AKDENĠZ ELEKTRĠK DAĞITIM A.ġ.

ELEKTRĠK ÜRETĠM TESĠSLERĠNĠN AKDENĠZ EDAġ SCADA SĠSTEMĠNE

ENTEGRASYONU ÖZEL VE TEKNĠK ġARTNAMESĠ

1. KAPSAM

Bu şartname, Akdeniz Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi(AKDENİZ EDAŞ) sorumluk

sahasında yer alan/yer alacak lisanslı/lisanssız elektrik üretim santrallerinin SCADA

altyapısını oluşturmasını, altyapının genel teknik özelliklerini, kurulacak altyapının

AKDENİZ EDAŞ SCADA sistemine entegrasyonu ile ilgili konularla birlikte SCADA

altyapısı kurulumunda kullanılacak tüm malzemelerin teknik özelliklerini ve haberleşme

detaylarını da içermektedir.

2. AMAÇ

Bu şartname ile Akdeniz EDAŞ tarafından verilen enerji müsaadelerinde ki ilgili şartlarında,

”Elektrik Piyasası Şebeke Yönetmeliği‟nin Madde 29‟da ve “Elektrik Piyasasında Lisanssız

Elektrik Üretimine İlişkin Yönetmeliğin Uygulanmasına Dair Tebliğin Madde 14”te

belirtildiği üzere üretim santrallerinin uzaktan izleme ve kontrol altyapısını belirli standartlar

dâhilinde oluşturmaları, oluşturulan altyapının AKDENİZ EDAŞ SCADA Sistemine bağlantı

koşullarının sağlanması, ayrıca santrallerin güç kalitesi verilerinin yine yönetmelikler gereği

takibinin ve AKDENİZ EDAŞ SCADA Sistemine entegrasyonunun nasıl yapılacağının tarif

edilmesi amaçlanmıştır.

3. TANIM VE KISALTMALAR

Ġdare Akdeiz Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi

Üretici Lisanslı/lisanssız elektrik üretim tesisi sahibi tüzel

veya gerçek kişi

SCADA Supervisory Control and Data Acquisition - Veri

Tabanlı Kontrol ve Gözetleme Sistemi

DM Dağıtım Merkezi

DTM Dağıtım Trafo Merkezi

KÖK Kesici Ölçü Kabini

MDK (MB) Merkezi Dağıtım Kutusu (Marshalling Box)

HTK Hücre Önü Terminal Kutusu

SCADA Supervisory Control and Data Acquisition - Veri

Tabanlı Kontrol ve Gözetleme Sistemi

RTU Remote Terminal Unit- Uzak Kontrol Ünitesi

IED Intelligent Electronic Device- Akıllı Elektronik Cihaz

FID Fault Indicator Device- Arıza Gösterge Cihazı

EA Energy Analyzer- Enerji Analizörü

PIR Passive Infrared Sensor-Pasif Kızılötesi Sensör

YG Yüksek Gerilim

AG Alçak Gerilim

EBS Entegre Bilişim Sistemleri

LPCT Low Power Current Transformer- Düşük Güç Akım

Trafosu

SF6 Sulfur Hexafluoride

AC Alternatig Current- Alternatif Akım

DC Direct Current- Doğru Akım

IEC International Electrotechnical Commission-

Uluslararası Elektroteknik Komisyonu

EN European Standarts - Avrupa standartları

TEDAġ Türkiye Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi

EKAT Elektrik Kuvvetli Akım Tesislerinde Çalışma Belgesi

ĠSG İş Sağlığı ve Güvenliği

HDPE High Density Polyetylene

TSE Türk Standartları Enstitüsü

F/O Fiber Optik

PVC Polyvinyl chloride

4. ĠLGĠLĠ YÖNETMELĠK VE TEBLĠĞLER

- Elektrik Piyasası Şebeke Yönetmeliği

- Elektrik Piyasası Bağlantı ve Sistem Kullanım Yönetmeliği

- Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretimine İlişkin Yönetmelik

- Elektrik Dağıtımı ve Perakende Satışına İlişkin Hizmet Kalitesi Yönetmeliği

- Elektrik piyasasında lisanssız elektrik üretimine ilişkin Yönetmeliğin

uygulanmasına dair tebliğ

- İlgili ve yürürlükte olan TEDAŞ MYD leri

Yukarıda atıfta bulunulan yönetmelik ve teknik şartnameler ile birlikte, bu

şartnamenin kapsamında bulunan ilgili iş ve ekipmanların tamamı; ulusal ya da

uluslararası kabul görmüş yürürlükteki tüm şartname, standartlara ve ilgili tebliğlere

uygun olacaktır.

5. GENEL UYGULAMA ġARTLARI:

Yapılan uygulamada ve AKDENİZ EDAŞ SCADA-EMS sistemine entegrasyonda;

AKDENİZ EDAŞ tarafından verilen enerji müsaadesi şartlarına, bu şartnamenin

eklerinde sunulan sistem topolojilerine, ilgili protokollere, yine eklerde mevcut olan

sinyal listelerine, bu şartnamede tarif edilen ekipman ve sistem gereksinimleri ile

AKDENİZ EDAŞ BT (Bilgi Teknolojileri) güvenlik esaslarına tam uyumluluk

esastır.

Özellikle şartname ve eklerinde tarif edilen sistemlerin AKDENİZ EDAŞ sistemleri

ile bağlantı şartlarında ISO 27001 Bilgi Güvenliği Yönetim Sistemi kuralları ile siber

güvenlik kurallarını zafiyete düşürecek hiçbir uygulama tarafımızca kabul

edilmeyecektir.

Kullanılacak ekipmanlardan IED (röle), Güç Kalite Analizörleri, RTU ve RTU I/O

kartları, switch, modem gibi ekipmanlar; uygulama yapılacak merkezdeki input

/output (I/O) sayılarına, yedek tahsis edilecek I/O sayılarına, şartname ekindeki

sinyal listelerine ve haberleşme kablosu girişlerine dikkat edilecek şekilde giriş-çıkış

sayılarına uygun olarak seçilmelidir.

Merkez içerisinde kullanılacak bütün ekipmanların uygun DC gerilim seviyesinde

beslenebilecek şekilde seçilmesi gerekecektir. DC sistem; bu ekipmanların tamamını

elektrik kesintisi esnasında en az 4(dört) saat kesintisiz çalıştırabilecek/kumanda

ettirebilecek ve haberleşmeyi durdurmayacak şekilde seçilmelidir. DC sistemi şarj

etmek için kullanılacak dâhili ya da ölçü gerilim trafosunun 230V AC çekirdeği çıkış

gücü; DC Akü-Redresör sistemini besleyebilecek güçte seçilecektir. Akü grupları

tam deşarj durumdan tekrar şarj durumuna geçtiğinde; seçilen besleme Trafosunun

YG sigortaları atmayacak, gerek hızlı şarj durumunda gerekse normal şarj

durumunda gerekli akımı sağlayacaktır.

Tarif edilen sistemler; ilgili üreticinin bağlantı yaptığı ve satışa esas noktalarda tesis

edilecektir. RTU, GPS Clock Anten, I/O kartlar, switch, modem…v.b gibi

ekipmanların tamamı uygun boyutlarda ve standartlar imal edilmiş bir pano

içerisinde dış ortamlardan, kemirgenlerden ve ısı değişikliklerinden korunacak

şekilde dizayn edilecektir. Ayrıca Trafo koruma hücresi yük ayırıcılı kullanıldı ise;

trafo zati korumaları da trafo koruma hücresinin kumanda panosunda tesis edilecek

uygun yardımcı röleler üzerinden RTU panosuna taşınmalıdır.

İlgili merkezlerde kullanılan modüler hücrelerin tamamı (yük ayırıcılı hücreler dahil)

ihtiyaç durumunda üretim sisteminin dağıtım şebekesinde ayırabilecek şekilde

uzaktan kontrol ve kumandaya uygun olarak tahsis edilmelidir. Açma ve kapama için

hücrelerde ayrı ayrı yardımcı röle bulunmalı, açma ve kapama devreleri ile diğer

sinyaller istasyon DC seviyesine uygun olarak dizayn edilmelidir.

Kapı konum, yangın dedektör, hareket sensörü, DC sistem, yük ayırıcılı hücrelerin

ekteki sinyal listesinde bulunan konum ve kumanda sinyallerinin tamamı RTU

panosunda bulunan I/O kartlara taşınmalıdır. Bu sinyaller için kullanılan kumanda

kabloları ilgili standartlarda, uygun kesitte ve her bir sinyal için ayrı ayrı silinmez

numaratör kullanılarak I/O kartlarına irtibatlandırılacaktır. Kablo uçları için referans

alınabilecek numaralandırma dokümanı bu şartname ekinde paylaşılmıştır. Kablolar;

merkez içerisinde dış ortam, darbeler ve kemirgenlerden korunacak şekilde uygun

plastik ya da galvaniz tava ile korunaklı bir şekilde taşınmalıdır.

IED (röle) kullanılan hücrelerde sinyallerin tamamı modüler hücre kumanda panosu

üzerinde oluşturulacak SCADA terminalinden yukarıda da bahsedilen şartlara uygun

olarak IED I/O larına taşınmalıdır. Analog sinyaller (akım-gerilim); IED ve Güç

Kalite Analizörlerinin analog girişlerine renk kodu kullanılarak uygun standartta,

uygun kesitte kablolar ile faz sırasına uygun olarak irtibatlandırılmalıdır. (AKDENİZ

EDAŞ kendi uygulamalarında akımları 4mm², gerilimleri 2,5mm² kesitte NYAF

kablo ile taşınmaktadır.)

İlgili merkez içerisindeki hücrelerin tamamı uygun bir şekilde isimlendirilmeli ve

isim etiketleri de hücre üzerine çıkmayacak uygun bir etiketleme yöntemi ile

konumlandırılmalıdır. (örneğin H01-Giriş,H02-Ölçü Hücresi…vb.)

Trafo koruma hücresi için kesicili hücre kullanıldığı takdirde; trafo zati korumaları da

ilgili IED I/O kartlarına irtibatlandırılmalıdır. Kesicili ve yük ayırıcı hücrelerin

tamamında açma ve kapama işlemleri; hücre üzerine tesis edilmiş olan yardımcı röle

üzerinden yapılmalıdır.

İlgili istasyonda şartname ve eklerine göre yapılacak IED, RTU ve Güç Kalite

Analizörlerindeki; IEC 61850, IEC 60870-5-104 gibi protokol ayarlamaları, IED

koruma ayarları, kontak atamaları, modem bağlantı ve konfigürasyonları, AKDENİZ

EDAŞ sistemi ile konuşturulabilmesi için yapılacak diğer konfigürasyon ve

ayarlamaların tamamı üretici firma sorumluluğundadır. Yine bu ekipmanların tamamı

üretici firma mülkiyetinde olacağından ilerleyen zamanlarda oluşabilecek sistemsel

arızalar ve haberleşme problemlerinin çözümü de yine üretici firma sorumluluğunda

olacaktır.

Seçilecek ekipmanların AKDENİZ EDAŞ sistemleri ile haberleşebilecek yetenekte

seçilmesi önem arz etmektedir. Seçilen ve tesis edilen ekipmanların AKDENİZ

EDAŞ sistemleri ile haberleşme problemi yaşaması, sistemsel ya da ilgili AKDENİZ

EDAŞ yazılımlarına tanımlama ile ilgili problemlerin oluşması durumunda sorunun

çözümü ile ilgili yapılacak bütün efor ve maliyetler üretici firma tarafına aittir.

Sistemler bahse konu istasyona kurulduktan sonra tek hat şemaları AKDENİZ EDAŞ

SCADA-Röle Koordinasyon birimi ile paylaşılmalıdır. AKDENİZ EDAŞ SCADA

birimi bu istasyon için SCADA ekranı ve kendi tarafı ile ilgili ayarlamaları (firewall,

güvenlik, Güç kalite Analizörü için EMS…gibi) yapacak, istasyon için sinyal

adresleri, asdu ve comline adreslerini üretici firma temsilcisi ile paylaşacaktır. Üretici

firma gerekli haberleşme aboneliklerini yapacak ve paylaşılan dokümanlara uygun

olarak sistemlerini konfigüre edecektir.

Sistem tamamen hazır olduğunda üretici firma AKDENİZ EDAŞ‟tan SCADA

adaptasyonu ve sistem mimarisi ile ilgili ön kabul isteyecektir. Ekte formatı bulunan

ön kabul işlemleri; ilgili istasyon ve AKDENİZ EDAŞ sistemlerinin noktadan

noktaya testleri ile birlikte gerçekleştirilecek, karşılıklı imza altına alınacaktır. Bu ön

kabul işlemlerinin yapılması TEDAŞ kabulünün ön şartı olacaktır.

Scada sisteminin kurulacağı Bina, Beton Köşk vs. Antalya iklim şartlarına ve cihaz

çalışma sıcaklıklarına göre iklimlendirilecektir,

6. MALZEMELER

6.1. METAL MUHAFAZALI MODÜLER HÜCRELER ve GENEL ÖZELLĠKLERĠ

Metal muhafazalı Hava Yalıtımlı Modüler Hücreler 36 kV izolasyon seviyelerinde, Hava, SF6 Gazı ve

Vakumlu yöntemler ile imal edilmiş komponentlerin modüler yapılarda tasarlanmış ve aşağıdaki

özelliklerde imal edilmiş olması gereklidir;

Modüler Hücre ayırıcılarının (Toprak Ayırıcı ve Bara Ayırıcısı) konum bilgisinin alınması

için her bir ayırıcıya hareket başı ve sonu olmak üzere ikişer adet enversör kontak ile veya

endüktif sensörlerle konum bilgisi AG kumanda bölümünde klemenslere taşınacaktır ve

etiketli olacaktır.

Modüler Hücre üzerinde Local /Remote anahtarı pako şalter tip olup SCADA üzerinden

müdahaleye uygun olmalıdır.(Ied (Röle) üzerinde Local/Remote pozisyon düğmesi varsa

ayrıca pako şalter koymaya gerek yoktur.)

Tüm ışıklı butonlar ve sinyal lambaları uygun dc gerilimde ledli ya da uzun ömürlü lamba

olmalıdır. IEC/EN 60 947 gibi tüm uluslararası standartlara ve yönetmeliklere uygun

olmalıdır,

Kablo işaret ve etiketleri paslanmaz, yazısı zamanla silinmez özellikte ve kopmaya karşı

dayanıklı olacaktır. Kablo etiketleri daralan makaronlu tip kablo kesitine uygun dış etkenlerde

yazısı silinmeyen etiketleme sistemli olup sarı zemin siyah yazılı çıplak gözle okunaklı

olmalıdır, Bütün etiketlemeler projeye göre uygun olmalıdır. Hücre isimleri hücre AG pano

ortasına uygun font ve boyutta siyah zemin kazıma etiketle 150*200*3mm boyutlarında hücre

AG pano üzerine perçin yöntemi ile takılmalıdır

Kumanda ve sinyal klemensleri minimum 2,5 mm2‟lik push-in veya Vidalı tip olacaktır.

Modüler Hücrelerde kullanılacak W- otomatlar iki kutuplu, çift kesmeli (faz nötr veya 2 faz)

ve yardımcı kontaklı (1 NO-1NC) olup SCADA Klemens bloğuna taşınmalıdır.

Modüler hücre AG kumanda bölümünde yer alan terminal (klemens) planının pano içinde

görünür bir yere yapıştırılmış olmalıdır. Ayrıca her bir tip hücreye ait plan CD ortamında soft

copy olarak verilmelidir. Hücre projesi yazılı çıktı kağıt olarak Ag pano içerisine konulacaktır.

Ayırıcıların durum bilgilerinin switchlerden klemens bloğuna taşınması esnasında ara soketler

kullanılacak ise buradaki bağlantının doğru olduğuna ait ölçüm yapılmalı ve

belgelendirilmelidir.

Hücre ışıklarının yaylı tip (ani temaslı) açılıp kapatılması gerekmektedir. Beslemesini

110VDC veya 24 VDC‟den alacak şekilde olmalıdır. Mümkünse Led aydınlatma seçilmelidir.

Akım Trafoları ve Gerilim Trafolarından çekilen kablolar faz sırasına göre ayrı renklerde

olacaktır.

Hücreler arası AC-DC yardımcı besleme geçiş kablajları minimum 16A otomat çıkışı

üzerinden, geçmeli tip (soketli) ya da sıra klemensli olacaktır.

AG kumanda bölümü iki kapaklı olmalı ve kapakların ortasında bir dikme olmamalıdır.

Akım ölçü ve koruma devrelerinde kullanılan klemensler vidalı tip, sürgülü ve test soketli

olmalıdır.

Hücre AG kumanda bölümündeki termostatlar, orta gerilimin olduğu hücre iç sıcaklığını

algılayıp buna göre ısıtıcı devreye alıp çıkacaktır.(Bakır telli algılayıcı hücre OG bölümü içine

uzatılacaktır)

Modüler hücre AG dolabı içerisindeki kablo kanalları 60x80 mm olmalıdır. AG dolabında en

alt sırada bulunan kablo kanalı ise 80x100 mm olmalıdır.

Hücrelerdeki DC sistem; güç devreleri (kesici yay kurma motoru, aydınlatma vb.) ve sinyal

devreleri için iki ayrı sigortadan geçecek şekilde dizayn edilecektir.

6.2. YÜK AYIRICILI GĠRĠġ-ÇIKIġ HÜCRESĠ

Yük ayırıcıları gaz izoleli olacaktır. Yük ayırıcılarının yay kurulu, yay boş sinyali AG

kumanda bölümünde klemenslere taşınacaktır.

Yük Ayırıcılı hücreler motorlu olacaktır. Motor gerilimleri DC olacaktır. Motor DC besleme

klemensi Hücre Ag panosuna bağımsız ve 4mm klemensle irtibatlanmalıdır. DC besleme

kaynaktan ayrı kablo ile irtibatlanmalıdır.

Yay kurulu sinyali SCADA terminaline taşınacaktır.

Gazlı ayırıcı kullanılan hücrelerde gaz seviyesini gösterir kontaklı manometre veya basınç

anahtarı bulunuyor ise bu kontaklardan klemens grubuna ihbarlar kuru kontak olarak

çıkarılmalıdır.

Yük Ayırıcılı Giriş-Çıkış Hücrelerinde, SCADA sinyal listesinde bulunan sinyallerin tamamı;

oluşturulacak olan SCADA terminal bloğuna uygun etiketlemeler ile taşınacaktır. Örnek

olarak AKDENİZ EDAŞ tarafından kullanılan sinyaller ve etiketlemeleri ekteki „‟ AKDENİZ

EDAŞ SCADA TERMINALLERI ” dökümanında paylaşılmıştır.

6.3. KESĠCĠLĠ GĠRĠġ-ÇIKIġ HÜCRESĠ

Kesicili Giriş-Çıkış Hücreleri aşağıdaki özelliklerde olmalıdır;

Kapasitif gerilim bölücülere giden kablolar ayrı renkte ve/veya numaralandırılmış olmalıdır.

Hücreye ait tüm sinyallerin beslemesi için DC otomat veya Klemens tipi cam sigorta

kullanılacaktır.

Gazlı ayırıcı kullanılan hücrelerde gaz seviyesini gösterir kontaklı manometre veya basınç

anahtarı bulunuyor ise; bu kontaklardan klemens grubuna ihbarlar kuru kontak olarak

çıkarılmalıdır.

Kesici yay kurma motorları ile açma kapama bobinleri istasyonun DC gerilim seviyesine

uygun olarak seçilmelidir. Komut ve sinyal için ilgili klemensler uygun olarak etiketlenerek

SCADA terminalinde hazırlanacaktır.

Kesicinin tüm pozisyon kontakları (Yedekler dâhil) AG kumanda bölümünde klemenslere

taşınmalıdır.

Kesicilerin konum bilgileri kesiciden AG kumanda bölümüne giden kablonun kesici ile irtibatı

soketli tip olmalıdır.

Kesici ve ayırıcı kumanda terminalleri AG dolabındaki Klemens bloğuna taşınmış olacaktır.

Yay kurulu, Yay boş sinyali AG kumanda bölümünde klemenslere taşınacaktır.

Hücre üzerindeki Röle ve Enerji analizörlerinin beslemesi için Ayrı Yardımcı kontaklı DC

otomatlar kullanılmalıdır.

Analizör ve röle için ayrı ayrı ölçü ve koruma akım ve gerilim klemensleri olmalıdır ve uygun

şekilde etiketlenmelidir.

AG dolabının üzerinde Local/Remote anahtarı sinyalleri röleye girilecek şekilde klemens

üzerinde etiketli olarak hazır olacaktır. Ayrıca Local anahtar herhangi bir şekilde açma ve

kapama kumanda devresine seri olarak işlenmeyip; röleye input olacak şekilde dizayn

edilecektir. (Ied (Röle) üzerinde Local/Remote pozisyon düğmesi varsa ayrıca pako şalter

koymaya gerek yoktur.)

Gerilim ölçü hücresinden gelen Gerilim uçları AG dolabına montajı yapılan cam sigortalı (6A)

ayırmalı klemensten geçerek röleye bağlantısı yapılacaktır.

Kesicili Hücrelerde AG bölümündeki klemenslere taşınan sinyallerden gerekli olanlar ekteki

„‟ AKDENİZ EDAŞ SCADA TERMINALLERI ” dökümanındaki yer alan sıralamaya göre

SCADA terminal blokları oluşturularak tüm kablaj ve etiketleme yapılacaktır. Yeni tesisi

yapılacak santrallerde ayrıca scada klemensi olşuturmaya gerek yoktur. Bilgiler IED (Röle)

veya I/O kartına Hücre klemens grubundan direkt çekilmelidir.

Kesicili çıkışlı trafo zati korumaları için istasyon yardımcı gerilimine göre uygun olarak Yağ

Sıcaklık Açma, Yağ Sıcaklık Alarm, Bucholz Alarm ve Bucholz Açma yardımcı röleleri

kesicili trafo koruma hücresi AG dolabı içerisinde montajı ve kablajı yapılmış

olmalıdır.bilgiler ayrıca IED(Röle) I/O kartına input olarak yardımcı röle ile irtibatlanmalıdır,

Kesici Kurma Motorları kesicili trafo koruma hücrelerinde Dc gerilim seviyesinde

seçilmelidir,

6.4. YÜK AYIRICILI SĠGORTALI TRAFO KORUMA HÜCRESĠ

36 kV, 200 A, 16 kA Yük Ayırıcısı+Sigorta Bileşiğinden oluşacaktır.

Kumanda gerilimi DC olacaktır.

Yük ayırıcıları gaz izoleli olacaktır. Yük ayırıcılarının yay kurulu, yay boş sinyali AG

kumanda bölümünde klemenslere taşınacaktır.

Yük Ayırıcılı Sigortalı Trafo koruma hücreleri motorlu olacaktır. Motor gerilimleri DC

olacaktır. Motor DC besleme klemensi Hücre Ag panosuna bağımsız ve 4mm klemensle

irtibatlanmalıdır. DC besleme kaynaktan ayrı kablo ile irtibatlanmalıdır.

Trafo koruma hücrelerinde OG Sigorta attı klemenslerde hazır olmalıdır.

Trafo zati korumaları için istasyon yardımcı gerilimine göre uygun olarak Yağ Sıcaklık Açma,

Yağ Sıcaklık Alarm, Bucholz Alarm ve Bucholz Açma yardımcı röleleri trafo koruma hücresi

AG dolabı içerisinde montajı ve kablajı yapılmış olmalıdır.

Acil stop açma ve termik açma yardımcı röleleri trafo koruma hücresi AG dolabı içerisinde

montajı ve kablajı yapılmış olmalıdır.

Yük Ayırıcılı Sigortalı Trafo Koruma Hücrelerinde, AG bölümündeki klemenslere taşınan

sinyallerden gerekli olanlar ekteki „‟ AKDENİZ EDAŞ SCADA TERMINALLERI ”

dokümanındaki yer alan sıralamaya göre SCADA terminal blokları oluşturularak tüm kablaj

ve etiketleme yapılacaktır.

6.5. KUPLAJ HÜCRESĠ

Kuplaj hücrelerindeki topraklama üzerine kesicilerin manuel olarak kapatılması mekanik ve

elektriksel olarak kilitleme yapılmak suretiyle engellenmesi gerekmektedir.

Kesici öncesi ve sonrasında bulunan toprak ayırıcılar kendi arasında irtibatlı, bara ayırıcıları

da kendi arasında irtibatlı olmalıdır.

Kesici kurma motorları DC olmalıdır.

Kesicili hücrelerdeki ayrıcılar gaz izoleli olmalıdır.

Kesicinin tüm pozisyon kontakları (Yedekler dahil) AG kumanda bölümünde klemenslere

taşınmalıdır.

Kesicilerin konum bilgileri kesiciden AG kumanda bölümüne giden kablonun kesici ile irtibatı

soketli tip olmalıdır.

Kesici ve ayırıcı kumanda terminalleri AG dolabındaki Klemens bloğuna taşınmış olacaktır.

Yay kurulu, Yay boş sinyali AG kumanda bölümünde klemenslere taşınacaktır.

Kesicili Kuplaj Hücrelerinde, AG bölümündeki klemenslere taşınan sinyallerden gerekli

olanlar ekteki „‟ AEDAŞ SCADA TERMINALLERI ” dokümanındaki yer alan sıralamaya

göre SCADA terminal blokları oluşturularak tüm kablaj ve etiketleme yapılacaktır.

6.6. ÖLÇÜ HÜCRESĠ

SCADA sistemi üzerinden istasyondaki bara gerilimi izlemek için kullanılanılır, İstasyonda birden

fazla bara olması durumunda ise her baraya ait ayrı Ölçü Hücresi olması gereklidir.

Gerilim Ölçü hücresi AG dolabında kullanılacak W otomatlar yardımcı kontaklı olmalıdır.

(Otomat attı bilgisi için)

Gerilim trafosu uçları; ölçü çıkışları için 3x2 A (Yardımcı Kontaklı 1 NO, 1NC. Sigorta attı

bilgisi için), iç ihtiyaç içinse 3x4 A W-Otomat (C tipi) üzerinden bağlanacaktır.

OG bölümünden AG kumanda bölümüne gerilim trafosu için 4x2,5 mm², iç ihtiyaçlı olması

durumunda 8x2,5 mm² kesitte alev iletmez kablo kullanılmalıdır.

Yük ayırıcıları gaz izoleli olacaktır. Yük ayırıcılarının yay kurulu, yay boş sinyali AG

kumanda bölümünde klemenslere taşınacaktır.

Hücre uzaktan komut vermeye uygun ise ilgili komut klemensleri AG dolabında oluşturulacak

SCADA terminallerinde hazırlanacaktır.

Yük Ayırıcılı hücreler motorlu olacaktır. Motor gerilimleri DC olacaktır. Motor DC besleme

klemensi Hücre Ag panosuna bağımsız ve 4mm klemensle irtibatlanmalıdır. DC besleme

kaynaktan ayrı kablo ile irtibatlanmalıdır.

Gazlı ayırıcı kullanılan hücrelerde gaz seviyesini gösterir kontaklı manometre veya basınç

anahtarı bulunuyor ise bu kontaklardan klemens grubuna ihbarlar kuru kontak olarak

çıkarılmalıdır.

Ölçü Hücrelerinde, AG bölümündeki klemenslere taşınan sinyallerden gerekli olanlar ekteki „‟

AKDENİZ EDAŞ SCADA TERMINALLERI ” dökümanındaki yer alan sıralamaya göre

SCADA terminal blokları oluşturularak tüm kablaj ve etiketleme yapılacaktır.

6.7. AKIM TRAFOLARI

Akım Trafoları Mesnet Tip olmalıdır. Akım Trafoları Koruma ve Ölçü için Kullanılacağından üç

sekonderli olması ve istenilen asgari teknik özellikleri karşılamalıdır (TEDAS MYD).

Tip: Çift Primer – Üç Sekonder

Mesnet

Sekonder akımı= 5A

Ith = ATO<20 için 300*In ; ATO≥20 için 100*In

Idyn= 2,5*Ith

Güç= 15+15 VA

Koruma Çekirdeği : 5 P 10 yada 5 P 20 (Kullanım yerine göre idare onayı alınacaktır.)

Ölçü Çekirdeği : Cl:0,2 Fs 5 yada Cl:0,5 Fs 5 (Kullanım yerine göre idare onayı

alınacaktır.

6.8. GERĠLĠM TRAFOLARI

Ölçü hücrelerinde ve dahili olarak kullanılacak olan Gerilim Trafoları Çift sekonderli olup ölçü veya

duruma göre ölçü+iç ihtiyaç için kullanılacaktır. Teknik Özellikleri ise asağıdaki tabloda bulunan

değerlerde olmalıdır.

Gücü (Ölçü/İç İhtiyaç) VA (İşletme Durumuna

Göre)

30-800VA

Sınıfı CI:0.5

Çevirme Oranı (işletme gerilimine göre

seçilecektir.)

...kV/√3 – 0.1kV/√3

...kV/√3 – 0.1kV/√3/ 0.22kV (Köklerde

Kullanılmak üzere)

6.9. DC SĠSTEM(REDRESÖRLER)

SCADA sistemi için aşağıdaki Teknik özellikler, sinyal ve Alarmlarının alınabileceği bir Redresör

sistemi olmalıdır.

6.9.1. Genel

OG sistemlerinde kullanılacak tüm DC yardımcı beslemeler tam bakımsız kuru tip akü ve

redresör grubundan oluşacaktır.

Kullanılacak DC sistemin giriş enerjisi gitse dahi, istasyonda bulunan ekipmanları min 4 saat

kesintisiz besleyecek şekilde Akü – Redresör kapasitesi belirlenecektir. Akü - Redresör

Kapasitesi en az 26 Ah olarak belirlenecektir.

Akü ve redresörler; dahili ortamda( bina içi/harici pano içi), OG hücrelerin yakınında

kullanılacağı göz önünde bulundurulacaktır. Sistemin çalışacağı ortam sıcaklığı -25 +55 0C,

bağıl nem ise %5-%95 (yoğunlaşmamış) arasında değişmektedir. Redresör ve akü sisteminin

uygun şekilde çalışması için gerekli iklimlendirme üretici tarafından sağlanacaktır.

Akü ve redresörler, montaj edilecekleri pano veya uygun konsollar ile beraber sağlanacaktır.

Kullanılacak olan pano veya konsollar elektrostatik toz boyalı olacaktır.

Akü ve redresörlerin garanti süresi en az 3 yıl olacaktır.

Redresörler besleme gerilimi varken DC besleme ihtiyacını doğrudan sağlamak ve devresine

bağlı akü sistemini tam şarj altında tutmak amacı ile tasarlanmış olacaktır. Besleme gerilimi

kesildiğinde ise, DC besleme ihtiyacı akülerden sağlanacaktır.

Redresör hata ve alarm çıkışları varsa alarm ve sinyalleri I/O girişi yapılarak RTU üzerinde

sinyalleri tanımlanmalıdır.

DC sistem için dağıtım sigorta kutusu oluşturulmalıdır. Bütün çıkışlar beslediği hücreler

isimlendirilmelidir,

Redresörlerin girişinde İzolasyon Trafosu kullanılacaktır.

6.9.1.1. Tam Bakımsız Kuru Tip Akü Genel Özellikleri

1. Aküler bakım gerektirmeyen ve kuru tipte olacaktır.

2. Her bir akünün nominal gerilimi 12 VDC olacaktır.

3. Aküler tamamen yeni ve hiç kullanılmamış olacaktır. Akülerde çatlak, çizik, ezik ve kırık

olmayacaktır.

4. Aküler her pozisyonda (dik, eğik, yatık, vs.) performans kaybı olmadan çalışacaktır.

5. Aküler, derin deşarja dayanıklı olacak ve bağımsız laboratuvarlar tarafından yapılmış test

raporu bulunacaktır. Bununla birlikte redresör, aküleri derin deşarja karşı koruyabilecek

donanım ve yazılıma sahip olacaktır.

6. Akülerin ömrü 10 yıldan az olmayacaktır.

7. Akülerin imal tarihi ile teslim tarihi arasında en fazla 3 (üç) ay olacaktır. İmal tarihinden

itibaren raf ömrü en az 15 ay olacaktır.

8. Akü hücreleri arası bağlantılar kurşun kaplamalı bakırdan olacaktır.

9. Akü kutup başları maksimum akıma dayanıklı kesitte olacaktır.

10. Akülere ait zamana ve ortam sıcaklığına göre deşarj eğrileri ve değerleri orijinal

dokümanlarda verilecektir.

6.9.1.2. 24VDC Stabilize Redresör Genel Özellikleri

1. Giriş sigortası (AC) giriş akımın bir üstü olarak seçilecektir. Çift Kutuplu (yardımcı kontaklı)

olacaktır.

2. Çıkış sigortası (DC) çıkış akımının bir üstü olarak seçilecektir. Çift Kutuplu (yardımcı

kontaklı) olacaktır.

3. Tek-Faz 230 VAC (220-240VAC Uyumlu olacaktır) 50Hz girişli şebekeden beslenecek olan

redresörler 24VDC Çıkışlı olacak olup, 24 VDC +/-%1 stabilite de çıkış verecek şekilde

dizayn ve imal edilecektir.

4. Redresörler üzerinde kullanılacak olan grafik LCD ekranda, ayarlanan akım ve gerilim

değerleri, giriş ve çıkış akımı, giriş ve çıkış gerilimi, akü şarj akımı, sıcaklık, (+) ve (-) dc

kaçağı izlenebilecektir.

5. Redresörler üzerinde en az “akü şarj arızası”, DC yüksek/düşük”, “toprak arızası”, “ “giriş

gerilimi kesik”, “fan arızası”, aşırı ısı alarmları verebilecek ve bunlar standart olarak kuru

kontak röle çıkışı şeklinde ürün üzerinde bulunacaktır.

6. „Akü Şarjı Bitti‟ alarmı akünün %75‟i bittiğinde aktive edilmelidir. Bu rakam yaklaşık %50

ile %90 Aralığında ayarlanabilir olmalıdır.

7. Redresörler, mikroişlemci teknolojili, DSP (Digital Signal Processor) teknolojisi ile kontrol

edilecek olup, akım ve gerilim ayarlı tipte olacaktır.

8. Sarj ünitesi Tristör kontrollü olacaktır.

9. Redresörler, besleme geriliminde meydana gelebilecek ±20% oranındaki gerilim

dalgalanmalarında sürekli olarak kusursuz çalışacak şekilde tasarlanmış ve sertifikalandırılmış

olacaktır.

10. Redresörlerin girişinde İzolasyon Trafosu kullanılacaktır.

11. Redresörlerde soft start şarj başlatma ( Ramp ) özelliği olacaktır.

12. Redresörlerin çıkış gerilim dalgalanması (Ripple) aküsüz çalışmada %1 den az olacaktır.

13. Redresör cihazı akü desteği olmadan istenen akım ve gerilim ihtiyacını süresiz olarak

karşılayabilecek nitelikte olmalıdır. Akü şarj akımı; istenen yük akımından karşılanmamış

olacaktır. Bağımsız akü kapasitesi manuel girilip, şarj akımı ayarlanabilir tip olmalı ve imalat

aşamasında standart akü kapasitesinin %10‟u ile sınırlandırılmış olacaktır.

14. Cihaz girişinde harmonik filitre ve yüksek gerilim koruması, çıkışında ise uygun büyüklerde

dizayn edilmiş filtre endüktans ve kapasitansa sahip olmalıdır.

15. Redresörler 2 kV‟a kadar olan ani gerilim darbelerine dayanacak şekilde tasarlanmış ve

sertifikalanmış olacaktır.

16. IP 50 koruma sınıflarına sahip olacaktır.

17. Redresör DC sistem ünitesinin sac kasası RAL 7035 elektrostatik toz boyalı olacaktır.

Rutubetli ortamlarda çalışmaya uygun olacaktır. IEC 60335-1, 2001 standartlarına uygun

olacaktır.

18. Ekranda anlık olarak giriş-çıkış akım, gerilim ve çalışma parametreleri okunacaktır.

19. Redresörde derin deşarj koruması standart olarak bulunacaktır.

20. DC sistem ünitesinin kasası duvara montaj ve yere montaja uygun olacaktır. İstenildiği

takdirde redresör ünitesi hiçbir alet yardımı gerektirmeden duvara montaj askısından

indirilerek zemine yerleştirilebilecektir. Duvara montaj aparatı askılı tip taşıyıcı olacaktır.

21. DC sistem ünitesi ile akü ünitesi tek bir cihaz şeklinde olup, istenildiğinde DC sistem ünitesi

ve akü ünitesi birbirinden bağımsız olarak ayrılabilecektir.

22. Çıkış terminalleri en az 35 mm2 kesite uygun olacaktır. Koruma ve kumanda için 3 ayrı

terminal çıkışı olacaktır.(+)terminaller kırmızı, (-)terminaller gri renkte olacaktır. Her bir çıkış

ayrı ayrı uygun değerde seçilmiş 2 kutup „w-otomat‟ çıkış sigortası ile korunacaktır. Kasa

üzerinde topraklama terminali bulunacaktır.

23. Redresör aküden çalışırken, aküleri derin deşarjdan koruma amaçlı akü çıkış voltajı 22 V‟ a

geldiğinde SCADA kontağına DC düşük sinyali; akü voltajı 21 V‟ a geldiğinde çıkış yükü

kontaktör marifetiyle ayrılacaktır.

24. Cihaz bağlı bulunduğu akülerini şarj ederken ayarlanan şarj akımı değerinden fazla akım

geçmesine müsaade etmeyecektir. Gerektiği noktada akım sınırlamaya girerek aküleri ve

kendi güç katını koruma altına alacaktır.

25. Redresör AC beslemesi kesildiği zaman gösterge paneli devrede olacak ve değerler sorunsuz

okunabilecektir.

26. Redresör ön paneli üzerinden; boost sarj akımı, boost sarj gerilimi, float sarj akımı, float sarj

gerilimi ayarlanabilir olacaktır.

27. Redresör üzerinde Boost şarjın tamamlanamaması durumunda, floating şarja geçme süresi

ayarlanabilir olacaktır.

28. Soğutma için fan kullanılması durumunda, fanın besleme gerilimi AC 230 V tarafından

sağlanacaktır.

29. Redresör üzerinde uzaktan ihbarların silinebilmesine imkan verecek 1 adet dijital giriş

bulunacaktır.

30. Redresörlerin kayıp oranları teklifle birlikte bildirilecektir.

31. Redresörler 0-70 C sıcaklık aralığında çalışabilecektir

6.9.1.3. 110VDC Stabilize Redresör Genel Özellikleri

1. Giriş sigortası (AC) giriş akımın bir üstü olarak seçilecektir. Çift Kutuplu (yardımcı kontaklı)

olacaktır.

2. Çıkış sigortası (DC) çıkış akımının bir üstü olarak seçilecektir. Çift Kutuplu (yardımcı

kontaklı) olacaktır.

3. Tek-Faz 230 VAC (220-240VAC Uyumlu olacaktır) 50Hz girişli şebekeden beslenecek olan

redresörler 110VDC Çıkışlı olacak olup, 110VDC +/-%1 stabilite de çıkış verecek şekilde

dizayn ve imal edilecektir.

4. Redresörler üzerinde kullanılacak olan grafik LCD ekranda, ayarlanan akım ve gerilim

değerleri, giriş ve çıkış akımı, giriş ve çıkış gerilimi, akü şarj akımı, sıcaklık, (+) ve (-) dc

kaçağı izlenebilecektir.

5. Redresörler üzerinde en az „‟akü şarjı bitti‟‟, “akü şarj arızası”, DC yüksek/düşük”, “toprak

arızası”, “ “giriş gerilimi kesik”, “fan arızası”, aşırı ısı alarmları verebilecek ve bunlar standart

olarak kuru kontak röle çıkışı şeklinde ürün üzerinde bulunacaktır.

6. „Akü Şarjı Bitti‟ alarmı akünün %75‟i bittiğinde aktive edilmelidir. Bu rakam yaklaşık %50

ile %90 aralığında ayarlanabilir olmalıdır.

7. Redresörler, mikroişlemci teknolojili, DSP (Digital Signal Processor) teknolojisi ile kontrol

edilecek olup, akım ve gerilim ayarlı tipte olacaktır.

8. Sarj ünitesi Tristör kontrollü olacaktır.

9. Redresörler, besleme geriliminde meydana gelebilecek ±20% oranındaki gerilim

dalgalanmalarında sürekli olarak kusursuz çalışacak şekilde tasarlanmış ve sertifikalandırılmış

olacaktır.

10. Redresörlerin girişinde İzolasyon Trafosu kullanılacaktır.

11. Redresörlerde soft start şarj başlatma ( Ramp ) özelliği olacaktır.

12. Redresörlerin çıkış gerilim dalgalanması (Ripple) aküsüz çalışmada %1 den az olacaktır.

13. Redresör cihazı akü desteği olmadan istenen akım ve gerilim ihtiyacını süresiz olarak

karşılayabilecek nitelikte olmalıdır. Akü şarj akımı; istenen yük akımından karşılanmamış

olacaktır. Bağımsız akü kapasitesi manuel girilip, şarj akımı ayarlanabilir tip olmalı ve imalat

aşamasında standart akü kapasitesinin %10‟u ile sınırlandırılmış olacaktır.

14. Cihaz girişinde harmonik filtre ve yüksek gerilim koruması, çıkışında ise uygun büyüklerde

dizayn edilmiş filtre endüktans ve kapasitansa sahip olmalıdır.

15. Redresörler 2 kV‟a kadar olan ani gerilim darbelerine dayanacak şekilde tasarlanmış ve

sertifikalanmış olacaktır.

16. IP 50 koruma sınıflarına sahip olacaktır.

17. Redresör DC sistem ünitesinin sac kasası (saç kalınlığı en az 2mm) RAL 7035 elektrostatik

toz boyalı olacaktır. Rutubetli ortamlarda çalışmaya uygun olacaktır. IEC 60335-1, 2001

standartlarına uygun olacaktır.

18. Ekranda anlık olarak giriş-çıkış akım, gerilim ve çalışma parametreleri okunacaktır.

19. Redresörde derin deşarj koruması standart olarak bulunacaktır.

20. DC sistem ünitesinin kasası duvara montaj ve yere montaja uygun olacaktır. İstenildiği

takdirde redresör ünitesi hiçbir alet yardımı gerektirmeden duvara montaj askısından

indirilerek zemine yerleştirilebilecektir. Duvara montaj aparatı askılı tip taşıyıcı olacaktır.

21. DC sistem ünitesi ile akü ünitesi tek bir cihaz şeklinde olup, istenildiğinde DC sistem ünitesi

ve akü ünitesi birbirinden bağımsız olarak ayrılabilecektir.

22. Çıkış terminalleri en az 35 mm2 kesite uygun olacaktır. Koruma ve kumanda için 3 ayrı

terminal çıkışı olacaktır.(+)terminaller kırmızı, (-)terminaller gri renkte olacaktır. Her bir çıkış

ayrı ayrı uygun değerde seçilmiş 2 kutup „w-otomat‟ çıkış sigortası ile korunacaktır. Kasa

üzerinde topraklama terminali bulunacaktır.

23. Redresör aküden çalışırken, aküleri derin deşarjdan koruma amaçlı akü çıkış voltajı 100V‟ a

geldiğinde SCADA kontağına DC düşük sinyali; akü voltajı 95V‟ a geldiğinde çıkış yükü

kontaktör marifetiyle ayrılacaktır.

24. Cihaz bağlı bulunduğu akülerini şarj ederken ayarlanan şarj akımı değerinden fazla akım

geçmesine müsaade etmeyecektir. Gerektiği noktada akım sınırlamaya girerek aküleri ve

kendi güç katını koruma altına alacaktır.

25. Redresör AC beslemesi kesildiği zaman gösterge paneli devrede olacak ve değerler sorunsuz

okunabilecektir.

26. Redresör ön paneli üzerinden; boost sarj akımı, boost sarj gerilimi, float sarj akımı, float sarj

gerilimi ayarlanabilir olacaktır.

27. Redresör üzerinde Boost şarjın tamamlanamaması durumunda, floating şarja geçme süresi

ayarlanabilir olacaktır.

28. Soğutma için fan kullanılması durumunda, fanın besleme gerilimi AC 230 V tarafından

sağlanacaktır.

29. Redresör üzerinde uzaktan ihbarların silinebilmesine imkan verecek 1 adet dijital giriş

bulunacaktır.

30. Redresörlerin kayıp oranları teklifle birlikte bildirilecektir.

31. Redresörler 0-70 C sıcaklık aralığında çalışabilecektir

Sistem yukarıdaki parametrelere uygun olarak tasarlanmalı ve çalışma şartları ile performans değerleri

anlamında üretici tarafından garanti edilen özellikler ile birlikte sunulmalıdır. Kullanılacak sistemlere

ait aşağıdaki belgeler ürün ile birlikte bunulacaktır.

- Akü Kapasitesi Hesaplamaları

- Redresör Kapasite Hesapları

- Tek Hat Şemaları

- Genel Görünüm Çizimleri

- Akü Rafı / Kabinleri ve Yerleşim Çizimleri

- Redresör Devre Şemaları

- Ürün Katalog ve Broşürleri

- Akü Katalog, Broşür ve Deşarj Tabloları

- ISO 9001 ve ISO 14001 Kalite Belgeleri, - Tip test raporları

6.10. RTU

RTU (Uzak Uç Üniteleri) istasyonlar da IED‟ler, dağıtılmış ölçüm cihazları ve ekipman durum

bilgilerini toplamak ve kontrol etmek için konulacaktır. Kullanılacak RTU‟lar gerek istenen teknik

özelliklere ve gerekse “Sinyal Listesinde “belirtilen verileri toplamaya uygun olacaktır. RTU, Kontrol

Merkezi SCADA yazılımı ile Saha verileri arasındaki iletimi sağlayacak ve verileri belirli bir sıra ile

düzenleyecektir. Veri iletimi dışında, belirlenmiş olan otomasyon fonksiyonlarını da

gerçekleştirebilecektir.

Kontrol Merkezi RTU‟ya bağlı her hangi bir IED „ye uzaktan bağlanabilecektir. Erişim sağlanan IED

değerleri, parametreleri Merkezi Kontrol sisteminden izlenebilmeli ve gerektiğinde ilgili parametre

ayarları değiştirilip yüklenebilecektir. RTU bu fonksiyonu yerine getirecek şekilde sağlanacaktır.

Her bir RTU Yerel/Uzak çalışma konumuna istasyonda bulunan seçici anahtar vasıtası ile

alınabilecektir. Yerel konuma alınması durumunda SCADA‟da yalnız izleme yapılabilecek ve Devre

Kesici Açma komutu haricinde uzaktan kontrol edilemeyecektir. Aynı şekilde Uzak çalışma modunda

yerel olarak Devre Kesici Açma komutu haricinde yerel kontrol edilemeyecektir

Kullanılacak RTU‟lar IEC, IEEE, ANSI, NEMA gibi uluslararası standartlara tam uyum sağlayacaktır.

Bu standartların sağlandığına dair olan tip-test sertifikaları ürün tedarikçi firmalardan istenmelidir.

(örneğin IEC 61850 level A uyumluluğu)

6.10.1. Sistem Güvenirliği

Mikro-işlemci bazlı RTU‟ların tüm modülleri kendini izleme özelliğine sahip olacaktır. Modüller

üzerinde oluşacak herhangi bir hata kaçırılmamalı ve bu hatadan dolayı sistem herhangi bir şekilde

etkilenmemelidir. Bu nedenle RTU„lar aşağıdaki özelliklere sahip olmalıdır:

Modüllerin gerçek zaman izlemesi

Seri bağlantıların izlemesi

Hafıza testleri

Normal olmayan program hatalarının ihbarı

RTU başlangıç anı ve arka planda sürekli donanım kontrol testleri

Sistem emniyetine özel bir önem verilmelidir. Özellikle, aşağıda belirtilen durumlarda yanlış çıkışlar

veya hatalı işletimlere imkân verilmeyecektir

Tek kompenent veya modül arızası

Güç kaynağında anahtarlama dalgalanmaları veya tekrarlı aç/kapa anahtarlaması

Aşırı işletme şartlarında veya gürültülü tele-kontrol linkleri üzerinde çalışma

Başlangıç açılışında veya arıza sonrasında yeniden devreye girme

Ekipmanın koruyucu veya düzeltici bakımı esnasında veya başlıca takmalı modülün kaldırılması

veya değiştirilmesi test edilirken,

Yazılımın geliştirilmesi, hatadan ayıklanması, entegrasyonu veya testi ile birlikte,

Donanımı tadil ederken, genişletirken, ilave veya test ederken.

Bunlar yukarıdakilerle sınırlı değildir.

Enerjinin gitmesi halinde konfigürasyonda bir kayıp söz konusu olmamalıdır. Enerjinin tekrar gelmesi

halinde sistem kendini otomatik çalıştırabilmelidir ve bunun için pile ihtiyaç duymamalıdır.

Sistem ana üniteleri yüksek elektriksel izolasyona sahip olmalıdır. Ana ünitenin ve modüllerinin

izolasyonu 2.5 kV‟ tan az olmamalıdır (verilen standartlara uygun olarak).

Elektromanyetik girişimden, toprak potansiyel farkından ve çeşitli gürültülerden kaynaklana bilecek

bozulmalara karşı sinyal iletimleri güvenli bir şekilde sistem tarafından kontrol edilecektir.

Sahaya bir komut gönderildiği takdirde RTU bu komutun yerine getirilmesinde bir sakınca olmadığını

kontrol etmeli, komutu yerine getirmekte sakınca varsa komutu iptal etmelidir.

6.10.2. RTU Parametlendirme ve Tanılama

Kullanılacak RTU‟lar bir PC vasıtası ile parametrelendirilebilecektir. Bu parametrelendirme hem

“çevrim içi (on-line)” hem de “çevrim dışı (off-line)” olarak yapılabilecektir.

Tüm parametrelendirme işlemleri ve RTU arızalarına ilişkin tanılama verileri bu PC vasıtası ile hem

RTU‟nun yanında doğrudan bir bağlantı ile veya Kontrol Merkezinden yapılabilecektir.

Yukarıda belirtilen uzaktan yapılacak tüm işlemler Ethernet haberleşme ve IEC 60870-5-104

protokolü kullanılarak sağlanacaktır.

RTU parametrelendirilmesi sinyal bazında olmayıp nesne odaklı olarak yapılacaktır. Her bir

elektriksel ekipman için (kesici, ayırıcı, fider, trafo) bir nesne tanımlanacak ve bu nesne için gerekli

sinyaller daha önceden tanımlanmış olacaktır. Örnek olarak, ileride fider ilavesi istendiğinde, fiderin

bir nesne olarak sisteme girilmesi durumunda, fidere ilişkin sinyaller adresleri ile birlikte otomatik

olarak tanımlanacaktır.

RTU parametrelendirme yazılımı aynı zamanda RTU için çeşitli otomasyon fonksiyonlarını da

programlamak için kullanılacaktır. Otomasyon fonksiyonları için kullanılacak blok diyagramlar IEC

6113-3 standardında olacaktır. Otomasyon fonksiyonları için istenirse RTU ya entegre PLC

kullanılabilecektir.

Gerek RTU‟nun parametre değerleri ve gerekse yaratılacak otomasyon fonksiyonları, “çevrim dışı

(off-line)” olarak parametrelendirme yazılımında test edilebilecektir.

6.10.3. RTU HaberleĢme Modülleri

Teklif edilen RTU‟lar iki adet ethernet portu ve ihtiyaca göre eklenebilen seri haberleşme modülleri ile

donatılabilir olacaktır. Bu haberleşme modülleri üzerinden çeşitli haberleşme protokolleri ile hem üst

sistem hem de alt sistemde bulunan cihazlar ile haberleşecektir. Haberleşme protokolleri RTU‟ya

takılacak olan haberleşme modüllerinin içerisinde firmware olarak hazır bulunacaktır. Hiçbir şekilde

aşağıda belirtilen haberleşme protokolleri için RTU‟nun haberleşme modülleri dışında, harici olarak

bir protokol çevirici cihaz kullanılmayacaktır.

Proje kapsamında kullanılacak olan IEC 60870-5-101 / IEC60870-5-104 / IEC60870-5-103 /

IEC61850, Modbus, Profibus DP protokolleri için ürün tedarikçileri “Interoperability Listeleri”ni

ürün ile birlikte verebileceklerdir.

Kontrol Merkezi – RTU arası HaberleĢme:

Merkez içerisinde eklerde teslim edilmiş olan ilgili sistem topolojisine uygun olarak dizayn yapılacak,

uygun protokoller ile network yapısı oluşturulacaktır.

Kontrol merkezi haberleşmesi TCP/IP Ethernet portu üzerinden yapılacaktır. Bu haberleşme için IEC

104 protokolü kullanılacaktır. Ethernet portlarından birisi Kontrol Merkezi ile haberleşirken diğer

ethernet portu istasyon içindeki uygun IED ekipmanlar ile IEC61850 protokolü ile haberleşecektir.

RTU kontrol merkezi haberleşmesi için IEC60870-5-104 protokolü kullanılacaktır. RTU protokolü

analog ve durum değerleri değişmesi (RBE) üzerine merkeze gönderecek şekilde ayarlanacaktır.

Ayrıca RTU analog verileri 2 saniye ile 1 saat arası ayarlanabilen sürelerde periyodik olarak

gönderebilecektir. Analog veri değişiminin algılanacağı ölü-band kullanıcı tarafından ayarlanabilir

olacaktır.

RTU ile istasyondaki IED cihazlar arası haberleĢme:

RTU, istasyondaki ekipmanlarların haberleşme yeteneklerine göre yeterli sayıda RS485, RS232 ve

ethernet portuna sahip olacaktır. Her bir IED‟den minimum 10 adet digital giriş, 6 adet digital çıkış ve

30 ölçüm değeri aşağıdaki protokollerden uygun olanı kullanılarak merkezi kontrol sistemine

aktarılacaktır. En az aşağıdaki protokolleri destekleyecektir;

IEC 60870-5-103

IEC 61850

IEC 60870-5-101/104 diğer istasyonlar ile haberleşme

MODBUS

PROFIBUS DP

Tedarikçi firma RTU‟nun IEC 61850 protokolü uyumluluğu için IEC 61850 Alt Komitesi‟nce

onaylanmış bir test merkezinden verilmiş A seviyesi sertifika sağlayacaktır.

IED değerlerinin SCADA sisteminde 2 saniye içinde güncellendiği gösterilmelidir.

RTU veri yoğunlaştırıcı olarak kullanılması durumunda IEC 60870-5-104/101 destekleyecek ilave

ethernet ve/veya seri port ilavesi yapılacaktır.

RTU‟nun haberleşme modulü aşağıda tanımlanan görevleri eksiksiz olarak yapacaktır;

Üst sistem ve alt sistem ile modüler protokolleri vasıtası ile haberleşme

Otomatik veya ayarlanabilir (çeşitli haberleşme senaryoları) bir şekilde verilerin aktarılması

(olaylar oluştuğu anda üst sistemin sorgulamasından bağımsız olarak veri aktarma, tanımlanabilen

zaman aralıklarında verilerin aktarılması, öncelikli alarmların ilk sırada aktarılması)

Önem dereceli veri transferi

Kendisine bağlı her alt-istasyon RTU‟su için veri saklama özelliği

Yedekli haberleşme kanalları (farklı veya aynı noktaya)

Saha verilerinin aynı anda zaman etiketli ve zaman etiketsiz olarak üst sisteme aktarılması (arıza

durumlarında haberleşme hatlarının yoğunluğundan dolayı öncelikli olarak arıza veya konum

bilgileri zaman etiketsiz olarak aktarılır, hatların rahatlamasından sonra ise, zaman etiket bilgileri

üst sisteme gönderilir).

Tele denetim (Uzaktan kontrol) işlevi aşağıdaki (kendiliğinden olan) işlevleri içermektedir:

Sinyallerin değişimin görüntülenmesi, mesaj üretimi ve zaman etiketlemesi, üzerindeki süreç

verilerinin elde edilmesi,

Açık -/ kapalı çevrim denetim işlevi ve mesaj üretiminin sonuç verilerinin değişim görüntülemesi,

Açık -/ kapalı çevrim denetim işlevinin sonuç verileri için zaman etiketlemesi

Çeşitli aktif süreç bilgi öğelerinin eş zamanlı olarak var olması durumunda, daha yüksek önceliğe

veya öneme sahip olanlar ilk olarak gönderilecektir,

Sürekli olarak yüksek önceliğe sahip süreç bilgi öğeleri için bile, düşük önceliğe sahip olanlar da

gönderilebilecektir.

İletişim işlevselliğinin kendiliğinden olan kanalından mesajların alınması ve aktarım

6.10.4. Zaman Senkronizasyonu

RTU‟lar zaman senkronizasyonu özelliğine sahip olacaktır. Bu özellik için RTU‟lar içerisinde zaman

sunucuları olacaktır.

Zamanın formatı ise aşağıda belirtilen yapıda olacaktır;

GGG:SS:DD:SSS (saat 00 – 23 formatında)

Saat Sistemi

Normal işletmede, saat sunucuları RTU‟nun çalışmasından sonra kendi başına (autonomous) bir daha

zaman ayarlama mekanizmasına ihtiyaç duymadan çalışır.

Zaman senkronizasyon sistemi RTU‟nun ve RTU‟ya bağlı cihazların (IED vb.) senkron edilmesi

sağlanır. RTU‟daki zaman senkronizasyonu için gerekli zaman sunucusu her 10ms‟de bir göndereceği

veri ile RTU‟yu ve ona bağlı diğer alt sistemleri <1ms hassasiyet ile senkronlayacaktır.

Senkronizasyon Yöntemi

Zaman senkronizsyonu için aşağıda belirtilen yöntemlerden bir tanesi uygulanacaktır;

GPS zaman alıcısının doğrudan RTU‟ya bağlanması

Uzaktan (Kontrol Merkezinden) alınacak bir zaman senkronizasyonu bilgisi ile

Her iki yöntemle de yapılacak zaman senkronizasyonu ile SCADA sistemi, RTU‟lar ve RTU‟lara

bağlı Koruma Röleleri aynı zaman ile işaretlenecektir. RTU‟ya bağlı bir GPS ile yapılacak

senkronizasyon +/- 1 ms, Kontrol merkezinden gönderilecek bir sinyal ile yapılacak olan

senkronizasyon ise +/- 3 ms hassasiyet ile sistemi senkron edecektir.

6.10.5. RTU I/O Modülleri

Kullanılacak RTU‟lar; merkez içerisindeki sinyal ve komut sayısına yetecek şekilde yedekler ile

birlikte aşağıda belirtilen I/O modülleri ile donatılabilecektir.

• Dijtal Giriş Modülleri

• Dijital Çıkış Modülleri

• Analog Giriş Modülleri

• Analog Çıkış Modülleri

Bu modüllere ilişkin özellikler ise aşağıda sıralanmıştır;

6.10.5.1. GiriĢ ÇıkıĢ Modülleri

6.10.5.1.1. Dijital giriĢ Modulü

Dijital giriş modülleri 2 farklı tip sinyali işleyebilecektir. Bunlar;

Tekli Bilgi Sinyali (SS) :

SS sinyalleri genellikle alarmlar için kullanılır. Bu tip sinyallerde giriş tek bitlik bir bilgi alır. Fiziksel

olarak bu bilgi açık veya kapalı durumda olabilen gerilimsiz bir röle kontağının durumunu belirtir.

Çiftli Bilgi Sinyali (DS) :

Bu tip giriş, iki kalıcı konumdan birinde bulunabilen bir teçhizatın ( örneğin, kapalı veya açık

durumda olabilen bir kesici ) durumunu yansıtan bir çift bilgi alır. Fiziksel olarak, bir DS ile ilgili

giriş, gerilimsiz bir kontak çiftidir ve bu bilgi eşleniklidir (kontaklardan biri açık iken diğeri kapalıdır).

Kontak çiftinin durumu normal olarak eşleniktir. Ancak, teçhizat manevranın devamı esnasında veya

herhangi bir anormal durumda kontakların durumu eşlenik olmayabilir. Bu durum RTU tarafından

algılanmalı ve örneğin kesicide bir sorun olduğu üst sisteme aktarılmalıdır. Fakat eşlenik değişimi tam

olarak aynı anda olmayabilir. Ancak bu geçici durum bir hata anlamına gelmez. İşlem açısından bu

olayı maskelemek gerekir. Dolayısıyla geçici eşlenik durumları filtreleyebilmelidir.

Aşağıda belirtilen sinyaller ise belirlenen genel özellikleri tarif etmektedir.

16 veya 32‟lik dijital giriş (8‟er gruplar halinde)

Optocoupler ile galvanik izolasyon

Her gruba ait ortak bir L+ (dönüşler ortak olabilecektir)

Gerilim seviyesi (24//110/220V DC) İstenilen gerilim seviyesinde inputları görebilecek özellkte

olacaktır..Örneğin; 24 V DC input kartında 16V-24V DC gerilim arasını algılayacak, 16 V DC nin

altında herhangi bir gerilim olması durumunda varsa RTU bu durumu input olarak

algılamayacaktır

Modül üzerinde sökülebilir klemens grubu

Her sinyal için bir adet LED

Tekli bilgi girişi

- 1ms hassasiyet ile veri toplama ve etiketleme

- Sinyalleri tersinir hale getirebilmek (10->01 – tersinir durumu yaratmak için program

yazılmayacak ve zaman gecikmesi oluşmayacaktır)

- Değişimlerin kendiliğinden üst sisteme aktarılması

Çiftli bilgi girişi

- 1ms hassasiyet ile veri toplama ve etiketleme

- Sinyalleri tersinir hale getirebilmek (1001 – tersinir durumu yaratmak için program

yazılmayacak ve zaman gecikmesi oluşmayacaktır)

- Değişimlerin kendiliğinden üst sisteme aktarılması

- Teçhizat ara konum ve arıza durumlarının algılanması ve üst sisteme gönderilmesi

Darbe sayıcısı

- 20kHz‟de darbe toplama

- Sinyalleri tersinir hale getirebilmek (10 – tersinir durumu yaratmak için program

yazılmayacak ve zaman gecikmesi oluşmayacaktır)

- Verilerin üst sistem tarafından manuel olarak sorgulanması veya RTU içerisinde tanımlanan

belli aralıklar ile üst sisteme gönderilmesi

6.10.5.1.2. Dijital ÇıkıĢ Modülü

Dijital çıkış sinyalleri iki tip olmalıdır. Bunlar tekli nokta kontrollü çıkış sinyalleri (SC), örnek olarak

alarm silme ve reset gibi veya çiftli nokta kontrollü (DC), örnek olarak kesiciyi devreye alma ve

çıkartmak için kullanılmalıdır.

8 veya 16 veya 32‟lik dijital çıkışlar (8‟er gruplar halinde)

Her gruba ait ortak bir L+ (dönüşler ortak olabilecektir)

Gerilim seviyesi (24/48/110/220V DC)

Modül üzerinde sökülebilir klemens grubu

Her sinyal için bir adet LED

Tüm çıkışlar aşırı akım ve sürekli bir kısa devreye karşı korumalı olacaktır

Bir çıkışın kısa devreye neden olması diğer çıkışları etkilememelidir

Açma/Kapama gücünü büyütebilmek için 2 ayrı çıkış paralel olarak kullanılabilecektir

Darbe komutları

- Tekli komut

- Çiftli komut

Binary çıkış

- Tekli bilgilerin kendiliğinden olarak çıkışının sağlanması

- Haberleşme arızası durumunda seçilebilir bir davranış atanabilecektir.

Nominal Akım min. 0,25A veya paralel bağlandığında 0,35A

Kısa devre anında 10A‟lik kesme akımına izin verme

Anahtarlama frekansı max. 100Hz olacaktır

“1 out of n” kontrolü yapacaktır. Aynı RTU‟dan aynı anda sadece bir komut gerçekleştirilecektir

Komut emrini gerçekleştirme aşağıdaki yönteme göre yapılacaktır;

- Normal devre kontrolü

- Seç ve uygula özelliği

Komut emri gönderildikten sonra komutun gerçekleştiği veya gerçekleşemediği izlenecektir

Komut süreleri ayarlanabilecektir

Komut ile ilgili geri beslemeler üst sisteme iletilecektir (olumlu ve olumsuz)

Dijital outputlar röle çıkışlı olacaktır.

6.10.5.1.3. Analog GiriĢ Modülü

Her türlü analog sinyal giriş modülünde tutma (threshold) değeri ayarlanır olacaktır. Tutma değerleri

en az %0.1‟lik adımlara sahip olacaktır. En son üst sisteme gönderilen bilgi tutma değerine baz

alınacak değerdir. Böylece üst sisteme her zaman en güncel değer gönderilecektir. Bu sayede her

döngüde eşik değerlerinin oluşturduğu toplam değer hesaplanır ve üst sisteme en yeni değer aktarılıp

bilgi kaybı önlenir. Aynı zamanda bu yöntemle okunacak bilginin üst sisteme aktarılması için,

ayarlanan eşik değerine gelinmesini beklemek zorunda kalınmaz.

Okunan değer üst sisteme gönderildikten sonra baz alınacak yeni değer gönderilen en son değer

olmalıdır.

Sayısal çeviriciler (A/D) 12 bit artı bir işaret bitinden oluşacaktır.

Analog giriş modülleri supresiv diyotlarla ve RC filtrelerle aşırı gerilim ve geçici rejimlere

(transientlere) karşı korunmuş olmalıdır.

Aşağıda belirtilen sinyaller ise belirlenen genel özellikleri tarif etmektedir.

4 veya 8‟lik analog girişler (2‟şer gruplar halinde)

Optocoupler ile galvanik izolasyon

Akım sinyalleri için +/-20mA

Gerilim sinyalleri için +/-10V

Modül üzerinde sökülebilir klemens grubu

Fonksiyonlar için LED‟ler

Akım sinyallerini irdeleme

- Seçilebilir zaman aralıklarında (0,5 ile 60s) analog verilerin toplanması

- Analog verilerin sıfıra yaklaştırılması (zero point supression)

- Rasgele değişen verilerin üst sisteme gönderilmesi (seçilebilir bir tutma değeri ile – Tresh

Hold)

Gerilim sinyallerini irdeleme

- Seçilebilir zaman aralıklarında (0,5 ile 60s) analog verilerin toplanması

- Analog verilerin sıfıra yaklaştırılması (zero point supression)

- Rasgele değişen verilerin üst sisteme gönderilmesi (seçilebilir bir tutma değeri ile – Tresh

Hold)

Analog değer çözünürlüğü

- +/-20mA‟de %0,013

- +/-10V‟da %0,025

Analog değer ölçüm doğruluğu

- 250C %0,15

- 500C %0,4

- -20…700C %0,5

6.10.5.1.4. Analog ÇıkıĢ Modülü

4 veya 8‟lik analog girişler (2‟şer gruplar halinde)

Optocoupler ile galvanik izolasyon

Akım sinyalleri için +/-20mA, +/-10mA

Gerilim sinyalleri için +/-10V

Modül üzerinde sökülebilir klemens grubu

Fonksiyonlar için LED‟ler

Akım sinyallerini irdeleme

- Üst sistemden gelen spontane akım çıkışı

Gerilim sinyallerini irdeleme

- Üst sistemden gelen spontane gerilim çıkışı

Analog değer çözünürlüğü %0,025

Analog değer ölçüm doğruluğu

- 250C %0,3

- 500C %0,4

- -20…700C %0,7

Set ayar aralığı 1ms

6.10.6. RTU Belleği

Firmware ve parametreler gibi otomasyon biriminin tüm verileri, değiştirilebilir bir flaş kartı üzerinde

kalıcı olarak saklanmalıdır. RTU‟nun tekrar başlatılması üzerine ve yine her modülün tekrar

başlatılması üzerine, gerekli olan tüm veriler otomatik olarak flaş karttan tüm CPU „lara ve modüllere

aktarılacaktır.

Böylece modüller değiştirildiğinde, yeni modüller tüm verilerini bellek kartından aldığı için, bunun

ardından herhangi bir yükleme sürecine gerek duyulmamalıdır.

Bellek; istasyon içerisinde kullanılacak sinyal ve data (DP) sayısına ve özelliğine uygun olarak

lisanslanmalıdır.

6.10.7. RTU OTOMASYON FONKSĠYONLARI

Açık -/ kapalı çevrim denetim işlevi bir işlev diyagram formatında kullanıcı programı olarak

oluşturulmalıdır.

Kontrol Merkezinden gelen komutlar, SCADA‟da tanımlı SBO “çalıştırmadan önce seç” işlevini

yerine getirmek üzere Kontrol Merkezine geri bildirim yapacaktır.

Bu, IEC 61131-3 standardına göre RTU‟nun parametrelendirme yazılımında yapılacaktır.

Mevcut standarda uygun varsayılan kütüphane ve standarda uyumlu veri tipleri sağlanmalıdır.

Kullanıcı, komut satırları ile açık -/ kapalı çevrim denetim işlevselliğini oluşturma ve bu komut satırını

işlev diyagramına ekleme olanağına sahip olacaktır.

Veriler kalıcı şekilde saklanabilir, böylece sistemde bir arıza meydana geldiğinde, kaydedilmiş

işaretçiler veya ayar noktalarına derhal yeniden erişilebilir olacaktır.

“Darbesiz yükleme” ("bumpless loading") işlevi; işlev diyagramına değişiklikler uygulandıktan sonra

kullanıcı programının hedef sistemine yüklenebilmesi ve hedef noktasındaki denetleyicinin “run”

konumunda olacağı, yeni kullanıcı programını kullanarak işlemleri kaldığı yerden devam ettireceği

anlamına gelmektedir. Bu sayede, yapılan değişiklikler ve değişimler nedeniyle işlemlerde herhangi

bir kesinti olmayacaktır.

6.10.8. RTU PANOSU

RTU üniteleri Trafo ve Dağıtım Merkezlerinde zorlu çalışma koşulları için özel olarak geliştirilmiş bir

sistemlerdir. RTU üniteleri, bu türlü zorlu çalışma koşulları için özel olarak geliştirilmiş RTU

panolarının içerisine monte edilmelidir.

RTU panosuna; RTU ve modüllerinin haricinde bu şartname de tarif edilen haberleşme ekipmanlarının

da montajı yapılacaktır. Bunun haricinde istasyonda bulunan DC seviyeden ayrı bir DC seviye

oluşturulması durumunda gerekli güç kaynağı ya da converter, bu tip kaynaklar ile diğer pano içi

ekipmanları aşırı gerilimden korumak için uygun parafudrlar ve ekipman beslemeleri için uygun

sigorta ve otomatlar da yine bu pano içerisinde hazır olacaktır.

Sahadan toplanacak sinyaller RTU‟nun sinyal kartlarına, RTU panosu içerisinde bulunacak klemensler

üzerinden bağlanacaktır. Klemenslerin ayırmalı ve ölçü kovanlı seçilmesi tavsiye edilmektedir.

RTU panosu içerisinde sinyal kabloları kullanılacaktır. Bu sinyal kabloları ile enerji besleme kabloları

aynı kablo kanalından geçmeyecek, aynı zamanda enerji klemensleri ile sinyal klemensleri de ayrı

yerlerde yer alacaktır. Sahadan gelecek sinyal kablolarının topraklanması için pano içerisinde

topraklama barası olacaktır. Bunun yanı sıra, pano içerisinde kullanılacak sinyal kablolarının ekranları

modül taşıyıcının altında yer almakta olan ayrı bir ekranlama barasında topraklanacaktır.

Sahadan gelecek kablolar panonun altından rakor ile panoya girecek olup, yeterli bir yedek kapasite ile

tesis edilecektir. Böylece ileride modül ilavesi gerektiğinde, rakorlar panonun atında hazır olacaktır.

Tüm bağlantılar, RTU‟nun önünden yapılacak olup, RTU‟nun tüm parçalarına ön yüzeyden ulaşıla

bilinmelidir.

RTU ünitesinin ilerideki genişleyebilme kapasitesi düşünülerek, pano içerisinde kullanılan, klemens,

kablo kanalı, otomatlar vb. malzemeler kullanılmaya hazır yedek olarak bırakılacaktır.

RTU panosu beslediği ekipmanları enerji kesilmesi durumunda dahi 1 saat backup verebilecek

Kesintisiz Güç Kaynağı ile sağlanacaktır. DC sistem ayrıştırılmadığı durumda istasyon içerisinde ki

akü – redresör seti bu durumu sağlayacak kapasite de olmalıdır.

RTU panosu; ihtiyaç duyulduğu takdirde farklı 24/48 VDC gerilim seviyelerinde ekipman

besleyebilmek için DC güç kaynağı ile donatılacaktır.

6.11. KORUMA RÖLELERĠ (IED)

6.11.1. Röle Fonksiyonları

6.11.1.1. Temel Fonksiyonlar

Dijital Koruma Rölesi tasarımı, mikro işlemci teknolojisine dayanacaktır. Koruma, Ölçme, Kontrol ve

Görüntüleme, alfanümerik ekranlı Kullanıcı Makina Arayüzü, Haberleşme Arayüzü ve Röle için hata

tanı fonksiyonlarıyla multi-fonksiyonlu bir koruma ve kontrol platformunu (lojik/analog giriş ve

çıkışlı) içeren bir donanım ve yazılım yapısını barındıracaktır.

Röle üzerinde bilgi verebilen arkadan aydınlatmalı geniş bir LCD ekran olacaktır.

Röle üzerindeki tuşlar ve ekran vasıtasıyla röle ayar değerleri kolayca değiştirilebilecektir.

Rölenin üzerinden kolay parametreleme amacıyla numaratörlü tuş takımı, ayar değerlerinin

onaylanması için “enter “ tuşu, menü ekranlarından çıkış için “esc “ tuşu, ekranlar arasında

geçişi hızlandırmak için yön tuşları ve kesici kumanda (açma ve kapama) tuşları bulunacaktır.

Rölede en az 3 adet programlanabilir tuş bulunacaktır. Bu tuşlar menü içerisinde yer alan

noktalara otomatik geçiş için kullanılabileceği gibi pano üzerinde kullanılan farklı butonlar,

seçici anahtarları ve kumanda anahtarları yerine de kullanılabilecektir. Ayrıca röle üzerinde

önceden tanımlı sabit fonksiyon ledlerinden hariç en az 2 adet programlanabilir led

bulunacaktır. Röle üzerinde dahili Local/Remote tuşu olmalıdır.

Normal çalışma esnasında röle üzerinden ölçüm değerlerine kolayca ulaşmak mümkün

olacaktır.

Herhangi bir açma sonrası arıza-spesifik mesajlar röle ekranında gösterilecektir.

Rölelerde soğuk yük üzerine kapama (coldloadpick-up) fonksiyonu bulunacaktır. İlk

enerjilendirme esnasında çekilen akımların yüksek olması sebebiyle açma değerleri kalkış

süresi boyunca daha az hassas olacak şekilde parametrelenecektir. Sabit ve Ters zamanlı faz

ve toprak aşırı akım koruması ve yönlü faz ve toprak aşırı akım koruması ayar değerleri ve

gecikmeler ayrı ayrı olarak programlanabilecektir. Enerjilendirme anı için tanımlanan süre

dolduktan sonra röle koruma ayar değerleri ile çalışma durumuna geçecek ve normal ayar

değerleri ile çalışmaya devam edecektir. Koruma fonksiyonlarının tamamen bloklanmasına

müsaade edilmeyecektir. Başlatma koşulu olarak akım takibi veya kesici konum kontak

durumu seçilebilir olacaktır.

Dijital Koruma Rölesi; röle güç beslemesini, akım ve gerilim sinyal kazancını, işletim

ünitesini (hafızalar, işlemci(ler)), yazılım/donanım izleme sistemini, ve lojik girişleri/çıkışları

test eden dâhili bir test ve izleme sistemiyle (“Watch dog”) donatılacaktır.

Röleyi çalışmaz duruma getiren dâhili bir arıza durumunda, röle güvenlik (fail-safe)

konumuna gelecek ve bu durumu bir kontak vasıtası ile RTU‟ ya aktaracaktır.

Gerilim trafolarında meydana gelen sigorta atmalarında ve gerilim trafosu sekonder

devrelerinde kablo kopukluğu veya kısa devre meydana geldiğinde röle bu durumu

algılayacak ve bu şekilde sürekli gerilim sigortası denetimi gerçekleştirilecektir. Denetim sıfır

bileşen gerilimi ve residüel akım takip edilerek yapılacaktır. Gerilim sigortası arızası

durumunda yönlü faz ve toprak koruma, düşük gerilim koruma ve hassas toprak koruma

elemanları bloklanabilecektir.

Trafo fideri besleyen koruma rölelerinde 2. Harmonik tutuculuk özelliği bulunacaktır. Trafo

enerjilendirme esnasında 2. harmonik tespit edilmesi durumunda yönlü ve yönsüz aşırı akım

koruma fonksiyonları bloke edilebilecektir.

Koruma planının hızlı değiştirilebilmesi, eşik değerleri ve zaman gecikmesi ayarı için: Aşırı

akım ayar grupları, loijk girişlerle tanımlanan lojik şartlar yoluyla veya SCADA üzerinden

seçilebilir olacaktır.

Mevcut enerji ihtiyacındaki değişiklikler ve sistemin istenen yüklenme değerlerinde

oluşabilecek farklı taleplere en kısa sürede adapte olabilmek amacı ile rölede en az 2 farklı

ayar grubu tanımlanabilecektir. Bu ayar grupları röle üzerinden, rölenin parametreleme

yazılımı, SCADA sistemi ve giriş kontakları vasıtası ile değiştirilebilir özellikte olacaktır.

Röleler, kesicilerin açma sayısı ve açma gerilimine bağlı bir istatistik tutacak ve bu bilgilerle

kesici bakım zamanı ve kesici kullanım ömrü denetlenebilir olacaktır.

Röleler hem ANSI hem de IEC tarafından belirlenen zaman eğrilerine uygun olarak

çalışabilecektir.

Röle ayar menüsü Türkçe olacaktır.

ANSI/IEEE IEC 60255-3

Inverse X X

ShortInverse X

LongInverse X X

ModeratelyInverse X

VeryInverse X X

ExtremelyInverse X X

Rölelerde şifre korumalı olarak işlem yapılacaktır. Şifrelendirme değişik seviyelerde

gerçekleştirilebilecek olup işletmeciler farklı yetkilere sahip olarak yetkileri dahilinde röle

operasyonlarını gerçekleştireceklerdir.

6.11.1.2. Koruma Fonksiyonları

Kullanılacak rölelerde minimum aşağıdaki koruma fonksiyonları bulunacak ve gerekli durumlarda

herhangi bir koruma fonksiyonu pasifleştirilebilecektir.

ANSI Kodları Tanım

50/51 Faz aşırı akımı

50N/51N Toprak hatası

50BF Kesici Arızası

67/67N Yönlü Faz Aşırı Akımı

49 Termal Aşırı Yük Koruması

27/59 Düşük/Aşırı Gerilim Koruması

46 Negatif bileşen / dengesizlik

47 Faz Dönüş Sırası Kontrolü

79 Otomatik Tekrar Kapama (opsiyonel)

74TC Açma Devresi Denetimi

86 Kilitleme “LockOut”

81O/U Düşük/Aşırı Frekans Koruması

81R df/dt ROCOF (Rate of change of frequency)

ANSI 50/50N Sabit Zamanlı AĢırı Akım - Toprak Koruması

Sabit zamanlı aşırı akım koruması fazlar ve toprak için ayrı ayrı 3 kademeli olarak ayarlanabilecektir.

Ayar zaman aralığı 0-60 saniye olup 0,01 saniyelik adımlarla programlanabilecektir. Arıza algılama

zamanı (pickup) 30 ms.‟ yi geçmeyecektir. Arıza algılama hata oranı en fazla %3 ve gecikme zamanı

toleransı en fazla %1 olacaktır.

NSI 51/51N Ters Zamanlı AĢırı Akım - Toprak Koruması :

Ters zamanlı aşırı akım koruması için aşağıda belirtilen IEC veya ANSI eğrilerinden biri

seçilebilecektir. IEC eğrileri için zaman çarpanı 0,05 – 3,2 saniye arasında 0,01 saniyelik aralıklarla

programlanabilecektir. ANSI eğrileri için zaman çarpanı 0,5 – 15 saniye arasında 0,01 saniyelik

aralıklarla programlanabilecektir. Rölelerin arıza algılama (pickup) toleransı %3 hassasiyetle

çalışacaktır. Gerektiğinde elektromekanik röleler ile koordinasyonun sağlanabilmesi için ANSI

C37.112 ve IEC 60255-3/BS 142 resetleme karakteristiği standartları sağlanacaktır.

ANSI 46 Faz Dengesizliği/Negatif BileĢen Koruması :

Şebeke simetrisizliklerinden kaynaklanan yük dengesizliklerinde veya faz-faz arızalarında arızaları en

kısa sürede izole etmek üzere rölelerde faz dengesizliği koruması gerçekleştirilecek olup akım

trafolarında meydana gelebilecek kısa devrelerin, kopuklukların ve yanlış bağlantıların önüne

geçilecektir. Trafo fiderlerinde meydana gelebilecek yüksek dirençli faz-faz ve faz-toprak arızaları

algılanacaktır. Koruma 2 kademeli sabit zamanlı veya ters zamanlı olarak gerçekleştirilecektir. Sabit

zaman ayar aralığı 0-60 saniye olup 0,01 saniyelik adımlarla programlanabilecektir. Arıza algılama

zamanı (pickup) 35 ms.‟ yi geçmeyecektir. Arıza algılama hata oranı en fazla %3 olacaktır.

ANSI 49 Termal AĢırı Yük Koruması

Kablo ve trafoların korunmasına yönelik olarak termal aşırı yük koruması gerçekleştirilecektir. Termal

aşırı yük koruma için IEC 60255-8‟ e uygun olarak hesaplama yöntemi kullanılacaktır.

ANSI 50BF Kesici Arıza Koruma

Arıza anında kesici açma komutuna rağmen kesici açtırma gerçekleştirilemiyorsa kesici arıza koruma

özelliği ile arızanın temizlenmesi sağlanacaktır. Kesici arıza 2 farklı şekilde tespit edilecektir. 1)

Arızalı fazdan akım akması 2) Kesici pozisyonunun röleye sürekli bildirimi

ANSI 74TC Açma Devresi Denetimi :

Röle ile tek giriş veya iki giriş üzerinden kesicinin açma devresi denetimi gerçekleştirilecektir. Kesici

bobini ve açma devresi sürekli olarak kontrol altında tutulacaktır. Kesici kapama için açma devresi

denetiminin devrede olması, röle içerisinde gerçekleştirilen kilitleme ile sağlanacaktır.

ANSI 86 Kilitleme (Lockout) :

Arıza açmalarında veya alarm durumunda röle çıkış kontakları operatör kontrollü manual reset

olmaksızın konumlarını değiştirmeyecek şekilde kilitli olarak kalabilecektir. Kilitli kontaklar röle

üzerinde yer alan Reset butonu ile resetlenebilecektir. Röle besleme enerjisi kesilse bile röle çıkış

kontakları kilitleme durumunu muhafaza edecektir. Tekrar kapama ancak kilitleme durumu

resetlendikten sonra gerçekleşebilecektir.

Demeraj Tutuculuğu (InrushRestraint):

Trafoların ilk enerjilendirme esnasında meydana gelen 2. harmoniğe karşı yönlü ve yönsüz aşırı akım

korumaları bloklanabilecektir.

ANSI 47 Faz Sırası Koruması

Akım ve Gerilim devrelerinde faz sırasının doğru olarak tespiti ve röle hatalı çalışmasını engelleyen

faz sırası koruması gerçekleştirilecektir.

ANSI 67/67N Yönlü AĢırı Akım ve Toprak Koruması :

Yönlü aşırı akım ve toprak koruma ayar değerleri ayrı ayrı programlanabilecektir. Yönlü fonksiyonlar,

yönsüz fonksiyonlar ile paralel olarak çalışabilecektir. Arıza algılama ve gecikme zamanları için

yönsüz aşırı akım koruma ayar değerlerinden ayrı olarak istenen değerlere programlama

yapılabilecektir. Yönlü koruma sabit ve ters zamanlı olarak programlanabilecektir. Sabit zamanlı

yönlü aşırı akım koruma en az 2 kademeli olarak gerçekleştirilebilecektir. Açma karakteristiği +180

derece döndürülebilecektir. Çok yakın dahili arızalar için bile yön doğru olarak tespit edilecektir.

Kesicinin arıza üzerine kapatıldığı durumlarda gerilimin yönün belirlenmesi için çok düşük olduğu

durumlarda bile yön seçimi gerilim hafızasındaki gerilim bilgisi ile yapılacaktır. Yönlü toprak

korumanın sıfır bileşene mi yoksa negatif bileşene göre mi yapılacağı programlanabilir olacaktır.

ANSI 27 DüĢük Gerilim Koruması :

Röle ile özellikle motor veya jeneratör fiderlerinde oluşabilecek ani ve tehlikeli gerilim düşümlerine

karşı koruma sağlanacaktır. Düşük gerilim koruması iki kademeli olarak programlanabilecektir.

Gerilim korumasının pozitif bileşen ölçümüne göre veya faz-faz gerilimine göre veya faz-toprak

gerilimine göre yapılabilmesi programlanabilir olacaktır. Gerilim korumayı akım denetimli

gerçekleştirmek mümkün olacaktır.

ANSI 59 AĢırı Gerilim Koruması :

Röle ile oluşabilecek gerilim yükselmelerine karşı koruma sağlanacaktır. Aşırı gerilim koruması iki

kademeli olarak programlanabilecektir. Gerilim koruması negatif bileşen ölçümüne göre veya faz-faz

gerilimine göre veya faz-toprak gerilimine göre yapılabileceği programlanabilir olacaktır.

ANSI 79 Otomatik Tekrar Kapama :

Arıza durumunda röleler tekrar kapama fonksiyonu gerçekleştirecektir. Tekrar kapama en az 3 vuruş

olacak şekilde programlanabilecektir. Tekrar kapamayı başlatacak olan arıza komutu olarak

50/50N/51/51N/67/67N ve 46 fonksiyonlarından biri seçilebilecek, tekrar kapama harici olarak veya

lojik programlama üzerinden de başlatılabilecektir. Tekrar kapama programlanabilen bir giriş sinyali,

kesici arıza komutu veya harici kapama komutu durumlarında bloklanabilecektir.

ANSI 81O/U ve 81R (df/dt) AĢırı ve DüĢük Frekans Koruması :

Düşük ve Aşırı frekansa karşı rölede 4 kademeli frekans koruma özelliği bulunacaktır. 4 kademeye ait

zaman gecikmeleri ayrı ayrı programlanabilecektir. Özellikle elektrik makinelerinde hız sapmalarına

karşı koruma olarak kullanılacak olan bu fonksiyon istenmeyen şebeke frekanslarına karşı yük atılması

amacı ile de kullanılabilecektir. Frekans korumaları harici bir kontak sinyali veya düşük gerilim

elemanı sayesinde bloklanabilecektir. Ayrıca cihaz birim zamandaki frekans değişimine göre koruma

özelliğine sahip olacaktır.

Ölçme Fonksiyonları :

Koruma röleleri akım ve gerilim girişleri vasıtası ile aşağıdaki ölçümleri yapabilecek, ölçümlerin

tamamı RTU vasıtası ile SCADA sistemine taşınabilir olacaktır :

Akım (I1, I2, I3 IE)

Akımlar için simetrili bileşen değerleri (pozitif bileşen I1, negatif bileşen I2, rezidüel akım 3 Io)

Gerilim (VL1, VL2, VL3, VL1L2, VL2L3, VL3L1)

Gerilimler için simetrili bileşen değerleri (pozitif bileşen V1, negatif bileşen V2, sıfır bileşen V0)

Aktif / Reaktif / Görünür Güç (Aktif ve Reaktif Güç Değerleri tüm fazların ayrı ayrı ve toplam

değer olarak gösterilecektir.)

Aktif / Reaktif Enerji. Pozitif ve Negatif olmak üzere 4 bölgeli ölçüm gerçekleştirilecektir. Ölçülen

enerji değerleri röle ekranında görüntülenebileceği gibi RTU üzerinden SCADA sistemine

aktarılabilecek özellikte olmalı.

Güç Faktörü (tüm fazların ayrı ayrı ve toplam değer olarak gösterilecektir.)

Frekans

Faz Açıları

Çalışma saati sayacı

Tekrar kapama sayacı (opsiyonel)

Röle , Kesici ve ġebeke Hata Tanısı :

Koruma röleleri kendi içerisinde bulunan kritik donanımı (RAM- CPU vs.) dahili test özelliği ile

(watch – dog) sürekli olarak izleyecek ve herhangi bir arıza oluştuğunda kontak çıkışı ve LED ihbarı

verecektir.

Röle Arıza Çıkış kontağı programlanabilen çıkış kontaklarına ilaveten ayrı olacaktır.

Röleler kendi içerisinde çalışan koruma yazılımını ve genel olarak donanımı (akım girişlerini, gerilim

girişlerini, ve işlemcileri) izleyecek ve herhangi bir hata oluştuğunda programlanan kontak çıkışından

ve LED ihbarı olarak verecektir.

Koruma röleleri içerisinde arıza kayıtları, olay kayıtları v.b. bilgileri saklamak amacıyla bir pil

bulunacak ve bu pil sürekli izlenerek pil gerilimi belli bir seviyenin altına indiğinde veri kaybı

olmadan pilin değiştirilmesi için alarm verilecektir.

Dijital koruma rölesi kesici devresini kontrol edebilecek ve arıza oluştuğunda kontak çıkışı ve LED

ihbarı verebilecektir.

Dijital koruma rölesi Akım Tr. – Gerilim Tr. Denetimi ( ANSI 60/60FL) ve açma devresi denetimi

(ANSI 74) yapabilecektir.

Koruyucu ve iyileştirici bakım için , kesicinin mekanik durum bilgisini sağlayabilecektir.

Şebeke ile ilgili ölçümleri yapabilecek ve şebeke sorunlarıyla ilgili tüm verileri kayıtlarla tespit

edebilecektir.

Olay ve Arıza Kaydı:

Röleler oluşan arızalarda sinüzoidal olarak akımların ve gerilimlerin hata anındaki dalga şekillerini

kaydedeceklerdir. Bu kayıtlar için rölenin hafızasında minimum 3 adet arızaya ait dalga şekli

kaydedilebilecektir. Her bir arızaya ait dalga formlarının süresi 0-5 sn. arasında programlanabilecektir.

Arıza kayıtlarında, arıza analizini kolaylaştırmak amacı ile arıza öncesi ve arıza sonrası durum

izlenebilecektir. Arızanın öncesi ve sonrasına ait arıza kaydı kullanıcı tarafından 0,05 - 0,5 saniyelik

süreler arasında ayarlanabilecektir.

Röleler çalışma esnasında olan olayları da saklayacaklardır. Rölenin kapasitesi minimum 100 olayı

saklamaya uygun olacaktır.

Röleler arıza anındaki kesme akımlarını, anlık şebeke gerilimi ve frekans gibi parametreleri

saklayacaklardır.

Arıza kayıtları rölenin yardımcı geriliminden bağımsız olarak saklanacak ve rölenin besleme gerilimi

kesilse bile bu kayıtlar rölelerin kalıcı hafızasında saklanacaktır.

Olay ve arıza kayıtlarında zaman etiketi 1 ms hassasiyetle atılacaktır.

İstatistiksel veri olarak tutulmak üzere açma sayıcısı ve tekrar kapama sayıcısı röle de bulunacaktır.

Kontrol ve Görüntüleme Fonksiyonları :

Dijital koruma röleleri içerisinde entegre kontrol fonksiyonu mevcut olacaktır. İkili çıkışlar

aracılığıyla rölenin ön panelindeki fonksiyon tuşları, SCADA sistemi ve röle programlama yazılımı

üzerinden şalt ekipmanlarını kumanda etmek (açma – kapama) mümkün olacaktır. Giriş kontakları

aracılığıyla rölenin ekranı, SCADA sistemi ve röle programlama yazılımı üzerinden şalt

ekipmanlarının durumu (açık – kapalı) izlenebilecektir.

Röle üzerindeki fonksiyon tuşları, giriş kontakları ve SCADA haberleşme bağlantısı üzerinden lojik

fonksiyonlar aktif hale getirilebilecektir.

Kesici kumandası için rölenin ön paneli üzerinde sadece açma ve kapama işlemi için atanmış açma ve

kapama butonu bulanacaktır.

Dijital Koruma Rölesi, elektriksel çalışmalarda, Devre Kesiciyi kontrol etmek için gerekli bütün ANSI

kodlu Ölçme, Kontrol ve Görüntüleme fonksiyonlarını temel olarak gerçekleştirecektir. Bu işlemler,

lojik giriş/çıkış kullanan önceden tanımlı fonksiyonlarla sağlanacak ve aşağıdakiler için dahili ve

harici verileri işleyecektir:

Kilitleme (latching) / onay – ANSI 86

Bütün açma çıkışlarının “Kilitleme rölesi” olarak kullanılması

Lokal bildirim – ANSI 30

LED gösterimi (röle durumu)

Röle göstergesindeki lokal bildirim (durumlar, alarmlar, mesajlar)

Alarm oluşumu

ÇıkıĢ rölesi testi; Her çıkış rölesi, çıkış bağlantılarını ve bağlandığı kesicinin çalışmasını kontrol

etmek için konum değiştirtilebilecektir.

Otomasyon fonksiyonları; Dijital Koruma Rölesi, Lojik Eşitliklerle ve/veya Ladder Lojikle

gerçekleştirilen özel kontrol ve görüntüleme fonksiyonlarını sağlayabilecektir.

LCD Display Fonksiyonları :

Dijital Koruma Rölesi, aydınlatmalı, alfanümerik ve grafik en az 2 satır bilgi verebilen geniş bir LCD

ekrana sahip olacaktır. Ekran şunları gösterebilecektir:

Ölçüm değerleri

Röle Ayar Menüleri

İşletim mesajları

Sistem bakım mesajları

Olay ve Arıza kayıtları

Ayrıca röle ekranında alarm durumları açık olarak görüntülenecektir.

6.11.2. Donanım Ara Birimleri

Dijital Koruma Rölesi aşağıda listelenen şartlarda çalışacaktır :

Sıcaklık: - 25°C – + 70°C

Harici yardımcı donanım güç beslemesi: 24VDC veya 110 VDC (+,- %20)

Akım sensörleri:

In/1A veya In/5A akım transformatörleri

Gerilim sensörleri: 100V, 110V, 100V/ √3, 110V/√3 ve IEC 60255-6 da geçen tüm

gerilimlere uygun olmalıdır.

Röle üzerinde 4 adet akım (3 faz + 1 toprak) ve 3 adet gerilim girişi olacaktır.

Akım girişleri nominal akımın 4 katı akımda sürekli çalışmaya uygun olacak, 1 saniye süre ile nominal akımın 100 katına dayanabilecektir.

Akım trafolarından gelen akım taşıyıcı terminali (X5 girişler), akım trafolarından gelen uçların çekilip çıkartıldığında otomatik olarak kısa devre olacaktır.

Gerilim girişleri en az 230 V AC gerilimde sürekli çalışmaya uygun olacaktır.

Donanım, koruma ve kontrol ünitesini YG uygulamalarının gerektirdiği tüm seviyelere uyarlayabilmek için modüler ve sökülebilir olmalıdır.

Dijital Koruma Rölesi dijital ve izole girişler/çıkışlara sahip olacaktır. Girişler hem YG panelin komple durumunu izlemek için kullanılabilecek hem de harici sinyalleri alabilecektir. Çıkışlar ise aynı anda hem devre kesici, hem de paneller arası açma komutları ve uzak alarmlar için kullanılabilecektir.

Röle üzerinde röle işletim yazılımı kullanılarak serbestçe tanımlanabilen minimum 8 adet ikili giriş ve minimum 8 adet röle çıkışı bulunacaktır. İstenildiği takdirde röle üzerindeki giriş-çıkış sayısı arttırılabilecektir.

Röle çıkış kontakları 5 A nominal akımında çalışmaya uygun olacaktır.

Geçici parazitlenmeler ve hatlarda oluşabilecek gerilim endüklenmelerinden dolayı giriş kontaklarında bir gerilim izlemesi gerçekleşecektir. Oluşacak bu gerilimlerin röle tarafından sinyal olarak algılanmaması için belirli bir sinyal geriliminin giriş kontaklarında algılanmış olması sağlanacaktır. Bu sayede ayarlanan değerin altında bir sinyal röle tarafından sinyal olarak algılanmayacak ve hatalı işlemlerin önüne geçilecektir.

Giriş kontaklarına gelen sinyallerin sayısının belli bir süre içerisinde belli bir sayıyı aşması durumunda olay kayıtlarının gereksiz ve aşırı kayıt yaparak dolmasını engellemek üzere belli bir süre ile o sinyale ait olay kaydı bloklanacaktır.

Röle üzerinde LED’ler bulunacaktır. Bu LED’lerden 2 adedi çalışma anında rölenin fonksiyonel olup olmadığını gösteren Normal/Hatalı LED’i olacaktır. Diğer LED’ler de röle işletim yazılımı kullanılarak tanımlanabilen LED olacaktır.

Rölenin sağlam veya arızalı olduğu bilgisi bir kontak vasıtasıyla da bildirilecektir.

LED’ leri röle üzerinden resetlemek için röle üzerinde reset butonu bulunacaktır.

6.11.3. HaberleĢme Ara Birimleri

Rölede PC ile bağlanarak lokal olarak ayar değerlerini okumak/değiştirmek, arıza kaydı almak/incelemek ve devreye alma araçlarını kullanmak amacıyla RS232 veya USB portu olacaktır.

Rölede kontrol-kumanda (SCADA) merkezi ile uzaktan haberleşecek bir port bulunacak ve bu port ile SCADA Sistemine bilgi aktaracaktır. Kullanılacak olan protokol ve port; IEC 61850 protokolü ve istasyon mimarisi ile topolojik yapıya uygun olacak şekilde çift (double) ya da tekli 100Mbit Ethernet, fiber optik port olacaktır.

Koruma röleleri arasındaki kilitlemeler istenildiği takdirde GOOSE mekanizması ile yapılacaktır.

RTU ile IED ler arası haberleşme IEC 61850 yönlendirmeli Ethernet switch vasıtası ile sağlanacaktır.

IEC 61850 iki farklı bire-bir haberleşme mekanizmasını tarif etmektedir. Bunlardan bir tanesi GOOSE, diğeri ise GSSE’dir. IEC 61850 bölüm 6’ya bağlı olarak ve IEEE 802.1Q’da belirtilen “prioritytaggedmessages” sadece GOOSE mekanizması ile gerçekleştirilebildiğinden, bu alımda talep edilen mekanizma GOOSE olup, GSSE ile yapılan teklifler red edilecektir.

IEC 61850 haberleşmeli koruma röleleri için UCA2 haberleşme protokolü teklif edilmemelidir.

İmalatçı firmalar IEC 61850 protokolü ile ilgili olarak bağımsız bir test laboratuarından alınmış LEVEL-A tipi test sertifikalarını teklifleri ile beraber sunacaklardır. Koruma röleleri için alınan IEC 61850 test raporu bir ürün platformu için alınmış ortak bir rapor olmayacak ve teklif edilen ürüne özel test raporu teklifler ile beraber verilecektir.

İmalatçılar IEC 61850’ nin aşağıda belirtilen maddelerine uygun röle teslim ettiklerini LEVEL-A tipi sertifika ile belgeleyeceklerdir:

Basic Exchange 1 Data Set Definition 2 Setting Group Selection 4 Unbuffered Reporting 5 Engineering (Buffered Reporting & Enhanced Buffered Report) 6 Data and Service Model

Intro 7-1 Data Model (Data of Functions) 7-2 Data Model (Attributes of Data) 7-3 Service Model, Data Model 7-4

Mapping to Real Communication Networks Substation Communication 8-1 GOOSE Publish 9a GOOSE Subscribe 9b Direct Control 12a Enhanced Direct Control 12c Enhanced SBO Control 12d Time Synchronization 13 File Transfer 14

PC ile uzaktan bağlanarak ayar değerlerini okumak/değiştirmek, arıza kaydı almak/incelemek, kesiciyi kumanda etmek amacıyla yine SCADA portu kullanılabilecektir.

Uzaktan parametreleme ve SCADA portları gerektiğinde sonradan röleye takılarak çalıştırılmaya uygun olacaktır. Gerektiğinde SCADA portları başka konfigürasyona ait tiplerle (RS485 veya Fiber Optik veya Ethernet port ve değişik tipte protokoller) değiştirilebilecektir. Bu işlem için port dışında herhangi bir donanım değişikliğine gerek duyulmayacaktır.

Röle içerisinde bağımsız olarak çalışan bir saat ve pil bulunacaktır.

Pil değişiklikleri röleye herhangi bir müdahale bulunmadan yapılabilmelidir. Bu nedenle pilin röle kablaj veya montajını değiştirmeden rahat ulaşılabilir bir noktada olması istenmektedir.

6.11.4. Kasa

Röle içindeki modüller (elektronik kartlar) kızaklı yapıda olacaklar ve tüm rölenin yekpare olarak ya da birbirlerinden bağımsız modüller halinde değiştirilebilmeleri mümkün olacaktır.

Röle kasetli tip seçilecektir.

Eğer akım transformatörlerinin bağlı olduğu modüller çıkartılırsa bu esnada akım transformatörleri otomatik olarak kısa devre edilecek ve bu sayede hem akım transformatörleri korunmuş hem de kasanın dokunmaya karşı güvenliği sağlanmış olacaktır.

Röle terminal blokları sökülebilir tipte olacaktır. Bu sayede rölenin monte edildiği noktadan sökülmesi gerektiği durumlarda kablajı sökmeye gerek kalmadan bağlantı terminalleri röleden çıkarılabilecektir. Akım ve gerilim uçları ile ilgili gerekli güvenlik önlemleri sağlanmış olacaktır.

Rölelerin mekanik konstrüksiyonu aşağıdaki güvenlik sınıfında olacaktır:

EN 60529 a göre koruma derecesi;

Operasyon ekipman için:

Ön panel IP 5X

Arka panel IP2X

Kullanıcı güvenliği için:

Akım Terminali IP 2x

Gerilim Terminali IP1x

6.11.5. Dijital Koruma Rölesi Ana Standartlar

Dijital Koruma Rölesi, tablo (1)’de verilen ilgili ulusal, uluslararası standartlara ve endüstriyel

elektriksel dağıtım tavsiyelerine (IEC, EN, UL, CSA) uygun olmalıdır. Aşağıda bahsedilen standartlara

uygun olmakla beraber aynı zamanda akredite laboratuvarlardan alınan tip test raporları ile

belgelendirilmelidir.

Dijital Koruma Rölesi Standartları - Tablo 1 -

Gereksinimler Standartlar Seviye

Koruma röleleri IEC 60255

Elektromanyetik

uyumluluk (EMC)

Emisyon testleri

Bozulma alan emisyonu

İletilen alan emisyonu

Bağışıklık testleri

- Işıyan bozunumlar

- Işıyan alanlar

– elektrostatik boşalma

– şebeke frekansı manyetik

alanı

İletilmiş bozunumlar

– RF bozunumları

– hızlı geçici / patlama

IEC 60255-22

EN 55022

IEC 60255-22/EN 55022

IEC 60255-22-3

IEC 61000-4-3

ANSI C37.90.2

IEC 60255-22-2, ANSI C37.90.3

IEC 61000-4-8

IEC 60255-22 ve IEC 60255-22-6

IEC 60255-22-4

IEC 61000-4-4

A

III

4

IV

– sönümlü titreşen dalgalar

– dalgalanmalar

– gerilim kesintileri

ANSI C37.90.1

IEC 60255-22-1, ANSI C37.90.1

IEC 61000-4-5

IEC 60255-11

A ve

B

IV

III

Çevresel

Mekanik kısıtlamalar

Çalışma sırasında

– titreşimler

– mekanik darbe ve çarpmalar

– yer sarsıntıları

Enerjisizken

– titreşimler

– mekanik darbe ve çarpmalar

– sarsıntılar

IEC 60255-21-1

IEC 61000-2-6

IEC 60255-21-2

IEC 60255-21-3

IEC 60255-21-2

IEC 60255-21-2

IEC 60255-21-2

2

Fc

1

1

1

1

1

Güvenlik Mahfaza testleri

– Mekanik koruma

derecesi

Elektriksel testler

– toprak sürekliliği

– 1.2/50µs darbe dayanımı

– şebeke frekansında dielektrik

dayanım

IEC 60529

NEMA

IEC 61131-2

IEC 60255-5

IEC60255-5, ANSI C37.90

IP51

Tipi

İklimsel koşullar Çalışma sırasında

Depolama sırasında

IEC 60068-2-1

IEC 60068-2-2

IEC 60255-6

Haberleşme Veri iletimi endüstriyel protokolü:

Koruma rölesi ve RTU arasında

IEC61850

6.12. GÜÇ KALĠTESĠ ÖLÇÜM CĠHAZI

6.12.1. Cihaz Özellikleri

Kullanılacak cihaz TEİAŞ APK nın ekte sunulan Güç Kalite Analizörü kabul kriterlerine ve AKDENİZ EDAŞ EMS’e (Enerji yönetim sistemi) uygun olarak seçilmelidir.

3 tel WYE, 2 tel Delta ve 4 tel Delta gibi bağlantı tipleri için ayarlanabilmelidir.

Cihaz IEC 61000-4-2 standartlarında belirtilen 6kV darbelere dayanımlı olmalıdır.

Cihaz istenilen herhangi akım ve gerilim trafo değerlerine ayarlanabilmelidir.

Cihaz 1-5A akım girişine sahip olmalıdır. Cihaz istenildiğinde akım klempleri ile de kullanılabilmelidir.

Cihaz Ölçümleri True RMS olmalıdır. Ayrıca cihaz yönetmelikte belirtilen standartlarda fliker ölçümü yapabilmelidir.

Cihaz akım ve gerilim girişlerindeki hatalı bağlantılarda, ayrıca kendi iç arızalarında alarm vermelidir.

Cihaz 24VDC, 110VDC ve 220VAC gerilimde çalışabilmelidir. (istasyonun besleme gerilim seviyesine göre belirlenecektir.)

Cihaz 347VAC faz nötr, 600VAC faz faz için uygun olmalıdır.

Cihaz ilgili standartlara uygun olarak; elektromanyetik yada radio dalgalarından etkilenip yanlış ölçüm ve haberleşme yapmayacak nitelikte olacaktır.

Teklif edilen cihazın gerçekleştirdiği ölçümler TS EN 61000-4-30 standardında tanımlanan Level- A performansında olacaktır. İlgili Level – A sertifikası teklif esnasında belgelenecektir.

Cihazlar hem AG(1000VAC ve altı gerilim seviyeleri) hem de OG (1000VAC ile 36kVAC arasındaki gerilim seviyeleri) ölçüm yapabilecektir.

Cihazlar; ölçüm noktalarında primer ve sekonderde, IEEE 519-1992, EN 50160, IEC 61000-4-7, IEC 61000-4-15 ve IEC 61000-4-30 standartlarında belirtilen zaman periyotlarına ve güç kalitesi parametrelerinin tanımlamalarına uygun olarak hafta içi / hafta sonu, gündüz / gece ve puant zamanlarına ilişkin veri kaydedebilecektir.

Cihazlar IEC 61000-2-4 Ed2.0 (2002/06) Elektromanyetik Uyumluluk (EMU)-Bölüm 2-4: çevre-düşük frekanslı iletilen bozulmalar için sanayi tesislerindeki uyumluluk seviyeleri standardına haiz olmalıdır.

Cihazların olay kaydetme özelliği olacak ve ölçüm sürecindeki tüm olayların kaydı olayın başlangıç zamanı, süresi ve cinsi ile kayıt altına alınacak ve kaydedilen bu olayların her bir faza ait akım ve gerilimlerinin sinusoidal dalga şekilleri de kaydedilerek raporlandırılacaktır.

Güç kalitesi cihazı ölçtüğü değerleri yönetmelikte belirtilen zaman aralıkları (3sn,10 dk) ile en az 6(altı) ay hafızasında saklayabilecek özellikte olacaktır. Bu bilgiler cihazdan bilgisayar yardımı ya da EMS sistemi uzaktan okuma marifeti ile (arayüz programı yardımıyla) okunabilecektir.

Ölçüm cihazları en az dört akım, dört gerilim bilgisi kanalına sahip olacaktır.

Gerilim kanalları 600 volta kadar doğrudan bağlanabilecektir. Akım kanallarında kullanılacak bağlantı elemanları clamp tipi ya da 1-5 A uyumlu olacak ve IEC 61010-2-032’ye göre tasarlanmış olmalıdırlar.

Gerilim ölçümü için kullanılan klipsler ve analizör IEC 61010 standardına uygun olmalıdır.

Cihaz enerji kesintisi durumunda minimum 1 saat şebeke enerjisi olmadan çalışabilecek, enerjinin kesilme anındaki tüm olayları ve tüm elektriksel parametreleri kaydetme yeterliliğinde olacak ve herhangi bir veri kaybı olmayacaktır.

Ölçüm amacıyla kullanılacak güç kalitesi analizörü, üretim aşamasında, Uluslararası akreditasyon belgesine haiz bir laboratuvardan alınmış geçerli bir kalibrasyon etiketine ve

kalibrasyon sertifikasına sahip cihaz tarafından kalibre edilmiş olması gerekmektedir. İlgili kalibrasyon dökümanları belgelendirilecektir.

Cihazlarla online yada offline veri alış verişi ve verilerin raporlanması için kullanılacak yazılım teslim edilecektir.

Cihaz ile ilgili tüm ayarlar ve ölçümün başlatılması ara yüz yazılımı tarafından gerçekleştirilebilecektir.

Temin edilecek cihazlar mevcut durumda AKDENİZ EDAŞ tarafından kullanılan Güç Kalitesi İzleme Sistemine ya da EMS ile sorunsuz bir şekilde entegre olabilecektir. Üretici kullandığı cihazın AKDENİZ EDAŞ SCADA/DMS ve EMS sistemlerine de sorunsuz şekilde entegre olacağını taahhüt etmelidir. AKDENİZ EDAŞ’ın bahse konu sistemlerine entegrasyonuna uygun olmayan ekipman kullanıldığı takdirde; entegrasyon ile ilgili harcanacak bütün efor üretici firmaya ait olacaktır. Güç kalite cihazı için kullanılacak veritabanı yapısı firmalara veya markalara özel olmayan yapıda olacaktır.

Cihazlar faz-nötr veya Aron bağlı gerilim trafolarından ölçüm yapmaya uygun olacaktır. Gerilim bağlantı şekli ve çevirme oranı cihaz üzerinden ayarlanabilir olacaktır.

Cihazda renkli ekran LCD gösterge bulunmalıdır. Bu gösterge ile gerçek zaman ölçümler, trendler, alarmlar ve enerji kalitesi ölçümleri görüntülenebilecektir. LCD ekranında akım, gerilim ve ölçümlenen değerler görülebildiği gibi, fazör diagram, fliker, harmonik spectrum, gerçek zamanlı trending, hafıza durumu gibi bilgiler görüntülenebilmelidir. LCD göstergede yüksek sıcaklığa dayanıklı TFT camdan olmalı ve uzun ömürlü LED arka aydınlatma kullanılmalıdır.

Cihaz en fazla Cl0,5 sınıfında çift yönlü aktif ve reaktif enerji ölçümü yapabilmelidir.

Cihaz Tarife bilgileri; Türkiye tarife saatlerine uygun olmalı istenildiğinde yazılım vasıtası ile ayarlanabilmelidir.

Cihaz -25 ˚C ile +40 ˚C arasında sorunsuz çalışabilmelidir.

Cihazlar Minimum IP52 sınıfında olacaktır.

Cihaz erişim ve menü kademeleri farklı katmanlarda şifrelenebilmelidir.

GKA’de haberleşme için aşağıdaki portlardan en az ikisi bulunmalıdır. Bu portlardan birisi lokal olarak cihaz parametrelendirmek ve cihaz kayıtlarını download etmek için kullanılacak diğeri ise ilgili standarlara uygun olarak uzak haberleşme için kullanılacaktır. Bunlar; -10/100 BaseT Ethernet portu-Opsiyon olarak ikinci Ethernet veya fiber optic port. ( İstenmesi durumunda sonradan da plug-in-play olarak cihaza eklenebilmelidir. ) -115k hızı destekleyen RS485 portu -Değerleri lokal olarak indirebilmek için yüksek hızlı USB portu.

Her türlü donanım ve ara yüzler arasındaki haberleşme protokolleri açık protokoller olacaktır. Firmaya veya ürüne özel protokol kullanılmayacaktır.

6.12.2. Ölçüm Doğrulukları

Cihazın ölçmesi gereken güç kalitesi değişkenlerinin listesi ve ölçüm doğrulukları Çizelge-1’de

verilmektedir.

Çizelge-1 Ölçülmesi gerekli olan güç kalitesi değişkenleri

Ölçülen Büyüklükler

İstenilen

Ölçüm

Periyodu

Uygunluk Ölçülen

Fazlar

Ölçüm Aralığı

(Ölçüm hassasiyeti bu

aralıkta geçerli

olacaktır)

Ölçüm Hassasiyeti

(≤)

Frekans 10 dakika IEC 61000-4-30

A Sınıfı

Tüm fazlar

için tek değer 42.5 Hz- 57.5Hz ±10 mHz

Şebeke Gerilimi

Büyüklüğü 10 dakika

IEC 61000-4-30

A Sınıfı Tüm fazlar

Nominal gerilimin

%10- %150’si arası

Nominal gerilimin

±%0.1’i

Şebeke Akımı

Büyüklüğü 10 dakika IEC 61000-4-30

Tüm fazlar ve

Nötr Akımı

Nominal gerilimin

%10- %150’si arası Nominal akımın ±%0.1’i

Şebeke Gerilimi

Kırpışması 10 dakika

IEC 61000-4-30

A Sınıfı

(IEC 61000-4-15)

Tüm fazlar 0.2-10 Pst

IEC 61000-4-15'te

verilen dikdörtgensel

test sinyalleri için Pst

±%5 doğrulukla

ölçülebilmelidir.

Şebeke Gerilimi

Dengesizliği 10 dakika

IEC 61000-4-30

A Sınıfı

Tüm fazlar

için tek değer

%0 - %5 arası Negatif

bileşen

%0- % 5 Sıfır bileşen

Ölçülen bileşenin pozitif

bileşene oranının

±%0.15 i

Gerilim

Harmonikleri 10 dakika

IEC 61000-4-30

A Sınıfı

(IEC 61000-4-7,

IEC 61000-2-4)

Tüm fazlar,

50.

Harmoniğe

kadar

IEC 61000-2-4

standardında 3. sınıf

uygunluk limit

değerlerinin %10-

%200’ü arası

Eğer ölçülen gerilim

nominal gerilimin

%1'ine eşit veya

büyükse, Ölçülen

Gerilim harmoniğinin

±%5’i, değilse nominal

gerilim harmoniğinin

±% 0,05’i

Gerilim Ara

Harmonikleri 10 dakika

IEC 61000-4-30

A Sınıfı

(IEC 61000-4-7,

IEC 61000-2-4)

Tüm fazlar,

50. Ara

Harmoniğe

kadar

IEC 61000-2-4

standardında 3. sınıf

uygunluk limit

değerlerinin %10-

%200’ü arası

Eğer ölçülen gerilim

nominal gerilimin

%1inden büyükse,

Ölçülen gerilim

araharmoniğinin ±%5’i,

değilse nominal gerilim

harmoniğinin ±%

0,05’i

Akım Harmonikleri 10 dakika

IEC 61000-4-30

A Sınıfı

(IEC 61000-4-7,

IEC 61000-2-4)

Tüm fazlar

50.

Harmoniğe

kadar

IEC 61000-2-4

standardında 3. sınıf

uygunluk limit

değerlerinin %10-

%200’ü arası

Eğer ölçülen akım

nominal akımın %3'üne

eşit veya büyükse,

Ölçülen Akım

harmoniğinin ±%5’i,

değilse nominal akım

harmoniğinin ±% 0,15’i

Akım Ara

Harmonikleri 10 dakika

IEC 61000-4-30

A Sınıfı

(IEC 61000-4-7,

IEC 61000-2-4)

Tüm fazlar ve

Nötr Akımı,

50. Ara

Harmoniğe

kadar

IEC 61000-2-4

standardında 3. sınıf

uygunluk limit

değerlerinin %10-

%200’ü arası

Eğer ölçülen akım

nominal akımın %3'üne

eşit veya büyükse,

ölçülen akım

harmoniğinin ±%5’I,

değilse nominal akım

harmoniğinin ±%

0,15’i

Gerilim Alt Sapma 10 dakika IEC 61000-4-30

A Sınıfı Tüm fazlar

Nominal gerilimin

%10- %150’si arası

Nominal gerilimin

±%0.1’i

Gerilim Üst Sapma 10 dakika IEC 61000-4-30

A Sınıfı Tüm fazlar

Nominal gerilimin

%10- %150’si arası

Nominal gerilimin

±%0.1’i

Aktif Güç 10 dakika

IEC 61000-4-30

A Sınıfı

(IEC 61000-4-7)

Tüm fazlar

Eğer ölçülen güç 150

W'a eşit veya büyükse

ise ölçülen aktif gücün

±%1’i, değilse (P< 150

W) ise ±1,5 W

Reaktif Güç 10 dakika IEC 61000-4-30

A Sınıfı Tüm fazlar

Görünen Güç 10 dakika IEC 61000-4-30 A

Sınıfı Tüm fazlar

Güç Faktörü 10 dakika IEC 61000-4-30 A

Sınıfı Tüm fazlar

6.12.3. Olay Kaydı

Kalite kaydedici cihazlar, çukur (sag), tepe (swell) ve kesinti (interruption) türlerindeki güç

kalitesi olaylarını tespit ederek akım ve gerilim dalga şekillerini 25600 örnek/saniye hızında kayıt

edebilmelidir.

Güç kalitesi olayları 3 saniyeden kısa sürüyorsa "kısa süreli", 3 saniyeden uzun sürüyorsa "uzun

süreli" olarak ifade edilir. Kısa süreli olaylarda tek olay dosyası, uzun süreli bir olay durumunda ise

olayın başlangıç ve bitişine ait 2 farklı olay dosyası kaydı oluşturulmalıdır.

Bir olay tespit edildiğinde, olay kısa süreliyse veya uzun süreli bir olayın başlangıcıysa, olay

zamanından 0.5 saniye öncesinden olay zamanının 2.5 saniye sonrasına kadar, eğer olay uzun süreli

bir olayın bitişiyse, olay zamanından 2.5 saniye öncesinden 0.5 saniye sonrasına kadar geçen 3

saniyelik süreye ait gerilim ve akım ham verileri, olay bilgileriyle birlikte kayıt edilmelidir.

Çizelge-2 Ölçülmesi gerekli olan güç kalitesi olayları

Ölçülen

Büyüklükler

Temel Ölçüm

Periyodu /

Değerlendirme

Periyodu

Uygunluk Ölçülen

Fazlar

Şebeke Gerilim

Çukuru Her yarım çevrim IEC 61000-4-30 Tüm fazlar

Şebeke Gerilim

Tepesi Her yarım çevrim IEC 61000-4-30 Tüm fazlar

Şebeke Gerilim

Kesintisi Her yarım çevrim IEC 61000-4-30 Tüm fazlar

6.12.4. Kalite Parametreleri

AG-OG Gerilim Etkin Değerleri

10’ar dakikalık faz-nötr gerilim ortalamaları cihaz tarafından kaydedilecek bu ortalamalar

merkez sunucuya gönderilecektir.)

Ölçümler AG için TS EN 50160- 2011, OG için TS EN 61000-4-30 standardına uygun olacaktır. Gerilim Dengesizlikleri

Her faz için gerilim negatif ve pozitif bileşeni etkin değerlerinin 10’ar dakikalık

ortalamalarının oranı (V-/V+) cihaz tarafından kaydedilecek ve bu ortalamalar merkez sunucuya

gönderilecektir.

Ölçümler AG ve OG için TS EN 50160 - 2011 standardına uygun olacaktır.

Gerilim Harmonikleri

Her faz için en az 50. Harmoniğe kadar ölçülen her bir gerilim harmoniği etkin değerinin

10’ar dakikalık ortalamaları cihaz tarafından kayıt edebilecektir.

Ölçümler IEC 61000-4-30 ,TS EN 50160- 2011 standartlarına uygun olacaktır.Ölçüm aralığı

ise IEC 61000-2-4 standardında 3.sınıf uygunluk limit değerlerlerinin %10-%200’ü arası olmalıdır.

Gerilim Ara Harmonikleri

Her faz için en az 50. Ara Harmoniğe kadar ölçülen her bir gerilim harmoniği etkin değerinin

10’ar dakikalık ortalamaları cihaz tarafından kayıt edebilecektir.

Ölçümler IEC 61000-4-30 ,TS EN 50160- 2011 standartlarına uygun olacaktır.Ölçüm aralığı

ise IEC 61000-2-4 standardında 3.sınıf uygunluk limitdeğerlerlerinin %10-%200’ü arası olmalıdır.

Gerilimdeki Toplam Harmonik Bozulma(THB)

Her faz için 10’ar dakikalık THB değerleri cihaz tarafından kaydedilecek ve bu değerler

merkez sunucuya gönderilecektir.

Ölçümler TS EN 50160- 2011 standardına uygun olacaktır.

Akım Harmonikleri

Her faz için en az 50. Harmoniğe kadar ölçülen her bir akım harmoniğinin etkin değerinin

3’er saniyelik ve 10’ar dakikalık ortalamaları cihaz tarafından kaydedilecek ve bu değerler merkez

sunucuya gönderilecektir. Akım harmoniği hesaplamasında ihtiyaç duyulan haftalık maksimum yük

akımı (IL), cihaz veya raporlama yazılımı tarafından otomatik olarak hesaplanacaktır.

Ölçüm noktasındaki ISC/IL oranı (baranın kısa devre akımının yük akımına oranı) ise

raporlama yazılımı arayüzünden girilebilir olacaktır.

Ölçümler IEC 61000-4-30 ve IEEE Std 519-1992 standartlarına uygun olacaktır.Ölçüm aralığı ise IEC 61000-2-4 standardında 3.sınıf uygunluk limit değerlerlerinin %10-%200’ü arası olmalıdır.

Akım Ara Harmonikleri

Tüm fazlar ve nötr için en az 50. Ara Harmoniğe kadar ölçülen her bir akım harmoniğinin etkin değerinin 3’er saniyelik ve 10’ar dakikalık ortalamaları cihaz tarafından kaydedilecektir. Akım harmoniği hesaplamasında ihtiyaç duyulan haftalık maksimum yük akımı (IL), cihaz tarafından otomatik olarak hesaplanacaktır.

Ölçümler IEC 61000-4-30 ve IEEE Std 519-1992 standartlarına uygun olacaktır.Ölçüm aralığı

ise IEC 61000-2-4 standardında 3.sınıf uygunluk limit değerlerlerinin %10-%200’ü arası olmalıdır.

Toplam Talep Bozulumu(TTB)

Her faz için 3’er saniyelik ve 10’ar dakikalık ortalamaları cihaz tarafından kaydedilecektir. Ölçümler IEEE Std 519-1992 standardına uygun olacaktır.

Flicker

Her faz için flicker ölçüm değerlerinin 10’ar dakikalık ortalaması olan PST değeri 10 dakikalık

periyodlar halinde cihaz tarafından kaydedilecek ve merkez sunucuya gönderilecektir. PLT değeri 2

saatlik ortalamalar halinde hesaplanarak cihaz tarafından kaydedilecek ve merkez sunucuya

gönderilecektir.

Ölçümler TS EN 61000-4-15 standardına uygun olacaktır.

Frekans

Her faz için ayrı ayrı frekans ölçüm değerlerinin 10’ar dakikalık ortalamaları cihaz tarafından

kaydedilecektir. Ölçümler TS EN 61000-4-30 A Sınıfı standartlarına uygun olmalıdır.

Akım

Her faz için akım değerlerinin 10’ar dakikalık ortalamaları cihaz tarafından kaydedilecek ve

bu ortalamalar merkez sunucuya gönderilecektir.

Gerilim Alt Sapma

Her faz için gerilim alt sapma değerlerinin 10’ar dakikalık ortalamaları cihaz tarafından kayıt edilebilecektir.

Ölçümler IEC 61000-4-30 Standardına uygun olacaktır.

Gerilim Üst Sapma

Her faz için gerilim üst sapma değerlerinin 10’ar dakikalık ortalamaları cihaz tarafından kayıt edilebilecektir.

Ölçümler IEC 61000-4-30 Standardına uygun olacaktır.

Güç Verileri (P,Q,S) ve Güç Faktörü

Ölçülen aktif güç (P), reaktif güç (Q), görünür güç (S) ve güç faktörü (cosɸ) verilerinin

ortalamaları 10’ar dakikalık periyodlar halinde cihaz tarafından kaydedilecek ve merkez sunucuya

gönderilecektir.

Ölçümler IEC 61000-4-30 standardına uygun olacaktır.

Olay Kaydedici

Cihaz, gerilim çökmeleri ve yükselmeleri (Voltage-Sag/Swell) için olay kaydı oluşturacak ve

merkez sunucuya gönderecektir. IEC 61000-4-30 standardında uygun bir şekilde kayıtlar zaman

etiketli olarak tutulacaktır.

Tutulan bu olay kayıtları merkezi raporlama yazılımı üzerinden görülebilecektir.

6.12.5. Zaman Senkronizasyonu

Güç kalitesi problemlerinin kaynaklarının doğru olarak adreslenebilmesi için teklif edilen cihaz GPS üzerinden zaman senkronizasyonu yapma yeteneğine haiz olmalıdır.Cihazın dahili GPS modülü olmaması durumunda ilgili üretici teklif ettiği cihazlar ile tam uyumlu çalışabilecek GPS modülü için de kullanacaktır. Kullanılacak olan cihaz ve GPS Modulünün zaman belirsizliği (diğer istasyonlardaki cihazlar , Güç Kalite İzleme Merkezi ve EMS Sunucuları ve AKDENİZ EDAŞ bünyesinde bulunan sunucular arasında oluşabilecek zaman belirsizliği) IEC 61000-4-30 Ed2.0 (2008-10) standartına göre 20 milisaniyeden küçük olmalıdır. Bu özellik ölçüm periyotlarının senkronize (eşzamanlı) olarak alınması ve dolayısıyla güç kalitesi problemlerinin kaynaklarının ve sisteme olan etkilerinin tespiti için önem taşımaktadır. Ayrıca ölçüm ve analizlerin eş zamanlı olması için IEC 61000-4-30 Ed2.0 (2008-10) standartına göre ölçüm periyotları 10 dakika başlarında başlamalıdır.

Kullanılacak olan GPS Zaman Saati aşağıdaki özellikleri sağlayacaktır:

Genel Özellikler

SMPTE, EBU veya IRIG‐B zaman kodu üretme

Uydulardaki atomic saatlere senkronizasyon

‐11.5, +12 saat aralığında 30 dakikalık aralıklarla zaman dilimlerinin seçilmesi

Otomatik yaz/kış saati (DST) uygulaması

NMEA/Kinemetrics/Truetime seri protokol çıkışları

12 - 48 VDC geniş besleme aralığı

Uydu saatine göre zaman kodunda ± 40μs

PPS çıkışında ± 90nanosaniye hassasiyet

Uydu ile senkronizasyon kaybında yılda en fazla 1 dakikalık sapma

PPS çıkışının dahili kristal ile senkron olması

Dip-switch ile zaman dilimi – DST seçimi

Dip-switch ile çıkış formatı ve baud-rate seçimi

0 / +70°C aralığında çalışma sıcaklığı

Çıkışlar

SMPTE Time Code (SMPTE, EBU:30, 25 or 24fps)

IRIG‐B Time Code (IRIG‐B: 1 kHz modulated, level ‐ 5 Vpp, IRIG‐B: unmodulated, single ended 5 V)

PPS (5 V‐TTL, hassasiyet ± 60 nanosaniye)

RS232 ve RS485 Seri Çıkışlar (NEMA, Kinemetrics/Truetime)

Anten

Yaklaşık 15m harici yada dahili tip anten

SMA konnektör

7.HABERLEġME

Üreticilerin tesis edeceği gerek güç kalitesi izleme gerekse SCADA altyapısının AKDENİZ EDAŞ

Sistemleri ile haberleşmesi için Üreticilerin sorumlulukları aşağıda belirtilmiştir.

1. Her üretici ‘nin sistemlerine bağlanabilmek adına internet erişimini sağlıyor olması

gerekmektedir.

2. İnternet erişim tipinde kısıtlama yoktur. Uydu/LTE(4G)/3G/Karasal Sağlayıcı/Uluslararası

İnternet sağlayıcılar kullanılabilir.

3. İnternet bağlantılarının tamamında statik ip kullanılması şarttır.

4. İnternet bağlantısının sonlandırılacağı cihaz router yada firewall olacaktır.

5. İnternet bağlantısının sonlandırılacağı cihazda IPSeC yada GRE Tunnel desteğinin olması

gerekmektedir.

6. Bağlantı sağlanacak üretici’nin sistemlerimizle entegre olabilmesi ve standartları sağlamak

adına aşağıdaki yapılandırma kurallarına uyulması gerekmektedir.

a) Lokasyon içerisinde kullanılacak IP blokları 10.1xx.xxx.xxx olacak şekilde dizayn

edilmelidir.

a. Antalya için 10.107.xxx.xxx/24 networkü kullanılacaktır.

b. Burdur için 10.115.xxx.xxx/24 networkü kullanılacaktır.

c. Isparta için 10.132.xxx.xxx/24 networkü kullanılacaktır.

b) Lokasyonda kullanılacak olan Networklerin 3.Okted’i ilgili istasyona verilecek numara

olacaktır. İstasyon Numaraları 0’dan başlayacak ve 254’e kadar verilecektir.

c) Lokasyonda Kullanılan 4. Okted ise aşağıdaki kategorizasyona uyumlu olmalıdır.

a. 4.Okted’de 10 ile 20 arasındaki ip adresleri RTU ‘larda kullanılacaktır.

b. 4. Okted’de 21 ile 25 arası var ise Endüstriyel Switch’ler için kullanılacaktır.

c. 4.Okted’de Kalite Kaydediciler 200 ‘den başlayıp, 254 ‘e kadar kullanılabilir.

d. 4.Okted’de Analizörler 50’den başlayacaktır.