akcize.doc

SEMINARSKI RAD IZ PREDMETA JAVNE FINANSIJE

TEMA:

POSEBNI POREZI NA PROMET (AKCIZE)

Мentor: Studenti:

Prof. Dr. Sead Kreso Team leader - Bujak Nedžad, 68444 Berilo Menal, 68427

Bešić Naid, 67862

Sarajevo, mart 2012. godine

Prof. Dr. Sead Kreso Javne finansije

S ADRŽAJ :

UVOD........................................................................................................................3

POJAM I PODJELA AKCIZA..................................................................................4 - 5

OBRAČUN AKCIZE.................................................................................................6

ODLOŽENO OBRAČUNAVANJE I PLAĆANJE AKCIZE...................................6

OBRAČUN AKCIZE PRI UVOZU AKCIZNIH PROIZVODA..............................7

POVRAT AKCIZE....................................................................................................7

REFAKCIJA AKCIZE...............................................................................................7

OLAKŠICE KOD PLAĆANJA AKCIZE - OSLOBOĐENJA.................................8

UMANJENJE OBRAČUNATE AKCIZE.................................................................9

POZITIVNE I NEGATIVNE STRANE UVOĐENJA AKCIZE..............................9

ZAKLJUČAK............................................................................................................10

LITERATURA.........................................................................................................11

Posebni porezi na promet (Akcize) 2


Uvod

Akcize su specijalni porezi kojima se oporezuje potrošnja uglavnom monopolističkih

proizvoda, tj. proizvoda masovne potrošnje sa niskom elastičnošću tražnje. Akcizama se

oporezuju proizvodi koji štete ljudskom zdravlju i životnoj okolini i deklarišu se kao “luksuz” u

odnosu na namirnice koje su od ključne važnosti za ljudsku egzistenciju. Tu spadaju: derivati

nafte, bezalkoholna pića, alkohol i alkoholna pića, pivo i vino, kafa (u svim oblicima), duhanske

prerađevine. Proizvođač je dužan da proizvod obilježi akciznom markicom, osim medicinskih

vina, piva i medovine. Obaveza obračunavanja akcize pri uvozu akciznih proizvoda nastaje

danom nastanka obaveze obračunavanja uvoznih dadžbina. Sam naziv akciza (excise tax) potiče

iz 16. vijeka kada su u Holandiji posebnim porezom koji se nazivao excijsen oporezivani pivo,

šećer, so i alkoholna pića, a pretpostavlja se da riječ potiče od starofrancuske riječi assise

(sjednica, odluka, ugovor, namirenje računa ili duga, oporezivanje) (Merriam-Webster, 2002).

Primjer Holandije ubrzo slijede Njemačka i Engleska (uključujući i engleske kolonije) a zatim i

ostale evropske zemlje. U 19. vijeku akcize su bile dio sistema općeg poreza na dobra i usluge

koji se od početka 20.vijeka transformiran u opći porez na potrošnju, odnosno od 1960-ih u porez

na dodanu vrijednost. Danas su u gotovo svim savremenim poreznim sistemima posebni porezi.

Za razliku od poreza na promet, akciza se u poresko-tehničkom smislu ne vezuje za čin prometa,

nego za sam proizvod čija se potrošnja želi pogoditi, tačnije rečeno, za njegovo “puštanje u

promet”, kao i za uvoz. Za oporezivu transakciju se uzima već otpremanje iz prodavčeve fabrike

proizvoda na koje se plaća akciza u sopstveno skladište na drugoj lokaciji, isporuka sopstvenoj

prodavnici ili isporuka kupcu. Porez se obračunava u apsolutnom iznosu po jedinici mere

proizvoda (kilogramu, litri, komadu i sl.), ili u određenom postotku prodajne cijene. Razlozi

uvođenja akciza su brojni (fiskalni, socijalni, zdravstveni, ekološki). Prednost tih poreza u odnosu

prema drugima jeste jednostavnost ubiranja i mali broj poreznih obveznika. Akcize predstavljaju

jedan od najznačajnijih fiskalnih prihoda.



Pojam i podjela akciza

Akcizni porez ili skraćeno akcize, plaća se pri prometu samo na neke proizvode. To su

indirektni porezi (ne ubiraju se direktno od pojedinaca, već preko proizvođača, prodavaca i

drugih posrednika) na domaća dobra i usluge. Razlog uvođenja akciza je prije svega fiskalni,

odnosno osiguravanje visokih prihoda državnog računa. Diferencijalni poreski tretman

specifičnih proizvoda rezultat je potrebe odvraćanja od potrošnje određenih proizvoda (duhan i

alkohol) i pojedinih usluga (kockanje i igre na sreću ) te eliminisanja štetnih posljedica na

potrošače, domaćinstva i društvo. Akcize imaju zadatak da doprinose zaštiti domaće proizvodnje,

ekonomičnijoj potrošnji energije (naftna industrija) i redukciji plaćanja javnih troškova

(zdravstvenih troškovi u vezi sa pušenjem i alkoholizmom) i dodatnih taksi (upotreba puteva za

vožnju automobila). Radi se o proizvodima čije su cijene prilično visoke, a ti proizvodi nisu

neophodni za egzistenciju čovjeka i štetno djeluju na zdravlje ljudi. Oporezivanjem ovih

proizvoda postižu se istovremeno dva cilja. Smanjuje se njihova potrošnja i utiče se na zdravlje

ljudi.

Obveznik akcize je lice koje proizvede i stavi u promet, ili uveze proizvode koji se oporezuju

akcizom. Proizvođač je obveznik akcize ne samo kada prodaje ove proizvode već i kada:

1. Daje bez naknade, na poklon,

2. Daje proizvod u razmjenu

3. Iskazivanjem manjka proizvoda koji se ne mogu pravdati višom silom ili na drugi dopušten način

4. Iskazivanjem rashoda (rastur, kvar, lom) iznad količine utvrđene propisima

5. Korištenje akciznih proizvoda za potrebe obveznika i njegovih zaposlenih, uključujući trošenje za reprezentaciju i propagandu.



Akcize se plaćaju samo na neke prizvode, tzv. akcizne proizvode, pa je podjela akciza

po vrstama proizvoda sljedeća :

derivati nafte;

duhan i duhanske prerađevine;

alkohol i alkoholna pića;

bezalkoholna pića;

pivo i vino;

kafa (sirova, pržena, mljevena, ekstrakti kafe).

Podjela akciza sa aspekta trošenja su:

Akcize na potrošnju

Akcize na upotrebu određenog proizvoda

Podjela akcize prema vrsti stope :

Akcize ad volarem (poreska stopa je izražena kao procenat prodajne cijene)

Specifične akcize (poreska stopa se utvrđuje u apsolutnom novčanom iznosu u odnosu na

neku jedinicu mjere)

U praksi se često primjenjuje kombinacija specifičnih akciza i ad volarem akciza.

Poreska obaveza po osnovu akcize nastaje stavljanjem proizvoda u promet od strane

proizvođača ili njihovim uvozom.



Obračun akcize

Obveznik akcize je dužan da obračuna akcizu u momentu stavljanja akciznih proizvoda u

promet.

Stavljanjem u promet akciznih proizvoda smatra se:

1) svako otpremanje akciznih proizvoda iz proizvodnog pogona od strane proizvođača akciznih

proizvoda za koje nema akciznu dozvolu;

2) svako otpremanje akciznih proizvoda iz akciznog skladišta, osim otpremanja u sopstveno

drugo akcizno skladište;

3) iskazivanje manjka proizvoda u akciznom skladištu, odnosno skladištu koje nema status

akciznog skladišta, osim manjka koji se može pravdati višom silom;

4) iskazivanje rashoda (kalo, rastur, kvar i lom) iznad količine utvđene propisom koji donosi

vlada.

Odloženo obračunavanje i plaćanje akcize

Obračunavanje i plaćanje akcize se odlaže ako se:

1) akcizni proizvodi otpremaju u akcizno skladište proizvođača za koje je nadležni organ dao

akciznu dozvolu;

2) akcizni proizvodi otpremaju iz akciznog skladišta proizvođača u njegovo drugo akcizno

skladište;



Obračun akcize pri uvozu akciznih proizvoda

Obaveza obračunavanja akcize pri uvozu akciznih proizvoda nastaje danom nastanka

obaveze obračunavanja uvoznih dadžbina. Obračunavanje akcize na kafu (sirovu, preženu,

mljevenu i ekstrakt kafe) vrši se prilikom uvoza. Akcizu obračunava nadležni carinski organ.

Obaveza obračunavanja akcize nastaje i:1. prodajom zaplijenjenih akciznih proizvoda preko pravnog lica, ovlašćenog od strane državnog

organa za prodaju tih proizvoda;

2. prodajom preko carinskog, odnosno poreskog organa akciznih proizvoda koji su oduzeti u

postupku kontrole, odnosno u postupku prinudne naplate;

3. kupovinom alkoholnog pića od fizičkog lica - proizvođača alkoholnog pića

Povrat akcize

Obveznik od koga je naplaćena akciza, a koju nije bio dužan da plati, ili koji je platio

akcizu u većem iznosu od zakonom predviđenog, ima pravo na povrat tako plaćene akcize.

Refakcija akcize

Ako lice koje nije proizvođač izvozi proizvod na koji je plaćena akciza, ima pravo na

refakciju plaćene akcize.

Takođe se refakcija akcize može ostvariti ako se dizel gorivo prodaje krajnjem korisniku

za pogon traktora, građevinskih mašina i brodova za prevoz tereta.

Lice koje ostale derivate nafte, koji se dobijaju od frakcija nafte koje imaju raspon

destilacije do 3800C na koje se plaća akciza, koristi za industrijske svrhe, može ostvariti refakciju

plaćene akcize na te derivate, pod uslovom da te derivate nabavlja od uvoznika ili proizvođača

koji su platili propisani iznos akcize.



Olakšice kod plaćanja akcize - oslobođenja

Akciza se ne plaća na akcizne proizvode:

1) koje izvozi proizvođač;

2) koje proizvođač, odnosno uvoznik, na osnovu posebnih potvrda organa nadležnog za inostrane

poslove, prodaje diplomatskim i konzularnim predstavništvima i stranom diplomatskom osoblju i

konzularnim funkcionerima, pod uslovom reciprociteta, kao i u drugim slučajevima predviđenim

međunarodnim ugovorom;

3) na derivate nafte i kafu koji su predviđeni međunarodnim ugovorom o donaciji, sa klauzulom

da se na te proizvode neće plaćati akciza;

4) koje proizvođač, odnosno uvoznik otprema radi prodaje u avionima i brodovima koji

saobraćaju na međunarodnim linijama, kao i na proizvode koji se otpremaju u slobodne carinske

prodavnice otvorene na vazduhoplovnim pristaništima otvorenim za međunarodni saobraćaj na

kojima je organizovana pasoška i carinska kontrola radi prodaje putnicima u skladu sa carinskim

propisima;

5) ostale derivate nafte koje proizvođač prodaje pod uslovom da se ti derivati nafte koriste

isključivo za proizvodnju etilena i propilena od strane pravnih lica i preduzetnika koji obavljaju

proizvodnju etilena i propilena u sopstvenim proizvodnim kapacitetima, odnosno uvoznik uvozi

za sebe radi isključive proizvodnje etilena i propilena u sopstvenim proizvodnim kapacitetima ili

za korisnika (vlasnika) koji te derivate nafte koristi isključivo za proizvodnju etilena i propilena u

sopstvenim proizvodnim kapacitetima;

6) gorivo za mlazne motore - kerozin (petrolej) koje proizvođač prodaje neposredno krajnjem

korisniku (vlasniku) za avio svrhe, odnosno uvoznik uvozi za sebe radi neposrednog korišćenja u

avio svrhe ili za korisnika (vlasnika) koji to gorivo neposredno koristi u avio svrhe.



Umanjenje obračunate akcize

Obveznik ima pravo na umanjenje obračunate akcize u visini iznosa plaćene akcize na

proizvode koji su kao reprodukcioni materijal upotrijebljeni u proizvodnji proizvoda na koje se

plaća akciza.

Pozitivne i negativne strane uvođenja akcize

Pozitivni razlozi uvođenja akcize u poreski sistem su :

-fiskalni ( akcize su izvor značajnih poreskih prihoda ) ;

-jednostavnost ubiranja ;

-mali broj poreskih obveznika ;

-progresivnije oporezuju potrošače luksuznih proizvoda

-ekološki ciljevi ( niža cijena bezolovnog benzina u odnosu na obični benzin, povoljniji poreski tretman sa ugrađenim katalizatorom... )

Negativne strane akciza su :

-regresivne su jer oporezuju masovnu potrošnju u kojoj učestvuju lica sa malim zaradama

-krše princip ekonomičnosti jer je sistem ubiranja i kontrole od akciza dosta skup

-veoma neomiljene kod poreskih obveznika i destinatara

-mogu da naruše prodaju domaćih akciznih proizvoda ( npr. duhanska industrija )



Zaključak

U pojedinim finansijama akcize kao dio poreza su glavni izvor javnih prihoda i

najznačajniji instrument fiskalne, socijalne, ekonomske i razvojne politike. U funkcionisanju

finansijskog i privrednog sistema, prisutna su raznovrsna i složena dejstva oporezivanja. Akcize

kao dio poreza postaju snažan instrument preraspodjele nacionalnog dohotka. Porezima se djeluje

na izmenu privredne strukture, odnosno, na razvoj određenih grana i grupacija, razmještaj

privrednih kapaciteta, zaposlenost, cijene i dr. Savremena država porezima utiče na potrošnju,

štednju, investicije, uravnoteženje trgovinskog i platnog bilansa.

Mjere poreske politike utiču na integraciju preduzeća, tehničko-tehnološki progres,

obezbjeđenje sredstava za potrebe razvoja i dr. Savremene teorije odbacuju tezu liberalizma o

neprihvatljivosti mješanja države u regulisanje privrednih tokova, međutim državna intervencija

je neophodna u ekonomskim odnosima između privrednih subjekata, radi korekture u sticanju

dohotka i posticaja za privredni razvoj zemlje. Oporezivanjem se zahvata ekstradobit, odnosno

različiti rentni oblici koji su rezultat eksternih faktora. Mjere poreske politike se usmjeravaju ka

efikasnijem ostvarivanju programa razvoja.

Poreska politika je dio ekonomske i socijalne politike i obuhvata usklađeno delovanje

državnih institucija kroz ubiranje javnih prihoda na raspodjelu, razmjenu, potrošnju i proizvodnju

u određenom nacionalnom prostoru i vremenu u skladu sa društveno prihvatljivim ciljevima i

zadacima. Mjere poreske politike oslanjaju se na poreski sistem pod kojim se podrazumijevaju

sve vrste poreza, doprinosa i drugih davanja koja čine javne prihode sa jedne i sve oblike javnih

rashoda i propise koji ih uređuju sa druge strane.

Da bi se uspostavila kordinacija dejstava instrumenata i realizovali ciljevi koji su

prioritetni, ekonomska politika, odnosno poreska politika, treba da riješi probleme unutrašnjeg

zaostajanja putem blagovremenog uočavanja poremećaja, zatim donošenjem odluka-

određivanjem instrumenata i njihovom primjenom.



Literatura:

1. www. ceftatradeportal.com

2. www.uino.gov.ba

3. www.google.ba

4. www.indikator.ba

5. Javne finansije , Kešetović, Izudin (Grin, 2007)


http://ebiblioteka.efsa.unsa.ba:8080/xmlui/handle/123456789/134

akcize.doc

Documents