AMELİYAT SONRASI GELİŞEN CİNSEL SAĞLIK SORUNLARI VE HEMŞİRELİK

BAKIMI

Hazırlayan: Gökçe BAHTİYAR

Acıbadem International Hastanesi

Kadın Hastalıkları ve Doğum Servisi Sorumlu Hemşiresi

Hazırlanma Tarihi: 10 Haziran 2015

http://www.doktornevra.com/cinsellik/ameliyat_sonrasi_cinsellik.asp

Beyin Cerrahi

Ortopedi

Kardiyovasküler Cerrahi

Meme Cerrahi

Gastrointestinal Cerrahi

Kadın Hastalıkları

Ameliyatları Sonrasında Gelişen Cinsel Sağlık Sorunları ve Hemşirelik Bakımı

Sunu Planı

Abraham Maslow’un temel insan gereksinimlerikuramında üçüncü sırada yer alan sevgi ve ait olma

gereksiniminde, cinsellik de vurgulanmıştır.

http://img.webme.com/pic/g/gizliilimler/maslow_zegran.jpg

Cinsel yaşam, hastanın geçirdiği önemli bir hastalıksonucunda değişebilirken, hastaların cinsel yaşamınındeğişmesine neden olan etmenlerden biri de cerrahiameliyatlardır.

http://www.seninle.com.tr/ruh-ve-beden/cinsellik.html?start=15

Beyin cerrahisi ameliyatları zor ve uzun solukluoperasyonlardır. Bu nedenle yaşam kalitesini de etkiler.

Beyin Cerrahi Ameliyatları Sonrası Gelişen Cinsel Sağlık Sorunları

http://www.kutahyakent.com.tr/branslarimiz/beyin-cerrahi/

Özellikle sinir ve ileti sistemi de etkilenebileceği içinuyarılma, orgazm bozukluğu, sertleşme problemlerigörülebilir.

Beyin cerrahi ameliyatlarından sonra hekiminönerisi doğrultusunda 4.-6. haftalarda cinselbirlikteliğe başlanabilir.

Hastanın klinik durumuna göre lomber diskcerrahisinden 1 hafta sonra, cinsel birlikteliğebaşlanabilir.

http://www.teknolojiarsivi.com/cinsel-yolla-bulasan-zararli-hastaliklar-nelerdir.html

Ameliyat öncesi, ameliyat sırası ve ameliyat sonrası hasta anamnezi alınarak değerlendirilir.

Hemşirelik Bakımı

http://www.istanbulcerrahi.com/tr/tibbi-bolumler/beyin-omurilik-ve-sinir-cerrahisi

Hasta taburcu olurken yaşam kalitesini arttırmaya yönelik önerilerde bulunulur.

Ameliyat sonrasında gerçekleşecek ilk cinsel ilişki de karşılaşacağı durumlar anlatılarak, ileti problemi yaşayabileceği açıklanır.

Kontrole geldiğinde evde ki yaşantısı hakkında bilgi toplanmalı ve cinsellik üzerine konuşulmalıdır.

Hastanın soruları cevaplandırılmalıdır.

http://galeri3.uludagsozluk.com/121/sevisirken-sizli-bizli-konusmak_198756_m.jpg

Ortopedi ameliyatlarında özellikle ağrının varlığı yaşam kalitesini ciddi olarak düşürmektedir.

Ortopedi Ameliyatları Sonrası Gelişen Cinsel Sağlık Sorunları

Ağrı giderildikten sonra hastanın cinsel ilişkiye girerken uygun pozisyonu bulmakta zorlandığı görülmektedir.

http://www.bitkiblog.com/eklem-agrisi-ve-kireclenmelere-dogal-cozum.html

Beden imajından dolayı

cinsel isteksizlik gelişebilir.

Ayağın alçıda olması ve uzun süre yaşanacak hareket kısıtlılığı da cinsel yaşamı olumsuz etkileyebilir.

http://st1.uzmantv.com/videos/282/edVVsMr3SSy/1_100.jpg

http://www.hakanbuzoglu.com/wp-content/uploads/2014/10/Beden-

alg%C4%B1-bozuklu%C4%9Fu.jpg

Hastanın kendini ifade etmesine

yardımcı olunur.

Cinsel isteksizliğinin nedenleri araştırılır.

Hastanın tanısına göre cinsel ilişkide alabileceği pozisyon bilgisi verilebilir. Örneğin; kalça protezi ameliyatı geçirmiş bir hastanın 4-6 hafta sonra kalçasını fazla hareket ettirmediği pozisyon uygundur.

Cinsel ilişki zorlayıcı hareketlerle başlamamalıdır.

Hemşirelik Bakımı

http://iblog.milliyet.com.tr/imgroot/blogv7/Blog333/2011/09/1

1/41/126628-3-4-99f42.jpg

Kardiovasküler Cerrahi Sonrası Gelişen Cinsel Sağlık Sorunları

Açık kalp ameliyatı olan hastalarda, sıklıkla anksiyete, depresyon, cinsel işlev bozukluğu, ev ve iş yaşamında rol ve statü kaybı gibi sorunlar görülmektedir.

Cinsel ilişkiye girildiğinde efor ile birlikte tekrar kalp krizi geçireceği korkusu birlikteliği engelleyebilir.

Bu nedenle Cinsel istek, uyarılma, orgazm bozuklukları, sertleşme problemleri ve erken boşalma gibi sorunlar görülebilmektedir.

http://www.sen-

soyle.com/kalp-duvar-

kagitlari/

Hemşirelik Bakımı

Açık kalp cerrahisi sonrası hastalara, cinsel yaşama ilişkin endişelerin normal olduğu açıklanır.

Seksüel ilişkiye başlama normal hayata geri dönüşün bir parçasıdır.

Hastalara ameliyattan 4-6 hafta sonra seks yapılması önerilir.

http://www.havayi.com/wp-content/uploads/2014/05/number4.jpg http://www.portwayjunior.co.uk/pages/tempimages/thumbnail-1ca211ead356c658b530ff2c227281ea.jpg

Cinsel ilişki sırasında sternumu germeyecek ve yorucu olmayan pozisyonlar tercih edilmesi gerekmektedir.

Cinsel yaşama başlama kriterlerinden birisi hastanın iki kat merdiveni zorlanmadan çıkabilmesidir.

İki kat merdiven çıkma ile cinsel ilişkide miyokardialoksijen gereksiniminin eşit olduğu saptanmıştır.

http://www.biricikdunyam.com/wp-

content/uploads/2013/05/untitled.png

Hastaya cinsel yaşamın eski düzeyine döndürülmesi konusunda aceleci davranılmaması ve kendini rahat hissetmesi önerilmelidir.

Hastalar, ilişki sırasında gelişen anjina, aşırı yorgunluk, uzamış dispne, ilişki sonrası 10 dakikadan daha fazla süren çarpıntı hissettikleri takdirde hekime başvurmaları yönünde uyarılmalıdır.

http://4.bp.blogspot.com/-

etF4EzKIF2g/Twn8fa8c5lI/AAAAAAAAA94/TK01A9kgKKQ/s1600

/dikkat.jpg

Hastanın kaygıları üzerinde konuşulmalı ve hastanın duygularını ifade etmesi sağlanmalıdır.

Bu konu ile ilgili hastalara bütüncül bakım sağlamak amacıyla sağlık kuruluşlarında kardiyovaskülerrehabilitasyon hemşirelerinin hizmet vermesi önemlidir.

http://www.adnancansever.com/FileUpload/ds158940/File/yaygin-

anksiyete_2.jpg

Meme Cerrahisi Sonrası Gelişen Cinsel Sağlık Sorunları

Meme kanserli kadınlarda en sık gözlenen cinsel işlev bozukluğunun, cinsel ilişkiden kaçınma ve iletişim bozukluğu olduğu bulunmuştur.

Meme kanserli kadınlarda cinsellikle ilgili endişeler genellikle çok kaygı vericidir. Meme kanseri tedavisinde kullanılan kemoterapi gibi yöntemler hormon düzeyinde değişikliklere yol açarak, cinsel ilgi veya yanıtta azalmaya yol açabilirler.

Özellikle yirmili veya otuzlu yaşlarda meme kanseritanısı alan kadınlarda bu durum daha zordur. Eş seçimive çocuk sahibi olma bu dönemde genellikle çokönemlidir.

http://iblog.milliyet.com.tr/imgroot/blogv7/Blog333/2014/02/03/29/447341-3-4-f5e2f.jpg

Hastanın eşi de tanıyı bunaltıcı bulabilir. Eşler tedavidensonra, özellikle cerrahiden sonra sevgilerini fiziksel veduygusal olarak nasıl ifade edecekleri konusundaendişelidir.

Meme kanseri tedavisi memeye dokunulmasındanhissedilen hazzı etkileyebilir. Yeniden yapılan birmemede, meme başına dokunmanın verdiği haz büyükölçüde kaybolur çünkü yeniden yapılan meme başı,doğal olandan daha az duyu hisseder. Meme derisi dedaha az duyarlı olabilir. Ancak, zamanla bazı duyular gerigelebilir.

http://bianet.org/resim/olcekle/18542/490/326

Az sayıda kadın,mastektomi sonrasındagöğüste kronik ağrıhissederler. Cinsel ilişkisırasında bu bölgelerinyastıkla desteklenmesiyararlı olabilir. http://www.ntv.com.tr/arsiv/id/25447684/

Bazıları kendilerini izole edilmiş hissedebilir. Ayrıca kemoterapi, tedavi edilmesi gereken bir durum olan erken menopoza yol açabilir. Cinsel sorunlar da yaşanabilir. Bu kadınlar, genç meme kanseri hastalarına yönelik danışma ve destek gruplarından yararlanabilirler.

Yapılan çalışmalarda genç kadınların meme kanseri ve tedavisine bağlı stresten daha çok etkilendikleri görülmüştür.

http://formsante.com.tr/images/stories/saglik/10-2011/ekim-2011-saglik-2-resim-1.jpg

Hastanın beden imajı,bedenini nasıl algıladığı konusunda konuşulmalı hastanın kendini ifade etmesi konusunda cesaretlendirilmelidir.

Hemşirelik Bakımı

Kemoterapi ve radyoterapi vaginal kuruluğa neden olacağı için cinsel ilişki zorlaşacaktır. Tedavide de bulunan hormon replasmanına başlanması bu durumun düzelmesini sağlayacaktır.

Meme protezleri ya da günlük olarak kullanılan sütyenlerin içi doldurularak doğal görünün kazandırılabilir. Hastanın kendine güveni sağlanmış olur.

İleostomi, kolostomi, ürostomi gibi özellikli ameliyatlar hastanın yaşam kalitesini etkilemektedir.

Gastrointestinal Cerrahi Sonrası Gelişen Cinsel Sağlık Sorunları

Ostominin kalıcı ve geçici olmasına bakılmaksızın

fiziksel, sosyal ve psikolojik alanlarda yaşam kalitesini olumsuz etkilediği, yaygın

şekilde depresyon ve anksiyeteye yol açtığı

bulunmuştur.http://loveyourstoma.weebly.com/uploads/2/3/4/8/23484342/2341784_orig.jpg

Bireyler cinsel sorunların yanı sıra cinsel ilişki sırasında torbanın açılması, dışkı sızıntısı ve koku olması gibi korku ve endişeler de yaşayabilmektedirler.

Stoma açılması ile meydana gelen fiziksel görünümdeki değişiklikler nedeniyle bireyler çekiciliklerinin azaldığını hissedebilmekte, cinsel yönden yetersizlik duygusu yaşayabilmekte ve stoma bakım ürünlerinin vücutlarını çirkin ve biçimsiz gösterdiğini düşünebilmektedirler.

http://bowelcancerawarenessuk.org/wp-

content/uploads/2014/03/stoma_-__one_year_after_surgery-

300x225.jpg

Hastaların beden imajları ile ilgili kaygıları cinselliği de saf dışı bırakmalarına neden olmaktadır.

Ostomi cerrahisi planlandığı zaman birey, kadın ya da erkek olsun anksiyete, korku, beden imajı kaybı ve depresyon gibi çeşitli duygu durumu içerisine girmektedir.

http://www.arkitera.com/UserFiles/Image/news/art/news/2007/temmuz/genc.jpg

Ameliyat öncesi danışma; hastalık, iş durumu, fizikselaktiviteler, cinsel yaşam, finansal kaygı, ostomimalzemelerinin değerlendirilmesi için fırsat sağlar.Ostomi hemşiresinin bu alanlarda bireyin eğitiminitamamlaması gerekir.

Hemşirelik Bakımı

Ostomi bakım hemşiresi, ameliyat öncesi ve ameliyat sonrası hastaların ve hasta yakınlarının anksiyetesiniazaltma, emosyonel destek sağlama, olası psikiyatrik problemlerin erken tanısı ve psikiyatri konsültasyonunun sağlanmasına yönelik girişimleri ile ostomili bireylerin yaşam kalitelerini arttırabilmektedir.

http://iblog.milliyet.com.tr/imgroot/blogv7/Blog333/2011/09/12/40/209316-3-4-3cfd6.jpg

Postpartum dönemde cinsel fonksiyonu etkileyen en

önemli hormonlar; östrojen, progestron, prolaktin,

oksitosin ve androjenlerdir. Laktasyon ve yüksek

prolaktin düzeyi ve menstruel siklusu baskıladığı için

emziren kadınlarda östrojen ve progesteron düzeyi

düşük kalır.

Kadın Hastalıkları Ameliyatlarından Sonra Gelişen Cinsel Sağlık Sorunları

Östrojenin uzun süre düşük seviyede olması vajinal epitelyum atrofisi, uyarılma güçlüğü ve disparoniyeneden olabilir.

Östrojenin uzun süre düşük seviyede olması

menstruel siklusu baskıladığı için emziren kadınlarda

östrojen ve progesteron düzeyi düşük kalır.

https://liveto110.com/wp-content/uploads/2012/10/Estrogen-Dominance-Syndrome1.jpg

Lohusa 40. gün kontrolünden sonra cinsel ilişkiye girebilir. Ancak emzirmeye devam ettiği için hormonaldeğişiklikler cinsel isteksizliğe neden olabilir.

http://zkdch.gov.tr/upload/galeri/130365105804150856.jpg

Total abdominal histerektomi, salfingooferektomi gibi ameliyatlardan sonra ise hastanın kadınlık organının vücudundan alınmış olması, artık kadın olmadığı düşüncesine sürüklemektedir. Bu durum kadınların aile içi, sosyal ve mesleki yaşantısını, cinsel yaşamını, fiziksel ve psikolojik yönden etkiler.

https://encrypted-

tbn1.gstatic.com/images?q=tbn:ANd9GcRoIHmuO_o4gyxoe0YSrOn0DxRe2IX2Vus4nEpdEU-

72_zRapgV

http://junoastrology.files.wordpress.com/2013/02/womaninpeace.jpg?w=500&h=500

Aynı zamanda yumurtalıklarında çıkarılması hormonaldeğişikliklere neden olacağından vaginal kuruluk, cinsel isteksizlik, uyarılma problemleri gibi durumlara neden olacaktır.

Ameliyat öncesi ve sonrasında eğitimleri tamamlanmalıdır.

Hormon replasmanı tedavisi başlanmalı ve cerrahi menapoz etkileri azaltılmalıdır.

Vaginal kuruluk için östrojen içeren kremler önerilebilir.

Hemşirelik Bakımı

Kaynaklar;

1. Ameliyat Sonrası Yapılacaklar. http://www. beyincerrahisi.org/TR 706, Erişim Tarihi: 28.05.2015.

2. Çamcı G, Can G. Miyokard infarktüsü sonrası kadınlarda cinsel yaşam. F.N. Hem. Dergisi 2014; 22(2): 114-119.

3. Vural F, Erol F. Ostomili hastalarda yaşam kalitesi nasıl yükseltilir? Dokuz Eylül Üniversitesi Elektronik Dergisi2013; 6 (1): 34-39.

4. Ayaz S. Stomalı bireylerin cinsel sorunlarının değerlendirilmesinde PLISSIT modelinin kullanımı. AnadoluHemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi 2014; 17(1): 59 - 63.

5. Cinsel Eğitim Tedavi Ve Araştırma Derneği. http://www.cetad.org.tr, Erişim Tarihi: 28.05.2015.

6. Kanserle Yaşamak. http://www.kanserleyasamak.org/genel_bilgiler, Erişim Tarihi: 23.05.2015.

7. Akyolcu N. Meme kanserinde cerrahi girişim sonrası cinsel yaşam. Meme Sağlığı Dergisi 2008; 4(2): 77-83.

8. Total Kalça Protezi Olacak Hasta Kılavuzu.http://www.nisantasiortopedigrubu.com/Statics/doc/total_kalca_protezi.pdf, Erişim Tarihi: 10.06.2015.

9. Kılıç M, Apay ES, Kızılkaya Beji N. Pelvik organ prolapsusu sonucu gelişen cinsel fonksiyon bozuklukları vehemşirelik yaklaşımı. İ.Ü.F.N. Hem. Dergisi 2011; 19(3): 194-202.

10. Özcan H. Açık Kalp Ameliyatı Sonrası Hemşireler Tarafından Verilen Taburculuk Eğitiminin HastalarTarafından Kullanılma Oranları. Trakya Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Hemşirelik anabilim Dalı YüksekLisans Tezi, 2008 (Tez Danışmanı: Yrd. Doç. Dr. Ümmü Yıldız Fındık).http://193.255.140.18/Tez/0069772/METIN.pdf, Erişim Tarihi: 23.06.2015.

11. Bostancı Daştan N, Buzlu S. Meme kanseri hastalarında maneviyatın etkileri ve manevi bakım. MaltepeÜniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, 2010; 3(1): 73-78.

12. Şahin N. Kadınlarda postpartum dönemde cinsel yaşam. Zeynep Kamil Tıp Bülteni 2009; 40(3): 125-130.

http://3.bp.blogspot.com/-

iEIfMj44LcE/VL4_iBlXgsI/AAAAAAAAHZ8/VTJbwm7tyOQ/s1600/UMUT%2BETT%C4%B0Mama

BEKLEMED%C4%B0M%2B2.jpg