amersfoort, een vitale stad in complete regio
DESCRIPTION
Een lijvig rapport, getiteld ‘Een vitale stad in complete regio’. Daarin schrijft de Commissie Van Ek: ‘Een bloeiende economie is een onmisbare voorwaarde voor een aantrekkelijk woon- en leefklimaat,’ Hm, dat klinkt leuk, maar wat moet jij daarmee, als ondernemer? Geen zin om het hele rapport te lezen? Groot gelijk. Wij lazen het voor jou en haalden er de belangrijkste elementen voor creatieve ondernemers uit.Lees meer op http://www.amersfoortcreatievestad.nlTRANSCRIPT
Stad met een hart
Een vitale stad in een complete regio
Economische visie Amersfoort 2030
Commissie Van Ek
Foto Cover: Duco Kuijk - Foto Studio Hagens DKF
Een vitale stad in een complete regio
Economische visie Amersfoort 2030
Commissie Van Ek
januari 2009
Inhoudsopgave
Economische visie Amersfoort 2030
Voorwoord 7
Samenvatting 8 Deel1–Analyse 8 Deel2–Visieenaanbevelingen 8 Stimulerenvestigingsklimaat 10
1. Amersfoort in 2030 121.1 Economievoorinwonersenondernemers 121.2 Recenteontwikkeling:Amersfoortseeconomiehapertsinds2001 121.3 Deeconomischeopgavenrichting2030 13
2. Structuur en dynamiek 162.1 Terugblik:detoekomstisalbegonnen 162.2 Amersfoortanno2008:inwoners:+60%,arbeidsplaatsen:+120% 162.3 KenmerkenAmersfoortseeconomie 172.4Regionaalperspectief 212.5 Recenteontwikkelingen:haperendeeconomiesinds2001 222.6Sterkte–Zwakteanalyse 24
3. Trends en Beleidsontwikkelingen 263.1 Inleiding 263.2 Trendsenbeleidsontwikkelingen 263.3 Gemeentelijkbeleid 293.4Beleidsinstrumentenvandelokaleoverheid 29
4. Visie 324.1 Visiebegintbijambitieenanalyse 324.2Netwerkeconomieenconjunctuur 324.3Meerregionalesamenhang:Amersfoortinenmetdeeigenregio 324.4Balanswonenenwerken,nuenindetoekomst 334.5 Duurzameeconomischegroei:verderversterkenvankennis-endiensteneconomie 35
5. Aanbevelingen 365.1 Meeraandachtnodigvooreenvitaleeconomie 365.2 Organisatorischeaanbevelingen 365.3Aanbevelingenvoorspecialisatie:Versterkwatsterkis… 375.4 Aanbevelingenvoordiversificatie:…envergrootdediversiteitvandeeconomischestructuur 385.5 Aanbevelingenterversterkingvanderuimtelijk-economischerandvoorwaarden 40
Bijlagen 45
Een vitale stad in een complete regio | 5
6 | Een vitale stad in een complete regio
Indeloopvan2007vondenerverschillendegesprekkenplaatstussenledenvanhetcollegevanBenWvanAmersfoort(burgemeesterenwethouderEconomischeZaken),devoor-zittervandestichtingAmersfoortProminentopdeKaartenondergetekende.OnderwerpvangesprekwasdeeconomischeontwikkelingvanAmersfoortoplangeretermijn.Destadhadindejaren'80en'90eenenormegroeidoorgemaakt.Degroeistadhadvoorgroteimpulsengezorgdeneengunstigvestigingsklimaatmaaktedieontwikkelingmogelijk.Voorvelenleekeenvoorspoedigeontwikkelingvaneconomieenwerkgelegenheidhaastvanzelfsprekend.Tochdiendezichhierendaareenkenteringaanindewelhaastautomatischpositievetrend.Nadeinternationaleconjunctureledipin2001/2002bleekookdeAmersfoortseeconomiemetzijngrotedienstensectorkwetsbaar.InhetjaarlijksonderzoeknaarhetvestigingsklimaatvanbureauLouter(Elsevier)wasAmersfoortteruggevallennaareenpositieindemiddenmoot,najaren-langeenkoppositietehebbeningenomen.Ondergetekendewerdgevraagdeenenandernaderteanalyseren,samenmetdeafdelingEconomischeZakenvandegemeenteeninafstemmingmetdeportefeuillehouderEconomischeZakeninhetcollege.Dieverdereverkenninglietzien,datdeecono-mischemotorinderdaadhaperingenvertoonde.Degroeivaneconomieenwerkgelegenheidwasnahetconjunctureledalvanhetbeginvandezeeeuwweliswaarenigszinshersteld,maarbijlangenanietvanhetniveauvandeperiodedaar-voor.Eeninventarisatievanhetnoguittegevenarsenaalaanbedrijfsterreinleerde,datdevoorraadbijeengemiddeldeuit-giftevan5haperjaarbinnen10jaarzouzijnuitgegeven.Enzowarenermeerindicatoren(ontwikkelingvandewerkloosheid,leegstandinkantoren,afnemendebereikbaarheid)diehetvestigingsklimaatallesbehalveinpositievezinbeïnvloedden.Ermoestactiewordenondernomen.Ondertussenwasdegemeenteraaddoendeeenvisieteont-wikkelenvoorAmersfoortin2030.Ookindatkaderbleekeensterkebehoefteaanhetformulerenvaneeneconomischevisievoordelangetermijn.Tegendieachtergrondkwamdegedach-teopomondergetekendetevrageneencommissietevormen,dieeeneconomischevisievoorAmersfoortvoorhettijdvaktot2030zouformuleren.InoverlegmethetcollegevanBenWwerderbewustvoorgekozenomeenaantaldeskundigenvanverschillendedisciplinesvanbuitendestadtevragenomdeeluittemakenvandezecommissie.Demeestdirectbetrokkeninstanties(KamervanKoophandelenStichtingAmersfoortProminentopdeKaart)tradenalsadviserendlidtoetotdeze“commissieVanEk”.
Op8juli2008werddecommissiegeïnstalleerddoordetoen-maligewethouderEconomischeZaken,mevrouwdrs.M.van’tVeld.DetaakstellingvandecommissiewerddoorhetcollegevanBenWalsvolgtgeformuleerd:OntwikkeleeneconomischevisievoorAmersfoort,alsaanvul-lingophettoekomstvisietrajectGA2030.Medeopbasisdaar-vanzoudevormingenimplementatievaneeneconomischeagendavoordekomende10jaarmoetenplaatsvinden.
Desamenstellingvandecommissiewerdalsvolgtbepaald:•Deheerdrs.J.(Jacques)vanEk,voorzitter•Deheerprof.dr.O.A.L.C.(Oedzge)Atzema,lid•Deheerdrs.H.(Hans)deBoer,lid•Mevrouwdrs.G.T.C.(Geri)Bonhof,lid•Deheerprof.Dr.Th.W.A.(Theo)Camps,lid•Mevrouwdrs.M.(Marjanne)Sint,lid•Deheerir.M.(Martin)vanHoogevest,adviserendlid•Deheermr.H.(Harm)vanVeldhuizen,adviserendlidInbijlage1isvandeverschillendeledenvandecommissieeenkortCVopgenomen.
Alssecretarisvandecommissiewerdmevrouwdrs.JannydeBoer,strateegbijdegemeenteAmersfoort,aangewezen.MedewerkersvandeafdelingenEconomischeZakenenOnderzoek&Statistiekhebbenambtelijkeondersteuningverleend,terwijlerookinputisverkregenvandeUniversiteitvanUtrechtendeKamervanKoophandel.Decommissieheeftinkortetijd5maalvergaderd.
Alle(adviserende)ledenhebbenvanuithunspecifiekedeskun-digheideenbelangrijkebijdragegeleverdaandeanalysevandeeconomischepositievanAmersfoort,inrelatietotderegio,respectievelijkdetotstandkomingvandeeconomischevisieendedaaropgebaseerdeaanbevelingen.Eenaantalstellingen,diedegemeenteraadinGA2030heeftomarmd,heeftdecom-missiemeegenomeninhetdenkenoverdeeconomischevisie.Wedoelenhierbijoplangetermijnuitgangspuntenals:•eenduurzameeconomischeontwikkeling•geenwerklozetevinden•wonenenwerkenindewijkbovenaanlegnieuwebedrijfsterreinen.Alszodanigkanditrapportwordenbeschouwdalseenver-diepingvanGA2030,kwantitatiefenkwaliteit.“Eenvitalestadineencompleteregio”isdecentraleambitievoor2030,dieinhoofdstuk1naderwordttoegelicht.Omdattebereiken,dienendebeleidsmakerstezamenmetdepartnersinstadenregionudebakensteverzettenennieuwsamenhangendeconomischbeleidteformuleren.
Inhoofdstuk2wordtdestructuurendynamiekvandeAmers-foortseeconomiegeschetsteneenanalysegegevenvandehaperingen,diezichdaarinsinds2001aftekenen.Inhoofdstuk3wordteenaantalrecentverschenenstudiesenbeleidsrele-vanteontwikkelingengeschetst,diemedealsbasishebbengediendvoorhetformulerenvandeeconomischevisievoordeperiodevannutot2030(hoofdstuk4).Inhoofdstuk5wordenvervolgensdiverseaanbevelingengedaan,organisatorischenbeleidsmatig,kwantitatiefenkwaliteit,envooralvanuiteenregionalecontext.Ookisinhetrapporteensamenvattingopgenomen.Vooreengoedbegripeninterpretatievandeaan-bevelingenradenwijuaanhetgehelerapporttelezen.MetnadrukadviseertdecommissiehetcollegevanBenWditalles,insamenhang,tevertalenineeneconomischeagenda2009.
Jacques van Ek, Voorzitter
Voorwoord
Een vitale stad in een complete regio | 7
Deel 1 – AnalyseJarenlangishetinAmersfoorteconomischvoordewindge-gaan.Sindsdejarentachtigisdewerkgelegenheidzelfstweekeerhardergegroeiddanhetinwonertal.IntweedecenniaisAmersfoortgetransformeerdvaneenwoonstadnaareenwoon-enwerkstad.Invergelijkingmetanderegroeistedenisditeenprestatievanformaat.Ditleekbijnavanzelftegaan.Economischegroeiisgeendoelopzich,maareen bloeiende economie is een onmisbare voorwaarde voor een aantrekkelijk woon- en leefklimaat.AlleAmersfoortersmoetenkansmakenopeenbaanenalleondernemersmoetenkunnenondernemen.Eenvolledigewerkgelegenheideneenbloeiendbedrijfslevenzijneenbronvanpositievedynamiekindestad.
Maarsinds 2001 hapert de economie.IndejarennegentiggroeidedeAmersfoortseeconomiemetgemiddeld2.200nieuwebanenperjaar,na2001daaldedegroeitotgemiddeld600nieuwebanenperjaar.Hetaantalinwonersisindezelfdeperiodewelonverminderdgegroeidenookindetoekomstblijfthetinwonertaltoenemen.Erdreigteenzorgelijketrend-breuk.Ditwordtduidelijkaandehandvandebanenindex:hetaantalbanenperinwonerindeleeftijdvan15totenmet64jaar(depotentiëleberoepsbevolking).
Banen per inwoner (15-64 jaar) in Amersfoort 1990-2007
Bron: Gemeente Amersfoort, afdeling Onderzoek & Statistiek
Bovenstaandegrafieklaatziendatdebalanstussenwonenenwerkensinds2001onderdrukstaat.Dedaling van het aantal banen per inwonerisnogbeperkt,maarinmiddelsweleentrendvanzesjaarendaarmeegeenincident.HetaantalAmers-foortersdatindeeigenstadwerkt,isdaarmeeafgenomen.
Alsdezeontwikkelingdoorzet,wordtAmersfoortoptermijneenmeereenzijdigewoonstad(‘slaapstad’)waardeecono-mischedynamieklaagis.Metalsgevolgeenstadwaarindetoekomstonvoldoendebanenvooronzekinderenzijnenwaardevoorzieningenonderdrukkomentestaan.Verderzalhetwoon-werkverkeertoenemenendemobiliteitsproblemengroterworden.Destadzalvoorinwonersenondernemers
Samenvatting economische visie Amersfoort in 2030minderaantrekkelijkworden,metalsuitersteconsequentiedatmensenenbedrijvenwegtrekken.Ditdoemscenariotekentzichdeelsalaf.DelaatstejarenschommeltdewerkloosheidinAmersfoortrondhetNederlandsgemiddeldeterwijlhethierlangetijdlagerwas.Detoestroomvanbedrijvigheidvanbuitendestad(‘exogenegroei’)isafgenomen.Deontwikkelingvandegevestigdebedrijvigheid(‘endogenegroei’)hapert.Destadkamptmetleegstandindekantorenmarkt.Derealisatievannieuwewerklocatiesvertraagt,zoalsinhetCentraalStadsgebied(CSG),VathorstPodiumenopdebedrijventerreinenDeWiekenenBedrijvenparkVathorstistezien.Opdebestaandebedrijven-terreineninAmersfoortNoord(DeHoef,CalveenenDeBrand)neemtdewerkgelegenheidsindsenkelejarenaf.
DeeconomievanAmersfoortisgevoeliger geworden voor de (inter)nationale conjunctuur.Jaarlijkseschommelingenindewerkgelegenheidsontwikkelinglatenditzien:in2004en2006waservoorheteerstsindsjarensprakevaneendaling.OokindeeconomischeranglijstvanonderzoeksbureauLouter,jaarlijksgepresenteerdinElsevier,isAmersfoortgedaaldvaneenpositieindekopnaardemiddenmoot.DepositievarieertperjaarwaarbijAmersfoortrelatiefgrotedalingenenstijgin-genmeemaakt.Dezewisselingenwordenvooralverklaarddoordeontwikkelingenbinnendezakelijkedienstverlening.Ookblijktdatdestadnogsterkafhankelijkisvanomringenderegio’s.ZogroeideAmersfoortindejarennegentigdoordatinstadsgewestUtrechtderuimteschaarswas(vooralindekantorenmarkt)enAmersfoortwelvoldoenderuimtebeschikbaarhad.OokvanuithetwestenvandeRandstadzijnnaarverhoudingveelbedrijvennaarAmersfoortverhuisd.Amersfoortistekenmerkenalseen‘afgeleide economie’.Deeigeneconomischekernisnogonvoldoendestabielwaardoorschommelingenindeeconomischeontwikkelinghiersinds2001grootzijn.
Deel 2 – Visie en aanbevelingenOmdenegatievetrendomtebuigen,moetdegemeentenuactieondernemen.Economische groei is geen automatisme.Daarmoethardaangewerktworden.Degemeenteheeftteweinigaandachtvoorwerkeneconomieenmisteenheldereeconomischeambitieenstrategie.Wij adviseren de gemeente begin 2009 direct te starten met het maken van een economische agenda.Deanalyse,visieenaanbevelingeninditrapportkunnenhiervoordebasisvormen.Degemeentemoetdezeagendainsamenwerkingmetpartnersvormen.Ambitiesmoetenbreedgedragenwordenenallebetrokkenendienenhuninzetteleveren.
DenkendaanAmersfoortin2030,danzienweeen vitale stad in een complete regio.Eenduurzame,innovatieveendynamischestadwaarinwonersmetplezierwonen,werkenenrecreëren.Waarondernemerszichwelkomvoelenengoedgefaciliteerdworden.Eenstadverwevenmetderegioenwaareen goede menging van ‘rood’ en ‘groen’is:natuurenland-schaphorenbijdestad.
8 | Een vitale stad in een complete regio
0,50
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2000
0,55
0,60
0,65
0,70
0,75
0,80
Samenvatting economische visie Amersfoort in 2030Erzijndrie belangrijke economische opgavenvoordetoekomstvanAmersfoort:1.Vergrootderegionalesamenhang.2.Zorgvooreengoedebalanstussenwonenenwerken,nuenindetoekomst.
3.Zorgvoorduurzameeconomischegroei.
1.Vergroot de regionale samenhang. Ineenopennetwerkeconomie,waarindegevoeligheidvoorde(inter)nationaleconjunctuurtoeneemt,heeftdestadeenkrachtigeregionodig.Amersfoortmoetkiezenvoorderolvancentrumstadendaarmeekiezenvooreenfunctiealsaanjagervanderegionaleeconomie.Daarbijadviserenwijdegemeenteomopkortetermijngesprekkenmetderegioaantegaan,uit-mondendineenbestuurlijkakkoordenblijvendesamenwerking.
InhetkadervanNV UtrechtwordtaldoordeEemlandgemeen-tensamengewerktvoordeverstedelijkingsopgave2015-2030.WijadviserendatookmetNijkerkenBarneveld(medegezienhuneconomischeambitieenruimtelijkemogelijkheden)wordtsamengewerktendatdeeconomischeopgavedieerligt,binnendeeigenregiowordtgerealiseerd.Inregionaalverbandmoetdaarbijookdebereikbaarheid,demeestcrucialerandvoorwaardevooreenvitaleeconomie,wordenverbeterd.
HetregionalebelangneemtooktoedoordatAmersfoortvan uitbreiding naar inbreidinggaat.Deruimteindestadwordtschaarser.Destadisnietvol,maarheeftwelslimmeoplos-singennodigomdeschaarseruimtegoedtebenutten.Hierbijpastookeenselectieverbeleidtenaanzienvannieuweontwik-kelingen.Deontwikkelingvandeeconomiemoetpassenbijhethuidigeengewenstewoon-enleefklimaat.Amersfoortkanhaareconomieversterkendoorhaarstedelijkheidtever-grotenenintezettenopeenstedelijkeeconomie.Grotestedenwordenerkendalsmotorenvandeeconomiedoordatzijeengroteconcentratievanveleverschillendefunctieshebben.Eengrotediversiteitaanmensen,bedrijvenenhetbredeaanbodaanvoorzieningenzorgtvooreenaantrekkelijkesociale,cultureleeneconomischemix.Ditdraagtbijaaneendynamisch,inspirerendeninnovatiefklimaatdatpastbijeengrotestad.Daarbijzalnietelkevormvanbedrijvigheidnogopelkelocatiepassen,waardooreldersvervangenderuimte(‘schuifruimte’)nodigis.Doorgoedesamenwerkingmetdeomringendegemeentenishetdantochmogelijkalletypenwerkgelegenheidindeeigenregiotebehouden.
2.Zorg voor een goede balans tussen wonen en werken, nu en in de toekomst.
Ermoetenindestadvoldoende en passende banenzijn.Dewerkfunctiehoortbijdekrachtenidentiteitvandestad.Hierbijzijndriegegevensvanbelangomindetoekomstrekeningmeetehouden:•Amersfoortheefteenjonge,groeiendebevolking.Indetoe-komstzullenveelnieuweAmersfoortersookeenbaanwillen.•Indetweedeplaatszalalsgevolgvandevergrijzingdenationaleoverheidstimulerendatmeermensengaan
werken.OokbijAmersfoortersdienunognietwerkenzaldittoteennieuwebehoefteaanbanenleiden.•Entenderdewillenmensen,onderanderealsgevolgvandetoenemendefilesofhetcombinerenvanwerkenmethetzorgenvoorkinderen,dichterbijhuiswerken,hetliefstindeeigenstadofregio.
DaarmeeontstaaterbijdeAmersfoortersindetoekomstnogeengrotebehoefteaannieuwebanendiemenvooralindeeigenstadofregiowilvinden.Wijvindenhetdeverant-woordelijkheidvandelokaleoverheidomdejuisterandvoor-waardentecreërenzodatdewerkbehoeftevandezemensenkanwordenvervuld.
InAmersfoortzijnerminimaal1.000nieuwebanenperjaarnodig(tot2023)omdeeigenbevolkingsgroeibijtehouden,maargezienhetregionalebelangiseenhogereambitienodig.AlscentrumstadheeftAmersfoortbinnenderegioookenvooraleenwerkfunctie.Omeenvolwaardigeregiofunctietevervullenzijnongeveer 1.700 nieuwe banen per jaar nodig.
Hetjaarlijks monitorenvandebanenontwikkeling,medeinrelatietotdeontwikkelingvandebevolking,isbelangrijk.Devoorspeldelandelijkerecessiein2009(enmogelijklanger)zalaanAmersfoortnietvoorbijgaan.Debanengroeizaldaar-doorpasoverenkelejarenechtkunnenontstaan.Debevolkingzalwelgewoondoorgroeienwaardoorhetaantalbanenperinwoner(debanenindex)nogverderonderdrukkomttestaan.Erzijnnumaatregelennodig,zodatindetoekomstdestaddenegatievetrendkanombuigenendeinhaalslagzosnelmogelijkkanbeginnen.
3.Zorg voor duurzame economische groei. DeeconomischeontwikkelingvanAmersfoortmoetaansluitenopdekarakteristiekenvandestadenhaarinwoners.Debalanstussenwonenenwerkenisnaasteenkwantitatieveookeenkwalitatieveopgave.Duurzame groeibetekenteenschone,innovatieveeconomiewaarhettypebedrijvenpastbijdehoogwaardigekwaliteitvanhetwoon-enleefklimaatenhettypewerkgelegenheidpastbijdekenmerkenvandeberoeps-bevolking.Daarnaastvraagtduurzamegroeidatdeeconomiemindergevoeligwordtvoorschommelingeninde(inter)nationaleconjunctuur.
Viaeenstrategievanspecialisatie en diversificatiekanerduurzameeconomischegroeiinAmersfoortontstaan:•�Specialisatie:�Amersfoortmoetversterkenwatalsterkis.Ditbetekentverderespecialisatievandeduurzame kennis- en diensteneconomie.Daarbijpasthetkennis-endiensten-profielbijdekenmerkenvandeberoepsbevolking.ErzijninAmersfoortveelhogeropgeleiden.Daarnaastzijnerineendiensteneconomieookvelebanenvoorlageropgeleiden,denkaandecateringofschoonmaakbedrijven.Voorhetverderversterkenvanhetkennis-endienstenprofielbeve-lenwijonderandereaanomdesamenwerkingmetdeinAmersfoortgevestigdeHogeschoolUtrechtteversterken.
Een vitale stad in een complete regio | 9
HetversterkenvandesamenwerkingtussendeROC’senhetbedrijfslevenisookvanbelang.Hiermeeverbetertdeaansluitingtussenonderwijs,kennisinstellingenenhetbedrijfsleven.DeparticipatieindeTaskforceInnovatieregioUtrecht(TFI)isbelangrijkvoorderegionalesamenwerkingenviadeTFIkomenveelinnovatiefaciliteitenvoorondernemersbeschikbaar.OokverdereaansluitingmetanderestedenindeNoordvleugelvandeRandstadisvanbelang,waarbijAmersfoortkanprofiterenvanhaarstrategischeligging(‘PoorttussenhetwestenvandeRandstadenNoord-enOost-Nederland’).Destadkanzichinhetbijzonderprofilerenophaargoedemengingvan‘rood’en‘groen’enhaarhogeaandeelzakelijkediensten,vooralontwerp-enadviesbureaus,ICT,(zorg)verzekeraarsendegroeiendecreatieveindustrie.•Diversificatie:Amersfoort heeft een breder economisch
fundament nodig om minder conjunctuurgevoelig te zijn.Ditkanbereiktwordendoorbijvoorbeeldmeerwerkgele-genheidindepubliekesectoraantetrekken(overheid,zorg,onderwijs),doordevrijetijdseconomieteversterken(cultuur,uitgaan,winkelen;metnameinhetcentrum)ofnieuwevormenvanhoogwaardige,innovatievemaakindustrieaantetrekken(bijvoorbeeld‘rapidmanufacturing’).
Debeschikbaarheidvanvoldoende ruimte voor bedrijvigheidisessentieelomdebenodigdegroeitekunnenfaciliteren.Juistindetoekomstkomtdezevoorwaardesteedsmeeronderdruktestaan.Bijinbreidingdreigtverdringing.
De‘SER-ladder’biedteengoedstappenplanomhiermeeomtegaan.Voordevraagnaarruimtewordteerstdebestaanderuimtebenut(bijvoorbeelddoorinbreidingenefficiënterruim-tegebruik)envervolgenskunnennieuweterreinenwordenge-realiseerdomindeoverblijvenderuimtebehoeftetevoorzien:•Bestaandewerklocatiesmoetenwordengekoesterd,onderanderedoorgoedbeheer.Ofdoor thematiseringvan(eendeelvande)werklocatiesomzeextrageschikttemakenvoorbepaaldedoelgroepen.Ditkunnenookdelenzijnvanbestaandeterreinenofterreinendienoginuitgiftekomen,zoalshetnoordelijkedeelvanDeWiekenwaarwijadviserenomruimerebestemmingsmogelijkhedentoetestaan(ditdeelisnualleenbedoeldvoorbedrijvenmeteenzwaremilieucategorie)endaarbijdemogelijkhedenvoorinnova-tievelogistiekteonderzoeken.•Verdermoetoptermijn(bij‘maturiteit’)terugganginwerk-gelegenheidwordenvoorkomen.Hetishierbijvanbelangdateenbestaandterreintijdig wordt geherstructureerd,datervoldoendeflexibiliteitindebestemmingsplannenisendatdemogelijkhedenvoorintensiefruimtegebruikwordenbenut.Dezeproblematiekspeeltvooralopdebedrijventer-reinenDeHoef,CalveenenDeBrand.Isseltisinmiddelsgrotendeelsgeherstructureerd,daarisdewerkgelegenheiddelaatstejarenweertoegenomen.•Bijtransformatievanbedrijventerreinnaareenanderefunctiedientelderscompenserende ruimteaanwezigtezijn.InAmersfoortistransformatieactueelvoordeKopvanIsselt.Wijadviserendathierwordtgetransformeerdnaarwerkenenwonen,ofdatandersopzijnminstelderscompensatievanverliesaanbanenplaatsvindt.
•Hetoptermijnaanleggenvannieuweterreinenblijftnodig.ZoishetvoordeeconomischetoekomstvanAmersfoortvangrootbelangdatinVathorstWestookeenbedrijventerreinwordtontwikkeld.Doordatdevisie-enplanvormingnogmaarnetisgestart,ligthiertevenseenkansomhiereenduurzaamterreinvolgensdenieuwsteinrichtingsprincipesterealiseren.Inditverbandwijzenwijopbijvoorbeeldde‘werklandschappen’enhet‘cradle-to-cradle’principe.Wijbevelenaandatdegemeente,inafstemmingmetderegio,eenintegraal actieplan voor de kantoren- en bedrijventerrei-nen maaktwaarinbovenstaandeadviezenwordenverwerkt.
Naastdekantoren-enbedrijventerreinenzijnookhetcentrumendewijkenbelangrijkeplekkenwaarbanengroeikanont-staan.Meerfunctiemenging en kleinschalige werklocaties,zoalsbijvoorbeeldOliemolenkwartierenWagenwerkplaats,zijnindestadvantoenemendbelang.Ookbevelenwijaanomindewijken,enookopdebedrijventerreinen,specifiekaandachtvoorZZP-ers(zelfstandigenzonderpersoneel),startendeondernemersensnellegroeierstehebben,bijvoor-beelddooreen ZZP-wijk te realiserenmetallebijbehorendevoorzieningen.
Stimuleren vestigingsklimaatOmdeeconomischeopgavenrichting2030tekunnenreali-serenishetvanbelangdatdegemeente,vanambtenarijtotpolitiek,inbredezinhetvestigingsklimaatstimuleert.Daarondervaltookeenactieve, stimulerende en dienstverle-nende gemeentelijke organisatie.Veleactorenhebbenhiereenrol:ondernemers,onderwijs-enkennisinstellingen,interme-diaireorganisaties,bedrijvenkringen,andereoverhedenendergelijke.Goede dienstverlening en accountmanagementrichtingbedrijvenisvanbelang.Wijadviserendaarbijbijvoorbeelddatinhetcollegeiederebestuurderdevasteaccountmanagervooreenofmeerderegrotebedrijvenwordt.Ookgoedeoverlegstructurenensamenwerkingsverbandendragenbijaaneengoedvestigingsklimaat.Verderisbijvoorbeeldcitymarketingeeninstrumentomdepotentievandestadpositiefuittedragenendebekendheidverdertevergroten.Eenproactieveinzetmetveelsamenwerkingencontactenmetderdenvereisttotslotvoldoende capaciteit indegemeentelijkeorganisatie.Erismenskrachtnodigenbudgetomprojectenterealiseren.
Ondanksdesinds2001ingezettenegatievetrend,heeftAmersfoortnogsteedseengezondeuitgangspositie.Degroeiuithetverledenheefteenkansrijkeeconomischebasisgecreëerddiedestadverderuitkanbouwen.ZoheeftAmersfoorteenschonediensteneconomieenveelMKBenZZP’ers.Debevolkingisjongenhoogopgeleid.Doordebevol-kingsgroeiendetoenamevandearbeidsparticipatieontstaatindekomendejarennogeengrotebehoefteaannieuwebanen.Destadligtbovendienineeneconomischsterkeregio.Maardezekansenmoetenwelactiefbenutworden,economi-schegroeiisgeenautomatisme.Alleenalsdegemeentemethaarpartnersdeeconomischerandvoorwaardenversterkt,blijftdestadvitaalenaantrekkelijkvoorinwonersenonder-nemers.
10 | Een vitale stad in een complete regio
Amersfoort: een goede menging van ‘rood’ & ‘groen’ Een vitale stad in een complete regio | 11
1.1 Economie voor inwoners en ondernemersDenkendaanAmersfoortin2030,zienweeenvitalestadineencompleteregio.Eenduurzame,innovatieveendynamischestad.Eenstadwaarinwonersmetplezierwonen,werkenenrecreëren.Waarondernemerszichthuisenwelkomvoelen.Eenstadverwevenmetderegioenwaarnatuurenlandschapbijdestadhoren.Stadenregiozienwijalséénenonlos-makelijkmetelkaarverbonden.Eenregiowaarderelatietus-senpeople,planetenprofitoptimaalis.EenregiowaarinAmersfoorteensterkecentrumfunctievervultmeteenruisend,stedelijkcentrumenaantrekkelijkewijkenomintewonenenwerken.DeomringendegemeentenprofiterenmeevandestedelijkedynamiekvanAmersfoortencompleterenophunbeurtdekrachtvandestad.Stadenregiovormeneenaantrekkelijkemixomtewonen,werken,onder-nemenenrecreëren.
Onmisbaar voor een vitale stadEenbloeiendeeconomieiseenonmisbarevoorwaardevooreenvitalestad.Eenstadwaardeeconomischedynamiekverdwijnt,verliestuiteindelijkhaaraantrekkelijkheidvoorinwonersenondernemers.WijvindendanookdatAmersfoorthaareconomischedynamieknuenindetoekomstmoetvasthouden.IedereeninAmersfoortmoetdekanskrijgenommeetedoenindestad,ommeetedoenindemaatschappijeneenbijdrageteleverenaanhetsociaaleconomischeklimaat.
AlleondernemersmoetenkunnenondernemenenalleAmersfoortersmoetenkansmakenopeenbaan.Eenvitaleeconomieiseenvoorwaardevoorvoldoendeenpassendebanen.Werkenbetekentmeedoen,participeren,integrerenenzelfredzaamzijn.WewillendatinAmersfoortzoveelmogelijkmensen,jongenoud,hoog-enlaagopgeleid,actiefzijnindemaatschappijenzodoendeeenbijdrageleverenaanhetsociaaleconomischeklimaatindestad.
Positieve dynamiekMaareenvitaleeconomiebetekentnogmeer.Eenbloeiendbedrijfsleveniseenbronvanpositievedynamiekindestad.Wijdenkennaastbanenookaandeproductenendienstenvanbedrijvenwaarinwonersbehoefteaanhebben.Enaanbedrij-vendiesamenwerkenmetonderwijsenkennisinstellingenenvoldoendestageplaatsenbieden.Bedrijvendieparticipereninverenigingen,evenementenofgoededoelen.Enbedrijvendieinvesterenindegebouwdeomgeving.Bedrijfsgebouwen,kleinengroot,zijnveelalbeeldbepalendeplekkenindestad.
Denkaandearchitectuurvandekantoorgebouweninhetcentrum,degevelsvanwinkelpandenofdekapsalonopdehoekvandestraatineenwoonwijk.Enookaanbedrijvendieinvestereninduurzaamenintensiefruimtegebruik.BedrijvendieeraanbijdragendatAmersfoortookindetoekomstdemeestgroenestadvanEuropais.Amersfoortisgebaatbijgezondebedrijvendiewilleninvestereninhunimagoenzoeenpositievebijdrageleverenaandekwaliteitvanhetwoon-enleefklimaat.
1.2 Recente ontwikkeling: Amersfoortse economie hapert sinds 2001
IsAmersfoortgoedopweg?Hetantwoordis:nee.Inditrapporttonenweaandatdeeconomiesinds2001hapert.Indeeerstejarenna2001wasdeverwachtingdatdeAmersfoortseeconomieweerzouoplevenalsdeconjunctuurverbeterde.Nuwedesamenhangzienvaneenaantalfactorenwordtduidelijkdatdenegatievetrendnognietisomgebogen.Alsdezetrenddoorzet,verliestdestadoptermijnhaarvitali-teitenwordtdaarmeeeenminderaantrekkelijkestadomintewonenoftewerken.Erdreigteengrotetrendbreukmethetverleden.Amersfoortishardgegroeidsindsdejarentachtigendestadheeftzichgoedontwikkeld,zowelquawonenalswerken.Debalansdreigtnuverstoordteraken.Wijconstaterendatditbesefnogonvoldoendeisdoorgedrongeninhetgemeentelijkbeleid.Ditbaartonszorgenvoordelangetermijn.Temeeromdatdevooruitzichtenopkortetermijnnietgunstigzijn.HetCPBheeftindecember2008voorspelddatin2009deNederlandseeconomie0,75%zalkrimpen,degrootstekrimpsindsdejarentachtig.Dewerkloosheidzalin2010zijntoegenomennaar6,5%.
‘It’stheeconomy,stupid.’DezeslogandomineerdenietalleenindejarennegentigdeverkiezingenindeVerenigdeStatenmaarookdieinhetnajaarvan2008.BarackObamahadvolgensdemeerderheidvandekiezershetbesteantwoordopdefinanciëlecrisisendeslechteeconomischevooruitzich-ten.VolgensObamamoetenwehetvooralzoekenindingenandersdoen(‘Change,Yeswecan’).ZijnboodschapheeftookbetekenisvoorNederlandenAmersfoort.Inplaatsvandetegenstellingentusseneconomieenecologie,tussenwelzijnenwelvaartentussenbevolkingsgroeienmilieudruk,moetmenmeergaandenkenaanhetmetelkaarverbindenvanheteconomisch,socialeenecologischekapitaaldatineenstadofregiobestaat.Daarinligtdewerkelijkeopgaveomtekomentoteenduurzamesamenleving.AmersfoortkanopditvlakeenvoorhoederolgaanspeleninNederland.
HetCPBvoorspelteenkrimpendeeconomie.OokdeAmersfoortse‘Joetheplumbers’zullenhiermeetemakenkrijgen.SommigeAmersfoorterszullenwerkloosworden.Me-nigeenzalzichmeerzorgengaanmakenoverdehypotheek,deanderoverhetkunnenbetalenvandedagelijkseboodschap-pen.EendeelvandeAmersfoortseondernemerszalmen-sen,metwiezesomsjarenhebbensamengewerkt,moetenontslaan.Andereondernemerszullenhunomzetziendalen,investeringenmoetenuitstellenofuiteindelijkhetbedrijfmoe-tensluiten.Eneendeelvandeverenigingen,cultureleinstellin-genenevenementenorganisatieszalbijvoorbeeldsponsoringofanderesteundoorbedrijvenzienafnemen.Ditzijndezorgenvoormorgen.Zorgendievragenomeenkrachtigeconomischbeleidinhetlichtvandegewensteduurzameontwikkeling.Derolvandeoverheidindemarkt-economieneemttoe.Volgenssommigentijdelijk,volgensanderenookoplangetermijn.Zolijktdeoverheidnietalleenonontbeerlijkomhetvertrouwenindeeconomieteherstellen,
1. Amersfoort in 2030
12 | Een vitale stad in een complete regio
maarookbijhetbewerkstelligenvanveranderingenindeeconomie.Ditzijnkwestiesdieinhoofdzaakspelenopinter-nationaalennationaalbeleidsniveau,maarookoplokaalniveaumagverwachtwordendatdeoverheid‘eenduitinhetzakjedoet’.Hetgaatindeeconomieimmersomdebestaans-zekerheidenwelvaartvanmensen,endusomdeinwonersvanAmersfoort.Onzehorizonis2030,waarbijwemeteenopmer-kendatdeurgentieomtehandelenalvandaagaanwezigis.Economischeontwikkelingisgeenautomatisme,hetkomtnietvanzelfgoed.Sterkernog,degemeenteenhaarpartnersmoetenhardaandeeconomischerandvoorwaardenwerken.
1.3 De economische opgaven richting 2030AlsAmersfoortdenegatievetrendwilombuigenenin2030dievitalestadineencompleteregiowilzijn,danisbehoudvaneconomischedynamiekbelangrijk.DeeconomischeontwikkelingvanAmersfoortmoetdaarbijaansluitenopdekarakteristiekenvandestadenhaarinwoners.Demenselijkemaatmoetleidendzijnindetoekomstambitie.Hetgaatomdemensen.Economischegroeiisgeendoelopzich,hetalgeheleleefklimaatstaatvoorop,vooraldegroeivandewerkgelegen-heid.Enderuimtelijkeontwikkelingvandestadzalverande-
renvanuitbreidingnaarinbreiding.Destedelijkeruimtekanslimmerbenutworden.Destadisnietvol,maarplanningeninrichtingmoetenvernieuwender.Ditsteltdegemeentevoornieuwevraagstukkenomdestadsociaal,economischenruim-telijkaantrekkelijktehouden.Wijwillenbenadrukkendatdegemeentedeeconomienietinhaareentjekanmaken.Zijheeftteneerstegeeninvloedopde(inter)nationaleconjunctuur.Tentweedemoetendeinwonersenondernemerszorgenvoorheteconomischsucces.Tenderdeheeftdegemeentedeinzetvanpartnersnodig.Delokaleoverheidheeftweldeverantwoordelijkheidombinnenhaarvermogendejuisterandvoorwaardentecreërenzodatvoordeinwonersenondernemersdeomstandighedenoptimaalzijn.Wijziendriecentraleopgavendiedekapstokvooronsadviesaandegemeentevormen.
1. Meer regionale samenhangAmersfoortisnauwverwevenmetdeomringendegemeenten.DegrootstekrachtvanderegioAmersfoortisdemixvanstedelijkheidenlandelijkheid.Denetwerkeconomiezalzichalleenmaarsterkermanifesterenwaardoorhetregionaleschaalniveaunogbelangrijkerwordt.
Verstedelijking brengt dynamiek
Een vitalwe stad in een complete regio | 13
Eeneerstecentraleopgaveishetvergrotenvanderegionalesamenhang.DitsluitaanbijdestellingindetoekomstvisieGA2030‘wonen in Parkstad Eemland’.TotderegioAmersfoortbehorenwatonsbetreftdeEemlandgemeentenenNijkerk,maarookBarneveldzienwealseennatuurlijkepartner.Hetisbelangrijkdatinderegiohetwerkendichtbijhetwonenisgelegen.Dearbeidsmarktfunctioneertimmersvooralregionaal.Voldoendebaneninderegiobetekentookdathetregiooverschrijdendwoon-werkverkeerverminderd.Slimmeoplossingenmetderegiozijnnodigomvoldoenderuimtevoorbedrijvigheidtehouden.
2. Balans wonen en werkenInGA2030heeftdegemeenteraadmetdestelling‘geen werk-loze te vinden’ookaangegevendater,vrijvertaald,indestadvoldoendeenpassendebanenmoetenzijn.Metdegemeen-teraadvindenwijdebeschikbaarheidvanbanenessentieelvoordetoekomstvandestad.VoorAmersfoort(enderegio)zijndaarbijdriezakenvanbelang.Amersfoortheefteenjonge,groeiendebevolking.Ookvoorhenzullenerbanenmoetenzijn.Indetweedeplaatszaldenationaleoverheidstimulerendatmeermensengaanwerken.OokbijAmersfoortersdienunognietwerkenleidtdittoteenadditionelebehoefteaanbanen.Entenderdewillenmensendichterbijhuiswerken,hetliefstindeeigenstadofregio.Zodatzorgtakenbetergecombineerdkunnenwordenmetwerk.Enomdatwerkensteedsmeerhetwonenvolgt.Hetbehoorttotdeverantwoor-delijkheidvandelokaleoverheiddejuisterandvoorwaardentecreërenzodatdewerkbehoeftevandezemensenzogoedmogelijkwordtvervuld.
3. Duurzame economische ontwikkelingInGA2030heeftdegemeenteraadvanAmersfoortoverderichtingvandeeconomischeontwikkelingeenduidelijkeuitspraakgedaandiewijomarmen:‘economische groei moet groen, moet duurzaam zijn’.Debestemogelijkhedenomdezederdecentraleopgaveterealiserenzienwijinhetverderversterkenvandekennis-endiensteneconomie.Zogenereertbijvoorbeelddekennis-endiensteneconomiedeminsteCO2emissies.Ditbetekentinzettenopeenschone,innovatieveeconomie.Amersfoortheeftdaarinaleensterkprofielenkanditverderuitbouwen.Hetarbeidsintensievekaraktervaneendiensteneconomiepastbijdeinbreidingsopgaverichting2030.EnhettypewerkgelegenheidpastgoedbijdekenmerkenvandeAmersfoortseberoepsbevolking.
Voorwaarden: stedelijkheid en landelijkheidWijvindeneenkwalitatiefhoogwaardigvestigingsklimaatinderuimstezineenessentiëlevoorwaardeomdezedrieambitieswaartemaken.Datbetekenteenstadmetvoldoendeenpassenderuimtevoorbedrijvigheidenoptimalebereikbaar-heid.Eenstadwaarinhechtenetwerkenvoorsamenwerkingenkennisuitwisselingbestaantussenondernemers,overheidenonderwijs-enkennisinstellingen.Eneenstadwaarinhetprettigwonenisenervoorbedrijveneengoedeberoeps-bevolkingis.Juistinstedenmeteengoedwoonklimaatbloeit
decreatievekenniseconomievolop.Zulkestedenzijnweerdetrekpaardenvandeeconomie.Dealgeheleaantrekkelijkheidvandestadwordtvergrootalsdevoorzieningendaaromheenookgoedzijn.Eenhoogwaardigniveauvanonderwijsvoor-zieningen,goedezorgvoorzieningeneneenaantrekkelijkcultu-reelenculinairaanbod.Engroeneleefruimteindestadendenabijheidvannatuurenlandschapinderegio.Kortomeenstadmet‘best of both worlds’: stedelijkheid en landelijkheid.
14 | Een vitale stad in een complete regio
Een vitale stad in een complete regio | 15
2.1 Terugblik: de toekomst is al begonnenZoalselkeautomobilistweetmoetjeomvooruittekomeneerstindeachteruitspiegelkijken.Eenadviesoverdetoekomstisgeenvrijevingeroefening,maarbouwtvoortoplijnenuithetverledenendesituatievannu.Daarbijkijkenwenietalleennaardefeitelijkegebeurtenissenentrends,maarookdedenkbeeldenuithetverledennemenwemeeinhetdenkenoverdeeconomischevisietot2030.Sommigevraagstukkenzijnimmersvanalletijden,anderemeertijdgebonden,maarvindenaltijdhunoorspronginhetverleden.
Groeistad: stedelijke ontwikkelingIndejarentachtigkreegAmersfoortvanhetRijkdestatusvanGroeistad.Deaantrekkelijke,gemoedelijkeprovinciestadkreegeenforsetaakstelling,onderanderehetbouwenvan15.000nieuwewoningen.ZowerddestadaanderanduitgebreidmetdewijkenSchothorstenZielhorst,laterdearchitectuurwijkKattenbroekeneindjarennegentigdeduurzamewijkNieuwland.Ennietalleenaandebuitenkant,maarookindestadmoestblijvendwordengeïnvesteerdindekwaliteit.HetCentraalStadsgebied(CSG)isingrijpendveranderdenookindewijkenzijndiversenieuw-ofherbouwprojectengerealiseerd.OokdebedrijventerreinenDeHoef,CalveenenDeBrandwerdensindsdienontwikkeld.Uitgangspuntvanhetgroeibeleidwasdatwonenenwerkenontwikkeldzoudenworden,meteenaccentophetwerken.
Stadsperspectief 2015: doorzetten van groeiInhetStadsperspectief2015,opgesteldin1999,werdeentussenbalansgemaakt.Amersfoortwaseengrotestadgeworden.Hetinwonertalwasforsgegroeidendewerk-gelegenheidwasrelatiefnoghardergegroeid.Ookdemorfo-logievandestadwasingrijpendgewijzigddoordekomstvannieuwewijkenaanderandenvandestadenvanhoogbouwinhetCentraalStadsgebied.
MetVathorst,DeWiekenenhetCentraalStadsgebiednogvolopinuitvoering,wasdestadronddeeeuwwisselingnoglangnietaf.Erwerdingezetop:•hetverderversterkenvanhetaantrekkelijkewoonklimaat•dekennis-endiensteneconomie(onderandereICT)•debindingvanhogeronderwijsaandestad(KennisSatellietAmersfoort)•hetverrijkenvanhetcultureleenuitgaansaanbod.
Maarerwasmeerveranderd.Destadhadookgroeipijn:zozochthetStadsperspectief2015antwoordenvoordeafnemendebereik-baarheid,deverouderingvanbuurten,deafnemendeveiligheidendetoenamevanmensendieomuiteenlopenderedenensociaal,economischen/ofmaatschappelijknietmeekwamen.
DeambitieomkansentebenuttenenproblementebestrijdenwerdookinhetStadsperspectief2015vertaaldnaarhetverderontwikkelenvanwonenenwerken.Tot2015zouhetinwoner-talverdertoenemenvan125.000naar155.000(+24%)endewerkgelegenheidvan57.000naar82.000(+44%).Procentueel
werddussterkeringezetopeconomischeontwikkelingdanwoningbouwontwikkeling.DitkwamvoortuitdeeconomischevoorspoedvandejarennegentigenhetuitstekendeAmers-foortsevestigingsklimaat.Veelwerkgelegenheidzoumoetenontstaanopbedrijventerreinen(DeBirkt-Isselt,DeWiekenenBedrijvenparkVathorst),opkantorenlocaties(vooralCSGenVathorst-Podium)eninvoorzieningencentra(vooralhetEemkwartierenwinkelcentrumVathorst).
2.2 Amersfoort anno 2008: inwoners: +60%, arbeidsplaatsen: +120%
Hetaantalbanenissindsdejarentachtigtweekeerzohardgegroeidalshetaantalinwoners.In1985teldedestad88.000inwoners,anno2008isditaantalgegroeidnaarruim140.000.Ditiseenstijgingvan60%.Destadteldein1985ruim31.000arbeidsplaatsenenheefternubijna68.000,eenstijgingvan120%. Van typische woonstad is Amersfoort veranderd in een woon- en werkstad.
DehuidigebalanstussenwonenenwerkenkomtmedetotuitdrukkingineenvergelijkendestudieonderallegemeenteninNederlandindeAtlasvoorGemeenten.Onderstaandetabeltoonteenselectievanderanglijstdiein2008isopgesteldvoordesociaaleconomischeindexenvoordefactorwoonaantrekke-lijkheid.OpbeideindicatorenstaatAmersfoortindetoptienvandevijftiggrootstestedeninNederland.InteressantisbovendiendatdestaddaarmeeeenhogerepositieinneemtdananderestedendieindejarentachtigdestatusGroeistadkregen.
Tabel 1:Ranglijst steden
Sociaal-Economisch Woonklimaat
Amersfoort 3e plaats 7e plaats
Groeisteden:
Breda 7eplaats 29eplaats
Zwolle 9eplaats 10eplaats
Groningen 27eplaats 19eplaats
Helmond 47eplaats 39eplaats
Enkele andere grote steden met een historische kern en/of groene omgeving:
Utrecht 5eplaats 2eplaats
DenBosch 13eplaats 4eplaats
Apeldoorn 13eplaats 34eplaats
Haarlem 17eplaats 3eplaats
Bron: Atlas voor Gemeenten 2008
NaderebeschouwingleertdatAmersfoortvooraldoorhethogeaandeelgroeisectoren(financiëleenzakelijkedien-sten),hetrelatieflageaandeelwerklozenenhetgeringeaantalarbeidsongeschiktenopdederdeplaatsstaatqua
2. Structuur en Dynamiek
16 | Een vitale stad in een complete regio
Tabel2toontdeopbouwvandeAmersfoortseeconomieinsecto-reninvergelijkingmetNederland.ZoisteziendatinAmersfoort6%vanwerkgelegenheiduitdeindustriekomt,tegenover12%landelijk.Bijzakelijkeenfinanciëledienstenishetbeeldandersom:inAmersfoortwerkt28%indezesectortegenoverlandelijk18%.
Tabel 2: Opbouw economie Amersfoort en Nederland naar aantal werkzame personen 2007
Sector Amersfoort Nederland
Landbouw 0% 3%
Industrie 6% 12%
Bouwnijverheid 5% 6%
Handel+Horeca 21% 22%
Vervoer/communicatie 6% 6%
Zakelijke+financiëlediensten 28% 18%
Overheid 5% 6%
Onderwijs+Gezondheids-zorg+Overig 28% 26%
TOTAAL 100% 100%
Bron: Gemeente Amersfoort 2008, afdeling Onderzoek & Statistiek
sociaaleconomischeindex.WatbetrefthetaantalbanenindegemeentealspercentagevandeberoepsbevolkingscoortAmersfoortechterveelminder.DewoonaantrekkelijkheidvanAmersfoortwordtvolgensdeAtlasvoorGemeentenvooralbepaalddoordenabijheidvannatuurendegoedeexternebereikbaarheidvanbanen.ZonderdezetweefactorenstaatAmersfoortveellager.DekwaliteitenvanAmersfoortbevindenzichdusvooralbuitendestadzelf.Datmaaktdestadkwets-baarvoorbijvoorbeelddefileproblematiek.
InteressantisverderdatAmersfoortweliswaareenrelatiefgrotecreatieveklasseherbergt,maardathetlokalecultureleaanbod,evenalsoverigenshetculinaireaanbod,achterblijftbijtalvanandereNederlandsesteden.OokvoordecreatieveklasseisAmersfoortindeeersteplaatseenwoonstad.
2.3 Kenmerken Amersfoortse economieDezeparagraafisdeelsgebaseerdopcijfermateriaalenberekeningenuitdeEconomischeMonitor2008(gemeenteAmersfoort,afdelingO&S).
Schone diensteneconomieAmersfoortheefteensterkenadrukopdienstverlening.Groteindustriëlecomplexenzijnernauwelijks.GeziendezeopbouwvandeeconomieisAmersfoorttekwalificerenalseen‘schonediensteneconomie’.
Amersfoort in ontwikkeling
Een vitale stad in een complete regio | 17
DeverschuivingenindeopbouwvandeAmersfoortseeco-nomieindelaatste10jaarwijkenafvandieinNederlandalsgeheel.Inonderstaandetabelzijndebelangrijksteverschillenweergegeven(relatiefkleinesectoreninAmersfoortzijnweg-gelaten).
Tabel 3: Relatieve verandering arbeidsplaatsen* per sector 1998-2007 (selectie)
Sector
Absolute groei
Amersfoort
Procentuele groei
Amersfoort
Procentuele groei
Nederland
Industrie -379 -7% -12%
Handel 3344 32% 9%
Financiëlediensten 3624 173% 7%
Zakelijkediensten 4356 35% 34%
Overheid -465 -11% 7%
Zorg 2548 26% 35%
TOTAAL 17.162 28% 12%
Bron: Economische Monitor 2008; Gemeente Amersfoort, afdeling Onderzoek&Statistiek
* Om te kunnen vergelijken met Nederland is hier gebruik gemaakt van alle arbeidsplaatsen: naast de banen van 12 uur of meer per week ook de banen van minder dan 12 uur per week zoals uitzendbanen. In de rest van het rapport gaat het om banen van 12 uur of meer per week, tenzij anders vermeld.
Indeeersteplaatsvaltopdatsinds1998detotalewerkgele-genheidinAmersfoortmet28%veelharderisgegroeiddaninNederlandalsgeheel(12%).Eenprestatieomtrotsoptezijn.Vandedrie grootste sectoreninAmersfoort(zakelijke diensten, handel en zorg)valtopdatdehandel(groothandel,detail-handel,reparatie)harderisgestegendanlandelijk,dezorgminderhardisgestegenendatdegroeivandezakelijkedien-stenongeveergelijkisaandelandelijkegroei.Opmerkelijkisdegrote groei van de fi nanciële instellingen,inabsoluteaantallennadezakelijkedienstendegrootstegroeiersinds1998.
Vandetweegrootste(relatieve)dalersvaltopdathetaantalarbeidsplaatsenindeoverheidmet11%isgedaaldterwijlhetlandelijkmet7%isgestegen.DeontwikkelingindeindustrieinAmersfoortismet-7%eenkleineredalingdanlandelijk(-12%).Inabsoluteaantallenisdeafnameoverigensgering.
Indejarennegentigheeftvooraldedienstensectordeecono-mievanAmersfoortenormaangejaagd,vooraldefinanciëledienstenenICT.LandelijkheeftAmersfoortruim10%vanallebanenindeICTsector.Datisde3eplaatsopderanglijstvande50grootstegemeenten.DezeeconomischegroeiheeftookeenflinkeimpulsaanhetMBKgegeven.Hetonderzoek‘Toplocaties2007’vanBureauLouter(inElsevier)geeftAmersfoortweeralsbelangrijke‘distributieregio’.Amersfoortis4eopderanglijstvankennisintensiteitbijdistributieactiviteiten.Dithoudtindaterrelatiefveelkenniswerkerszijnindezesectorenhetopleidingsniveaurelatiefhoog.AmersfoortwordtdaarinvoorafgegaandoorHaarlemmermeer(1e),Amstelveen(2e)enAmsterdam(3e).
Deconclusieisduidelijk.IndejarennegentigheeftvooraldedienstensectordeeconomievanAmersfoortenormaan-gejaagd,vooraldefinanciëledienstenenICT.Amersfoortisgegroeidvaneenprovinciestadnaareenstadvanformaat.
Kwalitatieve balans wonen en werkenDeruimevertegenwoordigingvan(kennisintensieve)dienstverlenersmaaktdestadeconomischaantrekkelijk.VooralbedrijvenuitstadsgewestUtrechtenhetWestenvandeRandstadzijnsindsdejarennegentignaarAmersfoortverhuisd.Decentraleligging,debeschikbareruimtevoorbedrijvigheid,derelatiefgoedebereikbaarheidendeaantrek-kelijke,veelzijdigewoon-enleefomgevingheeftveelhogeropgeleidennaardestadgetrokken.
Daarmeeisookkwalitatiefsprakevaneenbalanstussenwonenenwerken:degrotebeschikbaarheidvanhoogopgeleidpersoneelisaantrekkelijkvoorkennisintensieve,dienstverle-nendebedrijvigheid.
Daarnaastbiedteendiensteneconomieeenbreedspectrumaantypenwerkgelegenheid,bijvoorbeeldadministratievediensten(hoofdkantoren),adviesdiensten,financiëlediensten,schoon-maakdiensten,cateringdiensten,beveiligings-enreceptiedien-sten.Hetbetreftzowelhooggeschooldealslaaggeschooldewerkgelegenheid.ZowelaandebovenkantalsaandeonderkantvandearbeidsmarktisdearbeidsparticipatieinAmersfoorthoog.InAmersfoortschommeltdearbeidsparticipatiealjarenrondde70%(op1januari200871,7%).Hetlandelijkgemiddeldeschom-melttussende60%en65%.DeregioEemlandheeftmet76%zelfsdehoogsteregionalearbeidsparticipatievanNederland.
DewerkloosheidschommeltdelaatstejarenrondofnetonderhetNederlandsegemiddelde:in2007wasdewerkloosheidinAmersfoort3,9%tegenover4,2%landelijk.Ditiseentrend-breuk:daarvoorwasdeAmersfoortsewerkloosheidsignificantlagerdangemiddeld.Overigensverschilthetbeeldpercate-gorie.HetrelatieveaandeelbijstandsgerechtigdenisnogaltijdlagerdaninNederland.EenverklaringkanliggenindeactievegemeentelijkeuitvoeringvandeWetWerkenBijstand.
MKB-stad met veel ZZP-ersAmersfoortiseenMKB-stad.Ongeveerde helft van de bedrijven is een eenmansbedrijf of ZZP-er(zelfstandigezonderpersoneel)enmeerdantweederdeheeftminderdantienarbeidsplaatsen.Slechts1%vandebedrijvenheefthonderdofmeerarbeids-plaatsen.
18 | Een vitale stad in een complete regio
variatievanhetMKBzorgtervoordatanderebedrijveneenruimekeuzehebbenomvandedienstenvanhetMKBgebruiktemaken.BovendienopereerthetMKBopdecompetitievemarkt,watweerbevorderlijkisvoorhogeproductiviteitenveelinnovatie.HetMKBisooksterklokaalgebonden.Denkaandetailhandel,aannemersbedrijven,kappersofmakelaarskantoren.DaarnaastzijnMKB’ersdoordekleinereomvangalsorganisatieveelflexibeleromzichaantepassenaannieuweomstandigheden.DituitzichookineenhogeinnovatievanuithetMKB.DaarnaastzijngrotebedrijvenbelangrijkomdatzeeenmagneetfunctievoorhetMKBhebbenenzeveelwerkgelegenheidbieden,maarhunbindingaandestadisminder(‘foot-loose’).
Diversiteit aan werkgebiedenAmersfoortkenteengrotediversiteitaanvestigingsmilieus:hoogwaardigekantorenlocaties,traditionelebedrijventerreinen,kantoorvilla’s,centrumlocaties,winkelcentraenkleinschaligewerklocaties.InonderstaandekaartvanAmersfoortstaandeverschillendevestigingsmilieus.
Tabel 4: Verdeling van Amersfoortse bedrijven naar omvang
Aantal arbeidsplaatsen
1 47%
2-4 18%
5-9 7%
10-24 6%
25-49 3%
50-99 2%
100+ 1%
Onbekend 17%
TOTAAL 100%
Bron: Gemeente Amersfoort 2008, afdeling Onderzoek & Statistiek
HetMKBishetfundamentonderdelokaleeconomie.HetMKBisdebanenmotorvandeeconomie.Deverscheidenheiden
Figuur 1: Werkgebieden in Amersfoort
Een vitale stad in een complete regio | 19
Tabel 5: Aantal vestigingen en arbeidsplaatsen per werkgebied
Vestigingen2007
Arbeidsplaatsen12 uur of meer per week 2007
Gemiddelde omvang (banen per vestiging)
Aandeel arbeidsplaatsen
2004
Aandeel arbeidsplaatsen
2007*
CentraalStadsgebied 846 15.876 19 23% 23%
Binnenstad 658 2519 4 4% 4%
DeHoef 372 10.038 27 15% 13%
Isselt 536 7388 14 10% 11%
Calveen 260 3.205 12 5% 4%
DeBrand 13 1.490 115 2% 2%
DeWieken 63 536 9 1% 1%
BedrijvenparkVathorst 14 452 32 0% 1%
VathorstPodium** 2 20 10 0% 0%
Elders 4.221 26.193 6 40% 41%
TOTAAL** 8.296 67.567 8 100% 100%
Bron: Economische Monitor 2008, gemeente Amersfoort, afdeling O&S* Een deel van CSG en Isselt overlapt. Het totaal wijkt dus af van de optelsom van de genoemde gebieden in de tabel. ** Deze cijfers zijn van het PAR van 1 april 2007. Hierin is de werkgelegenheid van Stater, inmiddels gevestigd op Podium, niet meegeteld.
Hetcentrum(CSGenbinnenstad)endebedrijventerreinenherbergensamenongeveer60%vanhettotaalaantalarbeidsplaatsen.Met15.876arbeidsplaatsenisdemeestewerkgelegenheidinhetCSG,gevolgddoorDeHoef(10.038)enIsselt(7.238).Ongeveer40%vandewerkgelegenheidiseldersgelegenindewijkenofaanderandenvandestadzoalsindeomgevingvandeStichtseRotonde.Dezeverhoudingverschuiftalsgevolgvaninbreiding.
OokhierblijktdeMKB-structuurvandestadmeteengemiddeldebedrijfsomvangvan8arbeidsplaatsenpervestiging.VooralindebinnenstadenindewijkenzijnveelkleinebedrijvenenZZP’ersgevestigd.DeHoefenvooralDeBrandkennendiversegrotebedrijven(100ofmeerarbeid-plaatsen)waardoorhierdegemiddeldebedrijfsomvangrelatiefhoogis.BedrijvenparkVathorstisnetalsDeWiekenenPodiumnogvolopinontwikkelingwaardooraandecijfersopdezelocatiesnoggeenconclusieskunnenwordenverbonden.
Onderstaandetabeltoontdeverdelingvandebedrijvigheidnaarwerkgebieden.
Tabel 6: Ontwikkeling grootste werklocaties
Aantal arbeidsplaatsen
2007
Nominale groei arbeidsplaatsen
2004 - 2007
Groei arbeidsplaatsen
1998 – 2007
Groei arbeidsplaatsen
2004-2007CentraalStadsgebied 17820 768 22% 5%
DeHoef 10354 -462 22% -4%
Isselt 8166 940 3% 15%
Calveen 3425 -304 190% -8%
DeBrand 1523 -150 12% -9%
DeWieken 616 229 89% 59%
TOTAAL 41.745 972 22%* 2%
Bron: Economische Monitor 2008, gemeente Amersfoort, afdeling O&S
20 | Een vitale stad in een complete regio
Deverschillendewerklocatieshebbensteedsmeerhuneigenprofielenkarakter.Indebijlageiseenbeschrijvingperwerk-locatieopgenomen.Hetvaltopdathetruimtegebruikopdewerklocatiesvarieertvangemiddeld38arbeidsplaatsenperhectareopDeIsselttot176arbeidsplaatsenopDeHoef.
Daarnaastvaltopdatdeinbreiding al zichtbaarisindetoe-namevanhetaantalarbeidsplaatsenindewijken,destads-randenelders.Opdiverseplekkenindestadzijndeafgelopen10jaarbijna7000banengecreëerd.Hetaandeelwerkenindewijkneemtdustoe.
Indebijlageiseenbeschrijvingperwerklocatieopgenomen.
Maturiteit en natuurlijk verloopDedynamiekindeverschillendebedrijventerreinenisdeelseennatuurlijkverschijnseldatverbandhoudtmetdelevens-fasevaneenlocatie.Inditverbandgebruikenwijdeterm‘maturiteit’.Indeeerstefasevandelevensloopvaneenterreinstijgtdewerkgelegenheiddoordekomstvannieuwebedrij-ven.Indevolgendefase(alshetterrein‘volwassen’is)staatdewerkgelegenheidonderdrukdoordatdegevestigdebedrijvenviaefficiencymaatregelenmetmindermensenhunproductiekunnendoen.Groeiendebedrijvenzijndaarnaastsnelgeneigdomteverhuizennaaranderelocatieswaarmeerruimteis.
Opdeachtergeblevenlocatieishetvervolgensonzekerhoeveelarbeidsplaatsenhetdantevestigenbedrijfoplevert.Doorverouderingvandeomgevinglijkenpersaldomeer‘laagwaardige’,arbeidsextensievebedrijventerugtekomenende‘hoogwaardige’,arbeidsintensievebedrijvenverhuizennaardenieuwste,modernelocaties.Derelatieflagegrond-prijzenopdeNederlandsegrond-engebouwenmarktzijneenbelangrijkeredenvoordezedynamiek.Hetgevolgisdatzonderingrijpendeherstructureringenvanbestaandeterreinenereenprocesvanverminderdewerkgelegenheidenafnemendekwaliteitvandebedrijfssamenstellingoptreedt.Erisproactiefbeleidnodigomditprocestevoorkomenoftekeren.Indepraktijkzaleraltijdbehoeftezijnaannieuwebedrijfsruimte,ookinAmersfoort.
Motieven voor vestiging en vertrekDeKamervanKoophandelGooi-,Eem-enFlevolandheeftinnovember2008migratieonderzoekgedaannaardemotievenvanAmersfoortsebedrijvenomzichhiertevestigenoftevertrekken.DemeesteverhuizingenvanennaarAmersfoortvindenplaatsbinnendeeigengemeenteenregio.NaarLeusden(11%)vertrokkendemeestebedrijven.BuitendeprovincieUtrechtwaservooralvertreknaarHoevelaken(6%)enAlmere(4%).VandenieuwkomersinAmersfoortkwamendemeestebedrijven(10%)uitLeusden.OpvallendisdaarnaastdatbijdenieuwevestigersAmsterdam(6%)enUtrecht(6%)opdegedeeldetweedeplaatskomen.Ditbeeldsluitaanbijeerderonderzoekuit2004waarinopgrotereschaalderichtingvanverhuizingisonderzocht.ErkwamtoennaarvorendatvooralbedrijvenvanuithetwestenvandeRandstadnaarAmersfoortverhuisden.Devertrekkendebedrijvengingenvooralrichtinghetnoordenenoosten.
Debelangrijksteredenvoorvestigingofvertrekishuisvesting(ruimtegebrekopdeoudelocatie).Bijkleinerebedrijven,vooraleenmansbedrijven,spelenvaakookprivéomstandighedenmee.Dithoudtbijvoorbeeldverbandmetdewensomelderstewonen.Ookhierinwordthetbelangvaneenaantrekkelijkwoon-enleefklimaatzichtbaar.Voorgrotebedrijvenliggenvaakbeslissingenvanhetmoederbedrijftengrondslagaanvestigingofvertrek.
2.4 Regionaal perspectiefHetfunctionerenvandeeconomievanAmersfoortmoetvooralwordengeanalyseerdvanuit(boven)regionaalperspectief.Overhetalgemeenoverschrijdtdeafzetmarktvanhetover-grotedeelvandebedrijvendestadsgrenzen.Meerdandehelfttotdriekwartvandebedrijvenheeftzelfseen(inter)nationaleafzetmarkt.Ookdearbeidsmarktisvooralregionaalgeoriën-teerd.VoorAmersfoortzijntweeregionaleschaalniveausvanbelang:regioAmersfoortendeNoordvleugelvandeRandstad.
1. Regio AmersfoortDitisderegiowaarinAmersfoorteencentrumfunctievervult.HetisgrofweghetgebiedEemland,Nijkerken(mogelijk)Barneveld.ZowelNijkerkalsBarneveldzienwealsnatuurlijkepartnersvanAmersfoort.Vooraldearbeidsmarktisvoordezeregiorelevant.Ongeveer60%vandeAmersfoortersiswerk-zaaminditgebied(inclusiefAmersfoortzelf).Enderegionalebedrijvenzoeken,alszijwillenverhuizen,vooralinditgebiednaarruimte.Deruimtevoorbedrijventerreinendienodigis,kanhierdooropditschaalniveaugespreidworden.Voorkanto-renenvoorzieningengeldtditminder.Debedrijvigheidinkantorenisvaaksterkafhankelijkvandebeschikbaarheidvanvoldoendegekwalificeerdpersoneelendievindenzevooralinstedelijkeconcentraties.Daarnaastisvoorkantorenookdebereikbaarheidperopenbaarvervoerendenabijheidvananderestedelijkefunctiesbelangrijk.Amersfoortbiedtditenismetdegroeistadtaakookforsgegroeidalskantorenstad.Voorzieningentotslotzijnvooralafhankelijkvandenabijheidvanhunklanten.Demeeralledaagsevoorzieningenzijnverspreidoverderegioindedirectenabijheidvandewoningen.VerderisAmersfoorthetregionalekoop-enuitgaanscentrummeteensterkeconcentratievantypischstedelijkevoorzieningen.VoordevrijetijdseconomieisAmersfoortderegionaletrekker.
2. Noordvleugel van de RandstadAmersfoortbehoorttotdeNoordvleugelvandeRandstad.GrofweggaathethierbijomderegioSchiphol–Amsterdam–Haarlem–Noordzeekanaalgebied–Almere–‘tGooi–Amers-foort–Utrecht.Inderijksnota‘PiekenindeDelta–Gebieds-gerichteeconomischeperspectieven’wordtdeNoordvleugelaangemerktalséénvandezeseconomischekerngebieden.DeNoordvleugelissterkin(internationale)dienstenenbehoorttotdevierinnovatievehotspotsvanNederland.Schipholishetkloppendhartendemagneetvoorinternationalebedrijvigheid.DeNoordvleugelalsgeheelkenteengrotediversiteitwaar-doordeafzonderlijkeregio’szichtotopzekerehoogtekunnentoeleggenophuneigensterkepunten.WijzienvierbelangrijkekenmerkendieinderegionalepositioneringvanAmersfoortbinnendeNoordvleugelvanbelangzijn:
Een vitale stad in een complete regio | 21
•Amersfoortkentrelatiefeensterkevertegenwoordigingvanontwerp-enadviesbureaus,deICT-sector,diversehoofdkantoren,(zorg)verzekeraarsendeopkomstvandecreatieveindustrie.Daarbijiservoordittypebedrijvigheidveelgeschikteruimteindestad.Erisnogeengrote(plan)voorraadvoorkantoren.Inhetcentrumvandestadisnogveelnieuwteontwikkelenruimtebeschikbaar,bijvoorbeeldopdeWagenwerkplaats,Puntenburg,OliemolenkwartierenhettransformatiegebiedKopvanIsselt.Endezetypenbedrijven(ZZP’ersenkleineMKB’ers)latenzichgoedmengenmetanderefunctieszoalswonenenvoorzieningen.•DeregioAmersfoortonderscheidtzichvanandereregio’sindeNoordvleugeldoorhaarbalansvan‘groen’en‘rood’:Amersfoortiseendynamischegroeistadmeteenhistorischebinnenstadenheefteenomgevingmeteengrotelandschap-pelijkekwaliteit.Destadzelfisookgroen.In2007/2008mochtAmersfoortzich‘GroenstestadvanEuropa’noemen.•Onderanderedoorditaantrekkelijkewoon-enleefklimaatheeftookdebevolkingsopbouweenaantalpositievekenmer-kendatbedrijvennaarderegioAmersfoorttrekt.Debevol-kingisbovengemiddeldhoogopgeleid:33%vandepotentiëleberoepsbevolking,terwijlhetlandelijkgemiddelde24%is.Hiermeeverbandhoudthethogeaandeelvandecreatieveklasse:vandewerkendeAmersfoortersbehoort27%totdecreatieveklasse,landelijkde8steplaatsopderanglijstvan50grootstegemeenten.Totdecreatieveklassebehorenonderanderewetenschappers,onderzoekers,innovatieveICT-ers,ingenieurs,architecten,tv-makers,journalisten,musici,vormgevers,schrijversenkunstenaars.Hierbijdientopgemerkttewordendatslechtseendeelvandezemensen,netalsdeoverigeberoepsbevolking,inAmersfoortzelfwerkt.Verderbestaatdebevolkingvoorbijnaeenderdeuitjongeren.Amersfoortis–naAlmere–dejongstestadvanNederland.•TotslotisderegioAmersfoortstrategischgelegen:hetbevindtzichopdeovergangtussenlandsdelenmetverschillendekwaliteiten-depoorttussenhetwestenennoordenenoostenvanNederland.
2.5 Recente ontwikkelingen: haperende economie sinds 2001
IndetweevorigeparagrafenisdeAmersfoortseeconomieingrotelijnengeanalyseerd.Delangetermijnontwikkelingsindsdejarentachtigiszeerpositief.Destadisquawonenenwerkenforsgegroeid,naaraantalarbeidsplaatsenzelfstweekeerharderdannaaraantalinwoners.Endeuitgangssituatievoordeeconomieblijftkansrijkgeziendehuidigestructuurvandeeconomie(deschonediensteneconomie),debevolkings-opbouw(hoogopgeleid,jong)enderegionalepositiediedestadheeft.Echter,groeiisgeenautomatisme.
UitonzeanalyseblijktdatdeAmersfoortseeconomiesinds2001hapert.Aandehandvandiversecijfers,grafiekenenonderzoekenmakenweditinzichtelijk.Desamenhangvandiversefactorenendeontwikkelingsinds2001makenduidelijkdatweanno2008overeenechtetrendkunnenspreken(inplaatsvanmogelijkeincidenten).Degedachtedatdeeconomiezouopbloeienalsdeconjunctuurweerzouverbeteren,blijktnietjuist.
Groei werkgelegenheid is afgenomenTabel7toontdegemiddeldegroeiperjaarvanhetaantalarbeidsplaatseninAmersfoortoverdeperiodes1990-2000en2001-2007.Na2001isdegroeiduidelijkafgenomen.
Tabel 7: Groei arbeidsplaatsen in Amersfoort
Periode Totale groei Gemiddelde groei
1990t/m2000 24.268 2.206
2001t/m2007 3.634 606
Bron: Gemeente Amersfoort 2008, afdeling Onderzoek & Statistiek
Sinds2001valtverderopdaterschommelingenzijnindewerkgelegenheidsontwikkeling.NajarenvanconstantegroeiwaserinAmersfoortin2004en2006voorheteerstsprakevaneendalingvandewerkgelegenheid.Goedeenslechtejarenwisselenzichaf.Ditiseentekendatdegevoeligheidvoorde(inter)nationaleconjunctuurtoeneemt.
Stadsperspectief 2015: verwachte groei raakt uit beeldDeambitiesuithetStadsperspectiefzijnin2008nognietwaargemaakt.In2015zoudener25.000extrabanenmoetenzijn,maarhalverwegezijnernu11.000gerealiseerd.Hetgrootstedeelhiervan(7.000)isdeeerstetweejaar(1999-2001)gehaald.
Opbasisvanhetgroeitemposinds2001vangemiddeldongeveer600nieuwearbeidsplaatsenperjaar,zouAmersfoortin2015op72.000banenuitkomen,10.000minderdandeverwachting.
Balans wonen en werken: werken blijft sinds 2001 achter bij wonenDekenteringsinds2001wordtduidelijkaandehandvandegrafiekoverdebanenindex.Debanenindexishetaantalbanenperinwonerindeleeftijdvan15totenmet64jaar(depotentiëleberoepsbevolking).
Grafi ek1:Banen per inwoner (15-64 jaar) in Amersfoort1990-2007
0,50
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2000
0,55
0,60
0,65
0,70
0,75
0,80
Bron: Gemeente Amersfoort, afdeling Onderzoek & Statistiek
22 | Een vitale stad in een complete regio
Degrafieklaatziendatdebanenindextijdensdetweedehelftvandejarennegentigforsisgestegen,watwilzeggendaterrelatiefmeerbanenbijkwamendanpotentiëlearbeidskrach-ten.In1990waserperpotentiëlearbeidskracht0,58baan.Naeenkorteperiode(1992-1995)vandalingwerdin2001dehoogstewaardebereikt:toenwaserperpotentiëlearbeids-kracht0,74baan.Na2001isdeindexgedaaldnaar0,72in2007.Dittoontaandatsinds2001deontwikkelingvanhetwerkenstagneertenachterblijftbijdeontwikkelingvanhetwonen.Dedalingisbeperkt,maarinmiddelsweleentrendvanzesjaarendaarmeegeenincident.
Dalende banenindex tegengesteld aan stijging arbeidsparticipatieDeverhoudingtussendewaardevandebanenindexendearbeidsparticipatieiseenbelangrijkgegeven.Alsbeidecijfersongeveergelijkzijn,isersprakevaneenevenwichtigebalanstussenwonenenwerken.Immers,debanenindexishetcijfervanhetaantalbanenperinwoner.Dearbeidsparticipatieishetcijfervanhetaantalwerkendenperinwoner.Alsbeidecijfersgelijkzijn,zijnerevenveelbanenalswerkenden.DebanenindexinAmersfoortheeftopditmomenteenwaarde(0,72baanperpotentiëlearbeidskracht,of72%)dieongeveergelijkisaandearbeidsparticipatie(71,7%vandepotentiëlearbeidskrachteninAmersfoortisdaadwerkelijkwerkzaam).InAmersfoortismomenteelnogeenevenwichtigebalanstussenwonenenwerken,maarzoalshiervooraangegevendaaltdebanenindexsinds2001.Inhetvolgendehoofdstukwordenenkeletrendsbeschreven.Eenvandetrendsisdatalsgevolgvandevergrijzingdearbeidsparticipatie,vialandelijkstimuleringsbeleid,omhoogzalgaan.Meermensenmoetenaanhetwerkomdevergrijzingoptevangenensocialevoor-zieningenbetaalbaartehouden.Een(teverwachten)stijgingvandearbeidsparticipatieistegengesteldaaneendalendebanenindex.Methetoogopdetoekomstisditeentekendatdebalanstussenwonenenwerkenonderdrukstaat.
Pendel: minder Amersfoorters werken in AmersfoortEenandereindicatordieduidelijkmaaktdatdebalanstussenwonenenwerkeninAmersfoortonderdrukstaatisdependel.OnderstaandetabeltoonthetpercentageAmersfoortersdatindeeigenstadwerktenelders.
Tabel 8: Werken in Amersfoort en uitgaande pendel
Werkzaam in Amersfoort
Werkzaam in overig Eemland
Werkzaam in Utrecht
Werkzaam in Amsterdam
Werkzaam elders
2000 51,0% 13,2% 9,0% 4,1% 22,8%
2003 47,8% 13,2% 9,1% 4,7% 25,1%
2004 49,9% 12,0% 7,6% 5,2% 25,3%
2005 47,6% 12,0% 8,4% 5,5% 26,5%
2006 49,2% 12,3% 9,8% 5,7% 23,0%
2007 48,5% 11,9% 10,1% 5,4% 24,1%
2008 45,9% 13,6% 9,3% 5,6% 25,7%
Bron: Gemeente Amersfoort 2008, afdeling Onderzoek&Statistiek (van 2001 en 2002 geen gegevens beschikbaar)
Sinds2000is,metenkelefluctuaties,hetpercentageAmersfoortersdatwerkzaamisindeeigenstadgedaaldvan51,0%naar45,9%.HetpercentageAmersfoortersdatinoverigEemlandenUtrechtwerktisongeveerstabiel.RelatiefmeermensenzijninAmsterdameneldersgaanwerken.Totdecategorie‘elders’behorenookNijkerkenBarneveld,maarhetisnietbekendofdaarrelatiefmeerAmersfoorterszijngaanwerken.
Haperende banengroei is zichtbaar in de stad: lege panden en bouwkavelsDehaperendebanengroeiiseentekendathetAmersfoortsebedrijfslevenmoeizamerfunctioneert.Ditcorrespondeertmetdegegroeideleegstandindekantorenmarkt(waardooronderanderebeslotenisPodiumgefaseerdteontwikkelen).MomenteelstaatvandeAmersfoortsekantorenmeteenbrutovloeroppervlakvan500vierkantemeterofmeerereenopdeacht(12,5%)leeg.DitisoverigenseenveelvoorkomendbeeldindeNoordvleugelwaarinhetverledenveeloprisicowerdgebouwd.DeuitgiftevanDeWiekenenBedrijvenparkVathorstheeftflinkevertragingopgelopen,alisdeuitgiftedelaatstetweejaarwelopganggekomen.Ditvertaaltzichechternognauwelijksinbanengroeiomdateendeelvandeuitgegevenkavelsnognietbebouwdzijn.InAmersfoort-NoorddaaltdewerkgelegenheidopdebedrijventerreinenDeHoef,CalveenenDeBrand.DaarstaattegenoverdatopIsseltdewerkgelegenheidnajarenvandalingsinds2004weeristoegenomen.Ditheefttemakenmetdekomstvaneenaantalbedrijfsverzamelgebouwenendedoordegemeenteingezetteherstructurering.InhetCSGkentdewerkgelegenheidsinds2001eengrilligverloop:van2001tot2003waserlichtegroei,daarnaeenjaarvankrimp,vervolgenseenjaarvan(forse)groeiendelaatstetweejaar(2005-2007)isdewerkgelegenheidweerlichtge-daald.DerealisatievanhetEempleinendelenvanPuntenburg,isvertraagd.
Amersfoort schommelt op economische ranglijst van stedenJaarlijkspubliceertonderzoeksbureauLouterinElsevierderanglijstvandeeconomischeprestatiesvansteden.TotenkelejarengeledenstondAmersfoorttelkensopeenpositieinde
Een vitale stad in een complete regio | 23
kop.DelaatstejarenisAmersfoortgezaktnaareenpositieindemiddenmoot,eenbewegingdiena2002isingezettoenAmersfoortmindergingscorenopdeindicatorenvanLouter.DaarbijishetverderopvallenddathetenejaarAmersfoortdaaltenhetanderejaarweerietsbeterdoet.Ookditiseentekenvandetoenemendeconjunctuurgevoeligheid.Louteranalyseertzoweldebestaandesituatiealsderecenteontwikkeling.DedalingnaardemiddenmootwordtverklaarddoordatinAmersfoortdezakelijkedienstenmindergroeiendaninanderesteden,evenalszorgengroothandel.OokiseenzwakpuntvanAmersfoortdenaarverhoudingkleinevoor-raadbedrijventerrein.Loutersignaleertdaarentegenhetruimeaanbodvankantoren.
Kredietcrisis 2008: onzekere toekomstDehuidigeeconomischesituatiebiedtgeenpositiefbeeldvoordetoekomst.Eenrecessiezalhetgroeitempowaarschijnlijknogverderdoenafnemen.Immers,ineenopennetwerkeco-nomieisookAmersfoortmeergevoeligvoordeinternationaleconjunctuur.MetdeonzekereconjunctuurzalAmersfoortmoetenkijkenwaarhetminderconjunctuurgevoeligdoorkanworden.
2.6 Sterkte – Zwakte analyseConjunctuur en economische structuurDepreciezeoorzakenvandemoeizamerfunctionerendeeconomiezijnnietteachterhalen.Deverschillendesectorenscorenafwisselendgoed,redelijktotslechtopdiverseindi-catoren.OverlangetermijngeziensteegindejarennegentigdewerkgelegenheidinAmersfoortsnellerdanlandelijk,maarsinds2001isdewerkgelegenheidsontwikkelinginAmersfoortminderstabiel.UitperiodiekonderzoekvandeKamervanKoophandelisallangerteziendatdeomzet,winst,investeringenentoekomstverwachtingvanhetAmersfoortsebedrijfslevenintijdenvanrecessiemeeronderdrukstaandanlandelijk.InhetverledenwerdheteffectopdeAmersfoortseeconomievandeneerganginhetbedrijfslevengedemptdoordecollectievesector(gezondheidszorg,onderwijs,overheidendergelijke).Definanciëleenzakelijkedienstverleningzijnconjunctuurgevoelig.Omzetenwinstindezesectorendalensnelbijeen(inter)nationalerecessiemetbanenverliesalsgevolg.OpdelangeretermijnenvolgensdelandelijkeprognosesvanhetCentraalPlanbureauzitdemeestewerk-gelegenheidtochbijdeoverheid,gezondheidszorgenoverigemaatschappelijkedienstverlening.Dezesectorenzijnmindergevoeligvoorrecessiesendempenheteffectopdetotalewerkgelegenheid.Tekenendindezeisdatsinds1998dewerkgelegenheidbijdeoverheidlandelijk7%isgestegeneninAmersfoort11%isgedaald.Desluitingvandekazerneslijkthieraantengrondslagteleggen.Degroeivandewerkgelegen-heidindezorgisinAmersfoortmet26%ookachtergeblevenbijdelandelijkegroei(35%).DaarmeezwakthetdempendeeffectvandecollectievesectorinAmersfoortaf.
Afgeleide economieNaaromvangisAmersfoortdeafgelopendecenniaeconomischforsgegroeid.Dezegroeiwasmogelijkdoordatveelbedrijvenvanbuitendestadzichhiervestigden.Delaatstejarenlijktdeze
exogene groei (groeivanbuiten)aftenemenenisAmersfoortnaarverhoudingmeerafhankelijkvanendogene groei(degroeidievanbinnenuitkomt:heteigenbedrijfsleven).Amersfoortistetyperenalseen‘afgeleide’economie.Hetreageertsterkopontwikkelingenindeeconomischecentrarondomdestadenheeftgeeneigen,stabielekerndiegroeigenereert.
Kwalitatieve oorzaken: sterkte en zwakte Amersfoortse ondernemingsklimaatErissprakevaneenveelheidaanfactoren(omstandigheden)inhetAmersfoortseondernemingsklimaatdieverbeterdkunnenworden.VersterkingvanhetondernemingsklimaatmaaktdeAmersfoortseeconomievoordetoekomstrobuusterenvitaler.
HetregionaleperspectiefendepositiedieAmersfoortdaarinneemtishierbijzeerbelangrijk.Amersfoortheeftuniekekwaliteitendiehetverderkanversterken,maarheeftookeenaantalzwakkepuntendieverbeterdkunnenworden,zoweloplokaalniveaualsinsamenwerkingmetderegio.
IndetabelhiernaastzijndesterkeenzwakkepuntenvandeAmersfoortseeconomieopgenomen.
HoeweldecommissieervanovertuigdisdatAmersfoortineco-nomischezinnogsteedsgoudinhandenheeft,isdelijstmetzwakkepuntenofpuntendiebedreigendzijnongeveerevengrootalsdelijstmetsterkepuntenenkansen.Detabeliseenafsluitingvanvoorgaandeanalyse.Hetlijktonsalscommis-siezaakdatdepunteninderechterkolomzoveelmogelijkviabeleidsinitiatievenwordenomgebogentotpositievepunten.
24 | Een vitale stad in een complete regio
Een vitale stad in een complete regio | 25
Tabel 9: Sterke en zwakke punten Amersfoortse economie
Sterk / Kans Zwak / Bedreiging– Centrale,strategischeligging – Afnemendebereikbaarheid
– Goedemenging‘rood’en‘groen’:historischebinnenstad,aantrekkelijkewoonwijkenengroene,landelijkeomgeving
– Ruimtedruk:metnameonzekerhedenovertoekomstigeruimtevoorbedrijventerreinen
– Kansrijkeregio(provincieUtrecht) – Afgeleideeconomie:afhankelijkvaneconomischecentrarondom;geeneigen,stabielekern;hogeambitiesinomringendesteden/regio’szoalsNijkerk,Barneveld,Utrecht,AlmereenAmsterdam
– Beroepsbevolking:jong,hoogopgeleid,hoogaandeelcreatieveklasse,hogearbeidsparticipatie,veelvrijwilligers(betrokkeninwoners)
– Haperendeeconomiesinds2001:•werkendreigtachtertegaanlopenbijwonen•pendelgroeit•lokaledynamiekdreigtaftenemen•regionalepositieonderdruk•dalingopeconomischeranglijststeden(Louter)doorrelatiefminderegroeidienstensectorenlagevoorraadbedrijventerreinen•leegstandkantorenmarkt•teruglopendewerkgelegenheidbedrijventerreinenDeHoef,CalveenenDeBrand
– Schone,kennisintensievediensteneconomie:metnameveelontwerp-enadviesbureaus,ICT,(zorg)verzekeraars,hoofdkantoren;groeiendecreatieveindustrie
– Ontbrekendeschakelsintypischstedelijkevoorzieningen:•Weinighogeronderwijs;ooknogweinigsamenwerkingbedrijfsleven–onderwijs–kennisinstellingen–overheid•Relatiefweiniggrootstedelijkevoorzieningenvooruitgaanencultuur•Beperktstedelijkwonen:weinigfunctiemenging;moeizaamfunctionerendeappartementenmarkt•Relatiefweinigcongresfaciliteitenenanderevoorzieningenvoorzakelijktoerisme
– MKB-structuur – Zwakke(regionale/landelijke)profilering:onbekendestad;city-marketingnoginkinderschoenen;potentiebinnenstadonderbenut
– Diversiteitaanwerklocaties;nogveelontwikkelingsruimteincentrumnabijNSstation
– Veelzomerfestivals
3. Trends en beleidsontwikkelingen3.1 InleidingIndithoofdstukkijkenwenaarenkelerelevantetrendsenbeleidsontwikkelingenvoorAmersfoort.Ontwikkelingendiedetoekomstvandestadenderegiomedezullenkleuren.Inparagraaf3.2beschrijvenwevooralontwikkelingendievanbuitenopdestadafkomen.Hierinzijnookderelevantebeleidsambitiesvanhogereoverhedenverwerkt.Inparagraaf3.3beschrijvenwekortdehoofdlijnenvanhetgemeentelijkeconomischbeleid.WehebbenonshierinbeperkttotdetoekomstvisieGA2030,hetcollegeprogrammaenhethuidigeconomischbeleidskaderuit2004.
AanhetslotvandithoofdstukkijkenwespecifieknaardebetekenisvandezeontwikkelingenvoordegemeenteAmersfoort.Waaropkandelokaleoverheidsturen,faciliteren,stimulereneninitiëren?
3.2 Trends en beleidsontwikkelingenWelketrendsenontwikkelingensignalerenwemomenteelenwelkeeffectenhebbendezetrendsopdetoekomstvanAmersfoort?
Visie van Rijk en Provincie Utrecht op de Randstad in 2040Onderhetmotto‘Internationaalsterkenregionaalaantrek-kelijk’heefthetkabinetinseptember2008haarvisieopdeRandstadin2040gepresenteerd.DeRandstadmoeteenduurzameeninternationaalconcurrerendetopregioinEuropazijn.DestedenindeRandstadvormendemotorvande(wereld)economie.Ermoeten500.000woningenindeRandstadbijgebouwdworden.Dezewoningenwordenvooralinstedelijkegebiedengebouwdwaarbijhetaccentligtopherstructureringvanbestaandestedenenbinnenstedelijkbouwen.Hetkabinetschatindatertot2030geennieuwegrootschaligeuitleglocatiesnodigzijn.DegrootsteopgavenvoordeRandstadzijndebereikbaarheidenhetbeterfunctio-nerenvandewoningmarkt.HetkabinetwildeinternationalepositievandeRandstadversterkendoorteprofiterenvandeinternationalekrachteninAmsterdam,Rotterdam,DenHaagenUtrecht,evenalsdegreenports.InderegioUtrechtwordtingezetopversterkingvanheteconomischeclusterronddeuniversiteitUtrechtenversterkingvanUtrechtalsdraaischijfenkennisstadvanNederland.Ookwordteringezetopverbete-ringvandeverbindingenvanennaardeRandstad.
AmersfoortmaaktonderdeeluitvandeNoordvleugelvandeRandstad,maarwordtnietbijnamegenoemdindevisie.AmersfoortisdepoorttussendeRandstadenhetoostenennoordenvanhetland.Daarligtookdekrachtvoordetoe-komst.DeRandstadisindeafgelopenveertigjaarsteedsmeeruitgedijdinoostelijkeenzuidelijkerichting.Datzalookindetoekomsthetgevalzijn.Hetruimtegebruikperinwonerenperarbeidsplaatszalblijventoenemen,zodatookbijeenlagerebevolkingsgroeimeerruimtenodigis.StedenzoalsAmersfoortkunnenprofiterenvanzoweldebestaandekwaliteitenvanhetleef-enondernemingsklimaatendezekoppelenaande
ontwikkelingenvannieuwewoongemeenschappenenbedrijvigheid.Hetvaltaantebevelenhiervooreenstrategieparaattehebben.
InreactieopdevisievanhetkabinetheeftdeProvincieUtrechteenaantalscenario’sgeformuleerdopdetoekomstvandeprovincie.Deduurzameontwikkelingvandeprovinciestaatcentraal,waarbijhetgaatomderelatietussenpeople,planetenprofit.Peoplestaatvoordebenodigdesociaal-culturelekwaliteiten,zoalscultuur,onderwijs,veiligheidendegezondheidvaninwoners.Planetstaatvoordeecologischekwaliteiten,diebetrekkinghebbenopdekwaliteitvandebodem,lucht,water,natuurenlandschap.Enprofittenslottestaatvoordeeconomischekwaliteitenzoalsdekrachtvanhetbedrijfsleven,hetondernemingsklimaatendesociaalecono-mischewelvaart.VoordeProvincieUtrechtlijkteendubbel-strategie hetmeestaantrekkelijk,waarbijderegioUtrechtzowelinternationaalzwaarinzetopkenniseconomieencul-tuurénzwaarinzetopbehoudvandeecologischeensocialewaardenvandeprovincie.Ditbetekentiniedergevaldaterdekomendejarenmeeraandachtkomtvoorveelzijdigestedelijk-heidenvoorverdichtingvanfuncties.VoorAmersfoortisenblijftdebereikbaarheidvandestadéénvandebelangrijkstepunten.Amersfoortistrekkervandezoge-hetenpakketstudiesdriehoekA28,A27enA1.Daarnaastisdebereikbaarheidoverhetspoorcruciaal.EenanderbelangrijkthemavoorAmersfoortisdeinbreidingsopgavevandestad.Metpeople,planet,profitinhetachterhoofdwordthetdekomendejareneenflinkeuitdagingomindebestaandestadtebouwen.
Ecorys rapport voorspelt gunstige economische vooruitzichten voor de regio UtrechtMedio2008isereenuitgebreidrapportverschenenvanEcorysoverdeverwachteeconomischegroeiinEuropa,opmiddel-langetermijn(tot2012).ErisgekekennaardeprestatiesvanEuropeselanden,waarbijNederlandeengoedeverwachteeconomischeontwikkelingheeft.VandeWest-EuropeselandenkomtderegioUtrechtopvallendgoeduitdebus.Indezeregiowordteengroeiverwachtvanmeerdan3%perjaar.Hetrap-portisechteropgesteldvoordatdefinanciëlecrisislosbarste.NietteminheeftderegioUtrecht,waarAmersfoorttoebehoort,goedeeconomischevooruitzichtenopdemiddellangetermijn.
Naar langer en meer werkenMedio2008heeftdeCommissieArbeidsparticipatieonderleidingvanTNT-topmanBakkervoorstellengeformuleerddiemoetenleidentoteenverhogingvandearbeidsparticipatieentotméérurenwerken.
DeCommissiesteltdatNederlandaandevooravondstaatvaneenfundamenteleveranderingvandearbeidsmarkt:•Wekrijgendekomendedecenniatemakenmetmeerwerkenmindermensen,alsgevolgvandevergrijzing•Doordeglobaliseringnemendeeisenaanhetkennisniveauenaanpassingsvermogenvandeberoepsbevolkingtoe.Iedereenishardnodigopdearbeidsmarkt.
26 | Een vitale stad in een complete regio
Hetkabinetheefteenambitieuzedoelstellingvoorwatbetreftdearbeidsparticipatie.Dezemoetwordenverhoogdnaar80%.HoewelAmersfoorteenhogeparticipatiegraadheeft,isookinAmersfoortde80%nognietinbeeld.Kortom,ookinAmersfoortzaldeparticipatieomhoogmoeten,dusmeermensenaanhetwerkvoormeeruren.Meervrouwenopdearbeidsmarkt,meerniet-werkendenaandeslagenlangerdoorblijvenwerken.
Werken volgt wonenHetisallangnietmeerzodatbedrijvenzichoveralkunnenvestigenendatdewerknemershetbedrijfdanwelvolgen.Hetomgekeerdeiseerderhetgeval,volgensonderzoekerMarlet.1Wesprakeneerderoverdewoonaantrekkelijkheids-indexvandeAtlasvoorGemeenten.Dezeindexissamen-gesteldomdatintoenemendematedehuishoudensbepalenwaarzewillenwonen.Hetwerkvolgtditwonen.Hetisgoedvoordetoekomstigeeconomieomhoogopgeleideninhuistehalen,maardanmoeterookeenaantrekkelijkwoonklimaatzijn.DeAtlasvoorGemeentenheeftonderzochtwelkefactorenvanbelangzijnomaantrekkelijktewordengevonden.Bereik-baarheidiseenvandebelangrijkstefactoren.Uitonderzoekblijktdat,ondanksdefiles,debereikbaarheidindeRandstadhetbesteis.Maarbereikbaarheidalleenisnietvoldoende.Ookdekwaliteitvandewoningvoorraad,hetcultureleenculinaireaanbodenveiligheidzijnfactorendieeenrolspelen.Mobiliteitsvraagstukkenvrageneenbovenlokaleoplossingendeinvloeddiegemeentendaarzelfopkunnenuitoefenen
isvaakbeperkt.Datgeldtnietvoordeanderefactorendieeenrolspelenbijdewoonplaatskeuze.‘Doormooiehuizentebouwen,deveiligheidtegaranderenenruimtetebiedenaancultuurenhorecaiseengemeenteinstaateeninteressantvestigingsklimaattecreërenvooreenhogeropgeleidebevol-king.Daarmeehaaltdegemeentekoopkracht,eengeschooldarbeidspotentieelenzoeenidealevoedingsbodemvoorwerk-gelegenheidsgroeiinhuis.’
Bereikbaarheid topprioriteitDefilesaanzienlijkverminderendoorthuiswerkenfiscaalaantrekkelijktemaken,opflexibeletijdennaarjewerkgaanofstimulerendatmensendichterbijhunwerkgaanwonen.AlshetaandeCommissieDeWaal2ligtwordendezemaat-regelenzosnelmogelijkgenomenomhetergstefileleedaantepakken.Creatieveoplossingen,waarbijwerkgevers,werk-nemersenoverheidsamenwerken,zijnhardnodig.Debereik-baarheidvandeRandstadiscruciaalvoordeBVNederland.DeRandstadlevertdemeestewerkgelegenheidopenlevertdegrootstebijdrageaandeeconomischeontwikkelingvanhetland.Datmoetindetoekomstzoblijven,maardaniseenbelangrijke–zonietdebelangrijkste–voorwaardedatdestedenbereikbaarblijven.OokvoorAmersfoort,ingeslotentussenA1,A27enA28geldtditinhogemate.Eenafnemendebereikbaarheidleverteendirectebedreigingopvoorheteconomischvestigingsklimaat.Naastaandachtvoordebereikbaarheidopdeweg,speeltuiteraarddebereikbaarheidperopenbaarvervoerookeen
Goede bereikbaarheid cruciaal voor het vestigingsklimaat
Een vitale stad in een complete regio | 27
1ZieMarlet,Wonenwerken,werkenwonen,PropertyNL,febr.2003,nr.22Inseptember2008heeftdeTaskforceMobiliteitsmanagement(TFMM),ingestelddoorhetkabinetomhetaantalfilekilometersindespitstereduceren,oplossingengegevenvoorhetbeperkenvanhetfileleed.DeTaskforcewerdvoorgezetendooroudvakbondsleiderLodewijkdeWaal.
groterol.VoordetoekomstvandestadisdekomstvanRandstadspoorbelangrijk.RandstadspoorishettrajectdatdewoonwerklocatiestussenUtrechtenAmersfoortmetelkaarverbindt.Optermijnzullener6treinenperuurrijden.NaastRandstadspoorblijftdeverbindingmetAmsterdamenSchipholvanbelang,evenalsdeverbindingenmethetoostenennoordenvanhetland.DekomstvandeHanzelijnmagniettenkostegaanvandetreinverbindingentussenAmersfoortenGroningen.Endedigitalebereikbaarheidzalindetoekomsteensteedsbelangrijkererolspelen.Amersfoortwildeaanlegvaneendekkendglasvezelnetwerkvoorallebedrijven,instellingenenbewonersoptimaalfaciliteren.Hierdoorontstaateendigitalesupersnelweg.Endezesnelwegishardnodigomalledata-verkeerteregelenenallerleibreedbanddienstenmogelijktemakendiezoweleconomischalsmaatschappelijkrendementhebben.
Van bedrijventerreinen naar vernieuwende werklandschappenGrondwordtsteedsschaarserinNederland.Daarommoe-tenwezoduurzaammogelijkomgaanmetderuimtediewehebben.Datgeldtookvoordebedrijventerreinendieonslandkent.OnlangsisereenrapportverschenenvandecommissieNoordanus.DezeTaskforceherstructureringbedrijventerrei-nensignaleertdevolgendeproblemen.Erzijnallereerstteveelverouderdebedrijventerreinen(dezogenoemdebrownfields).Daarnaastzijnerteveelnieuweengoedkopebedrijventerrei-nenbijgekomen(greenfields).Hetaanbodvandebedrijventer-reinenisonvoldoendevraaggestuurdenteweiniggedifferen-tieerdendenieuwebedrijventerreinenhebbenvaakeenmatigeruimtelijkekwaliteit.
Noordanuskomtmetoplossingendieervoorzorgendatver-ouderdebedrijventerreinensnelkunnenwordengeherstruc-tureerd.HetkabinetheeftonlangsdeoplossingenenadviezenvandecommissieNoordanusomarmden400miljoeneurobeschikbaargesteldvoorhetopknappenvanverouderdebedrijventerreinen.Kortsamengevatkomtheteropneerdatdeprovincieseencentralerolkrijgen.Zijzullenderegiemoetenvoereneninoverlegmetgemeentenenprivatepartijeneengezamenlijkeregionalefinancieringsstrategiemoetenopzet-ten.Dezefinancieringsstrategieiseropgerichtomgezamenlijkdefinanciering-eninkomstenstromenronddeaanleg,exploitatieenonderhoudvanbedrijventerreinenteregelen.Hetkabinetadviseertgemeentenomregionale ontwikkelings-bedrijvenopterichtenwaarinderevenuensamenkomen.GemeentenkunnenviadeGrondexploitatiewetkapitaalvrijspelen:bedrijvenzijnverplichtmeetebetalenaancollec-tieveverbeteringenopdeterreinen(parkmanagement).OokdezogehetenSER ladderzalwordengeïntroduceerd.DitiseenstappenplanopgestelddoordeSociaalEconomischeRaad.Dithoudtindatbestaanderuimteeerstmoetwordenbenutvoordaternaarnieuweterreinenwordtgekeken.Ditallesinsamenhangmetelkaar.Defocusligtdusopherstructureringenmeervoudigruimtegebruik.RecentelijkheeftdeVROM-raadhetbegrip‘werklandschappen’ geïntroduceerd.Werklandschappenzijneigenlijkdebedrij-
venterreinennieuwestijl,waarbijereenzachtereovergangbestaattussenwerkenanderefuncties(bijvoorbeeldwonen).Doortebenadrukkendatwerkenonderdeeluitmaaktvaneen‘landschap’ofmilieukanhetideeverlatenwordendatwerkenalleenthuiszouhorenopafzonderlijkeeilandjesvanbedrijven-terreinen.Wezullenjuisttoemoetennaarnieuweconceptenvanwerklandschappen.Conceptenwaarbijwonenenwerkenmeergecombineerdkanworden,waarruimtelijkekwaliteitis.Dezewerklandschappenpassenuitstekendineenstaddiestreeftnaarevenwichttussenpeople,planetenprofit.
Noordvleugel (NV) Utrecht DeNVUtrechtiseensamenwerkingsverbandtussen7bestuur-lijkepartijen,waaronderdegemeenteAmersfoort.3HetdoelvandeNVUtrechtistekomentoteenintegraleruimtelijkeconomischesamenwerking.Verkeerenvervoer,ruimtelijkeordeningeneconomischeontwikkelingstaanopdeagenda.HieroverwordentevensafsprakenmethetRijkgemaakt.Voorwonengeldtdater14.000woningenextranodigzijninderegio.VoorEemlandwordtgedachtaanhetmogelijkoverhevelenvaneendeelvandewoningbehoeftenaarAlmere.(periode2015-2030)
DeNVUtrechtheeftdebehoefteaannieuwebedrijventer-reineninEemlandbepaaldop110hectare.IndeIntegraleGebiedsuitwerkingEemland(2008)heeftEemland59hectarenieuwebedrijventerreinengereserveerd,waarvan10hectareinAmersfoort(VathorstWest).Voorderestvandeopgave(110–59=51hectare)isnoggeenruimtegereserveerd.BijdeNVUtrechtpartnersenhetRijkleeftnogdevraagofdeberekendebehoefteoplangetermijn(na2020)ookvolledignodigis.Dithangtafvandetoekomstigeeconomischegroei.Alsblijktdaterbovenopdealgereserveerde59hectarenogbehoefteisaanextraruimte,wilmeneerstdemogelijkhedenbinnenEemlandbekijkenenanderskanwordenuitgewekennaarGelderlandofFlevoland.WijmerkenopdatnabijAmersfoortvooraldeontwikkelingeninNijkerkenBarneveld(nog)relevantzijnomhiertenoemen.
Ontwikkeling bedrijventerreinen2008-2015OverlangeretermijnbedraagtdegemiddeldeuitgifteperjaarinAmersfoort5hectare.MomenteelwordeninAmersfoortdebedrijventerreinenDeWiekenenBedrijvenparkVathorstontwikkeld.Rond2015zullendezeterreinenvolledigzijnuitgegeven.OpdeWiekenisnog27hectareuitgeefbaar.OpbedrijvenparkVathorstnog20hectare.InoverigEemlandistot2015nog72hectareuitgeefbaar.InNijkerkgaathetom15hectare.Daarnaastzalerindeheleregioongeveer25hectarebedrijventerreinverlorengaandoortransformatienaarvooralwonen.Persaldowordttot2015inderegioAmersfoort109habedrijventerreintoegevoegd.Ziebijlage3.
2015-2030 (NV Utrecht)Momenteelisdeplanvormingvoordelangetermijninvollegang.Hieriniseentrendbreukmethetverledentezien.
28 | Een vitale stad in een complete regio
3DeanderedeelnemersaandeNVUtrechtzijndebestuurdersvandeProvincieUtrecht,degemeentenUtrechtenHilversum,destadsregioUtrecht(BRU)endegewestenEemland,GooienVechtstreek.
OpbasisvanhethuidigvoorgenomenbeleidverdwijntinAmersfoortna2015persaldo5hectarebedrijventerrein.InAmersfoortisalleenVathorstWestinbeeldvoorderealisatievaneenbedrijventerrein(10ha).OpennaastKopvanIsseltwordtgedachtaanhettransformerenvan15hectare.DoordatoverigEemlandenNijkerknogweleenpositiefsaldohebben,kentderegioalsgeheeleentoevoegingvan49ha.Ditismin-derdandehelftvanwatertot2015wordtgerealiseerd.
Omringende regio’sIndeomringenderegio’sishetbeeldwisselend.GooienVecht-streekisnietvanplannieuwebedrijventerreinenterealiseren.DeberekendebehoefteaanbedrijventerreinwordtopbasisvandehuidigvoorgenomenplannenvolledignaarAlmereovergeheveld.StadsgewestUtrechtwildeopgavevan120hawelvolledigrealiseren,alzijnernognietvoldoendelocatiesaangewezen.
BuitendeNVUtrechtzijnverderdeontwikkelingeninBarneveldenNijkerkrelevantvoorAmersfoort.Barneveldheeft120hectarebedrijventerreingepland.Barneveldwilditrealiserenomindeeersteplaatsindeeigengroeibehoeftetekunnenvoorzien.Indetweedeplaatswillenzeselectiefgroeiuitderegioopvangen,voordesectorenfood,logistiekentransport.InNijkerkwordttot2030totaal40tot65hectareontwikkeld.
KantoorplannenIndeplanvormingvoor2015-2030wordeninNVUtrechtverbandgeennieuwekantoorlocatiesgereserveerd.Amersfoortkentnamelijknogeengroteplanvoorraad:254.000vierkantemeterbrutovloeroppervlak.DitbetreftvooralplanneninhetCentraalStadsgebiedenPodiuminVathorst.Derealisatieisvertraagdenerwordtpasgebouwdalservanuitdemarktvoldoendeinteresseis.Naarverwachtingzaldehuidigevoorraadin2020/2025gerealiseerdzijn.OokStadsgewestUtrechtheeftnogeengroteplanvoorraad.
Amersfoortheeftalmeerderejareneenforseleegstanddieschommeltrondde12%(eenleegstandvan7%wordtbeschouwdalsgezond;enigeleegstandisnodigomverhui-zingenmogelijktemaken).Vooraldeleegstandinverouderdekantoorpandenopslechtbereikbarelocatiesishardnekkig.Hetisdenkbaardatsommigepandengetransformeerdwordennaareenanderebestemming.
Deleegstandenvoorraadbetreffenvooralgrotepanden.UitonderzoekvanbureauSTOGO(2007)blijktdatinAmers-foorthetaanbodvankleinschaligekantoren(tot500vierkantemeterbrutovloeroppervlak)juistbeperktis.
3.3 Gemeentelijk beleidCollegeprogrammaInhetcollegeprogramma‘Amersfoort:vitalestad,waarieder-eentelt!’(2006-2010)isdeeconomischeambitiealsvolgtver-woord:‘HetbedrijfslevenmoetkunnenbloeieninAmersfoort,
ookomwerkenstageplaatsenvoorAmersfoorterstekunnenbieden.Passendeontwikkelingsmogelijkheden,eengoedebereikbaarheideneenstimulerendondernemingsklimaatzijnvoorwaardenvooreengoedvestigingsklimaat.Alsstadwillenwijeengoedegastheervoorhetbedrijfslevenzijn:wijwillenondernemersenbedrijvennietalleenwelkomheten,maarookfaciliteren.’Inhetvorigehoofdstukhebbenwelatenziendatdeeconomischeontwikkelingsinds2001hapert.Hetrealiserenvandeeconomischeambitieinhetcollegeprogrammavraagtextrainzet.
Plan van Aanpak EconomieHeteconomischbeleidisverwoordindenota‘AmersfoortWerkt–PlanvanAanpakEconomie’(PVAEconomie)uit2004.UitgangspuntishetversterkenvandeAmersfoortsekennis-endiensteneconomie.Degemeentestreeftnaareengevarieerdaanbodvanwerkgelegenheidvoorhoog-enlaagopgeleideneneengoedvoorzieningenniveau.Ookmiktdegemeentehiermeeop‘schone’bedrijvigheiddiepastinhetaantrekkelijkewoon-enleefklimaat.
Wijvindenditeengoeduitgangspunt,maarzientweebelangrijkepuntendieinonzeogenonvoldoendeaandachtkrijgenindeuitvoeringvanhetbeleid:hetbelangvandiversiteitendebeschikbaarheidvanvoldoendeengevarieerderuimtevoorbedrijvigheidoplangetermijn.Hieropkomenwijverderopterug.
3.4 Beleidsinstrumenten van de lokale overheid Totslotwillenwijingaanopdevraaghoedelokaleoverheidheteconomischklimaatineenstadofregiokanbeïnvloeden?Waaropkaneengemeentelijkeoverheidwelinvloeduitoefe-nenenwaaropniet?
Hetrapport‘Deschaalvandestad’(AtlasvoorGemeenten,2008)geefteenvergaandeanalysevandeachtergrondenenoorzakenvanstedelijkeontwikkelingen,waaronderdeeconomie.Daaruitkomtdesterkerelatietussenwonenenwerkennaarvoren.Zowordtdeomvangvandewerkloosheidineenstadvoor51%verklaarddoordebevolkingssamenstel-ling(opleidingsniveau,etniciteitenleeftijd)envoor35%doordevitaliteitvanderegionaleeconomie.Andersomblijktdebevolkingssamenstellingvooraltewordenbeïnvloeddoordebeschikbaarheidvanbanenenhetalgehelewoon-enleef-klimaat.Ookdebanengroeiwordtvoor44%bepaalddoordekenmerkenvandebevolking,endaarnaastvoor30%doordeeconomischekenmerkenvandestad.Vooralstedenmeteendiversiteitaaneconomischefunctiesblijkenoverlangetermijngemiddeldeengroterebanengroeitehebben.Eenopvallendeconclusieisverderdateensterkdienstenprofielnietzozeereenoorzaak,maarveelmeereengevolgisvaneensterkegroei.Eendiensteneconomieheeftdusandereaanjagersnodig,waarbijvooralstedelijkheideenbelangrijkfundamentvormt.
Hetmagduidelijkzijndatdelokaleoverheidgeeninvloedheeftopdeeconomischeconjunctuur4.Diewordtnationaalen
Een vitale stad in een complete regio | 29
4Deconjunctuurisdefeitelijkestandvanzakenvandealgeheleeconomie:groei,nulgroeiofdaling.5Deeconomischestructuurisdeopbouwvandeeconomienaartypenbedrijvigheid.Dezeisveelalgeografischenhistorischbepaald.
steedsmeerinternationaalbepaald.
Wanneerwesprekenoverdelokaleeconomischestructuurvaneenstadofregioiserookmaarbeperkteinvloedmogelijkvanuitdelokaleoverheid.Deeconomischestructuur5kanwelbijgesteldworden,maarditiseenkwestievanlangeadem(tienjaarofmeer).Vooralhetlokaleondernemingsklimaatiseenterreinwaaropdegemeentehaarinvloedkanuitoefenen.Ditbetreftindeeersteplaatsdebeschikbaarheidvanruimtevoorbedrijvigheid.HetvoldoendebeschikbaarstellenvanruimteisbelangrijkvoorbestaandebedrijvendiewillengroeienofbedrijvendienaarAmersfoortwillenverhuizen.Doeteengemeenteditniet,danzaldeeconomischedynamiekteruglopen.
Degemeentekanzelfontwikkelingenterhandnemen,zoalsdeuitgiftevanbedrijventerreinenenkantoorruimte,ofinsamenwerkingmetprojectontwikkelaars.Ookbijdeherstructureringvanbestaandelocatiesisdegemeenteleidend.Doorteinvesterenindeopenbareruimteverbetertdetotalekwaliteitwaardoorhetvoorondernemersaantrek-kelijkerwordtomdaarteinvesteren.Ontwikkelingenopprivatekavelskandegemeentenietafdwingen,maarwelstimulerendoorflexibiliteitinbestemmingsplannen(bijvoorbeeldfunctiemengingtoestaan)enandereregelgeving.Ookviaactiefgrondbeleidkandegemeenteineengebiedontwikkelingenaanjagen.
Viahetbestemmingsplankandegemeentehetookmogelijkmakendatindestadcombinatiesvanwonenenwerkenkunnenontstaan.Ookinvesteringeninbereikbaarheid,hetstimulerenvanglasvezelnetwerkenengoedbeheerdragenbijaanhetondernemingsklimaat.
Eenanderaspectwaareengemeenteverschilkanmakenisgerichtophetactiefendienstverlenendwerkenrichtingondernemers,zowelambtelijkalsbestuurlijk.Denkenvanuitdeondernemer,eenactiefstimuleringsbeleidtenaanzienvanondernemersnetwerkenenbijvoorbeeldsamenwerkingmetonderwijs-enkennisinstellingendragenpositiefbijaanhetondernemingsklimaat.Maarookhetactiefaantrekkenvannieuwebedrijvigheidkanextragroeiopleveren.Dematewaarineenmiddelgrotestadactiefacquisitiekanvoerenisbeperkt,maarinsamenwerkingmetderegiozijnhiertoemeergoedemogelijkheden.Denkbijvoorbeeldaanhetaantrekkenvanoverheidsinstellingen.Doorenerzijdsgezamenlijkoptetrekkenenanderzijdsbinnendiesamenwerkingheteigenprofieltebenadrukken,kanAmersfoortzichzelfbeteropdekaartzetten.
30 | Een vitale stad in een complete regio
Een vitale stad in een complete regio | 31
4. Visie tot 20304.1 Visie begint bij ambitie en analyseStreven naar een vitale stad in een complete regioWewillendatAmersfoortin2030eenvitalestadineencompleteregiois.Hiervoorisblijvendeeconomischedynamiekessentieel.
WijvindendaarbijdatdeeconomischeontwikkelingvanAmersfoortmoetaansluitenopdekarakteristiekenvandestadenhaarinwoners.Driecentraleopgavenhebbenwegeformu-leerddiedekapstokvooronsadviesvormen:•Meerregionalesamenhangisnodigwaarbijdestadendeomringendegemeentenalseengeheelfunctionerenenelkaarversterken.•Ermoeteengezondebalanstussenwonenenwerkenzijn,nuenindetoekomst.•Economischegroeimoetduurzaamzijn.
Economie hapert sinds 2001Inhoofdstukken2en3isdehuidigesituatiegeanalyseerd.Daaruitisnaarvorengekomendatdeeconomiesinds2001hapert.Alsdezetrendzichoverlangeretermijndoorzet,trektditeenzwarewisselopdevitaliteitvandestadenzaluiteinde-lijkhetwoon-enleefklimaatteruglopen.DegemeenteAmersfoortzalmethaarpartnersdezenegatievetrendmoe-tenombuigenomin2030dievitalestadineencompleteregiotezijn.Opkortetermijnzijndevooruitzichtennietgunstig.Anno2008iswereldwijdsprakevaneenfinanciëlecrisis.Deverwachtingdaterhierdoorin2009sprakezalzijnvaneconomischerecessiewordtbreedgedeeld.Hetisonbekendhoelangderecessiezaldurenenhoediepdiezalzijn,maardeeconomievanAmersfoortzalhierooklastvankrijgen.Degemeentezalzosnelmogelijkmaatregelenmoetennemenomvoordetoekomstderandvoorwaardenoverlangereter-mijnteversterken.AlleendoornutehandelenkanAmersfoortmeeprofiterenalsdelandelijkerecessieweerovergaatingroei.
4.2 Netwerkeconomie en conjunctuurWijzientweebelangrijke,algemeneomstandighedendiehetdenkenovereeneconomischevisiesterkbepalen.Datisteneerstedenetwerksamenlevingofnetwerkeconomie.Ententweededetoenemendegevoeligheidvandelokaleeconomie
voorde(inter)nationaleconjunctuurdiedaarhetgevolgvanis.Ditzijnomstandighedenwaardegemeentenauwelijksinvloedopheeft,maarwaarmenzichbewustvanmoetzijnomade-quaattekunnenhandelen.Degrotereinvloedvanwereldwijdegebeurtenissenoplokaleomstandighedenwordtverklaarddoordetoenemendeverwevenheidvanmensenenorganisatiesoverdehelewereld:denetwerksamenlevingofnetwerkeconomie.Netwerkenzijnineersteinstantieafhankelijkvangoedeverbindingen.Iedereenheeftgoedfunctionerendewegen,spoorlijnen,waterwegen,vliegroutes,maarookglasvezel-enmobieletelefoonnetwerkennodigominstaattezijnmetanderenincontacttekomen.Alsmensenofbedrijveninstaatzijnomge-makkelijkmetelkaarincontacttekomen,dankanerookeenhogematevanspecialisatieplaatsvinden.Datishettweedebelangrijkekenmerkvaneengoedfunctionerendnetwerk:iederindividukandoenwaarhijofzijhetbesteinis.Nietalleenmensenoforganisatiesspecialiserenzich,ooksamenlevingenenhuneconomieënspecialiserenzich.Ditzienwevooralindewesterseeconomieën,diezichspecialisereninhoogwaardigekennisintensievediensten.
4.3 Meer regionale samenhang: Amersfoort in en met de eigen regio
Amersfoortkannietzelfstandigderandvoorwaardenvooreenbloeiende,lokaleeconomiecreëren.Debestestrategieineennetwerkeconomiezienwijinhetversterkenvanderegionalesamenwerking.Deregioisoverigensgeenvastgeografischgebied,maardeafbakeningkanvariërenalnaargelanghetvraagstuk.AlsdebelangrijksteregiogebiedenzienwijderegioAmersfoort(Eemland,NijkerkenmogelijkBarneveld)envanuitinternationaalperspectiefdeNoordvleugelvandeRandstad.DecommissievindtdatdegemeenteAmersfoorteensterkefunctieinenmetdeeigenregiomoetambiëren.Amersfoortmoetdemotorvanderegionaleeconomiezijn.AmersfoortisdecentrumgemeenteinderegioEemland/Nijkerk.VerderzouderelatiemetBarneveldnaderbekekenkunnenworden.Omeensterkeregionaleeconomietekrijgen,zalAmersfoortindeeersteplaatshaareigenaantrekkelijkheidmoetenvergroten.Indetweedeplaatsmoetdeonderlingesamenhangmetdeomringendegemeentenvergrootworden.
Amersfoort centrum van de regio
32 | Een vitale stad in een complete regio
1. Vergroot de aantrekkelijkheid van Amersfoort in de breedste zinDekrachtvanAmersfoortishaargoedemengingvanstedelijk-heidengroene,leefbarewijkennabijhetcentrum.Dezemengingmoetverderwordenversterktoverdehelebreedtevanhetge-meentelijkbeleid:ruimtelijk,sociaaleneconomisch.Geografischonderscheidenwijdrieaandachtsgebiedenvoorversterking:hetcentrum,dewijkenendebedrijven-enkantorenterreinen.
CentrumIndeeersteplaatsmoethetcentrumverderverstedelijkenenhetbruisendehartvandestadzijn.Dekantorenmarktendevrijetijdseconomie(winkelen,uitgaan,cultuure.d.)zijndeecono-mischepijlersvanditgebied.Verdereverstedelijkingversterkthetfundamentonderdeeconomischevitaliteitvandestadenmaaktdestadminderafhankelijkvandeontwikkelingeninandereregio’s.Sterker,Amersfoortzalzelfeennogbelangrijkerebronvangroeiendynamiekvoorhaareigenregiozijn.Bepaaldetypischstedelijkevoorzieningenzijnnogonvoldoen-deaanwezig,onderandereophetgebiedvanhogeronderwijs,cultuur,uitgaan,congres-envergaderfaciliteitenenstedelijkwonen.Vooreendeelwordtditinhetgemeentelijkbeleiderkendenwordteraangewerkt,onderandereopenrondhetEemplein.Echter,erisgeenintegraleambitieenvisieopdestedelijkeidentiteitvandestad,haarpositieinderegioeninNederland.Daarmeeontbreektookdeoverkoepelendeopgavewaardegemeentemethaarpartnersaanwilwerken.
WijkenIndetweedeplaatszijnaantrekkelijkewijkenbuitenhetcentrumnodig.Naastrustigewoonwijken(‘slaapwijken’)heeftdestadwijkennodigwaarmeerdiversiteitenmengingvanwonenenwerkennodig.Ditversterktdeaantrekkelijkheidvandewijk.MetAmersfoortVernieuwtwordenmomenteeldeverouderdewijkenaangepakt,maarookdeanderewijkenverdienenaandacht.Zozijnindewijkenveelpotentiëleonder-nemersaanwezig.Degemeentekandezekansbenuttendoordejuisterandvoorwaardentecreërenzodatondernemerschapindewijkenkanbloeien.Eengoedecombinatievanbedrijvig-heidpassendinhetwoonenleefklimaatvandewijkisdaar-voornodig.Nietalletypenbedrijvigheidpastineenwijkenzaldaaromsomsmoetenverdwijnen.Danishetbelangrijkdatopandereplekkenindestad,bijvoorbeeldopbedrijventerreinen,voldoendeenpassenderuimteis.Ookdaaromisvoldoenderuimtevoorbedrijventerreinenvanbelang.Verderisversterkingvandesociaaleconomischepositievanmenseninbepaaldewijkennodig.Hierbijmerkenwijopdatdearbeidsmarktregionaalfunctioneertwaardoorhetcreërenvanwerkgelegenheidindewijkenopzichzelfgeenoplossingisvoordewerkloosheidindewijken(zieookhetrapport‘Deschaalvandestad’vandeAtlasvoorGemeenten).Banenkunnendoorwerknemersuitdeheleregiowordeningevuldenandersomkunnendewijkbewonersindeheleregioeenbaanvinden.Hetaanpakkenvanwerkloosheidvraagteenregionaleaanpak.DegemeenteAmersfoortwerktalgoedsamenmetdeomringendegemeentenenmoetdaarzekermeedoorgaan.
Bedrijven- en kantorenterreinenHetderdeaandachtsgebiedbetreffendebedrijven-enkanto-renterreinen.Nuenindetoekomstisvoldoendeenpassenderuimtevoorbedrijvigheidnodig.Deaantrekkelijkheidvandebedrijven-enkantorenterreinenmoetdegemeenteverderversterkenombestaandebedrijvenvasttehouden,omhungroeitefaciliterenenomnieuwebedrijvenaantekunnentrekken.Actiefbeleidisnodigomhetnatuurlijkverloopbijma-turiteittekeren.OnderanderedeadviezenvandecommissieNoordanusoverdeplanningvanwerklocatiesenhetVROM-adviesoverwerklandschappen(ziehoofdstuk3)zijnhierbijaandeorde.Ookeenzekerethematiseringvandediverseterreinenisgewenstomzevoorbepaaldedoelgroepengeschiktertemaken.Hieropgaanwedieperinbijhoofdstuk5overdeaan-bevelingenvoorhetruimtelijk-economischbeleid.
2. Vergroot regionale samenhang: stad en regio hand in handDekenmerkenvandeverschillendegemeentenrondomdestadzijnonmisbaarvoordekwaliteitenhetfunctionerenvanAmersfoort.Enandersomisderegiogebaatbijeensterke,dynamischecentrumstad.BinnenEemlandwordtalbijdiverseonderwerpensamengewerkt,zoalsdeverstedelijkingsopgaveinhetkadervanNVUtrecht,mobiliteit,dearbeidsmarktenmilieubeheer.Weadviserendesamenwerkingopeconomischgebiedteversterken.Hetgaatdanomdeerkenningvandespecifiekekwaliteitenvaniederegemeenteendeonderlingesamenhang.Ditsluitaanophetkenmerkvaneennetwerk-samenleving.Sinds2001isdebanengroeiinAmersfoortafgenomen.Voordewerkgelegenheidisdestadzelfsmeerafhankelijkgewordenvanandereregio’s:sinds2001werkennaarverhoudingsteedsminderAmersfoortersindeeigenstad.WijvindendatdezetrendmoetwordenomgebogenendatAmersfoorthaareconomischebetekenisvoorderegioweermoetvergrotenzoalszijdatindejarentachtigennegentigdeed.
4.4 Balans wonen en werken, nu en in de toekomstBevolkingstrends: veel nieuwe banen in de eigen regio nodigDebalanstussenwonenenwerkenindeeigenregiowordtkwantitatief(voldoendebanen)enkwalitatief(passendebanen)steedsbelangrijkeromeenaantrekkelijkestadtezijneneenvitalesamenlevingtehebben.
Ruim60%vandeAmersfoortersmeteenbaanwerktinEemland.HetpercentagedatinNijkerk,Barneveldenomge-vingwerktisnietbekend,maarwekunnenaannemendatminstenstweederdevandewerkendeAmersfoortersindeeigenregiowerkt.Derestwerktverderweg,vooralinderegio’sUtrechtenAmsterdam.Ineennetwerksamenlevingzijngoedeverbindingendanookessentieel.Detoenemendefileproblematiekenvertragingeninhetopenbaarvervoertrekkeneenzwarewisselopdeecono-mischevitaliteit.Hetgemakwaarmeemensenzichzelfofhungoederenkunnenverplaatsenstaatzwaaronderdruk.Alsge-volgbeslisteengroeiendaantalmensenandersoverdekeuze
Een vitale stad in een complete regio | 33
vanhunwoon-enwerkplekdangebruikelijkwas.Steedsmeermensenwillennietmeerbijhunwerkwonen,maarzewillenbijhunwoningwerken(werkenvolgtwonen).Ook(deels)thuiswerkenpastindezetrend(zieookhoofdstuk3).
Deopgavevoordebalanstussenwonenenwerkenwordtverderbepaalddoordemografischeontwikkelingen.Landelijkzalaandegroeivandebevolkingeeneindekomenenindetoekomstigeopbouwvandebevolkingzullenerrelatiefmeerouderenzijn.Nederlandzalvergrijzen.Ditheefttotgevolgdatdeverhoudingtussenactieven(zijdiewerkenenbelasting-inkomstengenereren)eninactieven(onderandereouderen)onderdrukkomttestaan.DecommissieBakkerheeftzichoverditvraagstukgebogen.Zijbevelenhetkabinetonderandereaandatdearbeidsparticipatiewordtverhoogd:vandepoten-tiëleberoepsbevolking(iedereenindeleeftijdvan15totenmet64jaar)zaleengroterdeelmoetenwerken.Hetlandelijkgemiddeldeisnuongeveer67%enditmoetvolgensdecom-missieBakkernaar80%.Onderanderehetaandeelwerkendevrouwenenallochtonenzalomhoogmoetenendeouderegeneratiewerknemerszallangermoetendoorwerken.Ditisnodigomdenationaleeconomiedraaiendetehoudenendesocialevoorzieningenbetaalbaartehouden.Verhogingvandearbeidsparticipatieisvooraleenlandelijkeaangelegenheid.Maatregelenvandenationaleoverheidzullenditprocesopgangbrengen.Daarnaastisregionaaldebeschik-baarheidvanvoldoendeenpassendebanenvanbelang.OokvoorderegioAmersfoortbetekentditdaterextrabanennodigzijnomookhiertekunnenbijdragenaaneenverhogingvandearbeidsparticipatie.
HierbijmoetwordenopgemerktdatinAmersfoortdesituatieandersisdandelandelijkesituatie.Destadheeftnaarverhou-dingeenjongebevolking.AmersfoortisnaAlmere,dejongstestadvanNederland.Dejongerenvannuwillenindetoekomsteenbaanenbijvoorkeurindeeigenregio.Ditgegevengecom-bineerdmetdewoningbouwplannenleidtertoedatdeAmers-foortseberoepsbevolkingtot2023nogblijftgroeien.(166.000inwoners)DaarnatreedtinAmersfoortpasdevergrijzingin.
ErzijnsamengevatdriebelangrijkebevolkingstrendswaarmeedegemeenteAmersfoortinhetstrevennaarvoldoendeenpassendebanenrekeningmoethouden:•Werkenvolgtwonen:Amersfoorterswillendichterbijhuiswerken;•Verhogingarbeidsparticipatie:landelijkzalgestimuleerdwordendatmeerAmersfoorterswillenwerkenenlangerdoorwerken;•Jongebevolking:inAmersfoortgroeitdeeigenberoeps-bevolkingnogtot2023.Ditbetekentdaterveeljongemensenopdearbeidsmarktkomen.
Wijhebbendeopgavevoornieuwebanenvertaaldnaareenregionaalscenarioennaareenminimumscenario.WegevendevoorkeuraanhetregionalescenariowaarbijAmersfoortbijdraagtaanderegionalebalanstussenwonenenwerken.HetminimumscenarioisdeondergrenswaarbijAmersfoortiniedergevalhaarlokalebalanstussenwonenenwerkenvasthoudt.
Voorkeurscenario: Amersfoort vergroot haar regiofunctie en draagt bij aan het handhaven van de regionale balans tussen wonen en werkenDegemeenteAmersfoortmoeteenregiofunctieambiërenenhierovermetdeomringendegemeenten(inEemland,NijkerkenBarneveld)desamenwerkingzoeken.Omeenindicatievanhetaantalbenodigdenieuwebanentekrijgen,hebbenwijaandehandvandebanenindexendebevolkingsprognose(opba-sisvangemeentelijkecijferswaarinookdegeplandewoning-bouwtot2030isverwerkt)hetvoorkeursscenariouitgewerkt.Hierbijzijndevolgendeuitgangspuntenvanbelang:OmtekunnensprekenvaneengrotereregiofunctiezaldeAmersfoortsebanenindexmoetentoenemenvan0,72baanperinwoner(van15-64jaar)naarongeveer0,9baanperinwoner.DandraagtAmersfoortbijaanderegionalebalanstussenwonenenwerken.Ditgetalisvergelijkbaarmetdehuidigebanenindexvananderemiddelgrotestedenmeteenregiofunctie,zoalsDenBosch(0,92),Eindhoven(0,89)enZwolle(0,88).Inonder-staandtabelisditvertaaldnaarhetaantalbenodigdebanen.
Tabel 10: Banengroei in voorkeurscenario (regiofunctie)
JaarBeroeps -
bevolking Banenindex Banen
1990 68.204 0,58 39.665
2001 86.618 0,74 63.933
2007 93.746 0,72 67.567
2007 (banen afgerond) 0,72 67.500
2023 110.328 0,86 95.000
2030 105.485 0,90 95.000
Van2007tot2023zijninhetvoorkeurscenarioongeveer27.500nieuwebanen(95.000–67.500)nodig,gemiddeldongeveer1700nieuwebanenperjaar.Wehebbenerinditrekenmodelvoorgekozenomhetaantalbanentot2023telatengroeien.Immers,depotentiëleberoepsbevolkingneemtinAmersfoorttot2023nogtoe.Indieperiodemoetdebanengroeiplaatsvin-den.Van2023tot2030kanhetaantalbanendangelijkblijven:ondanksdedalendeberoepsbevolkingna2023vindenwijdateenmaalgecreëerdebanenbehoudenmoetenblijven.Daarmeezaldebanenindexin2030op0,9uitkomen.
Deberekeningbetrefteentheoretischrekenmodeldatvooralbedoeldisomdeopgaverichting2030kwantitatiefteduiden.Inwerkelijkheidverschiltdegroeiperperiode.Wijonderschei-dendrieperiodes:•Kortetermijn:deeerstejarenzalermetdeteverwachtenrecessieeerdersprakezijnvanmindergroeiofzelfseenafnamevandewerkgelegenheid.Pasoverenkelejarenmagverwachtwordendatdegroeiwordtingezet.•Middellangetermijn:vooraltussen2010-2020groeitdeberoepsbevolkingnoghardenzalerforsegroeinodigzijn(perjaarmeerdanhetlangetermijngemiddeldevan1700nieuwebanenperjaar).Eenkrachtigregionaalstimulerings-beleidishiervoornodig.Herstructureringvanbestaandelo-catiesenderealisatievannieuwe,grootschaligewerklocaties
34 | Een vitale stad in een complete regio
alsDeWieken,BedrijvenparkVathorst,KantorenparkPodiumendeplanvoorraadinhetCSGkunnenindezeperiodedegroeiruimtelijkfaciliteren.Wijverwachtendaarbijdatmeteenforseinhaalslagereenvliegwielkanontstaandiedegroeivoordejarendievolgenaanjaagt.•Langetermijn:opdelangetermijnzaldegroeivandeberoeps-bevolkinggeleidelijkafvlakkenenna2023overgaanindaling.Indieperiodekandebanengroeigeleidelijkverminderenzodatrichting2030deeconomischegroeigeleidelijkafneemt.
Ditverlooppastbijdeomslag van uitbreiding naar inbreiding.Wijadviserendegemeentedeontwikkelingvanhetaantalarbeidsplaatsenendebanenindexjaarlijkstemonitorenendaarbijrekeningtehoudenmetditverloop.
Minimumscenario: Amersfoort handhaaft minimaal haar lokale balans tussen wonen en werkenDitscenariozienwijalseenrichtingomopterugtevallenindienhetvoorkeurscenarioniethaalbaarblijkt.Hetmini-mumscenario(‘noregret’)isdeminimaleambitiediedegemeentemoetrealiserenominiedergevaldegroeivandeeigenberoepsbevolkingbijtehouden.Ookhetminimumscena-riohebbenwijkwantitatiefvertaaldnaarhetaantalbanendatnodigis.Hierzijnweuitgegaanvaneengewenstebanenindexvanongeveer0,8baanperinwonervan15-64jaarin2030.
Tabel 11: Banengroei in minimumscenario (lokale balans wonen en werken)
JaarBeroeps-
bevolking Banenindex Banen
1990 68.204 0,58 39.665
2001 86.618 0,74 63.933
2007 93.746 0,72 67.567
2007 (banen afgerond) 0,72 67.500
2023 110.328 0,76 84.500
2030 105.485 0,80 84.500
Van2007tot2023zijninhet‘noregret’-scenarioongeveer17.000nieuwebanen(84.500–67.500)nodig,gemiddeldruim1000nieuwebanenperjaar.Ookhierbijgeldtdatinpraktijk
eennatuurlijkverloopaandeordezalzijn:opkortetermijneerstlageregroeiofzelfsdaling,opmiddellangetermijnhogegroeienoplangetermijnkandegroeigeleidelijkafvlakken.Eenverderekwalitatievebeschrijvingvandezescenario’sisinbijlage4opgenomen.
4.5 Duurzame economische groei: verder versterken van kennis- en diensteneconomie
Bedrijvigheid die past bij de kenmerken van de stad en haar inwonersDebalanstussenwonenenwerkenisindevorigeparagraafkwantitatiefuitgewerkt.Ookkwalitatiefmoetersprakezijnvaneenbalanstussenwonenenwerken.Deeconomischeontwikkelingmoetduurzaamzijn(people,planetenprofit)enaansluitenbijdekenmerkenvandestadenhaarinwoners.Hettypebedrijvigheidmoetpasseninhetaantrekkelijkewoon-enleefklimaatvandestad.Deomslagdiedestadgaatmakenvanuitbreidingnaarinbreidingvraagtruimte-intensievebedrijvigheidenbedrijvigheiddiezichgoedleentomtemengenmetanderefuncties.Destadisnietvol,maarheeftwelslimmeoplossingennodigomdeschaarseruimtegoedtebenutten.Hettypewerkgelegenheidmoetpassenbijdekenmerkenvandeberoepsbevolking.Dezedoelstellingenwordenhetbestegediendmethetverderversterkenvandekennis-endiensteneconomie.
Specialisatie en diversifi catieHetadagiumvoordeeconomischestrategievanAmersfoortisindeeersteplaatsdatdestadversterktwatalsterkis:verderespecialisatievanhetkennis-endienstenprofiel.Daarbijpastookeenstrategiewaarindegemeentestreeftnaarmeerdiversiteit.WijvindendatdehuidigevariatietypenbedrijvigheidvanAmersfoortgrotermoetzijnomeenbrederensterkerecono-mischfundamenttecreëren.Destadisinhetverledensterkgegroeidindezakelijkedienstenendekantorenmarkt.Ookisdeinnovatievelogistiekedienstverleningeengroeisectorgebleken.Mogelijkediversificatievandeeconomischestructuurkanwordengezochtininnovatieve,hoogwaardigevormenvanmaakindus-trie.Ookhetinzettenopspecifiekekansenvanuitdepubliekesector(overheidsdiensten,onderwijs),vrijetijdseconomieofzorgeconomiekunnenbijdragenaanhetversterkenvanheteconomischefundamentvandestadenderegio.Inhetvolgendehoofdstukdoenwijdaarenkeleconcreteaanbevelingenvoor.
Amersfoort: een jonge stad
Een vitale stad in een complete regio | 35
5. Aanbevelingen5.1 Meer aandacht nodig voor een vitale economieEconomische groei is geen automatismeEenvisietot2030isdeelseenmomentopname.Onzevisieistotstandgekomenopbasisvaneenmixvanalgemeneprincipes,eenanalysevantrendsendeactualiteit.Wereage-renonderandereophethuidigebeleidvandegemeenteenhebbenbestaandeofvoorgenomenplannentegenhetlichtgehouden.WijbiedenonsadviesaanhetcollegevanB&WvandegemeenteAmersfoortaan.Wijjuichenhettoealsvelenzichgaanmengenindediscussieoverhetbeleidenzichbetrokkentonenbijdeuitvoering.Wijzijneenonafhanke-lijkecommissiedievanbuitenheeftgekekennaardestadenhaareconomie.HetisverderaandegemeenteAmersfoort,vanpolitiektotambtenarij,ommethaarpartnersinenbuitendestadhetbeleidverdervormtegeven.
WijhebbengeconstateerddatheteconomischbeleidinAmersfoortnognietdeaandachtkrijgtdiehetverdient.Economischegroeiisgeenautomatisme.Datgaatnietvanzelfgoed.Deontwikkelingensinds2001diewijinditrapporthebbengeschetstmakenditduidelijk:deeconomiehapert.Erliggen,ondanksdemindergunstigeactualiteit,welvolopkansenomAmersfoortookindetoekomsteconomischtelatenfloreren.Degroeiinhetverleden(voor2001)endekansendieuitverschillendestudiesblijken(Ecorys)latenziendatdeuitgangssituatiegoedisendatAmersfoortvoldoendepotentieheeft.Echter,diepotentiemoetwelbenutworden.
Metonsadvieswillenwijeenbijdrageleverenaandediscussieoverdetoekomstvandestad.Enaandestappendiedege-meentesamenmethaarpartnersmoetzetten.Wehopendatditresulteertineenintegraleambitieenvisieopdeidentiteitvandestad,haarpositieinderegioeninNederland.Daarmeeontstaatookdeoverkoepelendeopgavewaardegemeentemethaarpartnersaanwilwerken.AlleenzokanAmersfoortnuenindetoekomsteenbelangrijkebronvangroeiendynamiekvoorhaareigenregiozijn.
Onze aanbevelingen zijn een integraal pakket: samenhang is van belangInonzeaanbevelingenmakenwijonderscheidnaarorganisato-rischeadviezeneninhoudelijkeadviezen.Wijwillenhierbijbena-drukkendatonzeaanbevelingeninsamenhangzijnopgesteld.Alleaanbevelingenzijnnodigomdebestevoorwaardenvooreenvitaleeconomietecreëren.Hetbewarenvandezesamenhangmoetleidendzijninhettoekomstigeconomischbeleid.
5.2 Organisatorische aanbevelingen5.2.1 Maak samen met de partners in de stad een economisch
plan van aanpak en evalueer en actualiseer periodiekWeconstaterendatdegemeenteAmersfoortgeenintegraleeconomischestrategieheeft.InhetgemeentelijkeconomischbeleidwordtonderkenddatdeidentiteitendekrachtvandeAmersfoortseeconomiegelegenisindekennis-endiensten-economie.Binnenditkaderzaldegemeentezichmeermoeten
toeleggenophetbenuttenvanhaareigen,specifiekepotentie.Daarnaastzalenerzijdsdesamenhangmetanderebeleidsvelden,zoalsruimtelijkeordening,verkeer,milieuendergelijke,versterktmoetenworden.Anderzijdszaldegemeentedeeconomischeagendaendeuitvoeringnietzonderpartnerskunnenrealiseren.Desamenwerkingmoetwordenversterkt.Ditisnietalleeneenoproepaandegemeente,maarevenzeeraandepartners.
Wijadviserenbegin2009directtestartenmethetmakenvaneeneconomischeagenda.Deanalyse,visieenaanbevelingeninditrapportkunnenhiervoordebasisvormen.Wijadviserendegemeentedezeagendasamenmethaarpartnersindestadenderegiooptestellen.Desamenwerkingmetpartnersisonmisbaar.Weradenaandevoortgangvaneenaantalkernin-dicatorentemonitoren,bijvoorbeelddeontwikkelingvandebanengroeiendebanenindex.Doorperiodiekdeuitvoeringvandeeconomischeagendateevaluerenenbijtestellenontstaateenregelmatigecycluswaarinheteconomischbeleidblijvenddebenodigdeaandachtkrijgt.
5.2.2 Vervul een regionale trekkersrol en kom tot een bestuurlijk akkoord
OnderdeelvandeeconomischeagendaisookdatdegemeentezosnelmogelijkoverlegoverdeeconomischeambitiesgaatvoerenmetderegioAmersfoort.NietalleenmetdeEemland-gemeenten,maarookmetNijkerkenBarneveld.Endepro-vinciesUtrechtenGelderlandmoetenhierookbijbetrokkenworden.DithoortbijderegionaleverantwoordelijkheidenderegiofunctievanAmersfoort.
Deregionalesamenwerkinggaatonderandereoverdealgeheleidentiteitvanderegio.Ditbetreftdematewaarinstedelijkheidenlandelijkheidelkaarkunnenversterkenenwelkeeconomischevoorwaardenhiervoornodigzijn.Vooraldeplanningeninrichtingvankantoren-enbedrijventerreinenisgebaatbijeengrotereregionalesamenhang.Hiermeewordendebesterandvoorwaardenvoordeeconomiegecreëerd.WijadviserendegemeenteAmersfoorteenenanderineenbe-stuurlijkakkoordmetderegiovastteleggen.Erzijnmeerderegradatiesdenkbaarvooreenbestuurlijkakkoord,variërendvan•elkaarinformerenenregionaalaftestemmen;•afsprakenoverdeplanningenuitgiftevanwerklocaties;•afsprakenoverwervingenselectievanbedrijvigheid;•afsprakenoverregionalevereveningbijgronduitgifteofhetopzettenvaneenregionaleontwikkelingsmaatschappij.
5.2.3 Intensiveer de samenwerking binnen de NoordvleugelAmersfoortwerktopeconomischgebiedalveelsamenmetanderestedenendeProvincieUtrechtomdekenniseconomieteversterken.Wijadviserendegemeentedelopendesamen-werkingbinnenprogramma’salsdeTaskforceInnovatieregioUtrecht(TFI)enhetprogrammaPiekenindeDelta(ministerievanEconomischeZaken)teintensiveren.ZowordtbinnendeTFIgewerktaanhetstimulerenvaninnovatie,creatieveecono-mieendesamenwerkingmetbedrijvenenkennisinstellingen.Gadaarmeedoorenvervuleentrekkersrolvoordeeigenregio.
36 | Een vitale stad in een complete regio
5.2.4 Zorg voor voldoende en passende capaciteit in de gemeentelijke organisatie voor de uitvoering van de economische agenda, de samenwerking met partners en de dienstverlening aan bedrijven
Desamenwerkingmetdiversepartnersvergtveeloverlegeninzetvanmenskracht.Voorhetuitwerkenenonderzoekenvanbeleidsmogelijkhedengeldthetzelfde.Nietalleenmensenzijnnodig,maarook budget omprojectentekunnenuitvoeren.Beleidmoetimmersleidentotuitvoering.
Enbovenalishetvanbelangdatallebedrijvenindestadkunnenrekenenopeengoededienstverleningvandegemeen-te(accountmanagement en bedrijfscontactfunctionarissen).Datvraagtomformatiebinnendeambtelijkeorganisatie,maarookombestuurlijkebetrokkenheid.Bedrijven,onderwijs-instellingenenkennisinstellingenmoetenzichwelkomvoelenindestad,vanZZP’ersenhetMKBtotdegrotebedrijven.Goedeoverlegstructurenonderhoudenmetondernemersver-enigingenenvoelinghoudenmetvooralhetMBKisbelangrijk.Deindividueledienstverleningaanbedrijvenzalvooralviadeambtelijkeorganisatieverlopen,bijvoorbeelddooreenbedrijfscontactfunctionaris.
Ookadviserenwijhetcollegedatiederebestuurderdevaste‘accountmanager’vooreenofmeerderegrotebedrijvenensnellegroeierswordt.Daarmeevergrootdegemeentedebindingendeserviceaandegrotebedrijvenindestad.Daarnaastvindenwijdatdegemeentedoormoetgaanmetbedrijfsbezoeken,ookbijhetMKB.
5.3 Aanbevelingen voor specialisatie: Versterk wat sterk is…Amersfoortheeftaleensterkkennis-endienstenprofiel.Naderespecialiseringhiervanbiedtinonzeogendebestevoorwaardenvooreenduurzameeconomieenpastbijdekarakteristiekenvandestadendebevolking.Aandehandvandriethema’sgevenweconcreteaanbevelingenvoorhetverderversterken en specialiserenvandekennis-endiensteneconomie.
5.3.1 Voer een actief en dienstverlenend innovatiebeleidWijadviserendegemeentenuenindetoekomstdoortegaanmethetstimuleringsbeleidzoalsdatinhetgemeentelijkinnovatiebeleidtotuitingkomt.Wijzienhetinnovatiebeleidalseenvormvandienstverlening:bedrijvenmetambitieenideeënmoetenindegemeenteeenpartnervindendiemethenwilsamenwerkenenvoorhengoederandvoorwaardenschept.Degemeentekanalsneutralepartnereenaanjaag-enregiefunctievervullenomzofaciliteitentelatenontstaan.Degemeentehoeftditnietzelfteverzorgen,maarkandoornauwesamenwerkinghaarpartnersenkennis-enfacilitaireorganisatiesaandestadbindenzodatondernemersvanhundienstengebruikkunnenmaken.Concreetdenkenwijaan:desamenwerkingmetTFI,netwerkbijeenkomsten,coachingenopleidingvoorondernemersensamenwerkingmethogeron-derwijsenkennisinstellingen.Wevindendatdienstverleningennetwerkvorminginhetinnovatiebeleidversterktkanworden.
Hetscheppenvanruimtelijkerandvoorwaardeniseenbelang-rijkonderdeelvanhetinnovatiebeleid.Denkaanhuisvestingvoorspecifiekedoelgroepeningethematiseerdewerklocaties–debroedplaatsen–,zoalshetOliemolenkwartierendeWagenwerkplaats.Weadviserendegemeentehetprofiel‘ontwerp&advies’stadverderteversterken.
5.3.2Intensiveer de samenwerking met het beroeps en hoger onderwijs- en kennisinstellingen
Wijvindendatdegemeentedebindingvandestadmethetonderwijsenanderekennisinstellingenmoetvergroten.Eenhechterelatietussenonderwijs,kennisenbedrijfsleveniseenonmisbaarfundamentvooreenbloeiendekennis-endiensteneconomie.Degemeenteheefthierin,samenmetandereoverhedeneenbelangrijkevoorwaardenscheppenderol.Wijadviserendegemeenteineersteinstantiedesamenwer-kingmetdeHogeschoolUtrecht,almetHUAmersfoortindestadgevestigd,teversterken.Verdereuitbreidingnaarmeereconomischgetinteopleidingengerichtophetversterkenvanondernemerschapzoueenwelkomeaanvullingzijn.Daarnaast
Intensiveer de samenwerking met onderwijs en kennisinstellingen Campus nieuwe stijl nabij de Eemhavenuit boek campusontwikkeling in Utrecht over
nut en noodzaak, en lessen uit Amerika. Auteur: Oedzge Atzema. Fotograaf: Art Zaayer
Een vitale stad in een complete regio | 37
isdeHUdelaatstejarenvanonderwijsinstellingdoorontwik-keldnaareeninstellingdienuookveel(praktijkgericht)onder-zoekdoetmetlectorenenkenniskringen.DaarbijheeftHUookdesamenwerkingmetdeUniversiteitUtrechtgeïntensiveerdendezewordtdekomendejarenuitgebreid.Alskennisinstel-lingenzijnHUenUUsterkcomplementairenbeideinstellin-genparticiperenindeTFI.NietalleenhethogeronderwijsisbelangrijkinAmersfoort,ookdeROC’s.MomenteelstuderenerinAmersfoortcirca11.000leerlingeninhetMBO.BevorderingvandoorstroomvanhetMBOnaarhetHBOvereistspecialeaandacht,omdatdeAmersfoortsepercentagesongunstigaf-wijkeninvergelijkingmethetlandelijkgemiddelde.DaarnaastishetzaakmethetoogopinnovatieveontwikkelinginhetbedrijfslevenookhetMBOstructureelenactieftebetrekken.
MeerconcreetzienwijvoorAmersfoortdevolgendekansen:•Onderzoekdemogelijkhedenvaneencampus nieuwe stijlindebuurtvanhetOliemolenkwartier,KopvanIsseltendeMaatweg.Eencampusnieuwestijliseenplaatswaaronderwijs,kennis,creativiteit,startendebedrijven,enonder-nemerschapfysieksamenkomen.•DeUniversiteitUtrechtendeHogeschoolUtrechtwerkenmomenteelsameninhetCentrum voor Ondernemerschap en Innovatie(CvOI).DitcentrumisgevestigdinUtrechtopdeUithofenwerktonderandereaandeoverdrachtvankennisnaarbedrijvenenbiedtdiversefaciliteitenvoorstartende,innovatievebedrijven.Ingoedoverlegtussengemeente,hogeschoolenuniversiteitlijkteenAmersfoortsevestiginghaalbaar.DitzoudeAmersfoortsekennisendienstenecono-mieeengroteimpulsgeven.•Speeleenverbindenderolbijhetoptimaliserenvanhetaanbodvanna-enbijscholingvanwerknemers,masterclasses, MBA’s en praktijkgerichte cursussen.DeveleadviesbureausdieAmersfoortteltzoudenhierbijbetrokkenkunnenworden.AlsrecentvoorbeeldnoemenwedeUtrechtseOndernemersAcademie.Sindsdecember2008heeftAmersfoorteeneigenBusinessCoursewaarondernemerswordenbijgeschoold.Ditpastgoedbinnenhetprofiel‘ontwerpenadvies’.
5.3.3Investeer in specifieke voorzieningen voor ZZP’ers en startende ondernemers
WijverwachtendatdegroepZZP’ersindetoekomststruc-tureelzalblijvengroeien,ondanksconjuncturelefluctuaties.Dezegroepbrengtveeldynamiek.DaaromvindenwedatdegemeenteeenspecifiekeZZP-strategiemoetontwikkelen,doorbijvoorbeeldeenZZP-wijkaantewijzenindebuurtvanhetcentrum.Ineenwijkwaarveelnetwerkvormingenkennisuitwisselingplaatsvindt.WijdenkenbijvoorbeeldaanhetOliemolenkwartierofdeKopvanIsselt.
DegemeentekaneenZZPwijkverderstimulerendoorinhetbestemmingsplandemogelijkhedenvoorbedrijven-aan-huistefaciliteren.OfontwikkelaarsendeKamervanKoophandelteinteresserenindeontwikkelingvaneenfacilitaircentrum.Eencentrummetgoedevergaderfaciliteiten,waarklantenontvangenkunnenworden,waarontmoetingmetandereZZP’ersplaatsvindt,waarkinderopvangisenhoreca.InhetcitymarketingplanvandegemeentewordthiervoordetermB(business)hivesgenoemd.
5.3.4 Onderzoek de mogelijkheden naar versterking van innovatieve logistiek.
Deinnovatievelogistiekisdelaatstejareneengroeisectorgebleken.VolgensbureauLouterscoortAmersfoortalhoogopdelogistiekesector.WijadviserendegemeenteteonderzoekenofdezeinnovatievetakvanlogistiekmeerkansenkankrijgeninAmersfoort.Geziendeschaarseruimtegaathetvooralominnovatieve,arbeidsintensievelogistiekmetdenadrukopdienstenenminderophetfysieketransport.Inoverlegmetderegiokandegemeentebekijkenhoedebedrijvigheidvoordegehelelogistiekeketengefaciliteerdkanworden.
5.4 Aanbevelingen voor diversificatie: … en vergroot de diversiteit van de economische structuur
WijadviserendeAmersfoortseeconomiediversertemakenomdaarmeeminderconjunctuurgevoeligtewordenindetoekomst.Endaarmeeeenmeereigenstabieleeconomischekernoptebouwendiebeterbestandistegenconjunctureleschommelingen.
5.4.1.Vergroot het aandeel van de publieke sector: overheids-diensten, zorgeconomie en onderwijs: Overheidsdiensten
OnderanderedoordesluitingvankazernesinAmersfoortishetaantalbanenindeoverheidflinkgedaald.Veelster-kerdaninderestvanNederland.Wijpleitenvooreenactiefacquisitiebeleidvooroverheidsdiensten.DecentraleliggingvanAmersfoortisaantrekkelijkvoorregionaleenlandelijke(semi-)overheidsdiensten.EengoedvoorbeeldvaneennieuweoverheidsinstellingishetnieuwegebouwvandeRijksdienstvoorArcheologie,CultuurlandschapenMonumentenaanhetSmallePadinAmersfoort.VerderkentAmersfoortalveellandelijkwerkendebranche-organisatiesennon-profitorganisaties.ZoheeftonlangsVeiligVerkeerNederlandzichhiergevestigd.Inhetkadervanthematiseringenclusteringishetinteressantomdemoge-lijkhedenteonderzoekenomeenspecifiekelocatieofeengebouwvoordezedoelgroepterealiseren.
5.4.2ZorgeconomieAlsgevolgvandetoenemendevergrijzingendemedisch-technologischeontwikkelingenzalerdekomendejarensprakezijnvaneconomischegroeiindezorgsector.Inhetbijzonderkunnenernieuwebanenwordengegenereerdinaanvullendediensten.OokzalerinAmersfoortsprakezijnvanextraar-beidsplaatsendoordathetnieuweziekenhuisaandeMaatweghaarregionaleactiviteitenbundeltinAmersfoort.
DrieconcretevoorbeeldendiedegemeenteAmersfoortkanonderzoekenomdezorgeconomieverdertestimuleren.•Onderzoekdemogelijkhedenvaneen zorghotelbijhetnieuweMedischMeanderziekenhuis.•Onderzoekdemogelijkhedenvaneenverplegeropleidingbijhetziekenhuis.OokAmersfoortkrijgtoptermijntemakenmetvergrijzingwaardoordevraagnaarzorgtoeneemt.•Deontwikkelingenrondglasvezelbiedenmogelijkhedenvoorinnovatievezorgdiensten,bijvoorbeeldaanhuis.BenuthetlopendeFiber to the Homeprojectomextrakansenteonderzoeken.
38 | Een vitale stad in een complete regio
5.4.3OnderwijsOnderwijsiseenbelangrijkebronvanwerkgelegenheidinAmersfoort.Hetbasis-envoortgezetonderwijsvolgtdedemografischeontwikkelingvandestad.Hoemeerkinderenindeleerplichtigeleeftijd,hoemeerscholenendusonderwijs-banenerzijn.Degemeentelijkeinspanningisgerichtophetfaciliterenvandeaanwezigebehoefteenvanstimulerings-beleidisverdergeensprake.Voorhetberoepsonderwijsenhogeronderwijsligtditanders.Vooreendeelishetaantalopleidingeneenafspiegelingvande(regionale)bevolkingsopbouw,maardeels kan de vestiging van beroeps- en hoger onderwijs in Amersfoort ook gestimuleerd worden.OokhierisdecentraleliggingvanAmersfoortaantrek-kelijkvooronderwijsinstellingen.Naastdirectewerkgelegen-heidleverenonderwijsinstellingenookeenbelangrijkebijdrageaanhetstedelijke,socialeklimaat.Denkaandeeffectenopuitgaanindestad,cultuur,dewoonfunctie,bindingaandestadvanstudentenenafgestudeerden.Ookderelatiemethetbedrijfslevenisvanbelang,denkaandebeschikbaarheidvangoedopgeleidpersoneelenstageplaatsen.
5.4.4Versterk de vrije tijdseconomie en citymarketingIneenwelvarendeeconomieisvrijetijdeenbelangrijkeecono-mischefactor.Mensenspenderensteedsmeertijdengeldmetwinkelen,uitgaan,recreërenenanderevormenvanvrijetijds-besteding.Steedsmeermensenwerkenindeeltijdenmetdevergrijzinggroeitdegroepgepensioneerdenmetveelvrijetijd.HetcentrumvanAmersfoortishetkloppendhartvandevrijetijdseconomieinderegio.Wijadviserenhetaanbodaanvoorzieningenvoorwinkelen,uitgaan,cultuurenevenementenverderteversterken.Ookhetverderstimulerenvancreatieveeconomieleverthieraaneenbijdrage.Insamenwerkingmetderegiokangekekenwordennaarversterkingvanvoorzieningen.Inhetverlengdehiervanadviserenwijdecitymarketing Amersfoort teversterken.Citymarketingisnietalleenvoorhetstimulerenvandevrijetijdseconomievanbelang,maarookvoorhetstimulerenvankenniseninnovatie,lobbyende(boven)regionalepositioneringvandestad.
5.4.5 Onderzoek de mogelijkheden voor thematisering en vernieuwing op bedrijventerreinen, bijvoorbeeld rapid manufacturing Hetvergrotenvandevariatieindeeconomischestructuurkanverderwordengezochtopdebedrijventerreinen.Wijadviserenhierbijthematiseringvanbestaandeennieuweterreineninhetbeleidendeplanningvanbedrijventerreinenoptenemen.DevertraagdeuitgifteopDeWiekenenBedrijvenparkVathorstendesindsenkelejarenteruglopendewerkgelegenheidopDeHoef,CalveenenDeBrandvragenomeennaderebeschouwingvanhetprofielendesamenhangvandebedrijventerreinen.
Wijzienmogelijkhedenininnovatieve, hoogwaardige vormen van maakindustrie zoals ‘rapid manufacturing’.Ditiseennieuwevormvanschone,kleinschalige,hoogtechnologischemaakindustriedieinopkomstis.Doorrapidmanufacturingkanersnellereenproductgeproduceerdwordennaardespecifiekewensvandeconsument,bijvoorbeeldmotorhelmendieopmaatzijngevormdnaarhethoofdvandeklant.Deconsumentkandebesteldeproductenzelfmedevorm-geven(co-creatie).Eenbekendvoorbeeldzijnookdedigitalefotoboekendieviainternetsamengesteldkunnenworden.Deverwachtingisdatdezetechnologiedepersonaliseringvanproductenopeenbreedterreinmogelijkmaakt.Alslaatstevoorbeeldnoemenwijdezorgwaarprothesesperfectopmaatgemaaktkunnenworden.Marketingeninternetzijnbelangrijkeinstrumenten.
WijadviserendegemeenteAmersfoortdemogelijkhedenverderteonderzoeken.Hierbijgevenwijtweebelangrijkevoorwaardenvooreensuccesvollegroeistrategiemee.Indeeersteplaatszaldegemeenteeenspecifiekconceptmoetenkiezen.Erzijnvelevormenvanrapidmanufacturingdenkbaar.IndetweedeplaatszaldegemeenteeengrootbedrijfbereidmoetenvindendieinAmersfoorteentrekkersrol(‘locationleader’)wilvervullenenzokleinerebedrijfjesaantrektenmethensamenwerkt.Hiervoorisookeenspecifiekelocatiewenselijk,bijvoorbeeldopeendeelvaneenbedrijventerrein.
Meer overheidsdiensten in Amersfoort
Een vitale stad in een complete regio | 39
Wewillentotslotkortstilstaanbijdeproblematiekvande‘onderkant’ van de arbeidsmarkt.Omdealgehelevitaliteitvandestadtebevorderenishetnoodzakelijkookdeonderkantvandearbeidsmarkttemobiliserennaarwerk.Deregioheefthierreedszichtbaresuccesseningeboekt.Geziendenoodzaaktotverhoogdearbeidsparticipatieendoorstromingaandeonder-kantvandewerkendebevolkingisookhiereenregionaleaan-paknoodzakelijk.HetregionaalarbeidsmarktbeleidzoalsdatvorigjaardoorcollegesvanAmersfoortenderegiogemeentenisingezetverdientdanookeenkrachtigvervolg.Ondersteuningvanwerkendenenwerklozewerkzoekendenaandeonderkantvandearbeidsmarktzalnogmeergeëntmoetenwordenopde(toekomstige)vraagvanbedrijveneninstellingen.Overigensisdecommissievanmeningdatdefocusophetaantrekkenvanhoogwaardige,nieuweengroeiendebedrijvenookzalleidentotnieuwearbeidsplaatsenaandeonderkantvandearbeidsmarkt.Denkaanportiers,aancateringbedrijven,enaanschoonmaak-bedrijven.
5.5 Aanbevelingen ter versterking van de ruimtelijk-economische randvoorwaarden
5.5.1 BereikbaarheidNauwverwantmethetruimtelijk-economischbeleidishetmobiliteitsbeleid.Degemeenteheeft,methaarregiopartners,eenverantwoordelijkheidomteinvesterenindelokaleenregionaleinfrastructuur.Eengoededoorstromingophetlokalewegennetenvoldoendeparkeergelegenheidisvanbelang.OokdekomstvanRandstadspoor,hettrajectlangsdewoon-werklocatiestussenAmersfoortenUtrecht,isvangrootbelangvoorderegioAmersfoort.
Daarnaastkandegemeenteinitiatiefnemenommethetbedrijfsleventeinvestereninmobiliteitsmanagement.WijnoemenhiergraagdeinitiatievenvanVERDER,MobiliteitinMidden-Nederland.Ditiseensamenwerkingsverbandtus-
sendiversegemeenten,waaronderdegemeenteAmersfoort,gerichtopslimmeoplossingenvoormobiliteitsvraagstukken.OokAmersfoortsewerkgevershebbeneenovereenkomstgeslotenmetdegemeenteAmersfoortendeProvincieUtrechtomderegiogoedbereikbaartehouden.Belangrijkeopgaveiservoortezorgendatmedewerkersnietmethunautoindefilestaan. Telewerken, slim reizen en flexibele werktijdenzijnvoorbeeldenvanmogelijkeoplossingen.VoordebovenregionaleinfrastructuurisvooralhetRijkverant-woordelijk.DelokaleenregionaleoverhedenmoetenhierinsamenoptrekkenvoorlobbybijhetRijk.Amersfoortistrekkerbijdezogehetenpakketstudies.Dezestudiesmoetenleidentotmaat-regelendiedebereikbaarheidviaonderanderedesnelwegenA1,A28enA27verbeteren.Goedeinfrastructuuriseenvandemeestcrucialevoorwaardenvooreenvitalestadineencompleteregio.Endedigitalebereikbaarheidzalindetoekomsteensteedsbelangrijkererolspelen.Amersfoortwildeaanlegvaneendekkendglasvezelnetwerkvoorallebedrijven,instellingenenbewonersoptimaalfaciliteren.Hierdoorontstaateendigitalesupersnelweg.Endezesnelwegishardnodigomalledataver-keerteregelenenallerleibreedbanddienstenmogelijktemakendiezoweleconomischalsmaatschappelijkrendementhebben.
5.5.2 Beschikbaarheid van ruimte voor bedrijvigheid is een essentiële voorwaarde
Hetruimtelijk-economischbeleidiseenvandemeestbelang-rijkeinstrumentendiedeoverheidheeftomdeeconomieteversterken.Onmisbarevoorwaardevooreenvitaleeconomieisdebeschikbaarheidvanvoldoendeenpassenderuimtevoorbedrijven,kantorenenvoorzieningen.Indeeersteplaatsisruimtenodigvoorheteigenbedrijfslevendatgroeit(endogene groei).IndetweedeplaatsisderegioAmersfoortvoorbedrij-veneengewildevestigingsplaatsgebleken(exogene groei).Wijplaatsenhiereenbelangrijkekanttekening:hetreserverenvanruimtevoorbedrijvigheidalleenisgeengarantievoorbanengroei.Andersgezegd:eenbedrijfkiesternietindeeersteplaatsvoorom
Transformatie Kop van Isselt: kies voor wonen en werken
40 | Een vitale stad in een complete regio
naarAmersfoorttekomenomdathiereenkavelofpandbeschik-baaris,maarwilzichhiervestigenomandereredenen(bijvoor-beelddebeschikbaarheidvanpersoneel,eenbeterebereikbaar-heid,deaanwezigheidvangoedekennis-eninnovatiefaciliteitenofdenabijheidvanklanten).Maarhetmagduidelijkdateralsergeenruimteiserookgeennieuwebedrijvenzullenkomen.
5.5.3 InbreidingDestadgaatvanuitbreiding naar inbreiding.Deplanningenin-richtingvanwerklocatiesvraagtbewustbeleid.Doorvoldoen-devariatie aan typen werklocatieskunnenvelevormenvanbedrijvigheidzichindestadvestigen.Vooraloverbedrijventer-reinenenfunctiemengingzijndedenkbeeldeninbeweging.Inditverbandhalenwijtweebelangrijkerapportenaanwaaroponzeadviezenmedezijngebaseerd.
5.5.4 Taskforce Herstructurering Bedrijventerreinen DatisindeeersteplaatshetrapportvandeTaskforceHerstructureringBedrijventerreinenondervoorzitterschapvanNoordanus.Ditgaatoverdeplanningvanbedrijventerreinen.DezeTaskforceadviseertindeeersteplaatsdatermeerregio-nalesturingmoetzijn.Hierligteentaakvoordeprovincie.Wijvinden,zoalsweeerderalhebbenaangegeven,datdaar-naastderegioAmersfoorthierinzelfookinitiatiefmoetnemen.Ookvanuitdezeoptiekissamenwerkingbinnendeeigenregiovanbelang.TentweedeadviseertdecommissieNoordanusdatbijdeplanningvanbedrijventerreinengebruikwordtgemaaktvande‘SER-ladder’(eenstappenplan)diedeSociaal-Economi-scheRaad(SER)heeftopgesteld.WijvindendatdegemeenteAmersfoortinhaareigen(eneventueeluittewerkenregionale)bedrijventerreinenbeleidvandezeSER-laddermoetuitgaanomvoldoenderuimtevoorbedrijvigheidtegaranderen.
MedeopbasisvandeSER-laddervindenwijdatAmersfoortvolgensdriestappenindevraagnaarruimtevoorbedrijven-terreinenmoetvoorzien:•IneersteinstantiemoetdegemeenteAmersfoort,metderegio,haarbestaandebedrijventerreinenkoesterenenwaarnodigrevitaliseren.Hetzondermeertransformerenvanbestaandeterreinennaarbijvoorbeeldwoningbouwisnietverstandig,opzijnminstmoeteldersvervangenderuimtebeschikbaarzijn.Wijvindendatdegemeentedit‘compen-satieprincipe’explicietmoettoevoegenbijhettransformerenvanbedrijventerreinennuenindetoekomst.•Intweedeinstantiekandegemeentekijkennaarmogelijk-hedenombestaandeterreinenteintensiveren.Ditisnietalleeneenstedenbouwkundigeopgaveombijvoorbeelddub-belgrondgebruiktestimuleren,maarookeenplanologischeopgaveommengingmetbijvoorbeeldarbeidsintensieverefunctiesmogelijktemaken.Eentestrakregimeinhetbestemmingsplankanbelemmerendwerkenvooronderne-merschapennieuwevormenvanbedrijvigheidtegenhouden.Ookgoedenduurzaambeheervalthieronder.•Inderdeinstantiemoetdegemeentenieuwebedrijven-terreinenontwikkelen.Ditkannodigzijnomgroeitefaciliterenofomopdebedrijfsruimtemarktdenodige‘schuifruimte’voordealgevestigdebedrijvigheidtehouden.Bijnieuweontwikkelingligtertevenseenkansomeenterreinduurzaamteontwikkelen.
5.5.5 WerklandschappenEentweederapportisvandeVROM-raadengaatoverdein-richtingvanbedrijventerreinen.Hierinwordthetbegripwerk-landschappengeïntroduceerd,ookwel‘bedrijventerreinen -nieuwe-stijl’tenoemen.Hetconceptvandewerklandschappengaatervanuitdatbedrijvigheidonderdeelisvaneenbredereomgeving(eenlandschapofeenmilieu)enzichhierbetermeemengt.Wijvindendatdergelijkevernieuwendeprincipesvoordeinrichtingvanbedrijventerreinendoordegemeenteinoverwegingmoetwordengenomenbijdeherstructureringofaanlegvanbedrijventerreinen.WijadviserendegemeenteeenpilottestartenomhetconceptvanwerklandschappeninAmersfoortteintroduceren.Dezewerklandschappenpassenuitstekendineenstaddiestreeftnaarevenwichttussenpeople,planetenprofit.Bovendientrekkenwijditthemabreder:ookthematiseringheefteenkwaliteitsverhogendeffect.Daarnaastkunnenookopkleinereschaal(zoalsOliemolenkwartier,bepaaldemarkantegebou-wenoffunctiemengingindewijken)vernieuwendeconceptenwordentoegepast,bijvoorkeurvoorspecifiekedoelgroepen.
5.5.6 Maak een actieplan voor kantoren- en bedrijventerreinen om schaarse ruimte optimaal voor groei te benutten
Tot2030zijninAmersfoortenderegionogdiverseplanneninuitvoeringdievoorextrawerkgelegenheidkunnenzorgen.Tegelijkertijdvragenbestaandeterreinenomgoedenduur-zaambeheer,onderanderegerichtophetbehoudenofvergrotenvandewerkgelegenheid.Inparagraaf5.2hebbenweaanbevolenominhetkadervanderegionalesamenwerkinghetbeleidvoorkantoren-enbedrijventerreinenaftestemmen.DegemeenteAmersfoortheefthierineentrekkersrol.Eengoedebasishiervoorishetmakenvaneenintegraalactieplanopdekantoren-enbedrijventerreinen.IndeeersteplaatsheeftAmersfoortditnodigominhaareigenruimtelijk-economischbeleiddeschaarseruimteoptimaaltebenutten.Indetweedeplaatsisregionalesamenhangvanbelang.
Aandachtspuntenbijhetactieplanzijn:•Detoekomstigeopgavevoorherstructureringvanbedrij-venterreinen,vooralinAmersfoort-Noordwaardewerkge-legenheidopDeHoef,CalveenenDeBranddelaatstejarenterugloopt.Daarbijmoetenookdemogelijkhedenvanactiefgrondbeleideneensubsidiestrategiewordenonderzocht;•ImplementatievandeSER-ladderbijdeplanningvanwerklocaties(ziehoofdstuk4);endaaraanverbondeneen‘compensatienorm’bijtransformatievanbedrijventerreinen;•Mogelijkhedenomdebeschikbareruimtezoarbeidsintensiefmogelijktebenuttenendaarbijoptermijndalingvanwerk-gelegenheidtevoorkomen,onderanderedoortekijkennaarefficiëntruimtegebruikenflexibiliteitindebestemmings-plannen,bijvoorbeeldgerichtopmeermenging vanbedrijfs-,kantoor-,ofvoorzieningenfuncties.Deverschillentussendelocatiesinhetgemiddeldeaantalwerknemersperhectaremoetdaarbijooktegenhetlichtwordengehouden;•Daarbijookzoekennaar thematiseringvan(delenvan)werklocatiesendemogelijkhedenomnieuwevormenvanbedrijvigheidtestimuleren,onderandererapidmanufac-turingeninnovatievelogistiek(zieookvorigeparagraaf).Daartoebehorenookdemogelijkhedenomvernieuwende
Een vitale stad in een complete regio | 41
inrichtingsprincipestoetepassen,zoalswerklandschappenenfunctiemenging;•Mogelijkhedenom milieu en duurzaamheid(bijvoorbeeldhet
‘cradle-to-cradle’principe)teversterken,onderandereviaeenslimmeinrichtingengoedbeheer(wijdenkenaanparkma-nagement,mobiliteitsmanagementenveiligondernemen);
5.5.7 Revitaliseer de Amersfoortse kantorenmarktBelangrijkepijleronderdekennis-endiensteneconomieisdekantorenmarkt.Najarenvangrotegroei(onderanderedooroverloopvanuitUtrecht)kamptAmersfoortnualmeerderejarenmethardnekkigeleegstand.DitiseenverschijnseldatvooralindeNoordvleugelvanRandstadspeeltdoordathierinhetverledenveeloprisicoisgebouwd.Wijadviserendegemeentehetreedsgevoerde temporiseringbeleid(waarinnieuwekantoorontwikkelingenpaswordentoegestaanbijvoldoendemarktinteresse)doortezetten.Overigenswaar-schuwenwijvoordenatuurlijkeneigingommoeilijkfinancier-bareplannenmetextrakantoorfunctiestewillenvullen.Degemeentezalhierterughoudendinmoetenzijnenkantoor-plannenmoetenbaserenopeenrealistischeinschattingvandebehoefteindemarkt.Voorverouderdepandenenslechtbe-reikbarelocatiesishetmoeilijkweereengebruikertevinden.Hierbijkandegemeenteeenandereinvullingoverwegen,inoverlegmetdeeigenaar/ontwikkelaar.Daarbijis‘bouwenmetdejuiste maat en schaal’vanbelang.Ookhieristhematise-ringenhetbeterrekeninghoudenmetspecifiekewensenvandoelgroepenvanbelang.Kleinschaligeenflexibelekantoor-gebouwenzijngewenstwaardoordeeltijdwerk,eengroeiendaandeelthuiswerkenmeer‘desksharing’mogelijkwordt.Meerflexibiliteit isnodig.
5.5.8 Start op tijd met de herstructurering van bestaande terreinen
DeherstructureringvanIsseltiseengoedvoorbeeldvangemeentelijkeaandachtvoorbestaandeterreinen.Daarneemtdewerkgelegenheidsinds2004weertoenajarenvandaling.GeziendeteruglopendewerkgelegenheidopDeHoef,CalveenenDeBrandadviserenwijdegemeentehetfunctionerenvan
dezebelangrijkewerkgebiedenteanalyserenentijdigpassendemaatregelentenemenomdezetrendomtebuigen.
5.5.9 Transformatie Kop van Isselt: behoud werkgelegenheidDevisievormingvoordetransformatievanKopvanIsseltisge-start.Hierinwordendrieontwikkelingsvariantenbestudeerd:transformatienaarvolledigwonen;naarwonenenwerken;naarwonenen(water)recreatie.Voor2015wordt5hectaregetransformeerdenna2015nogeens15hectare(ditisinclusief10hectaretransformatievaneendeelvanhethuidigeIsselt,datgrenstaanKopvanIsselt).Bijdezecijferswordtervanuitgegaandateendeelvande(schone)bedrijvigheidaandeAmsterdamsewegbehoudenkanblijven.
AlsbedrijventerreinzalKopvanIsseltophoudentebestaandusdattypewerkgelegenheidverdwijntopdielocatie.Wijvindendatercompensatie van werkgelegenheidplaatsmoetvinden.GeziendehistorieenliggingvanKopvanIsseltnabijhetcentrumadviserenwijdegemeentedeKopvanIsseltnaareenmenging van wonen en werkentetransformeren.Ditkanaansluitenbijonzeadviezenoverbijvoorbeeldfunctiemenging,thematisering,kleinschaligewerklocaties,een‘campusnieuwestijl’ofeenZZP-wijk.Ookindevariantvanwonenen(water)recreatiezouerenigewerkgelegenheidkunnenontstaanwataansluitbijonsadviesomdevrijetijdseconomietestimuleren.IndevariantwaarindeKopvanIsselt(enmogelijkmeervanIsselt)volledignaarwonenwordtgetransformeerd,zalereldersindestad(ofregio)nieuweruimtevoorbedrijvigheidmoetenwordengevondenomhetverliesaanwerkgelegenheidtecompenseren.Wijradenditscenarioaf,medegeziendehistorievanhetgebiedmetzijnwerkfunctie.
5.5.10 De Wieken: verruim de vestigingsmogelijkheden van het noordelijke deel
MomenteelwordtBedrijvenparkDeWiekengerealiseerd.OpDeWiekenistotaal37hectareuitgeefbaar,waarvannunogongeveer27hectare.Daarvanisinhetnoordelijkedeeltotaal16hectareinparticulierehanden.Uitgifteenbouwkunnenhiernognietstartenomdatdenodigeinfrastructuurontbreekt
Verruim vestigingsmogelijkheden op De Wieken
42 | Een vitale stad in een complete regio
endoordathetgebied,opaanwijzingvandeprovincie,alleenisbedoeldvoorbedrijvendieveelhinderveroorzaken(de milieucategorieën 4 en 5).Hiervoorlijktvooralsnogonvoldoen-deinteressevanuitdemarkt.Wijradendegemeenteaaningesprektegaanmetdeprovincieomdevestigingsmogelijk-hedenteverruimenzodatooklageremilieucategorieënwordentoegestaan.Daarmeeontstaanookmeermogelijk-hedenomditgebiedarbeidsintensieverintevullen.GeziendeliggingvanDeWiekenindeokselvandeA1/A28zouinnova-tievelogistiekkansrijkvoorditdeelvanDeWiekenkunnenzijn.
InhetlogistiekelandschapvanNederlandtekenenzichtweetrendsaf.Enerzijdsvindtereenconcentratieplaatsinenronddebekendemainportsvanhetland(havenvanRotterdam,SchipholenAmsterdam)enanderzijdsdeconcentratiesvanlogistiekehotspotsinhetNederlandseachterland(Noord-Brabant,GelderlandenOverijssel).DeconcurrentiepositievanderegioAmersfoortopdezemarktwordtbepaalddoorvoldoenderuimtevoorlogistiekebedrijvenendooreengoedebereikbaarheidnaarzoweldemainportsalshetachterland.
5.5.11 NV Utrecht: zorg ook na 2015 voor voldoende ruimte voor bedrijvigheid in de eigen regio
Inhetruimtelijk-economischbeleidis2015eenbelangrijkemarkering.BinnendeNVUtrechtisdeplanvormingvoordeperiode2015-2030invollegang.Wijvindendatbinnendeeigenregioindebehoefteaanwerklocatiesenbanenmoetwordenvoorzien.Uitanalyseblijktdatomliggendegemeen-ten,zoalsNijkerkenBarneveld,dekomendejarennogeenruimehoeveelheidruimtevoorbedrijventerreinenhebbengereserveerd.Daaromadviserenweomingesprektegaanmetdezegemeentenengezamenlijkeafsprakentemakenoverderegionaleeconomischeontwikkeling.VanoverhevelingnaarAlmerekanalleensprakezijnalsditindeoostflankvanAlmereterechtkomteninbijbehorendeinfrastructuur(doortrekkingA30)wordtgeïnvesteerd.AlleendankanoverhevelingnogvanbetekeniszijnvoorderegioAmersfoort(enoverigNVUtrecht).Bovendienzijnwijvanmeningdatoverloopvanbehoefte
grotendeelseentheoretischeaannameisdieindepraktijkwaarschijnlijkandersuitpakt.Bedrijvendiealindezeregiozijngevestigdenwillengroeien,willenvooralindeeigenregio(waarhunpersoneelwoontenhunafzetmarktzichbevindt)nieuwevestigingsruimtevinden.Ditzaldedrukopdebedrij-venlocatiesindeeigenregioverdervergroten.
5.5.12 Vathorst West: realiseer bedrijventerrein en streef naar functiemenging in de wijk
DevisievormingvoorVathorstWestisgestart.Dezewijkwordtna2015gerealiseerd.Erwordtgedachtaanderealisatievan3.000woningen.Indeeersteplaatsadviserenwijindewijkzoveelmogelijketestrevennaarfunctiemenging.Naastvoorzieningengaathetdaarbijookomwoon-werkcombinatiesendergelijke.Daarnaastwordtgedachtaanderealisatievaneenbedrijven-terrein.Deontwikkelingvan10hectarebedrijventerreinisopgenomeninhetkadervandeverstedelijkingsopgave2015-2030vandeNVUtrecht.WijadviserendegemeenteominVathorstWestminstens 10 hectare bedrijventerreinenmogelijkmeertereserveren.VathorstWestbiedtkansenominAmersfoorteennieuwbedrijventerreinvolledigduurzaamenvernieuwendinterichten,bijvoorbeeldvolgenshetprincipevan‘cradle-to-cradle’.Endatkanweeraansluitenbijdeeerderdooronsgenoemdekansenvoorrapidmanufacturingenanderevormenvaninnovatieve,schonemaakindustrie.
5.5.13 Vergroot de mogelijkheden voor functiemenging en kleinschalige werklocatiesNaastdekantoren-enbedrijventerreinenenhetCentraalStadsgebiedbevindtzichooksteedsmeerwerkgelegenheidverspreidoverdestad,ruim40%.Degemeentevoertaleenstimuleringsbeleidvoor wijkeconomieenbroedplaatsen.Terversterkingvanditbeleiddenkenwijaandealeerderdooronsaangehaaldeconceptenvanwerklandschappen,de‘campus-nieuwe-stijl’enaanwoon-werkcombinaties.WijdenkendatdebovenstaandeaanbevelingenertoezullenbijdragendatAmersfoortin2030dievitalestadineencompleteregiozalzijn.
Amersfoort in ontwikkeling
Een vitale stad in een complete regio | 43
44 | Een vitale stad in een complete regio
Bijlagen
1. Korte CV’s van de commissieleden 44 Voorzitter 44 Leden 44 Adviserendeleden 45
2. Beschrijving van de werklocaties 46 Centrum 46 Isselt 46 DeHoef 46 Calveen 46 DeBrand 46 DeWieken 46 BedrijvenparkVathorst 46 KantorenparkPodium 47 Wijken,stadsrandenelders 47
3. Tabel bedrijventerreinen tot 2030 (NV Utrecht) 48
4. Regiobeelden bij voorkeurscenario en minimumscenario 49 Regiobeeldinvoorkeurscenario 49 Regiobeeldinminimumscenario 49
Een vitale stad in een complete regio | 45
Bijlage 1: Korte CV’s van de commissieleden
Voorzitter:drs. Jacques van Ek (63)wasvan1984tot2000directievoorzittervanDeAmersfoortseVerzekeringen.NafusiesmetStadRotterdam(1997)enFortis(2000)werdhijin2002benoemdtotvoorzittervandehoofddirectievandeFortisASRVerzekeringsgroepenlidvanhetExecutiveCommitteevanFortis.Sindszijnpensioneringin2006ishijactiefalscommissarisvanvennootschappenenbestuurdervanmaatschappelijkeorganisaties.Zoishijpresident-commis-sarisbijRegardzHospitality,BPFBouwinvestenF.C.Utrecht.
BijPolynormenAmforsishijlidvandeRaadvanCommissaris-sen.DaarnaastisJacquesvanEkondermeerlidvandeRaadvanToezichtvandeHogeschoolUtrechtenlidvandeRaadvanAdviesvanZorgverzekeraarsNederland.InhetverledenwashijondermeervoorzittervandeKamervanKoophandelGooienEemlandenvoorzitter(enmede-initiatiefnemer)vandeStichting“AmersfoortProminentopdeKaart”.
Leden:prof. dr. Oedzge Atzema (55) issinds2002hoogleraareconomischegeo-grafieaandeUniversiteitvanUtrecht(faculteitGEOWetenschappen).HijbegonzijncarrièrealsplanoloogbijdeprovincieZuid-Holland.In1980werdhijwetenschappelijkmedewerkeraandeKatholiekeUniversiteitteNijme-gen.Sinds1986ishijverbondenaandeUniversiteitUtrecht.NaasthetgevenvanonderwijsdoetOedzgeAtzemaonderzoeknaarstedelijkeontwikkelingen,inhetbijzonderinNederlandendaarbinnenindeRandstad.Hijiseenveelgevraagdadviseurvanlokaleenregionaleoverhedenophetterreinvaneconomieenarbeidsmarkt.
drs. Hans de Boer (53)begonzijncarrièrealsmedewerkerbijhetInstituutvoorOnderzoekvanOverheidsuitgaven.In1986richttehijhetBureauEconomi-scheArgumentatie(BEA)op.NaverkoopvanditadviesbureauaanKPMGwashijnogenkelejarendirecteurbijKPMG.LandelijkebekendheidverwierfhijdoorzijnvoorzitterschapvandeKoninklijkeVerenigingMKBNederland(van1997–2003)respectievelijkvoor-zittervandeTaskforceJeugdwerkloosheid(2004–2007).Hijisoprichter/directeurvanGovernanceSupportB.V.envervultthansdiversecommissariatenennevenfuncties.ZoisHansdeBoerpresident-commissarisbijdeSperwer-groep,ArbonedenMeer-
landen.DaarnaastishijondermeerlidvanhetInnovatieplatformvanhetKabinetBalkenende,lidvandeRaadvanToezichtUWVencommissarisvandeKamervanKoophandelNederland.
drs. Geri Bonhof (54)issinds2003voor-zittervanhetcollegevanBestuurvandeHogeschoolUtrecht.Zijbegonhaarloopbaanin1975alsdocentemetho-diek/didactiekvoorbewegingsonder-wijsopeenPedagogischeAcademie.DaarnawaszijondermeerrectrixvanhetGooisLyceumenlidvanhetcol-legevanbestuurvandeHogeschoolAmsterdam.GeriBonhofverrichtdiversenevenactiviteiten.
ZoiszijondermeervicevoorzittervandeHBO-raad,lidvandeRaadvanToezichtvanhetAlgemeenPedagogischStudie-centrum,bestuurslidvandeTaskforceInnovatieRegioUtrechtenlidvandeboardvandeKofiAnnanBusinessSchoolsFoundation.
prof. dr. Theo Camps (53)issinds2003voorzittervandeBerenschotGroepB.V.Naasthetleidinggevenalsbestuursvoorzitteraanprofessioneleorganisaties(Berenschot,TiasNimbasenRijnconsult)heefthijervaringalsprojectleiderophetgebiedvanstrate-gie,fusiesengroteverandertrajectenbijdeoverheid,non-profiteninhetbedrijfsleven.
Sinds2000ishijhoogleraarOrganisatiekunde&Bestuurs-kundeaandeUniversiteitvanTilburg.TheoCampsverrichtdiversenevenfuncties.ZoishijondermeervoorzittervandeTaskforceInnovatieRegioUtrechtenlidvandeRaadvanAdviesvanSITANederland.Hijispresident-commissarisbijKuiperbouwgroepB.V.endeRabobankRijkvanNijmegen.Hijpubliceerdeverscheideneboekeneneengrootaantalartikelenovernetwerkbesturing,organisatieveranderingenleiderschap.
drs. Marjanne Sint (59)issinds2007voorzittervandeRaadvanBestuurIsalaKliniekenteZwolle.Daarvoorwaszij6jaarSecretaris-generaalvanhetministerievanVolkshuisvesting,RuimtelijkeOrdeningenMilieubeheer.MarjanneSintbegonhaarcarrièrealsbeleidsmedewerkerbijhetministerievanEconomischeZakenrespectievelijkdatvanCultuur,RecreatieenMaatschappelijkWerk.Lande-lijkebekendheidverkreegzijalsvoorzittervandePartijvande
46 | Een vitale stad in een complete regio
Arbeid(1987–1992).DaarnawaszijdirecteurInterbestuurlijkeBetrekkingenenInformatievoorzieningbijhetministerievanBinnenlandseZakenrespectievelijkgemeentesecretarisinAmsterdam.Sinds2007iszijcommissarisbijBPFBouwinvestteAmsterdam.
Adviserende leden:ir. Martin van Hoogevest (60)begonzijnloopbaanin1976alsorganisatie-medewerkerenprojectcoördinatorbijBredero’sBouwbedrijf.In1979tradhijtoetotdedirectievandeVanHooge-vestGroepB.V.teAmersfoort,waarhijin1984algemeendirecteurwerd.Sinds2003ishijvoorzittervandeStichting“AmersfoortProminentopdeKaart”.Anderenevenactiviteiten,diehijverricht,betreffenondermeerhetvoorzitterschapvandeOntwikkelingsmaat-schappijCentrumplanAmersfoortenhetbestuurslidmaat-schapvanNEPROM.DaarnaastishijlidvandeRegieraadBouwRegioRandstadNoord.InhetverledenwasMartinvanHoogevestondermeervoorzit-tervandeVerenigingAmersfoortseBedrijvenenbestuurslidvandeKamervanKoophandelteAmersfoort.
mr. Harm van Veldhuizen (43)issinds2002algemeendirecteurbijdeKamervanKoophandelGooi-,Eem-enFlevo-land.Naenkelejarenalsaccountma-nagerSalesenMarketingbijBritishPetroleumtehebbengewerkt,begonhijin1993alsprojectmanagerbijRobas,eenwerkmaatschappijvanWegener.Bijditconcernwerdhijin1994benoemdtotdirecteurbijWegenerKabelTV,gevolgddoordedirectiepositiebijBeursmedia,eenjointventurevanWegenerenAEX.Indeperiode2000–2002wasHarmvanVeldhuizendirecteurbijVolcanoPublishers.
Secretariaat:drs. Janny de Boer,secretarisvandecommissieVanEk.drs. Rik Hoogzaad,beleidsadviseurEconomischeZaken.
Een vitale stad in een complete regio | 47
CentrumHetcentrumgebied(CSGenbinnenstad)ishetvisitekaartjevandeAmersfoortse‘diensteneconomie’.HetcentrumverzorgtmeerdaneenkwartvandetotalewerkgelegenheidinAmersfoort.Inhetcentrumzorgenzakelijkeenfinanciëledienstverleningvoor54%vandewerkgelegenheid.Desectorenhandel,vervoerenzorgnemeniedervoorzichongeveer10%vandewerkgelegenheidvoorhunrekening.Dewerkgelegenheidinhetcentrumisdelaatste10jaarmetbijnaeenkwarttoegenomen,maarrecentwarenerookjarendatersprakevandalingwas(o.a.2006en2007).Deconjunc-tuurgevoeligheidvandeAmersfoortseeconomiemanifesteertzichhierineenminderconstantegroeiensomszelfsdaling.Quagrootteishiereengevarieerdbeeldtezien:zowelrelatiefveelkleinebedrijvenalsookmeerderegroteondernemingen(vooralCSG).
IsseltHetbedrijventerreinIsseltishetoudstevanAmersfoort.Hetkenmerktzichnogsteedsdooreensterkevertegen-woordigingvanindustrie,bouwen(auto)handel.BovendienisIsselteenvandetweegeluidgezoneerdebedrijventerreinenindeprovincieUtrecht.VoorallangsdeEembevindtzichveelzware,industriëlebedrijvigheidmeteenhogemilieucategorie.Vanwegehunmilieuhinderzijnzijuitsluitendopdergelijketerreinenaangewezen.Isseltisdeafgelopenjarengerevitali-seerd.Najarenvandalingvandewerkgelegenheid,isdewerkgelegenheidersinds2004weertoegenomenmet15%,mededoordekomstvanbedrijfsverzamelgebouwen.Hetgemiddeldaantalarbeidsplaatsenperhectarebedraagthier38.DebedrijvigheidopIsseltismetgemiddeld13arbeids-plaatsenpervestigingoverwegendMKB.Hetaantalbedrijvenmetminderdan10arbeidsplaatsenisdelaatste10jaargestegenenhetaantalbedrijvenmet100ofmeerarbeids-plaatsenvarieertrondde15.
De HoefDeHoefiseengemengdkantoren-enbedrijventerreinindezuidoosthoekvanknooppuntHoevelaken(A1/A28).Hetzuide-lijkdeelisgelegenrondhetNSstationSchothorst.Desectoren‘zakelijkedienstverlening’en‘handelenreparatie’zijnhiersterkvertegenwoordigd.Degrootstegroeiindeafgelopen10jaarvondhierplaatsindezakelijkediensten.Dewerkgelegenheidindeindustrieendebouwnijverheidishierdeafgelopen10jaarafgenomen.Dewerkgelegenheidindesectorvervoerisgestegen.OpdeHoefisdeconjunctuurinvloedendeschommelingindeeconomiesterkzichtbaar.Sinds2001isdewerkgelegenheidopDeHoef11%gedaald.In2005wasersterkegroei(+975banen)enin2006weersterkedaling(-1719banen).In2007waserweerlichtegroei(+282banen).Hetgemiddeldaantalarbeids-
plaatsenperhectarebedraagt176.DeHoefkentveelMKB(delaatste10jaarisvooralhetaantalbedrijvenmetminderdan10arbeidsplaatsengestegen)naastveelgrotebedrijven(hetaantalbedrijvenmet100ofmeerarbeidsplaatsenschommeltrondde25a30).
CalveenOokCalveen,aandeA1,iseengemengdbedrijventerrein,metopvallend‘handelenreparatie’(40%)alsgrootstewerkgelegenheidsverschaffer.Dezakelijkedienstverleningishierookgoedvertegenwoordigd(28%).Dezetweesectorenhebbenookdegrootstegroeiinarbeidsplaatsengerealiseerd.Sinds2002isdewerkgelegen-heidopCalveenmet20%teruggelopen.Hetgemiddeldeaantalarbeidsplaatsenperhectareis94.Meteengemiddeldaantalarbeidsplaatsenpervestigingvan12ligthiereveneensaccentopMKB.Hetaantalbedrijvenmet100ofmeerarbeids-plaatsenismomenteel3enisnietmeerdan6geweest.
De BrandOokaandeA1ligtdekantorenlocatieDeBrand.DeBrandishetkleinsteterreinvanAmersfoort.Hierzorgen13voornamelijkgrotebedrijvenvoorbijna1500arbeidsplaatsenin2007.OpDeBrandissinds2004dewerkgelegenheid9%gedaald.
De WiekenInhetgemeentelijkbeleidisDeWiekenaangeduidalseen‘modernfunctioneel’bedrijventerrein.HettypebedrijvigheidsluithetdichtstaanbijIsselt.Hetterreinisnoginontwikkeling(permedio2008isnog27hectareuitgeefbaar,waarvan11hectaredoordegemeenteen16hectaredoorderden).Dereedsgevestigdebedrijvigheidkenmerkthetterreinvooralalseengebiedvoorvervoer-enlogistiek:64%vandewerk-gelegenheidbetreftdesector‘vervoerencommunicatie’en21%desector‘handelenreparatie’alsgoedetweede.ErwasberekenddateropDeWieken120arbeidsplaatsenperhectarezoudenontstaan(totaalongeveer4.500arbeidsplaat-sen).Deeerste5hectarediealin2007bebouwdwas,kent90arbeidsplaatsenperhectare.
Bedrijvenpark VathorstOokhetBedrijvenparkVathorstisindestartfasevandeont-wikkeling(permedio2008isnog20hectaredoordegemeenteuitgeefbaar).Inhetgemeentelijkbeleidishetaangeduidalseen‘hoogwaardig’bedrijventerrein.HettypebedrijvigheidsluithetdichtstaanbijDeHoefenCalveen.OpbedrijvenparkVathorstisparkmanagementingevoerd.ErisberekenddateropBedrijvenparkVathorstongeveer6000arbeidsplaatsen(180perhectare)zoudenmoetenontstaan.
Bijlage 2: Beschrijving van de werklocaties
48 | Een vitale stad in een complete regio
Kantorenpark PodiumInVathorstwordtaandeA28hethoogwaardigeKantorenparkPodiumontwikkeld.Doormarktomstandighedenisrealisatievertraagdendelocatiewordtnugefaseerdgerealiseerd.Heteerstedeel(ongeveer20.000vierkantemeterbrutovloeroppervlak)isinmiddelsgerealiseerd.Hierisnogongeveer100.000vierkantemeterbrutovloeroppervlakterealiseren.Bijeengemiddeldevan25vierkantemeterbrutovloeropper-vlakperwerknemer,zoudeneruiteindelijkongeveer4.800arbeidsplaatseninPodiumkunnenontstaan.
Wijken, stadsrand en eldersVerspreidoverdestadbevindtzichongeveer40%vandeAmersfoortsewerkgelegenheid.Dediversewinkelcentra,omgevingStichtseRotondeengrotecomplexenalsdezieken-huislocatieszijnvoorbeelden,maarookindewoonwijkenzelf(denkaanbedrijvenaanhuis,opstraathoekenofkantoorvilla’s)isveelbedrijvigheid.IndewijkSoesterkwartierwarenin2007hetmeesteaantalbedrijven(432)gevestigd.VandetotaleAmersfoortsegroeigedurendedeafgelopentienjaarvondongeveer45%plaatsindecategorie‘elders’.Opdiverseplekkenindestadzijnindie10jaarbijna7.000arbeidsplaatsengecreëerd.Daarmeeisverspreidoverstadnaarverhoudingdegroeigroterdaninhetcentrumendebedrijven-terreinensamen.Datiseentekenvaninbreiding.
Een vitale stad in een complete regio | 49
Tot2015wordeninderegiodiversebedrijventerreinenuitgegeven.InAmersfoortzijndatDeWiekenenBedrijvenparkVathorst.Daarnaastzaleendeelvandebestaandevoorraadverlorengaandoortransformatie,zoalsinAmersfoortKopvanIsselt.
Voordeperiodeernawordendeplannennuvoorbereid.DeNVUtrechtiseensamenwerkingsverbandtussen7bestuur-lijkepartijen,waaronderdegemeenteAmersfoort.6Deintegraleverstedelijkingsopgave2015-2030wordtinditverbandregionaalafgestemd.
DeNVUtrechtheefteind2008inhaarEindbalansdebehoefteramingtot2030voorwerkenbepaaldop110hectare.Hiervanisongeveer81hectarebedoeldvoorgroei(berekendindebehoefteramingvaneind2007)endeoverige29hectareisbedoeldtercompensatievanbedrijventerreinendieverlorengaanalsgevolgvantransformatienaar(voornamelijk)wonen.Intotaalwordterindevoorgenomenplannenrekeningmee
gehoudendat35hectarebedrijventerreingetransformeerdzalworden.Dooropdenieuwaanteleggenterreinenderuimteintensievertegebruikenwordt29hectarealsvoldoendecompensatiebeschouwdvoorde35hectaredieverlorengaat.
IndeIntegraleGebiedsuitwerkingEemland(2008)heeftEemland59hectarenieuwebedrijventerreinengereserveerd,waarvan10hectareinAmersfoort(VathorstWest).Voorderestvandeopgave(110–59=51hectare)isnoggeenruimtegereserveerd.Hetisonzekerofdeberekendebehoefteoplangetermijn(na2020)ookvolledignodigis.Dithangtafvandetoekomstigeeconomischegroei.Alsblijktdaterbovenopdealgereserveerde59hectarenogbehoefteisaanextraruimte,danwordeneerstdemogelijkhedenbinnenEemlandbekekenenanderskanwordenuitgewekennaarGelderlandofFlevo-land.NabijAmersfoortzijnvooraldeontwikkelingeninNijkerkenBarneveldrelevantomhiertenoemen.InNijkerkwordttot2030totaal40tot65hectareontwikkeld.InBarneveldongeveer120hectare.
Bijlage 3: Bedrijventerreinen tot 2030
Tabel 1: Ontwikkeling bedrijventerreinen Amersfoort/Eemland tot 2030
2008-2015(plannen in uitgifte of voorraad)
2015-2030(plannen in voorbereiding tbv NV Utrecht)
Nieuw Transformatie Saldo Nieuw Transformatie Saldo
Amersfoort +47ha -5ha +42ha +10ha -15ha -5ha
OverigEemland +72ha -20ha +52ha +49ha -20ha +29ha
TOTAAL REGIO AMERSFOORT + 119 ha - 25 ha + 94 ha + 59 ha - 35 ha + 24 ha
50 | Een vitale stad in een complete regio
6DeanderedeelnemersaandeNVUtrechtzijndebestuurdersvandeProvincieUtrecht,degemeentenUtrechtenHilversum,destadsregioUtrecht(BRU)endegewestenEemland,GooienVechtstreek.
Inhoofdstuk4hebbenwijtweescenario’skwantitatiefuit-gewerkt.Wijadviserendegemeenteeensterkeregiofunctietevervullen(hetvoorkeurscenario).DeregioisiniedergevalEemlandenNijkerk(waardegemeenteAmersfoortalmeeinoverlegis)enookBarneveldzouhierbijbetrokkenkunnenworden.Hetminimumscenariogeeftdeondergrensaanwaaropdegemeente(deels)kanterugvallenindienhetvoorkeurscenarioniethaalbaarblijkt.
Regiobeeld in voorkeurscenarioUitgaandevaneenoptimalesamenwerkingbinnenderegioenhetmaximaalbenuttenvanelkaarssterkepuntenvolgenshetvoorkeursscenario,kanrichting2030hetvolgenderegiobeeldontstaan:•Economischevitaliteit:doordatdestadendeomringendegemeenteninsamenhanghunruimtelijke,economischeensocialeambitiesafstemmenenzoveelmogelijkgezamenlijkoptrekken,ontstaateensterkeregiodievooriederegemeenteeenhogeeconomischevitaliteitbetekent.DeregioAmersfoortkandaarmeedeconcurrentiemetandereregio’sbeteraan.Ditgeeftdebestemogelijkhedenomnuenindetoekomstvoorderegionaleberoepsbevolkingvoldoendeenpassendebanentebehouden.•Ruimtelijkekwaliteitstadenlandschap:Amersfoortzalzichvooralmoetenrichtenoparbeidsintensievewerkgelegenheidomdeschaarseruimteindestadzoefficiëntmogelijktebenutten.Hetcentrumvergroothaarstedelijkheidenin(delenvan)dewijkenisveelfunctiemenging.Demeerruimte-intensievebedrijvigheidkanaanderandvandestadofeldersinderegiowordengesitueerd,bijvoorkeurgeconcentreerd.VooralNijkerkenBarneveldwillentot2030nognieuwebedrijventerreinenrealiseren.Doorconcentratievanwerk-gelegenheidkunnendeomringendegemeentendiedaarvoorkiezenhunopen,landschappelijkkaraktermeerbehouden.•Mobiliteit:Voorwaardeisdatdesamenwerkendegemeentenhunregionaleinfrastructuuroptimaliserenendaarnaastgezamenlijklobbyenvoordebovenregionaleinfrastructuur.Allevormenvanvervoerzijndaarbijvanbelang:(vracht)auto,openbaarvervoerenfiets-envoetverkeer.Grotesamenhangkanalleenontstaanalswerknemers,ondernemers,consu-mentenengoederenzichgemakkelijkbinnenderegioenopdeplaatsvanbestemmingkunnenverplaatsen.•SamenwerkingbinnendeNoordvleugel:deregioAmersfoortmoethaarsamenwerkingmetandereregio’sverderversterken,vooralindeNoordvleugelophetthemakennis-endiensteneconomie.GemeenteAmersfoortheefthierinvoordeeigenregioeentrekkersrol.IndesamenwerkingstaatAmersfoortbovendienals‘regio’sterkerdanals‘stad’.DeregioAmersfoortiscomplementairaangrootstedelijkeregio’salsUtrechtenAmsterdam.Daarnaastishetecono-mischprofielvandezestedenenstedenalsHilversumen
AlmerenauwverwantmethetAmersfoortseprofiel.HetstimulerenvaninnovatieencreatieveeconomiekanhetbesteinsamenwerkingmetanderestedenbinnendeNoordvleugelwordenopgepakt,zoalsAmersfoortnualdoetdoorindiverseregionaleinnovatieprojectenteparticiperen.
Regiobeeld in minimumscenarioOpbasisvanhetminimumscenariokanhetvolgenderegiobeeldontstaan:•Economischevitaliteit:inditscenarioisderegionalesamen-hangnietoptimaalbenutenzorgtdegemeenteAmersfoortiniedergevalvoorhethandhavenvanhaarlokalebalanstussenwonenenwerken.Destedelijkemotorfunctievoorderegiowordtdanniettenvollebenut.Binnenderegiozullendegemeentenelkaarmeerbeconcurrereninhetbehoudenofaantrekkenvanbedrijvigheid.Hetprofielpergemeenteisminderduidelijk(meeroverlap)enpersaldozalderegiomeermoeitehebbenombedrijvigheidvasttehoudenofaantetrekken.•Ruimtelijk:vanspecialisatieenconcentratievanwerkgele-genheidbinnendeeigenregiokanmindersprakezijn.VoorAmersfoortblijftdeopgavevoorhetcentrum(verderverstedelijken)endewijken(meerfunctiemenging)hetzelf-de,maarderuimtevoorbedrijven-enkantorenterreinenzalmeergespreidoverderegiogesitueerdzijn,ookinAmers-foort.Hetbehoudenvanopenplekkeninhetlandschapwaarnietwordtgebouwd,zalmoeilijkerzijn.•Mobiliteit:Ookinditscenariozullendegemeentenhunregionaleinfrastructuur(wegenopenbaarvervoer)moetenoptimaliseren.Immers,dearbeidsmarktfunctioneertregio-naaleneenconcentratiemodel(inhetvoorkeurscenario)ofspreidingsmodel(inhetminimumscenario)maaktbinnenderegionauwelijksverschilindemobiliteit.Nogsteedszullendeinwonerskriskrasdoorderegioverspreidhunbaanhebben.Daarbijzulleninhetminimumscenariodeeisenaandebovenregionaleinfrastructuurjuistnoggroterzijn.Alsdeeigenregio,doorbeperktesamenhang,intotaaleenmindereeconomischegroeikentendaarmeeminderbanenzalgene-rerendaninhetvoorkeurscenariodanheeftditeennegatiefeffectopderegionalebalanstussenwonenenwerken.Meermensenzullenbuitenderegiohunbaanmoetenzoekenendusgroterewoon-werkafstandenmoetenover-bruggen.•SamenwerkingbinnendeNoordvleugel:degemeenteAmersfoortmoetookinditscenariohaarsamenwerkingmetandereregio’sverderversterken.Echter,hetzalmoeilijkerzijnomhiersuccesvolintezijnomdatdestadeenmindersterkeregioachterzichheeft.
Bijlage 4: Regiobeelden bij voorkeurscenario en minimumscenario
Een vitale stad in een complete regio | 51
Gemeente AmersfoortStedelijkeOntwikkelingenBeheerAfdeling Economische zaken
PostadresPostbus40003800eaAmersfoort
BezoekadresStadhuisplein13811lmAmersfoort
T 0334694287F 0334695477E [email protected] www.amersfoort.nl