m thc trong ca dao tc ng

TIU LUN TT NGHIP KHA 12 NGNH NG VN

(H LIN THNG S PHM H NI) TI:

M THC TRONG CA DAO VIT NAMI. PHN M U1. T VN 1.1. L DO CHN TI Tnh hnh dy v hc vn hc hin nay S mai mt ca vn hc dn gian

Chng trnh ci cch trong gio dc hin nay

Vai tr ca vn hc dn gian

Ton cu ha, phng tin truyn thng, internet vi vn ha hin nay

S quay tr li vi truyn thng trong qu trnh hi nhp ton cu ha

Chin lc quc gia v du lch vn ha m thc

Cn thit phi a m thc trong dn gian n vi mi ngi n ung l mt nhu cu khng th thiu c trong cuc sng ca tt c mi ngi, t xa khi cc cng c sn xut ra lng thc thc phm cha ra i th t tin ca chng ta sn bn hi lm phc v nhu cu sinh sng v tn ti. Dn dn khi x hi pht trin th nhu cu n ca con ngi cng pht trin theo v n ngy ny n ung khng ch i thun l nhu cu n ung ca con ngi na m n cn l th hin thnh thm m trong tng mn n. Hin nay trong nhng mn n cn th hin c ng cp v a v trong x hi.

Nc ta l mt nc c nn vn ha lu i. Vn ha khng ch th hin cc lnh vc nh m nhc, hi ha iu khcm n th hin ngay trong m thc. Vi 54 dn tc anh em cng sinh sng chung trn mt lnh th nhng mi dn tc li c mt nt vn ha ring, c bit l mi dn tc li c mt mn n c coi l c sn ring ca h v d nh Cm lam ca ng bo dn tc Ty Nguyn hay bnh Ngi ca ng bo dn tc Tylm cho nt vn ha Vit Nam thm phong ph v m bn sc dn tc.

Ngoi ra khi nhc n m thc Vit Nam th chng ta phi ni n m thc ca ba min, mi min li c c trng ring v c nhng c sn ring nh min Bc c ph H Ni, min Nam c h tiu M Tho, c bit l min Trung ni ting vi m qung, bn b Hu hay bnh xo Bnh nh

Nhng mn n c sn th hin bn sc vn ha ca tng vng, tng min trong c mn bnh xo Bnh nh. n vi qu hng t v Bnh nh mi ngi khng ch c c hi tm hiu v lch s ca vng t v Ty Sn Thng o, v v anh hng o vi Quang Trung, m cn khm ph bit bao iu hp dn t nhng mn ngon. Trong , c mn Bnh xo Thp chm ni ting. Khc vi chic bnh xo x Hu nho nh, hay chiu rng qu kh ca chic bnh xo Nam b, bnh xo x Bnh nh c ln va phi, nhng gi gm vo bn trong l tt c nhng tinh ty ca t tri.

Bnh xo Bnh nh ni ring v m thc min Trung ni chung l mt b phn quan trng ca m thc Vit Nam, ca vn ha Vit. Vi ti ny ti mun khng nh v nu ni bt ln c bn sc vn ha ca min t v Bnh nh qua mn bnh xo. T , gp phn khng nh gi tr vn ha m thc ca min t ny gp phn to nn bn sc vn ha Vit Nam m bn sc dn tc.

1.2. MC CH YU CU Lm r ca dao tc ng trong i sng vn ha m thc trong ca dao tc ng c vai tr g trong i sng vn ha

S tn ti ca m thc trong ca dao tc ng hin nay S thay i, tnh chnh xc ca m thc trong ca dao tc ng1.3. PHNG PHP NGHIN CU thc hin ti ny ti s dng cc phng php nghin cu sau:

- Phng php d in vn hc.

- Phng php phn tch vn bn vn hc dn gian.- Phng php thng k, so snh, tng hp. - Phng php lch s

- Phng php din dch quy np Tm hiu tng hp thng tin trn bo ch

Ngoi nhng phng php trn ti cn s dng mt s phng php c lin quan n ti t mc ch tt nht trong qu trnh nghin cu.

2. LCH S VN S lng ti nghin cu v m thc trong vn hc dn gian cha nhiu ti ny s i tm s tn ti ca m thc trong vn hc dn gian trong hin ti v cch thc bo tn trong tng lai.II. PHN NI DUNGCHNG I. TNG QUAN1.1.Khi nim ca dao

Khi nim Ca dao c ly t thut ng Hn Vit. Nu nh ngha theo chit t th ca dao l bi ht c chng khc hoc m nhc km theo, cn dao l bi ht sung khng cn nhc m. Trong Kinh Thi (ca dao Trung Quc), phn Ngy phong c on vit Tm chi u h, ng ca th dao (lng ta bun, ta ca v dao). Sch Mao truyn vit khc hp nhc vit ca, khc ca vit dao (khc ht c nhc m theo th gi l ca, cn ht trn th gi l dao). Trong sch C dao ngn c phn bit r thm Ca vad dao khc nhau ch dao c th l li ca nhiu bi ca.

Trong cun Tc ng ca dao dn ca Vit Nam, nh nghin cu V Ngc Phan l ngi u tin a ra thut ng kp ca dao- dn ca v cng c nhiu cng trnh bin son tip nhn v s dng.

Nh vy, xt v bn cht, ca dao dn ca hu nh khng c ranh gii r rt. Song sau ny, trn thc t, thut ng ca dao c ni dung hp hn thut ng dn ca. Trc y khi su tm cc bi ht v bi ht dn gian, cc nhi s tr thc ch ch n phn li th ca nhng sng tc y, ch tuyn chn nhng bi hay nht v c ngha khi qut nht v mt phn nh i sng, tnh cm, o c, phong tc. C mt s nh nghin cu a ra gii hn c phn cht ch hn v cng th hin mt thc t: khng phi ton b nhng h thng cu ht ca cc loi dn ca: ht quan h, ht trng qun, ht gho, ht v phng vi. u l ca dao c. Khi nim ca dao ch b phn ct li nht, tiu biu nht, l b phn nhng cu ht mang nhng c im nht nh v bn vng v phong cch, tr thnh c truyn ca dn tc. Nh vy, c th nh ngha ca da nh sau: Ca dao l li th dn gian tn ti dng li th hoc iu ht, gn b mt thit vi i sng sinh hot ca nhn dn. Vi bn cht tr tnh, ca dao c chc nng din t mt cch trc tip tm hn, tnh cm ca nhn dn lao ng.

1.2. m thc Vit Nam vn ha m thc

Vn ha m thc l nt vn ha t nhin hnh thnh trong cuc sng nht l i vi con ngi Vit Nam, m thc khng ch nt vn ha v vt cht m con l vn ha v tinh thn v qua m thc ngi ta c th hiu c nt vn ha th hin phm gi con ngi, trnh vn ha, l, php tc, phong tc trong cch n ung.

Vn ha m thc ngi Vit c bit n vi nhng nt c trng nh tnh ha ng, tnh a dng, m hng v. c bit l n thnh mm, s dng a v khng th thiu cm l tp qun chung ca c dn tc. Ngi min Trung li a dung nhng mn n thng c v cay c trng. m thc min Trung thng ni ting vi mm tm chua, cc loi mm ruc. m thc cung nh Hu khng ch cay, rt nhiu mu sc m cn ch trng vo s lng cc mn n, cch by tr mn. Ngi min Nam, l ni chu nh hng nhiu ca m thc Trung Quc, Campuchia, Thi Lan, c c im l thng gia thm ng v hay s dng sa da (nc ct v nc do ca da). Nn m thc ny cng sn sinh ra v s loi mm kh (nh mm c sc, mm b hc, mm ba kha v.v.). m thc min Nam cng dng nhiu hi sn nc mn v nc l hn min Bc (cc loi c, tm, cua, c bin), v rt c bit vi nhng mn n dn d, c th ca mt thi i m ci, hin nay nhiu khi tr thnh c sn: chut ng kha nc da, di qu hp chao, rn h t nu cho u xanh, ung da, ung t hoc ung ch l, vp chong, c lc nng trui v.v.. ngi min Bc thng khng m cc v cay, bo, ngt bng cc vng khc, ch yu s dng nc mm long, mm tm. S dng nhiu mn rau v cc loi thy sn nc ngt d kim nh tm, cua, c, trai, hn v.v. v nhn chung, do truyn thng xa xa c nn nng nghip ngho nn, m thc min Bc trc kia t thnh hnh cc mn n vi nguyn liu chnh l tht, c. Nhiu ngi nh gi cao m thc H Ni mt thi, cho rng n i din tiu biu nht ca tinh hoa m thc min Bc Vit Nam vi nhng mn ph, bn thang, bn ch, cc mn qu nh cm Vng, bnh cun Thanh Tr v.v. v gia v c sc nh tinh du c cung, rau hng Lng.

CHNG II. NI DUNGM THC TRONG CA DAO VIT-NAM Ni n ca dao l ni n nim t ho ca dn tc mnh. Ca dao l vn chng dn gian d dng tri qua nhiu th h lch s, c sinh ra trong nhng giai on x hi lc by gi v lu truyn cho n ngy nay. t c ngi bit n c chnh xc cc tc gi, d vy ca dao l v kh chng li nhng xm nhp vn ha tri qua s h ca nhiu thi i. Ca dao Vit Nam l thnh tr bo tn nn vn ha dn tc. Nhng cu ca dao tc ng, li h, ht dm, bi v thng cp n nhiu kha cnh khc nhau nh x hi, gia nh, tnh ngng, tnh yu, thin nhin .v..v . . . Ca dao Vit Nam l mt kho tng v gi, lm giu thm ting M , chng ta nn c gng v trang trng gn gi. L mt ngi ph n Vit Nam, ti lun c gng lm trn bn c tnh Cng Dung Ngn Hnh ca mt ngi con gi Vit Nam. Bi vy, ti xem vic ni tr rt cn thit, ti rt a thch hc hi nu nng nhng mn n, thc n l. Ca dao Vit Nam cha ng rt nhiu th v trong vic ni tr qua cc thc n mi min. Bt u t min Bc, tha thit vi mn tht nu ng cho ba ngy Tt, cng nh nhng mn n m ca dao din t nh sau:Ra i anh nh qu nhNh canh rau mung, nh c dm tng.Nh ai di nng, dm sng.Nh ai tt nc bn ng m nao! V ri mi vng u c cc mn ring c hu:

Chng i nh cho lng Gh.Nh cm ph Ma, nh ch ng Vin.Da La, ca Lng, nem Bng, tng Bn.Cua Phng Php, rau mung Hin Ngang.Hi c tht lng bao xanh.C v An Ph vi anh th vAn Ph c rung t b.C ao tm mt, c ngh mch nha. Ca dao Vit Nam thng ghp nhng mn n ni ting vi nhng ngi snh n, bit thng thc khng ung cng ngi u bp cng nh em tnh ngi thm gn nhau:

Bng bng m nu canh tm.n vo mt rut, m hm li bng.Sng ngy b dc chm chanh.Tra gi c chy, ti canh c chy.Nht trong l ging lng Hi.Nht bo, nh bi l c r ru.Canh ci m nu vi gng,Chng n th ch xin ng ch bai.Kh xanh nu vi c nhi,Tuy nc n xm nhng mi n ngon.Canh bu nu vi c tre.n v cho mt m m v gi.C r, canh ci nu gng n th n ch xin ng ma mai.

l cch nu thm gng nc canh ci m hn, m bng v cng bt i mi tanh c, c a chung min Bc, c nt rt ring khng ln vo u c. Min Bc cng c mn canh c tr nu da mui chc l rt quyn r, n ni:

Chng ch th mc chng ch Da kh nu vi c tr ngt l.

Nhng rung rau cn l mt nt p ca ng qu min Bc, l nim ao c ca cc bc sinh thnh, mong sao khi tui gi x bng c con chu quy qun bn cnh:

C con m g chng gn C bt canh cn, n cng em cho.

Mt loi rau cng mang nng li t tnh dn tc, nhc ra cc bn s ln mt ting v s quen thuc ca n: rau mung. Rau mung nu canh l mn n bit bao thn thng, cng thn thng khi do bn tay ngi con gi m ta yu qu nu ln:

Anh i anh nh qu nh Nh canh rau mung, nh c dm tng.

min ngc, ngi ta cng nu canh bng nhng th rau rng c ci tn l lm, nhng khng km phn thit tha, bi ngi nu gi tm hn mnh vo : Em n tht nai ti Ch qun bt canh sung rau mc.

Ti bit chc rng kho tng ca dao Vit Nam rt bao la cng nh cc mn n, lm sao k cho ht . . . thi th n t mnh s thm mun thm hoi hoi vy. . Ngh thut m thc H Ni c nhiu nh vn nhc ti nhng c l khng tc phm no hm cha c nhiu mn n H Ni m li d thuc, d nh, d i vo lng ngi nh ca dao, tc ng:

Cm Vng, go tm M Tr

Tng Bn, hng Lng c g ngon hn?

Trong cu ca dao trn ch c tng Bn khng phi l c sn H Ni m thuc tnh Hng Yn, Cm Vng l mn qu c bit ca H Ni, ch c vo ma thu. Khi em bn, ngi dn lng Vng (Dch Vng) gi cm vo l sen H Ty, buc li bng si rm vng va mi tut.

Vng M Tr ni ting l sn xut ra nhiu thc go ngon, c bit l tm xoan M Tr th khng ni no snh kp.

M Tr thm go tm xoan

D hng, d cnh thc vng nh t.

Lng Lng c tn nm l Yn Lng nm ven thnh c Thng Long xa. y l lng rau gia v gp mt vo hu ht cc mn dn d cho n cc mn sn ho hi v:

i u m chng bit ta

Ta k Lng vn ngh trng rau

Rau thm, rau hng, rau mi

Th l, ci cc, hng di, hnh hoa

Mng ti, mp ng, t, c

B ao, u vn vn nh trng nn

Khc vi lng Lng chuyn trng cc th gia v th lng Bng thuc huyn Thanh Tr li ni ting v hoa qu:

Vi ngon th nht lng Bng

Khp thnh H Ni hi rng u hn

C u Bng thng thiu g

Da hu Bng h u b c chng?

Bc vo min Trung c knh, ca dao Vit Nam s gip chng ta thng thc nhng mn n ca x C :

Yn so Vnh Sn.Cua gch Qung KhS nghu Quan HRu du Thun Ly. Nhng n tnh hnh nh b b qun mi khi nhc n mn ru du rng c v chua chua, ngt ngt ca min Trung. Bit bao chng trai m say men ru thay men tnh: Mang bu n qun ru du.Say sa qun bit nhng cu n tnh. X Hu, t , t Thn Kinh khng lm sao b qun nhng cu ca dao bt h ca cc mn nh:

c go Thanh HThm ru H Trung.Mm ruc Ca Tng.Mm nm Ch Si. Cc mn n theo ca dao cng nhau vt ni, vt o Hi Vn:

Nem ch Ha Vang.Bnh t Hi An.Khoai lang Tr Kiu.Thm ru Tam K. Vi i ni cao ngt, bin c mnh mng, ca dao Vit Nam li mang nhng mn hi sn trao i vi nhng rau tri:

Ai v nhn vi h ngun.Mt non gi xung c ngun gi ln.Mng giang nu vi ngch ngun.n y nn phi bn bun cho vui.C nc nu vi da hng.L m c k mt chng nh chi.Thng em v c trch v.V rau mung luc, v m trn mng. Ca dao ngt ngo hng v khi v ti x Qung, Qui Nhn:

Ko gng Thu XMch nha Thi Ph.Mun n bnh t l gaiLy chng Bnh nh s di ng i. Mi cc bn cng im qua nhng mn mon vt l ca t Qung, ni c ph c Hi An v dng sng Thu Bn:

Ting n m Qung Ph Chim Cao lu Ph Hi, mm nm Cm H Tam K c mn cm g Nam nc mm m thm ngon i Lc nhiu tri bn bon Khoai lang Tr a, Qu Sn np mng Cm Sa c ging la vng Go ngon thm phc, trng trn ma thu Bn Lnh c gc m u C tri ma l, sng Thu chy v Vnh in ch la khi ch Xu xoa Khc Ly, tht b Ch Cu Qun Rn, Ch c Cu Lu Bnh trng c hp u ngon bng? C thu, c ra, c phn Kho rim nc mm u bng Hi An Tm du l x Trng Giang ng Yn ba kn, nhng non mt xo M Xuyn b r b ao Ma mng, nn l quai thao tc th Duy Trinh p p khai Cho cy thm tri sum su y vn l c sn qu hng Qung Nam, Nng tnh thng qu nh T Cu c ging vt ta Kh non, chui cht, t pha mm gng.

Ca dao qua cc mn sn ho, hi v khi bc vo Khnh Ha:

Yn so Hn Ni.Vt li Ninh Ha.Tm hm Bnh Ba.S huyt Cam Ranh.Nai kh Din Khnh. Thm vo nhng mn n ca min Trung qua ca dao Vit Nam cn c cc mn gi:

Chi ngon bng gi c nhng.Chi vui bng c tin chng vinh qui.Trn non tc mt hi ci,Thng con nh v, quan i phi i.Khng i th s quan i.i ra th nh c mi nu mng. min Trung, c mn canh git chng ca mt ngi p no kiu hnh vi ti ni tr qun qun ca mnh, tuyn chin vi cc b v: C nc nu vi da hng L m c k mt chng nh chi

My anh chng Bnh nh thc t , vn qu hng x da, khng b qua c hi ly t canh qu hng nhem thm cc c gi x l:

Em v Bnh nh cng anh c n b nu canh nc da. Bnh nh cn l qu hng ca x da Da Tam quan mc nh rng, vi cu ca truyn tng t bao i nay:Cng m cng ung cng thaCng u gnh nc ti da Tam quan T xa, Bnh nh l x lm c mm. Nc mm ngon th khng u bng:G Bi c nc mm thmAi i cng nh c tm G Bi Nhiu nht l c chun, phi nhn nh ngi vng cao Ty Nguyn ni c nhiu mng le ngon em v min bin trao i, mua bn:Ai v nhn vi nu ngunMng le gi xung, c chun gi ln

Ra i anh nh Ngh An,Nh Thanh Chng ngon nht, nh Nam n thm tng.Nht Thanh Chng, tng Nam n gi nh bit bao k tha hng. vng u ngun Lam Giang, cn c nhng c sn ca vng cao nh :Ting n c mt sng Gng,Do thm ba l, ngon mng ch Cn. i dz ti min Nam ph nhiu, c bay thng cnh, ca dao vn phong ph:

Bin Ha c bi Thanh TrTh c nem nng, in B Ty Ninh.Bnh trng M Long, bnh phng Sn c.Ba phen qu ni vi diu.C lao ng chng c nhiu c tm.Thng t cm gi ra Hn.Mun n trng Nhn phi ln hang Mai. Min Nam, rung ng bt ngt c bay, tm c y sng, li c thi quen tn dng tt c cc th cy l n c ngoi ng th mn canh ng nhin l phong ph, mi bn c mt lt:

Canh chua in in c linh n c mt mnh th chng bit ngon Khng g bng c nu canh B bng so a mi rnh dn qu Rau ng nu vi c tr Ai i lc tnh th m khng v. Tht chut nu chua l giang Chng c g bng ci th ng qu.

Tnh ra th ph, bn, m, h tiu cng l nhng th canh cao cp, ca dao cng khng b qua ti hp dn ny, nhng k ra cn nhiu, xin hn li dp khc. C tc gi ni th ny: i i i v vi canh, dn Vit mnh c ngi r nhau ngoi n ci tnh l ca canh nh lm vi bnh dy, bnh chng m cho rng ci mn na nc na ci ny bit u chng l nh tng su xa v qu hng na nc na cn lc ban s, v mt ci ngun c na anh theo m ln ni, na em theo cha xung bin. C ngi cn khng nh rng trong canh c c m dng, ng hnh. Ca dao khng nhng qua thc n m cn c nhng iu h ru con ca cc b m:

Gi a gi y v ry n cng.V sng n c v ng n cua.V bng con c nu canh.B tiu cho ngt, b hnh cho thm. Ca dao cn gip nhng mn rau ci c tng thm s thm mun cho ngi dng:

M mong g thip v vn.n bng b luc, da hng nu canh.Khoan khoan m mt con gB ao xt nh, tiu c b v. Cng nh cc ng thng thm cht ru i i vi:

t than nng c cho vng.em tin mua ru cho chng ung chi. Mn c kho tiu ca min Nam m ti hc c, rt bnh dn cng li l mn m ti thch nht. C mi ln nu mn ny, ti vn thng s hng xm ngi mi. (ci mi rt c bit i vi dn Vit mnh nhng khng my thn thin cho ngi M!!):

Bu ra bu ly ng cu.Bu cu c bng cht u kho tiu.Kho tiu, kho t, kho hnh.Kho ba lng tht dnh m n. . . Vo n Phan R, Phan Thit l qu hng ca c mm ngon c c nc truyn tng. Nh c mm nhiu m c lm cuc tnh duyn mn m v d dm:C kia bi tc cnh tinGhe bu i ci mt thin c miChng tin gi th ra coiRau rm di c mi trn

CHNG III. NGH THUT TRONG CA DAO1. Ngn ng trong ca dao: ngn ng ngh thut giu cht th vi ngn ng i sng, vi li n ting ni hng ngy ca qun chng nhn dn. S kt hp gia ngn ng ca dao v ngn ng th ca vn hc vit. S kt hp tnh dn tc v tnh a phng2. Kt cu trong ca dao: ngn gn, l du n ca li p kh in m trong ca dao, s dng m c cc cng thc truyn thng: R nhau, Ng ln, Tro ln, Gp y, Thn em, Chiu chiu, m m, c g, Thng thay...

3. Th php ngh thut: so snh tu t, n d ngh thut, nhn cch ha, li miu t trc tip, khng gian v thi gian ngh thut

4. Th th trong ca dao: cc th vn: vn 2, vn 3, vn 4, vn 5, th lc bt, th song tht v song tht lc bt, th hn hp.III. KT LUN

S di do, phong ph ca ca dao Vit Nam qua cc thc n gip cho vic ni tr ca ti thm phn thch th mi khi v bp. Hy vng rng em li cht t hng th cho ngi c v mong c bn c chia s nhng g thiu st, cng nh ca dao Vit Nam qua nhng kha cnh khc nh i sng, gia nh, tnh yu, thin nhin v... vTI LIU THAM KHO

1. Gio trnh Vn hc dn gian Vit Nam Hong Tin Tu2. Gio trnh Vn hc dn gian Vit Nam PGS V Anh Tun (Ch bin), PGS. TS Phm Thu Yn, TS Nguyn Vit Hng, Ths Phm ng Xun Hng.

3. Ging vn Vn hc dn gian Vit Nam V Anh Tun 1993.5. Nguyn Th Diu Tho, Vn ha m thc Vit Nam, Nxb HSP, 2007

6. Nguyn Vit Hng, Vn ha m thc v trang phc truyn thng ngi Vit, Nxb HQGHN, 2007

7. V Ngc Khnh v cc cng tc, Vn ha m thc Vit Nam, Nxb Lao ng, 2002

8. Mai Khi, Vn ha m thc Vit Nam - Cc mn n min Trung, Nxb Thanh nin, 2001

9. Trn Vn An, Vn ha m thc ph c Hi An, Nxb KHXH, 2002

PAGE 15