ammeku og ungdyr: fôropptak og produksjon på beite gjennom … · 2018-02-16 · •...

Ammeku og ungdyr: Fôropptak og

produksjon på beite gjennom sesongenØystein Havrevoll, Nortura

Foredraget er tileigna minnet om Torstein H.

Garmo som døydde 21.12.2017. Han var ein

kunnskapsrik og erfaren beiteforskar som lærte

meg mykje om beiteplanter og beiteval hos

storfe, sau og geit. Dette er eg veldig takksam

for! Øystein

Beitebruk for kjøttproduksjon 3

Kvifor bruk av beite?

• Gunstig for dyra – dyra treng mosjon

• For å utnytta ein stor fôrressurs

• Billig fôr, mindre enn halv pris av innhausta grovfôr

• Høg produksjon på beite

• Gir spreieareal for gjødsel

• Mindre arbeid med fôrberging, fôring og dyrestell

• Stell av kulturlandskapet

• Reklame for norsk storfehald

12.02.2018 4

Fôrforbruk i ulike produksjonsformer(Berg & Matre 2001)

Slakte- alder, mnd.

FEm/kg prod.slakt

FEm frå kraftfôr %

FEm frå beite %

Kalv 5-6 5-6 90-95 0

Okse 15-18 9-10 50-70 0

Okse m/ beite

18-22

11-12

30-40

25-30

Kastrat

20-24

13-16

10-15

40-50

Ammeku

17-18

10-20

40-50

Beite i produksjon av storfekjøt 5

Ulike beitetypar

• Innmarksbeite– Dyrka mark i omløp eller permanent beite - slått og beite

– Kulturbeite (overflatedyrka) - permanent

– Ugjødsla innmarksbeite

• Utmarksbeite– Strandenger

– Lyng- og grashei

– Ravinelandskap

– Skogsbeite

– Fjellbeite


Eksempel på beite: Intensiv beiting av raigras i New Zealand

Mål om mest mogeleg mjølk produsert per areal per år

Innmarksbeite i Øyer, Sør-Gudbrandsdal

Vår- og haustbeite. Sommarbeite i fjellet


Sambeiting med storfe og sau, Jæren God utnytting av beitegrøda – redusert problem med snyltarar

8


Eksempel på beite:

Variert beite i fjellbjørkeskog i Gausdal, Sør-Gudbandsdal

Storfe vil gjerne beita på myr i motsetnad til sauen som vil ha turrlende


Ulike beitemåtar

• Kombinasjon av slått og beiting på dyrka areal

• Skiftebeiting

• Kombinasjon av skiftebeiting og stripebeiting

• Kontinuerleg beiting

• Fri beiting i utmark


Ulike beitesystem

Kontinuerleg

beite

Stripebeite med

bakgjerde

Skiftebeite

Beitetid


Den beste tida for beiting er når

plantene er frå 12-20 cm høge

100% grøne blad gjennom heile

sesongen

Vegetativt stadium

Beitetilbod, tal skifte og kviletid

• Beitetilbodet må vera 25 % større enn opptak av beitegrøde for ammekyr med kalv og ungdyr

• God grasvekst kort kvileperiode få skifte (vår)

• Dårleg grasvekst lang kvileperiode fleire skifte (haust)

• Graset må vera minst 5-8 cm ved første vårslepp, sidan 10-15 cm ved slepp på nytt beite

• Beitet bør aldri bli avbeita lengre ned enn til 5-8 cm

• Arealkravet vert dobla frå vår til haust hos ungdyr på beite pga større dyr og mindre

grasvekst

– Fint å ha mulighet til maskinell hausting


Energibehovet (FEm/dag) til ei ammeku av lett rase gjennom året med kalving 1.

mars. Tæring på holdet tidleg i fostertida og i perioden etter kalven.

15

-2,00

0,00

2,00

4,00

6,00

8,00

10,00

12,00

Okt. Nov. Des. Jan. Feb. Mar. Apr. Mai Jun. Jul. Aug. Sep.

Mjølk

Drektighet

Vektendring

Aktivitet

Vedlikehald

FEm/dag

3000 FEm per ammeku per år. I tillegg beiteopptak hos kalven

Med 5 månader på beite utgjer beitet ca. 50 % av totalforbruket

FEm-behov per dag for ein angus-kalv som skal bli

300 kg ved 7 månaders alder

0,00

1,00

2,00

3,00

4,00

5,00

6,00

7,00

8,00

0 1 2 3 4 5 6 7 8

FEm/dag

FEm frå mjølk

FEm frå beite?

Alder, mnd.

Litt kraftfôr kan vera

lønnsamt!

Kvalitet og tilgang på

beite for kalven er

ofte for dårleg ut over

hausten

Korleis måla produksjonen på beite?

• Vektregistrering på kalven (noter dato og vekt)

- Fødsel

- Slepp på vårbeite

- Slepp på utmarksbeite

- Haustvekt – 200 dagars vekt

• Vurdering av hold på ammekua

17

Oksekalvar ved avvenning:

70 kg forskjell i vekt ved 200 dagars alder

mellom den beste og den dårlegaste tredelen

av buskapane innan rase i

Storfekjøttkontrollen i 2016

Rett hold på ammekua

• Vaksne kyr: 2,5-3,0 i holdpoeng. Gjerne litt meir ved kalving

• Kviger: 3,0-3,5

• Holdvurdering i eigen buskap:

Ved innsetting

To-tre månader før kalving

Ved kalving

Ved beiteslepp

12.02.2018 18

Forventa produksjon på beite?

Innmarksbeite:

• Godt beite:

– Ungdyr: 600 g/dag i snitt for beiteperioden

– Ammeku med kalv: Tilvekst på 1100-1200 g/dag på kalven

• Middels beite:

– Ungdyr: 400-500 g/dag

– Ammeku med kalv: Tilvekst på 900-1000 g/dag på kalven

Utmarksbeite:

• Godt beite:– Ungdyr 400-500 g/dag i snitt for

beiteperioden

– Ammeku med kalv: Tilvekst på 1000 g/dag

• Middels beite:– Ungdyr 300-400 g/dag

– Ammeku med kalv: Tilvekst på 800 g/dag.

Tilvekst i Storfekjøttkontrollen 2016:

• Oksar 0-200 d. alder: 1209 g/d

• Kviger 0-200 d. alder: 1076 «

Avling fra ulike beiteareal, eksempel

FEm/daa

Fulldyrka, raigras, Jæren, godt drive 750

Fulldyrka, Austlandets dalbygder 450

Fulldyrka, Austlandets dalbygder, dårleg drive 250

Kulturbeite, godt, Austlandets dalbygder 300

Kulturbeite, dårlig, Austlandets dalbygder 150

Utmark 10-50



Arealbehov per sesongSvært godt kulturbeite med grasvekst i gjennomsnitt 4 FEm/daa/dag

(juni-september)

Arealbehov/dyr, daa

Kalv < 5 mnd. alder Kalv, 5-9 mnd.

0,2-0,3 (tilskot) 0,5-0,8

Kvige/kastrat første sommaren

1,1-1,2

Kvige/kastrat andre sommaren Ammeku med kalv Mjølkeku, middels avdrått

1,8-1,9 2,5-3,0 4,0-5,0 (tilskot)

I mange tilfelle kan arealbehovet vera

dobbelt så stort som vist ovanfor!


Kan utmarksbeite avlasta innmarksbeite?

Fjellbeite i Grimsdalen, Oppland Foto: Håvard Steinshamn, Bioforsk 2008

138 mill. daa

utmark i Norge

Totalt 9,8 mill daa

innmark

Beitekvalitet i fylkeYngve Rekdal 2015, NIBIO, Divisjon for kart og statistikk

Beitekapasitet i utmark. Viktig å finna rett beitetrykkYngve Rekdal, NIBIO

24

Mål: God tilvekst på kalven og å ta vare på beitet for framtida

(NRF-kviger)

Topografi og beitekvalitet i utmarkYngve Rekdal & Michael Angeloff, NIBIO

25

God beiteplanlegging er viktig. Dei beste beiteareala til

husdyra og ikkje til hyttefelt! (Yngve Rekdal og Erling Skurdal 2011)

26


Tilvekst hos totalt 102 ammekalvar på beite, g/dag.

Forsøk i Sør-Gudbrandsdal 2006 og 2007 (NIBIO / Nortura)

850

900

950

1000

1050

1100

1150

Innmark Utmark

2006

2007

Kald og våt sommar i 2007

Ammekalv med eller utan tilskot av kraftfôr fram til utmarksbeite (NIBIO / Nortura 2008). Ca. 60 kg kalvekraftfôr per kalv.

Uten krf. Med krf. Sign.

Antall kalver 11 11

Alder ved slakt, d 217 214

Tilvekst fødsel til beiteslipp, g/d 824 951 †

Tilvekst fødsel til slakt, d 890 995 †

Slaktevekt, kg 123 131

Slakteklasse 5,2 5,3

Fettklasse 4,7 4,9

Slakteklasse: P+ = 3, O- = 4 , Fettklasse: 2- = 4, 2 = 5, 2+ = 6

† = sterk tendens, p< 0.10

30

Dekkingsbidrag for Kastrat kjøttfekryssing, 7-18 mnd. Distriktssone 2 feb.18

Kl. O+ Feitt 3 Norsk Etter- Stopp Sum

Inntekter, kr: Sl.vekt, kg Pris,kr/kg Trekk Innm. 5 dyr Kjøttfe Klasse bet. Kvalitet Sone sats

310 49,66 -2,50 3,00 2,50 1,00 0,60 7,50 4,95 -30,00 20672

Haust

Utgifter, kr:

Fôr: Sum, FEm % av FEm Pris/FEm Sum kr

Sum FEM 2402 100

Kraftfôr 364 15 3,60 1311

Grovfôr 1238 52 2,35 2909

Beite 800 33 0,40 320

Sum fôrkostnader 4541

Diverse variable kostnader, inkl. veterinær 550

Verdi av kalv ved avvenning 12020

Rentekostnader 524

Sum utgifter, kr 17635 17635

Produksjonstilskot: kr/dyr/år

780 715

Beitetilskot Innmark 350 350

Beitetilskot Utmark 628 628

Dekkingsbidrag per slakt m/tilskot 4731

Dekkingsbidrag per slakt per mnd. m/tilskot 430Arealtilskot kjem i tillegg

Avløysartilskot kjem i tillegg

Tilsvarande DB for

Ung okse av kjøttfe-

kryssing 7-16 mnd.

alder er kr 540 kr

per mnd. utan bruk

av beite.

Slaktevekt 335 kg


Konklusjonar

• I ammekuproduksjon kan opptil 50 % av næringsbehovet kome frå

beite.

• Ikkje undervurder kva beite har å seie for dyrevelferd og

økonomi i ammekubuskapen.

• Legg tid og arbeid i å etablere og stelle gode beite på innmark.

• Grasveksten og avbeiting på innmarksbeitet må styrast med dyretal,

gjødsling og evnt. pussing og vatning.

• Utmarka er ein stor ressurs når vilkåra ligg til rette for det.

• Nødvendig med godt tilsyn på alle beite.

ammeku og ungdyr: fôropptak og produksjon på beite gjennom … · 2018-02-16 · •...

Documents