gospodarczo · 2017. 6. 19. · występowanie kolonii lęgowych kormorana w polsce, stan populacji...
Post on 07-Oct-2020
2 Views
Preview:
TRANSCRIPT
Występowanie kolonii lęgowych kormorana w Polsce,
stan populacji kormoranów na jeziorach oraz dieta
kormoranów z uwzględnieniem strat wśród ryb użytkowanych
gospodarczo
Gdynia 06-07.06.2017 r.
Piotr Traczuk
Łucjan Chybowski
Dariusz Ulikowski
Krystyna Kalinowska
Instytut Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie
Zakład Rybactwa Jeziorowego w Giżycku
Populacja kormorana w Polsce
Na terenie Polski (w obecnych granicach administracyjnych) obecność kormorana czarnego
notowano już na początku XIX wieku.
• w latach 1823-1886 istniała kolonia na wyspie Lipowej na jeziorze Marąg,
• przed I wojną światową były 3-4 stanowiska lęgowe z około 150 gniazdami (m.in. w
okolicach ujścia Wisły),
• 1959 r. 7 kolonii: około 1800 gniazd,
• 1988 r. 23 kolonie: ponad 5000 gniazd,
• 1992 r. 33 kolonie: 8260 gniazd,
• 2006 r. 53 kolonie: 25795 gniazd,
• 2010 r. 60 kolonii: 27108 gniazd,
• 2013 r. 52 kolonie: 25761 gniazd,
• 2015 r. 56 kolonii: 27789 gniazd (62 kolonie: 28378 gniazd),
• 2016 r. 60 kolonii: 30066 gniazd.
Populacja kormorana w Polsce
Przyjmując, że ptaki niegniazdujące stanowiły 20%
liczebności ptaków lęgowych, a sukces rozrodczy
wynosił 2,2 pisklęcia/gniazdo, to w ostatnich latach, po
sezonie lęgowym, całkowita populacja kormorana w
Polsce liczyła ponad 120 000 osobników.
Lokalizacja kolonii lęgowych kormorana w
Polsce
Rozmieszczenie oraz wielkość zgrupowań
kormoranów w Polsce, na obiektach
Monitoringu Zimujących Ptaków Wodnych
w styczniu 2011
Liczba gniazd kormorana w poszczególnych województwach
w 2010 i 2013 roku
0
1000
2000
3000
4000
5000
6000
7000
8000
9000
Lu
bels
kie
Dolnośląskie
Wie
lko
po
lskie
Śląskie
Łódzkie
Po
dla
skie
Ku
jaw
sko
-
Po
mo
rskie
Lu
bu
skie
Mazo
wie
ckie
Warm
ińsko-
Mazu
rskie
Zach
od
nio
po
mo
rskie
Po
mo
rskie
2010 r. 2013 r.
szt.
Populacja kormorana w północno-wschodniej Polsce
2005 r. 20 kolonii: 1800 gniazd
2009 r. 22 kolonie: 5854 gniazda
2010 r. 16 kolonii: 5320 gniazd(dane dotyczą tylko 16 kolonii w których przeprowadzono liczenie gniazd.
Oszacowano, że w znanych na tym terenie koloniach, mogło być łącznie 6160 gniazd)
2011 r. 21 kolonii: 6446 gniazd
2012 r. 23 kolonie: 5986 gniazd
2013 r. 24 kolonie: 5290 gniazd
2014 r. 23 kolonie: 6036 gniazd
2015 r. 23 kolonie: 6402 gniazda
Tendencje liczebności gniazd w wybranych koloniach lęgowych.
0
100
200
300
400
500
600
700
800
900
1000
1100
1200
1300
1400
1500
Dobskie Gaładuś Ł aśmiady Marąg Rydzówka Warnołty Wulpińskie
2005 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Wzrost liczby par lęgowych w kolonii w Kątach Rybackich
(Herrmann i in. 2010, za Bzoma 2011)
Usytuowanie kolonii lęgowych kormorana na Mazurach w
2011 r.
Dieta kormorana
Ofiarami kormoranów padają ryby reprezentujące szerokie spektrum gatunkowe (Martyniak 1997, 2003, Traczuk 2001, Krzywosz i Traczuk 2010, 2011, Bzoma 2011, Wziątek 2003, 2011, 2013; Traczuk i in. 2016).
Średnia długość zjadanych przez kormorana ryb wynosi około 10-15 cm, ale w zależności od gatunku ryby rozpiętość ta jest bardzo znaczna i notowane są ofiary przekraczające długość 70 cm (węgorz) lub o masie około 1 kg (szczupak, sandacz) (Krzywosz i Traczuk 2012).
Dieta kormorana
Na terenie północno-wschodniej Polski
ofiarami kormoranów były ryby
reprezentujące 26 gatunków:
amur biały, boleń, certa, ciernik, jazgarz, jaź,
karaś pospolity, karaś srebrzysty, karp, kiełb,
kleń, koza, leszcz, lin, miętus, okoń, piskorz, płoć,
sandacz, sielawa, stynka, sum europejski,
szczupak, ukleja, węgorz, wzdręga.
Zapotrzebowanie pokarmowe i czas pobytu kormoranów
Badania zapotrzebowania energetycznego kormoranów wskazują, że dzienna dawka pokarmowa wynosi 390-690 g ryb (Keller i Visser 1999, Grémillet i inni 2000)
Wieloletnie badania wskazują, że na terenie Warmii, Mazur i Suwalszczyzny, kormorany przebywają co najmniej 150 dni, a w niektórych latach nawet około 200 dni.
Po zakończeniu lęgów, na terenie północno-wschodniej Polski kormorany są obserwowane do okresu jesiennego, przy czym, nie ustalono czy są to ptaki pochodzące z lokalnych kolonii lęgowych, czy ptaki migrujące.
Dieta kormorana
Przyjęto (Traczuk 2016), że na terenie północno-wschodniej Polski corocznie:
- przebywa 12000 kormoranów dorosłych (6000 par kormoranów),
- czas pobytu wynosi co najmniej 150 dni (marzec-lipiec),
- sukces lęgowy wynosi 2,2 pisklęcia/gniazdo,
- pisklęta karmione są przez 90 dni (maj-lipiec),
- populacja ptaków niegniazdujących wynosi około 2400 kormoranów (proporcjonalnie stanowi to 20% populacji lęgowej),
- ptaki dorosłe zjadają 400 g ryby dziennie,
Dieta kormorana
Szacunkowa konsumpcja ryb przez kormorany zasiedlające północno-wschodnią Polskę:
• 4,8 tony ryb dziennie i 720 ton ryb rocznie w przypadku dorosłych ptaków gniazdujących,
• 3,3 tony ryb dziennie i 297 ton ryb rocznie w przypadku piskląt,
• 0,96 tony ryb dziennie i 144 tony ryb rocznie w przypadku ptaków niegniazdujących.
• Szacowane zapotrzebowanie pokarmowe kormorana na terenie północno-wschodniej Polski wynosi ponad 1200 ton ryb rocznie.
Ofiary kormorana
Ofiara dwóch łowców: rybaka i kormorana
Dieta kormorana w wybranych koloniach
Na początku XXI wieku kormorany bytujące w kolonii
w Kątach Rybackich, zjadały rocznie około 1500 ton
ryby.
W 2000 roku (Traczuk 2001), głównymi składnikami
diety kormoranów w Kątach Rybackich były:
- jazgarz (około 60 % masy)
- babka bycza (około 15 % masy)
szczupak, sandacz, węgorz i inne ryby drapieżne
stanowiły około 5 % masy
Dieta kormorana w wybranych koloniach
Struktura gatunkowa ryb-ofiar w wybranych koloniach lęgowych kormorana
(dane dotyczą udziałów wagowych)
gatunek
kolonia
Średnio (%)Dobskie Warnołty Marąg
płoć 50,28 28,23 20,54 33,02
lin 13,16 9,85 23,86 15,62
leszcz 6,29 27,10 6,07 13,15
szczupak 11,51 8,64 13,17 11,11
okoń 8,70 9,99 12,31 10,33
ukleja 2,96 8,77 5,24 5,65
sandacz 0,36 3,99 4,84 3,06
krąp 2,39 0,69 2,49 1,86
karp 0,84 0,00 4,51 1,78
karaś 1,23 0,11 3,78 1,71
wzdręga 0,84 1,08 1,58 1,17
węgorz 0,17 0,87 1,09 0,71
jazgarz 0,60 0,45 0,14 0,40
miętus 0,56 0,00 0,21 0,26
inne 0,11 0,23 0,17 0,17
razem 100,00 100,00 100,00 100,00
Porównanie struktury ofiar kormorana pod względem udziału ilościowego i wagowego (2009 r.)
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45płoć
lesz
cz lin
szcz
up
ak
okoń
uk
leja
karaś
krąp
san
dacz
wzd
ręga
węgorz
jazg
arz
miętus
pozostałe
karp
siel
aw
a
%
udział wagowy
udział liczbowy
Gospodarka rybacka
Racjonalna gospodarka rybacka polega na wykorzystaniu
produkcyjnych możliwości wód, zgodnie z operatem
rybackim, w sposób nienaruszający interesów uprawnionych
do rybactwa na tym samym dorzeczu, z zachowaniem
zasobów ryb w równowadze biologicznej i na poziomie
umożliwiającym gospodarcze korzystanie z nich przyszłym
uprawnionym do rybactwa.
Udział gatunków ryb w diecie kormorana i w połowach rybackich w 2011r.
Gatunek
Odłów
kormoran rybacy
kg/ha % kg/ha %
sielawa 0,00 0,00 1,07 11,98
sieja 0,00 0,00 0,04 0,45
stynka 0,00 0,00 0,30 3,36
płoć 5,94 33,02 1,03 11,53
lin 2,81 15,62 0,69 7,73
leszcz 2,38 13,15 1,96 21,95
szczupak 2,00 11,11 1,56 17,47
okoń 1,86 10,33 0,64 7,17
ukleja 1,02 5,65 0,00 0,00
sandacz 0,55 3,06 0,54 6,05
krąp 0,33 1,86 0,22 2,46
karp 0,32 1,78 0,02 0,22
karaś 0,31 1,71 0,38 4,26
wzdręga 0,21 1,17 0,00 0,00
węgorz 0,13 0,71 0,36 4,03
jazgarz 0,07 0,40 0,00 0,00
miętus 0,05 0,26 0,00 0,00
inne 0,02 0,17 0,12 1,34
razem 18,00 100,00 8,93 100,00
Rybactwo i kormorany: podsumowanie
• Kąty Rybackie,
kolonia licząca około 8000 par kormoranów (2000 r.)
– roczny odłów ryb przez kormorany to ponad 1500 ton ryb.
• Zbiornik zaporowy we Włocławku,
kolonia licząca ponad 2000 par kormoranów (2010 r.)
– roczny odłów ryb przez kormorany to około 370 ton ryb.
• Kolonie jeziorowe w północno-wschodniej Polsce,
(zasiedlane przez ponad 6000 par kormoranów wraz z pisklętami i ptakami nielęgowymi)
– roczny odłów ryb przez kormorany to około 1200 ton ryb.
Rybactwo i kormorany: podsumowanie
W ostatnich latach całkowita produkcja jeziorowa w obrębie analizowanego areału jezior (około 270 000 ha) wyniosła około 2000-3000 ton ryb towarowych (Wołos i inni 2005, 2013, 2014; Mickiewicz 2011).
W tym dla regionu Mazury, oszacowano, że odłowy gospodarcze wynosiły około 900-950 ton ryb.
Szacowany odłów ryb przez kormorana czarnego na terenie północno-wschodniej Polski wynosi około 1200 ton ryb rocznie
Szacunkowy coroczny odłów ryb przez kormorany przebywające na terenie Polski (przyjmując dotychczasową liczebność około 26000 par + pisklęta + ptaki nielęgowe+ptaki migrujące) przekracza prawdopodobnie 8000 ton ryb
Wpływ kormorana na ichtiofaunę i rybactwo:
podsumowanie
• wyławianie ryby handlowej
• wyławianie ryb o cechach materiału zarybieniowego
• kaleczenie i stresowanie ryb
• negatywne oddziaływanie na strukturę ichtiofauny
• przyczynianie się do pogorszenia wyników
finansowych użytkownika rybackiego lub hodowcy
ryb
• destrukcja drzewostanu i degradacja
ekosystemów lądowych
Degradacja ekosystemu lądowego
Populacja kormorana jest bardzo liczna i nie jest zagrożona, a jednocześnie kormorany są bardzo istotnym elementem ekosystemu wodno-lądowego, o dużym wpływie na tenże układ biologiczny.
Długotrwały pobyt w koloniach lęgowych oraz znaczna liczba polujących ptaków może powodować niekorzystne oddziaływanie na strukturę ichtiofauny, skuteczność gospodarowania rybackiego, a także na stan środowiska wodno-lądowego.
Stała obecność kormoranów i zapotrzebowanie pokarmowe tych ptaków, powinny być uwzględniane zarówno podczas realizacji zadań ochrony przyrody i ichtiofauny oraz w aspekcie racjonalnej gospodarki rybackiej.
Wpływ kormorana na rybostan jest na tyle istotny, że daje podstawy do zastosowania specjalnych działań w celu zapobiegania lub ograniczeniu negatywnego wpływu kormorana na ichtiofaunę (derogacja art. 9 Dyrektywy Ptasiej).
W Polsce brakuje rozwiązań prawnych i działań, które pozwoliłyby zrekompensować drapieżniczą presję kormorana na ichtiofaunę wód śródlądowych, przymorskich oraz gospodarkę stawową.
Wnioski
Podstawy prawne i możliwości przeciwdziałań
• Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 4 grudnia 2008 r. w sprawie opracowania europejskiego planu zarządzaniem populacją kormoranów w celu
ograniczenia coraz większych szkód w zasobach rybnych, rybołówstwie i akwakulturze (2008/2177(INI))
Art. 9 ust. 1 Dyrektywy Ptasiej
Państwa członkowskie mogą odstąpić od art. 5-8, jeśli nie ma innego zadowalającego rozwiązania, z następujących przyczyn - w tym między innymi:
w celu zapobiegania poważnym szkodom w odniesieniu do zbóż, inwentarza żywego, lasów, rybołówstwa i wód.
Zaktualizowana ustawa o ochronie przyrody z 13 lipca 2012 r. (Dz.U.Nr 0,
poz. 985) dopuszcza zwolnienie od zakazów dotyczących ochrony dzikich zwierząt gdy zachodzi, między innymi :
1. Konieczność ograniczenia poważnych szkód w gospodarce rybackiej.
2. Brak jest rozwiązań alternatywnych.
3. Przy braku zagrożenia dla gat. chronionych .
Wybrane pozycje literaturyBzoma Sz. 2011 – Program ochrony kormorana Phalacrocorax carbo w Polsce. Strategia zarządzania populacją kormorana w Polsce -Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego, Warszawa. s. 120.
Bzoma, S. Krzywosz, T., Betleja, J., Orłowska, B., Antczak, J., Traczuk, P. & Witkowski, J. 2013: Status of the breeding population of Great Cormorants in Poland in 2012. – In: Bregnballe, T., Lynch, J., Parz-Gollner, R., Marion, L., Volponi, S., Paquet, J-Y. & van Eerden, M.R. (eds.) 2013. National reports from the 2012 breeding census of Great Cormorants Phalacrocorax carbo in parts of the Western Palearctic. IUCN-Wetlands International Cormorant Research Group Report. Technical Report from DCE – Danish Centre for Environment and Energy, Aarhus University. No. 22: 79-81.
Dobrowolski K. A. Dejtrowski R. 1997. Conflict between fisherman and cormorants Phalacrocorax carbo in Poland. Ekologia Polska. Vol. XLV, No. 1.
Herrmann C., Bregnballe T., Larsson K., Ojaste I., Lilleleht V. 2010. Population Development of Baltic Bird Species: Great Cormorant (Phalacrocorax carbo sinensis). HELCOM Indicator Fact Sheets. Online. 2011-08-23: http://www.helcom.fi/environment2/ifs/en_GB/cover/
Krzywosz T., Traczuk P. 2009 – Skład diety kolonii kormorana czarnego Phalacrocorax carbo sinensis (L.) na Jeziorze Dobskim –Komun. Ryb. 2: 15-19.
Krzywosz T. Traczuk P. 2013 – Populacja lęgowa kormorana czarnego Phalacrocorax carbo w Polsce w 2013 r. - Komun. Ryb. 4: 25-27.
Martyniak A., Mellin M., Stachowiak P., Wittke A. 1997 – Food composition of cormorants Phalacrocorax carbo in two colonies in Nord-East Poland. Ekol. pol. 45, 1: 245.
Martyniak A., Wziątek B., Szymańska U., Hliwa P., Terlecki J. 2003. Diet omposition of Great Cormorants Phalacrocorax carbo sinensisat Kąty Rybackie, NE Poland, as assessed by pellets and regurgitated prey (1996 and 1997) Vogelwelt, 123: 217-226.
Mickiewicz M. 2012 – Porównanie średnich cen ryb towarowych i materiału zarybieniowego stosowanych przez podmioty prowadzące gospodarkę rybacką w obwodach rybackich w 2009 i 2011 roku – Komun. Ryb. 1: 2- 6.
Przybysz J. 1997 – Kormoran – Wyd. Lubelskiego Klubu Przyrodników, Świebodzin. s. 108.
Traczuk P. 2001 – Odżywianie się kormorana czarnego (Phalacrocorax carbo sinensis L.) w kolonii lęgowej w Kątach Rybackich. Praca magisterska, UWM Olsztyn.
Traczuk P., 2013 - Charakterystyka kolonii lęgowych kormorana czarnego w północno-wschodniej Polsce. W: Zrównoważone korzystanie z zasobów rybackich na tle ich stanu w 2012 r. (Red.) M. Mickiewicz. Wyd. IRS, Olsztyn: 81-92.
Traczuk P.,Chybowski Ł., Ulikowski D. 2014 - Prawne aspekty ochrony kormorana i strat rybackich. W: Zasady i uwarunkowania zrównoważonego korzystania z zasobów rybackich – część II. r. (Red.) M. Mickiewicz i A. Wołos. Wyd. IRS, Olsztyn: 99-114.
Traczuk P.,Chybowski Ł., Ulikowski D., Kapusta A. 2016 - Kormoran czarny (Phalocrocorax carbo) w północno-wschodniej Polsce –podsumowanie dziesięciu lat badań. W: Rybactwo i wędkarstwo w 2015 r. (Red.) Mickiewicz M., Wołos A. Wyd. IRS, Olsztyn: 89-102.
Wołos A., Draszkiewicz-Mioduszewska H., Mickiewicz M. 2014 – Wielkość i charakterystyka jeziorowej produkcji rybackiej w 2013 roku – W: Zrównoważone korzystanie z zasobów rybackich na tle ich stanu w 2013 roku (Red.) Mickiewicz M i Wołos A. Wyd. IRS, Olsztyn: 9-21.
Wziątek B. 2013 - Udział w pokarmie kormorana (Phalacrocorax carbo sinensis (L.)) zagrożonych i cennych gospodarczo gatunków ryb w różnych typach żerowisk na obszarze Polski północnej, centralnej i wschodniej. Wyd. UWM, Olsztyn.
Dziękuję za uwagę
Opracowanie zrealizowano w ramach statutowego tematu badawczego nr S011,
Instytutu Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie
top related