براي توسعهنامهو بر سياستگذاري (.6929) ، ناصر.اهنرب

.91ـ13(، ص 6) 62

)ترجمـه هـاي‌تصـويري‌در‌زوال‌دوران‌کـودکي‌‌‌‌‌نقش‌رسانه(. 6972پستمن، نيل. )

سييصادق طباطبايي(. تهران: اطالعات.

تربيـت نظريـه ديـيگاه از کودکـان بـراي دينـي سازي نامهبر (.6909رحيمي، عليرضا. )

‌و‌هـا‌‌چـالش‌‌– مجـازي‌‌فضاي‌و‌اسالمي‌همايش‌تربيت. گـرا بصيرت عقالني .وپرورش آموزش و علميه هاي حوزه هاي همکاري ستاد . قم:راهکارها

‌سـيما‌‌دو‌شـبکه‌‌پخـش‌‌در‌سياسـتگذاري‌‌فراينـد‌‌مطالعـه‌(. 6921زجاجي، هادي. ) نامه کارشناسي ارشي، دانشکيه صياوسيماي تهران. . پايان(3225-3220)

. تهـران: اداره کـل آمـوزش و هاي‌جمعـي‌‌کودکان‌و‌رسانه(. 6927ساروخاني، باقر. )

پژوهش سيما.

(. تحميل نظريـه 6909) نيا، محمي.ساغرواني، سيما؛ مرتضوي، سعيي؛ لگزيان، محمي و رحيم

شناسـي پـردازي در علـوم انسـاني بـا روش ها: نظريه ها يا ظهور نظريه از داده به داده

.636ـ679(، ص 6) 1، اني‌تعليم‌و‌تربيتنامه‌مب‌پژوهشبنياد. نظريه داده

اسـالمي جمهـوري فرهنگـي سياسـت اصـول . (6976) فرهنگي.‌انقالب‌عالي‌شوراي

فرهنگي. انقالب عالي شوراي دبيرخانه تهران:. ايران

‌به‌مرزي‌برون‌تلويزيوني‌هاي‌شبکه‌اي‌رسانه‌گذاري‌مشي‌خط(. 6909. )سميه، صادقينامـه . پايـان کشـور‌‌از‌خـار ‌‌ايرانيـان‌‌ملـي‌‌هويـت‌‌تقويـت‌‌و‌حفظ‌منظور

کارشناسي ارشي، دانشگاه تهران.

شناسـي‌‌‌فصلنامه‌روش. کيفي پژوهش ارزيابي ويژه معيارهاي (.6927. )مجيي، صيوقي .33ـ72 (، ص 31) 61 ،علوم‌انساني

هـاي‌‌‌هاي‌اعالم‌شـده‌بـه‌گـروه‌‌‌‌بررسي‌ميزان‌تحقس‌سياست(. 6923، رويـا. ) غنيالي. 3222ماهـه‌دوم‌سـال‌‌‌‌6هاي‌اول‌و‌دوم‌و‌پنجم‌در‌‌ان‌شبکهکودک‌و‌نوجو

صياوسيما.اي مرکز تحقيقات و سنجش برنامهطر پژوهشي. تهران:

سمت. تهران:. عمومي‌گذاري‌مشي‌خط‌و‌سازماني‌گيري‌تصميم. (6927اهلل. ) رحمت پور، قلي

سـازمان‌‌گـذاري‌در‌‌‌مشـي‌‌شناسـانه‌فراينـد‌خـط‌‌‌‌بررسـي‌آسـيب‌‌(. 6906لبافي، سميه. ) نامه کارشناسي ارشي، دانشگاه تهران. . پايانجمهوري‌اسالمي‌ايران‌صداوسيماي

:‌عمومي‌گذاري‌مشي‌خط‌فرايند .(6926آر. ) جي. جوز استوارت، و پي. جيمز لستر، سـهيل و ميکاليـي مجيبـي تـورج طبـري، مجتبـي )ترجمـه تکاملي‌رويکردي

خورشيي(. تهران: ساواالن.

شناسان. . تهران: جامعه3روش‌تحقيس‌کيفي:‌ضد‌روش‌(. 6902محميپور، احمي. )

هـاي‌فرهنگـي‌مبتنـي‌بـر‌‌‌‌‌‌طراحي‌مدل‌اجراي‌سياست(. 6906پور، مجيـي. ) مختاريان نامه دکتراي، دانشگاه عالمه طباطبايي تهران. . پايانهاي‌توسعه‌کشور‌برنامه

)ترجمـه مـومي‌‌مشي‌ع‌مطالعه‌خط(. 6901هاولت، مايکل؛ رامش، ام. و پرل، آنتوني. )

عباس منوريان و ابراهيم گلشن(. تهران: مهربان نشر.

Anderson, D. R. & Hanson, K. G. (2009). Children, Media, and

Methodology. American Behavioral Scientist, Vol. 8, No. 52,

Pp. 1204-1219.

Christakis, D. A. & Zimmerman, F. J. (2009). Young Children and

Media: Limitations of Current Knowledge and Future Directions

for Research. American Behavioral Scientist, Vol. 8, No. 52,

Pp. 1177-1185.

Cochran, C. E.; Mayer, L. C.; Carr, T. R.; Cayer, N. J.; Mckenzie, M.

J. & Peck, L. R. (2012). American Public Policy an

Introduction. 10th

eds. Boston: Wadsworth.

Creswell, J. W. (2013). Qualitative Inquiry and Research Design:

Choosing Among Five Approaches. 3rd

ed. California: Sage.

Dye, T. R. (2013). Understanding Public Policy. 14th

ed. New

Jersey: Pearson Prentice Hall.

Eisenhardt, K. M. (1989). Building Theories from Case Study

Research. Academy of Management Review, Vol. 14, No. 4,

Pp. 532-550.

Emerson, M. B. (2013). Navigating Organizational Paradox with

Polarity Mapping: A Classic Grounded Theory Study.

Doctoral Dissertation. California: Fielding Graduate University.

Hendriyani.; Hollander, ed.; d’Haenens, L. & Beentjes, J. W. J.

(2011). Children’s Television in Indonesia: Broadcasting policy

and the Growth of an industry. Journal of Children and

Media, 5, Pp. 86-101.

Holloway, I. & Wheeler, S. (2010). Qualitative Research‌in Nursing

and Healthcare. 3rd

eds. Malaysia: Wiley-Blackwell.

Kunkel, D. & Watkins, B. (1987). Evolution of Children's Television

Regulatory Policy. Journal of Broadcasting & Electronic

Media, Vol. 31, No. 4, Pp. 367-389.

Lovell, J. L. (2016). How Parents Process Child Health and Nutrition

Information: A Grounded Theory Model. Appetite, 97, Pp. 138-145.

Madden, C.; Clayton, M.; Canary, H. E.; Towsley, G.; Cloyes, K.;

Lund, D. (2017). Rules of Performance in the Nursing home: A

Grounded Theory of Nurse–CNA Communication. Geriatric

Nursing, Vol. 38, No. 2, Pp. 1-7.

Malik G.; McKenna, L. & Griffiths, D. (2016). How do Nurse

Academics Value and Engage with Evidence-Based Practice

Aacross Australia: Findings from a Grounded Theory Study.

Nurse Education Today, 41, Pp. 54-59.

Murphy, C.; Klotz, A. C. & Kreiner, G. E. (2017). Blue Skies and

Black Boxes: The Promise (and practice) of Grounded Theory in

Human Resource Management Research. Human Resource

Management Review, Vol. 27, No. 2, Pp. 291-305.

Osei-Hwere, E. M. (2008). Children’s Television in Ghana:

History, Policy, Diversity, and Prospects in a Changing

Media Environment. Doctoral Dissertation. Ohio University.

Reay, G.; Rankin, J. A. & Then, K. L. (2016). Momentary Fitting in a

Fluid Environment: a Grounded Theory of Triage Nurse Decision

Making. International Emergency Nursing, 26, Pp. 8-13.

Silverman, D. (2013). Doing Qqualitative Research; a Practical

Handbook. 4th

ed. London: Sage.

Twining, J. (2000). A Naturalistic Journey into the Collaboratory:

In Search of Understanding for Prospective Participants.

Doctoral Dissertation. Texas: Texas Woman's University.

Valmori, L. & De Costa, P. I. (2016). How do Foreign Language

Teachers Maintain their Proficiency? A Grounded Theory

Investigation. System, 57, Pp. 98-108.

Ward, K.; Gotta, M. & Hoare, K. (2017). Becoming a Team: Findings

from a Grounded Theory Study about Living with CPAP.

Collegian, In Press.

‌‌32ـ‌‌3236/‌336تابستان‌(‌/‌‌30)پياپي‌‌3/‌شمارهمچهارو‌بيست‌هاي‌ارتباطي/‌سال‌فصلنامه‌پژوهش

Quarterly Journal of Communication Research, 2017, Vol. 24, No. 2 (90), 93-116‌1

ساالر با رویکرد ای از مردانگی در نظام پدر بازنمایی رسانه وردی: سریال ستایشمطالعه م شناسی گفتمانی؛ نشانه

*مهرزاد بهمنی

چکيده

پدرساالري‌مفهومي‌است‌که‌با‌اعمال‌قدرت،‌نفوذ،‌اقتدار‌و‌حجيت‌مرد‌در‌چارچوب‌خانواده‌قوام‌‌هايي‌هستند‌که‌با‌اسـتمداد‌از‌آنهـا‌ايـن‌نظـام‌در‌جامعـه‌بازتوليـد‌‌‌‌‌‌‌‌محمل‌ازجملهها‌‌گيرد.‌رسانه‌ميبه‌تصوير‌کشيده‌شده‌در‌اين‌سريال‌از‌اهـداف‌مقالـه‌‌‌‌شود.‌بر‌اين‌اسا ،‌شناسايي‌نوع‌مردانگي‌مي

هايي‌که‌نظام‌پدرسـاالري‌و‌مردانگـي‌را‌‌‌‌صحنه‌از‌صحنه‌30حاضر‌بوده‌است.‌بر‌همين‌اسا ،‌ابتدا‌هـاي‌صـريح‌و‌‌‌‌شناسي‌در‌سطح‌خرد،‌داللت‌اند‌تا‌پس‌از‌تحليل‌نشانه‌اند،‌انتخاب‌شده‌بازنمايي‌کرده

هـاي‌‌‌شناسي‌گفتماني،‌نشـانه‌‌،‌با‌در‌نظر‌گرفتن‌رويکرد‌نشانهضمني‌آنها‌مشخص‌شود.‌در‌گام‌بعدياستخرا ‌شده‌در‌سطح‌خرد‌در‌ارتباط‌با‌بافت‌کلي‌جامعه‌ايراني‌مورد‌تحليل‌و‌واکاوي‌قرار‌گرفتـه‌‌

دهد ‌مردانگي‌بازنمايي‌شده‌در‌اين‌سريال‌از‌نـوع‌مردانگـي‌‌‌‌ترين‌نتيجه‌پژوهش،‌نشان‌مي‌است.‌مهمايـن‌‌‌يابد.‌گري‌و‌تحکم‌پدر‌در‌ساختار‌خانواده‌اولويت‌مي‌خشونت،‌سلطه‌است‌که‌در‌آن‌رسان‌يفرک

هايي‌نوين‌از‌مردانگي‌که‌با‌الگوي‌متناسب‌با‌فرهنگ‌بومي‌جامعـه‌‌‌سريال‌با‌بازنمايي‌و‌اشاعه‌شکلگذارد‌و‌به‌اين‌ترتيب،‌موجوديـت‌و‌‌‌يمدر‌تعارض‌است،‌نوعي‌مردانگي‌تضعيف‌شده‌را‌به‌نمايش‌

اي‌اسـت‌‌‌دهد.‌تصويرسازي‌در‌اين‌سريال‌به‌گونـه‌‌درساالر‌را،‌مورد‌ترديد‌قرار‌ميايدئولوژي‌نظام‌پکشد‌‌که‌رسانه،‌در‌کنار‌ساير‌عوامل‌بيروني‌و‌محيطي،‌قانون‌ثبات‌نظم‌پدرساالرانه‌را‌به‌بوته‌نقد‌مي

‌دهد ‌چنين‌نظامي‌در‌محور‌جانشيني،‌جايگزين‌نظـام‌‌مي‌ارائهو‌تصويري‌متزلزل‌از‌نظام‌پدرساالري‌‌آنکه‌الگويي‌مطلوب‌يا‌متعارف‌جانشين‌آن‌شود.‌يبشود ‌‌‌ي‌مثبت‌ميها‌مؤلفهي‌با‌پدرساالر

‌ پدرساالري،‌مردانگي،‌داللت‌آشکار،‌داللت‌ضمني،‌هژمونيک‌:ها‌واژه کليد

دانشجوي دکتراي علوم ارتباطات، دانشگاه عالمه طباطبايي *Email: mehrsa.bahmani@gmail.com

27/2/01پذيرش نهايي: 99/6/01تجييي نظر: 61/69/03تاريخ دريافت: DOI: 10.22082/cr.2017.48543.1149

بيان مسئله

با توجه به عرصه پرتالطم تغييرات جهاني و آهنگ پرشتاب آن در دنياي ميرن، از جامعـه

اي کـه خـانواده در آن دسـتخوش شود؛ جامعه وان جامعه در حال گذار ياد ميايراني با عن

ي، ا هسـته گيـرد؛ حرکـت از خـانواده گسـترده بـه دگرگوني در کارکردهاي اوليه قرار مي

آور حاکميت نوعي نگاه جييي بر يامپکار مردان و زنان، همگي يمتقسها و جايي نقش جابه

شود بلکـه در يـا ر به توزيع قيرت پير در خانواده مينظام خانواده است که نه تنها منج

گام فراتر، تضعيف جايگاه پير و تقويت جايگاه ساير اعضـاي خـانواده را بـه همـراه دارد

( رويکردي که پيوسته از طريق نهادهـاي اجتمـاعي، سياسـي، 61، ص 6902)آزاد ارمکي،

شود. داشته ميفرهنگي و اقتصادي، بازتوليي و در راه استقرار آن گام بر

يکي از مجراهاي مهمي که نظام پيرساالري و مفهوم مردانگي از رهگذر آن بازنمـايي

مردانگـي اخـ اسـت. طـور بـه هـاي تلويزيـوني طور اعم و سريال شود، تلويزيون به مي

که به وجوه زيستي، کرمـوزمي و ثابـت مفهومي برساختي، برخال جنبه ذاتي آنعنوان به

هاي جنسيتي از طريق مجراهاي اجتماعي قابل انتقـال اسـت. ير آموزهتأثت اشاره دارد، تح

هـاي آموزني که هويت مردانه )مردانگـي( خـود را در چـارچوب مردان طي اين فرايني مي

اجتماعي بازتوليي کنني و براي برقراري نظم جنسيتي به هنجارهـاي معطـو بـه آن قايـل

ن، متأثر از مفهوم بـه ظـاهر سـاده امـا پيچيـيه و باشني. بر همين اساس، تجربه زيسته مردا

ي هـا مؤلفـه گيرد و عقايي و کنش مردانه در جامعه با توجـه بـه چنياليه مردانگي، قرار مي

شود. اين سازه اجتماعي تنظيم مي

نظـام پيرسـاالري و بازتوليـي آن در يابي، از سازوکارهايي که مردانگي در آن نمود مي

هايي است کـه ها و کليشه اي از متون، گزاره ساالري مجموعه رچارچوب خانواده است. پي

طي زمان انباشت شيه و در مسير تاريخ دستخوش تغييراتي قرار گرفتـه و هـويتي بـه نـام

وجود آورده است؛ مفهوم پيرساالري با اعمال قيرت، نفوذ، اقتيار و حجيت مرد مرد را به

ثبيت مفهوم مردانگـي در جامعـه و اسـتقرار يابي و با هي ت در چارچوب خانواده قوام مي

کني. ايـن مفهـوم از سـويي، سـازوکار سامان جنسيتي به نفع نيمه قيرتمني جامعه عمل مي

00فتماني ... شناسي گ اي از مردانگي در نظام پدرساالر با رویکرد نشانه بازنمایي رسانه

عنـوان بـه کني و از سوي ديگر، در سطحي گسترده هاي افراد را در خانواده تنظيم مي کنش

و به اين ترتي ، شود الگويي ساختاري و قابل تسري به واحيهاي بزرگ جامعه مطر مي

کني. نظم اجتماعي را برقرار مي

هـاي اجتمـاعي بـا عينيـت و اي، همـه گـروه هاي رسـانه بييهي است که در بازنمايي

برنـي تـا هـايي را بـه حاشـيه مـي ها گـروه شوني؛ لذا رسانه طرفي به تصوير کشييه نمي بي

تواننـي بـا ها مي . رسانهعنوان شکل غال فرهنگي، ترويج و بازتوليي شود گفتمان مسلط به

گيـري از فراينـي گزينشـگري و دخـل و توجه به اهيا از پيش تعريف شـيه و بـا بهـره

اي هاي اجتماعي را ارائه دهني و آنها را بـا تصـاوير کليشـه تصر ، تصوير خاصي از گروه

.(1 ، ص2996، 6هايي را حذ کننـي )مهتـاني به نمايش درآورني يا در يا گام فراتر، گروه

رسـي طبـق چنـين هـاي اجتمـاعي اسـت کـه بـه نظـر مـي ايـن گـروه ازجملـه جنسيت

اي قرار دارد اما آنچـه در برخـي محصـوالت هايي، در مرکز توجه تولييات رسانه بازنمايي

گيـرد بلکـه نـوعي شود، نه تنها در چارچوب نظم جنسيتي قرار نمـي اي بازنمود مي رسانه

سازد کـه در نهايـت چنـين ي را به ذهن متبادر ميمفهوم مردانگ اغتشاش و سردرگمي در

اي جييـيي از پيرسـاالري را بـه مخاطـ معرفـي کشي و چهره مفاهيمي را به چالش مي

، آهنـگ چنـين چرخشـي را بـه صـيا «نـرگس »و « پيرسـاالر »هايي چـون کني. سريال مي

اه رقـم خـورده تياوم ايـن ر « ها فاصله»و « راه طوالني»هايي چون اني و در سريال درآورده

است. محصوالتي که مضامين آنها، اغل بازانييشي و دگرانييشـي در حـوزه مردانگـي و

نظام پيرساالري را به همراه دارد.

آن، تبـع بـه که محوريت و بازنمايي گفتمان پيرسـاالري و طور همانبه اين ترتي ،

تاني، شـعر، هاي ميييي است در محصوالت فرهنگـي ماننـي ادبيـات داسـ مردانگي سال

هـاي تلويزيـوني نيـز قابـل متون تاريخي و ... غال بوده، رد پاي آن در دنيـاي روايـت

هـاي بازنمـايي کـه در اختيـار ياسـت سهاي تلويزيوني به واسطه شناسايي است؛ سريال

ي مطلـوب و هماهنـگ بـا الگـو هستني تا ضمن انعکاس چنين نظـامي، درصيددارني،

1. Mahtani

هـاي رسـانه، ايـن دهنـي امـا از رهگـذار بازنمـايي ارائها هاي کالن خود ر سياستگذاري

هـاي هاي اين گفتمان که گاه در تقابل با اولويـت فرصت نيز فراهم آميه است تا شکا

جامعه است، مطر شود.

هـاي تلويزيـوني بـا بازنمـايي و بـه تصـوير کشـيين واقعيت اين است کـه سـريال

منشيني و جانشيني، تضادهاي دوگانـه و ها، پيرنگ داستان و تصاوير، روابط ه شخصيت

توانني پشتيبان چنين گفتماني باشني و ها، هم مي همچنين الگوهاي تعاملي بين شخصيت

کشني. توانني به مقابله با آن برخيزني و آن را به بوته نقي يمهم

با توجه به الزامات ساختار جامعه، در پژوهش حاضر تالش شيه است تـا وضـعيت

ساالري و نحوه بازنمايي مردانگي در چارچوب خانواده مورد واکـاوي قـرار گفتمان پير

عنوان بهي خواهي آمي، شناس روشبر همين اساس، سريال ستايش به داليلي که در گيرد.

نمونه مورد تحليل انتخاب شيه است.

هاي اصلی پژوهش پرسش

ي سـريال در نحوه بازنمايي مردانگي در سريال ستايش چگونه است و شخصيت محور

يا از انواع مردانگي قرار دارد؟ کيام

؟دهي مي ارائهمتن فرهنگي چه تصويري از نظام پيرساالري عنوان بهاين سريال

ادبيات نظري پژوهش

‌مردانگي

گيـرد؛ مردانگـي مفهوم مردانگي در حالتي انتزاعي، بر اساس دو مبناي متفاوت شکل مي

. تعريـف 2برسـاخت اجتمـاعي بر اساسردانگي و بين فرد و م 6شناسي مبتني بر زيست

هـايي کـه بـه ها و مشخصه شناسي، به اين اشاره دارد که صفت ي زيستبنام برمردانگي

شــود، برخاســته از بـين و فيزيــا طبيعــي آنهاســت. ايــن ديــيگاه، مـردان اطــالق مــي

1. biology 2. social construction

مردانگـي را بـه 6کنـي. تـايگر هاي جنسيتي منسوب به مردان را ذاتـي تلقـي مـي ويژگي

کنـي و معتقـي اسـت هـر آنچـه مـردان دارنـي، شناختي آنان محيود مي وضعيت زيست

بازمانيه دوران شکار است. بر اين اساس، بينِ مرد حامل نوعي مردانگي طبيعـي اسـت

اسـت. چنـين پروايـي زاده شـيه که با تمايل به پرخاش، رقابت، قـيرت سياسـي و بـي

شمول و عمومي فهـم گي در وجهي جهانهاي مردان شود که ويژگي دييگاهي، باعث مي

هـاي ثابـت و مشخصـي رود ويژگي زيرا هر جا بيني مردانه وجود دارد، توقع مي؛ شود

دهـي، مردانگـي اما در رويکرد مقابل که هي پژوهش حاضر را تشکيل مي؛ ظهور يابني

ي شـکل شود. در اين الگو، مردانگ اي اجتماعي و تاريخي در نظر گرفته مي عنوان سازه به

جاودانه و ايستايي نيارد؛ بلکه مفهومي تاريخي است. مردانگي نه بر ذات مـردان، بلکـه

معتقي است؛ تالش براي يـافتن 2بر چگونگي برساخت اجتماعي آن استوار است. کيمل

شناسـانه اسـت کـه در اي جامعـه پييـيه تعريفي متعالي و جاودانـه از مردانگـي، خـود

ي جـاودانگي جسـتجو هاي بحراني، گرايش به ما در دورهدهي. هاي خاصي رخ مي دوره

هـاي ش اني و ارز هاي قييمي اثر خود را از دست داده هايي که در آن ارزش داريم، دوره

(.17 ـ 12، ص 6909اني )بختياري، جييي به استحکام دست نيافته

‌طيف‌مردانگي

ه مردانگـي دهـي کـ نشـان مـي 9هـاي کانـل ي مردانگي پـژوهش بني سلسلهدر خصوص هژمونيا بر همه انواع ديگـر مردانگـي و زنـانگي در جامعـه سـلطه دارد. ايـن مفهـوم برگرفته از هژموني گرامشي به معناي سلطه اجتماعي يا گروه معـين اسـت کـه نـه از

شـود و بـه زنـيگي فرهنگي حاصـل مـي وانفعال فعلطريق زور و اجبار، بلکه از طريق يابي و در خيمت تـياوم و حفـظ ترش و تسري ميهاي اجتماعي گس خصوصي و حيطه(. البتـه بايـي يـادآور شـي کـه واژه 296ص ، 6909گيرد )يعقـوبي، نظام مسلط قرار مي

معنايي منفي دارد. به اين معنا کـه يـا بـر منطـق بار هممعنايي مثبت و بار همهژمونيا، را کنشـگران مـت نيروهاي قهري است، استوار است و مقاو زور وبيروني که اساس آن

1. Tiger 2. Kimmel 3. Connell

به دنبال دارد و يا بر اساس منطق دروني استوار است و رضايت کنشـگران اجتمـاعي و همنوايي و همراهي آنان را در پي دارد.

ها، مردانگي را در ارتبـاط بـا مشـروعيت پيرسـاالر مطـر کانل در کتاب مردانگي

)بار معنـايي مثبـت(. کني و همواره در پي آن است که موقعيت مردان را تضمين کني مي

عنـوان معيـار و بر اساس اين دييگاه، در هر دوره زماني، يا نوع خاص از مردانگي بـه

هاي استانيارد مردانگي مورد توجه قرار دارد که حاکمان تالش دارني با توجه به اولويت

عنـوان راهبـردي بـراي خود آن را طبيعي جلوه دهني. در اغل آثار، از اين مردانگي بـه

شود که به تعبيـر حت سيطره نگه داشتن زنان و جلوگيري از قيرت گرفتن آنان ياد ميت

(. ايـن نـوع از مردانگـي، 6009، 6ديگر، مربوط به ترس از پرواز زنان است )دوناليسون

گرايـي، ازدواج، توان بـه نـاهمجنس ترين آنها مي ها و مشخصاتي دارد که از مهم ويژگي

(. 296، ص 6909رو و صالبت جسماني اشاره کرد )يعقوبي، بگيري، ني اقتيار، کار مزد

اي هاي متنوع از مردانگي در جامعـه، مسـئله البته تغيير هويت مردان و معرفي هويت

هـاي دهـي، ظهـور هويـت هايي را در معرض تهييـي قـرار مـي است که چنين مردانگي

ـ رسان يفرکمردانگي جييي مانني مرد زن مسلا، مرد ه و غيـاب مـرد کـه ، مرد بيمارگون

هاي زدوده اين نوع از مردانگي ازجملهگيرد، مجموع آنها، مردانگي تضعيف شيه نام مي

هاي متفـاوت از مردانگـي در شود. بايي اذعان داشت که پذيرش جلوه شيه محسوب مي

توان تنها بـه بررسـي هاي غال مردانگي را نمي جامعه و خروج از استانياردها و نسخه

حيود کرد.بعي منفي م

کني، درون هـر محـيط فرهنگـي، بـيش از يـا نـوع کانل در اين زمينه تصريح مي

مردانگي وجود دارد. از نظر او در يا جامعه انـواع مختلفـي از مردانگـي در هـر دوره

که بعضـي از يطور بهي فرهنگي آنها با يکييگر متفاوت است؛ گذار ارزشوجود دارد و

شوني و بعضي ديگر، مورد ريشـخني قـرار لوب معرفي ميآنها، مثبت يا حتي الگوي مط

هـاي بسـيار مختلفـي از هـا و نسـخه شوني؛ وي معتقي است؛ جلـوه گيرني يا طرد مي مي

1. Donaldson

صـورت بـه هـاي متفـاوت مردانگي و زنانگي وجود دارني؛ در سطح جامعه، ايـن جلـوه

در رأس ايـن کننـيه اشـاره دارد؛ شوني که به يـا اصـل تعريـف مراتبي منظم مي سلسله

که بر همه انواع ديگر مردانگي و زنانگي در ، مردانگي هژمونيا قرار داردمرات سلسله

در تالش بـراي رسـيين بـه ايـن ( و مردان296، ص 6909 جامعه سلطه دارد )يعقوبي،

تـوان مـي 6نوع از مردانگي هستني. طيف مردانگي از نظر کانل را با توجـه بـه نمـودار

تشريح کرد.

. طیف مردانگی1ر نمودا

شده مردانگی هژمونيک )کامل( مردانگی متعارف مردانگی تضعيف

(، مردانگي هژمونيـا )بـار معنـايي مثبـت( 6909در توصيف اين نمودار )بختياري،

گيـرد؛ ي در سـمت راسـت طيـف قـرار مـي گـ ان مـرد عنوان الگويي کامل و بهنجار از به

يي است که همه مردان، مردانگي خود را در برابر آن، بازتعريف مردانگي هژمونيا الگو

(. دوناليسـون بـر ايـن عقيـيه اسـت کـه 211، ص 2993 کنني )کانـل، و آن را تأييي مي

مردي منطبق بر اين نـوع از مردانگـي نباشـي، مـردان هي اگرچه ممکن است مردانگي

ينـي عدهـي کـه نمونـه دامه مياز اين نوع از مردانگي هستني؛ وي چنين ا متأثرهمواره،

مسابقات ها، سريال ها، فيلم ها، هاي قهرمان کتاب اين نوع مردانگي را در شخصيت شيه

انـيکي مـردان نتيجـه، بـا اينکـه (. در111، ص 6009توان گنجاني ) و غيره مي ورزشي

بوگارت مردانگي همفري توانني مي2استالونه يا سيلوستر6

دانمـر بيشتر باشني، داشته را

نوع مردانگـي، اين اجراي و کس راه در تالش با و ستايني مي را آنان مردانگي جامعه،

(.11ص ، 6920آبادي، يان و حسيني رشتچاوشکنني ) مي کما آن هژموني حفظ به

عنوان مرد هميسـت، از مزايـاي در ميانه اين طيف، مردانگي متعار قرار دارد که به

1. Hummphrey Bogart 2. Sylvester Stallone

به الگـوي بيرونـي و واقعـي جامعـه نزديـا عموماًشود و مني مي مردانگي هژمونيا بهره

اليه سمت چی نيـز مردانگـي تضـعيف شـيه يـا فرودسـت، در تقابـل بـا است. در منتهي

گيرنـي و هايي که مورد تمسخر قـرار مـي يابي. مردانگي مردانگي هژمونيا، موجوديت مي

طيف تعلق داشته باشني. سر به اين هرچنيمردان در انتساب خود به آن ابا و انکار دارني،

پيشينه پژوهش

هـايي اجتمـاعي، معطـو بـه جـنس زن و نـابرابري عموماًپژوهش در حوزه جنسيت،

ينيستي است و کمتر موضوعات پژوهشـي فمسياسي و اقتصادي با توجه به رويکردهاي

طـور بـه هـايي کـه ترين پـژوهش يافته است از مهم اختصاصمستقل به مردانگي طور به

:توان به موارد زير اشاره کرد قيم با پژوهش حاضر در ارتباط است، ميمست

هاي مردانگي و ستاره»در پژوهشي با عنوان (6920آبادي ) و حسيني رشت چاوشيان

ها، بررسي تغيير الگوي غال مردانگي بازيگران سينماي بعـي از انقـالب مردانگي ستاره

هـاي سـينمايي ين فيلمتر پرفروشست که در با روش کيفي به اين نتيجه رسييه ا« ايران

ييراتي در مردانگي هژمونيا، همگام بـا تحـوالت اجتمـاعي تغ 6922تا 6937هاي سال

هر دوره در آثار سينمايي رخ داده است.

هـاي نحوه بازنمـايي خـانواده در سـريال »( در پژوهشي با عنوان 6902آزاد ارمکي )

ترانـه »، «نـرگس »، «هـا همسـايه »، «پيرساالر»يال سر هفت ،شناسي با روش نشانه« ايراني

شناسـي قـرار را مورد تحليل نشانه« سقوط يا فرشته»و « ها فاصله»، «دلنوازان»، «مادري

زدايـي و تعليـق از جنسيت اشاره کرد که مسئلهتوان به اين يمداد از نتايج اين پژوهش

.شود يمهاي ايراني محسوب هاي اساسي بازنمايي در سريال ويژگي

مفهوم مردانگي و مواجهه بـا مردانگـي، بـه با بررسي ي( در پژوهش6909بختياري )

نحوه بازنمايي خانواده مهاجر افغاني در و تحليل وضعيت مردانگي مردان پرداخته است

شناسـي از نوعي سنخ ارائهضمن مورد واکاوي قرار داده است وبه روش کيفي راتهران

يافته است که فهم مردان از مردانگـي، تـيريجي و فراينـيي ستدمردانگي به اين نتيجه

هـاي خـود بـا گيرد و مردان همواره درباره نحوه عملکـرد و سـازگاري کـنش شکل مي

کنني. الگوي هژمونيا، بازخورد دريافت مي

بـا « جنسـيتي در سـينماي ايـران پاد قـيرت قيرت و »( در پژوهش 6909فراهاني )

نتيجه رسييه است که گفتمان غال و مسلط در آثار تهمينه روش تحليل گفتمان به اين

انگـاري گفتمـان رقيـ ميالني )کارگردان( نوعي گفتمان مردساالري است که به آلـوده

پردازد. يمساالري( )زن

چارچوب مفهومی

در پژوهش حاضر، بازنمايي و رويکرد گفتماني چارچوب مفهومي پژوهش را تشـکيل

گيرد. ها مورد ارزيابي و تحليل قرار مي ن يافتهدهي که بر اساس آ يم

بازنمايی

هـايي صـورت هـاي واقعيـت، گـزينش عملي است که در آن از ميـان مؤلفـه 6بازنمايي

جـاي خـود اي از واقعيت به شيه ها، تعريف ساخته گيرد و با ترکي مجيد اين گزينه مي

سـازي هـا و طبيعـي ليشـه شود و در طول زمان، با تکرار ک به مخاط عرضه مي واقعيت

شـود و ي دنياي واقعي از جانـ مخاطـ پذيرفتـه مـي جا بهآنها، دنياي بازنمايي شيه

عنـوان امـور طبيعـي و سياسي، اجتماعي و فرهنگي مسـتتر در آن نيـز بـه مرات سلسله

هـايي کـه شود. فهم نظريه بازنمايي را بـا رهيافـت يرقابل تغيير در مخاط دروني ميغ

توان تشريح کرد. کني، بهتر مي ( معرفي مي6007) 2الاستوارت هاي معنـادار دربـاره جهـان استوارت هال بازنمايي را استفاده از زبان براي توليي نکته

شود و نتيجه گويي معنا در ذات وجود نيارد، بلکه ساخته مي تعريف کرده است. وي ميزنمـايي از طريـق زبـان رويه داللتي اسـت. از نظـر وي، سـه رهيافـت با و محصول يا

.3«رهيافت برساختگرا»و 1«رهيافت تعميي»، 9«رهيافت بازتابي»يابي. پوشش مي

1. representation 2. Stuart Hall 3. the reflective approach

4. the intentional approach 5. the constructive approach

شود که معنـا در جهـان وجـود دارد و زبـان گونه تصور مي ينادر رهيافت بازتابي

دهي. در رهيافت تعميي عقييه بر اين اسـت کـه مؤلـف اي آن را بازتاب مي همانني آينه

گـرا نيـز بـر کني. در دييگاه برساخت خود را از راه زبان تحميل مي فرد منحصربهمعناي

شود. بر اساس اين دييگاه، ايـن جهـان مـادي ماهيت عمومي و اجتماعي زبان تأکيي مي

نيست که حاوي و ناقل معناست، بلکه سيستم زبان که ما براي ارائه مفاهيم خـود از آن

شـود. اسـتوارت هـال يـي معنـا محسـوب مـي کنيم، مسئول و بستر اصلي تول استفاده مي

گذارد. به ايـن کني و بر رهيافت برساختگرا صحه مي رهيافت بازتابي و تعميي را رد مي

آن را امـري کنـي زيـرا ترتي ، وي بازتاب را در برابر بازنمايي از درجه اعتبار ساقط مي

(.6007داني )هال، ناممکن مي

تاب متکي بر اعتقاد به وجود جهان عينـي خـارج که نظريه باز حالي به اين ترتي در

از ذهن فاعل شناخت، يعني انسان است، نظريه بازنمايي، متکي بر اييه برسـاخته شـين

واقعيت از طريق زبان و بنابراين نفي امکان دسترسي به واقعيت عيني است. در بازتاب،

ـ ها محيود به شرايط توليي اثر هنري و محيوديت اين جنبه ه در بازتـاب عينـي هـاي آين

شود اثر هنري با واقعيت فاصله داشته باشي، در حـالي کـه در واقعيت است که سب مي

شـود کـه متناسـ بـا ها محيود به گزينش ابعـادي از واقعيـت مـي بازنمايي، اين جنبه

کننـي کـه آثـار معتقيان به اين نظريه تشريح مـي هاي گروه اجتماعي مسلط است. ارزش

سـازي سـازي و طبيعـي اي که منجر بـه کليشـه نمايش واقعيت به شيوههنري چگونه با

دهنـي و موجـ شود، واقعيت بازنمايي شيه را غيرقابل تغيير و فراتاريخي جلوه مي مي

(.6906شوني )راودراد، تسليم مخاط در برابر آن مي

ترين راهبردهاي بازنمايی مهم

سازي‌کليشه

ي يـا سـکه دورو مانني بهها سازي است؛ کليشه ليشهاز راهبردهاي سياست بازنمايي، ک

پردازني و از سوي ديگر، به ارزيـابي بنيي گروه مي سو، به طبقه کنني؛ آنها از يا عمل مي

اي ارزشـي هسـتني کـه قضـاوت ها دربرگيرنيه سـويه بنابراين کليشه؛ کنني آنها اقيام مي

شوني، لـذا مثبت و منفي دييه مي ها به دو شکل دارني. اگرچه کليشه داري را در بر جهت

بيشتر داراي بار منفي هستني و سعي دارني بـا اسـتفاده از موضـوعات سـاده، ادراکـي از

هاي موجـود ميـان موقعيت يا گروه فراهم آورني که به شکل قطعي و مشخ تفاوت

سازي سازي سعي در يکيست ها از خالل فراينيهاي ساده ها را برجسته کني. کليشه گروه

هـاي حـاکم، ابزاري در دسـت گـروه مثابه بهها ها دارني. رسانه تفاوت ميان اعضاي گروه

دهني: سازي را از طريق سه شيوه زير انجام مي فرايني کليشه

ها تصوير غلطي از حضور يا سلطه واقعي گروه مورد نظر . در شيوه نخست، رسانه6

توجهي بـه حضـور مـؤثر يـا بي ؛گيرد کنني. اين کار به چني طريق انجام مي عرضه مي

گروه و يا تأکيي مکرر بر حضور و نقش گروهي خاص؛

. نمايش محيود، ثابت و پاييار رفتاري خاص و منتس کردن آن به گروهي مشخ ؛2

هاي مختلف از طريق مقايسه بـا نمونـه آرمـاني زدايي از گروه يا گروه . مشروعيت9

(.60 ـ 26ص ، 6927زاده، )مهيي

ازيس‌طبيعي

شـود کـه سازي است. اين راهبرد به فراينيي اطالق مـي دومين راهبرد بازنمايي، طبيعي

هاي اجتماعي، فرهنگي و تاريخي، به صـورتي عرضـه طي آن موضوعات از راه ساخت

اي گونـه سـاز بـه هـاي طبيعـي شوني که گويي اموري آشکار و طبيعي هستني. گفتمان مي

عـادي بازنمـايي صـورت بـه بقاتي، نـژادي و جنسـيتي هاي ط کنني که نابرابري عمل مي

)موجودي( درجه دوم و ابژه نگـاه خيـره صورت بهشوني. براي مثال، تصاوير، زن را مي

سازني. مي مرد بر

پوسـت يـا طبيعي متعلـق بـه زن، کـودك، سـياه طور بهگويي برخي از خصوصيات

هاي رايج اجتمـاعي را کليشه نشان دادن، قوميتي خاص هستني. آثار هنري با اين طبيعي

کنني و به آنها بعيي فرازماني و هاي اجتماعي موجود در جامعه بازتوليي مي درباره گروه

سـازني بخشني. به همـين دليـل نيـز تغييـر آنهـا را در آينـيه دشـوارتر مـي فرامکاني مي

(.29، ص 6906)راودراد،

شناسی گفتمانی نشانه

هاي متني و جـايگزيني آن بـا ي، تغيير نگاه خرد به نشانهشناسي گفتمان مقصود از نشانه

نگاه کالن و گفتماني است؛ انييشمنيان سنتي حوزه نشانه و معنا، عموماً نگـاهي منفـا

اي در مـتن دارنـي ايـن رويکـرد، معطـو بـه رويکـرد ها و نظـام نشـانه شيه به نشانه

ي متن اسـت امـا در رويکـرد ي دستور يا گرامر جهاني برانوع به قائلساختارگراست که

کنني؛ در ايـن ها بسته به موقعيت و بافت خود توليي معنا مي شناسي گفتماني، نشانه نشانه

شناســي گفتمــاني، تحليلــي مقصــود از نشــانه :( معتقــي اســت6909زمينــه، ســجودي )

رود و بـه هـا فراتـر مـي شناختي است که از توصيف ساختاري و دسـتوري نشـانه نشانه

ي کـه بـه کـاربرد طـور بـه پردازد؛ هاي گفتماني متون در بستر روابط بينامتني مي کارکرد

تـر، اعمـال اعمـال گفتمـاني و در سـطح کـالن مثابـه بـه گيري متـون، ها در شکل نشانه

هـاي توليـي شود. در نتيجه، روابط قيرت، مناسبات اجتماعي و شيوه اجتماعي، توجه مي

شـناختي گفتمـاني مـورد بررسـي قـرار حليل نشانهو توزيع متون و نهادهاي درگير در ت

شناسي گفتماني، گفتمان صرفاً محصول عمليات زباني نيست و همـه گيرني. در نشانه مي

هايي چون ژست، حرکت، مکـان، صـحنه، تصوير و رمزگان ازجملهاي هاي نشانه حوزه

گيـرد. قرار مـي ي؛ شامل لحن و غيره مينظر زبان يراپهاي مکاني و عوامل خوراك، نشانه

شناسـي گفتمـاني متـون در تعريفـي گسـترده، در روابـط بينـامتني، خالصه آنکه نشـانه

هاي گفتماني، بسترهاي تاريخي و فرهنگي و در مناسـبات اجتمـاعي بررسـي چارچوب

هاي ساختارگرا که به بررسي سـاختار بـا ي از شيوهکل بهشود و از اين لحاظ، خود را مي

کني. پردازني، متمايز مي هي تيوين دستور مي

شناسي کاربرد دارني زيـرا هرگـاه ها در فرازبان نشانه (، نشانه6909از نظر سجودي )

اي انتخاب شي و در يا کنش ارتباطي واقعي، يعني در بستر يا گفتمان بـه کـار نشانه

تن اي از مـ يا نشانه منفرد باشي، ديگر متن يا بهتر بگوييم اليـه ظاهر بهرفت، حتي اگر

اي خـود را از رمزگـان دريافـت عـالوه بـر اينکـه ارزش نشـانه چوناست و نه نشانه،

آورد. پـس هاي متن همنشين، معني گفتمان به دسـت مـي کني، در تعامل با ديگر اليه مي

شناختي از همان گام نخست از نوع تحليـل مـتن اسـت؛ رسي که تحليل نشانه به نظر مي

اي را در انـزوا و منفـا از رمزگـاني کـه آن را ني نشـانه توا شناس هرگز نمي يعني نشانه

اي از آن ، بـه اليـه واقـع بهيافته و تحققکرده است و يا جيا از متني که نشانه در آن ممکن

شـناس پيوسـته بـا مـتن سـروکار دارد و ورود او بـه تبييل شيه است، بررسي کني. نشانه

کني. تن عبور ميعرصه مطالعه سازوکارهاي رمزگان نيز از مجراي م

کني: در شرايط کنوني مطالعات ين رويکرد را چنين تشريح ميا يزن( 6922شعيري )

کـه ديگـر انياز جيييي در برابر مطالعات معنا گشـوده اسـت چنـان شناسي، چشم نشانه

جـيا افتـاده بررسـي صـورت بـه هـا از يکـييگر منفـا هسـتني و توان گفت نشانه نمي

شناسـي گفتمـاني، يا دييگاه گفتماني از آنها ياد کـرد. در نشـانه شوني؛ بلکه بايي با مي

شيه بلکه بر اساس کارکردهاي مـوقعيتي گفتمـان يينتعمعنا نه بر اساس اهيا از پيش

(.10گيرد )ص شکل مي

ی پژوهششناس روش

هـاي شناسـي بـا رويکـرد گفتمـاني اسـت، از ميـان سـريال روش پژوهش حاضر نشانه

( و درصـي 33ل تلويزيوني ستايش به دليـل بـاال بـودن ميـزان بيننـيه ) تلويزيوني، سريا

قسمت 13انتخاب شيه است. فصل نخست اين سريال، در 6(درصي 22رضايت از آن )

قسمت بر روي آنتن 27در 6909يش داده شيه و فصل دوم، در سال نما 6909در سال

ـ از 2و 6سـريال ـ فصـل نيز کل ايـن 6901يگر، در سال بار درسانه ملي رفته است.

بـودن فصـل ساخت دستصياوسيما پخش شي. از ديگر داليل انتخاب اين سريال، در

اين سريال است که در پايان فصل دوم وعيه آن داده شيه است. 9

سنجش افکار صياوسيما اخذ شيه است. و . آمار ذکر شيه از گروه فيلم و سريال مرکز پژوهش6

اسـت. هيفمنـي نـوع از پژوهش، روش بودن کيفي به دليل پژوهش، اين در گيري نمونه

دوم سريال مورد بازبيني قرار گرفته و سسس، در مرحلـه هاي فصل اول و در ابتيا کل قسمت

هـاي هاي مختلف انتخاب و بازبيني شـيه اسـت تـا داللـت صحنه از قسمت 27دوم، تعياد

کـه نحـوه بازنمـايي ها مشخ شود. با توجـه بـه هـي پـژوهش صريح و ضمني صحنه

ر آنهـا شـاهي هـايي هسـتني کـه د هاي انتخاب شيه صـحنه گفتمان پيرساالري است، صحنه

ايم. بازنمايي اين گفتمان بوده

ي پژوهشها افتهي

هاي بررسي شيه از حوصله ايـن مقالـه خـارج شناسي تمام صحنه نظر به اينکه تحليل نشانه

هـاي صـريح و ضـمني آنهـا بسـنيه ها به همراه داللـت اي از صحنه است، تنها به ذکر نمونه

شوني. معنـي طه ميان دال و ميلول محسوب ميشود. اين مفاهيم وجوهي براي تشريح راب مي

صريح، معنايي است که تعياد زيادي از اعضاي يا جامعه با فرهنگ مشـترك، در مـورد آن

توافق دارني؛ در داللت صريح، تمايل به ارائه معناي معين ملفوظ آشـکار يـا مطـابق بـا عقـل

طـور بهمستقيم همان است که هاي زباني، معناي سليم براي نشانه وجود دارد. در مورد نشانه

توان يافت. براي مثال، داللت مسـتقيم يـا تصـوير بصـري همـان ها مي نامه معمول در لغت

دهنـي )چنـيلر، است که همه بيننيگان آن در هر زماني که باشني، در تصـوير تشـخي مـي

اشـاره توان گفت معناي صريح به معنايي يگر ميد عبارت به(. 269، ص 6927ترجمه پارسا،

دارني. نظر اتفاقدارد که تعياد بيشتري از اعضاي جامعه، با فرهنگ مشترك، در مورد آن کـار هـا بـه داللت ضمني براي ارجاع به معناهاي اجتماعي، فرهنگي و شخصي نشانه

يي اسـت. چنـيمعنا ها رود و به طبقه، سن، جنسيت و نژاد بستگي دارد. ماهيت نشانه ميهـاي آنهـا را بايـي بيشـتر ضـمني دانسـت تـا گشوده هستني و داللـت آنها در برابر تفسير

(. 72 ، ص6909هاي مختلف نشانه اشاره دارد )سـجودي، مستقيم. مفهوم ضمني به تياعي در عکـس، اصـلي پيام به دوم پيام يا تحميل ضمني با داللت بارت، نظر براي مثال، از

پييـي ( بنـيي صـفحه و بنـيي کادر فني، انتخاب، پرداخت) عکس توليي مختلف سطو .(62، ص 6902فرد، بارت، ترجمه گلستاني)آيي مي

های بررسی شده )الگوی بارت( های صریح و ضمنی صحنه . داللت1 جدول

داللت صريح داللت ضمنی

با توجه بهه همنشهینی نماههای ایهن صهحنه کرامت انسانی از سوی حشمت فهردو تحقیر

یهوان اسهت کدگذاری شده است، انسان ماننهد ح )استعاره( و باید با او مثل حیهوان رفتهار کهرد. بها توجه به رمزگان زبانی و کالمی، برتری حشهمت

شود )القا(. بر مردان دیگر دیده میعنوان مهدیر و فهرد پیشهرو بایهد بها زیردسهتان به

یز رفتار کرد )کلیشه(.آم خشونت داللت ضمنی: فرادستی و خشونت کالمی

وقتی برادر عروسهش . شرح صحنه: حشمت4)برادر انی ( را به دلیل عملکرد ضعیف توبیخ

کند. میی الزمهه هرازگاهبینی حشمت )به طاهر(: می

شون رو قیچهی شون رو قیچی کنی، بال نوک کنی تا نپرن.

رمزگان کالمهی در ایهن صهحنه بهه شهکلی همنشههین شههده اسههت کههه بیههانگر قههدرت و ر توانمندی حشمت باشد. حشهمت فهردو د

شود ی تبدیل میرسان یفرکاین صحنه به مرد که قدرت و توانایی عقوبت انی را دارد.

ای از مرد واقعی است. در این صحنه فوالد استعارهبینی اقتصادی و نگاه کاالیی بهه برتری جهان

های کدگذاری شده ایهن امور از دیگر رمزگان صحنه است.

بهه با استفاده از بینامتنیت، حشهمت طهاهر را کنهد )اسهتعاره( و بها تقبهیح مجنون تشبیه می

خواههد او کند که می مجنون بودن، اذعان می شیر تربیت کند. )استعاره( سان بهرا

سههازی نیههز در ایههن صههحنه از تکنیههک طبیعههیاستفاده شده اسهت؛ در نظهام پدرسهاالر، طبیعهی

آورد، ارجح شمرده است کسی که پسر به دنیا میتواند زنهدگی ستایش، می شود. وجود محمد پسر

مادر و خواهرش نازگل را تضمین کند.در این صحنه از تکنیک کنایه نیز بهره گرفته شده است زیر پروبال گرفتن، کنایه از حمایت است.

داللت ضمنی: نظهم جنسهیتی، برتهری جنسهیتی، محوریت اقتصهاد در زنهدگی حشهمت فهردو و

خشونت کالمی

ه متوجهه . شرح صحنه: حشهمت زمهانی که 2شود انی مسبب مرگ طاهر است سهراغ یم

خواههد سرپرسهتی رود و از او مهی ستایش میمحمد را به او واگذار کند تا در مقابل دیدگان

و انی عذاب بکشد. انی بزرگ شودکنم ام اسکنا فرش می حشمت: زیر پای نوه

کنم. نه خاک؛ همه کار براش میعهذاب خواین پسر من مایهه ستایش: پ می

تون بشه، مالک دوزخ انی بشه. عرو مهه، پسهر خهوامش چهون نهوه حشمت: نه مییتش کهنم نهه تهرب خوام عین شهیر طاهره، می

خوام مرد باشه؛ عین طاهر که مجنون بود؛ میحلبی نباشه؛ فوالد باشه.... برام پسهر زاییهدی

، دخترت رو هم بیهار وپرم بالتون زیر گیرم می .بخوروبخوابیه عمر

داللههت ضههمنی ایههن صههحنه، تحقیههر نظههام فرهنگی و همچنهین کرامهت انسهانی اسهت. وجهیت حشمت از طریق همنشینی نماهها در

شود. این صحنه دیده میدر عبههارات زبونههت رومههوش خههورده و خیههال

کنهی مهها گوسهفندیم از تکنیهک کنایههه و مهی ده است.استعاره برای افاده معنایی استفاده ش

جوونا دارن این مملکت ناالهمچنین عبارت گیری از تکنیک کنایه چرخونن نیز بهره رو می سازی است. و کلیشه

داللت ضمنی: محوریهت اقتصهاد و مادیهات و خشونت کالمی

. شرح صحنه: حشمت به محمد وقتی محمد 3 سال بعد( 21دهد ) پیشنهاد شراکت می

ا.محمد: کار از من، سرمایه از شمشناسهم، مهن من همهه باغهای اینجها رو مهی

شناسم، لیسانسم کشاورزیه، یک کیفیت رو می کالم تخصصم اینه.

دهد(: نگهاش کهن )حشمت پرتقالی به محمد میببهین واسهه کههدوم وراسهتم چههه مهاهی عمههل

اسهت یها یادم ترشه یها شهیرینم کهم ریشهه می مونهم و... ریشه استم چند ماه تو سردخونه می پرشد زبونت رو مهوش خهوردم متخصه ، چی

کنهین مها شما جوونا فقط ادعا دارین. فکر می شو بزن به چاک. بندین. بلند گوسفندیم! خالی

این جوونا هستن که این مملکت رو اآلنمحمد: خوام. من فقط از شما یه کار می ...چرخونن می

خوایم! برا تهو فقهط پهادویی حشمت: کار میایهد پهادویی کنهی و شهب ب 1صبح تا 3دارم.

میدون رو جارو بزنی. سه سال کارت اینه ...

تقابل سنت و مدرنیتهه، داللهت ضهمنی ایهن بینهی حشهمت، صحنه است. در نظام و جهان

سههههنت اولویههههت دارد و مههههدرن شههههدن وکتاب است. حساب یب

وجهیههت حشههمت از طریههق رمزگههان کالمههی، کالمی و کنشی مشهود است. توهین و تحقیهر غیر های این صحنه است. ت انسانی از ویژگیکرام

دنیای مدرن مانند پتک است )تکنیک استعاره و کنایه(.

از طریق بینامتنیهت، علهم و پهژوهش تحقیهر شماری( و حشهمت شده است )تکنیک کوچک

آن را مانند شعر کودکانه چشم چشم دو ابهرور کند )تکنیک کنایه(. قلمداد می

م بهر صهابر، یما و هه سه یپربرتری حشمت، هم بر بازنمایی شده است. عقل صابر مانند کودکی اسهت

آیهد )تکنیهک یبرنمه یازهای اولیه ن پ که حتی از استعاره و کنایه(.

یتی نظم جنسمدرنیته، داللت ضمنی: تقابل سنت و و خشونت کالمی

. شرح صحنه: حشمت رو بهه پریسهیما شهیرزاده 4نهاد یما پیشههسههیپر)همکههار صههابر( زمههانی کههه

دهد. فروشی را می کردن سیستم میدان میوه مدرنها رو در نظهر گهرفتیم؛ ا: ما همه جنبهیمیسپر

کنید. آمار و ارقام رو هم مالحظه میحشمت: خانم عدد و رقهم، یهه سه ال وقتهی

ذارنم کنن، کجا می کارگرا سیب لبنانی رو می ا: هر جا دلشون خواست.یمیسپر

مه چی حساب حشمت: دلبخواهی که نیست؛ هههها رو زیههر سههایبون کتههاب داره کههارگرا جعبههه

کهنن و ذارن تا آفتاب نخورن؛ دونه دونه می میذارن تو شاالشون چون سیب لبنان پوکهه و می

حسا ، بیشتر باید حواست باشه و ...حاال تو اومدی اینجا واسه من نقاشهی چشهم

کشی و چشم دو ابرو دماغ و دهن یه گردو می چه جور کارمو پیش ببرمم! گی به من می

یما: من فقط اومدم بگم تو دنیای امروز...سیپریهای یهه حهرف فهمم تا می حشمت: من نمی

زنن حساب بزنی دنیای امروز رو عین پتک میحسهاب بهزن، حهرف تو مخ آدم. بها مها حهرف

حساب بشنو. این صابر من عقل نهداره، تعطیلهه، .عقلش رو قنداق کرده گذاشته صندوق عقب

ای همنشینی نماها در ایهن صهحنه بهه گونهه یالی حشههمت را اسههتاسههت کههه وجهیههت و

کنههد. رمزگههان کالمههی بیههانگر بازنمههایی مههیخشونت حشمت است. توهین و تحقیر کرامت

انسانی در این صحنه نمود دارد.عبارت حرف را با متهه تهو مغهز فهرو کهردن،

ای از مهنش یهه کناعالوه بر خشونت کالمی، مستبدانه و دیکتاتورانه حشمت است.

آتیش زدن رستم نیز خشهونت کالمهی را بهه تکنیههک )کنههد ذهههن مخاطههب منتقههل مههی

نمایی(. بزرگ خشونت کالمیداللت ضمنی:

فهمد صابر، . شرح صحنه: حشمت وقتی می5 نوی کرده است. محمد را فاکتور

حشمت: ... صابر چرا جاروکش منهو گذاشهتی فاکتور بنویسهم! تو به چهه حقهی آدمهای منهو

کنی، تو غلط کردی. جا می جابهحشمت به محمد: مهن یهه حهرف رو یهه بهار

کهنم تهو مغهزش. یمزنم. دفعه دوم با مته میگم گفتم یه سال جاروکش هستی بعد من می

کار کنی. کجا باشی و چیحشمت رو به رستم: تو هم اگه حواست نباشه

زنم آتیشت می

جموعه رمزگهان کنشهی و گفتهاری، القهاگر م متنبه شدن حشمت است )تکنیک القا(.

در این صحنه از تکنیهک بالغهی اسهتعاره و یخمه کنایه اسهتفاده شهده اسهت. نصهفه آدم،

نهون کنایهه از انسهان خرو ، حیهف یله، پاطو دردنخور است. ناتوان و به

وزیدن باد و طوفهان بهه پها کهردن، کنایهه از ستم در تغییر شرایط موجود است.توانمندی ر

داللت ضمنی صحنه این اسهت کهه حشهمت تاوان افکار و عقایهد خهود را در گذشهته په

دهد. میخشهونت کالمهی، پشهیمانی و داللت ضهمنی: ندامت از گذشته

یابد صابر . شرح صحنه: حشمت وقتی درمی6تمام اموالش را به نام خودش زده )در مواجهه

با رستم(با این قد و باال یهه دفعهه از کجها حشمت: تو

یادم فهمی که باد از کجا می میرستم عیب شما اینه که فقط قد و باالی منهو

گید نصفه آدم، مهیخ طویلهه، بینید، بهم می میما با این قهد و بهاال، ...پا خرو ، حیف نون،

باد که هیچی، اگه یه روزی دستمون بند بشه، کنیم. یمبه پا طوفانتون رو من به آقا صابر دادم؛ بهه ندوقکلید ص

گفتین. تالفی اون چیزایی که بهم می

گفتمـان پرچمـيار عنـوان دهي که آنچـه بـراي حشـمت فـردوس بـه نشان مي 6جيول

جــويي و اقتــيار اســت. فــردوس، در ايــن ســودجويي و پيرســاالري اهميــت دارد، ســلطه

ها، رمزگـان کنشـي، او را بـه بـازجو رود که در برخي از صحنه طلبي تا جايي پيش مي سلطه

هاي کنشـي اي از موارد خشونت فيزيکي از ويژگي کني. خشونت کالمي و در پاره نزديا مي

عنـوان بـه دهـي، او شيه نشان مـي يبررسهاي يني صحنهبرآکه يطور بهشود وي محسوب مي

کني. ايجاد مي جو، رع و وحشت را در دل اطرافيان خود و سلطه رسان يفرکمرد

آورد؛ اي به دست مـي خواهي، با پول و ارزش مبادله فردوس بارها و بارها هر آنچه را مي

کنـي. درواقـع، سالمتي، محبت همسر، محبت فرزني و اصالت را با ارزش ريالي محاسبه مـي

بيني حاکم بر رفتار وي، اقتصادي است و همه امور زنيگي او در سايه مصر تعريـف جهان

کشي و چنـين امکـاني را دسـتاويزي بـراي مذه و علم را به ذيل اقتصاد ميشود؛ دين، مي

دهي. ستم و سلطه بر اطرافيان خود قرار ميهـاي کنشـي و زبـاني کـه يکيگذاربه اين ترتي در فصل نخست سريال، به سب

گيـري حشمت اسـت، نـوعي جهـت قليرمآبانهمنش جويي و گري، سلطه بيانگر افراطيهـا وي در بسياري از صحنه که طوري خورد به پيرساالر به چشم مي نظام بهمنفي نسبت

شود. حشمت با التزام بـه در قال ضيقهرمان در برابر قهرمان سريال )ستايش( تقبيح ميعنوان نماينيه نظام پيرساالري به مخاطـ را به رسان يفرکبرتري جنسيتي، مرد خشن و

هر دو فصل اين سريال قابل مشاهيه است با اين کني؛ اتخاذ چنين رونيي در معرفي ميهـاي افراطـي تفاوت که در فصل دوم، فردوس پس از گذشت بيست سال، نتيجه کـنش

کني. اين بازنمايي از حشـمت فـردوس، بيـانگر خود را با بازگشت به گذشته تجربه مي .جامعه جييي است مسائلناکارآميي و ناتواني نظام پيرساالر در پاسخگويي به

توان به بحـث جانشـيني نيـز هاي صورت گرفته در اين سريال مي در کنار همنشيني

اشاره کرد مفهوم جانشيني با مفهوم غياب در ارتباط است و اشاره بـه آن مفـاهيمي دارد

عبـارت بـه . شود مي شود و معنا به سب آن دگرگون که در متن مورد بررسي، دييه نمي

اي غاي . حضور معنا در نقـش اي حاضر است و نشانه نهيگر، در تحليل جانشيني، نشاد

کني. خود نيست بلکه معناي خود را از طريق آنچه غاي است، کس مي

هـايي اسـت گر غياب اي که در اين مجموعه حضور دارد، تياعي مجموعه نظام نشانه

کني، به شر زير است: ترين آنها که توليي معنا مي که مهم

تواند‌پاسـخگوي‌‌‌ردهاي‌مثبت‌نظام‌پدرساالر ‌سيستمي‌که‌مي.‌معرفي‌نشدن‌کارک3‌مدرن‌جامعه‌ايراني‌باشد.‌ماهيت‌نيمه

زدگـي و دلزدگـي از نظـام شيه در سريال سـتايش، واپـس گذاري هاي کي مجموعه کنش

کني. از مفاهيم غاي در اين مجموعه، به بازنمـايي مثبـت ساالر را در ذهن ايجاد مي پير

هاي اين سريال به بازنمايي وجوه منفي ايـن وان اشاره کرد. اغل صحنهت از اين نظام مي

هاي قابل اتکا و مثبت ايـن نظـام در حاشـيه ي که جنبهحال دريافته است اختصاصنظام

ساز نظام پيرسـاالر هاي هويت گيرد. غياب انسجام، همبستگي، هميلي و ارزش قرار مي

سازد که الگـوي غالـ در مي متبادربه ذهن کني و چنين در اين مجموعه توليي معنا مي

نظام پيرساالر به اين شکل است.

هاي صورت گرفته در اين سريال، دوره پيرساالري به پايان رسييه و طبق کيگذاري

بايي رويکرد متناس با جامعه ميرن را در سبا زنـيگي اتخـاذ کـرد. در ايـن سـريال،

پذيرش دنياي ميرنيته نيارد و بايي در برابـر اي جز شود که نسل اول چاره چنين القا مي

آورد. آن سر تعظيم فرو

‌.‌معرفي‌نشدن‌الگوي‌مطلوب‌و‌مورد‌تأييد‌مردانگي3

از ديگر مفاهيم غايـ در ايـن سـريال تلويزيـوني، فقـيان الگـوي مطلـوب در حـوزه

نـي هم حضور دار موازات بهپذير، گر و سلطه مردانگي است. در اين سريال، مردان سلطه

ي که اغلـ ، نـاتواني آنـان در برابـر طور بهکنني مردان مستقل، نقش کمرنگي ايفا مي اما

محمـي )بـرادر سـتايش( »شود. بر همين اساس، مردان مسـتقل ساير مردان بازنمايي مي

يا از مجموعه حذ و يا در سير داسـتاني « محمود )پيرستايش( طاهر )همسر ستايش(،

شوني. رها مي

يريگ جهينتبحث و

شناسـي گفتمـاني اسـت ايـن مقالـه با توجه به چارچوب تحليلي اين پژوهش که نشانه

داشته است که بازنمايي گفتمان پيرساالري در سريال تلويزيـوني سـتايش را نآبرسعي

تر قرار دهي. با عنايت به رويکرد گفتماني مورد تحليل و واکاوي دقيق

سـاالري اسـت؛ وهش، بازتوليي نظام پيرهاي محوري اين پژ کلي، از مضمون طور به

طور که تشريح عالوه بر آن، بازنمايي و تقابل سنت و ميرنيته نيز قابل تأمل است. همان

کنـي و هـاي خـرد حرکـت مـي شناسي گفتماني، پژوهشگر از سطح نشانه شي، در نشانه

جتمـاعي هاي خرد را در ذيل گفتمان کالن و با توجه به بافـت و عمـل ا نشانه مجموعه

ازجملـه دهي. گفتمان پيرساالري در جامعه ايراني و تحول در آن، مي مورد بررسي قرار

هاي استخراج شيه در اين پژوهش را در ارتبـاط توان نشانه هايي است که مي اييئولوژي

با آن بررسي کرد.

هاي عصر جييي که تجيد بر تمـام وجـوه آن سـايه افکنـيه، با در نظر گرفتن مشخصه

وم مردانگي معناي ديرينه خـود را کـه متـأثر از نظـم جنسـيتي اسـت، از کـف داده و مفه

هاي اين مفهوم پييي آميه است. در همـين زمينـه، کانـل در تغييراتي در هنجارها و ارزش

کني که با فروريزي مرزها و يکي شين بازارهـا و ارتباطـات هاي خود استيالل مي پژوهش

طـور هاي مربوط بـه جنسـيت، نظـم سـابق جنسـيتي، بـه الها و رو بسيار متراکم، اسلوب

(. بـه ايـن ترتيـ ، 297، ص 6909اي در معرض فشار قرار گرفته است )يعقـوبي، فزاينيه

کننـيگي جهـان از بييهي است؛ سامان جنسيتي که در آن رجحان مردان بر زنـان و تنظـيم

يستي به چالش کشـييه هاي فمين جهان ميرنيته و فعاليت حکم بهسوي مردان مطر است،

اما چنين چرخشي در مورد کشور ايران که ساختار و نظام خـانوادگي آن همچنـان از شود

گـران هاي پيرسـاالرانه را در کـنش توان آثاري از کنش کني و مي الگوهاي سنتي پيروي مي

براي فرد ايراني، خارج از خانـه و خـانواده، جـايي چراکهکننيه است. مشاهيه کرد، نگران

براي زيست جيي وجود نيارد و اجتماعات بيروني مانني محل تحصيل و کار، اجتماعات

يابي و فرديت هـر فـرد ايرانـي ها، با حمايت و نظارت خانواده سامان مي اي و پاتوق حرفه

(.667ص ، 6909گيرد )آزاد ارمکي، در تعامل با خانواده شکل مي

بـا توجـه بـه تحـوالت نـوين جامعـه اي از مردانگي، هرچني که نيل به چنين نسخه

هـاي اي با مشخصه هاي نزديا به آن براي جامعه دشوار است؛ لذا دست يافتن به نسخه

تـوان از بسـترها و تواني کارگشا باشي. بـراي تحقـق ايـن شـرايط مـي فرهنگ ايراني مي

در کنار گذار عنوان يا نهاد تأثير اي بهره گرفت. به تعبير ديگر، رسانه به مجراهاي رسانه

تواني قيرت مردان را پشتيباني کني تا از نظم موجود حمايت شود. نهاد دولت مي

تـرين بـازوي عنوان مهـم که به -اي همچون تلويزيون پژوهش حاضر نشان داد، رسانه

فرهنگي شناخته شيه است ـ در شرايطي که بايي در خيمت تحکـيم و تعـادل خـانواده و

دهـي نظام پيرساالر را در تقابل با نظام مادرساالر قرار مـي هاي جنسيتي باشي، تثبيت نقش

پـردازد و ايـن نظـام را نظـامي آفريني، به تقبيح آن مي و با پرداخت روايي، سينمايي و معنا

در نهايت، تصويري سـياه و افراطـي از آن که چنانکني خشن و ديکتاتورمآب بازنمايي مي

اسـت کـه رسـان يفرکر اين سريال، از نوع مردانگي دهي. مردانگي بازنمايي شيه د اريه مي

گري و تحکم اولويت دارد )بار معنايي منفي( تا جايي که شخصيت در آن خشونت، سلطه

ي گفتمان رقي )مادرسـاالري( و تکـرار انگار آلودهگيري از تکنيا محوري روايت با بهره

سـاالري بازنمـايي م پـير اي را از نظا شيه هاي صريح و ضمني تصوير مخيوش آن در اليه

کني. مي

به اين ترتي ، موجوديت و اييئولوژي مردانگي از رهگذر اين سبا بازنمـايي، مـورد

گيرد و رسانه در کنار سـاير عوامـل بيرونـي و محيطـي، قـانون ثبـات نظـم سؤال قرار مي

ر را کشي. اتخاذ رويکرد انتقـادي، موجوديـت نظـام پيرسـاال پيرساالرانه را به بوته نقي مي

سازد و چنين نظامي در محور جانشيني، جايگزين نظـام پيرسـاالر بـا رويکـرد متزلزل مي

شود؛ بيون آنکه الگويي مطلوب يا متعار ، جانشين آن شود. مثبت مي

جايي در مرزهاي مردانگـي و زنـانگي، نـه سازي از مردانگي و جابه گونه تصوير ينا

بر ساختارهاي کالن جامعه نيـز تـأثير نـامطلوب زاست بلکه تنها در نظام خانواده چالش

هاي عينـي مردانگـي هژمونيـا ـ نـوع تعـالي مـرد در نظـام پايه چراکهگذارد؛ مي جا به

انجامي، متأثر از اجزاي سازنيه جامعـه اسـت اييئولوژيا ـ که به استقرار نظام حاکم مي

شود. و خانواده نيز جزئي از اين نظام پيچييه محسوب مي

سنتي خانواده و جامعه در ايران، مردانگـي نيمه مهم است اينکه با توجه به بافت آنچه

بخشـي بلکـه پيرساالر و هژمونيا شين آن، نه تنها نظام خانواده و جامعـه را سـامان مـي

فرهنـگ غنـي و ديرينـه جامعـه ايرانـي و ورسـوم آدابموج تقويت بسياري از سـنن،

شـود. حرکـت از سـمت راسـت طيـف کـه همچنين حفظ مشروعيت ساختار حاکم مـي

جايگاه مردانگي هژمونيا است و دور شـين از آن، بـه معنـي ميـل بـه سـمت مردانگـي

هژمونيا متعار و گذر از آن و قرار گرفتن در مردانگي تضعيف شيه است که مردانگي

(2)نمودار کشي. طور نسبي به چالش مي را به

تایش. بازنمایی مردانگی در سریال س2نمودار

‌مردانگی متعارف

مردانگی ضعيف شده مردانگی هژمونيک )کامل(

پذیر( گر و سلطه ، سلطهرسان فریک)مردانگی

صـر بـر ذات و جسـم بر اساس نتايج، بازنمايي صورت گرفته از مردان و تأکيـي

هـايي چـون خشـونت رفتـاري و زبـاني در کـنش سازي ويژگي آنان، همچنين برجسته

شود. در حالي کـه محوري سريال، مشروعيت پيرساالري به چالش کشييه مي شخصيت

انتظار اين است که رسـانه، بـا در نظـر داشـتن الگوهـاي عرفـي و رايـج در جامعـه يـا

تري را بازنمـايي و معرفـي کنـي. رسـانه از چنـان تعار الگوهاي ديني، نوع مردانگي م

ظرفيت عظيمي برخوردار است که توانايي توليي و بازتوليي مردانگي هژمنوتيا متناس

أييي نتايج پـژوهش تپروراني. نتايج پژوهش حاضر ضمن با شرايط جامعه را در خود مي

چنينـي و تقابـل يناهاي ايي( نشان دادني که بازنم6909هاني )ا( و فر6902آزاد ارمکي )

زدايي نخواهي کـرد بلکـه تبعـاتي جـيي در دو گفتمان رقي ، نه تنها کمکي به جنسيت

بـه ديگـر سـخن، درك و فهم مسائل اجتماعي از بستر رسانه برجاي خواهي گذاشـت.

انتظار بر اين است که رسانه، به بهانه جانبياري از يا نظـام فکـري خـاص، مردانگـي

اگـر بـر اسـاس کـم دسـت رو نسازد يا به جامعه سنتي و مذهبي با ترديي رو مردان را در

کني، با راهبرد تقابل و تخريـ ، چنـين پويايي مردانگي، الگوي جايگزيني را معرفي مي

جايگزيني را بازنمايي نکني.

گيـري از متخصصـان و کارشناسـان بهـره تـوان بـا زمينه تحقق چنين اهيافي را مـي

اجتماعي و فرهنگي ايران هستني، فراهم سـاخت مسائليز به قوه تحليل اي که تجه خبره

هاي کالن فرهنگي جلوگيري کرد؛ ضمن اينکه الزمه غنا بخشـيين و از انحرا سياست

هاي داستاني و انسجام محتوايي و ساختاري، حضـور تـيم پژوهشـي در تمـام به روايت

مخاط ياري خواهي رساني. فرايني توليي است که به باورپذيري و جذب حياکثري

منابع

. تهران: سمت.شناسي‌خانواده‌ايراني‌جامعه(. 6909ارمکي، تقي. ) آزاد

تهران: هاي‌ايراني.‌تحليل‌نحوه‌بازنمايي‌خانواده‌در‌سريال(. 6902ارمکي، تقي. ) آزاد

مرکز پژوهش و سنجش افکار صياوسيما.

فرد(. تهران: مرکز. اني)ترجمه راز گلستپيام‌عکس‌‌(.6902بارت، روالن. )

شناسـي‌مردانگـي‌در‌‌‌‌مهاجرت‌و‌تغيير‌مفهوم‌مردانگي:‌سنخ(. 6909بختياري، صييقه. )ميان‌مردان‌مهـاجر‌افغانسـتاني‌در‌ايـران‌و‌مقايسـه‌بـا‌مـردان‌غيرمهـاجر‌در‌‌‌‌‌‌‌‌

ارشي، دانشگاه تهران. نامه کارشناسي . پايانافغانستان

هـاي مردانگـي و (. سـتاره 6920د. )آبـادي، سـييجوا حسيني رشـت چاوشيان، حسن و

ها: بررسي تغيير الگوي غال مردانگي بازيگران سـينماي بعـي از مردانگي ستاره

.30(، ص 1) ‌9،يراناتحقيقات‌فرهنگي‌ فصلنامهانقالب ايران.

ترجمه مهـيي پارسـا(. تهـران: پژوهشـگاه )‌يشناس‌مباني‌نشانه(. 6927چنيلر، دانيل. )

فرهنگ و هنر اسالمي.

نامـه . پايـان قدرت‌و‌پاد‌قدرت‌جنسيتي‌در‌سـينماي‌ايـران‌‌(. 6909فراهاني، مژگان. )

کارشناسي ارشي، دانشگاه عالمه طباطبايي.

. تهران: دانشگاه تهران.شناسي‌سينما‌و‌سينماي‌ايران‌جامعه(. 6906راودراد، اعظم. )

. تهـران: نيهاي‌تلويزيـو‌‌بازنمايي‌پوشاک‌زنان‌در‌مجموعه(. 6909سجودي، فرزان. )

مرکز پژوهش و سنجش افکار صياوسيما.

شناسي ساختارگرا تا نشـانه معناشناسـي گفتمـاني. (. از نشانه6922شعيري، حمييرضا. )

.99 ـ 36 ، ص فصلنامه‌نقد‌ادبي

. تهـران: دفتـر مطالعـات و توسـعه ها‌و‌بازنمايي‌رسانه(. 6927زاده، سييمحمي. ) مهيي

د اسالمي.ها وزارت فرهنگ و ارشا رسانه

. شـناختي‌‌هاي‌مردانگي‌با‌تأکيد‌بر‌رويکردهـاي‌جامعـه‌‌‌نظريه(. 6909يعقوبي، علي. )

تهران: پژواك.

Connell, R. W. (2005). Masculinities, Berkeley: University of

California press.

Donaldson, M. (1993). What is Hegemonic Masculinity? Theory and Society.

Special Issue: Masculinies. October Vol. 22, No. 5, Pp. 643-657.

Hall, S. (1997). Representation Cultural Representations and Signifying

Practices Sage Publication.

Mahtani, M. (2001). Representing Minorities: Canadian Media and Minority

Identities. Canadian Ethnic Studies Journal, Vol. 33, No. 3.

‌330ـ3236‌/322تابستان‌‌(‌/‌30)پياپي‌‌3/‌شمارهمچهارو‌بيست‌هاي‌ارتباطي/‌سال‌فصلنامه‌پژوهش

Quarterly Journal of Communication Research, 2017, Vol. 24, No. 2 (90), 117-148‌1

و ها خبرگزاری پوشش خبری گفتمان اقتصاد مقاومتی در

های خبری سایت وب

***نور ، مرتضی چشمه**، جابر پوریانی*، زهرا جعفریدکتر احسان پوری

چکيده

هاي‌مختلف‌‌هاي‌اوليه‌متفاوت‌در‌ميان‌اليه‌اقتصاد‌مقاومتي،‌برداشت‌از‌موانع‌توسعه‌مفهومي‌‌يکيوسعت‌گسـتره‌‌توجه‌به‌‌اقتصاد‌مقاومتي‌است.‌با‌فرهيختگان‌ازجمله‌اصحاب‌رسانه‌نسبت‌به‌ابعاد

اين‌پژوهش،‌به‌روش‌تحليل‌محتوا،‌محتواي‌‌فضاي‌مجازي ‌در‌و‌سرعت‌ارائه‌اطالعات‌در‌انتشارهـاي‌خبـري،‌مـورد‌مطالعـه‌قـرار‌‌‌‌‌‌‌سايت‌وها‌‌منتشر‌شده‌در‌حوزه‌اقتصاد‌مقاومتي‌در‌خبرگزاري

ي‌جامعـه‌آمـار‌‌‌3232گرفت.‌کليه‌متون‌نوشتاري‌مرتبط‌با‌اقتصاد‌مقـاومتي‌منتشرشـده‌در‌سـال‌‌‌‌هاي‌پژوهش‌بيانگر‌اين‌است ‌که‌به‌تناسـب‌زمـاني‌و‌بسـته‌بـه‌‌‌‌‌‌دهند.‌يافته‌پژوهش‌را‌تشکيل‌ميربـط‌بـا‌‌‌‌اي‌کشور،‌همسو‌بودن‌يا‌نبودن‌نهادهـاي‌ذي‌‌هاي‌رسانه‌ناشده‌در‌جري‌موضوعات‌مطرح

سازي‌شـده‌اسـت.‌در‌حـوزه‌سياسـتگذاري‌و‌ارائـه‌‌‌‌‌‌‌ها‌برجسته‌رسانه‌گفتمان‌اقتصاد‌مقاومتي‌درهـاي‌‌‌اند.‌رسـانه‌‌ها‌محتواي‌چنداني‌منتشر‌نکرده‌هاي‌اجرايي‌گفتمان‌اقتصاد‌مقاومتي،‌رسانهراهبرد

مورد‌بررسي،‌صرفاً‌به‌بيان‌مفهوم‌اقتصاد‌مقاومتي‌پرداخته‌و‌در‌ارائه‌راهکـار‌مبتنـي‌بـر‌اقتصـاد‌‌‌‌‌‌اند.‌مقاومتي‌در‌مسائل‌جاري‌و‌روزمره‌مخاطبان‌ناتوان‌بوده

‌ امقاومتي،‌رسانه،‌فضاي‌مجازي،‌تحليل‌محتو‌تي،‌گفتمان‌اقتصادمقاوم‌اقتصاد‌:ها‌کليد‌واژه

:واحي علوم و تحقيقات دانشگاه آزاد اسالمياستاديار يت رسانه، دکتراي ميير نويسنيه مسئول

Email: ehsanpoory@gmail.com

نـور پيـام دانشـگاه کارشناس ارشي مييريت رسانه، ** عالمه طباطباييدانشگاه کارشناس ارشي تحقيقات آموزشي، * دانشگاه آزاد اسالمي کارشناس مييريت دولتي، ***

67/9/01پذيرش نهايي: 61/62/03تجييي نظر: 60/69/03تاريخ دريافت:DOI: 10.22082/cr.2017.26822

001 0306( / تابستان 01)پياپي 2چهارم/ شماره و هاي ارتباطي/ سال بيست پژوهش

مقدمه

در 6920اقتصاد مقاومتي از مفاهيم بنيادي است که از سوي مقام معظم رهبري در سـال

هاي متعيد، مورد سخنراني آن در مطر شي. پس از دييار با جمعي از کارآفرينان کشور

وان يـا فراينـي گفتمـاني در فضـاي سياسـي و عن گرفت و به تأکيي ايشان قرار تبيين و

، انـيك زمـان ميت براي مفهوم اقتصاد مقاومتي در همين اقتصادي جامعه مطر گرديي.

اني. اي به اين موضوع نگاه کرده که هر کيام از جنبه است متفاوتي ارائه شيه هاي تعريف

.انـي کـرده الب ارائـه در اين ميان، تعريف جامع و کامل از اقتصاد مقاومتي را رهبـر انقـ

قتصـاد مقـاومتي يعنـي آن ا»( عنـوان کردنـي: 6906 آبان،) ايشان در دييار با دانشجويان

هـاي خصـومت و هـا دشمنيتحريم، در شرايط شرايط دراقتصادي که در شرايط فشار،

مردمي کردن اقتصـاد، کـاهش «رشي و شکوفايي کشور باشي کننيه تعيين تواني ميشييي

حياکثري از زمان، منابع و امکانات، حرکت نفت، مييريت مصر ، استفادهوابستگي به

بر اساس برنامه، وحيت و همبستگي، حمايت از توليي ملـي و مـييريت منـابع ارزي را

الگـوي ،اقتصاد مقاومتيگفتمان همچنين .«اصلي اين مفهوم دانست راهکارهايتوان مي

متکي بـه دانـش و که البي و اسالمي استاقتصادي بومي و علمي برآميه از فرهنگ انق

هاي کلي اقتصـاد )سياست استگرا، پويا و پيشرو زا و برون فناوري، عيالت بنيان، درون

هاي رو به افـزايش جهـاني، نااقتصاد مقاومتي خواهي توانست در بحر (.6902، مقاومتي

فرصت مناسـ را بخش از نظام اقتصادي اسالم را عينيت بخشي و زمينه و الگويي الهام

سـازد آفريني مردم و فعـاالن اقتصـادي در تحقـق حماسـه اقتصـادي فـراهم براي نقش

هاي کلي اقتصاد سياست 26 سو؛ بني از ديگر (6902، هاي کلي اقتصاد مقاومتي سياست)

سـازي اقتصـاد مقـاومتي در صراحت، اشاره به تبيين ابعاد اقتصادي و گفتمان مقاومتي به

توانني افکار عمومي را نسبت به پذيرش يـا ها مي ارد. از آنجا که رسانهاي د فضاي رسانه

هاي اتخاذشيه از سوي مقامات ارشي نظـام سـوق دهنـي؛ واضـح رد تحوالت و سياست

هـاي ها نقش بسيار مهمي در ارائه اطالعـات و معرفـي ابعـاد و ويژگـي است که رسانه

گفتمان اقتصاد مقاومتي به جامعه بر عهيه دارني.

000هاي خبري سایت ها و وب پوشش خبري گفتمان اقتصاد مقاومتي در خبرگزاري

افـراد از رخـيادها، تفسـير . همچنـين اقناع مخاط است رابزا رسانه به بيان ديگر،

کننـي از اهيا را دنبال مـي اي هها گستر . رسانهگيرد شکل ميهاي مسلط رسانه مبتني بر

هستني يها ابزار رسانه . بر همين اساس،سازد ميتأثيرپذيرتر افراد را ،آنها ازآگاهي ناکه

در همـين . کنني ساختارها و حواد جامعه را شناسايي و تفسير مييد آنها به ممردم که

هـاي سـازي و بازنمـايي گفتمـان هاي مجازي برجسته ها بويژه رسانه زمينه کارکرد رسانه

گيرني و خود واسطه ساختارها شکل مي ها به گرفته در نظام اجتماعي است. گفتمان شکل

نقش دارني، اين ساختارها داراي ماهيتي گفتمـاني دهي مجيد يا تغيير ساختارها در شکل

(. ذکـر ايـن نکتـه 01 ، ص6909پيـران، فرکال ، ترجمه شايسته) و اييئولوژيا است

هـاي هـا و رهيافـت ها، نگرش دييگاه جامعه، يرسم گفتمانضروري است که منظور از

ـ يهـا دسـتگاه و مسـئوالن ،ارشـي نظـام مقامات که است نظري باالدستي اتخـاذ يدولت

به بازنشر و بازنمايي آنها در فضاهاي اجتماعي، فرهنگي، اجتماعي و ها رسانه وکنني مي

ديگر، مسئوالن ارشـي بـا تبيـين عبارت پردازني. به اقتصادي جامعه در ميان آحاد مردم مي

رفتـار کننـي کـه دعوت مي مردمنهادهاي مياني و از ها، رسانه گفتمان مورد نظر به ميد

.تغيير دهني يرسم گفتمان آن با متناس را خود

هاي اصلي اقتصاد مقـاومتي، ها به مؤلفه از اين رو، بررسي و سنجش پرداختن رسانه

رسـاني و فضاي مجازي، با توجه به وسعت گسـتره انتشـار و سـرعت اطـالع بويژه در

شـناخت رويکـرد نخبگـان فراگيري، ضرورت و اهميت فراواني دارد. همچنين فهـم و

تحقـق منظـور پيشـبرد و بت به اقتصاد مقاومتي از منظر همراهي با گفتمان رسمي بـه نس

هاي اصلي اقتصاد مقاومتي داراي اهميت بسـياري اسـت. در ايـن پـژوهش، بـا شاخ

وهـا هـاي اقتصـاد مقـاومتي در خبرگـزاري سنجش و تحليل محتواي برگرفته از مؤلفـه

ها در بازنمايي گفتمـان ي و اثربخشي رسانههاي خبري، ابعاد نظري اقتصاد مقاومت سايت

هـا بـا توجـه بـه سـؤاالت زيـر اقتصاد مقاومتي مورد مطالعه قرار گرفته و تحليل يافتـه

اشاره منظور تسهيل در نوشتار و به در سؤاالت زير «رسانه» صورت پذيرفته است. )واژه

کاررفته است(. اين پژوهش به به نمونه مورد تحليل در

هاي خبري مختلف پوشش يکساني نسبت به گفتمـان سايت ها وب رگزاريآيا خب .6

اني؟ اقتصاد مقاومتي داشته

ها يکسان بوده است؟ هاي اقتصاد مقاومتي در رسانه . آيا ميزان بازنمايي گزاره2

هـاي اقتصـاد سـازي گـزاره هاي خبري مختلفي براي برجسته ها از سبا . آيا رسانه9

اني؟ مقاومتي بهره برده

هاي اقتصاد مقاومتي رابطه وجود دارد؟ ها و گزاره . آيا بين بازه زماني پوشش رسانه1

ها يکسان بوده است؟ هاي اقتصاد مقاومتي در رسانه . آيا پوشش خبري گزاره3

هـا داراي ترتيـ بنـيي و اولويـت هاي اقتصـاد مقـاومتي بـراي رسـانه . آيا گزاره1

اي است؟ رسانه

پيشينه پژوهش

مطالعات داخلي در حوزه اقتصاد مقاومتي بيشتر، به تبيين مفهوم اقتصاد مقـاومتي تاکنون

شرايط پيش رو پرداخته است. آن در کشور و تفسير در

ي، بـا تحليـل سـخنان مقـام معظـم ا مقالـه ( در 6902زاده جهرمي و همکاران ) تراب

هومي سخنان ايشـان ي داده، سعي در ارائه ميل مفپرداز هينظررهبري با استفاده از روش

ي ريـ گ جـه ينت. نويسنيگان ايـن مقالـه اني داشتهو الزامات اقتصاد ها يژگيو پيرامون ابعاد،

، اقتصاد مقاومتي به معناي آمادگي روحي و عملي براي مقابله در برابر حمـالت کنني يم

ي طراحـي الگـوي اقتصـاد سو بهو حرکت ميت کوتاهاقتصادي دشمن و پاسخ به آن در

اسـت. گفتمـان درازمـيت ي در چارچوب الگوي اسالمي ـ ايرانـي پيشـرفت در اسالم

پيش روي اقتصاد ايران و مخت زمان تحـريم و بلنيميتي انياز چشماقتصاد مقاومتي

جنگ نيست.

( 6906سـليماني ) « شش ضرورت اجراي اقتصاد مقاومتي»در مقاله ديگري با عنوان

کشـور، شـرفت يپ ريمسـ ي بلني در ها گامي برداشتن ، در اقتصاد مقاومتي برادارد يمبيان

ي اجرايي و عمليـاتي ها تيريميتوجه به کيفيت، قيمت و تنوع تولييات داخلي، اصال

الزم هـا نهيزميي در برخي خوداتکابا نگرش رسيين به خودکفايي و اتخاذ تيابيري براي

مطر بر معظم انقالب ؛ بسط گفتمان اقتصاد مقاومتي که از سوي رهييافزا يماست. وي

است، براي کشوري چون ايران که مصمم است اقتصاد وابسته به نفـت را متحـول شيه

سازد و به سمت قطع وابستگي از نفت حرکت کني، يا نقشه راه سازنيه است )به نقل

(. 6909از عبيالملکي،

و جواديـه اي اسـت از ملکـان مقاله «سازي اقتصاد مقاومتي ها در نهادينه نقش رسانه»

گيـري يـا بر لـزوم شـکل ييتأکبه چاپ رسييه است. نويسنيگان با 6909سال که در

هاي اقتصادي کشـور در برابـر هاي اقتصادي براي تقويت بنيان به سياست بلنيميتنگاه

هـاي هـا و همچنـين لـزوم اتخـاذ سياسـت ها به نقش رسـانه ناماليمات ناشي از تحريم

ريتـأث اني که با ارائه يا ميل تحليلـي، بـه نقـش و و سعي داشتهاني اي اشاره کرده رسانه

ـ تأکرسانه بر اقتصاد مقاومتي بسردازنـي. نويسـنيگان ايـن مقالـه اتخـاذ دارنـي کـه بـا يي

اي و تقويت سرمايه اجتمـاعي در جامعـه هاي خاصي چون آموزش سواد رسانه سياست

هـاي ترتيـ ، زمينـه کمـا ايـن هو بتوان تغييراتي در سبا زنيگي افراد ايجاد کرد مي

شايان توجهي را به بسترسازي و تحقق اقتصاد مقاومتي فراهم آورد.

« هـا ها به فرصـت اقتصاد مقاومتي تبييل تحريم» اي با عنوان ( در مقاله6906نظافتي )

توانني اقتصاد مقاومتي را به يا فرهنگ عمومي در ميان عامـه ها مي تأکيي دارد که رسانه

هـاي پـرتالطم تحـريم و يل کنني تا جامعه با اين مهم آشنا شـود و از گـذرگاه مردم تبي

هـاي دشـمن را نيـز بـه فرصـتي بـراي سالمتي عبور کني؛ ضمن اينکه تحـريم تهييي به

مـا »جانبه کشـور مبـيل سـازد. وي تقويـت گفتمـان خودکفايي و رشي و پيشرفت همه

عنوان دو راهکار اجرايي را به «بنيان هاي دانش تشکيل و حمايت از شرکت»و «توانيم مي

هاي اقتصاد مقاومتي برشمرده است. شين مؤلفه

«غربت اقتصاد مقاومتي در تبليغـات تلويزيـوني »اي با عنوان ( طي مقاله6909لبا )

به لزوم توجه به توليي داخلي و کاهش واردات کاالهاي مصرفي بـراي مقابلـه مـؤثر بـا

قاومتي؛ همچنين خروج از رکود اقتصادي تأکيي کرده است. ها و پيشبرد اقتصاد م تحريم

هاي اقتصاد مقاومتي مهم ارزيـابي کـرده نويسنيه تأثير تبليغات تلويزيوني را در پيشبرد مؤلفه

هاي صياوسيما را در تناقضي آشکار با راهبردهاي اقتصاد مقاومتي دانسته است. و آگهي

بـه «اي نامتقارن در اقتصـاد مقـاومتي مت رسانهمقاو»با عنوان اي ( در مقاله6909فهيم )

نقش سـينما و تلويزيـون در اقتصـاد مقـاومتي و مقاومـت اقتصـادي در برابـر فشـارهاي

هايي چون تقويت عـيالت اجتمـاعي و پردازد. در اين مقاله، شاخ اقتصادي دشمنان مي

هش واردات، مواجهـه مبارزه با تقسيم ناعادالنه ثروت، حمايت از توليي، سرمايه بومي و کا

با مفاسي اقتصادي، گسترش فرهنگ ساده زيستي در کل جامعـه و بخصـوص کـارگزاران

حکومت، ارتقاي جايگاه و ارزش فعاليت اقتصادي خيامحور در مقابل سوداگري، نزديـا

گرايانـه، مبـارزه هاي اشرافي و تجمـل کردن سطح زنيگي مسئوالن با مردم، تخري ارزش

گرايي و غيره، از عناصر اصلي اقتصاد مقاومتي تلقي شـيه و در ادامـه، با اسرا يا مصر

تـوان بـه هاي تلويزيوني مـي ها و سريال تأکيي شيه است که با بررسي آثار سينمايي و فيلم

هـاي سـينمايي، نسـبت و اين نتيجه دست يافت که مضامين اغل اين آثار، بويژه در فيلم

ف شيه براي اقتصاد مقاومتي نيارد.هاي تعري نزديکي چنياني با شاخ

هـاي اهـالي ( در گزارشي از بيستمين نمايشـگاه مطبوعـات، بـه دغيغـه 6909) بردبار

هاي اقتصاد مقـاومتي پرداختـه اسـت. در ايـن گـزارش، ضـمن رسانه براي تبيين سياست

شين و برخورد سطحي اهالي رسانه با بيانات مقام معظم رهبري پرداختن به خطر شعاري

ها در اين خصوص اشاره شيه است. ر خصوص اقتصاد مقاومتي، به نقش ضعيف رسانهد

هـا در زمينـه تحـوالت اقتصـادي و در مطالعات خارجي نيز طيف وسيعي از بررسي

در 6«ميوز»؛ متحيه االتيا دردر بسط و توسعه آن بوده است. براي نمونه، ها رسانهنقش

انـيازه تجربـه ها به ي که پوشش خبري رسانهطي پژوهشي به اين نتيجه رسي 6002سال

ي مخاطبان در درك و برداشت آنان از شرايط اقتصادي تأثير داشته است؛ بنابراين شخص

هـا منتشـر دانستن اينکه چه نوع اطالعـات اقتصـادي بـراي مخاطبـان از طريـق رسـانه

ي خـال ا نهيآ ها، همانني دانيم پوشش رسانه مي آنکه بويژهاهميت دارد. اريبس شود، مي

1. Mutz

ريتـأث نيسـتني. بررسـي طر يبهاي واقعي نيست. به عبارتي، آنها غش از داده و غل يا بي

هاي کالن اقتصادي بر پوشش خبري، بخش ديگري از مطالعات در ايـن حـوزه شاخ

تعيـين پوشـش » عنـوان ي بـا ا مقالهطي 2961را شکل داده است؛ پژوهشي که در سال

ي اقتصـادي متفـاوتي را آمارها ،ها رسانهشيه، نشان داده است که انجام« اخبار اقتصادي

تغييـر در سـطح نـرخ بـويژه کننـي. براي سطو پوشش خبري، انتخاب و اسـتفاده مـي

و کميـت پوشـش اخبـار انيازه يبراي ريگ ميتصمبيکاري که نقش برجسته و مهمي در

(.2961 ،6اقتصادي دارد )فوگارتي

مبانی نظري پژوهش

‌مقاومتي‌اقتصاد

را ياقتصـاد مقـاومت يکل يها استيس ،معظم انقالب رهبر 6902ونهم بهمن سال بيست

از اهـيا يتـر تر و جـامع روشن يدورنماتا کردنيابال بعي از عبارت جهاد اقتصادي

مشـتمل بـر ها استيس نيشود. ا ميبه آن گشوده و ترس لين يرهايو مس يانقالب اسالم

قـانون 11اصـل يکلـ يها استيس بويژه ن،يشيپ يها استيس ليمبني، در ادامه و تک 21

نـيه يآ يهـا در سـال کـالن اقتصـاد کشـور راهبرد تابه سران سه قوه ابال شي ،ياساس

ايران اسالمي براي که يابيم محورهاي اصلي اقتصاد مقاومتي درمي ترسيم شود. توجه به

وجهـي هاي اين مفهـوم سـه ستهاي جز توجه به باي چاره ،عبور از شرايط حساس کنوني

(.6902نيا، قائمي) نيارداقتصادي، سياسي و فرهنگي ي که اسـت ، اقتصاداني گونه معرفي کرده را اين اقتصاد مقاومتي، برخي از اقتصاددانان

يـا کشـور قـرار کننـيه مصر در رويارويي و تقابل با اقتصاد وابسته و طور معمول به و سـعي در کنـي ميقابل اهيا اقتصادي سلطه ايستادگي منفعل نيست و در م، گيرد مي

بيني و اهـيا دارد. سازي آن بر اساس جهان تغيير ساختارهاي اقتصادي موجود و بومياسـتفاده از منـابع کـردن محيودبراي تياوم اين نوع اقتصاد، بايي هرچه بيشتر به سمت

1. Fogarty

کرد و توجه داشت که اقتصاد نفتي و رهايي از اتکاي اقتصاد کشور به اين منابع حرکت در برابـر ديگر، عبارت به ؛که جنگي وجود داشته باشي يابي ميمقاومتي در شرايطي معنا

کنـي مـي مقاومتي معنا پييا جنگ اقتصادي و همچنين جنگ نرم دشمن است که اقتصاد (.6902حاتم، و پور غفاري)

کنـوني و شـرايط درفشـار هاي حوزهاقتصاد مقاومتي يعني تشخي به بيان ديگر،

بـه هر ياتبييل ،و در شرايط آرماني آنها کردن اثر بيتالش براي کنترل و متعاق آن،

توليي داخـل و تـالش هاي مزيت بر تأکييو ها وابستگياقتصاد مقاومتي کاهش .فرصت

؛اقتصاد مقـاومتي فعـال و پوياسـت نـه اقتصـاد منفعـل و بسـته .براي خوداتکايي است

مقاومت براي دفـع موانـع پيشـرفت و کوشـش در مسـير حرکـت و پيشـرفت که چنان

، داراي قابليـت فعال، پرانرژي اقتصاديمقاومتي، اقتصاد (.6909فهيم، ) شود تعريف مي

فرهنگ ديني، دانـش و سـرمايه بـومي اسالمي، هاي ارزشهماهنگ و مبتني بر کامالًو

آناز گيـري بهـره کـه بـا د اسالمي اسـت همان اقتصا است. به تعبيري اقتصاد مقاومتي،

(. در تعريفـي 6902احمـيي، )عـرب را دور زد و بـه موفقيـت رسـيي ها تحريم توان مي

هـاي است. ايجاد شرکت وري وپاش و افزايش بهره ديگر، اقتصاد مقاومتي، حذ ريخت

نقـش شود که بنيان و حمايت از آنها نيز از مباحث مربوط به اين حوزه محسوب مي دانش

ضـمن اينکـه ايـن مهمي در افزايش توان کشور بـراي حرکـت در مرزهـاي دانـش دارد.

(. 6909 ملکان و جواديـه، ) شود ها مي پذيري در مقابل تحريم موضوع باعث کاهش آسي

دسـتيابي صـورت دري متعيدي است که ها صهيخصو ها يژگيواقتصاد مقاومتي داراي

ي هـا يژگـ يوبه چنين تواني يماز قيرت مقاومت بردار بهرهبه سطح مطلوب آن، اقتصاد

و در عـين حـال، « يريپـذ ضـربه تـوان » دست يابي. نخستين ويژگي اقتصـاد مقـاومتي،

يعني چنين اقتصادي توان مقاومـت در ؛است« ي کليييها تيفعالتياوم »برخورداري از

ايجـاد رکـت آن ي، خللـي در ادامـه ح ريپذ ضربهي متعيد را دارد و بعي از ها تکانهبرابر

مقـاومتي، برخـورداري از اقتصـاد . دومـين ويژگـي، ستييا يبازنمو از حرکت شود ينم

برخورداري از قيرت دستيابي » است. هرچني ممکن است که« قيرت دستيابي به تعادل»

توانمنـيي در »، همان تعادل اوليه نباشي. ويژگي ديگر اقتصاد مقاومتي، وجـود «به تعادل

صورتي که در زمـان رويـارويي بـا بحـران سـرعت نـوآوري تشـييي است، به« نوآوري

اقتصاد نوآور است. خصيصه چهارم اقتصاد مقاومتي اي يعني اقتصاد مقاومتي، شود؛ يم

ي اجتمـاعي گسـترده بـراي هـا شـبکه ي ميني فعـال و نهادهااين است که برخوردار از

اي از ايـن مـوارد، جل مشارکت عمومي در تمامي ابعاد زنيگي اقتصـادي اسـت. جـي

ي الزم بـراي تغييـر مسـير و ايجـاد روال جييـي ريپـذ انعطا اقتصاد مقاومتي، از سطح

محتمـل نسبت به آينـيه کني يمزنيگي برخوردار است و در نهايت اينکه همواره تالش

ي متناسـ را هـا واکـنش و ممکن پيش رو، شناخت کافي داشته باشي و قابليـت بـروز

(.6901قاسمي، ) آتي ايجاد کنينسبت به روييادهاي

‌هاي‌کلي‌اقتصاد‌مقاومتي‌مقاومتي‌برگرفته‌از‌سياست‌هاي‌اقتصاد‌گزاره

: توسعه کـارآفريني، مشـارکت عمـومي در فعاليـت اقتصـادي، ارتقـاي 6هاي بني گزاره

پذيري اقتصادي طبقات پايين و متوسط جامعه درآمي، نقش

مانيهي نظام ملي نوآوريبنيان، سا : اقتصاد دانش2هاي بني گزاره

وري در اقتصـاد، توانمنيسـازي نيـروي کـار، تقويـت : رشـي بهـره 9هاي بنـي گزاره

هاي اقتصاد جغرافياي کشور پذيري اقتصاد، قابليت رقابت

ها، کاهش شيت انرژي، ارتقاي عيالت اجتماعي : هيفمنيسازي يارانه1هاي بني گزاره

وسعه نيروي انسانيبري عادالنه، ت : سهم3هاي بني گزاره

: افزايش توليي داخلي، توليي محصوالت راهبـردي، تنـوع در مبـادي 1هاي بني گزاره

کاالهاي وارداتي، نياشتن وابستگي اقتصادي به کشورهاي خاص

نيازهاي اوليه نيتأم: 7هاي بني گزاره

: اصال الگوي مصر ، مصر کاالهاي داخلي2هاي بني گزاره

صال و تقويت نظام مالي، ايجاد ثبات در اقتصاد ملي: ا0هاي بني گزاره

صادرات: حمايت از صادرات کاال، ثبات رويه در 69هاي بني گزاره

هاي پيشرفته : توسعه حوزه عمل مناطق آزاد، انتقال فناوري66هاي بني گزاره

ي: همکاري اقتصادي در سطح جهاني، ديسلماسي در خيمت اهيا اقتصاد62هاي بني گزاره

پذيري اقتصادي : مقابله با ضربه69هاي بني گزاره

هـاي توليـي گـاز، توسـعه ظرفيـت و : افزايش ذخاير راهبردي نفـت 61هاي بني گزاره

گاز و نفت

ساز، افزايش صادرات غيرنفتي ، توسعه کاالهاي بهينهافزوده ارزش: افزايش 63هاي بني گزاره

ي، حذ دستگاه غيرضروريجويي در نظام ادار : صرفه61هاي بني گزاره

بر درآمي ماليات ييتأک: اصال نظام درآميي دولت، 67هاي بني گزاره

: افزايش سهم صنيوق توسعه ملي62هاي بني گزاره

سازي اقتصادي سازي اقتصادي، سالم : شفا 60هاي بني گزاره

: تقويت فرهنگ جهادي در اقتصاد29هاي بني گزاره

سازي اقتصاد مقاومتي ن: گفتما26هاي بني گزاره

تحريم، مييريت مخاطرات اقتصادي ي، رصي برنامهآفني: توسعه 22هاي بني گزاره

: نظام توزيع شفا ، نظارت بر بازار29هاي بني گزاره

: افزايش استانيارد کاالي داخلي21هاي بني گزاره

‌اي‌در‌اقتصاد‌مقاومتي‌‌اثربخشي‌رسانه

در جمعـي هـاي رسانه نقش يافتن اهميت و اجتماعي پيچييگي دليل به کنوني عصر در

فرهنگـي، هـاي زمينـه در وسـايل ايـن جوامـع، کـاربرد در عمودي و افقي روابط ايجاد

ــيش ــيش اقتصــادي، ورزشــي، سياســي ... ب ــارکرد. اســت مشــهود ازپ ــا رســانه ک در ه

آور اسـت؛ زيـرا زيـان هـم و سـودمني هم مردم، براي زنيگي روزمره هاي گيري تصميم

پييـي همگنـي و پيوسـتگي تواننـي مي که هستني دم دو تيغ همچون گروهي هاي رسانه»

و هسـتني اجتمـاعي هـاي شـکا سـاختن تـر ژر و بخشـيين وسعت به آورني، قادر

جامعـه فضـاي در خاصـي را ايـيئولوژي بـذر و باشـني توسعه دهنيه بشارت توانني مي

اي رسـانه نهادهـاي معـرض در امـروزه هـا (. انسان 931، ص 2962، 6)ويبلي« بسراکنني

بـر را خـود رفتارهـاي و شناسـني مي رهگذر اين از را انييشني؛ دنيا شوني؛ مي مي متولي

کتـاب، مجلـه، فـيلم، يعنـي حاضـر، عصـر رايـج هاي رسانه برگرفته از الگوهاي اساس

از فراتـر شـي نق هـا رسانه امروز نقش البته. دهني مي سامان آنها امثال و ماهواره، اينترنت

بـراي نويني ارتباطات، ابزارهاي و اطالعات عصر در ها رسانه. است صر رساني اطالع

تواننـي حـس مـي هستني. آنها آوري جنگ گاه و حتي آن افزايش يا بحران، کاهش ايجاد

بـه تواننـي همچنين مـي سازني، دور عيني مسائل از را ها القا کنني و ذهن را کاذبي امنيت

از يکـي کما کنني. اين جامعه اعضاي يکايا در بالنيگي و شوق، حيات و شور ايجاد

جامعـه هـاي واقعيـت بيـان و انتقـال بـا اسـت کـه جمعي هاي رسانه مثبت کارکردهاي

بخشـني تحقـق شخصـي را و گروهـي نـه و ملـي منافع عرصه در روشنگري توانني مي

ـ م ،ياطـات عمـوم مهم در مسـئله ارتب يها از بحث يک. ي(62 ، ص6926ي، ني)حس زاني

است کـه مـردم در نيبحث ا ي،. در ارتباطات عمومستا يافکار عموم برها تأثير رسانه

هـا منتشـر آنچـه رسـانه دربارهمردم اي. آينکن يو به چه فکر م يينگو يمورد چه سخن م

و خـود هسـتني قـيرت انتخـاب و فعـال ياينکه دارا اي ينکن يفکر مو گفتگو ني،نک يم

يکي ،موضوع ني. اينکن يخود را خلق م کردن فکرو ينيشياني يها و سوژهموضوعات

نگــاه بــه ينــوع آن يبررســســت کــه ا يدر ارتباطــات عمــوم ياز موضــوعات اساســ

.رود به شمار مي يها بر افکارساز تأثيرگذاري رسانه

کـالن وجـود دارد. نظريـه سه ي،ها بر افکار عموم تأثيرگذاري رسانه زانيدر مورد م

کـه ورزد يو تأکيـي مـ دانـي مـي را مطلـق يافکار عموم برها تأثير رسانه نخست، هيرنظ

ـ ا گـر، يعبـارت د . بهينکن يم نييمردم را تع يفکر يها تيها اولو رسانه ـ نظر ني يهـ ،هي

کننـيه تعيينعامل نيرتثرمؤرا ها و رسانه است نشيهل يقا نامخاطب يبرا يقيرت انتخاب

نظريـه . کنـي يصيق مـ يا توده جامعهدر مورد شتريکه البته ب است دانسته يافکار عموم

ـ نظر نيا اساس بر. کني يها اشاره م رسانه بودن فعالقيرت انتخاب و به ،گريد مـردم ه،ي

1. Weible

هـا و سـخنان ها تنهـا گفتـه و رسانه نينک يم نييرا خود تع يو رفتار يفکر يها تياولو

اسـاس بـر نيارنـي. يکـار عمـوم و تـأثيري بـر اف دهنـي يرا بسـط و گسـترش مـ آنان

يهمخـوان شـتر يو باسـواد ب افتهي جوامع توسعه با هينظر ني، اگرفته صورت هاي پژوهش

ـ رسانه دوسويهبر رفتار شتريب سوم، هينظر. اما دارد ،شـتر يبو تأکيـي دارد ناهـا و مخاطب

ـ بـاور نظر بـه اسـت. يبيترک نظريه اي هـا و سـوژه يهـا در مـوارد رسـانه ،پـردازان هي

خـود سـوژه يو در مـوارد دهني يو آن را بسط م رنييگ يموضوعات خود را از مردم م

ـ نکهـا فکـر و عمـل به آن سـوژه دارني که مي واو مردم را ينکن يخلق م )سـلطانيفر و ين

(.661 ، ص6922هاشمي،

ـ توان يمـ رانيمانني ا يا ها در جامعه ست که رسانهنجايا تيواقع را يافکـار عمـوم ين

هاي جامعه، تمامي بخش هاي جمعي در ما رسانه ير قرار دهني. در جامعه امروزتحت تأث

عنوان يکي از تأثيرگـذارترين ابزارهـا ها به نفوذي گسترده دارني. رسانه حضوري دايم و

توانني مسير يا کشور را بـراي پيشـبرد اهـيا تغييـر دهنـي. همچنـين نسـبت بـه مي

قاومتي و ترويج آن اقيام کنني و اقتصاد مقـاومتي را هاي اقتصاد م شناسايي و تبيين مؤلفه

عنوان يا فرهنگ عمومي، در ميان عامه مردم، نهادينه و جامعه را با اهميت وجـودي به

آن آشنا سازني. مؤمني در پاسخ به ايـن پرسـش کـه انتظـارات جامعـه و نظـام ملـي از

انگـار توانني افراد را سـهل ها مي رسانه»اين زمينه چيست؟ اظهار کرده است: ها در رسانه

ي برخورد کنني که گسـتره و عمـق شـناخت آنـان از ا گونه بهيا دارني نگهنگر، و سطحي

هـا حـل راهي جستجوواقعيت مسائل بنيادي افزايش يابي تا با کيفيت بيشتري بتوانني در

تـا ام شـود ها در سطح ملي انج برآيني. نکته بسيار مهم ديگر که بايي با استمياد از رسانه

ي و نفـوذ در رگـذار يتأث، قـيرت مرات سلسلههاي کشور به نسبت يي که همه رسانهجا

آن چارچوب از مسئوليت بيشتري برخوردار شوني؛ همان است کـه در ادبيـات اقتصـاد

مفهومي شيه است. اين بنيي سياسي با نام دستکاري واقعيت يا مهنيسي تاريخ، صورت

تجربگــي در دنيــا قــرار دارد. ي در بــاالترين درجــه خــودهــاي رانتــ پييــيه در اقتصــاد

ها در اقتصاد سياسي ايران دهي؛ بخش بزرگي از واقعيت هاي موشکافانه نشان مي بررسي

گيري مشـخ گيري مشخصي دارد. اگر اين جهت شود و جهت وارونه نمايش داده مي

گـروه ي کنـيم، دو گيـر دهنيگان دستکاري واقعيـت رد برنيگان و زيان را از موضع نفع

دهنيگان، قابل شناسايي هستني: تولييکننيگان و عمـوم مـردم عميه در ليست ثابت زيان

ها را در راهبرد اقتصـاد مقـاومتي از توان نقش رسانه بيان ديگر، مي (. به601 ، ص6901)

، 26طــور مشــخ در مــاده بــهمنظــر مــتن سياســت ابالغــي دو منظــر نگريســت: از

هـا قـرار داده اسـت. بـر اسـاس رسـانه بر عهـيه قتصاد مقاومتي را سازي بحث ا گفتمان

طور غيرمستقيم ماده به نقش رسانه به 1کارکردهاي رسانه در بحث توسعه اقتصادي، در

است. ماده يا به با هي به حياکثر رسانين اطالعات آحاد جامعـه انسـاني اشاره شيه

بحـث اصـال 2ه توسعه است. ماده پردازد که يا وظيفه سنتي براي رسانه در مقول مي

طـور غيرمسـتقيم کني که به الگوي مصر و ترويج مصر کاالهاي داخلي را مطر مي

سازي اقتصاد و مبارزه بـا فسـاد مربوط به شفا 60دهي. ماده ها را نشان مي نقش رسانه

هـا دهه قبل براي رسـانه 9عنوان يکي از اصول حکمراني شايسته، در حيود است که به

نيـز در 29دارد. مـاده 60هم نشان از نقش رسانه در اجراي ماده است و آن مطر شيه

کنـي. از ديـيگاه خصوص تقويت فرهنگ جهادي بر نقش رسانه تأکيـي غيرمسـتقيم مـي

کردن مسير توسعه و نوعي برانگيختن عزم ملـي بـراي نظريه نوسازي نقش رسانه کوتاه

يي دارد که الزمه آن، توجه دولت به باز شين فضاي ازهاين شيپاين هي است. اين امر

گونـه توان اين بر اين اساس مي (.609 ، ص6901حق، ) ها به اين عرصه است ورود رسانه

سازي اقتصاد مقاومتي عبارت است از: ها در فرهنگ کار ويژه رسانهاستنباط کرد که

صادي متناس با نياز کشوربه الگوهاي مناس اقت بخشيين تنوعترويج اقتصاد مقاومتي و

گـذاري، منـابع هاي راهبـردي اقتصـادي در سـطو سـرمايه حوزه ميو تحک تبيين

هاي تولييي انساني و فرصت

در کشور گذاري سرمايهرشي با هي بخشي مناس و متعادل و آگاهي رساني اطالع

کشـور نقش آثار آن بر اسـتقالل اقتصـادي نييفرهنگ کار و تب قيگسترش و تعم

(.6909بردبار، )

‌اي‌اقتصاد‌مقاومتي‌سازي‌رسانه‌گفتمان

فـرکال ، ) گيـرد دربرمـي است که يا مفهـوم کلـي را هايي گزارهاز اي مجموعهگفتمان

مـنظم و قابـل دفـاع ، گفتمان، ارائه فکـري منسـجم ( 13 ، ص6909پيران، ترجمه شايسته

رهبـر يـا ايـيئولوگ و يـا که از سوي يـا استمبتني بر فرهنگ و اعتقادات يا جامعه

قـرار هـا گيـري جهت، تبليغات و ها فعاليتو محور شود ميفعال سياسي يا فرهنگي تبيين

دهي و بـر سرنوشـت مـردم و کشـور تـأثير اي جهت مي مييريتي و رسانه نظام بهگيرد، مي

ن و ادهي و پيرامـون آن مخالفـ گذارد، رفتارهاي سياسي و اجتماعي خاصي را شکل مي مي

سياسي از لحاظزبان و نظام بازنمايي است که ينوع ،گفتمان .کنني آرائي مي وافقين صفم

منسجم از معاني را درباره يا حيطـه موضـوعي اي مجموعهتا يابي ميو اجتماعي توسعه

. اين معاني در خيمت منافع گروهي از اجتماع است کـه گفتمـان کنيايجاد و توزيع ،مهم

آن معـاني کني تـا ميتالش اش عقييتيو از طريق عملکرد گيرد مياز درون آن سرچشمه

يا ساختار معرفتـي اسـت کـه در ،هر گفتمان تر، ساده. به بيان کنيرا به عقل سليم تبييل

سازي در اصل، فراينـي تبـييل و يـا ورود . گفتمانشود ميجامعه حاکم برشرايطي خاص

ادي و فرهنگي بـه ادبيـات رايـج جامعـه و سياسي، اجتماعي، اقتص هاي گفتمانيا ها نظريه

، آمـوزش و سـازي فرهنـگ راهکارهـاي اي از توان مجموعه آن را ميزنيگي مردم است و

سازي فراينيي است که با شناخت جامعـه هـي و . گفتماندانستتبيين مباني در جامعه

اسـت. بـار زمـانبر و فراينـيي ،و اغل پذيرد مياستفاده از ابزار رسانه و آموزش صورت

(.6902اسيي، ) استهاي مختلف سازي بر دوش رسانه اصلي گفتمان

عمـومي هاي گفتماناي در خصوص تبيين و ترويج فرهنگ و ها توانايي بالقوه رسانه

هـا رسـانه . شـوني واقـع مـي مـؤثر دارني و در اجراي بسياري از اهيا کشـورها کـامالً

. هنر رسانه، بمباران فکر و کننيلي را معلوم مجهو امر را مجهول و يامر معلوم توانني مي

سـازي انييشه مخاط است و در دنياي امروز، حمايت رسانه، راهبرد اساسـي گفتمـان

جامعه است سازي فرهنگبخشي و ، رسانه شاهراه اصلي هويتدرواقع. آيي مي حساب به

سـازي اقتصـاد مـان را در گفت ها نقش رسانه .کشي ميکه مباني هنر و انييشه را به همراه

تبيـين در را خود نقش بايي ها رسانه اينکه اول. کرد تحليل زمينه دو در توان مقاومتي مي

کـه آنجـا تا ها رسانه خودِ اينکه دوم و کنني ايفا خوبي به مقاومتي اقتصاد رساني اطالع و

(.6902نيا، باشني )قائمي مقاومتي اقتصاد به عامل توانني مي

هاي اوليـه متفـاوت در ميـان اقتصاد مقاومتي، برداشت سعه مفهومي يکي از موانع تو

هاي مختلف فرهيختگان ازجمله اصحاب رسانه نسـبت بـه ابعـاد اقتصـاد مقـاومتي اليه

طـور خـاص، بـراي دهي که فرايني تبيين اقتصاد مقاومتي بـه است. اين موضوع نشان مي

ساز در برابـر قتي عناصر گفتمانطور عام، براي عموم طي نشيه است. و فرهيختگان و به

سـازي توانني نقش مؤثري در برآيني گفتمان طور قطع نمي اني، به فرايني تبيين قرار نگرفته

شـود، هايي هم که درباره واقعيت اقتصـاد مقـاومتي ارائـه مـي ايفا کنني. تفاسير و تحليل

لي و مفـاهيم هاي برداشتي نسبت به ماهيت واقعي مفهوم اصـ گاهي بر گستره پيچييگي

افزايي و زمينه بهبود نگرش را نسبت به تعريف دقيق، اهميـت فرعي اقتصاد مقاومتي مي

رسـي کـه فراينـي تبيـين سازد. از اين رو، به نظر مي و جايگاه اقتصاد مقاومتي دشوار مي

سـازي شـود تـا زمينـه اقتصاد مقاومتي از سوي عوامل متعيد ساخت گفتمان بايي سـاده

(.6901يق موضوع و پذيرش اجتماعي آن فراهم آيي )سلطانيفر، درك مفهوم دق

اي نيسـت بلکـه فرآينـيي مرحله اي آني و تا سازي، پيييه بايي توجه داشت که گفتمان

سـازي نهادهـايي اسـت کـه در چرخـه گفتمـان اجتماعي، برگرفته از نقش و کارکرد تمامي

هـا ه بر الگوي تـأثير قيرتمنـي رسـانه هاي ارتباطي ک حضور دارني. برخال بسياري از نظريه

کنني و نقش عامليت و قطعيت زيـادي بـراي رسـانه )در برابر الگوهاي اثر محيود( تأکيي مي

.(6926سورين و تانکارد، ترجمه دهقان، ) در حوزه تأثيرگذاري قائل هستني

‌شناسي‌پژوهش‌روش

و هـا قرائت وه ارائهنح سنجش منظور به محتوا ليتحل روش براي انجام اين پژوهش، از

تحليـل محتـوا يـا .استفاده شـيه اسـت يمجاز يفضا در يمقاومت اقتصاد يها تيروا

و شـود ميتاريخى اسنادى محسوب هاي پژوهشو اي مشاهيه پژوهشمورد خاص در

،ماهيت، پژوهشى کمّى است که از طريق آن محتواى کيفى منـابع مـورد بررسـى نظر از

(. 222 ص ،6922شـود )ازکيـا، مـي کمّـى تبـييل هاي دادهه هاى آمارى ب طى دستکارى

مني و کمي محتـواي بيـان براي توصيف عيني، نظام تحليل محتوا فني پژوهش است که

اي بسيار مؤثر بـراي بررسـي محتـواي رود. اين روش، شيوه کار مي شيه در ارتباطات به

ي اهــيا و مبنــا بــر محتــوا ليــتحلي آمــار جامعــه(. 6927بيابــانگرد، ) هاســت رســانه

بررسـي ،حاضـر مطالعهترين اهيا مهم ازي ک، يشود يم مشخ ي پژوهش ها هيفرض

ي مجـاز ي فضـا دري مقاومت اقتصاد مختلفي ها تيرواي ساز برجسته ويي بازنماميزان

اقتصـاد حـوزه ي درنوشـتار متـون ي اين پـژوهش را کليـه آمار جامعهبنابراين، ؛است

هاي خبري، سايت ها و وب رويس يا صفحه اقتصاد خبرگزاريي منتشر شيه در سمقاومت

در انتخـاب . دهـي تا اسفني همان سـال تشـکيل مـي 6901در بازه زماني فروردين سال

پـژوهش هـاي توجه به پرسش کل جامعه آماري با منظور امکان تسري به نمونه آماري به

است. بـر ايـن اسـاس، يا دوره زماني در نظر گرفته شيه ها نمونه بودندسترس در و

ي )واحـي مرکـزي خبـر، خبـر تيسـا وي خبرگـزار وپـنج بيسـت ياقتصادهاي هصفح

خبرگزاري جمهوري اسالمي ايرنا، خبرگزاري کار ايـران ايلنـا، خبرگـزاري دانشـجويان

ايران ايسنا، خبرگـزاري فـارس، خبرگـزاري مهـر، باشـگاه خبرنگـاران جـوان، باشـگاه

، خبرگزاري تسنيم، خبرگـزاري شبسـتان، خبرگـزاري برنـا، خبرنگاران دانشجويان ايران

آنالين، خبرگزاري اقتصاد ايران، سايت خبري تابنـاك، سـايت خبـري سايت خبري خبر

نيـوز، سـايت فرارو، سايت خبري افکارنيوز، سايت خبري عصر ايران، سايت خبري مشـرق

اب، پايگاه خبـري فـردا و نيوز، پايگاه خبري تحليلي انتخ خبري رجانيوز، سايت خبري جهان

ـ مـيت بهنيوز( پايگاه خبري آفتاب صـورت تصـادفي ( بـه 6901ي )سـال شمسـ سـال اي

.اني سيستماتيا و با استفاده از فرمول کوکران براي بررسي انتخاب شيه

برگه از، اطالعات آوري جمع بـراي و سامانمني تصـادفي روش از، گيري نمونه براي

، بــود شـيه سـاخته پژوهشگر سوي کيگذاري از ستورالعملد به توجه با که کيگذاري

واحيهاي تحليل اين پژوهش براي کيگـذاري کـه معـادل متغيرهـا .شيه است اسـتفاده

هـاي ابالغـي اقتصـاد هاي استخراج شيه از متن سياست شود، گزاره تعريف عملياتي مي

دسـت آمـيه از مقاومتي بوده است که شر آن در بخش قبلي آميه است. اطالعات بـه

هـاي گفتگـو، گـزارش، قالـ هـاي مـورد بررسـي در ها و سـايت هريا از خبرگزاري

هـاي هاي اقتصاد مقاومتي استخراج شـيه از سياسـت مصاحبه، يادداشت بر اساس گزاره

کلي اقتصاد مقاومتي، کيگذاري و تحليل شيه است.

از تعـيادي ميـان رد کيگذاري برگه، ها مقوله صوري روايي تعيين منظور به همچنين

شــيه تأييــي آن روايــي و توزيــع ، محتـوا تحليل کارشناسان و تحقيق روش استادان

کـار به( درصـي و فراوانـي) توصيفي آمار، ها داده وتحليل تجزيه براي، در نهايت و است

.رفته است

وم اجتماعي کاربرد وسيعي که در عل SPSSافزار آماري هاي کمي با استفاده از نرم يافته

دارد، تحليل و ارزيابي شيه و جياول از اين برنامه استخراج شيه است.

اقتصـاد هـاي ابالغـي بيست و چهارگانه سياست نتايج بيانگر ميزان بازنمايي بنيهاي

دسـت آمـيه هـاي بـه . تحليل يافتـه هاي خبري است ها و سايت در خبرگزاري مقاومتي

ها، محافل علمـي سازي اقتصاد مقاومتي از طريق رسانه )گفتمان 26دهي که بني نشان مي

9)حمايت از صادرات کاال، ثبات رويـه در صـادرات(، بنـي 69(، بني و ... دانشگاهيو

پـذيري اقتصـاد، وري در اقتصاد، توانمنيسازي نيـروي کـار، تقويـت رقابـت )رشي بهره

ش توليـي داخلـي، توليـي محصـوالت )افزاي 1هاي اقتصاد جغرافياي کشور(، بني قابليت

راهبردي، تنوع در مبادي کاالهاي وارداتي، نياشتن وابسـتگي اقتصـادي بـه کشـورهاي

)همکاري اقتصادي در سطح جهـاني، ديسلماسـي در خـيمت اهـيا 62خاص( و بني

ـ تحليلي هاي خبري ها و سايت خبرگزارياقتصادي( به ترتي ، بيشترين بازنمايي را در

جويي در نظـام )صرفه 61بري عادالنه، توسعه نيروي انساني(، بني )سهم 3ني. بني ا داشته

)اصـال نظـام درآمـيي دولـت، تأکيـي بـر 67اداري، حذ دستگاه غيرضروري(، بني

)افزايش سهم صنيوق توسعه ملي( نيز کمترين بازنمـايي را در 62درآمي ماليات( و بني

بـه هاي خبري ـ تحليلـي مـورد نظـر ها و سايت بازه زماني اين پژوهش در خبرگزاري

‌اني. خود اختصاص دادههـاي ابالغـي اقتصـاد مقـاومتي در ميـان بيانگر فراواني بازنمـايي سياسـت 6جيول

اسـاس هاي خبري ـ تحليلـي اسـت. نتـايج ايـن بررسـي کـه بـر ها و سايت خبرگزاري

بيسـت و چهارگانـه هـاي اسـتخراج شـيه از بنـيهاي محاسبه ميزان پرداختن به گـزاره

دست آميه است؛ بيانگر ايـن اسـت کـه محتواي نمونه آماري به هاي ابالغي در سياست

پايگاه »، «خبرگزاري دانشجويان ايران: ايسنا»، «خبرگزاري جمهوري اسالمي ايران: ايرنا»

بيش از سـاير « خبرگزاري فارس»و « خبرگزاري مهر»، «ايران اکونوميست»، «خبري فردا

. انـي هاي خبري بـه بازنمـايي گفتمـان اقتصـاد مقـاومتي پرداختـه ها و سايت يخبرگزار

، «سـايت خبـري انتخـاب »، «نيـوز جهـان » يتحليلـ ـ هاي خبـري ها و سايت خبرگزاري

سـايت »، «خبرگزاري اقتصاد ايـران »، «خبرگزاري کار ايران: ايلنا»، «سايت خبري تابناك»

«افکـارنيوز » و «سـايت خبـري فـرارو »، «آناليـن خبر سايت خبري»، «خبري عصر ايران

انـي و هـاي گفتمـان اقتصـاد مقـاومتي داشـته فعاليت متوسطي در زمينه بازنمايي گـزاره

خبرگـزاري »، «باشـگاه خبرنگـاران دانشـجويان ايـران »، «واحي مرکـزي خبـر »سرانجام

«ري شبسـتان خبرگزا»و « نيوز آفتاب»، «نيوز رجا»، «نيوز مشرق»، «خبرگزاري برنا»، «تسنيم

.اني پرداخته 6901به بازنمايي کمتري در طول سال

ها و های اقتصاد مقاومتی در خبرگزاری . میزان بازنمایی سیاست1جدول

های خبری سایت وب

درصد فراوانی هاي خبري خبرگزاري و سايت 4/43 04 خبرگزاری جمهوری اسالمی ایران: ایرنا

1/42 17 خبرگزاری دانشجویان ایران: ایسنا

5/7 54 پایگاه خبری فردا

0/5 41 ایران اکونومیست

درصد فراوانی هاي خبري خبرگزاري و سايت 6/5 30 خبرگزاری مهر

5/5 31 خبرگزاری فار

5/5 31 سایت خبری الف

1/4 33 نیوز جهان

1/4 33 سایت خبری انتخاب

4/4 31 سایت خبری تابناک

1/3 26 ایران: ایلناخبرگزاری کار

1/3 26 خبرگزاری اقتصاد ایران

5/3 24 سایت خبری عصر ایران

2/3 24 آنالین خبرگزاری خبر

3 21 سایت خبری فرارو

3 21 افکارنیوز

1/4 43 واحد مرکزی خبر

1/4 43 باشگاه خبرنگاران دانشجویان ایران

1/4 43 خبرگزاری تسنیم

5/4 44 خبرگزاری برنا

4/4 41 نیوز رقمش

1/1 6 رجانیوز

6/1 4 نیوز آفتاب

4/1 4 خبرگزاری شبستان

اقتصاد مقـاومتي اسـت و هاي گفتمان ، بيانگر فراواني سبا بازنمايي گزاره2جيول

هـاي اقتصـاد مقـاومتي بـه سـبا گـزارش درصـي از گـزاره 29تقريباً دهي که نشان مي

، کارشناسـان اسـتادان دانشـگاه احبه بـا مصـ صورت درصي، به7/62 است. بازنمايي شيه

صـورت تحليـل يـا درصي نيز بـه 2/7مسئوالن نهادهاي سياسي و اقتصادي و اقتصادي،

اني. شيه مقاله ارائه

در فضای مجازی . سبک ارائه محتوا2جدول

درصد فراوانی سبک محتوا 5/70 533 گزارش

2/4 21 تحلیل

6/3 24 مقاله

7/42 16 مصاحبه

411 671 کل جمع

های خبری با سبک ارائه محتوا ها و سایت خبرگزاری . بررسی رابطه بین نوع3جدول

نوع مطالب

ها سايت کل جمع مصاحبه مقاله گزارش

43 2 1 44 واحد مرکزی خبر

04 44 43 63 ایرنا

26 1 1 26 ایلنا

17 4 2 14 ایسنا

22 41 4 3 فار

30 4 1 31 مهر

43 1 4 4 ران جوانباشگاه خبرنگا

43 1 1 43 تسنیم

4 1 1 4 شبستان

44 6 1 5 برنا

24 4 1 21 خبرآنالین

26 1 2 24 خبرگزاری اقتصاد ایران

31 4 1 20 تابناک

21 1 1 21 فرارو

31 44 45 0 الف

21 2 1 41 افکارنیوز

24 4 1 23 عصر ایران

نوع مطالب

ها سايت کل جمع مصاحبه مقاله گزارش

41 2 7 4 نیوز مشرق

41 1 1 41 ایران اکونومیست

6 4 4 4 رجانیوز

33 1 1 47 نیوز جهان

33 4 1 32 انتخاب

54 1 3 41 فردا

4 4 1 3 نیوز آفتاب

671 15 52 533 کل جمع

114/1 =sig 46 =df 14/3 =X2

ــواي گــزاره 1جــيول ــي توليــي محت ــانگر فراوان ــاومتي در نهــاي گفتمــا بي اقتصــاد مق

درصـي مطالـ در 3/01تقريبـاً دهي کـه هاي خبري است و نشان مي ها و سايت خبرگزاري

هاي خبـري يا سايت ها خبرگزارينگاران حوزه اقتصاد مقاومتي، تأليف خبرنگاران و روزنامه

هـاي و سـايت ها درصي مطال در حوزه اقتصاد مقاومتي اقتباس از خبرگزاري 3/1و حيود

‌.شود ديگر است. يا درصي مطال را نيز ترجمه از منابع التين شامل مي خبري

. تولید محتوا4جدول

درصد فراوانی محتوا توليد

6/04 634 تألیف

5/4 31 اقتبا

0/1 6 ترجمه

411 671 کل

های خبری با نوع محتوای ها و سایت . بررسی رابطه بین نوع خبرگزاری5جدول

تولیدشده

محتوا نوع ها سايت

کل جمع ترجمه اقتباس تأليف

43 1 4 42 واحد مرکزی خبر 04 7 4 11 ایرنا 26 1 1 26 ایلنا 17 1 3 14 ایسنا 22 1 1 22 فار 30 1 1 30 مهر

43 1 1 43 باشگاه خبرنگاران جوان 43 1 4 42 تسنیم 4 1 1 4 شبستان 44 1 1 44 برنا 24 1 1 24 خبرآنالین

26 1 4 25 رگزاری اقتصاد ایرانخب 31 1 4 20 تابناک 21 1 3 47 فرارو 31 1 4 34 الف 21 1 1 21 افکارنیوز 24 1 3 24 عصر ایران 41 1 1 41 نیوز مشرق

41 1 1 41 ایران اکونومیست 6 1 1 6 رجانیوز 33 1 5 21 نیوز جهان 33 1 2 34 انتخاب 54 1 3 41 فردا 4 1 1 4 نیوز آفتاب 671 6 31 634 جمع کل

114/1 =sig 46 =df 4/7 =X2

بيانگرحجم محتواي منتشرشيه در حوزه اقتصـاد مقـاومتي در بـازه زمـاني 1جيول

است. بيشترين بازنمايي محتواي مرتبط با اقتصاد مقاومتي به ترتيـ 6901هاي سال ماه

.بوده است آذرو فروردين، بهمنهاي در ماه

های اقتصاد مقاومتی بازنمایی گزاره ه زمانی. باز6جدول

درصد تجمعی درصد فراوانی زمان بازنمايی 3/43 3/43 10 ماه فروردین

1/22 6/0 64 ماه اردیبهشت

3/20 4/6 43 خردادماه

3/36 7 47 تیرماه

1/44 5/5 37 مردادماه

4/51 4/1 50 شهریورماه

6/56 4/6 43 مهرماه

0/64 4/1 56 آبان ماه

2/75 3/41 60 آذرماه

2/14 0 61 ماه دی

411 1/45 416 ماه بهمن

هـاي ابالغـي استخراج شيه از سياسـت هاي بيانگر فراواني بازنمايي گزاره 7جيول

هـاي خبـري مـورد سايت ها و وب شيه در خبرگزاري صورت تفکيا اقتصاد مقاومتي به

هـاي هـا و سـايت کـه خبرگـزاري کنـي است. نتايج بيان مي 6901بررسي در طول سال

اصال و تقويت نظـام »، «سازي اقتصاد مقاومتي گفتمان» تحليلي مفاهيمي مانني -خبري

توليي محصـوالت »، «اقتصادي اهيا ديسلماسي در خيمت»، «بنيان دانشاقتصاد »، «مالي

ســازي شــفا »، «مشــارکت عمــومي در اقتصــاد»، «رصــي برنامــه تحــريم»، «راهبــردي

را بـا شـيت « تقويـت فرهنـگ جهـادي در اقتصـاد »و « توسـعه کـارآفريني »، «اقتصادي

اني. تري داشته ها توليي محتواي افزون کرده و در اين زمينه بيشتري منتشر

اقتصاد مقاومتی های سیاست استخراج شده ازهای . بازنمایی گزاره7جدول

در فضای مجازی

فراوانی اقتصاد مقاومتیهاي گزاره فراوانی هاي اقتصاد مقاومتی گزاره 0 نظارت بر بازار 03 سازی اقتصاد مقاومتی گفتمان

1 اقتصاد پذیری رقابتتقویت 55 اصالح و تقویت نظام مالی

1 عدالت اجتماعی یارتقا 33 بنیان دانشاقتصاد

7 اقتصادی پذیری ضربهمقابله با 20 دیپلماسی در خدمت اقتصادی

6 حمایت از صادرات کاال 26 تولید محصوالت راهبردی

6 بر درآمد مالیات تأکید 26 رصد برنامه تحریم

4 کاهش شدت انرژی 24 مشارکت عمومی در اقتصاد

4 توسعه نیروی انسانی 23 اقتصادی سازی شفاف

4 افزوده ارزشافزایش 22 توسعه کارآفرینی

4 حذف دستگاه غیرضروری 22 تقویت فرهنگ جهادی در اقتصاد

4 افزایش استاندارد کاالی داخلی 21 یش صادرات غیرنفتیافزا

3 اقتصادی طبقات پذیری نقش 41 توانمندسازی نیروی کار

3 بری عادالنه سهم 41 توسعه ظرفیت تولید نفت و گاز

3 تنوع در مبادی کاالهای وارداتی 41 اقتصادی سازی سالم

3 به کشورهای وابستگی اقتصاد نداشتن 47 در اقتصاد وری بهرهرشد

3 ایجاد ثبات در اقتصاد ملی 47 همکاری اقتصادی در سطح جهانی

3 پیشرفته های فناوریانتقال 46 افزایش تولید داخلی

3 (توسعه آفندی )ابزار جنگی 46 مدیریت مخاطرات اقتصادی

2 درآمد یارتقا 44 اقتصاد جغرافیای کشور های قابلیت

2 ثبات رویه در صادرات 44 توسعه حوزه عمل مناطق آزاد

4 ساز بهینهتوسعه کاالهای 43 ها یارانههدفمندسازی

4 در نظام اداری جویی صرفه 43 اصالح الگوی مصرف

4 نظام توزیع شفاف 43 افزایش ذخایر راهبردی نفت و گاز

1 ساماندهی نظام ملی نوآوری 0 نیازهای اولیه تأمین

1 هم صندوق توسعه ملیافزایش س 0 مصرف کاالهای داخلی

گيري نتيجه بحث و

مقـاومتي در هـاي ابالغـي اقتصـاد پژوهش حاضر، نحوه و ميزان بازنمـايي سياسـت درسايت خبـري ـ تحليلـي داخلـي مـورد وپنج خبرگزاري و وب سرويس اقتصادي بيست

منظـور بررسـي دقيـق و اين نکته ضـروري اسـت کـه بـه گرفته است. ذکر بررسي قراربررسـي نمونـه نشين از گفتمان اصلي اقتصاد مقـاومتي؛ واحـيهاي تحليـل در منحر هـاي هاي ابالغي اقتصـاد مقـاومتي در قالـ گـزاره عبارات و مفاهيم سياست آماري، از

اني. اقتصاد مقاومتي گزينش شيه

طور ها در فضاي مجازي، به هاي پژوهش بيانگر اين نکته است که رسانه تحليل يافته

د اجتماعي، فرهنگي و اقتصادي مرتبط با اقتصاد مقاومتي را بيشتر مورد مياقـه کلي، ابعا

هـاي اني. همچنين به تناس زماني و بسته به موضوعات مطر شيه در جريان قرار داده

ربط بـا گفتمـان اقتصـاد مقـاومتي در همسو بودن يا نبودن نهادهاي ذي اي کشور، رسانه

همچنين بايي اذعان داشت در حوزه سياسـتگذاري و سازي شيه است. ها برجسته رسانه

هـا محتـواي چنـياني منتشـر ارائه راهبردهاي اجرايي گفتمان اقتصـاد مقـاومتي، رسـانه

هاي مورد بررسـي، صـرفاً بـه بيـان اني. نتايج پژوهش حاکي از آن است که رسانه نکرده

يـي بـراي مسـائل جـاري و هاي اجرا اني و در ارائه برنامه مفهوم اقتصاد مقاومتي پرداخته

هـاي اقتصـاد مقـاومتي اني. همچنين ميزان پرداختن به گزاره روزمره مخاطبان ناتوان بوده

گوياي اين مطل است کـه اصـحاب رسـانه خودآگـاهي چنـياني از سـاير محورهـاي

اني. مشـاهيه شفا ناتوان بوده اني و در اين زمينه، از ارائه راهکار اقتصاد مقاومتي نياشته

سـازي نظـام اداري، ارتقـاي شود که موضوعاتي همچون نظام ملي نـوآوري، شـفا يم

اي سـازي رسـانه درآمي، نظام توزيع شـفا و غيـره درصـي بسـيار پـاييني در برجسـته

هاي ابالغـي اقتصـاد اني. در ادامه، نتايج حاصل از بررسي چگونگي انتشار سياست داشته

ي خبري ـ تحليلي مورد نظر ارائه خواهي شـي. ها سايت ها و وب مقاومتي در خبرگزاري

ها در پرداختن به گفتمـان اقتصـاد بييهي است که با شناخت نقاط قوت و ضعف رسانه

ها در ايفـاي نقـش مـؤثر آنهـا در رسانه ريزي و مييريت بهتر توان به برنامه مقاومتي، مي

خصوص ترويج گفتمان اقتصاد مقاومتي پرداخت.

کليـه سـازي فعـال و شـرايط تـأمين » بالغي اقتصاد مقاومتي:هاي ا : سياست6بني

و کـارآفريني توسعه منظور به کشور علمي و انساني هاي سرمايه و مالي منابع و امکانات

تشـويق و تسـهيل بـا اقتصادي هاي فعاليت در جامعه آحاد مشارکت رسانين حياکثر به

«. متوسـط و درآمـي کـم تطبقـا نقـش و درآمـي يارتقا بر تأکيي و جمعي هاي همکاري

خبرگـزاري »، «ايسـنا »هاي خبري ها و سايت خبرگزاريدهي که ها نشان مي بررسي يافته

هاي خبري به بازنمـايي ها و سايت بيش از ساير خبرگزاري« ايران عصر»و « ايرنا»، «مهر

اني. اين بني پرداخته

کشـور علمي جامع شهنق اجراي و سازي پياده ان،يبن دانش اقتصاد پيشتازي: »2بني

سـهم افـزايش و کشـور جهـاني جايگاه يارتقا منظور به نوآوري ملي نظام سامانيهي و

اقتصـاد اول رتبـه بـه دسـتيابي و بنيـان دانـش خـيمات و محصوالت صادرات و توليي

« عصـر ايـران »و « ايسـنا »، «پايگاه خبري فـردا »، «خبرگزاري مهر«. »منطقه در بنيان دانش

اني. هاي خبري به بازنمايي اين بني پرداخته ها و سايت برگزاريبيش از ساير خ

توليـي، عوامـل تقويـت بـا اقتصـاد در وري بهـره رشـي دادن قـرار محور: »9بني

و منـاطق بـين رقابت بستر ايجاد اقتصاد، پذيري رقابت تقويتِ کار، نيروي توانمنيسازي

منـاطق هـاي مزيـت جغرافيـاي رد متنـوع هـاي قابليـت و ظرفيت يريکارگ به و ها استان

ها و بيش از ساير خبرگزاري« عصر ايران»و « ايران اکونوميست»، «ايسنا»، «ايرنا«. »کشور

اني. هاي خبري به بازنمايي اين بني پرداخته سايت

توليـي، افـزايش جهت در ها يارانه سازي هيفمني اجراي ظرفيت از استفاده»: 1بني

«. اجتمـاعي عـيالت هـاي شـاخ يارتقـا و انـرژي شيت کاهش وري، بهره و اشتغال

در ها رسانهبه ساير نسبتپوشش خبري بيشتري « سايت خبري ـ تحليل الف »و « ايرنا»

.اني داشتهاين حوزه

آنهـا نقـش با متناس مصر تا توليي زنجيره در عوامل عادالنه بري سهم: »3بني

مهـارت، آموزش، يارتقا طريق از انساني هسرماي سهم افزايش با بويژه ارزش، ايجاد در

هـا و خبرگـزاري دهـي کـه نشـان مـي هـا افتـه بررسـي ي «.تجربه و کارآفريني خالقيت،

هاي خبري ها و سايت بيش از ساير خبرگزاري« ايسنا»و « عصر ايران»هاي خبري سايت

اني. به بازنمايي اين بني از اقتصاد مقاومتي پرداخته

( وارداتي اقالم در بويژه) اساسي کاالهاي و ها نهاده داخلي ييتول افزايش: »1بني،

تـأمين مبـادي در تنـوع ايجـاد و راهبردي خيمات و محصوالت توليي به دادن اولويت

، «ايسـنا «. »خـاص و محـيود کشـورهاي بـه وابستگي کاهش هي با وارداتي کاالهاي

هـا و از سـاير خبرگـزاري بـيش « سايت خبـري انتخـاب »و « ايران اکونوميست»، «ايرنا»

اني. هاي خبري به بازنمايي اين بني پرداخته سايت

کمي شيبرافزا تأکيي با راهبردي ذخاير ايجاد و درمان و غذا امنيت تأمين: »7بني

هـاي خبـري هـا و سـايت خبرگـزاري دهـي کـه نشان مي ها افتهبررسي ي«. توليي کيفي و

هـاي خبـري بـه هـا و سـايت ز سـاير خبرگـزاري بيش ا« افکارنيوز»و « ايرنا»، «انتخاب»

اني. بازنمايي اين بني از اقتصاد مقاومتي پرداخته

الگـوي اصـال کلـي هـاي سياسـت اجـراي بر تأکيي با مصر مييريت: »2بني

ـ ر برنامه با همراه داخلي کاالهاي مصر ترويج و مصر و کيفيـت يارتقـا بـراي يزي

هـاي هـا و سـايت خبرگـزاري دهي کـه نشان مي ها تهافبررسي ي«. توليي در يريپذ رقابت

هـا و بيش از ساير خبرگزاري« افکارنيوز»و « سايت خبري الف»، «فارس»، «ايرنا»خبري

اني. هاي خبري به بازنمايي اين بني اقتصاد مقاومتي پرداخته سايت

بـه پاسـخگويي هـي بـا کشـور مـالي نظام جانبه همه تقويت و اصال : »0بني

«. واقعـي بخـش تقويـت در پيشگامي و ملي اقتصاد در ثبات ايجاد ملي، اقتصاد يهاازين

باشگاه خبرنگاران دانشـجويان »و « تابناك»، «ايسنا»، «ايرنا» يها تيساها و در خبرگزاري

هاي خبري مورد بازنمايي قرارگرفته است. ها و سايت بيش از ساير خبرگزاري« ايران

تناسـ بـه خـيمات و کاالهـا صـادرات از هيفمنـي جانبه همه حمايت: »69بني

ــزوده ارزش ــا و اف ــال ب ــت ارزآوري خ ــا»در «مثب ــاك»و « ايرن ــاير « تابن ــيش از س ب

ي داشته است.ا رسانههاي خبري انعکاس ها و سايت خبرگزاري

انتقـال منظـور بـه کشـور اقتصادي ويژه و آزاد مناطق عمل حوزه توسعه: »66بني

نيازهاي تأمين و خيمات و کاال صادرات توليي، تسهيل و گسترش ته،پيشرف هاي فناوري

هـاي سـايت ي کلـي اقتصـاد مقـاومتي در ها استيساز « خارج از مالي منابع و ضروري

ي داشته است.ا رسانهانعکاس « ايران اکونوميست»خبري

از « کشـور اقتصـاد يريپـذ يآسـ کـاهش و مقاومـت قـيرت افـزايش : »62بني

ايسـنا( انعکـاس ) رانياکلي اقتصاد مقاومتي تنها در خبرگزاري دانشجويان ي ها استيس

يافته است.

طريـق از گـاز و نفـت صـادرات از حاصل درآمي يريپذ ضربه با مقابله: »69بني :

بخـش دادن مشـارکت ، فـروش هـاي روش در تنـوع ايجـاد ، راهبردي مشتريان انتخاب

صـادرات افـزايش ، بـرق صـادرات شافزاي، گاز صادرات افزايش، فروش در خصوصي

تنهـا دهـي کـه ها نشان مـي بررسي يافته« نفتي هاي فرآورده صادرات افزايش، پتروشيمي

ي ابالغي اقتصاد مقـاومتي محتـوا ها استيسدر خصوص اين بني از « فارس» خبرگزاري

کرده است. منتشر

بـازار در ياثرگـذار منظـور بـه کشور وگاز نفت راهبردي ذخاير افزايش: »61بني

در بـويژه وگـاز، نفـت توليـي هـاي ظرفيـت توسعه و حفظ بر تأکيي و گاز و نفت جهاني

بـيش از سـاير « برنـا »و « پايگـاه خبـري فـردا »، «ايسـنا »، «ايرنـا «. »مشـترك هـاي مييان

اني. هاي خبري به بازنمايي اين بني از اقتصاد مقاومتي پرداخته ها و سايت خبرگزاري

گـاز، و نفـت صنعت ارزش زنجيره تکميل طريق از افزوده ارزش افزايش: »63بني

و( انـرژي مصـر شيت شاخ اساس بر) بهينه بازدهي داراي کاالهاي توليي توسعه

برداشـت بر تأکيي با نفتي هاي فرآورده و پتروشيمي محصوالت برق، صادرات بردن باال

هـا رسانهبيشتر از ساير « ونوميستايران اک»و « خبرگزاري مهر»، «ايرنا«. »منابع از صيانتي

ي در خصـوص آن شـامل تـر جـامع و اطالعـات داده قـرار اين موضوع را مورد تحليل

.اني کردهمصاحبه و گزارش تحليلي ارائه

در اساسـي تحـول بـر تأکيي با کشور عمومي هاي هزينه در ييجو صرفه: »61بني

وي رضـرور يغ و مـوازي ايهـ دسـتگاه حـذ و دولـت انيازه سازي منطقي ساختارها،

سـايت خبـري »و « ايـران اکونوميسـت »، «تابناك»، «خبرآنالين»، «ايسنا« »زايي هاي هزينه

.اني داشتهدر اين زمينه ها رسانه ريساي بيشتري نسبت به ا رسانهپوشش « انتخاب

مهـر «. »ماليـاتي درآميهاي سهم افزايش با دولت درآميي نظام اصال : »67بني» ،

بـه بازنمـايي ايـن بنـي « سايت خبـري انتخـاب »و « ايران اکونوميست»، «فارس»، «ايرنا»

اني. پرداخته

صـادرات از حاصـل منـابع از ملـي توسعه صنيوق سهم ساالنه افزايش: »62بني

هاي خبري ها و سايت خبرگزاري از اي يه«. نفت به بودجه وابستگي قطع تا وگاز نفت

اني. نسرداختهد مقاومتي به بازنمايي اين بني از اقتصا

هـا فعاليت اقيامات، از يريجلوگ و آن سازي سالم و اقتصاد سازي شفا : »60بني

سـايت »، «پايگـاه خبـري فـردا « »ارزي تجاري، پولي، هاي حوزه در فسادزا هاي زمينه و

هاي خبري به بازنمايي اين ها و سايت بيش از ساير خبرگزاري« ايسنا»و « خبري انتخاب

اني. پرداخته بني

وري، بهـره ثـروت، توليي افزوده، ارزش ايجاد در جهادي فرهنگ تقويت: »29بني

اشـخاص بـه مقـاومتي اقتصـاد نشان اعطاي و مولي اشتغال و يگذار هيسرما کارآفريني،

و « ايلنـا »، «پايگاه خبري فـردا »، «خبرگزاري مهر«. »زمينه اين در برجسته خيمات داراي

.اني داشتهزمينه بازنمايي بيشتري در اين « ايسنا»

هـاي محـيط در بـويژه آن سـازي گفتمـان و مقـاومتي اقتصاد ابعاد تبيين: »26بني

، «پايگاه خبري فـردا »، «ايسنا« »فراگير گفتمان به آن تبييل و اي رسانه و آموزشي علمي،

پوشـش خبـري «نيـوز جهـان »و « فـرارو »، «ايلنـا »، «نيـوز افکار»، «تسنيم»، «اقتصاد ايران»

.اني داشتهبيشتري در اين خصوص

و شناســايي: کشــور امکانــات همــه پويــاي بســيج و يســاز هماهنــگ: »22بنــي

اقـيامات و آفنيي توان به دسترسي براي اقتصادي و فني علمي، هاي ظرفيت يريکارگ به

مخـاطرات مـييريت و دشـمن بـراي هزينـه افزايش و تحريم هاي برنامه رصي، مناس

برابـر در بهنگـام و سـريع فعـال، هوشـمني، واکـنش هـاي طر تهيه طريق از ياقتصاد

بـيش از « ايسـنا »و « وزـــني جهــان»، «ايرنا«. »خارجي و داخلي هاي اختالل و مخاطرات

اني. هاي خبري به بازنمايي اين بني پرداخته ها و سايت ساير خبرگزاري

روزآميســازي و گــذاري قيمــت و توزيــع نظــام يســاز روان و شــفا : »29بنــي

« خبرگزاري جمهوري اسالمي ايران: ايرنـا »، «نيوز جهان»تنها «. بازار بر نظارت هاي شيوه

اني. به بني از اقتصاد مقاومتي پرداخته« سايت خبري الف»و

آن تـرويج و داخلـي محصـوالت کليـه يبـرا استانيارد پوشش افزايش» :21بني .»

بـه « ايـران اکونوميسـت »و « سـايت خبـري الـف »نها تدهي که نشان مي ها افتهبررسي ي

اني. بازنمايي اين بني از اقتصاد مقاومتي پرداخته

منابع

.کيهانانتشارات :تهران .کاربردى‌تحقيس‌يها‌روش (.6922) .مصطفى، ايازک

بازيـابي شـيه سازي‌نبض‌توسعه‌اقتصاد‌مقاومتي.‌گفتمان(. 6902) .نيرحسياماسيي،

گاه شريف.دانش تيسا وباز:

ي اقتصـاد هـا اسـت يسهـاي اصـلي رسـانه بـراي تبيـين (. دغيغه6909) .حسينبردبار،

نامه نمايشگاه. ويژه روزنامه‌خراسان،مقاومتي.

. تهران: دوران.روش‌تحقيس‌در‌علوم‌اجتماعي(. 6927) .لياسماعبيابانگرد،

.69/2/06آموزان‌و‌دانشجويان،‌بيانات‌مقام‌معظم‌رهبري،‌در‌ديدار‌با‌دانش

. نسـ ، مصــطفي سـميعي و عليرضـا سـجاديه، ســيي ؛زاده جهرمـي، محميصـادق تـراب

هاي اقتصاد مقاومتي جمهـوري اسـالمي ايـران در بررسي ابعاد و مؤلفه‌(.6902)

(.92) 69، مجله‌مطالعات‌انقالب‌اسالمي. اي اهلل خامنه انييشه حضرت آيت

.ياريپا :تهران .ها‌انقالب‌رسانه .(6926) ي.عل، ينيحس

.696، فصلنامه‌رسانه( رسانه و ترويج فرهنگ اقتصاد مقاومتي. 6901) ي.علحق،

. تهران: سيماي شرق.پوشش‌خبري(. 6922) .شهنازو هاشمي، محمي سلطانيفر،

. تهـران: سازي‌اقتصـاد‌مقـاومتي‌‌‌نشست‌تخصصي‌گفتمان(. 6901) .محميسلطانيفر،

.ها رسانهي زير برنامهو مطالعات دفتر

)ترجمه عليرضا دهقـان(. ي‌ارتباطات‌ها‌هينظر(. 6926) .مزيج سورين، ورنر و تانکارد،

تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

بازيـابي (. عنوان شيه از سوي مقام معظم رهبري. 6902) ي.مقاومتهاي‌اقتصاد‌‌سياست

شيه از: پايگاه مقام معظم رهبري.

. بازيـابي شـيه از: اد‌مقاومتي،‌موانـع‌و‌راهکارهـا‌‌اقتص(. 6902) .وحيياحميي، عرب

.وبالگ اقتصاد مقاومتيفصلنامه‌اقتصـاد. در آن مشابه مفاهيم و مقاومتي (. اقتصاد6909) .اهلل حجتعبيالملکي، .692ـ 690، ص پرسمانبازيـابي شـيه از: وبـالگ اقتصـاد‌مقـاومتي.‌‌(. 6902) .زهره، حاتم پورو غفاري، داود

ي.ادحماسه اقتص

)ترجمه فاطمه شايسته پيران(. تهـران: تحليل‌انتقادي‌گفتمان(. 6909) .نورمنفرکال ، ها. ريزي رسانه دفتر مطالعات و برنامه

.29226، روزنامه‌کيهاناي نامتقارن در اقتصاد مقاومتي. (. مقاومت رسانه6909) .آرشفهيم، . تهـران: دفتـر مقاومتي‌سازي‌اقتصاد‌نشست‌تخصصي‌گفتمان(. 6901) .ييمجقاسمي،

.ها رسانهي زير برنامهمطالعات و . بازيـابي سازي‌اقتصاد‌مقاومتي‌ها‌در‌گفتمان‌نقش‌رسانه(. 6902) .اصغر يعل نيا، قائمي

.راسخونسايت شيه از: .696، فصلنامه‌رسانهقتصاد مقاومتي. (. رسانه و ترويج فرهنگ ا6901) .فرشادي، مؤمن

ي اقتصاد مقـاومتي. ساز نهينهاددر ها رسانه(. نقش 6909) .زهرهملکان، مجيي و جواديه،

(.03) 23، فصلنامه‌رسانه

‌.29903 ،روزنامه‌کيهان‌ها. ها به فرصت (. اقتصاد مقاومتي تبييل تحريم6906نظافتي، ايرج. ) .3792 روزنامه‌ايران،د مقاومتي در تبليغات تلويزيوني. (. غربت اقتصا6909لبا ، عطيه. )

Fogarty, B. J. (2014). Determining Economic News Coverage, The

International Journal of Public Opinion Research, Published

by Oxford University Press, Vol. 17, Retrieved From,

http://www. ijpor.oxfordjournals.org/content/17/2/149.abstract

Mutz, D. C. (1992). Mass Media and the de Politicization of Personal

Experiences. American Journal of Political Science, 36, Pp. 483-508.

Weible, C. & a. et .al. (2012). AQuarter Century of the Advocacy

Coalition Framework: An Introduction to the Special Issue. Policy

Studies Journal, Wiley-Blackwell, Vol. 39, No. 3, Pp. 349-360.

‌323ـ‌‌3236/‌300نتابستا(‌/‌30)پياپي‌‌3م/‌شماره‌چهارو‌هاي‌ارتباطي/‌سال‌بيست‌فصلنامه‌پژوهش

Quarterly Journal of Communication Research, 2017, Vol. 24, No .2 (90), 149-170‌1

بازنمایی سبک زندگی جوانان مبارز قبل از انقالب

«کیمیا»به روایت مجموعه نمایشی

*محمدی ، محبوبه علیزاده دکتر سیدمحمد مهدی

چکيده

‌نقش‌نما ‌به ‌توجه ‌با ‌بهره‌يشاين‌مقاله ‌ترويج‌سبک‌زندگي‌بومي‌و گيري‌از‌‌هاي‌تلويزيوني‌درکند.‌از‌‌منظور‌تقويت‌انسجام‌ملي،‌فصل‌نخست‌سريال‌کيميا‌را‌بررسي‌مي‌رخدادهاي‌تاريخي‌به

‌ارائه‌ ‌انقالب‌اسالمي ‌از ‌روايتي ‌جوان، ‌مبارزان ‌زندگي ‌کشيدن ‌تصوير ‌به ‌با ‌اين‌فصل ‌که آنجاشناسي‌سلبي‌ـ‌کاودري،‌فيسک‌و‌بارت،‌به‌بازنمايي‌سبک‌‌نهدهد،‌مقاله‌حاضر،‌با‌ترکيب‌نشا‌مي

‌مي ‌آنها ‌تمايز ‌نحوه ‌و ‌مبارزان ‌اين ‌‌زندگي ‌روش، ‌اين ‌در ‌تصوير»پردازد. »‌ ‌روايت»و عنوان‌‌به«بندي‌شده،‌حکايت‌دارند‌که‌در‌‌ها‌از‌نوعي‌تمايز‌قطب‌شوند.‌يافته‌عناصر‌سازنده‌متن،‌تحليل‌مي

بر‌پايه‌همگرايي،‌هماهنگي‌و‌خردورزي‌استوار‌«‌مذهبي»جوان‌سوي‌آن،‌سبک‌زندگي‌مبارزان‌‌يک‌ ‌مبارزان ‌زندگي ‌سبک ‌ديگر، ‌سوي ‌در ‌و ‌است ‌مذهبي‌غير»شده ‌گسستگي،‌‌به« ‌از ‌نمادي عنوان

‌معرفي‌مي ‌در‌متن‌جنبش‌انقالبي‌‌ناآرامي‌و‌انزوا ‌پيشگامي‌مبارزان‌مذهبي‌را ‌اين‌بازنمايي، شود.‌شود.‌ها‌يادآور‌مي‌رتري‌آن‌را‌بر‌ديگر‌گزينهکند‌و‌داليل‌ب‌مردم‌ايران‌توجيه‌مي

هاي‌نمايشي‌تلويزيوني،‌مبارزان‌جوان،‌انقالب‌اسالمي،‌‌سبک‌زندگي،‌مجموعه‌ها:‌واژه‌‌کليد شناسي،‌بازنمايي‌نشانه

:دکتراي علوم ارتباطات، دانشيار دانشگاه عالمه طباطبايينويسنيه مسئول

Email: mahdizadeh45@gmail.com دانشجوي دکتراي علوم ارتباطات، دانشگاه عالمه طباطبايي*

69/2/01پذيرش نهايي: 62/6/01تجييي نظر: 6/69/03تاريخ دريافت: 10.22082/cr.2017.55017.1235 DOI:

‌مقدمهدانني و بر طبل هاي مادي که افراد را مجاز به هر انتخابي مي در تنازع ميان انييشههاي ملي و ديني مياري که بر حفظ آموزه هاي ارزش ي، با انييشهکوبن تمايزات فردي مي

اي يافته است. به اين دليل که سبا زنيگي اهميت ويژه« سبا زنيگي»تأکيي دارني، هاي ذهني و ارزشي نيست و از رد تظاهر عيني دارد، فار از سويهااگرچه در بيشتر مو

کني، بيين دليل را نيز دگرگون ميهمين رو، تغيير صورت آن، باورهاي زيربنايي آن هاي استيالي فکري ترين روش هاي زنيگي، در زمره نرم امروزه دستکاري کردن سبا

هاي جمعي بويژه تلويزيون، با برجسته کردن شود. در اين ميان رسانه محسوب مي سازني و هاي موافق برمي ابعادي از رفتارهاي روزمره، واقعيت زنيگي را به نفع دييگاه

هايي هستني برساخته»کنني. درواقع، متون تلويزيون رفتارهاي منافي با خود را طرد مي( به خلق 636 ، ص6922)ضيمران، « که بر مبناي سازوکار بازنمايي و فرايني گزينشي

کنني. با اين شيوه، به گفته ون لون تلويزيون با استفاده از صيا و واقعيت مبادرت ميکني )ترجمه عليقليان، سازي مي ه ديگري، واقعيت را شبيهتصوير بيش از هر رسان

هستني، « 6هاي ضمني داللت»که واجي « هايي نشانه»( و با استفاده از 12 ص، 6922(. 292 ، ص6909ترجمه اکواني و همکاران، سازد )بيگنل، معاني مورد نظر خود را منتقل مي

بودن با فضاي زنيگي عادي و اقبال هاي تلويزيوني، به دليل مرتبط در اين ميان، نمايشمخاطبان، بستر مناسبي براي بازنمايي سبا زنيگي و ترويج الگوهاي مرجح هستني.

به تصوير درآيني و مخاط را با خود همراه « باورپذير»شرط آنکه به صورتي البته بهز آنتن ا 6901را که در پاييز و زمستان « کيميا»سازني. با اين نگاه، مجموعه نمايشي

توان تالشي در راه ترسيم سبا زنيگي در شبکه دوم سيماي ج.ا.ا پخش شيه است ميسه دوره پيش از انقالب اسالمي، جنگ و دوران کنوني دانست. فصل نخست اين مجموعه، اوج مبارزات انقالبي را از وراي رفتار، گفتار، عادات و پنيارهاي مبارزان

با توجه به اهميت الگوسازي بهينه از انقالب اسالمي و کني. از اين رو، جوان روايت مي

6 .connotation رجمـه هـاي پنهـاني يـا نشـانه توجـه دارد )آسـابرگر، ت به بررسي ابعاد مختلف نمادين و اليه (. 01، ص 6970مشيرزاده،

000« کيميا»عه نمایشي بازنمایي سبک زندگي جوانان مبارز قبل از انقالب به روایت مجمو

با هي تقويت سبا زنيگي اسالمي ـ ايراني، پژوهش حاضر به بررسي زنيگي اين افراد پرداخته است. ضرورت انجام اين مطالعه که ضمن بازنمايي الگوهاي روزمره

هاي ذهني و عيني زيست آن دوران، نحوه تمايز اين مبارزان جوان را مبتني بر رمزگانسازد، به نقش بنيادين انقالب اسالمي در ساختار حيات فردي و اجتماعي مشخ مي

هايي که فضاي سياسي ـ اجتماعي آن عبارت ديگر، پژوهش گردد. به کشورمان بازميکنني، به شناخت بهتر آن دوران کما خواهني دوران را در چارچوبي علمي بررسي مي

الگوسازي از وقايع مهمي چون انقالب اسالمي بر مبناي کارکرد کرد. عالوه بر اين، آيي، بنابراين پرداختن به مطالعاتي که با از وظايف رسانه ملي به حساب مي« همبستگي»

معنايي اين ها، نظام کار گرفته شيه در سريال هاي به ها و رمزگان ها، کليشه تحليل نشانهآورني، تر اين حوزه را فراهم مي سازي مطلوب نامهکنني و امکان بر الگوها را تفسير مي

بازنمايي سبا زنيگي »امري ضروري است. بر اين اساس، هي از پژوهش حاضر باشي. پرسش اصلي آن نيز مي« جوانان مبارز پيش از انقالب در مجموعه نمايشي کيميا

يشي سبا زنيگي جوانان مبارز پيش از انقالب در مجموعه نما» عبارت است از: «شود؟ چگونه بازنمايي مي« کيميا»

مرور مفهومی و تجربی پژوهش

« هـا نوع تصور يا ذهنيت افراد در افعال و نگرش»بر: بر مبناي تعاريف رايج ‌سبا زنيگي،( و 2966، 2)هـريتيج « ساليق و تمايالت خاص فـرد، گـروه و اجتمـاع »(، 2999، 6)کولينز

( تأکيـي دارد. ايـن تعـاريف، در نگـاه 762، ص 2961، 9)وبستر« شيوه خاص فرهنگي»کنني که به نحوه زيست انساني ارجـاع اول، معنايي ساده از اين مفهوم به ذهن متبادر مي

زايييه دوره متأخرِ ميرنيتـه در غـرب اسـت. « سبا زنيگي»دارد اما در حقيقت، مفهوم افــزون و ظهــور صــنعت، توليــي دم»چــرخش مــيار زنــيگي در غــرب، حــول محــور

هاي متنوع زنيگي را فراهم سـاخت و ظهـور ، زمينه بروز سبا«هاي ارتباطي نولوژيتکاين عوامل در عصر ميرنيته و توسعه تيريجي آن، انسـان مـيرن را بـه سـمت انتخـاب

1. Collins 2. Heritage 3. Webster

« سبا زنـيگي »پردازي در مورد الگوهاي متنوعي از زنيگي پيش برد. البته پيشينه نظريهآن را 6گـردد. بـراي مثـال، زيمـل قرن بيسـتم بـازمي در آراي انييشمنيان غربي به آغاز

خـويش « فرديـت برتـر »و « هاي بنيـادي ارزش»منظور دستيابي به تجسم تالش انسان بهو مخـت « همتـا کليتي بي»سبا زنيگي را 2(. آدلر112 ص ،6009تفسير کرده است ) قابل معناست هاي حاکم بر زنيگي در ذيل آن دانست که تمام جريان هر يا از افراد مي

را « سـبا زنـيگي »گـراي امريکـا نيز با رصي جامعه مصـر 9(. وبلن606 ص ،6031)( کـه بـه اعتقـاد او 39 ص ،6909کنـي، گرفت )مهيوي معادل قشر اجتماعي در نظر مي

«سـازد سالمت فکري، شيوه رفتاري، ساختار روحي و حوزه معرفتي افراد را آشکار مي»اين حال، گسترش ابعاد ميرنيته و سيطره آن بر جهان غرب (. با 693 ص ،6060)وبلن،

هـا و رفـت، بـه طـر نظريـه به پيش مي« علم»و تکيه بر « سنت»که با پشت پا زدن به هايي ها، انسان غربي را ملزم به انتخاب مطالعات انتقادي در اين زمينه انجاميي. اين نظريه

اش هـي و بـه دوري او از هويـت فـردي د دانني که زنيگي ميرن فرا روي او قرار مي مي. در همين زمينه بورديو، با تأمل بر رفتـار روزمـره و (23 ص ،6922 فاضلي،)انجامي مي

هاي شـغلي، تفريحـي هايي چون چييمان منزل، خوراك، پوشاك و فعاليت بررسي مؤلفه و غيره دريافت که انسان ميرن، کنشگري فعال است اما اين کنشگري بر مـيار مصـر

ترجمـه هـاي اقتصـادي و فرهنگـي افـراد اسـت )بورديـو، قرار دارد و محاط به سرمايهمحور، با وجود آنکه افراد، خـود (. از اين نگاه، در جوامع مصر 13 ص ،6920 مرديها،

هاي آنها در زنيگي از پيش تعريف شيه است. با ايـن دانني، در عمل، گزينش را آزاد ميبه مطالعه سبا زنيگي مصرفي غرب پرداخت. او بر ايـن بـاور نگاه نقادانه، بودريار نيز

زننـي. بـه اعتقـاد وي، ها به گمان گزينشگري دست به مصر کاالهـا مـي بود که انسانانسان ميرن در تأمين دمادم نيازهاي رفاهي خود محصور شـيه و از ايـن طريـق قصـي

(. بودريـار 666 ، ص6920 کني )ترجمه ايزدي، اش را تضمين دارد موجوديت اجتماعيواسـطه شـمرد کـه بـه را دال مرکزي زنيگي اجتماعي عصر حاضـر برمـي « مصر »نيز هاي تلويزيوني، به گفتمان مـرجح تبـييل شـيه اسـت. هاي گروهي بويژه رمزگان رسانه

1. Simmel 2. Adler 3. Veblen

سـبا »طر اين دسته از نظريات از نيمه دوم قرن بيستم به بعي، مطالعـات مربـوط بـه چنان درهـم تنيـي کـه بررسـي يکـي بـيون تأمـل بـر ديگـري را را« رسانه»و « زنيگي

(. اين نگاه در ايـران نيـز، بـه 79 ص ،6929ترجمه حکيمي، نمود )اليون، غيرممکن ميتحليــل »( در پژوهشــي بــا عنــوان 6922مطالعــات بســياري انجاميــي. ســروي زرگــر )

در سـبا زنـيگي ترويجـي « هـاي بازرگـاني شـناختي الگـوي مصـر در آگهـي نشانههـا در محـور هاي تلويزيوني را بررسي کرده است. از نظر او، کاال در ايـن برنامـه آگهي

عنوان نماد سبا زنيگي غربي به متن به« مصر »روابط فردي و خانوادگي قرار دارد و سبا زنيگي نمايش داده شيه »( نيز 6909زنيگي ايراني راه پييا کرده است. سليمانيان )

را مطالعه کرده اسـت. او بـا تحليـل « ننيه بعي از انقالب در تلويزيونهاي پربي در سريالهـاي سياسـي و دهي که نگـرش هاي مطر طي سه دهه بعي از انقالب، نشان مي سريال

هـاي پربيننـيه را بـر اسـاس رخيادهاي اجتماعي بعي از انقالب، سبا زنـيگي سـريال بنـيي تقسيم« ميرن/سنتي»و « مذهبي/غيرمذهبي»، «پوليار/مستضعف»هايي چون دوگانه

کرده است.

اي مبانی نظري: برساخت واقعيت و بازنمايی رسانه

اي مهـم در رسانه، بويژه تلويزيون و نقـش آن در بـه تصـوير کشـيين واقعيـت، حـوزه

گرايـي اجتمـاعي اسـت. ايـن ديـيگاه، بـر درك انسـان از واقعيـت و رويکرد برساختيـا « ماهيت مفـروض و معـين بـراي انسـان »ا اييه چگونگي ساخت معنا تأکيي دارد و ب

هايي که درك ما از ها و مقوله مخالف است. بر اين اساس، شيوه« باوري ذات»اصطال بهيعني شناخت ما از جهان کـه اني؛ خاص سازني، از لحاظ تاريخي و فرهنگي، جهان را مي

گيرد، به اين بستگي ل ميهايي مانني مرد و زن، گذشته، آينيه و غيره، شک برحس مقولهکنيم. پس دانـش مـا دربـاره جهـان از ماهيـت دارد که در چه مکان و زماني زنيگي مي

ترجمـه آيي بلکـه ناشـي از تعـامالت اجتمـاعي اسـت )بِـر، واقعي جهان به دست نمي(. متفکران اين حوزه معتقيني؛ معرفت ما غير از تجربه شخصـي 60 ، ص6901صالحي،

بنيي شيه و يين، آموزگاران و سازوکارهاي اجتماعي است و نظامي دستهبرگرفته از وال

هاي هايِ عملي زنيگي و شيوه حل دهي که بر اساس آن، راه معنادار در اختيارمان قرار مي(. از اين منظـر، 222 ص ،6906ترجمه راسخ، الخ،بشود )کنو رفتار روزمره ما تعيين مي

هادهاي توزيعِِ معرفـت نقـش مهمـي در درك مـا از عنوان يکي از ن هاي جمعي به رسانهتنهايي، بخش بسيار کوچکي از روييادهاي جهـان جهان پيرامون دارني. چراکه، انسان به

هـاي شـيت بـه واقعيـت کني و به اين ترتي ، براي گسترش فهم خـود، بـه را درك ميهمـين دليـل (. به62 ، ص6903زاده طالشي، اي وابسته است )مهيي شيه رسانه ساخته يابني و به مييان اصلي رقابت براي ساختارهاي معنايي متعـارض ها اهميت مي نيز رسانهصورت واقعيت که هر کيام سعي دارني واقعيت برساخته خود را به شوني چنان تبييل مي

امـري »مثابـه يافتـه، بـه واقعيـت سـاخت (. ايـن 60 ، ص6002، 6غال درآورني )سارتشـان را تحـت زنيگي افراد و حتي رفتـار روزمـره « اييئولوژي»نوعي يا « جا حاضر همه

بـا تکيـه بـر ديـيگاه 2(. هال692 ، ص6901آورد )بر، ترجمه صالحي، نفوذ خود درميعامـه انجـام داده و دو گرايي، مطالعات فراواني در مـورد تلويزيـون و فرهنـگ برساخت

( او بـر 29 ، ص6927سروي زرگر، را تبيين کرده است ) 9مفهوم اييئولوژي و بازنماييخوانـي و مـيعي اسـت کـه هاي بازنمايي را سازنيه معنا مي مبناي نظريه برساختي، نظام

کني، جهان مادي نيست بلکه نظامي است که ما براي بيان مفـاهيم آنچه معنا را حمل مين دال و شناسـي سوسـوري، رابطـه ميـا کنيم. هال، با فرا رفتن از نشـانه از آن استفاده مي

هـا کني. او نشـانه صحبت مي ها( )مصياق 1و بارها از ارجاعات شمرد برميميلول را مهم نگرنـي که از دييگاهي خاص )اييئولوژي( به جهان مـي داني اي رو به جهان مي را پنجرهعنـوان هاي خود با تأکيي بـر ايـن امـر، از آن بـه (. هال در پژوهش93، ص 6007)هال،

برد. به اعتقاد او، ويژه تلويزيون در خلق معنا نام مي هاي جمعي و به نهفعاليت اصلي رسا

کنـي، بنيي مي تلويزيون با مهارت، واقعيت را دستکاري و موافقان و مخالفان خود را دستهنامي و براي اثبات ادعاي خـود، مي« ديگري»يا ساختن « سازي غيريت»بنيي را او اين دستهکنـي و هـاي مختلـف اسـتناد مـي تصـوير کشـيين مـردم و مکـان به متفاوتِ هاي به شيوه

1. Surette 2. Hall 3. representation

4. referents

(. 223 ص ،6007دانـي )هـال، مـي « ديگـري »هايي براي خلق را روشازنمايي هاي ب رويههاي اصـلي بازنمـايي در تلويزيـون بـه از رويه« 2سازي طبيعي»و « 6سازي کليشه»به نظر او فرضـيات شـود کـه گفتـه مـي ري هاي ثابت و تکرا ويژگي سازي به روني. کليشه شمار ميدهنـي از روي حقيقت يا به درو نسبت ميهاي خاصي از افراد گروهبنيي شيه را به قال

ها گروه ميانهاي موجود در تفاوتبه اين ترتي دادن اعراب و مسلمانان( و )بيوي نشانراينـيي ف «سـازي طبيعـي »امـا (؛237 ص ،6902 زاده طالشي، )مهيي سازني ميرا برجسته

)فرادستي مردان و فرودسـتي هاي طبقاتي، نژادي و جنسيتي که از طريق آن نابرابري استترجمـه هيـوارد، )رسـي بـه نظـر مـي عـادي زنان، از طريق مشاغلي چون دکتر و منشـي(

عنـوان صـيايي بـه 1به اسـطوره 9ها، بارت (. در تکميل اين رويه293 ، ص6926محميي، هاي تلويزيون سـاخته کني که از طريق رمزگان طر اشاره مي بينام و اخالقي، جمعي، بي

واسطه اين تصويرسـازي و به (30، ص 6901شود )به نقل از آزاد ارمکي و همکاران، مي

کنـي. از ايـن منظـر، شود و خود را جزئي از طبيعت آن معرفي مي وارد زنيگي روزمره مي

هـاي مسـلط تـاريخي ـ فرهنگـي را اسطوره ارزش بنياديني )اييئولوژي( است کـه ارزش راحتي ممکـن نيسـت )بـارت، ترجمـه دقيقـان، دهي که تغيير آن به چنان بييهي جلوه مي

اني. هاي پيرساالر، ليبراليسم،... در ذيل اين مفهوم قابل تعريف (. اييئولوژي72 ص ،6922

را بر مبناي يا الگوي « يتروا» و« تصوير»اين پژوهش بر مبناي رويکرد کيفي، عناصر

شناسـي نشـانه نخسـت ‌اسـت از: کني. اين الگو عبارت شناسي بررسي مي گانه نشانه سه

تمرکـز دارد و شـامل دو مقولـه « سـازه »که بـر مفهـوم تصوير به روش سلبي ـ کادري

شود. اين دو مقوله با تحليل عناصـر بصـري ماننـي مي« هاي فني رمزگان»و « سن ميزان»

هاي عيني و ملموس زنيگي روزمره قادرني نشانه ...و هاي لباس دازي، رمزگانپر صحنه

که بر پنج رمزگـان اسـتوار اسـت: کارگيري الگوي روايي بارت به وم را بررسي کنني. د

1. stereotyping 2. naturalizing 3. Barthes

4. myth

) رمزگان هرمنوتيا6Her) برد و مبتني بر سؤال و جواب اسـت. که روايت را پيش مي

(Semهـا رمزگان واحيهاي کمينه معنايي يـا دال 2

کـه دربرگيرنـيه معنـاي ضـمني و )

(symاشارات ظريف معنايي است. رمزگان نمـادين 9

تـرين کـارکرد آن وارد مهـم کـه )

(Actها در متن است. رمزگـان کنشـي کردن تقابل1

هاسـت و کـه دربرگيرنـيه کـنش )

(Refدهي و رمزگان فرهنگي يا ارجاعي زنجيره روييادها را شکل مي3

بـه قلمـرو کـه )

(. در مرحلـه 71 ، ص6927دهـي )سـروي زرگـر، ها ارجاع مـي ييئولوژيا و اسطورها

هـاي تصـويري و و بـر اسـاس رمزگـان 7ـ هارتلي 1فيسا شناسي بر مبناي نشانه سوم:

دست آميه از مراحل پيش سه سطح واقعيـت، بازنمـايي و ايـيئولوژي، تبيـين روايي به

« نمـا »انـيازه نه به« صحنه»ست، چراکه ا« صحنه»شود. در اين پژوهش، واحي تحليل مي

گيـري روايـت در آن فـراهم نشـود و نـه قير کوتاه و زودگذرست که امکـان شـکل آن

قير بلنيست که احتمال خلط چنيين روايت را به وجود آورد. صـحنه آن« سکانس»همچون

يـق، دو طر افتي تا از ايـن بخشي از يا فيلم است که در يا زمان و در يا مکان اتفاق مي»

(. بـراي 99 ص ،6909 ترجمـه محمـيي، يا چني کنش نشان داده شود )بـورودل و تامسـون،

از فصـل نخسـت « هيفمني»صورت هايي به دستيابي به نکات مورد نظر پژوهش، صحنه

هـاي (، مؤلفه6909کني ) سريال کيميا، انتخاب شيه است. بر مبناي مطالعه جامع مهيوي

...(، و مل مصر مـادي )مسـکن، خـوراك، پوشـاك سبا زنيگي در اين پژوهش، شا

..(، مصر فرهنگي )آموزش، استفاده از رسانه، تمايالت و . ها )شغلي، تحصيلي فعاليت

ها )باورهاي مذهبي، عقايـي سياسـي( و روابـط )خـانوادگي، ها و نگرش هنري(، ارزش

با زنـيگي را ها هم وجوه عيني و هم ذهني س شود. اين مؤلفه جنسيتي و اجتماعي( مي

ها، صرفاً دستيابي به چارچوب تحليل است دهني. هي از انتخاب اين مؤلفه پوشش مي

طور کامل از يکييگر تفکيا کرد. توان آنها را به وگرنه با دييگاه کيفي نمي

1. The Hermeneutic Code 2. The Code of Semes or Signifiers

3. The Symbolic Code 4. The Proairetic Code

5. The Cultural Code or Reference Code 6. Fiske

7. Hartley

در اين بخش با آوردن دو نمونه از بخش نخست سريال کيميا، سبا زنيگي جوانان

گيرد. اين سريال به کارگرداني جواد افشار، با از انقالب مورد تحليل قرار ميمبارز پيش

کشي. تمرکز بر زنيگي دختري به نام کيميا، گذشته و حال جامعه ايران را به تصوير مي

‌نمونه‌منتخب‌اول

نرگس، خواهر رضا، دخترخاله پيمان و دختر مورد عالقه فرشيي است. او شرح‌صحنه:

وي خوشي به فرشيي نشان نياده، بعي از آزادي رضا از زنيان و رفع که تا به حال ر

اي را از سرِ کني، کيسه برخي ابهامات از گذشـته فرشيي، از خواستگارش عذرخواهي مي

برد و اش )پير پيمان( مي گيرد و به زيرزمين خانه شوهر خاله باوري از وي مي خوش

رسي و با ديين همزمان، پيمان سر مي شود که کيسه حامل اسلحه است. آنجا متوجه مي

شود و کني. با باال گرفتن بحث، رضا وارد زيرزمين مي محموله، فرشيي را بازخواست مي

کني. رضا با وجود آنکه همه گذشته به درخواست وي، نرگس، زيرزمين را ترك مي

خوشي هم از فرشيي را به دليل قولي که به او داده، نزد نرگس فاش نکرده، اما هنوز دلِِِِِِِ

خواهي وارد بحث شود. فرشيي بر استفاده از اسلحه براي يکسره کردن او نيارد و نمي

اما پيمان برخال فرشيي معتقي است که آگاهي مردم، حر کار رژيم، اصرار دارد؛

زني. فرشيي، موضع پيمان را ناشي از ترس نخست را در به نتيجه رسيين مبارزه مي

شود با آشوبي و مجبور مي اعتنا بود برمي ن استيالل، رضا که تا به حال بيداني. با اي مي

کني که چطور به هنگام رويارويي با ساواك، پا به فرار گذاشته تنيي به فرشيي يادآوري

کني و رضا در تکميل و مسب ِ گير افتادن او شيه؛ فرشيي بابت آن اتفاق عذرخواهي مي

)ره( ني و دليل دست نبردن به اسلحه را موضع امام خمينيز گفته پيمان، حر آخر را مي

کني. در مخالفت با اين امر اعالم مي

‌الف(‌تحليل‌سازه:‌الگوي‌سلبي‌و‌کاودري

‌ آيي. در ميان انبوه اين صحنه در زيرزميني قييمي به نمايش درميرمزهاي‌ميزانسن:

هاي با تمرکز بر نگاه شود. دوربين سعي دارد هاي زيادي دييه مي وسايل آنجا، کتاب

عميق فرشيي به نرگس، دليادگي او را نشان دهي. نرگس پوشييه است و روسري به سر

وشلوار پوشييه است. رضا و پيمان، محاسن هاي ساده و پيمان کت دارد. رضا لباس

هايش چخماقي است. دارني. فرشيي، اورکت امريکايي به تن دارد و سبيل

بنيي نامتقارن است که نشان از زنـيگي ، متوسط و ترکي بيشتر نماهارمزهاي‌فني:‌

هـا بـراي نزديـا تري از چهره گفتگوها، نماهاي نزديا طبيعي دارد. به هنگام درگرفتن

شود. ها و باورهايشان دييه مي شين به شخصيت

‌ب(‌الگوي‌تحليل‌روايي‌بارت

فرشيي ناراحت است؟ شان از سوي چرا پيمان از آوردن اسلحه به خانهرمزگان‌هرمنوتيک:‌

، يهاي مذهب : مردانه بودن حوزه سياسي، نفي خشونت از گروهضمني رمزگان

ها. تبعيت از رهبري و تقيي به حريم

‌)تقابل رمزگان ‌دوگانه(:‌نمادين زن /مرد، خشونت/صلح، عقل/هيجان، هاي

شجاعت/ترس، مردم/رهبري.

شود؟ اي منجر مي يجه: تضاد فکري فرشيي با دوستانش به چه نتکنشي رمزگان

‌ارجاع به مذه ، ارجاع به مردساالري، ارجاع به سنت.رمزگان‌ارجاعي‌)فرهنگي(:‌

گانه‌فيسک‌و‌هارتلي‌ (‌تحليل‌سه

‌نخست‌)واقعيت( « مبارزه»: رابطه جمعي از دوستان را که موضع مشترکشان سطح

ن، همه را در مقابل بينيم. مبارزه آنها را به هم نزديا کرده اما شکل و شيوه آ است، مي

دهي. هم قرار مي

تصوير خانه پيري پيمان، ساختمان آجري بزرگِ يا طبقـه، سطح‌دوم‌)بازنمايي(:

هـاي مبـارزاتي در داخـل کني. انجـام فعاليـت وضعيت مادي متوسط آنها را بازنمايي مي

با آگاهي ساير اعضـاي خـانواده، بـر همـيلي آنـان، داللـت دارد و روابـط هم آنخانه،

کنـي. درگـرفتن بحـث در زيـرزمين، خويشاونيي حاکم بر جمع، اين معنا را تقويت مي

قرابـت منظـور بـه هاي مخفي مبارزه، راهي براي استفاده از مکان عالوه بر اشاره به جنبه

با موضوع، يعني نق زدن بـه کننـه انييشـه سياسـي مبـارزان اسـت. انباشـتگي فضـاي

تر، مصر فرهنگي اهـل ي مطالعه و در سطحي عميقوعن بههاي کهنه، زيرزمين از کتاب

دهي. اعتماد نرگس به فرشيي و نحوه برخـورد بـا وي )گـرفتن محمولـه آن را نشان مي

کني. او حتـي بعـي از بيون بازرسي آن(، تبعيت وي از هيجان و احساس را بازنمايي مي

ل، اين پيمان است که ماني. در مقاب شود، منفعل مي اين هم که متوجه محتويات کيسه مي

، درنـگ نـرگس در برابـر جسـارت پيمـان، سـب درواقعخواهي. از فرشيي توضيح مي

شود که قرار گرفتن مرد در محور امر سياسي ـ مبـارزاتي توجيـه شـود و در حاشـيه مي

قرار داشتن زن در اين حوزه، امري طبيعي جلوه کني. اين موضوع بـويژه بـا خـروج زن

زن فرمـانبر و مـرد »بـه درخواسـت بـرادرش، کليشـه هـم آن، هنگام جيي شين بحث

ي، تنها با نگاهي نظر اظهارهي کني. نرگس در مقام يا مبارز، بي را تقويت مي« فرمانيه

کنـي. در ايـن ميـان، پوشـييگي وي نمـادي از مـذه و به فرشيي، جمـع را تـرك مـي

را امـري طبيعـي بلکـه که درآميختن اين دو، رفتار وي اش نمادي از سنت است تبعيت

، درگرفتن چالش فکري و جـيي ميـان مـردان، حـوزه پسدهي. از آن عقالني نشان مي

دهي. در اين جـيال، از آغـاز، پوشـش ظـاهري گفتگو و تفکر را به مردان اختصاص مي

، ظاهري ساده( تمايز ايجاد فرشيي )سبيل، اورکت امريکايي(، ميان او و دوستانش )ريش

مايز با طرفياري وي از مبارزه مسلحانه کـه در تقابـل بـا ديـيگاه رضـا و کني. اين ت مي

دهـي و از را شـکل مـي « هيجان/عقـل »و « خشونت/صـلح »هاي پيمان قرار دارد، دوگانه

گيـرد. بـر پوشاك براي نشان دادن خاستگاه فکري و مشي سياسي طرفين بهره مي مؤلفه

ترنـي و بـه جـو گراتـر و صـلح ني، اخالقتر باش اساس اين تمايز، مبارزان، هر چه مذهبي

هـاي ي مذهبي و آموزهها مؤلفهاما کساني که ؛زنني تر دست به مبارزه مي اي عقالني شيوه

هاي رضـا تر هستني. اين ادعا با توجه به ويژگي خودي در آنها نمود کمتري دارد، خشن

اسـت، قصـور پوش و مـذهبي هاي ظاهري، ساده رمزگان برحس شود، او که اثبات مي

کنـي. فرشيي را که سب افتادن وي در دام ساواك و دق کردن مادرش شيه، فـاش نمـي

رضا از اين مسئله ناراحت است و کتمان آن تنها به دليل حفظ وجهه فرشيي نزد نـرگس

واکنش امروز رضا در مقابـل کـنش پيشـين فرشـيي، درواقعو قول داده شيه به اوست.

تـر اي کامل شجاعت، گذشت و وفاداري به او و ارائه چهرهانتساب صفاتي چون قصي به

کار گرفته شيه است. موضوعي که فرشيي نيز در خالل بحـث از او در قياس با فرشيي به

تونه ايـن گذشـت رو بکنـه(. ايـن کني )فقط آدمي به بزرگي تو مي بارها به آن اذعان مي

کـه از مـتن مـردم برخاسـته )کـارگر نمايـي ها رضا را در قال مبارز مسلماني بـازمي ويژگي

کنـي. از سـويي، قيـيي زني و ديگران را مجاب مي مکانيا( و با اين اعتبار، حر آخر را مي

اييه فرشـيي( را ) مسلحانه، کنار نهادن مبارزه «تبعيت از رهبري»که او به آن اشاره دارد، يعني

اسـالمي طح نگـرش الهـي ـ ايـيه پيمـان( را بـه سـ ) مـردم کني و اهميت اتکا به توجيه مي

دهي. ارتقا مي

‌)ايدئولوژي(: هاي ظاهري و نگرشي، به نفع در اين صحنه، رمزگان سطح‌سوم

اني. مبارزان کار گرفته شيه به« سنت»و « مردساالري»، «مذه »برتري اييئولوژي

بيين اييه از سوي چهره مبرّز آنها ت نيتر کاملاني و در نهايت، يکي شيه باهم« تر مذهبي»

ي زن و در مقابل، جسارت، منطق و وچرا چون يبانفعال و اطاعت شود. سکوت، مي

اشاره دارد. عالوه بر اين، درخواست « مردساالر»درخواست آمرانه مرد، به اييئولوژي

بازگوکننيهپذيرش زنانه نرگس )خواهر( حتي در مييان مبارزه، مردانه رضا )برادر( و

هاي سنتي است. آموزه

‌نه‌منتخب‌دومنمو

بيژن زنياني سياسي، از سوي عمويش، شهرام که يا مأمور امنيتي است، شرح‌صحنه:

شود. او اي که از سوي ساواك براي رسيين به هيفي مهم طراحي شيه، آزاد مي با نقشه

روي عمويش نشسته است. آنها با هم خوب نيستني که علت آن حاال دور ميز شام روبه

6992هاي هاي ملي داشته و در جريان شلوغي پيري که گرايشمرگ پير بيژن است،

دانني. شود. بيژن و مادرش در اين موضوع، شهرام را متهم مي به طرز مشکوکي کشته مي

است. در گفتگويي که ميان اين « وميرا ار »ريشه اين اتهام، دعواي خانوادگي بر سر

ن از اسالم به کمونيست گروييه، او شود که بيژ گيرد، بيننيه متوجه مي دو نفر شکل مي

زني، او مي« آزادي، برابري و برادري»نشيني و دم از آلود بر سر ميز مي با دست خون

است کساني که بتوانني اين شعارها را تحقق ببخشني، قهرمان مردم خواهني شي؛ معتقي

نيارني و بيژن گويي که اين شعارها ربطي به مردم و عقايي آنها اما شهرام با صراحت مي

کني که قادر به درك مردم نيست چون مردم دينيارني، در حالي که او از دين را متهم مي

کني. در برگشته است. بيژن هم با تنفر، عمويش را نوکر حلقه بگوش شاه خطاب مي

«.هر دوي ما مردم را نشناختيم» شود: نهايت بحث با اين گفته شهرام ختم مي

‌گوي‌سلبي‌و‌کاودريالف(‌تحليل‌سازه:‌ال

هاي زهـوار هاي ضخيم، مبل که پرده اي پرت است مکانِ صحنه، خانهرمزهاي‌ميزانسن:‌

دهنـي. کالبـاس، نوشـابه، دررفته، يخچالي کهنه و ميز فلـزي وسـايل آن را تشـکيل مـي

کلفـت، بـيون خيارشور و گوجه براي شام بر صفحه روزنامه چييه شيه و بيژن با سبيل

شود. هاي معمولي نمايش داده مي ريش و با لباس

کــارگيري نماهــاي متمرکــز، بــراي نزديــا شــين بــه انييشــه بــهرمزهــاي‌فنــي:‌

هـاي بنـيي هـا و ترکيـ سـطح، برابـري سـوژه هاي داستان است. نماهاي هم شخصيت

دهي. روشـنايي داخـل خانـه انـيك و مـات اسـت و نامتقارن نيز روزمرگي را نشان مي

رسي. تر به نظر مي طور محسوسي از آن روشن ه بهفضاي مهتابي بيرون خان

‌ب(‌الگوي‌تحليل‌روايي‌بارت

خواهي پيش عمويش بماني؟ چرا بيژن ناآرام است و نميهرمنوتيک:‌ رمزگان

هاي التقاطي با نگرش ملي، روابط سست خانوادگي، رابطه انييشهضمني:‌ رمزگان

پرستي و تقابل با مردم پول

ماترياليست، زنياني، اسالم/ برادرزاده، ساواك/ عمو/هاي‌دوگانه(:‌‌نمادين‌)تقابل رمزگان

ضيقهرمان قهرمان/

ماني؟ آيا بيژن در اين خانه ميکنشي:‌ رمزگان

هاي ارجاع به اييئولوژي کمونيسم، ارجاع به دييگاهارجاعي‌)فرهنگي(:‌ رمزگان

گرا، ارجاع به استبياد ماده

فيسک‌و‌هارتلي‌‌گانه‌ (‌تحليل‌سه

بينيم. اي را سر ميز شام مي گفتگوي اجباري عمو و برادرزاده سطح‌نخست‌)واقعيت(:

امنيتي رژيم، اما گفتگوي مور: بيژن، زنياني سياسي و شهرام، مأاني تقابلظاهر در آنان به

کني. اين دو، آنها را از جهاتي، به يکييگر نزديا ميي رعاديغچييمان وسايل داخلي، خلوتي خانه، تعياد افراد و سطح‌دوم‌)بازنمايي(:

هـايي کـه بـراي يـا خانـه انتظـار بودن صحنه و ناهمخواني مکان را بر اساس ويژگيداخـل نيـز همچنـان کـه در رمزگـان تصـويري نـور کمکني. فضاي رود، برجسته مي مي

اعتمـادي و بي هاست. تنفر توضيح داده شي، تمهييي براي ورود به روابط تيره شخصيتطبيعـي بـه نظـر « مبارز/مـأمور » دوگانـه ت به شهرام با وجود آنکـه بـر مبنـاي بيژن نسب

برانگيز است. مرگ پـير بيـژن و اتهـام رسي، به دليل وجود روابط خويشاونيي تأمل ميبر سر ار کـه دال مرکـزي آن پـول و ماديـات هم آن دست داشتن شهرام در قتل وي،

ان بيـژن را در قالـ شـاوني يخودهـي و ياست، رابطه خوني را به منفعت مادي تقليل م رديـ گ يبرم درکني. شمول اين تعريف، پير او را نيز عاطفه تعريف مي افرادي مادي و بي

پرسش و پاسـخ ايـن دو شخصـيت داللـت بـر ايـن دارد کـه او هـم بـه بـرادر چراکهدر کرده اسـت. سوءاستفادهاعتنايي نياشته و از خامي او در تقسيم ميرا ، ترش کوچا

ـ تأکگرا بـا توجـه بـه اين ميان، انتساب پير به جنا ملي روايـت بـر حضـور وي در يياي شـناخته شـيه از فعاليـت ايـن گـروه سياسـي اسـت، که برهـه 6992جريانات سال

گرايـي و سـودجويي بـه مـادي ينيـ غلت درمستعيِ گرا را هاي ناسيوناليسم و ملي انييشهاي کـه مـذه در آنهـا اولويـت پرسـتانه هـاي مـيهن کني. از اين نگاه، انييشه معرفي مي

حيات فکري و تياومروي است. نياشته باشي، بستري براي آلوده شيه به انحرا و کجاش خالصه شـيه، ايـن ادعـا را ثابـت نسلي پير که در اينجا در بيژن و رويکرد سياسي

مـذه و خـيا کني. بيژن از اسالم به کمونيست گروييه، يعنـي از مـذه بـه نفـي ميرفتـار و ظـاهر )لقمـه گـرفتن بـا دسـت هـاي رسييه و تقييي به دين نـيارد؛ رمزگـان

هـاي کلفـت( نيـز سـعي در تعريـف او در قالـ کليشـه آلود، زدن ريش و سـبيل خوناي رسـييه کـه بـا روشنفکر چی کمونيست دارد. بر اساس ايـن بازنمـايي، او بـه نقطـه

تواني با مردم و منافع آنان پيوني ست، بنابراين نميواقعيت زنيگي عامه مردم هماهنگ نيبخورد، پس وقتي در جبهه مردم نباشي، طبيعـي اسـت کـه در مقابـل آنـان قـرار گيـرد،

که معنـاي آن بريـين از ي؛خودمحورکه شهرام ايستاده است: موضع استبياد و جا همانزني سبي که شهرام به او ميمردم، انزوا و تنهايي است. به همين دليل، بيژن در برابر برچ

اي، در چنتـه نـيارد. در ايـن صـحنه، کننيه )تو قهرمان مردم نيستي( پاسخ مستيل و قانعهاي خوراك نيز در خيمت القاي اين معنـا، يعنـي فاصـله و انـزوا قـرار دارنـي: رمزگان

ـ ي سفره بهجا بهروزنامه دور از کاربرد واقعي خود ه کـار گرفتـه شـيه و کالبـاس نيـز ن غذايي بومي و نه گرم و مطبوع است.‌)ايدئولوژيک(: به « استبيادي»و « گرا مادي»در اين صحنه اييئولوژي سطح‌سوم

اييئولوژي خورني. هايي چون منفعت مادي و نفي خيا به هم پيوني مي دليل ويژگي شود. نيز خطاپذير معرفي مي« گرا ملي»

يي سبا زنيگي مبارزان جوان پـيش از انقـالب در سـريال هي از اين پژوهش، بازنمادهي کـه ايـن عـيه بـه دو گـروه ها نشان مي کيميا و شناخت نحوه تمايز آنهاست. يافته

انـي و سـبا زنـيگي آنـان نيـز بـر مبنـاي همـين تفکيا شيه« غيرمذهبي»و « مذهبي»هاي ري و گرايشبنيي به تصوير درآميه است. اين مجموعه سعي دارد رفتار ظاه تقسيم

اي به تصوير درآورد که کليت يکسارچه و منسجمي از زنـيگي گونه مبارزان مذهبي را بهو « حصول رضـايت الهـي »گيرد. آميختگي رفتارهاي فردي اين گروه بر ميار آنان شکل

در تعامالت اجتماعي، اجزاي کنش روزمـره آنهـا را « ميارا»و « حرمت»تقيي به دو اصل سازد. بر اساس اين الگو، توحيي فکري ايـن افـراد بـه دنيـاي برمي« اباوريخي»بر ميار

بـه « سيرت»و « صورت»شان بر اساس يگانگي يابي و سبا زنيگي عيني آنان تسري مي

هـايي چـون واسـطه دال آيي. نمايش اين گروه در قال افـراد فرهيختـه بـه نمايش درميهـاي هي با رفتارهاي روزمره و فعاليـت قصي پيوني خرد و آگا کتاب، درس و نوشتن، بهتـر اسـت. آنـان بـر هاي اين بازنمايي در پيمان و کيميا پررنگ سياسي آنان است که رگه

مبناي رمزگان پوشش، خوراك، مصر مادي و اشتغال، همرنگ مردم و برآميه از طبقـه مچـون هاي ارتباطي، چهره موثق و معتبري دارنـي، ه متوسط هستني و بر اساس رمزگان

انـي. ايـن قـيم گشـايي از مشـکالت مـردم پـيش که براي گـره ناصر و همسرش مرضيهجويانه اين عيه را سياقي مردمي معرفـي بازنمايي، تمهييي است تا مشي سياسي و صلح

هاي ارتباطي که بر پيونيهاي صميمي و گرم خويشـاونيي و اين، رمزگان بر کني. عالوه کننـي. در و هميلي را در اين الگوي زيستي تقويت مـي خانوادگي داللت دارني، وحيت

دهـي تر نشان مي اين سبا، حضور زنان در کنار مردان، در نگاه اول، روابط آنها را کاملاما در حقيقت، قرار گرفتن مردان در متن زنيگي اجتماعي و در وسط مييان سياسي بـه

سب بـه حاشـيه رانـين هايي چون جسارت، منطق و عقل، دليل برخورداري از ويژگيشـود و تبعيـت او از شود. بر اساس اين بازنمايي، کليشه زن تابع، بازتوليـي مـي زنان مي

کني. در کل، الگوي زيست اين عيه بـر مبنـاي ايـيئولوژي اوامر مردانه طبيعي جلوه مي‌يافته است. مذه ، سنت و مردساالري قوام

آيـي، در دوسـويه نمـايش درمـي اما سبا زنيگي که بـراي مبـارزان غيرمـذهبي بـه اي به نسبت پولـيار و بـرزو از گيرد، براي مثال، بيژن از خانواده قرار مي« وتفريط افراط»

اي فقير برآميه است. آنان با وجود سادگي و نياشتن تعلق به ماديات، گذشـته و خانوادهبارزه اين افـراد هاي متأثر از آن است. م انيوزي و کشمکش ل شان متأثر از ما حال زنيگي

داري اسـت، طمـع بيـژن بـراي تصـاح جايگـاه مـييريت هاي سـرمايه عالقه آلوده بهاي که در آن شورش برپا کرده، مؤيـي ايـن ادعاسـت. ايـن بازنمـايي آنـان را از کارخانهشان وارد کرده است. مـبهم گذاشـتن سـطح دور ساخته و تضاد را به متن زنيگي تعادل

ي نيز، زنيگي آنان را در هر دو سطح فکري و عملـي، بـا نقصـان سواد و اشتغاالت کاربه نمايش درآورده است، زنـيگي ايـن دو در « بعيي تا»صورت مواجه کرده و آن را به

شود و خ فرهنگ و هنـر نيـز ضـمن تأييـي ايـن هاي هيجاني خالصه مي انجام فعاليتکني. اين تصويرسازي، يي ميرا در اين زنيگي بازتول« خشونت»و « فقيان لطافت»مسئله

بازتوليـي « غذا خـوردن »هاي يا زنجير، در رفتارهاي روزمره آنان همچون سان حلقه بهکنـي. ايـن الگـوي زيسـت کـه اين زنيگي را تقويـت مـي « تنهايي و زمختي»شود و مي« گي ريشه بي»، «تهي بودن»در آن جايي نيارد، داللت بر « مادي معنويات و باورهاي فرا»هاي برآميه از روابط و تعامالت فردي و اجتماعي آنـان نيـز مقـوم دارد. دال« نقصان»و

همين بازنمايي است، همچنان که نبود روابط گرم خانوادگي، فقـيان تمرکـز گروهـي و را به آنان نسبت « کامل نبودن»و « تنهايي»، «خلوت»جاي خالي زنان، برخي معاني مانني

شـود استوار مـي « گسيختگي ازهم»سبا زنيگي، بر دال مرکزي نهايت اين و در دهي مي داري و تعلقات ناسيوناليسميِ صر است. که مبناي اييئولوژي آن کمونيسم، سرمايه

با توجه به الگوهاي زيستي که در باال تشريح شي، مسير روايت داستان در فصل اول دهي. در اين روايت، ديگر مي را پيشگام جنبش قرار« مبارزان مذهبي»اي است که گونه به

اني که در قياس هاي مبارز به يا گروه ماترياليسمي با اعضاي بسيار انيك، تقليل يافته گروهجايگاهي ضعيف و اثري حياقلي در جريان قيام براي آنان ترسيم « هاي مذهبي گروه»با ك و عاداتشان هايي که ظاهر، سلو شود. به اين ترتي جهان سريال، با خَلق قهرمان مي

هاي ديني است، محوريت دين را در روني تغيير و تکامل تاريخ ايران منطبق با ارزش شود: هاي زير موج مي کارگيري ويژگي سازي را با به کني و نوعي غيريت برجسته مي

انقالبيون غيرمذهبی انقالبيون مذهبی اندک فراوان

مجهول معلوم

انزوا جمع

و گسستهسرد گرم و صمیمی

چالش آرامش

خشونت لطافت

ناهماهنگی هماهنگی

هیجان عقل

هايي که در جيول باال ترسيم شيه است، اين فصـل از سـريال بـا با توجه به دوگانه

هاي زنيگي روزمره سعي دارد مبارزان مذهبي را با قرار دادن در متن گيري از مؤلفه بهره

يني و در قالـ قهرمانـان داسـتان معرفـي زنيگي مبارزاتي ـ سياسي به صـورتي خوشـا

کني. در اين ميان، چيـنش هماهنـگ اجـزاي زنـيگي قهرمانـان داسـتان و يکيسـتي مي

شان در حوزه عملِِ سياسـي و اجتمـاعي، کليتـي باثبـات از دنيـاي آنـان ارائـه رفتارهاي

ديگـر آورد. از سـوي را به همراه مي« شايستگي»و « ثبات»هاي معنايي دهي و داللت مي

هاي غيرمذهبي نيز بهـره گرفتـه براي تقويت بيشتر اين مضامين از بازنمايي ناق گروه

اي است تا از طريق آن، شيه است. در مقابل، بازنمايي ضعيف مبارزان غيرمذهبي، شيوه

در قياسي نامحسوس، راه و روش قهرمانان داستان که از منظر سياسـي در نقطـه مقابـل

هايي که براي اين منظور تبار و اطمينان بيشتري برخوردار شود. شيوهآنان قرار دارد از اع

اني از: کار گرفته شيه عبارت به

بـه معنـاي فروکاسـتن مبـارزان غيرمـذهبي از حيـث عِـّيه و عُـّيه گرايـي:‌‌تقليل

رقيـ را نياشـته باشـني. ترسـيم که ياراي هماوردي فکري و عملـي بـا گـروه چنان آن

ئه تصويري نحيف از اين گروه، راهـي بـراي تقويـت انقالبيـون جايگاهي ضعيف و ارا

مذهبي و نشان دادن وسعت عمل آنها در جريان انقالب اسالمي است.

نبود پير، فقيان روابط گرم خويشاونيي، بريين از مـردم و سازي‌مجهول:‌هويت

گـذارد کـه دار مذهبي، هويتي سست و سطحي از آنان بـه نمـايش مـي هاي ريشه آموزه

است خاستگاه فکري و ساختار عيني آن با نقصان همراه

مبهم بودن شغل و منبع درآمي، مشخ نبودن منابع فکري، فقـيان زدايي:‌انسجام

و روابـط گسسـته شخصـي و فـاميلي، زنـيگي آنـان را پراکنـيه و هنجارهاي مصـر

دهي. چنيپاره نشان مي

اي از معـاني در ويـي، زنجيـره گ که فيسا به تبعيت از بارت مـي به اين ترتي ، چنان

مبـارز مـذهبي »( تـا اسـطوره 696 ، ص6921گيرني )ترجمـه غبرايـي، کنار هم قرار مي

ها برساخته شود. در تقابل با ساير گروه« انقالبي

پيشنهادها

گونه که در تبيين مسئله و ضرورت اين پژوهش گفته شي، تقويت انسجام ملـي، از همان

تواننـي در آن نقـش هـاي فرهنگـي ازجملـه صياوسـيما مـي هايي است که نهاد اولويت

بسزايي ايفا کنني، براي اين منظور، تبيين رويـيادهايي چـون انقـالب اسـالمي، ظرفيتـي

مناس براي نزديکي آحاد ملت با ساليق مختلف است. سريال کيميا بـا تأکيـي بـر ايـن

ر زنيه کني، اما بازنمايي ت رويياد، سعي داشته است که آن دوره را بويژه براي نسل جوان

توانـي هايي کـه از اسـتثنائات زنـيگي روزمـره هسـتني، مـي دوقطبي آن و خلق اسطوره

هاي مـذهبي در ايـن ها، گروه باورپذيري داستان را تحت تأثير قرار دهي. بر اساس يافته

هـاي ظـاهري از همـان اني و مالك ه سريال بر اساس وحيتِ ظاهر و باطن بازنمايي شي

است که امـروزه سازد، اين در حالي ز، خط فکري و شيوه عملي آنان را مشخ ميآغا

عنـوان مالکـي بـراي ارزيـابي بـاطن افـراد امـري ديگر اعتنا به ظاهر و پـذيرفتن آن بـه

هاي ظاهري براي شود که استفاده از کليشه پذير است و به همين دليل پيشنهاد مي خيشه

تري همراه شود. اين موضوع بخصوص بـراي جـذب تمايز افراد با وسواس و دقت بيش

( 279 ، ص6909نيـا، )فتحي «اني نسل جوان که هويت ديني را با ساليق نوين درآميخته»

هـاي مـذهبي در اهميت فراواني دارد. از سوي ديگر، هرچنـي کـه از نقـش مهـم گـروه

نمـايي بتوان و نبايي غافل شي، بايي توجه داشت کـه خـو پيروزي انقالب اسالمي نمي

هاي سياسي در قال دو گروه خير و شر مطلق، شـيوه آنان در برابر بينمايي ديگر گروه

مناسبي براي اقناع مخاط بخصوص جوانان نيست چراکه مستنيات آن دوره حکايـت

شان قابل اغماض هاي انحرافي که خطاهاي سياسي از اين دارد که حتي بسياري از گروه

انـي. از سـوي ديگـر نيـز ايـن هـاي مـذهبي بـوده خـانواده نيست، از دانشـجويان و يـا

شـود پيـام اسـت کـه موجـ مـي « سرراست و مستقيم»بنيي سازي، نوعي بسته تصوير

راحتي از آن رمزگشايي کني و دسترسـي سـريع او بـه معنـاي پيـام، مـانع از مخاط به

وانش بهتر پيام شود که براي خ بنابراين پيشنهاد مي اش با سريال گردد؛ جذب و همراهي

اي و آرمـاني هاي اسطوره سازي اي و تيی هاي کليشه بنيي و هميلي بيشتر با آن، از قط

پرهيز شود و سناريونويسي در اين مورد با پژوهشي جامع همراه باشي. از طـر ديگـر،

هـاي هـاي مـذهبي و چـه در فرقـه الزم است يادآوري شود که زنان مبارز چه در گروه

زمان انقالب نقشي بسيار اثرگذارتر از آنچـه در ايـن سـريال بـه نمـايش غيرمذهبي، در

اني و در بسياري از مواقع درست وسط مييان حضور يافته و حتي درآميه بر عهيه داشته

اني، بنابراين در شرايطي که جامعه بويژه زنان، شـکوفايي و زنياني، شکنجه يا اعيام شيه

کننـي، بايـي بـه شـکل دهاي اجتمـاعي دنبـال مـي تکامل خود را در تجربه مستقل رخيا

تري به بازنمايي آنان پرداخت. هوشمنيانه

منابع

.باز :تهران (.حميرا مشيرزادهترجمه )‌نقد‌فرهنگي(. 6970. )آسابرگر، آرتور

‌بازنمـايي‌‌نحوه‌تحليل (.6901) .محميحسين ساعي، شريفي و مريم ايثاري، تقي؛ ارمکي، آزاد .پژوهش و سنجش افکار صياوسيما مرکز: تهران. ايراني‌ايه‌سريال‌در‌خانواده

)ترجمه شيرين دقيقيان(. تهران: مرکز.اسطوره،‌امروز‌(. 6922بارت، روالن. )

ني.: تهران صالحي(. اشکان )ترجمهاجتماعي‌‌گرايي‌برساخت. (6901)ويوين. بِر،

: ثالث.)ترجمه پيروز ايزدي(. تهرانجامعه‌مصرفي‌(. 6920بودريار، ژان. )

)ترجمه فتا محميي(. تهران: مرکز.هنر‌سينما‌(. 6909بوردول، ديويي و تامسون، کريستين. )

)ترجمه مرتضـي مرديهـا(. ‌نظريه‌کنش،‌داليل‌عملي‌و‌انتخاب‌عقالني‌.(6920بورديو، پير. )

تهران: نقش و نگار.

هلل اکـواني، حمـيا )ترجمـه سـيي نشانه،‌ايـدئولوژي‌و‌رسـانه‌‌‌(. 6909بيگنل، جاناتان. )

محسن محمودي و ابوالفضل اميرور(. تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و رسانه.

هاي‌هويت‌فرهنگي‌ايرانيان‌در‌سـينماي‌‌‌بازنمايي‌مؤلفه( 6927سروي زرگر، محمي. ) نامه کارشناسي ارشي، دانشگاه صياوسيماي تهران. . پايانهاليوود

هـاي‌‌‌الگـوي‌مصـرف‌آگهـي‌‌‌‌شناسـي‌‌تحليـل‌نشـانه‌‌(. 6922سروي زرگر، محمي. ) تهران: مرکز پژوهش و سنجش افکار صياوسيما. بازرگاني.

هـاي‌تلويزيـوني.‌‌‌روند‌بازنمايي‌سبک‌زندگي‌در‌سـريال‌(. 6909سليمانيان، مجيي. )

کارشناسي ارشي، دانشگاه صياوسيماي تهران. نامه پايان

.تهران: قصهشناسي‌هنر.‌‌درآمدي‌بر‌نشانه(. 6922ضيمران، محمي. )

قم: صبح صادق. مصرف‌و‌سبک‌زندگي.(. 6922فاضلي، محمي. )

فرهنگ‌تلويزيوني‌و‌زندگي‌روزمره‌جوانـان،‌پژوهشـي‌در‌‌‌(. 6909نيا، محمي. ) فتحينامـه دکتـراي، دانشـگاه . پايـان هاي‌پربيننده‌تلويزيوني‌روايت‌و‌مصرف‌سريال

عالمه طباطبايي، دانشکيه علوم ارتباطات، تهران.

: تهـران )ترجمه مهـيي غبرايـي(. ارتباطي‌‌مطالعات‌بر‌درآمدي .(6921)جان. فيسا،

.ها رسانه توسعه و مطالعات دفتر

ترجمه کرامت راسخ(. تهران: ني.)شناسي‌معرفت‌‌مباني‌جامعه(. 6906کنوبالخ، هربرت. )

.آشتيان: تهران (.ترجمه محسن حکيمي)‌پسامدرنيته (.6929. )اليون، ديويي

تهران: دانشگاه امام صادق )ع(. .(. دين و سبا زنيگي6909يي. )کني، محميسع مهيوي

هـاي‌رايـج‌و‌‌‌‌هـاي‌رسـانه،‌انديشـه‌‌‌‌نظريـه‌(. 6902محمـي. ) سـيي زاده طالشي، مهيي تهران: همشهري. هاي‌انتقادي.‌ديدگاه

تهـران: «.‌پرگار»تحليل‌کيفي‌و‌گفتماني‌برنامه‌(. 6903زاده طالشي، سييمحمي. ) مهيي

سنجش افکار صياوسيما.مرکز پژوهش و

ترجمه احي عليقليـان(. )‌اي‌از‌منظر‌انتقادي‌تکنولوژي‌رسانه(. 6922ون لون، يوست. )

تهران: همشهري.

)ترجمــه فتــا ‌ســينماييمفــاهيم‌کليــدي‌در‌مطالعــات‌ .(6926) .هيــوارد، ســوزان

.مسو هزاره تهران: (.محميي

Adler, A. )1956(. The Individual Psychology of Alfred Adler. New

York: Basic Book Inc.

HarperCollins Publishers.

Hall, S. )1977(. Culture, Media and the Ideological Effect; Mass

Communication and Society )Ed. James Curran et al( 315-48;

Reprint, Beverly Hills, CA: Sage.

Merriam Webster. ) 2016(. USA: Merriam-Webster Inc.

Rican Heritage® Dictionary of the English Language (Fifth

Publishing Company. Published by Houghton Mifflin Harcourt

Publishing Company.

Simmel, G. )1990(. The Philosophy of Money (editor: David Frisby).

London: Routledge.

Surette, R. )1998(. Media, Crime, and Criminal Justice: Images

and Realities. USA: Wadsworth Publishing Company.

Veblen, T. )1919(. The Vested Interests and State of the Industrial

Arts. New York: B. W. Huebsch.

‌‌303ـ‌332 /‌3236تابستان‌(‌/30)پياپي‌‌‌3م/‌شمارهچهار‌‌و‌هاي‌ارتباطي/‌سال‌بيست‌فصلنامه‌پژوهش

شناسایی عوامل بازدارنده توسعه فرهنگ ورزش همگانی

از طریق سیمای جمهوری اسالمی ایران

**، نادیه ناظرفردپور ، محسن کوثری*ایوب اسالمی

چکيده

بازدارنده‌توسعه‌فرهنگ‌ورزش‌همگاني‌از‌طريـس‌‌هاي‌‌هدف‌از‌انجام‌اين‌پژوهش،‌شناسايي‌مؤلفهکيفي‌انجـام‌گرفتـه‌اسـت.‌‌‌‌‌صورت‌بهسيماي‌جمهوري‌اسالمي‌ايران‌بوده‌که‌با‌رويکرد‌اکتشافي‌

جامعه‌آماري‌مورد‌نظر‌را‌کارشناسان‌و‌فعاالن‌در‌حوزه‌ورزش‌همگاني،‌رسانه‌ورزشي،‌مسئوالن‌عاليـت‌در‌حـوزه‌رسـانه‌برخوردارنـد،‌‌‌‌‌ورزش‌کشور‌و‌استادان‌دانشگاهي‌ورزش‌که‌از‌سـابقه‌ف‌

هـا‌‌‌ي‌دادهآور‌جمـع‌انـد.‌ابـزار‌‌‌‌گيري‌گلوله‌برفي‌انتخاب‌شـده‌دهند‌که‌با‌روش‌نمونه‌تشکيل‌ميپس‌از‌انجام‌چهاردهمين‌مصـاحبه‌بـه‌اشـباع‌نظـري‌رسـيد‌و‌از‌روش‌تحليـل‌‌‌‌‌‌‌‌کهمصاحبه‌بوده‌

مؤلفه‌در‌‌35هاي‌پژوهش‌شامل‌‌افتهي‌ها‌استفاده‌کرده‌است.‌وتحليل‌داده‌محتواي‌کيفي‌براي‌تجزيه‌درمجموعمؤلفه‌در‌شاخه‌محتوايي‌بوده‌است‌که‌‌0اي‌و‌‌مؤلفه‌در‌شاخه‌زمينه‌3شاخه‌ساختاري،‌

هايي‌از‌اين‌دست،‌در‌راه‌اعتال‌و‌‌توانند‌با‌توجه‌به‌نتايج‌پژوهش‌رسد.‌مسئوالن‌مي‌مي‌مؤلفه‌23به‌‌هاي‌مثبت‌و‌بلندتري‌بردارند.‌گسترش‌ورزش‌همگاني‌گام

‌‌ونيزيتلو‌،يورزش‌همگان‌،سيماي‌جمهوري‌اسالمي‌ايرانفرهنگ،‌‌ها:‌کليد‌واژه

ورزشي، دانشگاه تهران بيني و علوم تربيتکارشناس ارشي * نور تهران ورزشي، دانشگاه پيام بيني و علوم تربيتاي دانشجوي دکتر: نويسنيه مسئول

Email: m.kosaripoor@gmail.com علوم ارتباطات اجتماعي، دانشگاه تهران کارشناس ارشي**

2/1/01پذيرش نهايي: 99/2/01تجييي نظر: 61/66/03تاريخ دريافت: DOI: 10.22082/cr.2017.26824

002 0306تابستان ( / 01)پياپي 2م/ شماره چهار هاي ارتباطي/ سال بيست پژوهش

مقدمه

گسـترش و جامعـه در جانبـه همـه و بنيادين تحوالت بروز با همگام اخير يها سالدر

که عروقي قلبي يها يماريب مانني ييها يماريب و چاقي زنيگي، شين ماشيني و فناوري

تبريـزي، رضـوي ياسـت )قهرمـان کـرده پيـيا شـيوع اسـت، يتحرک کم از ناشي اغل

جمعيت از بخش عظيمي که دهني مي نشان (. نتايج برخي مطالعات6901محمودآبادي،

6کنني )سـاپکوتا نمي شرکت سالمت حفظ براي کافي جسماني يها تيفعال در جهان و

هـاي (. از سـوي ديگـر، يکـي از پييـيه 2991و همکاران، 2و واربرتن 2991همکاران،

هاي اخير رشي چشمگيري داشته و آحاد مردم را تحت تـأثير قـرار اجتماعي که در سال

ـ تربداده است، اي کلـي و (. واژه ورزش، واژه6921ي و ورزش اسـت )کـردي، بـين تي

بنـيي نظـام نويسـي، بـر اسـاس تقسـيم ( مي6909. عرب نرمي )استبنيي شامل تقسيم

مؤلفه اصلي تربيتـي، همگـاني ـ تفريحـي، جامع توسعه ورزش کشور، ورزش به چهار

هاي همگاني ـ تفريحي با توجـه ، ورزشنيب نيا در شود. اي تقسيم مي قهرماني و حرفه

شوني، از اهميت که آزادانه و بيون هي اجباري از سوي افراد انتخاب مي به ماهيت آنها

اي شـيوه به اضردر حال ح يا گونه به(؛ 6909خاصي برخوردارني )احساني و همکاران،

(.2966، 9اني )چن شيه تبييل کيفيت زنيگي و فردي سالمت ارتقاي استانيارد براي

در تعريفي جامع کميته پيشرفت ورزش شوراي اروپـا، ورزش همگـاني را عبـارت از

مني به ورزش کـردن در زمـان اوقـات فراغـت هايي براي افراد عالقه فراهم آوردن فرصت

محيوديت ناشي از وضعيت اجتماعي، نژادي و معلوليـت در گونههردانسته است تا بيون

شـود، ايـن اسـت کـه هاي ورزشي مشارکت کنني. آنچه از اين تعريف استنباط مي فعاليت

.(2969، 1مني شوني و ورزش حق همه افراد است )زوربا همگان بايي از ورزش کردن بهره

شـيه اسـت. قائـل ي مگـان ورزش ههاي مختلف فوايي زيادي را براي نتايج پژوهش

، اضطراب، تلقي فرد نسـبت نفس به اعتماداني که ( اظهار کرده2961) 1و گولي 3واينبرگ

1. Sapkota 2. Warburton 3. Chen

4. Zorba 5. Weinberg 6. Gould

003... شناسایي عوامل بازدارنده توسعه فرهنگ ورزش همگاني

هاي هـوازي مسـتمر و نحوه رفتار او با ديگران، با شرکت در فعاليت وخو خلقبه خود،

يابي و تمرينات هوازي نيـز نقـش مهمـي در کـاهش فشـارهاي روحـي دارد. بهبود مي

هـاي دهي کـه آزادي در انجـام فعاليـت ( نشان مي2969) 6هاي ايگير ايج يافتههمچنين نت

بنابراين فوايي ؛ شود هاي همگاني، موج رضايت از زنيگي مي اوقات فراغت و ورزش

و همـين امـر بـر استهاي ورزش همگاني براي جامعه کامالً واضح و روشن و مزيت

در مسـئله کني. توجه به اين تأکيي مي اهميت پرداختن هرچه بيشتر مردم به اين موضوع

، حـال آنکـه آمارهـا اسـت مانني ايران از لزوم بيشتري برخوردار توسعه درحالکشوري

27در سـال کـه ينحـو بههاي مفيي در جامعه است؛ حاکي از پايين بودن ميزان فعاليت

يه اسـت درصي اعالم شـ 63تا 69آمار پرداختن به ورزش همگاني در ميان مردم ايران

رسي، ايـن آمـار بنـا بـر درصي مي 29به افتهي توسعهاين آمار در کشورهاي که ي حال در

بنـابراين ؛ رسـييه اسـت 09درصي در سـال 26هاي همگاني به اعالم فيراسيون ورزش

ي خـوب بـه ي در جامعه و نهادينـه کـردن آن در ميـان افـراد ورزش همگانلزوم گسترش

ي ابزار و ملزومات مختلفي است که از ريکارگ به، نيازمني اما تحقق اين امر؛ روشن است

رود. چراکه در اصـل، يکـي از مي به شمارميان آنها رسانه، يکي از قيرتمنيترين ابزارها

هـا ي يـا رسـانه جمعـ ارتبـاط ليوسـا هاي امروز جهان، مقوله نيبانفوذترفراگيرترين و

دانني و از جهان نيـز و ارتباطات مي ي که عصر حاضر را عصر اطالعاتا گونه بههستني،

کنني. اي جهاني ياد مي با عنوان دهکيه

ـ ا ازها بر افـراد جامعـه انکارناپـذير اسـت. امروزه تأثير شگر رسانه ، نقـش رو ني

هـاي ها در آگاهي دادن به جامعه و تشويق آحاد مردم بـراي گـرايش بـه فعاليـت رسانه

ي عامر ييساهميت است ) حائزمگاني بسيار تعميم و گسترش ورزش ه ژهيبوورزشي و

ها، نقش تلويزيون به دليـل برخـورداري (. در ميان انواع رسانه6906و بردي محميآلق،

ي نيسـت )عسـگري و پوشـ چشـم انتقـال اطالعـات قابـل ليدر تسـه از مخاطبان انبوه،

وسـايل نيتر دکاربرپرو نيبانفوذتريکي از عنوان بهاز آن که ينحو به(، 6909همکاران،

1. Agyar

اي (. اين رسانه نقش ويژه6909)زعفريان و همکاران، اني ادکردهي در ايران يجمع ارتباط

هاي جامعـه هـي ، از طريـق آمـوزش مسـتقيم و غيرمسـتقيم دارد. در افزايش ظرفيت

ي از آن ميسـر ريـ گ بهـره ي و ايجاد تغيير در نگرش افراد نيـز بـا ساز فرهنگهمچنان که

، زمـاني ميرمسـتق يغهاي جمعي در آموزش مستقيم و ي رسانهريکارگ بهاست. ضرورت

انـي و بهره اي از افراد جامعه از نعمت سواد بي عيه ميابي يدرمشود که بيشتر احساس مي

(.6922هاي سمعي بصري است )نيلي، ي رسانهريکارگ بهسازي آنان تنها راه آگاه

هـاي اي اسـت. رسـانه هـاي رسـانه رنامـه در اکثر ب انکار قابل ريغامروزه ورزش، بخشي

طبيعـت متفـاوت واسطه بهي ويژه و وظايف خاصي را در هر رشته ورزشي، ها نقشگروهي

اي بر عهيه دارنـي )شـکراني و هاي حرفه هاي قهرماني و ورزش هاي عمومي، ورزش ورزش

يکـي از که گفته شـي، امـروزه تلويزيـون قيرتمنـيترين رسـانه و طور همان(. 6909آقاپور،

هـاي ورزشـي و پلي ارتباطي ميان مييان منزله بهي است که جمع ارتباطهاي اصلي وسايل پايه

هـا بـه دليـل (. خالصـه اينکـه، رسـانه 6906کني )افروزه و همکاران، افکار عمومي عمل مي

توانني ابـزاري مهـم در توسـعه دهي به نگرش و رفتار مخاطبان دارني، مي تأثيري که در شکل

(.6901همگاني در سطح جامعه باشني )ميناوني و همکاران، ورزش

هاي گوناگوني صورت گرفتـه اسـت. ها بر ورزش، پژوهش در خصوص تأثير رسانه

( در پژوهشي در استراليا رابطـه معنـاداري بـين تبليغـات 6001) 2و هاينينگ 6وود گرين

( نيـز بـا بررسـي 6007) 9اني. مول اي و تغيير نگرش به فعاليت بيني مشاهيه کرده رسانه

هاي جمعي در گرايش به ورزش ي کشورش به نقش رسانهبين تيتربنگرش متخصصان

هـا و توسـعه ورزش همگـاني و رابطه معناداري بين رسانه وجود بهقهرماني و همگاني،

( 2993) 1(. هـورن 679، ص 6909، و همکـاران قهرماني دست يافته است )به نقل از مرادي

ه تلويزيون نقش مهمي در توسعه ورزش ژاپن داشته است. قاسمي و همکـاران کني ک بيان مي

نيـافتگي الزم در زمينـه ورزش ترين داليل توسـعه ( نيز در پژوهشي يکي از مهم6921)

1. Greenwood 2. Hinings 3. Mull

4. Horne

( در6927راد ) انـي. قيـامي هـا ازجملـه تلويزيـون دانسـته توجهي رسـانه همگاني را بي

ورزش بخـش در گروهـي هـاي رسـانه دعملکـر کـه دست يافته نتيجه اين به پژوهشي

بـوده همسـو قهرمـاني ورزش بخـش در اما نبوده همسو يبين تيترب اهيا با همگاني

هاي جمعـي را در توسـعه ورزش ( نقش رسانه6920است. طلوعي اشلقي و همکاران )

( در پژوهشي، با تحليـل 6909اني و عسگري و همکاران ) شهرونيي مثبت ارزيابي کرده

اني که بيش از نيمي از حجم سيما نتيجه گرفته 9هاي ورزشي شبکه ي برنامهمحتواي کم

محـور، گفتگوهاي ورزشي برنامه که ي حال درها مربوط به مسابقات ورزشي بوده برنامه

هـاي بعـيي قـرار هـاي ورزش همگـاني و آموزشـي، بـه ترتيـ در رده اخبار و برنامه

هـا دهي که رسـانه ( نيز نشان مي6906محميآلق ) ي و برديعامر ييسهاي اني. يافته داشته

هـاي ورزش توانني نقش مثبتي در جذب و افـزايش مشـارکت شـهرونيان در برنامـه مي

همگاني داشته باشني و در اين ميان، نقـش تلويزيـون بسـيار تأثيرگـذارتر اسـت. نتـايج

مثابـه بـه جمعـي هاي ( حاکي از اين است که رسانه6902) همکاران و خالييان پژوهش

فراينـي در ي نقـش مهمـي افکار عموم بر تأثيرگذار ارتباطي پل و اطالعاتي هاي بزرگراه

در ورزشـي يسـاز فرهنـگ و اجتمـاعي آموزش، مشارکت ي،ساز گفتمان ي،رسان اطالع

و قـره .دارنـي بـر عهـيه آن سـاختن فراگيـر و توسعه و کشور اعتالي ورزش و جامعه

دانشـگاه دانشـجويان گـرايش در جمعـي هـاي نقش رسانه بررسي در ( نيز6902) همکاران

فوايـي در آگـاه سـاختن مخاطبـان از رسـانه نقش که اني داده نشان ورزش همگاني به الزهرا

هـاي همـايش و مناسـ هـاي مـورد مکـان در يرسان اطالع اما در مطلوب همگاني، ورزش

مثبت رفتار تغيير و بتمث نگرش ايجاد در همچنان که .بوده است نامطلوب همگاني ورزش

( بـه 6909شـکراني و آقـاپور ) .شـيه اسـت ارزيابي نامطلوب همگاني نيز ورزش به نسبت

هاي ورزشي سيماي جمهوري اسـالمي ايـران پرداختـه و در بررسي و تحليل محتواي برنامه

پخـش، زمـان ميتهاي ورزشي سيما به لحاظ اني که از ميان کل برنامه نتايج خود اظهار کرده

درصـي و 12/19اي درصـي، ورزش قهرمـاني و حرفـه 09/69هـاي ورزش همگـاني برنامه

هـا را بـه خـود اختصـاص پخش برنامـه زمان ميتدرصي از کل 12/90ورزش فوتبال

بـر روشني اثر هاي جمعي ( بيان کرده است که رسانه2969همکاران ) و 6اني. ابيويه داده

سـطحي بـه کننـيگان شـرکت در دسـتيابي آنهـا ريتـأث امـا ؛ انـي داشته روي پياده ترويج

در کـاهش هـا رسـانه همچنـين نقـش اسـت. بيني انيك بوده فعاليت از بخش تيرضا

( 6909(. عـرب نرمـي ) 6902افراد مؤثر بوده است )به نقل از قره و همکـاران، يتحرک يب

فته اسـت رويکرد تلويزيون را در زمينه ورزش همگاني نامناس ارزيابي کرده و نتيجه گر

سازي تلويزيوني، خالقيت، هزينـه و زمـان مطلـوب بـه ورزش ريزي و برنامه که در برنامه

( در پــژوهش خــود 6901) همگـاني اختصــاص داده نشــيه اســت. ميناونـي و همکــاران

يـا ارزش، تـرويج عنـوان بهاني که توجه به ورزش خانواده، مطر کردن ورزش دريافته

حلي، نظارت و مطالبه گري از نهادهاي مسـئول، تـياوم در ي بومي و مها ورزشو ها يباز

ي ورزشي، همکاري با سـاير نهادهـاي مسـئول در توسـعه ورزش همگـاني، ها اميپارسال

معرفي الگوهاي ورزشکار، نشان دادن فوايي و کارکردهاي مطلـوب ورزش، هشـيار دادن

و نـه يهز کمي ها رزشوسازي ورزش بانوان و معرفي در مورد رفتارهاي نادرست، برجسته

ي نهادينه کـردن ورزش همگـاني از طريـق شـبکه ورزش سـيما ها روش نيتر مهم آسان،

( ارتباط بـين تماشـاي مسـابقات ورزشـي از تلويزيـون، 2961و همکاران ) 2هستني. هامر

انـي ميزان فعاليت بيني و خطر ابتال به چاقي را در افراد مسن بررسي کرده و نتيجه گرفتـه

ارتباطي بين مشاهيه مسابقات ورزشي از تلويزيون و ميزان فعاليـت بـيني وجـود که هي

بيشـتر اني پرداخته يمي که هر روز به تماشاي مسابقات از تلويزيون کننيگان شرکتنيارد و

ـ ز احتمال به، مشاهيه ورزشکاران نخبه جهينت دراني. در معرض چاقي قرار داشته ، هـي ادي

ت بيني در بزرگساالن مسن نيارد.نقشي در ارتقاي فعالي

دسـت يافـت. تـوان يمـ ي صورت گرفته، به دو نکته ها پژوهشبا نگاهي اجمالي به

تلويزيون بر نگـرش جامعـه ژهيبوهاي جمعي ارتباط معنادار و تأثير رسانه نخست آنکه،

هـايي کـه در به ورزش کامالً واضح و آشکار است. دوم آنکـه، از بسـياري از پـژوهش

که سيماي جمهـوري اسـالمي ايـران بـه ييآ يبرمکشور صورت گرفته، اين نکته داخل

1. Abioye 2. Hamer

نقـش، صـاحبنظران بسياري از که يحال دري همگاني رويکرد مناسبي نيارد، ها ورزش

اولويـت در قهرمـاني ورزش به نسبت همگاني ورزش در ترويج را ورزشي يها رسانه

نــابراين، بررســي موانــع و عوامــل ب؛ (6909)مــرادي و همکــاران، داننــي يمــ بــاالتري

رسـي. پـرداختن بـه ايـن اي که در اين مسير وجود دارد، امري الزم به نظر مي بازدارنيه

و کامل بينجامـي. جانبه همهبه نتايجي تواني يمي شاخگ سهدر بستر نظريه يا ميل مسئله

)عوامـل اي ي(، زمينـه سـازمان دروني به عوامل ساختاري )عوامل شاخگ سهچراکه ميل

اي ي( اشاره دارد و هي پييـيه سازمان دروني( و رفتاري يا محتوايي )روابط سازمان برون

شـاخه سه، رابطه بين اين درواقعصورت گيرد. شاخه سهخارج از تعامل اين تواني ينم

. به ايـن رنييناپذ ييجيايا رابطه تنگاتنگ و ناگسستني است چون در عمل از يکييگر

سـه مثابـه بهبط موجود بين اين سه شاخه از نوع الزم و ملزومي است و معنا که نوع روا

ي جـا بـه انهـ آ، بين گريد عبارت ؛ بهگيرد شاخه رويييه از تنه واحي مورد مطالعه قرار مي

ي سه گونگي حاکم است. تمايز و تشخي اين سه جنبه صرفاً نظـري اسـت و گانگ سه

ـ پييم و و شـناخت مفـاه ليـ وتحل هيـ تجز منظـور بهتنها گيـرد قـرار مـي مـينظر هـا يهي

(.6909ي و همکاران، محميکاظم)

، نياز بـه گسـترش ورزش همگـاني در ييآ يبرمکه از مباحث مطر شيه گونه همان

يي کـه در ايـن هـا راهطور مشخ ، يکي از و به استسطح جامعه امري بييهي و الزم

باالي تلويزيـون در ميـان جامعـه واقع شود، استفاده از ضري نفوذ مؤثر تواني يمزمينه

ي يـاد ها پژوهشتوسعه فرهنگ ورزش همگاني است؛ حال آنکه در بسياري از منظور به

تلويزيون ايران نسبت به ورزش همگاني اشاره شـيه اسـت و نامناس شيه، به رويکرد

ي توليي، ها تياولواين در شرايطي است که اساسنامه سازمان يکي از اهيا ، محورها و

ي ورزشي سيما را تشـويق مـردم بـه ورزش و حفـظ شـادابي و ها گروهأمين و پخش ت

بـه ايـن ترتيـ ، (.6909سالمت جسـماني ذکـر کـرده اسـت )زعفريـان و همکـاران،

که با رويکردي اکتشافي، بـه شناسـايي عوامـل بازدارنـيه در بودنيدرصيد ان پژوهشگر

وري اسالمي ايران بسردازد.مسير توسعه فرهنگ ورزش همگاني از طريق سيماي جمه

ـ اغل مطالعات حوزه پژوهش حاضر به بررسي نقش صياوسـيما بـو ي،کل طور به ژهي

اني و بيشتر بر نقـش تلويزيون در توسعه ورزش کشور و همچنين ورزش همگاني پرداخته

، کمتـر پژوهشـي نيب نيا در. اني داشتهتلويزيون و رسانه در توسعه ورزش همگاني تأکيي

کشور به شناسـايي عوامـل بازدارنـيه در توسـعه فرهنـگ ورزش همگـاني در جامعـه در

اختصاص يافته است. وجود اين شکا در زمينه مطالعه موانع و عوامل بازدارنـيه توسـعه

فرهنگ ورزش همگاني از طريق صياوسيما، مؤيي ضرورت پرداختن به پـژوهش حاضـر

در سطح کشور مستلزم آن اسـت کـه گسترش و توسعه ورزش همگاني که آنجا ازاست.

ابتيا فرهنگ اين امر در جامعه نهادينه شود؛ شناسايي و آگاهي از عوامل بازدارنـيه توسـعه

هـاي فرهنگ ورزش همگاني از طريق سيماي جمهوري اسـالمي ايـران، نيازمنـي بررسـي

تواني ي، نتايج پژوهش حاضر مرو نيا ازعميق، بر اساس نظر کارشناسان اين حوزه است؛

ريزان را در اتخاذ تيابير مناس براي رفع موانع ياري دهي. برنامه

ي و دسـتيابي بـه چهـارچوب ا کتابخانـه در اين پژوهش، پس از پرداختن بـه مطالعـات

هـاي فـردي عميـق بـا از مصـاحبه ها دادهي آور جمع، تصميم گرفته شي که براي مسئله

هـاي حيث هـي ، از نـوع پـژوهش استفاده شود. پژوهش از تأکيي بر رويکرد اکتشافي

ي از کارشناسـان رسـانه؛ داراي سـابقه ا مجموعـه کاربردي است و جامعه آمـاري آن را

تيريس دانشگاهي يا فعاالن حوزه ورزش همگاني و رسانه، کارشناسـان تـرويج ورزش

ــا آن، گــاني، ورزش هم منصــبان صــاح و صــاحبنظرانهمگــاني در رســانه و آشــنا ب

تشـکيل مايصياوسـ و مشـاوران ورزشـي سـازمان گذارانتاسـ يسورزشي، سازان برنامه

، از روش هـا مؤلفـه و شناسـايي هـا مصـاحبه دهني. در انتخاب خبرگان بـراي انجـام مي

تا تکميل و اشـباع ها مصاحبهي زنجيرهاي يا گلوله برفي استفاده شيه است و ريگ نمونه

ادامـه مطـر نشـيه، کننيگان مشارکتمين جييي از سوي ، يعني تا زماني که مضانظرها

کارشناس مصاحبه به عمل آميه است. 61با تينها دريافته و

مياوم بـه حال نيع درطي فراينيي منظم و ها داده ليوتحل هيتجزدر اين پژوهش براي

ت. در پرداخته شيه و براي اين کار، از فرايني کيگـذاري اسـتفاده شـيه اسـ ها دادهمقايسه

اين روش، تحليلگر پس از سسري کردن مراحل ثبت، مستنيسـازي و کيگـذاري مـتن هـر

تا بتواني دربـاره اينکـه هـر يـا بـه کني يممصاحبه، هر يا از کيها را با ديگري مقايسه

کيام مقوله تعلق دارد، تصميم بگيرد. براي اين منظور، پس از بازخواني مطال ارائـه شـيه

و تـا تـا صـورت بـه )ابتـيا ها مصاحبهي مهم و کلييي از متن ها هجملاز سوي نمونه،

و هـا جملـه جياگانه( جيا شيه و براي هر جمله عنوان در نظر گرفته شيه و آنگاه سـسس

هـا مقوله ريز، ابتيا آنهابنيي اني و با دسته با يکييگر مقايسه شيه آميه دست بهي ها عبارت

اني. تحليلگـر در رويـارويي بـا ي شيهبني طبقهخراج و است ها مقوله، آنهاو سسس از ترکي

، مقايسـه انـي شـيه تر ذيل مقوله معينـي کيگـذاري ي که پيشمواردهر مورد تازه، آن را با

، رديـ گ يمـ صـورت ها دادهي آور جمع، در اين روش که همراه با گريد انيب بهکرده است.

بـا مطالعـه مـتن هـر مصـاحبه، . سـسس شـود يممصاحبه روي کاغذ اجرا و تبييل به متن

شوني. در مرحله بعي با مقايسـه واحيهاي معنايي در قال کيها استخراج مي نيتر کوچا

ي سـاده و فرعـي يـا ها مقولهکيها، آن دسته از کيها که حاوي بار معنايي مشابهي هستني،

ي هـا مقوله، ها مقوله ريزي اين بني طبقهو سسس با مقايسه و دهني يمرا تشکيل ها مقوله ريز

(. اين فرايني بـا 6922)لينيلف و تيلور، ترجمه گيويان، ييآ يمبه دست تر يانتزاعو تر يکل

بنابراين، تحليلگر در رويارويي با هر مورد تازه، آن ؛ يابي ي بعيي ادامه ميها مصاحبهانجام

درواقـع .کنـي يمـ را با مواردي که پيشتر ذيل مقوله معيني کيگذاري شيه اسـت، مقايسـه

اي در فراينـي مقايسـه وارد ، بـه شـکل پيوسـته انـي شـيه کيگذاري نيازا شيپيي که ها داده

در سـه بازدارنـيه عامـل 96در ايـن پـژوهش تينها درپس از طي اين مراحل . شوني يم

اي، ساختاري و رفتاري يا محتوايي شناسايي شيني. شاخه زمينه

شناسان صورت گرفت. اين کارشناسان افرادي بودني که عـالوه مصاحبه با کار 61تعياد

بر آشنايي با هر دو حوزه رسانه و ورزش همگاني، يا در توسعه ورزش همگاني فعاليت

بودني. صاحبنظرداشتني و يا

ي هستني که بـا نظـم، رانسانيغتمام عناصر، عوامل فيزيکي و رنيهيدربرگعوامل ساختاري

، چارچوب، قال ، پوسته، بينه و يـا هيکـل فيزيکـي و وستهيپ هم بهقاعيه و ترتي خاص و

کـه بـا بنابراين تمام منابع مـادي، مـالي، اطالعـاتي و فنـي ؛ سازني يممادي سازمان يا نهاد را

.رنييگ يم، در شاخه ساختاري قرار شوني يمترکي خاصي در بينه کلي سازمان جاري

)ساختاری( در زمینه توسعه فرهنگ ورزش همگانی ی عوامل بازدارندهده کد. نتایج 1جدول

مقوله اصلی

)کدهاي محوري( هاي اطالعاتی )کدگذاري باز( دسته

اهمیت و نکردن درک توجهههه مناسهههب بهههه

ههههای ورزش برنامهههه همگانی

محهور در وگهو گفتی ها برنامهتخصی نیافتن زمان مناسب و کافی به ارتباط با ورزش همگانی

ی در زمینه ورزش همگانیساز برنامهودجه کافی به تخصی نیافتن ب

نگرش ناصحیح مدیران ارشد سازمان به مقوله ورزش همگانی

ی سیماها برنامهنگاه درآمدزایی به تولید

هههههای محههههدودیتسیاسی و ساختاری در

تولید

ی کهار کهم و هها یکاستسازها در راستای بیان کافی از برنامه تیحمانبود نهادهای مربوط مسئولین و

ها برنامهمستقیم مدیران ارشد سازمان در ساخت نظر اعمال

در گروه ورزش سیما نامناسبی ها هیروساختار و

نبود چارچوب نظارتی مشخ و صحیح در سازمان

کمبود نیروی انسهانی خبره

یساالر ستهیشانپذیرفتن افراد خالق و

ی مرتبط ها حوزهنامه با مفاهیم و آشنا نبودن اعضای شوراهای طرح و بر با ورزش همگانی و فعالیت بدنی

ی ارا ه شده در دانشکده ها آموزشنبود هماهنگی بین نیازهای سازمان و مایصداوس

ی ورزش همگهانی بهه هها برنامهه درک ضعیف مدیران اجرایی سازمان از علت آشنایی کم با این حوزه

ي هستني کـه محـيط سـازمان را سازمان برونيطي اي شرايط و عوامل مح عوامل زمينه

اني. متقابل دارني و خارج از کنترل سازمان تأثراني، با سازمان تأثير و احاطه کرده

ای( ی عوامل بازدارنده در زمینه توسعه فرهنگ ورزش همگانی )زمینهده کد. نتایج 2جدول

مقوله اصلی

)کدهاي محوري( از(هاي اطالعاتی )کدگذاري ب دسته

عملکههههرد ضههههعیف مههدیران و مسههئوالن

ی مهرتبط هها سازمان با ورزش همگانی

ی متهولی ورزش هها سهازمان ای مناسب توسهط ارا ه نشدن خوراک رسانه همگانی

ناهمسههو بههودن اولویههت ورزش همگههانی در حههرف و عمههل مسههئولین و ربطیذنهادهای

ه در همگانی ی ورزشی مختلف به ایفای وظیفها ونیفدراساهتمام نداشتن کردن رشته خود

موانهههع زیربنهههایی و قانونی

ی ورزش همگانی و ها برنامهوجود موانع قانونی در نمایش و پخش برخی فعالیت بدنی

موانع قانونی در استفاده از ظرفیت مناسب تبلیغات تجاری در زمینه ورزش همگانی

امکانات و زیرساخت کافی نداشتن وجود

مواد مصرفی )مانند کفش و لبا مناسهب( بهرای اقشهار باال بودن هزینه متوسط و ضعیف جامعه

ی و عملکهرد ناکارآمدضعیف سیستم ورزش

کشور

بودن نهاد متولی ورزش همگانی ناکارآمد

های متهولی و مسهئول در ی در عملکرد سازمانکپارچگنبود هماهنگی و ی زمینه ورزش همگانی

آن بها بخهش حیناصهح ه دلیهل ادغهام ی سیستم ورزش کشور به ناکارآمد جوانان

موانع فرهنگی

وجود هنجارهای غلط در مورد ورزش همگانی )ماننهد محهدود شهدن بهه پارک و یا صبح(

تعریفی مشترک از ورزش همگانینداشتن وجود

عوامل محتوايي يا رفتـاري شـامل عوامـل انسـاني و روابـط در سـازمان اسـت کـه

و وسـته يپ هـم بـه ي و الگوهـاي خـاص ررسـم يغوايي، ارتباط هنجارهاي رفتاري يا محت

دهي. اين عوامل محتوايي در بخش پويـايي و زنـيه محتواي اصلي سازمان را تشکيل مي

شوني. سازماني تلقي مي

ی عوامل بازدارنده در زمینه توسعه فرهنگ ورزش همگانی )محتوایی(ده کد. نتایج 3جدول

مقوله اصلی

)کدهاي محوري( هاي اطالعاتی )کدگذاري باز( دسته

ضههههعف علمههههی و تخصصهههههههههی در

سهازی مربهوط برنامه به ورزش همگانی

های ورزش همگانی ای شدن برنامه کلیشه

ی ورزشی )وجود مجری چاق ها برنامهی مشهود و پنهان ها امیپنبود هماهنگی ی ورزشی همگانی(ها برنامهدر

ی ورزش همگانیها برنامهتولید ی و عدم نگاه تخصصی به ا رحرفهیغرویکرد

همکاری ضعیف با نهادهای علمی در روند تولید و اجرای برنامه

ی ورزش همگانیها برنامهنبود تسلط و تخص مجری

سههههنجی مخاطههههبدر تولیهههد نکهههردن برنامه

مخاطبین قیسالدرک نکردن صحیح نیاز و

غفلت از گروه کودک و نوجوان

از اين پژوهش شناسايي عوامل بازدارنيه توسعه فرهنگ ورزش همگـاني از طريـق هي

مجمـوع درسيماي جمهوري اسالمي ايران و نيز عوامل بازدارنيه در اين مسير بوده است.

اي و محتوايي يا رفتاري شناسايي شـيني مؤلفه بازدارنيه در سه شاخه ساختاري، زمينه 96

درك نکـردن »ي هـا مقولـه شاخه ساختاري قرار گرفتني و بـه مؤلفه در 62که از اين ميان

ي سياسـي ها تيمحيود»مورد(، 1) «هاي ورزش همگاني اهميت و توجه مناس به برنامه

( خالصـه شـيني. مورد 1) «کمبود نيروي انساني خبره»و مورد( 1) «و ساختاري در توليي

عملکـرد ضـعيف »ي ها مقولهدر مؤلفه شناسايي گردييني و 62اي همچنين در شاخه زمينه

موانـع زيربنـايي و »مـورد(، 9) «ي مرتبط با ورزش همگـاني ها سازمانمييران و مسئوالن

مـورد( و 9) «ي و عملکـرد ضـعيف سيسـتم ورزش کشـور ناکارآمـي »مورد(، 1) «يقانون

ـ نها در و مورد( جاي گرفتنـي 2) «موانع فرهنگي» مؤلفـه در شـاخه محتـوايي قـرار 7 تي

سـازي مربـوط بـه ورزش ضعف علمـي و تخصصـي در برنامـه »ي ها مقولهکه در گرفتني

ي شيني.بني طبقهمورد( 2) «ي نکردن در توليي برنامهسنج مخاط »مورد( و 3) «همگاني

در گـروه نامناسـ هـاي ساختار و رويه»ي بازدارنيه شناسايي شيه ها مؤلفهيکي از با رويکرد سـالمت، پيشـگيري و درمـان بـه که تلويزيون بايي مسئله. اين است «ورزش

انـيك بـا کـه يحـال در. رسـي يممقوله ورزش همگاني وارد شود، امري بييهي به نظر که اين رويکرد در حال حاضر در تلويزيون از توجـه افتيدر توان يم ها برنامهي در تأمل

، مناسبي برخوردار نيست و مسائلي چـون تفکيـا گـروه سـالمت از ورزش در سـيما ازجملـه تـوان يمـ نسرداختن در شبکه سالمت به بعي پيشگيري و درمان ورزش و ... را

موانع بازدارنيه در مسير توسعه فرهنگ ورزش همگاني از اين طريق قلمياد کرد. عـرب تلويزيـون در زمينـه ورزش همگـاني رويکـرد کـه ( نيز اظهار کرده اسـت 6909نرمي )

ـ ر برنامهو در نامناسبي دارد سـازي تلويزيـوني، خالقيـت، هزينـه و زمـان برنامـه ي وزيارتبـاط مسـتقيم و بـه مطلوب به ورزش همگاني اختصاص داده نشيه است. بـا توجـه

پررنگي که ورزش و سالمت با يکييگر دارني و نيز با توجه به شرايط موجـود سـازمان در کـه تغييـر رويـه رسـي يمـ سـاختاري، بنـا بـر گفتـه متخصصـان، بـه نظـر لحاظ از هـا برنامهسازي در خصوص ورزش همگاني اقيامي الزم باشي و اين ي برنامهها استيس

ي کنني.بردار بهرهي سالمت بهبايي به صورتي هيفمني از نياز و اشتياق جامعه

ي ناکارآمـي »، يکي ديگر از عوامل مهم بازدارنيه در اين زمينـه را صاحبنظرانهمچنين

انـي کـه موجـ دانسـته «آن با بخش جوانان حيناصح سيستم ورزش کشور به دليل ادغام

سـازي در برنامـه مايصياوسـ ي سـازمان اسـتگذار يسي و زير برنامهسردرگمي و نق در

افتـه ي توسـعه کارشناسـان و متخصصـان در اکثـر کشـورهاي زعم به کهي حال در. شود يم

کـالن بنـابراين در نظـام ؛ کشور ما بخش ورزش با سـالمت ادغـام شـيه اسـت برخال

يشـ ياني چـاره و اشکال محسوس است و بايي به دنبـال اصـال و خ ورزش کشور اين

براي آن بود.

ي هـا مؤلفـه يکي ديگـر از عنوان به «نبود تعريفي مشترك از ورزش همگاني»معضل

، هنوز در حـوزه نظران صاح بازدارنيه شناسايي شي. به اعتقاد بسياري از کارشناسان و

در ايران تنها نه مسئلهيفي مشترك و جامع شکل نگرفته است و اين ورزش همگاني تعر

ي تعـاريف ريـ گ شکلبه تواني يمنبود تعريف مشترك مسئلهبلکه در تمام دنيا وجود دارد.

رنـي يگ يمـ نزديا به هم هستني و در يا حيطه قرار آنهامختلف منجر شود که البته همه

که با حـوزه ورزش همگـاني آشـنايي دارنـي و ولي اين نزديکي و اشتراك را فقط افرادي

در بسـا چـه داراي تحصيالت، تجربه يا تخص در اين زمينه هسـتني، درك کننـي؛ حتـي

شود؛ ضمن ضيضيونقي ادراکات متفاوت و ريگ شکلافراد معمولي و آحاد جامعه باعث

مينـه، کشـکر و متصور شي. در همين ز توان يماينکه گاه نيز احتمال منفي بودن تأثير آن را

، تصورات و حاالت رواني فرد را از عوامـل بازدارنـيه زنـان ها نگرش(، 6921احساني )

(، 2996) 6انـي. ورزش اسـکاتلني تهراني از مشـارکت در ورزش تفريحـي عنـوان کـرده

. همچنـين ورزش کنـي يمـ ي منفي افراد را از موانع مشارکت در ورزش عنوان ها نگرش

کافي انيازه بهنگرشي مبني بر اين را که اکثر افراد اعتقاد دارني (، موانع2991) 2انگلستان

(. از ديـي 6909)بـه نقـل از آصـفي، داني يمفعال هستني، از موانع افزايش فعاليت بيني

و نهادهـاي علمـي اسـت کـه بـا هـا دانشـگاه وظيفـه مسئلهبسياري از کارشناسان، اين

براي ورزش همگاني ايجاد کننـي و در يمن نظامو دار هي همکاري يکييگر، چارچوبي

لواي آن به تعريفي مشترك و جامع دست يابنـي تـا بتـوان آحـاد جامعـه را از مفهـومي

با لينا کردن ايـن تواني يممني کرد؛ رسانه نيز يکسان و صحيح از ورزش همگاني بهره

باشي. گشا گرهي خود و انعکاس نتايج آن، در اين راه ها برنامهنهادها در

همچنين بسياري از کارشناسان، يکي از موانع موجود بر سر راه توسعه فرهنگ ورزش

انـي چراکـه از دانسـته «غفلت از گـروه کـودك و نوجـوان »همگاني از طريق تلويزيون را،

سازي در هر زمينه، صر زمـان اسـت و چـه گروهـي بهتـر از کودکـان و نکات فرهنگ

طـور نيهمـ نيـز واقـع بـه به جامعه وارد شوني. نظر موردنوجوانان که در آينيه با فرهنگ

1. Sport Scotland 2. Sport England

امـا از ميهسـت اي هاي گروه کودك و نوجـوان، شـاهي هـر نـوع برنامـه است؛ ما در برنامه

ايـم. مهمي )ورزش و سالمت کودکان( غافل مانيه مسئلهپرداختن کافي و صحيح به چنين

شـر کـار کـرد و يـا حتـي عميق روي اين ق صورت بهشونيگان بايي به اعتقاد اکثر مصاحبه

را وپـرورش آمـوزش بـا نهـاد مايصياوسـ اني، امکان همکاري برخي پيشنهاد داده که چنان

فودهـا در ميـان جامعـه کـودك و ، امـروزه شـاهي رواج فسـت طر اي ازفراهم آورد.

اي دنياي کودکـان و ي رايانهها يبازنوجوان هستيم و از سوي ديگر مسائلي مانني رايانه و

و شرايط برخورداري از يا زنيگي فعـال را بـراي درآوردهانان را به محاصره خود نوجو

ي آن نيـز بـه ايـن معضـالت هـا برنامـه تلويزيون و نيب نيا درآنان به تنگنا کشييه است،

و تزريـق نشـين خـوراك هـا برنامـه افزوده است چراکه نشستن کودکان و نوجوانان پاي

ي بيشـتر آنـان را تحرک کمي صحيح بيني، ها تيفعالاهميت بر ييتأکاي مناس براي رسانه

رسانه بـه ايـن قشـر و متمايـل تر يکاربردو تر قيعمبنابراين پرداختن ؛ موج شيه است

. بييهي است که رود يم به شمارکردن آنان به سمت ورزش و فعاليت بيني از ضروريات

بـه ورزش در کودکـان باشـي امـا تواني ابزار قيرتمنيي براي ايجاد ميل و رغبت رسانه مي

اســت. در همــين زمينــه مســئلهالزمــه ايــن کــار، پــرداختن صــحيح و اصــولي بــه ايــن

اي بـه هـاي رسـانه (، راهکارهايي را براي کـاهش آسـي 2969و همکاران ) 6استرسبورگر

اني. آنان ضمن هشيار در مورد شيوع خشـونت، اخـتالالت رسانه ارائه کرده استگذارانيس

ي سـاز ميل، بر ها رسانهمتأثر از نامتعار ختالل در غذا خوردن و بروز رفتارهاي خواب، ا

اني. به اين معنا که اگـر ه تأکيي کرد ها رسانهي آموزشي ها برنامهرفتارهاي اجتماعي از طريق

صحيح و علمـي کـار نشـود، ممکـن طور بهسازي کودك و نوجوان در تلويزيون و برنامه

کـه توجـه رسـي يمـ اين قشر از مخاط باشي؛ بنـابراين بـه نظـر است اثرات سوء آن بر

صحيح و اصولي به گروه کودك و نوجوان بايي در دستور کار تلويزيون قرار گيرد.

بـه رسـانه و تلويزيـون در راه توسـعه فرهنـگ ورزش تواني يميکي از مواردي که

متـولي ورزش اي مناسـ از سـوي نهادهـاي همگاني کما کني، ارائه خـوراك رسـانه

1. Strasburger

يي در نظـام ورزشـي کشـور وجـود ها يکاستکارشناسان، زعم بهاما در اين زمينه ؛ است

ي ورزشـي مختلـف بـه هـا ونيفيراساهتمام نورزيين »مؤلفه بازدارنيه عنوان بهدارد که

شناسايي شيه است. بنا به گفته کارشناسـان، «ايفاي وظيفه در همگاني کردن رشته خود

مبني بر اينکه بايي در همگاني کردن ها ونيفيراسي اجرايي ها نامه نييآ بنيي در وجود با

کفايـت نيسـتيم و فعاليـت انيازه بهرشته خود فعاليت داشته باشني، شاهي چنين فعاليتي

را بايـي در تنـوع و مسـئله . نکتـه ايـن اسـت متمرکز بـر ورزش قهرمـاني ها ونيفيراس

ه ورزش همگاني فقط به دويين در پـارك يـا کرد؛ چراک جستجوگوناگوني سليقه افراد

و شامل هرگونه فعاليت بيني خارج از رقابت اسـت کـه شود ينمورزشي خاص منتهي

ي مختلف ورزشـي در زمينـه همگـاني کـردن ها ونيفيراسانتخاب شود. فعاليت آزادانه

درکني و اي مناس در اين زمينه را براي تلويزيون مهيا خوراك رسانه تواني يمرشته خود

هاي مختلف ورزشي شود تا آنان نيز بنا بر سـليقه ، منجر به آشنايي مخاطبان با رشتهتينها

ي آن بسردازنـي. آصـفي هـا تيفعالو ذائقه ورزشي خود به انتخاب رشته دلخواه شرکت در

( نيز آزادي انتخاب در ورود به ورزش و همچنـين آزادي انتخـاب بـراي انتخـاب 6909)

و تأکيـي دانـي يمـ بر ادامه حضـور فـرد در يـا ورزش رگذاريتأثز موارد نوع ورزش را ا

که اين آزادي در انتخاب به نهادينه شين ورزش در وجود افـراد و جامعـه کمـا کني يم

. اين موضوع ازجمله مسائلي است که توجه بيشتر سيستم نظارتي ورزش کشـور را کني يم

و همگاني کردن آن توجه داشت.و بايي به اهميت آن در گسترش ورزش طلبي يم

ريباورپـذ همچنين يکي از مسائلي که بايي مورد توجه ويژه قرار گيرد اين است کـه

مـا در کـه ي حـال دري مخاط هستني ريرپذيتأثبودن و جل اعتماد، از عوامل مهم در

هـاي ي مشهود و پنهان برنامهها اميپدر نکردن هماهنگي »ميان عوامل بازدارنيه به مؤلفه

توان چنين مي شونيگان مصاحبه. اين مؤلفه را با ذکر مثالي از زبان ميخور يبرم «ورزشي

ي ورزشي شاهي مجرياني هسـتيم کـه از وضـعيت ها برنامهبازگو کرد که در بسياري از

ـ ترت نيا ؛ بهمشهود، اضافه وزن دارني طور بهبيني مناسبي برخوردار نيستني و ، ارائـه ي

حـس توانـي ينمـ اليت بيني از سوي کسي که خـود اضـافه وزن دارد، پيام تحرك و فع

مسـئله ، از ديي کارشناسان اين يترت نيا بهالقا کني. مخاط ي و اعتماد را بهريباورپذ

ي ريباورپـذ که در ارائه پيام از عوامل همتا استفاده شود و بعي اعتماد و استبسيار مهم

بـه شـونيگان مصـاحبه . البتـه در ايـن ميـان، برخـي نيز مورد توجه قرار گيـرد ها برنامه

انـي کـه اشاره داشته «همکاري ضعيف با نهادهاي علمي در روني توليي و اجراي برنامه»

ي شيه است. اين عامل بازدارنيه داراي دو بعـي بني دستهجزء عوامل بازدارنيه محتوايي

سـازان بـه اسـتفاده از امـه که مطر شي به گرايش کـم برن گونه همان؛ در بُعي اول، است

و در بُعـي شـيه اشـاره سازي در حـوزه ورزش همگـاني نهادهاي علمي در روني برنامه

انـي، ساز نيز بوده ي که خود برنامهشونيگان مصاحبهدوم، عکس اين ماجرا رخ داده؛ يعني

مسـئله اني و از ايـن کرده اشارهسازها و سازمان به همکاري نکردن نهادهاي علمي با برنامه

سـاز ، يکي از مييران سازمان اظهار کرده است که وقتـي برنامـه مثال يبرااني. مني بوده گله

در حکم کارشناسـان رشـته خـود که آنخواهي به دانشگاهي وارد شود تا با دانشجويان مي

ي مصاحبه انجام دهي، بايي از چنيين نهاد و دستگاه مجـوز بگيـرد ا مسئلههستني، در مورد

بنابراين بايي شرايطي فراهم شود کـه مـييران سـازمان ؛ کني يمار را براي او دشوار و اين ک

ي تسـهيل رونـي همکـاري هـا نـه يزمبا مييران نهادهاي علمي نشستي برگـزار کننـي و در

اي بينييشني. و رفع موانع موجود چاره مايصياوسنهادهاي علمي با سازمان سـازي ورزش ارشناسـان در زمينـه برنامـه اي که از سـوي ک از ديگر موانع بازدارنيهسـازي در بخـش تخصي نيافتن بودجـه کـافي بـه برنامـه »همگاني بر آن تأکيي شيه،

. در اسـت است. منابع مالي از الزامات پرداختن مناس بـه هـر کـاري «ورزش همگانيعامـل توسـعه عنـوان بـه بحث ورزش همگاني نيز اين قاعيه برقرار است. منـابع مـالي

ي ورزشي گفته ها سازمانيي و هزينه در درآميزاي مختلف اثربخش در ها راه، به ورزشي ورزشي به منابع مالي نياز دارني، ها برنامهو ها طر و با توجه به اينکه اجراي شود يم

عـرب به نقل از 6922ي،بين تيترباز اهميت خاصي برخوردار است )سازمان مسئلهاين هاي مرتبط با توسعه ورزش و فعاليت بيني بـه اهميـت ژوهشي(. تقريباً در تمامي پنرم

، اختصـاص ييـ گو يم( در اين زمينه 6909بودجه و منابع مالي اشاره شيه است. آصفي )ي آن در جامعـه کمـا ساز نهينهادبه تواني يمبودجه مناس و کافي به ورزش همگاني

در اثرگـذار عـاملي عنـوان بـه (، از منابع مـالي 6902کني. همچنين شهبازي و همکاران )بنابراين لزوم اختصاص بودجه کافي بـراي پيشـبرد ؛ اني توسعه ورزش همگاني ياد کرده

وجه يه بهشونيگان اما به عقييه مصاحبه؛ اهيا توسعه ورزش همگاني مشخ است. از داليل احتمالي اين امـر شود ينماختصاص داده ها برنامهدر سازمان بودجه کافي به اين

اشـاره کـرد و يـا نگـاه «نبود درك صحيح نسبت به اهميـت ورزش همگـاني »به توان يماي اگر هم قرار باشي برنامـه هرحال بهناصحيح توجه به تعياد مخاط باال را دليل شمرد؛

بودجـه مسـئله به مخاط باال برسي، نيازمني صر بودجه و تخصـ حـياکثري اسـت. بنـابراين، الزم اسـت ؛ باشـي اثرگذاردر سازمان ها يريگ ميتصمدر روني تواني يمهمچنين

مسئوالن سازمان در امر اختصاص بودجه دقت بيشتري به خرج دهني و با در نظر گـرفتن ورزش همگاني و ارتباط آن با سالمت جامعه، به تخصي بودجه مناسـ مسئلهاهميت بـراي ايـن امـر از مراجـع ي آن اهتمام ورزني و يا حتي بودجـه بيشـتري را ها برنامهبراي ي هـا برنامـه رسيين بودجه، کيفيت نيز در تيکفا بهصال دولت درخواست کنني تا با ذي

ورزش همگاني باالتر رود و انتقال پيام و توسعه فرهنگ ورزش همگاني تسهيل شود.

شـونيگان عوامل بازدارنيه که مورد تأکيـي تمـام مصـاحبه نيتر مهمهمچنين يکي از

اثر شين تبليغـات به بي تواني يمبود که «کافي رساختيزفقيان امکانات و »ت قرار داش

ورزش همگاني بينجامي. ناگفته پيياست کـه بـراي پـرداختن بـه هـر کـاري ابتـيا بايـي

امکانات و زيرساخت آن را فراهم کرد. در زمينه ورزش همگاني نيز در کشور ما کمبود

و رايگان در دسـترس مـردم باشـي، محسـوس يآسان بهآن دسته از فضاهاي ورزشي که

مني به اين کـار و يا حتي عالقه کني يماست. شايي براي کسي که شروع به ورزش کردن

است، کمبود امکانات کافي در جلسات ابتيايي، مانع از پرداختن به فعاليت بيني نشـود

ـ پ و براي استمرار آن، وجود امکانات در دسترس نظير فضـاي درازميتاما در ي رو ادهي

، فردي ممکن است براي گريد انيب بهمناس ، پارك، زمين ورزشي و... . ضرورت دارد.

پرداختن به يا يا دو جلسه فعاليت بيني، زحمـت پيمـودن مسـافتي طـوالني را بـراي

رسيين به فضايي مناس مانني پارك به خود هموار کنـي امـا اگـر قـرار باشـي فعاليـت

مانع شود. چنين مسـائلي تواني يماش قرار گيرد، بعي مسافت نهورزشي جزء برنامه روزا

شـوني. در همـين زمينـه، کـم اثـر اي نيـز تـا حـيي که تبليغات رسـانه شود يمموج

و امـاکن عمـومي ورزش از هـا باشـگاه ( نشان دادني توسعه 6902پور و همکاران ) جوادي

لمان، ژاپن، مـالزي، فنالنـي و عوامل اصلي توسعه ورزش همگاني در کشورهاي استراليا، آ

در هـا رسـاخت يزبنابراين با عنايت به اهميت باالي وجود امکانات و ؛ دانمارك بوده است

که مسئوالن سطح کالن کشور در اين زمينه رود يمراستاي توسعه ورزش همگاني، انتظار

توانـي يمي کنني. رسانه نيز در همين خصوص شياني چارهو براي برطر ساختن کمبودها

ـ ا بهرا به گوش نهادهاي نظارتي برساني و مسئله ها يکاستبا برجسته کردن اين کمي و ني

ي سيما در تحريا مطالبه گري نهادهاي نظارتي عمل کني.ا رسانه، به نقش يترت درتوان گفت که نياز جامعه به ارتقاي سـطح فعاليـت جسـماني صـحيح و مي تينها درتلويزيـون بخصـوص و هـا رسـانه شـهود اسـت و در ايـن زمينـه، ، سالمت، نيازي متينها، اهميـت شناسـايي راهکارهـا را بـراي مسـئله نقشي مؤثر و پررنگ ايفا کنني و اين توانني يم

دهي. البته در اين ميان بايي به اين نکته نيز بايي توجه داشت که سـرانجام تسهيل امر نشان مي، نيازمني برطـر سـاختن موانـع موجـود در مسـير ي و حصول نتايج کامل آنزير برنامههر که مسئوالن امر در زمينه توسـعه ورزش رود يمي تعيين شيه است و بنابراين انتظار ها هي

ي ريکـارگ بـه را مورد توجه قرار دهني و با دست نيا ازيي ها پژوهشهمگاني و رسانه، نتايج سعه فرهنگ ورزش همگاني در جامعـه هاي خود، راه رسيين به هي تو ريزي در برنامه آنها

ي هـا پژوهشرا تسهيل کنني. همچنين براي عملياتي ساختن نتايج اين پژوهش، نياز به انجام تـر بزرگ يپژوهشدر جامعه آميه دست بهي ها مؤلفهتعيين روايي و پايايي منظور بهپيرو آن .طلبي يمگران را هاي الزم است که همت مسئوالن امر و پژوهش يبني تياولوو نيز

منابع

(. طراحـي مـيل 6909چيان، هاشم. ) احساني، محمي؛ صفاري، مرجان؛ اميري، مجتبي و کوزه

.27-692(، ص 27) 1، مطالعات‌مديريت‌ورزشيورزش همگاني ايران.

ي‌عوامـل‌مـؤثر‌در‌نهادينـه‌کـردن‌‌‌‌‌ساز‌مدلشناسايي‌و‌(. 6909علـي. ) آصفي، احمي له دکترا، دانشگاه تهران.رسا ورزش‌همگاني‌در‌ايران.

(. شناسـايي ديـيگاه 6906افروزه، محميصـادق؛ حميـيي، مهـرزاد و الهـي، عليرضـا. )

فصلنامه‌ها بـه ورزش. رسانه در خصوصها هاي ورزشي دانشگاه اعضاي انجمن .33-79ص (، 6) 60 ي‌ارتباطي،ها‌پژوهش

(. ارائـه چـارچوب 6902نيـا، مونـا. ) سرکنيي، مژده و سـميع پور، محمي؛ قوييل جوادي

مطالعات‌مـديريت‌‌نظري و طراحي الگو براي توسعه ورزش همگاني در ايران. .627-612(، ص 26) 3، ورزشي

ي ها رسانه(. نقش 6902خالييان، محمي؛ مصطفايي، فردي؛ صميي، مهران و کيا، فرخ. )(، 2) 6، هـاي‌ورزشـي‌‌‌مديريت‌ارتباطات‌در‌رسـانه‌جمعي در توسعه ورزش.

.12-33ص

بنـيي يـت اولو(. شناسايي و 6909الياسي، قنبر. ) زعفريان، رضا؛ خرمي، زهرا و محميي

فصـلنامه‌مطالعـات‌‌‌ي نقش تلويزيـون در توسـعه فرهنـگ کـارآفريني. ها مؤلفه .17-21(، ص 2) 6، اي‌رسانه‌و‌فرهنگ‌رشته‌ينب

و ورزش بـيني يـت نظام جـامع توسـعه ترب ي(. سني راهبرد6922) .بدني‌يتسازمان‌ترب

.رانيمحترم وز ئتيه 0/1/22مصوبه جلسه مورخه .کشور(. تبيـين راهکارهـاي جـذب و 6906ي، ميرحسن و بردي محميآلق، قربـان. ) عامر ييس

ي ورزش همگـاني ـ تفريحـي )مطالعـه ها برنامهافزايش مشارکت شهرونيان در .29-91(، ص 1) 2فصلنامه‌علوم‌حرکتي،‌موردي اروميه(.

ي هـا برنامـه (. بررسـي و تحليـل محتـواي 6909ي. )مهي ييسراهيم و آقاپور، شکراني، اب

ي‌معاصـر‌در‌مـديريت‌‌‌هـا‌‌پـژوهش‌ورزشي سيماي جمهوري اسالمي ايـران. .26-02(، ص 2) 1، ورزشي

(. ورزش همگــاني 6902مقــيم، کيــوان و صــفاري، مرجــان. ) شــهبازي، مهــيي؛ شــعباني

.10-07(، ص 71) 29، و‌راهبردنشريه‌مجلس‌)ضرورت، موانع و راهکارها(.

(. نقــش 6920اشــلقي، عبــاس؛ پاشــايي، محمــود و مــيبري کليــاني، رحــيم. ) طلــوعي

مطالعـات‌‌ي جمعـي در توسـعه ورزش شـهرونيي )ورزش همگـاني(. ها رسانه .626-602(، ص 2) 2مديريت‌شهري،‌

طراحـي‌و‌تـدوين‌مـدل‌نقـش‌تلويزيـون‌در‌توسـعه‌‌‌‌‌‌‌(. 6909عرب نرمـي، بتـول. ) رساله دکترا، دانشگاه تهران. ي‌اصلي‌ورزش‌کشور.ها‌فهمؤل

ي ها برنامه(. مطالعه محتواي کمي 6909عسگري، بهمن؛ قاسمي، حميي و کشکر، سارا. )

62، ي‌ارتبـاطي‌ها‌پژوهشفصلنامه‌(. 9ورزشي شبکه ورزش و جوانان )شـبکه

.693-636(، ص 12)

(. توسـعه ورزش از 6921لـي محمـي. ) ير احمـي و اميرتـاش، ع ام ييسقاسمي، حميي؛ مظفري،

.696-612(، ص 67) 3 ،فصلنامه‌پژوهش‌در‌علوم‌ورزشيطريق تلويزيون ايران.

ي جمعـي هـا رسانه(. بررسي نقش 6902پور، نگار و آنت، زين . ) علي؛ قلي قره، محمي

مديريت‌ارتباطات‌در‌در گرايش دانشجويان دانشگاه الزهرا به ورزش همگـاني. .19-17(، ص 2) 6، رزشيهاي‌و‌رسانه

(. شناسـايي و 6901. )محميجواد ييسقهرماني تبريزي، کوروش و رضوي محمودآبادي،

هـاي يتفعالبنيي موانع مشارکت کارکنان ادارات دولتي استان کرمان در يتاولو

نشـريه‌مـديريت‌‌‌. 6ورزشي با رويکرد منسـجم آنـاليز چنـيمعياره و کـی لنـي .29-02(، ص 6) 7، ورزشي

گروهـي کشـور بـا اهـيا يهـا بررسي همسويي عملکـرد رسـانه (. 6927ر. )راد، امي قيامي

انـياز کيـي بـر سـني چشـم أمقاله همـايش ملـي مـييريت ورزشـي بـا ت ي.بين تيترب

.16-19اسفنيماه، ص المپيک،‌آکادمي‌ملي ايران. اسالمي جمهوري ساله 29

وهـي‌و‌مطبوعـات‌در‌ورزش‌‌‌ي‌گرها‌رسانهبررسي‌نقش‌(. 6921کردي، محميرضا. ) (.19) 2بيني و علوم ورزشي، يتترب. طر پژوهشي، پژوهشکيه ايران

(. بررسي اهميت عوامل بازدارنيه زنـان تهـران از 6921کشکر، سارا و احساني، محمي. )

فصـلنامه‌‌مشارکت در ورزش تفريحي با توجه بـه متغيـر خصوصـيات فـردي. .669-691(، ص 2) 3 شناختي‌زنان،‌مطالعات‌اجتماعي‌روان

روش‌پــژوهش‌کيفــي‌در‌علــوم‌(. 6922لينــيلف، تــامس آر و تيلــور، برايــان ســي. ) )ترجمه عبياهلل گيويان(. تهران: همشهري.ارتباطات‌

(. شناسـايي و 6909بخـش، محميرضـا. ) محميکاظمي، رضا؛ قاسـمي، حميـي و رسـتم

ي )وزارت ورزش بـين تحليل موانع رفتاري کارآفريني سازماني در سازمان تربيت

.20-699(، ص 2)6 ي‌معاصر‌در‌مديريت‌ورزشي،ها‌پژوهشو جوانان(.

(. بررسـي نقـش چهارگانـه 6909مرادي، مهيي؛ هنري، حبي و احميي، عبيالحميي. )

نشريه‌مديريت‌ورزشي،ي ورزشي در توسعه فرهنگ ورزش همگـاني. ها رسانه

.617-629 (، ص 0) 9

ي نهادينـه کـردن هـا روش(. 6901يي و قاسمي، حميـي. ) ميناوني، محميقلي؛ باقري، سع

ورزش همگاني از طريق رسانه ملي از دييگاه کارشناسان )مطالعه موردي: شبکه

.0-91(، ص 6) 22، ي‌ارتباطيها‌پژوهشفصلنامه‌ورزش سيما(.

زنـان يو خودکارآمـي يخودگردان تيدر تقو ونيزينقش تلو(. 6922نيلي، محميرضا. )

مجموعــه‌مقــاالت‌دومــين‌همــايش‌توانمندســازي‌و‌‌. وارهــاسرپرســت خان. تهـران: شـهرداري تهـران، اداره کـل امـور افزايي‌زنان‌سرپرست‌خـانوار‌‌توان

.627-620بانوان، ص

Abioye, A. I.; Hajifathalian, K. & Danaei, G. (2013). Do Mass Media

Campaigns Improve Physical Activity? A Systematic Review

and Meta-Analysis. Archives of Public Health, Vol. 71, No. 1,

Pp. 20.

Agyar, E. (2013). Life Satisfaction, Perceived Freedom In Leisure and

Self-Esteem: The Case of Physical Education and Sport

Students. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 93, Pp.

2186-2193.

Chen, T. (2011). Using hybrid MCDM Model For Enhancing The

Participation of Teacher in Recreational Sports. Journal of

Decision Systems, Vol. 20, No. 1, Pp. 33-49.

Greenwood, R. & Hinings, C. R. (1996). Understanding Radical

Organizational Change: Bringing Together The Old and The

New Institutionalism. Academy Of Management Review, Vol.

21, No. 4, Pp. 1022-1054.

Hamer, M.; Weiler, R. & Stamatakis, E. (2014). Watching Sport on

Television, Physical Activity, and Risk of Obesity in Older

Adults. BMC Public Health, Vol. 14, No. 1, P. 1.

Horne, J. (2005). Sport and the Mass Media in Japan. Sociology of

Sport Journal, Vol. 22, No. 4, Pp. 415-432.

Mull, R. (1997). Recreational Sport Management. Human Kinetics: 202.

Sapkota, S.; Bowles, H. R.; Ham, S. A. & Kohl, H. W. (2006). Adult

Participation in Recommended Levels of Physical Activity-

United States, 2001 & 2003. Journal of the American Medical

Association, Vol. 295, No. 1, Pp. 27-29.

Strasburger, V. C.; Jordan, A. B. & Donnerstein, E. (2010). Health

Effects of Media on Children and Adolescents. Pediatrics,

Vol. 125, No. 4, Pp. 756-767.

Warburton, D. E.; Nicol, C. W. & Bredin, S. S. (2006). Health

Benefits of Physical Activity: the Evidence. Canadian Medical

Association Journal, Vol. 174, No. 6, Pp. 801-809.

Weinberg, R. S. & Gould, D. (2014). Foundations of Sport and

Exercise Psychology, 6th

ed. Human Kinetics: 59.

Zorba, E. (2013). The Perception of Sport for All in the World and in

Turkey. The online Journal of Recreation and Sport, Vol. 2,

No.1, Pp. 21-29.

‌3236‌/335تابستان(‌/‌30)پياپي‌‌2م/‌شمارهچهار‌و‌هاي‌ارتباطي/‌سال‌بيست‌فصلنامه‌پژوهش

Quarterly Journal of Communication Research, 2017, Vol. 24, No. 2 (90), 195

المللی های بین همایشاخبار

(.6907فروردين 61تا 62) جهاني، ژاپن، اوزاکا مطالعات و آموزش المللي بين کنفرانس International Conference on Education and Global Studies, Japan, Osak,

1 to 3 April 2018.

http://www.w-knowledge.org/iconegs

انسـاني، ايـاالت لـوم ي جييـي در ع ها يگير المللي جهت کنفرانس بينشانزدهمين (.6907تير 61تا 61متحيه امريکا، فيالدلفيا )

Sixteenth International Conference on New Directions in the Humanities,

Philadelphia, USA, 5 to 7 July 2018.

http://thehumanities.com/philadelphiaconference-2018

Abstracts 000

Modeling a Media Policy-Making Pattern for The Islamic

Radios and Televisions Union Based on Content

Convergence Approach

By: Taher Roshandel Arbetani, Ph.D.*, Seyyed Mohammad

Moghimi, Ph.D.**, Hasan Bashir, Ph.D.*** &Mohammad Hossein

Zarifian Yeganeh, Ph.D.,

Abstract

This study modeled a media policy-making for the Islamic Radios and

Televisions Union using grounded theory method. Data were collected

through In-depth interview method and sampling applied using snowball

technique, and data analyzed through three stages of coding (open, axial, and

selective). The study interviewed 23 managers and members of the Islamic

Radios and Televisions Union and experts in the field of media. During the

interviews, more than 1091 primary codes, 480 secondary codes, 170

conceptual codes, and 33 categories were obtained which were categorized

into five categories and comprised different components of the model. The first

component was the lack of making competitive thinking mechanisms that were

selected as causal conditions. causal conditions contributed to a layout in

which the second component were realized, the main phenomenon (or the

need for making management mechanisms). The next component was strategy

model. Other components were Intervener conditions (making research and

supervisory mechanisms), and existing context (making political and cultural

mechanisms) that, by influencing the strategy, was the basis for the realization

of the main phenomenon in this model. The last component or the result of the

model was derived from the categorization of categories.

Keywords: Policy-Making, Media Policy-Making, Islamic Radios & Televisions Union, Convergence of Content

* Full Prof. in Media Management, Tehran Uni.

** Full Prof. in Management, Tehran Uni.

*** Full prof. in Sociology of International Communication, Imam Sadiq Uni.

Media Management, Tehran Uni.

Email: info@drzarifian.com

001 0306 تابستان/ (01)پياپي 2/ شماره چهارم و هاي ارتباطي/ سال بيست پژوهش

Television Rating System in America, France, Malaysia

and Turkey

By: Ali Asghar Kia, Ph.D. & Reza Behnam Rad, M.A.*

Abstract

While Kids and adolescents are the largest and most permanent TV audiences,

a significant portion of TV programs is made for adults and is not

commensurate with their understanding and biological experience. So it may

harm their mental, emotional, moral and physical growth. Most countries

have developed a system of rating programs to protect children against

inappropriate or harmful subjects. The research was conducted with the aim

of understanding the theoretical foundations and similarities of this system in

Islamic countries comparing of European and American countries including

America, France, Malaysia and Turkey. This research was conducted by

documentary method (including study of laws, regulations, systems and

processes of legislation, implementation, monitoring and control). The

findings show that these systems are defined in all countries using the age

classification based on a semiotic system consist of letters, numbers positive

and negative symptoms. This is done with regard to law and under the Media

Regulatory Authority (an independent legal entity with legislative, executive,

and judicial functions) and implemented within the framework of the codified

guidelines. The main distinctions between them are permitted sexual

relationships or references, delinquency, and abnormal in terms of

Prohibitions and limitations of content, how to define and categorize content

subject to rating by age, based on the normative system of society including

Inappropriate speeches, nudity, adult topics and relationships.

Keywords: TV, Children, Program Rating System

Associate prof. in Communication Sciences, Allameh Tabatabaee Uni.

Email: keya@atu.ac.ir

* Communication Sciences

Abstracts 000

Programming Policy-making in the Field of Children and

Adolescents in IRIB

By: Majid Mokhtarianpour, Ph.D. & Fahimeh Samadi, M.A.*

Abstract

Since children and adolescents are more affected by TV programs compared to

adults, the organization (IRIB) needs a scientific approach of policy-making in

the field of children and adolescents programming to enhance the organization's

contribution to trait upcoming generation. The first step is to recognize the

present condition. This research studied the condition of the organization in

policy-making in the field of children and adolescents programming from 2004

to 2014. The research was carried out using grounded theory strategy with

Glazier Approach and semi-structured interview with IRIB managers, heads of

departments and experts of children and adolescents field programming to

gather data. The result of the study was 477 codes, 97 concepts and, finally, 14

categories including the main category “priority of mentality and taste on

policies”, and categories of “replacing values and goals with policies”, “lack of

policy”, “neglecting the children’s issue at the macro level of the organization”,

“lack of effective supervisory structure”, “separated operations in organization

policy-making”, “budget deficit pressure”, “not training human resource”,

“lack of proper way to transfer policies”, “structural changes”, “extreme

focusing on audience“, “change the audience taste”, “unemployment of

children program producers”, and finally, “aimless and irregular starring”.

Keywords: Media Policy-Making, Programming, Children and Adolescents,

IRIB, Grounded Theory

Assistant prof. in Public Policy Orientation, Tehran Uni.

Email: mokhtarianpour@ut.ac.ir

* Media Management

211 0306 تابستان/ (01)پياپي 2/ شماره چهارم و هاي ارتباطي/ سال بيست پژوهش

Media Representation of Masculinity in the Patriarchal

System with a Discursive Semiotics Approach

(case: TV series Setayesh)

By: Mehrzad Bahmani, M.A.*

Abstract

Paternalism is a concept based on power, influence, authority and proof of a

male in the context of family. Media is a way through which the system is

reproduced in society. Identifying the type of masculinity depicted in the series

Setayesh is one the objectives of the paper. First, 27 scenes were selected from

scenes representing patriarchy and masculinity to determine their explicit and

implicit implications after analyzing semiotics at the micro level. Then the

symbols extracted at micro level were analyzed in relation to the overall

context of Iranian society with regard to discursive semiotics approach. The

most important result of the research shows that the masculinity represented

in this series is of the punishment masculinity through which father's violence,

domination and conscience are prioritized in the family structure. This series

presents a kind of weakened masculinity by representing and disseminating

new forms of masculinity that are in conflict with the suitable pattern with

indigenous culture. In this way, it doubts the existence and ideology of the

patriarchal system. The imagination in this series is that the media, with

regard to other external and environmental factors, criticize the stability of

patriarchal order and provide an unstable picture of the patriarchal system.

On the succession, such a system is replaced by patriarchal order without

replacing a desirable or conventional pattern.

Keywords: Patriarchy, Masculinity, Explicit Implication, Implicit

Implication, Hegemonic

Communication Sciences

Email: mehrsa.bahmani@gmail.com

Abstracts 210

News Coverage of Resistive Economy Discourse from

News Agencies and Websites

By: Ehsan Poori, Ph.D., Zahra Jafari, M.A.*, Jaber Pouriani, M.A.**

& Morteza Cheshmenoor, M.A.***

Abstract

One of the obstacles to the conceptual development of Resistive Economy is

the primary different perceptions of the dimensions of Resistive Economy

among different experts, including media practitioners. Because of the

extended scope of dissemination and speed of diffusion of information in

cyberspace, the research conducted by content analysis method

encompassing disseminated content about Resistive Economy from news

agencies and websites. The statistical population were all written texts

related to the Resistive Economy published in 2015. The findings show that

the studied media highlighted relevant institutions in light of supporting or

not supporting Resistive Economy based on time and issues disseminated

through media streams. The media issued little content about policy-making

and providing operational strategies on Resistive Economy discourse. Also,

they merely focused on the concept of Resistive Economy and couldn’t

provide a solution to audiences based on current and everyday issues.

Keywords: Resistive Economy, Resistive Economy Discourse, Media,

Virtual Space, Content Analysis

Assistant Prof. Media Management, Azad Uni.

Email: ehsanpoory@gmail.com

* Educational Research

** Media Management

*** Governmental Management

212 0306تابستان / (01)پياپي 2ره م/ شماچهار و هاي ارتباطي/ سال بيست پژوهش

Representing Life Style of the Fighter Youths before the

Revolution in the Narrative Drama series of "Kimia"

By: Seyyed Mohammad Mahdizadeh, Ph.D.

& Mahboobeh Ali Mohammadi, M.A.*

Abstract

This article examines the first chapter of the series Kimia in light of the role of

television shows in promoting native lifestyle and exploiting historical events

to strengthen national cohesion. Since this chapter presents a narrative of the

slamic Revolution through depicting the lives of young fighters, the paper

examines the lifestyle of these fighters and their distinctions by combining the

semiotics approach of elbi owdery , Fisk, and Barthes. In this way,

"image" and "narration" are analyzed as constructive elements of the text. The

findings show a kind of polarized differentiation that on one hand are the

lifestyle of young "religious" fighters based on convergence, harmony and

wisdom, and on the other hand the lifestyle of "secular" fighters are presented

as a symbol of breakdown, unrest and isolation. This representation justifies

the pioneering of religious fighters in the context of the revolutionary

movement of the Iranian people and highlights the reasons for its superiority

over other options.

Keywords: Lifestyle, Television Series, Young Fighters, Islamic Revolution,

Semiotics, Representation

Associate prof. in Communication Sciences, Allameh Tabatabaee Uni.

Email: mahdizadeh45@gmail.com

* Communication Sciences

Abstracts 213

Identifying the Barriers to the Development of Sports

Culture by the TV

By: Ayyoub Eslami, M.A.*, Mohsen Kosaripoor, M.A. &

Nadieh Nazerfard, M.A.**

Abstract

The purpose of this research is to identify the inhibitory factors of

developing the culture of public sport by the TV of IRIB, which is carried out

with qualitative exploration approach. The statistical population is

comprised of experts and activists in the field of public sport, sports media,

sports practitioners and sports academy professors who have experience in

the field of media which are selected by snowball sampling method. The data

were collected through interview after which the 14th interview, theoretical

saturation was achieved. The research used qualitative content analysis

method to analyze the data. The research findings included 15 components

in the structural branch, 9 components in the context branch, and 7

components in the content branch, totaling 31 components. According to the

results of these, officials can take affective steps to promote and expand the

public sport.

Keywords: Culture, Islamic Republic of Iran TV, Public Sport, Television

* Sports Management Sport Management

Email: m.kosaripoor@gmail.com

** Social Communication Sciences

کي مقاله: موضوع فصلنامه:

امتياز توضيحات معيار رديفحداکثر

امتياز

5 تناسب محتوای مقاله با عنوان 4

41 نحوه طرح مسئله و ارتباط آن با موضوع 2

41 ها نحوه سازماندهی مقاله و ارتباط منطقی میان بخش 3

4 اعهد علمهی؛ جامعهه، نمونهه، شناسی )رعایهت قو روش

( ها، ابزار و ... س االت یا فرضیه 41

45 گیری و تبیین آنها ها، نتیجه تجزیه و تحلیل داده 5

41 ها و نکات جدید و مفید دستیابی به یافته 6

41 کاربرد و اثربخشی برای رسانه و ارا ه راهکارها 7

41 اعد علمی نگارش(نحوه بیان، روانی و شیوایی )رعایت قو 1

41 متن و پایان مقاله رعایت قواعد علمی استناد درون 0

41 اعتبار منابع مورد استفاده و مستندات معتبر و علمی 41

411 جمع امتيازها

فرم‌ارزيابي‌مقاله

ـ‌پژوهشي‌فصلنامه‌علمي

‌تعالي‌بسمه

«هاي ارتباطی پژوهش»ـ پژوهشی علمیفرم اشتراک فصلنامه

......................................... . را براي اينجان « تباطيهاي ار پژوهش»نسخه فصلنامه ....... لطفاً .................................................................................................. . / . سازمان / مؤسسه / شرکت

ارسال نماييي. ................................................................................................................................... . آدرس: ............................................ پستي: . کي

....................................... . تلفن تماس: . امضا و تاريخ

به نکات زير توجه فرماييد:لطفاً

است.هزار ريال پنجاهشماره هر حق اشتراك نشريه براي * بانا تجارت شعبه پارك ملـت بـه نـام 29290223وجه مورد نظر را به حساب شماره *

واريز و اصل فـيش واريـزي را بـه همـراه فـرم صياوسيما،`پژوهش و سنجش افکارمرکز يي.ياشتراك به آدرس فصلنامه پست نما

يي.يدداري نمااز ارسال وجه نقي خو* .اطالع دهيي( 22969323)روابط عمومي هرگونه تغيير نشاني خود را به بخش اشتراك نشريه *

تماس حاصل فرماييي. 22969791توانيي با تلفن در صورت نياز به اطالعات بيشتر مي

‌باالتر‌از‌مسجد‌بالل،‌خيابان‌هتل‌استقالل‌،خيابان‌وليعصر‌،تهراننشاني‌نشريه:‌ ‌3333032333:پستي‌کد‌،پژوهش‌و‌سنجش‌افکارمرکز‌‌،طبقه‌دومجم،‌‌جامتمان‌اداري‌ساخ

Editorial Board

Ali Akbar Farhangi Ph.D. (full prof. in communication and management

of Tehran Uni.)

Yahya Kamalipour Ph.D. (full prof. in communication and art of USA.

Pordo Uni.)

Ali Rezaiyan Ph.D. (full prof. in behavior management of Beheshti Uni.)

Bager Sarukhani Ph.D. (full prof. in sociology of Tehran Uni.)

Mehdi Mohseniyan Rad Ph.D. (full prof. in sociology of Imam Sadeg Uni.)

Yousef Karimi Ph.D. (full prof. in social psychology of Allameh

Tabatabaee Uni.)

Mohammad Rahim Eivazi Ph.D. (full prof. in political sociology of Imam

Khomeini international Uni.)

Asghare Eftekhari

Esmaeil Sadipour

Ph.D. (associate prof. in political sciences of Imam

Sadeg Uni.)

Ph.D. (associate prof. in psychology of Allameh

Tabatabaee Uni.)

Naser Bahonar

Hesameddin Ashena

Ph.D. (associate prof. in culture and communication of

Imam Sadeg Uni.)

Ph.D. (associate prof. in culture and communication of

Imam Sadeg Uni.)

Advisers

Mohsen Esmaeili Ph.D. (assistant prof. in law of Imam Sadeg Uni.)

Yunes Shokrkhah Ph.D. (assistant prof. in journalism of Tehran Uni. and

editor - in - chief of Hamshahri online journal)

Ali Tolooei Ph.D. (social sciences) in strategic management of IRIB

Mohammad Hasan

Sheykholeslami

Ph.D. (assistant prof. in international relations of

foreign - ministery department)

Ali Darabi Ph.D. (assistant prof. in political sciences of IRIB Uni.)

Alireza Pouya Ph.D. (teacher in chltural & communication of IRIB Uni.)

Asghar Shoa M.A. (in psychology)

Mohammad Reza

Rezaee Bayandor

M.A. (in psychology)

In The Name of Allah

Volume 24, Number 2 (90), Summer 2017

Licence Holder: IRIB

Managing Director: Ali Tolooei

Editor-in-Chief: Esmaeil Sadipour

Executive Manager: Zahra Novin

Editor: Sima Zarisfi

Abstract in English: Naser Asadi

Type, Page Setting: Fariba Yarmohammadi

Publisher: IRIB Research Center

Litography, Print & Binding: Sorush

Circulation: 500

Website: http://research.irib.ir

E-mail: managm@irib.ir

Tel: 22013734, 22013585

Price: 50,000 Rls

Address: IRIB Research and Polling Center, Second Floor, Jame Jam Building,

Hotel Esteqlal Street, Vali Asr Ave, Tehran, Iran. P.C. 1999713111

Quarterly of Journal

issn امتياز: صاحب : مديرمسئول سردبير: داخلي مدير ويراستار...

Documents

برنامه هاي آموزش مداوم پزشكي:...

issn: 2348-8069 - ijarbs

issn 2256-0572

اتوبوس های خواب برای بی خانمان ها...

مجموعه بچه ها ی بدشانس

لیست اسامی خانه ها

مقدمه ای بر طراحی و تحلیل...

centum- issn 2231-1475

issn: 2661-4561

اثرات طبيعت گردی بر محيط زيست؛...

سرگردانی یک دانشگاه در تاطم...

circassians; a silent crisis (in persian) - چرکس ها؛...

issn 2596 - 7517

issn 2231-3249

آمریکا به دنبال مذاکره با ایران -...

issn : 2625-8943

تاریخ شفاهی رسانه ها - خاطرات و...

issn : 2302 - 1590 e-issn: 2460 – 190x economica jurnal

issn 2668-6546, issn-l 2668-6546 - eventsdesign

issn : 1693-5543