MONUMENTA SREBRENICA

Istraivanja, dokumenti, svjedoanstvaKNJIGA 2.

SREBRENICA KROZ MINULA STOLJEA

SREBRENICA KROZ MINULA STOLJEA

Recenzenti:Prof. dr. sc. Enver Halilovi Prof. dr. sc. Edin Mutapi

Mr. sc. Anita Petrovi

Urednik:Prof. dr. sc. Adib ozi

Lektor:Aida Sijamhodi, prof.

Prevod na engleski:Dr. sc. Selma Keetovi, doc.

Izdava:JU Zavod za zatitu i koritenje kultumo-historijskog i prirodnog naslijea

Tuzlanskog kantona

tampa:OFF-SET Tuzla

Tira:100 kom

Tuzla - Srebrenica 2013.

ISSN 2233-162X

SADRAJ

Rije urednika...................................................................................................... 5

dr. sc. Alija Sulji, vanr. prof. dr. sc. Alma Kadui, docent dr. sc. Sabahudin Smaji, docent dr. sc. Devad Meanovi, docent Sead Jahi, profesor geografijeSTATISTIKO-DEMOGRAFSKA OBILJEJA KOTARA SREBRENICA U VRIJEME AUSTROUGARSKE OKUPACIJEBOSNE I HERCEGOVINE...............................................................................l l

Prof. dr. sc. Adib ozi Mr. sc. Rusmir DjedoviMAHALA CRVENA RIJEKA U SREBRENICIKRAJEM 19. STOLJEA................................................................................ 39

Refik ULIPITANJE EKAVSKO-JEKAVSKE ZAMJENE JATA U GOVORU BONJAKA SREBRENICE..................................................... 77

PRILOZI

Juraj KujundiSREDNJOVJEKOVNE CRKVE U SREBRENICI....................................... 89

Dr. Bazilije PandiIVOT I DJELA JURJA DRAGIIA (o. 1445 1520).............................97

DOKUMENTA

Dr.sc. Devad Mahmutovi, docent Mahir Mahmutovi, dipl. pravnikPRVA PRESUDA ZA GENOCID U EVROPI POSLIJEDRUGOG SVJETSKOG RATA..................................................................... 129

Rije urednika

Uobiajeno je da, kada se pie jedno nauno djelo, autor za djelo napie predgovor i uvod. Ovoga puta, kod izdavanja Knjige 2, Srebrenica kroz minula stoljea, Edicije Monumenta Srebrenica, umjesto predgovora i uvoda, itaocima nudimo krai tekst pod naslovom Rije urednika. Nekoliko je razloga za takav pristup. Prvi, i prema naem miljenju, najznaajniji razlog jeste daje Knjiga 2 ustvari, u metodolokom smislu, nastavak Knjige 1 pomenute edicije. Za Knjigu 1 smo napisali i predgovor i uvod i sve to smo u tim tekstovima napisali ima istu, nepromijenjenu vanost i znaenje i za ovu knjigu. Drugi razlog je taj to Knjiga 2 u strukturalnom smislu nije doivjela bitne izmjene. U prvom dijelu knjige nalaze se izvorni autorski tekstovi, u drugom dijelu su Prilozi, odnosno tekstovi autora koji su ranije objavljeni i u treem dijelu su dokumenti koji govore o genocidu koji je izvren nad Bonjacima u Bosni i Hercegovini u toku rata protiv bosanskohercegovakog drutva i njegove drave u periodu od 1992. do 1995. godine. Trei razlog odnosi se na pristup predmetu istraivanja koji autor primjenjuje. Poto se ovoga puta radi o pristupu vie autora iz perspektive vie naunih disciplina, metodoloki je primjemije da urednik istakne osnovne napomene

V

o djelu umjesto da pie predgovor i uvod u djelo. etvrti razlog je taj to je dolo do jedne izmjene u odnosu na Knjigu 1, a radi se o tome da tekst knjige nije dvojezian (bosanski i engleski) kao to je bio sluaj sa knjigom 1. Osnovni razlog je nedostatak sredstava. Ostaje nam nada da emo svaku narednu, pa i ovu knjigu naknadno, tampati dvojezino na bosanskom i engleskom jeziku.

5

Nadam se da emo se sloiti sa stavom da je, naalost, jo uvijek kod Bonjaka nedovoljno institucionalno i vrijednosno razvijen simboliki iskaz i predstavljanje ukupne drutveno-historijske stvarnosti. U okviru ukupnog simbolikog iskaza Bonjaka, genocid uinjen nad njima, koji je dokazan nauno i sudski kao, ne samo drutvena, ve i pravna injenica, predstavlja posebno mjesto. Svjesni ove injenice JU Zavod za zatitu i koritenje kultumo-historijskog i prirodnog naslijea Tuzlanskog kantona i grupa istraivaa pokrenuli su 2012. godine ediciju Monumenta Srebrenica s osnovnim ciljem da se na nauno-struan nain bave istraivanjem, evidentiranjem, kategorizacijom, zatitom i prezentacijom istine o Srebrenici, odnosno istine o njezinoj daljoj i novijoj prolosti. Nekoliko je bitnih razloga zato je ovaj projekat potreban, nuan, drutveno i nauno opravdan. Ovom prilikom, u najkraem, istai emo po naem miljenu najznaajnije. Prvi, istina o Srebrenici, ma koliko do sada kazivana, jo uvijek nije potpuno i cjelovito kazana. Drugi, genocid nad Bonjacima Zatiene zone UN Srebrenica, jula mjeseca 1995. godine i genocid nad Bonjacima u Doboju 1992. godine i okolini, sudski pravosnano su dokazane injenice. Civilizacijska je i ljudska vrijednost institucionalno promovirati tu istinu, odnosno sprijeiti njezino negiranje, ideologizaciju i zloupotrebu. Spreavanje zaborava i negiranje genocida nad Bonjacima mogue je samo kroz naunu i strunu odgovornost institucija. Trei razlog zbog kojeg je ovaj nauni poduhvat JU Zavod za zatitu i koritenje kultumo-historijskog i prirodnog naslijea Tuzlanskog kantona opravdan i potreban jeste maksimalistiki razvijeno stvarno i simboliko negiranje genocida u politikim, kulturnim, ideolokim, naunim i umjetnikim institucijama bosanskih Srba i bosanskih Hrvata. Najupeatljiviji, ne jedini, primjer institucionalnog negiranja genocida nad Bonjacima Zatiene zone UN Srebrenica, jula mjeseca 1995. godine jeste Fond Istorijski projekat Srebrenica", Holandija kojeg finansira Vlada bosanskohercegovakog entiteta Republika Srpska. Fond Istorijski projekat Srebrenica", 2010. godine izdao je knjigu pod naslovom Srebrenica: Dekonstrukcija jed- 6

nog virtualnog genocida, u kojoj se neskriveno i krajnje bezobzirno negira genocid nad Bonjacima Zatiene zone UN Srebrenica, jula mjeseca 1995. godine". Da bismo bili svjesni do kojih se nivoa bezobzirnosti, drskosti i nenaunosti ide, kada je u pitanju negiranje genocida nad Bonjacima Srebrenice, navest emo samo jedan stav iz naprijed navedene knjige. Na stranici 16 dobro plaeni autori Stefan Karganovi i Ljubia Simi piu: sve to je vezano za Srebrenicu samo je jedna velika la i da se tamo u julu 1995. godine nije dogodilo nita znaajno." Da bi se ova bezobzirna i izvanrazumska la obezvrijedila ne- ophodo je suprotstaviti joj se naunom argumentacijom, institucionalno, izbjegavajui provincijalizam, mitomaniju, iskljuivost, ideologizaciju i nestrunost kao osnove na kojima je upravo zasnovana knjiga Srebrenica: Dekonstrukcija jednog virtualnog genocida. Srebrenica kroz minula stoljea, Knjiga 2, edicije Monumenta Srebrenica", sluei se naunom metodologijom u analizi historijskih injenica pokazuje i dokazuje hiljadugodinju multietniku stvarnost Srebrenice koja je zloinom genocida nad Bonjacima jula mjeseca 1995. godine bila prekinuta. Zato je bitno pokazati dugostoljetni multietniki, multikulturni i mul- tireligijski karakter Srebrenice? Upravo zbog najnovijih pokuaja srbi- ziranja" historije Srebrenice, negiranja genocida, kriptoiziranja historije Bonjaka i njihove viestoljetne situiranosti u Srebrenici. Iako ih danas u Srebrenici nema, treba istai injenicu da Srebrenica svojim historijskim biem podjednako, kao i Bonjacima i Srbima, pripada i bosanskim franjevcima. Iz tih razloga u ovoj knjizi donosimo u Prilozima dva vrlo znaajna nauna rada. To su: Juraj Kujundi, Srednjovjekovne crkve u Srebrenici, Dobri pastir, god. XVII - XVIII, Sarajevo 1968. i Dr. Bazilije Pandi, ivot i djela Juraja Dragiia, Dobri pastir, god. XXVI, svezak I-II, Sarajevo, 1976. Historijske injenice neumoljivo svjedoe da u srebrenikom multietnikom mozaiku Bonjaci predstavljaju kvintesencijalnu sadrajnost. Upeatljivo o tome govore historijske injenice interpretirane u radovima: Alija Sulji i drugi, Statistiko demografska obiljeja kotara Srebrenica u vrijeme austrougarske

7

okupacije, i Mahala Crvena rijeka na kraju 19. stoljea, autora Adiba ozia i Rusmira Djedovia.

Daje genocid drutvena i pravna injenica bonjake historije nekoliko posljednjih stoljee pokazuje i dokumentarni prilog u treem dijelu knjige. Radi se o radu Devada Mahmutovia i Mahira Mahmutovia o Nikoli Jorgiu - prvom osueniku za genocid u Evropi nakon Drugog svjetskog rata. Rad predstavlja nauni komentar prevoda Presude Evropskog suda za ljudska prava iz jula mjeseca 2007. godine kojom se pravomono potvruje osuivan]e Nikole Jorgia, zvanog Jorga, od strane Dravnog suda njemake pokrajine Sjeverna Rajna - Westfalija u Dizeldorfu, na etiri doivotne kazne zatvora i osam kazni u trajanju od sedam do devet godina zatvora. Jorgi je osuen za genocid nad Bonjacima, koji su on i njegova grupa poinili u doboj skoj regiji 1992. godine. Jorgi je prva osoba u Evropi koja je nakon Drugog svetskog rata osuena za zloin genocida. Pravomono presueni genocidi nad Bonjacima u Srebrenici i Doboju i drugi genocidi za koje postoji osnovana sumnja, a jo uvijek se vode pre Meunarodnim sudom pravde u Hagu i Sudom Bosne i Hercegovine, potvruju injenicu da su Vojska i policija Republike Srpske inile zloin genocida nad Bonjacima na cijelom prostoru Bosne i Hercegovine, poevi od 1992. do 1995. godine. Objektivno interpretiranje injenica o drutveno-historijskom biu Srebrenice, prije svega o Bonjacima - njezinoj dugovjekovnoj kvintesen- cijalnoj sadrajnosti i genocidu koji je nad njima izvren prvorazredni je, ne samo nauni, ve prije svega opecivilizacijski zadatak, da se ne bi Bonjacima dogodio zloin memoricida kao preduslov za novi genocid. Opasno bi bilo i nehumano skrivati injenicu, a ona je bjelodana, na oba oka vidljiva, da jo uvijek nisu otklonjeni ni nacionalno-politiki (srpski), ni nacionalno-religijski (pravoslavni), ni nacionalno-kultumi (srpski) uzroci genocida nad Bonjacima. Nadamo se da e i ova knjiga biti jedan od segmenata/elemenata u openaunoj i opecivilizacijskoj brani spreavanja novog genocida nad Bonjacima na nain simbolikog 8

uvanja kolektivnog bonjakog sjeanja na genocid, naalost, kao dio svoje historije, na prostoru izmeu dva velikodravna aspiranta na dravu Bosnu i Hercegovinu.

Dr. sc. Adib ozi, redovni profesor

9

dr. sc. Alija Sulji, vam. prof.

dr. sc. Alma Kadui, docent

dr. sc. Sabahudin Smaji, docent

dr. sc. Devad Meanovi, docent

Sead Jahi, profesor geografije

STATI STIKO-DEMOGRAFSKA OBILJEJA KOTARA SREBRENICA U VRIJEME

AUSTROUGARSKE OKUPACIJE BOSNE I HERCEGOVINE

STATISTICAL-DEMOGRAPHICCHARACTERISTICS OF COUNTY SREBRENICA IN

THE PERIOD OF AUSTRO-HUNGARIANOCCUPATION OF BOSNIA AND HERZEGOVINA

Apstrakt

U radu su prezentirani vaniji rezultati statistiko-demograf- skih istraivanja podruja kotara Srebrenica za vrijeme austrougarske okupacije, 1878-1918. godine. Istraivanja su obuhvatila podruja dananjih opina Bratunac i Srebrenica koja su bila jedinstveni teritorij za vrijeme austrougarske okupacije. Rezultati istraivanja se uglavnom odnose na statistiko-demografske podatke dobivene slubenim popisi

11

ma stanovnitva Bosne i Hercegovine za vrijeme okupacije, i to: 1879, 1885, 1895. i 1910. godine. Znaaj ovih popisa je u tome to su obuhvatili cjelokupno bosanskohercegovako stanovnitvo prema naseljenim mjestima i prema, za taj period, najvanijim statistikim obiljejima stanovnitva. Popisima su obuhvaena sljedea demografska obiljeja: spol, dob, vjerska pripadnost, ekonomska struktura i dr.

Kljune rijei: Kotar Srebrenica, Austro-Ugarska monarhija, demografija, statistika, popis, naselja, struktura stanovnitva.

Abstract

In this paper significant results of statistical-demographic researches of county Srebrenica in the period of Austro-Hungarian occupation from 1878 to 1918 are presented. Researches included areas of municipalities Bratunac and Srebrenica which were united territory in the period of Austro-Hungarian occupation. Results of researches are mostly referring to statistical-demographic facts which are obtained from population censuses in Bosnia and Herzegovina from Austro-Hungarian period in 1879, 1885, 1895 and 1910. Significance of these censuses lays in the fact that they included entire Bosnia and Herzegovinas population in populated settlements and the most important statistical features in that period. Demographic features included in censuses are gender, age, religious affiliation, economic structure etc.

Key words: County Srebrenica, Austro-Hungarian Monarchy, demography, statistics, census, settlements, population structure.

l2

1. Uvod

Ekonomsko i vojno slabljenje Osmanskog carstva, koje je zapoelo krajem 17. stoljea, a nastavilo se tokom 19. stoljea, te njegov nestanak s politike i historijske scene poetkom 20. stoljea, ostavit e velike posljedice na tadanji Bosanski paaluk, ali i kasnije na amu dravu Bosnu i Hercegovinu. Pobunom srpskih kmetova u istonoj Hercegovini i Bosanskoj krajini, u ljeto 1875. godine, uz svesrdnu pomo pobunjenicima od strane kneevine Srbije i Crne Gore, a kasnije i Rusije, zapoela je tzv. velika istona kriza koja je imala za ilj protjerivanje muslimanskog ivlja iz Evrope, odnosno s Balkanskog poluostrva. Objava rata Osmanskom carstvu od strane Srbije i Crne Gore 1876. godine, a kasnije i Rusije, 1877. godine, imat e za posljedicu Sanstefanski mirovni ugovor, zakljuen izmeu Rusije i Turske u San-Stefanu (okoli-

V

na Istambula), 3. marta 1878. godine. lanom 14. Sanstefanskog ugovora, pored nezavisnosti Crne Gore, Srbije, Rumunije i polunezavisne velike Bugarske, predviena je i autonomija za Bosnu i Hercegovinu. Neki dijelovi ovog mirovnog ugovora bili su u suprotnosti s ranijim tajnim dogovorom izmeu Austro-Ugarskog i Ruskog carstva, tako da su velike sile (Austro-Ugarska, Njemaka i Engleska) zahtijevale reviziju Sanstefanskog mirovnog sporazuma. Ta revizija sprovedena je na Kongresu velikih sila u Berlinu od 13. juna do 13. jula 1878. godine {Imamovi, 1998: 347). Kongres velikih sila raspravljao je o lanu 14. Sanstefanskog mirovnog ugovora na osmoj sjednici dana 28.06.1878. godine. Taj lan se, izmeu ostalog, odnosio i na status Bosne i Hercegovine u okvirima Osmanskog carstva {Imamovi, 1998: 347). Prijedlog britanskih delegata da se Austro-Ugarskoj povjeri uprava nad Bosnom i Hercegovinom prihvaen je od strane predstavnika ostalih sila, ali ne i turskih delegata koji su taj prijedlog naknadno prihvatili 4.

V

jula 1878. godine uz odreene uslove {Imamovi, 1998: 347). lanom 25. Berlinskog mirovnog ugovora dato je pravo Austro-Ugarskoj da privremeno okupira i upravlja Bosnom i Hercegovinom, uz potovanje suverenih prava osmanskog sultana {Imamovi, 1998: 348).

13

Okupacija teritorije Bosne i Hercegovine od strane austrougarskih vojnih snaga zapoela je 29. jula, a zavrena je 20. oktobra 1878. godine. Otpor okupaciji pruili su samo Bonjaci, a katolici i pravoslavci, kao i mnogo puta u povijesti Bosne, bili su na strani agresora.

Podruje kadiluka Srebrenica su austrougarske snage okupirale 29. septembra 1878. godine, tj. dva dana nakon okupacije grada Zvornika (Mandi, 1910: 80).

2. Pripreme austrougarske okupacione vlasti zaprovoenje popisa stanovnitva Bosne i Hercegovine 1879. godine

Austro-Ugarska monarhija, kao ureena i organizovana drava, odmah nakon okupacije Bosne i Hercegovine poela je da uvodi sistem javne uprave slian ostalim dijelovima carstva. Okupaciona vlast nije u znaajnoj mjeri mijenjala administrativno-teritorijalne jedinice iz vremena Osmanskog carstva, posebno nove administrativno-teritorijalne jedinice koje je uspostavio Omer-paa Latas 1850-1852. godine. U novoj teritorijalnoj reorganizaciji Bosne i Hercegovine, Latas je ukinuo sandake i kadiluke, a umjesto njih, uz promjenu i teritorijalnog obuhvata istih, uveo teritorijalne jedinice koje su imale nazive: kajmakam- luK (okruje) i ,,mudirluk'i (srez), (abanovi, 1959: 232-233).

Austrougarska vlast podijelila je podruje Bosne i Hercegovine na est okruga - najvie administrativno-teritorijalne jedinice koje e ostati do kraja okupacije, a okruge je dijelila na kotare (srezove). Kotari su mogli biti podijeljeni na nie teritorijalne jedinice: seoske i gradske kotare, ekspoziture (ispostave) i dr.

14

Meu prvim aktivnostima koje je poduzela okupaciona vlast bila je potreba da se utvrdi ukupan broj, kao i odreene strukture, bosans- kohercegovakog stanovnitva. Prije samog popisa stanovnitva neophodno je bilo izvriti odgovarajue statistike pripreme kako bi popis uspjeno bio zavren. Jedna od najvanijih aktivnosti bila je evidencija naselja (stalno ili privremeno nastanjenih) kao i numeracija stambenih objekata po naseljenim mjestima. Poetkom aprila 1879. godine Zemaljska vlada je izdala naredbu, broj 4547/pol., da se evidentiraju sva naselja, bilo da su stalno ili privremeno nastanjena, kao i stambeni objekti u tim naseljima. Evidencija je obuhvatila i usamljene zgrade, kolibe po umama (stanove) i kue koje su privremeno bile prazne. Pored toga, na ulaz u svako naselje bile su postavljene table s nazivom naselja, zatim kojoj opini pripada i politiki status.1 Pod naseljem se podrazumijevala svaka ^kupina kua koja je pod zasebnim imenom kao mjesto (selo) odista postoj ala.2 Sav navedeni posao, koji se trebao zavriti do 15. juna 1879. godine, povjeren je kotarskim vlastima i mjesnim vojnim zborovima uz pomo opinskih naelnika i starjeina.

Glavni ilj popisa stanovnitva Bosne i Hercegovine 1879. godine bio je da se prikupe najvanije injenice o demografskim i ekonomskim, kultumo-historijskim, politikim i drugim obiljejima bosanskohercegovakog teritorija. Pored stanovnitva popisana je i stoka.

Metodologijom popisa predviena su dva obrasca (formulara); jedan za domae, bosanskohercegovako stanovnitvo, a drugi za strance, tj. useljenike na podruju BiH. Popisni obrazac za domae, rezidentno, stanovnitvo zvao se i kuni spisak", a u njega je upisivana svaka osoba poimenino uz oznaavanje spola, vjeroispovijesti, civilnog statusa i mjesta prebivalita. Podaci o starosti i zanimanju mukog stanovnitva upisivani su po veim dobnim grupama za osobe starije od 16 godina.

1 O ovome vidi detaljnije: Glavni rezultati popisa iteljstva u Bosni i Hercegovini od 22. aprila 1895, Sarajevo, 1896, Uvodni dio: str. III-VI.2 Ibidem.

15

Popisom nisu obuhvaene sve djelatnosti aktivnog stanovnitva, ve samo one za koje se smatralo da su najvanije, kao, naprimjer: vjerska, prosvjetna, zdravstvena, poljoprivredna (vlasnik, slobodan seljak i kmet), trgovci, zanatlije, nadniari, sluinad, tvomiari (radnici u fabrikama), posjednici kue i rente i dr. Za osobe mukog spola, starije od 16 godina, kao i za ene i djecu, uvedena je rubrika: ostale muke osobe preko 16. godine, ene i djeca".3

Pored obrazaca za rezidencijalno (bosanskohercegovako stanovnitvo) i nerezidencijalno (doseljeniko) stanovnitvo koje su inili uglavnom podanici Austro-Ugarske monarhije i Srbijanci, postojali su i obrasci za popis stoke, opise mjesta i dr. Posebno je zanimljiv obrazac za opise mjesta" jer sadri pitanja o privrednim, kultumo- prosvjetnim, vjerskim, privrednim i prirodnim karakteristikama svakog naselja. Ovakva metodoloka pitanja nisu sadravali ni popisi Kraljevine Jugoslavije, a dijelom ni prva dva popisa socijalistike Jugoslavije. Zbog vanosti navedenih pitanja za sticanje opeg uvida u privredne, kulturne, prirodne i druge osobenosti neke zemlje, ista emo u cijelosti navesti4:

a) obrtnih odnoaj a (ima li pilana, tvornica, pivara, pecara, vodenica i kreana);

b) ruda u zemlji (podaci o kamenolomima, kakve se rude nalaze, naroito rudae, uglja i soli, o toplim vrelima, o ljekovitim vrelima i kiselj acima);

c) gospodarstvenih odnoaja (saenje duhana i vinove loze);

d) kolstva;

3 Ibidem.4 Ibidem. 16

e) zgrada za bogotovne svrhe kao: crkava, samostana (manastira), damija, sinagoga;

f) drugih zgrada (dravnih i opinskih zgrada, kasama uz dodatak, koliko su otprilike prostrane, gradina, razvalina (ruevina) i spomenika); najposlije

g) drugih znamenitosti.

Za provoenje i kontrolu popisa formirana su popisna povjerenstva, najvie po pet u svakom kotam, koja su sainjavale osobe iz civilnog, vojnog i vjerskog miljea, kao, npr., kotarski upravitelji, vojni zapovjednici i njihovi zamjenici (kao predsjednici povjerenstava), zatim naelnik popisivane opine, jedan pisar i dva predstavnika (pouzdanika) iz naselja u kojem se obavljao popis. Pored navedenog, prilikom popisa stanovnitva obavezno su bile prisutne i duhovne vode svih vjera i konfesija, kao i omniki zbor. Za kritini moment popisa uzet je 15. juni 1879. godine, a popis je trajao 30 dana.

Prilikom popisa stanovnitva bilo je i manjih opstrukcija, posebno kod pravoslavnog i muslimanskog stanovnitva. Kod pravoslavaca se skrivao broj mlaih mukaraca, a kod muslimana, uglavnom, broj enskog stanovnitva. Okupacione vlasti su ovo pokuale sprijeiti tako to su izdavale minimalan broj pasoa i propusnica prilikom naputanja teritorija Bosne i Hercegovine. Same vlasti su priznale da popisom nisu obuhvaene sve osobe.

Poslije zavretka operativnog dijela popisa stanovnitva(terensk- og rada), u Sarajevu je formiran zasebni popisni ured koji je trebao da obradi rezultate popisa. Ovaj ured zapoeo je s radom krajem mjeseca augusta 1879. godine, a na njegovom elu bio je vii inovnik Zemaljske vlade kojem su dodijeljeni pomonici i jedan inovnik raunarske struke. Rezultati prvog popisa bosanskohercegovakog stanovnitva,

17

koji su metodoloki obuhvatili cjelokupno stanovnitvo, objavljeni su u knjizi popisa pod naslovom: Statistika mjesta i puanstva Bosne i Hercegovine, Sarajevo 1880 . U ovoj knjizi objavljeni su rezultati o broju kua, stanova, ukupnog stanovnitva te o spolnoj i vjerskoj strukturi stanovnitva, sve prema naseljenim mjestima i pripadajuim kotarima i okruzima.

Na kraju knjige popisa, pored zbirnih tabela po kotarima i okrujima, dat je alfabetski popis naselja koja su obuhvaena popisom kao i njihova teritorijalna pripadnost odreenom kotaru odnosno okrugu.

Pore velikih problema i manjkavosti, to objektivne, to subjektivne prirode, koji su pratili ovaj popis bosanskohercegovakog stanovnitva, najveu mrlju na ovaj popis ostavlja svjesna i hotimina manipulacija ukupnim brojem pripadnika glavnih vjerskih skupina u Bosni i Hercegovini, prije svega po kotarima.

1.1. Najvaniji statistiki podaci kotara Srebrenica koji su obuhvaeni popisom 1879. godine

Iz prethodno izloenog teksta vidjeli smo daje prvi austrougarski popis stanovnitva statistiki vrlo siromaan i da je njime obuhvaeno svega nekoliko obiljeja bosanskohercegovakog stanovnitva. On je, i pored toga, vrlo vaan jer je prvi put popisom obuhvaeno cjelokupno stanovnitvo Bosne i Hercegovine. Za geografe je ovaj popis stanovnitva vaan jer obuhvata sva stalno ili privremeno naseljena mjesta,

to omoguava antropogeografska istraivanja vezana za nastanak, razvoj i nestanak naselja, prije svega seoskih.

18

Prema popisu stanovnitva 1879. godine kotar Srebrenica obuhvatao je u potpunosti teritorije dananjih opina Bratunac i Srebrenica, te dijelove teritorija opina Vlasenica (danas opina Milii) i opine Zvornik. Naime, kotaru Srebrenica pripadalo je ukupno 150 seoskih i jedno naselje u statusu trgovita, dananje gradsko naselje Srebrenica, koja su bila rasporeena u l i seoskih i jednu trgo vinu opinu (tabela br. 1).

Tabela 1. Spisak naselja kotara Srebrenica prema popisu 1879. godine; prema tipu i pripadnosti opini

Nazivopine

Red.broj

Nazivnaselja

Tipnaselja

Nazivopine

Red.broj

Nazivnaselja

Tipnaselja

1 Bljeeva pravoslavna

S 77Beirevi

S

2 Bljeeva turska

s 78Breani

S

3 Dubravica s 79 Gladovi s

U