bİrİncİ basamak hekİmlİk uygulamalarinda menopoza yaklaŞim

BİRİNCİ BASAMAK HEKİMLİK UYGULAMALARINDA MENOPOZA

YAKLAŞIM

DR.LaleTuna1 No’ lu AÇS/AP

Üreme Sağlığı Bölgesel Eğitim Merkezi

İZMİR

BİRİNCİ BASAMAK HEKİMLİK

UYGULAMALARINDA MENOPOZA

YAKLAŞIM

DR. LALE TUNA1 No’ lu AÇS/AP

Üreme Sağlığı Bölgesel Eğitim MerkeziİZMİR

• Menopoz kadının kendiliğinden olan

son adet kanamasından sonraki

süreçtir.

• Doğurganlık yeteneğinin kaybolduğu

48-55 yaş arası dönemdir.

• Menopoz son adet

kanamasından

12 ay amenore ile

geçtikten sonra

belirlenmektedir.

Klimakterik dönem ise;

• Kadının üreme döneminden

üreme çağı sonrasına devam

eden tüm geçiş süreci olarak

adlandırılır.

• Klimakterik süreçte görülen

olaylardan biride menopozdur.

• Doğal bir süreçtir, hastalık

değildir.

ÖYKÜ

• Yaş önemli bir belirleyicidir.• İlk adet yaşı ile menopoz yaşı

bağlantılı değildir.• Annede erken menopoz varlığında

menopoz yaşı öne gelebilir.• Doğum sayısı, emzirme, kullanılan

aile planlaması yöntemlerinin menopoz yaşı ile ilgisi yoktur.

ÖYKÜ

• SADECE SİGARA İÇİMİNİN

MENOPOZ YAŞINI

1 - 1,5 YIL ÖNE ALDIĞI

BİLDİRİLMEKTEDİR.

Fizik Bakı• Sistemik bakı-Anemi

-Hipertansiyon -Diyabet-Osteoporoz-Obezite

• Meme bakısı• Pelvik değerlendirme-Vajinal, servikal akıntı incelemesi

-Tarama amaçlı servikal smear

Otonom Belirtiler Duygusal BelirtilerAdet düzensizliği Kilo alımı Ateş basmaları Erken uyanmaAdet kanamalarının kesilmesiCiltte kuruluk Kalp çarpıntıları Duygulanım değişikliğiUykusuzluk Varikoz venler Aşırı terleme SinirlilikEklem ağrıları Bulantı ve baş dönmesi Sık idrar yapma iç sıkıntısı, huzursuzlukCinsel istekte azalma Bacak krampları Ciltte kaşınma ve yanma DepresyonAğrılı cinsel ilişki Kemik ağrıları UnutkanlıkVajende kuruluk YorgunlukBaşağrısı Memelerde duyarlılıkMigren Saçta incelme ve dökülme

Fizik Belirtiler

Santral Sinir Sistemi

• Nöron sayısının, beyin kitlesinin ve nörotransmitterlerinin azalması sonucu;

• Reaksiyon zamanı ve hareket hızının yavaşlaması

• Dengesizlik, yavaş yürüme• Hafızada azalma• Öğrenme ve uygulamada yavaşlama

Kardio-Vasküler Sistem Ateroskleroz , kollojen ve amiloid

birikimine bağlı esneklikte azalma, kalp debisinde düşme ve sol ventrikül hipertrofisi sonucu;

• Sistolik hipertansiyon• Kalp yükü artması• Egzersiz kapasitesinde azalma• Aritmi• Diyastolik disfonksiyon

Endokrin Sistem

• Organların ağırlık ve kitlesinde azalması, vasküler değişiklikler ve azalmış hormon sekresyonları sonucu;

• Diabetes mellitus• Menopoz• Hipotiroidizm• Vitamin D eksikliği

Adrenerjik Sistem

• Homeostatik kontrol, • Vücut sıcaklığı kontrolü, • Enerji metabolizması • Kan basıncının düzenlenmesi

-Adrenerjik cevap yaşla azalır. -Egzersiz ve fiziksel kondisyon azalır. Yağ dokusunda artma yaşlanmayla

görülen adrenerjik değişiklikleri açıklayabilir.

İmmün Sistem

Timik atrofiye bağlı azalmış antikor

yanıtı sonucu;

• Enfeksiyonlara yatkınlık

• Enfeksiyonlarda artış

Kemik ve Kıkırdak Yapılar• Kemik kaybı kıkırdak dejenerasyonuna

bağlı boy kısalması, öne doğru duruş,

artrit sonucu;

• Düşmeler

• Kırıklar

• Ağrı

• Hareketsizlik

Kas İskelet Sistemi

• Kas atrofisine bağlı kas zayıflığı, kas

kaybı sonucu;

• Güç kaybı

• Dayanıklılık da azalma

• Dengesizlik

Renal Sistem

• Nefron kaybı ve arterioskleroza bağlı

glomerüler filtrasyon hızında azalma

sonucu;

• İlaç toksisitesi

• Dehidratasyon

• Volüm yüklenmesi

Pulmoner Sistem

Alveollerin birleşmesi, esneklik kaybına

bağlı vital kapasitelerde, rezervde ve

öksürük refleksinde azalma sonucu;

• Hipoksi ve hiperkapniye cevapta

azalması

• Pnömoni

Duyu

• Duyusal ve motor sinir ileti hızı yaşlanmayla

% 10 -15 azalır. • Distalde titreşim duyusu kaybı ve ayak ve

parmaklarda ağrı ve dokunma duyusunda bozukluk

• Tendon ve abdominal refleksler yavaşlama

• Kas gerginliğinde azalma

Deri Kollojen yapısında bozulma ve

azalmış yağ dokusuna bağlı deride tonus kaybı ve kırışıklıklar sonucu;

• Basınç yaraları• Hipotermi • Güneşin de etkisiyle makül tarzında

sarı kahverengi lekeler ve kırışıklık

Göz

• Lensin setleşmesi, matlaşması,

maküler değişikliklere bağlı

akomodasyonda bozulma sonucu;

• Görme azalması

• Gece görüşünde azalma

• Katarakt

İşitme Ve Vestübüler Sistem

• Korti organı dejenerasyonu, iç kulak membran elastikiyetinin ilerleyen yaşla birlikte artmasına bağlı;

• İki taraflı yüksek tonda seslerin duyulmasını azaltır.

• Duyma merkezinde yavaşlama da sesli uyarana cevabı azaltır.

• Santral inhibitör cevap artışı vestibüler sisteme stimuluslara aşırı cevapla sonuçlanırsa sonuç vertigodur.

Ürogenital Sistem• Menopozdan sonra östrojenden yoksun

dokuların atrofiye ve involüsyona uğraması sonucu;

• Uterus ağırlığı azalır, • Vajen duvarları incelir, • Glikojen azalması ile flora değişir PH alkali

hale gelir. • Gram negatif bakterilerin kolonizasyonunu

kolaylaştırır. • Endoservikal bezlerin sekresyonunun azalması • Puriritus, kuruluk, yanma, kanama, akıntı

disparoni ile hekime başvururlar.

• Mesane trigon bölgesinde ve üretra da östrojen azalmasına bağlı;

ATROFİ ve ÜRİNER İNKONTİNANS

• Üriner enfeksiyon ve üretral karinküller

• Dizüri ve urge inkontinans toplumdan izolasyon nedeni

• Sistosel, rektosel, enterosel, prolapsus

Laboratuar• Menopoz tanısı;

Sekonder amenoreye neden olan durumlar ekarte edilmelidir.

-Gebelik testi,

-prolaktin düzeyi,

-serum FSH düzeyleri bakılabilir.

FSH düzeyleri için normal bir menstrüel peryodun 2-4. günleri

• Amenore durumunda FSH düzeyleri 15 gün arayla ölçülebilir.

• Siklus ortası pik burada ekarte edilmiş olur. • FSH nın 15 -20 mlU/ml lik düzeye ulaşması

erken ovarian yetmezlikle ilgilidir. • Oral kontraseptif kullanan peri menopozal

bir kadında ilaçsız geçen 7 günlük dönemden sonra FSH ölçümü yapılmalıdır.

• FSH 40 mlU/ml üzerinde ise tanı konulmaktadır..

DANIŞMANLIK

• Ateş basmasını hafifletici öneriler• Osteoporoz belirtileri• Osteoporozdan korunmak için öneriler

ve önlemler• Beslenme ve kalsiyum atılımına neden

olan etkenler• Beden egzersizleri• Osteoporoz tedavisi • Menopoz sonrası jinekolojik kanamalar• Meme ve pelvik izlemleri planlama

DANIŞMANLIK

• Adetten kesildikten sonra 1 yıl geçince menopoz dönemi başlar.

• Aile planlaması için adet görülmeyen bu 1 yıl geçince korunma bırakılmalıdır.

• Menopoz sonrası dönemde görülen her kanama, özellikle kanser yönünden kesin olarak araştırılması gereken bir belirtidir.

ENDOMETRİUM CA !!!

Ateş Basmasını Hafifletici Öneriler

• Soğuk duş almak, soğuk içecekler, serin odada oturmak.

• Kolay çıkartılabilen, dar olmayan, hava geçirgen pamuklu ya da yünlü giysiler giymek.

• Gece olan ateş basmalarında yastık değiştirmek yararlı olabilir.

• Tütün, çay, alkol, baharatlı gıdalar, sıcak içeceklerden kaçınmak

• Düzenli beden egzersizleri

Kemik Erimesi (Osteoporoz) Belirtileri

• Orta ve alt bel bölgelerinde ağrılar.

• Duruş değişikliği sonucu beden egzersizine dayanıklılıkta azalma.

• Kalça, bilek kemikleri ve omurga kırıkları.

• Giderek artma eğilimi gösteren kambur görünüm.

• Boy kısalması.

Kemik Erimesinden Korunmak İçin Öneriler

• Yağ oranı düşük süt

ürünlerini tüketmek.

• Kalsiyumdan zengin

diyet.

• Yeşil yapraklı sebze

tüketimi

• Balık ve diğer deniz

ürünlerinin tüketimi

• Düzenli, egzersizler

yapmak.

• Tuz ve proteinden çok

zengin besin tüketimini

sınırlamak.

• Dengeli ve yeterli

beslenme

Kalsiyum Atılımına Neden Olan Etkenler

• Sigara içimi• Kahve

tüketimi• Şeker• Tuz• Et

• Yüksek proteinli diyet

• Kolalı içecekler• Bazı ilaçlar (tansiyon,

mide ilaçları…)• Alkol

Kemik Erimesi Tedavisi ve Önlemler

• Hekim önerisi ile ilaç kullanılmalıdır. Kalsiyumdan zengin besinler:

• Yağ oranı düşük peynir, yoğurt, süt gibi ürünler

• Sardalya ve hamsi gibi kılçığıyla birlikte yenebilen balıklar

• Marul, pazı, ıspanak ve kereviz gibi yeşil yapraklı bitkiler tüketilmelidir.

Kemik Erimesinden Korunmak İçin Önlemler

• D vitamini kalsiyum emilimini arttırır.• Bedende D vitamini sentezi için güneş

ışığı gereklidir.

• Önerilen güneşlenme süreleri:

• 40 yaşındaki kadın için haftada 2 kez 15 dakika

• 65 yaşının üzerindekiler için haftada 2 kez 1 saat güneşlenme önerilir.

Beden Egzersizleri :

Düzenli beden egzersizleri (yürüme, yüzme, koşma, bisiklete binme vb.) yapılmalıdır.

Haftada 3 kez olmak

üzere 30 dakika-1saat süreli egzersiz yapılması önerilir.

TÜKETİNSüt ve TürevleriSüt yoğurt---2 Su bardağıPeynir -------1 dilim

Et, Kurubaklagil, YumurtaEt--2 porsiyon et veya 16 kaşık kurubaklagilYumurta ---- Haftada 3 gün bir adet

Ekmek--------3-6 dilimTahıllar-------1 porsiyonSebze Meyve----5-7 posiyon

25 kal/kg/gün

Risk Faktörleri

• Kilo fazlalığı, şişmanlık

• Tansiyon yüksekliği

• Diabet

• Sigara

• Hiperkolesterolemi

• Hareketsiz yaşım

• Ailede kalp hastalığı

öyküsü

Alınacak önlemler

• Sigara kesinlikle terk edilmelidir.

• Düzenli beden egzersizleri

• Yağ ve kolesterolden fakir

dengeli beslenme

• Yüksek tansiyonun kontrol

edilmesi

• Sağlıklı beden ağırlığının

korunması

• Kan şekerinin kontrolü