1 dai cuong tpcn

COMPANY NAME

ĐẠI CƯƠNG THỰC PHẨM CHỨC NĂNG

NỘI DUNG:Phần I: Sức khỏe và nguy cơ sức khỏe

Phần II: TPCN – ra đời và phát triển

Phần III: Tác dụng của TPCN

Phần IV: Nghiên cứu, sản xuất, phân phối và quản lý TPCN.

PHẦN I:

SỨC KHỎE VÀ NGUY CƠ SỨC KHỎE

1. Sức khỏe là gì? Theo WHO:Sức khỏe là tình trạng:Không có bệnh tậtThoải mái về thể chấtThoải mái về tâm thầnThoải mái về xã hội.

www.themegallery.com

Sức khỏe và bệnh tật

1. Tình trạng lành lặn về cấu trúc và chức năng của tế bào – cơ thể2. Giữ vững cân bằng nội môi3. Thích nghi với sự thay đổi môi trường

1.Tổn thương cấu trúc và chức năng của tế bào – cơ thể2. Rối loạn cân bằng nội môi3. Giảm khả năng thích nghi với môi trường

Sức khỏe Bệnh tật

Sức khỏe là tài sản quý giá nhất:- Của mỗi người- Của toàn xã hội

Fontenelle: “Sức khỏe là của cải quý giá nhất trên đời mà chỉ khi mất nó đi ta mới thấy tiếc”.

Điều 10 trong 14 điều răn của Phật:

“ Tài sản lớn nhất của đời người là sức khỏe”.

2. Giá trị của sức khỏe:

Có tiền có thể đến khám bác sĩ nhưng không mua được sức khỏe tốt!

Có tiền có thể mua được máu nhưng không mua được cuộc sống! Có tiền có thể mua được thể xác nhưng không mua được tình yêu! Có sức khỏe, sỏi đá cũng thành cơm!

1 0. …0 0 0 00 0 0 0 0 0 0. . .

SK T N V C X CV ĐV ƯM TY

Tiêu chí cuộc sống

Đầu tư, chăm sóc khi còn đang khỏe.• Phòng ngừa các nguy cơ bệnh tật.• Hiệu quả và kinh tế nhất.

3. QUAN ĐIỂM VỀ CHĂM SÓC SỨC KHỎE

Do chính mình thực hiện

Người dốt: chờ bệnh• Ốm đau mới đi khám• Ốm đau mới đi chữa

Người ngu: Gây bệnh• Hút thuốc• Uống rượu quá nhiều• Ăn uống vô độ• Lười vận động

Người khôn: Phòng bệnh• Chăm sóc bản thân• Chăm sóc sức khỏe• Chăm sóc cuộc sống

3 loại người

Nội kinh hoàng đế (Thời Xuân-Thu-Chiến-Quốc):

” Thánh nhân không trị bệnh đã rồi, mà trị bệnh chưa đến, không trị cái loạn đã đến mà trị cái loạn chưa đến”.

“Khát mới uống, đói mới ăn, mệt mới nghỉ, ốm mới khám chữa bệnh – Tất cả đều là muộn!”

“Tiền bạc là của con, Địa vị là tạm thời, Vẻ vang là quá khứ, Sức khỏe là của mình!”.

Thiệt hại do béo phì(Viện nghiên cứu Brookings - Mỹ)

1. Chi phí chăm sóc người béo phì trưởng thành: 147 tỷ USD/năm

2. Chi phí chăm sóc béo phì trẻ em: 14,3 tỷ USD/năm

3. Thiệt hại kinh tế do mất năng suất lao động do béo phì: 66 tỷ USD/năm

4. Tổng thiệt hại nền kinh tế Mỹ do béo phì: 227,5 tỷ USD/ năm

Giá trị tiêu dùng của người Mỹ(Theo GS.TS Mary Schmidl – 2009)

1950: Nhà + xe + TV 1960: Giáo dục Đại học 1970: Máy tính 1980: Nhiều tiền 2000: Sức khoẻ

THỰC PHẨM

Cung cấp chất dinh dưỡng

Chất dinh dưỡng đại thể:• Đạm • Đường• Mỡ

Chất dinh dưỡng vi thể: (vi chất dinh dưỡng)

• Vitamin• Nguyên tố vi lượng• Hoạt chất sinh học

Cấu trúc cơ thể

4. Nguy cơ về sức khỏe

Năng lượng hoạt động

Chức năng hoạt động

Phân loại Thực phẩm

Thực phẩm truyền thống (TP thường)[Conventional Food]

Thực phẩm tăng cường vi chất[Fortification Food]

Thực phẩm chức năng[Functional Food]

Thực phẩm bổ sung[Dietary Supplement]

Thực phẩm từ dược thảo[Botanica/Herbal Dietary Supplement]

Thực phẩm dùng cho chế độ ăn đặc biệt[Foods for Special Dietary Uses]

TP dùng cho phụ nữ có thai[Foods for Pregnant Women]

TP dùng cho trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ[Foods for Infants]

TP dùng cho người già[Foods for the Elderly]

TP dùng cho mục đích sức khỏe đặc biệt[Foods for Specified Health Uses]

TP dùng cho mục đích y học đặc biệt[Foods for Specified Medical Purposes]

Đặc điểm của vi chất dinh dưỡng

1 Là những chất không thay thế được

Cần thiết cho cơ thể:• Quá trình trao đổi chất• Tăng trưởng và phát triển• Bảo vệ, chống lại bệnh tật và yếu tố bất lợi• Duy trì các chức năng

3Cơ thể không tự tổng hợp và dự trữ được. Phải tiếp nhận hàng ngày qua con đường ăn uống

Xã hội quá độ về kinh tế - Đang mới Công nghiệp hóa – Hiện đại hóa

Thay đổi phương thức làm việc

Thay đổi lối sống sinh hoạt

Thay đổi tiêu dùng TP

Môi trường

HẬU QUẢ

1. Tăng cân quá mức và béo phì.2. Ít vận động thể lực.3. Chế độ ăn:

- Khẩu phần TP nghèo chất xơ, rau quả và ngũ cốc toàn phần.- Khẩu phần ít cá – thủy sản.- Khẩu phần nhiều mỡ, đặc biệt mỡ bão hòa.

4. Stress thần kinh.5. Ô nhiễm môi trường, ô nhiễm TP.6. Di truyền.

Nan đói Nan đói vi chất dinh dưỡngvi chất dinh dưỡng

1 tỷ người thiếu vi chất dinh dưỡng1 tỷ người thiếu vi chất dinh dưỡng2 tỷ người có nguy cơ thiếu2 tỷ người có nguy cơ thiếu

1,6 tỷ người giảm khả năng lao động do thiếu máu thiếu sắt1,6 tỷ người giảm khả năng lao động do thiếu máu thiếu sắt

350.000 trẻ em bị mù lòa do thiếu Vitamin A350.000 trẻ em bị mù lòa do thiếu Vitamin A

1,1 triệu trẻ em <5 tuổi chết hàng năm do thiếu vitamin A, Zn1,1 triệu trẻ em <5 tuổi chết hàng năm do thiếu vitamin A, Zn

18 triệu trẻ em giảm trí tuệ do thiếu iod18 triệu trẻ em giảm trí tuệ do thiếu iod

Thiếu Ca: phổ biến khẩu phần ăn hiện nay chỉ cung cấp được: Thiếu Ca: phổ biến khẩu phần ăn hiện nay chỉ cung cấp được: 400mg Ca/d 400mg Ca/d (Nhu cầu: 900-1.000 mg Ca/d)(Nhu cầu: 900-1.000 mg Ca/d)

Thiếu Vitamin khácThiếu Vitamin khác

Thiếu nguyên tố vi lượng khácThiếu nguyên tố vi lượng khác

4.1. Trạng thái sức khỏe hiện nay:

Trạng thái I (khỏe hoàn toàn): 5 – 10%. Trạng thái II (ốm) : 10 – 15 %. Trạng thái III (nửa ốm nửa khỏe): 75%.

4.2. DALE (Disability – adjusted life expectancy) Kỳ vọng sống điều chỉnh theo sự tàn tật.

Là số năm kỳ vọng sống khỏe (khỏe hoàn toàn).

+ Nhật Bản: 74,5.+ Australia: 73,2.+ Pháp : 73,1.+ Thụy sĩ: 72,5.+ Anh: 71,7.

+ Đức: 70,4.+ Mỹ: 70,0.+ Trung Quốc: 62,3.+ Thái Lan: 60,2.+ Việt Nam: 58,2.

+ Ấn Độ: 45,5.+ Nigeria: 38,3.+ Ethiopia: 33,5.+ Zimbabwe: 32,9.+ Sierra Leone : 25,9.

4.3. Các bệnh cấp tính: Vẫn còn nhiều nguy cơ:

Ví dụ: NĐTP do hóa chất + vi sinh vật Bệnh bò điên (BSE) Bệnh cúm gia cầm: H5N1, H1N1… Bệnh liên cầu khuẩn, tai xanh ở lợn. Bệnh nhiễm trùng thực phẩm…

4.4. Các bệnh mạn tính: “Thế giới đang phải đối đầu với cơn thủy triều các bệnh mạn tính

không lây!”.

Tiểu đường: Top ten nước có số người lớn bị tiểu đường cao nhất thế giới.

Mỗi năm thế giới có 3,2 triệu người chết vì tiểu đường ~ HIV/AIDS.

8.700 người chết/d. 06 người chết/phút. 01 người chết/10s.

TT Nước 1995 (mill.) 2025 (mill.)

123456789

Ấn ĐộTrung QuốcMỹNgaNhật BảnBrazilIndonesiaPakistanMexicoUkraine

19,416,013,98,96,34,94,54,33,83,6

57,237,621,914,512,412,211,711,68,88,5

Các nước khác 49,7 103,6

Việt Nam 2007: 2,1 4,2

Tổng cộng 135,3 300,0

Xương – khớp

Viêm khớp Thoái hóa khớp Loãng xương:

- Hoa Kỳ: 25.000.000 người/năm.

- Việt Nam: Phụ nữ sau mạn kinh: 28-36%.

- Thế giới: 1,7 triệu ca gãy cổ xương đùi do loãng xương.

Năm 2050: tăng lên 6,3 triệu ca.

- Phụ nữ:

+ 45 tuổi: 20% bị loãng xương.

+ 65 tuổi: 80% bị loãng xương.

Tim mạch

1/3 tổng số ca tử vong trên toàn cầu là do tim mạch (17.000.000 ca/ năm).

Cao HA:

- Thế giới: 18-20%

- Châu Á : 11-32%

- Việt Nam: 18-22%.

Ung thư:

Thế giới: - Mỗi năm mắc mới: 10.000.000

ca.- Tử vong: 6.000.000 ca.- 3 – 6 ca/ 1.000 dân.Gia tăng K: dạ dày, vú, phổi,

ruột, tử cung, miệng hầu, gan…và trẻ hóa mắc mới.

Chứng, bệnh khác

Hội chứng chuyển hóa

Nội tiết

Thần kinh – Tâm thần

TMH - RHM

Suy giảm miễn dịch

Xương khớp

Béo phì

Tiêu hóa

Cơn thủy triều Cơn thủy triều dịch bệnh mạn tính dịch bệnh mạn tính

không lâykhông lây

Bệnh tim mạch:Bệnh tim mạch:•17-20 triệu người tử vong/năm17-20 triệu người tử vong/năm•Hoa Kỳ:Hoa Kỳ:-2.000 TBMMN2.000 TBMMN-2.000 nhồi máu cơ tim2.000 nhồi máu cơ tim

1,5 tỷ người HA cao1,5 tỷ người HA caoVN: 27% cao HAVN: 27% cao HA

Loãng xương:Loãng xương:•1/3 nữ1/3 nữ•1/5 nam1/5 nam

Hội chứng XHội chứng X30% dân số30% dân số

Ung thư:Ung thư:•10 triệu mắc mới/năm10 triệu mắc mới/năm•6 triệu tử vong/năm6 triệu tử vong/năm Số lượng và trẻ hóaSố lượng và trẻ hóa

1 tỷ người thừa cân 1 tỷ người thừa cân béo phìbéo phì

Các bệnh khác:

• Viêm khớp, thoái hóa khớp

Viêm khớp, thoái hóa khớp

• Alzheimer

Alzheimer• Bệnh răng mắt

Bệnh răng mắt

• ..................

..................

Đái tháo đường:Đái tháo đường:•8.700 người chết/d8.700 người chết/d•6 chết/phút6 chết/phút•1 chết/10s1 chết/10s•344 triệu tiền ĐTĐ344 triệu tiền ĐTĐ•472 triệu (2030)472 triệu (2030)

Tăng cân,

béo phì

6/10 dân số chết sớm

là bệnh mạn tính

Xã hội công nghiệpXã hội công nghiệp (Phát triển)(Phát triển)

• Thu nhập caoThu nhập cao• No đủNo đủ

Dịch bệnh mạn tính Dịch bệnh mạn tính không lâykhông lây

Béo phìBéo phì Tim mạchTim mạch Đái tháo đườngĐái tháo đường Loãng xươngLoãng xương Bệnh răngBệnh răng

Phòng đặc hiệuPhòng đặc hiệu

““Vaccine” TPCNVaccine” TPCN

Phòng đặc hiệuPhòng đặc hiệu

VaccineVaccine

Dịch bệnh truyền nhiễmDịch bệnh truyền nhiễm

Suy dinh dưỡngSuy dinh dưỡng LaoLao Nhiễm khuẩn Nhiễm khuẩn (tả, lỵ,thương hàn)(tả, lỵ,thương hàn) Nhiễm KSTNhiễm KST

Xã hội nông nghiệpXã hội nông nghiệp (chưa phát triển)(chưa phát triển)

•Thu nhập thấpThu nhập thấp•Đói nghèoĐói nghèo

Các dịch bệnh của loài ngườiCác dịch bệnh của loài người

Phát triển giống nòi Trí lực.

Khả năng thích nghi.

Thể lực: cao, nặng, sức bền.

Chiều cao trung bình người trưởng thành VN:•Năm 1938: 160,0 cm •Năm 1975: 160,0 cm•Năm 2000: 162,3 cm•Năm 2003: 163,7 cm

37 năm 62 năm2,3 cm 65 năm

3,7 cm( 56,9% so TB).

PHẦN II:

TPCN – RA ĐỜI VÀ PHÁT TRIỂN

VỀ TPCN

Tại sao Xã hội phát triển các bệnh như tim mạch, đái tháo đường, K, xương khớp, thần kinh, nội tiết,ngoài da… lại gia tăng?

Xã hội phát triển: CNH – Đô thị hóa

4 Thay đổi cơ bản

1. Lối sống sinh hoạt2. Lối làm việc3. Môi trường4. Tiêu dùng Thực phẩm: + Tính toàn cầu + Ăn uống ngoài gia đình + TP chế biến thay cho TP tự nhiên. + Kỹ thuật nuôi – trồng + Công nghệ chế biến + Chế độ khẩu phần

BỆNH

HẬU QUẢ

1. Thực phẩm ô nhiễm, môi trường ô nhiễm2. Ít vận động thể lực3. Stress thần kinh4. Thiếu hụt Vitamin, khoáng chất, hoạt chất sinh học5. Khẩu phần: tăng béo, bơ, sữa, ω, ít xơ…6. Di truyền.7. Cường tuyến đối kháng Insulin:

+ Tuyến yên: GH + Giáp: T3,T4 + Vỏ thượng thận. +Tủy thượng thận: adrenalin +Tụy: Glucagon

8. Tăng cường gốc tự do.

1. Tổn thương cấu trúc Tổn thương chức năng2. Rối loạn cân bằng nội môi.3. Giảm khả năng thích nghi với ngoại cảnh

TẾ BÀO

TỔ CHỨC

CƠ THỂ

Về TPCN cần hiểu rõ:1. TPCN là gì?2. Lịch sử của TPCN và xu

thế phát triển?3. Phân biệt TPCN với: TP truyền thống. Thuốc.4. Quản lý TPCN như thế nào

để vừa phát triển được TPCN, vừa tạo ra các sản phẩm an toàn có hiệu quả, chất lượng cho người tiêu dùng?

ĐẶC ĐIỂM TIÊU DÙNG THỰC PHẨM ĐẶC ĐIỂM TIÊU DÙNG THỰC PHẨM HIỆN NAY:HIỆN NAY:

1. Tính toàn cầu:

Ưu điểm:Ưu điểm: Toàn cầu hoá là xu thế không thể tránh khỏi, là quy Toàn cầu hoá là xu thế không thể tránh khỏi, là quy

luật của sự phát triển của nhân loại. luật của sự phát triển của nhân loại. Tiếp cận và mở rộng thị trường.Tiếp cận và mở rộng thị trường. Tạo cơ hội cho liên kết, liên doanh trong SX, KD và Tạo cơ hội cho liên kết, liên doanh trong SX, KD và

phân phối sản phẩm.phân phối sản phẩm. Có cơ hội được lựa chọn các loại TP đa dạng, đáp Có cơ hội được lựa chọn các loại TP đa dạng, đáp

ứng thị hiếu và cảm quan ngày càng phát triển.ứng thị hiếu và cảm quan ngày càng phát triển.

Nguy cơ: Năng lực kiểm soát ATTP còn hạn chế:

Hệ thống tổ chức quản lý: chưa đầy đủ và đồng bộ Hệ thống văn bản pháp luật về ATTP: thiếu, trồng

chéo. Hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật: thiếu, lạc

hậu và bất cập. Các cơ sở xét nghiệm: phân tán, trình độ thấp.

Điều kiện VSATTP của các cơ sở SX, CB thực phẩm phần lớn chưa đảm bảo.

Các mối nguy ATTP dễ phát tán toàn cầu

2. Ăn uống ngoài gia đình:2. Ăn uống ngoài gia đình:+ Ưu điểm:+ Ưu điểm:- Xu thế ăn uống ngoài gia đình tăng lên.- Xu thế ăn uống ngoài gia đình tăng lên.- Thuận lợi cho công việc- Thuận lợi cho công việc- Có cơ hội lựa chọn TP và dịch vụ theo - Có cơ hội lựa chọn TP và dịch vụ theo nhu cầu.nhu cầu.

+ Nguy cơ:+ Nguy cơ:- Không đảm bảo CLVSATTP do nguyên - Không đảm bảo CLVSATTP do nguyên liệu và giá cảliệu và giá cả- Nhiều nguy cơ ô nhiễm từ môi trường và - Nhiều nguy cơ ô nhiễm từ môi trường và từ dịch vụ chế biến, phục vụtừ dịch vụ chế biến, phục vụ- Dễ sử dụng lại thực phẩm đã quá hạn- Dễ sử dụng lại thực phẩm đã quá hạn

3. Sö dông thùc phÈm chÕ biÕn s½n, ¨n ngay.3. Sö dông thùc phÈm chÕ biÕn s½n, ¨n ngay.

+ ¦u ®iÓm:+ ¦u ®iÓm:

- Xu thÕ sö dông TP chÕ biÕn s½n, ¨n ngay ngµy - Xu thÕ sö dông TP chÕ biÕn s½n, ¨n ngay ngµy cµng gia t¨ng.cµng gia t¨ng.

- TiÕt kiÖm ® îc thêi gian cho ng êi tiªu dïng.- TiÕt kiÖm ® îc thêi gian cho ng êi tiªu dïng.

- ThuËn tiÖn cho sö dông vµ c«ng viÖc.- ThuËn tiÖn cho sö dông vµ c«ng viÖc.

+ Nguy c¬:+ Nguy c¬:

- DÔ cã chÊt b¶o qu¶n.- DÔ cã chÊt b¶o qu¶n.

- ThiÕu hôt c¸c chÊt dinh d ìng: Vitamin, ho¹t chÊt sinh - ThiÕu hôt c¸c chÊt dinh d ìng: Vitamin, ho¹t chÊt sinh hächäc

- DÔ « nhiÔm tõ vïng nµy sang vïng kh¸c theo sù l u - DÔ « nhiÔm tõ vïng nµy sang vïng kh¸c theo sù l u th«ng cña thùc phÈm.th«ng cña thùc phÈm.

+ ¦u ®iÓm:+ ¦u ®iÓm:

- Trång trät, ch¨n nu«i theo quy m« - Trång trät, ch¨n nu«i theo quy m« c«ng nghiÖp, tËp trung ngµy cµng ph¸t c«ng nghiÖp, tËp trung ngµy cµng ph¸t triÓn.triÓn.

- C¸c gièng cã n¨ng suÊt chÊt l îng cao - C¸c gièng cã n¨ng suÊt chÊt l îng cao ® îc ¸p dông ngµy cµng réng r·i.® îc ¸p dông ngµy cµng réng r·i.

- Chñng lo¹i c©y, con ngµy cµng phong - Chñng lo¹i c©y, con ngµy cµng phong phó.phó.

4. C¸c thay ®æi trong s¶n xuÊt thùc phÈm.4. C¸c thay ®æi trong s¶n xuÊt thùc phÈm.

+ Nguy c¬:+ Nguy c¬:

- Sö dông ho¸ chÊt BVTV bõa b·i cßn phæ biÕn.- Sö dông ho¸ chÊt BVTV bõa b·i cßn phæ biÕn.

- Sö dông thøc ¨n ch¨n nu«i, thuèc thó y cßn nhiÒu vi - Sö dông thøc ¨n ch¨n nu«i, thuèc thó y cßn nhiÒu vi ph¹m.ph¹m.

- Cßn h¹n chÕ trong b¶o qu¶n, s¬ chÕ n«ng s¶n thùc - Cßn h¹n chÕ trong b¶o qu¶n, s¬ chÕ n«ng s¶n thùc phÈm, trªn mét nÒn t¶ng n«ng nghiÖp l¹c hËu, ph©n phÈm, trªn mét nÒn t¶ng n«ng nghiÖp l¹c hËu, ph©n t¸n.t¸n.

C¸c nguy c¬ trong trång trätC¸c nguy c¬ trong trång trät

Nguån « nhiÔm

¤ nhiÔm t¹i chç§Êt trång

Ph©n h÷u c¬

Ph©n ho¸ häc (v« c¬)

Ph©n bãn

N íc t íi

N íc th¶i sinh ho¹t

N íc th¶i c«ng nghiÖp

Kh«ng ®óng thuèc

Kh«ng ®óng thêi gian

Phßng trõ s©u bÖnh

Kh«ng ®óng kü thuËt (PHI)

Kh«ng ®óng liÒu l îng

C¸c nguy c¬ trong cung cÊp rau C¸c nguy c¬ trong cung cÊp rau xanhxanh

Thu gom Thu gom ph©n t ¬i tõ ph©n t ¬i tõ

néi thµnhnéi thµnh

T íi bãn ph©n t ¬i T íi bãn ph©n t ¬i t¹i vïng rau ngo¹i t¹i vïng rau ngo¹i

Rau tr íc khi vµo chîRau tr íc khi vµo chî

Rau t¹i chî, cöa Rau t¹i chî, cöa hµng, nhµ hµnghµng, nhµ hµng

C¸c nguy c¬ trong ch¨n nu«IC¸c nguy c¬ trong ch¨n nu«I

Lîn con: 25 – 30 Kg

Sau 1 th¸ng t¨ng tõ 25 – 30 kg

Hµng ngµy: ¡n 1 Hµng ngµy: ¡n 1 mu«i çm t¨ng mu«i çm t¨ng träng “con cß” + träng “con cß” + 1 chËu n íc + 1 Ýt 1 chËu n íc + 1 Ýt rau th¸i, çm, rau th¸i, çm, ng«.ng«.

-B¸n ngay-NÕu kh«ng sÏ chÕt

Sau 10 ngµy t¨ng vïn vôt tõ 80 – 90 kg

¡n c¸m t¨ng ¡n c¸m t¨ng

träng HM cña träng HM cña

Trung QuècTrung Quèc

+ ¦u ®iÓm:+ ¦u ®iÓm:- NhiÒu c«ng nghÖ míi ® îc ¸p dông (gen, - NhiÒu c«ng nghÖ míi ® îc ¸p dông (gen, chiÕu x¹, ®ãng gãi…).chiÕu x¹, ®ãng gãi…).

- NhiÒu thiÕt bÞ chuyªn dông ® îc ¸p - NhiÒu thiÕt bÞ chuyªn dông ® îc ¸p dông: tñ l¹nh, lß vi sãng, lß hÊp, nåi c¸ch dông: tñ l¹nh, lß vi sãng, lß hÊp, nåi c¸ch nhiÖt…nhiÖt…

- NhiÒu c«ng nghÖ thñ c«ng, truyÒn thèng ® îc - NhiÒu c«ng nghÖ thñ c«ng, truyÒn thèng ® îc khoa häc vµ hiÖn ®¹i ho¸khoa häc vµ hiÖn ®¹i ho¸

5. Công nghệ chế biến thực phẩm:

+ Nguy c¬:+ Nguy c¬:- T¨ng sö dông nguyªn liÖu th« tõ nhiÒu n íc - T¨ng sö dông nguyªn liÖu th« tõ nhiÒu n íc nguy c¬ lan truyÒn FBDsnguy c¬ lan truyÒn FBDs

- §¸nh gi¸ nguy c¬ tiÒm Èn liªn quan ®Õn viÖc ¸p - §¸nh gi¸ nguy c¬ tiÒm Èn liªn quan ®Õn viÖc ¸p dông c«ng nghÖ míi cßn h¹n chÕ, ch a dùa trªn dông c«ng nghÖ míi cßn h¹n chÕ, ch a dùa trªn nguyªn t¾c tho¶ thuËn vµ héi nhËp quèc tÕ vµ nguyªn t¾c tho¶ thuËn vµ héi nhËp quèc tÕ vµ cã sù tham gia cña céng ®ång.cã sù tham gia cña céng ®ång.

- ChÕ biÕn thñ c«ng, - ChÕ biÕn thñ c«ng, l¹c hËu, c¸ thÓ, hé gia l¹c hËu, c¸ thÓ, hé gia ®×nh cßn kh¸ phæ ®×nh cßn kh¸ phæ biÕn.biÕn.

Vai trßVai trß tÝch cùctÝch cùc

Vai trßVai trßtrong trong vsattpvsattp

Lao ®éngLao ®éng

V¨n häc, nghÖ thuËtV¨n häc, nghÖ thuËt

Th«ng tin, liªn l¹cTh«ng tin, liªn l¹c

Qu©n sùQu©n sù

KiÕn trócKiÕn tróc®iÒu khiÓn®iÒu khiÓn

ThÓ dôc, thÓ thaoThÓ dôc, thÓ thao

Y häcY häc

©m nh¹c©m nh¹c

T×nh c¶mT×nh c¶m

ChuyÓn t¶i mÇm bÖnh:•Vi khuÈn•Virus•Ký sinh trïng

Hµnh vi:• ChÕ biÕn thùc phÈm•Chia thøc ¨n•CÇm, n¾m•B¸n hµng•¡n uèng•Thãi quen quÖt tay vµo miÖng•Thu ®Õm tiÒn

Ph©n, n íc tiÓu,vËt dông « nhiÔm,

kh«ng khÝ...

Thùc phÈm

C«ng nghiÖp

N«ng nghiÖp

Thñ c«ng

Ng êi ¨n uèngNg êi ¨n uèng

1. DiÔn ®¹t c¸c ý niÖm ho¹t ®éng + quyÒn lùc (bµy tay Vua, PhËt, móa, ®iªu kh¾c).2. Ng«n ng÷ bµn tay: cö chØ t thÕ, cÇu khÈn, trao göi, nãi chuyÖn...

3. BiÓu hiÖn cña ph©n biÖt: ®å vËt, t¹o d¸ng , kh¼ng ®Þnh hoÆc ®Çu hµng

Bµn tay vµ vÖ sinh ¨n uèngBµn tay vµ vÖ sinh ¨n uèng

TTTT C¬ quanC¬ quan TÇn suÊtTÇn suÊt MÉu bÖnh cã MÉu bÖnh cã thÓ cã / 1 ®¬n thÓ cã / 1 ®¬n

vÞvÞ

1 Mòi 100 106

2 ®Çu (tãc) 100.000

50 105

3 C»m (r©u) 40 104

4 N¸ch 30 103

5 L«ng mµy, mi 20 102

6 Ch©n tay 10 10

7 Kh¸c 30 106

Tận cùng TK tự do

Đĩa Merkel

Tiểu thể Pacini

Tiêu thể Meissner

Tận cùng TKchân lông

Biểu bì

Trungbì

Hạ bì

Ổ mỡTiểu thể Ruffini

Thân lông

Tiểu thể Kraus

Tiểu thể Golgi-Mazzoni

• Sợi ChollagenSợi Chollagen• Sợi chunSợi chun• Sợi vòngSợi vòng

Dây thần kinhDây thần kinh

Sợi cơ trơnSợi cơ trơn

1.1. Cảm giác sờ mó, tỳ ép, đụng chạm:Cảm giác sờ mó, tỳ ép, đụng chạm:• Tiểu thể Meissner: sờ mó tinh tếTiểu thể Meissner: sờ mó tinh tế• Tiểu thể Pacini: Tỳ ép nôngTiểu thể Pacini: Tỳ ép nông• Đĩa Merkel: sờ mó sâuĐĩa Merkel: sờ mó sâu

2. Cảm giác tỳ - đè ép sâu:2. Cảm giác tỳ - đè ép sâu:• Tiểu thể GolgiTiểu thể Golgi• Tiểu thể MazzoniTiểu thể Mazzoni

3. Cảm giác nóng, lạnh:3. Cảm giác nóng, lạnh:• Tiểu thể Ruffini: cảm giác nóngTiểu thể Ruffini: cảm giác nóng• Tiểu thể Krause: cảm giác lạnhTiểu thể Krause: cảm giác lạnh4. Cảm giác đau:4. Cảm giác đau: tận cùng thần kinh tự do tận cùng thần kinh tự do

SƠ ĐỒ CẤU TẠO VÀ CÁC RECEPTOR CẢM GIÁC CỦA DASƠ ĐỒ CẤU TẠO VÀ CÁC RECEPTOR CẢM GIÁC CỦA DA

XÐt nghiÖm bµn tay ng êi lµm dÞch vô thùc XÐt nghiÖm bµn tay ng êi lµm dÞch vô thùc phÈmphÈm

TTTT §Þa ph ¬ng§Þa ph ¬ng Tû lÖ nhiÔm E.coli (%)Tû lÖ nhiÔm E.coli (%) 1.1.

Hµ Néi Hµ Néi - T¡ §P: 43,42- T¡ §P: 43,42- KS-nhµ hµng: 62,5- KS-nhµ hµng: 62,5- BÕp ¨n TT: 40,0- BÕp ¨n TT: 40,0

2.2. TP. Hå ChÝ Minh TP. Hå ChÝ Minh 67,5 67,5 3.3. Nam §Þnh Nam §Þnh 31,8 31,8 4.4. H¶i D ¬ng H¶i D ¬ng 64,7 64,7 5.5. Th¸i B×nh Th¸i B×nh 92,0 92,0 6.6. Thanh Ho¸ Thanh Ho¸ 66,6 66,6 7.7. HuÕ HuÕ 37,0 37,0 8.8. Phó Thä Phó Thä 19,3 19,3 9.9. B×nh D ¬ng B×nh D ¬ng 56,5 56,5

10.10. Long An Long An 60,060,0 11.11. §µ N½ng §µ N½ng 70,7 70,7

• Tû lÖ bèc thøc ¨n b»ng tay:Tû lÖ bèc thøc ¨n b»ng tay: 67,3 %67,3 %

• Tû lÖ kh«ng röa tay:Tû lÖ kh«ng röa tay: 46,1%46,1%

•Tû lÖ mãng tay dµi:Tû lÖ mãng tay dµi: 22,5%22,5%

•Tû lÖ nhæ n íc bät, xØ mòi:Tû lÖ nhæ n íc bät, xØ mòi: 26,7%26,7%

•V¨n ho¸ ®Õn trung häc c¬ së:V¨n ho¸ ®Õn trung häc c¬ së: 64,6%64,6%

•Tõ n«ng th«n:Tõ n«ng th«n: 57,8%57,8%

•Kh«ng ®eo khÈu trang:Kh«ng ®eo khÈu trang: 95,3%95,3%

KÕt qu¶ xÐt nghiÖm mét sè mÉu tiÒn cã E. KÕt qu¶ xÐt nghiÖm mét sè mÉu tiÒn cã E. colicoli cña cña c¸c c¬ së dÞch vô thøc ¨n ® êng phèc¸c c¬ së dÞch vô thøc ¨n ® êng phè

MÖnh gi¸ (Vn®)MÖnh gi¸ (Vn®) Tû lÖ nhiÔm E. Tû lÖ nhiÔm E. colicoli

500 100%

1000 100%

2000 100%

5000 94,8%

10.000 86,7%

20.000 75,5%

50.000 64,4%

thùc phÈm chÝn nhiÔm e.coli (« nhiÔm ph©n)thùc phÈm chÝn nhiÔm e.coli (« nhiÔm ph©n)

§Þa ph ¬ng§Þa ph ¬ng Lo¹i thùc phÈmLo¹i thùc phÈm Tû lÖ (%)Tû lÖ (%)

Nam §Þnh - Giß - Nem, ch¹o, chua- Lßng lîn chÝn- Ch¶ quÕ

HuÕ Thøc ¨n chÝn ¨n ngay ë ® êng phè 35 - 40 Th¸i B×nh - Rau sèng 100

Qu¶ng B×nh - Thøc ¨n ¨n ngay ® êng phè 25

TP. HCM - Thøc ¨n ¨n ngay ® êng phè 90 - Kem b¸n rong ë cæng tr êng häc 96,7

Thanh Ho¸ - Thøc ¨n lµ thÞt- Thøc ¨n lµ c¸- Thøc ¨n lµ rau

78,969,778,1

Cµ mau - X«i- B¸nh m× kÑp thÞt

82,377,2

c«n trïng

thøc ¨nthøc ¨n

nguån n íc bµn tay

cung cÊp n íc

Rau qu¶

NGUY CƠ Ô NHIỄM TỪ MÔI TRƯỜNG

.RÊt thÝch sèng gÇn ng êi, ¨n thøc ¨n cña ng êi, rÊt tham ¨n. ¡n t¹p tÊt c¶ c¸c lo¹i thøc ¨n tõ ngon lµnh ®Õn h«i tanh, mèc háng.

.MÇm bÖnh vµo c¬ quan tiªu ho¸ vÉn tån t¹i, ph¸t triÓn.

.Mét ruåi c¸i giao hîp 1 lÇn cã thÓ ®Î suèt ®êi. ®Î 1 lÇn 120 trøng. trong 5 th¸ng mïa hÌ cho ra ®êi: 191.010 x 1015 con ruåi, chiÕm thÓ tÝch 180 dm3.

.ruåi cã thÓ bay xa 15000m, b¸m theo tÇu, xe, thuyÒn bÌ, m¸y bay ®i kh¾p c¸c ch©u lôc.

.Ruåi chuyÓn t¶i mét sè l îng lín mÇm bÖnh:- mang trªn l«ng ch©n, vßi, th©n: 6.000.000 mÇm bÖnh.- Mang trong èng tiªu ho¸: 28.000.000 mÇm bÖnh c¸c mÇm bÖnh cã thÓ lµ: t¶, th ¬ng hµn, lþ, lao, ®Ëu mïa, b¹i liÖt, viªm gan, than, trïng roi, giun, s¸n

6. Đặc điểm sử dụng thực phẩm+ Sử dụng TP chế biến sẵn tăng+ Khẩu phần: tăng TP nguồn gốc ĐV, giảm dầu gluxit

(gạo, ngô, khoai,sắn)+ Cách ăn uống: nhiều bữa, “nhậu lai rai”, nhiều TP rán,

chiên, nướng...+ “Uống lai rai” Tỷ lệ người 15-60 tuổi uống hết 1 đơn vị rượu/ ngày:

chiếm 92,5 Tuổi bắt đầu uống rượu: 17,2 tuổi 23,1% nam giới uống rượu hàng ngày 81% sau uống rượu vẫn làm việc bình thường, 33,9%

vẫn lái xe. Các tầng lớp uống rượu:

Nông dân: 73,7% Công chức: 68,4% Không nghề nghiệp: 66,7%

Từ 6 đặc điểm tiêu dùng thực phẩm

Khẩu phần ăn hàng ngày

TP ô nhiễm TP thiếu hụt

Hóa chất Vitamin

Chất khoáng

Hoạt chất SH

Chất xơ

Cơn thủy triều dịch bệnh mạn tính không lây

VAI TRÒ THỰC PHẨM CHỨC NĂNG VỚI SỨC KHỎE VÀ BỆNH TẬT

Nguyên nhân bên ngoài

1. Cơ học 2. Lý học 3. Hóa học 4. Sinh học 5. Xã hội

Nguyên nhân bên trong

1. Di truyền 2. Khuyết tật bẩm sinh 3. Thể trạng

1. Tình trạng lành lặn về cấu trúc và chức năng.2. Giữ cân bằng nội môi.3. Thích nghi với sự thay đổi ngoại cảnh.

1. Tổn thương rối loạn cấu trúc và chức năng.2. Rối loạn cân bằng nội môi.3. Giảm khả năng thích nghivới ngoại cảnh.

Cơ thể

Tổ chức

Tế bàoSỨC KHỎE BỆNH

Vitamin Khoáng chất Hoạt chất sinh học

Thực phẩm chức năng

Định nghĩa:

Thực phẩm chức năng là sản phẩm thực phẩm hỗ trợ các chức năng trong cơ thể, có tác dụng hoặc không có tác dụng dinh dưỡng, tạo cho cơ thể tình trạng thoải mái, tăng sức đề kháng, giảm nguy cơ và tác hại của bệnh tật. Thực phẩm chức năng bao gồm: Thực phẩm bổ sung, Thực phẩm chế biến từ dược thảo và Thực phẩm sử dụng đặc biệt (Thực phẩm dùng cho phụ nữ có thai, thực phẩm dùng cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, thực phẩm dùng cho người già, thực phẩm dùng cho mục đích sức khỏe đặc biệt, thực phẩm dùng cho mục đích y học đặc biệt).

10 Đặc điểm của Thực phẩm chức năng:

1. Là giao thoa giữa thực phẩm và thuốc, giống thực phẩm về bản chất nhưng khác về hình thức, giống thuốc về hình thức nhưng khác về bản chất.

2. Sản xuất chế biến theo công thức, bổ sung các thành phần mới hoặc làm tăng hơn các thành phần thông thường với các dạng SP: viên (nén, nang …), bột, nước, cao, trà…

3. Có thể loại bỏ các chất bất lợi và bổ sung các chất có lợi, có tác dụng tăng cường sức khỏe, dự phòng và giảm thiểu nguy cơ gây bệnh với những bằng chứng lâm sàng và tài liệu khoa học chứng minh.

4. Có tác dụng tới một hay nhiều chức năng của cơ thể.5. Lợi ích với sức khỏe nhiều hơn lợi ích dinh dưỡng cơ bản.6. Có nguồn gốc tự nhiên (thực vật, động vật, khoáng vật).7. Tác dụng lan tỏa, hiệu quả tỏa lan, ít tai biến và tác dụng

phụ.8. Được đánh giá đầy đủ về tính chất lượng, tính an toàn và

tính hiệu quả.9. Ghi nhãn sản phẩm theo quy định ghi nhãn TPCN.10.Là một phần của sự liên tục cung cấp các sản phẩm cho

sự tiêu thụ của con người nhằm duy trì sự sống, tăng cường sức khỏe và giảm gánh nặng bệnh tật.

Pre – diseasesDisorder

[Boundary Area]

People Who are ill[Sick Person]

Healthy People[Healthy Person] Poor

HealthMinor

Ailments

Healthy FoodsFoods for Specified

Heath UseFood for Medical

Purposes

Functional Food in Health and Diseases

Treatment by Drugs

1. Dietary Supplements2. Botanical/Herbal Dietary Supplements3. Food for approved health care4. Food for enhance health.

1. Foods for pregnants2. Foods for Infants3. Food for Elderly4. Food for Disorder5. Food for pre-diseases6. Food for poor health and minor ailments.

1. Limited or impaired capacity to take, digest, absorb, or:2. Metablize ordinary foodstuffs,or3. Certain nutrients contained therein.4. Who have other special medically-determined nutrient requirements.5. Who dietary management canot be achiered only by modification on the normaldiet, by other foods for special dietary use.

Công bố về dinh dưỡng

Công bố về Sức khỏe

Công bố hỗ trợchữa bệnh

Công bố về chức năng dinh dưỡng

Công bố về chức năng được

tăng cường

Công bố về làm giảm nguy

cơ bệnh tật (bao gồm cả

giảm béo)

Công bố về hàm lượng chất

dinh dưỡng

Công bố về phòng bệnh

Công bố hỗ trợ

chữa bệnh

Những chất có trong TP

Chức năng sinh lý

Vượt quá chức năng

thông thường của cơ thể

Có thể làm giảm nguy cơ

bệnh tật

Phòng ngừa bệnh tật

Hỗ trợ điều trị

•Cung cấp các chất dinh dưỡng (Vitamin, chất khoáng) cần thiết cho tăng trưởng, phát triển và duy trì sức khỏe.•Dùng cho người bị thiếu hụt dd do chế độ, già hóa.•Tự SX, phân phối miễn là đáp ứng TCQC đã thiết lập

•Chứa các chất ảnh hưởng chức năng sinh lý và hoạt tính sinh học cơ thể con người.•Đem lại lợi ích cụ thể về sức khỏe.•Được đánh giá và phê duyệt của cơ quan có thẩm quyền.

CÁC CÔNG BỐ (CLAIMS) CỦA TPCN

Ph©n biÖt TPCN víi thùc phÈm truyÒn Ph©n biÖt TPCN víi thùc phÈm truyÒn thèng vµ thuèc:thèng vµ thuèc:

TPCN giao thoa gi÷a thùc phÈm vµ thuèc, nªn cßn gäi lµ thùc phÈm thuèc (Food- Drug).

Nguån gèc cña TPCN lµ tõ s¶n phÈm c©y cá vµ s¶n phÈm ®éng vËt tù nhiªn, cã cïng nguån gèc víi thuèc YHCT d©n téc.

Xu thÕ cña thÕ giíi, nhÊt lµ ë c¸c n íc kh«ng cã nÒn y häc cæ ®iÓn (®«ng y) th× tÊt c¶ c¸c d¹ng s¶n phÈm YHCT ® îc s¶n xuÊt hiÖn ®¹i h¬n vµ ®æi thµnh TPCN, s¶n phÈm chøc n¨ng víi hµm l îng ho¹t chÊt, vi chÊt ë møc xÊp xØ nhu cÇu cña c¬ thÓ hµng ngµy

Drug claimDrug claimDrug claimDrug claim

Functional Food Functional Food Dietary suplement NutraceuticalDietary suplement Nutraceutical

H×nh 1: Thùc phÈm chøc n¨ng, thùc phÈm vµ thuèc

Food Food

No claimNo claimNo claimNo claim

DrugDrug

Health Health claimclaim

TT Tiêu chí TP truyền thống(Conventional Food)

TP chức năng

(Functional Food)

1 Chức năng 1. Cung cấp các chất dinh dưỡng.

2. Thỏa mãn về nhu cầu cảm quan.

1. Giống chức năng cơ bản.

2. Chức năng thứ 3: lợi ích sức khỏe, giảm nguy cơ và tác hại bệnh tật.

2 Chế biến Chế biến theo công thức thô (không loại bỏ được chất bất lợi)

Chế biến theo công thức tinh (bổ sung thành phần có lợi, loại bỏ thành phần bất lợi) được chứng minh khoa học và cho phép của cơ quan có thẩm quyền.

Ph©n biÖt TPCN vµ TP truyÒn Ph©n biÖt TPCN vµ TP truyÒn thèng:thèng:

TT Tiêu chí TP truyền thống TP chức năng3 Tác dụng

tạo năng lượng

Tạo ra năng lượng cao Ít tạo ra năng lượng

4 Liều dùng Số lượng lớn (g-kg) Số lượng rất nhỏ (, mg).

5 Đối tượng sử dụng

Mọi đối tượng + Mọi đối tượng;

+ Có định hướng cho các đối tượng: người già, trẻ em, phụ nữ có thai, mạn kinh, suy yếu, người ốm …

6 Nguồn gốc nguyên liệu

Nguyên liệu thô từ thực vật, động vật (rau, củ, quả, thịt, cá, trứng…) có nguồn gốc tự nhiên

Hoạt chất, dịch chiết từ thực vật, động vật (nguồn gốc tự nhiên)

7 Thời gian & phương thức dùng

+ Thường xuyên, suốt đời.

+ Khó sử dụng cho người ốm, già, bệnh lý đặc biệt.

+ Thường xuyên, suốt đời.

+ Có sản phẩm cho các đối tượng đặc biệt.

Phân biệt TPCN và thuốc:Phân biệt TPCN và thuốc:TT Tiêu chí TP chức năng Thuốc

1 Định nghĩa Là sản phẩm dùng để hỗ trợ (phục hồi, tăng cường và duy trì) các chức năng của các bộ phận trong cơ thể, có tác dụng dinh dưỡng, tạo cho cơ thể tình trạng thoải mái, tăng cường đề kháng và giảm bớt nguy cơ bệnh tật.

Là chất hoặc hỗn hợp chất dùng cho người nhằm mục đích phòng bệnh, chữa bệnh, chẩn đoán bệnh hoặc điều chỉnh chức năng sinh lý cơ thể, bao gồm thuốc thành phẩm, nguyên liệu làm thuốc, vaccine, sinh phẩm y tế, trừ TPCN.

2 Công bố trên nhãn của nhà SX

Là TPCN (sản xuất theo luật TP)

Là thuốc (SX theo luật dược)

3 Thành phần và hàm lượng

+ Hỗn hợp nhiều chất, hoạt chất.

+ Xấp xỉ nhu cầu sinh lý hàng ngày của cơ thể.

-Thường là 1 chất, hoạt chất.

-Hàm lượng cao.

+ Là thuốc;

+ Có chỉ định, liều dùng, chống chỉ định

+ Là TPCN

+ Hỗ trợ các chức năng của các bộ phận cơ thể, tăng cường sức khỏe, giảm nguy cơ bệnh tật.

Ghi nhãn4

ThuècTP chøc n¨ngTiªu chÝTT

+ Nguồn gốc tự nhiên,

+ Nguồn gốc tổng hợp.

Nguồn gốc tự nhiênNguồn gốc, nguyên liệu

+ Từng đợt.

+ Nguy cơ biến chứng, tai biến

+ Thường xuyên, liên tục.

+ Ít tai biến, tác dụng phụ.

Cách dùng8

+ Tại hiệu thuốc có dược sĩ

+ Cấm bán hàng đa cấp

Bán lẻ, siêu thị, trực tiếp, đa cấp

Điều kiện phân phối

+ Người bệnh+ Người khỏe

+Người bệnhĐối tượng dùng6

Phải có chỉ định, kê đơn của bác sĩ

Người tiêu dùng tự mua ở chợ, siêu thị, hiệu thuốc

Điều kiện sử dụng

10 Tác dụng+ Tác dụng lan tỏa, hiệu quả toả lan.+ Tác dụng chuẩn hóa (Không có tác dụng âm tính).

+ Tác dụng chữa 1 chứng bệnh, bệnh cụ thể.+ Có tác dụng âm tính

LÞch sö ph¸t triÓn cña LÞch sö ph¸t triÓn cña TPCN:TPCN:

TTõ vµi thËp kû qua, TPCN ph¸t triÓn nhanh chãng trªn toµn thÕ giíi.

CChóng ta ®· biÕt: vai trß c¸c thµnh phÇn dinh d ìng thiÕt yÕu vµ t¸c dông sinh n¨ng l îng hiÓu ® îc c¸c bÝ mËt cña thøc ¨n ®èi víi kiÓm so¸t bÖnh tËt vµ søc khoÎ.

CCon ng êi mÆc dï sö dông TP hµng ngµy nh ng vÉn ch a hiÓu biÕt ®Çy ®ñ vÒ çc thµnh phÇn çc chÊt dinh d ìng, vÒ t¸c ®éng cña TP tíi çc chøc n¨ng sinh lý cña con ng êi.

CC¸c ®¹i danh y nh Hypocrates, TuÖ TÜnh ®Òu quan niÖm: “thøc ¨n lµ thuèc, thuèc lµ thøc ¨n”

MM« h×nh bÖnh tËt còng thay ®æi cïng víi sù ph¸t triÓn cña x· héi loµi ng êi, ®Æc biÖt tõ gi÷a thÕ kû XX ®Õn nay.

CCïng víi sù giµ ho¸ d©n sè, tuæi thä trung b×nh t¨ng, lèi sèng thay ®æi, c¸c bÖnh m¹n tÝnh liªn quan ®Õn dinh d ìng vµ thùc phÈm, lèi sèng ngµy cµng t¨ng. ViÖc ch¨m sãc, kiÓm so¸t c¸c bÖnh ®ã ®Æt ra nhiÒu vÊn ®Ò lín cho y häc, y tÕ vµ phóc lîi x· héi.

NNg êi ta thÊy r»ng, chÕ ®é ¨n cã vai trß quan träng trong viÖc phßng ngõa vµ xö lý víi nhiÒu chøng, bÖnh m¹n tÝnh h íng nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn cho mét ngµnh khoa häc míi, khoa häc vÒ TPCN.

ëë c¸c n íc cã nÒn y häc cæ truyÒn nh : Trung Quèc, NhËt B¶n, ViÖt Nam...TPCN ® îc ph¸t triÓn trªn c¬ së “BiÖn chøng luËn vÒ ©m d ¬ng hoµ hîp”, “HÖ thèng luËn ngò hµnh sinh kh¾c” trªn c¬ së vÒ yÕu tè Quan tam b¶o: Tinh – thÇn - khÝ vµ c¬ së triÕt häc thiªn nh©n hîp nhÊt d íi sù soi s¸ng cña y häc hiÖn ®¹i.

CÇc tËp ®oµn lín nh : Tiens Group, Merro International Biology, Tianjin Jinyao Group… ®· kÕ thõa çc truyÒn thèng cña y häc cæ truyÒn, ¸p dông kü thuËt hiÖn ®¹i ®Ó s¶n xuÊt ra çc s¶n phÈm TPCN.

§§èi víi çc n íc kh«ng cã nÒn y häc cæ truyÒn §«ng ph ¬ng, çc doanh nh©n, çc nhµ khoa häc, nh÷ng ng êi ®am mª víi nÒn y häc Ph ¬ng ®«ng, ®· ®i s©u nghiªn cøu, häc hái vµ ph¸t triÓn ra çc s¶n phÈm TPCN ë ngay t¹i chÝnh n íc m×nh. VÝ dô nh çc tËp ®oµn Forever Living Products, Amway cña Mü lµ nh÷ng tËp ®oµn ®· ®Çu t rÊt lín cho viÖc nghiªn cøu s¶n xuÊt ra çc s¶n phÈm TPCN ®Ó cung cÊp cho con ng êi.

CCïng víi viÖc nghiªn cøu, kh¸m ph¸ vµ ph¸t minh ra c¸c s¶n phÈm TPCN míi, viÖc ®ång thêi ban hµnh c¸c tiªu chuÈn vµ quy ®Þnh qu¶n lý còng ® îc chó ý.

TT¹i NhËt B¶n, lÇn ®Çu tiªn quy ®Þnh vÒ TPCN trong “LuËt c¶i thiÖn dinh d ìng” vµo n¨m 1991. N¨m 1996 ®· söa ®æi c¸ch ph©n lo¹i TPCN vµ ®· ban hµnh ® îc tiªu chuÈn 13 lo¹i Vitamin lµ thùc phÈm dinh d ìng. N¨m 1997 ban hµnh ® îc tiªu chuÈn 168 lo¹i s¶n phÈm tõ th¶o d îc. N¨m 1998 ban hµnh tiªu chuÈn 12 lo¹i s¶n phÈm cña kho¸ng chÊt. N¨m 1999 ban hµnh tiªu chuÈn s¶n phÈm d¹ng viªn. N¨m 2001 quy ®Þnh hÖ thèng TPCN c«ng bè vÒ y tÕ vµ n¨m 2005 söa ®æi bæ sung. T¹i Mü, luËt vÒ TPCN ® îc ban hµnh tõ n¨m 1994. TTrªn thÕ giíi vµ khu vùc còng ®· tæ chøc nhiÒu cuéc héi th¶o khoa häc ®Ó ®i tíi thèng nhÊt vÒ tªn gäi, ph©n lo¹i, hµi hoµ c¸c TC, QCKT, ph ¬ng ph¸p ph©n tÝch vµ ph ¬ng ph¸p qu¶n lý. §Ó gióp cho TPCN ph¸t triÓn ngµy cµng lín m¹nh phôc vô cho con ng êi, thÕ giíi ®· thµnh lËp HiÖp héi TPCN quèc tÕ vµ trong khu vùc còng thµnh lËp HiÖp héi TPCN khu vùc.

TThÞ tr êng TPCN lµ mét trong nh÷ng thÞ tr êng thùc phÈm t¨ng tr ëng nhanh nhÊt, nhiÒu quèc gia, t¨ng h¬n 10% hµng n¨m:

ThÞ tr êng thÕ giíi n¨m 2007 ®¹t 70 tû USD, năm 2010 đạt trên 190 tỷ USD.

NhËt B¶n n¨m 2006 çc s¶n phÈm cña FOSHU ®¹t 5,5 tû USD, çc s¶n phÈm søc kháe ®¹t 12,5 tû USD. (B¸o ço cña Kzuo Sueki, 2006)

Ch©u ¢u n¨m 2007 ®¹t 15 tû USD, t¨ng b×nh qu©n 16%/n¨m.

T¹i Mü(B¸o c¸o cña Byron Johnson Esq, 2006)

ChØ tÝnh 20 lo¹i s¶n phÈm TPCN tõ th¶o d îc ® îc b¸n trªn kªnh FDM (Food, Drug & Mass Market Retail Stores) ®· ®¹t 249.425.500 USD n¨m 2005.

Nguyªn liÖu th« tõ th¶o d îc ®Ó SX TPCN ®¹t 386 x106 USD.

Tû lÖ cña FDM chiÕm 16% doanh thu cña toµn bé TPCN ë Mü. N¨m 2007, c¸c TPCN bæ sung vitamin ®¹t 1,8 tû USD, TPCN ngån gèc th¶o d îc ®¹t 4,5 tû USD vµ TPCN cho thÓ thao ®¹t 2,3 tû USD.

Toµn bé TPCN ë Mü chiÕm 32% thÞ tr êng TPCN cña TG.

VViÖc sö dông thùc phÈm ®Ó b¶o vÖ søc khoÎ, phßng bÖnh vµ trÞ bÖnh ®· ® îc kh¸m ph¸ tõ hµng ngµn n¨m tr íc c«ng nguyªn ë Trung Quèc, Ên §é vµ ViÖt Nam.

ëë Ph ¬ng T©y, Hyphocrates ®· tuyªn bè tõ 2500 n¨m tr íc ®©y: “H·y ®Ó thùc phÈm lµ thuèc cña b¹n, thuèc lµ thùc phÈm cña b¹n”.

143214

1.6261.512

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

SỐ CƠ SỞ KDSX TPCN (2005-2011)(Total of enterprise, business)

Sản phẩm TPCN ( 2005- 2011)Product of functional food (2005-2011)

361602

3.7213.560

530503

417284

1.632 1.724

27518577

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

1. Ph©n loại theo phương thức chế biến:1. Ph©n loại theo phương thức chế biến:

1.1. Bổ sung vitamin.1.1. Bổ sung vitamin.

1.2. Bổ sung khoáng chất.1.2. Bổ sung khoáng chất.

1.3. Bổ sung hoạt chất sinh học: 1.3. Bổ sung hoạt chất sinh học: DHA, EPA, DHA, EPA, -3… -3…

1.4. Chế biến từ thảo dược (cây con thuốc) 1.4. Chế biến từ thảo dược (cây con thuốc)

ph©n lo¹i:ph©n lo¹i:

2. Phân loại theo dạng sản phẩm:2. Phân loại theo dạng sản phẩm:

2.1. Dạng thực phẩm – thuốc. ( Food – Drug): chế biến 2.1. Dạng thực phẩm – thuốc. ( Food – Drug): chế biến từ chất, hỗn hợp chất được chiết xuất từ nguyên liệu tự từ chất, hỗn hợp chất được chiết xuất từ nguyên liệu tự nhiênnhiên

+ Dạng viên: viên nén, viên nhộng, viên sủi…+ Dạng viên: viên nén, viên nhộng, viên sủi…

+ Dạng nước+ Dạng nước

+ Dạng cao+ Dạng cao

+ Dạng trà+ Dạng trà

+ Dạng bột+ Dạng bột

+ Dạng rượu….+ Dạng rượu….

2.2 Dạng thức ăn – thuốc (thức ăn bổ dưỡng, thức ăn dinh 2.2 Dạng thức ăn – thuốc (thức ăn bổ dưỡng, thức ăn dinh dưỡng, món ăn chữa bệnh, món ăn thuốc…) chế biến từ dưỡng, món ăn chữa bệnh, món ăn thuốc…) chế biến từ nguyên liệu tự nhiên.nguyên liệu tự nhiên.

+ Cháo thuốc, canh dinh dưỡng+ Cháo thuốc, canh dinh dưỡng

+ Gia vị chữa bệnh,+ Gia vị chữa bệnh,

+ Bánh chữa bệnh,+ Bánh chữa bệnh,

+ Kẹo chữa bệnh+ Kẹo chữa bệnh

+ Chè thuốc (cháo đậu đỏ, chè đậu xanh, cháo vừng…)+ Chè thuốc (cháo đậu đỏ, chè đậu xanh, cháo vừng…)

+ Súp thuốc: : Súp gà, súp tôm nõn, súp cua…+ Súp thuốc: : Súp gà, súp tôm nõn, súp cua…

+ Món ăn thuốc: Thịt gà vị sữa, cá nấu sơn tra, dạ dày nấu + Món ăn thuốc: Thịt gà vị sữa, cá nấu sơn tra, dạ dày nấu nấm hương, chim sẻ, bồ câu hầm sen ….nấm hương, chim sẻ, bồ câu hầm sen ….

3. Ph©n lo¹i theo chøc n¨ng t¸c 3. Ph©n lo¹i theo chøc n¨ng t¸c dông:dông:3.1. TPCN hç trî chèng l·o ho¸.3.1. TPCN hç trî chèng l·o ho¸.

3.2. TPCN hç trî tiªu ho¸.3.2. TPCN hç trî tiªu ho¸.

3.3. TPCN hç trî gi¶m huyÕt ¸p.3.3. TPCN hç trî gi¶m huyÕt ¸p.

3.4. TPCN hç trî gi¶m ®¸i ® êng.3.4. TPCN hç trî gi¶m ®¸i ® êng.

3.5. TPCN t¨ng c êng sinh lùc.3.5. TPCN t¨ng c êng sinh lùc.

3.6. TPCN bæ sung chÊt x¬.3.6. TPCN bæ sung chÊt x¬.

3.7. TPCN phßng ngõa RLTH n·o.3.7. TPCN phßng ngõa RLTH n·o.

3.8. TPCN hç trî thÇn kinh. 3.8. TPCN hç trî thÇn kinh.

3.9. TPCN bæ d ìng.3.9. TPCN bæ d ìng.

3.10. TPCN t¨ng c êng miÔn dÞch.3.10. TPCN t¨ng c êng miÔn dÞch.

3.11. TPCN gi¶m bÐo.3.11. TPCN gi¶m bÐo.3.12. TPCN bæ sung canxi, chèng lo·ng x 3.12. TPCN bæ sung canxi, chèng lo·ng x ¬ng.¬ng.3.13. TPCN phßng, chèng tho¸i ho¸ khíp.3.13. TPCN phßng, chèng tho¸i ho¸ khíp.3.14. TPCN lµm ®Ñp.3.14. TPCN lµm ®Ñp.3.15. TPCN bæ m¾t.3.15. TPCN bæ m¾t.3.16. TPCN gi¶m Cholesterol…3.16. TPCN gi¶m Cholesterol…3.17. TPCN hç trî ®iÒu trÞ K.3.17. TPCN hç trî ®iÒu trÞ K.3.18. TPCN chèng bÖnh Gót3.18. TPCN chèng bÖnh Gót3.19. TPCN hç trî gi¶m mÖt mái, stress.3.19. TPCN hç trî gi¶m mÖt mái, stress.3.20. TPCN hç trî chèng ®éc3.20. TPCN hç trî chèng ®éc

3.21. TPCN hç trî an thÇn, chèng mÊt ngñ3.21. TPCN hç trî an thÇn, chèng mÊt ngñ3.22. TPCN hç trî phßng chèng bÖnh r¨ng 3.22. TPCN hç trî phßng chèng bÖnh r¨ng miÖngmiÖng3.23. TPCN hç trî chèng bÖnh néi tiÕt3.23. TPCN hç trî chèng bÖnh néi tiÕt3.24. TPCN hç trî t¨ng c êng trÝ nhí vµ kh¶ 3.24. TPCN hç trî t¨ng c êng trÝ nhí vµ kh¶ n¨ng t duyn¨ng t duy3.25. TPCN hç trî chèng bÖnh TMH3.25. TPCN hç trî chèng bÖnh TMH3.26. TPCN hç trî chèng bÖnh vÒ da3.26. TPCN hç trî chèng bÖnh vÒ da

4. Ph©n lo¹i theo ph ¬ng thøc 4. Ph©n lo¹i theo ph ¬ng thøc qu¶n lý:qu¶n lý:

4.14.1. TPCN ph¶i ®¨ng ký, chøng nhËn cña Côc . TPCN ph¶i ®¨ng ký, chøng nhËn cña Côc ATVSTP.ATVSTP.

4.2.4.2. TPCN kh«ng ph¶i ®¨ng ký chøng nhËn mµ TPCN kh«ng ph¶i ®¨ng ký chøng nhËn mµ chØ c«ng bè cña nhµ SX theo tiªu chuÈn do c¬ chØ c«ng bè cña nhµ SX theo tiªu chuÈn do c¬ quan qu¶n lý thùc phÈm ban hµnh. (TPCN bæ quan qu¶n lý thùc phÈm ban hµnh. (TPCN bæ sung Vitamin vµ kho¸ng chÊt)sung Vitamin vµ kho¸ng chÊt)

4.3.4.3. TPCN ® îc sö dông cho môc ®Ých ®Æc biÖt TPCN ® îc sö dông cho môc ®Ých ®Æc biÖt cÇn cã chØ ®Þnh, gi¸m s¸t cña c¸n bé y tÕ. cÇn cã chØ ®Þnh, gi¸m s¸t cña c¸n bé y tÕ.

5. Ph©n lo¹i theo NhËt B¶n:5. Ph©n lo¹i theo NhËt B¶n:5.1. C¸c thùc phÈm c«ng bè vÒ søc khoÎ:5.1. C¸c thùc phÈm c«ng bè vÒ søc khoÎ:

- HÖ thèng FOSHU (Food for Specific Health - HÖ thèng FOSHU (Food for Specific Health Use) – TP dïng cho môc ®Ých ®Æc biÖt.Use) – TP dïng cho môc ®Ých ®Æc biÖt.

-TP cã khuyÕn c¸o chøc n¨ng dinh d ìng (FNFC)-TP cã khuyÕn c¸o chøc n¨ng dinh d ìng (FNFC)

5.2. Bèn lo¹i thùc phÈm ®Æc biÖt:5.2. Bèn lo¹i thùc phÈm ®Æc biÖt:

- Thùc phÈm cho ng êi èm- Thùc phÈm cho ng êi èm

- S÷a bét trÎ em- S÷a bét trÎ em

- S÷a bét cho phô n÷ cã thai vµ cho con bó- S÷a bét cho phô n÷ cã thai vµ cho con bó

- Thùc phÈm cho ng êi giµ nhai nuèt khã- Thùc phÈm cho ng êi giµ nhai nuèt khã

Ng êi ®¨ng ký

Nép giÊy ®¨ng ký

Phª chuÈn GiÊy ®¨ng ký

Bé Y tÕ - Lao ®éng vµ Phóc lîiBé Y tÕ - Lao ®éng vµ Phóc lîi

Tham vÊn(tÝnh an toµn)

Tham vÊn ( tÝnh hiÖu

Héi ®ång c¸c vÊn ®Ò d îc phÈm vµ vÖ sinh thùc phÈm

Héi ®ångan toµn thùc phÈm

Quy tr×nh chøng nhËn FOSHUQuy tr×nh chøng nhËn FOSHU

TTTT Chi tiÕt khuyÕn Chi tiÕt khuyÕn c¸o søc khoÎc¸o søc khoÎ

Thµnh phÇn (chÊt dinh d ìng) chñ Thµnh phÇn (chÊt dinh d ìng) chñ yÕu bao gåmyÕu bao gåm

Sè l îng Sè l îng ® îc cÊp ® îc cÊp phÐpphÐp

Tû lÖ 617 Tû lÖ 617 SP ®· ® îc SP ®· ® îc

chøng nhËnchøng nhËn

Duy tr× (c©n b»ng) Duy tr× (c©n b»ng) t×nh tr¹ng d¹ dµy, t×nh tr¹ng d¹ dµy, c¶i thiÖn nhu ®éng c¶i thiÖn nhu ®éng ruétruét

NhiÒu lo¹i oligodendroglia, lactulose, NhiÒu lo¹i oligodendroglia, lactulose, bifidobacteria, nhiÒu lo¹i vi khuÈn bifidobacteria, nhiÒu lo¹i vi khuÈn lactic kh¸c nhau, x¬ trong chÕ ®é ¨n lactic kh¸c nhau, x¬ trong chÕ ®é ¨n (dextrin kh«ng tiªu ho¸ ® îc, (dextrin kh«ng tiªu ho¸ ® îc, polydextrose, g«m cyamoposis, vá polydextrose, g«m cyamoposis, vá h¹t Psylliumh¹t Psyllium

269269 43,6%43,6%

22Liªn quan ®Õn ® Liªn quan ®Õn ® êng trong m¸uêng trong m¸u

Dextrin kh«ng tiªu ho¸ ® îc, albumin Dextrin kh«ng tiªu ho¸ ® îc, albumin h¹t m×, polyphenol trong l¸ æi, L-h¹t m×, polyphenol trong l¸ æi, L-arabinose...arabinose...

7676 12,3%12,3%

33Liªn quan ®Õn Liªn quan ®Õn huyÕt ¸phuyÕt ¸p

Lactotori peptide, caseindodeca-Lactotori peptide, caseindodeca-peptid, axit geniposidicpeptid, axit geniposidic 7070 11,3%11,3%

44Liªn quan ®Õn Liªn quan ®Õn cholesterolcholesterol

Chitosan, Protein ®Ëu t ¬ng, Low-Chitosan, Protein ®Ëu t ¬ng, Low-molecular alginate natri nitratemolecular alginate natri nitrate 6363 10,2%10,2%

55 Liªn quan ®Õn r¨ngLiªn quan ®Õn r¨ng Palatinose, maltose, erythritol...Palatinose, maltose, erythritol... 3535 5,7%5,7%

T×nh tr¹ng T×nh tr¹ng cholesterol & d¹ dµy, cholesterol & d¹ dµy, liªn quan ®Õn liªn quan ®Õn cholesterol vµ chÊt cholesterol vµ chÊt bÐo bÐo

Low-molecular alginate natri nitrate, Low-molecular alginate natri nitrate, x¬ trong chÕ ®é ¨n tõ vá h¹t x¬ trong chÕ ®é ¨n tõ vá h¹t psyllium…psyllium…

3434 5,6%5,6%

77 Liªn quan ®Õn x ¬ngLiªn quan ®Õn x ¬ng Isoflavone trong ®Ëu t ¬ng, MPM Isoflavone trong ®Ëu t ¬ng, MPM (protein c¬ b¶n cña s÷a)...(protein c¬ b¶n cña s÷a)... 2525 4,1%4,1%

88Liªn quan ®Õn chÊt Liªn quan ®Õn chÊt bÐobÐo Diacylglycerol, globin ho¸... Diacylglycerol, globin ho¸... 3434 5,5%5,5%

99Liªn quan ®Õn kh¶ Liªn quan ®Õn kh¶ n¨ng hÊp thu kho¸ngn¨ng hÊp thu kho¸ng

Muèi canxi cña acid citric vµ acid Muèi canxi cña acid citric vµ acid malic, casein phospho peptide, heme malic, casein phospho peptide, heme iron, fructooligosaccharide...iron, fructooligosaccharide...

99 1,5%1,5%

CéngCéng 617617 100%100%

B¶ng 4: HÖ thèng ph©n lo¹i FOSHUB¶ng 4: HÖ thèng ph©n lo¹i FOSHU

PHẦN III:

TÁC DỤNG CỦA

THỰC PHẨM CHỨC NĂNG

1. T¸c dông chèng l·o ho¸, kÐo dµi tuæi thä.

2. T¸c dông t¹o søc khoÎ sung m·n.

3. Hç trî ®iÒu trÞ bÖnh tËt.

4. Hç trî lµm ®Ñp.

5. T¨ng søc ®Ò kh¸ng vµ gi¶m nguy c¬ bÖnh tËt

6. Gãp phÇn ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi vµ xo¸ ®ãi - gi¶m nghÌo.

I. TÁC DỤNG CHỐNG LÃO HÓA –

KÉO DÀI TUỔI THỌ

CHỐNG LÃO HÓA – KÉO DÀI TUỔI THỌ

Ước muốnMục tiêuHoạt động (nghiên cứu và

sản xuất sản phẩm) của loài người qua các giai đoạn.

→Kết quả: Tuổi thọ con người ngày càng tăng.

Tần Thủy Hoàng (259 – 210 TCN):

Khi lên ngôi Hoàng Đế: Cử Từ Phúc đem tiền và người ra biển tới 3 ngọn núi lửa:

1. Bồng Lai

2. Phương Trượng

3. Doanh Châu

Để tìm thuốc BẤT TỬ.

Minh Thế Tông (1521) – Đời nhà Minh (1368-1644)

1. Xây điện Khâm An: Luyện đan làm thuốc “Trường sinh bất lão”

2. Tuyển chọn 300 thiếu nữ để lấy nước kinh trộn khoáng vật luyện đan.

1. ĐỊNH NGHĨA

Lão hóa (già) là tình trạng thoái hóa các cơ quan, tổ chức, dẫn tới suy giảm các chức năng của cơ thể và cuối cùng là tử vong.

ĐẶC ĐIỂM QUÁ TRÌNH LÃO HÓA

Giảm sút chức năng mọi cơ quan, hệ thống.

Tăng cảm nhiễm với bệnh tật: Tăng theo hàm số mũ khả năng mắc bệnh và tử vong

• Suy giảm cấu trúc• Suy giảm khả năng bù trừ, khả năng dự trữ.• Suy giảm thích nghi• Suy giảm chức năng.

Quá trình phát triển cơ thể: 4 giai đoạnC

Thời gian

I. Phôi thai

II. Ấu thơ dậy thì

III.Trưởng thành (sinh sản)

IV.Già – chết

Phân loại lão hóa theo quy mô:

1. Lão hóa tế bào:Hạn chế, tiến tới mất khả năng phân chia tế bào.

2. Lão hóa cơ thể:Suy thoái cấu trúc, chức năng các cơ quan, tổ chức dẫn tới già và chết.

2. BIỂU HIỆN CỦA LÃO HÓA:2. BIỂU HIỆN CỦA LÃO HÓA:

2.1. Biểu hiện bên ngoài:- Yếu đuối- Đi lại chậm chạp- Da dẻ nhăn nheo- Mờ mắt, đục nhân mắt(chân chậm, mắt mờ)- Trí nhớ giảm, hay quên.- Phản xạ chậm chạp.

+ Khối lượng não giảm.+ Các tuyến nội tiết nhỏ dần, giảm tiết hormone+ Các chức năng sinh lý giảm: - Chức năng tiêu hóa.- Chức năng hô hấp.- Chức năng tuần hoàn.- Chức năng bài tiết.- Chức năng thần kinh- Chức năng sinh dục.

+ Khả năng nhiễm bệnh tăng:- Bệnh nhiễm trùng.- Bệnh không, nhiễm trùng: tim mạch, xương khớp, chuyển hóa, thần

kinh…

2.2. Biểu hiện bên trong:

2.3. Các mức độ thay đổi trong lão hóa:

2.3.1. Thay đổi ở mức toàn thân:

- Ngoại hình: dáng dấp, cử chỉ.- Thể lực: giảm sút.- Tăng tỷ lệ mỡ (các thuốc tan

trong mỡ sẽ tồn lưu lâu hơn và chậm hấp thu).

- Giảm tỷ lệ nước (các thuốc tan trong nước nhanh bị đào thải).

2.3.2. Thay đổi ở mức cơ quan hệ thống:

Hệ thần kinh:

Giảm số lượng tế bào thần kinh Trong thân tế bào TK tích tụ sắc tố:

Lipofuchsin (chất đặc trưng quá trình lão hóa).

Giảm sản xuất chất dẫn truyền TK ở đầu mút TK. Do đó gây tăng ngưỡng và giảm tốc độ dẫn truyền.

Giảm sản xuất Cathecholamin do đó giảm hưng phấn. Nếu đến mức trầm cảm thì là bệnh.

Giảm sản xuất Dopamin khiến dáng đi cứng đờ. Nếu đến mức run rẩy (Parkinson) thì là bệnh.

Giảm trí nhớ. Chức năng vùng dưới đồi giữ được ổn định

nhưng dễ mất cân bằng.

Hệ nội tiết: Giảm sản xuất Hormone. Giảm mức nhạy cảm cơ quan đích các

thay đổi rõ rệt là:- Suy giảm hoạt động tuyến sinh dục.- Suy giảm hoạt động tuyến yên.- Suy giảm hoạt động tuyến thượng thận.- Suy giảm hoạt động tuyến Giáp (ảnh

hưởng thân nhiệt – khó duy trì khi nóng – lạnh).

- Tuyến tụy: Thiểu năng tế bào Beeta (do già và sau thời gian dài tăng tiết), giảm cảm thụ với Insulin, dẫn tới RLCH glucid → nguy cơ đái đường.

- Tuyến ức: Giảm kích thước và chức năng ngay khi cơ thể còn trẻ, đến trung niên thì thoái hóa hẳn, góp phần làm suy giảm miễn dịch ở người già.

Hệ miễn dịch trong lão hóa:

Giảm hiệu giá và đáp ứng tạo kháng thể.

Tăng sản xuất tự kháng thể (gặp 10 – 15% người già): KT chống hồng cầu bản thân, KT chống AND, KT chống Thyroglubin, KT chống tế bào viền dạ dày, yếu tố dạng thấp…

Giảm đáp ứng miễn dịch tế bào.

Giảm khả năng chống đỡ không đặc hiệu.

Mô liên kết trong lão hóa:

Phát triển quá mức về số lượng Giảm chất lượng và chức năng

hay thấy ở gan, tim, phổi, thận, da…

Xơ hóa (Sclerose) các cơ quan, tổ chức: vách mạch, gan, phổi, cơ quan vận động…

Hệ xương ở người già cũng bị xơ, giảm lắng đọng Ca, dễ thoái hóa khớp, loãng xương. Sự thay đổi về lượng và chất của tổ chức liên kết là đặc trưng của sự lão hóa!

Hệ tuần hoàn trong quá trình lão hóa

HA tăng theo tuổi. Xơ hóa tim và mạch. Cung lượng và lưu lượng tim

giảm: mỗi năm tăng lên gây giảm 1% thể tích/phút và 1% lực bóp tim.

Giảm mật độ mao mạch trong mô liên kết, dẫn tới kém tưới máu cho tổ chức, đồng thời màng cơ bản mao mạch dày lên, dẫn tới kém trao đổi chất qua mao mạch.

Hệ tuần hoàn kém đáp ứng và nhạy cảm với điều hòa của nội tiết và thần kinh.

Hệ hô hấp:

Phát triển mô xơ ở phổi, mô liên kết phát triển làm vách trao đổi dày hơn.

Nhu mô phổi kém đàn hồi.

Mật độ mao mạch quanh phế nang giảm.

Dung tích sống giảm dần theo tuổi già.

Hệ tạo máu và cơ quan khác.

Sự tạo máu của tủy xương giảm rõ rệt.

Ống tiêu hóa kém tiết dịchKhối cơ và lực co cơ đều

giảm.

2.3.3. Thay đổi ở mức tế bào:

Giảm số lượng tế bào (Tế bào gốc).

Giảm khả năng phân chia Kéo dài giai đoạn phân bào Ở những tế bào phân chia

không được thay thế (biệt hóa cao), tồn tại suốt cuộc đời cá thể (tế bào cơ tim, cơ vân, tế bào tháp thùy trán…): ở người già: các tế bào này đáp ứng kém với sự tăng tải chức năng, cấu trúc tế bào thay đổi, thu hẹp bộ máy sản xuất protein (Ribosom), tăng số lượng và kích thước thể tiêu (Lysosom), giảm chuyển hóa năng lượng, giảm dẫn truyền, giảm đáp ứng kích thích…

2.3.4. Thay đổi ở mức phân tử trong lão hóa:

Tăng tích lũy các loại phân tử trong trạng thái bệnh lý:

- Chất Lipofuscin trong nhiều loại thế bào.

- Chất Hemosiderin trong đại thực bào hệ liên vòng.

- Chất dạng tinh bột (Amyloid) Các phân tử Collagen trở nên

trơ, ỳ, kém hòa tan, dễ bị co do nhiệt.

Các Men (Enzyme): giảm dần hoạt động và mất dần chức năng đặc hiệu.

Các biến đổi ADN, ARN, sai lệch nhiễm sắc thể.

2.4. Các yếu tố ảnh hưởng tới tốc độ lão hóa:

(1) Tính cá thể.(2) Điều kiện ăn uống(3) Điều kiện ở, môi trường sống(4) ĐIều kiện làm việc.(5) Hai yếu tố quan trọng nhất ảnh

hưởng tới tốc độ lão hóa:- Sự giảm thiểu Hormone.- Sự phá hủy của các gốc tự do.(6) Sử dụng TPCN bổ sung các chất

dinh dưỡng và hoạt chất sinh học:

- Bổ sung các Hormone- Bổ sung các chất AO- Bổ sung các Vitamin- Bổ sung các chất Adaptogen

(chất thích nghi).- Bổ sung các chất vi lượng.- Bổ sung các hoạt chất sinh học,

amino acid, hợp chất lipid…

2.5. Lão hóa và bệnh tật:

2.5.1. Cơ chế:(1) Lão hóa làm giảm chức năng và thay đổi

cấu trúc do đó: hạn chế khả năng thích ứng và phục hồi, đưa đến rối loạn cân bằng nội môi. Đó là tiền đề cho bệnh tật xuất hiện.

(2) Lão hóa dẫn tới tình trạng kém bảo vệ: Thông qua biểu hiện “Ngũ giảm tam tăng”:

+ NGŨ GIẢM:- Giảm tái tạo, giảm phục hồi.- Giảm đáp ứng với Hormone, các kích

thích…- Giảm sản xuất: kháng thể, Hormone, tế bào

máu, các dịch, tổng hợp protein…- Giảm tỷ lệ nước trong tế bào, cơ quan, tổ

chức.- Giảm chuyển hóa năng lượng.+ TAM TĂNG:- Tăng sinh chất xơ, tổ chức liên kết dẫn tới

tăng xơ hóa các cơ quan tổ chức.- Tăng tích lũy các chất trở ngại và độc hại,

tăng số lượng và kích thích thể tiêu trong tế bào:

- Tăng độ dày và độ xơ các màng mạch, màng tế bào.

2.5.2. Bệnh đặc trưng cho tuổi già:

Ung thưBệnh tim mạchBệnh tiểu đườngLoãng xươngRối loạn chuyển hóaBệnh thần kinhBệnh hô hấpBệnh nhiễm trùngBệnh tiêu hóa…Qua thống kê cho thấy: Người già ≥ 65 tuổi có 1 –

3 bệnh mạn tính.

3. CƠ CHẾ LÃO HÓA3.1. Học thuyết chương trình hóa (Program Theory): Lão hóa được lập trình về mặt di truyền bởi các gen lão hóa nhằm

loại trừ tế bào, cơ thể hết khả năng sinh sản và thích nghi, thay thế bằng các thế hệ mới.

Cơ thể có các gen phát triển (giúp cơ thể phát triển, mau lớn) và các gen lão hóa (giúp cơ thể già đi và chết ) theo quy luật tiến hóa và chọn lọc (chọn lọc để tiến hóa).

3.2. Học thuyết Gốc tự do (Free Radical Theory) Gốc tự do là các Gốc hóa học (nguyên tử, phân tử, ion) mang 1 điện

tử tự do (chưa cặp đôi) ở vòng ngoài nên mang điện tích âm nên có khả năng oxy hóa các tế bào, nguyên tử, phân tử khác.

Tác động của FR:(1) Làm tổn thương hoặc chết tế bào.(2) Làm hư hại các AND(3) Gây sưng, viêm các tổ chức liên kết.

CÁC GỐC TỰ DO ĐƯỢC TẠO RA NHƯ THẾ NÀO?

1. Quá trình hô hấp bình thường và quá trình thoái hóa.2. Các chất ô nhiễm trong không khí.3. Ánh nắng mặt trời.4. Bức xạ ion (ví dụ : tia X).5. Thuốc.6. Virus.7. Vi khuẩn.8. Ký sinh trùng.9. Mỡ thực phẩm.10. Stress.11. Các tổn thương.

CÁC TẦNG KHÍ QUYỂN

•Chiếm ¾ khối lượng KK của KQ•KK luôn chuyển động cả ngang và dọc

•Áp suất và nhiệt độ giảm theo độ cao.-↑ 100m→↓0,6oC-↑ 10,5m→↓1mmHg

Vành đaiphóng xạ

Tầng điện ly

Tầng bình lưu

Tầng đối lưu

Lớp đẳng nhiệtToC = -55oC

Lớp nóngToC = 65-75oC

Lớp lạnh

•KK loãng•Có các ion do bức xạ UV, tia vũ trụ ion hóa các nguyên tử khí.

Vành đai phóng xạ trong

Vành đai phóng xạ ngoài

Ghi chú: 1Nm = 10-9m

CÁCYẾUTỐ

VẬT LÝ

CỦAKHÔNG

Nhiệt độ(lên cao 100m

↓ 0,6oC)

Độ ẩm

Các bức xạ

Tốc độ chuyểnđộng KK

Áp suất khí quyển:- Ở 0oC, ngang mặt biển: 760mmHg.- ↑ 10,5m →↓ 1mm Hg

Điện tích khí quyển-Ion nhẹ: 400-2000/ml-N/n > 10-20: Ô nhiễm

Bức xạ vô tuyến(100.000km-0,1mm)

Nhiệt

Kích thích

Phóng xạB

i Hồng ngoại(2.800-760 Nm)

Nhìn thấy(760-400 Nm)

Tử ngoại(400-1 Nm)

Tia Rơnghen(1-0,001 Nm)

Tia Gamma(≤0,001 Nm)

Phân loại theo chiều dài bước

sóngChiều dài bước

sóngTần số

Phân loại theo sóng vô tuyến

Miciamet 10.000 - 10km 3 Hz - 3.104 Hz Sóng dài

Kilomet 10km - 1km 3.104 - 3.105 Hz Sóng dài

Hectomet 1.000m - 100 m 3.105 - 3.106 Hz Sóng dài

Đecamet 100m - 10 m 3 - 30 MHz Sóng trung

Met 10m - 1m 30 - 300 MHz Sóng ngắn

Đecimet 100cm - 10 cm 300 - 3.000 MHz Sóng cực ngắn

Centimet 10cm - 1 cm 3 - 30GHz Sóng SCT

Milimet 10mm - 1 mm 30 - 300GHz Sóng SCT

Phân loại bức xạ vô tuyến

Ghi chú: Mega Hert (MHz) = 106 Hz Giga Hert (GHz) = 109 Hz = 103 MHz

Sóng SCT

Tác hại của sóng điện từ với SK

Hiệu ứng nhiệt(Nung nóng tổ chức)

Hiệu ứng không sinh nhiệt

1.Làm dao động các vi thể: ty lạp thể, ADN2.Kích thích các Receptor3.Làm rối loạn trao đổi ion K+ và Na+ ở màng tế bào

Sắp xếp lại các phân tử, ion

Tăng dao động phân tử, ion

Tổ chức dễ bị nung nóng

1. Tổ chức cấp ít máu: Nhân mắt, ống dẫn tinh, tổ chức ít mỡ.2. Tổ chức nước bão hòa: gan, tụy, lách, thận

1. Hội chứng SNTK: ra mồ hôi tay chân, mệt mỏi, run chi, rụng tóc, mất ngủ, nhức đầu, chóng mặt, đau bụng, khó thở, nóng nảy2. Đục nhân mắt3. Vô sinh, teo tinh hoàn, giảm khả năng tình dục, RLKN ...4. Biến đổi chuyển hóa: Giảm BC, HC, TC; Loét dạ dày, viêm TK, sốt; RLCN gan, lách, thận,tụy 5. Gia tăng gốc tự do (FR)6. Suy giảm sức đề kháng: giảm khả năng thực bào, giảm SX Interferon, giảm miễn dịch7. RL tim mạch: Đau tim, mạch giảm hoặc tăng, HA giảm, giãn mạch

Qu¸ tr×nh l·o

§K sèng, m«i tr êng

TÝnh c¸ thÓ, di truyền

§iÒu kiÖn ¨n uèng

Giảm thiểu Hormone(Yên, Tùng, Sinh dục…)

Điều kiện lao động

GÔC TỰ DO

Bổ sung các chất dinh dưỡng, TPCN

YÕu ®uèiMê m¾t, ®ôc nhân§i l¹i, vận động chËm ch¹pGi¶m ph¶n x¹Gi¶m trÝ nhíDa nh¨n nheo

Khèi l îng n·o gi¶mNéi tiÕt gi¶mChøc n¨ng gi¶mT¨ng chøng, bÖnh:

-Tim m¹ch-H« hÊp-Tiªu ho¸-X ¬ng khíp, tho¸i ho¸-ChuyÓn ho¸…

iÖn b

ªn tro

CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG TỐC ĐỘ LÃO HÓA

SỰ CÂN BẰNG AO – FR, QUYẾT ĐỊNH TỐC ĐỘ LÃO HÓA:

Gốc tự do (FR) được tạo ra trong cơ thể hàng ngày khoảng 10.000.000 FR

Các FR bị phân hủy bởi các chất chống oxy hóa (Antioxydant – AO).

Tốc độ lão hóa phụ thuộc vào sự chênh lệch giữa AO & FR.

- Nếu AO chiếm ưu thế: trẻ lâu – thọ lâu.

- Nếu FR chiếm ưu thế: già nhanh – chóng chết.

Các chất chống oxy hóa: chủ yếu do thực phẩm cung cấp hàng ngày:

1. Hệ thống men của cơ thể.

2. Các Vitamin: A, E, C, B…

3. Các chất khoáng: Zn, Mg, Cu, Fe…

4. Hoạt chất sinh học: Hoạt chất chè xanh, thông biển, đậu tương, rau - củ - quả, dầu gan cá…

5. Các chất màu trong thực vật: Flavonoid…

SƠ ĐỒ: THUYẾT GỐC TỰ DO (FREE RADICAL THEORY OF AGING)

Hàng ràoBảo vệAO

FR-Nguyên tử-Phân tử-Ion

e lẻ đôi, vòng ngoài

1. Hệ thống men2. Vitamin: A, E, C, B…3. Chất khoáng4. Hoạt chất sinh hóa: (chè, đậu tương,rau-củ-quả, dầu gan cá…)5. Chất màu thực vật (Flavonoid)

1. Hô hấp2. Ô nhiễm MT3. Bức xạ mặt trời4. Bức xạ ion5. Thuốc6. Chuyển hóa

FRmới

Phản ứnglão hóa

dây chuyền

Khả năng oxy hóa cao

Phân tử acid béo

Phân tử Protein

Vitamin

TB não

TB võng mạc

Biến đổi cấu trúc

Ức chế HĐ men

Parkinson

7. Vi khuẩn8. Virus9. KST10. Mỡ thực phẩm11. Các tổn thương12. Stress.

Gốc tự do Gốc tự do

Quá trình oxi hóa tạo ra năng lượng và các gốc tự do

Ty thể

Các gốc tự do gây ra một mối đe dọa tới sức khỏe của chúng ta

Gốc tự doNguy hại tới DNA

Nguy hại tới mô

Nguy hại tới tim mạch

Lão hóaUng thư

4. TPCN CHỐNG LÃO HÓA:

Làm cho AO vượt trội

Chống lão hóa Tế bào

Chống lão hóa Tổ chức

Chống lão hóa cơ thể

Cung cấp chất AO

1.Vitamin: A, E, C, B…2.Các chất khoáng3.Hoạt chất sinh học4.Chất màu thực vật5. Các Enzym

Bổ sung Hormone

1. Hormone sinh dục2. Hormone phát triển (tuyến yên)3. Hormone tuyến tùng

Ngăn ngừa nguy cơ bệnh tật

1. Tăng sức đề kháng2. Giảm thiểu nguy cơ gây bệnh3. Hỗ trợ điều trị bệnh tật

Tăng sức khỏe sung mãn

1. Phục hồi, tăng cường, Duy trì chức năng tổ chức,cơ quan.2. Tạo sự khỏe mạnh, không bệnh tật

1. Kt gen phát triển,ức chế gen lão hóa.2. Kéo dài thời gian sinh sản.

Giảm thiểu bệnh tật

Tạo sự khỏe mạnhcủa TB + cơ thể

II. TÁC DỤNG TẠO SỨC KHỎE

SUNG MÃN

TPCN t¹o søc kháe sung m·nTPCN t¹o søc kháe sung m·nTác dụng của TPCN đối với quá trình sống Tác dụng của TPCN đối với quá trình sống

Thùc phÈm chøc n¨ng

Axit amin Kho¸ng chÊt

Vitamin

1. Tham gia cÊu t¹o c¬ quan, tæ chøc cña c¬ thÓ

Ho¹t chÊt sinh häc

2. Tham gia qu¸ tr×nh chuyÓn ho¸ vËt chÊt

Sù sèng

ChÕ ®é ¨n uèng vµ dinh d ìng

Søc kháe sung m·n

Gi¶i táa c¨ng th¼ng

VËn ®éng th©n thÓ

* Bæ sung Vitamin* Bæ sung kho¸ng chÊt* Bæ sung axit amin* Ho¹t chÊt th¶o méc, th¶o d îc, ho¹t chÊt sinh häc.

T×nh tr¹ng søc khoÎ cã chÊt l îng cao

T×nh tr¹ng kh«ng cã chøng, bÖnh (viªm khíp, huyÕt ¸p cao, ®¸i ® êng, bÐo ph×, ®ét quþ, K, mÊt trÝ…

Tam t©m

1. T©m b×nh th êng-M·n nguyÖn c«ng viÖc-Kh«ng tham väng

2. T©m b×nh th¶n-Kh«ng ham lîi, ®Þa vÞ-Thµnh c«ng: b×nh tĩnh-ThÊt b¹i: b×nh thản

3. T©m b×nh hoµ-Quan hÖ trong c¬ quan-Quan hÖ ë gia ®×nh-Quan hÖ x· héi

Toµn diÖnN©ng dÇnTh êng xuyªnThùc sù, thùc tÕ

Bằng cách nào để có sức khỏe tốt?Hãy giữ cho hệ đường ruột khỏe mạnh!

Giảm stress

Ăn uống cân bằng, hợp lý

TPCN= Bổ sung khuẩn có lợi(Probiotics)

Vận động thể lực

HỆ VI SINH VẬT ĐƯỜNG RUỘT

. Tổng lượng vi khuẩn đường ruột khoảng: 100,000,000,000,000 (100 trillions)

( Tế bào cơ thể: 10,000,000,000,000)

. Có hơn 400 loài, ước khoảng: 1.0 ~1.5 kg

Dạ dày100-103 CFU/ml

LactobacillusStreptococcus

StaphylococcusEnterobactericeae

Yeasts

Ruột kết1010-1012 CFU/ml

BacteroidesEubacteriumClostridium

PeptostreptococcusStreptococcus

BifidobacteriumFusobacteriumLactobaccillus

EnterobacteriaceaeStaphylococcus

Yeasts

Tá tràng & hỗng tràng102-105 CFU/ml

LactobacillusStreptococcus

Yeasts

Ruột hồi & Ruột tịt103-109 CFU/mlBifidobacterium

BacteroidesLactobacillus

ClostridiumYeasts

Tổng hợp vitamins Hỗ trợ tiêu hóa và hấp thu Ngăn ngừa nhiễm Tăng cường hệ miễn dịch

* Lactobacillus

* Bifidobacteria

Vi khuẩn có lợi (Vi khuẩn tốt)

Tăng cường sức khỏe

Gây ra các chất hoại tử(NH3,H2S, Amines, Phenols, Indole etc) Kích thích tạo các hợp chất gây ung thư. Sản xuất độc tố.

Suy giảm sức khỏe

Vi khuẩn gây hại(Vi khuẩn xấu)

Echericia coli Staphylococcus

Bacteroides Clostridium

Hiệu quả của Probiotic đối với sức khỏe con người.

1. Cải thiện hệ vi sinh vật đường ruột

2. Ức chế sự hình thành các chất gây hoại tử ruột, giảm sản xuất độc tố.

3. Điều hòa hệ miễn dịch.

4. Cải thiện tình trạng không dung nạp lactose.

5. Giảm hàm lượng cholesterol và nguy cơ gây các bệnh tim mạch.

6. Cải thiện những rối loạn và bệnh của ruột.

7. Giảm dị ứng.

8. Tổng hợp Vitamin.

9. Cải thiện sự hấp thu khoáng.

III. TPCN - HỖ TRỢ LÀM ĐẸP CHO

CƠ THỂ

Sắc đẹp là gì?- Beautiful, Handsome- Có hình thức, phẩm chất- Có sự hài hoà, cân xứng- Làm cho người ta thích

ngắm ưa nhìn

Đẹp hình thức

Biểu hiện Biểu hiện sắc đẹpsắc đẹp

Đẹp nội dung

Không có bệnh tật

Có sức bền bỉ, dẻo dai

Các chức năng bền vững

Cân đối chiều cao, cân nặng

- BMI = 18,5 – 24,9 kg/m2

- Ba chỉ số đo

Biểu hiện

Mắt, mũi, tai

Ngực, mông

Đầu, tóc

Dáng: đi, đứng, nằm, ngồi

Răng, miệng

Lời nói

BẢY BIỆN PHÁP TĂNG CƯỜNG VÀ GIỮ VỮNG SẮC ĐẸP

1, Ăn đủ số lượng

(ăn theo BMI)

2, Ăn đủ chất lượng

3, Tăng cường

- Đạm thực vật

- Rau quả

- Axit béo không no

4, Sử dụng thực phẩm chức năng

+ Bổ sung vitamin

+ Bổ sung khoáng chất

+ Bổ sung hoạt chất sinh học

5, Vận động thể lực hợp lý

6, Thực hiện kế hoạch hoá gia đình

7, Giải toả căng thẳng

1. Bảo vệ:1. Bảo vệ:

- Lớp áo bảo vệ các cơ quanLớp áo bảo vệ các cơ quan- Chống tác nhân SH – HH – LHChống tác nhân SH – HH – LH- pH = 5,5 – 6,5pH = 5,5 – 6,5

2. Điều hòa thân nhiệt:2. Điều hòa thân nhiệt:

- Co giãn mạch máu, da làm giảm, tăng thải nhiệtCo giãn mạch máu, da làm giảm, tăng thải nhiệt- Tiết mồ hôi: 1lit - Tiết mồ hôi: 1lit 500Kcal 500Kcal

3. Điều hòa thân nhiệt:3. Điều hòa thân nhiệt:

- 2,5 triệu tuyến mồ hôi. Mồ hôi có td điều nhiệt 2,5 triệu tuyến mồ hôi. Mồ hôi có td điều nhiệt và thải cặn bã độc (ure).và thải cặn bã độc (ure).-Chất bã:2/3 là HChất bã:2/3 là H22O, 1/3 acid béo, squalen, O, 1/3 acid béo, squalen,

cholesterol, có td làm da không ngấm Hcholesterol, có td làm da không ngấm H22O, O,

mềm trơn, chống nấm, chống VKmềm trơn, chống nấm, chống VK

4. Dự trữ:4. Dự trữ:

-9% H9% H22O trong cơ thểO trong cơ thể-Dự trữ thăng bằng NaClDự trữ thăng bằng NaCl-Các điện giải: Ca, K, mgCác điện giải: Ca, K, mg-Đường, đạm, mỡ (10-15Kg)Đường, đạm, mỡ (10-15Kg)-Các men (oxydase, HyaluronidaseCác men (oxydase, Hyaluronidase

5. Điều hòa HA:5. Điều hòa HA:

- Lượng máu qua da: 500ml/1’Lượng máu qua da: 500ml/1’-Khi xúc cảm, lạnhKhi xúc cảm, lạnhmáu dồn vào trong gâymáu dồn vào trong gâytăng HAtăng HA

6. Tạo hình:6. Tạo hình: Tạo hình thái cho cơ thể Tạo hình thái cho cơ thể

7. Cảm giác:7. Cảm giác:

8. SX Vitamin D: 8. SX Vitamin D: từ cholesterol dưới td của tia UVtừ cholesterol dưới td của tia UV

9. Tạo Keratin và Melanin9. Tạo Keratin và Melanin

10. Miễn dịch:10. Miễn dịch:-TB Langerhans: bắt giữ KNTB Langerhans: bắt giữ KN- TB sừng: SX InterferonTB sừng: SX Interferon

11. Chức năng phản chiếu11. Chức năng phản chiếu (nhiệt kế SK): (nhiệt kế SK):

- Bệnh tim mạch: da xanh xaoBệnh tim mạch: da xanh xao- Bệnh gan mật: Da xạm vàngBệnh gan mật: Da xạm vàng- Bệnh nội tiết: da xạmBệnh nội tiết: da xạm- Lão hóa: da nhăn nheoLão hóa: da nhăn nheo

12. Chức năng làm đẹp cho cơ thể12. Chức năng làm đẹp cho cơ thể

- Mịn màng: (lớp phim mỡ)Mịn màng: (lớp phim mỡ)- Trắng mượtTrắng mượt- Đàn hồiĐàn hồi

CHỨC NĂNGCHỨC NĂNGCỦA DACỦA DA

1. Thùc phÈm chøc n¨ng bæ sung vitamin:

- Vitamin A: Hç trî lµn da, niªm m¹c khoÎ m¹nh, chèng l·o ho¸ da vµ gióp tuyÕn néi tiÕt ho¹t ®éng tèt, h¹n chÕ môn trøng c¸ ë da.

- C¸c vitamin B1, B2, B6, C, Niaxin... hç trî da vµ niªm m¹c khoÎ m¹nh, chèng nøt nÎ.

- Vitamin E: gióp l«ng t¬ vµ da l¸ng m ît, h¹n chÕ c¸c vÕt nh¨n, vÕt n¸m.

Vai trß cña c¸c vitamin víi da rÊt quan träng, cho nªn ng êi ta cßn gäi c¸c vitamin lµ “Vitamin lµm ®Ñp”.

- Vitamin B5: ® îc dïng ®Ó s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm b¶o vÖ, lµm ®Ñp da.

TPCN HỖ TRỢ LÀM ĐẸP DATPCN HỖ TRỢ LÀM ĐẸP DA

2. TPCN bæ sung çc kho¸ng chÊt cã t¸c dông víi çc chøc n¨ng cña da. - KÏm: tham gia lµm liÒn vÕt th ¬ng ë da.- Silic: cã t¸c dông lµm t¸i t¹o l¹i çc m« liªn kÕt d íi da.- L u huúnh: t¹o nªn sù thÝch nghi cña da.

3. TPCN bæ sung collagen gióp lµn da ®µn håi vµ ch¾c khoÎ, gi÷ ®é Èm cho da, lµm da s¸ng h¬n.

4. HiÖn nay ®· cã nhiÒu TPCN hç trî t¨ng c êng c¸c chøc n¨ng cña da, lµm ®Ñp da vµ phßng chèng ® îc nhiÒu bÖnh vÒ da:

- C¸c s¶n phÈm cña L« héi cã t¸c ®éng b¶o vÖ da, lµm ®Ñp vµ mÞn da.

- C¸c chÊt Carotenoid: β - caroten, lycopen, Lutein cã t¸c dông lµm mÞn vµ ®Ñp da.

- C¸c Isoflavon cña §Ëu t ¬ng, S¾n d©y lµm mÞn da, ®Æc biÖt lµ da mÆt, ngùc, vó, cßn lµm ch¾c vµ s¨n vó.

- ChÊt tiÒn Hormone sinh dôc n÷ (Pregnenolon) cã t¸c dông lµm mÊt c¸c vÕt nh¨n ë da, nhÊt lµ ë khoÐ m¾t.

IV. TPCN - TĂNG SỨC ĐỀ KHÁNG,

GIẢM NGUY CƠ BỆNH TẬT

Miễn dịch = khả năng đề kháng của cơ thể chống lại các tác nhân gây bệnh

Đề kháng đặc hiệu Đề kháng không đặc hiệu

Hàng rào bảo vệ cơ thể

Niêm mạc

Mồ hôi

Dịch nhày

Thực bào

KT không đặc hiệu:-Lysin-Leukin…

KT dịch thểKT cố định

(KT trung gan TB)

Globulin miễn dịch

•Liên kết chặt chẽ trên mặt tế bào sx ra KT (TBT)•Cùng với TB tới kết hợp với KN

TPCN TĂNG CƯỜNG HỆ THỐNG MIỄN DỊCH

TPCN tăng cường hệ thống miễn dịch (sức đề kháng) không đặc hiệu:

Bổ sung các chất dinh dưỡng

Tuyến ngoại tiết

Cơ quan tạo máu

Tăng sx:•Dịch nhày•Các men•Mồ hôi•Trung gian hóa học…

Tuyến nội tiết

Tăng tổng hợp Protein

Tăng sức đề kháng

Tăng sx và tái tạo

Tăng sx Hormone

Hỗ trợ các chức năng cơ thể

Giảm nguy cơ mắc bệnh

Rối loạn chuyển hóa

Suy dinh dưỡng

Lão hóa

Bệnh mạn tính

Cung cấp các chấtchống oxy hóa

Giảm tác hại gốc tự do

Bảo vệ ADNBảo vệ tế bào

Tăng cường cácchức năng của da

Bảo vệ cơ thể

Cung cấp hoạt chất

Ức chế Cytokingây viêm

Chống viêm

Ức chế menC0X - 2

Các sp TPCN: - Tỏi - Cà – rốt, Sp thực vật. - Probiotics - Bổ sung Zn, vi khoáng. - Bổ sung Vitamin - Bổ sung Acid amin. - Bổ sung hoạt chất sinh học

TPCN HỖ TRỢ TĂNG CƯỜNG HỆ THỐNG MIỄN DỊCH ĐẶC HIỆU

Kháng nguyên

Cơ thể

Kháng thể

•Nấm linh chi•Nấm hương•Tảo•Vitamin A, D, E, C•Chất khoáng: Zn, Ca ++…•Sâm•Hoàng kỳ•Đông trùng hạ thảo•Noni•Sữa ong chúa•Acid amin…

TÓM TẮTTÓM TẮT

Hệ thốngbảo vệ

Quân chính quy

Quân địa phương

Dân quân – Tự vệ

•Miễn dịch dịch thể•KN - KT

Miễn dịch TB

Hàng rào bảo vệ:-Da-Niêm mạc-Chất nhày.

Tác nhân tấn công, xâm lược

1. Chống oxy hóa

2. Tạo sức khỏe sung mãn

3. Tăng sức đề kháng, giảm nguy cơ bệnh tật

4. Hỗ trợ điều trị bệnh tật

5. Hỗ trợ làm đẹp cơ thể

V. TPCN - HỖ TRỢ PHÒNG VÀ

ĐIỀU TRỊ BỆNH TẬT

Cơ chế TPCN hỗ trợ điều trị bệnh tật

•Tăng cường các chức năng các bộ phận•Cấu trúc sinh lý

•Tăng sức đề kháng•Tăng khả năngmiễn dịch

Bản thân TPCN tác động trực tiếp tác nhân gây bệnh: •Kháng sinh•Chống FR•Ức chế hoặc kích thích quátrình chuyển hóa

•Tăng hiệu quả liệu pháp tân dược•Giảm tác dụng phụ, tai biến liệu pháp tân dược

Khỏi bệnh

TPCN hỗ trợ phòng và điều trị bệnhTPCN hỗ trợ phòng và điều trị bệnh

Thùc phÈm chøc n¨ngThùc phÈm chøc n¨ng

Vitamin Axit aminKho¸ng chÊt

CÊu t¹o c¬ quan, tæ chøc

Ho¹t chÊt sinh häc

Qu¸ tr×nh chuyÓn ho¸ vËt chÊt ( ®ång ho¸ - dÞ ho¸)

Phßng vµ hç trî ®iÒu trÞ bÖnh

Phôc håi chøc n¨ng

Phôc håi cÊu t¹o vµ chuyÓn ho¸

TPCN VÀ BỆNH ĐÁI THÁO ĐƯỜNG

TÌNH HÌNH VÀ NGUY CƠ Hiện tại: thế giới có 180.000.000 người

mắc bệnh.Số liệu tăng gấp đôi: 360.000.000

người vào năm 2030.Mỗi năm có 3.200.000 người chết vì

ĐTĐ (tương đương chết vì HIV/AIDS).Mỗi ngày: 8.700 người chết vì ĐTĐ.Mỗi phút: 06 người chết vì ĐTĐ.Mỗi 10 giây: 01 người chết vì ĐTĐ.

Chi phí:

Chi phí về Y tế cho người ĐTĐ gấp 2-3 lần người không có bệnh.

Ngân sách dành cho chăm sóc người ĐTĐ ở độ tuổi 20-79 từ 153-286 tỷ USD (2003).

Năm 2007: 232 tỷ USD chi cho điều trị và phòng chống ĐTĐ.

Năm 2007: Nước Mỹ chi 174 tỷ cho ĐTĐ.

VIỆT NAM* Tỷ lệ gia tăng ĐTĐ: 8-20%/năm (nhất thế

giới).

* Theo Viện Nội tiết:

+ Năm 2007: 2.100.000 ca ĐTĐ.

+ Ước tính 2005: 4.200.000 ca ĐTĐ.

* 65% trong số bị ĐTĐ: không biết mình bị mắc bệnh.

* Tỷ lệ mắc bệnh ở thành thị: 4%.

* Tỷ lệ mắc bệnh ở nông thôn: 2 - 2,5%.

1. ĐỊNH NGHĨA:1. ĐỊNH NGHĨA:

Héi chøng cã ®Æc tr ng lµ t¨ng Héi chøng cã ®Æc tr ng lµ t¨ng Glucose huyÕt vµ xuÊt hiÖn Glucoza Glucose huyÕt vµ xuÊt hiÖn Glucoza trong n íc tiÓu do thiÕu Insulin hoÆc trong n íc tiÓu do thiÕu Insulin hoÆc sù kh¸ng l¹i kh«ng b×nh th êng cña sù kh¸ng l¹i kh«ng b×nh th êng cña c¸c m« ®èi víi t¸c dông cña Insulin.c¸c m« ®èi víi t¸c dông cña Insulin.

2. PHÂN LOẠI:2. PHÂN LOẠI:

1. §¸i th¸o ® êng Typ I: §¸i th¸o ® êng phô thuéc Insulin (Insulin – Dependent Diabetes – IDD)

T¨ng ® êng huyÕt do thiÕu Insulin. Do c¸c tÕ bµo cña tiÓu ®¶o Langerhans tuyÕn tuþ

bÞ tæn th ¬ng (tù miÔn).

2. §¸i th¸o ® êng Typ II: §¸i th¸o ® êng kh«ng phô thuéc vµo Insulin (Non – Insulin – Dependent Diabetes Mellitus – NIDD).

T¨ng ® êng huyÕt do Insulin vÉn ® îc SX ra b×nh th êng nh ng kh«ng cã hiÖu qu¶ trong viÖc chuyÓn Glucose vµo tÕ bµo.

Do c¸c tÕ bµo kh¸ng l¹i ho¹t ®éng cña Insulin, Insulin kh«ng cã hiÖu qu¶ trong viÖc chuyÓn Glucose vµo tÕ bµo.

TT Tiªu chÝ ph©n lo¹i IDD NIDD

1 Tû lÖ toµn bé 0,5 – 1,0% 2,0 – 4,0%

2 Tuæi b¾t ®Çu D íi 30 tuæi Trªn 30 tuæi

3 Träng l îng ban ®Çu

BÖnh nh©n kh«ng

bÐo ph×

BÖnh nh©nbÐo ph×

4 C¸ch b¾t ®Çu Th êng hung tîn ¢m Ø

5 §¸i nhiÒuuèng nhiÒu

Râ rÖt Ýt râ rÖt

6 ¡n nhiÒuGÇy

Cã Kh«ng cã

(Tiếp)

B¶ng: ph©n biÖt ®¸i th¸o ® êng týp 1 vµ týp 2

(Tiếp)

TT Tiªu chÝ ph©n lo¹i

IDD NIDD

7 • TÝch ceton• BiÕn chøng m¹ch

Th êng cãNhÊt lµ bÖnh

mao m¹ch

HiÕm cã NhÊtlµ v÷a x¬®éng m¹ch

8 Sù tiÕt Insulin RÊt gi¶m B×nh th êng hoÆc h¬i gi¶m

9 Phô thuéc Insulin Cã Kh«ng

10 Hµm l îng Insulin huyÕt t ¬ng

RÊt thÊp hoÆc kh«ng cã

Th êng b×nh th êng

(Tiếp)

TT Tiªu chÝ ph©n lo¹i

IDD NIDD

11 C¬ quan nhËn Insulin HiÕm khi bÞ bÖnh Hay bÞ bÖnh

12 Hµm l îng Glucagon huyÕt t ¬ng

T¨ng B×nh th êng

13 Kh¸ng thÓ chèng ® îc Langerhans

Hay gÆp Kh«ng cã

14 Mèi liªn hÖ víi kh¸ng nguyªn HLA

Hay gÆp Kh«ng cã

15 YÕu tè bªn ngoµi (nhiÔm VR, nhiÔm ®éc)

Cã thÓ cã Kh«ng cã

3. ĐIỀU KIỆN THUẬN LỢI GÂY ĐTĐ TÝP 23. ĐIỀU KIỆN THUẬN LỢI GÂY ĐTĐ TÝP 2

Cơn thủy triều dịch bệnh toàn cầu ĐTĐ!

Xã hội đang CNH, đô thị hóa dẫn tới:

3.1Thay đổi phương thức làm việc:

- Làm việc trong phòng kín.

- Công cụ: máy tính.

3.2. Thay đổi lối sống, sinh hoạt:

- Lối sống tĩnh tại, ít vận động.

- Rạp hát tại gia: TV, VTC, VTC-HD…

3.3. Thay đổi tiêu dùng TP:

- Tính toàn cầu.

- Ăn ngoài gia đình tăng.

- Sử dụng TP chế biến sẵn ăn ngay tăng.

- Phương thức trồng trọt, chăn nuôi, chế biến thay đổi.

- Khẩu phần:

+ Gia tăng TP động vật, thịt, trứng, bơ, sữa…ít cá, thủy sản.

+ Gia tăng acid béo no.

+ Giảm chất xơ, TP thực vật.

+ Thiếu hụt Vitamin, vi khoáng, hoạt chất sinh học.

3.4. Thay đổi môi trường: gia tăng ô nhiễm các tác nhân sinh học, hóa học, lý học.

HẬU QUẢ:

1. Tăng cân quá mức và béo phì:- Tăng mỡ: gây kt thái quá làm mất tính cảm thụ của các cơ

quan nhận Insulin.- Tăng mỡ: làm căng TB mỡ, làm giảm mật độ thụ cảm thể

với Insulin.

2. Ít vận động thể lực: làm giảm nhạy cảm của Insulin.

3. Chế độ ăn: tăng mỡ động vật, ít xơ, thiếu vi khoáng (Crom), Vitamin, hoạt chất sinh học: làm tăng kháng Insulin.

4. Stress thần kinh: Làm tăng kháng Insulin.

5. Di truyền:- Mẹ bị ĐTĐ: con bị ĐTĐ cao gấp 3 lần trẻ khác.- Lý thuyết: Gen tiết kiệm của James Neel: Ở điều kiện TP chỉ đủ để

duy trì Insulin tiết nhanh để đáp ứng nhu cầu tích lũy năng lượng khi cơ hội ăn vào nhiều chỉ thỉnh thoảng xảy ra (30 đơn vị). Sự đáp ứng nhanh như thế trong đk dồi dào TP sẽ dẫn đến tăng Insulin (100 đơn vị), gây béo phì, kháng Insulin và kiệt quệ TB β, gây ĐTĐ.

6. Cường tiết các tuyến đối kháng Insulin:- Tuyến yên : GH, ACTH, TSH- Tuyến giáp : T3, T4.- Tuyến vỏ thượng thận : Corticoid- Tuyến lõi thượng thận : Adrenalin- Tuyến tụy : Glucagon.

SƠ ĐỒ CHUYỂN HÓA GLUCID VÀ NỒNG ĐỘ GLUCOSE MÁU

Mô Mỡ

RUỘT

Glucid

Glucose

Glycogen

Nước tiểu

1,21,4

1,61,7

Acid Lactic

TẾ BÀO CƠ

CƠ CHẾ BỆNH SINH ĐÁI THÁO ĐƯỜNG.

Glucid

Glucose huyết

Glucose Tế bào(thiếu)

-TB thiếu năng lượng- TB suy kiệt

Ăn nhiều

1. Thiếu Insulin2. Kháng Insulin

Tăng Glucose huyết

Đường niệu

Tăng áp lực

thẩm thấu

Mô mỡ

1.Tăng Lipid máu2.Tăng Cholesterol

Tăng Acetyl - CoA

Toan máu VXĐM

Tăng phân giải Protein

Cân bằng N âm

Tăng thể Cetonic

Tăng tổng hợpCholesterol

Nhiễm trùng

Đái nhiềuKhát

Uống nhiều

Huy động

Giảm tổng hợp Tăng thoái hóa

4. CÁC BIẾN CHỨNG CỦA ĐTĐ:4. CÁC BIẾN CHỨNG CỦA ĐTĐ:

4.1. BiÕn chøng cÊp tÝnh:

NhiÔm axit vµ chÊt Cetonic (ë týp 1).

NhiÔm axit Lactic (ë týp 2).

H«n mª t¨ng ¸p lùc thÈm thÊu (týp 2).

H¹ ® êng huyÕt: do dïng thuèc h¹ ® êng huyÕt hoÆc nhÞn ¨n th¸i qu¸.

H«n mª h¹ ® êng huyÕt.

4.2. BiÕn chøng m¹n tÝnh:

+ ë m¹ch m¸u: Viªm ®éng m¹ch c¸c chi d íi. V÷a x¬ ®éng m¹ch. T¨ng huyÕt ¸p.

+ BiÕn chøng ë tim: Nhåi m¸u c¬ tim. Tæn th ¬ng ®éng m¹ch vµnh. Suy tim, ®au th¾t ngùc.

+ BiÕn chøng ë m¾t: Viªm vâng m¹c. §ôc thuû tinh thÓ. Rèi lo¹n khóc x¹, xuÊt huyÕtthÓ kÝnh, Lipid huyÕt vâng m¹c...

+ BiÕn chøng ë hÖ thÇn kinh: Viªm nhiÔm d©y thÇn kinh. Tæn th ¬ng TK TV, rèi lo¹n c¶m gi¸c, gi¶m

HA khi ®øng, tim ®Ëp nhanh, rèi lo¹n tiÓu tiÖn, liÖt d ¬ng...

HuyÕt khèi vµ xuÊt huyÕt n·o.

+ BiÕn chøng ë thËn: Suy thËn m·n tÝnh. X¬ cøng tiÓu cÇu thËn. NhiÔm khuÈn ® êng tiÕt niÖu.

+ BiÕn chøng ë da: Ngøa: ë ©m hé, quy ®Çu, cã xu h íng Lichen ho¸. Môn nhät, nÊm. NhiÔm s¾c vµng da gan tay – ch©n. U vµng ë mi m¾t, phèi hîp t¨ng cholesterol huyÕt. Ho¹i tö mì: hay ë ♀, khu tró ë c¼ng ch©n (c¸c nèt

vµng h¬i xanh l¬ lan ra ngo¹i vi, trong khi trung t©m trë nªn teo ®i).

5. TPCN PHÒNG NGỪA ĐTĐ:5. TPCN PHÒNG NGỪA ĐTĐ:

5.1. Çc TPCN bæ sung çc axit bÐo kh«ng no (n-3): çc axit bÐo ch a no cã t¸c dông c¶i thiÖn sù dung n¹p Glucose vµ t¨ng tÝnh nh¹y c¶m Insulin.

5.2. C¸c TPCN bæ sung chÊt x¬ (NSP) cã t¸c dông gi¶m møc Glucose vµ Insulin trong m¸u, dÉn tíi gi¶m nguy c¬ §T§ týp 2.

5.3. TPCN bổ sung Crom, Magie, Vitamin E:

- Làm các mô sử dụng Glucose dễ dàng.

- Tăng các sự dung nạp Glucose.

5.4. TPCN cung cấp các hoạt chất ức chế men α-Glucosidase, nên có tác dụng giảm đường huyết.

Tinh bột TPCNSaccaroza

(G + F)

Maltoza(G + G)

Hoạt chất (Có trong đậu tươnglên men, lá dâu…)

α-Glucosidase

Glucose huyết

5.5. TPCN cung cấp các chất chống oxy hóa (sản phẩm của đậu tương, nghệ, gấc, chè xanh, Noni…). Có TD:

Bảo vệ và hỗ trợ các tế bào β tiểu đảo Langerhan Tuyến Tụy.

Bảo vệ và KT các thụ cảm thể của các TB, các mô nhạy cảm với Insulin.

Kích thích cơ thể sản xuất Nitric Oxyd (NO) làm tăng tuần hoàn mô, hồi phục tổ chức, tăng nhạy cảm với Insulin.

5.6. TPCN hỗ trợ giảm cân, giảm béo phì, giảm cholesterol và lipid máu, do đó làm giảm kháng Insulin.

5.7. TPCN hỗ trợ tái tạo tế bào, tổ chức và chống viêm

- Nhiều sản phẩm TPCN có tác dụng tái tạo tế bào và tổ chức (sản phẩm của Noni, Nghệ …).

- Nhiều sản phẩm TPCN tác dụng ức chế các yếu tố gây viêm: Ức chế các Cytokin gây viêm (bắt giữ và làm bất hoạt các Cytokin gây viêm, làm tăng nhạy cảm của các tế bào đối với Insulin).

Do đó sẽ làm giảm kháng với Insulin của các mô, nhất là mô cơ, mô mỡ.

5.8. C¸c khuyÕn c¸o dù phßng §T§:(1) Dù phßng vµ ®iÒu trÞ thõa c©n – bÐo ph×,

®Æc biÖt ë c¸c nhãm cã nguy c¬ cao.

(2) Duy tr× BMI tèt nhÊt (trong kho¶ng 21 – 23 kg/m2).

(3) Thùc hµnh ho¹t ®éng thÓ lùc: trung b×nh 20 – 30 phót mçi ngµy, duy tr× Ýt nhÊt 5 ngµy trong tuÇn. (T¨ng tiªu hao n¨ng l îng, t¨ng tÝnh nh¹y c¶m cña Insulin vµ c¶i thiÖn t×nh tr¹ng sö dông Glucose ë c¸c c¬).

(4) Duy tr× chÕ ®é ¨n vµ bæ sung TPCN: ¨n ®ñ rau qu¶, ®Ëu, ngò cèc toµn phÇn hµng ngµy, ¨n Ýt ® êng ngät vµ Ýt chÊt bÐo b·o hoµ (kh«ng qu¸ 10% tæng n¨ng l îng víi nhãm cã nguy c¬ cao, nªn ë møc < 7% tæng n¨ng l îng), ®¹t ®ñ khÈu phÇn NSP 20g/ngµy.

+ Nên sử dụng các TP có hàm lượng chất xơ cao và chỉ số đường huyết thấp.

+ Chế độ ăn phải cung cấp được 40-50% lượng Calo dưới dạng Hydrat cacbon; 15-25% dưới dạng Protein và 25-35% dưới dạng Lipid. Với phụ nữ và trẻ em cần tăng Protein.

+ Sử dụng thường xuyên các TPCN phòng ngừa ĐTĐ, tim mạch, huyết áp.

(5) - Kh«ng hót thuèc l¸: ng êi §T§ cã nguy c¬ bÖnh m¹ch vµnh vµ ®ét quþ. Hót thuèc l¸ lµm t¨ng nguy c¬ ®ã.

- Không uống rượu và đồ uống có cồn.

(6) Phòng ngừa các bệnh kèm thèo: ví dụ VXĐM, tăng HA…

(7) Định kỳ xét nghiệm, kiểm tra

đường máu

Thùc phÈm, lèi sèng vµ nguy c¬ Thùc phÈm, lèi sèng vµ nguy c¬

bÖnh ®¸i ® êng type 2bÖnh ®¸i ® êng type 2

NIDDMNIDDM

Xu thÕ gia t¨ng theo sù ph¸t triÓn x· héi - kinh tÕ.T¨ng gÊp ®«i vµo n¨m 2025T¨ng lªn c¶ ë tÇng líp trÎ

NIDDMNIDDM

Xu thÕ gia t¨ng theo sù ph¸t triÓn x· héi - kinh tÕ.T¨ng gÊp ®«i vµo n¨m 2025T¨ng lªn c¶ ë tÇng líp trÎ

1. Thõa c©n, bÐo ph×2. BÐo bông

3. Kh«ng ho¹t ®éng thÓ lùc

4. §¸i th¸o ® êng bµ mÑ

5. KhÈu phÇn nhiÒu chÊt bÐo no

6. Qu¸ nhiÒu r îu

7. Tæng chÊt bÐo khÈu phÇn

8. ChËm ph¸t triÓn trong tö cung

1. Thõa c©n, bÐo ph×2. BÐo bông

3. Kh«ng ho¹t ®éng thÓ lùc

4. §¸i th¸o ® êng bµ mÑ

5. KhÈu phÇn nhiÒu chÊt bÐo no

6. Qu¸ nhiÒu r îu

7. Tæng chÊt bÐo khÈu phÇn

8. ChËm ph¸t triÓn trong tö cung

T¨ngT¨ng

1. Gi¶m c©n tù nguyÖn ë ng êi thõa c©n vµ bÐo ph× (duy tr× BMI ë møc tèt nhÊt)2. Ho¹t ®éng thÓ lùc 3. Thùc phÈm giÇu NSP4. Thùc phÈm giÇu acid bÐo n - 35. Thùc phÈm cã chØ sè ® êng huyÕt thÊp (h¹t ®Ëu…)6. §¶m b¶o khÈu phÇn chÊt bÐo no <7% tæng n¨ng l îng7. Ngò cèc toµn phÇn, ®Ëu, tr¸i c©y, rau.

Gi¶Gi¶mm

Ghi chó:NIDDM (Non - insulin - dependent diabetes mellitus): ®¸i th¸o ® êng type 2 - ®¸i th¸o ® êng kh«ng phô thuéc

Chỉ số no SI (Satiety Index)

Chỉ số no là tỷ số diện tích tăng lên dưới đường cong trong vòng 120 phút của thực phẩm khảo sát so với bánh mỳ.

SI =IAUC (KS)

IAUC (BM)

Trong đó: • SI: (Satiety Index): chỉ số no• IAUC: Incremental Area Under Curve – Diện tích tăng lên dưới đường cong• IAUC (KS): Độ tăng của AUC của TP khảo sát• IAUC (BM): Độ tăng của AUC của bánh mỳ

Ý nghĩa của SI:

1. Chỉ số no càng cáo thì càng lâu đói2. Chỉ số no tỷ lệ nghịch với năng lương ăn vào. SI càng cao

thì năng lượng càng thấp.3. SI giúp lựa chọn thực phẩm có khả năng làm no lâu trong

thực đơn hàng ngày để giúp giảm năng lượng ăn vào cho các đối tượng:

- Kiểm soát cân nặng.- Thừa cân, béo phì.- Đái tháo đường ...4. Chỉ số no là công cụ đánh giá khả năng làm no của thực

phẩm.

Các thực phẩm có SI cao:

TP có nhiều nước.TP có nhiều chất xơ.TP giàu đạm hoặc Carbonhydrate.

CHỈ SỐ ĐƯỜNG HUYẾT

Chỉ số đường huyết GI (Glycemic Index) là tỷ số diện tích tăng lên dưới đường cong (IAUC) của Gluco máu sau khi tiêu thu một lượng thực phẩm tham khảo.

GI =IAUC (KS)

IAUC (TK)

Trong đó: • GI: (Glycemic Index): chỉ số no• IAUC: Incremental Area Under Curve – Diện tích tăng lên dưới đường cong• IAUC (KS): Độ tăng của AUC của TP khảo sát• IAUC (TK): Độ tăng của AUC của TP tham khảo (Ví dụ bánh mý trắng)

Ý nghĩa của GI:

1. Chỉ số GI càng cao thì càng tăng cường cảm giác đói.

2. Chỉ số GI càng cao, năng lượng ăn vào càng lớn dễ gây tăng cân, béo phì. Ngược lại GI càng thấp, năng lượng ăn vào thấp, gây giảm cân, giảm béo.

3. GI là một công cụ để lựa chọn thực phẩm trong thực đơn hàng ngày cho các đối tượng cần giảm năng lượng ăn vào, giảm đường máu

4. GI là công cụ đánh giá thực phẩm gây tăng đường huyết.

Thấp < 50

Trung bình50 - 74

Cao > 75

• Fructose• Lactose• Sữa chua, SF sữa• Mì• Đậu phộng• Chocolate• Đậu, đậu nành• Táo, lê, đào, sung, mận, anh đào, cam, nho

• Saccharose• Kem• Bánh mì• Cơm• Khoai tây• Bắp cải• Chuối, kiwi, dứa, soài• Bột hấp thịt và rau (couscous)

•Glucose• Suchrose• Cơm ăn liền• Mía• Xiro bắp• Mật ong• Cà rốt• Mật ong• Gatorade• Ngô

TPCN VÀ BỆNH TIM MẠCH

I- Hệ tuần hoàn

Hệ tuần hoàn: gồm:1. Tim : - Bơm hút máu từ TM về. - Bơm đẩy máu vào ĐM đến các mô.2. Mạch máu:2.1. Vòng đại tuần hoàn: Mang máu giàu 02 và

chất dinh dưỡng từ tim trái theo động mạch chủ đến các động mạch, mao mạch, cung cấp 02 và chất dinh dưỡng cho tế bào ở các mô. Máu từ các mao mạch ở mô tập trung thành máu tim rồi theo các tĩnh mạch lớn về tim phải.

2.2. Vòng tiểu tuần hoàn: mang máu tĩnh mạch từ tim phải theo động mạch phổi lên phổi nhận 02 và thải C02, thành máu động mạch, theo 4 tĩnh mạch phổi về tim trái.

Máu lưu thông

Khi chúng ta trải các mạch máu trên một đường thẳng thì đường thẳng đó có thể dài tới 100.000 dặm, hoặc gấp khoảng 2,5 vòng trái đất.

Phổi

GanĐường tiêu hóa

Thận

Tĩnhmạch

Độngmạch

Mao mạch

Chức năng tuần hoàn:

1. Chức năng vận tải (quan trọng nhất).- Đưa máu động mạch với các các chất

dinh dưỡng, 02, hormone…tới tác mô.- Đem máu tĩnh mạch cùng với các chất

thải của tế bào, C02…từ mô về tim để thải C02 qua phổi và các chất thải qua thận.

2. Điều hòa lưu lượng máu cho những mục đích nhất định như tuần hoàn dưới da để điều hòa nhiệt.

3. Phân bố lại máu trong những trường hợp bất thường để duy trì sự sống của cơ quan quan trọng: tim, não (sốc chấn thương, sốc chảy máu).

1. Tổn thương tim

1.1. Không do mạch vành:+ Ngộ độc K+, Ca++, Na+.+ Suy tim do thiếu Vitamin B1Vitamin B1 giúp TB đưa Acetyl CoA vào vòng Krebs, khai thác năng lượng

từ Glucid, Lipid, axit amin. Thiếu Vitamin B1 biểu hiện rối loạn sớm ở cơ tim: suy tim.

+ Do cơ chế miễn dịch: bệnh sinh của thấp tim.+ Do nhiễm độc, nhiễm khuẩn: độc tố, thuốc, hóa chất, cúm, thương

hàn…1.2. Tổn thương tim do mạch vành:+ Động mạch vành (F&T) tạo vòng cung ôm lấy trái tim, có nhiệm vụ nuôi

dưỡng tim.+ Khi nghỉ ngơi: động mạch vành cung cấp cho tim: 225ml máu/phút.+ Khi gắng sức: công suất tim tăng 6-8lần bình thường nhưng động mạch

vành chỉ tăng được 3-4 lần, dẫn tới cơ tim thiếu 02, dinh dưỡng → kéo dài dễ suy tim.

+ Nguyên nhân chủ yếu: tắc nghẽn động mạch vành do vữa xơ động mạch.

+ Mảng VSĐM → cục máu đông, càng dễ gây tắc (do ngưng tụ TC, Fibrinogen…).

II. Các tổn thương chủ yếu hệ tim mạch

Các vấn đề thường gặp liên quan tới hệ tuần hoàn

Tích tụ Cholesterol/triglycerideCao huyết ápVữa xơ động mạchStressMáu kém lưu thôngBệnh tim mạch

Hậu quả

1. Cơn đau thắt ngực: do cơ tim thiếu máu bởi suy động mạch vành:

Thiếu 02 → xuất hiện trong tim các sản phẩm chuyển hóa yếm khí (acid) và các chất khác (histamin, kinins, proteolylic…) ở nồng độ cao mà tuần hoàn vành không loại trừ kịp (do suy giảm). Chúng kt tận cùng cảm giác đau.

2. Nhồi máu cơ tim: Do tình trạng 1 phần tim bị hoại tử hậu quả ngừng trệ tuần hoàn động mạch vành: Thiếu máu đột ngột → thiếu 02 → rối loạn quá trình oxy hóa – khử → tích tụ các sản phẩm chuyển hóa và chất trung gian hóa học → hoại tử. Ở tim hay gặp nhồi máu trắng (do tắc mạch, kết hợp với co thắt mạch vùng tắc và vùng xung quanh dẫn tới màu sắc vùng hoại tử nhợt nhạt). Hay gặp vùng nghèo tuần hoàn bàng hệ (tim, lách, não, thận).

- Nhồi máu đỏ: do máu tĩnh mạch vùng xung quanh thấm sang vùng hoại tử do hóa chất trung gian từ vùng hoại tử thấm ra lân cận, làm tổn thương thành mạch và tăng tính thấm (Hay gặp ở phổi, ruột).

2. Suy tuần hoàn do mạch:

Thành động mạch có 3 lớp:

2.1.1 Lớp ngoài cùng: vỏ xơ- Có các sợi thần kinh chi phối- Ở ĐM lớn có cả mạch máu nhỏ nuôi dưỡng

thành mạch2.1.2. Lớp giữa: gồm các sợi cơ trơn và sợi đàn

hồi.- Ở ĐM lớn: nhiều sợi đàn hồi hơn sợi cơ, nên

có tính đàn hồi cao.- Ở ĐM nhỏ: sợi cơ trơn nhiều hơn sợi đàn hồi,

nên tính co thắt là chủ yếu2.1.3. Lớp trong cùng: là lớp tế bào nội mô

2.1. Xơ vữa động mạch:

Quá trình hình thành mảng VXĐM:

(1) Bắt đầu bằng sự lắng đọng các tinh thể cholesterol ở lớp nội mạc và lớp cơ trơn dưới nội mạc

(2) Càng ngày mảng này càng phát triển rộng ra, lan tỏa, dày lên, lồi vào lòng mạch, cản trở sự lưu thông máu, đôi khi gây tắc mạch.

(3) Tiếp đó là sự lắng đọng Calci: muối calci lắng đọng và ngưng tụ cùng cholesterol và các lipit khác, cùng các mô xơ phát triển, biến ĐM thành một ống cứng, không đàn hồi (xơ cứng động mạch).

(4) Các mảng xơ và sự tích đọng cholesterol, calci do thiếu nuôi dưỡng bị thoái hóa, loét, sùi (vữa). Sự loét và sùi làm nội mạc mất tính trơn, nhẵn tạo điều kiện cho tiểu cầu bám vào và khởi động quá trình đông máu, tạo thành các cục máu đông, gây tắc mạch. Đồng thời thành ĐM bị thoái hóa, cũng dễ vỡ. Hậu quả rất nguy hiểm nếu xảy ra tắc mạch, vỡ mạch ở tim, não, nội tạng.

Sức khỏe nội mạc

Nội mạc khỏe mạnh- Hãy hình dung “teflon” một bề mặt

mịn, không dính sẽ làm tăng lưu lượng máu.

Nội mạc không khỏe mạnh

- Hãy hình dung “băng dính”, gây ra các tế bào bạch cầu và tiểu cầu dính vào đó.

2.2. CAO HUYẾT ÁP:

HUYẾT ÁP =

TỰ ĐIỀU HÒA

CUNG LƯỢNG TIM

SỨC CẢNNGOẠI VIX

HẬU QUẢ CAO HA

Biến chứng tim Phì đại tâm thất T

Suy tim T

Hở van ĐM chủ

Loạn nhịp tim

Thiếu máu não

Thiếu máu vành

Suy tim F

Phù phổiVữa xơ ĐM

Vỡ mạchXuất huyếtNhồi máu

Giảm thị lực Phù nề

Xuất huyết võng mạc

Nguyên nhân tăng HA:

1. Bệnh về thận:- Viêm cầu thận cấp- Viêm cầu thận mạn- Sỏi thận- Viêm thận kẽ- Hẹp động mạch thận ....

2. Bệnh nội tiết: U tủy thượng thận Cushing Cường Aldosteron Cường Giáp Cường Tuyến yên ....

3. Bệnh tim mạch:- Hở van động mạch chủ (THA Tâm thu đơn độc)

- Hở eo ĐM chủ (THA chi trên)

- Bệnh vô mạch

- Hẹp, VXĐM động mạch chủ bụng có ảnh hưởng đến ĐM thận.

4. Dùng thuốc: cam thảo, cường Alpha giao cảm, thuốc tránh thai ....

5. Khác: ngộ độc thai nghén, tâm thần ...

Biến chứngTHA

Tim: - Cấp: OAP, nhồi máu cơ tim - Mạn: dày thất trái, bệnh ĐM vành, suy tim

Mạch não: xuất huyết não, tắc mạch não, tai biến mạch não ...

Thận: Đái máu, protein, suy thận

Đáy mắt: phù, xuất huyết, mạch co ...

Động mạch ngoại vi: phình, tách Đm

2.3. Hạ huyết áp:

Mất điều chỉnh

Hạ HA = Giảm cung lượng tim Giảm sức cản ngoại vix

Suy tim

Giảm khối lượngMáu tuần hoàn- Mất máu- Mất nước

Giãn mạch hệ thống:- Mất trương lực mạnh- Ngộ độc chất giãn mạch- Cường phế vị

Loãng máu:- Thiếu máu nặng- Phù toàn thân

Trạng thái bệnh lý hạ HA

Trụy mạch

Ngất

Giãn mạch

Tại trung tâm vận mạch:liệt (nhiễm khuẩn, ngộ độc

Tại mạch: ngộ độc Chất giãn mạch

Sốc mất máu

Sốc chấn thươngSốc bỏng

Ngất do tim

Ngất ngoài tim

1. Chế độ ăn

2. Hút thuốc lá

3. Gốc tự do

4. Các bệnh mạn tính

5. Môi trường

6. Ít vận động

7. Uống nhiều ROH

8. Lão hóa

9. Giới – Chủng tộc

10. Di truyền

Nguy cơ

tim mạch

III. CÁC NGUY CƠ GÂY BỆNH TIM MẠCH:

Chế độ ăn và bệnh tim mạch

•Nhiều mỡ bão hòa•Nhiều acid béo thể Trans

•TP giàu cholesterol (phủ tạng, trứng ...)•Ăn ít chất xơ

Xơ vữa động mạch

HA caoNhồi máu

cơ timĐột quỵ

vón cụcM

áu dễ

Huyết áp

Nhịp tim

Tăng LD

Động m

ạchL

àm hư hại

1 2 3 4 5 6

Nicotin

Hút thuốc lá và bệnh tim mạch2.2.

SƠ ĐỒ: THUYẾT GỐC TỰ DO (FREE RADICAL THEORY OF AGING)

Hàng ràoBảo vệAO

FR-Nguyên tử-Phân tử-Ion

e lẻ đôi, vòng ngoài

1. Hệ thống men2. Vitamin: A, E, C, B…3. Chất khoáng4. Hoạt chất sinh hóa: (chè, đậu tương,rau-củ-quả, dầu gan cá…)5. Chất màu thực vật (Flavonoid)

1. Hô hấp2. Ô nhiễm MT3. Bức xạ mặt trời4. Bức xạ ion5. Thuốc6. Chuyển hóa

FRmới

Phản ứnglão hóa

dây chuyền

Khả năng oxy hóa cao

Phân tử acid béo

Phân tử Protein

Vitamin

TB não

TB võng mạc

Biến đổi cấu trúc

Ức chế HĐ men

Parkinson

7. Vi khuẩn8. Virus9. KST10. Mỡ thực phẩm11. Các tổn thương12. Stress.

Gốc tự do và bệnh tim mạch3.3.

Các chất chống oxy hóa: chủ yếu do thực phẩm cung cấp hàng ngày:

1. Hệ thống men của cơ thể.2. Các Vitamin: A, E, C, B…3. Các chất khoáng: Zn, Mg, Cu, Fe…4. Hoạt chất sinh học: Hoạt chất chè xanh, thông biển, đậu tương, rau - củ -

quả, dầu gan cá…5. Các chất màu trong thực vật: Flavonoid…

• Bệnh đái tháo đường• Rối loạn mỡ máu• Tăng cân, béo phì• Thiểu năng Giáp• Thiểu năng Hormone SD• Viêm cầu thận mạn tính

Tăng LDL, giảm HDL, tăng Cholesterol, tăng TG

4. Các bệnh

mạn tính và bệnh

tim mạch

Vữa xơ động mạchTăng HA

5. Môi trường và bệnh tim mạch

•Môi trường tự nhiên ô nhiễmhóa học, sinh học, lý học

•Môi trường xã hội: chế độ ăn,stress, chăm sóc xã hội ....

Nguy cơ bệnh tim mạch

Ít vận động dễ bị bệnh tim mạch

+ Người ít vận động bị bệnh tim mạch gấp 2 lần người thường xuyên vận động+ Vận động:

• Làm giảm VXĐM• Tăng máu lưu thông tới tim• Giảm béo phì• Giảm HA

Lợi ích của uống rượu vừa phải

1. Khai vị, kích thích ăn ngon2. Rượu thuốc có tác dụng hoạt huyết, phấn trấn thần

kinh, điều chỉnh âm dương, giãn gân thông mạch, hồng hào đẹp đẽ.

3. Tác dụng chuyển tải dẫn thuốc bổ dưỡng.4. Tác dụng phòng bệnh, chữa bệnh: giảm mỡ máu,

tăng tuổi thọ ...5. Hỗ trợ trị liệu sau bị bệnh.

Uống nhiều rượu dễ bị bệnh tim mạch7

Tác hại của uống nhiều rượu:

1. Ngộ độc rượu.2. Gây bệnh tật:

- Xơ gan- Tổn thương TK- Tăng HA ...

3. Ảnh hưởng nhân cách “Ở đời chẳng biết sợ aiSợ thằng say rượu nói dai tối ngày”4. Ảnh hưởng hạnh phúc gia đình.5. Tai nạn giao thông.

Con công

Con sư tử

Con khỉ

Con lợn

1. Uống vừa phải :

2. Uống quá liều :

3. Uống nhiều :

4. Uống quá nhiều :

UỐNG RƯỢU VÀ TIM MẠCH:

ĐẶC ĐIỂM QUÁ TRÌNH LÃO HÓA

Giảm sút chức năng mọi cơ quan, hệ thống.

Tăng cảm nhiễm với bệnh tật: Tăng theo hàm số mũ khả năng mắc bệnh và tử vong

• Suy giảm cấu trúc• Suy giảm khả năng bù trừ, khả năng dự trữ.• Suy giảm thích nghi• Suy giảm chức năng.

8. Lão hóa và bệnh tim mạch

QUÁ TRÌNH

LÃO HÓA

ĐK sèng, m«i tr êng

TÝnh c¸ thÓ, di truyền

ĐiÒu kiÖn ăn uèng

Giảm thiểu Hormone(Yên, Tùng, Sinh dục…)

Điều kiện lao động

GỐC TỰ DO

Bổ sung các chất dinh dưỡng, TPCN

YÕu ®uèiMê m¾t, ®ôc nhânĐi l¹i, vận động chËm ch¹pGiảm phản x¹Giảm trÝ nhíDa nhăn nheo

Khèi l îng n·o giảmNéi tiÕt giảmChøc năng giảmTăng chøng, bÖnh:

-Tim m¹ch-H« hÊp-Tiªu ho¸-X ¬ng khíp, tho¸i ho¸-ChuyÓn ho¸…

iÖn b

ªn tro

CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG TỐC ĐỘ LÃO HÓA

9. Giới – chủng tộc và bệnh tim mạch

1. Nữ < 45 tuổi bị bệnh tim mạch ít hơn nam.Cơ chế: Hormone Estrogen của nữ làm giảm LDL, còn

ở nam LDL cao hơn ở nữ và HDL thấp hơn do Hormone Testosteron.

+ Khi mãn kinh: hết Estrogen, LDL tăng lên và nguy cơ tim mạch ở nam và nữ ngang nhau.

2. Người Âu – Mỹ bị VXĐM, suy tim cao hơn người châu Á. Người Mỹ gốc Phi bị HA cao hơn.

10. Di truyền và bệnh tim mạch

Vữa xơ động mạch nhiều khi do di truyền.

Hậu quả của các yếu tố nguy cơ

Bệnh mạch vành

Vữa xơ động mạch

-Chết đột ngột-Rối loạn nhịp

Tử vong

-Tăng HA.-Đái tháo đường-RL mỡ máu-Béo phì, quá cân-Lạm dụng R0H-Hút thuốc lá-Ít vận động-HC-X

Yếu tố nguy cơ tim mạch

Suy tim giai đoạn cuối

Nhồi máu cơ tim

Rối loạn chức năng

IV. TPCN – Vaccine dự phòng bệnh tim mạch

TPCN PHÒNG NGỪA CÁC BỆNH TIM MẠCH

Tác động các yếu tố

nguy cơtim mạch

Tăng HA

Đái tháo đường

Rối loạn mỡ máu

Tăng cân, béo phì

Giảm nguy cơ bệnh tim mạch

Yếu tố khác

TPCN tác động trực tiếp phòng chống các bệnh tim mạch (GS. Phạm Gia Khải 2009).

Phòng chống rối loạn lipid máu, giảm cholesterol, Triglycerid, LDL, tăng HDL.

Phòng chống các gốc tự do Làm giảm kích thước các mảng VXĐM Ức chế ngưng tập tiểu cầu Cải thiện compliance ĐM Làm giảm HA, tan cục huyết khối.

TPCN phòng ngừa nguy cơ đột quỵ, suy vành và nhồi máuTPCN phòng ngừa nguy cơ đột quỵ, suy vành và nhồi máu

Tho¸i hãa

Protein

Methionin

Vitamin Vitamin B12B12

Vitamin B6Axit Folic

Homocysteine(BT: 5 - 10 mol/L)

Nguy c¬ tim m¹ch

Đét quþ

Nhåi m¸u

Alzheimer

Đéc néi m« m¹chTăng kÕt dÝnh tiÓu cÇuBiÕn ®æi yÕu tè ®éng m¸uCystathioninCystathionin

Cystein

Homocystin

Bµi xuÊt qua thËn

Homocystin niÖu

Suy vµnh

Ló lÉn tuæi giµ

TPCN hỗ trợ làm giảm cholesterol

Cơ chế:

Lipoproteine có tỷ trọng thấp (LDL) vận chuyển cholesterol từ máu đến tổ chức

Lipoproteine có tỷ trọng cao (HDL) vận chuyển cholesterol từ tổ chức đến gan để thoái hoá.

Thay đổi LDL và HDL dẫn đến rối loạn Cholesterol máu.

T¨ng ng ng tô tiÓu cÇuKÝch thÝch t¨ng sinh c¬ tr¬n thµnh m¹chThóc ®Èy x¬ v÷a ®éng m¹chT¹o TB bät do ®¹i thùc bµo b¾t gi÷ m¶ng chÊt bÐo hÑp lßng m¹ch

Thøc ¨n ®éng vËt: n·o, tim, bÇu dôc, lßng ®á trøng§å mÆn, ngätDÇu mì§å r¸nB¬ s÷a toµn phÇn

Axit bÐo no

LDLMUFAPUFA

Axit bÐo kh«ng no

ChÕ ®é ¨n nhiÒu rau, tr¸i c©yS¶n phÈm thùc vËtTPCN

Gi¶m Cholesterol Gi¶m nguy c¬ §MV (CHD) Gi¶m x¬ v÷a ®éng m¹ch

T¨ng CholesterolT¨ng Cholesterol T¨ng nguy c¬ §MV T¨ng nguy c¬ §MV (CHD)(CHD) T¨ng T¨ng XV§MXV§M

VËn chuyÓn

Ghi chó: CHD (Coronary Heart Disease): BÖnh ®éng m¹ch

Cholesterol máu

Cholesterol gan (thoái hóa)

Cholesterol tổ chức

TPCN hỗ trợ giảm cholesterol và bệnh tim mạch:

TPCN hỗ trợ làm giảm cholesterol

Cholesterol cao sẽ gây vữa xơ động mạch, tăng nguy cơ động mạch vành.

LDL tăng sẽ làm tăng cholesterol. Tác hại của LDL là làm tăng ngưng tụ tiểu cầu, kích thích tăng sinh cơ trơn thành mạch, thúc đẩy vữa xơ động mạch, dễ làm hẹp vòng mạch. Khẩu phần ăn có nhiều axit béo no (thức ăn động vật: não, tim, bầu dục, lòng đỏ trứng..., đồ mặn, ngọt, dầu mỡ, đồ rán, bơ sữa toàn phần) sẽ làm tăng LDL và cholesterol. Khẩu phần ăn nhiều axit béo không no (hoặc các thực phẩm bổ sung PUFA, MUFA) sẽ làm giảm LDL.

Đối với HDL, nếu tăng sẽ làm giảm cholesterol do đó làm giảm nguy cơ động mạch vành và giảm vữa xơ động mạch. Các axit béo không no và chế độ ăn nhiều rau quả, sản phẩm thực vật sẽ làm tăng HDL.

Các TPCN bổ sung các axit béo không no (MUFA, PUFA) và các sản phẩm chế biến từ thực vật sẽ có tác dụng làm giảm LDL và làm tăng HDL, từ đó làm giảm cholesterol. PUFA có hiệu quả hơn MUFA. Axit béo không no có một nối đôi quan trọng là axit Oleic, có nhiều trong dầu ôliu, canola và trong quả hạnh. Axit béo chưa no có nhiều nối đôi quan trọng là axit Linoleic, có nhiều trong dầu đậu nành và dầu hướng dương.

Hemoglobin

Bilirubin tù do

Bilirrubin liªn hîpBilirrubin liªn hîp

Acetyl -CoA

Cholesterol

• Axit mËt• Muèi mËt

T¸c dông cña mËt

• DÞch mËt kiÒm, cã t¸c dông trung hoµ dÞch vÞ• Nhò ho¸ Lipit hÊp thu• hÊp thu vitamin tan trong dÇu; A, D, E, K• nhu ®éng ruét• Bµi xuÊt chÊt ®éc

Bilirubin tù do

• Urobilinogen• Stercobilinogen

• Urobilin• Stercobilin

Ph©n(vµng da

• TC: 132 g/d• T ¬ng ® ¬ng 17,9g chÊt x¬ / d

Trùc trµng

ruét giµ

ruét nonTPCN:

ChÊt x¬X¬ hoµ

tan (c¸m)T¨ng khèi

X¬ hoµ tan (b¾p

KÝch thÝch lªn men do

VK ruét

HÊp thô axit mËt ë ruét

Ng¾t chu tr×nh Gan -

Ph©n ®µo th¶i nhanh c¶i thiÖn

chuyÓn ho¸ L, P

T¸c dông cña x¬

• Chèng t¸o bãn• Chèng viªm §T, trùc trµng• Chèng trÜ• K trùc trµng• sái mËt• suy m¹ch vµnh

N íc tiÓu(vµng cam)

T¸i hÊp th

u mËt phÇn lín

Enzym VK yÕm khÝ

TPCN cung cấp chất xơ làm giảm nguy cơ tim mạch:3.

TPCN cung cấp các chất phòng chống bệnh tim mạch

(1)(1) Các menCác men(2)(2) Các VitaminCác Vitamin(3)(3) Các chất khoángCác chất khoáng(4)(4) Các hoạt chất SHCác hoạt chất SH(5)(5) Các chất màu Các chất màu

thực vậtthực vật

Giảm nguy cơGiảm nguy cơ bệnh tim mạchbệnh tim mạch

TPCN cung cấp các chất chống oxy hóa làm giảm nguy cơ tim mạch:

6. TPCN cung cấp các acid béo không no.6. TPCN cung cấp các acid béo không no.

• Cholesterol• TG• LDL• HA ở thể nhẹ•Chống loạn nhịp• Chống hình thành huyết khối

• - 3• - 6• MUFA• PUFA

Giảm nguy cơ bệnh tim mạch

Thùc phÈm chÕ ®éThùc phÈm chÕ ®é Ă Ăn vµ nguy c¬ bÖnh tim m¹chn vµ nguy c¬ bÖnh tim m¹ch

CVDCVD

ChiÕm:ChiÕm:1/3 tæng sè 1/3 tæng sè ca tö vong ca tö vong toµn cÇu (15,3 toµn cÇu (15,3 triÖu ca)triÖu ca)

86% cña DALY86% cña DALY

CVDCVD

ChiÕm:ChiÕm:1/3 tæng sè 1/3 tæng sè ca tö vong ca tö vong toµn cÇu (15,3 toµn cÇu (15,3 triÖu ca)triÖu ca)

86% cña DALY86% cña DALY

1. Thùc phÈm giÇu acid bÐo no:ChÕ ®é ăn nhiÒu thÞt, sản phÈm sữa: cã nhiÒu acid Myristic vµ PalmiticMì ®éng vËt.2. KhÈu phÇn giÇu c¸c axit bÐo thÓ trans (dÇu cøng c«ng nghiÖp, dÇu mì hydrogen ho¸)3. KhÈu phÇn Natri cao4. KhÈu phÇn r îu cao5. Thõa c©n6. Cµfª luéc kh«ng läc7. Cholesterol khÈu phÇn8. ChÊt bÐo giÇu axit lauric

1. Tr¸i c©y 2. Rau3. Ç vµ çc lo¹i dÇu ç (EHA vµ DHA)4. Thùc phÈm giÇu kali.5. KhÈu phÇn r îu thÊp hoÆc võa phải6. Thùc phÈm giÇu acid α - Linoleic vµ Oleic (thùc phÈm thùc vËt: dÇu ®Ëu nµnh, h íng d ¬ng).7. Ngò cèc toµn phÇn8. Thùc phÈm giÇu NSP9. Ho¹t ®éng thÓ lùc

Ghi chó:CVD (Cardio Vascula Disease): BÖnh tim m¹chDHA (Docosahexaenoic acid): axit DocosahexaenoicEPA (Eicosapentaenoic acid): axit EicosapentaenoicNSP (Non - starch polysaccharides): polysascharid kh«ng tinh bét.DALY (Diability - Adjusted Life Year): Năm cuéc sèng ®iÒu chØnh theo sù tµn tËt.

GiảGiảmm

TănTăngg

TPCN VÀ UNG THƯ

Ung thư là bệnh của TB với 3 đặc trưng:

1. Sinh sản tế bào vô hạn độ (cơ thể mất kiểm soát)

2. Xâm lấn phá hoại các tổ chức xung quanh.

3. Di căn đến nơi khác.

I. Đại cương về ung thư:

HẬU QUẢ

1. Làm tê liệt một tổ chức, cơ quan, không hồi phục được.

2. Gây suy mòn, suy nhược và suy sụp cơ thể.

3. Gây nghẽn đường hô hấp, chèn ép các tổ chức, cơ quan khác.

4. Làm tắc mạch máu (não…).5. Rối loạn đông máu: chảy máu

bên trong ào ạt.6. Suy giảm miễn dịch, không còn

sức đề kháng với các tác nhân: VK, virus, KST…

7. Di căn, xâm lấn vào cơ quan quan trọng: não, tim, phổi, tuyến nội tiết.

UNG THƯ

NGUYÊN PHÁT

THỨ PHÁT

Bắt nguồn từ TB có vị trí Ban đầu hay vị trí gốc

Là ung thư do di căn của TBung thư đến vị trí khác vị trí

ban đầu

Cơ chế gây ung thư:• Phóng xạ• Hóa chất• Virus• Gốc tự do• Thuốc lá• Viêm mạn tính• ..............

Đột biến gen

Sai hỏng ADN

Phân chia tế bào vô tổ chức

TB non, không biệt hóa, không thực hiện được chức năng

Tế bào quái, dị sản, loạn sản

Phát triển vô hạn (Bất tử)

Xâm lấn, chèn ép các mô xung quanh

Di căn tới các mô ở xa

Tránh được Apoptosis (chết theo chương trình)

Kháng với các yếu tố chống tăng sinh

QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN CỦA UNG THƯ

1.Giai đoạn bắt đầu: TB bị đột biến

2. Giai đoạn khởi động: Tăng sinh lành tính.

3. Giai đoạn tiến triển: Tổn thương ác tính.

Thời kỳ I: Phát triển tại chỗ. Một khối u đạt 10g để lâm sàng có thể thấy được cần 30 lần nhân đôi TB, tức: 150-300d.

Thời kỳ II: di căn lan tràn khối u thông qua đường mạch và bạch mạch. Khối u xâm lấn xung quanh hình Con cua (từ Hy lạp :Cancer).

NGUYÊN NHÂN GÂY UNG THƯ

1. Sinh học: nhiễm VK, virus, KST.2. Vật lý: Phóng xạ, tia cực tím, sóng

radio, sóng tần số thấp…3. Hóa học: Hóa chất CN. Hóa chất BVTV, thuốc thú y. Hóa chất môi trường. Dược phẩm, nội tiết tố.4. Ăn uống: Rượu, thuốc lá Độc tố nấm mốc TP ướp muối TP chiên, hun khói, nướng… Thịt đỏ Nhiều mỡ bão hòa5. Lỗi gen di truyền6. Suy giảm miễn dịch.

Triệu chứng cơ bản của ung thư:

1. Triệu chứng tại chỗ:• Phù, nề• Khối u• Đau• Loét• Chèn ép .....

2. Triệu chứng của di căn: phát triển khối u ở nơi khác• Hạch bạch huyết• Gan to, khối u• Phổi• Xương• Não• Ruột

3. Triệu chứng toàn thân:• Sút cân• Chán ăn• Suy mòn• Ho ra máu, thiếu máu ...• H.C cận u .....

II. Nguy cơ gây ung thư.

Ô nhiễm thực phẩm và chế độ ăn uống là nguyên nhân gây ung thư chủ yếu ở các nước đang phát triển.

+ Do chưa quy hoạch được việc nuôi trồng thực phẩm, tình trạng sản xuất nhỏ, lẻ, phân tán, mang tính thủ công, hộ gia đình nên chưa kiểm soát được việc sử dụng phân bón, hóa chất bảo vệ thực vật, thuốc thú y, chất bảo quản, tăng trưởng…dẫn tới ô nhiễm thực phẩm do HCBVTP, thuốc thú y còn rất phổ biến.

+ Chế độ ăn uống có bằng chứng thuyết phục về việc làm tăng nguy cơ ung thư là thừa cân và béo phì, tiêu thụ nhiều đồ uống có rượu, độc tố nấm mốc (Aflatoxin), các thịt ướp muối, ăn thực phẩm quá nóng, thực phẩm xử lý ở nhiệt độ cao.

THỰC PHẨM VÀ NGUY CƠ UNG THƯ

Thực phẩm chiên, nướng, rán, hun khói, ướp muối:

+ TP nướng, chiên (thịt, cá, khoai tây chiên…): dễ tạo ra các amin dị vòng làm tổn thương cấu trúc gen TB (dễ gây đột biến gen, gây K đại tràng, gan, phổi, vú).

- Amin dị vòng còn có trong không khí do khói xe, động cơ, khói bếp.

- Càng chiên, rán già lửa càng tạo ra nhiều amin dị vòng. Nhất là khi đang rán đổ thêm dầu mỡ vào, làm tăng nhiệt độ đột ngột.

- Nước thịt rán cũng có amin dị vòng.+ Thịt hun khói ở nhiệt độ cao dễ sinh ra

Nitrosamin.+ Cá sấy khô cũng dễ tạo ra Nitrosamin

do acid amin cá tác dụng với N0.+ Cá khô muối, thịt hộp bảo quản bằng

Nitrit cũng dễ tạo ra Nitrosamin (Nitrit làm thịt có màu hồng và mùi vị hấp dẫn).

MỠ ĐỘNG VẬT Mỡ là “chất đốt” với khối u đang phát

triển. Mỡ gây tăng axit mật ở ruột già, các

axit mật làm thay đổi TB một cách không điển hình.

Dư thừa mỡ động vật, mỡ thực vật là dầu ngô nhiều ω-6: làm giảm hệ miễn dịch cơ thể. Chỉ có acid béo ω-3 của cá có tác dụng ngăn cản K!

Mỡ là tiền thân tạo ra hormone steroid như Estrogen, bất lợi cho người có khuynh hướng di truyền trong K vú, tử cung, đại tràng.

Dầu mỡ đun nóng có nguy cơ gây K phổi (do có chất Carcinogen bốc hơi lên).

Dễ bị oxy hóa tạo thành Hyperoxyd lipid: chất này hoạt hóa Procarcinogen thành Carcinogen, đồng thời làm tổn thương ADN.

THỰC PHẨM NHIỄM NẤM MỐC

Ngô, lạc, quả hạnh, hạt có dầu, quả khô, gạo, đậu, gia vị bị mốc có thể gây nhiễm độc tố Aflatoxin (gây K gan).

Ngũ cốc, nho thối, rượu vang, cà phê, quả khô, một vài loại thịt động vật bị nhiễm độc tố Ochratoxin (gây K thận, gan).

Ngô, gạo mốc có thể nhiễm độc tố: Fumonisin của nấm mốc có thể ây K gan, thực quản.

THỰC PHẨM Ô NHIỄM HÓA CHẤT

Rau quả còn tồn dư HCBVTV (nhóm clo hữu cơ)

Thịt gia cầm, gia súc, thủy sản còn tồn dư thuốc tăng trọng.

Thực phẩm bị ô nhiễm do thôi nhiễm hóa chất độc từ bao bì, dụng cụ chế biến, bao gói.

TP ô nhiễm hóa chất từ môi trường: đất, nước, không khí.

THỊT ĐỎ

Thịt đỏ và thịt trắng khác nhau ở hàm lượng ion sắt. Thịt đỏ: có hàm lượng ion Fe cao.

Ion sắt:- Tăng xúc tác men tổng

hợp N0 từ Arginin.- Tăng xúc tác biến Nitrat

thành Nitrit. Nitrit kết hợp axit amin

thạo thành Nitrosamin

NƯỚC UỐNG KHỬ TRÙNG BẰNG CHLOR:

Nước có nhiều chất hữu cơ, khi cho chlor vào, có thể tạo thành:

- Chloroacetonitrit: dễ tích tụ ở đường tiêu hóa và tuyến Giáp trạng,có thể gây K.

- Trihalomethan: cũng là một chất gây K.

CHẤT PCB (Polychlorobiphenyl):

Là chất cách điện, cách nhiệt, rất bền, không ăn mòn, không bắt lửa, được dùng để sản xuất biến thế điện, sản xuất dầu nhờn, cồn dán, xi đánh giày, mực dấu, thuốc trừ sâu…

PCB thải ra, trộn với Chloruabenzen, dưới tác dụng của nhiệt độ, sẽ tạo ra nhiều Dioxin.

Dioxin ô nhiễm vào TP gây độc, K cho người.

CHÚ Ý:

Vú cao su: qua quá trình lưu hóa cũng tạo ra Nitrosamin.

Gioăng cao su: (nồi nấu ăn, lọ đường TP…) khi lão hóa cũng có thể tạo ra Nitrosamin.

Dây chun: buộc quanh thịt quay, dăm bông, chả cuốn…cũng có khả năng tạo ra Nitrosamin.

Ô nhiễm không khí Ô nhiễm Thực phẩm

Thâm nhiễm độc tố vi lượng

ConChịu ảnh hưởng ngay khi

còn ở trong bụng mẹ

Thuốc lá gây K

1. Nitrosamin: Nicotin→Nitro hóa → Nitrosamin

2. Các PAHs (Hydrocarbon đa vòng thơm)

3. Các Amin dị vòng (Hetero cyclic Amines)

4. Các Amin thơm (Aromantic Amines)

Biến dị gen

Ung thư

RƯỢU GÂY UNG THƯ

Rượu: C2H50H

Acetaldehyd

Acetaldehyd + ADN

Biến dị TB

Alcol dehydrogenase (ADH)

MUỐI VÀ DƯA VỚI NGUY CƠ K

Ăn mặn: có nguy cơ K dạ dày gấp hai lần so với người khác.

Dưa muối còn cay và dưa khú: hàm lượng Nitrit còn cao, vào dạ dày dễ tạo ra Nitrosamin, gây K.

Ung thư khoang miệng và hầu họng, thực quản: Yếu tố nguy cơ chính là rượu và thuốc lá (chiếm 75% ung thư loại này). Các nguyên nhân khác là tiêu thụ đồ uống và thực phẩm ở nhiệt độ cao, thiếu vi chất dinh dưỡng, thực phẩm ướp muối.

Ung thư dạ dày: Hơn 20 năm trước, ung thư dạ dày là ung thư phổ biến nhất thế giới, nhưng hiện nay, tỷ lệ tử vong do ung thư dạ dày đã giảm xuống ở tất cả các nước công nghiệp. Hiện nay ung thư dạ dày phổ biến nhiều hơn ở các nước Châu Á. Nhiễm vk Helicobacter Pylori là yếu tố nguy cơ đã xác định. Chế độ ăn nhiều thực phẩm ướp muối truyên thống (thịt muối, dưa muối), các loại ô nhiễm hóa chất (HCBVTV, thuốc thú y, hóa chất thôi nhiễm, độc tố nấm mốc, nitrat..) là những nguy cơ đang tăng lên. Nguy cơ này giảm đi nhờ khẩu phần ăn bổ sung TPCN, nhiều rau và trái cây (xem hình)

Ung thư đại trực tràng: Các yếu tố nguy cơ chủ yếu liên quan đến ăn uống: chế độ ăn nhiều thịt, nhiều chất béo, ít rau quả, trong đó chủ yếu là thịt bảo quản, thịt đỏ, chất béo bão hòa, uống nhiều rượu, tăng cân, dư lượng hóa chất.

Ung thư gan: Gần 75% ung thư gan xảy ra ở các nước đang phát triển. Yếu tố nguy cơ chính là nhiễm trùng mạn tính virus viêm gan B, viêm gan C, thực phẩm nhiễm độc tố vi nấm Aflatoxin. Uống rượu là yếu tố nguy cơ quan trọng thông qua xơ gan và viêm gan do rượu.

Ung thư tụy: Là ung thư phổ biến ở các nước công nghiệp hơn ở các nước đang phát triển. Yếu tó nguy cơ chính là thừa cân, béo phì, chế độ ăn nhiều thịt, ít rau quả.

Ung thư phổi: Là ung thư phổ biến nhất trên thế giới. Yếu tố nguy cơ chủ yếu là hút thuốc. Yếu tố liên quan khác là khẩu phần ăn thiếu hụt β-Caroten, ít rau và trái cây.

Ung thư vú: Là ung thư phổ biến thứ hai trên thế giới và là ung thư phổ biến nhất ở phụ nữ. Các yếu tố nguy cơ gây ung thư vú bao gồm: Những người không sinh đẻ, có thai lần đầu muộn, mãn kinh muộn, phơi nhiễm với bức xạ ion khi dưới 40 tuổi, di truyền. Đối với nguy cơ do ăn uống bao gồm: chế độ ăn nhiều thịt đỏ, ăn nhiều chất béo bão hòa, uống nhiều rượu, tăng cân béo phì, dư lượng hóa chất, trong đó béo phì và rượu là hai yếu tố quan trọng nhất. Béo phì làm nguy cơ ung thư vú sau mãn kinh tăng khoảng 50%, có thể do làm tăng Estradiol tự do trong huyết thanh. Đối với rượu, nếu uống mỗi ngày một lần làm tăng nguy cơ ung thư vú lên 10%, cơ chế có thể do làm tăng Estrogen.

1.1.Chế độ ăn:Chế độ ăn:• 27% K vú liên quan đến ăn 27% K vú liên quan đến ăn chất béo (chất béo ( 40% Calo từ chất béo) 40% Calo từ chất béo)• Ăn nhiều thịt đỏ: nguy cơ lên 2 lầnĂn nhiều thịt đỏ: nguy cơ lên 2 lần

2. Béo phì2. Béo phì• Béo: Estrogen máuBéo: Estrogen máu• TB mỡ: có thể sx EstrogenTB mỡ: có thể sx Estrogen nhạy cảm Knhạy cảm K• Béo sau mạn kinh: 50% nguy cơBéo sau mạn kinh: 50% nguy cơ• Béo+cao: nguy cơBéo+cao: nguy cơ• 30% K vú: do béo phì30% K vú: do béo phì

4. Phơi nhiễm tia xạ4. Phơi nhiễm tia xạ

5. HCBVTV và thuốc thú y5. HCBVTV và thuốc thú y

6. Di truyền:6. Di truyền: Mẹ+Dì bị K, Mẹ+Dì bị K, con gái nguy cơ 50%con gái nguy cơ 50%

7. Rượu:7. Rượu: nguy cơ nguy cơ

8. Môi trường:8. Môi trường:• Ô nhiễm: HC, VLÔ nhiễm: HC, VL• AS tự nhiên (không tạoAS tự nhiên (không tạo được Vitamin D và Melatonin) được Vitamin D và Melatonin)

8 nguy cơ Ung thư vú8 nguy cơ Ung thư vú

3. Hormone:3. Hormone:• Nữ trẻ và sắp mạn kinh: nguy cơ caoNữ trẻ và sắp mạn kinh: nguy cơ cao• Chu kỳ KN >40 năm: nguy cơ caoChu kỳ KN >40 năm: nguy cơ cao• Thai đầu sau 30: nguy cơ caoThai đầu sau 30: nguy cơ cao• Thời gian giữa thai đầu & KN đầu : nguy cơ caoThời gian giữa thai đầu & KN đầu : nguy cơ cao• Không sinh đẻ: nguy cơ Không sinh đẻ: nguy cơ

Ung thư vúUng thư vú

nguy cơnguy cơ

Ánh sáng Ánh sáng Bóng tốiBóng tối(ngủ)(ngủ)

Mặt trờiMặt trời Nhân tạoNhân tạo Tuyến tùngTuyến tùng Tuyến yênTuyến yên

Tạo MelatoninTạo Melatonin Tạo GHTạo GHDaDa

Tạo Vit.DTạo Vit.D Không tạo Vit.DKhông tạo Vit.D

Ung thưUng thư

Vit.DVit.D MelatoninMelatonin

TPCNTPCNPhát triểnPhát triển

(lớn)(lớn)

(+)(+)

(+)(+) (+)(+)

(+)(+)(+)(+)

(+)(+) (+)(+)

(-)(-)

(-)(-) (-)(-)

(+)(+) (+)(+)

(-)(-)

ProlactinProlactin

OxytocineOxytocine

Tiết sữaTiết sữa

Kích thích núm vúKích thích núm vú(bú)(bú)

Kích thích tuyến yênKích thích tuyến yên

Tạo sữaTạo sữa

ĐEO ÁO NỊT NGỰC VÀ K VÚ

Đeo áo nịt ngực >12 tiếng/ngày mắc ung thư vú cao gấp 21 lần những người khác.

Đeo suốt ngày đêm: cao gấp hàng trăm lần.

Áo nịt ngực: gây siết chặt lồng ngực và bầu vú, chèn ép các mạch bạch huyết dưới da, ngăn cản lưu thông bạch mạch, cản trở thải các chất độc, gây tích tụ ở các tế bào mỡ của vú, dễ K hóa.

DẤU HIỆU CẢNH BÁO K VÚ

1. Sờ thấy một cục hay thấy dày len ở vùng vú hoặc nách.

2. Thay đổi kích thước, màu sắc, hình dáng.

3. Núm vú rỉ dịch, đau, bị co kéo, sưng, đỏ…

4. Thay đổi da vú: màu da cam, có quầng…

5. So sánh hai vú thấy sự khác biệt

8. Ung thư nội mạc tử cung: Ở người béo phì, ung thư nội mạc tử cung cao hơn ba lần so với phụ nữ bình thường, cơ chế do béo phì tác động trên các mức hormone. Chế độ ăn nhiều chất béo no cũng làm tăng nguy cơ hơn là chế độ ăn nhiều rau quả.

9. Ung thư tiền liệt tuyến: Chế độ ăn nhiều thịt đỏ, các sản phẩm từ sữa và chất béo động vật thường liên quan tới sự phát triển ung thư tiền liệt tuyến.

10. Ung thư thận: Thừa cân và béo phì là các yếu tố nguy cơ gây ung thư thận.

Ung thư máu (bệnh bạch cầu)+ Nguyên nhân còn chưa xác định rõ.+ Yếu tố dịch tễ: - Tiếp xúc phóng xạ- Sóng điện từ thấp.- Hóa chất- Di truyền- Virus Ung thư bàng quang:- Hóa chất- Hút thuốc lá- Di truyền Ung thư xương- Ung thư xương nguyên phát : Sarcoma- Ung thư xương thứ phát: do di căn đến Ung thư da- Ánh nắng mặt trời- Tia cực tím- Hóa chất (tiếp xúc, ăn uống) Ung thư miệng- Hút thuốc- Uống rượu- Hóa chất

CÁC YẾU TỐ LÀM TĂNG NGUY CƠ UNG THƯ

TT CÁC YẾU TỐ TĂNG NGUY CƠ UNG THƯ

1 Thừa cân và béo phì Thực quản Đại, trực tràng Vú ở phụ nữ sau mãn kinh Nội mạc tử cung Thận Tụy

2 Rượu Khoang miệng Hầu họng Thanh quản Thực quản Gan Vú

3 Độc tố vi nấm (Aflatoxin) Gan

4 Cá muối kiểu Trung Quốc Mũi Hầu

CÁC YẾU TỐ LÀM TĂNG NGUY CƠ UNG THƯ (tiếp)

TT CÁC YẾU TỐ TĂNG NGUY CƠ UNG THƯ

5 Thịt bảo quản Đại, trực tràng

6 Thực phẩm bảo quản bằng muối Dạ dày

7 Đồ uống và thực phẩm rất nóng Khoang miệng Hầu họng Thực quản

8 Chế độ ăn nhiều thịt đỏ, các sản phẩm từ sữa, chất béo động vật

Tiền liệt tuyến

9 Các chất béo động vậtCác Amin khác vòng (PAHs)Các Hydrocarbon thơm nhiều vòngNitrosamin

Hệ tiêu hóa.

III. TPCN phòng chống ung thư

Nguyên tắc cơ bản

Dự phòng ung thư

Tránh xa tác nhân gây ung thư

Thay đổi lối sống

Chế độ ăn uống - TPCN

Can thiệp y khoa(Hóa dự phòng, điều trị tiền ác tính .... )

Giảm tác dụng phụ của Tia xạ và Hóa trị liệu:

Có hoạt chất trực tiếp chống lại ung thư:

Tăng cường miễn dịch và chống các bệnh tật khác

•Buồn nôn•Rụng tóc•Mệt mỏi•Mất ngon miệng

•Ức chế phát triển TB ác tính•Bảo vệ gan và ADN trước tác nhân ung thư.•Giảm biến dị nhiễm sắc thể, chống đột biến tế bào.•Khử các tác nhân gây ung thư (FR, Nitrosanin): Flavonoid, Catechin, Iridoid, -caroten, Tocoferon ...

+ Do hóa trị đã làm sụp đổ.+ Do bản thân K làm suy yếu cơ thể:

Tăng cường hệ thống miễn dịch không đặc hiệuTăng cường hệ thống miễn dịch đặc hiệuTăng cường sức khỏe chung

Lợi ích của TPCN với ung thưLợi ích của TPCN với ung thưLợi ích của TPCN với ung thưLợi ích của TPCN với ung thư

THỰC PHẨM CHỨC NĂNG PHÒNG NGỪA UNG THƯ

1. Cơ chế tác dụng

(1)TPCN bổ sung các vitamin, khoáng chất, hoạt chất sinh học làm tăng sức đề kháng không đặc hiệu và tăng sức đề kháng đặc hiệu, từ đó làm hạn chế xuất hiện ung thư hoặc làm chậm quá trình phát triển của ung thư.

(2) TPCN chống các chất oxy hóa, bảo vệ gen, AND, do đó chống K

(3) TPCN cung cấp một số chất có hoạt tính chống ung thư:

+ Các hợp chất Alkyl (có trong hành, tỏi): Có tác dụng ức chế sinh các khối u và giảm mắc ung thư dạ dày.

+ Các hợp chất hữu cơ Isothiocyanat (có nhiều trong các loại rau họ bắp cải): Có tác dụng ức chế gây ung thư.

+ Các Flavonoid bao gồm Flavon, Flavonol và Isoflavon: Là nhóm chất chống oxy hóa nguồn gốc thực vật có tác dụng chống ung thư. Flavon (có ở quả chanh) có tác dụng ức chế sự phát triển tế bào ác tính. Quercetin là loại Flavon (có ở táo) có tác dụng ức chế sự phát triển tế bào ác tính được nghiên cứu nhiều nhất.

+ Các Polyphenol bao gồm Catechin và Flavonoid, Quinol (có trong lá chè) có tác dụng ức chế tạo thành Nitrosamin. Nhiều nghiên cứu cho thấy sử dụng chè có tác dụng làm giảm tỷ lệ mắc ung thư.

+ Các Isoflavon (có nhiều trong đậu tương) có tác dụng ức chế phát triển các khối u ở vú.

+ TPCN cung cấp chất xơ: làm giảm K trực tràng, K vú (chất xơ hấp thu chất độc, dịch mật, làm giảm Estrogen…)

+ TPCN cung cấp các hoạt chất ức chế Cytokin gây viêm, men C0X2

Carotenoid+ Chống oxy hóa, bảo vệ AND khỏi bị hư hại+ β-Caroten: - Chống độc TB và độc gen- Ức chế sự biến hình TB trước tác nhân vật lý, hóa học.- Ức chế sự sinh sản TB mới hình thành K TPCN bổ sung Vitamin A: phòng chống K1. Ức chế phân chia TB biểu mô2. Chống oxy hóa, loại bỏ gốc tự do – nguyên nhân hàng

đầu gây biến dị gen.3. Tăng cường miễn dịch cơ thể chống tác nhân virus, vk

và độc chất.4. Cản trở sự kết hợp tác nhân gây K với AND5. Ức chế hình thành chất Prostaglandin E2 do đó ức chế tế

bào U tiền liệt tuyến.

Vitamin D: Ức chế sự sinh sản của TB K. Vitamin E: - Chống oxy hóa lipid →giảm hư hại gen- Làm giảm sự biến dị nhiễm sắc thể TB. TPCN bổ sung Selen, phòng chống K- Selen kích thích phản ứng miễn dịch →

phòng chống K.- Selen có khả năng bắt giữ các gốc tự do,

các sản phẩm này là nhân tố gây K- Selen bảo vệ kết cấu AND, phân tử protein

tránh sự phá hoại của gốc tự do.- Selen bảo vệ tế bào mô không bị tấn công

của gốc tự do.

TPCN bổ sung các chất khoáng phòng chống K:

- Mg ++: Thiếu Mg++ NST dễ biến đổi dẫn đến K- Zn: có khả năng ức chế K nhưng cũng có nghiên cứu cho

thấy Zn có khả năng gây K ? Vì vậy sử dụng Zn phải thận trọng! Không dùng Zn dạng vô

cơ.- Calci: Calci có khả năng kết hợp với acid béo và acid mật

thành chất không hòa tan bài tiết ra ngoài, từ đó có tác dụng kháng chất béo và acid mật.

- Mangan: Có tác dụng khử các gốc tự do.- Molipden: + Nếu thiếu dễ K thực quản. + Xúc tác phân hủy Nitrosamin.- Fe: + Thiếu Fe: Các VK tăng chuyển Nitrat

thành Nitrosamin + Thừa Fe: làm tăng gốc tự do

2. TPCN và một số bệnh ung thư cụ thể:

Các yếu tố làm tăng và giảm nguy cơ ung thư dạ dày.

Bằng chứng Giảm nguy cơ Tăng nguy cơThuyết phục Rau quả bảo quản lạnh

Gần như chắc chắn Vitamin C MuốiƯớp muối

Có khả năng CarotenoidHạt ngũ cốc toàn phầnChè xanhHành

Tinh bộtThịt cá nướng

Chưa đủ căn cứ Chất xơSelenTỏi

Thịt xông khóiNitrosamin

CÁC YẾU TỐ LÀM TĂNG VÀ GIẢM NGUY CƠ UNG THƯ ĐẠI TRỰC TRÀNG

Bằng chứng Giảm nguy cơ Tăng nguy cơThuyết phục Hoạt động thể lực

Rau xanh

Gần như chắc chắn

Thịt đỏRượu

Có khả năng Chất xơTinh bộtCarotenoid

Béo phìCao quá cỡĂn thường xuyên đường, acid béo no

Chưa đủ căn cứ Vitamin CVitamin DVitamin EFolatMethioninNgũ cốc toàn phầnCà phê

Đối với chất xơ, kể cả xơ tan và xơ không hòa tan giúp kích thích lên men do vi khuẩn ruột (xơ tan) và làm tăng khối lượng phân (xơ không hòa tan), từ đó có tác dụng: chống táo bón, chống viêm đại tràng, trực tràng, chống trĩ, giảm nguy cơ ung thư trực tràng, giảm sỏi mật, giảm suy mạch vành.

Nitrat

Nitrit

Nitrosamin

Amin (-)

Vi khuÈn

Teo d¹ dµyMuèiUng th

Polyphenol (l¸ chÌ) Vitamin C Tocophenol Hîp chÊt Alkyl (hµnh, tái) Flavonoid (cã trong nhiÒu lo¹i TV) Flavon (chanh) Quercetin (t¸o)

Xö lý nhiÖt ®é cao t¹o PAHs (r¸n, n íng, hun khãi…) ¦íp muèi Nitrit D l îng HCTS, thó y Hãa chÊt th«i nhiÔm §éc tè nÊm mèc (Aflatoxin) ChÊt bÐo, r îu Nitrat

TPCN HỖ TRỢ PHÒNG CHỐNG UNG THƯ DẠ DÀY:

VAI TRÒ TPCN – CHẤT XƠ VỚI CHU TRÌNH VAI TRÒ TPCN – CHẤT XƠ VỚI CHU TRÌNH GAN – RUỘTGAN – RUỘT

Hemoglobin

Bilirubin tự do

Bilirrubin liên hợpBilirrubin liên hợp

Acetyl -CoA

Cholesterol

• Acid mật• Muối mật

Tác dụng của mật

•Dịch mật kiềm, có tác dụng trung hòa dịch vị• Nhũ hóa Lipid Hấp thụ• hấp thụ vitamin tan trong dầu: A, D, E, K• nhu động ruột• Bài xuất chất độc

Bilirubin tự do

• Urobilinogen• Stercobilinogen

• Urobilin• Stercobilin

Phân (vàng da cam)

• TC: 132 g/d•Tương đương 17,9g chất xơ / d

TRỰC TRÀNG

RUỘT GIÀ

RUỘT NONTPCN: Chất xơ

Xơ hòa tan(Cám)

Tăng khối phân

Xơ hòa tan(bắp cải)

Kích thích lên men do VK ruột

Hấp thụ acid mật ở ruộtNgắt chu trình Gan – Ruột

Phân đào thải nhanh cải thiện chuyển

hóa L, P

Tác dụng của chất xơ

•Chống táo bón• Chống viêm ĐT, trực tràng•Chống trĩ• K trực tràng• sỏi mật• suy mạch vành

Giảm

Nước tiểu (vàng cam)

Tái hấp thu mật phần lớn

Enzym VK yếm khí

UNG THƯ VÚCÁC YẾU TỐ LÀM TĂNG VÀ GIẢM NGUY CƠ UNG THƯ VÚ

Bằng chứng Giảm nguy cơ Tăng nguy cơThuyết phục Phát triển nhanh và quá cỡ

Gần như chắc chắn Rau xanh Trái cây

Thể trọng cao Tăng cân ở tuổi trưởng thành Rượu

Có khả năng Hoạt động thể lực Chất xơ Carotenoid

Tổng số chất béo Chất béo no Thịt đỏ

Chưa đủ căn cứ Vitamin C Isoflavon Cá

Protein động vật Dư lượng hóa chất

Ung thư vú

Không sinh đẻCó thai lần đầu muộnMạn kinh muộnPhơi nhiễm với bức xạ ion khi >40 tuổiDi truyền

Oestrogen Prolactin

Axit béo noAxit béo không no

Chế độ ăn nhiều béoChế độ ăn thực vật

Axit béo không no

Rau quảChất xơCarotenoidIsoflavon (đậu tương)Vitamin CCá

Chế độ ăn nhiều thịt đỏChất béo bão hòaUống rượuTăng cânDư lượng hóa chất

TPCN HỖ TRỢ PHÒNG CHỐNG UNG THƯ VÚTPCN HỖ TRỢ PHÒNG CHỐNG UNG THƯ VÚ

UNG THƯ PHỔI

CÁC YẾU TỐ LÀM TĂNG VÀ GIẢM NGUY CƠ UNG THƯ PHỔI

Bằng chứng Giảm nguy cơ Tăng nguy cơ

Thuyết phục Rau quả

Gần như chắc chắn Carotenoid Hút thuốc

Có khả năng Vận động thân thể Vitamin E Vitamin C Selen

Tổng số chất béo Chất béo no Cholesterol Rượu

UNG THƯ GAN

CÁC YẾU TỐ LÀM TĂNG VÀ GIẢM NGUY CƠ UNG THƯ GAN

Bằng chứng Giảm nguy cơ Tăng nguy cơ

Thuyết phục Viêm gan B, C Rượu Aflatoxin

Gần như chắc chắn

Có khả năng Rau xanh

Chưa đủ căn cứ Selen Sắt

Các nguy cơ ung thư khác

Khoang miệng

Mũi họng

Thanh quản

Thực quản

Tụy Tiền liệt tuyến

Bàng quang

Chất béo no +

Chất xơ - -

Rau quả - - - - - - - - - - - - - -

Rượu ++ ++ +++

TP ướp muối, xông khói

Ung thư

•Ghi chú:Ăn nhiều gây tăng nguy cơ (+)Thuyết phục: +++Gần như chắc chắn: ++Có khả năng: +

Ăn nhiều giảm nguy cơ (-)- - -- --

TỔNG HỢP CÁC YẾU TỐ NGUY CƠ UNG THƯ

Bằng chứng Giảm nguy cơ ung thư Tăng nguy cơ ung thư

Thuyết phục Hoạt động thể lực (đại tràng) Thừa cân và béo phì (thực quản, đại trực tràng, vú sau mạn kinh, nội mạc tử cung, thận)Rượu (khoang miệng, hầu họng, thanh quản, thực quản, vú, gan).Aflatoxin (Gan)Cá muối kiểu Trung Quốc (mũi, hầu).

Gần như

chắc chắn

Rau xanh và trái cây (Khoang họng, thực quản, dạ dày, trực tràng)

Thịt bảo quản (đại trực tràng).Muối và thực phẩm bảo quản bằng muối (dạ dày)Đồ uống và thực phẩm quá nóng (Khoang miệng, hầu họng, thực quản)

Có thể

không đầy đủ

Chất xơĐậu nànhCáAcid béo no n-3CarotenoidVitamin B2, B6, Folat, B12, C, D, E.Canxi, kẽm, sêlenCác thành phần thực vật không phải chất dinh dưỡng (hợp chất tỏi, Flavonoid, Isoflavon, Lignan)

Các chất béo động vật.Các amin khác vòngCác Hydrocarbon thơm nhiều vòngCác Nitrosamin

LỜI KHUYÊN PHÒNG NGỪA UNG THƯ

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Quỹ Quốc tế nghiên cứu ung thư (World Cancer Research Fund) đã dưa ra lời khuyên phòng ngừa ung thư như sau (1997):

1. Chọn chế độ ăn ưu thế là thức ăn nguồn gốc thực vật, phong phú về rau quả, đậu, khoai, củ, các loại hạt, ít các loại thực phẩm từ chất bột tinh chế đã qua chế biến.

- Chế độ ăn dựa vào thức ăn nguồn gốc thực vật chứa các vitamin, chất khoáng thiết yếu, chất xơ và thành phần khác giúp cơ chế chống đỡ với các yếu tố gây ung thư. Thức ăn này thường ít chất béo, ít năng lượng nên còn giúp kiểm soát được cân nặng cơ thể.

- Hạn chế dùng các thực phẩm chế biến vì các thức ăn này thường có nhiều chất béo, muối, thịt và đường tinh chế, đồng thời quá trình chế biến có thể phá hủy nhiều chất dinh dưỡng và các thành phần khác có vai trò bảo vệ cơ thể chống ung thư.

2. Ăn nhiều rau tươi và quả chín- Nên dùng hàng ngày từ 400-800g. Các bằng chứng khoa học cho thấy chế đọ ăn đủ rau quả có thể giảm tới 20%nguy cơ bị ung thư.- Tác dụng bảo vệ của rau quả với ung thư là do sự tương tác phức tạp giữa vitamin, khoáng chất, chất xơ và các thành phần hóa học khác có trong rau quả.- Các loại rau lá xanh, cải bắp, cà rốt, cà chua, chanh rất có giá trị. Từ đây cũng có thể sản xuất ra các sản phẩm TPCN thuận tiện cho người tiêu dùng.

3. Giới hạn lượng thịt màu đỏ không quá 80g/ngày, nên dùng cá, thủy sản, thịt gia cầm, chim thay thế. Bằng chứng đã cho thấy, sử dụng nhiều thịt đỏ có liên quan nguy cơ ung thư vú, đại trực tràng.

4. Duy trì cân nặng nên có và vận động thể thao đều đặn.

- Thiếu hoặc thừa cân đều tăng nguy cơ ung thư. Duy trì chỉ số BMI ở khoảng 18,5-23,0. Ở tuổi trưởng thành cân nặng dao động không quá 5,0kg, không nên để càng lớn tuổi càng tăng cân, nhất là sau mãn kinh.

- Cần duy trì chế độ vận động thân thể (tập thể dục, thể thao, đi xe đạp, đi bộ, làm vườn, khiêu vũ…)

5. Không uống rượu quá nhiều- Nếu có uống rượu, chỉ nên uống ít. Theo

khuyến cáo của WHO, nam giới không uống quá 3 đơn vị rượu/ngày và nữ giới không uống quá 2 đơn vị rượu/ngày (một đơn vị rượu tương đương 330ml bia 4% hoặc 125ml rượu vang 11%, hoặc 75ml rượu 20% hoặc 40ml rượu nặng 40%).

- Nguy cơ ung thư tăng lên khi vừa uống rượu, vừa hút thuốc.

6. Sử dụng thực phẩm ít béo và ít muối.- Nên sử dụng các thực phẩm ít chất béo bão

hòa, đặc biệt là từ nguồn gốc động vật (dùng sữa gầy, không dùng quá nhiều và thường xuyên các thức ăn xào, rán, các bánh ngọt nhiều chất béo…).

- Phần lớn các thực phẩm chế biến đều chứa nhiều muối và chất béo. Ăn nhiều thực phẩm béo không những tăng nguy cơ ung thư mà còn tăng nguy cơ thừa cân, béo phì, đó lại là nguy cơ làm tăng ung thư.

7. Chế biến và bảo quản thực phẩm an toàn, hợp vệ sinh:

- Một số nấm mốc phát triển ở thực phẩm có thể gây ra ung thư. Nên bảo quản lạnh các thực phẩm tươi sống và sử dụng trong thời gian cho phép. Không dùng thực phẩm bị mốc, đặc biệt các loại hạt. Hạn chế ăn thường xuyên thịt, cá, thức ăn rán, nướng ở nhiệt độ quá cao.

- Các thực phẩm qua chế biến (lạp xường, xúc xích…) thường có nitrat và nitrit, khi vào cơ thể kết hợp với các amin để tạo thành Nitrosamin, là chất đã xác định có thể gây ung thư. Quá trình hun khói cũng có thể tạo ra các chất gây ung thư. Bởi vậy, không nên ăn các thực phẩm này thường xuyên, liên tục.

8. Không hút thuốc lá: Hút thuốc lá vừa gây độc hại, nguy cơ ung thư cho người hút và người xung quanh.

TPCN VÀ BỆNH XƯƠNG KHỚP

CHỨC NĂNG CỦA BỘ XƯƠNG

1. Nâng đỡ cơ thể

2. Bảo vệ làm chỗ dựa cho các cơ quan

3. Vân động (cùng hệ cơ, khớp)

4. Tạo huyết

5. Kho dự trữ chất khoáng (Calci)

Loãng xương

Loãng xương là quá trình giảm khoáng của xương do sự điều chuyển Calci từ xương vào máu bởi tác dụng ưu thế của hủy cốt bào (Osteoclast) so với tạo cốt bào (Osteoblast).

Loãng xương khác với nhuyễn xương (Osteomalacia) là dạng khác của giảm khoáng do thiếu Vitamin D.

Phân loại loãng xương

I. Loãng xương nguyên phát:

+ Týp I: Loãng xương sau mãn kinh.

+ Týp II: Loãng xương ở người già (do lão hóa).

II. Loãng xương thứ phát: do các nguyên nhân gây thiếu Ca.

Các yếu tố nguy cơ gây loãng xương

1.Mãn kinh sớm: sự giảm Oestrogen là nguyên nhân gây loãng xương.

2. Nữ giới.3. Di truyền.4. Cấu trúc xương mỏng.5. Chỉ số khối cơ thể (BMI) thấp: thể hiện cân

nặng cơ thể thấp.6. Hút thuốc lá: làm giảm tỷ trọng xương.7. Nghiện rượu: do ảnh hưởng chuyển hóa

protein, Ca, độc với cốt bào.8. Lối sống tĩnh tại: làm giảm khối lượng

xương.9. Chế độ ăn: nghèo Ca, nghèo các Vitamin,

khoáng chất.10.Ít tiếp xúc với ánh nắng mặt trời.

3 yếu tố cơ bản liên quan khối lượng và tỷ trọng xương:

Chế độ ăn

Hormone sinh dục

Hoạt động thể lực

Vai trò CHẾ ĐỘ ĂN

1. Cung cấp các chất cần thiết để tạo xương, duy trì và hồi phục xương trong suốt cuộc đời:- Protein- Ca- Vitamin C, D, K- Chất khoáng: P, Cu, Mn, Mg2. Chế độ ăn có vai trò duy trì sự cân bằng:

Tổ chức xương là nguồn dự trữ Ca và P, quyết định sức mạnh của hệ thống cơ, xương

Ăn vào

[ Ca, P]

Thải ra

[Ca, P]

Vai trò của Hormone

Các Hormone có vai trò quan trọng trong cân bằng động của xương, cả ở trẻ em và người lớn, bao gồm:

1. Hormone tuyến giáp.2. Hormone tuyến cận giáp.3. Hormone sinh dục.

Vai trò của Hormone sinh dục

1. Ở cả nam và nữ, hàm lượng bình thường của Hormone sinh dục cần thiết cho sức khỏe của xương.

2. Những người phụ nữ ở thời kỳ sinh sản ngắn (chậm thấy kinh và tắt kinh sớm) có nguy cơ loãng xương cao.

3. Hormone Ostrogen có vai trò điều hòa khối lượng xương, do đó ở giai đoạn mãn kinh, do giảm Ostrogen nên cũng giảm khối lượng xương.

4. Ở phu nữ sau mãn kinh, chế độ ăn thiếu Ca, khối lượng xương có thể giảm tới 15% do thiếu Oestrogen và 16% do thiếu Ca và Vitamin D.

Khuyến cáo: Bổ sung vào chế độ ăn hàng ngày Ca, vitamin D, Hormone sinh dục.

Vai trò của Calci

1. Ca là nguyên tố nhiều nhất trong cơ thể chiếm 1,6% trọng lượng cơ thể, khoảng 1000-1500g.

+ Ca là thành phần chính của xương, răng, móng: 99%, còn 1% ở máu, dịch ngoài bào và tổ chức phần mềm.

+ Cùng với P, Mg, Ca có vai trò hàn gắn các điểm xương bị tổ thương, giúp xương phát triển và giữ được tính cứng chắc.

2. Là thành phần chính trong quá trình cốt hóa của xương.

3. Do phải chịu sức nén của cơ thể và sự ma sát khi vận động, các tế bào xương ở đầu khớp xương bị vỡ ra, rồi lại được tái tạo. Quá trình này cần có:

- Vitamin kích thích sự hấp thu Ca.- Mg điều phối Ca vào xương.- Ca cùng với P tạo ra những tế bào xương mới.4. Ca giữ vai trò truyền dẫn thông tin thứ hai trong

hoạt động của cơ thể, tham gia vào toàn bộ các hiện tượng của cơ thể và công năng của tế bào.

5. Ca còn liên quan đến quá trình đông máu, hiện tượng co cơ, nhịp đập của tim. Tỷ lệ Ca ở màng tế bào, trong tế bào và nhân tế bào có ảnh hưởng quyết định tới năng lượng tế bào.

6. Trẻ sơ sinh, trẻ em ở tuổi lớn, phụ nữ mang thai, phụ nữ cho con bú, sau mãn kinh, người già,người bị gãy xương co nhu cầu cao Ca. Người trưởng thành, người có thói quen uống nước có ga, uống cafe hàng ngày, uống thuốc Corticoid đều cần được bổ sung Ca.

TPCN hỗ trợ phòng chống các bệnh về xương và khớp

I. TPCN phòng chống các bệnh về xương:1. TPCN bổ sung Calci làm cho quá trình cốt hóa hoàn thiện hơn, giảm nguy cơ

thiếu Ca phòng tránh được nhiều chứng bệnh:

Bổ sung Ca

Phát triển

Phòng chốngchứng, bệnh

1. Trẻ em

2. Thiếu niên

3. Phụ nữ có thai

4. Phụ nữ cho con bú

5. Phụ nữ sau mãn kinh

6. Người già

4. Miễn dịch

5. Thần kinh

6. Cơ bắp

7. Cơn đau sinh trưởng

8. Cơn đau dạ dày-ruột

9. Vôi hóa

1. Còi xương

2. Loãng xương

3. Gãy xương

10. Đông máu, chảy máu

11. Hoạt động của tim

2. TPCN bổ sung vitamin A, B,Cu,Zn,Mg,F là các yếu tố có tác dụng tích chứa Ca ở xương.

3. TPCN bổ sung vitamin K cần thiết cho quá trình carboxyl-hóa của Osteocalcin, là chất cơ bản của xương. Nếu nồng độ vitamin K thấp trong khẩu phần có liên quan nguy cơ gãy xương.

4. TPCN bổ sung vitamin C có ảnh hưởng tốt tới chất Collagen ở khung xương, thiếu vitamin C dễ tạo thành các khuyết tật của xương.

5. TPCN bổ sung vitamin D, phòng chống bệnh còi xương, nhuyễn xương. Khi tiếp xúc với ánh nắng mặt trời hạn chế, nên bổ sung vitamin D với liều 5-10µg/ngày

6. Chế độ ăn nhiều chất Protein sẽ làm tăng bài tiết Ca qua nước tiểu, tuy nhiên nếu ăn lương Protein thấp cũng không tốt với xương. Do đó cần duy trì hàm lượng Protein thích hợp trong khẩu phần ăn.

7. Khuyến cáo dự phòng loãng xương:7.1. Tăng thêm các thức ăn giàu Ca: sữa và các sản

phẩm từ sữa (phomat). Tùy theo đối tượng nên dùng TPCN bổ sung Ca, vitamin và khoáng chất.

7.2. Trong khẩu phần ăn nên dùng lượng Protein từ động vật vừa phải, nếu ăn nhiều tăng thải Prtein qua nước tiểu, cần bổ sung Ca.

7.3. Ăn tăng cường rau và trái cây.7.4. Hoạt động thể lực vừa phải ở người già và tăng

cường ở người trẻ.7.5. Giảm khẩu phần Na.

7.6 Tránh hút thuốc, hạn chế uống rượu.7.7 Có thời gian hoạt động ngoài trời nhất định. Các

cụ già nên có thời gian “tắm nắng” hàng ngày. để tổng hợp vitamin ở dưới da.

7.8 Duy trì cân năng nên có (dựa trên BMI). Gầy là nguy cơ loãng xương.

7.9 Ở người có khẩu phần Ca thấp (dưới 400-500mg/ngày) nên sử dụng TPCN bổ sung Ca và vitamin D.

7.10 Ở các đối tượng có nhu cầu Ca cao: phụ nữ có thai, phụ nữ cho con bú, trẻ em người bị gãy xương, phụ nữ mạn kinh, người già nên sử dụng TPCN bổ sung Ca, vitamin và khoáng chất thích hợp.

II. TPCN phòng, chống bệnh về bệnh khớp

1. TPCN bổ sung các vi chất nên có tác động gián tiếp tới khớp thông qua nâng cao sức khỏe chung, ví dụ: phòng chống rối loạn chuyển hóa, bệnh tim mạch, tiểu đường, chống oxy hóa… nên tác động tới chức năng khớp.

2. TPCN ức chế các yếu tố gây viêm và các Cytokin gây viêm, phòng chống được viêm khớp.

3. TPCN tác động trực tiếp tới khớp:+ Sụn cá, sụn gà có tác dụng chống bệnh khớp.+ Collagen: có tác dụng tái tọa cấu trúc các mô liên kết với liều lượng nhỏ.+ Glucozamin có tác dụng chống thoái hóa khớp.+ Silic: tham gia tái tạo sụn khớp và mô liên kết.Flour tham gia tái tạo cấu trúc xương và sụn.+ Vitamin B tham gia chuyển hóa đường và Protein, vitamin C, viatmin E,

Selen có tác dụng chống gốc tự do, có tác dụng bảo vệ khớp.+ Lưu huỳnh có tác dụng tái tạo sụn.+ Axit béo no n-3 có tác dụng thúc đẩy sự sinh sản các yếu tố chống Cytokin

gây viêm và phòng chống thấp khớp

4. TPCN có nguồn gốc thảo dược có tác dụng phòng chống bệnh khớp: Actiso, Ba kích, Bạc hà, Bạch chỉ, Bạch thược, Bồ công anh, Cẩu tích, Cà gai leo, Chìa vôi, Cỏ xước, Cốt khí cư, Dây đau xương, Mẫu đơn, Mộc qua, Nghệ, Ngưu tất, Sa nhân, Tục đoạn, Vòi voi, Hy thiêm, Xuyên khung, Xương bồ, Thiên niên kiện…

5. TPCN có nguồn gốc động vật có tác dụng với bệnh xương khớp: hổ, gấu, rắn, khỉ, ong, kỳ đà, tê giác, tắc kè….

TPCN VÀ BÉO PHÌ

CHUYỂN HÓA: Toàn bộ những phản ứng hóa học xảy ra thường xuyên liên tục ở mọi tế bào của cơ thể và dịch thể

Quá trình dị hóa: (phản ứng thoái hóa) Là phản ứng phân chia1 phân tử ra

thành các phân tử nhỏ hơn.

Quá trình đồng hóa (Phản ứng tổng hợp):Là phản ứng ghép các phân tử nhỏ

lại thành phân tử lớn hơn

CHUYỂN HÓA NĂNG LƯỢNG

GLUCID LIPID PROTID

1. Dạng vận chuyển Glucose, Fructose, Galactose.2. Dạng kết hợp P, L3. Dạng dự trữ: Glycogen (cơ, gan)

1. VLDL: chứa nhiều TG.2. IDL: TG ít hơn3. LDL: chỉ có cholesterol và Phospholipid.4. HDL: * 50% là Protid * 50% là Lipid

1. Dạng vận chuyển: acid amin, albumin,Globulin, Fibrinogen.2. Cấu trúc: cơ, tế bào.3. Dự trữ: ở tế bào

1. Năng lượng tiêu hao để duy trì cơ thể: Chuyển hóa cơ sở, vận cơ, điều nhiệt; tiêu hóa.2. Năng lượng tiêu hao cho phát triển cơ thể: 3 Kcal/1g thể trọng.3. Năng lượng tiêu hao cho sinh sản: 60.000 Kcal cho mang thai; Giai đoạn đầu mang thai: Tăng thêm 150 Kcal/d; Giai đoạn cuối: Tăng thâm 300 Kcal/d;Giai đoạn cho con bú (để tổng hợp: 500-600 ml sữa/d): cần 550kcal/d.

Bilan năng lượng cân bằng: Năng lượng ăn vào = năng lượng tiêu hao.

1. Tham gia cấu trúc tạo hình2. Tham gia hoạt động chức năng

3. Cung cấp năng lượng (70%)

1. Tham gia cấu trúc tạo hình2. Tham gia hoạt động chức năng

3. Cung cấp năng lượng (18-25%)

1. Tham gia cấu trúc tạo hình, KT, men.2. Tham gia hoạt động chức năng

3. Cung cấp năng lượng (12-15%)

Các yếu tố ảnh hưởng tốc độ oxy hóa lipid

Acid béo tự do

Lượng O2

Nhiệt độ

Nước

Năng lượng mặt trời và tia ion: tia UV, sóng ngắn.

Trạng thái Lipid: bề mặt tiếp xúc

Ion kim loại chuyển tiếp: Fe, Cu, Mn.

Các yếu tố kìm hãm: các chất chống oxy hóa (chống gốc tự do)

Vai trò của Cholesterol trong cơ thể.(Nồng độ Chol. TP: 200mg%)

Là chất cần thiết cho cơ thể

Nguồn gốc

1. Tham gia cấu tạo màng TB

2. Tổng hợp Hormone Steroid:•Hormone sinh dục.•Hormone thượng thận

3. Tổng hợp Vitamin D ở da

4. Tổng hợp acid mật, muối mật ở gan

1. Ngoại sinh: Ăn vào: 300-500mg/d

2. Nội sinh: Tổng hợp từ:• Tế bào gan.• (Ruột) 1g/d

CHU TRÌNH CHUYỂN HÓA CHOLESTEROL

RUỘT

GANTúimật

Tổng hợp mật, muối mât

Cholesterol

Thận

Nước tiểu

HDLTiểu thể

LDLVLDLMẬTTái hấpthu

Acid mật

Thực phẩm

TẾ BÀO

Cholesterol

TB datạo Vitamin D

TB tạo màng

TB gantạo muối

mật, acid mật

TB sinh dục,thượng thậntạo Hormone

steroid

Triglycerid

RỐI LOẠN CHUYỂN HÓA CHOLESTEROL

1. Tăng Chol. trong máu:+ Nguyên nhân:(1) Ăn nhiều các TP giàu cholesterol: lòng

đỏ trứng, mỡ động vật, gan, não…(2) Do kém đào thải, ứ lại trong cơ thể: vàng

da, tắc mật.(3) Tăng huy động: tăng cùng với Lipid

máu: tiểu đường tụy, hội chứng thận hư.(4) Do thoái hóa chậm: thiểu năng tuyến

giáp, tích đọng Glycogen trong TB gan.+ Hậu quả: Cholesterol máu tăng cao và

kéo dài, sẽ xâm nhập vào TB gây rối loạn chức phận TB các cơ quan: bệnh u vàng, xơ gan, nặng nhất là VXĐM.

2. Giảm Cholesterol:+ Nguyên nhân:(1) Tăng đào thải.

(2) Giảm hấp thu: viêm ruột, lỵ amíp, Basedow.

(3) Bẩm sinh

(4) Khẩu phần ăn thiếu, không đủ cholesterol.

+ Hậu quả:(1) Thiếu nguyên liệu để sản xuất

Hormone Steroid (Hormone sinh dục và thượng thận).

(2) Thiếu nguyên liệu để sản xuất acid mật, muối mật.

(3) Thiếu nguyên liệu sản xuất vitamin D ở da.

(4) Ảnh hưởng cấu trúc màng.

Chế độ ăn nhiều chất béo, thành phần tương quan các chất béo trong khẩu phần liên quan đến bệnh tim mạch & K:WHO/FAO (1996): Preparation and Use of Food bases dietary guidelines (Geneva).

1. Các acid béo no: Lauric: C12: O Làm ↑ cholesterol TP Myristic: C14: O ↑ Lipid huyết. Palmitic: C16: O Làm ↑ LDL

- Thúc đẩy VXĐM

- Tăng sinh cơ trơn thành mạch

- Tăng ngưng tụ tiểu cầu

2. Các acid béo thể trans: là thể đồng phân được hình thành khi hydrogen hóa các acid béo chưa no ở các loại dầu lỏng chuyển sang thể rắn hơn, có độ chảy cao hơn và ổn định hơn. Tác dụng các acid béo này tương tự các acid béo no.

3. Các acid béo chưa no:[Hodgson J.; Wahlqvist, M.L – 1999]:

3.1. Nhóm acid béo chưa no ω – 6: acid Linoleic:

18: 2, ω – 6 → tiền chất của acid Arachidonic:Nhiều trong dầu thực vật:

+ Khi khẩu phần giàu chất AO:

- Làm ↓ cholesterol.

- ↓ LDL

- ↓ nguy cơ mạch vành

+ Khi khẩu phần nghèo AO:

- ↑ nguy cơ động mạch vành.

- ↑ nguy cơ K.

+ Nhu cầu: 3-12% năng lượng

3.2. Nhóm acid béo chưa no ω – 3: acid Linolenic: 18:3, ω – 3 → tiền chất (kéo dài và khử) của:

- EPA (Eicosapentaenoic acid): 20:5, n – 3.- DHA (Docosahexaenoic acid): 22:6, n – 3.Nhiều trong cá, dầu cá.+ Tác dụng: - ↓ cholesterol.- ↓ TG.- Chống loạn nhịp tim, rung tâm thất.- Chống hình thành huyết khối.-↓ HA ở HA cao thể nhẹ+ Nhu cầu: 0,5 – 1,0% năng lượng.

TÌNH HÌNH VÀ XU THẾ

Béo phì ở Mỹ: ở người trưởng thành

Nam: 20%

Nữ: 25%Canada: 15% (cả 2 giới)Hà Lan: 8%Anh : 16%Béo phì ở trẻ em: Không ngừng gia tăngỞ Việt Nam: + Ở trẻ em có khu vực đã 15.20%

+ Lứa tuổi 15 – 49: 10,7%

+ Lứa tuổi 40 – 49: 21,9%.

QUÁ TRÌNH HIỆN ĐẠI HÓA – ĐÔ THỊ HÓA

• Béo phì là đợt sóng đầu tiên của một nhóm các bệnh mạn tính không lây.• Béo phì sẽ dẫn dắt theo đái tháo đường, tăng HA, rối loạn chuyển hóa lipid, bệnh động mạch vành.

“ Hội chứng Thế giới mới” New World Syndrom!

1. BÐo ph×: BÐo ph× lµ sù t¨ng c©n nÆng c¬ thÓ qu¸ møc trung b×nh do t¨ng qu¸ møc tû lÖ khèi mì toµn th©n, g©y ¶nh h ëng xÊu ®Õn søc kháe.

Hoặc: Sự tích lũy quá dư thừa, lan rộng nhiều hay ít, của các mô mỡ dẫn đến sự tăng trên 20% (25%) cân nặng ước tính, phải tính đến chiều cao và giới tính.

§ÞNH NGHÜA:

Cách tính cân nặng lý tưởng – cân nặng “nên có”1. Công thức Lorentz:

PI (Nam) = S - 100 -

PI (Nữ) = S - 100 –

2. Ở xứ nóng: Có thể tính: PI

PI = (S – 100) x 0,9

Trong đó: * PI: Trọng lượng cơ thể (kg)

* S : Chiều cao (cm)

S-1504

S-1502

1. ChØ sè khèi c¬ thÓ:

B×nh th êng 18,5 - 24,9

Thõa c©n 25,0

TiÒn bÐo ph× 25, 0 - 29,9

BÐo ph× ®é 1 30,0 - 34,9

BÐo ph× ®é 2 35,0 - 39,9

BÐo ph× ®é 3 40,0

§èi víi ng êi tr ëng thµnh (WHO – 2002)

§¬n vÞ ®o bÐo ph×:

B×nh th êng 18,5 - 22,9

Thõa c©n 23,0

TiÒn bÐo ph× 23, 0 - 24,9

BÐo ph× ®é 1 25,0 - 29,9

BÐo ph× ®é 2 30,0

BMI (kg/m2)

> 10% > 25,0

BÐo ph× (Obesity) > 20% > 35,0

BÐo ph× bÖnh lý (Morbid Obesity)

> 100%

PHÂN LOẠI THỂ BÉO PHÌ

1. Thể phì đại:- Béo phì bắt đầu ở tuổi trưởng thành.- Số lượng TB mỡ là cố định.- Sự tăng trọng lượng là do tích mỡ trong

mỗi TB (phì đại).- Điều trị: giảm bớt các chất Glucid là có

hiệu quả.

2. Thể tăng sản – phì đại:- Ở tuổi thanh thiếu niên- Số lượng các TB mỡ tăng- Đồng thời phì đại các TB mỡ.- Khó điều trị hơn.

3. Vßng th¾t l ng (vßng eo, vßng bông - Waist Circumference):

+ Lµ chØ sè ®¬n gi¶n ®Ó ®¸nh gi¸ khèi l îng mì bông vµ mì toµn bé c¬ thÓ.

+ Nguy c¬ t¨ng lªn khi:

90cm ®èi víi nam

80cm ®èi víi n÷.

+ Nguy c¬ ch¾c ch¾n khi:

102cm ë víi nam

88cm ë n÷.

4. Tû sè vßng th¾t l ng/ vßng m«ng

(Waist - Hip Ratio) (W/H):

+ C¸ch ®o:

- §o vßng th¾t l ng: nh trªn.

+ §¸nh gi¸: Tû sè nµy 1,0 víi nam vµ 0,85 víi n÷ lµ c¸c ®èi t îng bÐo bông.

Theo WHO, ®èi víi Châu Á ng ìng cña tû sè nµy lµ: 0,9 víi nam vµ 0,8 víi n÷.

W = 90cm

W = 80cm

90,0¦ HW 80,0¦ H

- N¨ng l îng ¨n vµo lín h¬n n¨ng l îng tiªu hao

- ChÕ ®é ¨n giÇu lipid hoÆc ®Ëm ®é n¨ng l îng cao

- Møc thu nhËp cµng cao, khẩu phần Protid động vật, Lipid động vật cũng tăng lớn

2. Ho¹t ®éng thÓ lùc Ýt, lối sống tĩnh tại.

3. YÕu tè di truyÒn: Theo Mayer J. (1959)

- C¶ Bè vµ MÑ b×nh th êng: chØ cã 7% con ®Î ra bÞ bÐo ph×

- NÕu mét trong hai bÞ bÐo ph×: 40% con ®Î ra bÞ bÐo ph×

- C¶ Bè vµ MÑ bÐo ph×: 80% con ®Î ra bÞ bÐo ph×

4. Yếu tố kinh tế - xã hội:

-Ở các nước đang phát triển, béo phi như là đặc điểm của sự giàu sang, chủ yếu ở tầng lớp giàu, ít ở tầng lớp nghèo (do thiếu ăn)

- Ở các nước đã phát triển: béo phì chủ yếu ở tầng lớp nghèo, ít ở tầng lớp trên. Từ xã hội thiếu ăn chuyển sang đủ ăn hay có xu hướng ăn nhiều hơn nhu cầu.

+ T¨ng khèi l îng mì do:- T¨ng s¶n qu¸ møc khèi l îng tÕ bµo mì- Ph× ®¹i tÕ bµo mì+ Sù ph©n bè mì trong c¬ thÓ:- Mì tËp trung quanh eo l ng: bÐo ph× h×nh qu¶ t¸o

(bÐo bông, bÐo phÇn trªn, kiÓu ®µn «ng) nguy c¬ cho søc khoÎ nhiÒu h¬n cho c¬ thÓ v× nhiÒu mì trong æ bông.

- Mì tËp trung quanh h¸ng: bÐo ph× h×nh qu¶ lª ( bÐo phÇn thÊp, bÐo kiÓu ®µn bµ)

- BÐo ph× trÎ em: mì tËp trung ë tø chi. TÕ bµo mì t¨ng s¶n gÊp 3-5 lÇn nh ng kÝch th íc cã thÓ b×nh th êng.

Nguyên nhân béo phì – Ăn quá mức

Là nguyên nhân chủ yếu (95%)Ăn uống thức ăn nhiều quá nhu cầu

cơ thể.Ăn một lượng quá dư thừa là do:1. Tập quán gia đình2. Sự thỏa mãn xúc cảm hay làm dịu nỗi lo

âu mà một số người cảm nhận thấy sau khi ăn một lượng lớn thức ăn.

3. Sự giảm các hoạt động thể lực mà không giảm bớt khẩu phần ăn uống ở người già, người bất động, ít vận động.

4. Tăng tiết hoặc tăng hoạt tính Insulin, dẫn tới ăn nhiều, gây tăng chuyển Glucid thành mỡ.

5. Kích thích vùng dưới đồi: Cặp nhân bụng bên chi phối cảm giác thèm ăn, cặp nhân bụng giữa chi phối cảm giác chán ăn. Thực tế gặp: sau chấn thương, viêm não…gây ăn nhiều

Nguyên nhân béo phì – Nguyên nhân nội tiết (hiếm gặp)

1. Hội chứng Cushin và những tổn thương dưới đồi:

- Mỡ phân bố đều ở mặt, cổ, bụng (phần trên cơ thể)

- Chân tay mảnh khảnh.2. Chứng tăng tiết Insulin do u: béo phì

do tăng sự ngon miệng và tạo mỡ từ Glucid.

3. Giảm năng tuyến giáp: (phù niêm)- Giảm chuyển hóa cơ bản.- Tích mỡ nhiều nơi, cân đối, kết hợp tích

nước.4. Trạng thái bị hoạn nhẹ (Hội chứng phì

sinh dục)- Mô mỡ tăng quanh háng trên đùi, mông

(phần dưới cơ thể)- Do tổn thương vùng dưới đồi, suy giảm

tuyến sinh dục.

Nguyên nhân béo phì – Giảm huy động

+ Thực nghiệm cắt thần kinh giao cảm bụng: gây tích mỡ quanh thận.

+ Cắt hạch giao cảm thắt lưng: tích mỡ ở vùng khung chậu và bụng.

+ Chấn thương cột sống gây tổn thương giao cảm gây tích mỡ vùng tổn thương.

CƠ CHẾ: - Hệ giao cảm (Cate cholamin):

Làm tăng thoái hóa mỡ.- Hệ phó giao cảm (phế vị): Làm

tăng tích mỡ

Nguyên nhân béo phì – Giảm vận động thể lực

NĂNG LƯỢNGĂN VÀO

VẬN ĐỘNG THỂ LỰC

NĂNG LƯỢNG TIÊU HAO

Chuyển hóa cơ bản 70%

Sinh nhiệt 15%

Lao động thể lực 15%

T¸c h¹i cña bÐo ph×:

1. MÊt sù tho¶i m¸i trong cuéc sèng:- Khã chÞu vÒ mïa hÌ do líp mì dµy nh 1 líp c¸ch nhiÖt- Th êng cã c¶m gi¸c mÖt mái, ®au ®Çu, tª buån hai ch©n.2. Gi¶m hiÖu suÊt trong lao ®éng:- MÊt nhiÒu th× giê vµ ®éng t¸c cho mét c«ng viÖc do c¬ thÓ qu¸ nÆng nÒ.- DÔ bÞ TNL§, TNGT do gi¶m sù lanh lîi, ph¶n øng chËm ch¹p.3. Nguy c¬ bÖnh tËt cao: Ng êi bÐo ph× tû lÖ bÖnh tËt cao vµ tû lÖ tö vong còng cao.

+ BÐo ph× lµ mét yÕu tè nguy c¬ bÖnh tim m¹ch vµnh (chØ ®øng sau tuæi vµ rèi lo¹n chuyÓn hãa lipid).- Nguy c¬ cao h¬n khi tuæi cßn trÎ mµ bÞ bÐo bông.- Tû lÖ tö vong do m¹ch vµnh còng t¨ng h¬n khi bÞ thõa c©n, dï chØ 10% so víi trung b×nh.+ Ng êi bÐo ph× cã nguy c¬ cao HA h¬n ng êi b×nh th êng.+ Ng êi bÐo ph× cã tû lÖ ®ét quþ cao h¬n ng êi b×nh th êng.

BÐo ph× vµ bÖnh tim m¹ch:BÐo ph× vµ bÖnh tim m¹ch:

+ Khi BMI t¨ng lªn th× nguy c¬ ®¸i ® êng kh«ng phô thuéc vµo insulin (NIDDM) còng t¨ng lªn.

BÐo ph× vµ ®¸i th¸o ® êng:BÐo ph× vµ ®¸i th¸o ® êng:

+ BÐo ph× lµm t¨ng nguy c¬ sái mËt gÊp 3 - 4 lÇn ng êi b×nh th êng.+ Ng êi bÐo ph×, cø 1kg mì thõa lµm t¨ng tæng hîp 20mg cholesterol /ngµy. T×nh tr¹ng ®ã lµm t¨ng bµi tiÕt mËt, t¨ng møc b·o hßa cholesterol trong mËt cïng víi møc ho¹t ®éng cña tói mËt gi¶m dÉn tíi t¹o thµnh sái mËt.

- Gi¶m chøc n¨ng h« hÊp.- Rèi lo¹n x ¬ng: viªm x ¬ng khíp (®Çu gèi vµ h«ng).- T¨ng nguy c¬ ung th : ®¹i trµng, vó, tö cung.- T¨ng nguy c¬ bÖnh Gót.

BÐo ph× vµ sái mËt:

BÐo ph× vµ c¸c nguy c¬ søc kháe kh¸c:

1. Giảm năng lượng đưa vào, đặc biệt giảm chất béo, tăng chất xơ trong chế độ ăn

2. Thay đổi hành vi:

- Thay đổi thói quen ăn uống đã gây béo phì.

- Chế độ ăn hạn chế calo: chế độ 1200 Kcalo/ngày sẽ giảm được 0,5kg/tuần.

3. Tăng năng lượng tiêu hao bằng LĐ thể lực, TDTT.

- Áp dụng chế độ luyện tập theo 4 nguyên tắc: tăng dần, thường xuyên, toàn diện, thực sự thực tế.

- Đi bộ: 5km tiêu hao 200 Kcalo

4. Sử dụng TPCN và thuốc:

- Trà, viên giảm béo...

- TPCN: chất xơ.

- Có nhiều sp TPCN hỗ trợ giảm béo phì

5. Can thiệp phẫu thuật: hạn chế

- Mổ lấy bớt mỡ

- Hút mỡ.

- Nối hỗng tràng – hồi tràng.

- Tạo hình dạ dày.

§iÒu trÞ bÐo ph×:§iÒu trÞ bÐo ph×:

+ ChÕ ®é ¨n gi¶m n¨ng l îng: 800 - 1500 Kcal- ChÕ ®é ¨n giÇu chÊt x¬, Ýt chÊt bÐo, ®ñ protein, vitamin, kho¸ng chÊt.- Thay ®æi thãi quen, tËp qu¸n ¨n uèng.

+ Çc thùc phÈm nªn dïng:- G¹o tÎ, khoai, ®Ëu.- ThÞt Ýt mì, t«m cua, ç Ýt bÐo.- Giß n¹c, s÷a chua, s÷a t¸ch b¬, s÷a ®Ëu nµnh.- Rau qu¶ çc lo¹i.- DÇu mì h¹n chÕ: 10 - 12 g/ ngµy.- Muèi: 6g/ ngµy.

Ức chế cảm giác thèm ăn1

• Gây cảm giác no lâu• Giảm cảm giác trống rỗng dạy dày

Giảm hấp thu mỡ, chất dinh dưỡng3

Tăng thoái hóa mỡ dự trữ4

Tăng đào thải5

Cơ chế SP TPCN Cơ chế SP TPCN giảm cân giảm cân

chống béo phìchống béo phì

TPCN VÀ CHỨC NĂNG GAN

CHỨC NĂNG GAN VÀ NGUY CƠ TỔN THƯƠNG GAN:

I. GAN VÀ CHỨC NĂNG CỦA GAN:

Cơ quan to nhất cơ thể

Vừa có chức năng ngoại tiết

Vừa có chức năng nội tiết

Vừa là kho dự trữ nhiều chất

Vừa là trung tâm chuyển hoá quan trọng

Chức năng gan gắn liền với sinh mạng

Gan là nhà máy năng lượng của cơ thể

Glycogen

CHỨC NĂNG CỦA GAN

1. Chuyển hoá:

Chuyển hoá Glucid: Tổng hợp và thoái hoá

Chuyển hoá Lipit:•Tổng hợp acid béo.•Oxy hoá acid béo.•Chuyển hoá Cholesterol.

Chuyển hoá protid:•Thoái hoá + Tổng hợp•Tổng hợp các men

2. Tạo mật Tiết mật

3. Dự trữ

Protein

Vitamin tan trong dầu: A,D,E,K.

Vitamin B12

CHỨC NĂNG CỦA GAN

4.Tạo phá huỷ hồng cầu máu

5.Chống độc

Phản ứng hoá học

Tạo ure

Liên hợp:

•Với Glucuro•Với Sulfat•Với Glycol•Với Methyl

Oxy hoá khử: Phá huỷ chất độc

Cố định và đào thải qua mật: KL, màu

Chức năng khử NH4+

của ganProtein

RuộtAxitamin(Vk+men)

Tổ chức

Axit amin

NH4+ngoại sinh(4g/24h)

NH4+ nội sinh (độc)(não, cơ, tổ chức)

Glutamin + NH4+(không độc)

Glutamin

Thận

CitrullinArginin

Ornithin

(15-20g Urê/24h)

II. CÁC TỔN THƯƠNG GAN:

1. Rối loạn chức năng gan:- RLCN Protid.- RLCN Glucid.- RLCN Lipit.- RLCN nước và điện giải.- RLCN tạo máu.2. Viêm gan cấp:- Viêm gan cấp do virut: A,B,C,D,E,G.- Viêm gan cấp do virut: Brucella, Leptospira, SR ...- Viêm gan cấp do .- Viêm gan cấp do nhiễm độc: thuốc, hoá chất, độc tố.- Viêm gan teo vàng cấp.3. Viêm gan teo nhiễm mỡ: do suy dinh dưỡng, ROH

5. Áp xe gan.6. Xơ gan: - Loạn dưỡng tế bào gan.- Các hạch tăng sinh lan tràn- TCLK phát triển.- Đảo lộn cấu trúc gan.7. Di truyền: các bệnh Phorphyrie do thiếu men

sinh tổng hợp Hem, dẫn tới tích luỹ Porphyrie.8. Ung thư gan

Viêm gan mạn tính

Tổn thương hoại tử

Tổn thương viêm

Hình thành tổ chức xơ

Thời gian tổn thương ≥ 6 tháng

Hoại tử TB

Chết TB

Xâm nhập TB Lympho

Xâm nhập TB Plasmocyte

Tái sinh liên tục

Phát triển sợi collagen ngoài TB

Các loại viêm gan mạn tính

Viêm gan mạn tính do virus

•Viêm gan B: 10% chuyển MT•Viêm gan D: đồng nhiễm HBV•Viêm gan C: 90% thành MT•Viêm gan G: do truyền máu

Viêm gan mạn tính tự miễn

•Tự kháng thể.•ANA: Kháng thể kháng nhân•SMA: Kháng thể chống cơ trơn•LKM: KT chống Microsome của gan và thận•SLA: Kháng thể chống KN gan hoà tan•LP: Kháng thể chống gan và tuỵ•AMA: Kháng thể chống Mittochondrie

Viêm gan mạn tính do thuốc

Methyldopa, Isoniazid Halothan, Papaverin, Sulfonamid, Aspirin, Clometacin, Benzarone ...

Viêm gan mạn tính tiềm tàng

Xơ gan:•80% xơ gan là do ROH (Pháp)•Xơ gan là do Viêm gan MT, viêm gan virus•K hoá từ xơ gan: 60-90%

Viêm gan virus: B,C,D,G2

Các hoá chất độc:•Hợp chất vô cơ•Hợp chất hữu cơ•Hoá chất bảo vệ thực vật ....

Độc tố nấm mốc:•Aflatoxin•Ocharatoxin

5 Ký sinh trùng: Sán lá gan

6 Chất phóng xạ.

Nguyên nhân Ung thư gan:

TPCN HỖ TRỢ CHỨC NĂNG GAN VÀ PHÒNG CHỐNG TỔN THƯƠNG GAN

1. TPCN tăng cường chức năng gan: cung cấp vitamin, hoạt chất sinh học

THỰC PHẨM CHỨC NĂNG PHÒNG NGỪA UNG THƯ

Cơ chế tác dụng

(1)TPCN bổ sung các vitamin, khoáng chất, hoạt chất sinh học làm tăng sức đề kháng không đặc hiệu và tăng sức đề kháng đặc hiệu, từ đó làm hạn chế xuất hiện ung thư hoặc làm chậm quá trình phát triển của ung thư.

(2) TPCN chống các chất oxy hóa, bảo vệ gen, AND, do đó chống K

(3) TPCN cung cấp một số chất có hoạt tính chống ung thư:

+ Các hợp chất Alkyl (có trong hành, tỏi): Có tác dụng ức chế sinh các khối u và giảm mắc ung thư dạ dày.

+ Các hợp chất hữu cơ Isothiocyanat (có nhiều trong các loại rau họ bắp cải): Có tác dụng ức chế gây ung thư.

2. TPCN hỗ trợ chức năng thải độc.- Thanh nhiệt- Giải độc- Thông mật3. TPCN cung cấp các chất chống oxy hoá, bảo vệ ADN,

màng tế bào, các cơ quan tế bào, bảo vệ gan.4. TPCN phòng chống nguy cơ gây bệnh- Tiểu đường- Vữa xơ động mạch- Viêm- Mỡ máu cao ....- Có tác dụng phong tránh tổn thương gan5. TPCN tăng cường hệ thống miễn dịch, góp phần làm

tăng “sức khoẻ” của GAN.

TPCN VÀ HỘI CHỨNG CHUYỂN HÓA

HỘI CHỨNG CHUYỂN HÓA(Metabolic Syndrome)

Lịch sử:+ M. Gerald Reave nêu ra một Hội chứng chuyển hóa gọi là hội chứng X

tại Hội nghị Hội Tiểu đường năm 1988, với các dấu hiệu:

(1) Tích mỡ ở thận (tăng số đo vòng bụng)

(2) Cao HA.

(3) Rối loạn Lipid huyết.

Ở nhóm người được theo dõi bệnh Tiểu đường từ khi tiền phát cho tới khi bệnh xuất hiện.

+ Các nghiên cứu sau bổ sung thêm nhiều dữ kiện. Các tên gọi khác:- HC rối loạn chuyển hóa X (Dysmeta_bolic Syndrome_X).- HC kháng Insulin.- HC tiền tiểu đường.- HC rối loạn chuyển hóa liên quan tim mạch

( Cardiovascular Dysmetabolic Syndrome).- HC Reaven.

ĐỊNH NGHĨA: Hội chứng chuyển hóa là một tập hợp các biểu hiện bệnh lý về chuyển hóa làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch, tiểu đường và xơ vữa ĐM

+ Trong HC chuyển hóa: nổi bật là RLCH Lipid và Glucid vốn phụ thuộc trực tiếp và Insulin.

+ Phát hiện và phân định được HC chuyển hóa là bước tiến lớn trong dự phòng và khống chế những căn bệnh gây tử vong cao nhất trong thế kỷ 21.

+ HC X chiếm 20-30% dân số ở các nước công nghiệp. Ước tính đến 2010, riêng nước Mỹ sẽ có: 50-75 triệu người bị HC X.

BIỂU HIỆN HC CHUYỂN HÓA:

1. Béo trung tâm- BMI > 25-30kg/m2

- Vòng bụng: * ≥102cm (Nam)

* ≥88cm (Nữ)

- Tỷ lệ vòng bụng/vòng mông: * ≥0,9 (Nam)

* ≥0,85(Nữ).

2. Huyết áp: ≥ 140/90 mmHg.

3. Nồng độ Glucose huyết: - Nếu đo dung nạp Glucose: giảm rõ rệt.- Có thể suy luận mức kháng Insulin từ tỷ lệ: Tryglycerid

•Nếu > 2 là báo động•Nếu đạt 4 là chắc chắn có kháng Insulin

4. Nồng độ bất thường các loại Lipid huyết:+ Tăng Triglycerid: ≥ 1, 695 mmol/lit hoặc 150mg/100ml.+ Tăng nồng độ chung cholesterol+ Giảm HDL-C: ≤ 0,9mmol/lit hoặc: ≤ 40mg/100ml (với nam) và ≤

50mg/100ml (với nữ).+ Tăng LDL-C. Do chi phí lớn khi đo nên nồng độ LDL thực tế được

tính b ằng cách lấy nồng độ cholesterol toàn phần trừ đi HDL.5. Biểu hiện khác:+ Tăng đông (Tăng Fibrinogen & Plasminogen – activator…)+ Tăng Creatinin huyết và acid Uric – huyết.+ Có Albumin – niệu vi thể: 20mg/phút hoặc tỷ lệ

Albumin/creatinin: 30mg/g.+ Rối loạn chức năng hệ nội mạc (tăng nồng độ các phân tử kết dính).

Chẩn đoán & khẳng định (dễ đo, chi phí thấp)

Nếu có 03 yếu tố trở lên theo chiều hướng xấu là coi như có HC chuyển hóa!

CHẨN ĐOÁN

Vòng bụng

TG – huyết

Glucose – huyết khi đói

Huyết áp

CƠ CHẾ KHÁNG INSULIN VÀ RỐI LOẠN CHUYỂN HÓA LIPID

↑ FFA

TB Mỡ

Insulin

↑ VLDL

THẬN

Ức chế cảm giác thèm ăn1

•Gây cảm giác no lâu•Giảm cảm giác trống rỗng dạy dày

Giảm hấp thu mỡ, chất dinh dưỡng3

Tăng thoái hóa mỡ dự trữ4

Tăng đào thải5

Cơ chế SP TPCN Cơ chế SP TPCN giảm cân giảm cân

chống béo phìchống béo phì

SƠ ĐỒ VAI TRÒ CỦA CETP

↑ FFACETP

Cholesterol

TGMỠ GAN

THẬN

LDL – hạt nhỏ

HDL – hạt nhỏ

YẾU TỐ NGUY CƠ GÂY HỘI CHỨNG X

1. Ít hoặc không vận động

2. Chế độ ăn nhiều mỡ động vật (bão hòa)

3. Chế độ ăn quá nhiều Glucid (nhất là loại hấp thu nhanh) 4. Hút thuốc lá

5. Di truyền

6. Già, lão hóa

7. Môi trường

8. Phụ nữ sau mạn kinh

9. Uống nhiều rượu.

HC X chiếm tỷ lệ 5% ở những người có cân nặng bình thường, 22% ở những người tăng cân và 60% ở những người béo phì. Ở người lớn nếu tăng mỗi năm 5 pounds trở lên thì nguy cơ bị HC X là 45%.

Yếu tố nguy cơ gây HC X

DỰ PHÒNG

1. Chú ý khi bước vào tuổi cao. Khi cơ địa di truyền (cha, mẹ có hội

chứng này) Cha mẹ bị tiểu đường, VXĐM, bệnh

mạch vành.2. Theo dõi sớm, định kỳ xét

nghiệm để phát hiện sớm H.C X để can thiệp.

3. Thay đổi thói quen có hại trong phong cách sống – tạo thói quen tốt.

4. Thay đổi chế độ ăn phù hợp: Thành phần TP & số Kcal vừa đủ.

5. Lựa chọn Sp TPCN thích hợp để dự phòng.

6. Duy trì một chế độ tập luyện thân thể: trung bình 30 phút mỗi ngày, ít nhất 5 ngày trong tuần.

KHI PHÁT HIỆN CÓ H.C X

1. Thay đổi hẳn thói quen có hại trong phong cách sống.2. Thay đổi chế độ ăn.+ Giảm calo từ Glucid (còn 50% trong khẩu phần, nhất là giảm

đường, bột, thay bằng ngũ cốc ở dạng hạt).+ Hạn chế tối đa mỡ động vật (lipid bão hòa) thay bằng mỡ thực vật.+ Hạn chế TP chứa nhiều cholesterol: lòng đỏ trứng, gan, phủ tạng.+ Thay Protid từ thịt đỏ sang thịt màu trắng, cá. Thay một phần Protid

động vật bằng Protid thực vật.3. Vận động thể lực thường xuyên, khống chế tăng vòng bụng4. Tăng lượng Vitamin oxy – hóa.5. Theo dõi định kỳ Glucose, TG, HDL, HA, can thiệp kiịp thời

khi có dấu hiệu H.C X.6. Người bình thường khi đạt 60 tuổi, cần đưa vào diện quản lý

H.C X.7. Người có cơ địa và di truyền, cần quản lý HC X sớm hơn (40

– 50 tuổi).8. Lựa chọn thích hợp các sản phẩm TPCN hỗ trợ giảm triệu

chứng.

TPCN VÀ CHỨC NĂNG SINH SẢN

CHỨC NĂNG SINH DỤC CỦA

CON NGƯỜI

1. Sinh s¶n: SX ra con ng êi ®Ó duy tr× gièng nßi

2. Khao kh¸t (ThÌm muèn)

3. Kho¸i l¹c

4. Th«ng tin

5. Mong muèn thay ®æi t×nh dôc (míi, l¹): cÇn ® îc chÕ ngù

6. Khö c¨ng th¼ng.

Ph ¬ng ph¸p chÕ ngù chøc n¨ng thø 5Ph ¬ng ph¸p chÕ ngù chøc n¨ng thø 5

1)1) TuÇn tù theo quy tr×nh ®Ó nam giíi ®¹t ® îc tø khÝ TuÇn tù theo quy tr×nh ®Ó nam giíi ®¹t ® îc tø khÝ (hoµ (hoµ khÝ, c¬ khÝ, cèt khÝ, thÇn khÝ) & n÷ giíi ®¹t ® îc cöu khÝ khÝ, c¬ khÝ, cèt khÝ, thÇn khÝ) & n÷ giíi ®¹t ® îc cöu khÝ (phÕ khÝ, t©m khÝ, tú khÝ, thËn khÝ, cèt khÝ, c©n khÝ, (phÕ khÝ, t©m khÝ, tú khÝ, thËn khÝ, cèt khÝ, c©n khÝ, huyÕt khÝ, nhôc khÝ vµ tuû khÝ)huyÕt khÝ, nhôc khÝ vµ tuû khÝ)

2)2) Thay ®æi ®Þa ®iÓm thêi gianThay ®æi ®Þa ®iÓm thêi gian3)3) Thay ®æi t thÕ: Thay ®æi t thÕ:

T¸c dôngT¸c dông1)Th êng xuyªn ®¹t cùc kho¸i: gi¶m tØ lÖ chÕt = 1/2

ng êi kh«ng ®¹t nh trªn.2) 3 lÇn/ tuÇn: gi¶m 1/2 nguy c¬ ®ét quþ tim.3)Gi¶m c©n, fitness (QHTD = bµi tËp thÓ dôc: tiªu hao

200 Kcal) Víi ®iÒu kiÖn: ®¶m b¶o quy tr×nh qua 4 giai ®o¹n:

+ Giai ®o¹n kÝch thÝch+ Giai ®o¹n cao nguyªn+ Giai ®o¹n cùc kho¸i+ Giai ®o¹n håi phôc.

4)Ph¸t triÓn c¬: ®ïi, m«ng, chËu, c¸nh tay, cæ, ngùc.

5) KTSX Testosterone: khoÎ c¬, x ¬ng

6) Gi¶m ®au (do t¹o: Endorphin Estrogen).

7) Gi¶m trÇm c¶m cho phô n÷, gi¶m c¶m l¹nh, c¶m cóm (IgA t¨ng 30%)

8) §iÒu khiÓn c¬ bµng quang khoÎ lªn.

HORMONE SINH DỤC NAM OESTROGEN

• Do TB Leydig sản xuất• Nguyên liệu: Cholesterol

Phát triển các CQ sinh dục

Chuyển hóa protein và cơ

Kích thích sản xuất tinh trùng

Tăng HC 20%, tăng nhẹ hấp thu Na ở ống thận

•Cốt hóa + phát triển xương•Lắng đọng Ca + P ở xương

HORMONE SINH DỤC NỮ ESTROGEN

• Do buồng trứng sản xuất• Nguyên liệu: Cholesterol

Tăng kích thước, mạch máu TC

Tăng sinh niêm mạc vòi trứng

Phát triển vú

Tăng tiết dịch cổ tử cung

Tăng chuyển hóa đạm, mỡ ở da(vú, đùi, mông…)

•Tăng sinh niêm mạc âm đạo•Tăng tiết dịch có pH acid

•Tăng cốt hóa và pt xương•Lắng đọng Ca + P

Tăng nhẹ giữ H20 + muối

Phát triển cơ quan sinh dục nữ

HORMONE SINH DỤC NỮ PROGESTERON

•Do hoàng thể sx•Rau thai sx

Tăng tiết nhày ở cổ tử cung

Tăng tiết dịch ở niêm mạc vòi trứng

•Phát triển chiều dài – cuộn tròn niêm mạc TC.•Tăng bài tiết ở niêm mạc.

Phát triển tuyến vúchuẩn bị tiết sữa

Tăng thân nhiệt 0,5oC

Nguyên liệu:Cholesterol

CHU KỲ KINH NGUYỆT CỦA HORMONE SINH DỤC NỮ

Estrogen

Điều hòa chức năng tinh hoàn

Tinh hoàn(+)

Hypothalamus

Tuyến Yên

FSH LH

Ống sinh tinh

Tế bào Sertoli

Tế bào Leydig

Inhibin Testosteron

XS tinh trùng

Tăng HC 20%

Tăng CHCB 5% -10%

PT chắc xương

Tăng chuyển hóa protein

Đặc tính sinh dục nam

PT giới tính nam

Các yếu tố ảnh hưởng tới sinh sản tinh trùng

1. Hormone: GnRH (Hypothalamus), LH, FSH (Tuyến Yên)

2. Nhiệt độ: o Tinh trùng được sản xuất ở nhiệt độ < T0 cơ thể

1-20 o Cơ Dartos của bìu co, giãn để đảm bảo nhiệt độ

thuận lợi cho SX tinh trùng.3. pH: tinh trùng hoạt động mạnh trong môi trương

kiềm và trung tính. Ở môi trường axit dễ bị giết chết.

4. Kháng thể: - TT có thể bị tiêu diệt khi có KT trong máu.- Ở nữ:

• Có KT cố định tinh trùng: dễ thụ thai• Có KT tiêu diệt tinh trùng: khó thụ thai

5. Rượu, ma túy: làm giảm sản xuất tinh trùng6. Tia X, phóng xạ, bức xạ: làm tổn thương tế

bào dòng tinh7. Căng thẳng thần kinh: làm giảm SX tinh trùng8. Chế độ ăn uống: ảnh hưởng SX tinh trùng9. Ô nhiễm môi trường: ảnh hưởng SX tinh

trùng10. Virus: Virus quai bị

Đặc điểm tinh trùng

1. Số lượng: Hai tinh hoàn sản xuất 120.000.000 TT/d Mỗi lần giao hợp phóng ra : 2-5ml với 200.000.000 đến 500.000.000 TT2. Hình thể :+ Đầu được cấu tạo từ nhân TB, trước đầu có một lớp dày nên được gọi là cực

đầu, chứa lượng lớn men Hyaluronidase (men phân giải các sợi của mô) và men phân giải Protein.

+ Thân+ Đuôi: giúp cho tinh trùng chuyển động và di chuyển

3. Đời sống:- Tinh trùng được SX ra ở ống sinh tinh và lên mào tinh hoàn 18-14h mới

vận động được.- TT phải vận động qua ống mào tinh hoàn dài 6m.- TT được dự trữ 1 phần ở ống mào tinh hoàn phần lớn ở ống dẫn tinh. Tại

đây: thời gian sống được 1 tháng.- Khi được phóng vào đường sinh dục nữ: thời gian sống được từ 24-48h.- Ở nhiệt độ thấp tinh trùng sống lâu hơn.4. Chuyển động: tốc độ 4 mm/phút

Nghiªn cøu cña GS. Nghiªn cøu cña GS. N.SkakkebackN.Skakkeback

(§¹i häc Copenhagen - §an (§¹i häc Copenhagen - §an M¹ch)M¹ch)

•N¨m 1990: chØ cßn 66tr con/ml gi¶m 41,6%

•Sè l îng tinh dÞch: gi¶m 25%

•Theo WHO: sè ng êi cã l îng tinh trïng d íi 20tr con/ml (dÉn ®Õn v« sinh) t¨ng tõ 6% ®Õn 18%

¤ nhiÔm m«i tr êng

Suy gi¶m l îng & chÊt tinh trïng ë ♂

Ung th tö cung ë ♀

Teo c¬ quan sinh dôc

Ô NHIỄM VÀ VÔ SINH

TPCN TĂNG CƯỜNG CHỨC NĂNG SINH SẢN

- Chã- Bß (80g protein bß méng cho 1g tinh trïng)- H ¬u- cõu

1. ThÞt ®éng vËt vµ s¶n phÈm ®éng vËt

Protein cao

- Trøng

- Tinh hoµn NhiÒu Arginin

Chøa chÊt cã trongtinh dÞch

THỰC PHẨM TĂNG CHỨC NĂNG SINH DỤC

1. ThÞt ®éng vËt vµ s¶n phÈm ®éng vËt

Chøa chÊt cã trongtinh dÞch- Dª

- H¶i CÈu, h¶i m·, MÉu lÖ

- T¾c kÌ, hæ cèt

- Léc nhung, léc gi¸c (h ¬u, nai)

- Rau c¸c lo¹i:(b¾p c¶i, sóp l¬...)

2. Thùc vËt:

NhiÒu vitamin E

- Qu¶ kh« c¸c lo¹i(võng, l¹c, h íng d ¬ng)

NhiÒu Arginin

Thùc phÈm t¨ng chøc n¨ng Sinh DôcThùc phÈm t¨ng chøc n¨ng Sinh Dôc

- Gi¸ ®ç

2. Thùc vËt:

Tõ c¸c nguyªn liÖu trªn, ng êi ta chÕ ra c¸c s¶n phÈm TPCN tïy theo nhµ s¶n xuÊt

Ba kÝch (c©y ruét gµ)C©y sép (cßn gäi c©y Tr©u cæ, v¶y èc)Ph¸ cã chØCÈu tÝch (c©y l«ng khØ)Chi ma (mÌ, võng)D©m d ¬ng ho¾c§¶ng s©m

3. C¸c thøc ¨n thuèc3. C¸c thøc ¨n thuèc

•Ch¸o gµ nh©n s©m•Ch¸o chim sÎ•Bå c©u hÇm nh©n s©m•§u«i bß hÇm § ¬ng quy•NgÊu pÝn ch ng C©u kû•ThÞt dª hÇm tái•Rïa hÇm Sa nh©n...

R îu nhung h ¬u

r îu léc tiªn (c¬ quan sinh dôc ngoµi h ¬u ®ùc)

r îu h¶i cÈu thËn (c¬ quan sinh dôc ngoµi h¶i cÈu ®ùc)

4. R îu:4. R îu:

r îu h¶i m· (c¸ ngùa)

Thùc phÈm t¨ng chøc n¨ng sinh dôcThùc phÈm t¨ng chøc n¨ng sinh dôc

Léc nhung s¬n d îc töu (Léc nhung, S¬n d îc)

4. R îu:4. R îu:

cæ tÝch töu (thôc ®Þa, kû tö, ® ¬ng quy)

Thùc phÈm t¨ng chøc n¨ng sinh dôcThùc phÈm t¨ng chøc n¨ng sinh dôc

C : uèng 4 ly cam v¾t/ngµy t¨ng kh¶ n¨ng t×nh dôc

B12 : T¨ng s¶n l îng

Thùc phÈm nhiÒu vitaminThùc phÈm nhiÒu vitamin

A : kÝch thÝch vµ b¶o vÖ tÇng b× c¬ quan sinh dôc

§Ëu nµnh (nitrofuran)

r îu liÒu cao: Lµm gi¶m s¶n l îng

Cafein : (T¨ng s¶n l îng tinh trïng bÊt th êng)

TPCN ỨC CHẾ CHỨC NĂNG SINH DỤCTPCN ỨC CHẾ CHỨC NĂNG SINH DỤC

DÇu gan c¸ (lµm chËm ph¸t triÓn dôc t×nh, lµm tinh trïng co róm l¹i)

Tinh dÇu vá cam (cã Hesperridin)

Các giai đoạn giao

I. Giai đoạn kích thích:1. Toàn thân: tuần hoàn tăng, giãn mạch ngoại vi, huyết áp tăng, cơ căng dần2. Tại chỗ:cương cứng, tiết dịch

II. Giai đoạn cao nguyên:1. Toàn thân: các dấu hiệu giai đoạn 1 mãnh liệt hơn: HA, tim, căng cơ2. Tại chỗ:

• Cương cứng• Tiết dịch nhờn • Nam: cương cứng, đỏ tía• Nữ, Măng xéc khoái cảm..)

III. Giai đoạn cực khoái:1. Toàn thân:

• Co giật vô thức• HA, nhịp tim, hơi thở tăng• Ý thức bị lu mờ• Rên la vô ý thức

2. Tại chỗ :• Co giật từng cơn• Nam: phóng tinh• Nữ: co thắt cơ SD, cơ bụng, đùi, ngực, co thắt măng-sec

khoái cảm, cảm giác nóng ướt trào ra

IV. Giai đoạn hồi phục: các cơ giãn ra, tuần hoàn, hô hấp bình thường, hết cương, buồn ngủ

PHÓNG TINH !

Dương vật có cấu trúc đặc biệt: 2 thể hang, 1 thể xốp, cấu tạo bởi các mô liên kết – cơ, chứa các hốc máu và các động mạch lò xo (gọi là mô cương). Các tiểu động mạch và tĩnh mạch có cấu trúc hãm tạo thành các van.

Trạng thái bình thường: các hốc máu hình V, H, X, Y

Khi kích thích: (sờ, nắn, va, chạm) hoặc tâm lý (nhìn, nghĩ, nghe): các sợi cơ trơn của các tiểu động mạch co lại, kéo các vòng chun giãn ra, làm máu tràn vào các hốc máu,làm dương vật to, dài ra. Các bó cơ xung quanh hốc máu co lại, ép vào các tĩnh mạch. Các sợi chun không bị các bó sợi cơ dọc kéo nữa nên co lại, bịt các tĩnh mạch lại, Máu trong các hốc không có lối thoát, lại bị ép bởi bó cơ nên dương vật trở lên cứng chắc.

Khi giao hợp: khoái cảm lên cực độ, có sự phóng tinh do cơ ngồi hang và cơ hành hang co bóp nhịp nhàng. Tinh dịch được phóng ra, các cơ giãn ra, máu thoát bằng đường tĩnh mạch, dương vật mềm trở lại.

Sự hòa hợp các giai đoạn giữa nam và nữ

BỆNH ALZHEIMER

BS người Đức Alois Alzheimer phát hiện năm 1906 là tình trạng rối loạn não bộ gây ra sự sa sút dần dần và không thể hồi phục cho trí nhớ và khả năng sử dụng ngôn ngữ, khả năng nhận thức về không gian, thời gian, cuối cùng dẫn đến tình trạng mất khả năng tự chăm sóc bản trong các nhu cầu hàng ngày

Biểu hiện:

Suy kém trí nhớ trí khôn

Không phân biệt được sự việc

Suy kém trí nhớ, hay lẫn hay quên

1. Hay quên, quên cả tên con, tên vợ, tên chồng.2. Mất định hướng.3. Nghi ngờ, hoang tưởng4. Tính tình bướng bỉnh, thay đổi trong dáng điệu đi đứng, phá phách

Nguyên nhân:

Giả thuyết

1. Nhôm: hàm lượng Al trong tế bào não bệnh nhân cao gấp 30 lần bình thường

2. Thiếu Vitamin B6

3. Thiếu Folic4. Thiếu Mg

Làm thay đổi cấu trúc não

VI: TPCN – HỖ TRỢ PHÁT TRIỂN KT – XH

XÓA ĐÓI GIẢM NGHÈO

THỰC PHẨM CHỨC NĂNG1.Tạo công ăn việc làm:+ Bán hàng trực tiếp: 200 triệu người với 25.000

mặt hàng ở 125 quốc gia.+ Ở Việt Nam: trên 70 vạn người tham gia bán hàng

trực tiếp.2. Tăng trưởng kinh tế: 20-30%/năm3. Thuế công ty, thuế thu nhập.4. Thu nhập mỗi cá nhân.5. Hoạt động từ thiện.6. Thúc đẩy sản xuất: từ khâu nuôi trồng thảo

dược đến sản xuất, chế biến, xuất khẩu, nhập khẩu.

PHẦN IV:

NGHIÊN CỨU, SẢN XUẤT, PHÂN PHỐI VÀ QUẢN LÝ TPCN.

Nguån nguyªn liÖu.

1. Nguyªn liÖu tù nhiªn.

2. C¸c vïng nguyªn liÖu ® îc quy ho¹ch vµ qu¶n lý nu«i trång.

3. Nguyªn liÖu nhËp khÈu.

Nghiªn cøu vÒ TPCN:1. Nghiªn cøu lý luËn vµ kÕ thõa y häc cæ truyÒn ph ¬ng §«ng.

3. Nghiªn cøu c«ng nghÖ chÕ biÕn, s¶n xuÊt thùc phÈm chøc n¨ng.

4. Nghiªn cøu tÝnh hiÖu qu¶ vµ tÝnh an toµn.

5. Nghiªn cøu mÉu m·, nh·n m¸c TPCN vµ nghiªn cøu di thùc, nu«i trång, b¶o tån gen.

1)C¸c cöa hµng c«ng céng.

3)C¸c cöa hµng s¶n phÈm thùc phÈm tù nhiªn vµ søc khoÎ.

4)B¸n hµng trùc tiÕp qua m¹ng.

5)B¸n hµng qua c¸c nhµ chuyªn m«n.

7)B¸n hµng ®a cÊp.

Quy t¾c ho¹t ®éng

GiÊy ®¨ng ký tæ chøc b¸n hµng ®a cÊp

B¸n hµng ®a cÊp

Doanh nghiÖp

Ng êi tham gia

2 22 2 2 2 2 2

Hîp ®ång

S¬ ®å tæ chøc b¸n hµng ®a cÊpS¬ ®å tæ chøc b¸n hµng ®a cÊp

S¬ ®å m« h×nh b¸n hµng ®a cÊpS¬ ®å m« h×nh b¸n hµng ®a cÊp

CÊp 1: 1

CÊp 2: 6

CÊp 3: 36

CÊp 4: 216

CÊp 5: 1.296

CÊp 6: 7.776

CÊp 7: 46.656

CÊp 8: 279.936

CÊp 9: 1.679.616

Qu¶n lý thùc phÈm chøc Qu¶n lý thùc phÈm chøc n¨ng:n¨ng:1. Quan ®iÓm chung:1. Quan ®iÓm chung:1. TPCN lµ giao thoa gi÷a thùc phÈm vµ thuèc1. TPCN lµ giao thoa gi÷a thùc phÈm vµ thuèc

nh ng nã ® îc qu¶n lý theo luËt thùc phÈmnh ng nã ® îc qu¶n lý theo luËt thùc phÈm

2. C¸c biÖn ph¸p qu¶n lý ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn 2. C¸c biÖn ph¸p qu¶n lý ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn TPCNph¸t triÓn TPCN ®Ó céng ®ång ® îc sö dông réng ®Ó céng ®ång ® îc sö dông réng r·i. r·i.

3. §iÒu kiÖn ®Ó s¶n phÈm TPCN ® îc l u hµnh 3. §iÒu kiÖn ®Ó s¶n phÈm TPCN ® îc l u hµnh (sö dông):(sö dông):

+ Ph¶i ®¶m b¶o chÊt l îng:+ Ph¶i ®¶m b¶o chÊt l îng:

- Thµnh phÇn nguyªn liÖu.- Thµnh phÇn nguyªn liÖu.

- Hµm l îng theo c«ng bè.- Hµm l îng theo c«ng bè.

- ChÊt l îng æn ®Þnh tõ s¶n xuÊt ®Õn tiªu dïng.- ChÊt l îng æn ®Þnh tõ s¶n xuÊt ®Õn tiªu dïng.

+ Ph¶i ®¶m b¶o tÝnh an toµn+ Ph¶i ®¶m b¶o tÝnh an toµn

+ Ph¶i cã tÝnh hiÖu qu¶+ Ph¶i cã tÝnh hiÖu qu¶

+ Ph¶i ghi nh·n theo quy ®Þnh.+ Ph¶i ghi nh·n theo quy ®Þnh.

+ Ph¶i ® îc c¬ quan cã thÈm quyÒn cho phÐp. + Ph¶i ® îc c¬ quan cã thÈm quyÒn cho phÐp.

4. Mäi c«ng bè vÒ TPCN ph¶i trung thùc, râ rµng, 4. Mäi c«ng bè vÒ TPCN ph¶i trung thùc, râ rµng, tr¸nh nhÇm lÉn. tr¸nh nhÇm lÉn.

5. Kh«ng chÊp nhËn viÖc c«ng bè kh¶ n¨ng ch÷a 5. Kh«ng chÊp nhËn viÖc c«ng bè kh¶ n¨ng ch÷a trÞ bÖnh cña s¶n phÈm TPCN,trÞ bÖnh cña s¶n phÈm TPCN, mÆc dï mét sè n íc mÆc dï mét sè n íc c«ng nhËn kh¶ n¨ng ®ã. c«ng nhËn kh¶ n¨ng ®ã.

- Thuèc: §Ó ®iÒu trÞ bÖnh tËt.- Thuèc: §Ó ®iÒu trÞ bÖnh tËt.

- TPCN: §Ó hç trî ®iÒu trÞ bÖnh tËt.- TPCN: §Ó hç trî ®iÒu trÞ bÖnh tËt.

6. Çc s¶n phÈm TPCN nãi riªng vµ thùc phÈm nãi 6. Çc s¶n phÈm TPCN nãi riªng vµ thùc phÈm nãi chung ®Òu ph¶i x©y dùng vµ ban hµnh çc TC chung ®Òu ph¶i x©y dùng vµ ban hµnh çc TC ATTP (Standard). ATTP (Standard).

1. Qu¶n lý TPCN ë Mü: chia lµm 2 lo¹i:

+ Thùc phÈm y häc ( cßn gäi lµ thùc phÈm ®iÒu trÞ, thùc phÈm thuèc, tiÕng Anh gäi lµ Medical Food hoÆc Medical Supplement):

- Ph¶i ® îc ®¨ng ký víi c¬ quan qu¶n lý thuèc vµ thùc phÈm ( FDA)

QUẢN LÝ TPCN Ở MỘT SỐ NƯỚC:QUẢN LÝ TPCN Ở MỘT SỐ NƯỚC:

+ Thùc phÈm bæ sung (hay cßn gäi lµ thùc phÈm bæ d ìng, tiÕng Anh lµ Dietary Supplement):

- Ph¶i ® îc phª duyÖt hoÆc th«ng qua bëi c¬ quan cã thÈm quyÒn (b»ng h×nh thøc th«ng b¸o).

- Sö dông theo chØ dÉn cña nhµ SX ghi trªn nh·n. Ng êi tiªu dïng cã thÓ mua ë c¸c kªnh th ¬ng m¹i hiÖn cã.

B¾t buéc ph¶i ghi lêi khuyÕn c¸o ® îc ®ãng khung trªn nh·n s¶n phÈm víi néi dung nh sau: “These statement have not been avaluated by the FDA. This product is not intended to diagnose, treat, cure or prevent any disease”

2. Qu¶n lý TPCN ë NhËt B¶n: chia lµm 2 lo¹i:

+ Thùc phÈm sö dông víi môc ®Ých søc khoÎ ®Æc biÖt (hÖ thèng FOSHU)

+ Thùc phÈm víi c«ng bè vÒ chøc n¨ng dinh d ìng (FNFC)

3. Qu¶n lý thùc phÈm chøc 3. Qu¶n lý thùc phÈm chøc n¨ng ë ViÖt Nam:n¨ng ë ViÖt Nam: DDo vÊn ®Ò “Thùc phÈm chøc n¨ng” ë ViÖt Nam cßn rÊt míi, míi c¶ vÒ tªn gäi, h×nh thøc, ph ¬ng thøc, míi c¶ vÒ qu¶n lý. V× vËy, míi tõ n¨m 2000 ®Õn 2004 ®· cã 3 v¨n b¶n thay thÕ nhau cña Bé Y tÕ ®Ó qu¶n lý thùc phÈm chøc n¨ng: TTh«ng t sè 17/2000/TT-BYT ngµy 27/9/2000 vÒ viÖc “H íng dÉn ®¨ng ký çc s¶n phÈm d íi d¹ng thuèc – thùc phÈm”. TTh«ng t sè 20/2001/TT-BYT ngµy 11/9/2001 “H íng dÉn qu¶n lý çc s¶n phÈm thuèc – thùc phÈm” TTh«ng t sè 08/2004/TT-BYT ngµy 23/8/2004 “H íng dÉn viÖc qu¶n lý çc s¶n phÈm thùc phÈm chøc n¨ng”.

NNh÷ng s¶n phÈm thùc phÈm cã bæ sung çc chÊt dinh d ìng nh vitamin, muèi kho¸ng vµ çc chÊt cã ho¹t tÝnh sinh häc nÕu ® îc Nhµ s¶n xuÊt c«ng bè s¶n phÈm ®ã lµ thùc ® îc Nhµ s¶n xuÊt c«ng bè s¶n phÈm ®ã lµ thùc phÈm chøc n¨ng; ® îc c¬ quan nhµ n íc cã thÈm quyÒn cña n íc phÈm chøc n¨ng; ® îc c¬ quan nhµ n íc cã thÈm quyÒn cña n íc s¶n xuÊt hoÆc n íc cho phÐp l u hµnh chøng nhËn phï hîp víi s¶n xuÊt hoÆc n íc cho phÐp l u hµnh chøng nhËn phï hîp víi ph¸p luËt vÒ thùc phÈm vµ cã ®ñ çc ®iÒu kiÖn sauph¸p luËt vÒ thùc phÈm vµ cã ®ñ çc ®iÒu kiÖn sau th× ® îc coi lµ thùc phÈm chøc n¨ng:

1) 1) §§èi víi thùc phÈm bæ sung vi chÊt dinh d ìng:èi víi thùc phÈm bæ sung vi chÊt dinh d ìng: NÕu l îng vi chÊt ® a vµo c¬ thÓ h»ng ngµy theo h íng NÕu l îng vi chÊt ® a vµo c¬ thÓ h»ng ngµy theo h íng dÉn sö dông ghi trªn nh·n cña s¶n phÈm cã Ýt nhÊt 1 dÉn sö dông ghi trªn nh·n cña s¶n phÈm cã Ýt nhÊt 1 vitamin hoÆc muèi kho¸ng cao h¬n 3 lÇn gi¸ trÞ cñavitamin hoÆc muèi kho¸ng cao h¬n 3 lÇn gi¸ trÞ cña B¶ng khuyÕn nghÞ nhu cÇu dinh d ìng RNI 2002 B¶ng khuyÕn nghÞ nhu cÇu dinh d ìng RNI 2002 (Recommended Nutrient Intakes)(Recommended Nutrient Intakes), ban hµnh kÌm theo , ban hµnh kÌm theo Th«ng t 08, th× ph¶i cã giÊy chøng nhËn cña c¬ Th«ng t 08, th× ph¶i cã giÊy chøng nhËn cña c¬ quan nhµ n íc cã thÈm quyÒn cña n íc s¶n xuÊt hoÆc quan nhµ n íc cã thÈm quyÒn cña n íc s¶n xuÊt hoÆc n íc cho phÐp l u hµnh x¸c nhËn tÝnh an toµn cña s¶n n íc cho phÐp l u hµnh x¸c nhËn tÝnh an toµn cña s¶n phÈm vµ ph¶i ghi râ trªn nh·n hoÆc nh·n phô s¶n phÈm vµ ph¶i ghi râ trªn nh·n hoÆc nh·n phô s¶n phÈm (®èi víi s¶n phÈm nhËp khÈu) møc ®¸p øng phÈm (®èi víi s¶n phÈm nhËp khÈu) møc ®¸p øng RNI cña c¸c vi chÊt dinh d ìng ® îc bæ sung;RNI cña c¸c vi chÊt dinh d ìng ® îc bæ sung;

Điều kiện để xác định là Thực phẩm chức năng

2)2) §§èi víi thùc phÈm chøc n¨ng cã chøa ho¹t chÊt sinh häc: NÕu c«ng bè s¶n phÈm cã t¸c dông hç trî chøc n¨ng trong c¬ thÓ ng êi, t¨ng søc ®Ò kh¸ng vµ gi¶m bít nguy c¬ bÖnh tËt th× ph¶i cã b¸o c¸o thö nghiÖm l©m sµng vÒ t¸c dông cña s¶n phÈm hoÆc tµi liÖu chøng minh vÒ t¸c dông cña thµnh phÇn cña s¶n phÈm cã chøc n¨ng ®ã hoÆc giÊy chøng nhËn cña c¬ quan nhµ n íc cã thÈm quyÒn cña n íc s¶n xuÊt hoÆc n íc cho phÐp l u hµnh cã néi dung x¸c nhËn c«ng dông cña s¶n phÈm ghi trªn nh·n.

3)3) NNéi dung ghi nh·n cña thùc phÈm chøc n¨ng ph¶i ®¸p øng çc ®iÒu kiÖn theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ nh·n vµ çc ®iÒu kiÖn sau: a/a/ NNéi dung h íng dÉn sö dông cho nh÷ng s¶n phÈm cã môc ®Ých sö dông ®Æc biÖt cÇn ph¶i ghi: Tªn cña nhãm s¶n phÈm (thùc phÈm bæ sung, thùc phÈm b¶o vÖ søc khoÎ, thùc phÈm chøc n¨ng, thùc phÈm ¨n kiªng, thùc phÈm dinh d ìng y häc), ®èi t îng sö dông, c«ng dông s¶n phÈm, liÒu l îng, chèng chØ ®Þnh, çc l u ý ®Æc biÖt hoÆc t¸c dông phô cña s¶n phÈm (nÕu cã); b/b/ §§èi víi thùc phÈm chøa ho¹t chÊt sinh häc, trªn nh·n hoÆc nh·n phô b¾t buéc ph¶i ghi dßng ch÷ “Thùc phÈm nµy kh«ng ph¶i lµ thuèc, kh«ng cã t¸c dông thay thÕ thuèc ch÷a bÖnh”;c/c/ TTrªn nh·n s¶n phÈm thùc phÈm chøc n¨ng kh«ng ® îc ghi chØ ®Þnh ®iÒu trÞ bÊt kú mét bÖnh cô thÓ nµo hoÆc s¶n phÈm cã t¸c dông thay thÕ thuèc ch÷a bÖnh.

4)4) §§èi víi nh÷ng s¶n phÈm cã chøa vitamin vµ muèi kho¸ng ch a ® îc ®Ò cËp trong B¶ng khuyÕn nghÞ vÒ nhu cÇu dinh d ìng, s¶n phÈm ® îc SX trong n íc nh ng ch a râ lµ thùc phÈm hay thuèc, s¶n phÈm cã chøa c¸c chÊt cã ho¹t tÝnh sinh häc ch a ®ñ tµi liÖu chøng minh tÝnh an toµn vµ t¸c dông cña ho¹t chÊt ®ã, Côc An toµn vÖ sinh thùc phÈm cã tr¸ch nhiÖm chñ tr× vµ phèi hîp víi Côc qu¶n lý D îc ViÖt Nam vµ Vô Y häc cæ truyÒn - Bé Y tÕ xem xÐt ®Ó ph©n lo¹i vµ thèng nhÊt qu¶n lý.

3.2. Qu¶n lý ®èi víi thùc phÈm chøc n¨ng3.2. Qu¶n lý ®èi víi thùc phÈm chøc n¨ng1)1) TThùc phÈm chøc n¨ng cã ®ñ çc ®iÒu kiÖn quy ®Þnh t¹i Th«ng t 08 sÏ ® îc qu¶n lý vµ thùc hiÖn theo çc quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ thùc phÈm. Çc s¶n phÈm nµy ph¶i ® îc c«ng bè tiªu chuÈn vÖ sinh an toµn thùc phÈm t¹i Côc An toµn vÖ sinh thùc phÈm - Bé Y tÕ theo ®óng qui ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ thùc phÈm tr íc khi l u hµnh trªn thÞ tr êng.2)2) VViÖc th«ng tin, qu¶ng ço, ghi nh·n s¶n phÈm ® îc coi lµ thùc phÈm chøc n¨ng ph¶i ® îc thùc hiÖn theo qui ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ th«ng tin, qu¶ng ço, ghi nh·n vµ ph¶i b¶o ®¶m trung thùc, chÝnh x¸c, râ rµng kh«ng g©y thiÖt h¹i cho ng êi s¶n xuÊt, kinh doanh vµ ng êi tiªu dïng.

3.3. Tæ chøc thùc hiÖn3.3. Tæ chøc thùc hiÖn 1)1) CCôc An toµn vÖ sinh thùc phÈm - Bé Y tÕ cã tr¸ch nhiÖm tæ chøc triÓn khai, chØ ®¹o, kiÓm tra, thanh tra vµ gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn Th«ng t 08. 2)2) SSë Y tÕ çc tØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung ¬ng, Y tÕ çc ngµnh cã tr¸ch nhiÖm tæ chøc thùc hiÖn, chØ ®¹o, thanh tra, kiÓm tra vµ gi¸m s¸t çc ®¬n vÞ s¶n xuÊt, kinh doanh thùc phÈm chøc n¨ng trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn çc qui ®Þnh cña Th«ng t 08. 3)3) CÇc ®¬n vÞ s¶n xuÊt, kinh doanh thùc phÈm chøc n¨ng cã tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn çc qui ®Þnh cña Th«ng t 08.

www.themegallery.comwww.themegallery.com Company LogoCompany Logo

Người tiêu dùng thông thái:

1. Có nhận thức và thực hành tốt về ATTP

2. Biết cách chọn mua TP an toàn

3. Biết cách chế biến TP an toàn

4. Biết cách sử dụng TPAT và sử dụng TPCN

5. Là một tuyên truyền viên và thanh tra viên về ATTP.

www.themegallery.comwww.themegallery.com Company LogoCompany Logo

5 bước sử dụng TPCN:5 bước sử dụng TPCN:

Bước 1:Bước 1: Đánh giá tình trạng sức khỏeĐánh giá tình trạng sức khỏe

Bước 2:Bước 2: Xác định mục đích sử dụngXác định mục đích sử dụng

Bước 3:Bước 3: Lựa chọn sản phẩm thích hợpLựa chọn sản phẩm thích hợp

Bước 4:Bước 4: Sử dụng theo hướng dẫn của nhà SX và chuyên giaSử dụng theo hướng dẫn của nhà SX và chuyên gia

Bước 5:Bước 5: Đánh giá hiệu quảĐánh giá hiệu quả

COMPANY NAME

Trân trọng cảm ơn !www.vads.org.vn

1 dai cuong tpcn

Documents

dai cuong anthranoid

sinh hoc dai cuong

hoa sinh dai cuong

dai cuong htcx

dai cuong ve_dong_dien_xoay_chieu

nhau dai cuong

dai cuong ve hplc

dai cuong khang sinh

trac dia dai cuong *

de cuong mon vsv dai cuong 2014.pdf

tin hoc dai cuong

de cuong mon phap luat dai cuong

vi sinh dai cuong

vat ly dai cuong

dai cuong ve_gc

dai cuong giun san

dai cuong tb

chan nuoi dai cuong

thuy luc dai cuong

c23 dv-dai cuong