antzerti-antropologia garaiko euskal teatroan

Antzerti-antropologia garaiko euskal teatroan

Antton Luku Maite Agirre Ander lipus

Antzerti antropologikoa

“Antzertiaren adar bat non gizakia ikusten den natura eta

kulturarekiko dituen harremanetan.” Pavisen arabera

antzerti antropologikoaren nozioa teatro europarrarena

baino zabalagoa da, eta bertan kultura-antzezpenak ere

sartzen dira. Hori horrela, kultura-antzezpen horiek beren

testuinguru kultural, historiko eta sozialean ikertuko dira;

diziplina-arteko ikuspegi batetik helduta, eta betiere

edozein motatako etnozentrismoa saihestuz.

“A trend in staging where human beings are examined in

their relationships to nature and culture, expanding the

European notion fo theatre to include cultural

performance practices and adopting an

ethnoscenological approach to explain such practices.”

Pavis, Patrice. 1998. Dictionary of the Theatre: Terms, Concepts, and Analysis. University of Toronto Press, 29.

Kultura-antzezpena(Cultural performance)

“Indiarrek, eta agian herri guztiek, ikusten dute beren kultura horrelako

antzezpen diskretuetan gordeta baleude bezala, zeinak kanpotarrei zein

beren buruari erakuts diezaieketen. Antzezpen horiek estruktura

kulturalaren unitate adierazgarri zehatzenak dira kanpotarrarentzat .”

“Indians, and perhaps al peoples, think of their culture as encapsulated in

such discrete performances, which they can exhibit to outsiders as well as

to themselves. For the outsider these can be conveniently taken as the

most concrete observable units of the cultural structure.”

Singer, Milton B. 1959. Traditional India: structure and change.

American Folklore Society.

Antropologia-antzertia: abiapuntua

Gizarte Testuingurua, Kultura, Etnozentrismorik eza

--> Giza-harremanak, Tradizioa, Postkolonialismoa

Abiapuntua:

Errituala, gorputz antzerkia, komunitatea, talde lana, herria, identitatea, kulturen arteko elkarrizketa, tokian-tokiko antzerki tradizioak, ez-profesionalismoa...

Artaud, Grotowski, Eugenio Barba, Peter Brook...

Antropologia-antzertia <> “Teatro-antropologia”

Antropologia-antzertia: antzerti-antropologiari dagokion teatro

korrontea?

Teatro-antropologia: “Gizakiak antzezpen egoeran duen jokaera

biologiko eta kulturala aztertzea; hau da, bere presentzia fisiko eta

mentala erabiltzen duenean eguneroko bizitzari ez dagozkion

printzipio batzuen arabera.”

“The study of man's biological and cultural behaviour in a

performance situation; that is, man using his physical and mental

presence according to different principles than those governing

everyday life”.

Barba, Eugenio & Savarese, Nicola. 1991. A dictionary of theatre anthropology: the

secret art of the performer. Psychology Press, I.

Antzerti-antropologia eta Herri-antzertia Testuinguru sozio-kulturalaren garrantzia --> tradizioa,

identitatea, herria.

Antzertiaren ikerketa antropologikoa = tokian-tokiko antzerti formekiko interesa.

Etnozentrismorik eza, jite postkolonialista.

Kulturen arteko elkarrizketa, eklektizismoa.

Giza-harremanak eratu eta garatzeko baliabidea, talde-lana (herri-lana).

Alde erritualaren garrantzia.

Ez-profesionalismoa.

Euskal antzerti-antropologia?

Herri-teatroari dagozkion zenbait ezaugarriri

(identitatea, tradizioa, komunitatea eta giza-

harremanak, erritua, ea.) eusteko, balioa emateko,

berreskuratzeko eta berrinterpretatzeko aro

postmodernoan hartu diren ikuspegi edo estrategiak.

Barbaren antzerti-antropologiaz egindako irakurketa postkoloniala

Teatro tradizio guztien berezko balioa Menpeko kulturen duintasuna Kulturen arteko elkarrizketa Estruktura errizomatikoa

Antzerti-antropologia eta Postmodernitatea

Antzerti-antropologia <> Antzerti postdramatikoa Postmodernitatearen errefusatze edo ezaxola Antzerti-antropologiaren ezaugarri postmodernoak:

Errizoma formako erlazioak Eklektizismoa Permeabilitatea Esperimentazioa Hibridazioa-mestizaia

Antzerti-antropologia <> Herri antzertia

ANTTON LUKU

Antzezlanak Tu Quoque Fili (1996) Hotel du Fronton (2000) Tobera tetralogia

Lurra (2003) Eskualdunak (2005) Beltzeria (2006) Fauxto karrusa (2008)

TOBERA-MUNSTRA

Bertsolariak, dantzariak, bufoiak... Funtzio sozial bat Jokaera gaitzesgarri baten salaketa Imitazio satirikoa eta epaiketa 70eko hamarkadan Tobera-munstra politikoak

Fauxto karrusa (2008)

Faustoren mitoa: arima saldu = identitatea galdu

Identitatea, turismoa, teatro-profesionalismoa, alienazioa, lurraldetasuna, kolonizazioa, kulturaren merkantilizazioa, ea.

Kultura-antzezpenaren dimentsioa

ANTTON LUKUREN ANTZERKIGINTZAREN EZAUGARRIAK

ANTZERTIA ESTETIKA KEZKAK

Salaketa politiko-soziala egiteko bidea

Toberatik hartua Profesional/amateur

Talde-lana Salaketa politikoa Turismoa eta folklorekeria

Herriaren adierazpena Satira sozio-politikoa Kultura eta identitatearen desagerpena, Asimilazio kulturala

Kultura-adierazpena Hausnarketa/entsegua Mendebaldeko gizartearen alienazioa

Commedia Dell'Arteko pertsonaiak

Ipar-Hego harremana

Herri antzertiaren formak ikertu eta beraiekin esperimentatu

Transmisio kulturala

Testuaren tonua: ironia (garratza), zuzena, zorrotza

MAITE AGIRRE

Antzezlanak:

[tetralogia] Woyzeck (1986), Beckett (1987), Beckett II (1988) eta Pelotari (1989)

Pantzart (1991)

Molly Bloom (1992-93) Katalan-gazteleraz

El borracho burlado (1994)

Zergatik panpox (1995-96)

Eta Maria hiru aldiz Amapola (1997-98)

Puta zahar alkauete Zelestina (2004)

Neska politak, artasoro alaiak (2005)

[tetralogia] Doltza (2009), Doltza, Dultzinea Kixote vs Teresa Panza (2010), Nork ikusi du Dultzinea? (2010), Zu ere On Kixote? (2011)

Zu ere On Kixote? Trikitrixa, teatroa eta herria (2012)

PELOTARI (1989)

PELOTARI (1989)

PELOTARI (1989)

PELOTARI (1989)

PANTZART (1991)

PANTZART (1991)

PANTZART (1991)

PANTZART (1991)

Maite Agirreren antzerkigintza

ANTZERKIA ESTETIKA KEZKAK

Besteekin erlazionatzeko bidea

Bizitzearen ospakizuna/Jaia Emakumearen ahalduntzea/ikusgarritasuna

Mendeko identitateak ikustarazteko tresna

Jaia-inauteria Kulturen arteko elkarrizketa

Bizitza ospatzeko aitzakia Gorputzaren plazerak, alde dionisiakoa

Ipar-Hego harremanak/Immigrazioa

Publikoaren inplikazioa Bizitzaren plazerak/Carpe Diem

Testu klasikoen berrikuspena (Celestina, Kixote...)

Mendebaldeko alienazioa/garapenaren arriskuak

Elkarrizketa bizi eta naturalak poetikotasun uneekin, musikaltasuna

Lurrarekiko lotura

ANDER LIPUS

Antzezlanak Anderground trilogia: Minutu bat (Saghi, 1997), Ardoaz

(Lartartegi, 1998), eta Mis rarezas dirías tú (Peru Saban, Pedro Blanco, 1998)

8 Olivetti poetiko (Zenbait autore, 1999) Yuri Sam. Otoitza (Gerediaga, 2003) Au revoir triunfadoreak (Na Gomes, Gerediaga, 2005) Babiloniako loreak (Gerediaga, 2009) Erregea eta Bufoia (2008)

Ander Lipus

Antzerti errituala: Espiritualtasuna Herria Tradizioa

Errituala, Kultura, Ikuskizuna

Yuri Sam. Otoitza (Gerediaga, 2003)

Ander Lipusen antzerkigintza

ANTZERTIA ESTETIKA KEZKAK

Tradizioaren aurpegia Bitalismo iluna Espiritualtasuna

Errituala Pertsonaien barne konfliktoa

Herria/Komunitatea

Herriaren adierazpidea Groteskoa/Punk Tradizioa/Kultura/Identitatea

Ezetza eta Kaosa Kulturen oinarri unibertsalak

Kathakali, Baliko dantzak, Noh teatroa

Carpe Diem

Herri adierazpenekin esperimentatu (Bertsolaritza, Maskarada)

Mendebaldeko alienazioa

(Testuetan poetikotasunerako joera dago: Jon Gerediaga)

Lurrarekiko lotura

Antzerti-antropologia euskal teatroan: ezaugarri orokorrak

Testuinguru sozio-kulturalaren garrantzia --> tradizioa, identitatea, herria.

Antzertiaren ikerketa antropologikoa < bertoko antzerti formekiko interesa.

Herri-antzerkia ikertu, sustatu eta esperimentazioaren bidez berreskuratu.

Etnozentrismorik eza, jite postkolonialista --> hegemoniaren aurkako jarrera: hegemonia politiko-kultural (Luku eta Lipus); genero-hegemonia (Agirre).

Kulturen arteko elkarrizketa, eklektizismoa.

Giza-harremanak eratu eta garatzeko baliabidea, talde-lana.

Alde erritualaren garrantzia.

Teatro ez-profesionalismoaren sustapena.

Lurra eta naturarekiko atxikimendua.