aleqsandre rondeli - gfsis · imisa, rom tavs ar dagvtexia axali, mesame msoflio omi. arsanisnavia,...

11

Upload: others

Post on 06-Sep-2020

9 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: aleqsandre rondeli - GFSIS · imisa, rom Tavs ar dagvtexia axali, mesame msoflio omi. aRsaniSnavia, rom pirveli sabrZolo balistikuri raketa `fau-2~ (V2) ger-manelebma Seqmnes meore
Page 2: aleqsandre rondeli - GFSIS · imisa, rom Tavs ar dagvtexia axali, mesame msoflio omi. aRsaniSnavia, rom pirveli sabrZolo balistikuri raketa `fau-2~ (V2) ger-manelebma Seqmnes meore

aleqsandre rondeli

saerTaSoriso politikis xasiaTs yvela epoqaSi gansazRvravs sxvadasxva piro-ba da garemoeba. erT-erTi maTgani arsebuli samxedro teqnologia da iaraRia. saerTaSoriso politikaSi, samwuxarod, Zala kvlavac yvelaze mniSvnelovani ber-keti da argumentia. prusiis mefem fridrix meore didma tyuilad ki ar Tqva, rom `diplomatia iaraRis gareSe iseTive iqneboda, rogorc musika _ instrumentebis gareSe~. iaraRi, misi xasiaTi da SesaZleblobebi yovelTvis mniSvnelovnad gana-pirobebda samxedro strategiasa da taqtikas, mTlianad saerTaSoriso politi-kis xasiaTs.

modi, warmovidginoT, erekle meores erTi tanki an, Tundac, tyviamfrqvevimainc rom hqonoda, aRa -mahmad-xani Tbilisis gogirdis abanomdec ver moaRwevda! an _ ra ubedurebas moutanda msoflios faSisturi germania, mas xelT ramdenime atomuri bombi rom hqonoda.

unda iTqvas, rom uZvelesi periodidan iaraRisa da samxedro teqnologiis ganviTareba sakmaod neli, evoluciuri iyo. brZolaSi gamoyenebuli iaraRi da brZolis taqtika TiTqmis ar Secvlila saukuneebis ganmavlobaSi. Zveli romi-dan moyolebuli lamis napoleonamde (XVIII saukunis miwuruli) jaris moqmedeba brZolis velze erTgvarovani iyo. teqnikuri progresi mxolod gviani Sua sauku-

rogor Secvala samxedro teqnologiam omis xasiaTi

brZola Sua saukuneebSi _ Tuki gamovaklebT Tofebs (muSketebs), igi didad ar gansxvavdeboda Zveli romis droindeli brZolis velisagan.

samxedro saqme

26

Page 3: aleqsandre rondeli - GFSIS · imisa, rom Tavs ar dagvtexia axali, mesame msoflio omi. aRsaniSnavia, rom pirveli sabrZolo balistikuri raketa `fau-2~ (V2) ger-manelebma Seqmnes meore

neebidan daCqarda, XIX saukuneSi SesamCnevi winsvla ganicada, xolo XX saukuneSi samxedro teqnologiaSi, iaraRis Seqmnasa da gamoyenebaSi revoluciuri Zvrebi moaxdina. samxedro teqnika amJamadac Zalze swrafad viTardeba. Sesabamisad, Tu SevadarebT uwindelsa da dRevandel samxedro taqtikasa da strategias, isini rogorc ca da dedamiwa, ise gansxvavdeba.

yoveli gamogoneba da siaxle samxedro teqnikis sferoSi, rogorc wesi, xan-mokle upiratesobas aniWebs mis gamomgonebels. vinaidan omSi damarcxeba aravis-Tvis aris sasurveli, nebismieri metoqe cdilobs mtris upiratesobis ganeitrale-bas, sakuTari axali iaraRis Seqmnas da mis gamoyenebas rogorc brZolaSi, ise muqarisTvis. am gauTavebeli ̀ Sejibris~ Sedegi gamalebuli SeiaraReba da mzardi samxedro xarjebia, romlebic nebismieri qveynisTvis aris umZimesi tvirTi.

uZvelesi droidan samxedro teqnologia da iaraRi did gavlenas axdenda omistaqtikasa da strategiaze. brinjaos iaraRiT aRWurvilma Zvelma egviptelebma rkinis iaraRiani mtrebisgan iwvnies damarcxeba. Zvelma berZnebma sparselebis winaaRmdeg warmatebiT gamoiyenes tans asxmuli abjari. SemdgomSi mZimed Seiara-Rebuli da abjriT Semosili cxenosani gabatonda (magaliTad, Sua saukuneebis evropaSi).

didi siaxle aRmoCnda Cinelebis mier XIV saukuneSi miRebuli denTi, romelmacjer primitiuli Tofebisa da zarbaznebis, xolo SemdgomSi, ukve XIX saukuneSi, xraxniani SaSxanebisa da zarbaznebis gamoyenebisas Zireulad Secvala brZolis xasiaTi (gaizarda cecxlis Zala, misi sizuste da moqmedebis radiusi). denTis gamoyenebam oms axali xasiaTi SesZina _ gaCnda artileria, asafeTqebeli masala, Tofi da tyvia.

denTis gamoyenebam primitiuli zarbaznebis saSua-le biT Txelkedliani simagreebisa da nagebobebis ngre-vis piroba Seqmna. primitiuli Tofebi iyo mZime, Zne-lad dasateni da isroda axlos da arazustad. amitom meomrebi srolis dros mWidrod idgnen, rom cecx lis Zala da misi efeqti gaezardaT, magram erTad SequCebu-li Tavad saukeTeso samiznes warmoadgendnen. TiTqmis 300 weli dasWirda SaSxanis (xraxniani, luliani Tofi) Seqmnas XVI saukunis arkebuzis safuZvelze. aseve nela ixveweboda zarbazani. napoleonis cnobili gamarjve-bebi XVIII saukunis miwurulSi TiTqmis mTlianad eyrd-noboda arsebuli, tradiciuli iaraRis tipebis axle-bur, novatorul gamoyenebas da ara sakuTriv axali tipis SeiaraRebas. napoleonma warmatebiT gamoiyena e.w. `kare~ (jaris oxkuTxa wyoba), romelic, rogorc artileria, aqtiurad CarTo sabrZolo

jariskaci arkebuziT xelSi

27

rogor Secvala samxedro teqnologiam omis xasiaTi

Page 4: aleqsandre rondeli - GFSIS · imisa, rom Tavs ar dagvtexia axali, mesame msoflio omi. aRsaniSnavia, rom pirveli sabrZolo balistikuri raketa `fau-2~ (V2) ger-manelebma Seqmnes meore

moqmedebaSi. artileria ukve XVII-XVIII saukuneebidan uaRresad mniSvnelovani sabr Zolo saSualeba iyo, xolo XIX saukunis miwurulidan artileria `omis RmerTad~ ganixileboda. asec iyo. artileriis gonivruli gamoyenebiT brZolisa da omis mogeba SeiZleboda. artileria angrevda simagreebs, gzas ukafavda Sete-vaze gadasulebs da piriqiT, musrs avlebda Setevaze gadmosul mowinaaRmdeges.

adre cvlilebebi samxedro saqmeSi saukuneebiT izomeboda, XIX saukunis Suawlebidan ki samxedro teqnologia ukve swrafad icvleba. am droidan moyole-buli arc erTi axali omi aRar imeorebs winandels _ imdenad didi gansxvavebebia samxedro teqnologiaSi. swored am droidan samxedro teqnologia sagrZnoblad cvlis SeiaraRebuli brZolis xasiaTs. ufro metic, samxedro teqnologia did daRs asvams saerTaSoriso politikis xasiaTsac.

1840-iani wlebidan cecxlis Zalam iwyo zrda. am dros gaizarda srolis sisw- rafe _ lulidan dasateni muSketebi Seicvala uknidan dasateni TofebiT da maSasadame, cecxlis Zala gaizarda ara jariskacTa ricxvis zrdis, aramed teq-nologiis xarjze.

Zalian didi gavlena moaxdina sabrZolo taqtikaze tyviamfrqvevis gamoCenam. pirveli tyviamfrqvevi gamoiyenes aSS-is samoqalaqo omSi, Tumca es iyo ram-denimeluliani sasroli mowyobiloba da ara Tanamedrove tyviamfrqvevis ti-pis iaraRi. pirveli `WeSmariti~ tyviamfrqvevi XIX saukunis meore naxevarSi amerikeli hairam maqsimis naxelavia. 1883 wlisaTvis tyviamfrqvevi wuTSi ukve 650 gasrolas akeTebda. erT wuTSi 2-4 gasrolasa da 650-s Soris didi sxvaobaa! Tu Tavidan tyviamfrqvevs ufro rogorc damatebiT, meorexarisxovan iaraRad miiCnevdnen, pirvel msoflio omSi is ukve masobrivad gamoiyenes. tyvia mfrqve-vebi musrs avlebdnen Setevaze gadmosul `rigebad~ dawyobil jariskacebs. amitomac meomrebma Rrma sangrebs Seafares Tavi da cdilobdnen, am saSineli iaraRis samizne ar gamxdariyvnen. swored tyviamfrqvevebis gamoyenebam daaCqara tankebis gamoCena. tanki ara mxolod tyviamfrqvevis cecxls uZlebda, aramed masSi Cadgmuli tyviamfrqvevebi Setevaze gadasul qveiTebs Zalian mniSvnelo-van, damatebiT cecxlis Zalasac aniWebda.

SaSxana_ XIX saukunis miwuruli

XVIII saukunis graviura

M - 42 _ germanuli tyviamfrqvevi, aRiarebuli meore msoflio omis

saukeTeso tyviamfrqvevad

28

samxedro saqme

Page 5: aleqsandre rondeli - GFSIS · imisa, rom Tavs ar dagvtexia axali, mesame msoflio omi. aRsaniSnavia, rom pirveli sabrZolo balistikuri raketa `fau-2~ (V2) ger-manelebma Seqmnes meore

pirveli msoflio omis (1914-1918) dros didi masStabiT pirvelad gamoiyenesqimiuri iaraRi _ momwamvleli gazebi. pirvelad es moxda mdinare iprTan brZo-lebSi da amitom gamoyenebul gazs `ipriti~ Searqves. amas mohyva airwinaRebis warmoeba da jarSi qimiuri omis specialistebic gamoCndnen. amave omis miwu-ruls (1918) brZolis dros gaziT moiwamla da dabrmavda (droebiT) faSisturi germaniis momavali lideri, efreitori adolf hitleric, romelsac mTeli Tve mouwia samxedro hospitalSi yofna janmrTelobisa da mxedvelobis aRsadgenad.

qimiuri iaraRis gamoyeneba akrZalulia, magram zogierTi qveyana drodadroarRvevs am akrZalvas. amgvari ram moxda iran-erayis omis (1980-1989) dros, rodesac erayis diqtatorma sadam huseinma momwamvleli gazebi gamoiyena iranis armiisa da sakuTari qurTuli mosaxleobis winaaRmdeg.

raRa Tqma unda, Zalian didi movlena iyo pirvel msoflio omSi wyalqveSanavebis masobrivi gamoyeneba. am mxriv Zalze aqtiurobdnen germanelebi, romle-bic wyalqveSa navebis saSualebiT cdilobdnen ara mxolod sakuTari qveynis sazR-vao blokadis garRvevas, aramed Tavad didi britaneTisa da safrangeTis sazRvao blokadaSi moqcevas _ germanelma mezRvaurebma didi ostatoba gamoiCines, magram am amocanis gadawyveta ver SeZles.

TviTmfrinavebis gamoyenebam pirveli msoflio omis dros saTave daudo sa-haero Zalis masobriv gamoyenebas da samxedro aviaciis gadamwyvet rols Tanamed-rove omSi. swored pirveli msoflio omis dros gamoikveTa samxedro aviaciis ramdenime `profili~ _ sahaero brZola, dabombva da dazverva. SemdgomSi amas satransporto aviacia da sahaero desantis gamoyeneba daemata.

meore msoflio omis win dainerga tanksawinaaRmdego artileria, romelicgamiznuli iyo brZolis velze ukve gabatonebuli tankebis uvnebelsayofad. qvemexebTan erTad gamoiyeneboda haubicebi, romlebic daxuruli poziciebidan yumbarebs uSenda mters. dReisaTvis qvemexic da haubicac aqtiurad gamoiyeneba. gaizarda maTi kalibri, srolis sixSire, sizuste da Wurvis Zala. meore msoflio omis (1939-1945) dros Tavi gamoiCina germanulma 88 mm-is kalibris sazenito qve-mexma, romelic aseve efeqturad gamoiyeneboda tankebis winaaRmdegac. es qvemexi omis Semdeg didxans SemorCa ramdenime qveynis SeiaraRebaSi.

pirveli msoflio omis dros gazrdili cecxlis Zalis

(gansakuTebiT tyviamfrqvevebisa da artileriis) gamo masobrivad daiwyes sangrebis gamoyeneba.

29

rogor Secvala samxedro teqnologiam omis xasiaTi

Page 6: aleqsandre rondeli - GFSIS · imisa, rom Tavs ar dagvtexia axali, mesame msoflio omi. aRsaniSnavia, rom pirveli sabrZolo balistikuri raketa `fau-2~ (V2) ger-manelebma Seqmnes meore

30

meore msoflio omis dros pirvelad gamoCnda reaqtiuli artileria. pirvelimercxali iyo sabWoTa `katiuSa~, romlis gamoyenebamac dasabami misca am axali tipis iaraRis farTod danergvas. zogierT qveyanaSi (magaliTad, iranSi) am tipis iaraRs dResac `katiuSas~ uwodeben.

jer kidev pirveli msoflio omidan moyolebuli, farTod gamoiyeneba naRm-mtyorcnebi, romlebic qveiTi jaris Zalze efeqtur iaraRs warmoadgens. qve-iTis iaraRisa da artileriis evoluciam Secvala brZolis xasiaTi _ qveiTebis cecxlis Zala Zalian gaizarda (avtomatebi, tyviamfrqvevebi, naRmmtyorcnebi, yumbarmtyorcnebi) da sul ramdenime qveiTs SeuZlia sakmaod didi teritoriis dacva. amave dros aRar xdeba maTi erTad Sejgufeba da Tavadac naklebad xdebi-an mZlavri iaraRis samizne.

swrafad ganviTarda tankebis warmoeba. tanke-bis gamoyenebam didi gavlena moaxdina samxedro sferoze, Secvala brZolis xasiaTi da taqti-ka. didi satanko SenaerTebi Setevis mZlavri da ZiriTadi saSualeba gaxda. tankebis farTo gamoyenebas tanksawinaaRmdego saSualebebis ganviTareba mohyva. ZiriTadad es iyo tanksawi-naaRmdego artileria, romlis kalibri meore msoflio omis ganmavlobaSi 20-dan 88 mm-mde gaizarda. gaCnda tanksawinaaRmdego yumbar-mtyorcnebi, romelTa Soris pirveli iyo ger-manuli `faustpatroni~. izrdeboda tankebis javSnis sisqe, magram aseve icvleboda tank-sawinaaRmdego iaraRi da misi Wurvebi. Tanamed-rove tanksawinaaRmdego Wurvebi nebismieri sisqis javSans xvreten. miuxedavad imisa, rom Tanamedrove tankebi aRWurvilia eleqtronuli da sxva saxis aucilebeli TavdacviTi mowyobi-lobiT, isini brZolis velze 10-20 wuTze mets ver `cocxloben~. tankebis metad saSiSi mteria moieriSe TviTmfrinavi da vertmfreni. aRsaniS-navia, rom meore msoflio omis droindelma sabWoTa tankma T-34-ma didi gavlena iqonia tankebis Semdgom ganviTarebaze.

uzarmazari cvlilebebi ganicada sabrZoloavi aciam. pirveli msoflio omis erTtyvia-mfrqveviani, propeleriani biplanebis, romelTa siCqare saaTSi 120-180km iyo, Tanamedrove zebge-riT reaqtiul gamanadgureblebTan Sedarebac ki ar SeiZleba. meore msoflio omma cxadyo,

sabWoTa tanki T-34, romelmac revolucia moaxdina sabrZolo tankebis Semdgom ganviTarebaSi mTel msoflioSi.

reaqtiuli naRmmtyorcni `katiuSa~ _ am iaraRis gamoyeneba Zalze efeqturi aRmoCnda da germanelebma mas `stalinis organi~ (Stalinorgel) Searqves.

rom haerSi gabatonebis gareSe oms ver moigeb. am omma daaCqara samxedro aviaci-is ganviTareba. aTiaTasobiT sxvadasxva tipis TviTmfrinavi iqna gamoyenebuli yvela frontze. kidev ufro gamoikveTa samxedro TviTmfrinavebis sxvadasxva daniSnuleba: gamanadgureblebi, moieriSe, bombdamSenebi, satransporto, mzvera-vebi da sxva. saukeTeso gamanadgureblebis _ iaponuri `micubiSi Zeros~, germanuli

samxedro saqme

Page 7: aleqsandre rondeli - GFSIS · imisa, rom Tavs ar dagvtexia axali, mesame msoflio omi. aRsaniSnavia, rom pirveli sabrZolo balistikuri raketa `fau-2~ (V2) ger-manelebma Seqmnes meore

31

meore msoflio omis droindeli 88 mm-is kalibris germanuli sazenito qvemexi, romelic Zalze efeqturad gamoiyeneboda tankebis winaaRmdegac.

es qvemexi Zalze popularuli gaxda da meore msoflio omis Semdeg gamoiyeneboda ramdenime qveynis SeiaraRebul ZalebSi.

`meserSmit 109~-is, britanuli `spitfairis~, sabWoTa `iak-3~-isa da `la-5~-is, amerikul P-47 `Tanderboltis~ da P-51 `mustangis~ siCqare saaTSi 600km-s aRemateboda. omis miwuruls, 1944 wels, germanelebma daiwyes srulebiT axali tipis _ reaqtiuli ZraviT aRWurvili gamanadgureblis _ `meserSmit 262~-is warmoeba, romlis siswrafe saaTSi 900 km-s aRwevda. `meserSmit-262~ namdvili revolucia iyo sabrZolo aviaciaSi. am Sesa-niSnavi TviTmfrinavis istoria imis kargi magaliTia, Tu ra cudi Sedegebi moaqvs axali aRmoCenisa Tu siaxlis mniSvnelobissaTanadod arSefasebas. 262-e ukve 1942 wlisaTvis SeiZleboda yofiliyo mzad war-moebisTvis, magram hitlerma gadawyvita, rom es TviTmfrinavi, iseve, rogorc zogierTisxva saxis iaraRi, uaxloes periodSi ar iqneboda saWiro da maTze muSaoba Sea-Cerebina. mxolod 1943 wels gadaifiqra, magram sanam 262-e daxvewes da misi seriuli warmoeba daiwyes, omi ukve dasasruls uaxlovdeboda. 262-e mxolod 900 cali damzadda, Tumca haerSi gabatonebis miuxedavad, sahaero omSi gardatexis Setana man ver SeZlo da ukve dasustebul da ganwirul germanias veRar uSvela.

bombdamSenebma udidesi roli Seasrules meore msoflio omSi. britanuli daamerikuli bombdamSenebi dRe da Rame aTasobiT tona bombs agdebdnen faSis-turi germaniis da misi mokavSireebis Tavze. britanuli `lankasterebi~ da `li-bereitorebi~ da amerikuli boing-17 `mfrinavi cixe-simagre~ da boing-29 `super cixe-simagre~ namdvil risxvad moevlinen mters. 1945 wels, agvistos dasawyisSi, swored `boing-29~-dan Camoagdes ori atomuri bombi iaponiis qalaqebze _ hiro-simasa da nagasakze.

germanuli reaqtiuli gamanadgurebeli ̀ meserSmit-262~ _ pirveli reaqtiuli gamanadgurebeli, romelmac faqtobrivad revolucia moaxdina saaviacio teqni-kaSi da caSi gamoCnda meore msoflio omis miwuruls.

rogor Secvala samxedro teqnologiam omis xasiaTi

Page 8: aleqsandre rondeli - GFSIS · imisa, rom Tavs ar dagvtexia axali, mesame msoflio omi. aRsaniSnavia, rom pirveli sabrZolo balistikuri raketa `fau-2~ (V2) ger-manelebma Seqmnes meore

Tanamedrove sabrZolo TviTmfrinavebis Seqmnaara mxo lod Zalian maRali donis teqnologias moiTxovs, aramed Zalian Zviric Rirs (zogierTi aviagamanadgureb-lis fasi 100 mln dolars aRemateba). aviaciam Secvala omis xasiaTi. Tu adre zogierTi qveyana miuwvdomeli iyo, aviaciam is mowyvladi gaxada. mZime bombdamSenebi zebgeriTi siCqariT msoflios nebismier kuTxeSi aRwe-ven atomuri da wyalbadis bombebiT.

meore msoflio omis Semdeg gansakuTrebuli mniSvne- loba mieniWa sabrZolo vertmfrenebis ganviTarebas. isini gamoiyeneba sxvadasxva daniSnulebiT da maT gare-Se Zneli warmosadgenia Tanamedrove armia.

ra Tqma unda, saraketo teqnikis ganviTarebam omis xasiaTsa da samxedro strategiaSi Zireuli cvlilebebi Seitana. rodesac Sens xelT aris 13 aTasi kilometris radiusis mqone atomuri an wyalbadis qobiniT aRWur-vili kontinentSorisi balistikuri raketa, romelic samiznes 30-200 metramde sizustiT xvdeba, aq ukve zed-metia saubari manZilsa da raime dacvaze. kontinent-Sorisi raketebi, romlebsac isvrian rogorc xmeleTi-dan, ise okeanis siRrmeSi myofi wyalqveSa navebidan, iseTi swrafia, rom ramdenime wuTSi aRweven mizans.

maTgan Tavis dacva praqtikulad SeuZlebelia, Tumca antisaraketo iaraRis gamogonebasa da ganviTarebaze didZali Tanxa ixarjeba. birTvuli qobinebiT aRWurvili balistikuri raketebi imdenad seriozuli iaraRia, rom igi mtris Sekavebis funqcias asrulebs. eqspertebs miaCniaT, rom swored birTvuli iaraRi da misi gamoyenebisTvis gankuTvnili balistikuri raketebi iyo mTavari mizezi imisa, rom Tavs ar dagvtexia axali, mesame msoflio omi.

aRsaniSnavia, rom pirveli sabrZolo balistikuri raketa `fau-2~ (V2) ger-manelebma Seqmnes meore msoflio omis dros. misi konstruqtorebi iyvnen fon brauni da valter dornbergeri, romlebic amerikelebma omis Semdeg TavianT samsaxurSi Caiyenes. pirveli amerikuli balistikuri raketa `redstouni~ iseve, rogorc misi pirveli sabWoTa analogi, germanuli `fau-2~-is gaumjobesebuli versia iyo.

germanuli V2 — pirveli sabrZolo balistikuriraketa

saSualo radiusis sabWoTa balisti-kuri raketa, saukeTeso Tavis klasSi, msoflioSi cnobilia SS-20-is saxeliT. misi konstruqtori iyo qarTveli _ aleqsandre nadiraZe.

32

samxedro saqme

Page 9: aleqsandre rondeli - GFSIS · imisa, rom Tavs ar dagvtexia axali, mesame msoflio omi. aRsaniSnavia, rom pirveli sabrZolo balistikuri raketa `fau-2~ (V2) ger-manelebma Seqmnes meore

Tanamedrove amerikuli atomuri wyalqveSa navi

raodenobrivad yvelaze meti awarmoes meore msof-lio omis dros saxelganTqmuli amerikuli aviagama- nadgurebeli p-47 — ̀ Tanderbolti~, misi konstruq- tori iyo warmoSobiT qarTveli _ aleqsandre qa-rTveli (qarTveliSvili).

aSS-is Tanamedrove aviamzidi `hari trumeni~

Zalian didi evolucia ganicada samxedroflotmac. jer gaCnda orTqlis gemebi, Sem-deg isini javSniT Semoses. gemebis Seiara-Rebac gaumjobesda. gaCnda wyalqveSa navebi. zemoT aRiniSna, rom pirvel msoflio omSi amgvari navebi sakmaod efeqturad gamoiyena germaniam.

aviaciis gamoyenebis aucileblobam dRiswesrigSi daayena aviamzidebis Seqmna. swo-red iaponuri aviamzidebidan afrenilma asobiT TviTmfrinavma miitana ieriSi aSS-is havais kunZulebze mdebare perl-harbo-ris samxed ro-sazRvao bazaze 1941 wlis 6 dekembers, riTac daiwyo sabrZolo moq me-deba wynari okeanis auzSi. SemdgomSi aSS-m gansakuTrebu li yuradReba miaqcia aviamzi-debis gamoye nebas da dRemde aSS-is bato no-ba msoflio okeaneze metwilad didi avia-mzi debis gamoye nebiT xorcieldeba. isic unda aRiniS nos, rom samomavlod samxedro miznebisTvis raketebisa da kosmosis gamoye-neba aviamzidebis mniSvnelobas daakninebs.

Tanamedrove mZlavr iaraRs warmoadgensatomuri wyalqveSa navebi, romlebic aRWur-vilia birTvuli raketebiT da romlebsac sam Tvemde SeuZliaT wyalqveS, avtonomiur reJimSi darCena. balistikurma raketebma, aviamzidebma da atomurma wyalqveSa navebma yvela qveyana gaxada mowyvladi: msoflio okeane Tanamedrove omis mniSvnelovan aspa-re zad iqca.

33

rogor Secvala samxedro teqnologiam omis xasiaTi

Page 10: aleqsandre rondeli - GFSIS · imisa, rom Tavs ar dagvtexia axali, mesame msoflio omi. aRsaniSnavia, rom pirveli sabrZolo balistikuri raketa `fau-2~ (V2) ger-manelebma Seqmnes meore

birTvuli iaraRis gavrceleba akrZalulia saerTaSoriso xelSekrulebiT, mag- ram zogierTi qveyana malulad cdilobs amgvari iaraRis Seqmnas da es sakuTari usafrTxoebis garantiad aqvs miCneuli.

iaraRsa da samxedro teqnologiaze didZali fuli da resursi ixarjeba. yvelas unda iyos Zlieri an gamoiyurebodes Zlierad. qmnian axal iaraRs, romelic qvey-nebis ara mxolod samxedro SesaZleblobebs zrdis, aramed maT sagareo politi-kasa da strategiul miznebzec did gavlenas axdens.

amas xels uwyobs uwyvetad mimdinare teqnikuri progresic. Tavis droze motori -zaciam udidesi gavlena moaxdina samxedro saqmeze. Sida wvis Zravam mobiluri gaxada SeiaraRebuli Zalebi. tanki, avtomobili, TviTmfrinavi, Tanamedrove gemi _ motorizaciis Sedegia. cnobilma espanelma filosofosma salvador de madari-agam stalinis sabWoTa kavSiri Cingiz yaenis imperias Seadara da dawera, rom `motorizebuli Cingiz yaeni emuqreba evropas~. jari mobiluri gaxda, aman ki didi daRi daasva brZolis xasiaTs, taqtikasa da strategias. gaizarda sawvavis mniSvneloba. upirveles amocanad iqca jarisa da flotis sawvaviT uzrunvelyofa.

unda iTqvas komunikaciis saSualebebis ganviTarebis Sesaxebac. radio ukvepirvel msoflio omSi gamoiyeneboda, magram SemdgomSi radio da komunikaciis eleqtronulma saSualebebma didi gavlena hpoves samxedro saqmeSi. dRes samxed-ro komunikaciebSi farTod gamoiyeneba kosmosuri Tanamgzavrebi _ isini brZo-lis velze ara mxolod aseulis wevrebs Soris kavSirisaTvis gamodgeba, aramed dazvervis sferoSi Zalian mniSvnelovan rols asrulebs.

amerikuli sabrZolo vertmfreni AH1 – `kobra~

34

samxedro saqme

Page 11: aleqsandre rondeli - GFSIS · imisa, rom Tavs ar dagvtexia axali, mesame msoflio omi. aRsaniSnavia, rom pirveli sabrZolo balistikuri raketa `fau-2~ (V2) ger-manelebma Seqmnes meore

aris ramdenime mimarTuleba samxedro sferoSi, romelTa progresi uTuoddid gavlenas moaxdens saerTaSoriso urTierTobebze da msoflioSi ZalTa gadanawilebaze. aseTebia lazeruli iaraRi, sabrZolo robotebis gamoyeneba da kosmosSi omis gadatana, iq sabrZolo platformebis (birTvuli da lazeruli iaraRiT aRWurvili!) Seqmna, romlebidanac safrTxe Seeqmneba dedamiwis nebis-mier wertils.

da Tu Zala da omi kvlavac politikis misaReb instrumentebad darCeba, sam -xed ro teqnologiisa da iaraRis ganviTarebas veraferi SeaCerebs…

p.s. dReisaTvis udidesi yuradReba eqceva oms kibersivrceSi. es omis axali saxeobaa. bevri eqsperti fiqrobs, rom sul male mowinaaRmdegis ganeitraleba `kiberiaraRis~ saSualebiT moxdeba. dRes Znelic ki aris imis warmodgena, ra xasi-aTisa da masStabis SeiZleba iyos `kiberiaraRiT~ miyenebuli ziani. kiberiaraRis ganviTarebaSi lideroben aSS, CineTi da ruseTi. kiberomi ukve hqonda ruseTs estoneTisa da saqarTvelos winaaRmdeg. amitomac aris aucilebeli, rom yvela qveyana did yuradRebas aqcevdes sakuTari kadrebis aRzrdas informaciuli da kiberusafrTxoebis uzrunvelsayofad.

amerikeli qveiTebi avRaneTSi, 2010

35

rogor Secvala samxedro teqnologiam omis xasiaTi