ΟΥΡΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΚΡΗΤΗΣ

Υπογοναδισμός μετά ριζική προστατεκτομή (PSA<0,001)

Βάιος Παπαδημητρίου

Ηράκλειο, 2 Οκτωβρίου 2009

ΟΥΡΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΚΡΗΤΗΣΟΥΡΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΚΡΗΤΗΣ

Gooren LJ, Behre HM, Saad F, Frank A, Schwerdt S. Diagnosing and treating

testosterone deficiency in different parts of the world. Results from global

market research.

Aging Male 2007;10:173–81

Η παραγωγή τεστοστερόνηςΗ παραγωγή τεστοστερόνης ρυθμίζεται από το γεννητικό άξοναρυθμίζεται από το γεννητικό άξονα

ΥποθάλαμοςΥποθάλαμος

GnRHGnRH

InhInhTT

DHTDHTEE22

FSHFSHLHLHTTEE22

Κύτταρα Κύτταρα LeydigLeydig

Σπερματικά Σπερματικά σωληνάριασωληνάρια

ΣπέρμαΣπέρμα

––

++

––––

++++

Κύτταρα Κύτταρα SertoliSertoli

ΌρχειςΌρχεις

TT

ΥπόφυσηΥπόφυση

++

LH = LH = ωχρινοποιητική ορμόνηωχρινοποιητική ορμόνη; FSH = ; FSH = θυλακιοτρόπος ορμόνη,θυλακιοτρόπος ορμόνη, GnRH = GnRH = εκλυτική των γοναδοτροπινών εκλυτική των γοναδοτροπινών ορμόνη,ορμόνη, Inh = Inh = ανασταλτίνη, ανασταλτίνη, T = T = τεστοστερόνη, τεστοστερόνη, DHT = DHT = διυδροστετοστερόνη,διυδροστετοστερόνη, E2 = E2 = οιστραδιόληοιστραδιόλη

Ew

ing

LL,

et a

l. In

t R

ev P

hysi

ol.

1980

;22

:41-

115.

600

400

200

100

0Εμβρυ-ική

Νεο-γνική

Προ-εφηβική

Εφηβική Ενήλικη Γεροντική

A

BC

A  ΕΠΟΧΙΚΗ B  ΚΙΡΚΑΔΙΑ800 –

600 –

400 –

200 –

800 –

600 –

400 –

200 –

Συγ

κέντ

ρω

ση

τεσ

τοσ

τερ

όνης

(ng

/dL)

3 69

Μήνες

6  12 18 Ώρες

Επίπεδα τεστοστερόνης στη διάρκεια της ζωής του άνδρα

21

14

7

3.5

0

Συγκέντρ

ωσ

η τεστοσ

τερόνης (nm

ol/L)

•Τα φυσιολογικά επίπεδα τεστοστερόνης κυμαίνονται μεταξύ 300-1000ng/dl•Η έκκριση της τεστοστερόνης έχει κιρκάδιο ρυθμό με τις υψηλότερες συγκεντρώσεις με την αφύπνιση το πρωί και τις χαμηλότερες το απόγευμα και το βράδυ

Η τεστοστερόνηΗ τεστοστερόνη και οι και οι μεταβολίτες τηςμεταβολίτες της

Οι δράσεις της τεστοστερόνης είναι άμεσες μέσω της αλληλεπίδρασης με τον υποδοχέα των ανδρογόνων ή έμμεσες μέσω της μετατροπής της στους 2 κύριους μεταβολίτες της: την DHT (διυδροτεστοστερόνη) και την οιστραδιόλη.

ΔέρμαΔέρμα Αύξηση Αύξηση τριχών καιτριχών και παραγωγής παραγωγής σμήγματος, σμήγματος, αλωπεκίααλωπεκίαΉπαρΉπαρ Σύνθεση Σύνθεση πρωτεϊνώνπρωτεϊνών

Γεννητικά όργαναΓεννητικά όργανα Αύξηση Αύξηση μεγέθους πέους και μεγέθους πέους και προστάτη, προστάτη, σπερματογένεση σπερματογένεση

ΚΝΣΚΝΣ Libido,Libido, διάθεση διάθεση

ΜύεςΜύες Αύξηση μάζας και Αύξηση μάζας και δύναμηςδύναμης

ΝεφροίΝεφροί Διέγερση της Διέγερση της παραγωγής παραγωγής ερυθροποιητίνηςερυθροποιητίνης

Μυελός των οστώνΜυελός των οστών Διέγερση τωνΔιέγερση των stem stem cellscells

ΟστάΟστά Επιτάχυνση Επιτάχυνση γραμμικής γραμμικής αύξησηςαύξησης, , σύγκλειση σύγκλειση επιφύσεωνεπιφύσεων

Δράσεις της τεστοστερόνηςΔράσεις της τεστοστερόνης

Morley JE, et al. Morley JE, et al. MetabMetab 2000, 49:1239-1242. 2000, 49:1239-1242.

AACE Hypogonadism Task Force Endocrinol Pract 2002,

8:439-456

Ορμονικές μεταβολές στον άνδρα Ορμονικές μεταβολές στον άνδρα με την πάροδο της ηλικίαςμε την πάροδο της ηλικίας

Heaton and Morales. Sex Dysfunction in Medicine 2000, 1:105-111

0010102020303040405050606070708080

<< 3434 3535 -- 4444 4545 -- 5454 5555 -- 6464 6565 -- 7474 >> 7575Ηλικία (έτη)Ηλικία (έτη)

nm

ol/

Ln

mo

l/L

ΤεστοστερόνηΤεστοστερόνη SHBG (συνδετική σφαιρίνη στεροειδών φύλου)SHBG (συνδετική σφαιρίνη στεροειδών φύλου)

Στυτική δυσλειτουργία μετά τη ριζική προστατεκτομή

1. Βλάβη σηραγγωδών νεύρων-νευροαπραξία (ελάττωση NOS- αυξημένη απόπτωση )

2. Αύξηση φλεβικής διαφυγής (35% έχουν φλεβική διαφυγή 12 μήνες μετά RP)

3. Διεγχειρητικό αρτηριακό τραύμα

Υπογοναδισμός μετά τη ριζική προστατεκτομή

Η πλειοψηφία των ασθενών επιθυμεί βελτίωση της ποιότητας ζωής

Η συχνότητα του υπογοναδισμού σε άνδρες μετά από ριζική προστατεκτομή είναι παρόμοια ή ακόμα μεγαλύτερη από το γενικό πληθυσμό

Πλεονεκτήματα θεραπείας υποκατάστασης στο συμπτωματικό υπογοναδικό άνδρα μετά RP: βελτίωση σεξουαλικής επιθυμίας, διάθεσης, στυτικής λειτουργίας, οστικής πυκνότητας

Υποκατάσταση Τ μετά από ριζική προστατεκτομή

Non-responders σε αναστολείς PDE-5 συχνά είναι υπογοναδικοί. Η συμπληρωματική υποκατάσταση Τ μπορεί να οδηγήσει σε ανταπόκριση

Padma-Nathan H. PDE-5 inhibitor therapy forerectile dysfunction secondary to nerve-sparing

radical retropubic prostatectomy. Rev Urol 2005;7(2 suppl):S33–8.

Βελτίωση νευρικής λειτουργίαςRogers RS, Graziottin TM, Lin CS, Kan YW, Lue TF. Intracavernosal

vascular endothelial growth factor (VEGF) injection and adeno-associated virusmediated VEGF gene therapy prevent and reverse

venogenic erectile dysfunction in rats. Int J Impot Res 2003;15:26–37.

Ελάττωση φλεβικής διαφυγής

Σημερινό status

The Endocrine Society Clinical Guidelines: “We recommend against starting testosterone therapy in men with breast or prostate cancer, although the low quality of evidence was noted…’’

AUA: καμία σύσταση ή κατευθυντήρια οδηγία για τη θεραπεία Τ σε ασθενείς με ιστορικό καρκίνου του προστάτη

FDA: να αναφέρεται στις συσκευασίες ότι αντενδεικνύεται σε ασθενείς που έχουν ιστορικό προστατικού καρκίνου

Σχετίζεται η χορήγηση Σχετίζεται η χορήγηση τεστοστερόνης με τον καρκίνο τεστοστερόνης με τον καρκίνο του προστάτη; του προστάτη;

Θεραπεία υποκατάστασης με Θεραπεία υποκατάστασης με τεστοστερόνητεστοστερόνη - - Μεταβολές του προστάτηΜεταβολές του προστάτη

ΜεταβολέςΜεταβολές στα επίπεδα στα επίπεδα PSAPSA– Μικρή αύξησηΜικρή αύξηση στα επίπεδαστα επίπεδα PSA ( PSA (περίπου 15%, περίπου 15%, 00,2,2 ng/mL – 0 ng/mL – 0,5,5

ng/mL)ng/mL)

Μεταβολές στο μέγεθος του προστάτηΜεταβολές στο μέγεθος του προστάτη– Μικρή αλλά στατιστικά σημαντικήΜικρή αλλά στατιστικά σημαντική αύξησηαύξηση του μεγέθους (περίπου του μεγέθους (περίπου

15%)15%)– Οι περισσότεροι υπογοναδικοί άνδρεςΟι περισσότεροι υπογοναδικοί άνδρες έχουν μικρούς προστάτεςέχουν μικρούς προστάτες

Καλοήθης υπερπλασία του προστάτηΚαλοήθης υπερπλασία του προστάτη– ΠολλαπλέςΠολλαπλές μελέτες έχουνμελέτες έχουν αποτύχειαποτύχει νανα αποδείξουναποδείξουν ότι η ποιότητα της ότι η ποιότητα της

ούρησηςούρησης επιδεινώνεται με την υποκατάσταση τεστοστερόνηςεπιδεινώνεται με την υποκατάσταση τεστοστερόνης

Rhoden EL and Morgentaler A. Rhoden EL and Morgentaler A.

N Engl MedN Engl Med 2004 2004, , 350:482-492350:482-492

•Σε συγκριτική μελέτη gel τεστοστερόνης vs patch vs placebo, το PSA με το gel και το patch παρουσίασε μικρές αυξήσεις

ΕπίδρασηΕπίδραση της τεστοστερόνης της τεστοστερόνης στα επίπεδα του στα επίπεδα του PSAPSA ορού ορού

ΠΗΓΗ ΤΗΣ ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΥΠΟΓΟΝΑΔΙΣΜΟΥ ΣΕ PCa:

ΑΝΔΡΟΓΟΝΙΚΟΣ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΣ

Charles HUGGINS1901-1997

1966 Nobel Prize

I. The effect of estrogens and androgen injection on serum phosphatases in metastatic carcinoma of the prostate

Cancer Res., 1941

II. The effect of castration on advanced carcinoma of the prostate gland

Arch. Surg., 1941

Υποχώρηση της όξινης φωσφατάσης μετά από ελάττωση της Τ με ευνουχισμό ή

οιστρογονική θεραπεία

Αύξηση της όξινης φωσφατάσης με χορήγηση τεστοστερόνης

Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε ο ίδιος ο Huggins, η τεστοστερόνη είναι ‘λάδι στη φωτιά’ του προστατικού καρκίνου

Επιβεβαίωση του μοντέλου : Τραγικά αποτελέσματα από τη χορήγηση

τεστοστερόνης σε ασθενείς με PCa

Prout GR, Brewer WR. Response of men withadvanced prostatic carcinoma to exogenous

administration of testosterone. Cancer 1967;20:1871–8

Fowler JE, Whitmore WF Jr. The response ofmetastatic adenocarcinoma of the prostate to

exogenous testosterone. J Urol 1981;126:372–5

‘Η χορήγηση τεστοστερόνης σε ασθενείς με PCa είναι τροφή για έναν πεινασμένο όγκο’

1980… Ριζική προστατεκτομή (1982)

PSAStamey TA, Yang N, Hay AR. Prostate-specific antigen as a serum

marker for adenocarcinoma of the prostate.

N Engl J Med 1987;317:909–16

LH-RH ανάλογα (αγωνιστές)

Andrew SCHALLYNobel Prize 1977

Hypothalamic FSH and LH-regulating hormone. Structure, physiology and clinical studies.Fertil. Steril. ,1971

A peptide inhibitor of luteinizing hormone-releasing hormone (LH-RH).J Clin Endocrinol Metab., 1973

2 νέες ιδέες…

1. Testosterone flare

2. Ολικός ανδρογονικός αποκλεισμός

Επανεξετάζοντας τις αποδείξεις…

Huggins C, Hodges CV. Studies on prostatic cancer. The effect of castration, of estrogen and of androgen injection on serum

phosphatases in metastatic carcinoma of the prostate.

Cancer Res 1941; 1:293–7

3 ασθενείς θεραπεύθηκαν με Τ, αποτελέσματα για δύο, ο ένας ευνουχισμένος…

Huggins C, Stevens RE, Hodges CV. Studies on

prostatic cancer. II. The effects of castration on

advanced carcinoma of the prostate gland.

Arch Surg 1941;43:209–23

3 ευνουχισμένοι ασθενείς έλαβαν Τ…

Επανεξετάζοντας τις αποδείξεις…

Prout GR, Brewer WR. Response of men with

advanced prostatic carcinoma to exogenous administration of testosterone.

Cancer 1967;20:1871–8

Μια ομάδα 26 ανδρών με προχωρημένη νόσο που δεν είχαν υποβληθεί σε ορμονικό χειρισμό, δεν είχαν

κλινικές συνέπειες ή αύξηση της όξινης φωσφατάσης από τη χορήγηση Τ για αρκετές εβδομάδες

Επανεξετάζοντας τις αποδείξεις…

Fowler JE, Whitmore WF Jr. The response of

metastatic adenocarcinoma of the prostate to exogenous testosterone.

J Urol 1981;126:372–5

Μόλις 4 από τους 52 συνολικά ασθενείς δεν είχαν υποβληθεί σε ορμονικό χειρισμό. Οι συγγραφείς τονίζουν ότι αυτοί οι ασθενείς δεν είχαν τις ίδιες

καταστροφικές συνέπειες από τη χορήγηση Τ και συνέχισαν να λαμβάνουν ημερησίως Τ έως 310

ημέρες!

‘Ο καρκίνος του προστάτη δεν παρατηρείται σε ευνούχους’

Hovenanian MS, Deming CL. The heterologous

growth of cancer of the human prostate.

Surg Gynecol Obstet 1948;86:29–35

Όμως…

Sharkey DA, Fisher ER. Carcinoma of the prostatein the absence of testicular tissue.

J Urol 1960;83: 468–70

Daniell HW. A worse prognosis for men with testicularatrophy at therapeutic orchiectomy for prostate

carcinoma. Cancer 1998;83:1170–3

Μετά το 1990…

Μακροχρόνιες μελέτες απέτυχαν να αποδείξουν ότι άνδρες με PCa είχαν υψηλότερα επίπεδα Τ από άνδρες χωρίς PCa ή ότι άνδρες με υψηλή Τ είχαν αυξημένο κίνδυνο νόσησης.

Hsing AW. Hormones and prostate cancer:What’s next?

Epidemiol Rev 2001;23:42–58 Eaton NE, Reeves GK, Appleby PN, et al. Br J Cancer 1999; 80:930–4 Stattin P, Lumme S, Tenkanen L, et al. Int J Cancer 2004;108:418–24

Barrett-Connor E, Garland C, McPhillips JB, et al. Cancer Res 1990;50:169–73

Parsons JK, Carter HB, Platz EA, et al. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev 2005;14:2257–60

Gann PH, Hennekens CH, Ma J, et al.

J Natl Cancer Inst 1996;88:1118–26

Επίπεδα τεστοστερόνης πριν τη διάγνωση

200

400

600

800

άνω των 10 5 με 10 0 με 5

Μάρτυρες

BPH

Εντοπισμένος Ca

Μεταστατικός Ca

Χρόνος πριν τη διάγνωση (έτη)

Συ

γκέν

τρω

ση

τεσ

τοσ

τερ

όνη

ς (n

g/d

L)

Carter HB, et al. Prostate.1995;27:27-31

0

100

200

300

400

500

5 76

410370

430

n = 156.* p < 0.01.

8

280*

Schatzl G, et al. Prostate. 2001;47:52-8.

T (

ng

/dL

)Καρκίνος του προστάτη και επίπεδα τεστοστερόνης στη

διάγνωση

Gleason score

Yamamoto S, Yonese J, Kawakami S, Ohkubo Y,Yamamoto S, Yonese J, Kawakami S, Ohkubo Y,Tatokoro M, Komai Y et al: Preoperative serumTatokoro M, Komai Y et al: Preoperative serum

testosterone level as an independent predictor oftestosterone level as an independent predictor oftreatment failure following radical prostatectomy.treatment failure following radical prostatectomy.

Eur Urol 2007; 52: 696Eur Urol 2007; 52: 696

Ο κίνδυνος βιοχημικής υποτροπής μετά RP στην 5ετία ήταν 2,7 φορές μεγαλύτερος σε άνδρες με χαμηλά προεγχειρητικά επίπεδα

τεστοστερόνης!

Morgentaler A, Bruning CO, DeWolf WC.

Incidence of occult prostate cancer among men with low total or free serum

testosterone.

JAMA 1996;276:1904–6

14% ποσοστό PCa σε βιοψίες υπογοναδικών ανδρών

Μετά το 1990…

Οι μελέτες υποκατάστασης Τ ανέδειξαν ετήσιο ποσοστό ανίχνευσης PCa περίπου 1%

Rhoden EL, Morgentaler A.

Risks of testosterone replacement therapy and recommendations for monitoring.

N Engl J Med 2004;350:482–92

Θεραπεία υποκατάστασης σε πληθυσμό υψηλού κινδύνου

Rhoden EL, Morgentaler A. Testosterone replacement therapy in hypogonadal men at high risk for prostate cancer: results of 1 year of treatment in men with prostatic

intraepithelial neoplasia.

J Urol 2003;170:2348–51

Endogenous Hormones, Prostate Cancer CollaborativeGroup, Roddam AW, Allen NE, Appleby P,

Key TJ. Endogenous sex hormones and prostatecancer: A collaborative analysis of 18 prospective

studies. JNCI 2008;100:170–83

Η συνδυασμένη ανάλυση ξεκάθαρα απέτυχε να αποδείξει συσχέτιση του κινδύνου για PCa και

επιπέδων τεστοστερόνης Οι διαθέσιμες αποδείξεις σήμερα υποστηρίζουν

ισχυρά ότι μεταβολές της τεστοστερόνης μέσα στα φυσιολογικά όρια έχουν ελάχιστη ή καθόλου

επίδραση στον προστάτη (ΚΥΠ ή PCa)

Saturation curve

Morgentaler A. Testosterone replacement therapy and prostate cancer.

Urol Clin North Am 2007; 34:555–63

Υπάρχει απότομη ανταπόκριση του PCa σε συγκεντρώσεις Τ σε επίπεδα ευνουχισμού, φθάνοντας ένα σημείο μέγιστης προστατικής

διέγερσης, πάνω από το οποίο περαιτέρω αυξήσεις της τεστοστερόνης δεν έχουν αποτέλεσμα στον προστάτη.

Θεραπεία υποκατάστασης μετά από ριζική προστατεκτομή

Kaufman JM, Graydon RJ. Androgen replacementafter curative radical prostatectomy for prostate cancer in hypogonadal men.

J Urol 2004;172:920–2 (7 ασθενείς, όχι υποτροπή εώς τα 12 έτη)

Agarwal PK, Oefelein MG. Testosterone replacement therapy after primary treatment for prostate cancer.

J Urol 2005;173:533–6 (10 ασθενείς μετά RP, όχι υποτροπή)

Khera M,et al: The safety and efficacy of testosterone replacement therapy following radical prostatectomy.

J Urol, suppl., 2007; 177: 384,abstract 1164 (21 ασθενείς, όχι υποτροπή )

Nabulsi O et al: Outcomes analysis of testosterone supplementation in hypogonadal men following radical prostatectomy.

J Urol, suppl., 2008; 179:406, abstract 1181 (1 υποτροπή 12 μήνες μετά RP σε Gleason 8)

Davila HH et al: Analysis of the PSA response after testosterone supplementation in patients who have previously received management for their localized prostate

cancer. J Urol, suppl., 2008; 179: 428, abstract 1247 (1 υποτροπή σε 20 ασθενείς )

Συνολικά βιοχημική υποτροπή σε 2 στους 111 άνδρες (1,8%) που έλαβαν θεραπεία Τ

Testosterone replacement therapy following radical prostatectomy.

Khera M, Grober ED, Najari B, Colen JS, Mohamed O, Lamb DJ, Lipshultz LI.

J Sex Med. 2009;6(4):1165-70

57 ασθενείς 53-83 ετών με σημεία υπογοναδισμού (π.χ ελαττωμένη libido και ενέργεια)

Αρνητικά όρια, αρνητικοί λεμφαδένες, ≤cT2, PSA<0,1 ng/dl

36 μήνες μετά RP(1-136 μήνες, 2002-2008) Gel τεστοστερόνης Παρακολούθηση 13 μήνες (1-99 μήνες) Αύξηση τεστοστερόνης από 255→459 ng/ml Όχι αύξηση PSA, καμία βιοχημική υποτροπή

Καμία βιοχημική υποτροπή…?

Μόνο 13 μήνες παρακολούθηση…

Έναρξη 36 μήνες μετά την επέμβαση, οπότε αποκλείστηκαν οι ασθενείς με βιοχημική υποτροπή νωρίτερα

Καλά παθολογανατομικά χαρακτηριστικά

– Testosterone for prostate cancer: ‘Guilt by association’Testosterone for prostate cancer: ‘Guilt by association’

– Έως σήμεραΈως σήμερα δεν υπάρχουν ενδείξειςδεν υπάρχουν ενδείξεις ότιότι η η TT προκαλεί προκαλεί PCaPCa ή ή αυξάνει τον κίνδυνο ανάπτυξης αυξάνει τον κίνδυνο ανάπτυξης PCaPCa ή διεγείρει τον υποκλινικό ή διεγείρει τον υποκλινικό καρκίνο κάνοντάς τον κλινικά εμφανή.καρκίνο κάνοντάς τον κλινικά εμφανή.

– Δεδομένα δείχνουν ότι σε άνδρες που εμφανίζουν Δεδομένα δείχνουν ότι σε άνδρες που εμφανίζουν Ca Ca προστάτη, τα χαμηλά επίπεδα τεστοστερόνης σχετίζονται με προστάτη, τα χαμηλά επίπεδα τεστοστερόνης σχετίζονται με πιο επιθετική νόσο, αυξημένη πιθανότητα μεταστάσεων κατά πιο επιθετική νόσο, αυξημένη πιθανότητα μεταστάσεων κατά

τη διάγνωση και χειρότερη πρόγνωση.τη διάγνωση και χειρότερη πρόγνωση.

– Στις λίγες, μικρές μελέτες που υπάρχουν ως σήμεραΣτις λίγες, μικρές μελέτες που υπάρχουν ως σήμερα σε σε ασθενείς που υποβάλλονται σε ασθενείς που υποβάλλονται σε RPRP, δεν φαίνεται να υπάρχει , δεν φαίνεται να υπάρχει

μεγαλύτερο ποσοστό βιοχημικής υποτροπής μετά από μεγαλύτερο ποσοστό βιοχημικής υποτροπής μετά από θεραπεία υποκατάστασης.θεραπεία υποκατάστασης.

– Παρόλαυτά, δεν υπάρχει ακόμα μεγάλη τυχαιοποιημένη, Παρόλαυτά, δεν υπάρχει ακόμα μεγάλη τυχαιοποιημένη, μακροχρόνιαμακροχρόνια μελέτη της επίδρασης της τεστοστερόνης μετά μελέτη της επίδρασης της τεστοστερόνης μετά

από ριζική προστατεκτομή…από ριζική προστατεκτομή…

Μηνύματα για το σπίτι…Μηνύματα για το σπίτι…

Μηνύματα για το σπίτι…Μηνύματα για το σπίτι…

Ο ουρολόγος πρέπει να συνεκτιμά τις επιθυμίες και Ο ουρολόγος πρέπει να συνεκτιμά τις επιθυμίες και προσδοκίες του κάθε ασθενούς μετά προσδοκίες του κάθε ασθενούς μετά RP.RP.

Μέχρι να υπάρξει πιο πειστική βιβλιογραφία, πρέπει να Μέχρι να υπάρξει πιο πειστική βιβλιογραφία, πρέπει να ενημερώνονται εκτενώς οι ασθενείς για τα πλεονεκτήματα ενημερώνονται εκτενώς οι ασθενείς για τα πλεονεκτήματα και τους θεωρητικούς κινδύνους της υποκατάστασης Τ…και τους θεωρητικούς κινδύνους της υποκατάστασης Τ…

Αν επιλεχθεί η χορήγηση Τ, ο ασθενής πρέπει να Αν επιλεχθεί η χορήγηση Τ, ο ασθενής πρέπει να παρακολουθείται στενά ανά τρίμηνο με παρακολουθείται στενά ανά τρίμηνο με DRE, PSA DRE, PSA και και

μέτρηση τεστοστερόνης.μέτρηση τεστοστερόνης.

EAU Guidelines 2008Investigation, treatment and monitoring

of late-onset hypogonadism in males

‘Άνδρες που έχουν θεραπευθεί με επιτυχία για προστατικό καρκίνο και πάσχουν

αποδεδειγμένα από συμπτωματικό υπογοναδισμό ,είναι υποψήφιοι για θεραπεία

υποκατάστασης εάν δεν υπάρχει ένδειξη υπολειπόμενης νόσου.’

‘Οι κίνδυνοι και τα οφέλη πρέπει να κατανοηθούν απόλυτα από τον ασθενή και η

παρακολούθηση πρέπει να είναι πολύ προσεκτική.’

Σας ευχαριστώ