akut zeh‹rlenmelerde farmakoloj‹k yaklaﬁim · • etanol ve sedatif-hipnotik drog yoksunlu¤u...

AKUT ZEH‹RLENMELERDE FARMAKOLOJ‹K YAKLAfiIM

Doç. Dr. A. Gökhan Akkan

Zehir, zehirlenme ve tedavisinin insanl›k tarihi kadar eski oldu¤unu söy-lemek, çokta fazla abart›l› olmasa gerek. Ancak bu konudaki ilk yaz›l› belge-ler M.Ö. 1500 y›llar›nda yaz›lm›fl olan Ebers papirüsleridir. Daha sonralar›Tevrat’da bal›k zehirlenmesinin tarifi, M.Ö. 1. Yüzy›lda Pontus Kral› Mithri-dates’in zehirlenmelere karfl› “Evrensel bir Antidot” gelifltirmeye çal›flan ilkinsan oldu¤unun bildirilmesi, Platon’un, Sokrates’in Conium Maculatum’dan(bir cins çam a¤ac›) öldü¤ünü rapor etmesi, 13. Y.Y.da Abanos’lu Peters’in“De Venesis” adl› yap›t›nda tüm zehirleri hayvansal, bitkisel ve mineral kay-nakl› olarak s›n›fland›rmas› ve 16. Y.Y.da Paracelsus’un toksik ajanlar›n tok-sik dozlar›n› tarif etmesi geçmifl zamanlar›n önemli belgelerdir.

Günümüz olarak tan›mlad›¤›m›z 20. Yüzy›lda ise Toksikoloji’ye modernklinik yaklafl›m ise bafllang›çta Pediatri’de yo¤unlaflm›fl ve 1952 y›l›nda Ame-rikan Pediatri Akademisinin “Kazalar› Önleme Komitesi’nin raporu flaflk›nl›kyaratm›fl ve çocuk kazalar›n›n yaklafl›k %50’sinin zehirlenme ortaya konul-mufltur. 1940’lar›n ortas›nda 150 mg’l›k 100 ve daha fazla tablet içeren ço-cuk-aspirin’inin 5 yafl alt›ndaki çocuk zehirlenmelerinin yaklafl›k %25’indensorumlu oldu¤u bildirilmifltir. 1972’de ABD’de çocuklar›n açam›yaca¤› “gü-venli kapak” mecburiyeti getirilmifltir. Bu tarihten sonra çocuklardaki ilaç ze-hirlenmesine ba¤l› vakalarda h›zl› bir düflüfl tespit edilmifltir. 1960’lar›n ba-fl›ndan sonra da baz› ilaçlar›n ve toksik ajanlar›n (barbitüratlar, LSD, eroinvs.) afl›r› dozuna ba¤l› zehirlenmeleri ile evlerde kullan›lan kimyasallar (te-mizlik malzemeleri, insektisitler vs.) ve çevre at›klar›yla (karbon monoksidvs.) görülen zehirlenmeler her y›l çok say›da kiflinin ölümüne neden olmakta-d›r.

Zehirlenme vakalar›yla ilgili ne yaz›k ki ülkemize ait sa¤l›kl› istatistikselbilgiler mevcut de¤ildir. Ancak ABD’den baz› veriler (1987) verecek olursakçarp›c› baz› sonuçlarlar karfl›laflt›¤›m›z› görürüz:

145

‹.Ü. Cerrahpafla T›p Fakültesi Sürekli T›p E¤itimi Etkinlikleri

Acil Hekimlik Sempozyumu

16 -17 Ekim 1997, ‹stanbul, s. 145-166

• Zehirlenmelerin %88.9’u kazaen oluflmakta,

• Zehirlenmelerin % 77.5’› a¤›zdan al›narak oluflmakta,

• Zehirlenmelerin % 74.5’› evde tedavi edilmifltir.

Ölümle sonuçlanm›fl ilaç zehirlenmelerinin:

• %26.4’ trisiklik ve di¤er antidepresanlarla,

• %23.4’ü analjeziklerle,

• %13.6’› stimülanlar ve uyuflturucularla,

• %36.6’› di¤er ilaç ve toksik ajanlarla meydana gelmifltir.Akut zehirlenme vakalar›n›n tedavisinde, tüm ülkelerde, benzer klinik

yaklafl›mlar sergilenmektedir. Ben bu bölümde tedaviden ziyade, akut zehir-lenmelerde “genel olarak uygulanan acil de¤erlendirme”, bu de¤erlendirme-lerin her aflamas›nda karfl›lafl›labilecek sendromlar ve bu sendromlara nedenolabilecek drog/toksik ajanlar›n listesi ve konunun sonunda da baz› önemlidrog/toksik ajanlar›n listesi ve bunlar›n toksidromlar› (=toksik sendromlar) ileyine zehirlenmelerine s›k rastlan›lan baz› drog/toksik ajanlar ve bunlar›n an-tidotlar› ile kullan›fl flekil ve dozajlar›n›n verece¤im.

Zehirlenmelerde Acil De¤erlendirme ve Tedavi

Akut zehirlenme vakalar›n›n tedavisinin bafllang›c›nda KURAL hastan›n“stabilizasyonunun” sa¤lanmas›d›r. Bunun için de öncelikle hastan›n havayo-lunun aç›k olmad›¤›, solunum ve dolafl›m sistemlerinin yeterli olup olmad›¤›-n›n tespiti ve gerekli ise hemen müdahale edilmesi ve daha sonra sistemleri-nin yeterli olup olmad›¤›n›n tespiti ve gerekli ise hemen müdahale edilmesive daha sonra da tedaviye bafllan›lmas›d›r. Afla¤›da acil de¤erlendirmenin na-s›l yap›laca¤›, s›ras› ve bu de¤erlendirmeler s›ras›nda görülebilecek sendrom-lar ve bu sendromlara neden olabilecek droglar verilecektir:

• Havayolu• Solunum• Dolafl›m• Mental durumda de¤ifliklik• Di¤er komplikasyonlar• Klinik tan›• Dekontaminasyon• At›l›m›n artt›r›lmas›• Hastan›n teflekküllü bir hastaneye (zehir merkezine) sevki.

146

AKKAN, AG

Havayolu• Havayolunu temizle,• Ö¤ürme ve öksürük reflekslerini kontrol et,• Hastaya pozisyon ver.

• Endotrakeal entübasyon gerekli mi?• Nazotrakeal entübasyon• Orotrakeal entübasyon

Solunum• Arteriyel kan gazlar›n› ölç,• Ambu / maske kullan,• Oksijen ver.

• Solunum yetmezli¤i var m›?• Solunum Yetmezli¤ine Neden Olan Baz› Drog veToksinler

• Solunum Kaslar›n›n Paralizisi:• Botulinum Toksini• Nöromüskuler blokerler• Organofosfatlar ve karbamatlar• Y›lan zehiri• Striknin

• Solunum Merkezinin Depresyonu• Barbitüratlar• Klonidin ve di¤er sempatolitik ajanlar• Siklik antidepresanlar• Etanol ve alkoller• Opiatlar• Sedatif-hipnotikler

• Hipoksi var m›?• Baz› Hipoksi Nedenleri:

• ‹nert Gazlar:• Karbon dioksid• Metan ve propan• Azot

• Kardiyopulmoner Ödem:• Beta blokerler• Siklik antidepresanlar• Kinidin, prokainamid ve dizopiramid•Verapamil

147


• Selüler Hipoksi:• Karbonmonoksid• Siyanür• Hidrojen sülfür• Methemoglobinemi• Sülfhemoglobinemi

• Pnömoni ve Non-kardiyopulmoner Ödem:• Gastrik içeri¤in aspirasyonu• Hidrokarbonlar›n aspirasyonu• Klor ve di¤er irritan gazlar• Kokain• Civa buhar›• Azot dioksid• Opiatlar• Fosgen• Salisilatlar• Sedatif-hipnotikler• Duman inhalasyonu• Etilen glikol• Metal buharlar›• Etklorvinol (iv, oral)

• Bronkospazm var m›?• Bronkospazma neden olan baz› drog ve toksinler:

• Beta blokerler• Klor ve di¤er irritan gazlar• Hidrokarbon inhalasyonu• Metal Buharlar›• Organofosfatlar ve di¤er antikolinesterazlar• Duman inhalasyonu

Dolafl›m• Tansiyon ve nabz› ölç,• EKG’yi izle,• Rutin kan tetkiklerini iste.

• Bradikardi / AV blok var m›?• Bradikardi AV blo¤una neden olan baz› drog ve toksinler:

• Kolinerjik veya vagatonik ajanlar:• Karbamat insektisidler• Dijital glikozidler• Organofosfatlar• Fizostigmin

148

AKKAN, AG

• Membran - depresan droglar:• Beta-blokerler• Siklik antidepresanlar• Enkainid ve flekainid• Kinidin, prokainamid ve dizopiramid

• Sempatolitik Ajanlar:• Beta blokerler• Klonidin• Opiatlar

• Di¤erleri:• Fenilpropanolamin ve di¤er alfa-adrenerjikler• Kalsiyum antagonistleri• Lityum• Propoksifen

• QRS intervali uzam›fl m›?• QRS intervalini uzatan baz› drog ve toksinler:

• Beta blokerler• Siklik antidepresanlar• Dijital glikozidler (tam kalp blo¤u)• Difenhidramid• Enkainid ve flekainid• Hiperkalemi• Fenotiyazinler (tiyoridazin)• Propoksifen• Kinidin, prokainamid ve dizopiramid

• Taflikardi var m›?• Taflikardiye neden olan baz› drog ve toksinler:

• Sempatomimetik ajanlar:• Amfetaminler ve türevleri• Kafein• Efedrin ve psödoefedrin• Fensiklidin• Teofilin

• Selüler hipoksiye neden olan ajanlar:• Karbonmonoksit• Siyanür• Hidrojen sülfür• Oksidleyici ajanlar (methemoglobinemi)

149


• Antikolinerjik Ajanlar:• Amanita muscaria mantarlar›• Antihistaminikler• Atropin ve di¤er antikolinerjikler• Fenotiyazinler

• Ventriküler aritmi var m›?• Ventriküler aritmilere neden olan baz› drog ve toksinler:

• Ventriküler taflikardi ve fibrilasyon:• Amfetaminler ve di¤er sempatomimetik ajanlar• Aromatik hidrokarbon çözücüler• Kafein• Kloral hidrat• Klorlu ve florlu hidrokarbon çözücüler• Kokain • Siklik antidepresanlar • Dijital glikozidler• Flor• Fenotiyazinler• Teofilin

• QT Uzamas› veya Torsades de Pointes:• Amiodaron• Arsenik• Sitrat• Flor• Organofosfat insektisidler• Talyum

• Hipotansiyon var m›?• Hipotansiyona neden olan baz› drog ve toksinler:

• Rölatif Bradikardili Hipotansiyon:• Sempatolitik Ajanlar:

• Beta blokerler• Bretilyum• Klonidin, prazosin ve metil dopa• Hipotermi• Opiatlar• Rezerpin• Tetrahidrozolin

150

AKKAN, AG

• Membran-depresan ajanlar:• Beta blokerler• Siklik antidepresanlar• Enkainid ve flekainid• Kinidin, prokainamid ve dizopiramid• Propoksifen

• Di¤erleri:• Barbitüratlar• Kalsiyum antagonistleri• Siyanür• Flor• Organofosfatlar ve karbamatlar• Sedatif-hipnotikler

• Taflikardili Hipotansiyon:• S›v› kayb› veya intersitisyel bofllu¤a kaç›fl:

• Amatoksin içeren mantarlar• Arsenik • Kolflisin• Bak›r sülfat• Hipertermi• Demir• Ç›ng›rakl› y›lan zehirlenmesi• Sedatif-hipnotikler

• Periferik venöz veya arteriyle dilatasyon:• Beta-2 uyar›c›lar• Kafein• Siklik antidepresanlar• Hidralazin• Hipertermi• Nitritler• Sodyum nitroprussiyat• Fenotiyazinler• Teofilin

• Hipertansiyon var m›?• Hipertansiyona neden olan baz› drog ve toksinler:

• Taflikardili Hipertansiyon:• Jeneralize sempatomimetik ajanlar:

151


• Amfetaminler ve türevleri• Kokain• Efedrin• Epinefrin• Levodopa• LSD• MAO‹• Marihuana• Fensiklidin

• Antikolinerjik ajanlar:• Atropin ve di¤er antikolinerjikler• Antihistaminikler• Siklik antidepresanlar• Fenotiyazinler

• Di¤erleri:• Etanol ve sedatif-hipnotik drog yoksunlu¤u• Nikotin (erken evre)• Organofosfatlar (erken evre)

• Bradikardili veya AV Bloklu Hipertansiyon:• Klonidin• Ergot türevleri• Metoksamin• Norepinefrin• Fenilefrin• Fenilpropanolamin

Mental durumda de¤ifliklikler• Hipoglisemiyi tan› ve tedavi et,• Rektal ›s›y› ölç,• Organik nedenleri düflün,• Konvülsiyonlar› tedavi et,• Ajitasyonu tedavi et.

• Koma veya stupor var m›?• Koma veya stupora neden olan baz› drog ve ajanlar:

• Genel SSS depresanlar›:• Antikolinerjikler• Antihistaminikler• Barbitüratlar• Siklik antidepresanlar• Etanol ve di¤er alkoller• Fenotiyazinler• Sedatif-hipnotikler

152

AKKAN, AG

• Sempatolitik ajanlar:• Klonidin• Metil dopa• Opiatlar• Tetrahidrozolin• Selüler hipoksi:• Karbonmonoksid• Siyanür• Hidrojen sülfür• Methemoglobinemi

• Di¤er veya bilinmeyen mekanizmalar:• Bromür• Dikuat• Disülfiram• Hipoglisemik ajanlar• Lityum• Fensiklidin• Fenil butazon• Salisilatlar

• Hipotermi var m›?• Hipoterminin efllik etti¤i baz› drog ve toksinler:

• Barbirüratlar• Siklik antidepresanlar• Etanol ve di¤er alkoller• Hipoglisemik ajanlar• Opiatlar• Fenotiyazinler• Sedatif-hipnotikler

• Hipertermi var m›?• Hiperterminin efllik etti¤i baz› drog ve toksinler:

• Afl›r› musküler hiperaktivite, rijidite veya konvülsiyonlar:• Amoksapin• Amfetaminler ve türevleri• Kokain• Siklik antidepresanlar• Lityum• LSD• Maprotilin• MAOI• Fensiklidin

153


• Artm›fl metabolik h›z›• Dinifrofenol ve pentaflorofenol• Salisilatlar• Tiroid hormonu

• Bozulmufl termoregülasyon:• Amoksapin• Antikolinerjik ajanlar• Antihistaminikler• Siklik antidepresanlar• Fenotiyanler ve di¤er antipsikotik ajanlar

• Di¤erleri:• Egzersize ba¤l› ›s› floku• Malign hipertermi• Metal buhar› atefli• Nöroleptik malign sendrom• Etanol veya sedatif-hipnotik drog yoksunlu¤u

• Konvülsiyon var m›?• Konvülsiyonlara neden olan baz› drog ve toksinler:

• Adrenerjik-sempatomimetik ajanlar:• Amfetaminler ve türevleri• Kafein• Kokain• Fensiklidin• Fenilpropanolamin• Teofilin

• Antidepresanlar ve antipsikotikler:• Amoksapin• Siklik andidepresanlar• Haloperidol ve butirofenonlar• Loksapin• Fenotiyazinler

• Di¤erleri:• Antihistaminikler• Beta blokerler• Karbamazepin• Selüler hipoksi• Klorlu hidrokarbon çözücüler ve insektisidler• Kolinerjik (karbamatlar, orgasnofosfatlar) ajanlar• Flor

154

AKKAN, AG

• ‹zoniazid• Lityum• Lokal anestezikler• Meperidin• Salisilatlar

• Ajitasyon var m›?• Ajitasyon, delirium veya konfüzyona neden olan baz› drog ve toksinler:

• Predominant konfüzyon veya delirium:• Amantadin• Antikolinerjik ajanlar• Antihistaminikler• Karbonmonoksid• Simetidin• Disülfiram• Kurflun ve di¤er a¤›r metaller• Levodopa• Lokal anestezikler• Lityum• Salisilatlar• Alkol / Hipnotik yoksunlu¤u

• Predominant ajitasyon veya psikoz:• Amfetaminler ve türevleri• Kafein• Kokain• LSD• Marihuana• Fensiklidin• Fenilpropanolamin• Prokain• Teofilin

Di¤er kompikasyonlar• ‹drarda miyoglobulin ara,• Allerji anamnezini al,

• Distoni veya rijidite var m›?• Distoni, Diskinezi ve Rijiditeye neden olan baz› drog ve toksinler:

• Distoni:• Haloperidol ve butirofenonlar• Metoklopramid• Fenotiyazinler

155


• Rijidite:• Karadul örümce¤i ›s›r›¤›• Lityum• Malign hipertermi• Metakualon• MAO‹• Nöroleptik malign sendrom• Fensiklidin• Striknin

• Diskinezi:• Amfetaminler• Antikolinerjik ajanlar• Antihistaminikler• Kafein• Kokain• Siklik antidepresanlar• Katemin• Levodopa• Lityum• Fensiklidin

• Rabdomiyoliz var m›?• Rabdomiyolizin efllik etti¤i baz› drog ve toksinler:

• Afl›r› musküler hiperaktivite, rijidite ve konvülsiyonlar: • Amfetaminler ve türevleri• Kokain• Siklik antidepresanlar• Lityum• MAO‹• Fensiklidin• Striknin• Tetanoz• Çeflitli ajanlar›n neden oldu¤u konvülsiyonlar

• Direkt selüler toksisite:• Amatoksin içeren mantarlar• Karbonmonoksid• Kolflisin• Etilen glikol

156

AKKAN, AG

• Di¤er veya bilinmeyen mekanizmalar:• Barbitüratlar (uzun süreli immobilite)• Etanol• Çeflitli ajanlar›n neden oldu¤u hipertermi• Sedatif-hipnotik ajanlar (uzun süreli immobilite) • Travma

• Allerji veya anaflaksi var m›?• Anaflaktik veya anaflaktoid reaksiyonlara neden olan drog ve toksinler:

• Anaflaktik reaksiyonlar (Ig-E arac›l›):• Antiserumlar (antiveninler)• Besinler (f›nd›k, bal›k, midye vs.)• Himenoptera ve di¤er böcek sokmalar›• Allerjen immünoterapi ekstreleri• Afl›lar

• Anaflaktoid reaksiyonlar (Ig-E arac›l› olmayanlar):• Asetil sistein• Kan ürünleri• ‹yotlu kontrast maddeler• Opiatlar• Tübokürarin

• Di¤erleri• Egzersiz• Sülfidler

Klinik tan›• Fizik muayene yap,• Gerekli laboratuvar testlerini iste.

• Osmolar aç›k (=gap) var m›?• Baz› artm›fl osmolar aç›k nedenleri:(Osmolar Aç›k=ÖlçülenxHesaplanan Osmolalite)

• Aseton• Etanol• Etil eter• Etilen glikol• ‹zopropil alkol• Mannitol• Metanol• Propilen glikol• Dializ yap›lmayan böbrek yetmezli¤i

157


• Anyon aç›¤› (=gap) asidozu var m›?• Artm›fl anyon aç›¤› asidozuna neden olan baz› drog ve toksinler:(Anyon aç›¤› = (Na). (Cl). (HCO3) = 8-12 mEq/L)

• Benzil alkol• Beta adrenerjik droglar• Kafein• Karbonmonoksid• Siyanür• Etanol (ketoasidoz)• Etilen glikol• Ekzojen organik ve mineral asidler• Formaldehid• Hidrojen sülfür• Ibuprofen• Demir• ‹zoniazid• Metanol• Fenformin• Salisilatlar• Konvülsiyonlar• Teofilin

• Hipo/hiperkalemi var m›?• Serum potasyum düzeyini de¤ifltiren baz› drog ve toksinler:

• Hiperkalemi:• Alfa-adrenerjik ajanlar• ACE‹• Beta blokerler• Dijital glikozidleri• Flor• Lityum• Potasyum• Renal yetmezlik• Rabdomiyoliz

• Hipokalemi:• Baryum• Beta-adrenerjik ajanlar• Kafein• Diüretikler (kronik)• Epinefrin• Teofilin• Toluen (kronik)

158

AKKAN, AG

• Renal yetmezlik var m›?• Böbrek yetmezli¤i oluflturan baz› drog ve toksinler:

• Direkt nefrotoksik etki:• Asetaminofen• Amanita phalloides mantarlar›• Antibiyotikler (aminoglikozidler vs.)• Analjezikler (fenasetin vs.)• Klorlu hidrokarbonlar• Etilen glikol (okzalat)• A¤›r metaller (civa vs.)

• Hemodializ:• Methemoglobinemi• Naftalen• Oksidleyici ajanlar (klorlay›c›lar vs.)

• Rabdomiyoliz:• Amfetaminler ve türevleri• Uzun süren koma• Karbonmonoksid• Hipertermi• Fensiklidin• Status epileptikus• Striknin

• Karaci¤er yetmezli¤i var m›?• Karaci¤er hasar›na neden olan baz› drog ve toksinler:

• Asetaminofen• Amanita phalloides mantarlar›• Aromatik hidrokarbonlar• Arsenik• Karbontetraklorür ve di¤er klorlu hidrokarbonlar• Bak›r• Etanol (kronik)• Halotan• ‹nsektisidler (klorlu)• Demir• Poliklorlu bifeniller• Fosfor• Pirrolizidin alkaloidleri• Talyum

159


• Toksikolojik tarama yap›lm›fl m›?• Kanda aranabilecek baz› droglar:

• Alkoller:• Aseton• Etanol• ‹zopropil alkol• Metanol

• Antikonvülsanlar:• Etosüksimid• Karbamazepin• Fenobarbital• Fenitoin

• Analjezikler:• Asetaminofen• Salisilatlar

• Sedatif-hipnotikler:• Barbitüratlar• Karizoprodol• Klordiazepoksid• Diazepam• Etklorvinol• Glutetimid• Meprobamat• Metakualon

• ‹drar veya gastrik içerikte aranabilecek baz› drog ve toksinler:• Alkoller:

• Etanol• Metanol

• Antikonvülsanlar:• Karbamezapin• Fenobarbital• Fenitoin

• Analjezikler:• Asetaminofen• Salisilatlar

• Antihistaminikler:• Klorfeniramin• Difenhidramin

160

AKKAN, AG

• Stimülanlar:• Amfetaminler• Kokain

• Opiatlar:• Kodein• Meperidin• Metadon• Morfin

• Fenotiyazinler:• Klorpromazin• Tiyoridazin

• Sedatif-hipnotikler:• Barbitüratlar• Benzodiyazepinler

• Triksiklik antidepresanlar:• Amitriptilin• Doksepin

• Abdominal grafi çekilmifl mi?• Abdominal grafide görülebilen tabletler:

• ‹yi Görülenler:• Kalsiyum karbonat• Ferröz sülfat• Potasyum klorür

• Orta derecede görülenler:• Demirli multivitaminler

• Zay›f görülenler:• Asetazolamid• Busulfan• Kloral hidrat• Ferröz glukonat• Fosfor• Sodyum klorür• Tiamin• Psödoefedrin• Çinko sülfat• Meklizin• Proklorperazin• Trimeprazin

161


Dekontaminasyon• Ciddi ve gözleri y›ka,• Kustur veya gastrik lavaj yap,• Aktif kömür ve/veya katartik ilaç ver.

At›l›m›n artt›r›lmas›• Hemodiyalizi düflün,• Hemoperfüzyonu düflün• Baz› drog veya toksinlerin hemodializ veya hemoperfüzyon ile

eliminasyonu:

• Aktif kömür dozunu tekrarla.• Aktif kömür dozunun tekrarlanmas› gerektiren droglar:

• Karbamazepin• Klordekon• Dapson• Dijitoksin• Nadolol• Fenobarbital• Fenilbutazon• Salisilat

162

AKKAN, AG

Drog veya toksin

AsetaminofenDigoksinEtanolMetanolLityumPentobarbitalFenobarbitalFenitoinSalisilatTeofilin

Hemodializ150

Yap›lmaz100-200

100-20050-100

40-5560-75

Yap›lmaz35-8030-50

Klirens (ml/dak)Hemoperfüzyon

190-30090-140

Yap›lmazYap›lmaz

Yap›lmaz200-300100-300

76-18957-11660-225

163


Toks

in

Vita

l bul

gula

r

Men

tal d

urum

Se

mpt

omla

r Kl

inik

bul

gula

r La

bora

tuar

bul

gula

r›

Aset

amin

ofen

Norm

alNo

rmal

Anor

eksi

, bul

ant›,

kus

ma

Sa¤

üst k

adra

n ha

ssas

iyet

iAn

orm

al K

arac

i¤er

Fon

ksiy

on

sar›l

›k(K

CFT)

Amfe

tam

inle

rHi

perta

nsiy

on, t

aflik

ardi

,Hi

pera

ktif,

ajit

e, to

ksik

psi

koz

Tetik

te o

lma

hali

Mid

riazis

, hip

erak

tif b

arsa

k,hi

perte

rmi

s›ca

k ba

smas

›, di

afor

ez

Antik

olin

erjik

ler

Tafli

kard

i, hi

pota

nsiy

on,

De¤i

flken

(ajit

asyo

n ve

leta

rjide

n Bu

lan›

k gö

rme,

kon

füzy

onM

üköz

mem

bran

lard

a ku

rulu

kEK

G an

orm

alik

leri,

QRS

hipe

rtans

iyon

, hip

erte

rmi

kom

aya

kada

r)m

idria

zis, a

zalm

›fl b

arsa

k se

sler

i ret

ansi

yon

kom

plek

sind

e ge

nifll

eme

Arse

nik

(aku

t)Hi

pota

nsiy

on, t

aflik

ardi

, Te

tikte

olm

a ha

li ile

kom

a ha

liAb

dom

inal

a¤r

›, ku

sma,

De

hidr

atas

yon,

k›l

kayb

›Re

nal y

etm

ezlik

, ano

rmal

abd

omin

al

hipe

rterm

iar

as›n

da d

e¤ifl

irdi

yare

, dis

faji

graf

i, di

strim

iler

Arse

nik

(kro

nik)

Norm

alNo

rmal

den

anse

falo

patiy

e ka

dar

Abdo

min

al a

¤r› v

e di

yare

Mel

anoz

, hip

erke

rato

z, du

ysal

Löko

peni

, tro

mbo

sito

peni

, pro

tein

üri,

de¤i

flir

nöro

pati,

k›l

kayb

›, M

ee ç

izgis

i, he

mat

üri,

anor

mal

KCF

T’le

rici

lt ka

nser

i

Barb

itüra

tlar

Hipo

vent

ilasy

on,

De¤i

flken

(lat

erjid

en k

omay

aSa

rhofl

gör

ünüm

Disk

onju

ge g

öz h

arek

etle

ri,An

orm

al a

rteriy

el k

an g

azla

r›hi

pota

nsiy

on, h

ipot

erm

ika

dar)

hipo

refle

ksi,

bülle

r

Beta

blo

kerle

rHi

pota

nsiy

on, b

radi

kard

iDe

¤iflk

en (l

etar

jiden

kom

aya

Konf

üzyo

n, b

afldö

nmes

iSi

yano

z, ko

nvül

siyo

nlar

Hi

pogl

isei

m, E

KGka

dar)

Botu

lizm

Hipo

vent

ilasy

on

Hipo

ksik

olm

ad›k

ça n

orm

alBu

lan›

k gö

rme,

dis

faji,

bo¤

azOf

talm

ople

ji, m

idria

zis, p

tozis

Norm

ala¤

r›s›,

diya

reBi

r çok

has

ta s

›k g

örül

en v

eya

de¤i

flik

sem

ptom

larla

gel

ir

Karb

on m

onok

sit

S›kl

›kla

nor

mal

De¤i

flken

(let

arjid

en k

omay

a ka

dar)

Bafla

¤r›s

›, ba

fldön

mes

i, Ko

nvül

siyo

nlar

Karb

oksi

hem

oglo

bin

yüks

elm

esi;

EKG

anor

mal

likle

ri Bi

r çok

has

ta s

›k

görü

len

veya

de¤

iflik

sem

ptom

larla

gel

ir

Klon

idin

Hipo

tans

iyon

, hip

erta

nsiy

on,

De¤i

flken

(lat

erjid

en a

jitas

yon

Bafld

önm

esi,

konf

üzyo

nM

iyoz

isNo

rmal

brad

ikar

di, h

ipov

entil

asyo

nka

dar)

Koka

in

Hipe

rtans

iyon

, tafl

ikar

di,

De¤i

flken

(ank

siye

te, a

jitas

yon

Hallü

sina

syon

lar

Mid

riazis

, tre

mor

, naz

al s

eptu

mEK

G an

orm

allik

leri,

CPK

yük

selm

esi

hipe

rterm

ide

liriu

m)

perfo

rasy

onu,

dia

fore

z, ko

nvül

siyo

nlar

digo

ksin

düz

ey a

rt›fl›

Sikl

ik

Tafli

kard

i, hi

pota

nsiy

on,

De¤i

flken

(let

arjid

en k

omay

aKo

nfüz

yon,

bafl

dönm

esi

Mid

riazis

, mük

öz m

embr

anla

rda

QRS

kom

plek

si u

zam

as›,

kard

iyak

dis

trim

iler

antid

epre

ssan

lar

hipe

rterm

ika

dar)

kuru

luk,

mes

ane

dist

ansi

yonu

, s›c

akba

smas

›, ko

nvül

siyo

nlar

Dijit

al

Hipo

tans

iyon

, bra

dika

rdi

Norm

al v

eya

de¤i

flken

Bula

nt›,

kusm

a, a

nore

ksi,

Yok

Hipe

rkal

emi,

EKG

anor

mal

likle

ri,gö

rme

bozu

kluk

lar›,

ko

nfüz

yon

Disü

lfira

m/E

tano

lHi

pota

nsiy

on, t

aflik

ardi

Norm

alBu

lant

›, ku

sma,

bafl

a¤›r›

s›,

S›ca

k ba

smas

›, di

afor

ez, b

at›n

EK

G an

orm

allik

leri

(Ven

trikü

ler a

ritm

iler)

verti

goha

ssas

iyet

i

Etile

nglik

ol

Tafli

pne

De¤i

flken

(lat

erjid

en k

omay

a ka

dar)

Sarh

ofl g

örün

ümYo

kAn

yon

gap

asid

ozu,

ozm

olar

gap

,kr

ista

lüri,

QT

kom

plek

si u

zam

as› r

enal

yet

mez

lik.

TOKS

‹KO

LOJ‹

K SE

ND

RO

MLA

R (

TOKS

‹DR

OM

LAR

)

164

AKKAN, AG

Toks

in

Dem

ir

‹zoni

azid

‹zopr

opil

alko

l

Kurfl

un

Lity

um

Mep

erid

in

Civa

Met

anol

Opio

idle

r

Orga

nofo

sfat

lar/

karb

amat

lar

Fens

iklid

in

Feno

tiazin

ler

Salis

ilatla

r

Seda

tif-h

ipno

tikle

r

Teof

ilin

Vita

l bul

gula

r

Hipo

tans

iyon

(geç

),ta

flika

rdi (

geç)

S›kl

›kla

nor

mal

Hipo

tans

iyon

, hi

pove

ntila

syon

Hipe

rtans

iyon

, hip

oter

mi

Hipo

tans

iyon

(geç

)

Hipo

tans

iyon

, bra

dika

rdi,

hipo

vent

ilasy

on, h

ipot

erm

i

Hipo

tans

iyon

(geç

)

Hipe

rven

tilas

yon,

hipo

tans

iyon

Hipo

tans

iyon

, bra

dika

rdi,

hipo

vent

ilasy

on, h

ipot

erm

i

Brad

ikar

di/ta

flika

rdi,

hipo

tans

iyon

,hi

po/h

iper

vent

ilasy

on

Hipe

rtans

iyon

, tafl

ikar

di,

hipe

rterim

i

Hipo

tans

iyon

, tafl

ikar

di,

hipo

/hip

erte

rmi

Hipe

rven

tilas

yon,

hip

erte

rmi

Hipo

tans

iyon

,hi

pove

ntila

syon

, hip

oter

mi

Tafli

kard

i, hi

pota

nsiy

on,

hipe

rven

tilas

yon,

hip

erte

rmi

Men

tal d

urum

Hipo

tans

if ol

mad

›kça

norm

al, l

etar

ji

Norm

al v

eya

de¤i

flken

(late

rjide

n ko

may

a ka

dar)

De¤i

flken

(let

arjid

enko

may

a ka

dar)

De¤i

flken

(let

arjid

enko

may

a ka

dar)

de¤i

flken

(psi

kiya

trik

kom

aya

kada

r)

De¤i

flken

(let

arjid

enko

mam

aya

kada

r)

De¤i

flken

(psi

kiya

trik

bozu

kluk

lar)

De¤i

flken

(let

arjid

enko

may

a ka

dar)

De¤i

flken

(let

arjid

enko

may

a ka

dar)

De¤i

flken

(let

arjid

enko

may

a ka

dar)

De¤i

flken

(ajit

asyo

n,le

tarji

den

kom

aya

kada

r)

De¤i

flken

(let

arjid

enko

may

a ka

dar

De¤i

flken

(ajit

asyo

n,le

tarji

den

kom

aya

kada

r)

De¤i

flken

(let

arjid

enko

may

a ka

dar)

De¤i

flken

(ajit

asyo

n,

leta

rjide

n ko

may

a ka

dar)

Sem

ptom

lar

Bula

nt›,

kusm

a, d

iyar

e, k

ar›n

a¤r›s

›, he

mat

emez

Bula

nt›,

kusm

a

Sarh

ofl g

örün

üm

‹rrita

bilit

e, k

ar›n

a¤r

›s›,

bula

nt›,

kusm

a, k

onst

ipas

yon

Diya

re, k

onfü

zyon

Sarh

ofl g

örün

üm

Saliv

asyo

n, d

iyar

e, k

ar›n

a¤r

›s›

Bula

n›k

görm

e, k

ar›n

a¤r

›s›,

sarh

ofl g

örün

üm

Sarh

ofl g

örün

üm

Diya

re, k

ar›n

a¤r

›s›,

bula

n›k

görm

e, k

usm

a

Hallü

sina

syon

lar

Bula

n›k

görm

e

Tinn

itus,

bul

ant›,

kus

ma,

konf

üzyo

n

Sarh

ofl g

örün

üm

Bula

nt›,

kusm

a, d

iafo

rez,

konf

üzyo

n

Klin

ik b

ulgu

lar

Bat›n

has

sasi

yeti

Konv

ülsi

yonl

ar, p

erife

rik n

örop

ati?

Hipo

refle

ksi,

nefe

ste

aset

onko

kusu

Bat›n

has

sasi

yeti,

per

iferik

nöro

pati,

kon

vüls

iyon

lar

Güçs

üzlü

k, tr

emor

, ata

ksi,

miy

oklo

nus,

kon

vüls

iyon

lar

Mid

riazis

, bar

sak

sesl

erin

in o

lmam

as›,

kovü

lsiy

onla

r

Stom

atit,

ata

ksi,

trem

or

Hipe

rem

ik d

iskl

er

Miy

ozis

, bar

sak

sesl

erin

inol

mam

as›

Saliv

asyo

n, d

iafo

rez,

lakr

imas

yon,

ürin

asyo

n, d

efek

asyo

n, m

iyos

iz, k

onfü

l-si

yonl

ar

Miy

ozis

, dia

fore

z, m

iyok

lonu

s,sa

bit b

ak›fl

, nis

tagm

us,

konv

ülsi

yonl

ar

Miy

ozis

/mid

riazis

, aza

lm›fl

bar

sak

sesl

eri,

trem

or

Diaf

orez

, bat

›n h

assa

siye

ti

Hipo

refle

ksi,

bülle

r

Diaf

orez

, tre

mor

, kon

vüls

iyon

lar

Labo

ratu

ar b

ulgu

lar›

Hipe

rglis

emi (

çocu

kta)

, lök

osito

z (ço

cukt

a), h

em+

d›flk

›/ ku

smuk

, m

etab

olik

asi

doz,

EKG

ve X

-Ra

y an

orm

allik

leri

Anyo

n ga

p, m

etab

olik

asi

doz,

anor

mal

KCF

T

Keto

nem

i, ke

tonü

riGl

ikoz

üri y

ok

Anem

i, ba

zofil

ik g

ranü

llenm

e, a

bdom

inal

gra

fide

rady

oopa

k m

ater

yal

Löko

sito

z (kr

onik

teda

vi),

EKG

anor

mal

likle

ri, re

nal a

norm

allik

ler

Anor

mal

arte

riyel

kan

gaz

lar›

Prot

einü

ri, re

nal y

etm

ezlik

Anyo

n ga

p m

etab

olik

asi

doz,

artm

›fl o

smol

ar g

ap

Anor

mal

arte

riyel

kan

gaz

lar›

Anor

mal

erit

rosi

t vep

lazm

a ko

lines

tera

z akt

ivite

si

Miy

oglo

binü

ri, lö

kosi

toz,

artm

›fl C

PK

Anor

mal

EKG

Anyo

n ga

p m

etab

olik

asi

doz,

resp

iratu

ar a

lkal

oz,

anor

mal

KCF

T ve

koa

güla

syon

test

leri

Anor

mal

arte

riyel

kan

gaz

lar›

Hipo

kale

mi,

hipe

rglis

emi,

met

abol

ik a

sido

z ano

rmal

EKG

TOKS

‹KO

LOJ‹

K SE

ND

RO

MLA

R (

TOKS

‹DR

OM

LAR

)-de

vam

165


DR

OG

/ ZE

H‹R

Aset

amin

ofen

Arse

nik/

Alt›n

/C‹v

a

Atro

pin

Beta

blo

kerle

r

Kals

iyum

kan

albl

oker

leri

Karb

on m

onok

sit

Siya

nür

Etile

n gl

ikol

/ M

etil

alko

l

Dem

ir

Kurfl

un

Nitri

tler

Opiy

atla

r, Da

rvon

,Lo

mot

il

Orga

nofo

sfat

lar

ANT‹

DO

T

N-as

etil

sist

ein

BAL

(Brit

ish

antil

ewis

ite)

= Di

mer

kapr

ol

Fizo

stig

min

(Ese

rin)

Gluk

agon

Kals

iyum

Oksi

jen

Amil

nitri

t, so

nra

sody

um n

itrit

Sody

um ti

yosü

lfat

Dial

izle

birli

kte

etil

alko

l

Defe

rroks

amin

Kals

iyum

dis

odyu

m

edet

at

Met

ilen

mav

isi

Nalo

kson

Atro

pin

Pral

idok

sim

(2-P

AM

klor

ür)

ER‹fi

K‹N

DO

ZAJI

*

140

mg/

kg b

aflla

ng›ç

doz

unda

n so

nra

4 sa

atar

ayla

70

mg/

kg x

17

doz

Müm

kün

oldu

¤u k

adar

k›s

a sü

re iç

inde

5 m

g/kg

(IM

)

Bafll

ang›

ç do

zu 0

.5-2

ml I

V

1 m

g/m

l am

pul;

bafll

ang›

çta

5-10

mg

IV

Bafll

ang›

ç do

zu o

lara

k 1

mg’

a ka

dar (

10 m

l) IV

%10

kal

siyu

m k

lorü

r

‹ki d

akik

ada

bir a

mpu

l inh

alas

yonu

3 da

kika

da 1

0 m

l %3’

lük

solü

syon

(IV)

Çocu

klar

da b

aflla

ng›ç

ta 0

.33

ml/k

g (=

%3’

lük

solü

syon

da 1

0 m

g)%

25 s

olüs

yon

- 50

ml (

IV) 1

0 da

kika

da; ç

ocuk

lar

için

1.6

5 m

l/kg

Bafll

ang›

çta

gluk

oz s

olüs

yonu

nda

%10

0et

anol

den

1 m

l/kg;

eta

nolü

% 1

0’a

dilü

e et

; kan

düze

yini

100

mg/

dl’d

e tu

t

Bafll

ang›

ç do

zu: 1

gm

’› afl

may

acak

flek

ilde

40-9

0m

g/kg

(‹M

); 15

mg/

kg/s

aat (

‹V)

Bir s

aatte

250

ml %

5 de

kstro

z içi

n 1

ampu

l

5 da

kika

da %

1’lik

sol

üsyo

ndan

0.2

ml/k

g (‹V

)

0.4-

2 m

g (‹V

)0.

01 m

g/kg

(‹V)

-ço

cukl

arda

Bafll

ang›

ç do

zu: 0

. 5-2

mg

(‹V)

Çocu

klar

da b

aflla

ng›ç

ta 0

.05

mg/

kg (‹

V)Ba

fllan

g›ç

dozu

: 1 m

g (IV

)Ço

cukl

ar: 2

5-50

mg/

kg (I

V)

NO

TLAR

16 s

aat i

çind

e en

etk

ilidi

r

Ya¤

için

deki

1 m

l BAL

100

mg

dim

erka

prol

, 210

mg

(%21

) ben

zilbe

nzoa

t ve

680

mg

yerf›

st›¤

› ya¤

› içe

rir -

Bu b

ilefli

m, s

tabi

l,no

ntok

sik,

at›l

abili

r bir

sikl

ik b

ilefli

k ol

ufltu

rur.

Konv

ülsi

yon

ve b

radi

kard

i olu

fltur

abili

r

Sikl

ik A

MP

sent

ezin

i stim

üle

eder

, miy

okar

diya

l kon

trakt

ilite

yi a

rt›r›r

Her a

mpu

l 1 g

m v

eya

10 m

l kal

siyu

m k

lorü

r içe

rir. H

er m

l.de

100

mg

kals

iyum

klo

rür v

eya

1.4

mEq

Ca+

+va

rd›r.

Met

hem

oglo

bin

siya

nür k

ompl

eksi

Hipo

tans

iyon

a ne

den

olur

. Bu

doza

j nor

mal

hem

oglo

bin

için

dir.

Zara

rs›z

sody

um ti

yosi

yana

t olu

fltur

ur

Alko

l deh

idro

gena

z içi

n ya

r›fl›r;

form

ik a

sit,

oksa

lat o

luflu

mun

u ön

ler

Defe

rroks

amin

mes

ilat -

at›la

bilir

ferro

ksam

in k

ompl

eksi

olu

fltur

ur

5 m

l am

puld

e %

20’

lik s

olüs

yon

(‹V).

%3’

ten

aza

dilü

e et

-kur

flun

kals

iyum

unu

yerin

i a›lr

.

S›kl

›kla

flid

detli

met

hem

oglo

bine

mi i

çin

exch

ange

tran

sfüz

yon

gere

kir.

Nalo

kson

-so

lunu

m d

epre

syon

u ya

pmaz

(0.4

mg/

1 m

l am

pul)

Fizy

oloj

ik: A

setil

kol

ini b

loke

ede

r. Kr

itik

duru

mda

ki e

riflki

n ha

stad

a 15

dak

ikad

a bi

r 5 m

g’a

(‹V) k

adar

ç›k

mak

ger

ekeb

ilir

Spes

ifik:

Alk

il fo

sfat

-kol

ines

tera

z ba¤

›n›n

› k›ra

r. Kr

itik

duru

mda

kier

iflki

n ha

stad

a sa

atte

bir

500

mg’

a ka

dar ç

›km

ak g

erek

ebili

r.

* Yu

kar›d

aki d

ozaj

lar›n

spe

sifik

klin

ik k

oflul

lara

gör

e m

odifi

ye e

dilm

esi g

erek

ebili

r.

ZEH

‹RLE

NM

ELER

DE

SIK

KAR

fiILA

fiILA

N D

RO

GLA

R /

ZEH

‹RLE

R V

E AN

T‹D

OTL

ARI

KAYNAKLAR

1. Kent R. Olson, Poisoning and Drug Overdose, 1th. Ed. Appleton and Lange, 1990.

2. Lester M. Haddad and James F. Winchester, Poisoning and Drug Overdose, 2 th. ed. W.B. Sauders Com. 1990.

3. Curtis D. Klaassen, Mary O. Amdur, John Doull. Toxicology: The basic sciences of Poisons. 3th. Ed. Collier Macmillan-Canada, 1986.

4. Lewis R. Goldfrans, Neal E. Flomenbaum, Neal A. Lewin, Richard S. Weisman, Mary Ann Howland. ToxicologicEmergencies. 4th. Ed. Prentice-Hill Int. Inc, 1990.

5. O¤uz Kayaalp, Rasyonel tedavi yönünden t›bbi farmakoloji, 7. bask›, Günefl Kitabevi, 1994.

6. ‹smet Dökmeci, Farmakoloji: ‹laç uygulamalar›nda temel kavramlar, 2. Cilt, 1. bask›, Saray Medikal, 1996.

7. ‹smet Dökmeci, Toksikoloji: Akut zehirlenmelerde tan› ve tedavi. 1. bask›, Nobel T›p, 1988.

166

AKKAN, AG

akut zeh‹rlenmelerde farmakoloj‹k yaklaﬁim · • etanol ve sedatif-hipnotik drog yoksunlu¤u...

Documents