baycan respublikas n t q elmi-metodiki monitorinqi -8 ... · sinifləriüçün biologiya...
Post on 25-Sep-2019
3 Views
Preview:
TRANSCRIPT
Ümumtəhsil fənləri üzrə dərsliklərin, dərs vəsaitlərinin və
digər tədris vasitələrinin elmi-metodiki monitorinqi şöbəsi
Azərbaycan Respublikasının
Tələbə Qəbulu üzrə Dövlət Komissiyası
Ümumtəhsil məktəblərində istifadədə olan “Biologiya-8”
dərslik komplektində verilmiş materiallara dair
İLKİN RƏY
Azərbaycan Respublikasının ümumtəhsil məktəblərinin 8-ci
sinifləri üçün biologiya fənni üzrə təhsil proqramı
(kurikulumu)
Dərslikdəki materiallarda yeni təhsil proqramına əsasən
(kurikulum) aşağıdakı 4 məzmun xətti üzrə 6 əsas
və 20 alt standartın reallaşdırılması nəzərdə tutulmuşdur.
Məzmun xətləri:
1. Canlıların quruluşu və müxtəlifliyi
2. Bioloji proseslər
3. İnsan və onun sağlamlığı
4. Canlılar və ətraf mühit
Şagird: 1.1. Canlıların quruluşu və müxtəlifliyi haqqında biliklərə malik olduğunu
nümayiş etdirir.
1.1.1. İnsanı öyrənən elm sahələrini (anatomiya, fiziologiya, gigiyena, psixologiya)
şərh edir və kiçik təqdimatlar hazırlayır.
1.1.2. İnsan orqanizminin təşkil səviyyələrini təsvir edir.
1.1.3. Canlıların quruluşunu öyrənmək üçün təcrübələr aparır və nəticələrini izah
edir.
1.1.4. Canlıların nəsil ağacını tərtib edir.
1. Canlıların quruluşu və müxtəlifliyi
2. Bioloji proseslərŞagird: 2.1. Bioloji proseslərin tənzimlənməsinə dair bilik və bacarıqlar nümayiş etdirir.
2.1.1. İnsan orqanizmində baş verən bioloji prosesləri izah edir.
2.1.2. Zərərli vərdişlərin insan orqanizminə mənfi təsirini izah edir.
2.1.3. İnsan orqanizmində baş verən bioloji proseslərə dair təcrübələr və riyazı
hesablamalar aparır və nəticələrini ümumiləşdirir.
Şagird:
3.1. İnsanın biososial təbiəti haqqında bilik və bacarıqlar nümayiş etdirir.
3.1.1.İnsanın formalaşmasında əməyin rolunu izah edir.
3.1.2. İnstinkt, düşüncəli fəaliyyət və təfəkkürü fərqləndirir.
3.2. Sağlamlığın qorunmasına dair bacarıqlar nümayiş etdirir.
3.2.1.Sağlamlığın qorunması qaydalarını izah edir.
3.2.2. Xəstəliklər, zədələnmələr zamanı ilkin yardım göstərir.
Şagird:
4.1. Canlıların bir-biri ilə və ətraf mühitlə qarşılıqlı əlaqəsinə dair bilik və
bacarıqlar nümayiş etdirir.
4.1.1. Mühit amillərini və onun insan orqanizminə təsirini izah edir.
4.2. Ətraf mühitin qorunması ilə bağlı bacarıqlar nümayiş etdirir.
4.2.1.Ətraf mühitin çirklənməsi və mühafizəsinə dair mülahizələrini şərh edir.
4.2.2. Ətraf aləm və onun mühafizəsinə dair təqdimat hazırlayır.
3. İnsan və onun sağlamlığı
4. Canlılar və ətraf mühit
Parametrlər üzrə qiymətləndirmə meyarları:
1. Məzmun baxımından
1.1. Təhsil proqramı (kurikulum) standartlarına uyğunluğu
1.2. Materialların elmiliyi və müasir elmi baxışlara uyğunluğu
1.3. Materialların elmi-metodiki baxımdan mübahisə doğurmaması
1.4. Mövzular üzrə məqsədlərin dəqiqliyi, hər alt-standartın reallaşdıracağı
bacarığın məqsədə çevrilməsinin mümkünlüyü
1.5. Materialların verilişində sadədən-mürəkkəbə prinsipinin gözlənilməsi
1.6. 45 dəqiqə vaxt baxımından mövzunun dərsin məqsədinə nail olmağa
imkan verməsi
1.7. Materialların şagirdin müstəqil təliminə imkan verməsi
1.8. Verilən nəzəri materiallarla müstəqil təlimi inkişaf etdirən fəaliyyət
xətləri arasında mütənasibliyin gözlənilməsi
1.9. Fəndaxili və fənlərarası inteqrasiya
1.10. Materialların seçilməsində didaktik tələblərin (tətbiqyönümlük,
nəticəyönümlük, tərbiyəvilik) nəzərə alınması
1.11. Dərsliyin strukturu ilə məzmun standartları arasındakı uyğunluq
1.12. Pedaqoji və metodiki baxımdan mövzuların xronoloji və metodiki
baxımdan vaxtında verilməsi
1.13. Yeni termin və sözlərin göstəricisinin, lüğətlərin olması
1.14. Materiallarda milli ənənələrə, gender, irq, etnik və sosial inklüziya,
tolerantlıq prinsiplərinin təmin olunması
1.15. Digər xalqların adət-ənənələrinə, mədəniyyətinə və tarixinə hörmətin
gözlənilməsi
1.16. Ətraf mühiti qorumağın və təbii sərvətlərdən səmərəli istifadənin təbliğ
olunması
2.1. Materialların dilinin və üslubunun, mətnlərdəki fikirlərin , onların
ifadə tərzinin şagirdlərin yaş səviyyəsinə uyğunluğu
2.2. Yeni termin və sözlərin onların izahı ilə verilməsi. Bir dərs üçün
nəzərdə tutulmuş materialda yeni termin və sözlərin sayının
həddindən artıq olmaması
2.3. Qrammatik və orfoqrafik qaydalara əməl olunması
2.4. Materialların şagirdlərin dünyagörüşünün formalaşdırılmasına, söz
ehtiyatının və nitq mədəniyyətinin inkişafına təsir səviyyəsi
3.1. Üz qabığının tərtibatı, orada verilmiş illüstrasiyaların dərsliyin
məzmununa uyğunluğu
3.2. Səhifələrin tərtibatının məzmunun asanlıqla mənimsənilməsinə
köməkliyi
3.3. İstifadə edilən şriftlərin müvafiq yaş qrupuna uyğunluğu
3.4. İllüstrasiyalarla mətnin həcm nisbətinin məqsədəuyğunluğu
3.5. İllüstrasiyaların orijinallığı, rəngarəngliyi və onların reallığı əks
etdirməsi
3.6. İllüstrasiyaların ifadəli və dəqiq olması
3.7. Yeni anlayışların izahında illüstrasiyalardan istifadə olunması
3.8. Vahid dizaynın qorunması
4. Tapşırıqların elmi-metodiki uyğunluğu
4.1. Tapşırıqların mövzularla uyğunluğu
4.2. Biliklərin tətbiqini tələb edən, idrakı bacarıqların
formalaşdırılmasına yönəlmiş tapşırıqlara üstünlük verilməsi
4.3. Şagirdin özünü müstəqil qiymətləndirə bilməsi üçün tapşırıqların
verilməsi
4.4. Qapalı, açıq və yarımaçıq tapşırıqların sayının mütənasibliyi
4.5. Tapşırıqlardakı nümunələrin reallığı əks etdirməsi, elmiliyi,
gündəlik həyatdan götürülməsi
4.4. Tapşırıqların şərtinin anlaşıqlı, lokanik, yığcam, konkret olması
4.5. Tapşırıqların çətinlik səviyyəsinə görə sadədən –mürəkkəbə doğru
yerləşdirilməsi
1. Giriş
Müəllim üçün metodik vəsait (MMV)
1.1. Dərslik və MMV-dən istifadə qaydaları, məzmun xəritəsi, tədris
vahidləri, bölmələr üzrə struktur, standartların şərhi, tövsiyə
olunan iş planı
1.2. Təlim texnologiyaları haqqında məlumat
1.3. Mövzular üzrə alt-standartların xəritəsi
2. Planlaşdırma
2.1. Hər bir dərsin təlim məqsədlərinin müəyyən olunması
2.2. Hər bir dərsdə yeni materiala keçərkən əvvəl öyrənilmiş materiallarla
əlaqənin təmin olunması
2.2 İstifadə olunan təlim texnologiyasının idrak taksonomiyasının
mərhələləri ilə əlaqələndirilməsi
2.3. Hər bir mövzu üzrə istifadə olunan fəaliyyət növlərinin koqnitiv,
psixomotor və sosial vərdişlərin inkişafına yönəlməsi
2.4. Dərs zamanı əlavə vəsaitlərdən ( elektron resurslar, xəritələr, sxemlər,
atlaslar və s.) istifadənin nəzərdə tutulması
2.5. İllik və gündəlik planlaşdırma nümunəsi
2.6. Məzmun standartlarının reallaşdırılması cədvəli
2.7. Hər bir dərs üçün müəllimə verilən metodiki tövsiyələr
Ümumi təhsili həyata keçirən bütün təhsil müəssisələrində istifadədə olan dərslik, dərs
vəsaiti və digər tədris vasitələrinin elmi-metodiki monitorinqi meyarları
Ümumi təhsili həyata keçirən bütün təhsil müəssisələrində
istifadədə olan dərslik, dərs vəsaiti və digər tədris vasitələrinin
elmi-metodiki monitorinqi 5 parametr üzrə həyata keçirilir:
1) Məzmunun işlənməsi
2) Dil və yazı üslubu
4) Tapşırıqların elmi-metodiki uyğunluğu
3) Dizayn və bədii tərtibat
5)Müəllim üçün metodik vəsaitin
(MMV-nin) məzmunu baxımından
1. Məzmunun işlənməsi baxımından
Dərslik komplekti dərslik və müəllim üçün metodik vəsaitdən
ibarətdir. Burada verilmiş materiallar “Canlıların quruluşu və
müxtəlifliyi”, “Bioloji proseslər”, “İnsan və onun sağlamlığı”,
“Canlılar və ətraf mühit” məzmun xətləri üzrə 6 əsas və 14 alt
standartın reallaşdırılmasına yönəlmişdir.
Dərslik 3 tədris vahidi üzrə (“Biologiya elmi və insan
orqanizmi”, “Nəzarətçi və nizamlayıcı sistemlər”, “Orqanlar
sistemlərimizi qoruyaq”), 8 bölmə (“Sinir sistemi”, “Dayaq-
hərəkət sistemi”, “Qan-damar sistemi”, “Tənəffüs sistemi”,
“Həzm sistemi”, “İfrazat sistemi”, “Cinsiyyət sistemi”, “Duyğu
orqanlarımız”), 49 mövzu və 176 səhifədən ibarətdir. Həmçinin,
burada “Mündəricat”, hər mövzu üzrə “Düşünün”, “Araşdırın”,
“Sual və tapşırıqlar” kimi bölmələr də verilmişdir.
Dərslikdə fənn kurikulumundakı bütün məzmun standartları
əsasən reallaşmışdır. Mövzularda didaktik tələblərə, tədris
vahidlərinin və materialların sadədən mürəkkəbə doğru ardıcıllığına,
fəndaxili və fənlərarası inteqrasiyaya əsasən əməl edilmişdir. Nəzəri
məlumatlarla praktik tapşırıqlar arasında mütənasiblik
gözlənilmişdir. Tapşırıq və çalışmaların verilməsində şagirdlərin yaş
səviyyəsi əsasən nəzərə alınmışdır. Nəzəri məlumatlarla praktik
tapşırıqlar arasında vəhdət və mütənasiblik gözlənilmişdir.
Qeyd etmək lazımdır ki, Təhsil Nazirliyinin rəsmi müraciətinə
əsasən dərslik komplektinin qiymətləndirilməsi ilə bağlı Tələbə
Qəbulu üzrə Dövlət Komissiyası tərəfindən hazırlanmış rəydə
göstərilən irad və təkliflərin xeyli hissəsi bu nəşrdə nəzərə
alınmışdır. Lakin bəzi iradlar olduğu kimi qalıb, əlavə və
dəyişikliklər zamanı isə yeni səhvlərə yol verilmişdir. Bunlar
aşağıdakılardır:
Səhifə 7. 2-ci abzasda “Heyvanlarda rast gəlinən 4 növ toxuma qrupu
insan orqanizmində də olur” cümləsinin “Ali heyvanlarda rast gəlinən 4
toxuma qrupu insan orqanizmində də olur” kimi yazılması
məqsədəuyğundur. Çünki süngərlərdə və bağırsaqboşluqlularda 4 toxuma
qrupu olmur.
Yenə həmin səhifədə 2-ci abzasda “Barmaqlar, dişlər, gözlər, ürək,
ağciyərlər, qaraciyər, dalaq, bağırsaqlar, mədə və s. orqanlardır”
cümləsində barmaqların orqan kimi göstərilməsi məqsədəuyğun deyil.
Çünki barmaqlar anatomik cəhətdən bədənin müəyyən hissəsidir.
Yenə həmin səhifədə 2-ci abzasda “Orqanlar xarici və daxili olmaqla
iki yerə ayrılır. Boşluqlarda yerləşən orqanlar daxili orqanlardır” fikri
düzgün deyil. Bu tərifdən elə başa düşülür ki, sümüklər, skelet əzələləri
xarici orqanlardır. Daha sonra dərslikdə daxili orqanlara misal çəkilir, xarici
orqan dedikdə nəyi nəzərdə tutduqları isə aydın olmur.
Yenə həmin səhifədə 4-cü abzasda “İnsan orqanizmində dayaq-
hərəkət aparatı, örtük, həzm, qan-damar, tənəffüs, ifrazat, cinsiyyət,
endokrin və sinir sistemləri mövcuddur” cümləsinin “İnsanın
orqanizmində sümük, əzələ, örtük, həzm, qan-damar, tənəffüs, ifrazat,
cinsiyyət, endokrin və sinir sistemləri mövcuddur” kimi yazılması
məqsədəuyğundur.
Səhifə 12. Sonuncu abzasda “ İnsan tarixi inkişafın ilk mərhələsində
digər canlılar kimi ancaq təkamülün bioloji hərəkətverici qüvvələrinin
təsirinə məruz qalmışdır” cümləsi düzgün deyil. Çünki insanın əcdadları
sürü halında yaşamış və ona görə də onların təkamülündə sosioloji amillərin
də rolu böyük olmuşdur.
Səhifə 16. 1-ci abzasda “Çoxalma, qidalanma və qışlama ilə əlaqədar
olaraq həyata keçirilən miqrasiya nəticəsində bəzi növlərdə güclü nəsil
qayğısına qalma formalaşmışdır” cümləsi düzgün deyil. Çünki
miqrasiyadan asılı olmayaraq bütün quşlar, məməlilər və ictimai cücülər
nəsil qayğısına qalır. Bu cümlədən sonra verilmiş şəkil uyğun deyil. Çünki
dəniz ayğırları və apaqon balıqları miqrasiya etmir.
Səhifə 19. 4-cü abzasda “ İnsan orqanizminin bəzi orqanlarında daim
çox zəif elektrik cərəyanları əmələ gəlir” cümləsi dəqiq deyil. Çünki insan
orqanizminin bütün orqanlarında daim çox zəif elektrik cərəyanları əmələ
gəlir.
Səhifə 25. Sonuncu abzasda “İnsan orqanizmində sadə və mürəkkəb
reflekslər baş verir” cümləsi mürəkkəb reflekslərin tərifindən əvvəl verilməli,
sonra isə mövzuda izahı verilməyən sadə reflekslərin tərifi verilməlidir.
Yenə həmin səhifədə sonuncu abzasda “ İnsan orqanizmində sadə və
mürəkkəb reflekslər baş verir. Qıcıqlandırıcı maddələrin təsirindən
gözdən yaş axması, burun boşluğuna yad cisimlər düşdükdə baş verən
asqırma, ləzzətli qida qoxusundan ağız suyunun ifrazı, iti və isti əşyalara
toxunduqda əlin və ayağın tez kənara çəkilməsi belə reflekslərə aiddir”
fikrindən aydın deyil ki, bunlar sadə, yaxud mürəkkəb reflekslərə aiddir.
Səhifə 26. 1-ci abzasda 1-ci cümlədə verilmiş “belə reflekslərə
aiddir” ifadəsinin “mürəkkəb reflekslərə aiddir” kimi yazılması
məqsədəuyğundur. Daha sonra sadə reflekslərə aid misalların verilməsi
tövsiyə edilir.
Səhifə 28. 1-ci abzasda onurğa beyni haqqında verilmiş “Yuxarıdan
uzunsov beyinlə birləşir, aşağıdan isə onurğanın bel şöbəsinə qədər
uzanan ağ qaytan formasındadır” cümləsindən sonra “Onurğa beyni
bel şöbəsində qurtarsa da, beyin konusu büzdümə qədər uzanır”
cümləsinin əlavə edilməsi tövsiyə edilir.
Səhifə 29. “Baş beynin hissələri və onların funksiyaları”
mövzusunda beyinciyin funksiyalarında “hərəkətlərin düzgünlüyünü”
ifadəsinin “hərəkətlərin dəqiqliyini” kimi yazılması məqsədəuyğundur.
Səhifə 43. 1-ci abzasda verilmiş “Əmək aləti olan əl quruluşuna
görə fərqlidir” cümləsinin “Əmək aləti olan əl quruluşuna görə
heyvanların pəncəsindən fərqlidir” kimi yazılması məqsədəuyğundur.
Səhifə 47. Sonuncu abzasda “Dayaq-hərəkət sisteminin
əhəmiyyəti” əvəzinə “Dayaq-hərəkət aparatının əhəmiyyəti”
yazılmalıdır.
Səhifə 51. “Sınıq” yarımbaşlığına açıq sınıq zamanı hansı yardımın
göstərilməsinin qeyd edilməsi tövsiyə edilir.
Səhifə 60. “Düşünün” bölməsində “Cəmilin əli kəsilmişdi. Yaranı
bağlayan bacısı oradan çıxan qana baxaraq fikirləşdi: “Qanın içində
nə var? Onlar nəyə lazımdır?” əvəzinə “Poliklinikaya analiz üçün qan
verməyə gəlmiş Cəmil buradakı sınaq şüşələrində olan qana baxaraq
fikirləşdi: “Qanın içində nə var? Onlar nəyə lazımdır?” yazılması tövsiyə
edilir.
Səhifə 62. Axırıncı abzasda “Böyük qan dövranında ürəyin sol
mədəciyi yığılır və qanı bütün bədən üzvlərinə göndərir” cümləsinin
dəyişdirilməsi tövsiyə edilir. Çünki şagird belə nəticə çıxara bilər ki,
böyük qan dövranında qan ağciyərlərə də gedir.
Səhifə 66. 4-cü abzasda “Bir qisim insanların qanında bu amil
yoxdur” cümləsinin “Bir qisim insanların qanında bu zülallar yoxdur”
kimi verilməsi məqsədəuyğundur.
Səhifə 80. Sondan 2-ci abzasda “Bir dəqiqədə orta yaşlı adamlarda
təqribən 16 tənəffüs hərəkəti baş verir” cümləsinin “Sakit vəziyyətdə
bir dəqiqədə orta yaşlı adamlarda təqribən 16 tənəffüs hərəkəti baş verir”kimi yazılması məqsədəuyğundur.
Səhifə 115. 3-cü abzasda “Sidik kisəsi qarın boşluğunun aşağı
tərəfində yerləşir” cümləsinin “Sidik kisəsi çanaq boşluğunun aşağı
hissəsində yerləşir” kimi yazılması məqsədəuyğundur.
Səhifə 140. “Eşitmə və müvazinət orqanı – qulaq” mövzusunda
verilmiş sxem yalnız səs dalğasının keçdiyi yolu deyil, bu zaman yaranan
sinir impulsunun da keçdiyi yolu göstərir. Ona görə də sxemin adının
“Səs dalğasının keçdiyi yol əvəzinə” deyil, “Səs dalğasının və onun
yaratdığı sinir impulsunun keçdiyi yol” kimi yazılması tövsiyə edilir.
Səhifə 157. 3-cü abzasda “Bu da dayaq – hərəkət sisteminə təsirsiz
qalmır” cümləsinin “Bu da sümük və əzələ sisteminə təsirsiz qalmır” kimi
yazılması məqsədəuyğundur.
2. Dil və yazı üslubu baxımından
Dərslik komplektində verilmiş materiallar dil və üslub
cəhətdən şagirdin yaş səviyyəsinə uyğundur. Dil qaydalarına
əməl olunmuşdur.Nitqin inkişafında önəmli olan söz
ehtiyatlarından daha səmərəli istifadə edilməsi dil qaydası üçün
əsas şərtdir. Dərslik komplektində bu qayda nəzərə alınmışdır.
Bununla yanaşı, aşağıdakı qüsura rast gəlinir:
Səhifə 145. 5-ci çərçivədə “Reseptorlar” əvəzinə
“Reseptorlarda” yazılmalıdır.
3. Dizayn və bədii tərtibat baxımından
Dərslik komplektində rəsm və illüstrasiyalar orijinal verilmiş, vahid dizayn
üslubu gözlənilmişdir. Üz qabığının tərtibatı dərsliyin məzmununa əsasən
uyğundur. Rəsm və illüstrasiyaların mətnə uyğunluğu, ifadəliliyi əsasən
nəzərə alınmışdır. Bununla yanaşı, müəyyən qüsurlara rast gəlinir. Bunlar
aşağıdakılardır:
Səhifə 7. Aşağıdakı şəkildə “Tənəffüs və ifrazat sistemi” əvəzinə
“Tənəffüs və ifrazat sistemləri” yazılmalıdır. 1-ci şəklin altında “Dayaq-
hərəkət aparatı” əvəzinə “Sümük və əzələ sistemi” yazılmalıdır. Çünki orada
sadalananların hamısı orqanlar sistemləridir. Burada digər orqanlar
sistemlərinin də şəkillərinin verilməsi tövsiyə edilir.
Səhifə 9. Motivasiyada verilmiş şəkildə qorilla daha sadə quruluşlu
heyvanla məsələn, cücülərdən hər hansı biri ilə əvəz edilməlidir. Çünki insan
və qorillanın quruluş səviyyəsi eynidir. İnsan şəkli isə burada artıq
verilmişdir.
Səhifə 25. Səhifənin sonunda verilmiş şəkildə “1” rəqəmi ilə şam
deyil, barmağın ucu, “2” rəqəmi ilə isə barmağın ucu deyil, barmaqdakı
sinirin ucu göstərilməlidir. Burada həmçinin “3 - əlin siniri” ifadəsinin “3
- hissi neyronun dendriti” kimi yazılması tövsiyə edilir. Çünki sinir 1
neyrondan ibarət ola bilməz. “4- hissi neyron” ifadəsinin “4- hissi
neyronun cismi” , “8 – hərəki neyron” ifadəsinin “8- hərəki neyronun
cismi”, “9 – hərəki sinir lifi” ifadəsinin “9- hərəki neyronun aksonu” kimi
yazılması tövsiyə edilir.
Səhifə 27. “Düşünün” bölməsində verilmiş sxem dəqiq deyil. Çünki
somatik və ya vegetativ sinir sisteminin işində həm baş beyin, həm də
onurğa beyni iştirak edə bilər. Ona görə də bu terminlərin əvəzinə sinirlər və
sinir düyünləri yazılmalıdır.
Səhifə 42. “Sümüklərin növləri” adlı şəkil-sxemdə “bud sümüyü”
əvəzinə “bazu sümüyü” yazılmalıdır.
Səhifə 43. “İnsan skeleti” adlı şəkil-sxemdə mil sümüyü said,
qamış sümüyu baldır kimi göstərilmişdir.
Səhifə 46. Gövdə və ətrafların əzələlərinə aid şəkildə 10 rəqəmi ilə ikibaşlı
əzələ göstərildiyi halda, üçbaşlı əzələ yazılmışdır. Digər tərəfdən, bu açıcı
deyil, bükücü əzələdir.
Səhifə 58. Ürəyin şəklində aorta və ağciyər arteriyasının yeri düzgün
göstərilməmişdir. Aorta kimi göstərilən ağciyər arteriyasıdır, aorta isə
onun arxasındakı damardır.
Səhifə 108. “Bəzi ərzaqların verdiyi enerji:” cədvəlində bəzi
meyvələrin verdiyi enerjinin miqdarı dəqiq deyil. Çünki alma, pomidor,
portağal müxtəlif böyüklükdə ola bilər. Onların verdiyi kalori də buna
görə fərqli olacaq.
Səhifə 125. Aybaşı (menstruasiya) tsiklinin sxeminin verilməsi
tövsiyə edilir.
Səhifə 115. “Nefronun quruluşu” şəklinə qıvrım kanalcığın əlavə
olunması tövsiyə edilir.
4. Tapşırıqların elmi-metodiki uyğunluğu baxımından
Tapşırıq və çalışmalarda şagirdlərin yaş səviyyəsinə uyğunluq, forma və
tipinə görə rəngarənglik gözlənilmişdir. Qapalı, açıq və yarımaçıq tipli
tapşırıqların sayında və nəzəri məlumatlarla praktik tapşırıqlar arasında
mütənasiblik nəzərə alınmışdır.
Bununla yanaşı, bəzi qüsurlara rast gəlinir. Bunlar aşağıdakılardır:
Səhifə 14. “Sual və tapşırıqlar” bölməsində 1-ci tapşırığın 4-cü
bəndində “Antropogenezdə sosial amillərin rolunu Darvin sübut
etmişdir” cümləsində “sübut etmişdir” ifadəsinin əvəzinə “qeyd etmişdir”
yazılması məqsədəuyğundur.
Yenə həmin səhifədə 1-ci tapşırıqdan cavab variantlarının (A, B, C, D,
E) çıxarılması tövsiyə edilir. Həmin variantların araşdırılması həm çox vaxt
tələb edir, həm də çaşdırıcıdır. Onların əvəzinə uyğunluğu oxlarla göstərmək
daha əlverişlidir. Bu hal bütün dərslik boyu təkrarlanır.
Yenə həmin səhifədə “Sual və tapşırıqlar” bölməsində 3-cü tapşırıqda
“sosial amillər” əvəzinə “bioloji amillər” yazılması məqsədəuyğundur.
.Səhifə 23. “Sual və tapşırıqlar” bölməsində 2-ci tapşırığın 4-cü
bəndində “səpkili” əvəzinə “torşəkilli” yazılması məqsədəuyğundur.
Səhifə 25. “Sual və tapşırıqlar” bölməsində 2-ci tapşırığı şagird
həll edə bilməz. Çünki mövzuda yalnız mürəkkəb reflekslər haqqında
məlumat verilir.
Səhifə 26. “Sual və tapşırıqlar” bölməsində 2-ci tapşırıqda
reflekslərin nə üçün sadə və mürəkkəb olaraq qruplaşdırıldığının səbəbi
soruşulur, lakin mövzunun izahında bu barədə məlumat verilməmişdir.
Səhifə 116. “Sual və tapşırıqlar” bölməsində 4-cü tapşırıqda
krossvordun 1-ci qrafasına heç bir ifrazat orqanının adı uyğun gəlmir.
Səhifə 122. “Sual və tapşırıqlar” bölməsində 4-cü tapşırığın
şərtinə “hamiləlik baş verməsə” qeydinin əlavə edilməsi tövsiyə edilir.
5. “Müəllim üçün metodik vəsait”in (MMV-nin) məzmununun
işlənməsi baxımından
“Müəllim üçün metodiki vəsait” 176 səhifədən ibarətdir. Burada, “Dərslik
komplekti haqqında”, “VIII sinif biologiya fənni üzrə məzmun
standartları”, “Fənn üzrə məzmun standartlarının reallaşdırılması
cədvəli”, “Biologiya fənninin tədrisində istifadə olunan təlim forma və
üsulları”, “Layihələrin hazırlanması”, “Biologiya fənninin tədrisində
praktik metodlardan istifadə”, “Şagirdlərin qruplara bölünməsi
üsulları”, “İllik planlaşdırmanın aparılmasına dair tövsiyələr”,
“Şagird nailiyyətlərinin qiymətləndirilməsinə dair tövsiyələr”,
“Şagirdlərin öyrənmə tərzi”, “Mövzuların gündəlik planlaşdırılmasına
dair nümunələr”, “Müəllimlərin peşəkarlığının artırılmasına dair
tövsiyələr”, “İstinad olunmuş mənbələr”, “Mündəricat” verilmişdir.
Bundan əlavə, hər bölmə üzrə “Kiçik summativ qiymətləndirmə
vasitələrinə dair nümunələr” verilmişdir.
Səhifə 27. Cədvəldə qiymətləndirmə üçün verilən faizlərdə “[40% - 60%]”
əvəzinə “(40% - 60%]”, “[ 60% - 80% ]” əvəzinə “( 60% - 80% ]” ,
“[ 80% - 100]” əvəzinə “( 80% - 100]” yazılmalıdır.
Səhifə 28. 1-ci abzasda “Lakin bəzən öyrənmə tərzinizə üstünlük
verməniz sinfinizdəki digər yollarla öyrənən şagirdləriniz üçün
məqsədəuyğun olmaya bilər” cümləsinin “Lakin bəzən müəyyən öyrənmə
tərzinə üstünlük verməniz sinfinizdəki digər yollarla öyrənən şagirdləriniz
üçün məqsədəuyğun olmaya bilər” kimi yazılması məqsədəuyğundur.
Səhifə 62. Verilmiş məsələnin həllinə aid tənasübdə “14 milyard”
əvəzinə “140 milyard” yazılmalıdır.
Fənn kurikulumunun tələblərinin reallaşma mexanizmlərinin şərhi verilmiş
və əsaslandırılmışdır. Vəsaitin hər paraqrafı üzrə materiallar xarakterinə
görə əsasən qruplaşdırılmış və qruplaşdırılmış təlim materialları üzrə işin
texnologiyası şərh edilmişdir. Bununla yanaşı, müəyyən qüsurlar da var.
Bunlar aşağıdakılardır:
Səhifə 72. 3-cü abzasda “Üzvi maddələr sümüyə elastiklik, qeyri –
üzvi maddələr isə sərtlik verir” cümləsinin “Üzvi maddələr sümüyə
elastiklik, mineral maddələr isə sərtlik verir” kimi yazılması tövsiyə
edilir. Çünki su da qeyri-üzvi maddə olub, sümüyün tərkibinə daxildir və
sümüyə sərtlik verə bilməz.
Səhifə 80. 1-ci abzasda “İnsanın qan – damar sistemi məməlilərə
oxşardır” cümləsinin “İnsanın qan – damar sistemi məməli heyvanların
qan – damar sisteminə oxşardır” kimi yazılması məqsədəuyğundur.
Səhifə 62 və 63. Hər iki səhifədə verilmiş sinir sisteminin
sxemlərində baş beynin şöbələrinə “beyin körpüsü” də əlavə edilməlidir.
Səhifə 69. “II Tədris vahidi. I bölmə üzrə qiymətləndirmə
vasitələrinə dair nümunələr”də 2-ci tapşırıqda verilmiş şəklin
hissələrinin işarə olunduğu hərflər çətinliklə seçilir. Bu hərflərin irişriftlə və aydın yazılması məqsədəuyğundur.
Səhifə 83. Səhifənin sonunda verilmiş cədvəldə “Qan hüceyrələri”
əvəzinə “Qanın formalı elementləri” yazılmalıdır. Çünki trombosit qan
hüceyrəsi deyil, qan lövhəciyidir. Bundan əlavə, burada “1mm3” əvəzinə
“1 mm3 qanda” yazılmalıdır.
Səhifə 92. “II Tədris vahidi. II və III bölmələr üzrə
qiymətləndirmə vasitələrinə dair nümunələr”də 2-ci tapşırığın 2-ci
bəndində “Onurğa sütununun fəqərələrinin” ifadəsinin “Əksər fəqərə
cisimlərinin” kimi yazılması məqsədəuyğundur. Çünki onurğada hər 3 cür
sümük birləşməsinə rast gəlinir.
Yenə həmin səhifədə 3-cü tapşırıqdakı şəkildə 2 çanaq sümüyü və
oma sümükləri təsvir edilmişdir. Bu şəklin əvəzinə yalnız çanaq
sümüyünün şəklinin verilməsi məqsədəuyğundur. Həmçinin eyni
tapşırıqda kəllənin şəklinin verilməsi düzgün deyil. Çünki kəllədə bir
neçə cür sümük var.
Səhifə 93. “II Tədris vahidi. II və III bölmələr üzrə
qiymətləndirmə vasitələrinə dair nümunələr”də 7-ci tapşırığın
şərtində “Ancaq arterial qan axan damarları seçin” cümləsinin “Ancaq
arterial qan axan strukturları seçin” kimi yazılması məqsədəuyğundur.
Çünki nümunədə qan damarları ilə yanaşı, ürəyin hissələri də sadalanır.
Yenə həmin səhifədə 10-cu tapşırığın şərtində 1 rəqəmi ilə
göstərilmiş xəstəlik (qızılca) cavabların arasında yoxdur.
Səhifə 102. 2-ci abzasda “İnsanın tənəffüs hərəkətləri zamanı
udduğu və xaric etdiyi havada nə qədər oksigen qazı olar?”
cümləsinin “İnsanın sakit vəziyyətdə 1 tənəffüs hərəkəti zamanı udduğu və
ya xaric etdiyi havada olan oksigenin həcmini hesablayın” kimi yazılması
tövsiyə edilir. Çünki burada insanın hansı vəziyyətdə olması
göstərilməmiş, tənəffüs hərəkətlərinin sayı verilməmiş, oksigenin
kütləsinin və ya həcminin soruşulduğu aydın deyil.
Səhifə 122. İfrazat prosesində iştirak edən orqanların sxemində
“öd” əvəzinə “öd kisəsi” yazılması məqsədəuyğundur.
Səhifə 138. “VI və VII bölmə üzrə qiymətləndirmə vasitələrinə
dair nümunələr”də 7-ci tapşırıqda “Bir sm3 spermada maksimum
iyirmi milyon / səksən milyon spermatozoid olur” cümləsində
“səksən milyon” əvəzinə dərslikdə olduğu kimi “altmış milyon”
yazılmalıdır.
Səhifə 151 . “VIII bölmə üzrə qiymətləndirmə vasitələrinə dair
nümunələr”də 3-cü tapşırığın şərtində “Aşağıdakı sxemi nəzərdən
keçirin və işıq şüalarının görmə mərkəzinə qədər keçdiyi yolun
düzgün ardıcıllığını müəyyənləşdirin” cümləsinin “Aşağıdakı sxemi
nəzərdən keçirin, işıq şüasının və onun yaratdığı sinir impulsunun görmə
mərkəzinə qədər keçdiyi yolun düzgün ardıcıllığını müəyyənləşdirin”
kimi verilməsi məqsədəuyğundur. Çünki görmə mərkəzinə gələn işıq
şüaları deyil, işığın təsirindən görmə reseptorlarında yaranan sinir
impulsudur.
Səhifə 152. “VIII bölmə üzrə qiymətləndirmə vasitələrinə dair
nümunələr”də 5-ci tapşırığın şərtində “Səs dalğalarının ötürülmə
ardıcıllığını düzgün sıralayın” cümləsinin “Səs dalğasının və onun
yaratdığı sinir impulsunun keçdiyi yolun ardıcıllığını düzgün sıralayın”
kimi yazılması məqsədəuyğundur. Həmçinin həmin nümunənin 5-ci
bəndində yazılan “Səs dalğaları ilbizin divarındakı reseptorlardan
oyanmanı qəbul edir” cümləsi aydın deyil.
top related