BRAHM TUZCU KMDR 1956 ylnda Akakoca Ayazl mahallesinde dnyaya geldim. lkokulu Ayazl Barbaros, ortaokulu ve liseyi Akakoca da Sanat endstrisini Karadeniz Erelide tamamladm.1973 ylnda Erdemir e girdim. eitli kademelerde alp,2000 ylnda emekli oldum. Sporu ok sevdiimden Akakoca dmanyurdu, Akakocaspor, Yeni Akakocaspor, Dzcesporda yneticilik yaptktan sonra Ayazl Tersanesporu kurduktan sonra,. Anta idmanyurdunun kurulmasnda ok emeim olmutur. Bolu merkez hakem komitesinde 3 yl grev aldm. Dzcede de 2 yl saha komiserliini yaptm,Yine Dzcesporda 3 yl yneticilik yaptm. Ayrca uhall ars koruma ve gzelletirme derneinin kurulmasnda nclk yaptm. Akakoca, Ayazl, Akakoca kyleri ile ilgili kitaplar hazrladm, evli iki erkek ocuum vardr.azda olsa Franszca bilmek teyim.Akakoca ve Ayazl mah. Am.

GR. A olduum Akakoca nn 43 kyn her yn ile incelemek istedim. Bu nedenle

bu kitap tarihi bir corafya kitabdr.Bu kitap iinde yaadmz bizlerin, atalarmzn yapt mcadelenin hikayesini anlatan ve rf adetlerini iine alan gelecekteki aratrmaclara k tutacak belirli balang noktalarn belirleyen bir almay iermektedir. Akakocann gzel irin kylerinin, corafiyasn,dan, kltrnden, geleneklerinden, ekonomik potansiyeline kadar bir kitapta anlatmak mmkn deildir bu kitabn bir amacda daha kapsaml alma yapmak isteyenlere bir alt yap oluturmak ve yaz kltrmzn gelimesine katkda bulunmaktadr, blgemizin gzelliklerini paylamak, tantmak bir grev bildiim iin bir giriimim den dolay ok mutluyum 8 yldr yaptm aratrmalarm neticesinde bana yardmlar dokunan herkese teekkr etmek istiyorum.1085 ylndan Seluklularn Akakocada baz kylerin kurmasyla bugne dek yaanan btn olaylar incelemeye almam beni mutlu klmtr lakin bir nar iin toprak altndaki kkleri ne ise ve bu kkler kuruduka nar nasl kurumaya balarsa bu millet iinde tarih odur, tarihini bilen millet salam nar gibidir. Zamanla eski adet ve geleneklerini unutan yaay tarzn unutan, tarihini bilmeyen ecdadnn ne yaptn bilmeyen bir millet kendini ayakta tutan kklerden bir kan kurutmu demektir tarih okuyarak onu sulamak lazmdr.Kitabn hazrlan 8 yl srmtr. Kitabn hazrlanmasnda bana katklar olan olum Emrah Tuzcu ,, Do.Zeynel zl ,Kenan Okan , Uurlu Kynden Hakk Erdoan ,Mustafa Kocadon,kr Dnmez byklerime,Akakoca kaymakamlna,Dzce nivertstesne ,Akakoca belediyesine,deerli btn ky muhtarlarna,duyarl halkma teekkr ederim .Benim yapmak istediim olay Akakoca nn gemi insanlarna olan borcumuzu demeye almaktan baka bir ey deildir.Onlar ki bizim bu gnlere gelmemize sebep olmulardr.Unutulmamaldr ki bilgi ve sevgi paylatka oalr.Akakoca ismi daima yaandka yaatlacaktr. BRAHM TUZCU

AKAKOCA GENEL TARH YAPISI

Akakocann 1934 ylndan nceki ad AKAEHR idi. Bu nedenle tarihi kaynaklarda Akakoca ad yerine Aka ar, Aka ehir ad gemektedir. Trklerin bu blgeye yerlemesinden ok nceki dnemlerde de bu kasaba Bolunun bir iskelesi olarak vard. Kara ulatrmasnn ok g artlarda yapld bir dnemde deniz ulatrmas byk nem tayordu ve ulatrma deniz yoluyla gerekletiriliyordu. Bu nedenle de o dnemlerden yakn dnemlere kadar Akakocallarn en byk geim kayna deniz ulatrmacl idi. Akakocann tarih ncesi alarna ait dnemdeki yaplan almalar: mevcut bilgilerin yetersiz oluu nedeni ile tam olarak bilinmemektedir. Hitit dnemine ait bilgilerde yetersizdir.

Bu nedenle bu dnemler hep karanlkta kalmtr. ncelediimiz kaynaklar, Akakoca ve evresi ile ilgili tarihi hep Bithynialar ile balatlmaktadr. Tarih sreci iinde Bolu ve evresi ve Akakocada Romallarn, Bizansllarn, Seluklularn ve Osmanllarn eserlerine rastlamaktayz. Bu, eserlerin, bazlar, gnmze, kadar, gelmitir. Tarihte Trake Boaz denilen stanbul Boaznn dousu Anadolu Trakya s olarak bilinmektedir. Bolu, Anadolu Trakyasnn dousunda yer almaktadr. Bu blgeye, yerleen kafilelere oranla Bebrisya ve Bitinya adlar verildii gibi, Bolu evresi ve Kuzey- Bat Anadoluya Bithynia denmektedir. Bolunun en eski ad Bitinyum idi. Daha sonraki dnemlerde Bitinyum ad Kladyopolis (Cloudiopolis),olarak, deimitir. Genellikle Bitinyann deniz kylarnda yerlemeyi tercih eden Bebrislerin, Bitin yenlerden olmad bilinmektedir. nl ozan Homoresun Truva savalarn anlatan destanlarnda Bebrislerden hi sz etmemesi de Bebrislerin Trake kkenli olmadklarnn bir kant saylr. nceleri anakkale evresinde krallk kuran Bebrisler Karadenizde Akakoca ve Karadeniz Erelisi evresinde yerlemilerdir. Bebrisler bir Firik boyudur. Bitinya krallnn kurucusu Biastr. Biasn lm zerine Zipitis, Bitinyann ikinci kral oldu. Bu dnemde Karadeniz Erelisinin ad Herakleiadr. Herakleia, krallkla ynetiliyordu. Bitin yallara kar dmanca davranyorlard. Zipitis M.. 298297 yllarnda Herakleia zerine yrd ve Herakleiay zapt etti. Bu dnemde Akakoca ve evresi ormanlarla kapl bir yerdi. Halk gebe bir dzen iinde derme atma kulbe ve adrlarda yayorlard. Bu blge, daha uygar bir dzen kuran Bitinyallar iin cazip grnyordu. Zipitis, doa olanaklarndan yana zengin, insan emeinden yana fakir olan bu geni alanda kendi adna bir ehir kurdu. Dia veya Diapolis adlar, Akakocann bilinen en eski addr. Diapolis, Zesn kenti anlamna da gelmektedir. Dia, Greke ve Latincede arasndan ayrmak ya da iki paraya ayrmak anlamlarna gelmektedir. Aka szcnn kla ilgisi vardr. Pisidya tarihi ile ilgili kaynaklarda ve rastlanan Pisidya haritalarnda Dia veya Diapolis adlar yer almaktadr. Bir baka kaynaa gre ise Akakocann ilk ad Tospolis idi. arl Teksiyenin Kk Asya adl kitabnda Akaehirin ad Tospolis olarak gemektedir. Makedonya kral Byk skender, ran hkmdar III. Daraya kar Asya seferini at zaman, Bitinyallar la Herakliallar sava halinde idi. (Bolu Salnamesi, 1338, s.224) Bitinyaya bal Akakoca ile Ereli aras devaml savalarn yapld bir blgedir. Blge daha sonra Byk skenderin himayesine girdi. skenderin Babilde lmesi zerine, blge nce komutanlarndan Antigonun ve daha sonra da Lazirmarkn eline geti. Sezar, Pontosu zapt ederek, Roma, mparatorluuna, katt. Bylece Bitinya, Romallarn Anadoludaki be eyaletinden biri oldu. Roma mparatorluu M.S. 395 ylnda ikiye ayrlnca Akakoca blgesi, merkezi, stanbul olan, Dou, Roma, mparatorluuna, katld. Akakoca, Bizans dneminde Arap aknlarna urad. Halife Velid dneminde (705714) Emeviler ikinci halifesi ve ilk slm parasn basan Birinci halife Abdl Melik bin Mervann (685/705 olu) Karadeniz Erelisini ve Amasra y yakp ykt. Mutamsm (833842) zamannda, hassa ordusu, Trklerden kurulmutu. Mtevekkil (847861); Abbasilerin 10. Halifesi zamannda, Arap askerleri terhis edildi. Halife ordusu yalnz Trklerden ibaret kald. Bu dnemde Trkler, halife adna Abbasi Saltanatn ynetiyordu. Bylelikle Anadoluda Trklerin eline gemi bulunuyordu. Bunlar Anadoluya fatih olarak deil, halife askeri sfatyla gelmilerdi. Grnte halifeye bal, ama gerekte bamsz idiler. Hemen her sene gazaya karlar, Anadoluya akn ederler, Bizans hcum ederler bir veya birka ehir alrlard. Profesr Mkrimin Halil Yinan derki; Anadoluda bunlarn aknna uramayan hemen hibir ehir yoktur. Yaklak iki buuk asr sren bu Gaza ve Cihad devri, Bizanssn temeli saylan Anadoludaki ehirlerin yklmasna ve servetlerin mahvna neden oldu. Bu Trk aknlar XI yzylda doudan gelecek olan Trk fatihlerinin, Anadoluda ki fetihlerini kolaylatrmtr. Bolu ve Dzce blgesi de huduttaki, u eyalet gazileri tarafndan istilaya uramt. Ouzlarn, Binansa kar yaptklar aknlar on birinci yzylda (1019) balad 1079 ylna kadar srd. 1071de Alpaslana yenilen Bizansllar Anadoluyu terk etti ve Anadoluda

Seluklu Devleti kuruldu. Kutulmu olu Sleyman Bolu ve blgesini zapt etti. Byk Seluk Sultan Melikah ile kymetli veziri Nizamlmlk Anadoluyu Trkmenlere yurt olarak gstermi; Trkmen boylar Anadolunun her tarafna yaylmlard. Anadoluya gelen gmenlerin miktar yaklak yerli halk kadard. Gnmzde ile, bucak ve ky isimleri Trkmenlerin,ulus,,boy,,oymak,isimlerini,saklamaktadr. Prof. Dr. Vecdi Emirolunun Bolu Yresi Yer Adlar adl aratrmasnda u ifadeler yer almaktadr. 11.yy. dan dan itibaren Anadoluya doudan gelip yerleen Trkler bu yerlere yeni adlar verirlerken bunlarn bir ksmn da eski ekliyle kullanmaya devam ettikleri veya dillerine uygun hale sokarak adlandrldklar grlmektedir. Bolu (Cloudiopolis), Mudurnu (Modrenae), Dzce (Dusea pros Olympum) vb. Yrede zellikle z Trke adlar Ouz Trkleriyle verilmeye balam ve Osmanllarn, ykseli, dnemine, dek,(1450)srmtr. Enver Konukunun Krolunun Yaad Asrda Bolunun Siyasi Durumu XVI-XIII. Yzyllar, Ankara 1983 s 53 adl aratrmasnda, u, ifadeler, yer, almaktadr.Bolu Kuzey-Bat Anadolunun eski ve nemli yerleme merkezlerinden biri idi. Bizans devrindeki Klaudiopolisin son ksmndaki polis (ehir) den halk arasnda Bol, Bol ve Bolu diye sylenmitir. Mesutun Ankara Meliki olmasndan az nce II. Kl Aslan (11551192)in Seluklu kuvvetleri, 1177de bu kale nlerinde grnerek ksa mddet kuatmlard. Ancak Mycrikephalon Meydan Sava malubu Manuel Komnenos burada kendi erefini iade edecek kk bir baar kazanabilmiti. Melik Mesut Bolunun dousunda yeni fetihlerde bulunmu Kastamonu Blgesini ve Safranboluyu kuatarak ele geirmi ve Trk gmenlerini iskn ettirmitir. Gerede, Mengen, Krolu Dalar ve Bolu evresi Ouz kabileleri birliine dhil birok Trkmen gruplarnn yeni vatan olurken, Mudurnu istikametinden de Sakarya vadisine doru, yayllar, grlmektedir. Seluklu zamannda 1202 ylnda Seluklu beylii sona erdiinde, Mool istilas ncesi Kastamonu ve yresinde Ouzlarn ky boyundan olan oban oullarndan Hsamettin obanolu 1227 ylnda kendi adn tayan beyliini kurdu, ama Moollar oban oullarna da el koyar, bu arada Candaroullarndan Sleyman paa ani baskn sonucunda obanolu son hkmdar olan Mahmut beyi ldrr 1322 ylnda Sinopu da alarak yurtlarn geniletirler, Ceneviz ve Venediklilerle dost olurlar deniz ticareti yaparlar bu arada Akakocadaki Cenevizlilerle dostluklar kurarlar bunun neticesinde buraya gelip kalanlar olmutur ayrca Mool istilasndan bkan bu obalarn bir ksm Akakocaya gelir.1243 ylnda Moollar Sivasa Kseda harbinde Mool kumandan Baycuya yenilen Seluklu kumandan Mesut tabalardan Bozok kolundan ok obalar Akakocaya gelmesiyle baz kyler kurmulardr. Akakocaya gelir, Aftuni sulfa, Aftuni ulvay kurarlar buralar birer divandr divan demek toplanan biriken yer demektir. Bu Seluklu obalar Kastamonu da 100.000 ortlan danda 30.000 kii savalardan bktklar iin batya g ederler, obanolular obalar 1309 ylnda yok olmutur. Seluklu Devletinin yklmasndan sonra Umur Hanllar bu blgeye hkim oldular. Osmanl ve Candar Beylikleri arasnda kalan Umur Hanllarn yerini, Gynk, Bolu ve Geredede kk beyler almlardr ki, bunlarn askeri kuvvetleri 3000 5000,atly, gemiyordu. Anadoluya oranla Bolu yresinde Ouz boylarna ait yer adlarnn olduka fazla olduu grlmektedir. Akakocada Knk ve yer ad olarak Yrk Yata Tepesi buna rnektir. Knk ad ile 46 yerleme bilinmektedir. Bunun 6 tanesine (0/0 13) Bolu, yresinde, rastlanmaktadr.Bir baka kaynaa gre Akakocaya Seluklu Trkleri gelerek yerlemeye ve kyler kurmaya balamlard. lk gelenlerin koar Bey ve onun yaknlar olduunu sylemektedir. Koar Beyin yerletii yer bugnk koar kydr. Seluk kollarnn orman blgesinde kurduklar kyler unlardr; Gke eli, Doanclar, Beyren, Balatl, Knk, Ketmenli, Kepen, Gktepe, Keramettin, Kapkirli ve Cumayeri vb Cevdet Trk kayann Osmanl mparatorluunda Oymak, Airet ve Cemaatler-stanbul, 1979,adl, eserinde: Kerameddinler bugnk Akakocaya yerlemilerdir. Denizden grn beyaz olduu iin Kerameddinler buraya Akaar veya Akaehir adn vermilerdir. Keramettin (Kazann Merkezi); Akaehiri, Bolu kazas (Bolu sanca) olarak

belirtilmekte, halknn yrkan tarifesinden olduu (s. 507) ve Keramettinin mezarnn ise, Orhan Gazi lkokulunun 50 metre yaknnda ve yolun sanda olduu ifadesi yer almaktadr. Osmanllar batdan douya doru ilerledike ehir isimleri de deitirildi. Dia/Diospolis, Akaehir ya da Akkent adn ald. Bu sahil kasabasnn ilk sakinleri Kerameddinlilerdir Ayn ekilde Tahirli, Arabaclar, Fadllar,( munkariz oldu) Knk kyleri halknn da Yrk olduu belirtilmektedir. Knk, iin, aynen, u, ifadeler, yer, almaktadr.Adana, Hama, Hums, Ankara, Aksaray, Konya, Karaman, Ktahya ve orum sancaklar, Kohisar kazas (Kengir sanca), On iki Divan kazas (Bolu sanca) Edirne kazas (Paa sanca), orlu kazas (Vize sanca), Tekfur da kazas (imen sanca) Trkmen yrkan taifesindendir. Kara koyun airetinden olan. Knk, cemaati, Adanada, klard.(s.517)Halk arasnda yaygn olarak kullanlan Manav Trkleri hakknda yaptmz incelemede; Manavlarn; el sanca, Anamur kazas (el sanca), Manisa kazas (Saruhan sanca) Denbe kazas (Ala iye sanca) yrelerindeki yrkan taifesidir. Yrk deyimi; iyi ve abuk yryen, gebe, (Anadoluda adrda oturana) Trkmenler, bir yerde yerlemeyen gebe halk anlamna kullanlmaktadr. Drdnc Hal Ordusunun ou Franszdr. Venedik gemileri ile Venedikten hareket ettiler. stanbula gelerek konakladlar. O srada Bizansta yine post kavgalar devam ediyordu. Hallar bu nedenle stanbula davet edilmilerdi. Cenevizler ehrin gzelliine dayanamadlar ve stanbulu zapt ettiler. (MS 1204) Latin mparatorluunu kurdular. (12041261)Drdnc Hal Seferi srasnda Karadeniz kylarnda Cenevizliler mstemlekeler kurmulard. Ticaret merkezlerini elde ederek limanlardan sahile doru yaylmlardr. Karadeniz sahilinde bulunan Ereli ile Amasra ve havalisi Cenevizlilerin eline geti. Gebe kilise (Akta), Kzlca kilise (Nazmbey) kylerinin bulunduu arazi ile Ceneviz kalesi ve evresinde baclk ve iftilikle geinen Hristiyan halk bulunuyordu. 1167- 1185 Yllarnda Ceneviz kalesi civarnda kurulmu olan Bizans kylerini buraya daha sonra gelen Seluklu obalar tarafndan yama ve talan edilince buradaki Hristiyan halk imparatora ikyet ederler, imparator bunun zerine Romanya Dobrucadaki Gagavuz Trklerin silahr oba Trklerini buralara getirip yerletirir. Seluklular daha sonra kaynarlar, bu arada da bu yama ve talanlar sona erer. Seluklular Mool istilas karsnda yenilince (12271330) gebe Trkler Moollara kar devaml isyan etmeye baladlar ve beylikler kurmaya baladlar. Boluda Bolu Beylii, Stte Osman oullar bulunuyordu. Osman Bey, Bizans hududunda tane u beylik kurdu. Kara Denize doru olan yerlere Konuralpi zmit ve havalisine Akakocay znike, Samsa avuu ubeyi seti. Ancak Bitinye Blgesinde bulunan ehirlerin alnmas ii Orhan zamannda tamamlanabilmitir. Orhan Bey tahta geince zmit havalisine, Konuralpi Gerede nahiyesi, Akba Mahmutu Karadeniz sahiline, Gazi Abdurraman Yalova ve Gemlik blgesinde grevlendirdi. Orhan Beyin Akakoca Blgesine geldii ve Grler kynde Baki elebide ve Kepen Kynde avuolunun evinde misafir kald sylenir. (1323) Zaman iinde klen ve 17 hane kalan Grler Ky bugnk Ayazl Mahallesi civarnda idi. 1891 ylnda, dalmtr. Akakocann Osmanllar tarafndan zapt edildiine dair bir belgeye rastlanmamtr. Akakoca Beyin Akakocay zapt ettiine dair bilgi yoktur. Baz yazarlara gre, zaten Yrk olan Akakoca yresi kendiliinden Osmanllarla birlemitir. Bu gr destekleyen, baz, kantlardan, sz,edelim1. 1337/1923 tarihli Bolu l Salnamesi s. 550de; Orhan Gazinin aknclarndan Akba Mahmutun Amasyaya kadar uzanan Karadeniz kylarn zapt ettii yazldr. Akaehirin zapt edildiinden sz edilmemektedir. 2. Cevdet Paann Ksas- Enbiyasnda da Orhan Gaziden bahsederken Akakocay zmit havalisine, Konuralpi Gerede nahiyesine, Akba Mahmutu Karadeniz sahiline, Abdurrahman Gaziyi Yalova ve Gemlik havalisine izam eyledi, denilmektedir. Burada da Aka, ehrin, fethedildiine, dair, bir, ifade, bulunmamaktadr. 3. Orhan Gazinin Prusyay (skb) ele geirmek zere 40 atl ile Akaehire geldii, Aftunaz (ayaz) kynde konaklad, hatta oradaki caminin Orhan Gazinin buyruu ile

o zaman yapld, Akaehirden Baki elebi ile avuolunu alp skbnn fethine gittii, yararlklarn grd bu iki kiiye skbden bol miktarda toprak verilerek dllendirildii bugnde halk arasnda sylenmektedir. Ayrca, Akaehirin gneyindeki dalara Orhan Dalar, Yal Mahallesindeki akan dereye Orhan Deresi denilmektedir. Ayn derenin dousundaki topraklara tapu kaytlarnda ise Orhan Gazi vakfndandr. eklinde kayt, bulunmaktadr. Orhan Bey; Bizans Kontekuzenosun kz Thedora ile evlenir nk bundan istifade etmitir. Oullar: Halil, brahim, Kasm, Sultan, Sleyman, Fatma,1.Murat tr bunlardan yalnzca 1. Murat padiahlk yapmtr. Osmanl beylii dneminde 1323 aknc beylerden Akakoca Beyin silah arkadalar tarafndan feth edilerek Trklerin eline gemi ve gnmze kadar kesintisiz Trk egemenlii altnda kalmtr. Akakoca Bey Osman beyin bayardmcln yapm Erturul gazinin Konur alp beyliiyle beraber silah arkadadr. Orhan gazinin de lalas (eiticisidir).1308 ylna kadar Karasudan- Ereliye kadar olan blgeyi Osmanl egemenliine dhil etmitir. 94 yanda 1328 ylnda vefat etmitir. 1692 ylna kadar Bolu sancak beyliine bal bir voyvodalk ve Bolu iline idari ekil olarak bal kalmtr,1934 ylna kadarda Aka ehir adyla nahiye olan blge 23 Haziran 1934 tarih ve 2529 sayl kanunla Aka ehir ilesine dntrlm 1943 yln dada isim deiiklii yaplarak Akakoca beyin adn alarak Akakoca ilesi olmutur. 9 Aralk 1999 tarih ve 231901 sayl resmi gazetede yaynlanan kanun hkmnde karar name ile de Dzce iline balanmtr. Akakoca Dzce iline bal irin bir tatil ilesidir. 25650 nfusa sahip olan ile doasyla, deniziyle, misafir perver halkyla kucaklam stanbul ve Ankara gibi 2 metropole uzakl sadece 2,5 saat olan mkemmel bir tatil incisidir. Akakoca da drt mevsim yaanr ve bu mevsimde tm gzellini alan dokusuyla insanlar byler bu gzel ilenin en gzel kayna fndklktr. Halkn %90 fndklkla geinir, balklk, tavukuluk, nakliyecilik, hakln dier geim kaynaklar arasndadr. 1950 yllarda Trkiye de ilk turizm hareketinin balad yer Akakoca turizm de ilerleme yolunda yol kat etmitir. Yazn nfus at 100 bine ulamaktadr. Doann gizemin iine saklanm olan ilede her trl ortam bulmak mmkndr. Mesire alanlaryla aleleriyle, plajlaryla ve koylaryla el dememi yeil dokusu ve masmavi deniziyle en yakn tatil yeridir. lede birok otel kamping alanlar ve restoranlar bulunmaktadr gnlk taze baln tad bir bakadr. Bunun yann dada Laz brei melen gceiz tatls bal-kaymak fndk orbas, msr ekmei, hamsili ekmek, Macarl pide, karalhana yemek eitleri yresel damak tatlardr. Akakoca da doayla i ie gemi 43 ky bulunmaktadr. Rzgr sporlar ve yat turizimciligine ok uygun olan Akakoca 1997 ylnda yeil tur startyla Karadeniz yat turizimciligine ev sahiplii yapmtr. Ceneviz kalesi 1216 ylnda Cenevizliler tarafndan ticaret gemilerine yol gstermek ve iaelerini temin etmek iin kurulmutur ehir merkezinden 3lik bir yol vardr. Kale bir piknik mesire alandr. Plaj bulunmamakta olup birde bayanlar tahsis edilmi bir plaj vardr. Gelen misariflerimizin hem doal hem de denizle ba baa bir ortamda piknik yapmas denizin tadn karmas ve insanlarn iyi vakit geirmesi iin harika bir ortamdr. Akakoca lesi, Karadeniz blgesinin bat ucunda yer alr ve Dzce linin denize alan kaps konumunda en byk ilesidir. Ankaraya 2,5 saat, stanbula 2.5 saat yakn mesafesiyle 1950 erde yllardan itibaren Trkiye'mizde turizmi ilk balatan merkezler arasnda yer almtr. 1950 lerde balayan turizm faaliyetleri gnmze kadar artarak devam etmitir. Ulam kolayl, Karadenizin yeil bitki rtsn tam olarak yanstmas,35 km'lik uzunluundaki geni kumsal, ile merkezi ve kylerdeki temiz ve mavi bayrakl plajlar, berrak ve temiz denizi, akarsular, deniz ve ormann muhteem uyumuyla yanstm olduu gzellikleri, tarihi evleri, tarihi hamam, camileri, mezarlklar, kalesi, elaleri, maara lar ve hepsinden nemlisi turizm anlayn kavram, turizmde tecrbe sahibi olmu konuksever halknn candan ve scak davranlar ile i ve d turizm bakmndan daima aranan ve tercih edilen merkezler arasndadr. Akakocann lman iklimi dolaysyla ege ve akdenizin bunaltc yaz scandan kaan tatilcilere yeilin ve mavinin her tonunu bulabilecekleri iyi bir

tatil imkn sunar. Akakoca ayn zamanda zengin bir bitki rtsne sahiptir. zellikle kayn, kestane, hlamur, nar, mee aalarndan oluan bitki rts tatilcilere doyumsuz bir seyir zevki verir. Akakoca'nn insanlar buraya eken bir zellii de zengin yresel yemekleri ve deniz rnlerinden oluan mutfadr. Kalkan, lfer, inakop, mezgit, palamut, bar bun gibi balklardan oluan deniz rnleri sahildeki balk lokantalarnda turistlere unutamayacaklar damak tad sunar. Halen yaz aylarnda 100.000 civarnda yerli ve yabanc turist ileye gelerek deniz, gne ve kumdan yararlanmaktadr. Yabanc turist olarak genelde Kuzey Avrupa lkeleri ve zellikle Almanlar ounluu tekil etmektedir. lemizde halen 480'i Turizm Bakanl'ndan iletme belgeli, 1200 kadar da mahalli idarelerden ruhsatl toplam 1680 resmi yatak kapasitesi bulunmaktadr. zel sektre ait 4 yldzl 2 otel, , 2 yldzl 1 otel, 1 yldzl 1 Otel bulunmaktadr. Mahalli idarelerden belgeli olarak faaliyet gsteren 31 otel, pansiyon bulunmaktadr. Yine Turizm Bakanlndan iletme belgeli olarak faaliyet gsteren 1 Kampingde 15 adr, 15 karavan nitesi toplam 90 yatak vardr. Kamuya ait bata retmen evi olmak zere, MTA, Meteoroloji ve Genlik Spor'a ait turizm tesisler ide 500 kadar yatak kapasitesi ile ile turizmine hareket kazandrmaktadrlar. Turizm mevsiminin ksal turistik alt yapsnn gelimesine imkn vermediinden, ileye gelen tatilci younluu dolaysyla adr-karavan turizminin gerektirdii mevsimlik campink'lerin domasna ve ev pansiyonculuunun gelimesine neden olmutur. lede ev pansiyonculuunda yatak kapasitesi 1500 civarndadr. Kampinglerde adr, karavan, motor karavanlaryla gelenlere ynelik 2000 kiilik konaklama kapasitesi bulunmaktadr. Ayrca yatrm almalar devam eden konaklama tesisleri inaatlar da devam etmektedir. lemizde yazlk konut yapm devam etmekte olup, mevcutta yaklak 500 kadar yazlk konut vardr. Kaynak: KDZ. Ereli Eczane Teknisyenleri Dergisi alnt 7-austos2009 ve ayrca Mustafa Kocadon, s.ayfa13.s.ra 4,ele dergisi, M.Z. Konrapa Bolu tarihi s.273 Bolu 1964,kr Dnmez, Kenan Okan, ,Derleyen brahim Tuzcu

BOLU SANCAINA BALI KAZALAR

Bolu Sanca: Bolu, Drtdivan, Gerede, aa, Mudurnu, Kbrsk, Pavli, Dzce/Konrapa, Gmabad, Efteni, skb, Akaehir, Bender Ereli, Alapl, Samako, Ylanlca, Devrek, Dirgine, Sekiz Divan, Yenice, Tefen, Gynk/Torbal ve Mihalgazi... Bolu'nun batsnda

kk bir ky iken birden byme gsteren Konrapa'da da etkili deimeler meydana gelmitir. Konur Apa/Konrapa, iptal edilerek, yerine Dzce Kazas kuruldu (1871). Dzce

pazarnn merkezi olan Dzce, kaymakamn ikamet yeri oldu. skb de nahiye daha sonra ky durumuna dmtr. Efteni, Gmabad, ilimli gibi eksi kazalar da zelliini

yitirmitir. Kerameddin ve uhaldan oluan Akaehir de, Dzce'den ayrlm ve Bolu Sancann kazas durumuna ykselmitir. Yeni dzenlemede, vilayeti vali, mutasarrfl

mutasarrf, kazay kaymakam ve nahiyeyi de mdr ynetmitir. Kyler, aalar yerine muhtarlara havale edilmitir. Bolu zaman ierisinde, baz kk idari deiikliklere de

uramtr. Abdlaziz, V. Murad, II. Sultan Aldlhamid Mehmed Read devri mutasarrflar: 18771878 Osmanl Rus Savalarnda, Bolu, zmit ve Adapazar byk lde gmen

aknna urad. Ksa zamanda, Rumeli, Kafkasya, Dou Karadeniz ve Anadolu'dan gelen insanlarla, Sefine-i Nuh'a benzedi. Kafkasya'dan, erkezler/Grcler ve Abazalar, Dou

Karadeniz'den Lazlar (Batum, Rize, Trabzon, Giresun ve Ordu), Dou Anadolu'dan, Ahskallar, Karsllar, Erzurumlular ve Erzincanllar ki bunlara Bayburt ve Gmhanelileri

de ilave etmek gerekmektedir. Krm ve Romanya'dan g edenlere Tatar denilmitir. Dzce'de bir mahalle onlara aittir. Rumeli'den gelenler ise Arnavutlar, Bonaklar,

Bulgaristanllar Dzce-Adapazar'nda iskn olundular. Rumeli gmenleri, evld- fatihn

ocuklar idiler. Bunlar vakti ile yeni feth edilen topraklara, Yldrm ve Fatih Sultan Mehmed zamanlarnda iskn edilen Geredeli, Mudurnulu, Gynkl ve Tarakllard. Lazlar da yine Dzce, Ereli, Karasu ve Adapazar dolaylarnda yerletiler. Dzce kasabas yaknndaki

Dereli Ttncler bunlardandr. Keza, skb - Akaehir arasndaki dalk yrede Kabalak- Haciz izgisinde Lazlara senetle yer verilmitir. Rize'deki, o zamanki tabirle, Lazistan'daki insanlarn Dzce yresine getirdikleri, tadklar corafi isim Hemin'dir. Dzce, Hendek, Akaehir, Akyaz ve Adapazar dolaylarndaki Kafkasyal gmenler yeni hayata kendi

kltrleri erevesinde hemen uyum gsterdiler. Elbuz Bey, Mehdi Bey, Esma Hanm, Hasan Bey, Talustan Bey, Hac shak gibi kiiler de II. Sultan Hamid devrinin Kafkasyal ileri

gelenleridir. Bunlar saraya da akraba olduklar iin, bununla her zaman nmlerdir. Elbuz Bey'in kz kbal unvanl Behice Hanmefendiyi rnek verebiliriz. Gmenler, daha ok Dzce'nin gelimesinde etkili rol oynamtr. Sultaniye, Aziziye, Mecidiye gibi kyler

Padiah ailesine duyulan sevgiden kaynaklanmtr. Bolu ise, yerlemi ilk Trk boylar bakmndan saf kalabilmitir. Yumrukaya, Bulgaristan'dan gelenlerin iskn yeridir. Ama yolu ile Elmalk Kyn kuranlarda Kafkas aslldrlar. Bolu Mutasarrflar dneminde dikkati eken ynetici de smail Kemal Bey'dir. Daha sonralar Arnavutluk Devletinin

kurucusu olarak karmza kan smail Kemal Bey, Hisar evresinde, Bolu iinde, kylerde, kazalarda imar hareketlerini devam etmitir. Ksa zaman ncesine kadar kullanlan yollar ona borluyuz. ose (chauss'e) denilen modern yolu Bolu'ya kazandran odur. Trenin zmit'e kadar ulamasndan nce, bu kara yollar son derece nemli idi. Bolu, Bakacak, Dar yeri, Kaynal, kpr, Dzce osesi ile eski Badat Caddesi artk eski nemini byk lde kaybetmitir.

Dzce, bir Alman gezgininin de vurgulad gibi Osmanl lkesinde Avrupa tarz yapya kavumutu. Hkmet binas etrafnda, Byk Cami evresinde gelien kasaba, Kiremit

Oca, Mergi osesi ile Melen ayna ulatrlmtr. Keresteden yaptrlan kpr, her zaman yolcular bezdiren Melen zerinde, antsal grne sahipti. Kla' dan sonra daha ksa olan

Nuhviran Boazndaki yol, Hendek ve Adapazar'ndan geiyor zmit ile stanbul'a ulayordu. smail Kemal Bey, sadece karayolu ile uramam, Bartn, Hisar n, Melen gibi akarsular da inceletmitir. Bylece, suyolu tamacl iin de teebbsleri olmutur. Bolu insan, her cephedeki savaa katlmtr. Plevre Savunmasnda, Yunanistan-Teselya Harektnda Bartn,

Gynk, Dzce ve Bolu rediflerinin kahramanl, kendisini aratracak tarihileri beklemektedir. I. Merutiyet daresi ile de tanan Bolu, Meclis-i Mebsan- Osmaniye'ye,

Kastamonu Vilayeti ile birlikte milletvekillerini gndermiti. Bylece yeni ynetime katks olmutur. Vital Cuinet`ye gre Bolu'nun II. Abdulhamid devrindeki Kazalar: Merkez Bolu,

Ereli, Dzce, Bartn, Gynk, Gerede, Mudurnu, Hamidiye (Devrek) dir. Bu kazalarn nahiyeleri Gkesu, Amasra, aa, Akaehir ve aramba (Seben) dr . Sancan ky says 1131, toplam nfusu da 325.300' dr. zmit' de, Bahecik ve Arma (Ermee) Aslan Bey ve Ovack' da; Adapazar merkezinde, Sapanca'da: Dzce'de, cdiye mahallesinde ve Bolu'da

ise lca yolu zerinde yerletiler. Sanat ve ticarete alkn olduklar iin, st sosyal kurumlarda etki sahibi oldular. Kylere kadar giderek eri usul ile zenginletiler. Bolu'da gndelik hayatta en etkin yaplardan biri de "Saat Kulesi" idi. Bu kule hakknda ilk bilgiye,

Bozoklu Osman kir Efendi'nin 1810 ylna ait kaydnda rastlamaktayz. Hatta gezi izlenimleri, resimlerle sslendiinden, Bolu ehri yannda mstakil bir saat kulesi de

izilmitir. A.D. Mortmann, 1856'da Bolu'ya geldiinde Hisar' n stnde ve bat ucunda bir saat kulesi grmtr. Gezgin, kuleyi incelediinde, kitabe de grm ve 1836 tarihini

okumutur. S. Eyice ise, bu tarihin doruluundan phe etmekte, Osman kir' e dayanarak, 1836'dan nce de var olduunu ileri srmektedir. Bolu Salnamesinde de ak bilgi yoktur. Burada"saat kulesi ile Muvakkithanenin tarih-i inas hakknda kat'i bir malumat yoktur.

Resmi kaytlar ve er' i Sicillerde bu hususa dair belki resmi belgeye rastlanr. Sylenenlere gre, Saat kulesi ile Muvakkithane, Sultan Mahmud zamannda bina edilmitir" ifadesine

yer"25 Ekim 1888'de, meydana gelen frtna, Ereli'de zntye sebep olmutur. Kasabadan

bize ulaan resmi haberlere gre, gndz saat onda frtna balam, bu srada iskelede r-Efsn Vapuruna kmr tamakta olan kayklardan birisi batarak, iinde bulunan iki kiiden

biri kurtarlabilmi ise de dieri yani Ali boularak lmtr. Alapl'da da bir mavna batmtr. kiiden meydana gelen tayfas da boulmutur. Bu srada Ereli skelesi

yaknnda tahminen 5000 kyye kadar tuz ykl olup, ykn boaltmak iin nbet beklemekte bulunan bir kayk dahi batarak, sahilde yaplp inaat bitmedii iin iinde kimse

bulunmayan iki katl bir binada arpma sonucu yklmtr".Ayrca stanbul'un bakent oluundan sonra halkn Badat yolu adn verdii ve Kanuni Sultan Sleyman zamannda ilerlik kazanan kuzey yolunun balca urak yerleri unlard: stanbul, skdar, Bostanc,

Kartal, Hareke, Gebze, zmit, Sapanca. Sapanca'dan sonra yol ikiye ayrlyordu. Biri, Geyve'ye dnyor Bolu veya Ankara'ya ulayordu. Geyve, Tarakl, Gynk, Mudurnu, Bolu. Gynk'ten sonra hemen douya Sakarya vadisine doru inen yol, Nallhan, Beypazar, Aya zerinden Ankara'da sona eriyordu. Gynkten sonra Mudurnu'ya oradan Akta Boaz ile

Bolu'ya balanan yol, kuzeyden geen hat ile birleiyordu. Sapanca'dan sonra, douya Akyaz ovasna giden yol. Sakarya ve Mudurnu suyunu aarak Akyaz'ya uramadan Hendek

pazarna geiyordu. Eridere Vadisini aan yol, Melen Kprs geildikten sonra, Dzce Pazar oradan skbiye balanyordu. skb, Bakraz, Muncurlu, kpr Derbendi.,

Kaynal'dan geen yol Bolu Da dibindeki Daryeri hanlarndan, zikzaklar izerek 700m kadar ykselerek, Derbende gidiyordu. Bolu'ya kadar ova iinde uzanan yol, Krolu

Derbendi, aa ve Gerede'de hep ormanlk arazi iinde kalyordu. Bolu, XVII. yy. dan itibaren kervanlarn getii Erzurum ve Kayseri istikametine gidenlerin ikamet ettii kasaba idi. Bu yzden merkez ve kazalarda byk deilse de normal hanlara rastlanmaktadr ki ok

az zamanmza kadar gelebilmitir. Sapanca'da Rstem Paa, Hendekte Mustafa Paa, Dzce'de emsi Paa, skbde isimsiz, Dar yerinde emsi Paa hanlar gze

arpmaktadr. Gynk ve Mudurnu'da da byk hanlar vardr. Rstem Paa'nn kervansaray ann bir blmn de Mudurnu'daki Dibek Han tekil ediyordu. XVIII. yy. da hala iler

vaziyetteki Dibek Han, IV. Murad'n sefer dn civarnda konaklad yapdr. Bolu'da da kiremit rtl hanlarn varlndan bizi Evliya elebi haberdar etmektedir. Yedi kadar han

emsi Paallara aittir. Ayrca hususi ahslara ait hanlar da vardr. Bolu Bedesteni de blgenin en byk ticari merkezi idi. Gerede ve Safranbolu hanlar da Kastamonu'ya kadar yolcularn dinledikleri, kervanlarn da eitli gerelerini karlad yerlerdi. Gerede-Ankara

balants ise basit bir yoldan ibaretti. Kylerin bir birinden ok uzak olmas, dalarn yarsnn ormanlk ve yarsnn da yaylalardan meydana gelmesi, nedense pek ilgi

grmemitir. Gerede'den drt konak sonra Yabanabad yani bugnk Kzlcahamam vard. Ancak, Kazan'a, sonra Ankara'ya ulaabilmek iin Bolu Da gibi arzal Karga/sekmez

Dan amak zorunluluu vard. Bolu Hanlarnn nde gelen rneklerinden biri olan Tahan Byk Cami batsndadr. Bugn bile ayn zelliini korumaktadr. st demir kapl kaps ve

kemerin solundaki kitabe ilk defa Bolu Vilayeti Salnamesinde metin olarak verilmitir. A. Gkolu Paphlagonia'snda gnmz alfabesi ile kitabeyi kamuoyuna sunmutur;

Kaynak: Bolu Valilii Sayfasndan alntdr. http://www.bolu.gov.tr/default.asp?s=1_2

BOLUDA TRK YNETMNN NCLER Erturul, Osman, Orhan, Yldrm, elebi Mehmed, II. Mehmed ve Fatih Sultan Mehmed.

Bunlar Kaylarn ve bu kabileden kaynaklanan Osmanllarn liderleridir. Bolu fetihleri onlarn zamannda balam ve XV. yy. da sona ermitir. Erturul, Sakarya'nn sol tarafnda yurdu

tutmu, Bizans gzlarn devam ettirmitir. Olu Osman, 1299'da kendi ad ile bilinen hanedann kurucusudur. O ve halefleri zamannda Osmanl Beylii, Sultanl ve Devleti

siyasi ve askeri hadiselerin neticesi olarak, bymtr. Cihan devleti olmaya hazrlanmaktadr. Osman Gazi, Sakarya boyundaki Geyve, Tarakl ve Gynk aknlarn

gerekletirdi. Kendisine ahler, eyhler ve dost ileri gelenler yardmc oldular. Orhan Gazi, beylii en geni snrlarna kavuturmak iin askeri faaliyetlerini devam ettirdi. Geyve, Alp Suyu. Karaebi, Regio Tarsia, Kocaeli Yarm adas, Nikomedia, Karadeniz kylar, Bolu,

Gerede taraflar, Ereli dnda sahil bu aknlarda ele geirilmitir. Olu Sleyman paa Gynk ve Mudurnu'da adaletle, insan sevgisi ile fetihler yapt. Rum ahali onun ynetiminden son derece memnundu. Bolu da dahil olmak zere, Gynk, Mudurnu, skb ve Akyaz'da

bir ok hayr eseri brakt. Bunlara vakf araziler ve gelirler tahsis etti. I. Murad devrinde, Ankara'daki ahler himaye altna alnd. Bolu'daki faaliyetleri karanlktr. Yldrm Bayezid, Mudurnu, Bolu ve aa'da, Gerede'de ayn yolu takip etti. Bir ok mimari eserin sahibidir.

Bundan baka, Candaroullar ile nfuz mcadelesine giriti. Bizans kaynaklarna gre, kesif bulut arkasndan klarn yayabilen yldzlar arasnda, Karadeniz kysndaki Herakleia da bulunuyordu. 1402, Ankara Meydan Savandan sonra da Bolu'da siyasi dengeler bozuldu. Fetret Devri mcdeleleri srasnda Bolu ve Gerede'de heyecanl gnler yaand. Sahipkran,

Cihngir Timur Beg'in askerleri Gynk, znik ve Bursa'y harap ettiler. Sleyman Bey, Gynkte gelien hadiseleri Bey Kava'ndan izledi. elebi Mehmed, "kazaklk" gnlerinin

ilk anlarn yayordu. Gerede ve Mudurnu yrelerinde, Timur'un hareketine gre siyaset takip etti. II. Murat, Candaroullarna kar etkili seferlerde bulundu. 1425'deki Tarakl Borlu

Sava, Bolu ve Gerede'nin ehemmiyetini bir kere daha artrmtr. Fatih Sultan Mehmed, stanbul'u ele geirdi. Sonra, Candarllarn halefi sfendiyar meselesi ile megul oldu. Blgede

son olarak Amastris'i Osmanl devletinin snrlarna katt. Bylece; Be, Han, Sultan gibi unvanlar altndaki Bolu fetihleri bu dzeyde bitmi oluyordu. Samsa avu ve kardei

Slemi, Konur Alp, Aka Koca, Sungur Bey, Hzr Bey, Eflagan Bey ... Bunlarda Bolu'yu Trkle kazandran fatihleridir. Konur Alp'in kimlii de karanlktr. Ailesi hakknda bilgi

hemen hemen yok gibidir. Osman Gazi Alplerinden olup, Abdurrahman Gazi ve Aka Koca ile birlikte aknlarda bulunmutur. ehzade Orhan ile nce Geyve'yi ele geirmi, sonra Alp

Suyu ve Karaebi hisarlarn Osmanllara kazandrmtr. Akyaz Kalesi de bundan sonra ele geirilmi, gece gndz at srtndan inmeyerek, Dzce Ovasn kfirden temizlemitir.

Osmanl kaynaklar, Konur Alp'i, Konur Alp li fatihi olarak gstermekte, bu aknlarn takip eden yllarda veya zamanda, Mudurnu, Bolu, Gerede, Kocaeli Yarmadasnda da

srdrldn yazmaktadrlar. Samandra ve Aydos kalelerinin kuatlmas ve Tekfurun bertaraf edilmesi hikayesi de ilgi ekicidir. Konur Alp, kendi adn tayan ocaklkta Konur

Apa'da vefat etmi ve burada topraa verilmitir. Aka Koca da, Abdurrahman Gazi de, Konur Alp'in gaza arkadalar idi. Akakoca soyu devam etmi, II. Murad zamannda Bizans'a

gnderilen Kad Fazlullah da Gebze'de yaamtr. Aka Koca da Konur Alp ile ayn tarihlerde lm, zmit-Kandra yolu zerinde, Karadeniz'e hakim tepe zerinde topraa

verilmitir. O'nun ad da unutulmazlktan kurtarlm, merkezi zmit olan Koca li bu ilk devir Osmanl kahramann zamanmza kadar yaatmtr. Ner ve Ak paazadenin

bahsetmemesine ramen, Bolu yresinin dier fatihi de Sungur Bey, Hzr Bey ve Eflagan Bey'dir. Sungur'un, Evliya elebi'nin de yazd gibi Candaroullarndan olmas

muhtemeldir. Bolulular XVII. yy ortalarna kadar bu hatray canl tutmular ve Evliya elebi'yi bilgilendirmilerdir. Gerede, Mengen, Devrek ve civarnda Osmanlnn sesini

duyuran Hzr ve Eflagan Beyler olmutur. bn Kemal, Tevrih-i l-i Osman'nda, her iki beyi zikretmektedir. Ki bu huss resmi Osmanl belgelerine de aksetmitir. lhanl belgelerinde, El-

nerde ve bn Battta'da bahsedilen Emir Umur, ah(in) Bey de Trkleme ve slamlamada rol oynam ahsiyetlerdir. obanolularnn da Bolu'nun ormanlk kuzey-dou mntkalarnda Bizans aleyhinde faaliyette bulunmas dnlebilir. Ancak, bu yre fatihleri

hep karanlk kalmtr. Bu beyliin halefi olan Candaroullar nn, ems ed-Dn Yaman Candar gibi byk beyleri olduu biliniyor. I. Sleyman muhtemelen 1309-1340 yllar

arasnda saltanat srmtr. O, tmarl 366 sipahiden biri idi. O, Eflagan ucunda Trkleri asker yazarak, glendi. Bir gece Kastamonu'da, Mahmud Bey'in sarayn muhasara ile

geirdi. Kastamonu'dan sonra Zlifre denilen Borlu Kalesi zerine yrd. Buras imdiki Safranbolu kasabasdr. Bir mddet sonra olu Ali Bey'i oraya tayin etti. Bir mddet sonra da Osmanllarla hudd olmutur. Bylece Gerede ve Safranbolu, Bolu ve Kastamonunun snr

kaleleri haline gelecektir.

Kaynak: Bolu Valilii Sayfasndan alntdr. http://www.bolu.gov.tr/default.asp?s=1_2

AKCAKOCA TOPRAKLARINDA EGEMENLK KURAN DEVLETLER

M. ---37774 BTNYA KRALLII M.----280-M.S.20 PONTUS KRALLII M.--- 400 MAKEDONYA KRALLII M.--- 500 PERS MPARATORLUU M.----670547 LDYA KRALLII M.-- 10901400 HTTKRALLII M.-- 1200650 FRKYA KRALLII M. ---3451453 BZANS KRALLII M. - 12041261 LATN MPARATORLUU M. - 10711308 TRKLERN ANADOLUYA GEL M. -13231923 OSMANLI MPARATORLUU

Hitit Krall

1-Anadoluya ilk yerleen Trklerdir. Doudan gelen bu ahaliye HTTLER denir.

Bakentleri Hatusas sonradan Cerablus olmutur. Hitit kaynaklarnda sz edilen Pala

memleketi Boludur. Devlet ynetiminde zgr beylikler kurmulardr. Bunlarn halkna

Etiler denir. M. 1200 tarihinde Trak, Frieck akmlarnda yklmtr.

Frak Krall

M. 1200lardan sonra,Anadoluya Trakyadan gelen Frikler Hititlerin yklmasyla Frikya

devletini kurmulardr.Devlet merkesi Gordium,ilk krallarda Gordiusdur.

Lidya Krall

3-Ari kavimlerinin karmasndan teekkl eden Lidler M. 670 senelerinde Frikya kralln

ykarak yerine Lidya Kralln kurulmutur,ilk kralda Giges olup,hanedannda Mermnadlar

denir.

Pers mparatorluu

4-M. 708de kurulmutur.2.Kyrus zamannda M. 546da Anadoluyu ele geirerek Satrap

denilenvalilerle idare etmilerdir.

Makedonya Krall

5-Makedonya kral Byk skender M. 333 ylnda Drtyol ovasnda Persleri kesin

yenilgiye uratarak,Anadoluya hakim oldu.

Bitinya Krall

6-M. 377-74 seneleri arasnda 303 sene devam eden devletin ilk kral Bias,merkezi nce

Astakos sonradan Nikomedia olmutur.Bitinyallardan korkan Yunanllar Makedon

generalleri kullanarak senelerce savatlar,nihayet 2.Prusias Bitinyay tekrar

birletirdi.2.Nicomedes-Epifanes M. 91-74de Bitinyay tamamen Romaya verdi.

Pontos Devleti

7-Bergama kral Atalis lrken memleketini Romaya brakt.M. 133 bylece Anadoluda ilk

Roma eyaleti kuruldu.

Dou Karadenizde kurulu Pontos devleti kral Mithridat aralklarla 20 sene srd.Sonuta

Romallar galip geldi.Bitinya kral 3.Nicomedes lrken memleketini Romaya brakt.M.

74 Mithridat tekrar Karadeniz kylarn,Bitinya,Paflasgonya,Kapadokyay zaptetti.Bunun

zerine Roma konsl Lucullus M. 74de Mithridata mislime Karadeniz komutan Cottaya

Heracliea,Diapolis,Alapl(Somako)nun yaklmasn emretti.Fakat blge Latin kltrnde

kald,ehir isimleri deitirildi.

Dou Roma mparatorluu

395 ylnda Roma imparatorluu ikiye blnd.Dou Bitinyaya Honoriat denildi.Burann

merkezi Klodiopolis(Bolu) idi.

Latin mparatorluu

9-Kudsn mslmanlarn elinden kurtarlmas iin giriilen Hal seferleri 1095 ylndan

balayarak 175 yl akmlar zamannda Anadolu hakimi Seluklar idi.1261 ylnda Bizansllar

Latin hakimiyetine son verdiler.

Kaynak:M.Z.Konropa Bolu tarihi ktabndan s.637 Bolu 1964

BTHYN'LILAR Hitit mparatorluunun tarihe karmasndan sonra Anadolu g dengeleri deiti. Phyrig ve

Bithynler, Sakarya blgesinde yerletiler. Bithynlerden nce de Bebrykler, Mariandynler, Koukones'ler, Thynler ve Paphlagon'lar Bolu yresinin ilk ahalisini tekil ettiler. Lydler,

Persler de Bolu'da hakim topluluklard. Hellenler baka kltr ve gr Bolu'ya tadlar. skender, sefer yolu zerinde olmad iin Bithyn ve Paphlagonlara boyun ediremedi. Fakat,

onun lmnden sonra, Helenistik krallklar dneminde, Bithynler, Bolu'nun Gney Marmara'nn hakim unsuru oldular. Xnephon, Anabasis denilen onbinlerini Karadeniz

sahilinden lkesine getirirken, Bithyn arazisinden gemitir. Bu srada Herakleiallar, onlara bazen dostane bazen de dmanca tavr takndlar. Bolu'nun kuzey batsndaki Kalpe dolaylarnda Bithyn ve Hellen arpmalar meydana gelmi ise de taraflara pek zarar

vermemitir. Bithynlerin Bolu hakimiyeti M. 279 - M. 74 tarihleri arasnda olmutur. Kurucular, I. Nikomedes'dir. Bu kral, zmit Krfezinin bitim yerinde Astakos'un tam

karsnda, kendi ismi ile anlan Nikomedia'y kurmu ve bakent yapmtr. Bylece Bolu da

siyasi ve askeri bakmdan Nikomedia'daki ynetime bal kalmtr. Nikomedes'den sonra saltanat sren Bithyn krallar Ziaelas (255-235), I. Prusias (238-183), II. Prusias (183-149), II.

Nikomedes Epiphanes (149-120), III. Nikomedes Eugergetes (120-92), ve IV. Nikomedes

Philopator (92-74)'dir. Ziaelas Paphlagonia fetihleri srasnda Krateia'y imar ettirdi. Bolu ovasnda Bithynion nemli bir Bithyn ss olarak gze arpt. Prusias isimli krallar da daha

ok Nikomedia-Herakleia izgisinde, fetihlerde bulundular. Hypios kenarnda kurduklar yeni ehre Prusias adn verdiler ve mimari eserlerle sslediler. Nikomedes ise, Galatlarn Orta

Anadolu'da yerlemesini salad. Galatlar, evrelerindeki devletlere srekli zarar verdiler. Bu arada Bolu arazisini de istila ve yama ettiler. Bununla da kalmayarak, Herakleia/Karadeniz

Erelisi'ne de saldrdlar. Alapl vadisinde, inatla ehri drmek iin kamp kurdular. II. Nikomedes zamannda, M. 149'dan sonra, Hellenizmin tesiri artt. 105 ylnda Roma-Pontus

meselesi Bithynlerin de etkisi altna ald. 104 de Paphlagonia, yani Bolu'nun dousundaki topraklar Bithyn ve Pontuslular arasnda paylald. III. Nikomedes ise, Bithynlerin deiik

karakterli kral olarak tannd. Halkn desteini alamad. otoriteyi salamak iin de d yardmlara bavurdu. Pontuslular bylece Bithynia'da sz sahibi olabildiler. Fakat

Nicomedes'in deien siyaseti zerine, bu defa Romallar Pont Kral ile kar karya geldiler. III. Nikomedes, Roma'llara snd. Gnl. M. Uquillius'u kral ile Bithynia'ya gnderen Roma,

ksa zamanda destekisi olduu kraln tahta gemesini temin edebildi.Bithyn hazinesi, Romann srekli istekleri karsnda zayflad. Kral, her defasnda ahaliyi ezmeye ve onlar fakirlie srklemeye balad. Askerlerini toplayan III. Nikomedes, Paphlagonia'daki liman

ehri Amastris'e hcum etti. Takiben, M.. 98 de Pontus-Roma Harbi patlak verdi. Mithridates, gl bir ordu ile Bithynia'y istila etti. Krateia, Bithynion ve Prusias pros

Hypios, Pontus izmesi altnda kt gnler yaad. Bunun zerine Kral Nikomedes, aresiz olarak, Romaya snd. M. 87 de, Consl Cornelius Sulla, nce Atina'ya saldrd. M..

86da Pontus ordusu yenilgiye uratld. L. Valerius Flaccus, Byzantion (stanbul)'dan Anadolu'ya geti. Bylece Roma ordusu Bithyn topraklarna ayak basm oldu. Sonunda

Mithridates kalc bir bara mecbur kald. Dardanelles'de, taraflar arasnda bar imzaland. Mithridates Sangarius'un dousunda istil ettii btn topraklar iade edecekti. M.. 85 de III.

Nikomedes, Roma'llarn salad imkn ile tahtna oturdu. M.. 94-M.. 74 de saltanat sren IV. Nikomedes, Bergama Kral Attalos'un yapt gibi lmnden nce vasiyetname ile Bithynia'y Roma'llara brakt. Bu durum Roma-Pontus gerginliini artrd. Mithridates tekrar

Bithynia'y ve evresini istilaya kalkt. Roma, nemli consllerini Bithynia'ya sava iin gnderdi. M.. 74 de, M. Aurelius Cotta'ya Bithynia Eyaleti valilii verildi. Bu general

Kadky nlerinde donanmasn demirledi. Bithynia'da grevli Romallar bunu frsat bilerek, kendisine katld. M.. 72 de, Roma Pontus harbi Ege Denizine srad. Sonunda, Romallar, Mithridates'e byk bir darbe indirdiler. Kral, Boaz yolu ile Karadeniz'e ald. Fakat, byk

bir frtnaya tutuldu. Mecburen, Prusias pros Hypios kenarndan akarak, Pontus Euxinos'a dklen Hypios Nehrazna snd.Bir korsan gemisi ile de Herakleia zerinden lkesine gitti. M. 71/70 de, Romallar, Bithynia'nn liman kenti Herakleia'y da ele geirdiler ve

Paphlagonia snrna dayandlar. Tarihilere gre, Bithynlerin son kral M.. 74 de len IV. Nikomedes'dir. Vasiyeti ile Bithynia, resmen Roma eyaleti haline getirilmitir.

Kaynak: Bolu Valilii Sayfasndan alntdr. http://www.bolu.gov.tr/default.asp?s=1_2

AKAKOCADA YAIYAN BTNYA KRALLIINDA YAIYAN KABLELER

1- BEBRS 2- BEBRK 3- BEBRON 4- BEBRKAS 5- BTNYEN 6- TNYEN 7- MARYANDN 8- MARYANDAN 9- MODAN 10- KOKANES LERDR

Kaynak; Bolu tarihi ktabndan

ROMALILAR M.. 74 / M.S. 395Bithynhlerden sonra, yre halk bu defa Romallara boyun edi.

Helenlemenin yerini bu defa Ltinleme ald. Nikomedia yannda, douda Bithynium da merkezi ehir haline geldi. Latinlemenin ilk etkisi Bithynium civarndaki ehirlerde de gze

arpmaktadr. Krateia/Crateia, Prusias pros Hypios/Prusias ad Hypium Herakleia da Herakleia gibi resmi yazmalarda kullanld. M.. 64 de Pompeius, Bithynia-Pontus Eyletini

dzenledi. Bithynia valisi de eskiden olduu gibi Bithynium'da oturmaya balad. Kitabeler ve paralardan anlaldna gre, Roma dneminde, ulius, Claudius, Drt mparatorlar, Flavius, Traianus, Hadrianus, Antoninus Severus, Asker mparatorlar, Birlikiler, Dou Monarizmi, Constantinus Magnus ve Valentinianus gibi slaleler imparatorluu ynettiler. Bithynium da

bu imparatorlarn tebaas olarak yaamlardr. C. Papirius Carbo, Domitianus, Hadrianus, ulia Domna, Caracalla, Macrinus, Elagabalus, ulia Paula, Severus Alexandres, Maximinus,

Philip, Galianus gibi idarecilerin paralarna ok miktarda rastlanmakta olup, bunlarn bir ksm hususi ellerde ve mzelerde korunmaktadr. Bunlara ait paralar, Bithynium, Prusias ad

Hypium, Herakleia Pontica ve Crateia'da bulunmutur. Roma'llarn, Prusias ad Hypium'da da yerletikleri kitabelerden anlalmaktadr. Zira, biri dnda bir ok kabile Roma kkenlidir. Bithynion hakknda ise aydnlatc bilgiler snrl kalmaktadr. Roma'l memurlar, valiler ve din adamlar muhtemelen imdiki Hisar'da ikamet etmekte ve eyaleti idare etmekteydiler. Bolu'nun da iinde bulunduu Bithynia hakknda, M.. 64 ile M.S. 21'de yaam olan

mehur corafyac Strabon'un anlatmlar, Roma'llarn ilk devresi iin son derece nemlidir. Bithynia, Bithyn'ler, Herakleia Pontika, Mariandynler, Kimmerler, Paplagonia ve

Paplagonlar, Prusa/Prusias ehirleri, skit kkenli olmas kuvvetle muhtemel Kaukonlar, Thyn'ler ve Thynia Adas yannda Bolu iin de ilgi ekici ifadelere bu yazarda

rastlanmaktadr. Strabon'a gre, Bithynia'nn i ksmlarnda, Tieion'un st tarafnda kurulmu olup, srlar iin en mkemmel otlak olan ve Salanites peynirinin yapld Salona etrafndaki topraklar da iine alan Bithynion ve ayn zamanda Bithynia'nn merkezi olan (Bithynion) ve

ok geni ve verimli olduu halde, yazn salk iin hi de iyolmayan bir ova tarafndan evrili bulunan Askania glnn kenarnda kurulmu Nikeia da yer almaktadr.Bithynion, M.S I. yy. da, bir Roma ehri olarak karmza kmaktadr. Batsnda Kieros/Prusias ad

Hypium, dousunda ise Paphlagonia yolu zerindeki Krateia yer almaktadr. Strabon'un ehir ve evresi hakknda verdii bilgiler ierik bakmndan imdi de zelliini korumaktadr. Bithynia'da Sangarios ile Paphlogonia arasnda gsterilen Mariandynler, Kaukon'larn da komusu idiler. Mariandynler, Bolu'nun Karadeniz sahilinde, Herakleia Pontika'da gze

arpyorlard. Herakleia Pontika'y ilk kuranlar Mariandynlerdi. Kolonizasyon devrinde ise Miletoslular, destan kahraman Herakles'in adna izafeten bu kaleyi-ehri daha da

mkemmelletirmilerdir. Strabon'un da yazd gibi, Miletoslular, Mariandynlerdi topra ekip-bimekle grevli Heliotes gibi kullanmak istediler. I. yy. da Bithynium ismi terk edildi.

mparator Claudius (41-54) adna yeni bir ehir ina edildi. Buras da kalntlardan anlaldna gre, Bithynium harabesi zerinde ykselmiti. Claudius, Tiberius Claudius Nero Germanicus ad ile tannmakta idi. O, Nero ile Antonia'nn oludur. Ayn zamanda, Tiberius'un yeeni ve Augustus'un ei Livia Drusilla'nun torunuydu. Claudius, 43 ylnda Anadolu'ya geldi. Baz blgeleri egemenlii altna ald. Roma geleneklerine sk skya

ball ile tannd. Cloudiopolis ehri belki de onun emri ile tam bir Roma kenti zelliine kavumutur. Almanya'da kurulan ve Bolu ile ayn ad tayan ehir, Colonia Claudia

Agrippinensis olup, imdiki Kln ile ayn yerdir. Flaviuslar hanedan srasnda, Bolu gibi Krateia da askeri nedenlerle, yeniletirildi. Bu sebeple kale ve ehre Flaviopolis denilmitir.

Ancak, sonraki belgelerden de anlaldna gre Flaviopolis ismi uzun mrl olmam, ahali tekrar Krateia'y benimsemitir. 98-117 tarihleri arasnda saltanat sren Traianus, Bithynia'ya

zel bir nem verdi. Plinius'u, legatus augusti unvan ile Nikomediada grevlendirdi. Bu yazar ile imparator arasnda mektuplamalar olmutur. Sangarius'un batsndaki,

Nikomedia/zmit tarafndaki Sophon Gl'nn deniz veya krfez ile birletirilmesi konusu zerinde durulmu ama proje hayata geirilmemitir. Claudiopolis'in gneyinde Olympus

Bithynicus Ala Da eteindeki scak su banyolar da Plinius ile Traianus arasndaki bir mektuba konu olmutur. Plinus, "Claudiopolis'de bir dan eteinde bir hamam yeri kazyorlar. Bu iler hakknda ne yapaym? Bana nerilerde bulunabilecek bir mimar

gnderebilir misiniz?" diye mektup yazdnda Traianus da u cevab gndermiti; "Siz yerinde bulunuyorsunuz. Kendiniz karar veriniz. Mimarlara gelince; Roma'da olan bizler

onlar Yunanistan'dan aryoruz. Siz de o civarnda bulunanlarndan temin yoluna gidiniz."Roma mparatoru Hadrianus'un da Bolu'ya zel ilgisi olmutur.

117-138 de saltanat sren Hadrianus, ehirde byk trenle karlanm, ikametinde ilgi gsterilmi ve sonra uurlanmtr. imdi baz Avrupa mzelerinde de deiik heykelleri olan Antinous ile tanmas da Roma dnyasnda akislere sebep olmutur. G. Blum, L. Dietrichson

ve A. J. Gayet'nin aratrmalarna konu tekil eden Antinous, muhtemelen 110 da dnya gelmiti. Anavatan Bithynion idi. mparator tarafndan himaye edilmi, onunla Msr ve daha bir ok yer gezilmitir. 130 da Nil nehri kenarndaki Besa'da boularak hayata veda etmitir.

ld yer yaknnda Antinoupolis gibi muhteem bir ehir ina edilmitir. Hadrianus'un Bithynia paralar zerinde yaplan incelemede Antinous Tapna'nn ekline rastlanmtr.

Claudiopolis paralarnda da Antinous'un profilden ekillendirilmi portresine tesadf edilmektedir. Burada grlen tapnan cephesi sekiz stunlu ve korint stilindedir. F.K.

Drner ve S. Eyice'nin de ifade ettii gibi Roma devrinden kalma kitabe, bina paralar ve heykeller ehrin tarihini aydnlatmaya yardmc olmaktadr rneklerini Bolu veya

stanbul'daki Arkeoloji Mzesinde grebilmek mmkndr. Fransz arkeologlarndan G. Perrot, Bithynia'y gezdiinde, Prusias ad Hypium'da ilgi ekici bir kitabeye rastlanmtr.

Augusta, Tebai, Germanicus Sabien, Dionysios, Tiberius, Prusias, Megare, ulia, Hadrianus ve Antoninus gibi kabileler kitabede belirtilmektedir.Buradaki Prusias kabilesi haricindeki

dier btn ahali yukarda temas edildii gibi Roma kkenlidir. Deerli aratrmac Prof. Dr. S. Eyice de, lka Bolu'sunu anlatrken, zetle nemli haberler vermekte ve unlar

yazmaktadr: "Bugn ehrin ortasnda ykselen byk tepe ise herhalde ilk yerlemenin izlerini tayan yer olmaldr. Bunun st, insan eli ile dzletirilmi olup, burasnn bir hyk olduuna da pek phe edilmez." Mortdman, 1854 de Bolu'ya geldiinde bu tepe etrafnda iri

talardan yaplm bir duvar ile tepenin stnde ve tam ortada byk ve uzun bir yapnn temellerini grmtr. O srada bu kalnt ta oca olarak kullanlmaktadr. Bolu'da her

tarafta eski pek ok ilenmi mimari paralar grlr. Nitekim Vilayet Kona'nn giriindeki stunlarn balklar bile eski harabelerden devirilmi paralardr... Bolu'da ilka

nekropolnden baz izler bulunmutur. Fakat deerli ve nemli buluntular veren mezar odas Bolu'nun uzanda Hdrlar yaknnda meydana karlmtr. stanbul-Ankara yolunun yapm srasnda Bolu tepesinin yamacnda baz mimari paralarn Bithynium-Claudiopolis ehrinin

tiyatrosunun kalntlar olabilecei ileri srlmtr." Konuralp'in koruyucusu tanra Tyche'yi tasvir eden M.S. 2. yy.a ait 2.60 m. boyundaki heykel olup, 1931'de bulunmutur. imdi stanbul Arkeoloji Mzesindedir. Eser, gzel bir Roma devri kopyas olarak kabul

edilmektedir... Nitekim Bolu'nun 20 km. gneydousunda Bn kynde, tam tepede Roma devrine ait deme mozaikleri bulunmutur. Roma Devrine ait bir heykel de, Konuralp'de,

yakn zamanda tesadfen ele geirilmitir. Arball ile hret kazanm olan Gallia meneli Antoninus Pius (138-161)'un mermer bstnn bir rnei halen British

Museum'dadr. Claudiopolis, Drtl dare zamannda da nemi korudu. Nicomedia'nn dou bakenti olarak seilmesi de bunda nemli rol oynamtr. Diocletianus zamannda hrstiyanlk

Bithynia'da kalc bir suretle yaylmaya balam ve o da bu din taraftarlarna eziyette bulunmutur. Buna ramen paganizm hrstiyanlk karsnda tutunamam, ksa zamanda Bithynia'nn bir ok yeri kiliselerle dolup tamtr. Claudiopolis, Heracleia ve Prusias ad Hypium gibi merkezlerde de byk kiliseler yaplm ise de eitli nedenlerle zamanmza kadar gelememitir. Ancak, III. yy sonras hal mezar talar da mevcut olup, mzelerde korunmaktadr. Iulianus ve Jovianus devirleri de ranllarla harplerle geti. Nicomedia'ya dnmekte olan imparator Jovianus, 16 ubat 364 de, Bolu yaknlarnda ve gneyindeki

Dadastana'da ld. Bir rivayete gre soba dumanndan zehirlendi. I. Theodosius zamannda Roma mparatorluu ikiye ayrld. Merkezi Roma olan Bat Roma; yine merkezi Bolu'nun

batsndaki Nicomedia olan Dou Roma mparatorluu. Bylece, 395 den sonra Bolu iinyenidnem balamaktadr

Kaynak: Bolu Valilii Sayfasndan alntdr. http://www.bolu.gov.tr/default.asp?s=1_2

BZANSLILAR

Dou Roma ve ondan sonra uzun zaman imparatorluk hayatn srdren Bizansllarn Caudiopolis/ Klaudiopolis hakimiyeti de genelde sknet iinde gemitir. On asrlk srede

Klaudiopolis ve evresi Herakleios, Suriye Amorion, Makedonya, Dukas Kommenos Laskaris ve Palaiologos gibi Hanedanlara bal kalmtr. Iustinianus'un saltanat esnasnda, Adapazar

yaknlarndaki Sangarios Nehri zerine mehur Pontogephyra ina edilmi ve yolcularn Bithyniann dousuna, Paphlagonia'ya, Galatia'ya salkl gidip-gelmeleri salanmtr.

Honorius Eyaletinin gzde ehirlerinden olan Klaudiopolis'in hrstiyanlk bakmndan da n plana kt gzlenmektedir. Kalikrates, Gerantius, Kalogeros, gibi metropolitler dini hayatn

kopmaz paralar olarak hret kazanmlardr. Iustinianus'dan sonraki hanedanlar, lkeyi eskiden olduu gibi thema denilen askeri valilerle ynettiler. Opsikion, Optimatum,

Bukellarion gibi isimler altnda gze arpan themalarn idare yeri Klaudiopolis idi. Strabon'un tasvirine uygun olarak, yre yine tarm memleketi olarak gze arpmakta, yeil dzlklerinde

bol miktarda hayvan yetitirilmekte idi. Bunlar ulam ve yiyecek maddesi olarak byk boluu doldurmaktaydlar. Ayrca her trl aa cinsinin bulunmas, Bizans sosyal

hayatndada rol oynam ki Osmanllar zamannda da ayn aktivite devam ettirilmitir. Makedonia slalesi devrinde, baz ekonomik ve askeri krizler, Bithynia'y, dolaysyla Kaudiopolis'i de etkiledi. mparatorluk, Balkanlardan ve Dou Anadolu'dan Trklerin

basksna maruz kald. I071 Malagirt Meydan Sava sonunda, Anadolu Trklerin eline geti. znik merkez olmak zere Seluklu Devleti kuruldu. Bunu Hallarn frtnas takip etti. 1177'de, Bolu Seluklularca kuatld. Myriokephalon'da bir yl nce byk bir bozguna

uram olan Manuel Komnenos, eer Bolu'daki kuatmay kaldrabilirse, yitirilen itibarn yeniden kazanm olabilecekti.Bizans tarihisi Niketas Khoniates, Trklerin Bithynia'daki ilk

ciddi basksn anlatrken unlar yazmaktadr: "ok gemeden Trkler, Roma mparatoru Claudius'a nisbetle adlandrlm Klaudiopolis ehri evresinde ordugh kurdular. nce

Bizans garnizonunun ehir dna bir adm bile atmasn nlediler. Sonra da tam anlam ile bir kuatmaya getiler. Bu sebeple ehirleri iinde kuatlm olanlar imparatoru, bu kuatmay

kaldrtacak bir kuvvet gelmedii takdirde ehri Trklere teslim etmekle tehdit ettiler. nk, ne devaml bir ala tahammlleri vard, ne de, dmanlar kovalayacak gce sahiptiler. u hlde Manuel Komnenos, i iten geinceye kadar beklemedi. Haberi ald gnn ertesinde hareket ederek elinden gelen sr'atle Nikomedia zerinden Klaudiopolis'e yrd. Yanna ne

adr, ne yatak, ne ilte ve ne de herhangi bir imparatorun yannda bulunmas ve onun dinlenmesini mmkn klmak iin gerekli bir ey almt. Yannda sadece atnn eyer takm

ve zrh vard. Hergn byk mesafe alyordu. nk kuatclardan daha nce davranmak ve kuatlanlarn bana her hangi birey gelmeden oraya ulamak hususunda yle byk bir arzu ve ihtiras vard ki szckle tarif olunamaz. Geceleri uyumuyor, ra klar altnda Bithynia'y

ayordu. Bu yre, her tarafta uurumlarla doludur. Sk ormanlar yznden bir ok yerinde geie izin vermez. Eer Manuel Komnenos bir az dinlenmek zorunda kalrsa toprak onun iskemlesiydi. Kuru otlar ona hal grevi yapmak zorunda idi. Arada yamur yadnda ve

dinlenme yeri bataklk bir vadide ise, o zaman imparator, yukardan yamur, aadan rutubet sebebi ile uykusundan oluyordu.Ama, ite asl bu anlarda, Manuel Komnenos, ta ve purpur iinde altn ilemeli eeri ile atna bindii zamandan ok daha fazla seviliyor ve kendisine

kar ok byk bir hayranlk duyuluyordu. mparator, hedefine yaklatnda, Klaudiopolis etrafnda bulunan Seluklular bundan haberdar olup, derhal kamaya baladlar. Birliklerin almetlerini tanmlar ve silahlarn parltsn grmlerdi. mparator onlar, elinden geldii

kadar uzaklara kovalad. Trklerin bykl karsnda bezginlik iine dm olan Klaudiopolis, Bizansllar iin imparatorun gelii zorunlu krek ekmekten harap olmu

gemiciler iin uygun bir rzgarn esmeye balamas, kn verdii zahmet ve hznden sonra gelen ilkbahar ve g ve elemli bir balangtan sonra ilerin dzelmesi gibi byk sevinle karlanan bir olayd ". Niketas Khoniates'in bu kayd dnda, Seluklular devri iin Bolu'ya dair herhangi bir haber gze arpmamaktadr. Ama Seluklular, Paphlagonia'nn batsnda,

kuzeybatsnda, srekli hareket halinde idiler. Bizans daha sonra Paphlagonia'y, Amastris ve Herakleia hari olmak zere, ebediyen kaybetti. Kastamonu, ankr ve Ankara'da Konya Seluklular egemen hale getiler. Kl Arslan lmeden nce, tre gerei devleti oullar

arasnda paylatrrken, Ankara'y olu Muhyiddin Mesud'a brakt. Bundan sonra, Kuzeybat Anadolu'daki fetihleri bu Seluklu ehzadesi devam ettirecektir. Dadybra snr kalesinin

drlmesinden sonra Bolu ve Herakleia yolu da alm ve bu yerler Bizans'n dou snr haline gelmitir. 1204'de, stanbul Latinlerin eline geti. Baz ileri gelenler Nikeia'ya

sndlar. Laskarisler bylece Bizans mparatorluunu burada devam ettirdiler. Ayrca merkezi Trabzon olan Komnenoslar ile Laskarisler arasnda nfuz mcadelesi de balad.

Sakarya nehrinin dousundaki askeri harekat, Prusias yolu ile deniz kenarndaki Herakleia'ya kadar uzad. Palailogoslar zaman da Klaudiopolis iin Trk basklarnn hzland devre oldu. Herakleial tarihi ve yazar Nikephoros Gregoras ve Pachimeres, Moollarn etkili

olduu yllarda, Trklerin de tehlikeye dtne dikkati ekmektedirler. Nitekim, Paphlagonia'dan akp gelen Trkmenler, Bizans snrlarn hemen her noktada delmiler yeni hayat sahalarn meydana getirmilerdir. Tekfur ad verilen kale yneticilerinin de durumu bu ekilde glemitir. Askeri ve kendi mali ihtiyalarn temin iin ar vergiler koymular bu

hareketler de ahaliyi olduka g duruma sokmutur. XIV.yy balarndan XV.yy.a kadar Bolu blgesinde Trkleme hareketleri balad. Bizans ilk nce Sakarya Nehri kenarndaki

Geyve'yi kaybetti. Bu fetihler zinciri, Trk hanedanlarnca devam ettirildi ve grlecei gibi.Amasra'nn fethi ile noktalanmtr.yeni bir dnem balamaktadr.

Kaynak: Bolu Valilii Sayfasndan alntdr. http://www.bolu.gov.tr/default.asp?s=1_2

KLAUDIOPOLIS XIV.yy balarnda, Bolu'yu da iine alan kuzeybat Anadolu'nun grn yledir. Merkezi Kastamonu olan Candaroullar, Ankara'da Ahiler, St ve civrnda Kaylar, Sakarya'nn dousu ve batsnda, sahillerde Bizansllar veya Palaiologoslar. Ancak, Gynk, Gerede ve Bolu'da da tampon kk beylikler de mevcuttur. Erturul Gazi ile birlikte St taraflarna

g eden Samsa avu Kabilesi de sonunda Sakarya nehrinin kuzey tarafna geerek, ormanlk, am aalar ile ssl yaylalara yerlemi haldedir. Kaylar, Ouz Kabilelerinden

olup, Cengiz istilas ile Anadolu'ya g etmi, Srmeli, Pasin, Erzurum ve Erzincan taraflarnda dolamlard. Erturul Gzi, tarihi bir karar vererek, Anadolu'ya gitti. Seluklu Sultannn izni ile gaza ucu olan Bithynia snrlarna yerleti. Bizans tarihileri Sakarya ile Paphlagonia arasnda Amurios Oullarndan bahsetmektedirler. Ancak bunlarn kimlikleri

kesin olarak aydnlatlm deildir. Mudurnu Dalarnda iaret edildii gibi Samsa avu ve kardei Slemi vard. Akpaazade ve Mehmed Neri Efendi, ondan ksaca bahsederler ve

Osman Gazi'nin ada olduunu vurgulamaktadrlar. Samsa veya Samsama Trk-slm dnyasnda kullanlan nemli isimlerden, unvanlardandr. Slemi isimli kardei de kendisine

yardmc olmu, Osmanl Beylii ile ilk temaslarda rol oynamtr. Bunlarn lhanllarla temas olduu da ileri srlmektedir. El-meri ve bn Battuta'nn kaydettii Gynk, Gerede

veBolu Ahileri hakknda bilgiler de azdr.ihp ed-Din el-mer, Anadolu Beylikleri hakknda bn Battta gibi, nemli bilgiler vermektedir. Meslik el-Ebsar f Memlik el-Emsr'nda, Gynk, Gerede ve Bolu hakknda yazdklar da Anadolu'lu Sabar Hasr (?)

kasabas ahalisinden eyh Haydar Uryan'n fadelerine dayanmaktadr: "Haydar el-uryan'n haber verdiine gre; Anadolu'da Cengiz Han'a ait olan lkelerden baka sadece Trk elleri

altnda mevcut lke ve memleket says onbirdir. Bu sralamada 8. olan Gerede memleketidir ki, hin lidir. Askeri bebin atl kadardr. Gynk Hisar memleketidir ki, Emir Umur lidir.

Askeri bin kadardr... Gelelim Cengiz Han ailesine ait yerlere; .... Bolu Sultannn ilidir. Burada uygur ehirler yoktur. Kylerden meydana gelen, ayr ve otlaklarla uzayp giden bir

ayrlktan ibrettir. Buras Germiyan lkesi ile Sleyman Paa li'nin arasnda, yani Germiyan'n dousunda Sleyman Paa'nn batsndadr. XIV. yy.n ilk yarsnda, 1333 ylnda Tancal Arap Gezgini bn Battuta, Orhan Gazi ve Candarolu I. Sleyman Paa

zamannda Gynk, Mudurnu, Bolu, Gerede'den geti. Bu kasabalar hakknda nemli bilgiler veren bn Battta, Gynk'n Orhan Gaziye bal olduunu, safran retiminin yapldn

yazmaktadr. K aylarnda karl bir zamanda Mudurnu'ya seyahat etmi, Cuma namaz srasnda kasabaya varabilmitir. Mudurnu, Bolu'ya bal ve o gnn artlarna gre de

Kastamonu'ya on gnlk uzaklktadr. Bolu'ya yolculuk ederken, Byk Su'dan gemitir. Gezgin'in Bolu'ya ait yazdklar yledir: "Bolu ehrinde, Ahlerden birinin tekkesine indik.

Buradaki adetlere gre, tekkenin bir blmndeki ocaklar, k mddetince aralksz yaklmaktadr. Derghn her blmnde ayr ayr ocaklar da vardr. Ocan bacas mevcut

olup, duman oradan kmaktadr. Odalar gayet gzel ekilde str. Buna oul ekli ile Bahari derler. Tekili Buhayr'dir. Burada, bn Cuzey Buhayr'yi hatrladm. Ona ait bir de beyit aklmdan geti. "Buhayri'den ayrldmzdan beri dan zerini toz kaplad. Onun geceleri alev samasn dilersen, katrlarn, yk yk odunlarla gelmesi gerekir. Tekkeye

girdiimizde, btn ocaklar yanar hlde bulduk. stmzdekileri karttk. Sadece tek kat giyimle kaldk. ylece atein karsna geerek sndk. Ahi, hemen eitli yemek ve meyveler

getirdi. Allah, kerem sahibi ve cmert olan, yabanclara gariplere byk efkat ve sevgi gsteren, gelene geene yardmlarn esirgemeyen bunlar en gzel ekilde, sonsuz bir sevgi

ile karlayan bu dervileri hayrlarla mkfatlandrsn... O geceyi ok gzel bir ekilde, msterih olarak geirdik." bn Battta, Bolu'da fazla kalmad. Ertesi gn, yine souk bir

havada yola koyuldu. Gerede-i Bolu yni Bolu'daki Gerede'ye hareket etti. Bu syleni devrin doulu kaynaklarna uygunluk arzetmektedir. lhanllarn mali defterlerinde Gerede'den

Gerede-Bolu diye bahsedilmektedir. bn Battta, Gerede iin unlar yazmaktadr: "Gerede-Bolu'ya vardk. Buras bir ovada kurulmu, gzel ve byk bir kasabadr. ars ve caddeleri genitir. Dnya'nn souk yerlerindendir. Ayr mahallelere blnm olup, her mahalle kendi

aralarnda yaamaktadr. Kasabann hakimi ah Bey'dir Orta derece sultanlar arasndadr. Bedeni, boyu, bosu, huyu itibari ile yakkl, gzel bir adamsa da yeteri kadar eli ak

deildir. Namaz burada kldk. Sonra, zviyeye misafir edildik. Orada, Hatib el-Fatih ems

ed-Din e-ami ile tantk. Ad geen; yllardan beri burada yayormu. oluk-ocua karm ve kasabann hkimi olan ah bey'in hem ktibi ve hem de hocas olarak szn geirecek kadar nfuz salamt.Bir gn, yanmza geldi. Gerede Hakiminin bizi ziyaret edeceini haber verdi. Kendisine bu bulumay temin ettii iin teekkr ettim. h Bey, bizim yanmza geldi. Kapda karlayarak, selmladm. Bizimle birlikte oturdu ve bana

salm, gezinin nedenini, imdiye kadar hangi hakimlerle grebildiimi renmek istedi. Ben de bamdan geenleri bir bir anlattm. Bir saat kadar sren grmeden sonra

yanmzdan ayrld. Bizim iin tam hazrlanm bir binek at ile bir kat elbise gnderdi." bn Battta, Gerede'den sonra Kastamonu yolu zerindeki Safranbolu'ya hareket etti.

Buras Candarolu sultan el-Mkerrem Sleyman Paa olu Ali Bey'in ynetiminde idi. Son devir Bizans tarihileri, slam kaynaklarndan ayn ekilde, Kuxim Paxis'den de

bahsetmektedirler. Bu ahs, Nogaylardand. Bal olduu Han'n lm zerine Dobruca'dan ayrlm, oluk-ocuk ve adamlar ile yelkenli ile Trabzon'a hareket etmiti. Niyeti Tebriz'deki lhan'a snmak ve maiyetinde yer almakt. Ancak, Karadeniz'in mehur frtnalarndan birine

tutularak, Herakleia iskelesine snd. Burann tekfuru, durumu stanbul'a, mparatora bildirdi. Kuxim Paxis, hrstiyan olmak ve Bizans ordusunda almak kayd ile lke

topraklarna kabul edildi. Bir mddet sonra da stanbul'a gitti. Saray ile tant. Kz kendisi gibi ayn milletten olan Solyman Paxis ile evlendirildi. Damad, Bithynia'nn merkezi

Nikomedia'da (zmit) oturdu. Sangarios boylarndan gelecek tehlikelere kar tedbirler ald. Paphlagonia'nn hakimi ise Candaroullar idi. Onlardan nce de yreye obanoullar

hakimdi. Hsm ed-din oban, Alp Yrek Muzaffer ed-Dn Yavlak (Ylk) Arslan devirleri kaynaklarn yetersizlii nedeni ile karanlk kalmaktadr. Pachymeres'in bahsettii Nsr ed-Dn'in Mahmut olduu bilinmektedir. Bu ahs son obanl beyidir. Candaroullar ise XIII. yy sonlarnda tarih sahnesine kmaktadr. Kurucular ems ed-Dn Yaman Candar'dr. Y.

Ycel, bu sebeple ondan bahsederken, "...Bu emir hakknda P. Wittek, Pachymeres'de beyliklerin saylmas srasnda geen Amiramini, Emr Yaman'la izh edilebilir ki, bu da

Candaroullar Beyliinin kurucusu emseddin Yaman Candar'dr" demektedir. Candaroullarnn, bu tarihdeki bat snr Safranbolu/Taraklborlu'da idi. XIV. yy

balarndaki duruma gre Bolu, taraftan Trk Beylikleri ile evrili idi. Denizde ise Ceneviz hakimiyeti sryordu. Daphnusia, Diospolis, Herakleia Pontika

Kaynak:Bolu Valilii Sayfasndan alntdr. http://www.bolu.gov.tr/default.asp?s=1_2

ESK CORAFYA'DA BOLU Bolu, tarihinin her devresinde ilgi eken yrelerden olmutur. Thrak asll kabile, Gney armara'da ve Bolu blgesinde yaylmtr. Thynler, Mariandyenler ve Kaukonlar birlikte

yaamlar, zamanla, Bithyn ad altnda gze arpmlardr. Romallar, Dou Roma ve Bizans takip etmitir. Bithynia, douda Paphlagonia, gneyde Phyrygia sonra Galatia,kuzeyde Pontus

Euxinos ile evrili idi. Batda ise Propontis denilen Marmara Denizi ile Bosphorus yani stanbul Boaz yer almakta idi. Bithynia, sk el deitirmesine ramen, corafi ve askeri bakmdan ayn ad korumutur. Honorias, Optimatum ve Bukellerion da thema yani askeri ynetim olarak karmza kmaktadr. Askeri valiler genelde, Nikomedia veya Bitthynion/ Klaudiopolis'de oturmulardr. Bithynia'nn tabii snrlar iinde kalan akarsular: Sangarios,

Billieus,Hypios ve Gallaus'dur. Sangarios, Bolu'yu batdan ve hem de gneyden snrlamaktadr. Kayna Sivrihisar yaknlarndaki Sangia ky idi. Billieus/Filyos , Bolu yaknndan geen yrenin en nemli akarsuyudur. Byksu ve gelen dier kollar aldktan sonra , Herakleia Pontika ile Tieion arasnda, Tieion'a daha yakn yerde Pontus Euxinos'a

dklmektedir. Hypios veya Hypius denilen bugnk Melen ay da kaynaklarn, Bolu'nun kuzeyindeki dalardan almakta, geni bir yay izerek, Daphnusius Gl'n terk ile kuzeye

ynelmektedir. Dia ile Daphnusia Adas arasnda, Sangarios'un dousunda denizle

birlemektedir. Bu akarsular bol sulu olup, dzenli aklarn hemen her mevsim yamakta olan yamura borludur. Astakosx/Nikomedia Krfezinden douya doru uzanan dalar,

Bithynia Olympuslar olarak bilinmektedir. Bithynia'y boydan boya katetmekte ve Paphlagonia'da Olygasus Sradalar ile birlemektedir. Bu dalar arasnda olduka verimli

vadiler ve ovalar bulunmaktadr. Nikomedia, Sophon, Tarsia, Lateas, Hypios, Salone ve Krateia Ovalar rnek verilebilir. Bol yalar nedeni ile ovalar, yemyeil grnm

kazanmtr. Akarsu ada Tarsia, Hypios ve hatta Salone Ovasnda bataklklara sebebiyet vermitir. Pontus Euxinos ile Sangarios arasndaki kuzey gney kesitinde, deniz, orman ve bozkr bulunmaktadr. Nikomedia ile Paphlogoni arasnda ise gittike ykselen ovalar bir birini takip etmektedir. Krateia'da ise orman rts azalmaktadr. Bithynia'nn ilk ve orta adaki mehur yerleme yerleri Nikomedia, Sophon, Tarsia, Demetrium, Lateas Prusias,

Bithynion, Krateia, Koinon, Gallikanon, Dablis, Kabaia, Modrene sahilde ise Thynia, Dia ve

Herakleia Pontika'dr. imdiki Bolu, Bithynion Harabeleri zerinde ykselmektedir. Hz. sa'nn doumundan evvel, Bithyn'ler tarafndan kurulmutur. O yzden Bithynion adn

almtr. Hayvancl mehur olup, Salone Ovasnda yaplan peynirleri ile hret kazanmtr. Bithynion Kalesinin izleri bugn mevcut deildir. Romallarn gzderinden

Antinous, Bithynionlu olduu iin, bu Bithynia ehrinden haberdar olabilmekteyiz. Hellenlemenin sona ermesi ve latinlemenin iyice hissedilmeye balamas zerine, Bithynion eski karakterini kaybetti. Sk meydana gelen depremler sebebi ile Roma yneticileri, burasn

yeniden imar ettiler. O nedenle, Roma kaynaklarnda Bithynion yerine Claudiupolis ismi benimsenmitir. mparator Claudius adna Claudius ehri denilmitir. Claudius Latin, polis (ehir) ise Grek kkenli kelimelerdir. Bizansllarn ynetiminde ise Claudius/Klaudiupolis

kullanlmaya devam edilmitir. Gerek tarih corafya ve gerekse kitabelerde ayn adlara rastlanmaktadr. lk Seluklu aknlarnda bile ayn isim kullanlmaya devam edilmekte idi.

Fakat XIII. ve XIV. yy balarnda Bizansllarn Klaudiopolisi, artk yerini yeni bir isme brakacaktr. O da, Bol/Bolu'dur. Baz batl seyyahlarn ve tercme eserlerin etkisinde

kalnarak greke polis: ehir ile ilgili olduu ileri srlmse de doru deildir. Bor, eski Trkede kullanlmaktadr. Kpak kabilelerinden biri Ulu-Kii Borl diye anlmaktadr.

Zafiran/Safran - Borl ve Tarakl - Borl, yannda Klaudiopolis yerine sadece Borl/Bolu da kullanlmtr. lhaniler devrinde daha ok "Bol" kknden yaplan isimlere tesadf

etmekteyiz. Devlet idaresinde rol oynam Bol--gan Hatun'dan haberdarz. Pontus Euxisons sahilindeki Thyhia, imdiki Kefken Adasdr. Bir ara, Daphnusia adas diye de

tannmtr. spanyol Seyyah Ruj Gonzales de Clavijo da sonuncu ismi zikretmektedir. Roma ve Bizans devresinde, kk bir yerleim yeri olarak karmza kan Dia/Diospolis, XIV.

yy.da, Bolu blgesinden taarak sahillere kadar yaylan, Eleaus ay kysnda, bazen gneydeki tepelere yerleen Kerameddinlilerin iskn sahasdr. Denizden grn beyaz olduu iin de buraya Akaar/Akaehir denilmitir. Cumhuriyet dneminde, Dahiliye Vekaletinin karar ile yre, fatihi Akakoca'dan dolay ehir kaldrlm ve "Koca" ilave

edilmitir (1934). Bylece Akakoca ortaya kmtr. Pontus Euxinos/Karadeniz, douda dik bir arazi yaps ile kuzeye doru ynelir. te, tam kede yine bir ay kenarnda "Alap"

kabilesinin iskna at Alapl kasabas da tarihi yrelerdendir. Arazi yukarda tabii bir liman meydana getirir. Bu burun iyice denize doru girer. Mariandynlerin ilk yerletikleri, belki de iskna atklar Herakleia, adn destan kahraman mehur Hercules/Herakles'den almaktadr.

Miletos kolonisi olarak sakin bir koyda kurulan Herakleia, dierlerinden ayrt edilmek iin her zaman Pontike sfat ile kullanlmtr. Bylece, Hellenistik zamanlardan Trklerin geliine

kadar Herakleia Pontika kendi kab iinde kalmam, kolonizasyon rzgarna uyarak, Karadeniz'in imdiki Krm sahillerinde kendisine ekonomik g salayacak "polisler"

(ehirler) kurmulardr. XIV. yy.da, Herakleia'dan bozulma Erakle / Erekli - Ereli kelimesi ortaya kmtr. Osmanllar dneminde, Mudurnu, Gerede ve Bolu'nun iskelesi durumundaki

yerlerden biri de Bender-Ereli idi. XIX. yy.da ise yine dier Erelilerden ayrmak iin de

Bahr- Siyh (Karadeniz) Erelisi mlki blnte gze arpmaktadr. 1921 ylna kadar Bolu Sancandaki Ereli, BMM'nin ald bir karar ile Zonguldak Vilayetine/line balanmtr. Eski corafyaclara gre, Bithynia'nn bakenti krfez sonundaki Nikomedia idi. Bithynia

Kral Nikomedes tarafndan bakent olabilecek bir ekilde in ettirilmitir. Buras ile Klaudiopolis arasndaki yerler Sophon (Sapanca), Regio Tarsia, Lateas, Demetrium ve

Prusias'dr. Sonuncusu Hypios ay (Melen) kenarnda kurulmutur. Hypia ve bir ara Kieros diye isimlendirilmitir. Fakat, Herakleia'ya doru arazisini yeniden genileten Bithynia Kral Prusias, Bithynion gibi Bithyn karakteri tayan yeni ehre Prusias adn verdi. Bithynia''n baka iki Prusias ehri mevcuttu. Bunlar Olympos eteindeki Prusias (Bursa) ve dieri de

Gemlik Krfezindeki Prusias pros Mare idi. Her ikisinden ayrt etmek iin de Hypios kenarndaki ehre, bu aya nisbetle Prusias pros Hypios denilmitir. Anlam, Hypios

Prusias'dr. zerindeki kltrleri en iyi ekilde tayabilmi olan Prusias, Klaudiopolis'in en gzde ehirlerindendi.XIV. yy.a kadar Prusias'i muhafaza edebilmitir. Osman Gzi'nin

arkadalarndan Konur Alp tarafndan Trk hakimiyetine sokulmutur. Bu yzden Prusias ad unutulmu, Eski Ba olarak tarihi seyrini devam ettirmitir. Ahli arasnda Eski Ba, ""

kelime sonunda kullanlmad iin, Eskiba / skb ortaya kmtr. skdar ile Kayseri'deki, Erzincan'daki benzer isimleri rnek verebiliriz. XIX. yy.da bu resmi isim

kullanlrken, halk arasnda zaman zaman "Kasaba" da skb yerine sylenmitir. XIV. yy.da, bir ky halinde olan Dzce, geen zaman zarfnda gelime kaydetmi, 1871'de kaza

yaplmtr. Bylece skb'nn yldz snmeye balamtr. Osmanl kaynaklarnda skb ve Dzce'yi iine alan yreye Konur Alp li deniliyordu. Fatihi Konur Alp'e izfeten verilen

isim zamanla Konrapa ekline dnmtr. Ancak, skb ve Konrapa da uzun mrl olamad. Ada, Han Da (Hendek) gibi bir Pazar yeri olarak sivrilen Dz Bazar, Dzce Bazar kaza merkezi haline gelmi, Rumeli, Balkanlar, Dou Karadeniz, Dou Anadolu ve hepsinden

nemlisi Kafkasya'dan g edenlerin salad imknlarla hzla bymtr. te bylece Dzce Kazas, imdiki Dzce li olarak ekillenmitir. Kuzeydousundaki Ylca, batsndaki

Gmbd, yrklerin isknna alm Dar Yeri Vdisi ve Kaynal, Dzce'nin bymesinde etkili unsurlardr. mamlar/Glyaka, Cumayeri/Cumaovas, Bey Ky gibi merkezler de Dzce'yi byk ileler arasna sokmutur. Bolu'nun gney-batsndaki, eski

Bihynia, Phrygia ve Galatia kavandaki Koinon Gallikanon, Nikomedia-Ankyra (Ankara) yolu zerinde bulunuyordu. Eski tarihi pek bilinmeyen yre, Osmanllarn, belki de hrstiyan Trklerin Bizans dnyasndan ilk ayrdklar kasabadr. Tarakl ile Mudurnu arasndaki yol

XIV. XV. yy.da Bursa pek Yolu diye nitelendirilmektedir. te son derece nem kazanan bu ara yol, bn Battta'nn gezisi ile etraflca tantlmtr. Gynmek fiilinden tretilen isim,

"yank" manasna gelmektedir. Gynk-Bolu yolu zerindeki Modrene, Gallus ay zerinde gze arpmaktadr. Orman ile bozkr arasnda gei noktasdr. Kelimenin menei karanlktr. Muhtemelen Modrene'nin Trkeye aktarlm halidir. Mutrn, Muturn, Mudurnu ilk defa

Osmanl aknclar ve Erturul'un kader dostu Samsa avu tarafndan Trk idaresine kazandrlmtr. Yldrm zamannda cami ve hamam ile sslenmitir. Badad Caddesi

zerinde oluundan dolay da Kanni'nin Sadrazam Rstem Paa kasaba yaknnda byk bir kervansaray yaptrmsa da imdi izi bile kalmamtr. Bolu'nun dou ve kuzey-dousundaki

nemli yerleme merkezleri Gkesu, Mengen, Devrek, aa, Drtdivan ve Gerede'dir. Gerede, Bithynia'nn Paphlagonia snrndaki stratejik mevkiindedir. Ayn ekilde, buras ile Galatia da kontrol edilmektedir. Bithyniallar zamannda varl bilinmektedir. O zamanlar, Krateia ismini alan yre bir ara paralarda da grld gibi Flaviopolis diye sylenmitir.

Seluklu aknlar ile Trklemenin ilk grld blge Krateia'dr Bu isim yeni fatihlerce ve ahalice Kerde / Gerede ekline sokulmutur. Osmanl- andarolu, sonra sfendiyarllar

zamannda, sk sk mcadele sahas zelliini tamtr. Bir ara Gerede Sultanlndan bile bahsedilmitir. El-mer ve bn Buttta'da ksa fakat ilgi ekici bilgilere rastlanmaktadr.

Gerede, her zaman Osmanl kasabas olarak kalmtr. Souk bir iklimde bulunmasna

ramen, dericilikte, hayvanclkta, Bolu'nun sanayi ehri zelliini tamtr. Kuzeydeki Mengen ormanlk bir alanda gze arpmaktadr. lhanl devri kaynaklarna gre

Mengen/Mangan, Men/Man kknden tretilmitir. Devrek de, Trke menelidir. Balkesir yresinde ve baz Anadolu kylerindeki airetler "Devrekli" diye tannmaktadr.

XIX. yy.da Bolu'ya bal gzken Devrek, II. Abdlhmid zamannda onun adyla, Hamidiye diye sylenmitir. Hamidiye, Kastamonu ve Bolu Salnamelerinde, irin ormanl bir kasaba olarak anlatlmaktadr. Bolu ile Gerede arasnda, gl kenarnda kurulan aa, civarndaki

Roma devri eserleri dikkate alnacak olunursa, hayli eski bir gemie sahiptir. Mengen yolu zerindeki boaz evreleyen aa, tam Trk karakteri tamakta ve geirdii talihsiz yangn

sebebi ile de khnelemeye yz tutmutur. Sultan Read adna tekil edilen yeni kasaba, Readiye adn almtr. Gln gneyinde imdiki yerinde Yeniaa ise adn M. Kemal

Atatrk'e borludur. 1934'de, Dahiliye Vekaletinin karar ile Readiye yerine Yeniaa ortaya kmtr. Osmanl kaynaklarna gre, Bolu'nun dousundaki yerler Konur Alp, ahin Bey,

Hzr Bey ve Eflagan Bey tarafndan Trk hakimiyetine sokulmutur. Dzce'deki Konur Alp li gibi buralarda da "Hzr Bey li", "Eflagan Bey li" deyimleri tarihteki yerini almtr. Bolu'nun Osmanllar zamannda kuzeydou snr Amasra'da noktalanyordu. Bartn ve

evresindeki yerler "Divan" ismi ile bilinmekteydi. Evliya elebi ve Osmanl belgelerindeki "divn"lar, onikiye kadar ulamaktadr. Gerede'ye bal, Yenia'nn hemen gneyindeki "Drt Divn"da, Trkmenlerin en youn bulunduu alanlard ki "Krolu" destann da

buraya tayanlarn ocuklardr. lkadan Osmanllara kadar ehirlerin, nemli boazlarn ve vadilerin, kasabalarn korunmas "kale"ler vastas ile salanyordu. Bolu ve evresinde de sk savunma kaleleri a gze arpmaktadr. Dzce'dekiler; skb, kpr, Beyky, Kadife

Kale diye tannmaktadr. Gynk, Mudurnu, Tarakl kale harabeleri gnmze kadar gelebilmitir. Bolu Ovasnda iki nemli kale vardr. Ova ortasnda bir tepeyi talandran Bolu Kalesi, imdi mevcut deildir. Bithynion ve Romallarn ina ettikleri Claudiopolis'in iinde

kald surlar, XVII. yy.da tamamen ilevini yitirmiti. XII. yy sonlarnda ise, Trk basklarna kar, almayan surlarnn bulunduu anlalmaktadr. Hisar Tepesi, i kalenin bir

hatras olarak halk arasnda yaamaktadr. Kuzeydou tarafnda bir de gln yer ald bilinmekte olup gnmzde buraya Glyz denilmektedir. George Perrot ve arkadalarnn tantt Hala/Hal Hisar, akmaklar ky zerinde, Bizans karakterini tamakta idi. Ancak,

Hal Hisar da, nemli lde tahrip edilmitir. Seben ile Kbrsck'da kale izlerine tesadf edilmemitir. aa'nn, XIV. yy.da kaleye sahip olduu kaytlardan anlalmaktadr. Evliy

elebi, gl yannda kaleden de bahsetmektedir. Gerede Kalesi Bolu'daki gibi yksek bir tepede kurulmutur. Tarakl Borlu, Bolu ve Ankara taraflarn iyi bir ekilde kontrol altnda

bulundurabiliyordu. Kei Kalesi de denilen, Gerede kalesi i kale vaziyetine dt iin,onarmszlktan harap olmutur.

Kaynak:Bolu Valilii Sayfasndan alntdr. http://www.bolu.gov.tr/default.asp?s=1_2

OSMANLILAR DNEM

Seluklular Mool istilas karsnda yenilince (1227-1330) gebe Trkler Moollara kar devaml isyan etmeye baladlar ve beylikler kurmaya baladlar. Boluda Bolu Beylii, Stte Osman oullar bulunuyordu. Osman Bey, Bizans hududunda tane u beylik kurdu. Kara Denize doru olan yerlere Konuralpi zmit ve havalisine Akakocay znike, Samsa avuu ubeyi seti. Ancak Bitinye Blgesinde bulunan ehirlerin alnmas ii Orhan zamannda tamamlanabilmitir. Orhan Bey tahta geince zmit havalisine, Konuralpi Gerede nahiyesi, Akba Mahmutu

Karadeniz sahiline, Gazi Abdurraman Yalova ve Gemlik blgesinde grevlendirdi. Orhan Beyin Akakoca Blgesine geldii ve Grler kynde Baki elebide ve Kepen Kynde avuolunun evinde misafir kald sylenir. (1323) Zaman iinde klen ve 17 hane kalan Grler Ky bugnk Ayazl mahallesi civarnda idi. 1891 ylnda dalmtr.Akakocann Osmanllar tarafndan zapt edildiine dair bir belgeye rastlanmamtr. Akakoca Beyin Akakocay zapt ettiine dair bilgi yoktur. Baz yazarlara gre, zaten Yrk olan Akakoca yresi kendiliinden Osmanllarla birlemitir. Bu gr destekleyen baz kantlardan sz edelim 1. 1337/1923 tarihli Bolu l Salnamesi s. 550de; Orhan Gazinin aknclarndan Akba Mahmutun Amasyaya kadar uzanan Karadeniz kylarn zapt ettii yazldr. Akaehirin zapt edildiinden sz edilmemektedir. 2. Cevdet Paann Ksas- Enbiyasnda da Orhan Gaziden bahsederken Akakocay zmit havalisine, Konuralpi Gerede nahiyesine, Akba Mahmutu Karadeniz sahiline, Abdurrahman Gaziyi Yalova ve Gemlik havalisine izam eyledi, denilmektedir. Burada da Aka ehrin fethedildiine dair bir ifade bulunmamaktadr.

3. Orhan Gazinin Prusyay (skb) ele geirmek zere 40 atl ile Akaehire geldii, Aftunaz (ayaz) kynde konaklad, hatta oradaki caminin Orhan Gazinin buyruu ile o zaman yapld, Akaehirden Baki elebi ile avuolunu alp skbnn fethine gittii, yararlklarn grd bu iki kiiye skbden bol miktarda toprak verilerek dllendirildii bugnde halk arasnda sylenmektedir. Ayrca, Akaehirin gneyindeki dalara Orhan Dalar, Yal Mahallesindeki akan dereye Orhan Deresi denilmektedir. Ayn derenin dousundaki topraklara tapu kaytlarnda ise Orhan Gazi vakfndandr. eklinde kayt bulunmaktadr. dari bakmdan hep Boluya bal kalm olan Akakoca, 1999 ylnda il olan Dzceye balanmtr. Akakoca idari ynden u aamalardan gemitir.

ORHANGAZ AKAKOCAYA GELD M? Akakocada Orhan ve Orhan Gazi ad sk geer. Orhan Deresi, Orhan Dalar, Orhangazi Okulu gibi. Orhangazi Akakocaya geldi mi sorusuna yant arayalm:

Orhan Gazi, veliaht iken Konuralpi kuatmak zere 40 atl ile Akakoca Blgesine gelmitir. O yl k ok souk gelii iin, askerlerinin souktan korunmas iin ayaz Kyne gelmi. Burada dere kenarnda ordugahn kurmutur. Askerleri iin burada bir cami ve bir de hamam yaptrmtr. Hamamn yeri bilinmemektedir. ayaz Kynden Orhan Deresine kadar ok geni alan cami iin hayrat olarak balanmtr. Cami Vakflar Blge Mdrl tarafndan restore edilmektedir.

Orhan Camii 1323 ylnda yaplmtr. Cami bir mezarln ortasndadr. ant camii tekniinde yaplmtr.

Kastamonu Salnamesinde bu cami hakknda u bilgiler yardr:

AFTUN DERE KY Aftun Dere Kynde Orhan Camii Akakocann 15 km. kadar arknda Aftun Dere Kyndedir. ant camilerinin en kklerindendir. Mahallen Orhan Gazi Camii olarak bilindii gibi vakf kaytlarnda da Nezaret-i Evkaf Hmayuna mlhak evkaftan Akaehir Bolu Kadsna tabi Aftun- rfla divannda vaki Sultan Orhan adna tabi, Aftun- rufla divannda vaki Sultan Orhan tabeserah Hazretleri camii erifi olarak gemektedir. Bu defterin ayn sayfasnda Aftun-u ulya divannda bir Orhan camii bildirilmektedir. Ancak bugn kyde camide mevcut deildir.

ORHAN GAZ HANG KYLERDE BULUNMUTUR? Halk arasnda sylenenlere gre Orhan Bey Grler Kynde Baki elebinin ve Kepen Kynde avuolunun evinde misafir kalmtr.(1323). Grler Ky zamanla klm 17 haneye kadar inmitir. Ky bugnk Ayazl mahallesicivarndaidive1891ylndadalmtr.Karatavuk,Arabac,Tahirli,Gktepe,Koar,Baafton,ve ayazna gelir,buralardan yardmlar almtr NOT: Ceneviz Kalesi yaknlarnda 1996 ylnda Bolu Mzesi tarafndan yaplan kurtarma kazsnda15 x25 m. ltlerinde, 3 nefli begen apsisli, bazikal planl bir kilisenin temelleri aa karlmtr.M.S. 5-6. yzyllara tarihlenen ve Bolu da bulunan en byk Bizans yaps olan bu kilise Erken Bizans dneminde en nemli. kalntsdr.Kilise kazsnda 5 adet bronz sikke ele gemitir. Kilisenin yangn geirerek ykld tespit edilmitir. Kaynak:Bolu tarihi,kr Dnmez-2000,Kenan Okan-1997,Derl.brahim Tuzcu

AKAKOCADA LK TRK BOYLARI Akakoca blgesine ilk gelenler oklarn Knk airetine bal obalardr. lk

gelenlerin Koar Bey ve Onun yaknlar olduu sylenmektedir. Seluk kollarnn orman blgelerinde kurduklar kyler unlardr:

Gkeeli, Doanclar, Beyren, Balatl, Knk Ketmenli, Kepen, Gktepe, Keramettin, Kapkirli, Cumayan, Tahirli, Arabac ve Fadllar kyleridir

OUZLAR

Ouzlar,Seluklular,Osmanllar,Trkmen beylikleri,Trkmenistan da,Azerbaycan da,Irak ta yaamlardr.Ouz hann 6 olu ve onlarn 4 er olundan 24 boyu meydana gelmitir,Ouz kelimesi Trke de az demektir.

KINIK

Ouzlarn Bozok kolundan Ouz Kaan n olu Deniz han n soyundan geldikleri kabul edilir,Knk bir ku tr olan akrdoan erkei demektir,Farsada da kularn erkei denmektedir.

KAYI

Damgas bir ku tr olan ahinlerin en by olan Akdoandr,ayrca kuvvet ve kudret sahibi de denmektedir, 2 ok 1 yaydan ibarettir,Ouz hanolu Gnhan kaynn bu boyun bir ceddidir.Sultan 2 ci Murat kay boyundan olduu iin 2 ok 1 yay damgasn koydurmutur,bu damga Kanuni ye kadar devam etmitir Ouzlarn 24 boyundan biridir. Gn Han Oullar koluna bal olup, Ongunu (kutsal hayvan) ahindir. Ouz boylaryla ilgili ilk bilgiler Kagarl Mahmudun Divan Lugatit-Trk adl eserinde derlenmitir. Reideddinin Camit-Tevarih ve Yazcolu Alinin Seluk namesi (Tarih-i Al-i Seluk) sinde Kay boyu ile ilgili bilgilere yer verilmektedir.Reideddinin verdii bilgiler Ouzlarn slam dinini benimsemelerinden nceki dnemi kapsadndan dolay byk nem tar. Bu kaynakta ve dier kaynaklarda boylar listesinin en banda yazlmas, Kay boyunun Ouzlar arasndaki toplumsal ve siyasal konumunun yansmasdr.Kay Boyu (Kaylar) Ouzlarn Bozok kolundan, Osmanllarn da mensup olduu bir boy.

Kay kelimesi; muhkem, kuvvet ve kudret sahibi demektir. Kay boyunun damgas, iki ok ve bir yaydan ibaretti. Ouz Han olu Gn Han olu Kaynn, bu boyun ceddi olduu

sylenir. Yirmi sene hkmdarlk yapan Kaynn nesli, uzun yllar bu makamda kalmtr. Bu sebeple Kay boyu, Ouz boylar arasnda ilk srada gsterilmektedir. Dede Korkut da eserinde, gelecekte hanln geri Kayya dneceini bildirerek, Osmanllar haber vermitir.Kaylar, Seluklularla birlikte, fetih esnasnda ve daha sonralar Anadoluya gelip, deiik blgelerde yerletiler. Osmanl Devletinin kuruluunda, esas nveyi tekil ettiler. Osmanllar zamannda, Rumelinin fetih ve isknna katldlar.Sultan kinci Murad, soyunun bu boya mensubiyetini gstermek iin, sikkelerine, Kay boyuna ait iki ok ve bir yaydan mteekkil damgay koydurmutur. Sonraki padiahlarn bastrdklar sikkelerde grlmeyen Kay damgasnn, Kanunye kadar eitli eya ve silhlar zerine konulmasna devam edilmitir.Kay boyuna mensup Karakeili gebe oyma, eski zamanlardan beri her yl, Stteki Erturul Gzi Trbesini ziyaret etmekte ve bununla ilgili enlikler yapmaktayd. Sultan kinci Aldlhamid Han, bu ziyaret ve enliklere resm bir hviyet kazandrd. Kendi oyma sayd Karakeili genlerinden, Erturul Alayn tekil ettirdi. Bu oymak mensuplarn, ziyarete gelen Alman imparatoruna, akrabalarm diyerek takdim etti.Erturulun ocanda uyandm, ehitlerin kanlaryla boyandm.beytiyle balayan bir mar bestelenip, yllarca dillerde sylenip, gnllerde yaatld.Bugn, Kay boyu mensuplar, genellikle; Eskiehir, Mihalk, Orhaneli, Isparta, Burdur, Fethiye, Mula, Aydn ve demi civarndaki kylerde yerlemilerdir.

http://www.selcuklular.com/

GAGAVUZ TRKLER

Trke konuan Ortodoks Trklerdir. Ukrayna'da, Moldovann Bucak blgesinde, smail ve Bender yrelerinde, Basarabya'da, Bulgaristan'n Varna ve Balk blgelerinde, Romanya'nn Dobruca blgesinde, 20 yzyln balarndan itibaren de Kazakistan'da Takent ve Fergana'da, Akyubinsk'te, Semipalantisk'te ve Balkanlar'n baz blgelerinde yaamaktadrlar. 20. yzyln balarnda bir ksm Trkiye'ye yerlemi bunlardan bazlar Hristiyanl'n srdrm, bazlar da slamiyet'i semitir. 20. yzyln balarnda Mokov Gagavuz Trkleri'ni yaadklar blge ve lkelere gre yle gruplandrr : I) Makedon Gagavuzlar: Makedonya'nn gney-dousunda yaarlar. II) Gacallar: Bulgaristan'n Deliorman blgesinde yaayan Peenek Trkleri'nin Mslman olan torunlardr. Konutuklar az Gagavuz Trkesi'ne ok yakndr. III) Srgler (Surgular): Dobruca'nn Ylanlk (Mai) ve Kokarca (Pietrani) kylerinde yaarlar. Soy bakmndan Ouz ve Peenek Trkleri ile ilgilidirler. IV) Yunanistan Gagavuzlar: Keserya blgesinde yaarlar. Bugn bu lke ve blgelerin bir ksmnda nemli bir Gagavuz varlndan sz edilemez. Ancak Gagavuz Trkleri'nin bu kadar dank yaamalar sebebi ile zellikle Yunanistan ve Bulgaristan, aralarndaki din ve nfuz ekimelerinde Gagavuz Trkleri'ni kullanmaya almlar; bu iki lke de kendi hesabna Gagavuzlar Trkletirilmi Yunan veya Bulgar gibi gstermeye almlardr. Bu iddialarn aksine Gagavuzlar, iinde yaadklar millet veya toplulua uyma mecburiyetinden dolay Yunanca, Bulgarca, Romence veya ,Rusa konumak ve bu milletler gibi grnmek mecburiyetinde kalmlardr. Gagavuzlarn kkeni ok tartlan bir konudur. Paul Wittek Yazcolu Seluk namesine dayanarak Gagavuzlar Seluklu hkmdar II.zzeddin Keykavusla Anadolu'dan Dobruca'ya gelen Trklerden getirmeye almsa da ortaya atlan yeni belge ve fikirlerden; Peenek, Uz ve Kumanlarla Anadolu Seluklu Trkleri'nin sentezi olan bir Trk topluluu olduklar anlalmtr. Gagavuz ad; Gag Ouz. Gag Uz, Kara Uz, Gk Ouz, Kalauz gibi boy adlar ve Seluklu hkmdar Keykavus'un adndan getirilmektedir. Gagavuzlarn inanlarnda ve sosyal hayatlarnda eski Trk kltrnn ve slamiyet'in baz unsurlarnn btn canll ile yaad grlmektedir. Hristiyanlkta kurban kesme emri olmad halde kurban kesip fakirlere datrlar. Zekat ve fitreye benzer bir yardmlama usulleri vardr. Fakirlere yardmda bulunur, ba yaparlar. Domuza duyduklar

nefreti ifade eden domuz dn adl bir oyun oynarlar. Bozkurtu kutsal bilirler ve onu yceltmek iin "canavar yortusu" yaparlar. Gagavuzlarn dini ayinlerinde Slavca kelimeler gese de, Mslmanlar gibi Arapa ve Farsa kaynakl Allah, peygamber, melek, cennet, cehennem, din ve gnah kelimelerini kullanrlar . 1989 nfus saymna gre, Bamsz Devletler Topluluu'nda 197.164 Gagavuz Trk yaamaktadr. http://aduod.sitemynet.com/turkdunyasi/gagavuz.htm

Bozoklar ve oklar Bu boylarn Bozoklar ve oklar olarak ikiye blnmesi ise daha sonradr. Bu iki ana kol arasnda kan anlamazlklar, boylarn bir ksmnn batya gmesine neden oldu, bir ksm da Gktrk Devleti'nin kurulmas ve tken'i igali nedeniyle batya gmtr(6.yy). Kalanlar Gktrk egemenlii altna girmitir. 630'da ilk Gktrk devletinin zayflayp in kontrol altna girmesiyle tekrar birlemeye balamlarsa da ikinci Gktrk Devleti kurulunca fazla direni gsteremeden tekrar egemenlik altna girdiler. (7.yy sonlar