AKCİĞER KANSERİNDE UYGULANAN

KEMOTERAPÖTİKLERİN FARMAKODİNAMİSİ

Dr.Ender Levent

Maltepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları A.D.

Sunum Akışı

• Farmakodinami tanımı• Antineoplastik ilaçların sınıflandırılması• Akciğer kanseri kemoterapisinde kullanılan

ilaçlar• Hücre siklusunun fazları• İlaçların etki mekanizmaları• Yan etkiler

Farmakodinami

• İlaç vücuda girdiği andan itibaren, vücudun ilaçüzerindeki etkileri farmakokinetik işlevlerdir. (emilim, dağılım, metabolizma ve eliminasyon)

• İlaçların vücut üzerindeki etkileri isefarmakodinamik işlevlerdir. (İlacın biyokimyasal, fizyolojik ve patolojik olaylar üzerindeki etkileri / etki mekanizmaları)

Antineoplastik İlaçlar(tarihçe)

• Birinci Dünya Savaşı sırasında Almanlar tarafından kimyasal silah olarak kullanılan kükürtlü hardal (sülfür mustard) maddesinin insanlarda lenfoid doku ve kemik iliğine toksik olduğunun saptanması,

• Goodman ve Gilman’ın, azotlu hardalın fare lenfosarkomuna karşı antineoplastik etkisini göstermeleri (1942)

• Lenfomalı hastalarda birçok hardal türevi denenmesi,

• 1948’de bir azotlu hardal olan “Mekloretamin” adlı ilacın klinik kullanıma girmesiyle modern kanser kemoterapisi çağıbaşlaması.

ANTİNEOPLASTİK İLAÇLAR1-Alkilleyiciler 2-

Antimetabolitler3-Antrasiklinler ve sitotoksik antibiyotikler

4-Vinka alkoloidleri ve etoposid

5-Taksanlar 6-Topoizomeraz inhibitörleri

7-Protein kinaz inhibitörleri

8-Monoklonal antikorlar

9-Diğer sitotoksik antineoplastik ilaçlar

*Azotlu hardallarMekloretaminSiklofosfamidİfosfamidMelfalanKlorambusil

*Etileniminler ve metileniminlerAltretaminTiyotepa

*Alkil sülfonatlarBusulfan

*NitrozürelerKarmustin (BCNU)LomustinEstramustinStreptozosin

*TriazenlerDakarbazinTemozolomid

*Metilhidrazin ve platinium kompleksleriProkarbazinSisplatinKarboplatinOksaliplatin

*Folikasit antimetabolitleriMetotreksatPemetreksatRaltitreksed

*Pürin antimetabolitleriMerkaptopürinTioguaninFludarabinKladribinPentostatin

*Pirimidin antimetabolitleriFluorourasilKapasitabinSitarabinGemsitabin

*Diğer ilaçlarBleomisin sülfatSitarabinKlofarabinNelarabin

*Antrasiklin türevleriDaunorubisinDoksorubisinEpirubisinİdarubisinAklarubisin

*Diğer sitotoksik antibiyotikler:MitoksantronMitomisin

Vinblastin sülfatVinkristin sülfatVindesin sülfatVinorelbin

Etopozid

PaklitakselDosetaksel

İrinotekanTopotekan

İmatinibGefitinibErlotinib

BevasizumabPanitumumabRituksimab SetuksimabTrastuzumab İbritumomab Tositumomab

Porfimer sodyumTemoporfin

Akciğer kanseri kemoterapisinde kullanılan ilaçlar

Döneme özgüilaçlar

Döneme özgü olmayan ilaçlar

Hedefe yönelik ilaçlar

Metotreksat %10Pemetreksat

Gemsitabin %21Vinkristin sülfat

Vindesin sülfat %17Vinorelbin %20Paklitaksel %10Dosetaksel %26İrinotekan %27Topotekan %13

Siklofosfamid %8İfosfamid %26

AltretaminLomustin

Sisplatin %20KarboplatinOksaliplatin

Doksorubisin %13Mitomisin %20Etopozid %11

Gefitinib %10-28Erlotinib %9 BevasizumabSetuksimab

Trastuzumab

Eur Respir Mon 2001;17:218-233.J Clin Oncol 2003;21:2237-2246.N Engl J Med 2005;353:123-132.

P85

PLCgGRB2

P

P P

5. Replikasyondan sorumlu nükleer regülatör faktörlerin

aktivasyonu

4. Sinyal kaskadı

1.Büyüme faktörü

2.Özgün reseptöre bağlanma

3.Tirozin kinazaktivasyonu

6. DNA replikasyonu, transkripsiyonu ve Protein synthesis

Normal fizyolojik şartlar altında hücre proliferasyonu

Hücre siklusunun fazları

SDNA sentezi

G2Mitoza hazırlık

mRNA ve mitoz iğcikleri sentezi

EnzimlerMikrotübüller

MMitoz

profazmetafazanafaztelofaz

G1Senteze hazırlık

Pürin sentezi-Primidin sentezi-Ribonükleotid sentezi-Deoksiribonükleotid sentezi

G0Dinlenme

1. Kontrol noktası

1. Kontrol noktası

22

Hücre siklusları arasındaki geçişler Sikline bağımlı kinazlarca kontrol edilir

hücre siklusu negatif

düzenleyicileri

hücre siklusu negatif düzenleyicileri

P85

PLCgGRB2

P

P P

4. Sinyal iletim kaskadında mutasyonlar

1. Büyüme faktörlerinin aşırı ekspresyonu

2. Reseptör aşırıekspresyonu

3. Tirozin kinazmutasyonu/aktivasyonu

6. Protein senteziartışı

Kanser hücresinde sinyal transdüksiyonu

5. Artmıştranskripsiyon, proliferasyon,anjiogenez,Migrasyon/metastazSağkalım

Metaloproteinaz sentezi artar

Hücre siklusunun fazlarıS

DNA sentezi

G2Mitoza hazırlık

mRNA ve mitoz iğcikleri sentezi

EnzimlerMikrotübüller

MMitozprofaz

metafazanafaztelofaz

G1Senteze hazırlık

Pürin sentezi-Primidin sentezi-Ribonükleotid sentezi-Deoksiribonükleotid sentezi

G0Dinlenme

11

22

Metotreksat %10Pemetreksat

Gemsitabin %21İrinotekan %27Topotekan %13

Vinkristin sülfatVindesin sülfat %17

Vinorelbin %20Paklitaksel %10Dosetaksel %26

Döneme özgüolmayan ilaçlar

Siklofosfamid %8İfosfamid %26

AltretaminLomustin

Sisplatin %20KarboplatinOksaliplatin

Doksorubisin %13Mitomisin %20Etopozid %11

Gefitinib %10-28Erlotinib %9 BevasizumabSetuksimab

Trastuzumab

Alkilleyici ilaçların etki mekanizması

• Alkilleyiciler ön ilaçlardır. Kanserli hücrede etilenimonyum türevlerine ve sonra karbonyum türevlerine dönüşürler.

• Karbonyum iyonu güçlü elektrofilik özelliği olan, pozitif yüklü reaktif bir metabolittir. Negatif yüklü nükleik asitlerin ve diğer makromoleküllerin içerdiği amino, fosfat, tiyol, hidroksil, imidazol ve karboksil gruplarına kovalent bağlarla geri-dönüşsüz bağlanır ve böylece alkillenme gerçekleşmiş olur.

• Platinum kompleksleri, karbonyum iyonu ara ürünleri oluşturmazlar. Doğrudan DNA’nın nükleofilik bölgelerine bağlanarak etki gösterirler.

• Alkillenme DNA’nın replikasyonunu ve transkripsiyonunu bozar. • Radyomimetik ilaçlardır.

Hücre siklusunun fazlarıS

DNA sentezi

G2Mitoza hazırlık

mRNA ve mitoz iğcikleri sentezi

EnzimlerMikrotübüller

MMitozprofaz

metafazanafaztelofaz

G1Senteze hazırlık

Pürin sentezi-Primidin sentezi-Ribonükleotid sentezi-Deoksiribonükleotid sentezi

G0Dinlenme

11

22

Metotreksat %10Pemetreksat

Gemsitabin %21İrinotekan %27Topotekan %13

Vinkristin sülfatVindesin sülfat %17

Vinorelbin %20Paklitaksel %10Dosetaksel %26

Döneme özgüolmayan ilaçlar

Siklofosfamid %8İfosfamid %26

AltretaminLomustin

Sisplatin %20KarboplatinOksaliplatin

Doksorubisin %13Mitomisin %20Etopozid %11

Gefitinib %10-28Erlotinib %9 BevasizumabSetuksimab

Trastuzumab

Antrasiklinler ve sitotoksik antibiyotiklerin etki mekanizması

• Doksorubisin:DNA çift zincirinde interkalasyon yaparak DNA replikasyonunu ve transkripsiyonunu bozar, ayrıca topoizomeraz II enzimine bağlanarak DNA hasarıoluşturur.

• Mitomisin:Hücre içinde indirgendikten sonra etkinlik kazanır. DNA’yı çapraz bağlar yaparak alkiller ve sentezini bozar.

Hücre siklusunun fazlarıS

DNA sentezi

G2Mitoza hazırlık

mRNA ve mitoz iğcikleri sentezi

EnzimlerMikrotübüller

MMitozprofaz

metafazanafaztelofaz

G1Senteze hazırlık

Pürin sentezi-Primidin sentezi-Ribonükleotid sentezi-Deoksiribonükleotid sentezi

G0Dinlenme

11

22

Metotreksat %10Pemetreksat

Gemsitabin %21İrinotekan %27Topotekan %13

Vinkristin sülfatVindesin sülfat %17

Vinorelbin %20Paklitaksel %10Dosetaksel %26

Döneme özgüolmayan ilaçlar

Siklofosfamid %8İfosfamid %26

AltretaminLomustin

Sisplatin %20KarboplatinOksaliplatin

Doksorubisin %13Mitomisin %20Etopozid %11

Gefitinib %10-28Erlotinib %9 BevasizumabSetuksimab

Trastuzumab

Etoposid etki mekanizması

• Antrasiklinlere benzer şekilde topoizomeraz II ve DNA ile üçlü bir kompleks oluştururlar ve DNA hasarına yol açarlar.

Hücre siklusunun fazlarıS

DNA sentezi

G2Mitoza hazırlık

mRNA ve mitoz iğcikleri sentezi

EnzimlerMikrotübüller

MMitozprofaz

metafazanafaztelofaz

G1Senteze hazırlık

Pürin sentezi-Primidin sentezi-Ribonükleotid sentezi-Deoksiribonükleotid sentezi

G0Dinlenme

11

22

Metotreksat %10Pemetreksat

Gemsitabin %21İrinotekan %27Topotekan %13

Vinkristin sülfatVindesin sülfat %17

Vinorelbin %20Paklitaksel %10Dosetaksel %26

Döneme özgüolmayan ilaçlar

Siklofosfamid %8İfosfamid %26

AltretaminLomustin

Sisplatin %20KarboplatinOksaliplatin

Doksorubisin %13Mitomisin %20Etopozid %11

Gefitinib %10-28Erlotinib %9 BevasizumabSetuksimab

Trastuzumab

Antimetabolitlerin etki mekanizması

• S fazına özgü ilaçlardır.• DNA, RNA, proteinler ve diğer temel hücre

komponentlerinin sentez zincirinin değişik basamaklarında substrat yada koenzim olarak rol oynayan çeşitli metabolitlerin analoglarıdır.

• Bu substuratları kullanan enzimler üzerinde özgül bağlanma noktalarına karşı onlarla yarışırlar ve onların bağlanmalarını inhibe ederler.

• Gemsitabin radyomimetik etkinlik gösterir.

Hücre siklusunun fazlarıS

DNA sentezi

G2Mitoza hazırlık

mRNA ve mitoz iğcikleri sentezi

EnzimlerMikrotübüller

MMitozprofaz

metafazanafaztelofaz

G1Senteze hazırlık

Pürin sentezi-Primidin sentezi-Ribonükleotid sentezi-Deoksiribonükleotid sentezi

G0Dinlenme

11

22

Metotreksat %10Pemetreksat

Gemsitabin %21İrinotekan %27Topotekan %13

Vinkristin sülfatVindesin sülfat %17

Vinorelbin %20Paklitaksel %10Dosetaksel %26

Döneme özgüolmayan ilaçlar

Siklofosfamid %8İfosfamid %26

AltretaminLomustin

Sisplatin %20KarboplatinOksaliplatin

Doksorubisin %13Mitomisin %20Etopozid %11

Gefitinib %10-28Erlotinib %9 BevasizumabSetuksimab

Trastuzumab

Topoizomeraz inhibitörlerinin etki mekanizması

• S fazına özel ajanlardır.• DNA sarmalını replikasyona hazırlamakla görevli

iki topoizomeraz enziminden biri olan topoizomeraz I’e bağlanarak onu inhibe ederler.

• DNA sarmalı açılır ancak tekrar bağlanamaz, böylece tek iplik kırıklı DNA birikimine yol açar. Bunlar ile replikasyon çatalı çarpışarak çift iplik kırığına neden olur ve hücre ölümü gerçekleşir.

Hücre siklusunun fazlarıS

DNA sentezi

G2Mitoza hazırlık

mRNA ve mitoz iğcikleri sentezi

EnzimlerMikrotübüller

MMitozprofaz

metafazanafaztelofaz

G1Senteze hazırlık

Pürin sentezi-Primidin sentezi-Ribonükleotid sentezi-Deoksiribonükleotid sentezi

G0Dinlenme

11

22

Metotreksat %10Pemetreksat

Gemsitabin %21İrinotekan %27Topotekan %13

Vinkristin sülfatVindesin sülfat %17

Vinorelbin %20Paklitaksel %10Dosetaksel %26

Döneme özgüolmayan ilaçlar

Siklofosfamid %8İfosfamid %26

AltretaminLomustin

Sisplatin %20KarboplatinOksaliplatin

Doksorubisin %13Mitomisin %20Etopozid %11

Gefitinib %10-28Erlotinib %9 BevasizumabSetuksimab

Trastuzumab

Vinka alkoloidleri ve etoposid etki mekanizması

• Hücre mitozunu bloke ederler. DNA sentezini ve yapısınıbozmazlar.

• Metafazda mikrotübüllerden oluşan mitoz iğciklerinin oluşumunu önleyerek hücre bölünmesini metafazda durdururlar.

Hücre siklusunun fazlarıS

DNA sentezi

G2Mitoza hazırlık

mRNA ve mitoz iğcikleri sentezi

EnzimlerMikrotübüller

MMitozprofaz

metafazanafaztelofaz

G1Senteze hazırlık

Pürin sentezi-Primidin sentezi-Ribonükleotid sentezi-Deoksiribonükleotid sentezi

G0Dinlenme

11

22

Metotreksat %10Pemetreksat

Gemsitabin %21İrinotekan %27Topotekan %13

Vinkristin sülfatVindesin sülfat %17

Vinorelbin %20Paklitaksel %10Dosetaksel %26

Döneme özgüolmayan ilaçlar

Siklofosfamid %8İfosfamid %26

AltretaminLomustin

Sisplatin %20KarboplatinOksaliplatin

Doksorubisin %13Mitomisin %20Etopozid %11

Gefitinib %10-28Erlotinib %9 BevasizumabSetuksimab

Trastuzumab

Taksanların etki mekanizması

• Tümör hücrelerinde, tübülin sentezinin temel taşları olan oligomerik yada polimerik substratlara bağlanarak tübülin polimerizasyonunu hızlandırarak tübülin sentezini arttırırlar. Oluşan ilave mikrotübüller, normal mikrotübüllere bağlanarak onları stabilize eder.

• Sonuçta tübülin-mikrotübül dengesi bozulur ve sitotoksik etki ortaya çıkar.

Hücre siklusunun fazlarıS

DNA sentezi

G2Mitoza hazırlık

mRNA ve mitoz iğcikleri sentezi

EnzimlerMikrotübüller

MMitozprofaz

metafazanafaztelofaz

G1Senteze hazırlık

Pürin sentezi-Primidin sentezi-Ribonükleotid sentezi-Deoksiribonükleotid sentezi

G0Dinlenme

11

22

Metotreksat %10Pemetreksat

Gemsitabin %21İrinotekan %27Topotekan %13

Vinkristin sülfatVindesin sülfat %17

Vinorelbin %20Paklitaksel %10Dosetaksel %26

Döneme özgüolmayan ilaçlar

Siklofosfamid %8İfosfamid %26

AltretaminLomustin

Sisplatin %20KarboplatinOksaliplatin

Doksorubisin %13Mitomisin %20Etopozid %11

Gefitinib %10-28Erlotinib %9 BevasizumabSetuksimab

Trastuzumab

Kanser Hücrelerindeki Biyolojik Hedefler

4. Proteazom

1

2

345

6

1. Büyüme faktörü ve büyüme faktörü resptörleriHER-Family, VEGF/R, c-kit/SCFR

2. Sinyal transdüksiyon yolaklarıRas, raf, MAPK, MEK, ERK,Proteinkinase C, PI3K

3. Tümörle ilişkili antijen veya belirteçler

Ganglioside, CEA, MAGE, CD20, CD22

6. Ekstrasellülermatriks/angiyogenikyolak

MMPs, VEGF, Integrine

5. Hücre sağkalım mekanizmaları

Cyclin-dependent kinases,mTOR, cGMP, COX-2, p53, Bcl-2

Hedefe yönelik tedaviler• EGFR-inhibitörleri

Gefitinib (Iressa),Erlotinib (Tarseva)Cetuksimab (Erbitux)

• VEGFR-inhibitörleriBevacizumab (Avastin)

• Tümöre spesifik antijenlere karşı aşılama• Apopitozisi aktive eden yolakların aktivasyonu

KHDAK için EGFR iyi bir hedef mi ?

• Tümör gelişimi ve progresyonu için önemlidir• Reseptör blokajı hücre içi sinyal iletimini ortadan

kaldırır• Normal dokularda kritik bir fonksiyonu yoktur• Reseptör blokajının belirgin toksik etkisi yoktur• Sağlıklı dokuya göre tümörde daha fazla

eksprese olur• KHDAK’nde %40-80 artmış ekspresyon

gösterilebilir

EGFTGFα

Amphiregulinβ-cellulinHB-EGF

Epiregulin Heregulins

NRG2NRG3

Heregulinsβ-cellulin

Cysteine-richdomains

Tyrosine kinasedomain

ErbB-1Her1EGFR

ErbB-2Her2neu

ErbB-3Her3

ErbB-4Her4

C-terminus

100

100

100

44

82

33

36

59

24

48

79

28

EGFR (ErbB, Her) ailesi ve ligandları

Arteaga CL, J Clin Oncol 2001;19(18 suppl):32s-40s.

EGFR’ne yönelik tedavi yaklaşımları

Esteva, F. J. Oncologist 2004;9:4-9

Dimerizasyoninhibitörleri

Reseptörebağlananantikorlar

Ligandabağlananantikorlar

Tirozin kinazinhibitörleri

Ligand-toksinkompleksleri Antikor-toksin

kompleksleri

Mendelsohn J, Baselga J. J Clin Oncol 2003;21:2787-2799.

EGF-R

Epidermal growth factor receptor signaling: multi altered pathwaEpidermal growth factor receptor signaling: multi altered pathwayy

Input layerInput layer

SignalSignal--processing processing layerslayers

Output layerOutput layer

Receptor antibodyCetuximabTyrosine kinase inhibitorsGefitinibErlotinib

Ad. from Yarden Y. ESMO 2000

EGFR Signaling NetworkEGFR Signaling Network

Anti-EGFR tedavi: Prediktif faktörler

• Cinsiyet (K>E)• Asya kökenli olmak• Adeno Ca• BAC (komponenti)• Hiç sigara içmemiş olmak• Exon 19-21’de mutasyon varlığı• T790M mutasyonu olmaması• EGFR gen amplifikasyonu• Döküntü gelişmesi?• K-ras mutasyonu yokluğu• AKT’nin artmış ekspresyonu

EGFR-TKI yan etkileri

• Benzer yan etki profiline sahip, oral kullanılan ve iyi tolere edilen ilaçlardır

• Grade 3-4 toksisite nadirdir.

- Diyare- Akne benzeri

döküntüler görülebilirHidalgo, J Clin Oncol 2001Ranson, J Clin Oncol 2002Herbst, J Clin Oncol 2002

Protein kinaz inhibitörlerinin toksisitesi

• Gefitinib: Ensık görülen yan etkiler: Anoreksi, bulantı, kusma, cilt kuruluğu, akne, döküntüler ve diyaredir. Nadiren akut başlangıçlıintersitisyel akciğer hastalığı görülmüştür.

• Erlotinib: Ensık yan etki diyare ve döküntülerdir. Ciddi intersitisyel akciğer hastalığı da rapor edilmiştir.

Anjiyogenezi kontrol eden faktörler

İnhibitörler• Angiostatin• Basic fibroblast growth factor receptor• Endostatin• Interferon-alpha• Interleukin 1,6, 12• Placental proliferin-related protein• Platelet factor 4• Prolactin• Thrombospondin• Tissue inhibitors of metalloproteinases

(TIMPs)• Transforming growth factor-beta

Destekleyiciler• Angiogenin transforming growth

factors• Angiopoietin• Angiotropin• Fibroblast growth factor• GCSF• Hepatocyte growth factor• Interleukin 8• Matrix metalloproteinases• Placental growth factor• Platelet-derived growth factor• Proliferin• Tumor necrosis factor

• VEGF

Lung Cancer 2003; 41(Suppl 1):S63-72.

VEGF ‘nin tümör anjiyogenezindeki rolü

– Kaotik ve fonksiyonel olarak anormal damar yapılarının formasyonunu teşvik eder

– İntratümöral basıncı yükselterek kan damarlarının permeabilitesini arttırır

– İmmatür vasküler hücrelerin apopitozisini önler

Carmeliet P. WCLC 2007

Tümör anjiyogenezi

Modified from Folkman J. N Engl J Med 1971;285:1182−1186

(Tumour Angiogenic Factor)

Endothelial Cell

VEGF VEGF-BPlGF VEGF-C VEGF-D

Flt-4(VEGFR-3)Flk-1/KDR

(VEGFR-2)

Flt-1(VEGFR-1)

Ligand ve reseptörlerin VEGF ailesine selektif bağlanması

VEGFR-2 blokerleri

Antibody to VEGF-A• Ligand bağlanması ile reseptör aktivasyonu ve sinyal iletimi bloke olur

Antibody to VEGFR-2• Ligand bağlanması ile reseptör aktivasyonu ve sinyal iletimi bloke olur

TKI to VEGFR-2• Resptör kinaz aktivasynu blokajı ile sinyal iletimi bloke olur

VEGFVEGF-C VEGF-D VEGF VEGF-D VEGF VEGF-C VEGF-DVEGF-C

Soluble VEGF receptors (VEGF-TRAP)

Anjiyogenez inhibitörleri

• Monoklonal antikorlarBevacizumab

• Küçük moleküllerSunitinibSorafenibZD6474

Bevacizumab (Avastin): VEGF’ye karşı insan monoklonal antikoru

Rekombinan,humanize anti-VEGFantikoru

93% insan, 7% mürin

İnsan VEGF’inin bütün majör izoformlarına

bağlanır

Ayrıca diğer primatlar ve tavşan VEGF’ine

de afinitesi var

Terminal yarı ömür 17–21 gün

Tümör damarlarının normalleştirilmesi

• Anti-VEGF tedavi, tümör damarlanmasındaki yapısal ve fonksiyonel anormallikleri geri döndürür.– Damar çapı, şekli ve permeabilitesini normale

döndürür1,2

– Tümör içi basıncı azaltır3,4

– Oksijenasyonu düzeltir3

– Sitotoksik ilaç dağılımını arttırır5

1Jain. Nat Med 2001; 2Jain. Science 20053Lee, et al. Cancer Res 2000; 4Willett, et al. Nat Med 2004; 5Wildiers. BJC 2003

Anti-VEGF tedavinin etkileriBevasizumab–Etki mekanizması

Erken etkiler Ardaşık etkiler

Tümör damarlanmasının normalleştrilmesi

1

2

Tümör damarlanmasının geriletilmesi

Yeni tümör damarlanmasının inhibisyonu

3

Monoklonal antikorların toksisitesi

• Bevasizumab: Gastrointestinal sistem bozuklukları, hipertansiyon, pulmoner hipertansiyon, kardiyovasküler sistem bozuklukları, nöropati, cilt kuruluğu, ciltte renk değişimi yapabilir.

Antineoplastik ilaçların ortak yan etkileri

• Myelotoksisite• İmmünosupresyon• Hızlı çoğalan hücrelere olan toksisite• Embriyotoksik ve teratojenik etki• Mutajenik ve karsinojenik etki• Bulantı ve kusma• Lokal reaksiyon• Tümör lizis sendromu ve hiperürisemi• Alerjik reaksiyonlar• Diğer toksik etkiler (nefrotoksisite, kardiyotoksisite,

nörotoksisite)

SONUÇ

• Günümüzde, kanserleri tam kür sağlayacak şekilde tedavi edebilecek bir ilaç yoktur.

• Tek ajanla tedaviye yanıt oranı nadiren %30’u geçer.

• Kanser biyolojisi ve tedaviye yanıtın ayrıntılarının tanımlanması ile yeni ilaçlar ve bireysel tedaviler geliştirilebilir.

• Gelecekte tedaviler hem kanser histolojisine hem de tümörün moleküler özelliklerine göre, hastanın farmakogenetiği de göz önünde tutularak seçilecektir.

• Gelişmeler, hedefe yönelik tedavileri ön plana çıkaracaktır.

• Tüm bu gelişmeler sayesinde de umuyoruz ki kanser kemoterapisi, daha etkili, daha zahmetsiz ve daha az toksik bir hale gelecektir.