~~ hz. muhammed (sav) - isamveri.orgisamveri.org/pdfdrg/d234656/2014/2014_kosuma.pdfhz. peygamber...

~~ HZ. MUHAMMED (SAV) VE

MESAJI

Editor Mehmet Mahfuz SOYLEMEZ

Dem.No:

islauu i:umter Dergisi Yaymlan Ekirn 2014

HZ. PEYGAMBER'iN TiC.ARi HAYATINDA AHDE VEFA i:LKESi . VE UYGULAMA'ORNEKLERi

Adnan KO~UM·

Giri!l

Giinliik hayatta ve be:;;eri ili:;;kilerde onemli bir yer i:;>gal eden hukuk alan­lanndan biri de bore ili:;;kileridir. Soz konusu ili:;;kilerin sagb.kh ve kar:;>ilikJJ. guven iCinde gercekle:;;mesi ve yfuiitiilmesinin temel Ukelerinden biri kar:;>Ihkh giiven ve onun tezahiirii olan ahde vefa Ukesidir. Ahde vefa, ticaret hayatmm altyapiSI ve ekonomik istikrarm temel ta:;;1dl.r. Ku§kusuz Hz. Peygamber'in ti­caret hayabna dair ortaya koydugu Uke ahde vefa Ukesiyle siDJrh degildir. Hz. Peygamber'in kendisi de bizzat ah:;>-veri:;> yapm.I:;>. borclarlm.I§, rehin vermi§, ortakhk yapmi§, ticarl ili:;;kilerin sagh.kh ve saglam bir zeminde yiirfunesi icin bir talrun hukuki-ahlaki Uke ve kurallar get:irmi§tir. Aldatm.arun olmamas1, sozle:;;meye yalarl karl§mamas1, olcii ve tarb.da dogrulu.k. sozle:;;inelerde kolay­hk sagJ.ama, malm kusurlanm soyleme, Hz. Peygamber'in tlcaret hayabna ili:;;­kin ortaya koydugu diger ba:;;hca Ukelerdendir. Esasen Hz. Peygamber'in ticarl hayatla ilgili getirdigi Ukeler, huku.ki alanda koydugu kurallann bir parcasiDI te:;;kil eder ve hepsi birden fikhm muamelat hiikiimlerini olu:;>turur.

Bu tebligimizde insanhga omek olarak gonderilen Hz. Peygamber'in evren­sel hukuk Ukelerinden biri olan ahde vefa Ukesinin onun tarafmdan nasu an­la:;>lidl& ve bore ili:;>kilerinde nasu somut hale geldi~. pratige dokilldtigunti inceleyecegiZ.

Ahde Vela ilkesinin Bor~lar Hukukundaki Anlam.J

Ahde vefa, borclunun §artlar ne olursa olsun mutlaka sozle:;;meye sadlk kalmasrm zorunlu goren bir Ukedir. 1 Sozle:;;meye baglilik, ahde vefa (verilen soziin tutulmas1) Ukesinin bir geregidir. Bu Ukeye gore, sozle:;;me yapildlg1 andaki gibi aynen uygulanmah ve hiikiimlerine riayet olwunahdl.r. Hukuki gtivenlik. dogruluk ve diiriistliik kuralmm geregi olarak borclar hukukunun temel Ukelerinden biri, sozle:;>meye bag.hhkb.r. Sozle:;;meye bagllhk Ukesinin dayandl~ temel esas §Udur: Sozle:;;menin kurulu:;;u srrasmda taraflar ifarun daha sonraki bir zamanda gercekle:;;ecegi hususunu bilmekte ve gelecekteki :;;artlann kesin olarak onceden tahmin edilemeyecegini ba:;;tan kabul etm.ekte-

Doc. Dr., SOU. ilahlyat Fakliltesi Ogretim Oyesl, akosum@Uahlyat.sdu.edu.tr Bu Uke Jcfn bkz. Selahattin Sulhi Tekinay /Sermet Akman/Halilk Burcuog!u/ At11.la Altop. Teki­nay BorcJar Hukuku. GenelHiikfunler, 7 bast, lstanbul1993, s. 1005; Kaplan, Ibrahim, Hakimin SOzle~meye Miu:tahalesl. SOz~menin. Yoi'WTU.I, SOzle~menin. Tamamla.nmas~ SOzle~nin. Degi­~en Hal ue $artlara Uydurulmas~ Ankara 1987, s. 113- 114; Akyol. $ener, Diirilstliik Kural.! ve Hakkln Ko~e Kullarulmast Yasagt. istanbul 1995, s. 77.

604 Hz. Muhammed (sav) ve Mesqjt

dirler. Boylece gelecektek:i Iiskler ve tahmin oluna.mayan hususlar taraflarca sozle~menin kurulu~u srrasmda hesaba katJlmaktadrr. Bu sebeple sozle~me­de kararl~tiDlan edimler dengesi fiilen ortaya ~Lkan olaylar nedeniyle degi~se bile, sozle~me kuruldugu gibi uygulanmahdrr.2

Ahde Vefii ilkesi ve Hz. Peygamber'in Uygulamalanndaki Omekleri

Ahd kelime olarak, sozh1kte soz vermek, vasiyet etmek, yemin etmek, so­

ziinde durmak, eman, zimmet, vakit, g6n1~. kanaat anlamlanna gelir. Vef§, ise ahdinde (verdigi sozde) durmak, eksiksiz yertne getlnnek, bol olmak an­lamlanna gelir.3 i:k:i kelime nasslarda "be~ edabyla birlikte ve belirtilen anlam­larda kullarubr. Her ik:i kelimenin sozliik anlamlan "giiven ve sadakat~ ortak paypalannda bulu~ur. Oyleyse ik:i kelimenin isim tam1a.mas1 olarak "soziinde durtna~ anlamm1 ~1dl@ kolayhkla anl~llrr. islam hukuku a~1smdan "ahd"

ise; fiklh alaruna giren biitfm sozle~me ve akitleli i~ine alrr. Devletler hukuku alafundaki s6zle§meler de bu kapsa.ma dahildir. Bununla birlikte bizim konu­

muz olan ahde ve!a. bor~ar hukuku alaruna ili~kin olantdrr.4 Ahde vefa ta.m­la.masi Latince'de "pacta sunt servanda~5 ~eklinde ifade edilir ve Roma bor~lar ve devletler hu.kukunun ve de ayru zamanda gl1niimiiz hukukunun en temel

ilkesini olu~turur.

Ger~ekten sozle~melertn veya yapllan taahhiidful siiresi i~inde yeline ge­tirilmesi onemlidir. Ticari ili~k:ilerde giiven unsurunun hakim olmas1 i~ ye­gane garanti vas1tas1 ahde vefadrr. Zira, ticaret itibar ve giivene dayaDJ.r. Tiic­

cann senedi kadar, sozii de senet olmahdrr. Sozle~melerde edimlerin zama­runda yertne getirtlmemesi ozellikle, borcun vadesinde 6denmemesi, alacakh tarafi ~e~itli bakunlardan slkmbya dii~iiriir. 0, kendi ihtiya~lan i~in harca.ma l.mka.ruru kaybedebilecegt gibi, ~ogu zaman hesaplariru alacag1nm vadesinde Odenecegini dii~iinerek yapar. Bir borcun za.marunda 6denmemesi, $cirle­

me bir~ok k:imsenin slkmhya dii~mesine yol a~ar. Alacakh kendi bor~lariru 6demek, yeni mal almak veya yahnmlariru geni~letmek i~in alacaklariru bir

2 Kaplan. age .• s. 113· 114: Burcuoglu. HalOk. Son MaNceme Kararlan ve Yargllay Kararlan I!it· glllda Hukukta Beldenmeyen Halve Uyarlam.a. Fillz Kltabevi, Istanbul 1995. s. 6; es·Senhfui, Abdtirrez:zak. Masaduu'l·Hak.fi'L·FlkhL'L·is~ ihyll.l't-Tilra.sl'l-Arabi·Milesseseru'r·Risale, Beyrut 1954. VI, 16 (2 cllt ir;inde 6 cilt}. Ancak bu Uke Ozel hukulnm dlger Ukelerlyle siD.li'­landJnluu~ib.r. SoziC!imenln yaptlcitgutda kar§ilikl..l edlmler arasmda var olan denge sonradan §artlann oJaganilsru degi!imesiyle bUyOk Olr;ude taraflardan blrl aleybine katlamlamayacak derecede bozulabWr. Tarafiarm iradelerlni etkileylp sOzle~me yapmalanna neden olan ~ar daha soma onemll olr;Ude. r;arplCI, adaletsiZUge yol a~ olaylarm gerr;ekle!$mesl Ue degi!im1§Se tarafiar artJk o sOzlC!ime ile bagll tutulamazlar. i~te bu durumda s6zle§meye baglili.k Ue sCizlC!i· me adaleti Ukeleri arasmda bir r;eli§ld olu§ur ve artJk bu Ukeye sJ.la stlaya bag!J kalmak adalet ve hakkaniyet kuralarma aylo.n bir durum yarab.r hale gelir. Hukukta bu kar§Jllik "beklenmeyen hal=mucblr sebep" Ukesi Ue giderllmeye ~!hr.

3 tbn Manzur. Ebu1-Fadl Muhammed b. Manzur el·lfriki. Usdnil'l·Arab, Dar Sadr. Beyrut, ty .. XV, 358·360; Kazan. Ramazan. Killiib-1 Sute (:ef'9eveslnde Had.lslerde Ahde Vejli. Yiiksek U· sans Tezl, SDO Sosyal Billmler Enstitlisu, lsparta 1997. s. 6·12.

4 Hz. Peygamber'ln devletler bukulrunda ahde vefa Ukeslne ill!$ld.n uygulamalan ayn blr ~~ma­run konusu olabilecek niteliktedir.

5 G11riz. Adnan, Hulruk Felsefesi. Ankara 1996. s. 190. 193.

Hz. Muhammed, Egitim ve Ticaret 605

kar~J.hk olarak ,dl1§iim1r. Bon;lunun soziinde durmamas1, alacakhJl da taah­hutlerini yerine getiremeyen kimse durumuna dl1§tln1r.

Kur'an'da Musll1manlann sozle§me yapb.k.lannda bu sozle§melere sadakat gostermeleri degi§ik ayetlerde bellrtilir. Bu ayetlerden birinde §5yle buyuru­lur: ~Ey iman edenlerl Yapt@ut!Z alcitleri yerine getirin"6• Bir diger ayette ~Ahdi yerine getirin. r;Unlcii. insan ahdinden sorumludur."7 buyurulur. Ote yandan bazi ayetlerde ahdine vefa gosterenleri Allah'm sevecegi ve miikafatlandrracag1 bellrtilir.8 Ahde vefaslZhk yapan fesathkla9 , nasipsizlikle10, yeryUziinde boz­gunculu.k ~Ika.rmakla11 , yoldan ~lkmakla12 , d5nekllkle13 vasillamr.

Hz. Peygamber ilahi vahye muhatap olmu§ bir §ahsiyettir. Kur'an-1 Keriro'i teblig ve a~,;lklamakla gorevlendirilmi§ olmas114, funmet i~,;in orneklik ta§rma-5115, soz, fill ve takrirlerinirl funmeti il,;in buyiik onemi oldugunu gosterir. Zira 0. bizzat hayatmda Kur'am hiikiim.leri tatbik etmi§ veya talim.leriyle ogretmi§­tir. Hz. Peygamber ornek uygulamalanyla kendine tabi olanlara ahde vefa'nm

6nemi gostermi§tir. Hz. Peygamber ~Ben ahdine vefii gosterenlerin en layt9L­

yi.T1i'16 buyurarak belirttigi ozelligini uygulamal~da ortaya koymw~tur. Ha­dis kaynaklarmda sozle§melerde ahde vefanm onemli bir boyutu olan borcun odenmesine ili§kin hukuki-ahlaki ilkeler olarak, ~~bor~ odeme adabi~ onemli yer te§kil etmi§tir. 17

Hz. Peygamber, hayati boyunca i§ ortaklanna, ticfui miinasebetlerdeki muhataplanna ve diger insanlara kar§1 son derece durust davra.nn:ll§trr. 0, verdigi soze sadakatini ve baglilig101 gen~liginden itibaren ortaya koymu§. soz konusu ozellik nubiivvetten onceki donemde de onun en bllriz vasfi olmu§tur. Nitekim kendisine gen~,;liginde guvenilir, itimat edilir anlammda "emin" nitele­mesi yapllmi§, soz konus1,1 vasfindan dolaJl hem dii§manlan hem de dostlan tarafindan takdir gormii§tfu. Nitekim, islam'm ilk giinlerinde Peygamberimiz (s.a.) Mekkelileri Ebii Kubeys tepesine ~agtrrugmda:

~ $ayet ben sizlere §u tepenin ardmda, §ehri iStila. etmelc iSteyen bir dii.§man ordusu gelip lcarargdh lcurmti§ desem, bana inantr mlSutzz?" diye sormu§, onlar bu soru kar§1smda : ~sen asia yalan soylemezsin, senin soyleyecegin her §eye

6 M.Ude, 5/1. 7 Ism. 17/34. 8 Bakara. 2/177: Al-ilmran. 3/ 76: Nahl. 16/95: Mu'mlnQn. 23/10-11. Fetlh. 48/10. 9 Bakara. 2/27. 10 Al-ilmran. 3/77. 11 Ra'd. 13/25. 12 A'raf, 7/102. 13 Tevbe, 9/76. 14 Nahl. 16/44. 15 Ahzab. 33/21. 16 Diirekutni. All b. Omer. Slinen. Beyrut. 1406. m. 135. 17 Mesela M11slim. ClhAd ve Slyer adiJ. kilabmda "ahde vefastZl!k ve hlyanet etmenln haram klhn-·

mast- b3.lll!glnda a~bgJ blr baht bu konuya lahsls et:ml!ltlr. Bk2. M11slim, Clhad, 98.

606 Hz. Muhammed (sQ1J) ve Mesqjt

inanUl.Z" cevabuu ve~lerdir. Burada dikkat ~ekici olan husus, sozii ge~en cevabt verenler arasmda Ebii Leheb ve Ebii Cehil'in de var olmastdrr.18

Hz. Peygamber, soziinde ve i~inde dogru tiiccarm ahirette beraber olaca@ cUger bir tabirle arkad~hk edecegi kimseleri: • Diirilst. soziine ve ~ine guven.i­len. tiiccar, layamet gr1n.r1 n.ebiler, sr.ddiklar ve §ehitlerle beraberdir." 19 ~eklinde

a~tklayarak onlann uhrevi baklmdan nail olacaklan kazan~lara i~aret etmi~. zunnen ahde vefarun dindeki onemine vurgu yapmi~br. Benzer ~ekilde ema­netin, emanet edene veril.mesini ve luyanet edene luyanetle kar~thk veril.me.: mesini emretmi~tir.20 Bir cUger hadis-i ~erifte ise, "De; zlimre uardrr ki. layamet g~ onlarla hesapla.§acagiTTil Ben.i §ahit tu.taralc soz verdikten sonra so­zr1n.de dwmayanlar, hiir insan.t sataralc bedelini yiyenler ue i§c;i c;al.t§tlrtp on.dan ycz!"arlandl9.t hald.e ucretini uermeyenler. "21 buyurarak ahde vefa gostermeyen­lerin uhrevi sorumluluklanna i~aret etmi~tl.r. Benzer bir hadiste "Verd~i soz­de;dwmay!p cayan her ki§i ic;in layamet gr1n.r1n.de bir (alamet) bayralc dikilir"22

buyurularak loyamet giiniinde te~hir edilecekleri ifade ediJ.mi§tir. Zira eskiden Araplar vercUgi sozii yerine getl.rmeyeni pazar yerlerine siyah bayraklar dik­mek suretiyle te~hir ederlerdi.23

Hz. Peygamber ahde vefa'ya ili§kin kavli beyanlannm yanmda uygulama­lan ile bizzat islam toplumrma omeklik. model olu§turmU§tur. Onun a.kitleri ifada gerekli ozeni gostercUgini ortaya koyan hadiselerden biri §U §ekildedir:

"Abdullah b. Ebi'l-Hamsa anlat:tyor. Rasiiliillah'a peygamberlik gel:rb.eden once Onunla ab~·veri§ yaprm§tlm. Benden biraz alacagi kalrm§tl. Bulundugu yere alacaguu getirecegimi va'dettim. Fakat getirmeyi unuttum. 0~ giin sonra habrladtm. Derhal oraya dondiim. Gordiim ki, terk ettigim yerde beklemekte­dir. Beni goriince §6yle buyurdu:

." Ey deWcanll.l Ban.a me§alcfcat uerdin. Uc; gr1n.den. beri sen.i bw-aaa belcle­melcteyim. "2A Burada dikkate edilmesi gereken husus. Peygamber efendimiz sallallahu aleyhi ve sellemin orada bekleyi§i alacaguu tahsil ebnek i~in degu, gence vercUgi soze sad.tk kalmast dolay:tswladlr.

Ebii Safvan Siiveyd ibn Kays (ra~e dedi:

Ben ve Mahrem el-Abcli, sabnak iizere Hecer kasabasmdan bezden yaptl­mi§ elbise getirttik. Nebi (sav) yanmuza geldi ve bizden i~ ~a§m sattn almak

18 Buban. "Tefstr". 1: Muslim, ·iman·, 355. 19 Tlmtizi, "Biiyii'". 4: fbn Mace. "Ttcara.t". 1; Dartmi. "Bllyil'", 8. 20 Tinnizi, "Buyil'", 38. 21 Bubari, ·tc:ara·. 10. 22 Hadisin "kendislyle blllnecegl. tarunacaitJ bir bayrak". "bu falarun vefaslZIJitJdlr" ~deki fark­

h varyantlanyla blrllkte bkz. Buh~. "Cizye". 22. "Edeb". 99. "'Hlyel". 9, "Flten". 21. "Cibad" 8: Muslim. "Cihad". 10, 17; Tlrmlzi. "Slyer". 27, "Ftten·. 26; fbn Mace. "Cibad". 42: Ahmed b. Hanbel, Milsned. I, 411. 417. 441. U. 16. 29. 47.

23 Kazan. Kurub·t Sitte Cerr;eveslnde Hadislerde Ahde Vefo. s. 79-80. 24 Ebli Davlid, "Edeb". 82. 90.

Hz. Muhammed. Egitlm ve Ticaret 607

istedi. Yanimda paralan tahsil eden bir muhasebecim vardl. Peygamber (sav) ona:"Alacagm iid·eti hesapla; bir miktar da ilave ~(' buyurdu.25

Hz. Peygamber hadiste satm ald.Jgt bir mal kar§wgmda istenilen bedelin az da O!Sa iisbinde bir 6demede bulWliDU!?tur. Ah!?·Veri§lerinde ~Ok kere bunu uygulad.Jguu gormekteyiz. Hz. Peygamber akitlerde ahde vefa ilkesini en giizel §ekl.lde yerine getirmekle ayru zamanda piyasadaki esnafve tiiccan diiriist dav­ranmaya, ahcllan da sat.Icmm haklruu gozetmeye te§Vik etmi!;l olmaktadlr.

Ebii Hiireyre arllahyor: "Rasiiliillah'da bir adam.m (paras1 ~denmemi§) bir devesi vardl. Borcunu istemeye geldi. Bu srrada kaba sozler sarletti, hatta sahabe'den b,azllan haddini bildirmek istedi. Ancak Rasiiliillah buna meydan vermeyip:

"Brrakm onul Hale sahibin.in. konw;ma hak1a vard.u" buyurdu, sonra da:

"Devesini verinl" diye emretti, (il~er) devesini aradllarsa da bulamadllar. Fakat onunkinden daha degerli bir deve buldular. Hz. Peygamber:

"Bunu vertn" dedi. Adam: "Bana borcunu tam odedin, Allah da sana ode­sin" dedi. Rasiiliillah:

"En hayrrlmt.Z, borcunu iyi odeyen.dir!" buyurdu.26

Benzert bir rtvayet !?U §ekildedir: Ebii Said el-Hudri (r.a.) arllat.Iyor: "Bir bedevi Rasiiliillah'a (a.s.) gelerek, Hz. Peygamber'in uhdesinde bulunan alaca­glfil istedi ve bunu yaparken sert davrandl. Hatta: "Borcunu odeyinceye kadar seni taciz edecegim" dedi. Sahabe, bedeviyi azarlaJlp: "Yaztk sana! Ki.minle ko­nu§tugunu bilmiyorsun galiba!" dediler. Adam: "Ben hakkum talep ediyorum'! dedi. Hz. Peygamber sahabeye: "SiZier ni9in hale sahibinden yana degilsiniZ?' buyurdu ve Havle bintu Kays (r.arlha)'ya adam gondererek: "Sende kuru hur­ma varsa benim borcurnu odeyiver. HWTTIQITUZ gelince borcumuzu sana oderiZ." dedi. Havle: "Hay hay! Baham sana kurban olsun ey Allah El~isi!" dedi. Kadm

Hz. Peygamber'e bort;; verdi, o da bedeviye olan borcunu odedi ve ayrtca yemek ikram etti. (Bu tavrrdan memnun kalan) bedevi: "Borcunu giizelce Odedin. Allah da miikafahru sana tam versin" diye memnuniyetini ifade etti. Hz. Pey­gamber de: •j§te bunlar (borcunu haklayla odeyenler) insanlarm hayrrWandtr.

j~indelci zayifla.nn, incitilmeden haklarmt alamadtklan bir cemiy~t ifla.h olmaz" buyurdular.27

Abdullah b. Ebi Rabia'dan gelen bir rivayet §6yledir: "Hz. Peygamber ben­den lark bin dirhem bor~ aldl. Kendisine mal gelince, bana olan borcunu ode-

25 EM DavOd. ·soya··. 7; Tirm.izi. ·soya··. 66. Aynca bkz. NesM. ·so..vu··. 54; ibn Mace. "Ubas". 12. "Ttcanu·. 34.

26 Buhan. ·tstl.kraz", 4. 6. 7, 13, "Vekalet". 5. 6, "Hlbe", 23. 25; MOsUm. "MO.s~t·. 118-122: Tlrm.lzi. ·so.ya··. 73. 75; Nesai. "Bii.Y(l'". 64, tbn MAce, "Ticarat". 62. "Sadakat". 16.

27 tbn Mace. "Sadakat". 16.

608 - Hz. Muhammed (sav) ve Mesqjt

di ve 1?0yle buyrn:du: " Allah aileni ve maluu mllbarek lalstn. En iyi bon; odeme,

hamd (te§e/c/cfLr) ve borcu i5deme1cle olur. "28 diyerek hukuki ifarun ahlaki esas­lanru bel..irt:m1§fu:.

"Bor{.:lU olen kimse. kendi adtna borcu odeninceye kadar lcabrinde rehin altn­

~ gibidir." buyurulur. Rasiiliillah bu sozii, namazuu lo.ldmnas1 ic;in getirilen

cenazenin borc;lu oldugunu ogrenince, "Cebrdil bor{.:lu olantn namazuu lal.dtr­

malctan beni men ettr diyerek kac;md!ktan sonra soylemi§tir.29

Bor¢ ill§kilerinde Hz. Peygamber art niyeti, ahde vefasiZhgt uygun kar1?1la­

maiill§b.r. Nitekim bir hadiste "Kim, odemelc niyeti ile insanlartn maltnt (bor{.:)

altr ise, Allah (onun borcunu) ona bedel edd eder(odemeyi Jcolayla§ttrtr.) Kiin de

telef etme/c (odememelc) niyetiyle hallan maltnt (bore) altrsaAllah onu telef eder.

Aldrgt borcun haytr ve berelcetini giderir. "30 Bir diger hadiste ahde vefasiZhk

mfulafikhk alameti olarak tarumlanrm§b.r. 31 Hadislere gore borc;lu borcunu Odemede her zaman husnu niyet sahibi olmah. borcunu tediye ic;in elinden gelen butful gayreti gostermelidir.

Hz. Peygamber rnii1?riklerle arasmda cereyan eden vedia akitlerinde bile ahde vefa'dan ayrilmaiill§b.r. Nitekim Mekke'yi terk edip Medine'ye hicret mec­

buriyetinde ka.hnca, kendisini oldfumeye karar vermi1? du§rnanlarma ait -on­

lar tarafindan daha once kendisine emanet brrakll.rru§- mallan amcaoglu Hz. Ali'ye vermi§ ve sahiplerine teslim etmesini emretmi§fu. 32

Hz. Peygamber ahde vefanm onemini davraru§lanyla vurgulamarun yarun­

da gec;mi1? Ummetlerden de omek vermi§tir. Ebu Hureyre (r.a) nakleder: "is­railogullartndan bir tilccar, bir arlcadQJ?tndan bin dinar (4 leg. altut para) Odiinc

para altr ve deniz QJ?tn yolculuga t;tlcar. Bart; i.<:;in yilce Allah't lcefil ve $ahit gos­

termi§. odeme i.<:;in bir vade belirlemi§tir. Don~ i.<:;in gemi bulamaytp s9_ziinde

duramayacagtnt anlaymca, {;are arar. Bir marangoza haztrlai:trgt tahta lcalasm

i{,:ine 4 bin dinar altuttlcoyar ve bir de melctup elcler. Allah'a gilvenerelc denize

atar. Parayt vadesinde alacagmdan emin olan alacalclt da "vade gilnil" lcendi

beldesinde sahile inmi§ be/clerlcen, dalgalartn sahile attrgt tahtayt gorilr ve yale­

male ilzere eve gotilrilr. Kapalc a{;tldrgtlt~acalclt i<;indeld melctubu o/cuyaralc,

mevcut paranm bort;lu tilccar tarafindan /cendine gonderildigini anlar ve boyle­

Wcle) par:a vadesinde alacalcltya u/a§mt!j olur."33 Soz konusu bu rivayette, bu­

gt1n.kii ula§rm ve haberle§me imkanlarma sahip olmayan birisinin ahde vefa konusundaki gayret ve titizligi c;arp1c1 bir 1?ekilde anlatllmaktachr.

28 Nes<ii. "Buyil'". 97. 29 Buhiiri, "Havale". 3, "Kefrue·. 3: NesaJ, ·cena~z·. 67: Tirmlzi. "Cenalz", 69. 30 Buhiiri, "istikraz", 2. "Zekat", 19: ibn Mike. "Sadakat", 11. 31 Buhiiri. ·iman·. 24: Muslim, "iman", 106: Tirmizi. "iman". 14. 32 Karaman, Hayreddin, Anahatlanylaislfl.mHulrukul, istanbull987, s . 281. 33 Buhiiri, "Zekat". 65, "Kefale", 1: Ahmed b. Hanbel. Musned, II, 348.

Hz. Muhammed, Egitlm ve Ticaret 609

Hz. Peygamber'in ~ahsmda nasu somutla~bguu uygulama omeklertyle or­taya koydugui:nuz ahde vefa ilkesi, ozellikle ahlaki degerlertn yozla~maya ve erozyona ugramw glinfuniizde, daba da onemli ve anlamb olmaktad.J.r. Zira gliniimiizde ibadet hayabnda olduk~a titiz davranan k:imi Mushimanlann. ti­cari hayatta gliven telki.n etmedigi, dlin1st davranmadJw slkbkla dile getirilen hususlann ba~mda olmaktad.J.r. islam'm ongordugu Hz. Peygamber'ln ~ah­smda somutla~rru~ bu deger, Miisliimanlann da kendi ya~antllannda i~sel­le~tirildigl takdirde, toplum fertlertne mutlu bir hayat kazanchracaw. helal ve me~ru kazarica vesUe olacaw gibi, ekonomiyl de olumlu yonde etkileyecektir. Ayrn zamanda ticari bayatm en onemli iki unsuru olan ekonomik isti.krar ve gliveni saglayacakbr.

Sonu~ itibariyle islam hukuk ve ahlalnru.n en onemli ilkelertnden birt olan ahde vefa, gerek ahlaki, gerekse hukuki diizeyde en giizel ~ekliyle Hz. Pey­gamber'in ~ahsmda. y~anrru~ ve onun .flil. soz ve hallerlnde sergtlenmi~tir. Alemlere rahmet olan Peygamber'ln bu giizel ahlakma sllaca sarl1mak, biitiin insanbgm huztir ve emniyetinin sag!arunas1 yonfmde atJJ.an en onemli achm olacakbr. Di.inya ve ahiretin mutlulugu onun koydugu esaslara baghdrr.