amaÇ, ders ve yÖntem olarak yaratici dramaokul öncesi eğitim programı çocukların...

ÜNİTE

1

AMAÇ, DERS VE YÖNTEM OLARAK YARATICI DRAMA

ÇOCUK VE DRAMA

Doç.Dr.

Özlem KAF

HEDE

FLER

•Bu üniteyi çalıştıktan sonra;•Eğitim, öğrenme, öğretme ve

eğitim programları kavramlarını açıklayabilecek,

•Yaratıcı dramanın ne olduğunu anlayabilecek,

•Yaratıcı dramanın önemini kavrayabilecek,

•Yaratıcı dramanın boyutlarını öğrenebileceksiniz.

İÇİN

DEKİ

LER

• Eğitim, Öğrenme, Öğretim ve Eğitim Programı

• Yaratıcı Drama• Yaratıcı Dramanın Önemi• Yaratıcı Dramanın Boyutları

• Disiplin Olarak Yaratıcı Drama

• Sanatta Yaratıcı Drama• Yöntem Olarak Yaratıcı

Drama

© Bu ünitenin tüm yayın hakları Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi’ne aittir. Yazılı izin alınmadan ünitenin tümünün veya bir kısmının elektronik, mekanik ya da fotokopi yoluyla basımı, yayımı, çoğaltımı ve dağıtımı yapılamaz.

Amaç, Ders Ve Yöntem Olarak Yaratıcı Drama

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 2

AMAÇ

, DER

S VE

YÖ

NTE

M O

LARA

K YA

RATI

CI D

RAM

AEğitim, Öğrenme, Öğretim

Ve Eğitim Programı

Yaratıcı Dramanın Önemi

Yaratıcı Drama

Yaratıcı Dramanın Boyutları

Disiplin olarak yaratıcı drama

Sanatta yaratıcı drama

Yöntem olarak yaratıcı dramaı



GİRİŞ

Çağımızda çocukların bilim ve teknolojideki değişim ve gelişimle farklılaşan yaşama uyum sağlaması gerekmektedir. Bu uyum sağlama sürecinde eğitim kurumlarının amaçları ve işlevleri de farklılaşmaktadır. Bilgiyi olduğu gibi alan çocuklar yerine bilgiyi edinen, edinme yollarını bilen ve onları uygulayabilen, karar verebilen, problem çözebilen, eleştirel düşünebilen, üst düzey düşünme becerilerini edinmiş çocuklar yetiştirmek hedeflenmektedir.

Okul öncesi dönemde bilişsel olarak gelişen çocukların aynı zamanda sosyal,duyusal, motor ve dil becerilerinin de gelişmesi çocukları geleceğe hazırlaması bağlamında önemlidir. Çocukların bu tür gelişimlerine katkı sağlama sürecinde çocuklara uygulanan yöntemler gün geçtikçe çok daha fazla önem kazanmaktadır. Geleneksel eğitim anlayışında bütün roller öğretmende toplanmaktadır, eğitim programlarının merkezinde çocuk yer almamaktadır, dolayısıyla öğrenen etkin değildir. Ancak çağdaş eğitim anlayışında çocuk merkezde yer alır. Çocukların sadece bilişsel olarak değil duyuşsal, devinimsel ve sosyal alanlarda da gelişmesi çağdaş eğitimin hedefidir. Yeni durumlara uyum göstermek için çevresindekileri taklit eden, oyun oynama gereksinimini sona erdirmeyen “bireyi (çocuğu)” temel alır. Konu merkezli eğitimden farkı ise eğitimin çocukların oyunlar oynaması ile ilgili bir süreç olarak görülmesidir (Bolton,1985; akt.,Üstündağ, 1994).

Son dönemlerde gittikçe önemi ve etkililiği üzerinde durulan yaratıcı drama, çocuğu merkeze alan yöntemlerin başında gelmektedir. Bu bölümde öncelikle öğrenme, eğitim, öğretim ve eğitim programları kavramları açıklanacak; daha sonra da yaratıcı dramanın ne olduğu, yaratıcı dramanın önemi ve yaratıcı dramanın boyutlarına değinilecektir.

EĞİTİM, ÖĞRENME, ÖĞRETİM VE EĞİTİM PROGRAMI Eğitim bireyin davranışlarında kendi yaşantısı yoluyla ve kasıtlı olarak

istendik değişme meydana getirme süreci (Ertürk,1994) olarak tanımlanmaktadır. Bu davranış değişikliğinin meydana gelmesi ise öğrenme ile sonuçlanmaktadır. Öğrenme özelliği ve kapasitesi, insanları diğer canlılardan ayıran en önemli özelliklerinden biridir. Öğrenmenin sadece bilgi ve becerinin kazanımıyla ilgili olmayıp aynı zamanda değer, tutum ve duyguların kazanımını da kapsadığını belirten Ormord (1990) öğrenmeyi deneyimler sonucu davranışlarda meydana gelen nispeten kalıcı izli değişiklikler olarak tanımlamaktadır. Öğrenme kısaca “bilgiyi algılama, kaydetme, hatırlama ve kullanma süreci” olarak da tanımlanmaktadır (Türkoğlu, Doğanay & Yıldırım, 1996). Farklı tanımlamalar yapılmakla birlikte öğrenme, yaşamları boyunca çevreleriyle sürekli etkileşim içinde bulunan bireylerde davranış değişikliği meydana gelmesi şeklinde ifade edilebilir.

Eğitim kısaca davranış değiştirme, öğrenme davranış değişikliği

sürecidir.



Öğrenmenin nasıl oluştuğunu açıklamaya çalışan öğrenme kuramları, davranışçı ve bilişsel öğrenme kuramları olmak üzere iki grupta ele alınabilir. Davranışçı öğrenme kuramları, öğrenmenin uyarıcı ile davranış arasında bağ kurduğunu ve pekiştireçler yardımıyla elde edildiğini vurgulamaktadır. Ancak bilişsel öğrenme kuramcıları, insan davranışlarını sadece “uyarıcı-davranış” arasındaki döngü olarak açıklamanın yetersiz kalacağını ifade etmektedirler. Öğrenmenin bütün zihinsel araçlarımızı kullanarak çevremizdeki olay ve durumlara anlam vermeye çalıştığımız zaman meydana geldiğini belirtmektedirler (Ormord, 1990). Bilişselciler ve davranışçılar, öğrenmenin hem çevresel hem de bireyle/çocukla ilgili içsel etkenler sonucu oluştuğu konusunda görüş birliği içindedirler. Ayrıldıkları noktalardan ilki davranışçıların çevreyi, bilişselcilerin de öğrenciyi temel almasıdır. İki görüşü birbirinden ayıran diğer nokta ise öğrenmenin gerçekleştiği süreç ile ilgilidir. Davranışçılara göre öğrenme sürecinde öğrenen (çocuk) pasif, bilişselcilere göre etkindir. Diğer bir ifadeyle çocuklar bilişsel kurama göre bilgiyi kendilerine has, etkin bir şekilde sürece katılarak edinirler (Açıkgöz,1996). Son yıllarda bilişsel öğrenme kuramları içinde sıkça adı geçen yapılandırmacı öğrenme kuramı, eğitim-öğretim süreçlerinde de etkisini göstermektedir. Yapılandırmacı öğrenmenin temelinde çocukların etkin bir şekilde sürece katılıp bilgiyi alması, yorumlaması ve ön bilgilerine göre yeniden düzenlemesi inancı vardır. Bilginin oluşturulması, yorumlanması ve yeniden oluşturulması sürecinde çocukların yaşadıkları çevre, sahip oldukları duygu ve düşünceler önemlidir. Gerçek yaşamla iç içe öğrenmenin gerçekleştiği yapılandırmacı öğrenmede çocuklar aktif olmaktadır. Çocukların sahip olduğu davranışlar, bireysel olarak bilgiyi anlayıp yorumlamalarına bağlı oluşur ve gelişir (Yanpar, 2009).

Öğrenmenin oluşmasında, yapılan öğretim önemli rol oynar. Öğretim, “öğrenme etkinliklerinin seçilmiş, kontrollü bir çevrede planlı şekilde yürütülmesi” olarak açıklanabilir. Fidan (1985) öğretmenin çocukların öğrenmesini kolaylaştırarak onlara rehberlik etme, çocukların öğrenme sürecine katılımını sağlama ve çocukları sürekli güdüleme ile sorumlu olduğunu belirtmektedir. Özçelik (1989) ise “öğretme-öğrenme sürecinin etkililiğini artırmada çok güçlü bir yeri olan katılma için bu sürecin çocukların etkin katılımını özendirecek bir şekilde planlanıp işletilmesi ve süreçte bu katılmanın kolaylaştırılması gerektiğini” vurgulamaktadır. Eğitim, öğretim ve öğrenme kavramlarının okullarda etkili bir şekilde sonuca ulaşması için okullarda yapılan etkinliklerin organize bir şekilde gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Burada okul öncesi eğitim kurumlarından yükseköğretim kurumlarına kadar uygulamaya konulan eğitim programları devreye girmektedir.

Örn

ek •Babanın çocuğa bisiklet kullanabilmesi için kasıtlı bir şekilde etkide bulunması eğitim, çocuğun bisikleti kullanması öğrenmeye örnek verilebilir.

Öğrenme kuramlarını davranışçı ve

bilişselciler olmak üzere iki grupta ele alabiliriz.



Bobbit (2017), eğitim programını “çocukların ve gençlerin yetişkinlik dönemini oluşturan işleri başarıyla gerçekleştirme ve her açıdan yetişkin kişiler olmaları için gereken becerileri geliştirmeleri yoluyla yapmaları ve deneyimlemeleri gereken bir dizi şey” olarak tanımlanmaktadır.

Okul öncesi eğitim programı çocukların zenginleştirilmiş öğrenme deneyimleri sağlanarak sağlıklı büyümelerine katkı sağlamak; çocukların tüm gelişim alanlarını mümkün olduğunca geliştirmek; bilişsel, duyuşsal, devinimsel ve sosyal alanlarda en üst düzeye ulaşmasını sağlamak; öz bakım becerilerini geliştirmek ve ilkokula hazırlamak amacıyla geliştirilmiştir. Okul öncesi eğitim programı, çocukların gelişimlerini desteklemenin yanı sıra yetersizlikleri önlemek amacıyla destekleyici ve önleyici boyutlar dikkate alınarak oluşturulmuştur. Bu amaçla oluşturulan ve şu an yürürlükte olan okul öncesi eğitim programında Türkçe, sanat, müzik, hareket, oyun, fen, matematik, okuma yazmaya hazırlık ve alan gezilerinin yanında drama etkinliklerinin de ayrı bir etkinlik alanı olarak yer aldığını görülmektedir (MEB, 2013). Böylelikle çocukların tüm gelişim özelliklerini en üst seviyeye çıkarmak için program içerisinde de yerini alan yaratıcı drama etkinlikleri, çocukların sürece katılımını sağlamada önemli bir yer tutmaktadır.

YARATICI DRAMA Çocukların tüm gelişim alanlarına katkı sağlayan, hemen her yaş grubuna

uygun olarak her mekanda bir öğretmen/yaratıcı drama eğitmeni rehberliğinde uygulanabilen bir yöntem olan yaratıcı drama nedir, nasıl tanımlanmaktadır?

San (1996) yaratıcı dramayı “doğaçlama, rol oynama vb. tiyatro ya da drama tekniklerinden yararlanılarak bir grup çalışması içinde, bireylerin bir yaşantıyı, bir olayı, bir fikri, bir eğitim ünitesini, kimi zaman da bir soyut kavramı ya da davranışı, eski bilişsel örüntülerin yeniden düzenlenmesi yoluyla ve gözlem, deneyim, duygu ve yaşantıların gözden geçirildiği ‘oyunsu’ süreçlerde anlamlandırılması, canlandırılması” şeklinde tanımlamaktadır. Adıgüzel (2006) yaratıcı dramayı herhangi bir konuyu, doğaçlama, rol oynama gibi tekniklerden yararlanarak, bir grupla ve grup üyelerinin yaşantılarından yola çıkarak canlandırmalar yapmak olarak tanımlamaktadır. Köksal Akyol (2003) ise yaratıcı dramayı, “çocukların hayal güçlerini kullanmalarına olanak veren ve hayal ettiklerini canlandırarak, gerçek ya da hayal ürünü yaşantılarını süreçte dışa vurmalarını sağlayabilen, öğretmenlerin rehberliğinde gerçekleştirilen bir etkinlik” olarak tanımlamaktadır.

Yaratıcı drama tıpkı çocuk oyunlarındaki gibi çocuklar tarafından ciddiye alınarak yapılır. Yaratıcı drama oyunlarında çocuklar tarafından bu ciddiyetle ortaya konulanlar, o an ilk kez vardır. Yapılanların doğrusu yanlışı olmamakla birlikte, üzerinde konuşulduğunda farklı şekillerde tekrar denemeler yapılabilir (San, 1996). Yaratıcı dramada çocuklar, hayal güçlerini de kullanarak kazanımlara uygun şekilde kendilerini bir başka duruma uydurur, bir başkasının kişiliğine bürünür ya da sınıf dışında bir ortamdaymış gibi davranırlar. Yani yaratıcı drama, çocukların kendisini ya da başka bir kimseyi hayali bir durumda canlandırmasıdır (Holden,1981;Akt.,Aynal,1989,s.16).

Okul öncesi eğitim programında Türkçe,

sanat, müzik, hareket, oyun, fen, matematik,

okuma yazmaya hazırlık, alan gezileri, drama etkinlikleri yer

alır.



Tanımlardan yola çıkarak yaratıcı dramanın öğretmen, grup, mekan ve konu-tema olmak üzere dört temel bileşeninden söz etmek mümkündür. Öğretmen yaratıcı drama sürecini planlayan, uygulayan ve değerlendiren kişi olarak süreçte yerini alır. Öğretmen hazırladığı yaratıcı drama çalışmalarını yürütebileceği bir grup çocuğa ve onların yaşantılarına, deneyimlerine gereksinim duyar. Bu sürecin gerçekleşebileceği bir ortam gerekir ki bu sınıfla sınırlı değildir., Öğretmenin kazanımlarını gerçekleştirmek üzere öğretmeni, çocuğu ve mekanı süreçte bir araya getirecek bir konu-temaya gereksinimi vardır (Adıgüzel, 2018). Yaratıcı dramanın bu dört temel bileşeni ile ilgili ayrıntılı bilgiye Bölüm 6’dan ulaşabilirsiniz.

YARATICI DRAMANIN ÖNEMİ Yaratıcı dramanın çocuklara yaratıcı oyunlar yoluyla önemli değerler

kazandırabileceğine ilişkin öğretmenler arasında genel bir görüş birliği vardır. Çocukların yaşlarına, kendine özgü durumlarına ve öğretmen/yaratıcı drama eğitmeninin yönetimine bağlı olarak bu değerler değişebilir (McCaslin,1984). Yaratıcı drama sürecinde çocukların her alanda birçok özelliği gelişir. Yaratıcı drama, çocukların konuşma becerilerinin süreçte işe koşulması ile birlikte kendilerini ifade etmeleri ve hayal güçlerini geliştirmeleri için ortam sunar. Sanatsal, sosyal, bilişsel farkındalık kazandıran yaratıcı drama süreci çocukların konuşmalarının daha akıcı olmasına; kendilerini daha iyi tanımalarına; öz saygı geliştirmelerine; düşüncelerini, duygularını, korkularını, kaygılarını açığa çıkarmalarına; kendine güven ve kendini disipline etme gibi özellikler kazanmalarına katkı sağlamaktadır. Çocukların gruptaki diğer arkadaşlarıyla etkileşim ve işbirliği içerisinde öğrenme, daha planlı düşünme ve düşüncelerini organize etme gibi özelliklerinin gelişmesini de sağlar. Bu süreç ayrıca çocukların fiziksel koordinasyonunun gelişmesine yardımcı olurken (örneğin uçan kuşları taklit etmek, dörtnala at gibi koşmak ya da örümcek gibi gitmek) gerçek hayatta karşılaşabilecekleri sorunların farkına varmalarına ve ahlaki gelişimlerine de olumlu katkılar sunar. Böylece çocukları duygusal olgunlaşmaları yoluyla daha sonraki yaşamlarına da hazırlamaktadır (Scher & Verrall,1975; Szecsi, 2008).

Yaratıcı dramanın sağladığı en önemli yararlardan biri bireyin kendini ve gruptaki diğer bireyleri tüm yönleri ile tanımasına yardımcı olmasıdır. Levent (1993) benzer şekilde, yaratıcı drama ile çocukların kendilerini daha iyi ifade ettiğini, karar verme ve yaratıcı olma gibi becerilerinin geliştiğini ifade etmektedir. Ayrıca süreç sonunda çocukların araştıran ve dolayısıyla kendilerini geliştiren bir kişilik kazanacaklarını vurgulamaktadır.

Beş altı yaş çocukları daha fazla fiziksel etkinlik ve daha fazla hareket özgürlüğünden hoşlanırlar ve buna gereksinim duyarlar (McCaslin,1984). Dramatik oyunlar oynama, çocukların gelişiminin içgüdüsel bir parçasıdır. Çocuklar okula başlamadan önce dramatik oyunlar oynarlar ve oynadıkları bu oyunlardaki deneyimleri yoluyla pek çok şeyi öğrenirler. Dramatik oyun dramanın sağladığı temel becerilerin çoğunu kullanan, uygulayan ve geliştiren aktif bir öğrenme aracıdır.

Yaratıcı dramanın öğretmen/lider, grup, mekan ve konu-tema

olmak üzere dört temel bileşeni vardır.



Çocuklar dramatik oyunlarda üstlendikleri rollerde, gerçek yaşam deneyimlerine ve yaşadıkları kaygılara bağlı olarak hayali durumlar kurarlar (Baldwin & Hendy,1996).

Eğitimde yaratıcı dramaya yer vermenin faydalarından biri de, çocukların kendi özelliklerini geliştirmesine, arkadaşlarıyla birlikte çalışma ve üzerine düşen sorumlulukları yerine getirmesine olanak sağlamasıdır (Üstündağ,1994). Küçük yaşlardan başlayarak çocukların drama çalışmalarına katılmaları onların bilişsel, duyuşsal, sosyal ve özbakım becerilerinin gelişimi açısından önemlidir (Aral, Köksal Akyol, Can, Yaşar, 2007).

Yaratıcı dramanın çocukların gelişimine yukarıda vurgulanan katkılarının yanı sıra;

• farklı çevrelerde sosyal farkındalık geliştirmede, • duygularını sağlıklı bir şekilde açığa çıkarmada, • daha iyi konuşma alışkanlıkları geliştirmede, • edebi eserler ile ilgili deneyim edinmede, • tiyatro sanatı ile ilgili bilgi edinmede ve • özel gereksinimi olan çocuklar için fırsatlar yaratmada önemli rol oynar

(McCaslin,1984). Yaratıcı dramanın çocukların gelişimine etkisi ile ilgili ayrıntılı bilgiye Bölüm 2’den ulaşabilirsiniz.

YARATICI DRAMANIN BOYUTLARI

Yaratıcı drama etkinlikleri, çocukların bireysel özelliklerini ve farklılıklarını keşfetme ve geliştirmelerine fırsat verirken gruptaki arkadaşlarını tanıma ve onlarla işbirliği yapmalarına da olanak veren bir disiplin, bir öğretim yöntemi ve bir sanat eğitimi alanıdır (Üstündağ, 1996). Şekil 1.1.’de yaratıcı dramanın boyutları sunulmuştur. Şeklin ardından yaratıcı dramanın boyutları ayrı başlıklar altında ele alınarak açıklanmıştır.

Bire

ysel

Et

kinl

ik • Siz de yaratıcı dramanın gelişim alanları açısından sağladıklarına ilişkin uygulama örneklerini araştırıp inceleyiniz.

Yaratıcı dramanın disiplin, sanat ve

yöntem olmak üzere üç boyutu vardır.



Şekil 1.1. Yaratıcı Dramanın Boyutları

Disiplin Olarak Yaratıcı Drama

Yetişkinlerle birlikte dünyayı paylaşan çocuklar için eğitmenlerin yapması gereken, onların dünyayı algılamaları ve anlamlandırmaları yönünde çevreleri, diğerleri ve kendileriyle etkileşim ve iletişime girmeleri için olanaklar, ortamlar hazırlamaktır (San, 1990). Yaratıcı drama doğası gereği küçük çocuklara tüm alanlarını geliştirmek için etkili araçlar (ortamlar) sunar.

Çocukların çok yönlü bir şekilde yetişmelerine ve gelişmelerine olanak tanıyan yaratıcı drama etkinlikleri kuramsal temeli, tarihi, yöntem ve yaklaşımları ile kendine özgü terminolojiye sahip bağımsız bir disiplindir. Disiplin olarak drama, yaşamla ilgili ne varsa onunla ilişkilidir. Dramatik durumları fark ederek yorumlayabilen çocuk, yaşamı ile ilgili yorumu da yapma konusunda gelişecektir. Müzikten resme, danstan sinemaya, edebiyattan fotoğrafa dramatik olanı görüp bireysel yaşamında daha yaratıcı çözümler ve farkındalıklar üretecektir (Akar, Vural & Somers, 2011). Başka bir ifadeyle yaratıcı drama başlı başına kendi amaçları, içeriği, öğrenme öğretme süreci ve değerlendirme boyutu olan bir etkinlik alanıdır. Bu boyutuyla, hem diğer disiplinlerin amaçlarına yanıt ararken hem de kendi içeriğine uygun olarak çatışma durumlarını çözmeye çalışır. Etkinlik olarak yaratıcı drama, estetik bir eğitim sürecini de barındırır (Adıgüzel, 2018,s.131). Tüm yönleri ile çocuğun gelişimine katkı sağlamak amacıyla okul öncesi programında yer alan kazanımların ele alınarak drama etkinliklerinin planlanması, uygulanması ve değerlendirilmesi yaratıcı dramanın disiplin boyutu içerisinde değerlendirilebilir.

Yaratıcı Dramanın Boyutları

Disiplin

Sanat

Yöntem

Yaratıcı drama başlı başına kendi amaçları,

içeriği, öğrenme öğretme süreci ve

değerlendirme boyutları olan bir

disiplindir.



Sanatta Yaratıcı Drama

Sanat bir duygu, düşünce ve tasarımın bireyleri etkileyen anlatımıdır; insan ya da toplumun bilinçli ya da bilinçsiz estetik bir biçimde yeniden yorumlanmasıdır (Çakır İlhan , Okvuran & Adıgüzel, 2004). İçinde yaşanılan toplumun kültür varlıklarından, sanat yapılarından ve doğal güzelliklerinden tat almak için sanatı öğrenmek, anlamak gerekir (Kırışoğlu1991).Yaratıcı drama insanların birlikte yaşadığı dünya üzerindeki sosyal durumlara ilişkin sorgulama, değerlendirme ve inceleme yapmasını sağlayan bir sanat formudur (Davis, 2018). Örneğin ele alınan sosyal durumu canlandırırken çocuklar ele alınan durum üzerinde düşünür, sorular sorar ya da çıkarımlarda bulunur.

Yaratıcı drama ile sanat hep içe içedir ve olmak durumundadır. Yaratıcı drama çalışmaları resim, müzik, edebiyat, fotoğraf gibi pek çok sanat dalını araç olarak kullanılırken aynı zamanda da katılımcıların sanatla tanışması, farkındalık kazanması, sanatı anlamasına da katkı sağlanmış olur. Bu süreçte çocuklarda zamanla estetik duygusu gelişir. Böylelikle sanatı bilinçli tüketebilen bireylerin yetişmesinde yaratıcı drama önemli rol oynar (Çakır İlhan, Okvuran & Adıgüzel, 2004).

Yaratıcı drama sürecinde çocuklar öğrenme sürecinin merkezindedir, kendini sözlü ya da sözsüz olarak ifade edebilir. Çocuklar kendilerini imgesel düşünme gücünü özgürce kullanacağı bir ortamın içinde bulur. Yaratıcı drama etkinliklerinde öğretmen resim, müzik, heykel, tiyatro, dans-devinim ve yazılı-sözlü edebi sanat ürünlerini dramatik kurgunun çıkış noktası olarak kullanabilir ya da çocuklardan drama süreci içerisinde veya sonunda kendi sanat ürünlerini oluşturmasını isteyebilir. Böylelikle de çocuklar sosyal ve kültürel yönden gelişmiş olurlar. Resim, müzik, heykel, tiyatro, dans-devinim ve edebi metinler aracılığıyla da çocuklar kendilerine ve çevreye farkındalığı gelişen ve duyarlı, empati becerisi gelişmiş bir birey olur (Adıgüzel, 2018). Yaratıcı dramanın sanat boyutuna ilişkin ayrıntılı bilgi ve örneklere Bölüm 12 ve13’ ten ulaşabilirsiniz.

Öğretmenler/yaratıcı drama eğitmenleri sanatın farklı formlarını kullanarak eğitimsel amaçlarını daha iyi başarma şansına sahiptirler. Öğretmenler/Yaratıcı drama eğitmenleri çocukların kendi dramatik etkinliklerine hizmet edecek şekilde tiyatroyu nasıl kullanacağını ve tiyatro sunumu için gerekenleri bilerek dramayı nasıl kullanacağını bilen kişidir (Morgan & Saxton,1995). Tüm sanatlarla uygulanan drama çalışmaları katılımcıyı bilişsel, duyuşsal, fiziksel, sözel ve sosyal olarak tamamen içine alan bir süreçtir. Çocuklar oyuncular gibi diğerlerinin rolünü üstlenir ve problemleri öğrenir, daha duyarlı olurlar ve kendilerinden farklı kişilere değer verirler. Aynı zamanda toplumsal bir sanat olan drama sürecinde işbirliği ile çalışmayı , bütün içinde her çocuğun gerekli olduğunu öğrenirler (McCaslin, 1984).

Yaratıcı drama, çocuğun yaşamla ilgili tüm alanlarda oynanan roller aracılığıyla rahat ve özgür bir şekilde sürece katılmasına olanak verir. Ayrıca çocuğa ayrıntılı bir sanat formu oluşturarak çok fazla katkı sağlar.

Öğretmenler sanatın farklı formlarını

kullanarak eğitimsel amaçlarını daha iyi

başarabilirler.



Yaratıcı drama aslında özel bir donanım, atölye ve sahneye gereksinim duymaz. Gereksinim duyulan şey sadece zaman, mekân, istekli ve iyi hazırlanmış bir drama lideri yani öğretmendir. Çoğu öğretmen, tiyatroda olduğu gibi özel efektlere veya donanımlı bir sahneye gereksinim duymaksızın drama etkinliklerini herhangi bir yerde gerçekleştirebilir (McCaslin, 1984).

Adıgüzel’in (2018) Slade’den (1954) aktardığına göre çocuklarla yapılan yaratıcı drama çalışmaları başlı başına bir sanat formudur ve programda yer alması gereken bir etkinlik alanıdır. Slade’e göre yaratıcı dramada canlandırmalarda ortaya çıkan sonuçtan daha çok canlandırmaların planlandığı süreç önemlidir. Özellikle çocuklardan bir gösteri çıkarmalarını beklemenin çocuklar üzerinde olumsuz sonuçlara neden olabileceğini vurgulamaktadır. Çünkü gösteriler için çocukların hazırlanma süreci uzun, stresli ve yorucu geçmektedir. Ayrıca gösteriye çıkarak hata yapmaksızın süreci tamamlaması için öğretmen ya da ebeveyn tarafından yapılan zorlamalar, çocuğun kendisinin bireysel olarak yaşadığı baskılar çocuğun kaygısını oldukça artırabilmektedir. Gösteri sırasında yaşanabilecek olumsuz bir durumla ilgili olarak çocukların yaşayabileceği utanç, kaygı ya da ağlama gibi tepkiler de çocuklar üzerinde olumsuz sonuçlar oluşturabilmektedir (Pedagoji Derneği,2017).

Yöntem Olarak Yaratıcı Drama

Yöntem, genel olarak hedefe ulaşmak için önceden belirlenen ve izlenecek yol olarak tanımlanmaktadır (Demirel,2006). Yöntemle, “belli öğretme teknikleri ve araçları kullanılarak öğretmen ve çocukların etkinliklerinin bir plana göre düzenlenmesi ve yürütülmesi amaçlanır” (Fidan,1985). Böylelikle istenilen davranışlar çocuklara kolayca kazandırılabilir. Başka bir deyişle öğretim yöntemi iyi seçilirse çocuklar kısa zamanda birçok kazanım elde edebilirler. İyi seçilmiş bir yöntemle çok yönlü öğrenme sağlanabilir. Böylece kazanım ve göstergelerin uygun öğretim yönteminin işe koşulmasıyla gerçekleşebileceğini söylemek doğru olur. Buna ek olarak ele alınacak kazanımlarla işe koşulacak yöntemler (amaçlar ve araçlar) birbirinden ayrı düşünülemez.

Öğretmenlerin bazı yeterliliklere sahip olma zorunlulukları vardır. Örneğin; etkili öğretim yöntem ve teknikleri kullanma, çocukları öğrenme sürecinde destekleme ve motive etme, süreçte olup biteni kontrol etme ve rehberlik etme, süreç sonunda etkili bir değerlendirme yapma gibi (Guild & Garger, 1991). Bu nedenle okul öncesi öğretmenlerinin diğer tüm kademelerde görev yapan tüm öğretmenler gibi çok zengin öğretim yöntemleri bilgisine sahip olması gerekmektedir. Yaratıcı drama yöntemi de etkili yöntemlerden biri olarak karşımıza çıkmaktadır.

Yaratıcı drama yöntemini kullanan öğretmenler, yaratıcı dramanın bir konunun çalışılmasında çocukların ilgisini çeken değerli bir araç olduğunu anlar. Öğretmenler yaratıcı dramayı çok farklı şekillerde kullanabilirler. Bazı öğretmenler çocuklarının okudukları öykülerden kısa oyunlar oluşturarak doğaçlamalar yapmalarına izin verebilirler.

Yaratıcı drama okul öncesi eğitimde yer

alan tüm etkinlik alanlarında yöntem

olarak işe koşulabilir.



Yaratıcı drama sürecinde bazı öğretmenler yazılı metinler kullanırken bazı öğretmenler kullanmayabilir (George, 2000). Çocuklar bir hikâyeyi dramatize etme ya da bir oyunu geliştirme yerine, eldeki konunun dramatik bir anında kendileri bir proje üreterek (örneğin maden faciası, bir grev, altın arama çalışmaları, bir seçim) konu hakkında daha fazla inceleme ve öğrenmeye gidebilirler. Bu süreçte çocuklar, üzerinde çalıştıkları durumlardaki kişiler olur ve rol oynarlar. Öğretmen gerekli materyalleri getirir, çalışmaya yönergeleri ile yön verir yani rehberlik eder ve canlandırmada rol bile alabilir (McCaslin, 1984). Yaratıcı drama yöntem olarak kullanıldığında, yaratıcı drama sürecinde kullanılan teknikler işe koşulur (Bölüm 11’de ayrıntılı bir şekilde açıklanacaktır).

Okul öncesi eğitim programında drama etkinliklerinin yanında Türkçe, sanat, müzik, hareket, oyun, fen, matematik, okuma yazmaya hazırlık ve alan gezileri de etkinlik alanı olarak yer almaktadır (MEB, 2013). Okul öncesi öğretmeni, bu etkinlik alanları içerisinde ele aldığı kazanımların gerçekleştirilme sürecinde yaratıcı dramayı bir yöntem olarak kullanabilir.

Yaratıcı dramanın eğitimde kullanılması çocukların yaparak yaşayarak öğrenmesine olanak tanıyarak çocukların kendilerini gerçekleştirmesine ve üretken bir birey olmasına, sosyal becerilerinin gelişmesine, kısaca çocukların tüm gelişim alanlarına katkıda bulunmaktadır. Çocuklar için drama deneyimlerinin en etkili şekilde gerçekleşebilmesi için sürecin dikkatli planlaması, hazırlanması ve uygulanması gerekmektedir. Böylelikle çocukların yaratıcı drama sürecinden elde edecekleri kazanımlar da o kadar büyük olacaktır (Bowell & Heap, 2001).

Yaratıcı drama ister disiplin ister sanat isterse yöntem boyutu olarak kullanılsın üç aşamada gerçekleştirilir.

• Hazırlı-ısınma aşaması: Burada amaç çocukları motive ederek bilişsel, duyuşsal ve devinimsel olarak çocukları sürece hazırlamaktır. Çocukların kendilerini tanıma, gruptaki diğer arkadaşları tanıma, karşılıklı iletişim (önce ikili iletişim) kurma, ikili iletişimden giderek daha çok kişili iletişim ve etkileşime geçme, grup dinamiğinin doğması, etkileşim çalışmaları (anıların anlatılması gibi), canlandırma aşamasına geçme biçiminde süregelir (San,1996,s.155).

• Canlandırma: Bu aşamada doğaçlama, rol oynama gibi teknikler işe koşularak canlandırmalar yapılır. Doğaçlamada olaylar, durumlar ve bu durumlar içinde karakterler canlandırılmaktadır. Burada temel belirleyici, kazanımlara hayal gücüyle ulaşmaktır. Bunun nedeni doğaçlama anlarının çocukların iç ve dış dünyalarının neredeyse birleştiği anlar olmasıdır (Adıgüzel,1993). Diğer bir

Örn

ek

• Fen etkinlikleri içerisinde mevsimlerin özelliklerinin ya da Türkçe etkinliklerinde öykülerin başının veya sonunun canlandırılması yoluyla öğrenme fırsatları sağlanabilir.

Yaratıcı drama hazırlık, canlandırma ve

değerlendirme olarak üç aşamada

gerçekleştirilir.



ifadeyle Adıgüzel’in (1993) Uçar’dan aktardığına göre doğaçlama, yazılmış ya da kaydedilmiş değil o anda zihinde canlanan oynanarak yapılır. Doğaçlama sürecinde çocuklar başkalarının kimliklerine bürünerek çeşitli rolleri oynarlar. Özellikle bu aşamada doğaçlama, rol oynama, dramatik oyun, sözsüz canlandırma, donuk imge gibi birçok teknik kullanılır (Teknikler için Bölüm 11’e bakınız).

• Değerlendirme : Süreçte çocukların hem kendilerini hem de diğer çocukları, öğretmenin de kendini ve süreci gözden geçirebilmesine olanak veren değerlendirme aşaması yer almaktadır.

Özetle yaratıcı drama çalışmaları hazırlık-ısınma, canlandırma ve değerlendirme olmak üzere üç aşamada gerçekleştirilir. Bu üç aşama ile ilgili ayrıntılı bilgiye Bölüm 14’ten ulaşabilirsiniz.

Bire

ysel

Et

kinl

ik

• Siz de yaratıcı drama ile ilgili yapılmış bir planı ele alarak;• öncelikle hangi boyut için hazırlanmış bir plan olduğunu

belirleyiniz.• Plan yaratıcı dramanın üç aşamasını belirleyiniz.



Öze

t•AMAÇ, DERS VE YÖNTEM OLARAK YARATICI DRAMA •Okulöncesi dönemde bilişsel olarak gelişen çocukların aynı zamanda sosyal-

duyusal, motor ve dil becerilerinin de gelişmesi çocukları geleceğe hazırlaması bağlamında önemlidir. Çocukların bu tür gelişimlerine katkı sağlama sürecinde çocuklara uygulanan yöntemler gün geçtikçe çok daha fazla önem kazanmaktadır.

•EĞİTİM, ÖĞRENME, ÖĞRETİM VE EĞİTİM PROGRAMI•Eğitim bireyin davranışlarında kendi yaşantıları yoluyla istendik ve kasıtlı

davranış değişikliği meydana getirme süreci olarak tanımlanmaktadır. Öğrenme ise yaşantı yoluyla nispeten kalıcı izli davranış değişikliğidir. Bu davranış değişikliğinin oluşabilmesi için seçilmiş kontrollü çevrede yapılan planlı öğretme etkinlikleri ise öğretim olarak tanımlanmaktadır. Eğitim, öğrenme ve öğretimin gerçekleşebilmesi için öğretmenlere eğitim programları rehberlik eder.

•YARATICI DRAMA•Yaratıcı drama , herhangi bir konuyu, doğaçlama, rol oynama gibi

tekniklerden yararlanarak, bir grupla ve grup üyelerinin yaşantılarından yola çıkarak canlandırmalar yapmaktır.

•Yaratıcı dramanın öğretmen, grup, mekân ve konu-tema olmak üzere dört temel bileşeni vardır.

•YARATICI DRAMANIN ÖNEMİ• Yaratıcı drama sürecinde çocukların her alanda birçok özelliği gelişir. Yaratıcı

drama çocukların kendilerini ifade etmeleri ve hayal güçlerinin geliştirmeleri için ortam sunar. Sanatsal, sosyal, bilişsel farkındalık kazandıran yaratıcı drama süreci çocukların konuşmalarının daha akıcı olması, kendilerini daha iyi tanımaları, öz saygı geliştirmeleri, kendilerine güvenmeleri ve kendilerini disipline etmeleri gibi özellikler kazanmalarına katkı sağlamaktadır. Çocukların gruptaki diğer arkadaşlarıyla işbirliği içerisinde öğrenmeleri, daha planlı düşünme ve düşüncelerini organize etmesi gibi özelliklerinin gelişimine de yarar sağlar. Bu süreç ayrıca çocukların fiziksel koordinasyonun gelişmesine yardımcı olmakta, gerçek hayatta karşılaşabilecekleri sorunların farkına varmasına ve ahlak gelişimlerine de olumlu katkılar sunar. Böylece çocukların duygusal olgunlaşmalarına ve daha sonraki yaşamlarına da hazırlanmalarına katkı sağlamaktadır.

•YARATICI DRAMANIN BOYUTLARI•Yaratıcı drama nın disiplin, sanat ve yöntem olmak üzere üç boyutu vardır.•Disiplin Olarak Yaratıcı Drama•Yaratıcı drama, başlı başına kendi amaçları, içeriği, öğrenme öğretme süreci

ve değerlendirme boyutu olan bir etkinlik alanıdır. Bu boyutuyla, hem diğer disiplinlerin amaçlarına yanıt ararken hem de kendi içeriğine uygun olarak çatışma durumlarını çözmeye çalışır. Etkinlik olarak yaratıcı drama, estetik bir eğitim sürecini de barındırır . Tüm yönleri ile çocuğun gelişimine katkı sağlamak amacıyla, Okul Öncesi Programda yer alan kazanımların ele alınarak drama etkinliklerinin planlanması, uygulanması ve değerlendirilmesi yaratıcı dramanın disiplin boyutu içerisinde değerlendirilebilir.



Öze

t (de

vam

ı) •Sanatta Yaratıcı Drama•Çocuklar kendilerini imgesel düşünme gücünü özgürce kullanacağı bir

ortamın içinde bulur. Yaratıcı drama etkinliklerinde öğretmen, resim, müzik, heykel, tiyatro, dans-devinim ve yazılı-sözlü edebi sanat ürünlerini dramatik kurgunun başlangıç, çıkış noktası olarak kullanabilir ya da çocuklar drama süreci içerisinde veya sonunda kendi sanat ürünlerini oluşturmasını isteyebilir. Böylelikle de çocuklar sosyal ve kültürel yönden gelişmiş olurlar. Resim, müzik, heykel, tiyatro, dans-devinim ve edebi metinler aracılığıyla da çocuklar kendilerine ve çevreye farkındalığı gelişen ve duyarlı, empati becerisi gelişmiş bir birey olur

•Yöntem Olarak Yaratıcı Drama•Yaratıcı drama yöntemini kullanan öğretmenler yaratıcı dramanın bir

konunun çalışılmasında çocukların ilgisini çeken değerli bir araç olduğunu anlar. Öğretmenler yaratıcı dramayı çok farklı şekillerde kullanabilirler. Bazı öğretmenler çocuklara okudukları öykülerden yola çıkarak kendilerinin kısa oyunlar oluşturarak doğaçlamalar yapmalarına izin verebilirler. Yaratıcı drama sürecinde bazı öğretmenler yazılı metinler kullanırken bazı öğretmenler kullanmayabilir

•Yaratıcı drama hazırlık, canlandırma ve değerlendirme olmak üzere üç aşamada gerçekleştirilir.



DEĞERLENDİRME SORULARI

1) Aşağıdaki tanımlardan hangisi eğitim kavramını açıklamaktadır? a) Davranış değişikliğidir. b) Kasıtlı olmayan davranış değişikliğidir. c) Kalıcı izli davranış değişikliğidir. d) Davranış değiştirme sürecidir. e) Yaşantı ürünü davranışlardır.

2) Aşağıdaki tanımlardan hangisi öğrenim kavramını açıklamaktadır? a) Olumlu davranış değişikliğidir. b) Yaşantı ürünü nispeten kalıcı izli davranış değişikliğidir. c) Planlı öğretme faaliyetleridir. d) Kasıtlı ve istendik davranış değiştirme sürecidir. e) Yaşantı ürünü kasıtlı ve istendik davranış değiştirme sürecidir.

3) Aşağıdaki tanımlardan hangisi öğretim kavramını açıklamaktadır? a) Davranış değiştirme sürecidir. b) Davranış değişikliğidir. c) Kalıcı izli davranış değişikliğidir. d) Öğretme faaliyetleridir. e) Seçilmiş özel bir çevrede planlı öğretme faaliyetleridir.

4) Aşağıdakilerden hangisi yaratıcı dramanın dört temel bileşeninden biri değildir? a) Canlandırma b) Öğretmen/Lider c) Mekân d) Konu/Tema e) Grup

I. Hazırlık- ısınma II. Doğaçlama III. Rol oynama IV. Canlandırma V. Değerlendirme

5) Aşağıdakilerden hangi seçenekte yaratıcı dramanın aşamaları doğru olarak verilmiştir? a) I ve II b) I, II ve III c) I, IV ve V d) I, II ve V e) I, III ve V



6) Aşağıdakilerden hangisi yaratıcı dramanın boyutlarından biridir? a) Yöntem boyutu b) Canlandırma c) Hazırlık d) Mekân e) Öğretmen

7) Aşağıdakilerden hangisi yaratıcı drama için yanlış bir ifadedir? a) Yaratıcı drama uygulamaları zorunlu bir donanıma, araç gerece,

metne dayalı değildir. b) Yaratıcı drama sahneye dönük, sonuç odaklı çalışmalara değil, sürece

odaklanır. c) Yaratıcı drama hemen her yaş grubuna dönük olarak her mekânda

uygulanabilir. d) Doğaçlama, rol oynama gibi teknikler yaratıcı dramanın dört temel

bileşeninden biridir. e) Yaratıcı drama çalışmalarında bir ürünün oluşturulma sürecinde

yaşanılanlar ürünün kendisi kadar önemlidir.

8) Aşağıda dramanın ısınma-hazırlık aşaması ile ilgili olarak verilen ifadelerden hangisi yanlıştır? a) Grup dinamiğini oluşturmaya dönük çalışmaların yapıldığı aşamadır. b) Isınma-hazırlık aşamasında sadece çocuk oyunları kullanılır. c) Diğer aşamalara göre kuralları belli olan ve kuralları daha çok liderin

belirlediği aşamadır. d) Isınma-hazırlık aşamasının temel amacı bir sonraki aşamaya

hazırlıktır. e) Bu aşamada gerçekleştirilen çalışmalar drama çalışmalarına yeni

başlayan katılımcı için drama alanına giriş-ısınma niteliği taşır.

9) Çocuklar tarafından “Bir öykünün sonunun canlandırılması” yaratıcı dramanın hangi aşamasında gerçekleştirilir? a) Hazırlık b) Isınma c) Canlandırma d) Değerlendirme e) Rahatlama

10) Aşağıdakilerden hangisi yaratıcı dramanın aşamalarından biridir? a) Mekân b) Grup c) Konu/Tema d) Öğretmen/lider e) Canlandırma

Cevap Anahtarı 1.d, 2.b, 3.e, 4.a, 5.c, 6.d, 7.a, 8.b, 9.c, 10.e



YARARLANILAN KAYNAKLAR Açıkgöz, K.Ü. (1996). Etkili öğrenme ve öğretme. İzmir: Kanyılmaz Matbaası.

Adıgüzel, Ö. (1993). Oyun ve yaratıcı drama ilişkisi. Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.

Adıgüzel, H.Ö. (2006). Yaratıcı drama kavramı, bileşenleri ve aşamaları. Yaratıcı Drama Dergisi, 1(1), 17-30.

Adıgüzel, Ö. (2018). Eğitimde yaratıcı drama. Ankara: Yapı Kredi Yayınları

Akar Vural, R. Ve Somers, J. W. (2011).Hümanist ilköğretim programları için İlköğretimde drama: Kuram ve uygulama. Ankara: Pegem Akademi.

Aral, N., Köksal Akyol, A ve Can Yaşar, M. 2007. Okul öncesi dönemde drama etkinlikleri. Ankara : Oluşum Yayıncılık.

Aynal, S. (1989). Dramatizasyon yönteminin yabancı dil öğretimi üzerindeki etkisi, Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adana.

Baldwin, P. & Hendy, L. (1996). The drama book. London: Collins Educational.

Bobbitt, J. F. (2017). Eğitim programı (M. E. Rüzgar, Çev.). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.

Bowell,P. & Heap, B.S. (2001). Planning process drama. London: David Fulton Publishers.

Çakır İlhan, A., Okvuran, A. & Adıgüzel,Ö. (2004). Anadolu Güzel Sanatlar Liseleri Drama. İstanbul: MEB Devlet Kitapları.

Davis, D. (2018). Gerçeği hayal etmek: Eğitimde dramada yeni bir kurama doğru (Ü. Köymen, Çeviren). Ankara: Palme Yayıncılık.

Demirel, Ö. (2006). Öğretimde planlama ve değerlendirme: Öğretme sanatı. Ankara: PegemA yayıncılık.

Ertürk, S. (1994). Eğitimde program geliştirme (8. Baskı). Ankara: Meteksan A.Ş.

Fidan, N. (1985). Okulda öğrenme ve öğretme: Kavramlar, ilkeler, yöntemler. Ankara: Alkım Kitapçılık ve Yayıncılık.

George, N.J. (2000). Beneficial use of dramatics in the classroom. New England Reading Association Journal. 36(2),6-10.

Guild, P.B. ve Garger, S. (1991). Marching to different drummers, USA: ASCD.

Kırışoğlu, O.T. (1991). Sanatta eğitim: görmek, anlamak, yaratmak. Ankara: Demircioğlu Matbaacılık

Köksal Akyol, A . (2003). Drama ve dramanın önemi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 1 (2), 0-0.

Levent, T. (1993). Niçin tiyatro. Ankara: Gündoğan Yayınları.



McCaslin, N. (1984). Creative drama in the classroom and beyond. USA: Pearson Education.

MEB. (2013). Milli eğitim bakanlığı okul öncesi eğitim programı. Ankara: MEB Yayınları

Morgan, N. & Saxton,J. (1995). Teaching drama: A mind of many wonders. Portsmouth. New Hampshire: Heinemann.

Ormord, J.E. (1990). Human learning. Ohio: Merrill Publishing Company.

Özçelik, D.A. (1989). Eğitim programları ve öğretim (Genel öğretim yöntemi). Ankara: ÖSYM Eğitim Yayınları, No:8.

Pedagoji Derneği (2017). Anaokulları gösterileri kaldırılsın, 01.07.2019 tarihinde https://pedagojidernegi.com/wp-content/uploads/2017/10/Anaokulu-G%C3%B6sterileri-Kald%C4%B1r%C4%B1ls%C4%B1n.pdf adresinden alınmıştır.

San, İ. (1990). Eğitimde yaratıcı drama. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi (Ayrı Baskı), 23(2), 533-582

San, İ. (1996) Yaratıcılığı geliştiren bir yöntem ve yaratıcı bireyi yetiştiren bir disiplin: eğitsel yaratıcı drama. Yeni Türkiye Dergisi. 2 (7), 148-160.

Scher, A. & Verrall, C. (1975). 100+Ideas for Drama, England: Clays Ltd.

Szecsi, T. (2008) Teaching strategies: Creative drama in preschool curriculum: Teaching strategies ımplemented in Hungary, Childhood Education, 85:2, 120-124

Türkoğlu, A., Doğanay, A., Yıldırım,A. (1996). Ders çalışma becerileri. İzmir: Memleket Gazetecilik ve Matbaacılık.

Üstündağ, T. (1994). Günümüz eğitiminde dramanın yeri. Yaşadıkça Eğitim, 37, 7-10.

Üstündağ, T. (1996). Yaratıcı dramanın üç boyutu. Yaşadıkça Eğitim, 49, 19-23.

Yanpar, T. (2009). Etkili ve anlamlı öğrenme için kuramsal yaklaşımlar ve yapılandırmacılık. Cemil Öztürk (Ed.). Sosyal bilgiler öğretimi demokratik vatandaşlık eğitimi içinde (s. 54-76). Ankara: Pegem Yayıncılık.

https://pedagojidernegi.com/wp-content/uploads/2017/10/Anaokulu-G%C3%B6sterileri-Kald%C4%B1r%C4%B1ls%C4%B1n.pdf

https://pedagojidernegi.com/wp-content/uploads/2017/10/Anaokulu-G%C3%B6sterileri-Kald%C4%B1r%C4%B1ls%C4%B1n.pdf

amaÇ, ders ve yÖntem olarak yaratici dramaokul öncesi eğitim programı çocukların...

Documents