AKCİĞER FONKSİYON AKCİĞER FONKSİYON TESTLERİ ve ARTER TESTLERİ ve ARTER KAN GAZLARIKAN GAZLARI

Prof Dr Nurhayat Prof Dr Nurhayat YILDIRIMYILDIRIM

SPİROMETRİK İNCELEME

Solunum fonksiyonlarını Solunum fonksiyonlarını değerlendirmede kullanılan en değerlendirmede kullanılan en temel test yöntemidir.temel test yöntemidir.

Obstrüktif ve restriktif akciğer Obstrüktif ve restriktif akciğer hastalıklarının tanısında, hastalıklarının tanısında, hastalığın şiddetini ve tedaviye hastalığın şiddetini ve tedaviye yanıtını saptamada, meslek yanıtını saptamada, meslek hastalıklarının tanı, tarama ve hastalıklarının tanı, tarama ve maluliyet değerlendirmesinde maluliyet değerlendirmesinde rutin kullanılır.rutin kullanılır.

Spirometrik incelemeSpirometrik inceleme

Spirometre soluk alma ya da verme Spirometre soluk alma ya da verme ssıırasrasıında olunda oluşşan akan akıım ya da volm ya da volüüm m dedeğğiişşikliklerini zamanikliklerini zamanıın tn tüürevi olarak revi olarak ööllççebilen aletlerdirebilen aletlerdir..

1. Basit spirometrik inceleme1. Basit spirometrik inceleme 2. Akım-volüm halkası2. Akım-volüm halkası

Volüm-zaman eğrisi Akım-volüm halkası

TEST SAYISI Her hastaya en az 3 test Her hastaya en az 3 test

yaptyaptıırrıılmallmalııddıır. r.

EEğğer 8 kez tekrarlanmaser 8 kez tekrarlanmasıına na karkarşışın halen geçerli manevra n halen geçerli manevra elde edilemiyorsa test elde edilemiyorsa test sonlandsonlandıırrıılmallmalıdııdır.r.

ÖRNEKLERDEN DEĞERLERİN

SEÇİLMESİ

Test Örnek 1 Örnek 2 Örnek 3 En İyi Sonuç

FVC (L) 5200 5300 5350* 5350

FEV1 (L) 4410* 4350 4360* 4410

FEV1/FVC

(%)

85 82 82 82

FEF25-75

(L/s)

3.87 3.92 3.94 3.94

PEF (L/s) 8.39 9.44 9.89 9.89

VOLÜM VE KAPASİTELER

AkciğerinAkciğerin

tek kompartmanlarına tek kompartmanlarına volümvolüm, ,

birden fazla birden fazla kompartmanlarına kompartmanlarına kapasitekapasite denir.denir.

VT ve IRV

Tidal Volüm (VTidal Volüm (VTT)): : İstirahatte alınan İstirahatte alınan hava hacmihava hacmi

İnspiratuvar rezerv İnspiratuvar rezerv volüm (IRV)volüm (IRV): Normal : Normal bir inspirasyondan bir inspirasyondan sonra zorlu bir sonra zorlu bir inspirasyon ile inspirasyon ile alınan hava hacmialınan hava hacmi

EKSPİRATUVAR RESERV VOLÜM

Normal bir Normal bir ekspirasyondan ekspirasyondan sonra zorlu bir sonra zorlu bir ekspirasyon ile ekspirasyon ile çıkarılan hava çıkarılan hava hacmi.hacmi.

REZİDÜEL VOLÜM (RV)

Zorlu Zorlu ekspirasyonun ekspirasyonun bitiminde bitiminde akciğerlerde akciğerlerde kalan hava kalan hava volümüdür.volümüdür.

RV = FRC – ERV RV = FRC – ERV

RV = TLC – IVC RV = TLC – IVC

FONKSİYONEL REZİDÜEL KAPASİTE (FRC)

Normal Normal ekspirasyonun ekspirasyonun bitiminde bitiminde akciğerler ve akciğerler ve havayollarında havayollarında bulunan hava bulunan hava volümüdür. volümüdür.

FRC =RV + ERVFRC =RV + ERV

TOTAL AKCİĞER KAPASİTESİ

Maksimal Maksimal inspirasyonun inspirasyonun bitiminde bitiminde akciğerlerde akciğerlerde bulunan hava bulunan hava volümüdür.volümüdür.

TLC = RV + VC TLC = RV + VC TLC = FRC + TLC = FRC +

IC IC

IC

İNSPİRATUVAR KAPASİTE (IC)

İstirahatteki bir İstirahatteki bir ekspirasyonun ekspirasyonun sonunda yapılan sonunda yapılan derin bir inspiryumla derin bir inspiryumla alınan hava hacmi. alınan hava hacmi.

IC=VIC=VTT+IRV+IRV

IC

VİTAL KAPASİTE

Vital kapasite Vital kapasite (VC):(VC): Maksimal Maksimal inspirasyondan inspirasyondan sonra yapılan sonra yapılan maksimal maksimal ekspirasyon ile ekspirasyon ile çıkarılan hava çıkarılan hava hacmi. hacmi.

FVC= IC+ERVFVC= IC+ERV

FEV1

Zorlu bir ekspirasyonun ilk 1. Zorlu bir ekspirasyonun ilk 1. saniyesinde çıkarılan hava saniyesinde çıkarılan hava VOLÜMVOLÜMüdür. üdür.

Aslında Aslında AKIM HIZIAKIM HIZIdır !! dır !! (mL/1san)(mL/1san)

Obstrüktif akciğer Obstrüktif akciğer hastalıklarında azalır.hastalıklarında azalır.

KOAH

KOAH

Saniye

BRONŞ DUYARLILIK TESTLERİ

1. 1. REVERSİBİLİTEREVERSİBİLİTE

2. BRONŞ PROVOKASYON 2. BRONŞ PROVOKASYON TESTLERİTESTLERİ

REVERSİBİLİTE‘Tanım’

Havayolu obstrüksiyonu olan Havayolu obstrüksiyonu olan olgularda, farmakolojik bir olgularda, farmakolojik bir ajan verilerek ajan verilerek obstrüksiyondaki değişimin obstrüksiyondaki değişimin incelenmesi.incelenmesi.

Kabaca obstrüksiyonun ne Kabaca obstrüksiyonun ne kadarının geri döndürülebilir kadarının geri döndürülebilir olduğunun saptanmasıolduğunun saptanması

BRONKODİLATÖR YANITBRONKODİLATÖR YANIT

KLİNİK KULLANIM Astım tanısı,Astım tanısı, Astım-KOAH ayırımı,Astım-KOAH ayırımı, Hastanın o anki en iyi değerini Hastanın o anki en iyi değerini

saptamak,saptamak, Özellikle KOAH’ta prognoz Özellikle KOAH’ta prognoz

tahmini,tahmini, Tedavi etkinliğinin belirlenmesiTedavi etkinliğinin belirlenmesi

1.1. BronkodilatörBronkodilatör2.2. KortikosteroidKortikosteroid

Klinik araştırmalar.Klinik araştırmalar.

ÖLÇÜM PARAMETRELERİ

FEVFEV11 (En sık kullanılan) (En sık kullanılan) FVCFVC PEFPEF FEFFEF25-75 25-75 ((%20-30)%20-30) SGaw (spesifik konduktans)SGaw (spesifik konduktans)

((%30-40)%30-40)

Raw (Raw (>> ΔΔ%35)%35)

MUTLAK DEĞİŞKENLİK

Bronkodilatör sonrası ve ilk Bronkodilatör sonrası ve ilk FEVFEV11 değerleri arasındaki mL değerleri arasındaki mL cinsinden fark.cinsinden fark.

(post bron FEV(post bron FEV11 – ilk FEV – ilk FEV11))

Başlangıç değeri üzerinden değişkenlik Post FEVPost FEV 1 1-ilk FEV-ilk FEV11 x100 x100

ilk FEVilk FEV11

Başlangıç değerinden Başlangıç değerinden etkilenir. Predikt değere etkilenir. Predikt değere oranla daha kolay oranla daha kolay reversibilite saptanır.reversibilite saptanır.

Predikt (beklenen) değer üzerinden değişkenlik Post FEVPost FEV11 –ilk FEV –ilk FEV11 x 100 x 100

pred FEVpred FEV11

Başlangıç değerinden Başlangıç değerinden etkilenmez.etkilenmez.

Daha zor reversibilite saptanır.Daha zor reversibilite saptanır.

Pre FEV1=1200Post FEV1=1430

%19

GOLD-2001 (Global Initiative for Chronic Obstructive Lung Disease)

Beta-2 agonist 400 mcgBeta-2 agonist 400 mcg Antikolinerjik 80 mcgAntikolinerjik 80 mcg Ya da ikisinin kombinasyonuYa da ikisinin kombinasyonu

30-45 dakika sonra FEV30-45 dakika sonra FEV11’de;’de; Bazal değere göre %12 ve Mutlak değer olarak 200mL artış.

GINA-2002 Spontan,Spontan, Bronkodilatör inhalasyonuBronkodilatör inhalasyonu

ya daya da Kortikosteroid tedavi sonrasıKortikosteroid tedavi sonrası

FEVFEV11 de %12 düzelme de %12 düzelme

REVERSİBİLİTENİN ANLAMI

•FEV1 de %12’lik

düzelme astımı destekler!

(GINA 2002)

•Bronkodilatör sonrası

FEV1 normal predikte

değere dönüyorsa bu

büyük olasılıkla astımdır!

(GOLD 2001)

GEÇ REVERSİBİLİTE İnh Steroid İnh Steroid 6 hafta-3ay6 hafta-3ay Oral steroid Oral steroid 2 hafta2 hafta

ΔΔFEVFEV11 %15, %15,

mutlak değer mutlak değer 200mL200mL

(GOLD-2001(GOLD-2001))

14 gün 14 gün Prednizolon 30 Prednizolon 30 mg/günmg/gün

ΔΔFEVFEV11 %15, %15, mutlak değer mutlak değer

200mL200mL

(BTS-2003)(BTS-2003)

GEÇ REVERSİBİLİTE

2-6 haftalık uygun dozda oral ya 2-6 haftalık uygun dozda oral ya da inh KSda inh KS

FEVFEV11 ve FVC’de %15, ve FVC’de %15,

PEF’de %20 artışPEF’de %20 artış

SONUÇ Reversibilite testi yardımcı bir Reversibilite testi yardımcı bir

testtir. Astım- KOAH ayırımında testtir. Astım- KOAH ayırımında ya da tedavi etkinliğinin ya da tedavi etkinliğinin önceden belirlenmesinde tek önceden belirlenmesinde tek başına yeterli olamamaktadır.başına yeterli olamamaktadır.

Ancak diğer tanı yöntemleri ile Ancak diğer tanı yöntemleri ile birlikte kullanıldığında yararlı birlikte kullanıldığında yararlı olabilmektedir.olabilmektedir.

BRONŞ DUYARLILIK TESTLERİ

1. REVERSİBİLİTE1. REVERSİBİLİTE

2. 2. BRONŞ PROVOKASYON BRONŞ PROVOKASYON TESTLERİTESTLERİ

AKIM-VOLÜM HALKASI

AKIM-VOLÜM HALKASININ

ÇİZDİRİLMESİ

Akım-volüm halkasının kalitesini etkileyen hatalar

II. Ekspirasyonun RV seviyesine aniden kesilmesi

~

Zorlu ekspirasyonun istemli azaltılması nasıl önlenir?

Akım-volüm halkasının şeklini etkileyen güçler

Geri çekim basıncı

Geri çekim basıncı

Geri çekim basıncı

Geri çekim basıncı

Periferik havayolu hastalıklarında akım-volüm halkası

Toraks kafesi içindeki ve dışındaki solunum yollarını inspirasyon ve ekspirasyonda etkileyen güçler

Toraks kafesi içindeki ve dışındaki solunum yollarını inspirasyon ve ekspirasyonda etkileyen güçler

FEV%50/FIV%50= 1

FEV%50/FIV%50>1

FEV%50/FIV%50<1

İNTERTİSYEL AKCİĞER HASTALIKLARINDA AKIM-VOLÜM HALKASI

ARTER KAN GAZLARI

Ani açıklanamayan dispne,Ani açıklanamayan dispne, Siyanoz,Siyanoz, Anormal solunum sesleri,Anormal solunum sesleri, Şiddetli ve açıklanamayan takipne,Şiddetli ve açıklanamayan takipne, Solunum kaslarının aşırı kullanılması,Solunum kaslarının aşırı kullanılması, Akçiğer grafisinde anormal gölgeler Akçiğer grafisinde anormal gölgeler

varlığında YAPILMALIDIR. varlığında YAPILMALIDIR. Tedaviye cevabı,Tedaviye cevabı, Hastalığın şiddetini, prognozunu Hastalığın şiddetini, prognozunu

değerlendirmek için de AKG tetkiki değerlendirmek için de AKG tetkiki yapılıryapılır

AKG endikasyonları

EKİPMAN

Eldiven,Eldiven, Heparin, 0.5 lik lidokain,Heparin, 0.5 lik lidokain, Steril cam veya geçirgenliği düşük Steril cam veya geçirgenliği düşük

plastik şırınga,plastik şırınga, 20-22 lik iğne,20-22 lik iğne, İsopropil alkol veya povidon iyodin İsopropil alkol veya povidon iyodin

(betadin),(betadin), İçi buz parçaları içeren kap ve tıpa.İçi buz parçaları içeren kap ve tıpa.

Hasta işlem hakkında bilgilendirilmeli ve onayı alınmalıdır.

İşlem oturur yada yatar pozisyonda yapılmalıdır.

2-4 mL kan yeterlidir. Kan şırıngaya kendi kan basıncı ile dolmalıdır.

Kan alınan arter mutlaka tampone edilmelidir.

KONTRENDİKASYONLARI

Negatif Allen testi, Negatif Allen testi, Cerrahi şant alanının distali,Cerrahi şant alanının distali, Hastane koşulları dışında Hastane koşulları dışında

Femoral arter ponksiyonu,Femoral arter ponksiyonu, Kuagulopati sorunu ve yüksek Kuagulopati sorunu ve yüksek

dozda antikuagulan tedavi.dozda antikuagulan tedavi.

AKG ölçümü için nereden kan alınır?

Radiyel arter

Ulnar arter

OKSİJENASYON yeterli mi ? akut mu kronik mi ?

PaOPaO22, SaO, SaO2, 2,

Htc Htc

HİPOKSEMİ

PaOPaO22 << 40 mmHg şiddetli 40 mmHg şiddetli hipoksemi,hipoksemi,

PaOPaO22 40-59 mmHg orta 40-59 mmHg orta hipoksemi,hipoksemi,

PaOPaO22 == 60 mmHg hafif hipoksemi 60 mmHg hafif hipoksemi

SOLUNUM YETERSİZLİĞİ

HİPOKSİK HİPOKSİK +HİPERKAPNİK

Kr. Solunum Hast.

Akut Solunum Hast.

KOAH Astım Atağı Dif.Akciğer Hast.

LOKAL DİFÜZ

Pnömoni Pul. Emboli

ARDS Kardiyak Ödem

TEDAVİ OKSİJENASYONUN TEMİNİOKSİJENASYONUN TEMİNİ OKSİJEN VERİLMESİ OKSİJEN VERİLMESİ

Burun kanülü Burun kanülü Rezervuarlı kanüller Rezervuarlı kanüller

Oksijen maskeleri Oksijen maskeleri Transtrakeal kanüllerTranstrakeal kanüller

Sıkıştırılmış oksijen, Sıkıştırılmış oksijen, oksijen konsantratörleri ve sıvı oksijen konsantratörleri ve sıvı oksijen oksijen

DİFÜZYONUN ARTTIRILMASI,DİFÜZYONUN ARTTIRILMASI,

SOLUNUM YETERSİZLİĞİ

HİPOKSİK HİPOKSİK +HİPERKAPNİK

NORMAL AKCİĞER ANORMAL AKCİĞER

Sedatif Alımı Nöromüsküler Hast. Yukarı Sol. Yolu Dar.

KOAH Astım Atağı

VENTİLASYON yetersizliğinin tedavisi Alveoler hipoventilasyonun Alveoler hipoventilasyonun

giderilmesi giderilmesi

NPBV, NPBV,

NBV, NBV,

İMVİMV Şantın giderilmesiŞantın giderilmesi

SAĞLIKLI ERİŞKİNDE PA-aO2’NİN HESAPLANMASI

PPAAOO22 = F = FIIOO22 x (PB-47) – P x (PB-47) – PAACOCO22/RQ/RQ

PPAAOO2 2 = 0,21 x (760-47) – 40/0,8= 0,21 x (760-47) – 40/0,8

PPAAOO22 = 0,21 x 713 - 50 = 0,21 x 713 - 50

PPAAOO2 2 = 149,73 - 50 = 149,73 - 50

PPAAOO2 2 = 100 mmHg= 100 mmHg

PPAA-aO-aO22=100-95=5mmHg=100-95=5mmHg

PA-aO2’ nin hesaplanması

PPAAOO22 = F = FIIOO22 x (PB-47) – P x (PB-47) – PAACOCO22/RQ/RQ

PPA-aA-aOO22 = 140 –(PaO = 140 –(PaO22+PaCO+PaCO22) )

PaO2 ↓ PaCO2 ↓,N

PA-a O2 N

PA-a O2 ↑

1 FiO2 ↓ Yükseklik hastalığı

Şant intrakardiyak, Şant intrapulmoner, Atelektazi, Alveollerde sıvı vs

2

V/Q defekti KOAH, Astım, İntertisyel ak hast, Tromboemboli 3

PaCO2 ↑

Hipoventilasyon + 2 veya 3

PaO2 ↓ ,PaCO2 N,↓

O2 tedavisi

PaO2 ↑

DEĞERLENDİRME

ΔΔFEV1=300mL (%12)FEV1=300mL (%12)

ΔΔFEV1=120mL (%15)FEV1=120mL (%15)

OKSİJENASYON yeterli mi ? Akut mu kronik mi ?

PaOPaO22

HtcHtc SaOSaO22

PaOPaO22 56.5 mmHg 56.5 mmHg

PaCOPaCO22 42 mmHg 42 mmHg pH 7.37pH 7.37 SaOSaO2 2 %87 %87

Tanı; Tip I solunum Tanı; Tip I solunum yetersizliği yetersizliği

PaOPaO22 41.1mmHg 41.1mmHg PaCOPaCO22 30 mmHg 30 mmHg pH 7.54pH 7.54 SaOSaO22 %82.2 %82.2

Tanı; TromboemboliTanı; Tromboemboli

VENTİLASYON yeterli mi ? Akut mu kronik mi ? Kompanse mi değil mi ?

PaCOPaCO22

BEBE SBSB

PaOPaO2 2 54 mmHg 54 mmHg PaCOPaCO2 2 77 mmHg 77 mmHg pH 7.27pH 7.27 SaOSaO22 %88 %88 BE 4 mEq/LBE 4 mEq/L SB 24 mEq/L SB 24 mEq/L

Tip II solunum yetmezliği Tip II solunum yetmezliği

V

A

O

Arter kan gazı bulguları -I

PaOPaO22 mmHg mmHg 52,452,4

SaOSaO22 % % 83 83

PaCOPaCO22 mmHgmmHg 68,268,2 pHpH 7,307,30 BEBE mEq/LmEq/L 44 SBSB mEq/LmEq/L 2424

30 dak., 3 L/dak. Oksijen vermeyi

takiben AKG bulguları -II

PaOPaO22 mmHg mmHg 63,263,2 SaOSaO22 % % 9191 PaCOPaCO22 mmHgmmHg 78,378,3 pHpH 7,307,30 BEBE mEq/LmEq/L 44 SBSB mEq/LmEq/L 2424

Kontrollü oksijen tedavisi

PaOPaO22 yi 60 mmHg, SaO yi 60 mmHg, SaO22 yi yi %90,%90,

PaCOPaCO22 yi 10 mmHg den daha yi 10 mmHg den daha fazla yükseltmeden yapılacak fazla yükseltmeden yapılacak OKSİJEN tedavisidir.OKSİJEN tedavisidir.

Arter kan gazı bulguları -I

PaOPaO22 mmHg mmHg 52,452,4

SaOSaO22 % % 83 83

PaCOPaCO22 mmHgmmHg 65,265,2 pHpH 7,367,36 BEBE mEq/LmEq/L 1010 SBSB mEq/LmEq/L 3434

Teşekkürler

Serebral Kan Akımı

Kan K-B Bar San.Kem.

Sol. Mer

Per. Kem.

Korteks

Hipotalamus

Mot. Nör.

İnt. Kos.

Toraks

Diafrag

Kan Gaz

Akciğer

PaO 2

PaCO2 pH

VE

Yuk. Sol.Yol.Kas.

Oksijen tedavisinde izlenen hiperkapni nedenleri

1- 1- Solunum Merkezinin Dürtüsünde Azalma Solunum Merkezinin Dürtüsünde Azalma (V(VTT/T/TII ))

2- O2- O22 verildiğinde O verildiğinde O22Hb oluşur, COHb oluşur, CO22Hb azalır, Hb azalır, COCO22 serbest kalır, Halden Etkisi. serbest kalır, Halden Etkisi.

3- PaCO3- PaCO22 , pH , pH , HCO, HCO33

Kan beyin bariyerinde HKan beyin bariyerinde H++ + HCO + HCO3 3 -- HH22COCO33

4- PaCO4- PaCO22’nin narkotik etkisi ’nin narkotik etkisi

AKG endikasyonları

Ventilasyonu (PaCOVentilasyonu (PaCO22))

Asit-baz dengesini (pH, PaCOAsit-baz dengesini (pH, PaCO22))

Oksijenasyonu (PaOOksijenasyonu (PaO22, SaO, SaO22))

Oksijen taşıma kapasitesini (PaOOksijen taşıma kapasitesini (PaO22, , HbOHbO22, total Hb, dishemoglobin), total Hb, dishemoglobin)

Tedaviye cevabı,Tedaviye cevabı, Hastalığın şiddetini, prognozunu Hastalığın şiddetini, prognozunu

değerlendirmek için AKG tetkiki değerlendirmek için AKG tetkiki yapılır.yapılır.

ENDİKASYONLAR

1. Bir Akciğer Hastalığının Varlığını yada Yokluğunu Göstermek

Pulmoner SemptomlarPulmoner Semptomlar– Dispne, WheezingDispne, Wheezing– Öksürük, balgamÖksürük, balgam– Göğüs ağrısı,ortopneGöğüs ağrısı,ortopne

Fizik Muayene BulgularFizik Muayene Bulgular Laboratuar BulgularıLaboratuar Bulguları

– PA-grafiPA-grafi– AKGAKG

2. Bilinen bir hastalığın solunum fonksiyonlarına yansımasını saptamak.

Akciğer HastalıklarıAkciğer Hastalıkları– KOAHKOAH– AstımAstım– İnterstisyel Akciğer Hastalıklarıİnterstisyel Akciğer Hastalıkları

Kardiyak HastalıklarKardiyak Hastalıklar Nöromuskuler HastalıklarNöromuskuler Hastalıklar

3. Çevresel ve Mesleksel maruziyetin saptanması

SigaraSigara

İşyeri kirliliğiİşyeri kirliliği

4. Tedavinin etkinliğinin saptanması

Bronkodilatörler, steroidlerBronkodilatörler, steroidler Kardiyak ilaçlarKardiyak ilaçlar Akciğer rezeksiyonu, Akciğer rezeksiyonu,

transplantasyontransplantasyon Pulmoner rehabilitasyonPulmoner rehabilitasyon

5.Preoperatif Değerlendirme

Akciğer rezeksiyonlarıAkciğer rezeksiyonları

Toraks cerrahisiToraks cerrahisi

Abdominal cerrahiAbdominal cerrahi

6.Maluliyet- yetersizlik durumunun saptanması