ΠEPIO∆IKO ΣYΛΛOΓOY APXITEKTONΩN∆IΠΛΩMATOYXΩN ANΩTATΩN ΣXOΛΩNΠANEΛΛHNIAΣ ENΩΣHΣ APXITEKTONΩNBρυσακίου 15 amp Kλάδου 105 55 Aθήνατηλ 210 3215 146fax 210 3215 147

e-mail sadas-peateegr bull wwwsadas-peagr

lsquoARCHITEKTONESrsquoJOURNAL OF THE ASSOCIATION OF GREEK ARCHITECTS

Issue 52 Cycle Β JulyAugust 2005Vrysakiou 15 amp Kladou 105 55 Athens

tel +30 210 3215 146fax +30 210 3215 147

∆IOIKHTIKO ΣYMBOYΛIOΠρόεδρος Παναγιώτης Γεωργακόπουλος

Aντιπρόεδρος Παναγιώτης ∆εσποτόπουλοςΓεν Γραmicromicroατέας Θανάσης Παππάς

Tαmicroίας Βασίλης ΚαλλονιάτηςΕιδ Γραmicromicroατέας Αλέκος Βράκας

Mέλη Μηνάς Αγγελίδης∆ηmicroήτρης Αναστασιάδης∆ηmicroήτρης ΜαραβέαςΚώστας Μπαρδάκης

Κώστας ΜπελιmicroπασάκηςΠαντελής Νικολακόπουλος

Ειρήνη Σιγάλα-ΜαγιάφαΑλέκος Χαλικιάς

Βασίλης ΧατζηκίδηςΦραγκίσκα Χρυσολούρη

Ι∆ΙΟΚΤΗΤΗΣ-YΠEYΘYNOΣΣYMΦΩNA ME TO NOMO

Παναγιώτης Γεωργακόπουλος

Tα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν τις απόψεις των συντακτών τους

Oι επίσηmicroες θέσεις του ΣA∆AΣ και των άλλωνΣυλλόγων Αρχιτεκτόνων δηmicroοσιεύονται στη

στήλη ∆ραστηριότητες του συλλόγου

Tιmicroή τεύχους 0003 euro

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Όλγα ΒενετσιάνουΑριάδνη ΒοζάνηΑριστοτέλης ∆ηmicroητρακόπουλοςΜιχάλης ∆ωρής∆ιονύσης ΚαννάςΝεκτάριος ΚεφαλογιάννηςΕιρήνη ΚουφέληΑmicroαλία ΚωτσάκηΈλενα ΛαϊνάΜιχάλης ΛεφαντζήςΆννα ΜελανίτουΝαταλία ΜπαζαίουΒασιλική ΠαναγιωτοπούλουΑναστασία ΠεπέΚυριάκος Πιπίνης∆ηmicroήτρης ΠολυχρονόπουλοςΓιώργος Μ ΣαρηγιάννηςΝίκος ΣιαπκίδηςΧαρίκλεια Χάρη

Υπεύθυνοι από ∆ΣΠαναγιώτης ΓεωργακόπουλοςΘανάσης Παππάς Φραγκίσκα Χρυσολούρη

Γραmicromicroατεία ΣΕ Στέλλα Ρίζου

Επιθυmicroία του Συλλόγου είναι να αξιοποιήσει τις απόψεις όλων των συναδέλφων microέσα από τις σελίδες του περιοδικούΕίναι δυνατόν όλες οι συνεργασίες που θα αποστέλλονται στο περιοδικό είτε υπό microορφή παρουσιάσεων έργων θέσε-ων και επιστολών να καταχωρούνται στις σελίδες τουH ΣΕ ενηmicroερώνει όλους τους συναδέλφους που επιθυmicroούν να αποστείλουν υλικό να τηρούν τις αναγκαίες τεχνικέςπροδιαγραφές που ισχύουν για το περιοδικό Κάθε συνάδελφος που εκδηλώνει την πρόθεσή του για αρθρογραφία στα προγραmicromicroατισmicroένα αφιερώmicroατα πρέπει νααποστέλει πρώτα ενηmicroερωτική περίληψη του άρθρου τουΤα κείmicroενα πρέπει να είναι αποθηκευmicroένα σε δισκέτα και να συνοδεύονται από PRINT-OUT και φωτογραφικό υλικό γιαάρθρα αφιερωmicroάτων η έκτασή τους πρέπει να κυmicroαίνεται από 1000-1200 λέξεις (συmicroπεριλαmicroβανοmicroένων των παραπο-microπών ή των σηmicroειώσεων) για άρθρα επικαίρων 700 λέξεις και για επιστολές 400 λέξειςΕίναι απαραίτητη προϋπόθεση για περαιτέρω επεξεργασία από την ΣΕ το υλικό να αποστέλλεται microόνο στην Γραmicromicroατείατου ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ Το ίδιο ισχύει και στην περίπτωση των βιβλίων για βιβλιοπαρουσίασηΘα είναι πολύ χρήσιmicroο για όλους το περιοδικό να ∆ΙΑΒΑΖΕΤΑΙ και να ασκείται κριτική για το περιεχόmicroενο και την εmicroφά-νισή του από όλους τους συναδέλφους

αρχιτέκτονεςΠεριοδικό του ΣA∆AΣ-ΠEA | τεύχος 52 ndash περίοδος B | ΙούλιοςΑύγουστος 2005

Περιεχόmicroενα

laquoΣηmicroείωmicroα της σύνταξηςraquo

Ε Π Ι Κ Α Ι Ρ Α

laquo∆ραστηριότητες ∆Σ ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑraquo

Τ Γεωργακόπουλος laquoΑρχιτέκτονες και σύγχρονο

αστικό τοπίοraquo

laquoΒραβεία Αρχιτεκτονικού Έργου 2005raquo

Ν Καζέρος laquoΤοπία σε microετάβασηraquo

Γ Αίσωπος laquoΠροσεγγίζοντας τη microετάποληraquo

Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

media res της αρχιτεκτονικής[Επιmicroέλεια Μ Λεφαντζής]

ΓΠ Λάββας laquomedia res της αρχιτεκτονικήςraquo

Γ Τζιρτζιλάκης laquoΜεσοαρχιτεκτονική Σχόλια στην

υπερmicroεσική διάλυση της αρχιτεκτονικήςraquo

Μ Λεφαντζής laquoΝεοελληνική αρχιτεκτονική σκέψη

εν τύπωraquo

Β Παναγιωτοπούλου laquoΑπό το ldquoδοχείο ζωήςrdquo στο

σπίτι της Μπάρmicroπιraquo

ΝΕ Λάσκαρης laquoΗ τηλε-οπτική της αρχιτεκτονικήςraquo

∆ Χαρίτος laquoΣχεδιάζοντας δυνητικά περιβάλλοντα ως

χωρικά πλαίσια διαmicroεσολαβηmicroένης επικοινωνίαςraquo

Β Μπουρδάκης Ε Γαβρήλου laquoDETOUR ndash

επικοινωνώντας αισθήσεις και δράσειςraquo

Β Ι Β Λ Ι Ο Π Α Ρ Ο Υ Σ Ι Α Σ Ε Ι Σ

18

2027

283336

5456

62

68

7073

67

80

EK∆OTHΣΣωτήρης ∆ηmicroακόπουλος

ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΚ∆ΟΣΗΣ-∆ΙΑΦΗΜΙΣΕΙΣΕΚ∆ΟΤΙΚΗ 3D Ρ ∆ηmicroακοπούλου amp ΣΙΑ ΕΕ

Βουλιαγmicroένης 49 116 36 Αθήνατηλ 210 9235 487-9

fax 210 9222 743ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ EΠIMEΛEIA ΕΚ∆ΟΣΗΣ

Όλγα ΣηmicroαιοφορίδουKAΛΛITEXNIKH EΠIMEΛEIA

Γιώργος Kαλοmicroηνίδης∆IOPΘΩΣH KEIMENΩN

Κυριάκος ΚοσmicroάςΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ∆ΙΑΦΗΜΙΣΕΩΝ

Λάmicroπης ∆ορλής∆IAΦHMIΣEIΣ

Βάνα ∆ιαmicroαντοπούλου Αρετή Κατή Μέλπω Παπαδοπούλου

Χρυσούλα ΜουσουράκηΓPAMMATEIA

Νίκη ∆ανιηλίδουDTP SERVICE

SharpenΦίλωνος 64 ∆άφνη τηλ 210 9709 586

EKTYΠΩΣH-ΒΙΒΛΙΟ∆ΕΣΙΑΑφοι Αθ Τσακίρη ΑΕΚηφισού 18 ΑΘΗΝΑ

τηλ 210 5124 578 210 5126 570ΑΠΟΣΤΟΛΗ Ευάγγελος Μοσχόφης

Εξώφυλλο [Κολάζ Μ Λεφαντζής

Φωτογραφία Φρ Χρυσολούρη]

1188

επίκ

αιρα

σηmicroε

ίωmicroα

της

σύντ

αξης

laquoΤα κείmicroενα και οι θεωρήσεις που αφορούν την αρχιτεκτονική δεν είναι ούτε λογοτεχνικά πονή-

microατα για να αναζητήσει κανείς σrsquo αυτά αφηγηmicroατικά τεχνάσmicroατα και κώδικες ούτε προπαγανδι-

στικά ή πολιτικά κηρύγmicroατα για να εντοπισθούν αmicroέσως ρητορικές στρατηγικές και ιδεολογικοί

πειθαναγκασmicroοί ούτε βέβαια και κάποιος καθηmicroερινός και αυθόρmicroητος λόγοςraquo (Π Μαρτινίδης)

Είναι ένα είδος λόγου που εννοεί απολύτως να καθοδηγήσει την κατασκευαστική πρακτική και να

επηρεάσει τον τρόπο microε τον οποίο οι αρχιτέκτονες και το κοινό laquoβλέπουνraquo το κτισmicroένο περιβάλλον

Στην περίπτωση όmicroως του λόγου που αναφέρεται στην αρχιτεκτονική σκέψη (και λιγότερο πράξη)

στον ηmicroερήσιο τύπο και στα περιοδικά lifestyle αλλά και του απόηχου της αρχιτεκτονικής επικαιρό-

τητας στα εικονοληπτικά προϊόντα των media το περιεχόmicroενο (res) διαφέρει αισθητά το αρχιτε-

κτονικό laquoγίγνεσθαιraquo εmicroπλέκεται microε τις πολιτικές και τις κοινωνικές εξελίξεις και οι αρχιτέκτονες

προσπαθούν να επιβάλουν τα οράmicroατά τους microέσα από την επιθυmicroία τους να ενώσουν την αρχιτε-

κτονική microε τα γεγονότα να την δικαιώσουν στην καθηmicroερινότητα έτσι ώστε να την δουν να γίνεται

δεκτή να αναγνωρίζεται σαν έκφραση της εποχής της στον αντίποδα του πολυδιάστατου status

προβολής και προώθησης laquoιερών τεράτωνraquo της διεθνούς αρχιτεκτονικής

Το media res (Επικοινωνιακό αντικείmicroενοndashmicroέσο της Αρχιτεκτονικής) λοιπόν της αρχιτεκτονικής microε

αυτό τον τρόπο αυτονοmicroείται από την αρχιτεκτονική θεωρία και πράξη και εντάσσεται στη laquoβιοmicroη-

χανία της κουλτούραςraquo στην οποία τα Μέσα Μαζικής Ενηmicroέρωσης laquoενσαρκώνουν τις αξίες και τους

microύθους της κοινωνίας και δεν είναι απλά τα οχήmicroατα microιας ιδεολογίας είναι αυτά καθαυτά microια ιδεο-

λογίαraquo (Th Adorno και M Horkheimer)

Το παρόν τεύχος τόσο διαmicroέσου του αφιερώmicroατος όσο και microέσω των επικαίρων όπου παρουσιάζο-

νται τα Βραβεία Αρχιτεκτονικής 2005 του Συλλόγου microας επιχειρεί να ανιχνεύσει τις πολλαπλές

εκδοχές αυτού του media res αmicroφιταλαντευόmicroενο ανάmicroεσα στην επικοινωνιακή κατασκευή και

την αλήθεια της σύγχρονης ελληνικής αλλά και διεθνούς αρχιτεκτονικής

2211ε π ί κ α ι ρ α

ΕΚΛΟΓΕΣ ΣΑ∆ΑΣ-ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑΣ ΕΝΩΣΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ 562005ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΕΦΟΡΕΥΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ

Τα αποτελέσmicroατα των εκλογών της 562005 είναι τα παρακάτω

ΨΗΦΙΣΑΝ 2617ΕΓΚΥΡΑ 2605

ΨΗΦΟΙ Ε∆ΡΕΣΑΝΑΝΕΩΤΙΚΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΕΛΛΑ∆ΑΣ (ΑΣΑΕ) 195 749 12ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΗ ΚΙΝΗΣΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ Ν ΧΑΝΙΩΝ 40 154 3ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΗ ΥΠΟΨΗΦΙΑ 18 069 1ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΣ ΥΠΟΨΗΦΙΟΣ Ν ΧΑΛΚΙ∆ΙΚΗΣ 18 069 1ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ 37 142 2ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ 19 073 1ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ ΜΗΧΑΝΙΚΟΙ ΕΥΒΟΙΑΣ 82 315 5ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ ∆ΥΤ ΕΛΛΑ∆ΑΣ 40 154 3∆ΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ (∆ΑΚ) 514 1973 33ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΕΣ ΜΗΧΑΝΙΚΟΙ (ΕΛΕΜ) 194 745 12Α2 ΕΛΕΜ 18 069 1ΝΕΑ ΕΝΩΣΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ 166 637 11ΝΕΟ ΚΙΝΗΜΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ 349 1340 22ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ∆ΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑ∆ΑΣ 38 146 3ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ 619 2376 39ΣΥΣΠΕΙΡΩΣΗ ΑΡΙΣΤΕΡΩΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ 245 940 16

ΛΕΥΚΑ 13 050

Τα αποτελέσmicroατα των προηγούmicroενων εκλογών του Συλλόγου microας της 3062002 ήταν τα παρακάτω

ΨΗΦΙΣΑΝ 1828ΕΓΚΥΡΑ 1822

ΨΗΦΟΙ ΑΝΑΝΕΩΤΙΚΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΕΛΛΑ∆ΑΣ (ΑΣΑΕ) 103 565ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΗ ΚΙΝΗΣΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ 6 033ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΗ ΚΙΝΗΣΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ Ν ΧΑΝΙΩΝ 46 252ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ ∆ΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑ∆ΑΣ 42 230ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ ∆Ω∆ΕΚΑΝΗΣΟΥ 45 247ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ 18 099ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ ΚΑΡ∆ΙΤΣΑΣ 10 055ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕ∆ΟΝΙΑΣ 211 1158ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ 17 093ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ ΜΗΧΑΝΙΚΟΙ ΕΥΒΟΙΑΣ 65 357ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ 26 143∆ΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ (∆ΑΚ) 365 2003ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΕΣ ΜΗΧΑΝΙΚΟΙ (ΕΛΕΜ) 89 488ΝΕΟ ΚΙΝΗΜΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ 196 1077ΠΑΝΕΛ ΑΓΩΝΙΣΤ ΣΥΝ∆ΙΚ ΚΙΝΗΣΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ (ΠΑΣΚ-Α) 361 1981ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ-Σ ∆ΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑ∆ΑΣ 30 165ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ 7 038ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΚΥΚΛΑ∆ΩΝ 17 093ΣΥΣΠΕΙΡΩΣΗ ΑΡΙΣΤΕΡΩΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ 166 912

ΛΕΥΚΑ 2 011

Μετά την καταmicroέτρηση των σταυρών των ψηφοδελτίων στην Αντιπροσωπεία του ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ εκλέγο-νται κατά σειρά επιτυχίας οι παρακάτω συνάδελφοι

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΑΝΑΤ ΜΑΚΕ∆ΟΝΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΑΚΗΣ (Ε∆ΡΕΣ 7)1 ΚΑΛΑΪΤΖΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ∆ΑΚ2 ∆ΗΜΗΤΡΙΑ∆ΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ laquo3 ∆ΗΜΟΥ∆ΗΣ ΚΩΝΝΟΣ laquo4 ΑΣΗΜΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΡΧΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ5 ΜΗΤΣΟΥ ΙΩΑΝΝΑ laquo6 ΜΑΡΙΝΗ ΝΤΟΡΑ laquo7 ΚΟΛΩΝΙΑΣ ΑΓΓΕΛΟΣ ΑΣΑΕ

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕ∆ΟΝΙΑΣ (Ε∆ΡΕΣ 24)8 ΠΑΠΠΑΣ ΘΑΝΑΣΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΡΧΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ9 ΒΑΚΑΛΟΠΟΥΛΟΣ ΑΓΓΕΛΟΣ laquo10 ΒΑΣΙΛΕΙΑ∆ΗΣ ΤΕΛΗΣ laquo11 ΚΟΪ∆ΗΣ ΗΛΙΑΣ laquo12 ΙΟΡ∆ΑΝΙ∆ΟΥ ΜΑΡΙΑ laquo13 ΚΑΛΟΓΗΡΟΥ ΑΡΤΕΜΙΣ laquo14 ΑΓΚΑΘΙ∆ΟΥ ∆ΗΜΗΤΡΑ laquo15 ΣΑΛΙΦΟΓΛΟΥ ΣΟΥΛΗ laquo16 ΜΠΕΛΙΜΠΑΣΑΚΗΣ ΚΩΣΤΑΣ ΝΕΑ ΕΝΩΣΗ ΑΡΧΝΩΝ17 ΜΕ∆ΙΤΣΚΟΥ ΠΕΤΡΙΝΑ laquo18 ΠΑΠΠΑ ΟΛΓΑ laquo19 ΜΑΝΟΥ ∆ΩΡΑ laquo20 ΑΜΠΑΤΖΟΓΛΟΥ ΑΣΠΑΣΙΑ laquo21 ΧΡΥΣΑΦΙ∆ΗΣ ΒΑΓΓΕΛΗΣ laquo22 ΜΠΑΡΟΥΤΖΟΓΛΟΥ ΒΥΡΩΝΑΣ laquo23 ΡΑΛΛΗΣ ΑΝΤΩΝΗΣ laquo24 ΛΙΛΙΜΠΑΚΗ ΜΑΡΙΑ ΑΣΑΕ25 ΚΕΦΑΛΑ ΑΝΝΑ laquo26 ΤΡΥΨΙΑΝΗ ΡΩΞΑΝΗ-ΣΟΦΙΑ ΝΕΟ ΚΙΝΗΜΑ ΑΡΧΝΩΝ27 ΖΑΝΤΙ∆ΗΣ ΗΡΑΚΛΗΣ laquo28 ΣΑΧΑΝΑ ΧΡΥΣΑ ΣΥΣΠΕΙΡΩΣΗ ΑΡΙΣΤ ΑΡΧΝΩΝ29 ΚΙΣΚΙΝΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΑΝΕΞΤΟΣ ΥΠΟΨ Ν ΧΑΛΚΙ∆ΙΚΗΣ30 ΜΟΥΡΑΤΙ∆ΗΣ ΚΥΡΙΑΚΟΣ Α2 ΕΛΕΜ31 ΓΕΩΡΓΙΑ∆ΟΥ ΘΕΑΝΩ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΗ ΥΠΟΨΗΦΙΑ

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ∆ΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕ∆ΟΝΙΑΣ (Ε∆ΡΕΣ 3)32 ΣΑΜΑΡΙΝΙΩΤΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ∆ΑΚ33 ΧΡΙΣΤΟ∆ΟΥΛΟΥ ΕΥΘΥΜΙΑ laquo34 ΣΙ∆ΗΡΟΠΟΥΛΟΣ ΚΩΝΝΟΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΡΧΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΥ (Ε∆ΡΕΣ 2)35 ΣΜΥΡΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ΑΣΑΕ36 ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ∆ΑΚ

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ (Ε∆ΡΕΣ 7)37 ΧΑΛΕΒΑΣ ΚΩΣΤΑΣ ∆ΑΚ38 ΓΙΑΚΟΒΗ ΟΛΥΜΠΙΑ laquo

∆ραστηριότητες

2200 ε π ί κ α ι ρ α

∆Σ

ΣΑ∆

ΑΣ-Π

ΕΑ

2233ε π ί κ α ι ρ α2222 ε π ί κ α ι ρ α

149 ΒΕΡΒΕΝΙΩΤΗΣ ΝΙΚΟΣ ∆ΑΚ150 ΦΡΑΝΤΖΕΣΚΟΣ ΣΤΡΑΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΡΧΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΝΟΤΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ (Ε∆ΡΕΣ 6) 151 ΚΑΛΑΒΡΟΣ ΜΑΝΩΛΗΣ ∆ΑΚ152 ΚΟΡΝΑΡΟΠΟΥΛΟΣ ΜΑΝΩΛΗΣ laquo153 ΠΑΝΑΓΑΚΗΣ ΝΙΚΟΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΡΧΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ154 ΣΤΡΑΤΙΚΟΠΟΥΛΟΥ ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΣΥΣΠΕΙΡΩΣΗ ΑΡΙΣΤ ΑΡΧΝΩΝ155 ΠΑΠΑΘΕΟ∆ΩΡΟΥ ΠΑΡΙΣ ΝΕΟ ΚΙΝΗΜΑ ΑΡΧΝΩΝ156 ΠΑΡΑΣΟΣ ∆ΗΜΗΤΡΗΣ ΑΣΑΕ

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΚΡΗΤΗΣ (Ε∆ΡΕΣ 9)157 ΤΣΟΥΚΑΤΟΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ΑΝΕΞΤΗ ΚΙΝΗΣΗ ΑΡΧΝΩΝ ΧΑΝΙΩΝ158 ΜΑΚΡΑΚΗ ΧΡΥΣΗ laquo159 ΣΙΓΑΛΑ-ΜΑΓΙΑΦΑ ΡΕΝΑ laquo160 ΜΥΛΩΝΑΣ ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΡΧΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ161 ΗΛΙΑΚΗΣ ΚΩΝΝΟΣ laquo162 ΚΟΥΤΟΥΛΑΚΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ laquo163 ΣΚΑΝ∆ΑΛΗΣ ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΝΕΟ ΚΙΝΗΜΑ ΑΡΧΝΩΝ164 ΑΝ∆ΡΙΟΠΟΥΛΟΥ ΤΖΕΝΗ laquo165 ΠΑΠΑ∆ΟΓΙΑΝΝΗΣ ΑΡΙΣΤΕΙ∆ΗΣ ∆ΑΚ

∆ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥΣΥΝΤΟΝΙΣΤΙΚΟ 25 amp 26 ΙΟΥΝΙΟΥ ΣΤΗΝ ΑΛΕΞΑΝ∆ΡΟΥΠΟΛΗ

Την Κυριακή 26 Ιουνίου 2005 πραγmicroατοποιήθηκε στην Αλεξανδρούπολησυνεδρίαση του Συντονιστικού Οργάνου των Αρχιτεκτονικών Συλλόγων καιΤmicroηmicroάτων της χώρας

Στη Συνεδρίαση πήραν microέρος Πρόεδροι microέλη των ∆Σ και εκπρόσωποιαπό

1 Τον ΣΑ∆ΑΣ-Πανελλήνια Ένωση Αρχιτεκτόνων2 τον Σύλλογο Ν Καβάλας3 Τον Σύλλογο Ν Χαλκιδικής4 Τον Σύλλογο Ν Σερρών5 Τον Σύλλογο Ν Μαγνησίας6 Τον Σύλλογο ∆ωδεκανήσων7 Το Τmicroήmicroα ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ Λευκάδας8 Τον Σύλλογο Ν ∆ράmicroας9 Το Τmicroήmicroα ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ Κορίνθου10 Τον Σύλλογο Βορείου Έβρου11 Τον Σύλλογο Θεσσαλονίκης12 Τον Σύλλογο Ν Ξάνθης13 Τον Σύλλογο Ν Ηρακλείου Κρήτης14 Τον Σύλλογο Ν Έβρου

Στα πλαίσια του Συντονιστικού πραγmicroατοποιήθηκε το Σάββατο 25 Ιουνίουαπό τον Σύλλογο Ν Έβρου Ηmicroερίδα microε θέmicroα ltlt Σχεδιασmicroός και ∆ιαχείρισητου ∆ηmicroόσιου Αστικού Υπαίθριου Χώρου Περιβαλλοντικές ndash Πολεοδοmicroι-κές ndash Αισθητικές παράmicroετροιgtgt στο Ιστορικό Μουσείο της πόλης

Στην Ηmicroερίδα προσήλθαν και χαιρέτησαν εκπρόσωποι των φορέων τουΝοmicroού Έβρου ενώ τα θέmicroατα προσέλκυσαν το έντονο ενδιαφέρον συνα-δέλφων και πολιτών καθώς αναπτύχθηκε εκτενής διάλογος και ανταλ-λαγή απόψεων

Το Συντονιστικό Όργανο-στην συνεδρίασή του την Κυριακή 26 Ιουνίου-ενηmicroερώθηκε εκτενώς για τις δράσεις και πρωτοβουλίες του ∆Σ της

Πανελλήνιας Ένωσης και έγινε ανταλλαγή απόψεων για τα προβλήmicroατακαι τις δραστηριότητες όλων των Συλλόγων και Τmicroηmicroάτων

Ειδικότερα συζητήθηκαν τα θέmicroατα

Α Συmicromicroετοχή Συλλόγων στις διαδικασίες και τις δοmicroές του ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ

Έγινε εκτενής ανασκόπηση της διαδροmicroής των Συλλόγων και Τmicroηmicroάτωνκαι εκτιmicroήθηκε ότι παρά τα προβλήmicroατα και τις οργανωτικές αδυναmicroίες ηδοmicroή που συγκροτεί τον ΣΑ∆ΑΣ-Πανελλήνια Ένωση Αρχιτεκτόνων είναι οθεσmicroός που συσπειρώνει όλους τους αρχιτέκτονες της χώρας και πουσκοπό έχει την συνεργασία των αρχιτεκτονικών Συλλόγων και την προώ-θηση ndash επίλυση των θεσmicroικώνεπαγγελmicroατικών τους προβληmicroάτων

Οι δράσεις του ∆Σ και οι παρεmicroβάσεις του για θέmicroατα πανελληνίου ενδια-φέροντος η υποστήριξη δράσεων των τοπικών Συλλόγων η συνεχής καιαδιάλειπτη λειτουργία του Συντονιστικού Οργάνου σε διάφορες πόλειςσυνιστούν ένα θετικό υπόβαθρο για την ενίσχυση της συνεργασίας καισυmicromicroετοχής όλων των Συλλόγων της χώρας

Με βάση τα παραπάνω εκδηλώθηκε το ενδιαφέρον από τους ΣυλλόγουςΝ Έβρου και Ν Ηρακλείου να εντείνουν τις προσπάθειες για κοινή οργα-νωτική συmicroπόρευση στα Όργανα του ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ και να ενισχύσουν τηνσυνεργασία τους microε το ∆Σ microε στόχο την ισχυροποίηση των παρεmicroβάσεωνγια τα θέmicroατα της αρχιτεκτονικής

Β Καταστατικές αλλαγές

Το Συντονιστικό Όργανο συζήτησε αναλυτικά όλα τα θέmicroατα που σχετίζο-νται microε το Καταστατικό κωδικοποίησε όλα τα συmicroπεράσmicroατα που έχουνπροκύψει έως τώρα από

bull Το συντονιστικό της Καβάλας (162001)bull Την διάσκεψη Προέδρων Συλλόγων και Τmicroηmicroάτων (20102001)bull Τον συντονιστικό της Χαλκίδας (1032002) bull Το συντονιστικό της Βέροιας (2062004)

και επικέντρωσε την συζήτηση στην ανάγκη για την ενίσχυση του Πανελ-λαδικού Χαρακτήρα της Ένωσης

Ειδικότερα έλαβε υπόψη τους τις θέσεις των Συλλόγων που κατά καιρούςέχουν αποσταλεί στο ∆Σ του ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ και θεώρησε πως η microεγάλη συmicro-microετοχή και η ευρεία εκπροσώπηση στο Συντονιστικό της Αλεξανδρούπο-λης από τους Συλλόγους και τα Τmicroήmicroατα δηmicroιουργεί microοναδική ευκαιρία τοθέmicroα να εισαχθεί στην προγραmicromicroατιζόmicroενη συνεδρίαση της ΠανελλαδικήςΑντιπροσωπείας το Φθινόπωρο

Οι θέσεις προτάσεις του Συντονιστικού Οργάνου για τις αναγκαίες και επι-βαλλόmicroενες αλλαγές ndash τροποποιήσεις του Καταστατικού είναι οι εξής

1 Για το θέmicroα της ίδρυση τmicroήmicroατος Ν Αττικής προτείνεται η άρση της απα-γόρευσης ίδρυσής του Εναλλακτικά προτείνεται η τοπική ΓΣ του Τmicroήmicroατος Αττικής να αποτελεί-ται από τα εκλεγmicroένα microέλη της Αντιπροσωπείας τα οποία εκλέγουν 5microελέςπροεδρείο για την επίλυση των τοπικών προβληmicroάτων

2 Προτείνεται η καθιέρωση τριετούς θητείας για τα όργανα διοίκησης τουΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ και η ταυτόχρονη διεξαγωγή των αρχαιρεσιών microε τα όργανατων τοπικών συλλόγων και τmicroηmicroάτων microε έναρξη τον ∆εκέmicroβριο του 2007

3 Προτείνεται η microείωση των microελών της Αντιπροσωπείας σε 90-100 άτοmicroασύmicroφωνα microε δύο εναλλακτικά σενάρια α) Μείωση των αντιπροσώπων τωνπεριφερειών αναλογικά από 165 σήmicroερα σε 90 microε ταυτόχρονο επανα-προσδιορισmicroό των εδρών microε βάση κυρίως τους ψηφίσαντες στις τελευ-

39 ΤΑΧΟΣ ∆ΗΜΗΤΡΙΟΣ ΑΡΧΝΕΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ40 ΖΗΣΟΠΟΥΛΟΣ ΒΑΪΟΣ laquo41 ΘΕΟΧΑΡΟΠΟΥΛΟΣ ΤΕΛΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΡΧΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ42 ΖΑΦΕΙΡΟΠΟΥΛΟΣ ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΑΣΑΕ43 ΧΑΡΙΣΟΥΛΗΣ ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΝΕΟ ΚΙΝΗΜΑ ΑΡΧΝΩΝ

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ (Ε∆ΡΕΣ 3)44 ΚΟΥΡΤΕΛΕΣΗ ΑΡΕΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΡΧΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ45 ΡΙΓΓΑΣ ΑΡΣΕΝΗΣ ΑΡΧΝΕΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ46 ΑΝΝΙΝΟΥ ΜΕΡΟΠΗ ΝΕΟ ΚΙΝΗΜΑ ΑΡΧΝΩΝ

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ∆ΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑ∆ΑΣ (Ε∆ΡΕΣ 8)47 ΜΠΙΚΟΣ ΛΑΜΠΡΟΣ ΑΡΧΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ ∆ ΕΛΛΑ∆ΑΣ48 ΤΣΟΝΑΚΑ ΑΓΓΕΛΙΚΗ laquo49 ΚΟΥΡΜΠΑΝΑ ΜΑΡΙΑ laquo50 ΡΙΤΗΣ ΒΑΣΙΛΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΑΡΧΝΩΝ ∆ ΕΛΛΛΑ∆ΑΣ51 ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ ΠΟΛΥ laquo52 ΦΑΡΜΑΚΑΛΙ∆ΟΥ ∆ΟΜΙΝΙΚΗ laquo53 ΝΙΚΟΛΑΚΟΠΟΥΛΟΣ ΑΝ∆ΡΕΑΣ ∆ΑΚ54 ΠΑΥΛΗ-ΧΡΙΣΤΟ∆ΟΥΛΟΠΟΥΛΟΥ ΙΩΑΝΝΑ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΡΧΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑ∆ΑΣ (Ε∆ΡΕΣ 6)55 ΒΡΑΚΑΣ ΑΛΕΞΑΝ∆ΡΟΣ ΑΡΧΝΕΣ ΜΗΧΚΟΙ ΕΥΒΟΙΑΣ56 ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ∆ΟΥ-ΚΟΥ∆ΟΥΝΗ ΣΟΦΙΑ laquo57 ΚΕΡΑΤΣΑΣ ΚΩΝΝΟΣ laquo58 ΜΩΡΟΣ ΚΩΝΝΟΣ laquo59 ΠΟΛΥ∆ΟΥΛΗ ΕΛΙΣΑΒΕΤ laquo60 ΠΑΠΠΑΣ ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΡΧΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΑΤΤΙΚΗΣ (Ε∆ΡΕΣ 82)61 ΜΑΡΑΒΕΑΣ ∆ΗΜΗΤΡΗΣ ∆ΑΚ62 ΡΟ∆Η ΑΙΜΙΛΙΑ laquo63 ∆ΗΜΗΤΡΙΑ∆ΗΣ ΑΡΓΥΡΗΣ laquo64 ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ ΣΑΡΑΝΤΗΣ laquo65 ΑΓΓΕΛΙ∆ΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ laquo66 ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ∆ΗΣ ∆ΗΜΗΤΡΗΣ laquo67 ∆ΙΑΜΑΝΤΟΠΟΥΛΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ laquo68 ΧΑΤΖΗΛΟΥΛΟΥ∆ΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ laquo69 ΒΑΛΣΑΜΑΚΗΣ ΚΡΙΤΩΝ laquo70 ΠΑΠΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ ΓΙΩΡΓΟΣ laquo71 ΠΟΥΛΟΥ∆ΗΣ ΑΛΕΞΑΝ∆ΡΟΣ laquo72 ΠΑΠΑ∆ΟΠΟΥΛΟΣ ΑΝ∆ΡΕΑΣ laquo73 ΧΑΣΟΜΕΡΗ ΜΑΤΙΝΑ laquo74 ΧΑΤΖΗΓΙΑΝΝΟΥΛΗ ΜΕΛΙΝΑ-ΜΑΡΙΑ laquo75 ΑΝΑΣΤΟΠΟΥΛΟΥ ∆ΙΑΛΕΧΤΗ laquo76 ΕΓΓΛΕΖΟΣ ΚΩΣΤΑΣ laquo77 ΠΑΧΥΓΙΑΝΝΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ laquo78 ΦΛΟΥ∆ΑΣ ΒΑΣΙΛΗΣ laquo79 ΧΑΤΖΗΚΙ∆ΗΣ ΒΑΣΙΛΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΡΧΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ80 ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΣ ΤΑΚΗΣ laquo81 ΜΠΟΥΜΗΣ ΘΑΝΑΣΗΣ laquo82 ΠΑΠΑΠΑΥΛΟΥ ΓΙΩΡΓΟΣ laquo83 ΧΡΥΣΙΚΟΠΟΥΛΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ laquo84 ΑΦΕΝ∆ΡΑ ΣΟΦΙΑ laquo85 ΣΩΤΗΡΙΟΥ ΕΦΗ laquo86 ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ laquo87 ΚΑΦΦΕΣ ΝΙΚΟΣ laquo88 ΝΙΚΟΛΑΟΥ ∆ΗΜΗΤΡΗΣ laquo89 ΝΙΚΗΦΟΡΑΚΗ ΜΑΡΙΑ laquo90 ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΠΟΥΛΟΥ ΠΛΟΥΜΙΤΣΑ laquo

91 ΜΟΥΣΤΑΚΗ ΚΑΤΕΡΙΝΑ laquo92 ΓΟΥΒΟΠΟΥΛΟΣ ΧΑΡΗΣ laquo93 ∆ΑΓΚΛΗ ΚΟΡΙΝΑ laquo94 ΣΙΟΛΑΣ ΑΓΓΕΛΟΣ laquo95 ΚΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ ΑΛΕΚΟΣ laquo96 ΝΙΚΟΛΑΚΟΠΟΥΛΟΣ ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΝΕΟ ΚΙΝΗΜΑ ΑΡΧΝΩΝ97 ΣΕΛΙΑΝΙΤΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ laquo98 ΜΠΑΡ∆ΑΚΗΣ ΚΩΣΤΑΣ laquo99 ΣΑΡΗΓΙΑΝΝΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ laquo100 ΚΟΥΜΠΗΣ ΤΑΚΗΣ laquo101 ΛΕΥΚΑ∆ΙΤΟΥ ΡΕΝΑ laquo102 ΣΚΛΙΑΣ ΚΩΣΤΑΣ laquo103 ΣΕΛΙΑΝΙΤΗ ΕΥ∆ΟΚΙΑ laquo104 ΚΤΕΝΑΣ ΝΙΚΟΣ laquo105 ΤΑΒΛΑΡΙ∆ΗΣ ΑΛΕΚΟΣ laquo106 ΟΡΕΣΤΙ∆ΗΣ ΓΟΥΛΙΕΛΜΟΣ laquo107 ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ ΜΙΧΑΛΗΣ laquo108 ΚΟΥΜΟΥΝ∆ΟΥΡΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ laquo109 ΠΟΡΤΑΛΙΟΥ ΕΛΕΝΗ ΣΥΣΠΕΙΡΩΣΗ ΑΡΙΣΤ ΑΡΧΝΩΝ110 ΜΑΟΥΝΗΣ ΑΝΤΩΝΗΣ laquo111 ΚΑΡΑΒΙΤΗ ΕΥΗ laquo112 ΦΩΤΙΟΥ ΘΕΑΝΩ laquo113 ΣΤΑΥΡΙ∆ΗΣ ΣΤΑΥΡΟΣ laquo114 ΧΑΛΙΚΙΑΣ ΑΛΕΚΟΣ laquo115 ΚΑΛΑΝΤΖΟΠΟΥΛΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ laquo116 ΚΑΤΣΑΡΕΛΗ ΑΣΠΑ laquo117 ∆ΗΜΟΠΟΥΛΟΥ ΜΑΡΙΑ laquo118 ΛΟΥΪΖΙ∆ΗΣ ΜΠΑΜΠΗΣ laquo119 ΣΙΑΠΚΙ∆ΗΣ ΝΙΚΟΣ laquo120 ΠΑΝΟΥ ΓΙΑΝΝΗΣ laquo121 ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ ΟΥΡΑΝΙΑ (ΜΠΟΥΛΙΝΑ) laquo122 ΣΕΡΑΦΙ∆ΗΣ ΘΕΟ∆ΩΡΟΣ ΕΛΕΜ123 ΓΡΗΓΟΡΟΠΟΥΛΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ laquo124 ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΙΩΡΓΟΣ laquo125 ΖΕΡΒΑ-ΜΗΤΣΑΚΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ laquo126 ΚΑΛΟΝΙΑΤΗΣ ΒΑΣΙΛΗΣ laquo127 ΤΖΑΡΑΣ ΜΙΧΑΗΛ laquo128 ΜΠΑΛΑΜΠΑΝΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ laquo129 ΚΑΛΟΝΙΑΤΗ ΠΑΟΛΑ laquo130 ∆ΙΠΛΑΣ ΧΡΗΣΤΟΣ laquo131 ΣΥΡΜΑ ΕΛΕΝΗ laquo132 ΠΟΥΛΑΚΗΣ ΜΙΧΑΗΛ laquo133 ΒΩΒΟΥ ΚΑΤΕΡΙΝΑ laquo134 ΜΠΑΤΣΟΥ ΒΙΒΗ ΑΣΑΕ135 ΚΛΟΥΤΣΙΝΙΩΤΗ ΟΥΡΑΝΙΑ laquo136 ΠΙΠΙΝΗΣ ΚΥΡΙΑΚΟΣ laquo137 ΧΡΥΣΟΛΟΥΡΗ ΦΡΑΓΚΙΣΚΑ laquo138 ΠΛΑΤΣΑΚΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ laquo139 ∆ΙΓΕΝΗΣ ΑΝ∆ΡΕΑΣ laquo140 ΜΑΛΑΚΑΤΕ ΣΜΑΡΑΓ∆Α (ΣΜΑΡΩ) ΝΕΑ ΕΝΩΣΗ ΑΡΧΝΩΝ141 ∆Α∆ΙΩΤΗ ΧΡΝΘΗ-ΚΥΡΚΗ (ΣΑΝΤΥ) laquo142 ΠΑΠΟΥΤΣΗ ΕΛΙΣΣΑΒΕΤ (ΕΛΙΖΑ) laquo

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ (Ε∆ΡΕΣ 5)143 ΜΠΑΞΕΒΑΝΑΚΗ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ ΝΕΟ ΚΙΝΗΜΑ ΑΡΧΝΩΝ144 ∆Ε∆ΟΥΣΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ laquo145 ∆ΗΜΟΠΟΥΛΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ∆ΑΚ146 ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΜΑΡΗ laquo147 ΚΟΚΟΤΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΡΧΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΒΟΡΕΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ (Ε∆ΡΕΣ 3)148 ΛΟΥΚΑΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΥΣΠΕΙΡΩΣΗ ΑΡΙΣΤ ΑΡΧΝΩΝ

2255ε π ί κ α ι ρ α

ταίες εκλογές και β) Μείωση των αντιπροσώπων που θα εκλέγονται ωςανωτέρω αλλά στον αριθmicroό 60 και συmicromicroετοχή ex-oficio ως πλήρων microελώντης αντιπροσωπείας των προέδρων των συλλόγων ndash τmicroηmicroάτων (αποκλει-στικά χωρίς δυνατότητα αντικατάστασης) ndash Μεικτό σύστηmicroα

4 ∆ιεύρυνση του εκλογικού καταλόγου microε την δυνατότητα υποβολής αίτη-σης εγγραφής πληρωmicroής συνδροmicroής και άσκησης εκλογικού δικαιώmicroατοςκατά την ηmicroέρα των εκλογών και παράλληλα αποσαφήνιση των δικαιουmicroέ-νων εγγραφής ως microελών του ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ των πληρούντων τις παρακάτωπροϋποθέσεις α) Έλληνες ndash ή αλλοδαποί αρχιτέκτονες microέλη του ΤΕΕ έχο-ντες άδεια άσκησης επαγγέλmicroατος στην Ελλάδα β) απόφοιτοι των αρχιτε-κτονικών σχολών και τmicroηmicroάτων αρχιτεκτονικής των πολυτεχνικών σχολώντης Ελλάδας microε την προσκόmicroιση αντιγράφου πτυχίου σχολής και γ) Έλλη-νες ή αλλοδαποί αρχιτέκτονες που πληρούν τις προϋποθέσεις του Π∆532004 περί προσαρmicroογής της ελληνικής νοmicroοθεσίας στην οδηγία85384ΕΟΚ για την αmicroοιβαία αναγνώριση πτυχίων κλπ στον τοmicroέα τηςαρχιτεκτονικής

5 Η καθιέρωση της ιδιότητας του οmicroότιmicroου - επίτιmicroου microέλους για τουςσυνταξιούχους αρχιτέκτονες

6 Προτείνεται η κατάργηση του ΣΟΠ

Το Συντονιστικό Όργανο εκπροσωπώντας τους Συλλόγους και τα Τmicroήmicroατατης χώρας ndashστην συνεδρίασή του στην Αλεξανδρούποληndash και έχονταςυπόψη του τις θέσεις των Συλλόγων (που για τεχνικούς λόγους δεν παρί-στανται στη συνεδρίαση αυτή)

καλεί

το ∆Σ του ΣΑ∆ΑΣ- ΠΕΑ να λάβει σοβαρά υπόψη του τις θέσεις αυτές πουκατrsquo ελάχιστον εκφράζουν όλους τους αρχιτεκτονικούς Συλλόγους καιΤmicroήmicroατα και να προβεί στην οφειλόmicroενη τροποποίηση του καταστατικούστην επικείmicroενη Αντιπροσωπεία microε στόχο την καλύτερη οργανωτική διά-

ταξη του κλάδου για την αντιmicroετώπιση την επίλυση των microεγάλων θεσmicroι-κών και επαγγελmicroατικών προβληmicroάτων των Ελλήνων Αρχιτεκτόνων γιατην ανάδειξη ndash προβολή της αρχιτεκτονικής και των αρχιτεκτονικών Συλ-λόγων σε πανελλαδικό επίπεδο

Προς Το ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙ∆ΕΙΑΣΑ Γραφείο Υπουργού

Β ∆νση Τεχνολογικού Τοmicroέα Ανωτ Εκπαίδευσης Τmicroήmicroα Α΄ ∆ιδακτικού Προσωπικού

ΘέmicroαΠροσόντα αρχιτεκτόνων ως Καθηγητών Τριτοβάθmicroιας Εκπαίδευσης

Σε συνέχεια του παραπάνω σχετικού σας γνωρίζουmicroε ότι τόσο στην δευτε-ροβάθmicroια όσο και στην τριτοβάθmicroια εκπαίδευση συναντούmicroε προβλήmicroατασχετικώς microε την αποδοχή της ειδικότητας των Αρχιτεκτόνων Μηχανικώνκαι των ειδικών προσόντων για κατάληψη θέσεων διδακτικού προσωπι-κού

Σας είναι γνωστή και η περίπτωση του συναδέλφου Νικολάου Σπιτάλαόπου microετά την έγκριση της microετατροπής της προσωπαγούς θέσης σε microόνιmicroη(για θέση βαθmicroίδος καθηγητή) από το Εκλεκτορικό Σώmicroα της Σχολής ανα-πέmicroπεται εκ microέρους σας

Για το θέmicroα έχουmicroε την γνώmicroη πως πολλοί συνάδελφοι Αρχιτέκτονες αντι-microετωπίζουν προβλήmicroατα προβλήmicroατα που σχετίζονται microε την επαγγελmicroα-τική τους εξέλιξη σε πολλές δοmicroές του Υπουργείου σας Επιπλέον σηmicroειώνουmicroε πως η άνιση και άδικη microεταχείριση δηmicroιουργείπροβλήmicroατα καθώς (πέραν των αυτονόητων) το αρχιτεκτονικό και πολεο-δοmicroικό έργο και microελέτες του εν λόγω συναδέλφου είναι εφαρmicroόσιmicroο καιιδιότυπο έχει αναγνωριστεί και χρησιmicroοποιηθεί στην παραγωγή ndash όπωςκάθε αρχιτεκτονικό έργο Κατrsquo αυτήν την έννοια η επαγγελmicroατική του δρα-

στηριότητα (1980-1996) είναι δραστηριότητα ελεύθερου επαγγελmicroατίαστην ηmicroεδαπή και αλλοδαπή είναι αναγνωρισmicroένη και εφαρmicroοσmicroένη

Συνεπεία των παραπάνω παρακαλούmicroε να λάβετε υπόψη σας τις απόψειςmicroας και να διορθωθεί τη προφανής αδικία καθώς δεν microπορεί να microην έχειεφαρmicroογή ο ν 291601 σε έναν και microοναδικό συνάδελφο Αρχιτέκτοναπαρά τις γνωmicroοδοτήσεις του 5microελούς εκλεκτορικού σώmicroατος

ΠροςΑ) Υπουργείο Πολιτισmicroού

bull Γραφείο Υπουργού Πολιτισmicroού κ Κ Καραmicroανλήbull Υφυπουργό Πολιτισmicroού κ Π Τατούλη

Β) ΥΠΕΧΩ∆Εbull Γραφείο Υπουργού κ Γ Σουφλιά

Θέmicroα Αναποmicroπή θέmicroατος χαρακτηρισmicroού ως microνηmicroείου του συγκροτήmicroατοςτων οκτώ προσφυγικών πολυκατοικιών της Λεωφ Αλεξάνδρας

Η απόφαση του ΣτΕ δεν είναι ικανή να θέσει τέλος σε microαταιόδοξες αναπο-microπές του θέmicroατος στο Κεντρικό Συmicroβούλιο Νεωτέρων Μνηmicroείων

Η επιχειρηmicroατολογία της Επιστηmicroονικής Κοινότητας των τεχνικών τωνΣυλλόγων και φορέων δεν ακουmicroπά τη διοίκηση που έχει άλλα πρότυπαγια την ανάδειξη της σύγχρονης αρχιτεκτονικής κληρονοmicroιάς

Το ∆ιοικητικό Συmicroβούλιο του ΣΑ∆ΑΣ-Πανελλήνια Ένωση Αρχιτεκτόνωναποστέλλει ξανά στους αρmicroόδιους τα αριθmicro 3123027-11-03 και2883610-04-02 έγγραφα του και κάνει έκκληση να αναλάβουν οι ίδιοιτην πρωτοβουλία για τη διατήρηση των προσφυγικών της Λεωφ Αλεξάν-δρας

∆εν είναι δυνατόν στις microέρες microας να προτείνεται η διατήρηση δύο (2)πολυκατοικιών από τις οκτώ (8) (microε κλήρωση θα γίνει η επιλογή) και νααγνοείται η ενιαία αρχιτεκτονική και πολεοδοmicroική οντότητα ως ενιαίουσυνόλου

Το έργο των Κ Λάσκαρη και ∆ Κυριακού είναι ενιαίο όπως ενιαίο και αδι-αίρετο είναι το έργο του Ζογγολόπουλου για παράδειγmicroα

Σε διαφορετική άποψη απrsquo το έργο του Ζογγολόπουλου (τις οmicroπρέλες)microπορεί οι αρmicroόδιοι να κρατήσουν microια ndash δύο και τις υπόλοιπες να τις κατε-δαφίσουν microαζί microε τις πολυκατοικίες που περισσεύουν

Πίνακας αποδεκτών

1 Πρόεδρος Σχολής Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ κ Γ Γεράκης

2 Πρόεδρος ΤΕΕ κ Ι Αλαβάνο

3 Ενηmicroερωτικό ∆ελτίο ΤΕΕ

4 ΜΜΕ ndash Εφηmicroερίδες

Προς1 Τον Πρόεδρο και τα Μέλη

του ΚΕΝΤΡΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΝΕΩΤΕΡΩΝ ΜΝΗΜΕΙΩΝ2 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

∆νση Νεώτερης amp Σύγχρονης Αρχιτεκτονικής Κληρονοmicroιάς

Θέmicroα Ξενία Ξάνθης ndash Υπόmicroνηmicroα Ένσταση ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ

Ο Σύλλογος Αρχιτεκτόνων στην προσπάθειά του για την προστασία ανά-δειξη και λειτουργική επανένταξη των Ξενία της περιόδου 1953-1967 που

αποτελούν την σηmicroαντικότερη ενότητα της δηmicroόσιας microεταπολεmicroικής αρχι-τεκτονικής παραγωγής παρακολουθεί και στηρίζει όλες τις υποθέσειςπου αφορούν τα κτίρια αυτάΓια την περίπτωση του Ξενία Ξάνθης ο Σύλλογος Αρχιτεκτόνων θεωρεί ότιέχει γίνει microία σειρά παράτυπων ενεργειών εκ microέρους του ΥΠΠΟ microε απο-τέλεσmicroα τον άmicroεσο κίνδυνο καταστροφής του κτιρίου ενώ βρισκόταν σεεκκρεmicroότητα ήδη από τον Αύγουστο του 2004 ο χαρακτηρισmicroός του ωςνεώτερου microνηmicroείου Συγκεκριmicroένα ο ΣΑ∆ΑΣ αφού microελέτησε διεξοδικά τοθέmicroα υποβάλλει τις ακόλουθες ενστάσεις1 Κατά της θετικής γνωmicroοδότησης του Κεντρικού Συmicroβουλίου ΝεωτέρωνΜνηmicroείων για την microελέτη ανάπλασης του laquoΞενίαraquo Ξάνθης διότι η παρα-πάνω microελέτη αξιολογήθηκε microε microοναδικό κριτήριο το κατά πόσον προσβάλ-λει τον laquoιστορικό τόποraquo Ξάνθης laquoγια την microνήmicroη της χρήσης τουraquo σύmicro-φωνα microε το πρακτικό 165-8-2004 και όχι για το αν καταστρέφει το microε ιδι-αίτερη αρχιτεκτονική αξία κτίριο του laquoΞενίαraquo που ο χαρακτηρισmicroός τουως microνηmicroείου από το ΥΠΠΟ εκκρεmicroούσε γεγονός για το οποίο αν και ενη-microερώθηκαν τα microέλη του Συmicroβουλίου από τον εισηγητή του θέmicroατος τοαγνόησαν Σηmicroειώνουmicroε ότι για την παραπάνω γνωmicroοδότηση και χωρίςεπαρκή δικαιολόγηση δεν λήφθηκαν υπόψη οι δύο αρνητικές εισηγήσειςγια την παραπάνω microελέτη ανάπλασης (της αρmicroόδιας Εφορείας ΝεωτέρωνΜνηmicroείων και της Κεντρικής Υπηρεσίας του ΥΠΠΟ) (πρακτικό 165-8-2004)2 Κατά της υπrsquo αρ πρωτ ΥΠΠΟ∆ΓΝΈΣΑΚ6181214908-9-2004 από-φασης για έγκριση της microελέτης ανάπλασης του Ξενοδοχείου laquoΞενίαraquo ιδιο-κτησίας ΕΟΤ στην Ξάνθη που επιτρέπει άmicroεσα την εκτέλεση εργασιών στοπαραπάνω laquoΞενίαraquo γεγονός το οποίο απαγορεύεται ρητά από τον Νόmicroο30282002 laquoΓια την προστασία των αρχαιοτήτων και εν γένει της Πολιτι-στικής Κληρονοmicroιάςraquo άρθρο 6 amp 7 εφόσον η εισήγηση για τον χαρακτηρι-σmicroό του ως microνηmicroείου είχε ήδη κοινοποιηθεί στον ιδιοκτήτη microε το υπ αρπρωτ ΕΝΜ ΚΜ οικ200112-8-04 ( αρ πρωτ ΕΤΑ ΑΕ609519-08-04)

3 Κατά της εξέτασης για έγκριση ή microη της τροποποιητικής microελέτης ανά-πλασης του laquoΞενίαraquo Ξάνθης από το Κεντρικό Συmicroβούλιο Νεωτέρων Μνη-microείων εφόσον εκκρεmicroεί ο χαρακτηρισmicroός του ως microνηmicroείου και δεν έχειπεράσει ένα έτος από την κοινοποίηση της εισήγησης στον ιδιοκτήτη(Νόmicroος 30282002 laquoΓια την προστασία των αρχαιοτήτων και εν γένει τηςΠολιτιστικής Κληρονοmicroιάςraquo άρθρο 6 amp 7)4 Κατά της καθυστέρησης της έκδοσης της απόφασης χαρακτηρισmicroού ωςmicroνηmicroείου του Ξενοδοχείου laquoΞενίαraquo Ξάνθης microετά την γνωmicroοδότηση τουΤοπικού Συmicroβουλίου Μνηmicroείων Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης(Πράξη microε αρ 31-4-2005)5 Κατά της αναβολής της συζήτησης από το Κεντρικό Συmicroβούλιο Νεωτέ-ρων Μνηmicroείων υποθέσεων που εκκρεmicroούν για τον χαρακτηρισmicroό laquoΞενίαraquoως νεώτερων microνηmicroείων σε αναmicroονή Νοmicroοσχεδίου του Υπουργείου Τουρι-σmicroού που θα περιλαmicroβάνει ρυθmicroίσεις για τα Ελληνικά Τουριστικά ΑκίνηταΑΕ ενώ κάτι ανάλογο θα ήταν αδιανόητο για αρχαία και βυζαντινά microνη-microείαΜετά τα ανωτέρω θεωρούmicroε ότι το ΥΠΠΟ οφείλει να εκδώσει άmicroεσα τηναπόφαση για τον χαρακτηρισmicroό του Ξενία Ξάνθης microε τον περιβάλλονταχώρο του σεβόmicroενο την νόmicroιmicroη διαδικασία και επιπλέον να επανεξετάσειαπό microηδενική βάση τις όποιες εργασίες αποκατάστασης του κτιρίου στηναρχική του microορφή

ΠροςΤον Υπουργό ΠΕΧΩ∆Ε κ Γ Σουφλιά

Τον Υφυπουργό ΠΕΧΩ∆Ε κ Θ ΞανθόπουλοΤον Πρόεδρο του ΤΕΕ κ Ι Αλαβάνο

Θέmicroα laquoΠροεκτιmicroώmicroενες Αmicroοιβές Μελετώνraquo

Η Πανελλήνια Ένωση Αρχιτεκτόνων (ΣΑ∆ΑΣ) microε microεγάλο ενδιαφέρον και microειδιαίτερη αγωνία για την εφαρmicroογή του νόmicroου για τις microελέτες δηmicroοσίουσυmicroφέροντος εξέφρασε τις απόψεις της για τις laquoπροεκτιmicroώmicroενες αmicroοιβές

2244 ε π ί κ α ι ρ α

Αρχιτέκτονες και σύγχρονο αστικό τοπίοΤάκης Γεωργακόπουλος αρχιτέκτονας Πρόεδρος ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ

2277ε π ί κ α ι ρ α

βραβ

εία

πελατειακών-διαπροσωπικών σχέσεων στοντοmicroέα της ιδιωτικής κατοικίας microε υποτιmicroηmicroένητην έννοια της ποιότητας microελέτης-κατασκευήςmicroε ανυπαρξία δηmicroόσιων προγραmicromicroάτων καιπροδιαγραφών καθιστούν εξαιρετικά δύσκολητην αναζήτηση εκείνων των στοιχείων πουσυγκροτούν και διαmicroορφώνουν ένα ποιοτικόπρόσωπο στην ελληνική αρχιτεκτονική απαλ-λαγmicroένο από άχρηστες υφολογικές κατηγορίεςκαι αγκυλώσειςΗ εικόνα που παρουσιάζει ο βασικός ιστός τωνσύγχρονων ελληνικών πόλεων δοmicroείται απόκάθε είδους και ύφους κατασκευές οι οποίεςέχουν καταλάβει την έννοια και το ρόλο τουαρχιτεκτονικού έργου Ο κίνδυνος που παρουσιάζεται στην εποχή microαςσυνίσταται στο γεγονός ότι το laquoποιοτικό έργοraquoτείνει όλο και περισσότερο να αυτονοmicroείται απότο κοινωνικό γίγνεσθαι να βρίσκεται αποκλει-σmicroένο σε ένα εκρηκτικό περιβάλλον και ηέννοια της ποιοτικής αρχιτεκτονικής να χάνει τηναρχική της υπόσταση Έτσι τίθεται το ερώτηmicroαΤο σύγχρονο δοmicroηmicroένο περιβάλλον microήπωςεκφράζει την laquoήττα της αρχιτεκτονικήςraquoΠρέπει λοιπόν να microιλήσουmicroε για microια νέα στρατη-γική που να επανανοηmicroατοδοτεί νοηmicroατοδοτείεκ νέου την αρχιτεκτονική Με αυτά τα δεδοmicroένα ο Σύλλογος Αρχιτεκτό-νων σε microια προσπάθεια ανάκαmicroψης και αποκα-τάστασης του διαλόγου microε τους έλληνες αρχιτέ-κτονες διαmicroόρφωσε ένα φιλόδοξο πρόγραmicromicroαεκδηλώσεων και δράσεων για την αρχιτεκτο-νική στα πλαίσια του οποίου θεσmicroοθετήθηκαντα laquoβραβεία αρχιτεκτονικού έργουraquoΒεβαίως δεν ξεχνάmicroε ότι η αναβάθmicroιση τουρόλου του Συλλόγου περνάει microέσα από τηθεσmicroική αναγνώριση του ρόλου του αρχιτέ-κτονα και την ενσωmicroάτωση της ποιότητας στηδηmicroιουργία του δοmicroηmicroένου χώρουΗ πρώτη αυτή εκδήλωση είναι microια σοβαρήκίνηση επαφής και ανάγνωσης της σύγχρονηςαρχιτεκτονικής παραγωγής και σύγκρισης ήαναφοράς microε την ελληνική αρχιτεκτονική τηςδεκαετίας του rsquo60 κυρίως microέσα από την ταυτό-χρονη παρουσίαση της έκθεσης των Βραβείων

Αρχιτεκτονικού Έργου 2005 και της έκθεσηςΤοπία εκmicroοντερνισmicroού Ελληνική αρχιτεκτονική

rsquo60 και rsquo90Με αυτή την εκδήλωση έγιναν τα πρώτα βήmicroατακαι δηmicroιουργήθηκαν οι προϋποθέσεις για τηνπρόκληση διαλόγου και κριτικής-θεωρητικήςπροσέγγισης στο ανοιχτό θέmicroα της αρχιτεκτο-νικής

Οι πολιτικές-αναπτυξιακές επιλογές στη microετα-πολεmicroική Ελλάδα διαmicroόρφωσαν ένα αστικόmicroοντέλο όπου οι πόλεις microας εξαπλώθηκαν microετροmicroερούς και ανεξέλεγκτους ρυθmicroούς Οι ρυθmicroοί αυτοί πυροδότησαν ιδιωτικές πρωτο-βουλίες οι οποίες στα πλαίσια ενός laquoευάλω-τουraquo και laquoσαθρούraquo πολιτικού περιβάλλοντοςκακοποίησαν το δηmicroόσιο χώρο και καταστρατή-γησαν το δηmicroόσιο συmicroφέρονΜέσα σε αυτό το διαρκώς microεταβαλλόmicroενο περι-βάλλον η laquoαρχιτεκτονικήraquo microάχεται για τηναισθητική και τη λειτουργία της πόλης τηναρmicroονική συνύπαρξη του ιδιωτικού και δηmicroό-σιου χώρουΠρόκειται δηλαδή για microια εξαιρετικά σηmicroαντικήκοινωνική λειτουργία όπου η πολεοδοmicroία και ηαρχιτεκτονική δεν είναι απλά ένα τεχνικό εργα-λείο αλλά σε microεγάλο βαθmicroό κοινωνικό και πολι-τικόΤαυτόχρονα η προσέγγιση και η περιγραφή τηςσύγχρονης laquoποιοτικήςraquo αρχιτεκτονικής αντιmicroε-τωπίζει τεράστιες δυσκολίες αξιολόγησης καιδιάκρισης από τη laquomicroαζικήraquo αρχιτεκτονική πουστην ουσία διαmicroορφώνει το σώmicroα των ελληνι-κών πόλεωνΟι απίστευτοι ρυθmicroοί ανοικοδόmicroησης και επέ-κτασης και η συνεχής ποσοτική microεγέθυνση σεένα κοινωνικό και πολιτισmicroικό περιβάλλον

2266 ε π ί κ α ι ρ α

microελετώνraquo εκπροσωπούmicroενη στο διάλογο του ΤΕΕ microε το ΥΠΕΧΩ∆Εαπό τους συναδέλφους Γ Χατζηδηmicroητρίου και Ι Μεσαρέ

Στη διακλαδική αυτή συνεργασία στα πλαίσια του ΤΕΕ εξαντλήσαmicroεκάθε δυνατότητα συνεννόησης και πειθούς και θεωρήσαmicroε ότι το τελικόαποτέλεσmicroα θα δικαίωνε όλη αυτή την προσπάθεια την οποία προς ενη-microέρωσή σας ο ΣΑ∆ΑΣ ξεκίνησε καλόπιστα από το προηγούmicroενο ακόmicroηνοmicroοσχέδιο προτείνοντας από τότε προς το ΤΕΕ και το ΥΠΕΧΩ∆Ε τηδηmicroιουργία ενός εύχρηστου εργαλείου αmicroοιβών

∆υστυχώς όmicroως τις τελευταίες ηmicroέρες διαπιστώνουmicroε microια απίστευτη δια-πάλη οργανωmicroένων κλαδικών συmicroφερόντων microε σκοπό τη ριζική αλλοίωσητου αποτελέσmicroατος της συνεργασίας και την ανατροπή των ισορροπιώντων αmicroοιβών των microελετών microεταξύ των κλάδων

Κατά παγκόσmicroια πρωτοτυπία η διεθνώς θεσmicroοθετηmicroένη σχέση περίπου211 των αmicroοιβών microελετών ΑρχιτεκτονικώνΣτατικώνΗλεκτροmicroηχανο-λογικών για το ίδιο έργο η οποία ίσχυε και στην Ελλάδα σαν έκφραση τουκόστους παραγωγής της microελέτης ανά κατηγορία ανατρέπεται microε την προ-σθήκη διαφόρων συνιστωσών βαρύτητας που microε υποβολιmicroαίο και ανή-θικο τρόπο κλαδικά συmicroφέροντα microεθοδεύουν και παραπλανούν τουςεκπροσώπους του ΥΠΕΧΩ∆Ε αναγκάζοντας τους σε υποχωρητικότητακαι αποδοχή της εξίσωσης των αmicroοιβών και τη δηmicroιουργία microιας κατάφορηςανισότητας σε σχέση microε την προσφερόmicroενη εργασία

Κάτω από αυτές τις συνθήκες ζητάmicroε τη διατήρηση της διεθνώς ισχύου-σας σχέσης των αmicroοιβών microελετών 211 microε microοναδικό κριτήριο την απο-νοmicroή δίκαιου καταmicroερισmicroού αmicroοιβών microε βάση την εργασία και τα έξοδα

Ζητάmicroε να microην αποδεχθείτε διάφορους προτεινόmicroενους συντελεστέςβαρύτητας διάφορους επιστηmicroονικούς νεωτερισmicroούς σαν επιπρόσθετηεργασία και microεθοδεύσεις που αλλοιώνουν την παραπάνω σχέση

Σε κάθε περίπτωση προς εφαρmicroογή του νόmicroου αλλά και διατήρηση τηςσχέσης 211 ζητάmicroε ο συντελεστής Αρχιτεκτονικών (σΑ) να είναι microετα-βαλλόmicroενος από 1 έως 15 ούτως ώστε κατά την εφαρmicroογή του από τις Υπη-ρεσίες να διασφαλίζει εκτός από το ύψος των αmicroοιβών το κριτήριο τηςδιατήρησης της σχέσης 211 και την απονοmicroή δίκαιου καταmicroερισmicroούαmicroοιβών

Σας καλούmicroε να microην αποδεχθείτε προτάσεις που διαmicroορφώνουν προσβλη-τικές και άδικες καταστάσεις σε βάρος των Αρχιτεκτόνων όπου δυστυχώςmicroέσω microεροληπτικών συmicroπεριφορών έχουmicroε διαχρονικά υποστεί

Εάν κάτι τέτοιο συmicroβεί είmicroαστε υποχρεωmicroένοι να προσφύγουmicroε στα Ελλη-νικά και Ευρωπαϊκά ∆ικαστήρια και σε άλλες microορφές δράσης

Θεωρούmicroε εκ προοιmicroίου έντιmicroη και δίκαιη την πολιτική σας συmicroπεριφοράκαι ζητάmicroε την ξεκάθαρη στάση σας

ΠροςΤον Υφυπουργό ΠΕΧΩ∆Ε κ Θ Ξανθόπουλο

Τον Υπουργό ΠΕΧΩ∆Ε κ Γ Σουφλιά

Θέmicroα laquoΠροεκτιmicroώmicroενες Αmicroοιβές Αρχιτεκτονικών Μελετών Κτιριακών Έργωνraquo

Λάβαmicroε γνώση του κειmicroένου που σας έστειλε το ΤΕΕ microε τις απόψεις του γιατις προεκτιmicroώmicroενες αmicroοιβές αρχιτεκτονικών microελετών κτιριακών έργων

Με τελείως υποβαθmicroισmicroένο τρόπο ως laquoπαρατηρήσειςraquo αναφέρονται οιδύο απαιτήσεις του ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ ήτοι

bull Ο συντελεστής ΣΑ να γίνει 125

bull Στο άρθρο ΟΙΚ5 να προστεθεί η εξής παράγραφος laquoΣτις περιπτώσειςκατά τις οποίες για την αρχιτεκτονική σύνθεση ενός έργου απαιτείταιπέραν των κανόνων της επιστήmicroης και της τέχνης η εφαρmicroογή γενικών ήειδικών πολεοδοmicroικών διατάξεων και ειδικών κανονισmicroών η αmicroοιβή τηςαρχιτεκτονικής microελέτης προσαυξάνεται κατά 10 για κάθε επιmicroέρουςσύνολο γενικών ή ειδικών διατάξεων και για κάθε laquoειδικό κανονισmicroόraquo(εξαιτίας των δεσmicroεύσεων και των αυξηmicroένων απαιτήσεων που δηmicroιουρ-γούνται)

Η τρίτη παρατήρηση στην ίδια σελίδα του τεύχους του ΤΕΕ ήτοι

bull Η παρ 2 του άρθρου ΟΙΚ5 να τροποποιηθεί ως εξής laquoΣτην περίπτωσηπου ένα κτίριο περιλαmicroβάνει περισσότερες της microιας χρήσεις (όπως κατοι-κία πολυκαταστήmicroατα γραφεία κλπ) τότε για την αmicroοιβή των αρχιτε-κτονικών microελετών των στατικών microελετών και των microελετών ΗΜ εγκατα-στάσεων θα λαmicroβάνεται ενιαίο το κτίριο microε ΣΒν το microεγαλύτερο

δηmicroιουργεί σύγχυση διότι δεν είναι laquoαίτηmicroαraquo αλλά επιτακτική ανάγκη ναδιορθωθεί η παρ 2 του άρθρου ΟΙΚ5 του κυρίως κειmicroένου

Η ως έχει διατύπωση είναι απαράδεκτη και πρέπει να διορθωθεί για νααποφευχθούν οι περιπτώσεις κατά τις οποίες οι αmicroοιβές στατικών και ΗΜεγκαταστάσεων θα προκύπτουν τριπλάσιες των αρχιτεκτονικών πράγmicroααυτόχρηmicroα γελοίο

Παρακαλούmicroε να λάβετε υπόψη σας τις ελάχιστες αυτές θέσεις του ΣΑ∆ΑΣ-Πανελλήνιας Ένωσης Αρχιτεκτόνων

Προς Οργανισmicroό Προώθησης ΕξαγωγώνΕλληνική Πρεσβεία στο Τόκιο

Ελληνικό περίπτερο στην ΕΧΡΟ

Αξιότιmicroοι κυρίεςκύριοι

Το ∆Σ του ΣΑ∆ΑΣ-Πανελλήνιας Ένωσης Αρχιτεκτόνων θέλει να σαςεκφράσει τις ιδιαίτερες ευχαριστίες του για την φιλική υποδοχή και τηνσυνεχή φροντίδα προς τα microέλη του συλλόγου microας όλων των υπευθύνωνκαι στελεχών του Ελληνικού περιπτέρου στην EXPO 2005 στη Ναγκόγιατης Ιαπωνίας κατά την διάρκεια της διήmicroερης επίσκεψης και περιήγησηςτους στο περίπτερα και στους χώρους της παγκόσmicroιας έκθεσης

Η επιmicroέλεια των microετακινήσεων της αποστολής του ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ και ηπαροχή διευκολύνσεων συmicroβουλών και η εν γένει φροντίδα των υπευθύ-νων του Περιπτέρου προς όλους συνετέλεσε ώστε η επίσκεψη αυτή τωνmicroελών και φίλων microας να είναι όσο το δυνατόν πιο άνετη και εποικοδοmicroη-τική και απέσπασε απολύτως θετικά σχόλια

Ιδιαίτερα κολακευτικά σχόλια απέσπασαν επίσης η συνολική παρουσία καιθεmicroατολογία του περιπτέρου που επιβεβαίωσαν κατά τρόπο αναmicroφισβή-τητο το υψηλό επίπεδο της παρουσίας της χώρας microας στην EXPO

Εκφράζουmicroε και πάλι τα συγχαρητήρια microας σε όλους όσους συνεργάσθη-καν και συνέβαλαν στην παρουσίαση και προβολή του Ελληνικής συmicromicroετο-χής στην ΕΧΡΟ και τις θερmicroές ευχαριστίες microας για την υποδοχή και φιλοξε-νία της αντιπροσωπείας microας

2299ε π ί κ α ι ρ α2288 ε π ί κ α ι ρ α

ΤΙΜΗΤΙΚΗ ∆ΙΑΚΡΙΣΗ

Νέο Αρχαιολογικό Μουσείο Αρχαίας Ήλιδας

ΙΣΟΤΙΜΟ ΒΡΑΒΕΙΟ laquoΑΡΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙ∆Ηraquo

∆ύο κατοικίες Πίσσα στο Ηράκλειο Κρήτης

ΙΣΟΤΙΜΟ ΒΡΑΒΕΙΟ laquoΑΡΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙ∆Ηraquo

Μουσείο Μπενάκη Σύγχρονο Πολιτιστικό Κέντρο

ΙΣΟΤΙΜΟ ΒΡΑΒΕΙΟ laquoΑΡΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙ∆Ηraquo

laquoΚιβωτόςraquo Χώρος για παιδιά

αρχιτεκτονικη microελετη

cent ordfrsaquoUacuteEuml˜

συνεργατεσ

infinUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgraveOcircOacuteEgraveIcircfi degUacutemiddotEcircAcircrsaquoOcirc infin IcircmiddotEgrave cent ordfrsaquoUacuteEuml

part microEgraveUgrave˙EumlIumlmiddotrsaquoOcirc˘ int microUacuteAcircUgraveUgraveOcircDagger

ειδικοι συmicroβουλοι

AgraveOcirc˘UacuteAacuteAcircrsaquoOcirc paraOcircIumlEgraveUgraveEgraveUcircIgraveOcircDagger degAcircOacuteEgraveIcirclsaquo centOacuteUcircEuml

infinOacutemiddotUcircUgravelsaquoIumlˆUcircEuml˜ ordfOcirc˘UcircAcircrsaquoˆOacute IcircmiddotEgrave ∆AcircmacrOacuteEgraveIcircOgraveOacute ŒUacuteAacuteˆOacute

αρχιτεκτονικη microελετη

infin66 partUacuteAacutemiddotUcircUgravelsaquoUacuteEgraveOcirc infinUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgraveOcircOacuteEgraveIcirclsaquo˜tradeOcirc˘˙iquestOacutemiddot infinOacuteUgraveˆOacutemiddotIcirciquestIcircEumlcentEumlIgravelsaquoUgraveUacuteEuml˜ infinOacuteUgraveˆOacutemiddotIcirciquestIcircEuml˜

συνεργατεσ

ordf intmiddotIumlOcircAacuteAcircUacuteiquestIcircOcirc˘ αρχιτέκτωνE paramiddotmiddotAacuteAcircˆUacuteAacutersaquoOcirc˘ αρχιτέκτωνbull ∆UcircEgraveOgraveOacuteEuml αρχιτέκτων

αρχιτεκτονικη microελετη

ordf intOcircIcircIcircrsaquoOacuteOcirc˘ infin intOcircDaggerUacuteIcircOcirc˘Iumlmiddot˜

συνεργατεσ

infin AtildeiquestIumlmiddotUacuteEuml infin paraiquestOacuteOcirc˘ αρχιτέκτονεςtrade micromiddotUcircEgraveIumlAcircrsaquoOcirc˘ int intcurrenOcircAacuteIumlOcirc˘ αρχιτέκτονεςiexcl paramiddotIumlˆIgravemiddotUgraveiquest˜ αρχιτέκτωνdeg iexclEgraveIcircfiOcirc˘IumlOcirc˜ φοιτ αρχιτεκτονικής

ειδικοι συmicroβουλοι

cent intOcircUacuteUacutecurren˜ αρχιτέκτωνdeg paraAcircOcircOacutelsaquo˜ αρχιτέκτωνpound ∆EgraveIgravemiddotAacutecurrenOacuteEuml˜ σύmicroβουλος ακουστικήςordf paraEgraveUgravecurrenOacuteEuml˜ σύmicroβουλος θεάτρουiexcl ordfEgrave middotEumlIumlrsaquopermilEuml σύmicroβουλος οπτικοακουστικών εγκαταστάσεωνpound intmiddotOacutecurrenIumlEgravemiddot˜ σύmicroβουλος φωτισmicroού

αρχιτεκτονικη microελετη

para paramiddotUacutemiddotUcircIcircAcirc˘iquest

συνεργατεσ

part ∆UcircmiddotIcircmiddotOacutersaquoIcircmiddot πολιτικός microηχανικόςdeg ∆˙OgraveUacute˙Euml˜ πολιτικός microηχανικός

3311ε π ί κ α ι ρ α3300 ε π ί κ α ι ρ α

ΒΡΑΒΕΙΟ laquo∆ΗΜΗΤΡΗ ΠΙΚΙΩΝΗraquo

∆ιαmicroόρφωση xώρου Αφετηρίας Κλασικού Μαραθώνιου ∆ρόmicroου

αρχιτεκτονικη microελετη

pound bulliquestOacuteıEuml deg summiddotIcirc˘OacuteıEgraveOacutefi˜

συνεργατησ

pound infinOacutepermilUacuteOcirc˘IumliquestIcircEuml˜ αρχιτέκτων

ειδικοι συmicroβουλοι

radicordfpart∆part infinpart ndash infin infinımiddotOacutemiddotUcircEgraveiquestpermilEuml˜ πολιτικός microηχανικόςprodordf partparapart ΗΜ εγκαταστάσεις

ΙΣΟΤΙΜΟ ΒΡΑΒΕΙΟ laquoΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΙΧΕΛΗraquo

Τα ξυστά στο Πυργί της Χίου

ΙΣΟΤΙΜΟ ΒΡΑΒΕΙΟ laquoΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΙΧΕΛΗraquo

METALOCUS

συγγραφεασ

ordf bullDaggerpermilmiddot

επιmicroελητησ

AgraveOcirc˘UacuteAacuteAcircrsaquoOcirc infinEgraveAacutemiddotrsaquoOcirc˘

tradeDaggerIumlIumlOcircAacuteOcirc˜ ordmrsaquoIumlˆOacute microEgravesbquoIumlEgraveOcircılsaquoIcircEuml˜ intOcircUacutemiddotlsaquo

AtildersaquoOcirc˜ 2000

paraAcircUacuteEgraveOcircpermilEgraveIcirclsaquo currenIcircpermilOcircUcircEuml METALOCUS

εκδοτεσ-επιmicroελητεσ

JJ Barba Gonzalez trade paramiddotmiddotpermilfiOcirc˘IumlOcirc˜partIcircpermilfiUcircAcircEgrave˜ METALOCUS

ordfmiddotpermilUacutersaquoUgraveEuml 1999 - UcirclsaquoIgraveAcircUacutemiddot

πUcircmiddotOacuteEgraveIcirciquest IcircmiddotEgrave infinAacuteAacuteIumlEgraveIcirciquest

∆EumlIumlAcircOcircUgraveEgraveIcirclsaquo AcircIcircOcircIgravelsaquo METALOCUS

επιmicroελεια-παρουσιαση

trade paramiddotmiddotpermilfiOcirc˘IumlOcirc˜επιστηmicroονικοσ συmicroβουλοσ

JJ Barba Gonzalez αρχιτέκτωνσκηνοθεσια

micro centmiddotOacuteiquestIumlEuml trade paramiddotmiddotpermilfiOcirc˘IumlOcirc˜

οργανωση παραγωγησ

degAcircˆUacuteAacutersaquomiddot ordfmiddotUgrave˙iquestIcircOcirc˘

tradeUgravemiddotıIgravefi˜ SEVEN infinılsaquoOacutemiddot 2000

Τοπία σε microετάβασηΝίκος Καζέρος αρχιτέκτων

3333ε π ί κ α ι ρ α

εκδή

λωση

laquoΑς σταmicroατήσουmicroε λοιπόν να ψάχνουmicroε εναγω-

νίως για στιλ και ονόmicroατα για τάσεις και επίθετα

γιατί αυτά δεν λένε ούτε προσφέρουν τίποτα στη

ζωή ∆ιασφαλίζουν έναν αόρατο φόβο τον ταξι-

νοmicroούν Είναι καιρός πια να επέmicroβουmicroε πιο δρα-

στικά στο αρχιτεκτονικό microας τοπίο εκmicroεταλλευό-

microενοι τις ευκαιρίες που microας προσφέρει η ίδια η

πόληraquo1

Γ Σηmicroαιοφορίδης 1990

Λίγα microόνο χρόνια πριν ο αρχιτέκτονας Γ Σηmicroαι-οφορίδης είχε διατυπώσει προς τον ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑmicroια ολοκληρωmicroένη ιδέα-πρόταση για την ελλη-νική αρχιτεκτονική Στις αρχές του περασmicroένουΙουνίου αυτή η ιδέα-πρόταση υλοποιήθηκε γιαπρώτη φορά Κατά τη διάρκεια ενός δεκαήmicroε-ρου εκδηλώσεων2 στο Νέο Μουσείο Μπενάκηπου είχαν ως κοινό τόπο το λόγο και το έργο τουαρχιτέκτονα πραγmicroατοποιήθηκε η απονοmicroήτων Βραβείων Αρχιτεκτονικού Έργου 2005οργανώθηκε η έκθεση των συmicromicroετοχών πουδιακρίθηκαν και κυκλοφόρησε ο ανάλογοςκατάλογος Την ηmicroέρα της απονοmicroής των βρα-βείων microίλησε ο αρχιτέκτονας και διευθυντής τουπεριοδικού Domus Stefano Boeri για τα κοινάχαρακτηριστικά των microεσογειακών πόλεων τονί-ζοντας τη συmicroβολή του Γ Σηmicroαιοφορίδη στηνεπισήmicroανση και ανάδειξη αυτής της σχέσηςΤαυτόχρονα στον ίδιο χώρο παρουσιάστηκε ηέκθεση Τοπία Εκmicroοντερνισmicroού ndash Ελληνική Αρχι-

τεκτονική rsquo60 και rsquo90 που είχαν επιmicroεληθεί οι ΓΑίσωπος και Γ Σηmicroαιοφορίδης (1999) και συνο-δεύτηκε microε την προβολή σχετικού ντοκιmicroαντέρτου Μάρκου Γκαστίν για την Αθήνα Το αντικεί-microενο των δύο εκθέσεων διαmicroόρφωσε την πλατ-φόρmicroα διεξαγωγής συζήτησης microε θέmicroα Ελληνική

αρχιτεκτονική και παγκόσmicroια κατάσταση3

Ιδιαίτερα σηmicroαντικό γεγονός αποτέλεσε ηπαρουσίαση του πολυσέλιδου βιβλίου του ΓΣηmicroαιοφορίδη microε τίτλο ∆ιελεύσεις Κείmicroενα για

την αρχιτεκτονική και τη microετάπολη4 microια επιλογή41 κειmicroένων και άρθρων δηmicroοσιευmicroένων απότο 1983 έως το 2003 Στην έκδοση καταγράφε-ται ο πλούσιος προβληmicroατισmicroός του αρχιτέ-κτονα και η αγωνία του για την πόλη το τοπίοτους αστικούς microετασχηmicroατισmicroούς την αρχιτε-κτονική εκπαίδευση τη microελλοντική εικόνα τηςΑθήνας

Υπόδειξη της διαφοράςΑς σταθούmicroε καταρχήν στο τι σηmicroαίνει η πραγ-microατοποίηση του οmicroολογουmicroένως φιλόδοξουεγχειρήmicroατος από τον ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ5 Η νέα διορ-

3322 ε π ί κ α ι ρ α

ΒΡΑΒΕΙΟ laquoΕΥΠΑΛΙΝΟΣraquo

Μουσείο της Ελιάς και του Ελληνικού Λαδιού στην Σπάρτη

αρχιτεκτονική microελέτη

parasectpartπinfintrade ndash cent centEgravemiddotIgravemiddotOacuteUgravefiOcirc˘IumlOcirc˜

radic microEgraveAacuteAacutefiOcirc˘IumlOcirc˜ int degIcircEgraveOcirc˘IumlcurrenIcircmiddot

συνεργάτες

iexcl AtildeUacute˘UcircOcircDagger micro paramiddotmiddotpermiliquestIcircOcirc˘ int intOcirc˘OacuteiquestpermilEuml

int paraEgraveUgraveOcircDaggerIumlEuml deg degEgravemiddotIacutefiAacuteIumlOcirc˘ αρχιτέκτονες

ειδικοι σύmicroβουλοι

part iexcliquestIcircOcirc˘ sect intmiddotUgraveUcircmiddotOacutersaquoIcircmiddot microουσειολόγοι

trade intOcirc˘OacuteiquestpermilEuml˜ deg degOcircDaggerAacutemiddot˜ πολιτικοί microηχανικοί

π infinUcircIcircEumlUgravefiOcirc˘IumlOcirc˜ ηλεκτρολόγος microηχανικός

κατασκευη

partƒdegradiciexclpart∆ infinpartint intˆOacuteUcircUgravemiddotOacuteUgraversaquoOacuteOcirc˘ πολιτικός microηχ - εργοταξιάρχηςint intˆOacuteUcircUgravemiddotOacuteUgraversaquoOacuteOcirc˘ πολιτικός microηχ - βοηθός εργοταξιάρχηtrade intOcircIuml˘IgraversaquoUacuteEuml˜ εργοδηγός

ανεπαίσθητες σχέσεις αλλά και κενά Από τηνκατοικία στην Ανάβυσσο (Α Κωνσταντινίδης1961-62) στην εξοχική κατοικία στην Άνδρο (ΚΤσιγαρίδα 2004) Από την Πολυκατοικία στηλεωφόρο Β Σοφίας (Ν Βαλσαmicroάκης 1955) στηνΠολυκατοικία και έκθεση γλυπτικής στα Ιλίσσια(Σ Τσιράκη 2005) Από το Σχολείο στον Αγ∆ηmicroήτριο (Τάκης Χ Ζενέτος 1970-76) στο Μου-σείο Μπενάκη (Μ Κοκκίνου Α Κούρκουλας2004) Από το Θέατρο του Λυκαβηττού (ΤάκηςΧ Ζενέτος 1964-67) στο Θέατρο των ∆ελφών(Ε Χατζηνικολάου Σ Ξενόπουλος 2005) Στη διαδικασία κατανόησης της νεότερης ελλη-νικής αρχιτεκτονικής και αναζητώντας microιαπιθανή microελλοντική της κατεύθυνση αν laquoη δεκα-ετία του 1960 microας ενδιαφέρει για την οικειό-τητα που microας προσφέρειraquo6 και στη δεκαετία του1990 βρίσκουmicroε τα συmicroπτώmicroατα της microετα-βιο-microηχανικής κοινωνίας την laquoαπώλεια ενός συλλο-γικού οράmicroατοςraquo7 σήmicroερα η πρόκληση εντοπί-ζεται στην ανοιχτή διερεύνηση των δυνατοτήτωνπου δηmicroιουργεί το κυρίαρχο αστικό περιβάλ-λον έχοντας υπόψη την πλανητική του διά-σταση και microε ότι αυτή προκαλεί

Σηmicroειώσεις

1 Σηmicroαιοφορίδης Γιώργος laquo∆ιελεύσεις Ο φόβος του

αρχιτέκτοναraquo στο ∆ιελεύσεις Κείmicroενα για την αρχιτε-

κτονική και τη microετάπολη επιmicro Γ Αίσωπος Ο Σηmicroαιο-

φορίδου Γ Τζιρτζιλάκης εκδ MetapolisPress Αθήνα

2005 σελ 131

2 Οι εκδηλώσεις πραγmicroατοποιήθηκαν από 3 έως 12

Ιουνίου 2005 στο Νέο κτίριο του Μουσείου Μπενάκη

οδός Πειραιώς 138

3 Συmicromicroετείχαν οι αρχιτέκτονες Γ Αίσωπος Π ∆ραγώ-

νας Η Ζέγγελης Α Κούρκουλας Γ Πανέτσος Λ

Παπαδόπουλος Γ Τζιρτζιλάκης και ∆ Φατούρος Το

στρογγυλό τραπέζι και η συζήτηση πραγmicroατοποιήθη-

καν στις 4 Ιουνίου 2005

4 Σηmicroαιοφορίδης Γιώργος όπ

5 Βλέπε κείmicroενο προκήρυξης ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ 732005

6 Σηmicroαιοφορίδης Γιώργος laquoΣυλλογικά οράmicroατα και

microεmicroονωmicroένες διαδροmicroέςraquo στο Τοπία εκmicroοντερνισmicroού

Ελληνική αρχιτεκτονική rsquo60 και rsquo90 επιmicro Γ Αίσωπος Γ

Σηmicroαιοφορίδης εκδ Metapolis Press Αθήνα 2002

σελ 53

7 Σηmicroαιοφορίδης Γιώργος όπ σελ 58

3355ε π ί κ α ι ρ α3344 ε π ί κ α ι ρ α

Εκείνα ωστόσο τα ουσιώδη ζητήmicroατα πουπαραmicroένουν ανοιχτά είναι η παρουσίαση τουεγχειρήmicroατος και πέρα από τα όρια της ελληνι-κής κοινωνίας καθώς και η microετατροπή του σεενεργό θεσmicroό

ΣυνndashέκθεσηΗ ίδια η έκθεση των Βραβείων Αρχιτεκτονικού

έργου 2005 δεν microπορεί να ειδωθεί ως ένα ανε-ξάρτητο γεγονός αλλά σε συνδυασmicroό microε τηνέκθεση Τοπία εκmicroοντερνισmicroού Ελληνική αρχιτε-

κτονική rsquo60 και rsquo90 Η ταυτόχρονη παρουσίασητων δύο εκθέσεων συνέθεσε ένα προσωρινόπανόραmicroα της ελληνικής αρχιτεκτονικής διάρ-κειας σχεδόν microιας πεντηκονταετίας microε αφετη-ρία τη δεκαετία του 1960 ενδιάmicroεση αναφοράσε εκείνη του 1990 και κατάληξη την απαρχήτου 21ου αιώνα Ο επιmicroήκης και ογκώδης τοίχοςστο microέσο της αίθουσας έκθεσης διαχώριζε τιςεκθεσιακές και χρονικές ενότητες αλλά και ωςπολλαπλό πέρασmicroα προκαλούσε νοηmicroατικούςσυσχετισmicroούς ανάmicroεσα στα laquoΤοπία Εκmicroοντερνι-σmicroούraquo και τα πρόσφατα βραβευmicroένα αρχιτεκτο-νικά έργα που συmicroπτωmicroατικά εκτέθηκαν σταmicroεταλλικά τραπέζια των laquoΠαραδειγmicroάτωνraquoΜπορούσε λοιπόν κανείς να διακρίνει ισχυρές ή

γάνωση microε σαφή πρόθεση να γίνει θεσmicroόςενεργοποιεί έναν ακόmicroα microηχανισmicroό αξιολόγη-σης και προβολής του ελληνικού αρχιτεκτονι-κού έργου και συmicroπορεύεται προκλητικά microεεκείνον του ΕΙΑ Τον χαρακτηρίζει και τον δια-κρίνει όmicroως ένα ενδιαφέρον στοιχείο στο οποίοχρειάζεται να σταθούmicroε Εκτός από τις κατηγο-ρίες για τα σύγχρονα έργα (Βραβείο Άρη Κων-σταντινίδη)-εδώ παρενθετικά ας τονίσουmicroε τηνσύνδεση της διάκρισης microε σηmicroαντικές ελληνι-κές αρχιτεκτονικές παρουσίες του 20ού αιώνατον δηmicroόσιο ανοικτό χώροndashτοπίο (Βραβείο∆ηmicroήτρη Πικιώνη) την ποιότητα κατασκευής

ενός αρχιτεκτονικού έργου (Βραβείο Ευπαλίνος)microε την ενσωmicroάτωση δραστηριοτήτων και εκδη-λώσεων αρχιτεκτονικού περιεχοmicroένου όπωςκινηmicroατογραφικές ή τηλεοπτικές παραγωγέςβίντεο εκθέσεις εκδόσεις (Βραβείο ΠαναγιώτηΜιχελή) διευρύνεται θεmicroατικά και microετακινείταιτο έως τώρα στη χώρα microας αυστηρό όριο του τιmicroπορεί να εκληφθεί ως αρχιτεκτονικό έργο καιεποmicroένως τι microπορεί να παρουσιάζεται ως αρχιτε-κτονική δραστηριότητα Έτσι η τοπική εκθεσιακήασφυκτική σχέση κτίσmicroα = αρχιτεκτονική επανα-προσδιορίζεται και microετατίθεται στην περιοχή τηςπολλαπλής αφήγησης

σελ 33 Άποψη της Έκθεσης Βραβεία Αρχιτεκτονικού

Έργου 2005

πάνω Άποψη της Έκθεσης Τοπία εκmicroοντερνισmicroού Ελληνι-

κή αρχιτεκτονική rsquo60 και rsquo90

δίπλα microέση Ο αρχιτέκτονας και διευθυντής του περιοδι-

κού Domus Stefano Boeri

δίπλα κάτω Οι οmicroιλητές στη συζήτηση microε θέmicroα laquoΕλληνική

αρχιτεκτονική και παγκόσmicroια κατάστασηraquo

αφιέρωmicroα

media res της αρχιτεκτονικήςΕπιmicroέλεια Μιχάλης Λεφαντζής

Προσεγγίζοντας τη microετάποληΓιάννης Αίσωπος αρχιτέκτονας επίκ καθηγητής Πανεπιστηmicroίου Πατρών

3366 ε π ί κ α ι ρ α

τα κείmicroενα του Σηmicroαιοφορίδη Η προβληmicroατικήαυτή είχε διερευνηθεί microε συνέπεια για σειράετών microέσω των πολλαπλών δραστηριοτήτων τουκαι ιδιαίτερα microέσω των εκδοτικών προσπαθειώντων περιοδικών Τεύχος και Μετάπολις στα οποίαυπήρξε ιδρυτικό microέλος και συνδιευθυντής Τοπρώτο διεύρυνε καθοριστικά τον ελληνικό κρι-τικό αρχιτεκτονικό λόγο και συνέδεσε την ελλη-νική microε τη διεθνή συζήτηση ενώ το δεύτεροανέπτυξε το λόγο γύρω από την παγκόσmicroια εξά-πλωση του αστικού και τις διαδικασίες αστικο-ποίησης της σύγχρονης ελληνικής πόλης Η ίδιαπροβληmicroατική παρουσιάζεται στο βιβλίο καιmicroέσα από τα κείmicroενα των καταλόγων δύο εκθέ-σεων αρχιτεκτονικής που είχε συνεπιmicroεληθείτην έκθεση laquoΤοπία του Οικείουraquo microια καταγραφήκαι ανάλυση των εκφάνσεων του δηmicroόσιουχώρου στη microεταπολεmicroική ελληνική αρχιτεκτο-νική (Τriennale Μιλάνου 1996) και την έκθεσηlaquoΤοπία εκmicroοντερνισmicroού Ελληνική αρχιτεκτονικήrsquo60 και rsquo90raquo microε θέmicroα την αρχιτεκτονική παρα-γωγή των δύο αυτών δεκαετιών που χαρακτηρί-στηκαν από έντονη οικονοmicroική ανάπτυξη πολι-τισmicroική εξωστρέφεια και ταχείς αστικούς microετα-σχηmicroατισmicroούς (Ολλανδικό Ινστιτούτο Αρχιτεκτο-νικής Ρότερνταmicro 1999)

Στο βιβλίο περιλαmicroβάνονται επίσης πολύ αξιό-λογα κείmicroενα για την Ακρόπολη των Αθηνών τηΧάρτα των Αθηνών του Le Corbusier το αθη-ναϊκό τοπίο κείmicroενα από αφιερώmicroατα περιοδι-κών όπως τα Αρχιτεκτονικά Θέmicroατα και ταΘέmicroατα Χώρου+Τεχνών καθώς και άλλα κείmicroενααπό διεθνή περιοδικά και γνωστούς συλλογικούςτόmicroους στο εξωτερικό (Europan Mutations The

Critical Landscape Cities in Transition Coming

from the South κά) Λόγω της ποικιλοmicroορφίαςκαι των δυσδιάκριτων ορίων ανάmicroεσα στις διά-φορες θεmicroατικές των κειmicroένων αυτά δηmicroοσιεύ-ονται microε χρονολογική σειρά φανερώνονταςταυτόχρονα στον αναγνώστη την πολλαπλότητατων θεmicroάτων που απασχολούσαν τον συγγρα-φέα την ίδια χρονική περίοδο Ας σηmicroειωθείτέλος πως στην έκδοση αυτή δηmicroοσιεύονταιγια πρώτη φορά δύο ανέκδοτα κείmicroενα πουυπήρχαν στο αρχείο του συγγραφέα

Η έκδοση αυτή αποτελεί την πρώτη συστηmicroα-τική παρουσίαση microιας πολύτιmicroης παρακαταθή-κης έως τώρα διασκορπισmicroένης σε διάφοραέντυπα του κόσmicroου και την ίδια στιγmicroή απότισηφόρου τιmicroής στην ανολοκλήρωτη αλλά πολύουσιαστική προσφορά του Γιώργου Σηmicroαιοφο-ρίδη στη διαmicroόρφωση του κριτικού αρχιτεκτονι-κού λόγου στην Ελλάδα

βιβλ

ίο

δηmicroοσίευσε ο Σηmicroαιοφορίδης σε συλλογικέςεκδόσεις καταλόγους περιοδικά και εφηmicroερί-δες από το 1983 ως το 2002 Τα κείmicroενα microπο-ρούν να χωριστούν σε ιστορικά κριτικά δοκίmicroιακαι σχόλια της αρχιτεκτονικής και πολεοδοmicroι-κής επικαιρότητας

Ο τίτλος του βιβλίου επιλέχθηκε από τον τίτλοmicroιας σειράς κειmicroένων που ο ίδιος ο συγγραφέαςείχε ονοmicroάσει έτσι microε στόχο ndashόπως φαίνεται σεσχεδιάγραmicromicroα που επεξεργαζότανndash να τααρθρώσει κάποτε σε ένα ευρύτερο έργο (έναείδος laquomicroεγα-κειmicroένουraquo) Οι laquoδιελεύσειςraquo επι-χειρούν να προσεγγίσουν microε τη microορφή σχολια-σmicroού τις διαφορετικές εκφάνσεις και τουςmicroετασχηmicroατισmicroούς του αστικού πολιτισmicroούστον οποίο καθοριστικό ρόλο παίζουν η αρχιτε-κτονική και η πολεοδοmicroίαΌπως γράφαmicroε microε τον Γ Τζιρτζιλάκη στο προ-λογικό σηmicroείωmicroα του βιβλίου laquoΗ ίδια η λέξηδιέλευση αντηχεί εδώ σαν τον πυρήνα ενόςmicroπενγιαmicroινικού laquoπεράσmicroατοςraquo microιας laquoδιάβα-σηςraquo που κινείται πάνω σε έναν laquoυπερκειmicroε-νικόraquo χάρτη όπου κάθε σηmicroείο παραπέmicroπει σεένα άλλο όχι απαραιτήτως το επόmicroενο και ηαρχιτεκτονική σκέψη συνδιαλέγεται microε τοπαρόν και την Ιστορία αλλά και παρεmicroβάλλεταιαπό microια θέση που τα ξεπερνάειraquoΟι laquoδιελεύσειςraquo ασχολούνται microε τον αmicroερικανι-σmicroό της ελληνικής αστικής κουλτούρας ταεmicroπορικά κέντρα τη διονυσιακή διάσταση τηςπόλης τα σκάρτα τη χαmicroένη περιφέρεια τααποθέmicroατα τοπίου το αστικό έδαφος και άλλαστοιχεία της πόλης που microορφοποιούν τηναστική εmicroπειρία Οι laquoδιελεύσειςraquo αποτελούν τονήmicroα πάνω στο οποίο οργανώνονται τα microεγαλύ-τερα θεωρητικά ιστορικά και κριτικά κείmicroενατου βιβλίου τα οποία στην πλειοψηφία τουςπροσεγγίζουν τη σύγχρονη ελληνική και παγκό-σmicroια πόλη τη microετάπολη που αποτελεί προϊόνέντονων διαδικασιών αστικοποίησης καθώς καιτην αρχιτεκτονική που εκφράζει τη νέα αυτήαστική συνθήκη

Είναι σαφές πως η προβληmicroατική αυτή δεν αντι-microετωπίζει την πόλη ως microια σαφώς ορισmicroένηδοmicroή παρά ως microια διαρκώς microετασχηmicroατιζόmicroενηπολλαπλότητα που δεν προσδιορίζεται microε τασυmicroβατικά εργαλεία της αρχιτεκτονικής και τηςπολεοδοmicroικής πειθαρχίας Η πόλη είναι έναςοργανισmicroός υπό διαmicroόρφωση που επιζητά νέεςlaquoευέλικτεςraquo στρατηγικές επέmicroβασης Η ανα-σφάλεια της νέας microεταπολιτικής κατάστασηςαλλά και η πρόκληση που αυτή συνιστά για τηναρχιτεκτονική και την πολεοδοmicroία διαπερνά όλα

Γιώργος Σηmicroαιοφορίδης ∆ιελεύσεις Κείmicroεναγια την αρχιτεκτονική και τη microετάπολη επιmicro ΓΑίσωπος Ο Σηmicroαιοφορίδου Γ ΤζιρτζιλάκηςMetapolis Press Αθήνα 2005

Ο πρωταρχικός ρόλος της laquoπαραγωγήςraquo σεαντιδιαστολή microε την laquoκαταγραφήraquo περιέγραφετον τρόπο σκέψης και δράσης του ΓιώργουΣηmicroαιοφορίδη (1955-2002) Η δραστηριότητάτου εξαπλωνόταν ταυτόχρονα σε πολλαπλάprojects διαφορετικής microορφής γραπτά εκθέ-σεις διαλέξεις διδασκαλία workshops Αντί-στοιχα τα πολλά κείmicroενά του βρίσκονταν δηmicroο-σιευmicroένα microε διαφορετικές γλώσσες σε διάφο-ρες διεθνείς και ελληνικές εκδόσεις η εύρεσηκαι η ανάγνωσή τους ήταν εποmicroένως δύσκοληndashειδικά για τους αναγνώστες microιας νεότερηςγενιάςndash και καθιστούσε το ζήτηmicroα της συλλογήςκαι έκδοσής τους πρωτεύονΤο ίδιο αυτό ζήτηmicroα απασχολούσε τον Σηmicroαιο-φορίδη το τελευταίο διάστηmicroα της ζωής του καιτον οδήγησε σε microια πρώτη οργάνωση τουαρχείου του microε τη συγκέντρωση και την κατά-ταξη των κειmicroένων του σε κάποιες πρώτεςβασικές θεmicroατικές κατηγορίες ως βάση περαι-τέρω επεξεργασίας

Οι ∆ιελεύσεις Κείmicroενα για την αρχιτεκτονική και

τη microετάπολη αποτελούν microια συλλογή κειmicroένωνγια την αρχιτεκτονική την πόλη και το τοπίο που

Τα λεκτικά microέσα δεν microπορούν να καλύψουν βέβαια τοαρχιτεκτονικό γίγνεσθαι στην ολότητά του Με τα σχέδιατις εικόνες ή τα γραφήmicroατα ως φορείς πληροφορίας καιεπικοινωνίας (που είναι ανεξάρτητα από τα όρια τουλόγου γραπτού ή προφορικού) microπορούν να εκφραστούνκαι να συλληφθούν λεπτές αποχρώσεις χαρακτήραςχώρου και microοτίβα που προάγουν και επιλύουν το αρχιτε-κτονικό πρόβληmicroα ως microέσα και εργαλεία σκέψης πέρααπό τις δυνατότητες της λεκτικής περιγραφής Ανδεχθούmicroε τη ρήση του L Wittgenstein laquoτα όρια τηςγλώσσας microου σηmicroαίνουν όρια του κόσmicroου microουraquo τότε οαρχιτέκτονας έχει στη διάθεσή του microε τη laquoδεύτερηraquo αυτήγλώσσα δουλειάς του άπειρες δηmicroιουργικές δυνατότητεςΚαι τα γραφικά αυτά microέσα έχουν όmicroως τα όριά τους αφού

Το παρόν αφιέρωmicroα στο θέmicroα laquomedia res της αρχιτεκτο-νικήςraquo δίνει την αφορmicroή να εκτεθούν εδώ microερικές σκέψειςγια τη θέση της Αρχιτεκτονικής και την απήχησή της στησύγχρονη κοινωνίαΗ εποχή microας microαζί microε τα τόσα ρηξικέλευθα και ανατρεπτικάτης επιτεύγmicroατα σε ταχύτητα και ποσότητα χαρακτηρίζε-ται επίσης από τις νεότροπες και πολλαπλές δυνατότητεςσrsquo επικοινωνιακούς διαύλους οι οποίοι βοmicroβαρδίζουνκαθηmicroερινά microε ήχο και εικόνα τη ζωή microας Έτσι πέρα απότην καθηmicroερινή αυτή εmicroπειρία η έννοια της Επικοινωνίαςέγινε και ακαδηmicroαϊκό αντικείmicroενο σπουδών microε τη δηmicroιουρ-γία τριών ήδη τmicroηmicroάτων σχετικών στα ελληνικά ΑΕΙ ∆ιδα-σκαλία και έρευνα προς αυτή την κατεύθυνση προάγουνασφαλώς και βοηθούν στην αποσαφήνιση του εκάστοτεπεριεχοmicroένου κοινών ή ταυτόσηmicroων όρων παραστάσεωνκαι γενικά εννοιών που κάθε επιστηmicroονικός ή καλλιτεχνι-κός κλάδος χρησιmicroοποιεί στο επικοινωνιακό του σύστηmicroαΗ Αρχιτεκτονική έχει στη διάθεσή της τις περισσότερεςίσως laquoγλώσσεςraquo ή επικοινωνιακούς διαύλους από κάθεάλλον ακαδηmicroαϊκό κλάδο Ο λόγος τα γραφικά microέσα (σχέ-διο διάγραmicromicroα φωτογραφία εικαστικά και κινητικά microέσα)και η microακέτα είναι microερικά από αυτά microε τα οποία ο δηmicroι-ουργός περιβάλλοντος επικοινωνεί αλλά και αναπτύσσειτις ικανότητές του για την επίλυση των σχετικών προβλη-microάτων Ζήσαmicroε στις περασmicroένες δεκαετίες σε διεθνές επίπεδοτην έξαρση στη χρήση λεκτικών microέσων επικοινωνίας (όπουπρωτοποριακά πχ αρχιτεκτονικά περιοδικά δηmicroοσίευανmicroόνο κείmicroενα χωρίς σχέδια) microε την αιτιολογία ότι προηγεί-ται η διευκρίνιση των προβληmicroάτων (όπως ο εmicroπορευmicroατι-κός χαρακτήρας της Αρχιτεκτονικής η περιφρόνηση τωνπραγmicroατικών αναγκών της ανθρώπινης οίκησης η εκmicroε-τάλλευση και η κερδοσκοπία γης και κατοικίας) ώστε νατεθούν νέοι στόχοι microε προγραmicromicroατικά laquomicroανιφέσταraquo Κατό-πιν θα microπορούσαν αυτά να laquomicroεταφραστούνraquo σε τρισδιά-στατες microορφικές λύσεις1 Βέβαια η τότε σχετική αισιοδοξίαδεν δικαιώθηκε Τώρα έχουmicroε επιστρέψει χωρίς θετικό-τερο αποτέλεσmicroα σε microια νέα υπερβολή στη χρήση γραφι-κών microέσων λόγω και της ευκολίας παραγωγής τους microέσααπό τις δυνατότητες του νέου laquoβοηθούraquo και laquoδυνάστηraquomicroας του CAD ή ηλεκτρονικού υπολογιστήΒέβαια οι επικοινωνιακοί δίαυλοι που ήδη αναφέρθηκανεξακολουθούν να είναι όλοι πολύτιmicroοι Η Αρχιτεκτονικήξεκινά microε βιώmicroατα (ευχάριστα δυσάρεστα επιβολής εντυ-πωσιασmicroού microνηmicroειακότητας κά) των οποίων η ανάmicroνησηδηmicroιουργεί αισθήmicroατα κι εκείνα οδηγούν στη συνειδητοποί-ηση των βιωmicroάτων Μέσα από το λεκτικό απόθεmicroα της γλώσ-σας επιλέγονται οι κατάλληλες έννοιες όπως λειτουργίακατασκευή microορφή τεχνοτροπία κά που προσδιορίζουνκαι αξιολογούν τα αρχιτεκτονικά έργα ώστε να microας κάνουνικανούς να διαπιστώνουmicroε αρετές και αδυναmicroίες τους

5544 α φ ι έ ρ ω micro α

media resτης αρχιτεκτονικής

του Γεώργιου Π Λάββα ακαδηmicroαϊκού

5555α φ ι έ ρ ω micro α

Θα περίmicroενε κανείς ότι microε τέτοιο επικοινωνιακό οπλισmicroό οιαρχιτέκτονες θα είχαν κατακτήσει microια πρώτη θέση στονκοινωνικό χώρο τοποθετώντας και αναδεικνύοντας το κτι-σmicroένο περιβάλλον στο πρώτο ποιοτικό επίπεδο ως κοινω-νικό αγαθό που εξ ορισmicroού είναι ∆υστυχώς όmicroως βιώ-νουmicroε microια ολοένα αυξανόmicroενη αρνητική ένταση σrsquo όλες τιςοικιστικές κλίmicroακες ndashτην ποιότητα του σπιτιού του δρό-microου της πλατείας της πόλης της microεγαλούποληςndash οιοποίες δεν προσφέρουν κατά κανόνα και στην πλειοψηφίατους φυσιολογικές και ψυχολογικές παραmicroέτρους στηνανθρώπινη ύπαρξη Οι επικοινωνιακοί δίαυλοι στις σηmicroερι-νές laquoλεωφόρους της πληροφορίαςraquo (Infobahn) microαζί microετην πρωτοφανή εξουσία των ΜΜΕ θα microπορούσαν νrsquo απο-τρέψουν αυτή την αδιέξοδη προοπτική του οικιστικού αγα-θού Αρκεί οι αρχιτέκτονες και οι πολεοδόmicroοι να συνειδη-τοποιήσουmicroε το νέο ρόλο microας που είναι διττός τόσο ναmicroελετούmicroε να ερευνούmicroε να επεmicroβαίνουmicroε microε αντίστασηκαι συmicroβολή στα νέα νοmicroοθετικά πλαίσια για τον ορθό σχε-διασmicroό της πολεοδοmicroίας και της αρχιτεκτονικής στηνεποχή του laquoηλεκτρονικού ανθρώπουraquo όσο και να αγωνιζό-microαστε επικοινωνιακά για τη συνειδητή συmicroπαράσταση τηςευρύτερης κοινωνίας στην κατάκτηση αυτού του αγαθού

Σηmicroείωση

1 Αυτή η τάση διατηρείται κι εδώ ακόmicroα και microάλιστα σrsquo ακαδηmicroαϊ-

κούς χώρους ως microορφή laquoαρχιτεκτολογίαςraquo

microπορούν να δώσουν από κακή χρήση microια εσφαλmicroένη εντύ-πωση ή και να εξαπατήσουν από αδυναmicroία ή υπερβολικήδεξιότητα του σχεδιαστή και σήmicroερα και του σχεδίου microετον computer Ο τελευταίος σίγουρα microας γοητεύει αλλάκαι microας τροmicroοκρατεί microε τις δυνατότητες της εικονικήςπραγmicroατικότητας Η δεύτερη αυτή laquoγλώσσαraquo απαιτεί εξάλλου και αφαιρετική ικανότητα τόσο για τη σύλληψη όσοκαι για τη σύνθεση και την ανάγνωση και κατανόηση τηςεικονιζόmicroενης αρχιτεκτονικής δηmicroιουργίαςΗ τρίτη και ίσως εκείνη που υπερτερεί των δύο άλλωνδυνατοτήτων έρευνας κι επικοινωνίας στη δουλειά microαςείναι η microακέτα ως τρισδιάστατη ρεαλιστική απεικόνισηαρχιτεκτονικών microορφών Επιτρέπει την εξέταση των ιδιοτή-των ενός κτίσmicroατος από πολλές θέσεις και επίπεδα παρα-τήρησης και διευκολύνει άmicroεσα την αντίληψη του βιώmicroατοςτου έργου τόσο στο χώρο όσο και στο χρόνοΟι αρχιτεκτονικές laquoγλώσσεςraquo που σκιαγραφήθηκαν παρα-πάνω δεν είναι microόνο microέσα επικοινωνίας ή έκφρασης αλλάκαι microέσα έρευνας και προσέγγισης των προβληmicroάτων Οαρχιτέκτονας και ο πολεοδόmicroος microrsquo αυτές σκέπτεταιεκφράζεται και διαmicroορφώνει την πραγmicroατικότητα microιαπραγmicroατικότητα πολυσύνθετη και πολύτροπη όπως και οιγλώσσες της σύmicroφωνα microε τον διάσηmicroο γλωσσολόγοBenjamin Whorf laquoόλη η σκέψη γίνεται microέσα στη γλώσσακαι κάθε γλώσσα είναι ένα ανεξάρτητο πελώριο δοmicroικόσύστηmicroαraquo

5566 α φ ι έ ρ ω micro α

ΜεσοαρχιτεκτονικήΣχόλια στην υπερmicroεσική

διάλυση της αρχιτεκτονικής1

του Γιώργου Τζιρτζιλάκη αρχιτεκτόνα επίκ καθηγητή Πανεπιστηmicroίου Θεσσαλίας

1 Οι πάντες σήmicroερα βρίσκουν microια ευκαιρία για να αναφερ-θούν στη σχέση της αρχιτεκτονικής microε τα media καλλιερ-γώντας άλλοτε ανασφάλεια κι άλλοτε καινούργιες ευαισθη-σίες Χωρίς να είναι αmicroελητέοι εκείνοι που προτάσσουνεπιφυλακτικότητα απέναντι στη διογκωmicroένη επιρροή τωννέων τεχνολογιών στον αρχιτεκτονικό σχεδιασmicroό πολλα-πλασιάζεται η οργανική υπερmicroεσική αντίληψη της bitgeneration δηλαδή της γενιάς που microεγάλωσε θεωρώνταςτους υπολογιστές και τα διάφορα media φυσική προέ-κταση του σώmicroατός τηςΕντούτοις οι περισσότερες συζητήσεις αναπαράγουνάγονα δίπολα Από τη microια εκείνοι που υπερθεmicroατίζουν τηναπτική υλικότητα του κτίσmicroατος και από την άλλη όσοιπροτιmicroούν τον εικονικό του χαρακτήρα εκείνοι που θεω-ρούν την αρχιτεκτονική εργαλείο αντίστασης στο παγκο-σmicroιοποιηmicroένο microηντιακό σύmicroπαν και οι υπόλοιποι πουποντάρουν στη συγχώνευση της φυσικότητας microε το υπερ-microεσικό πεπρωmicroένο Όλες αυτές οι έλξεις και οι απωθήσειςαντιπροσωπεύουν την κοινωνική παθολογία τα άγχη καιτους microετασχηmicroατισmicroούς της αρχιτεκτονικής

2 Πολλοί ταυτίζουν τη διασταύρωση αρχιτεκτονικής καιmedia microε την επικράτεια της ορατότητας του έντυπουσύmicroπαντος και των διαφηmicroίσεων στη microαζική βιοmicroηχανικήκοινωνία Το περιβόητο Las Vegas Strip και ο τυπογραφι-κός ίλιγγος των αρχιτεκτονικών δηmicroοσιευmicroάτων αποτελούν

το διπλό όριο που εξαντλείται microια τέτοια θεώρησηΩστόσο η Beatriz Colomina2 απέδειξε ότι από την πρώτηκιόλας περίοδο του Le Corbusier τα βιβλία τα περιοδικάη αρχειοθέτηση και η επεξεργασία έντυπων αποκοmicromicroάτωνφωτογραφιών και σχεδίων και προπάντων τα σηmicroαίνονταστοιχεία κάθε δηmicroοσίευσης αναλαmicroβάνουν πρωταγωνι-στικό ρόλο Τα διάφορα media δεν laquomicroεταφράζουνraquo τηνυλική πραγmicroατικότητα της αρχιτεκτονικής σε έντυπηγλώσσα αλλά τη microετασχηmicroατίζουν Κι ακόmicroη περισσότεροαποτελούν πρωταρχικό συντελεστή παραγωγής και διαχεί-ρισής της σε microια αδιανόητη σύζευξη αντικειmicroένου και εικό-νας κτιρίου και ερmicroηνείας ή laquoπληροφορίας που πρέπει ναπαρασκευαστεί ή microάλλον να σχεδιαστεί και να επανασχε-διαστεί να καταναλωθεί και να ξανακαταναλωθείraquo3

Ο επιθετικός επικοινωνιακός διανοουmicroενισmicroός των βιβλίωντου Rem Koolhaas ndashκαι η συνεργασία του microε τον BruceMau4ndash διόγκωσαν microια τέτοια εκδοχή Εντούτοις την ίδιαπερίοδο η σχέση της αρχιτεκτονικής microε τα media άρχισενα διευρύνεται να microετακινείται να δηmicroιουργεί ανθρώπινεςσυmicroπεριφορές και προσοmicroοιώσεις του χώρου να διεισδύειστους ψηφιακούς microηχανισmicroούς στην πληροφοριοποίησητης σχεδιαστικής διαδικασίας και στην ίδια την αρχιτεκτο-νική σκέψη Η εξωτερική συνάντηση δύο διαφορετικώνδραστηριοτήτων αντικαθίσταται από τον οργανικό χαρα-κτήρα microιας αmicroοιβαίας απορρόφησης Η ίδια η αρχιτεκτο-νική καθίσταται σταδιακά ένα mass medium ή πιο σωστάmicroετασχηmicroατίζεται σε laquomicroεσοαρχιτεκτονικήraquo (mediarchitecture) Η διαφορά είναι νοmicroίζω σε όλους κατανοητή και microας δίνειτη δυνατότητα να φανταστούmicroε το microέλλον της αρχιτεκτο-νικής να εντάσσεται σrsquo ένα ευρύτερο σύνολο laquoπολυτεκτο-νικήςraquo (multitecture) Χρειάζεται ωστόσο να διευκρινίσωότι οι έννοιες αυτές δεν έχουν να κάνουν microε τις γνωστέςmicroεσσιανικές προφητείες του κυβερνοχώρου ούτε είναιlaquoνέα είδηraquo που βρίσκονται εγκατεστηmicroένα ανάmicroεσα στηνκαθησυχαστική αυτονοmicroία των media της εικονικής πραγ-microατικότητας και της αρχιτεκτονικής Περισσότερο αντι-προσωπεύουν την ανάγκη microιας microεσολάβησης (media-) ηοποία microε συγχωνεύσεις και αντιπαραθέσεις διαλύει τιςδιαφορές συστήνοντας laquoεκείνο απrsquo όπου ένα πράγmicroααρχίζειraquo5

3 Αν θέλουmicroε να εντοπίσουmicroε την αφετηρία αυτής τηςτροχιάς πρέπει να ανατρέξουmicroε στις αρχιτεκτονικές ουτο-πίες της δεκαετίας του 1960 Ωστόσο αν κάποιος θέλει νααναγνωρίσει τους απώτερους προγόνους θα χρειαστεί ναφτάσει στο Crystal Palace και στη ∆ιεθνή Έκθεση του 1851όπου για πρώτη φορά η αρχιτεκτονική εγκαταλείπει τηνυπεροχή της microορφής και της συmicroπαγούς κτιριακής microάζαςδίνοντας προβάδισmicroα στην ορατότητα στη δοmicroή και στησυνεχή επιδερmicroίδα laquoΤο πιο λαmicroπρό αντικείmicroενο της έκθε-σηςraquo που σχεδίασε ο Joseph Paxton αποτέλεσε πράγmicroατι

5577α φ ι έ ρ ω micro α

το πρώτο εφήmicroερο θεmicroατικό laquoπάρκο αναψυχήςraquo για τονέο πλήθος των microεγαλουπόλεων φανερώνοντας το προ-γραmicromicroατικό προβάδισmicroα της εκθεσιακής αξίας που καθιέ-ρωσε η νεωτερικότητα Οι επιπτώσεις microιας τέτοιας microεταβολής απλώνονται στουςίδιους τους τρόπους microε τους οποίους εφεξής παράγονταιο χώρος οι πόλεις και η κατοικία ∆εν θα χασοmicroερήσω microετο πλήθος αυτών των τρόπων γιατί όλοι τους γνωρίζουmicroεΘυmicroίζω απλά ότι γράφοντας για την αρχιτεκτονική έναςσυγγραφέας όπως ο Βίκτωρ Ουγκώ υποστήριξε ότι υπάρ-χουν δύο εκδοχές τυπωmicroένης σελίδας η χάρτινη και ηπέτρινη Και οι δύο επικοινωνούν ανάγκες και συγκινήσειςιδέες και εικόνες Εκείνο που εκτός των άλλων και προπά-ντων τροχοδροmicroεί η ∆ιεθνής Έκθεση του 1851 είναι ησυνένωση των δύο αυτών διαχωρισmicroένων τύπων Οι αρχιτεκτονικές ουτοπίες της δεκαετίας του 1960 επέmicroει-ναν σrsquo αυτή την κατεύθυνση αναζωογονώντας το ενδιαφέ-ρον για αρχιτέκτονες όπως ο Bruno Taut ο FrederickKiesler και ο Buckminster Fuller και εmicroπλουτίζοντας τοσχεδιαστικό λεξιλόγιο microε έννοιες όπως laquomicroαζική επικοινω-νίαraquo laquoκινητικότηταraquo laquoπροσοmicroοίωσηraquo laquoνοmicroαδισmicroόςraquolaquoκατανάλωσηraquo laquocomputer cityraquo κά Ο Reyner Bahnamπροσδιόρισε το εγχείρηmicroα του Archigram microε δυο λέξειςlaquofun and flexibilityraquo Στο σχήmicroα αυτό microπορούmicroε να προ-σθέσουmicroε ορισmicroένες αγαπητές έννοιες των microέσων microαζικήςεπικοινωνίας όπως το laquoστιγmicroιαίοraquo και η laquoδιασκέδασηraquo γιανα πάρουmicroε microια πρώτη ιδέα του αρχιτεκτονικού και πολεο-δοmicroικού τους προγράmicromicroατος Εύκολα microπορούmicroε να διαπιστώσουmicroε ότι ο Yona Friedman

iquestOacuteˆ Archigram Instant city Urban action

tune-up 1969

permilrsaquoIumlmiddot iquestOacuteˆ ∆iquestIcircEuml˜ sumAcircOacutecurrenUgraveOcirc˜ prodIumlAcircIcircUgraveUacuteOcircOacuteEgraveIcirclsaquo Ocirc-

IumlAcircOcircpermilOcircIgraversaquomiddot 1962-1975permilrsaquoIumlmiddot IcirciquestUgraveˆ Archizoom Associati No-stop city1969-72

ο Constant ο Cedric Price το Archigram το Superstudioκαι οι Archizoom Associati εξέφρασαν microια νέα microητροπολι-τική ευφυΐα που από πολλές απόψεις προανήγγειλε τηmicroεγάλη κλίmicroακα των νέων χώρων κατανάλωσης τη δια-σπορά της laquoinfoarchitectureraquo της laquoψυχογεωγραφίαςraquo καιτου laquoηλεκτρονικού χωριούraquo Γι αυτό και αντιmicroετώπισαν τιςπόλεις σαν ένα είδος αυτοmicroατοποιηmicroένων κόmicroβων κινητήςκατοίκησης και περιπλάνησης που τις φέρνει κοντά στοντρόπο microε τον οποίο εmicroείς συζητάmicroε σήmicroερα το microέλλον τουψηφιακού χώρου Στην ατζέντα της αρχιτεκτονικής προ-στέθηκε η ταχύτητα και η αmicroεσότητα της microηντιακής κουλ-τούρας των κόmicroικς των φανζίν και των laquoαερο-γραmicromicroά-τωνraquoΤο Archigram συνέλαβε microrsquo έναν ειρωνικό αλλά και τεχνο-λογικά επεξεργασmicroένο τρόπο τις απεριόριστες δυνατότη-τες των διασυνδέσεων (Plug-in City) αγγίζοντας την ιδέαmicroιας laquoδιαδραστικής πόληςraquo η οποία θα είναι αποτέλεσmicroατης διαστολής της προσθετικής του οπτικοακουστικούτης ροmicroποτικής και microιας νέας σχέσης microε το φυσικό περι-βάλλον Έχοντας το ένα microάτι τους στραmicromicroένο στονMcLuhan και τrsquo άλλο στον Μαρκούζε οι ουτοπίες αυτέςδοκίmicroασαν την ατέρmicroονη microετάβαση από τη microεγάλη στηmicroικρή κλίmicroακα και από την υλικότητα στο άυλο σύmicroπαντινάζοντας στον αέρα τις συmicroβάσεις της αρχιτεκτονικήςκαι του urban planning Ο δρόmicroος που εγκαινίασαν οδή-γησε αναπόφευκτα στην πληροφοριοποίηση της αρχιτε-κτονικής ndashη οποία ανέτρεψε τις παραδοσιακές σχέσειςανάmicroεσα στο εσωτερικό και το εξωτερικό της κατα-σκευήςndash και στην επεξεργασία microιας σειράς πετασmicroάτωνπου αναδιατάσσουν τις ισορροπίες ανάmicroεσα στο φυσικόκαι το τεχνητό περιβάλλον Με διαφοροποιήσεις αλλά παράλληλα δραστηριοποιή-θηκε την ίδια περίοδο και ο Τάκης Ζενέτος microελετώνταςτην laquoπόλη του microέλλοντοςraquo και την laquoηλεκτρονική πολεοδο-microίαraquo Το 1962 σε microια microαζική καταναλωτική εκδήλωσηόπως η Έκθεση Σύγχρονου Σπιτιού θα αναδείξει τηναρχιτεκτονική σε καθεαυτό mass medium περιγράφονταςτην πειραmicroατική κατοικία του microέλλοντος microε όρους laquoαποικι-σmicroού της ατmicroόσφαιραςraquo laquoτοίχου-οθόνης ανταλλαγώνraquolaquoτεχνητών επιπέδων που επαναλαmicroβάνουν το φλοιό τηςγηςraquo και ούτω καθεξής Επίσης ο Ζενέτος θα εισάγει στοαρχιτεκτονικό microας λεξιλόγιο έννοιες όπως laquoτηλε-εργασίαraquo(που laquoπραγmicroατοποιείται στον τόπο της κατοικίαςraquo) laquoτηλε-επαφέςraquo laquoτηλε-διεκπεραιώσειςraquo laquoτηλε-διεύθυνση τηςπαραγωγήςraquo οι οποίες προκαλούν ριζική laquoαναθεώρησητων αρχών του σχεδιασmicroού microε βάση την εξέλιξη τωνmicroέσων επικοινωνίαςraquo6 Ένα τέτοιο γεγονός διέφυγε τηςπροσοχής του εγχώριου κριτικού και ιστοριογραφικούλόγου ο οποίος επιmicroένει στις κοινότοπες γενικεύσεις Ο microελλοντολογικός οίστρος των ριζοσπαστικών ουτοπιώντης δεκαετίας του 1960 microπορεί να γοητεύει σήmicroερα πολ-λούς θέτει ωστόσο ένα καίριο ερώτηmicroα που εκκρεmicroεί στονπυρήνα του πολιτισmicroού microας πώς microπορούmicroε να συνδέ-σουmicroε τους κοινωνικούς microετασχηmicroατισmicroούς των πόλεωνκαι των microέσων microαζικής επικοινωνίας microε τις τεχνολογικέςκαινοτοmicroίες της αρχιτεκτονικής

4 Παρότι το αρχέτυπο του διαφανούς ουδέτερου καιρευστού χώρου της πληροφορικής αντλεί από τη χωρικήαντίληψη του Mies van der Rohe ndashτον πιο αινιγmicroατικόπρωταγωνιστή του microοντέρνουndash το microηχανικό παράδειγmicroα τηςνεωτερικότητας microοιάζει να αποmicroακρύνεται Από τη microορφο-λογία και τη λογική των βιοmicroηχανικών προϊόντων περά-σαmicroε στην ανάγκη ενός σχεδιαστικού προσδιορισmicroού της

5588 α φ ι έ ρ ω micro α

microικροηλεκτρονικής που εγκαταλείπει τις αταβιστικές προσ-δοκίες όπως τουλάχιστον τις θέσπισε ο ΒιτρούβιοςFirmitas Utilitas Venustas δίνοντας προβάδισmicroα στη διάρ-κεια στη microονιmicroότητα στη σταθερότητα και στην ακινησίασαν ένα είδος προσαρmicroογής στην κρούστα της γης Αυτήνοmicroίζω ότι είναι η microεγαλύτερη microεταβολή που στη δεκαετίατου 1970 σηmicroαδεύτηκε από τη microελέτη των Renzo Piano καιRichard Rogers για το παρισινό Beaubourg Η έλευση και ηδυναmicroική των νέων τεχνολογιών του microετα-γουτεmicroβεργια-νού γαλαξία αντικαθιστά τη firmitas microε την ελαφρότητατην κινητικότητα και την ευελιξία Η αρχιτεκτονική δενδιεκδικεί πλέον την laquoαπό microηχανήςraquo προέλευσή της (όπωςη microοντέρνα) αλλά καταξίωση στην κυβερνο-οικολογία στηφιλοσοφία της φύσης (Ilya Prigogine) στις εδαφικές καλλι-τεχνικές πρακτικές στη ριζωmicroατική σκέψη των GillesDeleuze και Felix Guattari και στους cyborg microύθους τηςDonna Haraway

Αν για τους φουτουριστές ή τους ρασιοναλιστές η νεωτε-ρικότητα διέθετε το microεταλλικό ήθος ενός συστήmicroατοςοδοντωτών τροχών η αρχιτεκτονική σήmicroερα καλείται νααναmicroετρηθεί microε τον τυπωmicroένο λαβύρινθο ndashlaquoτυποκυκλώ-microαταraquo τα αποκαλούσε η καλλιτέχνης Μπία Ντάβου σταmicroέσα της δεκαετίας του 1970ndash ενός microικροτσίπ Αυτή είναι ηαντιπροσωπευτικότερη microεταφορά της νέας άmicroορφης γεω-γραφίας των σηmicroερινών microεγαλουπόλεων Η αρχιτεκτονικήλειτουργεί ως υβριδικό εργαλείο microιας σειράς υπερκειmicroενι-κών διασυνδέσεων microε το πληροφορικό περιβάλλον Στιςmicroέρες microας όλο και πιο δύσκολα ξεχωρίζει κανείς τα όριαανάmicroεσα στο πραγmicroατικό και το εικονικό στο φυσικό καιτο τεχνητό στο σταθερό και το εφήmicroερο

5 Οι microετασχηmicroατισmicroοί της παραγωγής διαmicroορφώνουν ένανέο πεδίο δράσης Ο σύγχρονος microεταφορντικός τρόποςπαραγωγής ή ndashγια να το πω διαφορετικάndash ο άmicroεσοςσυσχετισmicroός ανάmicroεσα στην υλική και την άυλη ανάπτυξηδιαλύει οριστικά τα σύνορα στο δίπολο που κάποτε απο-

καλούσαmicroε laquoοικονοmicroική βάσηraquo και laquoεποικοδόmicroηmicroαraquo Ηαρχιτεκτονική παραγωγή οι καλλιτεχνικές πρακτικές ηπολιτική δράση και οι microετασχηmicroατισmicroοί της επικοινωνίαςndashπου κατά τον 19ο αιώνα υπήρξαν διαχωρισmicroένοι τύποιδράσηςndash σήmicroερα παρουσιάζονται ενσωmicroατωmicroένοι σε microιαενιαία διαδικασία Αν για το φορντικό microοντέλο η laquoγενικήδιάνοιαraquo (general intellect7) ήταν έξω από τις διαδικασίεςτης παραγωγής στο microεταφορντικό η laquoεργασίαraquo και η laquomicroηεργασίαraquo αποκτούν ισάξια παραγωγικότητα η οποία βασίζε-ται στους microηχανισmicroούς επικοινωνίας και κοινωνικοποίησηςστις αισθητικές αντιλήψεις και στις ικανότητες αφαίρεσης Ιδού ένας ορισmicroός του νοητικού περιβάλλοντος εντός τουοποίου δρούmicroε όλοι microας Η σύγχρονη αρχιτεκτονική δενmicroπορεί να υπάρξει έξω από αυτό το περιβάλλον Αυτό πουαλλάζει δεν είναι οι laquoτάσειςraquo αλλά ο ίδιος ο τρόπος microε τονοποίο αντιλαmicroβανόmicroαστε και παράγουmicroε την αρχιτεκτο-νική την πόλη το έδαφος την laquoγενική διάνοιαraquo Από τη

στιγmicroή που το microεγαλύτερο microέρος των αντιλήψεων και τωνπεποιθήσεών microας για τον κόσmicroο διακινούνται και διαmicroορ-φώνονται από τα media η laquomicroεσοαρχιτεκτονικήraquo αποκτάυποχρεωτικά πολιτικό χαρακτήρα Ένα υπολογίσιmicroο κοmicro-microάτι της σύγχρονης αρχιτεκτονικής στρέφεται στις εικόνεςκαι στις δυνατότητες των microέσων microαζικής επικοινωνίαςακριβώς για να παραmicroείνει στην αρχιτεκτονική και να δια-τηρήσει τον κοινωνικό του προσανατολισmicroό Βγαίνει φαι-νοmicroενικά απrsquo ότι θεωρούσαmicroε αρχιτεκτονική προκειmicroένουνα παραmicroείνει στο εσωτερικό της

6 Υπάρχει ωστόσο microια επιπλέον διάσταση της laquomicroεσοαρχι-τεκτονικήςraquo Κανείς δεν microπορεί να αmicroφισβητήσει ότι η πλη-ροφοριακή σφαίρα και η υπερκειmicroενικότητα παράγουνσήmicroερα microια φρενίτιδα αφηγήσεων και διαmicroορφώνουν πολι-τισmicroικές πολιτικές και χωρικές αντιλήψεις Αντιmicroετωπίζο-ντας το Συγγραφέα ως παραγωγό (1934) ο Walter Benjaminδεν είχε κανένα δισταγmicroό επί του προκειmicroένου laquoη τεχνικήπρόοδος είναι η βάση της πολιτικής προόδουraquo Αυτό

5599α φ ι έ ρ ω micro α

permilrsaquoIumlmiddot ordfrsaquomiddot iexclUgraveiquestsbquoOcirc˘ ∆˘OcircIcircDaggerIcircIumlˆIgravemiddot (sbquomiddotIcircAcircIumlrsaquo-UgraveEuml˜ macrmiddotIumlIcircfi˜) 1975

IcirciquestUgraveˆ tradeAcircIumlrsaquopermilmiddot middotfi UgraveOcirc laquoArchigramraquo 5 Ocirc˘ AcircIgraveAcirc-UacuteEgravecurrenmacrAcircEgrave middotOcircUcirciquestUcircIgravemiddotUgravemiddot IgraveAcircIumlAcircUgraveOgraveOacute UgraveOcirc˘ ∆iquestIcircEuml sumAcircOacutecurrenUgraveOcirc˘UgraveOcirc˘ Constant IcircmiddotEgrave UgraveOcirc˘ Peter Cook

φωτίζει τη σηmicroερινή κατάσταση της αρχιτεκτονικής διερευνά και

αποκαλύπτει τη διαβρωτική επίδραση της πολιτικής του πλαισίου

της οικονοmicroίας και της παγκοσmicroιοποίησηςraquo Υπrsquo αυτήν την έννοια

βλ και τη συνεργασία του Jeffrey Deitch microε τον Dan Friedman

στους καταλόγους των εκθέσεων Cultural Geometry (1988) Artificial

Nature (1990) και Posthuman (1992) Ίδρυmicroα ∆ΕΣΤΕ Αθήνα

5 laquoΤο πέρας δεν είναι το σηmicroείο όπου ένα πράγmicroα τελειώνει αλλά

όπως γνώριζαν οι Έλληνες εκείνο απrsquo όπου αρχίζει η ουσία του

(Wesen)raquo (M Heidegger laquoCostruire Abitare Pensareraquo (1952)

στο Saggi e discorsi ιταλική microτφρ G Vattimo Μιλάνο 1976 σ 103)

6 Τ Χ Ζενέτος laquoΗ ηλεκτρονική πολεοδοmicroίαraquo στο Αρχιτεκτονικά

θέmicroατα 3 1969 σ 114 και 118 Βλ επίσης T Ch Zenetos Urbanisme

Electronique Structures paralleles Αθήνα 1969 και Γ Τζιρτζιλάκης

laquoΗ πόλη του microέλλοντος του Τάκη Ζενέτουraquo στο Α Καφέτση

(επιmicro) Μεταmicroορφώσεις του microοντέρνου Εθνική Πινακοθήκη Αθήνα

1992 σσ 297-300

7 Όρος που χρησιmicroοποιούν οι P Virno και M Hardt για να προσ-

διορίσουν τους πρόσφατους microετασχηmicroατισmicroούς laquoτης παραγωγικής

εργασίας και της τάσης της να γίνει ολοένα περισσότερο άυλη Τον

κεντρικό ρόλο που διαδραmicroάτιζε προηγουmicroένως η εργατική

δύναmicroη των εργατών του microαζικού εργοστασίου στην παραγωγή

υπεραξίας σήmicroερα όλο και περισσότερο τον καταλαmicroβάνει η πνευ-

microατική άυλη και επικοινωνιακή εργατική δύναmicroηraquo (M Hardt A

Negri Αυτοκρατορία microτφρ Ν Καλαϊτζής Αθήνα 2002 σ 56)

8 W Benjamin laquoΟ συγγραφέας σαν παραγωγόςraquo (1934) στο

∆οκίmicroια για τον Μπρεχτ microτφρ Ν Κολοβός Αθήνα 1972 σσ 120-122

9 G Deleuze Cinema 1 Lrsquoimmagine-movimento ιταλ microτφρ J P

Manganaro Μιλάνο 1984

10 M McLuhan Media Οι προεκτάσεις του ανθρώπου (1964) microτφρ

Σ Μάνδρος Αθήνα χχ laquoΤο ρούχο και η κατοικία ως προεκτάσεις

του δέρmicroατος και των microηχανισmicroών ελέγχου της θερmicroοκρασίας

είναι πρώτα απrsquo όλα microέσα επικοινωνίας microε την έννοια ότι διαmicroορ-

φώνουν και αναδιατάσσουν τα πρότυπα της ανθρώπινης σχέσης

και κοινωνικότηταςraquo (σ 160)

11 T Ito laquoTarzan nella giungla dei mediaraquo Domus Μάρτιος 2001

σ 38

6611α φ ι έ ρ ω micro α

που έχει σηmicroασία δεν είναι τι πιστεύει κανείς για τις σχέσειςπαραγωγής αλλά laquoη θέση του microέσα σrsquo αυτέςraquo8 Μrsquo έναλόγο η laquoλογοτεχνική τεχνική των έργωνraquo Η ανυπολόγιστησηmicroασία ενός τέτοιου συλλογισmicroού θα κάνει τον Benjaminνα είναι από τους πρώτους που θα επισηmicroάνουν την πολι-τική σπουδαιότητα του ντανταϊστικού κολάζ Αν θέλουmicroε να προσδιορίσουmicroε τη διαφοροποίηση ενόςτέτοιου συλλογισmicroού στις microέρες microας αυτή βρίσκεται σε microιασειρά νέες τεχνικές εδραίωσης του φαντασιακού οι οποίεςmicroετατρέπουν τις εικόνες microε ιλιγγιώδη τρόπο σε αφηγηmicroα-τικούς και χωρικούς σχηmicroατισmicroούς Το φαντασιακό ανα-δεικνύεται σε microείζον διακύβευmicroα του microέλλοντος συστατικότης laquoγενικής διάνοιαςraquo και του laquomicroεταφορντισmicroούraquo Σrsquo αυτότο έδαφος είναι ισχυρός όποιος ενεργοποιεί την υποκει-microενικότητα και είναι κοντά στις επιθυmicroίες όποιος απελευ-θερώνει τις διαφορές από τις στερεότυπες αναπαραστά-σεις Επεξεργαζόmicroενοι χωρικές αντιλήψεις και αφηγήσειςπου αντλούν από τα microέσα microαζικής επικοινωνίας επεξεργα-ζόmicroαστε laquoτη θέση microας microέσα σrsquo αυτάraquo δηλαδή ένα είδοςκριτικής πλοήγησης στο εσωτερικό τους αλλά και στοεσωτερικό των γεγονότων των χώρων και των κατοικήσι-microων κόσmicroων που καταδεικνύουν

7 Η laquoποιότηταraquo των πόλεων δεν εξαρτάται microόνο από τιςαπαραίτητες εξυπηρετήσεις αλλά και από τη δύναmicroη τωνεικόνων τους Η τεχνική αναπαραγωγιmicroότητα που εγκαι-νίασε η φωτογραφία πέρασε στη microητροπολιτική της διά-χυση σrsquo ολόκληρο τον πλανήτη Οι αναπαραστάσεις τηςπραγmicroατικότητας καθίστανται πιο ισχυρές από την ίδια τηνπραγmicroατικότητα Κάτι τέτοιο microάλλον διαισθάνονταν ο KarlFriedrich Schinkel το 1934 όταν σχεδίαζε το φαραωνικόπαλάτι του Όθωνα στην Ακρόπολη των Αθηνών χωρίςmicroάλιστα να πατήσει το πόδι του στην Ελλάδα Ιδού microιαπρόωρη αποθέωση του microη τόπου στον οποίο όλοι αναφέ-ρονται σήmicroερα Ωστόσο εκείνο που έχει microεγαλύτερο ενδιαφέρον σrsquo αυτέςτις εικόνες δεν είναι microόνο η αναπαραστατική τους γοητείααλλά η ικανότητά τους να δηmicroιουργούν προβολές αλληλε-πιδράσεις πλαίσια αφήγησης και κατοίκησης που εντέλειαναδιαρθρώνουν την αντίληψη και την εmicroπειρία microας στοχώρο Αν microπορούmicroε να επικρίνουmicroε για κάτι τους εικονο-φοβικούς είναι η υποτίmicroηση της δυνατότητας που microαςδίνουν οι εικόνες να επιλέξουmicroε microέσα από ένα microεγάλοαριθmicroό αντιληπτικών εmicroπειριών οι οποίες επηρεάζουν τοφαντασιακό Να επιλέξουmicroε δηλαδή από εκείνο το ανεξέ-λεγκτο πεδίο επιθυmicroιών που εκτείνεται στον κόσmicroο καισυνάmicroα δηmicroιουργεί ένα κόσmicroο Μόνον έτσι η microόλυνση τηςαρχιτεκτονικής από την άγρια υπερmicroεσική καθηmicroερινότηταέχει δυνατότητες microεταστροφήςΓια όλους αυτούς τους λόγους πρέπει να θεωρήσουmicroε τηνlaquomicroεσοαρχιτεκτονικήraquo σαν ένα microηχανισmicroό αφήγησης καικατοίκησης σαν ένα laquoψυχογεωγραφικόraquo στρώmicroα τηςσυνείδησης που microετασχηmicroατίζει τους τρόπους αντίληψηςκαι τη σηmicroασία που προσδίδουmicroε στο χώρο και στηνεmicroπειρία ∆εν microιλώ εδώ για εικόνες που αναπαριστούν ndashλεςκαι το αναπαριστώmicroενο προϋπάρχει αmicroετάβλητοndash αλλά γιαlaquoεικόνες-κίνησηraquo9 όπως τις αποκαλεί ο Gilles Deleuze οιοποίες έχουν τον αντίκτυπο των γεγονότων στη συνείδησηκαι στην εmicroπειρία προετοιmicroάζοντάς τες να παράγουν τρό-πους κατοίκησης του κόσmicroου

8 Ανατρέχοντας στην ερεθιστική προφητεία που πρότεινεο Marshal McLuhan στη δεκαετία του 1950 χωρίς να πείσειπολλούς microπορούmicroε να ισχυριστούmicroε ότι η αρχιτεκτονική

microετασχηmicroατίζεται σε ένα laquomicroιντιακό ρούχοraquo ρούχο καικατοίκηση είναι δύο παραλλαγές και προεκτάσεις του δέρ-microατός microας10 Μερικά χρόνια αργότερα το 1967 ο MikeWebb microετέφερε κοmicroφόρ από τη διαστηmicroική τεχνολογίαστην κατοικία σχεδιάζοντας ένα είδος laquoκατοικήσιmicroουρούχουraquo microια κυριολεκτικά αmicroφίδροmicroη σχέση ανάmicroεσα στοσώmicroα και το σπίτι Ακολούθησαν microια σειρά παρόmicroοιες απόπειρες αλλά οToyo Ito θα είναι εκείνος που θα επεκτείνει microια τέτοιαστάση απεκδύοντας την τεχνολογική της φούρια laquoΑπότην αρχαιότητα η αρχιτεκτονική χρησίmicroευσε σαν ένα microέσοπου επέτρεπε στον άνθρωπο να προσαρmicroόζεται στοφυσικό περιβάλλον σήmicroερα είναι microια προέκταση του δέρ-microατός του όχι microόνο σε σχέση microε τον κόσmicroο της φύσηςαλλά και microrsquo εκείνο της πληροφορίας Στις microέρες microας ηαρχιτεκτονική πρέπει να δράσει σαν ένα ρούχο για ταmedia Όταν ο άνθρωπος τυλίχτηκε σrsquo εκείνο το microηχανικόρούχο που αποκαλούmicroε αυτοκίνητο βίωσε την επέκτασητου φυσικού του σώmicroατος Μrsquo ένα παρόmicroοιο τρόπο microπο-ρούmicroε να ισχυριστούmicroε ότι όποιος φορά ένα ldquomicroηντιακόrdquoρούχο δοκιmicroάζει την εmicroπειρία της επέκτασης του microυαλούτου Ο άνθρωπος που τυλίγεται σrsquo ένα τέτοιου είδουςρούχο είναι ο Ταρζάν της microηντιακής ζούγκλαςraquo11

∆εν microπορώ να κρύψω την προτίmicroησή microου στην αλληγορίααυτή του ιάπωνα αρχιτέκτονα και την αποστροφή microουστην υπερπροσφορά της laquoβιοmicroορφικήςraquo ρευστότηταςπου αναπαράγει τα προγράmicromicroατα των υπολογιστών Πρό-κειται για επισήmicroανση εξαιρετικά χρήσιmicroη επειδή ακριβώςσυνδέει τη σωmicroατικότητα του ρούχου microε τον άυλο χαρα-κτήρα των microέσων microαζικής επικοινωνίας εστιάζοντας σrsquoεκείνες τις διαδικασίες που παράγονται ανά-microεσα τους Τοlaquoρούχοraquo αυτό έχει πορώδη χαρακτήρα εκφράζει τηναmicroοιβαία ανησυχητική διήθηση και τη διαπερατότητα τουσώmicroατος και του άυλου σύmicroπαντος Μόνον έτσι microπορούmicroενα επεξεργαστούmicroε τις κοινωνικές επιπτώσεις της πολυmicroε-σικής διάχυσης microετατρέποντας τις microορφές σε περιβάλλονκαι την τυπολογία σε διαγράmicromicroατα καταστάσεων Ιδού έναςκατατοπιστικός ορισmicroός της laquomicroεσοαρχιτεκτονικήςraquo Γενε-τικός πυρήνας της είναι η laquoγενική διάνοιαraquo και ο σχεδια-σmicroός κατοικήσιmicroων εδαφών κατάλληλων για την κατακερ-microατισmicroένη εmicroπειρία του microεταmicroοντέρνου χώρου

Σηmicroειώσεις

1 Η διάλυση της πόλης είναι ο τίτλος ενός βιβλίου που δηmicroοσίευσε

ο Bruno Taut το 1920 περιγράφοντας την περιβαλλοντική

alpinearchitektur Η mediarchitecture εστιάζει υποχρεωτικά στη

laquoδιάλυση της αρχιτεκτονικήςraquo που δηmicroιουργεί νέους microηχανισmicroούς

αντίληψης του χώρου αφήγησης και κατοίκησης

2 B Colomina Privacy and Publicity Modern Architecture as Mass

Μedia ΚέιmicroπριτζΜασαχουσέτη 1994 Αξίζει να αναφέρουmicroε εδώ

το προδροmicroικό βιβλίο του R De Fusco Architettura come mass

medium Note per una semiologia architettonica Μπάρι 1967 στο

οποίο επισηmicroαίνεται ότι τα κτίρια και οι οικισmicroοί δεν έχουν microόνο

πρακτική λειτουργία αλλά επικοινωνούν και microεταδίδουν πληροφο-

ρίες κατασκευάζουν ανθεκτικά σύmicroβολα microακράς διάρκειας Χρή-

σιmicroοι είναι και οι συσχετισmicroοί του mediascape microε τους τοπικούς

πολιτισmicroούς που προτείνει ο Arjun Appadurai στο Modernity at

Large Cultural Dimension of Globalization Μινεάπολις 1996

3 H Foster Design amp Crime (2002) ιταλ microτφρ E De Cecco

Μιλάνο 2003 σ 27

4 OMA R Koolhaas B Mau SMLXL Νέα Υόρκη 1995 Οι συγ-

γραφείς υποστηρίζουν ότι laquoη συσσώρευση λέξεων και εικόνων

6600 α φ ι έ ρ ω micro α

IcirciquestUgraveˆ Toyo Ito Mediathegraveque UcircUgraveEuml Sendai 1996-2001

6633α φ ι έ ρ ω micro α6622 α φ ι έ ρ ω micro α

ντας microέσα από το χώρο των αθηναϊκών εφηmicroερίδων δίνειτα πρώτα σηmicroάδια microιας χρυσής ίσως περιόδου γι αυτό πουονοmicroάζουmicroε laquoαρχιτεκτονική δηmicroοσιογραφίαraquo()Εδώ microπορεί κανείς επίσης να διακρίνει τη φανερή διαφοράανάmicroεσα στην επίκαιρη χωρίς διαχρονική αξία δηmicroοσιο-γραφική κάλυψη των αρχιτεκτονικών γεγονότων απόδηmicroοσιογράφους (όπως ο Λάmicroπρος Κοροmicroηλάς) microε τονεύγλωττο ιστοριογραφικό σχολιασmicroό του Μπίρη ο οποίοςπαρότι ιδιαίτερα κυνικός πολλές φορές είναι ο microόνος πουεξάγει γόνιmicroα συmicroπεράσmicroατα τόσο για το παρόν όσο καιγια το microέλλον της Αθήνας Εκεί λοιπόν που ο Κοροmicroηλάςαπλώς πιστοποιεί την ύπαρξη της παλιάς Αθήνας πουχάνεται καθηmicroερινά ο Μπίρης εκτυλίσσει διαmicroέσου microιαςλεπτοmicroερειακής ιστοριογραφικής αναπαράστασης τηνκοινωνική πολεοδοmicroική και ενδεχοmicroένως αρχιτεκτονικήσυνέχεια του χώρου όπως εξελίσσεται microέσα στο χρόνοαναπτύσσοντας έτσι ένα επιστηmicroονικό πόνηmicroα που υπερ-βαίνει τις προδιαγραφές ενός άρθρου εφηmicroερίδαςΤη συνέχεια του χώρου στο χρόνο διερευνά και ο ΆρηςΚωνσταντινίδης αφήνοντας microέσα από τα άρθρα του στηνΚαθηmicroερινή (1944-1952) να φανεί το όραmicroα microιάς laquoσύγχρο-νης αληθινής αρχιτεκτονικήςraquo που microεταλλάσσει την ελλη-νική αρχιτεκτονική παράδοση microέσα από νέους microορφοπλα-στικούς κώδικες και σύγχρονα κατασκευαστικά υλικά Ίσωςο Κωνσταντινίδης να είναι και η microοναδική περίπτωσηέλληνα αρχιτέκτονα του οποίου τα δηmicroοσιευmicroένα κείmicroεναmicroπορούν να θεωρηθούν αναπόσπαστο κοmicromicroάτι του αρχι-τεκτονικού του έργου laquoένα κείmicroενο γραmicromicroένο από αρχιτέ-κτονα microπορεί να δώσει ότι δίνει ένα καλό χτίσmicroα για τηναρχιτεκτονικήraquo15 Στην περίπτωση του βιβλίου του ΠαλιάΑθηναϊκά Σπίτια η microόνη εφηmicroερίδα που ασκεί γόνιmicroη κρι-τική στο βιβλίο είναι το Βήmicroα microε την πένα του ΜαρίνουΚαλλιγά16 Σε αυτό το άρθρο εκτός από τη microόνιmicroη πιστο-ποίηση microιας στείρας αρχιτεκτονικής πραγmicroατικότητας γιαπρώτη φορά η laquoελληνικότηταraquo τίθεται σε ένα πεδίο διεκδί-κησης ανάmicroεσα στον κρίνοντα και τον κρινόmicroενο συγγρα-φέα του βιβλίουΗ σύγκρουση ανάmicroεσα στη laquoσυντηρητικήraquo νεοκλασικί-

που από microοντέρνο δοmicroικό υλικό ανάγεται σε ισοπεδωτικόσύmicroβολο της εποχής Η laquoτσιmicroεντοποίησηraquo των ελληνικώνπόλεων στην δεκαετία του 50 δεν θα microπορούσε να αφή-σει έξω από τη σφαίρα της επιρροής της και την ίδια τηναρχιτεκτονική σκέψη Έτσι την πολύmicroορφη αναζήτηση τηςελληνικότητας διαδέχεται η αmicroφισβήτηση σε όλα τα επί-πεδα της κοινωνικής δραστηριότητας Η γενιά της αmicroφι-σβήτησης άλλοτε εντοπίζει την αιτία του κακού στην επιρ-ροή των ξένων δυνάmicroεων στην Ελλάδα και τη σχέση εξάρ-τησης που έχει microε τον δυτικό κόσmicroο και άλλοτε θεωρείπως το κακό ξεκινάει από τα εσωτερικά προβλήmicroατα τουκράτους και ευρύτερα ολόκληρου του έθνους σε συσχετι-σmicroό microε την ανυπαρξία οργάνωσης προγραmicromicroατισmicroού καιελέγχου Αυτές οι δύο προσεγγίσεις microπορούν σε γενικέςγραmicromicroές να σχηmicroατίσουν το πολιτικό και κοινωνικό ζητού-microενο αυτής της χρονικής περιόδου Από τις αρχές της δεκαετίας του rsquo50 η συζήτηση για τηναρχιτεκτονική αποκτά τις δικές της microόνιmicroες εβδοmicroαδιαίεςστήλες στο χώρο των microεγάλων αθηναϊκών εφηmicroερίδων microε

τον Κώστα Μπίρη και τον Άγγελο Προκοπίου στην Καθη-microερινή και τον Μαρίνο Καλλιγά στο Βήmicroα Την ίδια στιγmicroήπεριστασιακά γράφουν σε αυτές ή αναφέρονται συχνάστην αρχιτεκτονική ειδησεογραφία microεγάλοι αρχιτέκτονεςκαι θεωρητικοί όπως ο Κώστας Κιτσίκης ο Άρης Κωνστα-ντινίδης ο Κωνσταντίνος ∆οξιάδης ο Παναγιώτης Μιχε-λής ακόmicroη και ο ίδιος ο ∆ Πικιώνης Μέσα από τις στήλεςτου αθηναϊκού Τύπου ξεκινά microια έντυπη συνοmicroιλία ανθρώ-πων που αγαπούν την αρχιτεκτονική άλλες φορές υπό τηmicroορφή αντιφωνίας άλλες υπό τη microορφή διαλόγου καιάλλες υπό τη microορφή στείρου microονολόγουΟ Κώστας Μπίρης διεκδικώντας τον τίτλο του κορυφαίουαθηναιολόγου microπορεί να χαρακτηριστεί ως η κυρίαρχηlaquoδηmicroοσιογραφικήraquo παρουσία της πρώτης microεταπολεmicroικήςεικοσιπενταετίας microέσα από microια πρωτοφανή για τα δεδο-microένα της εποχής ποσότητα και ποιότητα άρθρων που microεεπιτυχηmicroένο τρόπο καλύπτει την αρχιτεκτονική επικαιρό-τητα συνδέοντάς την microε το κοντινό ή ακόmicroα και microε τοαπώτερο παρελθόν Όλο αυτό το ιστορικό υλικό microε τοοποίο ο Μπίρης σχολίασε την επικαιρότητα της εποχήςτου θα οδηγήσει τελικά και στο γνωστό βιβλίο του Αι Αθή-ναι13 που θα αποτελέσει και ένα από τα microοναδικά ιστορικάmicroελετήmicroατα αυτής της περιόδου Από την άλλη η αρθρο-γραφία του άγνωστη σε ένα microεγάλο microέρος στους ιστοριο-γράφους14 θα microπορούσε να χαρακτηριστεί το εφαλτήριοτου προσωπικού του αγώνα για την αρχιτεκτονική και τηνπολεοδοmicroία (παρότι είχε δηmicroόσια θέση στο ΠολεοδοmicroικόΓραφείο του ∆ήmicroου Αθηναίων) ενός αγώνα που περνώ-

IgravecurrenUcircEuml intˆOacuteUcircUgravemiddotOacuteUgraversaquoOacuteOcirc˜ ordfrsaquoUacuteEuml˜ (1899-1980)IcirciquestUgraveˆ permilAcircIacuteEgraveiquest OtildeUacuteEuml˜ intˆOacuteUcircUgravemiddotOacuteUgraveEgraveOacutersaquopermilEuml˜ (1913-1994)

ΕισαγωγήΣε microια εποχή που τα ένθετα και οι στήλες τέχνης και πολι-τισmicroού συmicroπληρώνουν απλώς το θεmicroατικό πυρήνα τωνέντυπων microέσων microεγάλης κυκλοφορίας διακόπτοντας τονορmicroητικό laquoρουraquo της σοβαρής ειδησεογραφίας microε microερικάδιαλείmicromicroατα ξέγνοιαστης καθηmicroερινότητας η αρχιτεκτο-νική ακόmicroη και microε τη microορφή της κοσmicroογονικής είδησηςτις περισσότερες φορές δεν καλύπτει τις προδιαγραφέςτης θεαmicroατικότητας που ζητούν οι microηχανισmicroοί της σύγ-χρονης ενηmicroέρωσης Στον Αθηναϊκό Τύπο εκτός από τηνπερίπτωση της Καθηmicroερινής και του Βήmicroατος (που τα τελευ-ταία χρόνια παρουσιάζουν microια περισσότερο laquolifestyleraquoεκδοχή της αρχιτεκτονικής) οι υπόλοιπες εφηmicroερίδες καιτα περιοδικά ποικίλης ύλης δεν ασχολούνται συστηmicroατικάmicroε το θέmicroα ενώ στην κρατική και ιδιωτική τηλεόρασηπαρουσιάζονται περιστασιακά οι αρχιτεκτονικές microίας ή καιπερισσοτέρων χρήσεων παλινδροmicroώντας ανάmicroεσα στηνεκδοχή της ανάλαφρης laquoκοσmicroικήςraquo είδησης και της αmicroφί-σηmicroης κοινωνικοπολιτικής προπαγάνδας Από την άλλη ταεξειδικευmicroένα περιοδικά αρχιτεκτονικής σήmicroερα (όσαέχουν αποmicroείνει) απευθύνονται σε ένα microικρό κοινό τοοποίο αποτελείται κυρίως από τους επαγγελmicroατίες τουχώρου Η αρχιτεκτονική σε γενικές γραmicromicroές αφήνει εντε-λώς αδιάφορα τα microαζικά microέσα ενηmicroέρωσης και ελάχιστηπληροφορία που να την αφορά καταλήγει στο ευρύ κοινό Κι όmicroως δεν ήταν πάντα έτσι Από τα πρώτα άρθρα πουεmicroφανίστηκαν για την αρχιτεκτονική στον αθηναϊκό Τύπογια το Crystal Palace του Paxton στην εφηmicroερίδα Αιών το18511 microέχρι την εmicroπεριστατωmicroένη προβολή τουlaquoCalatravaraquo media res2 την πρώτη πενταετία του 21ουαιώνα η πολλές φορές πρωταγωνιστική παρουσία τηςαρχιτεκτονικής στις στήλες των εφηmicroερίδων έχει διανύσειmicroια microακρά διαδροmicroή ένα χρονικό πλούσιο σε γεγονότατα οποία δεν καταχωρήθηκαν ποτέ στην επίσηmicroη ιστορίαΊσως γι αυτό και microε την απουσία της ιστορικής συνέχειαςοι έλληνες ιστορικοί και ερευνητές της αρχιτεκτονικής στοθέmicroα των microέσων ενηmicroέρωσης συmicroπεριλαmicroβανοmicroένου καιτου γράφοντος επικεντρώνοντας το ενδιαφέρον τουςστην ανακύκλωση των διεθνών θεωρητικών τάσεων καιαναζητήσεων αρκούνται στις απόψεις των Adorno καιHorkheimer3 Β Zevi4 Hildebrand5 και Langer6 ChrNorbrerg-Schulz7 J Bonta8 R De Fusco9 B Colomina10

William Mitchell11 κά ξεχνώντας πως το πεδίο αυτό διαθέ-τει και περισσότερο πρακτικές εκδοχές οι οποίες πράγmicroατισχετίζονται microε τη σύγχρονη νεοελληνική πραγmicroατικότηταΣτις microέρες microας αυτή η αρχιτεκτονική πραγmicroατικότητα δια-κρίνεται από microια σειρά απατηλών αντιφάσεων για παρά-δειγmicroα εκεί που microια ολόκληρη εποχή αγωνιζόταν να συνει-δητοποιήσει το νόηmicroα microιας laquoαληθινής αρχιτεκτονικήςraquoόπως αυτή του Άρη Κωνσταντινίδη microέσα από τις στήλεςτων εφηmicroερίδων εmicroείς σήmicroερα επιχειρούmicroε microια αρθρογρα-

φία η οποία microε στείρους microονολόγους αγωνίζεται πχ ναεmicroπλέξει τις κατά τrsquo άλλα αξιόλογες απόψεις της ΠλάτωνοςΦαρmicroακείας του J Derrida microε τη σύγχρονη νεοελληνικήαρχιτεκτονική (sic)Σε ένα τέτοιο συναλλακτικό κύκλο ιδεών ιδεοληψιών σκέ-ψης και πράξης αναφέρεται και αρmicroόζει η κλασική αρχήτου laquoverum factumraquo ∆ηλαδή το laquoαληθινόraquo και το laquoφτια-χτόraquo είναι το ίδιο Η ψευδεπίγραφη κατασκευή της πραγ-microατικότητας από τα microέσα microαζικής ενηmicroέρωσης12 συνταυτί-ζεται microε τη νοητική κατασκευή της microη αναστρέψιmicroης πραγ-microατικότητας που αντιλαmicroβανόmicroαστε

Πρωταγωνιστές και γεγονόταTo σύνολο της αρθρογραφίας που αφορά την αρχιτεκτο-νική microέσα από τον αθηναϊκό Τύπο ειδικότερα από τον 19οmicroέχρι τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα είναι αδιερεύ-νητο Πρόκειται για το πεδίο εξέλιξης microιας άλλης παραλει-πόmicroενης αρχιτεκτονικής πραγmicroατικότητας η οποία υφί-σταται microόνο microέσα στο χώρο τον κειmicroένων microιας πραγmicroατι-κότητας που εκτυλίσσεται στο χρονικό microιας laquoχάρτινηςraquoαρχιτεκτονικής Μέσα από το σύνολο αυτών των άρθρων microπορούmicroε ναανιχνεύσουmicroε το microεγάλο φάσmicroα των αρχιτεκτονικών από-ψεων microιας εποχής την οποία πιθανότατα αγνοούν οι νεώ-τεροι και microε ανάmicroικτα συναισθήmicroατα θυmicroούνται οι παλιότε-ροι Η κριτική της αρχιτεκτονικής επικαιρότητας microέσα απότις εφηmicroερίδες λειτουργεί αντιφατικά από τη microια ασχολεί-ται microε την κρίση που περνά η αρχιτεκτονική των τελευ-ταίων πενήντα χρόνων στην Ελλάδα συνειδητοποιώνταςτη σταδιακή περιθωριοποίηση των αρχιτεκτόνων από τιςmicroεγάλες κοινωνικοπολιτικές αλλαγές κι από την άλλη εντο-πίζει το πρόβληmicroα στην απουσία άσκησης κριτικής πουοφείλεται στον χαρακτήρα του πολυδιασπασmicroένου σώmicroα-τος των ελλήνων αρχιτεκτόνων Βέβαια η περιθωριοποίηση των αρχιτεκτόνων της πρώτηςmicroεταπολεmicroικής γενιάς δεν οφείλεται microόνο στην απουσίασυλλογικής δράσης και υπερίσχυσης του άκρατου ατοmicroι-σmicroού αλλά πηγάζει κυρίως από την ανάγκη επαναπροσ-διορισmicroού της εικόνας-ειδώλου τους στον θρυmicromicroατισmicroένοιδεολογικό καθρέφτη της εποχήςΤο πολιτισmicroικό τέλmicroα στο οποίο έχει φτάσει το δίληmicromicroαανάmicroεσα στην πρωτοπορία και τη συντήρηση microορφοποιεί-ται microέσα στην περίοδο ανασυγκρότησης του microεταπολεmicroι-κού κράτους καθιστώντας τους αρχιτέκτονες αδύναmicroουςεν τέλει να αναλάβουν την αναmicroόρφωση της νεοελληνικήςπόλης Και ενώ πολλοί ιστορικοί κατατάσσουν την αναζή-τηση της ελληνικότητας στον αισθητικό και πολιτισmicroικόαντίποδα της microοντερνίζουσας ανοικοδόmicroησης υπάρχειένα κοινό σηmicroείο τοmicroής που περισσότερο δρα ισοπεδω-τικά παρά κυριαρχικά στην αισθητική σχέση αυτών τωνδύο άκρων Αυτό το κοινό σηmicroείο τοmicroής είναι το τσιmicroέντο

Νεοελληνική αρχιτεκτονικήσκέψη εν τύπω

του Μιχάλη Λεφαντζή αρχιτέκτονα διδάκτορα Πανεπιστηmicroίου Αθηνών

6655α φ ι έ ρ ω micro α6644 α φ ι έ ρ ω micro α

ναϊκό τύπο ο Κιτσίκης ισχυρίζεται πως όλες οι άλλες κριτι-κές laquomicroάλλον διαστρέφουν την αλήθειαν προκαλούσαισύγχυσιν εις την κατανόησιν των υψηλών εννοιών αυτήςraquoεννοώντας βεβαίως αυτές του ΠροκοπίουΚορυφαίος καθηγητής του ΕΜΠ αρχιτέκτονας διεθνούςακτινοβολίας (αντιπρόεδρος της ∆ιεθνούς Ένωσης Αρχι-τεκτόνων το 1963) και αργότερα υποψήφιος ∆ήmicroαρχος20

στην πραγmicroατικότητα ο Κιτσίκης είναι ο microοναδικός εκπρό-σωπος της Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής στα συνέδριακαι τις εκθέσεις του εξωτερικού έχοντας εξέχοντα ρόλοσε όλες τις διεθνείς εκδηλώσεις των αρχιτεκτόνωνΜάλιστα ως διοργανωτής του Α΄ Αρχιτεκτονικού Συνε-δρίου των χωρών της Ανατολικής Μεσογείου στην Αθήνακατάφερε να κινήσει το πολυπόθητο ενδιαφέρον της κοι-νής γνώmicroης και του Τύπου21

Με επίκεντρο το περιοδικό Αρχιτεκτονική η laquoεποχή της εικό-ναςraquo για την αρχιτεκτονική σκέψη στα microέσα ενηmicroέρωσηςξεκινά microε την αυτοπροβολή και δηmicroοσιότητα που όρισε τονΚώστα Κιτσίκη ως το νέο microοντέλο αρχιτέκτονα ικανού στοντοmicroέα των δηmicroοσίων σχέσεων και της διοίκησηςΣτο ζήτηmicroα του Λυκαβηττού22 ο Κ Κιτσίκης υποστηρίζειτην πρόταση διαmicroόρφωσής του microε σύγχρονες εγκαταστά-

σεις παρά την κλιmicroάκωση των αντιδράσεων του πνευmicroατι-κού κόσmicroου πάνω στο θέmicroα Σύmicroφωνος microε την άποψη τηςκυβέρνησης έχει ουσιαστικά να αντιmicroετωπίσει τους γνω-στούς αντιπάλους του τόσο στον ακαδηmicroαϊκό στίβο όσοκαι στις στήλες των εφηmicroερίδων τον Άγγελο Προκοπίουτον Μαρίνο Καλλιγά και τον Παναγιώτη Μιχελή ο οποίοςεmicromicroέσως πλην σαφώς σε διάσηmicroη για την εποχή επιστολήτου στην εφηmicroερίδα Καθηmicroερινή23 καταγγέλλει την υπαιτιό-τητα για την καταστροφή του Λυκαβηττού στην επιρροήτου Κώστα Κιτσίκη και στις λανθασmicroένες επιλογές τηςκυβέρνησηςΠαροιmicroιώδης microπορεί να χαρακτηριστεί επίσης η διαφωνίατου Κιτσίκη microε την πρόταση microεταφοράς του κέντρου τηςΑθήνας από τον Κωνσταντίνο ∆οξιάδη λέγοντας πως laquoΗπόλις των Αθηνών πρέπει να microείνει εντός του σηmicroερινούτης πλαισίουraquo και να συντονίσει την πολεοδοmicroική τηςοργάνωση microε τη δηmicroιουργία ενός Πολεοδοmicroικού Ινστιτού-του και microίας laquo∆ηmicroόσιας Επιχείρησης Πολεοδοmicroίας Αθη-νώνraquo (∆ΕΠΑ)24

Κορυφαίος και πολυδιαφηmicroισmicroένος εκπρόσωπος της ελλη-νικής πολεοδοmicroίας είναι την περίοδο αυτή αναmicroφισβήτηταο Κωνσταντίνος ∆οξιάδης Η έντονη παρουσία του στονΤύπο περιλαmicroβάνει τη σειρά άρθρων που έγραψε ο ίδιοςγια την ανοικοδόmicroηση microετά τον Β΄ Παγκόσmicroιο Πόλεmicroο(ως Υπουργός Ανασυγκροτήσεως εφηmicroερίδα Βήmicroα 1947)Αργότερα η διεθνής αναγνώριση της Κοσmicroόπολης microε τιςδηmicroοσιεύσεις στους New York Times από τον διάσηmicroοιστορικό Arnold Toynbee και του πολεοδοmicroικού τουέργου από τις laquoφαβέλλας του Ρίο Ντι Ζανέϊροraquo microέχριlaquoτον κήπο της Ουασίνγκτωνοςraquo δίνει στον ∆οξιάδη microιαθέση στο πάνθεον της διεθνούς πολεοδοmicroίας του 20ούαιώνα Στην Ελλάδα η έντυπη προβολή των δραστηριοτή-των του Αθηναϊκού Τεχνολογικού Ινστιτούτου (ταlaquoπλωτάraquo συνέδρια της ∆ήλου το συνέδριο της Πάρνηθαςκαι τις δηmicroόσιες συζητήσεις για την Αθήνα) καλύπτεταιεκτενώς από τον αθηναϊκό Τύπο και ειδικότερα από τηνεφηmicroερίδα Βήmicroα Ο ∆οξιάδης παρόλα αυτά δεν αναγνωρί-ζεται από πολλούς έλληνες συναδέλφους του ενώ η πολι-τεία καλεί τον γερmicroανό πολεοδόmicroο Verner Heberbrandt ναεκπονήσει το πολεοδοmicroικό σχέδιο της Αθήνας Μάλιστα οΛ Γ Κοροmicroηλάς σε άρθρο του στην Καθηmicroερινή λέει γιrsquoαυτή την περίπτωση πως laquoη Ελλάς δεν διαθέτει ούτε ένανπολεοδόmicroον ολκής κύρους και ακτινοβολίας ώστε περίαυτόν να συγκεντρωθούν όλοι οι νοmicroιζόmicroενοι πολεοδόmicroοιraquoκαι πως laquomicroοιραίον είναι να προσφύγωmicroε στα ξέναφώταraquo25

Η ανοδική πορεία της οικονοmicroίας και η εκβιοmicroηχάνιση ηαύξηση των εισακτέων στις Σχολές Αρχιτεκτονικής και ηδιεύρυνση του κοινωνικού ρόλου του αρχιτέκτονα φέρνεικαι microια νέα αισθητική στο χώρο των Μαζικών Μέσων Ενη-microέρωσης Αυτή η νέα αισθητική είναι προϊόν της παντοδυ-ναmicroίας της laquoζωντανήςraquo εικόνας τόσο στα έντυπα microέσαόσο και στα πρωτοεmicroφανιζόmicroενα στο εξωτερικό ηλεκτρο-νικά όπως η τηλεόρασηΣτις αθηναϊκές εφηmicroερίδες η εικονοληψία γίνεται ουσια-στικά το microήλο της έριδας αφού άλλες τη χρησιmicroοποιούνκατά κόρον θέλοντας να οπτικοποιήσουν τα γεγονότα(φωτορεπορτάζ για Χίλτον Πλατεία Οmicroονοίας κά)26 ενώάλλες περισσότερο συντηρητικές παρουσιάζουν ελάχιστοφωτογραφικό υλικό δίνοντας έmicroφαση στα κείmicroενα όπωςστο παρελθόνΑυτό είχε σαν αποτέλεσmicroα την ρήξη στην τυπογραφικήοmicroοιογένεια των εφηmicroερίδων αφού οι περισσότερο καινο-τοmicroικές θεώρησαν απαραίτητη τη χρήση οπτικού υλικού

IgravecurrenUcircEuml micro˘˙middotOacuteUgraveEgraveOacuteOcircIumlfiAacuteOcirc˜ EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcircfi˜ UgraveEuml˜ UgravecurrenmacrOacuteEuml˜ IcircmiddotEgraveUgraveAcircmacrOacuteOcircIcircUacutersaquoUgraveEuml˜ Ocirc ordfmiddotUacutersaquoOacuteOcirc˜ intmiddotIumlIumlEgraveAacuteiquest˜ (1906-1985)degEgravemiddot UgraveUacuteEgraveiquestOacuteUgravemiddot macrUacutefiOacuteEgravemiddot (1940-1970) permilEgravemiddotUgravelsaquoUacuteEumlUcircAcirc UgraveEumlUcircUgravelsaquoIumlEuml UgraveEuml˜ UgraveAcircmacrOacuteOcircIcircUacuteEgraveUgraveEgraveIcirclsaquo˜ UgraveEuml˜ AcircEcircEumlIgraveAcircUacutersaquopermilmiddot˜ microlsaquoIgravemiddot

IcirciquestUgraveˆ πUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcircfi˜ IcircmiddotEgrave IcircUacuteEgraveUgraveEgraveIcircfi˜ UgraveEuml˜ UgravecurrenmacrOacuteEuml˜ OcircOtildeAacuteAacuteAcircIumlOcirc˜ paraUacuteOcircIcircOcircrsaquoOcirc˘ (1909-1967) currenAacuteEgraveOacuteAcirc IcircmiddotıEuml-AacuteEumlUgravelsaquo˜ UgraveEuml˜ πUcircUgraveOcircUacutersaquomiddot˜ UgraveEuml˜ ∆currenmacrOacuteEuml˜ UcircUgraveOcirc UgraveIgravelsaquoIgravemiddot infinUacutemacrEgrave-UgraveAcircIcircUgravefiOacuteˆOacute UgraveOcirc˘ partordfpara ordfcurrenmacrUacuteEgrave UgraveOcirc ıiquestOacutemiddotUgravefi UgraveOcirc˘ IcircUacutemiddot-UgraveOcircDaggerUcircAcirc UcircUgravemiddotıAcircUacuteiquest IcircmiddotEgrave AacuteEgravemiddot 20 macrUacutefiOacuteEgravemiddot (1948-1967)UgraveEuml UcircUgravelsaquoIumlEuml UgraveAcircmacrOacuteOcircIcircUacuteEgraveUgraveEgraveIcirclsaquo˜ UcircUgraveEumlOacute AcircEcircEumlIgraveAcircUacutersaquopermilmiddot intmiddotıEuml-

IgraveAcircUacuteEgraveOacutelsaquo

IgravecurrenUcircEuml radic intOgraveUcircUgravemiddot˜ intEgraveUgraveUcircrsaquoIcircEuml˜ (1893-1969) middotfi UgraveOcirc1940 currenAacuteEgraveOacuteAcirc IcircmiddotıEumlAacuteEumlUgravelsaquo˜ UcircUgraveEumlOacute currenpermilUacutemiddot intUgraveEgraveUacuteEgraveOcircIumlOcircAacutersaquomiddot˜UgraveEuml˜ infinUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgraveOcircOacuteEgraveIcirclsaquo˜ trademacrOcircIumllsaquo˜ UgraveOcirc˘ partordfpara ŒAacuteUacutemiddotEcircAcircUgravemiddotIcircUgraveEgraveIcirciquest UcircAcirc AcircUacuteEgraveOcircpermilEgraveIcirciquest IcircmiddotEgrave AcircEcircEumlIgraveAcircUacutersaquopermilAcirc˜ AcircOacuteOgravepermilEgravemiddotEcircEumlIgraversaquoUcircUgraveEumlIcircAcirc middotfi Ugravemiddot AcircIumlIumlEumlOacuteEgraveIcirciquest ordfordfpart fiUcircOcirc Icircmiddot-OacuteAcircrsaquo˜ iquestIumlIumlOcirc˜ middotUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveOcircOacutemiddot˜ UgraveEuml˜ AacuteAcircOacuteEgraveiquest˜ UgraveOcirc˘IcirciquestUgraveˆ centEumlIgravelsaquoUgraveUacuteEuml˜ paraEgraveIcircEgraveOgraveOacuteEuml˜ (1887-1968)

microατοποιούν ένα αδιαmicroφισβήτητο microανιφέστο ενάντια στηναπρόσωπη πολυκατοικία που την εποχή αυτή κυριαρχεί Υπέρmicroαχος της νεοκλασικής αθηναϊκής κατοικίας ο Προ-κοπίου κατηγορεί τη microοντέρνα αρχιτεκτονική του microπετόναρmicroέ ως microια εκδήλωση απρόσωπης συλλογικότητας έξωαπό τον εθνικό χώρο τις ιστορικές παραδόσεις και τιςιδιοmicroορφίες του τόπου Ασκώντας πάντα αρνητική κριτική έναντι του ΚώσταΚιτσίκη ο Προκοπίου την ίδια στιγmicroή εξαίρει την αισθητικήσυγκίνηση στην αρχιτεκτονική του ∆ηmicroήτρη Πικιώνηεκδηλώνοντας φανερά την προτίmicroησή του και αργότερατην υποστήριξή του στο σύνολο του έργου τουΘέmicroατα όπως η διαmicroόρφωση της πλατείας Κολοκοτρώνη(1954) ή η Έκθεση Αρχιτεκτονικής των φοιτητών τουΕΜΠ το 1956 είναι γεγονότα στα οποία εmicroφανίζεται ηεχθρότητα ανάmicroεσα στους Κιτσίκη και Προκοπίου διαmicroέ-σου του Τύπου Σε σειρά άρθρων του για την ΈκθεσηΑρχιτεκτονικής17 ο Προκοπίου επικροτεί το έργο των φοι-τητών του Π Μιχελή ενώ κατηγορεί microε έmicromicroεσο τρόπο τηνεκπαιδευτική microέθοδο του Κώστα Κιτσίκη τον οποίο θεωρείπερισσότερο laquoεργολαβίζονταraquo γράφοντας πως είναι laquoηφωνή του εργοταξίου ζυmicroωmicroένος microε το γιαπί τοποθετεί τοαρχιτεκτονικό έργο στην πρακτική βάση της οικονοmicroίαςτης κατασκευής των δυνατοτήτων της Ελλάδος σε υλικάκαι τεχνίτες Θέλει τον αρχιτέκτονα προσγειωmicroένο στιςεπαγγελmicroατικές πραγmicroατικότητες του τόπου και του καιρούτου Το βιβλίο του είναι η πράξις και η σκληρή πείρα τηςοικοδοmicroής και της πελατείας Ο ίδιος έχει πετύχει ως επαγ-γελmicroατίας και θέλει να επιτύχουν και οι σπουδαστές τουraquo18

Η αντιπαράθεση ανάmicroεσα στον Προκοπίου και τονΚιτσίκη συνεχίζεται microε το ζήτηmicroα της αποπεράτωσης τωνέργων γύρω από τη Ακρόπολη από τον ∆ηmicroήτρη Πικιώνηγεγονός που χαρακτηρίζεται laquoσκάνδαλοraquo και ζητούν νατου microαταιώσουν την ολοκλήρωση Σε αυτήν την περί-πτωση ο Προκοπίου υποστηρίζει τον Πικιώνη γράφονταςστην Καθηmicroερινή πως είναι laquoο άνθρωπος που στοιχειοθετείτη δυαδική φύση του ελληνισmicroού ο οδηγός στη στροφήτου γούστου των καιρών microας προς τη νοσταλγία της λαϊ-κής και ιστορικής κληρονοmicroιάς του έθνουςraquo ενώ στο Βήmicroαο Κιτσίκης στηρίζει την αντιπολίτευση ενάντια laquoστο δρόmicroοτου ΦιλοπάππουraquoΑλλά και στο ζήτηmicroα του διαγωνισmicroού για το ΠνευmicroατικόΚέντρο της Αθήνας ο Προκοπίου υποστηρίζει την πρό-ταση του καθηγητή του ΕΜΠ Ι ∆εσποτόπουλου19 η οποίαπήρε και το Α΄ Βραβείο όπου απαντά συγκεκριmicroένα σεόλες τις επικρίσεις καταλήγοντας στο συmicroπέρασmicroα ότι ταεπιχειρήmicroατα των κατηγόρων δεν είναι ειλικρινή και πως τοζήτηmicroα αυτό είναι στην ουσία αντικείmicroενο πολιτικής αντιπα-ράθεσης ανάmicroεσα στην κυβέρνηση Καραmicroανλή και τηναντιπολίτευση του Γ Παπανδρέου Ο Κώστας Κιτσίκης microε τη σειρά του αντίθετος microε τον δια-γωνισmicroό του Πνευmicroατικού Κέντρου και τακτικός αρθρο-γράφος στο Βήmicroα στέλνει συνεχώς απαντητικές επιστολέςγια τις κατηγορίες που του προσάπτει ο Προκοπίου Ειδικάστην περίπτωση που ο Προκοπίου τον κατονοmicroάζειεκπρόσωπο του γερmicroανικού νεοκλασικισmicroού λέει πως στησύγχρονη κοινωνία ο τίτλος αυτός καθίσταται ανύπαρκτοςαφού laquoλόγω της εκmicroηδενίσεως των αποστάσεων η αρχιτε-κτονική έχει σε όλες τις χώρες κοινά προβλήmicroατα και κοι-νές επιδιώξεις microε αποτέλεσmicroα να microην είναι πια εmicroφανήςαυτή η διάκρισηraquo Υποστηρίζοντας πως microόνο τα laquoεπιστηmicroονικάraquo άρθρα (υπότη microορφή διατριβής) του Κώστα Μπίρη αποτελούν τηmicroοναδική έγκυρη στήλη για την αρχιτεκτονική στον αθη-

ζουσα ελληνικότητα του Καλλιγά και την laquoπρωτοποριακήraquomicroοντέρνα ελληνικότητα του Κωνσταντινίδη αναπτύσσεταιmicroε microοναδικό τρόπο στη στήλη του Βήmicroατος υπερβαίνο-ντας τα στενά αισθητικά και microορφολογικά πλαίσια σταοποία είχαν φυλακισθεί ή ακόmicroα χειρότερα στρατευθεί τααρχιτεκτονικά οράmicroατα της εποχής Γι αυτό ακριβώς και όταν ο Κωνσταντινίδης εκφράζει τηνπεριφρόνησή του στους laquoγερmicroανοmicroαθηmicroένους όπως λέειχαρακτηριστικά αρχιτέκτονεςraquo που δεν αναζήτησαν απότο λαϊκό αρχιτεκτονικό έργο τα πρότυπά τους ο Καλλιγάςαντιδρά ανοίγοντας microία έντυπη συζήτηση περί αρχιτεκτο-νικών προτύπων η οποία θα διαρκέσει πολλά χρόνια Ο λόγος του Μαρίνου Καλλιγά προοιωνίζει τον νέο ορισmicroότης microνηmicroειακότητας στην αρχιτεκτονική σκέψη του 20ούαιώνα microέσα από τον οποίο το laquoαείζωοraquo microνηmicroείο του κλα-

σικισmicroού κατασκευή συmicroπαγής χρηστικά και αισθητικάαδιαπραγmicroάτευτη δίνει τη θέση του στο laquoπροσωρινόraquomicroνηmicroείο microιας laquoχάρτινηςraquo αρχιτεκτονικής αποδεικνύονταςέmicroπρακτα πως laquoουδέν microονιmicroότερον του προσωρινούraquo Κι ενώ τα άρθρα του Καλλιγά εκτός microερικών εξαιρέσεωνασκούν γόνιmicroη κριτική ενάντια στο microοντερνισmicroό θεωρη-τικά τεκmicroηριωmicroένη τα άρθρα του Άγγελου Προκοπίου σχη-

χος από τον οποίο απουσιάζει η γόνιmicroη επιχειρηmicroατολο-γία ενώ την ίδια στιγmicroή γίνεται εmicroφανής η αmicroηχανία τωναρχιτεκτόνων απέναντι στην κοινή γνώmicroη γεγονός πουπαρατηρείται microέχρι σήmicroερα Την αmicroηχανία αυτή προσπα-θεί να αντιπαρέλθει ο ∆ Φατούρος microε microια τριλογίαάρθρων του στο Βήmicroα όπου προσδιορίζει microάλλον δια-χρονικά το επικοινωνιακό καθεστώς βάσει του οποίου θαανακτηθεί η συmicromicroετοχή του κοινού στην κατανόηση τωνπροβληmicroάτων και των δραστηριοτήτων της αρχιτεκτονι-κής Εκτός της επικοινωνίας microε το ειδικό και το ευρύτεροκοινό ο Φατούρος εύστοχα εντοπίζει την ανάγκη διασα-φήνισης της σχέσης της αρχιτεκτονικής laquomicroε το ευρύτεροσύστηmicroα αποφάσεων και δυνάmicroεωνraquo27 Αναλογιζόmicroενος τησηmicroασία του αθηναϊκού τύπου ο Φατούρος περιγράφει τονέο αντικείmicroενο της laquoαρχιτεκτονικής δηmicroοσιογραφίαςraquoλέγοντας πως η κοινή γνώmicroη laquoέχει βαρεθεί να διαβάζειεπιτιmicroητικά άρθρα για τα κτίρια και για τους δρόmicroους γιατις παλαιές περιοχές των πόλεων που χάνονται για τιςκαταστροφές και τις αυθαιρεσίες που γίνονται πλάι τουςraquoΤο άρθρο microε τίτλο laquoτι περιmicroένουmicroε από την αρχιτεκτονικήraquo28

εισάγει microια επικοινωνιακή καινοτοmicroία είναι γραmicromicroένο απόέναν αρχιτέκτονα ο οποίος microιλά εκ microέρους της κοινήςγνώmicroης απευθυνόmicroενος στους άλλους αρχιτέκτονες όχιως διαmicroεσολαβητής αλλά ως βιωmicroατικός απολογητήςΟ Φατούρος microε αυτό τον τρόπο κατασκευάζει έναν ιδεο-λογικό καθρέφτη microέσα από τον οποίο οι αρχιτέκτονεςκαλούνται να δουν το είδωλο που έχει microορφοποιήσει γιrsquoαυτούς η κοινή γνώmicroη microε γνώmicroονα laquoτη σαφήνεια και τηνειλικρίνειαraquo που διαθέτουν έναντι του κοινωνικού συνόλου Στα επόmicroενα χρόνια microέχρι τις microέρες microας η αρχιτεκτονικήαρθρογραφία στις εφηmicroερίδες δεν παρουσίασε ουσια-στική εξέλιξη αν εξαιρέσει κανείς τις σηmicroειακές προσπά-θειες του Βήmicroατος και της Καθηmicroερινής στις στήλες τωνοποίων εmicroφανίζονται κατά καιρούς αξιόλογες αλλά απο-σπασmicroατικές κριτικές Σήmicroερα η παρουσία της αρχιτεκτο-νικής στις αθηναϊκές εφηmicroερίδες έχει πια microεταφερθεί σταπολιτιστικά ένθετα (σε αντίθεση microε τις πρώτες σελίδες ήκαι τα πρωτοσέλιδα όπου βρισκόταν τη δεκαετία του lsquo50)επιπλέοντας microε δυσκολία στα λιmicroνάζοντα νερά των κοσmicroι-κών και καλλιτεχνικών ειδήσεων της γευσιγνωσίας (sic) καιτου lifestyleΗ σύγχρονη ελληνική Αρχιτεκτονική δεν χρειάζεται laquoδια-microεσολαβητέςraquo ούτε εκλαΐκευση διαmicroέσου των ΜΜΕ ήmicroιας συγκεκριmicroένης επικοινωνιακής στρατηγικής για ναmicroεταφέρει τα microηνύmicroατά της στην κοινή γνώmicroη Χρειάζεταιαπλά να microετατρέψει (ή να ανατρέψει) το δυσανάλογαmicroεγάλο τεκmicroήριο των πολυδιάστατων θεωρητικών της ανα-ζητήσεων σε τεκmicroαρτό της αρχιτεκτονικής πράξης Τοmedia res της αρχιτεκτονικής είναι ο κοινός τόπος microέσααπό τον οποίο η αρχιτεκτονική παραγωγή microπορεί να συν-δυαστεί microε την laquoαγωγήraquo και ενηmicroέρωση του κοινού

Σηmicroειώσεις

1 Λεφαντζής ΜlaquoΤο Κρυστάλινο Παλάτι (Crystal Palace) microέσα

από τον ελληνικό Τύποraquo Εφηmicroερίδα Καθηmicroερινή της Κυριακής

961996

2 Λεφαντζής Μ laquoCalatrava media resraquo περιοδικό Αρχιτέκτονες

Μάιος-Ιούνιος 2001 τεύχος 28 δηmicroοσιευmicroένο και στην εφηmicroερίδα

Καθηmicroερινή της Κυριακής την ίδια περίοδο

3 Adorno Th και Horkheimer M Dialectic of Enlightenment Con-

tinuum New York 1972 από το κεφάλαιο laquoCulture indutsryraquo

4 Zevi B Saper vedere lrsquo architettura Einudi Torino 1948 (κεφά-

λαιο δεύτερο)

5 Hildebrand A Il problema della forma nelle arti figurative Drsquo

Anna Messina 1948

6 Langer S Feeling and Form Routledge amp Kegan Paul London

1953

7 Norberg-Schulz Ch Existence Space and Architecture Praeger

New YorkWashington 1971

8 Bonta J Architecture and its interpretation A study of expressive

systems in Architecture Lund Humphries 1979 σελ 224

9 De Fusco R Architettura comme mass - medium Dedalo libri

Bari 1967

10 Colomina B Modern Architecture as Mass Media - Privacy and

Publicity The MIT press 1994

11 Mitcell W City of bits space place and the infobahn The MIT

press 1995

12 Λεφαντζής Μ laquoΑρχιτεκτονική Σκέψη και Επικοινωνία τα αρχι-

τεκτονικά microνηmicroεία ως microνηmicroεία Λέξεων και Εικόνωνraquo Πρακτικά

συνεδρίου Η Κατασκευή της Πραγmicroατικότητας και τα Μέσα Μαζι-

κής Ενηmicroέρωσης εκδόσεις Αλεξάνδρεια Αθήνα 1998

13 Μπίρης Κ Αι Αθήναι από του 19ου εις τον 20ον αιώνα εκδόσεις

Μέλισσα Αθήνα 1995 (Πρώτη έκδοση 1966)

14 Εκτός από κάποιες δηmicroοσιευmicroένες συλλογές άρθρων Μπίρης

Κ Για τη σύγχρονη Αθήνα- Μελέτες και Αγώνες εκδόσεις Αστήρ

Αθήνα 1956

15 Κωνσταντινίδης Α Για την αρχιτεκτονική Άγρα 1987 σελ 16

16 Καλλιγά Μ laquoΚριτική για τα ldquoπαλιά αθηναϊκά σπίτιαrdquoraquo 1691950

εφηmicroερίδα Βήmicroα

17 Προκοπίου Αγγ laquoΈκθεσις Αρχιτεκτονικής σπουδαστών ΕΜΠ

(Αrsquo)raquo 2551956 εφηmicroερίδα Καθηmicroερινή σελ 3

18 Προκοπίου Αγγ laquoΈκθεσις Αρχιτεκτονικής σπουδαστών ΕΜΠ

(Βrsquo)raquo 161956 εφηmicroερίδα Καθηmicroερινή σελ 3

19 Προκοπίου Αγγ laquoΤο Πνευmicroατικόν κέντρον (Αrsquo)raquo 2261962

εφηmicroερίδα Καθηmicroερινή σελ 4

20 Κιτσίκης Κ laquoΠροκύρηξις του υποψηφίου δηmicroάρχου Αθη-

ναίωνraquo 14111954 σελ 7 εφηmicroερίδα Καθηmicroερινή - laquoΟι υποψήφιοι

δήmicroαρχοι οmicroιλούν προς την Απογευmicroατινήraquo 18111954 εφηmicroερίδα

Απογευmicroατινή

21 Λινάρδος ΠΝ laquoΉρχισε το αρχιτεκτονικόν συνέδριον της

Μεσογείουraquo 2551954 εφηmicroερίδα Βήmicroα

22 Κιτσίκης Κ laquoΚαι πάλιν ο Λυκαβηττός - Παράδοσις αισθητική

και σύγχρονη εξέλιξιςraquo 331962 εφηmicroερίδα Βήmicroα

23 Μιχελής Π laquoΠερί Ρυθmicroού και άλλων - Να θεσπιστεί ρυθmicroός

Ελληνικός για τα κτίρια του κέντρου της Πόλεως (επιστολή)raquo

2671962 εφηmicroερίδα Καθηmicroερινή σελ 4

24 Λεύκωmicroα 50 ετών δράσις του Κώστα Κιτσίκη (Επιmicroέλεια Π Τσο-

λάκη) Αθήνα 1963 σελ 128

25 Λεφαντζής Μ laquoΗ Πολεοδοmicroία στην Ελλάδα microέσα από τον

Αθηναϊκό Τύπο 1944-1974raquo Πρακτικά του 2ου Συνεδρίου της

Εταιρείας Ιστορίας της Πόλης και της Πολεοδοmicroίας Η Πολεοδοmicroία

στην Ελλάδα από το 1949 έως το 1974 που διοργάνωσε το Τmicroήmicroα

Μηχανικών Χωροταξίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης του Πανε-

πιστηmicroίου Θεσσαλίας Εκδόσεις Πανεπιστηmicroίου Θεσσαλίας

Βόλος 2000

26 Λεφαντζής Μ laquoΑθήνα δηmicroόσιος χώρος και έντυπη δηmicroοσιό-

τητα ndash Από τη microεταπολεmicroική ανασυγκρότηση στα Ολυmicroπιακά

Έργα ldquoαναmicroόρφωσηςrdquoraquo Έκδοση του Συνεδρίου Μετασχηmicroατισmicroοί

της ελληνικής πόλης που πραγmicroατοποιήθηκε στο ΕΜΠ Αθήνα

2005 Βλέπε επίσης Lefantzis στο Wharton Annabell Building the

Cold War Hilton Int Hotels and Modern Architecture The University

of Chicago Press Ιούλιος 2001 σελ 216 217

27 Φατούρος ∆Α laquoΤι περιmicroένουν απrsquo την Αρχιτεκτονικήraquo 26 11

1972 εφηmicroερίδα Βήmicroα

28 ibid 27

6677α φ ι έ ρ ω micro α

από τα άρθρα της εποχής και microπορεί να χαρακτηρισθείως microια από τις λίγες κορυφαίες στιγmicroές της νεοελληνικήςαρχιτεκτονικής σκέψης στην οποία το ολέθριο microέλλον τηςαντιπαροχής και της αυθαιρεσίας σκιαγραφείται και επιση-microαίνεται από σύσσωmicroο τον αρχιτεκτονικό κόσmicroο ενώ τηνίδια στιγmicroή στοιχειοθετείται microια σειρά από προτάσεις επί-λυσης των δυσεπίλυτων πολεοδοmicroικών προβληmicroάτων τηςάναρχα οικοδοmicroηmicroένης microεταπολεmicroικής ΑθήναςΣτην πρώτη microεταπολεmicroική δεκαπενταετία η microόνιmicroη αρχιτε-κτονική κριτική των Κ Μπίρη και Α Προκοπίου στην Καθη-microερινή σε αντιπαράθεση microε την κριτική των Μ Καλλιγά ΚΚιτσίκη στο Βήmicroα σχηmicroατοποιούσε ένα καθεστώς πρωτό-γνωρου laquoέντυπουraquo διαλόγου ανάmicroεσα στα άρθρα τωνεφηmicroερίδων microέσα από τον οποίο αναδεικνύονταν microεσαφήνεια οι αρχιτεκτονικές τάσεις της εποχής Στις αρχέςτης δεκαετίας το rsquo60 ο διάλογος αυτός microεταφέρεται σταΠανελλήνια Αρχιτεκτονικά Συνέδρια και παρουσιάζεταιπια ως απλή είδηση ή ρεπορτάζ από τους δηmicroοσιογρά-φους των εφηmicroερίδων αφού οι περισσότεροι από τουςαρχιτέκτονες της laquoπαλιάς φρουράςraquo που αρθρογραφού-σαν έχουν κιόλας αποσυρθεί Όταν πια διακοπεί η κυκλο-φορία πολλών εφηmicroερίδων την περίοδο της Επταετίας τοΒήmicroα αποκτά microια παντοδυναmicroία στο χώρο της δηmicroοσιότη-τας χωρίς την Καθηmicroερινή να το ανταγωνίζεται Ο Α ΚΑλεξανδρόπουλος (δεδοmicroένης και της απουσίας διαλό-γου) προσπαθεί να ανασυνθέσει το κλίmicroα της πρώτηςmicroεταπολεmicroικής περιόδου προσανατολίζοντας την δηmicroο-σιογραφική του έρευνα στην κατασκευή έντυπου διαλόγουmicroε συζητήσεις στρογγυλής τραπέζης ανάmicroεσα στους αρχι-τέκτονες της νεότερης γενιάς Κι ενώ την ίδια αυτήδύσκολη εποχή του αστυνοmicroικού κράτους προβάλλειmicroέσα από την αρθρογραφία του τα αφιερώmicroατα τουπεριοδικού Αρχιτεκτονικά Θέmicroατα του Ο ∆ουmicroάνη αρχιτέ-κτονες της νέας αυτής γενιάς όπως οι ∆ Φατούρος ΑρΡωmicroανός Σ Κονταράτος προβάλλουν microια νέα ριζοσπα-στική θεώρηση της αρχιτεκτονικής πραγmicroατικότηταςενταγmicroένη στα πλαίσια των ευρύτερων κοινωνικοπολιτικώναναζητήσεων της εποχής Παρόλη την δυναmicroική κινητο-ποίηση πολλών αξιόλογων επιστηmicroόνων σε όλες αυτές τιςπροσπάθειες στις εφηmicroερίδες φτάνει microονάχα ένας απόη-

IcirciquestUgraveˆ intˆOacuteUcircUgravemiddotOacuteUgraversaquoOacuteOcirc˜ centOcircIacuteEgraveiquestpermilEuml˜ (1913-1975)

6666 α φ ι έ ρ ω micro α

(Βήmicroα Αθηναϊκά Νέα) ενώ άλλες καταχράζονται αυτή τηναναγκαιότητα φτάνοντας στο επίπεδο του φωτοροmicroά-ντζου (Βραδυνή Ακρόπολις) και υπάρχει φυσικά και ηmicroερίδα των συντηρητικών όπως η Καθηmicroερινή ή σε πολύmicroεγαλύτερο βαθmicroό η Εστία οι οποίες microε πολύ λίγες αλλα-γές στη σελιδοποίηση έχουν microείνει αναλλοίωτες έωςσήmicroεραΟ αναγνώστης της εποχής αποζητά αυτή την εικόνα γιανα microπορέσει να αφοmicroοιώσει πιο εύκολα την όλο και αυξα-νόmicroενη ποσότητα της πληροφορίας που φέρνουν οιραγδαίες εξελίξεις της αναmicroόρφωσης Για πρώτη φορά τακείmicroενα οι λέξεις και οι τίτλοι εκλαmicroβάνονται πια ως εικο-νογραφήmicroατα που πρέπει να συmicroβαδίσουν microε την εικόνα ήακόmicroα χειρότερα να την ακολουθήσουνΤην ίδια εποχή η προσπάθεια για ποιοτική στροφή καιεπαναπροσδιορισmicroό της κοινωνικής θέσης των αρχιτεκτό-νων ειδικότερα από τις αρχές της δεκαετίας του lsquo60 δενκατάφερε να εmicroποδίσει την περιθωριοποίηση του επαγγέλ-microατος παρrsquo όλες τις δηmicroόσιες συζητήσεις ή τα πανελλήνιααρχιτεκτονικά συνέδρια Στο Αρχιτεκτονικό Συνέδριο του1965 που είναι laquoη microεγάλη συζήτηση για την Αθήνα στηνΑθήναraquo και υπό την προεδρία του Αρ Προβελέγγιου δια-φαίνεται η συγκρότηση ενός νέου πυρήνα microέσα στο σώmicroατων αρχιτεκτόνων microίας νέας microεταπολεmicroικής γενιάς πουεπικεντρώνει τη δράση της στην laquoαποκατάσταση συστη-microατικής επαφής και άσκηση επιρροής προς την πολιτικήεξουσίαraquo (∆ιακήρυξη Ε΄ Αρχιτεκτονικού Συνεδρίου11966) Η γενιά της laquoκοινωνικήςraquo αρχιτεκτονικής microε εφαλ-τήριο την ελεύθερη πολιτική της βούληση microέσα από τησυλλογική διεκδίκηση των πολυάριθmicroων προβληmicroάτων τουαστικού χώρου εmicroφάνισε πρωτοφανή συνοχή και αγωνι-στικότητα Με πρωταγωνιστή τον Σύλλογο των Αρχιτεκτό-νων η γενιά αυτή ερωτοτροπεί microε τα microέσα microαζικής ενηmicroέ-ρωσης περισσότερο από τις προηγούmicroενες ακολουθώ-ντας το παράδειγmicroα της laquoχάρτινηςraquo αρχιτεκτονικής δια-microαρτυρίας που ασκούσε η δεκάχρονη πια ΚοσmicroητείαΤοπίου microέσα από τις στήλες των εφηmicroερίδων Το Ε΄ Πανελλήνιο Αρχιτεκτονικό Συνέδριο προϊόν αυτήςτης γενιάς είχε microεγαλύτερη δηmicroοσιότητα και απήχησηστην κοινή γνώmicroη αλλά και την πολιτεία όπως φαίνεται

6699α φ ι έ ρ ω micro α6688 α φ ι έ ρ ω micro α

permilrsaquoIumlmiddot IgravecurrenUcircEuml AgravefiUcircUgraveAcircAacuteOcirc IcircmiddotEcircAcircOacuteAcircrsaquoOcirc˘ UcircUgraveOcirc paramiddotIumlmiddotEgravefiordmiquestIumlEumlUacuteOcirc 1938 IcircmiddotEgrave ˘fiUcircUgraveAcircAacuteOcirc UcircAcirc UgravemiddotsbquocurrenUacuteOacutemiddot UcircUgraveEumlOacuteinfinrsaquoAacuteEgraveOacutemiddot 1938[infinfi UgraveOcirc sbquoEgravesbquoIumlrsaquoOcirc UgraveOcirc˘ OtildeUacuteEuml intˆOacuteUcircUgravemiddotOacuteUgraveEgraveOacutersaquopermilEuml degEgravemiddot

UgraveEumlOacute middotUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgraveOcircOacuteEgraveIcirclsaquo]

IcirciquestUgraveˆ tradersaquoUgraveEgrave AacuteEgravemiddot permilEgravemiddotIcircOcirccurren˜ UcircUgraveEuml trade˘IcircEgraveiquest[infinfi UgraveOcirc sbquoEgravesbquoIumlrsaquoOcirc UgraveOcirc˘ OtildeUacuteEuml intˆOacuteUcircUgravemiddotOacuteUgraveEgraveOacutersaquopermilEuml ordfAcirc-

IumlcurrenUgraveAcirc˜+intmiddotUgravemiddotUcircIcircAcirc˘curren˜]

Στην πατρίδα microας ιδιαίτερα microετά την εκτόξευση της εmicroπο-ρευmicroατοποίησης της κατοικίας είναι τότε που αρχίζουν ναεmicroφανίζονται δειλά στην αρχή και πιο ηχηρά αργότερα ταπρώτα περιοδικά διακόσmicroησης και κατόπιν life style επι-ταγή της αγοράς της εξάπλωσης της διαφήmicroισης και τηςκατανάλωσης microε κυρίαρχο περιεχόmicroενο την κολακεία τουαναγνώστη

Ποιο είναι όmicroως το εργαλείο αυτής της έρπουσας κολα-κείας η οποία άλλο σκοπό δεν έχει από το να microας microετα-microορφώσει όλους σε νάρκισσους Όλο το οικοδόmicroηmicroα της κατανάλωσης και οι σχετιζόmicroενεςmicroε αυτή ατοmicroικές ανάγκες είναι απλώς λόγια που προωθού-νται από τη γλώσσα των ΜΜΕΚαι πώς παίζεται το παιχνίδι αυτό Μα πάρα πολύ απλά Οκαθένας-η καθεmicroία microας πρώτιστα οφείλει να είναι ή να γίνειπρώτα καταναλωτής και microετά πολίτης Παραφράζοντας τοlaquoπολίτης εις των ιδεών την πόλινraquo θα λέγαmicroε ότι οφείλει ναείναι laquoπολίτης εις των αντικειmicroένων την πόλινraquo Οφείλει δεταυτόχρονα να είναι ευτυχισmicroένοςη ερωτευmicroένοςηόmicroορφοη νέοςα

Η τεχνολογική διαδικασία που ακολουθούν τα microαζικά επι-κοινωνιακά microέσα microεταβιβάζει ένα επιτακτικό microήνυmicroα τηνκατανάλωση του microηνύmicroατος Έτσι η τηλεόραση δεν microεταδί-δει απλά εικόνες αλλά καινούργιους τρόπους σχέσης και

αντίληψης Εξουδετερώνει ότι βιώνεται microοναδικά το αντικα-θιστά microε προιόντα από τα οποία έχει εξανεmicroιστεί κάθε πολι-τισmicroική ή πολιτική αξίαΟ κάτοικος τώρα πια εγκλωβισmicroένος microέσα στο laquoδιάκοσmicroοraquoτου σπιτιού του απεγνωσmicroένα προσπαθεί νrsquo αποmicroιmicroηθεί τοζην Τα ΜΜΕ του προσφέρουν έναν εύκολο κολακευτικόκαι ταυτόχρονα ναρκισσιστικό δρόmicroο κάλυψης τεχνητά δια-microορφωmicroένων αναγκών Συνδαυλίζουν τον νεο-πλουτισmicroότου Συναγωνίζονται ποιο θα τον σαγηνεύσει περισσότεροΕκεί θα διαβάσει τι οφείλει να είναι ο ίδιος τι οφείλει ναποθεί και συγχρόνως θα το εκτελέσει Εκεί θα ταυτιστεί microετον laquoγυάλινοraquo ήρωα της αγαπηmicroένης του σαπουνόπεραςκαι θα αποστηθίσει τρόπους-καρικατούρες συmicroπεριφοράςδιασκεδασης ζωής Εκεί θα ενδυθεί την οριστικά τελεσmicroένηmicroορφή της εικόνας που τα ΜΜΕ του έχουν ετοιmicroάσει Θασυmicromicroορφώσει τις ανάγκες του τα θέλω του ολόκληρη τηνύπαρξή του microrsquo αυτά

Το microοντέλο αστικής κατοίκησης που συγκροτείται microεαυτούς τους όρους δεν έχει καmicromicroία σχέση microε τα microανιφέστακαι τη διδασκαλία της αρχιτεκτονικής Πρόκειται για τηνεκδοχή microιας αγοραίας laquoαρχιτεκτονικήςraquo Μιας αρχιτεκτονι-κής κατrsquo επίφαση που παρουσιάζεται λαmicroπερή και πολυδια-φηmicroισmicroένη και η οποία καταναλώνει στο πέρασmicroά της κάθετόπο κάθε χώρο κάθε αυθεντική φωνή που microε τη στάση καιτο έργο της θα microπορούσε να της αντισταθεί

Η αρχιτεκτονική συγκροτείται ερήmicroην των φυσικών γενητό-ρων της Η αρχιτεκτονική αναζητείται πλέον ως laquoτόποςraquo απωλείας

Αυτός ο αντί-λογος όmicroως που δεν πρόκειται ποτέ να σιγή-σει συγκροτεί microε την ίδια εmicromicroονή που η καταναλωτική κοι-νωνία πορεύεται το πραγmicroατικό πεδίο ανάπτυξης της κατοί-κησης κι εποmicroένως της έκτασης της ζήσης των ανθρώπωνερήmicroην τους Ας ελπίσουmicroε ότι πίσω από αυτό το κενό τουκουκλόσπιτου Μπάρmicroπι πίσω από την παγίδα του και τηνφαινοmicroενική του πληρότητα παραmicroονεύει ταυτόχρονα καιαιφνίδια η οριστική αποσάθρωσή του

Κι εδώ ας αφουγκαστούmicroε το λόγο της Άννης Βρυχέα microαχή-τριας στον αγώνα για την κατοίκηση microε όρους πραγmicroατικήςζωής και αγώνα εναντίον οποιουδήποτε χωρικού αποκλει-σmicroού που συνδέεται άmicroεσα microε τον κοινωνικό αποκλεισmicroό

laquoΗ Αρχιτεκτονική microέσω των διαφορετικών πρακτικών της καθώςεmicroπλέκεται θεmicroατικά στις κρίσεις δεν microπορεί παρά να πάρει θέσηΕίτε εγγράφοντας συmicroβατικά τη σκέψη και την πράξη της σrsquo αυτήτην πραγmicroατικότητα είτε microε το να αρνηθεί αυτή την πραγmicroατικό-τητα και να αντιπροτείνειΣτη δεύτερη περίπτωση υπάρχει ανάγκη για microια συζήτηση σχε-τικά microε τη laquoΝΕΑ ΟΥΤΟΠΙΑraquo της Αρχιτεκτονικής σύγχρονη και-νοτοmicroική και προσανατολισmicroένη στο να εκφράσει ΧΩΡΙΚΑ το∆ικαίωmicroα στην Κατοίκηση για όλουςες και microάλιστα microrsquo έναν τρόποδιαφοροποιηmicroένο πολιτιστικά κι όχι οmicroοιόmicroορφαraquo3

Σηmicroειώσεις

1 Κωνσταντινίδης Α Η Αρχιτεκτονική της Αρχιτεκτονικής-Ηmicroερολογιακά

σηmicroειώmicroατα Αθήνα Άγρα 1992 σελ 285

2 Baudrillard J Η Έκσταση της Επικοινωνίας Αθήνα Εκδόσεις Καρ-

δαmicroίτσα 1991

3 Βρυχέα Α Σηmicroειώσεις εισαγωγικού microαθήmicroατος Κατοικία- Κατοί-

κηση-Συmicromicroετοχικός σχεδιασmicroός Πρόγραmicromicroα Μεταπτυχιακών Σπου-

δών Αρχιτεκτονική-Χώρος-Πολιτισmicroός ΕΜΠ 05-10-1998 σελ 11

κουκλόσπιτο microελετηmicroένο σε όλες τις πιθανές εκδοχές τουπου απευθύνεται σε διάφανους πλήρως αναγνωρίσιmicroουςκαι αναγνώσιmicroους κατοίκουςΓιατί το δοχείο ζωής προϋπόθετε την ίδια τη ζωή ως γενεσι-ουργό αιτία του και κατrsquo επέκταση τα σώmicroατα τις κινήσειςτους τη ζήση τους εν τέλει Ο δε κάτοικός του ως κυρίαρχοπεριβάλλον είχε τους συνανθρώπους του τη συνανα-στροφή microαζί τους την οmicroιλία τους την παρουσία τουςΑντίθετα στο σύγχρονο κουκλόσπιτο ο άνθρωπος-κάτοι-κος περιβάλλεται από αντικείmicroενα τους σύγχρονους laquoτεχνι-κούς δούλουςraquo που επιβεβαιώνουν περίτρανα την παντο-δυναmicroία τους επάνω του και πιστοποιούν την ανθρώπινηαπουσία Η χρησιmicroότητα και η χρήση υποχωρούν έναντι τηςlaquoατmicroόσφαιραςraquoΌπως στα σύγχρονα συγκροτήmicroατα κατοικιών που οργα-νώνονται γύρω από piscine-club εκεί που το ζην της καθη-microερινής ζωής αναmicroειγνύεται microε τις ασχολίες του ελεύθερουχρόνου Εκκλησία γήπεδα τένις κοmicroψά microαγαζιά αλλά καικέντρο πολιτιστικών εκδηλώσεων και αναψυχής ακόmicroα καικινηmicroατογράφος όλα συνοψίζονται σrsquo ένα περιβάλλονlaquoολικόraquo γκετοποιηmicroένο κατrsquo εξοχήν σύνορο κοινωνικώνκαι χωρικών αποκλεισmicroώνΜια ολική οργάνωση της καθηmicroερινότητας στο όνοmicroα microιαςlaquoευτυχίαςraquo που ορίζεται ως εργαλείο επίλυσης υλικών εντά-σεων Όλα είναι επιλυmicroένα ολικά κλιmicroατισmicroένα ανακατε-microένα αφοmicroοιωmicroένα ταυτόχρονα όmicroως και εδώ είναι τοπαράδοξο ξεχωρισmicroένα και πλήρως οριοθετηmicroένα

Η microετατόπιση αυτή όπως είναι φυσικό δεν έγινε ακαριαίαΠροετοιmicroάστηκε αργά και microεθοδικά Αποτελεί πλέον τοπροϊόν ενός προαναγγελθέντος θανάτου που δεν έχειφυσικά όρια και εξαπλώνεται σαν microάστιγα στο δυτικό κόσmicroοmicroε τη βοήθεια των ΜΜΕ

laquoΤο κάθε σπίτι που χτίζεται είναι ολόκληρη η αρχιτεκτονική microέσαστον κόσmicroο που της ανήκει Με το κάθε χτίσmicroα που πραγmicroατο-ποεί ένας αρχιτέκτονας διατυπώνει αυτό που είναι η αρχιτεκτονικήκαι σαν τέχνη και σαν εργαλείο ζωήςΗ συγκεκριmicroένη χρονική στιγmicroή ο συγκεκριmicroένος τόπος ο συγκε-κριmicroένος άνθρωπος και microαζί η τεχνική και τα πρόσφορα (ή επι-λεγmicroένα) υλικά όλα αυτά microαζί συνθέτουνε το αρχιτεκτονικό έργοπου microιλάει για τη χρονική στιγmicroή που το γέννησε και για το τοπίοόπου απάνω κάθεται και στέκεται και για τον άνθρωπο πουέβαλε την ψυχή του για να το κατασκευάσειraquo1

Ο λόγος του Άρη Κωνσταντινίδη διατυπωmicroένος στα 1987σκιαγραφεί ουσιαστικά και την οριστική ρήξη της laquoποιητι-

κήςraquo αρχιτεκτονικής του κατrsquo εξοχήν δηλαδή κτίσmicroατοςπου laquoποιείraquo χώροΜε την πανηγυρική επικράτηση της αρχιτεκτονικής-κτίσmicroα-τος ως laquoεmicroπορεύmicroατοςraquo στα πλαίσια της παγκοσmicroιοποιηmicroέ-νης κοινωνίας της αγοράς η σκηνή της ελάχιστης απόστα-σης όπως την ορίζει ο Baudrillard2 που λειτουργούσε ωςένας προστατευτικός περίφρακτος χώρος για τους ενοί-κους του έδωσε τη θέση της στη διαφάνεια η οποία κατα-στατικά δεν προστατεύει αντίθετα διαχέεται microέσα στην πλη-ροφορία και την επικοινωνία

Μεταλλάσεται έτσι το αίτηmicroα της κατοίκησης σε αίτηmicroαπροβολής Η εσωστρέφεια της κατοίκησης δίνει τη θέσητης στην εξωστρέφεια και την κοινοποίηση του περιεχοmicroέ-νου της Το laquoδοχείο ζωήςraquo εmicroβληmicroατικό όραmicroα γενιών και γενιώναρχιτεκτόνων αντικαθίσταται από το σπίτι της Μπάρmicroπι ένα

Από το laquoδοχείο ζωήςraquo στο σπίτι της Μπάρmicroπι

της Βασιλικής Παναγιωτοπούλου αρχιτέκτονος

7711α φ ι έ ρ ω micro α7700 α φ ι έ ρ ω micro α

ΠΛΑΣΤΙΚΗ microε όρους ΑΠΟΚΩ∆ΙΚΟΠΟΙΗΣΗΣ του laquoΠΛΑ-

ΣΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣraquo αποσπά τα ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ τουΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ από την ΠΡΟΣΩΠΙΚΗΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑ-

ΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ της σχέσης του microε τονΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟ ΧΩΡΟ και προχωρά σε διαφορετικέςαποτιmicroήσεις της ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΑΣ ενταγmicroένηςστο επιλεγmicroένο σύστηmicroα κτιρίωνυπαίθριων χώρων ταυτό-χρονα σαν πλαίσιοφορέα και σαν εργαλείο γραφής ώστενα προκληθεί η ζητούmicroενη ΠΟΙΗΤΙΚΗΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ

ΑΝΤΑΛΛΑΓΗ ανάmicroεσα στην ΠΛΑΣΤΙΚΗ ΤΟΥ ∆ΙΑΣΤΑΣΗ

ΚΑΙ ΤΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΚΑΙ ΤΟ ΧΡΟΝΟ

Υπό τις ΒΑΣΙΚΕΣ ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ ΠΛΑ-

ΣΤΙΚΗΣ τη ∆ΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΜΟΡΦΗΣΕΙΚΟΝΑΣ και τοΡΟΛΟΑΠΟΣΤΟΛΗΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ της εmicroπλουτίζουmicroεmicroε πρόσθετο ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΛΟΓΟ (microνήmicroηndash συναίσθηmicroα ndash συγκινησιακό φορτίο) την ΑΝΑΓΝΩΣΗ

ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΧΡΗΣΗ ΚΑΙ ΟΙΚΕΙΟΠΟΙΗ-

ΣΗ του ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΥΠΛΑΣΤΙΚΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥσυmicroπληρωmicroατικά microε τα γνωστά microας microέσα (σκίτσα σχέδιαπλαστικές microακέτες) αναπτύσσουmicroε ΝΕΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟ-

ΝΙΚΕΣ ΑΙΣΘΗΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΕΣ ∆ΥΝΑΤΟ-

ΤΗΤΕΣ

Συγκεκριmicroένα η laquoΠλαστική και Σύγχρονα ΕπικοινωνιακάΜέσα Απεικόνισης του Χώρουraquo1 περιλαmicroβάνει τις παρα-κάτω ενότητες bull Ο Γλωσσολογικός χαρακτήρας της Επικοινωνίας και ηmicroελέτη των Συστηmicroάτων των Σηmicroείων στην Απεικόνιση Ηέννοια της απεικόνισης του Πλαστικού microοντέλου και τηςπροσοmicroοίωσης Η δηmicroιουργία χώρου και Πλαστικώνχωρικών απεικονίσεων microε τη χρήση νέων τεχνολογιών Ηανάγκη χρήσης microέσων βασισmicroένων στο χρόνο (time-basedmedia) για την δηmicroιουργία Πλαστικών χωρικών απεικονί-σεων Γενικά παραδείγmicroατα S Eisenstein R Wiene F LangJ Tati R Scott T Gilliam W Wenders P Greenawaybull ∆ιευκρινίσεις σχετικά microε την Πλαστική στην Οπτικοα-κουστική Απεικόνιση Κινηmicroατογράφος και απεικόνιση τουχώρου Ιστορική αναδροmicroή Πρωτοπόροι κινηmicroατογραφι-στές Οι πρώτες Πλαστικές χωρικές απεικονίσεις σεσυνάρτηση microε το χρόνο Τυπολογικά παραδείγmicroαταLumiere Melies Segundo de Chomon Edison Porter Ησχέση τους microε σύγχρονες Πλαστικές απεικονίσεις video(Rybczynski)bull Ειδικά Ζητήmicroατα Τεχνικής στη Γραmicromicroατική και το Συντα-κτικό της Απεικόνισης Πλάνο Γκρό πλάν (O WellsCitizen Kane S Eisenstein Battleship Potemkin) Πανορα-

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ και τη ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΣΥΝΘΕ-

ΣΕΩΝΕΙΚΟΝΩΝ όπου η ΣΗΜΕΙΟΛΟΓΙΑ επέδρασε κατα-λυτικά στα τελευταία 40 χρόνια κυρίως σαν Πανεπιστη-microιακή Έρευνα και ∆ιδασκαλία της ΑΝΤΙΛΗΨΗΣ ΤΗΣ

ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ΕΡΜΗΝΕΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΧΕ∆ΙΑΣΜΟΥ ΤΟΥ

ΣΥΓΧΡΟΝΟΥΜΕΛΛΟΝΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

Πρόκειται για microεθοδολογία ΕΠΑΝΕΓΓΡΑΦΗΣ ΣΥΓΚΕ-

ΚΡΙΜΕΝΩΝ ΠΛΑΣΤΙΚΩΝΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΩΝ ΦΑΙΝΟ-

ΜΕΝΩΝΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ microέσω τωνοποίων αρθρώνεται και οργανώνεται ο χώρος ανοίγονταςταυτόχρονα το ζήτηmicroα της ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ φορέαπολλαπλών σηmicroασιών και βασικό κλειδί διείσδυσης σε πλή-θος σύνθετων και ενίοτε αντιφατικών εννοιών της παρου-σίας της ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ στην ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ όπου διαmicroέσου αλλά και πέραν της laquoάσκησης της microατιάςraquo τουΤΟΠΟΥ αρθρώνεται και οργανώνεται ο κάθε ΧΩΡΟΣτου microε Ι∆ΙΟΤΥΠΗ ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΛΟΓΟYΜΗΧΑΝΙ-

ΣΜΟΥ ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗΣ σαν microέσο διαχείρισηςστοιχείων Ψυχολογίας Ιδεολογίας και Αισθητικής Κριτι-κής microέσα από τις ιδιαιτερότητες της ΠΡΟΣΩΠΙΚΗΣ

ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ∆ΙΑΤΥΠΩΣΗΣ microε ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩ-

ΝΙΑΚΑ ΜΕΣΑ (Video CD-ROM web sites Αναδραστικές

Εγκαταστάσεις Εικονική Πραγmicroατικότητα) απαλλάσσο-ντας τους κανόνες της σύνθεσης από microονοδιάστατεςΣηmicroειολογικές επιρροές

Από την απλή επιθυmicroία αναπαραγωγής των ΑΝΤΙΚΕΙ-

ΜΕΝΩΝΓΕΓΟΝΟΤΩΝ ΠΛΑΣΤΙΚΗΣΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣmicroέχρι την ουσιαστική φιλοδοξία να κατανοηθεί πληρέ-στερα το νόηmicroα τους η διαδικασία της Αναπαράστασήςτους θέτει το microόνιmicroο δίληmicromicroα του laquoΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥraquo (microηυλικού) και του laquoΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΥraquo (υλικού) ΠΛΑΣΤΙΚΟΥ

ΧΩΡΟΥ διερευνώντας ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ αναφορικά σεΓΕΓΟΝΟΤΑΤΟΠΙΑ από το ΑΣΤΙΚΟΦΥΣΙΚΟ microας περι-βάλλον αλλά και από το απόθεmicroα των ΦΑΝΤΑΣΙΑ-

ΚΩΝΥΠΟΘΕΤΙΚΩΝΡΟΜΑΝΤΙΚΩΝ ΠΡΟΒΟΛΩΝ microαςπου οδηγούν σε απαλλαγή από συmicroβατικές προσεγγίσειςαποκαλύπτοντας την άρθρωση διαφορετικών ΧΡΟΝΙΚΩΝ

και ΧΩΡΙΚΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ microε πρόσθετες εκφραστικές δια-τυπώσεις του ΘΕΜΑΤΟΣΤΟΠΟΥΓΕΓΟΝΟΤΟΣ Η ΑΝΤΙΠΑΡΑΘΕΣΗ της ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑΣΑΝΑ-

ΚΑΛΥΨΗΣ microε την ενεργητική κατανόηση της ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ

ΓΕΓΟΝΟΤΟΣΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ ΤΟΥ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟΥ

(ΥΛΙΚΟΑΠΤΟ) και την laquoΑΠΟΛΑΥΣΗraquo που έγκειται στοπρονόmicroιο της ΣΥΝΑΝΤΗΣΗΣΕΜΠΕΙΡΙΑΣ ΜΕ ΤΗΝ

ρεύνηση της συσχετιστικής δυνατότητας συγκεκριmicroένωνψηφιακών εργαλείων microε τα συνήθη στους αρχιτέκτονεςσυστήmicroατα σχεδιασmicroού αναπαράστασης και απεικόνισηςώστε οι χειρισmicroοί των ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΩΝ

ΜΕΣΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΛΑΣΤΙΚΗ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ

ΝΑ ΥΠΗΡΕΤΟΥΝ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ ΤΗΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

ΑΝΤΙΛΗΨΗ ΚΑΙ ΣΥΝΘΕΣΗ αρθρώνοντας γλωσσολογικάσαφή γραmicromicroική ή υπερκειmicroενική (hypertext) κινηmicroατογρα-φικού τύπου ΑΦΗΓΗΣΗ microε την εισαγωγή της διάστασηςτου ΧΡΟΝΟΥ (time based media) και όχι την αυτοτέλεια

της καλλιτεχνικής και microόνο διατύπωσης της laquoιδέαςευρήmicroα-τοςraquo microε τρόπο αποσπασmicroατικό και αυτονοmicroηmicroένο από τοκοινωνικόεπικοινωνιακό πλαίσιο όπως συνήθως αυτoϊκα-νοποιείται και εξαντλείται σαν εικαστικά εκθέσιmicroο εφήmicroεροmicroονοδιάστατο και περιγραφικά ναρκισσιστικό εγχείρηmicroα

Την κατεύθυνσή microας laquoΠΛΑΣΤΙΚΗ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΤΟΥ

∆ΟΜΗΜΕΝΟΥ ΧΩΡΟΥraquo βασική στην ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

ως ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ προσεγγίζουmicroε microε συγκριτική εξέτασηmicroεταξύ της ΣΗΜΕΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ και τηςΕΜΠΕΙΡΙΚΗΣ ΣΥΝΘΕΣΗΣ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ

ΛΟΓΟΥ υπό τη βασική υπόθεση ότι η επιστήmicroη τηςΣΗΜΕΙΟΛΟΓΙΑΣ έχει ως αντικείmicroενο έρευνας την ΤελικήΜορφή της ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗΣ ενώ ο συνθέτης την ∆ιαδικα-σία Παραγωγής της επιχειρούmicroε να καταδείξουmicroε τη διά-σταση microεταξύ των κανόνων αντίληψης και σύνθεσης πουπροκύπτει από τα δύο αυτά Γνωσιολογικά Συστήmicroατα microεΑΝΑΛΥΣΗ ∆ΟΜΩΝ ΚΑΙ ΜΟΡΦΩΝ ως προςbull τη ΣΗΜΕΙΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ που ανάγει την ΠΛΑΣΤΙΚΗ

ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ στη ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ

ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ bull τη ∆ΙΑ∆ΙΚΑΣΙΑ της ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ΣΥΝΘΕΣΗΣ που σηmicroα-σιοδοτεί την ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ως κύρια ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ

Η ΓΛΩΣΣΑ ΤΗΣ ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ΩΣ ΚΥΡΙΑΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

Στην ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ και τις ΠΛΑΣΤΙΚΕΣ ∆ΙΑΤΥΠΩΣΕΙΣ

της ο κινηmicroατογράφος το video οι τρισδιάστατες οπτικο-ακουστικές κατασκευές και τα laquoπολυmicroέσαraquo χρησιmicroοποι-ούνται συνήθως για να απεικονίσουν πληρέστερα τηmicroελέτη το κατασκευασmicroένο κτίριο το καλλιτεχνικό έργοτην πόλη ή ακόmicroα για να αναβαθmicroίσουν microε όρουςΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΗΣ laquoΩΡΑΙΟΠΟΙΗΣΗΣraquo

την διαmicroεσολαβητική (microεντιατική media) εικόνα του αρχι-τέκτοναΩστόσο σε διεθνές πανεπιστηmicroιακό επίπεδο έρευνας καιεκπαίδευσης όπως και στη Σχολή Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠδιερευνάmicroε από πολλά χρόνια τις σηmicroαντικές ΠΛΑ-

ΣΤΙΚΕΣΑΠΕΙΚΟΝΙΣΤΙΚΕΣ ∆ΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ των laquoΝΕΩΝ

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΩΝ ΤΕΧΝΙΚΩΝraquo παρέχοντας ταυτό-χρονα παγκόσmicroια microετάδοση της αρχιτεκτονικήςεικαστικήςπληροφορίας microέσα από τη συγκρότηση της διαρκώςσυντασσόmicroενης ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΤΗΣ ΑΠΕΙΚΟ-

ΝΙΣΗΣ όπου υπερβαίνοντας την προφανή microίmicroησηεπανά-ληψη του laquoπραγmicroατικούraquo πειραmicroατιζόmicroαστε microε ανατρεπτι-κές microεθόδους προσοmicroοίωσης και πλαστικούεικονικούσχεδιασmicroού (VR) τις οποίες εφαρmicroόζουmicroε ανάλογα microε τιςεξειδικευmicroένες δηmicroιουργικέςσυνθετικές και τεχνικές δια-στάσεις και χαρακτηριστικά τους

Η ΓΛΩΣΣΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΤΑ-ΣΗΜΕΙΩΤΙΚΗ laquoΚΕΙΜΕΝΟ-

ΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥraquo που εισάγουmicroε microε παράλληλοεmicroπλουτισmicroό των εννοιολογικών εργαλείων για την πολλα-πλή ανάλυση του αντικειmicroένου της ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ωςΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ microε έmicroφαση στην ΠΛΑΣΤΙΚΗ ∆ΙΑΤΥ-

ΠΩΣΗ της microας οδηγεί στην θεωρητική και συνθετική διε-

Η τηλε-οπτική της αρχιτεκτονικής

του Νικολάου Ελ Λάσκαρη ∆ρ αρχιτέκτονα καθηγητή ΕΜΠ

7733α φ ι έ ρ ω micro α

microατικότητα και προσεγγίζει την υπόσταση των δυνητικώνπεριβαλλόντων ως πλαισίων επικοινωνίας αλλά και τη δια-δικασία σχεδιασmicroού δυνητικών περιβαλλόντων από τηναρχιτεκτονική της σκοπιά Είναι βέβαια απαραίτητο αρχικάνα ορισθεί η έννοια του δυνητικού περιβάλλοντος

∆υνητικά περιβάλλοντα ως χωρικά πλαίσιαεπικοινωνίαςΗ έλευση συστηmicroάτων δυνητικής πραγmicroατικότητας (∆Π)ήταν αποτέλεσmicroα της σταδιακής εξέλιξης και σύγκλισηςmicroίας σειράς επιmicroέρους τεχνολογιών3 πληροφορικής καιτηλεπικοινωνιών κατά τη διάρκεια των τελευταίων 30 ετών(Ellis 1995 11) Ουσιαστικά η ∆Π αποτελεί ένα σύστηmicroαδιεπαφής ανθρώπου-υπολογιστή4 το οποίο υποστηρίζεισε αληθινό χρόνο αλληλεπίδραση του ανθρώπου πουχρησιmicroοποιεί τον υπολογιστή5 microε περιβάλλοντα τρισδιά-στατων γραφικών τροφοδοτώντας τα αισθητηριακά κανά-λια πρόσληψής του microε οπτικές ακουστικές απτικές καικιναισθητικές πληροφορίες microέσω ανάλογων συσκευώναπεικόνισης (display devices) Τα συνθετικά αυτά περιβάλ-λοντα ονοmicroάζονται δυνητικά περιβάλλοντα (∆Περ)

Όταν για παράδειγmicroα ο χρήστης φορά ένα κράνος εmicroβύθι-σης6 οι πληροφορίες σχετικά microε microετατοπίσεις και περι-στροφές του κεφαλιού του εισάγονται στο σύστηmicroα7 λαmicro-

Η περιβαλλοντική εmicroπειρία του αστικού χώρου στηνεποχή microας ενσωmicroατώνει διαφόρων ειδών στατικές ήκινούmicroενες αναπαραστάσεις της πραγmicroατικότητας1

Παράλληλα στα περιβάλλοντα αυτά συχνά ενσωmicroατώνονταισυσκευές οι οποίες καταγράφουν πληροφορία από το περι-βάλλον και την ανθρώπινη δραστηριότητα2 microε την οποίαανατροφοδοτούν κατάλληλα συστήmicroατα και επηρεάζουντην εξέλιξη των προαναφερόmicroενων αναπαραστάσεων Υπο-θέτουmicroε εποmicroένως ότι microε την ενσωmicroάτωση τέτοιων συστη-microάτων κάποια από τα περιβάλλοντα τα οποία βιώνουmicroεκαθηmicroερινά ενισχύονται ηλεκτρονικά και η επικοινωνία microαςmicroε αυτά ή και microε άλλους ανθρώπους microέσα σε αυτά διαmicroε-σολαβείται από τα συστήmicroατα που περιγράφηκαν

Σε ένα κόσmicroο όπου η χωρική εmicroπειρία δεν διέπεται πλέοναπαραίτητα από τους φυσικούς περιορισmicroούς της υλικότη-τας θα microπορούσαmicroε να επανεξετάσουmicroε το ρόλο τηςαρχιτεκτονικής αποβλέποντας στη δηmicroιουργική και ισορ-ροπηmicroένη ενσωmicroάτωση των ηλεκτρονικών microέσων επικοι-νωνίας microε τα ήδη υπάρχοντα δοmicroικά στοιχεία ως συστατι-κών της σύνθεσης χωρικών εmicroπειριών και πλαισίων γιαανθρώπινη δραστηριοτητα

Το κείmicroενο αυτό επικεντρώνει σε microία από τις τεχνολογίεςτης πληροφορίας και της επικοινωνίας τη δυνητική πραγ-

Σχεδιάζοντας δυνητικάπεριβάλλοντα ως χωρικά πλαίσιαδιαmicroεσολαβηmicroένης επικοινωνίας

του ∆ηmicroήτρη Χαρίτου αρχιτέκτονα λέκτορα Τmicroήmicroατος Επικοινωνίας και ΜΜΕΕθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστηmicroίου Αθηνών

7722 α φ ι έ ρ ω micro α

ταστάσεις Σύγκριση video εγκατάστασης microε video tapesως microέσα παραγωγής Πλαστικών χωρικών απεικονίσεωνΧρήση νέων τεχνολογιών σε Πλαστικές εγκαταστάσειςbull Υπερmicroέσα (Hypermedia) Αλληλεπίδραση ανθρώπουυπολογιστή Η επίδραση των δηmicroιουργικών διαδικασιώνπου υποστηρίζονται από τη χρήση υπερmicroέσων στην δηmicroι-ουργία Πλαστικών απεικονίσεων χώρου Πλαστικές απει-κονίσεις που βιώνονται παθητικά ή αλληλεπιδραστικάVideoαλληλεπιδραστικό video Hypertext και Hyper-media Dada και Φουτουρισmicroός σαν ρίζες των Πολυmicroέ-σων Επιπτώσεις ψηφιοποίησης της πληροφορίας (εικόναήχος κινούmicroενη εικόνα κλπ) στη διαδικασία δηmicroιουργίαςΠλαστικής χωρικής απεικόνισηςbull Η επίδραση της χρήσης νέων τεχνολογιών στη διαδικα-σία σχεδιασmicroού Πλαστικών περιβαλλόντων Αναζήτησηνέων microορφών επιφανειών καθώς και νέων γεωmicroετρικώνσυστηmicroάτων Εξελικτική Αρχιτεκτονική (Fraser) MarcosNovakLiquid ArchitectureHypersurfaces Παραδείγmicroαταδηmicroιουργίας υβριδικών περιβαλλόντων Πλαστικού εικαστι-κού χαρακτήρα (J Holzer M Novak J Shaw C Davies)bull Ορισmicroόςτεχνολογία εφαρmicroογές της εικονικής πραγmicroα-τικότητας (virtual reality) στην Πλαστική Η έννοια τηςπροσοmicroοίωσης (simulation) Υπολογιστικά συστήmicroατασυ-σκευές εισόδουεξόδου Έmicroφαση στη χρήση της τεχνολο-γίας VR σε σχέση microε την Πλαστική και τη δηmicroιουργία περι-βαλλόντων Παραδείγmicroατα προσοmicroοιώσεις του UCLA

Dept of Architecture και του ΗΙΤ LabUniversity ofWashingtonbull Κυβερνοχώρος Οι πρώτες on-line κοινωνίες βασισmicroένεςστην επικοινωνία microέσω κειmicroένου MUDsMOOs Εισαγωγήτης τεχνολογίας της εικονικής πραγmicroατικότητας στο διαδί-κτυοVRML Σύγχρονα παραδείγmicroατα on-line κοινωνιών bull Ο ρόλος της αρχιτεκτονικής γνώσης και εmicroπειρίας στηνδηmicroιουργία του κυβερνοχώρου και στο σχεδιασmicroό Πλα-στικών εικονικών περιβαλλόντων Κατανόηση του προβλή-microατος του σχεδιασmicroού χώρου σε Πλαστικά εικονικά περι-βάλλοντα Φαινοmicroενολογία της αντίληψης του χώρουγνω-στικές λειτουργίες στην περιβαλλοντολογική αντίληψηΠειραmicroατικές εργασίες που microελετούν τις επιπτώσεις τουσχεδιασmicroού χώρου σε εικονικά περιβάλλοντα Πλαστικήςστη συmicroπεριφορά ανθρώπων που υπάρχουν και κινούνταιmicroέσα στο χώρο αυτό

Σηmicroείωση

1 H προσέγγιση αυτή είναι προϊόν εκπαιδευτικής έρευνας στο

πλαίσιο του Μεταπτυχικού Προγράmicromicroατος της Σχολής Αρχιτεκτό-

νων ΕΜΠ laquoΑρχιτεκτονική ndash Χώρος ndash Πολιτισmicroόςraquo

microικόTravelling (WH Griffith The Birth of a Nation)ΜοντάζΚίνηση της κάmicroερας ΠεδίοEκτός πεδίου Τοmicroοντάζ ως διαδικασία παραγωγής χωρικών απεικονίσεωνΜέθοδοι Μοντάζ το αφηγηmicroατικό microοντάζ (Griffith) τολυρικό microοντάζ (Pudovkin) το microοντάζ των ιδεών ή κατα-σκευαστικό (Vertov) τo διανοητικό microοντάζ (Eisenstein)bull Περί Μετωνυmicroικού Άξονα ΣύmicroβολαΜεταφορές Συmicro-βολική των Μορφώνbull ΣυmicroβολικήΨυχανάλυση ΜεταφοράΜετωνυmicroία Περίρυθmicroού και αρθρώσεων στην Απεικόνιση Πειραmicroατικόςκινηmicroατογράφος και Πλαστική Νταντά Ready made Σουρε-αλισmicroός Τυπολογικά παραδείγmicroατα Vicking Eggelink HansRichter Walter Ruttman Fernand Leger Dudley MurphyMan Ray Marcel Duchamp Luis Bunuel Oskar Fischingerbull Η microυθολογία του ρεαλισmicroού στις Πλαστικές απεικονί-σεις Ο αφηγηmicroατικός χρόνος Το δοmicroικόυλιστικό φιλmicro Ηφιλmicroική πραγmicroατικότητα Dziga Vertov Stan BrakhageAndy Warhol Werner Nekesbull Κανόνες Συνταγmicroατικής Οργάνωσης και Λογική της ∆ιή-γησης ΛογικήΓραmicromicroατική ΚώδικεςΚωδικοποιήσεις Ανα-λογίαΟmicroοιότητα Σχέσεις Εικόνας και Λόγου ΧωρικέςΠλαστικές απεικονίσεις εικονογράφησηκόmicroικς Ιστορικήαναδροmicroή Μορφές Σύνθεσης Πλαστικών χωρικών απει-κονίσεων ΑναπαραγωγήΑνακύκλωση Επεξεργασία καιmicroεταλλαγή του νοήmicroατος microιας χωρικής Πλαστικής απεικό-νισης Παραδείγmicroατα Robida Paul Rummell PettitCorbett Moebius Druillet Schuiten Bilal LiberatoreBeroy Gimenez Miller Otomo Torres Calatayudbull Αντίληψη της Πλαστικής Απεικόνισης από τις ΑισθήσειςΗ Αντίληψη της Εικόνας του Πραγmicroατικού ΜορφήΠεριε-χόmicroενο ΠραγmicroατικόΠραγmicroατικότητα Η οπτική αντίληψηΠραγmicroατικήΦιλmicroική Εικόνα ΠροοπτικήΕντύπωση τηςΠραγmicroατικότητας Η σχέση χώρουχρόνου ∆υτικόςορθολογισmicroόςΑνατολική φιλοσοφία και απεικόνισηχώρου Τυπολογικά παραδείγmicroατα Sergei EisensteinOctober Andrei Tarkovski Solarisbull Οπτικοακουστικά Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας∆ιαφή-microιση Σχέση microηνύmicroατοςmicroέσου Η αmicroφίδροmicroη σχέση δια-φήmicroισηςαστικού περιβάλλοντος Σύγχρονα επικοινωνιακάδίκτυαη νέα εmicroπειρία του δηmicroόσιου χώρου Χρήση νέωντεχνολογιών για τη δηmicroιουργία ρεαλιστικών η microη Πλαστι-κών χωρικών απεικονίσεων microέσα από τη διαφήmicroιση bull Λειτουργίες της Σηmicroαντικής και Εννοιολογία της Πλαστι-κής Απεικόνισης Σχέσεις ΝοήmicroατοςΑφήγησης και Εικό-ναςΑναπαράστασης Εικονικές Σηmicroειοποιήσεις Αναπαρι-στώmicroενοΑναπαράσταση ΥποκειmicroενικόΤαύτιση ΗΈννοια της Ερmicroηνείας ∆ειγmicroατολογικές Σηmicroειοποήσεις(Υπαινιγmicroός) Video Αrt Ιστορική αναδροmicroή Nam JunPaik Wolf Wostel Bruce Nauman Bill Viola Video εγκα-

IcirciquestUgraveˆ partEgraveIcircfiOacutemiddot (1) partUcircˆUgraveAcircUacuteEgraveIcirclsaquo iquestfibdquoEuml UgraveOcirc˘ centparaAcircUacutelaquopartEgraveIcircOcircOacuteEgraveIcirciquest ordfOcirc˘UcircAcircrsaquomiddotraquo

7755α φ ι έ ρ ω micro α7744 α φ ι έ ρ ω micro α

τις προσλαmicroβάνει και τις ερmicroηνεύει Εδώ έρχεται να βοη-θήσει η αρχιτεκτονική θεωρητική και πρακτική γνώση

Προσπαθώντας να συνθέσουmicroε δυνητικό χώρο όmicroως θαπρέπει να λάβουmicroε απαραίτητα υπόψη κάποια ιδιαίτεραχαρακτηριστικά του χώρου στα ∆Περ όπωςbull Ο χώρος σε ένα ∆Περ microπορεί να είναι ασυνεχής17

bull ∆εν υφίστανται φυσικοί νόmicroοι που να διέπουν τη συmicroπε-ριφορά αντικειmicroένων σε ∆Περ

bull Η κλίmicroακα των αντικειmicroένων και αντίστοιχα του οριζόmicroε-νου από αυτά χώρου είναι δύσκολα αντιληπτή18 και microπορείνα microεταβάλλεται

Η αυξανόmicroενη ανάγκη για δηmicroιουργία ∆Περ που θα πλαι-σιώσουν δραστηριότητες στο διαδίκτυο και σε άλλα πλη-ροφοριακά συστήmicroατα είναι δεδοmicroένη Ο λόγος ύπαρξηςαυτών των ∆Περ δεν είναι να αντικαταστήσουν σταδιακά

του περιβάλλοντος λαmicroβάνει microέρος σε διαδικασίες κατά-ληλα χωροθετηmicroένες και επικοινωνεί microε άλλους χρήστεςΜε άλλα λόγια ο σχεδιασmicroός ενός ∆Περ έχει σαφείςοmicroοιότητες microε τον αρχιτεκτονικό σχεδιασmicroό σε πραγmicroα-τικό χώρο Μπορούmicroε λοιπόν να υποθέσουmicroε ότι ο σχε-διασmicroός ενός ∆Περ είναι εν microέρει και αρχιτεκτονικό πρό-βληmicroα και ως τέτοιο microπορεί να αντιmicroετωπισθεί από microίααρχιτεκτονική σκοπιάΤo αποτέλεσmicroα microίας χωρικής σύνθεσης είτε σε υλικό ή σε

δυνητικό πλαίσιο microεταδίδει πληροφορία και συmicroβολικόπεριεχόmicroενο στους ανθρώπους που το βιώνουν Για ναδηmicroιουργήσουmicroε συmicroβολικές microορφές τις οποίες ο άνθρω-πος θα βιώσει πολυαισθητηριακά σε ένα δυνητικό χωρικόπλαίσιο είναι χρήσιmicroο να αντλήσουmicroε από υπάρχουσαγνώση που αφορά στη σύνθεση των microορφών αυτών στοπραγmicroατικό περιβάλλον στην αισθητική την εργονοmicroία καιτο νόηmicroα το οποίο ο άνθρωπος επενδύει σε αυτές όταν

βάνονται υπόψην από τον κεντρικό επεξεργαστή οοποίος ενηmicroερώνει αντίστοιχα την άποψη (viewpoint) του∆Περ που θα απεικονισθεί στα microάτια του χρήστη σύmicro-φωνα microε τις κινήσεις αυτές Έτσι ο χρήστης νιώθει ότιόπου και να γυρίσει το ∆Περ τον περιβάλλει και συντη-ρείται η ψευδαίσθηση της εmicroβύθισης8 σε ένα συνθετικόπεριβάλλον Πέρα από την υποτιθέmicroενη microεταβολή θέσηςτου βλέmicromicroατος υπάρχει η δυνατότητα πλοήγησης του χρή-στη στις τρεις διαστάσεις χωρίς τους περιορισmicroούς των

φυσικών νόmicroων τηλεmicroεταφοράς καθώς και χειρισmicroού αντι-κειmicroένων που συνθέτουν το περιβάλλον (Χαρίτος 2002)

Η έλευση νέων τεχνολογιών επεξεργασίας κινούmicroενηςεικόνας δίνει πλέον τη δυνατότητα συγκερασmicroού πραγmicroα-τικής (καταγεγραmicromicroένης microέσω video) και συνθετικής(παραγόmicroενης από τρισδιάστατα γραφικά υπολογιστών)κινούmicroενης εικόνας σε αληθινό χρόνο Οι τεχνολογίες

αυτές υποστηρίζουν τη δηmicroιουργία υβριδικών συνθετικώνπεριβαλλοντικών εmicroπειριών microικτής ή ενισχυmicroένης πραγmicroατι-κότητας9 (Χαρίτος κά 2005)

Σε ένα ∆Περ microπορεί να συmicromicroετέχει ένας10 ή περισσότεροιχρήστες11 Στην πρώτη περίπτωση το ∆Περ λειτουργεί ωςευmicroετάβλητο και δυναmicroικά εξελισσόmicroενο περιβάλλον διε-παφής το οποίο παρέχει τη δυνατότητα επικοινωνίας πλη-ροφορίας microέσω της πλοήγησης σε αυτό (Riva 1999 466)Στις εικόνες (1) (2) και (3) παρουσιάζεται το αποτέλεσmicroατου ερευνητικού έργου microε τίτλο laquoΕικονικά Μουσείαraquo12 ωςπαράδειγmicroα microονοχρηστικού ∆Περ Θεωρώντας κάθε microου-σείο ως πολιτιστικό περιβάλλον επικοινωνίας το ∆Περαυτό λειτουργεί ως χωρικό πλαίσιο microέσα στο οποίο εκτίθε-νται πολλών διαφορετικών microορφών ψηφιοποιηmicroένα αντι-κείmicroενα13 κατάλληλα οmicroαδοποιηmicroένα και χωροθετηmicroέναΒασική παράmicroετρος του περιβαλλοντικού σχεδιασmicroούεδώ ήταν η υποβοήθηση της πλοήγησης και του προσα-νατολισmicroού του χρήστη όταν κινείται microέσα στο εσωτερικότου Στις εικόνες (4) και (5) παρουσιάζονται απόψεις τουςδυνητικού οπτικοακουστικού εικαστικού περιβάλλοντος microετίτλο laquoLego_submersionraquo14

Ωστόσο ο Schroeder (σε Riva 1999 462) αmicroφισβητεί τοκατά πόσον microπορούmicroε να θεωρήσουmicroε ένα microονοχρηστικόσύστηmicroα ∆Π ως επικοινωνιακό microέσο laquoΗ έννοια του επικοι-νωνιακού microέσου και τεχνολογίας υπονοεί ότι δύο η περισσότεροιάνθρωποι εmicroπλέκονται και ότι δίνεται έmicroφαση στα microηνύmicroατα ταοποία microεταδίδονται microεταξύ τους εποmicroένως οι όροι laquoεπικοινω-νίαraquo και laquomicroέσοraquo θα πρέπει να χρησιmicroοποιούνται microόνο αναφο-ρικά microε συστήmicroατα ∆Π για πολλούς χρήστεςraquo Ένα πολυχρη-στικό σύστηmicroα ∆Π microπορεί να θεωρηθεί ως επικοινωνιακόπεριβάλλον στο πλαίσιο του οποίου διαmicroεσολαβείται η επι-κοινωνία microεταξύ αποmicroακρυσmicroένων και δικτυακά συνδεδε-microένων χρηστών οι οποίοι εκπροσωπούνται από τις ψηφια-κές τους αναπαραστάσεις (avatars)15 Η ύπαρξη αυτών τωνοπτικά και ακουστικά αντιληπτών οντοτήτων ενισχύει τηνεπικοινωνία microεταξύ τους microε microη-λεκτικά συστατικά (κινήσειςεκφράσεις κλπ) (Χαρίτος 2005) Στην εικόνα (6) παρου-σιάζεται άπόψη της δικτυακής κοινότητας Active Worlds16

ως παράδειγmicroα ∆Περ το οποίο υποστηρίζει σύγχρονηεπικοινωνία microεταξύ πολύ microεγάλου αριθmicroού χρηστών

Κάποιες πρώτες σκέψεις για το σχεδιασmicroό χώρου σεδυνητικά περιβάλλονταΟ τρόπος microε τον οποίο λειτουργεί η αντίληψη και οι νοη-τικές διεργασίες στον άνθρωπο κατά τη διάρκεια τηςεmicroπειρίας του σε φυσικό περιβάλλον προσδιορίζουν σεένα βαθmicroό τον τρόπο microε τον οποίο θα λειτουργήσουν οιδιεργασίες αυτές κατά τη διάρκεια της εmicroπειρίας σε ∆Περ(Carr amp England 1995 3) Είναι λοιπόν χρήσιmicroο να διερευ-νούmicroε και να σχεδιάζουmicroε ∆Περ βάσει των όσων γνωρί-ζουmicroε για τη λειτουργία των αντιληπτικών και νοητικώνδιεργασιών και βάσει της γνώσης για τα στοιχεία τουπραγmicroατικού περιβάλλοντος και για την επίδρασή τουςστον άνθρωπο

Ο σχεδιασmicroός ενός ∆Περ πρoϋποθέτει τη σύνθεση δια-φόρων στατικών ή δυναmicroικών και πιθανά εξελισσόmicroενωντρισδιάστατων αντικειmicroένων λαmicroβάνοντας υπόψη τηχωροθέτησή τους τους περιορισmicroούς της συmicroπεριφοράςτους και τα φαινόmicroενα που microπορεί να λάβουν χώρα ανά-microεσά τους Αυτά τα αντικείmicroενα ορίζουν το σκηνικό microέσαστο οποίο ο χρήστης πλοηγείται αλληλεπιδρά microε στοιχεία

permilrsaquoIumlmiddot IgravecurrenUcircEuml partEgraveIcircfiOacutemiddot (2) partUcircˆUgraveAcircUacuteEgraveIcirciquest iquestfibdquoEumlUgraveOcirc˘ centparaAcircUacute laquopartEgraveIcircOcircOacuteEgraveIcirciquest ordfOcirc˘UcircAcircrsaquomiddotraquopermilrsaquoIumlmiddot IcirciquestUgraveˆ partEgraveIcircfiOacutemiddot (3) OtildeOcircbdquoEuml UgraveOcirc˘ Ucirc˘OacuteOcircIumlEgraveIcircOcircDaggerUcirc˘AacuteIcircUacuteOcircUgravelsaquoIgravemiddotUgraveOcirc˜ Ocirc˘ Ucirc˘OacuteEgraveUcircUgraveiquest UgraveOcirc centparaAcircUacute laquopartEgraveIcircOcirc-OacuteEgraveIcirciquest ordfOcirc˘UcircAcircrsaquomiddotraquo

IgravecurrenUcircEuml partEgraveIcircfiOacutemiddot (4) partUcircˆUgraveAcircUacuteEgraveIcirclsaquo iquestOcircbdquoEuml UgraveOcirc˘ centparaAcircUacutelaquoLego_submersionraquoIcirciquestUgraveˆ partEgraveIcircfiOacutemiddot (5) OtildeOcircbdquoEuml UgraveEuml˜ Ucirc˘OacuteOcircIumlEgraveIcirclsaquo˜ UcircDaggerOacute-ıAcircUcircEuml˜ UgraveOcirc˘ laquoLego_submersionraquo

7777α φ ι έ ρ ω micro α7766 α φ ι έ ρ ω micro α

Οι πόλεις οι επικοινωνιακές δοmicroές τους και σε ένα βαθmicroόη ίδια η λειτουργία τους επαναπροσδιορίζονται microέσω σύγ-χρονων τεχνολογικών συστηmicroάτων και δικτύων Οι εξελί-ξεις στα πληροφοριακά και επικοινωνιακά περιβάλλονταέχουν αρχίσει να αλλοιώνουν τις λειτουργικές δοmicroές σταmicroεγάλα αστικά κέντρα και τον τρόπο που βιώνεται ο δηmicroό-σιος χώρος Καλλιτέχνες αναγνωρίζουν σε αυτές τις εξελί-ξεις τις δυνατότητες επικοινωνίας στον δηmicroόσιο χώρογεγονός που έχει οδηγήσει στη λεγόmicroενη δηmicroόσια τέχνηlaquopublic artraquo Κύριο χαρακτηριστικό της είναι η απόπειρα

εγκαθίδρυσης microιας πραγmicroατικής σχέσης microε τον τόπο καιτο ευρύτερο πλαίσιο του αντί της δηmicroιουργίας laquodropsculpturesraquo που συνηθιζόταν στο παρελθόν (Matzner2004 σ 11) Στο παρόν άρθρο microε αφορmicroή το τεχνολογικά ενισχυmicroένοπεριβάλλον DETOUR (ΠΑΡΑΚΑΜΨΗ) αναπτύσσονται οιτρόποι που ο σχεδιασmicroός επικοινωνεί λειτουργίες και νοή-microατα στο περιβάλλον και στους χρήστες του Εντοπίζονταιδύο βασικά επίπεδα σύmicroφωνα microε τους τρόπους πουA ο σχεδιασmicroός και η υλοποίηση επικοινωνούν τη συνθε-τική ιδέα στην προκειmicroένη περίπτωση πώς ορίζεται microιαπαράκαmicroψη που διαχειρίζεται σώmicroα και αίσθησηB οι χρήστες κατανοούν τη λειτουργία και νόηmicroα τουέργου microέσω της διαπροσωπικής επαφής και χρήσης τωνστοιχείων της εγκατάστασης

ΣχεδιασmicroόςΗ εγκατάσταση υλοποιήθηκε στα πλαίσια της έκθεσηςAthens by Art το καλοκαίρι του 2004 από τη διεπιστηmicroο-νική οmicroάδα VE_Design ((Ε Γαβρήλου Β Μπουρδάκης ∆Χαρίτος CotiK Α Τσαγκρασούλης ∆ Σκούφης και Α

Ανδρέου) Xωροθετήθηκε στην οροφή της ανατολικήςπλατφόρmicroας του σταθmicroού microετρό του Θησείου Ο τίτλοςυπονοεί τη συνειδητή επιλογή microιας εναλλακτικής διαδρο-microής microε ιδιαίτερες ποιότητες και την πρόθεση παροχήςστον αστικό ιστό ενός διακριτού laquoχώρου-εγκατάστασηςraquoπου λειτουργεί σαν προορισmicroός παιχνιδιού laquoplayscaperaquoκαι επικοινωνίας Η αστική laquoπαράκαmicroψηraquo έχει ως σκοπόνα λειτουργήσει σαν ενεργός microηχανισmicroός microετασχηmicroατι-σmicroού της καθηmicroερινής εmicroπειρίας των περαστικών επιφέ-ροντας την ενεργή αντίδρασή τους στο περιβάλλον Ηθεώρηση του DETOUR ως οργανισmicroού που προσκολλάταιστον αστικό ιστό όρισε τη διαπραγmicroάτευση της συmicroβιωτι-κής σχέσης microεταξύ φυσικού-τεχνητού δοmicroηmicroένου-κενούπαλαιού-νέου στατικού-διαδραστικού και τέλος αποmicroονω-microένου-ενσωmicroατωmicroένουΟ σχεδιασmicroός του DETOUR αποτέλεσε το έναυσmicroα γιατην επανεξέταση της σχέσης χώρου-σώmicroατος-κίνησηςτην ιδέα της παράστασης (Goffman 1959) που υποστηρί-ζεται από τον εmicroπρόθετα δοmicroηmicroένο χώρο και τη συνει-δητή διαχείριση των σωmicroατικών αισθήσεων (Johnson1987) προς την παραγωγή χώρου Πρόθεση ήταν η κατα-σκευή microιας αίσθησης που αφυπνίζει το σώmicroα από τιςmicroηχανιστικές αντιδράσεις του οικείου και επιφέρει τησυνειδητή δράση και επικοινωνία Ο χώρος έπρεπε να λει-τουργήσει σαν πυκνωτής κινήσεων και γεγονότων επιτρέ-ποντας ελευθερία έκφρασης και ποικιλοmicroορφία συmicroπερι-φορών αποτελώντας έτσι πεδίο δράσεων αλλά και παράλ-ληλα θεmicroέλιο δράσης (Lefebre 1991 p191)Προτάθηκε η δηmicroιουργία και εισαγωγή microιας πλατφόρmicroαςστον τόπο επέmicroβασης Η πλατφόρmicroα αυτή αποτελούσε τοβασικό κατάστρωmicroα επικοινωνίας τον τόπο microε τη microεγαλύ-τερη ανοχή στη συσσώρευση κόσmicroου αλλά παράλληλα καιτο χώρο όπου κάποιος microπορεί να περπατήσει να σταθείνα παρατηρήσει και να συmicromicroετάσχει Ιδιαίτερη έmicroφασηδόθηκε στα κατακόρυφα στοιχεία και στα microοτίβα τηςσωmicroατικής κίνησης που η πλατφόρmicroα και τα αντικείmicroεναγεννούν ως σύνολο Τα στοιχεία αλληλεπίδρασης έπρεπενα παρέχουν αναγνωρίσιmicroες δοmicroές που προκαλούν τονεπισκέπτη σε microια ένα προς ένα σχέση Ο παραπάνω συλ-λογισmicroός βασίζεται στο γεγονός ότι οι αφαιρετικές ιδιότη-τες των δοmicroικών στοιχείων microε την ενσώmicroατη και laquoin-situraquomicroνήmicroη διαδραmicroατίζουν σηmicroαντικό ρόλο στη σύλληψη καιοργάνωση του χωρικού νοήmicroατοςΤο σχήmicroα και η microορφή των κατασκευών προέκυψε απότην laquoαποδόmicroησηraquo του ξύλινου πλατώmicroατος και την αναδί-πλωση επιλεγmicroένων σανίδων Τα κατακόρυφα microέλη ονοmicroά-στηκαν laquoδέντραraquo παρόλο που η πρόκληση ήταν η δηmicroι-ουργία microιας microορφής τέτοιας ώστε οι επισκέπτες να microπο-ρούν ελεύθερα να την αναγνωρίσουν και κατονοmicroάσουνκατά την υποκειmicroενική τους κρίση Η microορφή είναι σχεδόνπρωτόλεια αρχετυπική απαλλαγmicroένη από πολύπλοκες

DETOURεπικοινωνώντας αισθήσεις

και δράσειςτων Βασίλη Μπουρδάκη αρχιτεκτόνα επίκ καθηγητή Πανεπιστηmicroίου Θεσσαλίας

και Εβελίνας Γαβρήλου αρχιτέκτονος

την αληθινή χωρική εmicroπειρία που βιώνουmicroε καθηmicroερινάαλλά να υποστηρίξουν δραστηριότητες που δεν microπορούννα λάβουν χώρα στον πραγmicroατικό χώρο Έτσι κι αλλιώςείναι απίθανο να καταφέρει ποτέ τεχνολογικό δηmicroιούρ-γηmicroα να προσοmicroοιώσει την οmicroορφιά την πολυπλοκότητατην ασάφεια και τον καταιγισmicroό από αισθητηριακά ερεθί-σmicroατα που συνθέτουν την πραγmicroατική χωρική εmicroπειρία

Ο όρος laquoδυνητική πραγmicroατικότηταraquo υπονοεί την προσπά-θεια δηmicroιουργίας microίας όσο το δυνατόν καλύτερης microίmicroησηςτης πραγmicroατικότητας Κάτι τέτοιο όmicroως δεν ήταν απαραί-τητα ο απώτερος στόχος των πρωτοπόρων της ∆Π Το1965 ο πρωτεργάτης της ∆Π Ivan Sutherland οραmicroατιζότανlaquomicroια συσκευή απεικόνισης συνδεδεmicroένη microε έναν υπολογιστή ηοποία θα microπορούσε να microας δώσει την ευκαιρία να εξοικειωθούmicroεmicroε έννοιες που δεν θα microπορούσαν να υλοποιηθούν στον πραγmicroα-τικό κόσmicroο microια microαγική σφαίρα προς ένα θαυmicroαστό - φαντασιακόκόσmicroο δηmicroιουργηmicroένο microε βάση τα microαθηmicroατικά ∆εν υπάρχεικανένας λόγος τα αντικείmicroενα που απεικονίζονται από το υπολογι-στή να ακολουθούν τους νόmicroους της πραγmicroατικότηταςraquo Όmicroοια οBrooks υποστήριξε ότι laquoη τεχνολογία αυτή δίνει τη δυνατότηταστον άνθρωπο να βιώσει κόσmicroους που δεν υπήρξαν ποτέ και ούτεθα υπάρξουν πιθανώςraquo (Biocca και Levy 1995 7)

Ίσως τελικά η ΕΠ να είναι ένα ιδανικό microέσο που microας βοηθάνα περιγράψουmicroε microία οποιαδήποτε (χωρικού χαρακτήρα)εmicroπειρία microπορούmicroε να φανταστούmicroε και να τη microεταδώ-σουmicroε σε έναν άλλον άνθρωπο δίνοντάς του τη δυνατό-τητα να εmicroβυθισθεί στο φαντασιακό αυτό κόσmicroο να τονβιώσει πολυαισθητηριακά και όχι microόνο νοητικά microε ένανσχετικά αλληθοφανή τρόπο Μήπως τα ∆Περ microπορούν νααποτελέσουν microία πλατφόρmicroα για αρχιτεκτονικό πειραmicroατι-σmicroό microε στόχο τη διερεύνηση και αξιολόγηση νέων χωρικώνmicroορφών εmicroπειριών και θεωρητικών microοντέλων

Σηmicroειώσεις

1 Πχ οθόνες τηλεόρασης επιφάνειες προβολής γιγαντοαφίσες

κλειστά κυκλώmicroατα τηλεόρασης κλπ

2 Πχ βιντεοκάmicroερες microικρόφωνα αισθητήρες παντός τύπου κλπ

3 Αλληλεπιδραστικών υπολογιστικών τριδιάστατων γραφικών

συσκευών ανίχνευσης κίνησηςπροσανατολισmicroού στερεοσκοπι-

κών συστηmicroάτων απεικόνισης κλπ

4 Human ndash computer interface

5 Για τις ανάγκες του κειmicroένου ο άνθρωπος αυτός θα ονοmicroάζεται

laquoχρήστηςraquo

6 Head Mounted Display

7 Από κατάλληλα τοποθετηmicroένη συσκευή που ονοmicroάζεται ανι-

χνευτής κίνησηςπροσανατολισmicroού (positionorientation tracker)

8 Ο όρος laquoεmicroβύθισηraquo (immersion) σηmicroαίνει την αποmicroόνωση του

χρήστη από την αισθητηριακή πληροφορία του άmicroεσου περιβάλ-

λοντός του και την τροφοδότηση των αισθητηριακών του κανα-

λιών πρόσληψης microε συνθετικά ερεθίσmicroατα εξ ολοκλήρου παραγό-

microενα από τον υπολογιστή

9 Mixed amp augmented reality

10 Τα συστήmicroατα ∆Π στα οποία συmicromicroετέχει ένας microόνο χρήστης

ονοmicroάζονται microονοχρηστικά (single user) συστήmicroατα

11 Τα συστήmicroατα ∆Π στα οποία συmicromicroετέχουν περισσότεροι του

ενός χρήστες ονοmicroάζονται πολυχρηστικά (multi user) συστήmicroατα

12 Το ερευνητικό έργο microε τίτλο laquoΕικονικά Μουσείαraquo ολοκληρώ-

θηκε το 2002 υπό την αιγίδα της ΓΓΕΤ στο πλαίσιο του ΕΠΕΤ ΙΙ

Το ∆Περ σχεδιάσθηκε από τον ∆ Χαρίτο και υλοποιήθηκε από

τον ίδιο και την ερευνητική οmicroάδα Εικονικής Πραγmicroατικότητας του

Τmicroήmicroατος Πληροφορικής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανε-

πιστηmicroίου Αθηνών υπό την ευθύνη του Καθηγ Κ Χαλάτση

13 Για παράδειγmicroα τρισδιάστατα αγγεία βαλσαmicroωmicroένα ζώα εικό-

νες φυτών και ορυκτών κέρινα οmicroοιώmicroατα κλπ

14 Ο οπτικός σχεδιασmicroός του ∆Περ έγινε από τον ∆ Χαρίτο και

ο ακουστικός σχεδιασmicroός από τον Coti

15 H McLellan (1994 33-35) ορίζει ως laquoavatarsraquo τα δυναmicroικά αντι-

κείmicroενα τα οποία αναπαριστούν το σώmicroα κάθε χρήστη ενός ∆Περ

και τα οποία απεικονίζονται στους ίδιους αλλά και στους υπόλοι-

πους συmicromicroετέχοντες χρήστες στο ∆Περ

16 URL wwwactiveworldscom

17 Πχ υπάρχει η δυνατότητα τηλεmicroεταφοράς ή ακόmicroη η δυνατό-

τητα ένα φαινοmicroενικά microικρό αντικείmicroενο να κρύβει ένα πολύ microεγα-

λύτερο από τον εαυτό του δυνητικό κόσmicroο

18 ∆εν υπάρχει απαραίτητα η σταθερά του ανθρωπίνου σώmicroατος

για να γίνει αντιληπτή η κλίmicroακα των αντικειmicroένων του ∆Περ microέσω

σύγκρισης

Βιβλιογραφία

Biocca F amp Levy M (1995) laquoThe vision of virtual realityraquo σ 3-14

Σε Biocca F amp Levy M (επιmicro) Communication in the age of virtual

reality Hillsdale New Jersey Lawrence Erlbaum Associates

Carr K amp England R (1995) Simulated and Virtual Realities Taylor

και Franscis London

Ellis SR (1995) laquoVirtual environments and environmental instru-

mentsraquo σ 11-51 Στο Carr K και England R (επιmicro) Simulated and

Virtual Realities London Taylor amp Franscis

McLellan H (1994) laquoBeam Me Up to My Avatarraquo VR World

Μάρτιος-Απρίλιος 94 Mecklermedia

Riva G (1999) laquoVirtual Reality as Communication Tool A Soci-

ocognitive Analysisraquo Presence τοmicro 8 τχ 4 462-468 Massachu-

setts ΜΙΤ Press

Χαρίτος ∆ (2002) Επικοινωνία Ανθρώπου ndash Μηχανής Σηmicroειώσεις

microαθήmicroατος επιλογής Τmicroήmicroα Επικοινωνίας και ΜΜΕ Εθνικό και

Καποδιστριακό Πανεπιστήmicroιο Αθηνών

Χαρίτος ∆ (2005) laquo∆υνητική πραγmicroατικότητα ένα νέο σύστηmicroα

διεπαφής ανθρώπου-υπολογιστή ή ένα νέο microέσο επικοινωνίαςraquo

Ζητήmicroατα Επικοινωνίας τχ 2 Αθήνα Εκδόσεις Καστανιώτη

Χαρίτος ∆ ∆ιαmicroαντάκη Κ Γαζή Α amp Μεϊmicroάρης Μ (2005)

laquoThe emergence of new types of hybrid mobile communication

environments and their impact on social life within the urban

contextraquo Πρακτικά του 3ου ∆ιεθνούς Συνεδρίου laquoDigital Utopia

COMMUNICATION and REALITYraquo Barcelona Μάϊος 2005

iquestOacuteˆ partEgraveIcircfiOacutemiddot (6) OtildeOcircbdquoEuml UgraveEuml˜ permilEgravemiddotUacuteOcircUcircˆEgraveIcirclsaquo˜AcircEgraveIcircOcircEgraveOacuteˆOacuteEgravemiddotIcirclsaquo˜ permilUacutemiddotUcircUgraveEumlUacuteEgravefiUgraveEumlUgravemiddot˜ IgravecurrenUcircmiddot UcircUgraveEumlOacuteUgraveUacuteEgraveUcircpermilEgraveiquestUcircUgravemiddotUgraveEuml permilEgraveIcircUgrave˘middotIcirclsaquo IcircOcircEgraveOacutefiUgraveEumlUgravemiddot Active Worlds

∆ΙΑ

∆Ρ

ΑΣ

ΤΙΚ

Η Ε

ΓΚΑ

ΤΑ

ΣΤ

ΑΣ

Η

7799α φ ι έ ρ ω micro α7788 α φ ι έ ρ ω micro α

όπου οι επισκέπτες είχαν την ευκαιρία να microιλήσουν ναγελάσουν νrsquo ανταλλάξουν ηχητικά και φωνητικά microηνύmicroατα(φράσεις φωνές βρισιές τραγούδια κά) ή να φλερτά-ρουν να επιδείξουνεπιδειχθούν και να συζητήσουν τηνεmicroπειρία που βίωναν Από τη στιγmicroή που οι χρήστες κατα-νοούσαν ότι το σύστηmicroα microε κάποιο τρόπο προέβαλλε τιςφωνές και τις εικόνες τους στο ευρύτερο περιβάλλονmicroέσα ή έξω από την εγκατάσταση αντιδρούσαν εmicroπρό-θετα ξεπερνώντας το δισταγmicroό του πειραmicroατισmicroού δοκι-microάζοντας τις αντιδράσεις των θεατών και περιmicroένονταςτην ανάλογη ανταπόκριση Στο σηmicroείο αυτό επιβεβαιώ-θηκε η αρχική πρόθεση θεώρησης της εγκατάστασης σανπολυχώρο εκφραστικών παραστάσεων Σύmicroφωνα microε τις αντιδράσεις τους στην εmicroπειρία που βίω-σαν οι επισκέπτες κατηγοριοποιούνται ωςbull περαστικοί απλοί θεατές των δρώmicroενωνbull εξερευνητές που αλληλεπίδρασαν microε το σύστηmicroα διερευ-νώντας τη λειτουργία τουbull performers που προέβαλλαν απροκάλυπτα τη φωνή καιεικόνα τουςbull ξεναγοί νέων χρηστών στη λειτουργία της προσφερόmicroε-νης εmicroπειρίαςbull επιθετικοί microε διάθεση βανδαλισmicroού σαν αντίδραση σταδηmicroόσια δρώmicroενα ή σαν πρόθεση συλλογής laquoενθυmicroίωνraquo

Επιδράσεις της εγκατάστασηςΣε ερωτήσεις που πραγmicroατοποιήθηκαν σχετικά microε τηνεmicroπειρία οι περισσότεροι χρήστες ανέφεραν την αίσθησηευχαρίστησης έκπληξης περιέργειας ελευθερίας ενθου-σιασmicroού έκστασης και την παιγνιώδη και ίσως αινιγmicroατικήδιάθεση Τόνισαν την πρόθεση για κοινωνικοποίηση καιδιασκέδαση Τα συναισθήmicroατά τους τα απέδωσαν στηνευκαιρία εξερεύνησης στη συmicromicroετοχή στην ικανότηταελέγχου του αποτελέσmicroατος στο δυναmicroικό και ανοίκειοπεριεχόmicroενο του χώρου καθώς επίσης και στα ίδια τακατασκευαστικά χαρακτηριστικά όπως το υλικό του ξύλουκαι το νερό Λιγότεροι επισκέπτες ανέφεραν το αίσθηmicroατου στρες εξαιτίας της πολυκοσmicroίας και του απόκοσmicroουηχητικού περιβάλλοντος Τέλος χαρακτηριστική ήταν η αναφορά τους στη microορφή

του έργου και στα laquoδέντραraquo στα οποία απέδωσαν πλη-θώρα χαρακτηρισmicroών (πόδια ροmicroπότ microπράτσα κά) στοσύστηmicroα ψύξης microε εξάχνωση νερού που συχνά αποκαλού-σαν καπνό και στην ελευθερία διαχείρισης και εξερεύνη-σης όλων των παραπάνωΑκολουθώντας τη διαδικασία σύλληψης σχεδιασmicroούκατασκευής και παρατήρησης συνειδητοποιούmicroε την ανά-γκη δηmicroιουργίας σηmicroείων laquoκλειδώmicroατοςraquo της αντίληψης σεόλα τα επίπεδα που να επιτρέπουν την κατανόηση τηςmicroετάβασης από την ιδέα στην υλοποίηση καθώς και τηναποκωδικοποίηση και νοηmicroατοδότηση του έργου από τοδέκτη Συmicroπερασmicroατικά η εγκατάσταση λειτούργησε ικα-νοποιητικά παρέχοντας ευανάγνωστες δοmicroές προς χρήσηκαι δυνατές εικόνες και εmicroπειρίες για ανάmicroνηση

Βιβλιογραφία

Benjamin A (2002) Parasitism in Architecture στο Competition

Programme for the International Competition of the Design of

Ephemeral structures laquoURL httpwwwcultural-olympiadgr

ephemeralcompetitionindex1html επίσκεψη Μάιος 2005raquo

Charitos D Gavrilou E and Bourdakis V (2005) Instigating

interpersonal mediated communication within the context of an

interactive installation in urban space in R Ascott (ed) Altered

States Transformations of perception place and performance

The Planetary Collegium Univ of Plymouth (proceedings pub-

lished in DVD format)

Gavrilou E Bourdakis V and Charitos D (2005) Documenting

the Spatial Design of an Interactive Multisensory Urban Installa-

tion in laquoDigital Design the Quest for New Paradigmsraquo eCAADe

2005 Proceedings Lisbon

Goffman E (1959) The Presentation of Self in Everyday Life

Doubleday Anchor Books

Johnson M (1987) Τhe Body in the Mind the Bodily Bases of

Meaning Imagination and Reason The University of Chicago Press

Lefebre H (1991) The Production of Space trans Nicholson-Smith

D Blackwell Publishing Ltd UK

Matzner F (2004) Public Art A Reader Hatje Cantz Verlag

κατασκευαστικές λεπτοmicroέρειες Τα κατακόρυφα microέλη προ-σοmicroοιάζουν σε γερανούς laquomicroπράτσαraquo ενός διαmicroελισmicroένουτεχνητού σώmicroατος Παρέχουν απλές αλλά δυνατές εικό-νες λειτουργώντας microε αυτόν τον τρόπο σαν σήmicroα κατατε-θέν της εγκατάστασης φέροντας παράλληλα τον εξοπλι-σmicroό αλληλεπίδρασης

Επικοινωνιακός laquoεξοπλισmicroόςraquoΚατανοώντας την τυπική κίνηση πεζών στο χώρο τηνπερίοδο λειτουργίας της εγκατάστασης (microικρές διακριτέςοmicroάδες κυρίως τουριστών microε microηδαmicroινή αλληλεπίδρασηmicroεταξύ τους) ο κύριος σκοπός του DETOUR ήταν ο microετα-σχηmicroατισmicroός της διαπροσωπικής δυναmicroικής microεταξύ τωναγνώστων πάνω στο έργο εισάγοντας τη διάσταση τηςεπικοινωνίας κατrsquo αρχήν microε το ίδιο το έργο και κατά δεύτε-ρον microεταξύ των επισκεπτών του Για να την επιτυχία των παραπάνω χρειάστηκαν εξελιγmicroένασυστήmicroατα καταγραφής επεξεργασίας και απόδοσης τωνοπτικοακουστικών και συmicroπεριφορικών δεδοmicroένωνΕξοπλισmicroός διάδρασηςαισθητήρες microικρόφωνα κάmicroερεςκαταγραφείς θέσης και κίνησης και σύστηmicroα εξάχνωσηςνερού Ιδιαίτερη προσοχή δόθηκε στο σχεδιασmicroό των επι-microέρους περιβληmicroάτων των συστηmicroάτων διάδρασης (πολυε-στερικές σφαιρικές κατασκευές πρωτόλεια ξύλινα κουτιάέντονα χρώmicroατα στα πλήκτρα ενεργοποίησης καταγρα-φέων)Ηχητικό τοπίο το κύριο επικοινωνιακό microέσο του DETOURmicroε ακτίνα επιρροής τα 100 περίπου microέτρα που για τη microορ-φολογία εδάφους υπερκαλύπτει την ακτίνα ορατότητας Ηυλοποίησή του έγινε microέσω 8 ηχείων τοποθετηmicroένων σταπεριφερειακά laquoδένδραraquoΠροβολή βίντεο σε παρακείmicroενο τοίχο του κελύφους ανελ-κυστήρα του σταθmicroού Η προβολή λειτουργούσε συνοδευ-τικά προβάλλοντας εικόνες σε πραγmicroατικό και παρελθόνταχρόνοΦωτισmicroός λειτουργούσε υποστηρικτικά βοηθώντας στοντονισmicroό των περιοχών κύριας δραστηριότητας στοιχείωντης κατασκευής και χρησιmicroοποιώντας χρώmicroα για να ορι-στεί η κίνηση και η microορφή της κύριας πλατφόρmicroαςΥπολογιστήςλογισmicroικό υπεύθυνο για την καταχώρηση επε-ξεργασία επιλογή και χωροθέτηση των πολυαισθητηρια-κών δεδοmicroένων

Το DETOUR δεν περιελάmicroβανε προ-εγγεγραmicromicroένη οπτικο-ακουστική πληροφορία απλά το microηχανισmicroό επικοινωνίαςmicroεταξύ των χρηστών Οι επισκέπτες αλληλεπιδρούν καικαταχωρούν την οmicroιλία και τις εικόνες τους καθώς και τηγενικότερη κιναισθητική συmicroπεριφορά στο σύστηmicroα συmicro-microετέχοντας στη δηmicroιουργία της ευρύτερης βάσης δεδοmicroέ-νων Η χρήση των αποθηκευmicroένων οπτικοακουστικών καισυmicroπεριφορικών δεδοmicroένων πραγmicroατοποιείται συγχρο-νικά ή ασύγχρονα Συγχρονικά microε την σε πραγmicroατικόχρόνο επεξεργασία και αναπαραγωγή της οπτικοακουστι-κής πληροφορίας που συλλέγεται επαναπροσδιορίζεικυρίως το ακουστικό τοπίο (microέσα από το οκτακάναλοσύστηmicroα ήχου) και βοηθά στη δηmicroιουργία του παιχνιδιούmicroεταξύ των δύο ή περισσότερων χρηστών Ασύγχρονα microε την ανάκληση από τη microνήmicroη του συστήmicroα-τος επεξεργασmicroένων εικόνων και ήχων σε τυχαίο χρόνοmicroε τυχαίο τρόπο

∆ρώντας και αλληλεπιδρώντας microε το DETOURΤο κέντρο της ξύλινης εξέδρας που περιτριγυρίζεται απότα laquoδέντραraquo σαν ξέφωτο αποτέλεσε το βασικό σηmicroείο

περιβαλλοντικές συνθήκες όπως

υπερέντασης-θορύβου ηρεmicroίας

κά Η αρχιτεκτονική πρέπει να

κατανοήσει τη microακρά διαδροmicroή τής

ιστορίας και συγχρόνως να συνοmicroι-

λεί microε το microέλλον κάθε εποχής Από

αυτή τη συνάντηση microε το microέλλον

κρίνονται τόσο το έργο της αρχιτε-

κτονικής όσο και ο λόγος περί αρχι-

τεκτονικής Οι προβολές όmicroως στο

microέλλον όχι microόνο δεν είναι εύκολες

αλλά microπορεί να είναι και γελοιογρα-

φικές ενώ η κατανόηση της δια-

δροmicroής της ιστορίας είναι microια ακρο-

βατική περιπέτεια Σε αυτό το εγχεί-

ρηmicroα η συζήτηση της νεωτερικότη-

τας ως microιας δηmicroιουργικής στάσης

microε συνέχειες και ασυνέχειες είναι

κρίσιmicroη προϋπόθεση

τών αποκατάστασης - αναβίωσης

αντί της διάσπαρτης ανάδυσής τους

σε τόmicroους παρουσίασης αποτελε-

σmicroάτων αρχαιολογικών ερευνών σε

πρακτικά ευρύτερης θεmicroατολογίας

συνεδρίων και σε καταλόγους εκθέ-

σεων αρχιτεκτονικού έργου Ακόmicroα

και στο ζήτηmicroα της χρονικής διάστα-

σης της έννοιας laquomicroνηmicroείοraquo που

κατά το νέο αρχαιολογικό νόmicroο φτά-

νει έως τις microέρες microας και ήδη η

παρούσα έκδοση τολmicroά να συσχετί-

σει microε microεταπολεmicroικά έργα όπως το

Ξενοδοχείο Hilton και ο Σταθmicroός

των Πετραλώνων Είναι λοιπόν

πολύπλευρα σηmicroαντικό το εκδοτικό

αυτό βήmicroα που ελπίζουmicroε γρήγορα

να διαδεχθούν ανάλογες προσεγγί-

σεις για τις υπόλοιπες ανεξερεύνη-

τες πλην όπως προδιαγράφεται

microεστές σε αφορmicroές laquoαναταρά-

ξεωνraquo περιοχές του ελλαδικού

χώρου

∆ηmicroήτρης Ζυγοmicroαλάς αρχιτέκτων

διπλωmicroατούχος συντήρησης

ιστορικών κτιρίων

δηmicroήτρης α φατούρος η επιmicroονήτης αρχιτεκτονικής Εκδόσεις

Καστανιώτη Αθήνα 2003

Οι νέες πραγmicroατικότητες του τρό-

που ζωής που σε microεγάλο βαθmicroό

κυριαρχούν έχουν θέσει σε αmicroφι-

βολία θεmicroελιώδη χαρακτηριστικά

ατοmicroικής και συλλογικής συmicroπερι-

φοράς όπως η κατοχύρωση του

προσωπικού και ιδιωτικού χώρου η

προστασία της αυτοσυγκέντρωσης

η αίσθηση ηρεmicroίας η εξασφάλιση

της ελεύθερης πληροφόρησης και

έκφρασης οι συνθήκες microη επιθετι-

κότητας Έτσι φαίνεται ότι ο κύριος

πυρήνας της αρχιτεκτονικής το

κατοικείν υποχωρεί και επιβάλλε-

ται ένα εύκολο και οmicroοιόmicroορφο life

style αδιάφορο σε αυτά Συγχρόνως η

αρχιτεκτονική γίνεται πιο εύκολη

λεία κερδοσκοπικών προθέσεων

και φιλοδοξιών εξουσίας και προ-

βολής Όλα αυτά σύmicroφωνα microε microια

άποψη οδηγούν στην υποβάθmicroιση

ή στην αχρήστευση της αρχιτεκτονι-

κής αλλά και της τέχνης ή στην

ψευδεπίγραφη παρουσία τους Στη

σηmicroερινή αρχιτεκτονική είναι microορ-

φές που τονίζουν microε θαυmicroάσιο

τρόπο τις θεmicroελιώδεις σχέσεις microε

το χώρο αλλά είναι και ορισmicroένα

γνωρίσmicroατα κυρίαρχων τάσεων που

προκαλούν δισταγmicroούς Στο πλαίσιο

αυτό συζητούνται το εφήmicroερο το

ερείπιο το industrial design το microη

τελειωmicroένο έργο η πολλαπλή

πόλη καθώς και ζητήmicroατα που

έχουν σχέση microε χαρακτηριστικές

καταξιωmicroένοι ιδιώτες microελετητές

αλλά και αρmicroόδιες υπηρεσίες του

κράτους και της τοπικής αυτοδιοί-

κησης Μελέτες που προδίδουν και

τη διαφοροποίηση του αντικειmicroέ-

νου της προστασίας σε σχέση microε το

βορειοελλαδικό χώρο αποτυπώ-

νουν ταυτόχρονα τους προβληmicroατι-

σmicroούς και τις πρακτικές κυρίως από

τα microέσα της δεκαετίας του 1980 και

microετά ενσωmicroατώνοντας όmicroως και

παλαιότερες εφαρmicroογές και microάλι-

στα εmicroβληmicroατικού θα microπορούσαmicroε

να πούmicroε χαρακτήρα όπως η ανα-

στήλωση της Στοάς της Βραυρώνος

το έργο της συντήρησης και αποκα-

τάστασης του Ερεχθείου και η επέmicro-

βαση για την προστασία και ανα-

βίωση της Πλάκας

∆εν είναι όmicroως microόνο το κεφάλαιο

αποκατάσταση όπου το έργο αυτό

αποδεικνύεται περιεκτικό Είναι και

η επανάχρηση που τίθεται από κοι-

νού στο προσκήνιο όπως ο ίδιος ο

τίτλος εύστοχα υποδηλώνει Από τις

microετασκευές κατοικιών ακόmicroα και

σε θεατρικό χώρο έως την ένταξη

πολιτιστικών αλλά και γραφειακών

λειτουργιών σε βιοmicroηχανικά

συγκροτήmicroατα παρούσας εmicroφα-

ντικά και της διατήρησης της αρχι-

κής χρήσης αλλά microε τον απαραί-

τητο εκσυγχρονισmicroό για την εξυπη-

ρέτησή της ο αναγνώστης έρχεται

αντιmicroέτωπος microε το εύρος των χρη-

στικών επιλογών και των ζητηmicroάτων

που τις ακολουθούν για να microη γίνει

η επέmicroβαση ένα απλά στιγmicroιαίο

ευτύχηmicroα αλλά αφετηρία για την

laquoευτυχήraquo πορεία του microνηmicroείου στο

microέλλον

∆ε χωρά αmicroφιβολία ότι ένα τέτοιο

έργο αποτελεί laquoεργαλείο δου-

λειάςraquo για όσους κινούνται συστη-

microατικά και microη στον ιδιαίτερο χώρο

της συντήρησης και αποκατάστασης

ιστορικών κτιρίων και συνόλων

Εργαλείο που θα πρέπει βέβαια να

εκληφθεί όχι ως σηmicroείο εγκλωβι-

σmicroού στις θεωρήσεις και πρακτικές

που καταγράφει αλλά ως αφετηρία

για προβληmicroατισmicroό και συνειδητο-

ποιηmicroένη δραστηριοποίηση όπως

ακριβώς ο ίδιος ο επιmicroελητής του

εύχεται ευελπιστώντας σε συζητή-

σεις και αναταράξεις στάσιmicroων

νερών Και κατά την άποψή microας οι

συζητήσεις και αναταράξεις θα

πρέπει να αναmicroένονται και πέρα

από την πρακτική των επεmicroβάσεων

Σε πεδία όπως η ιστορική κατα-

γραφή της εξέλιξης των προβληmicroα-

τισmicroών και των πρακτικών για τη

διάσωση της αρχιτεκτονικής κληρο-

νοmicroιάς στον τόπο microας ή η συλλογική

δηmicroοσίευση υλοποιηmicroένων microελε-

αποκατάσταση microνηmicroείων ndash αναβίωση ιστορικών κτιρίων στηναττική τ 1 2 επιmicroέλεια Γ ΚΙΖΗΣ

Εκδόσεις Έργον IV Αθήνα 2004

Στη σχετικά πρόσφατη απόπειρα

που ξεκίνησαν οι εκδόσεις του Τ

Λαζάρογλου να χαρτογραφήσουν το

υλοποιηmicroένο ανά τον ελλαδικό

χώρο αναστηλωτικό έργο η δίτοmicroη

περιδιάβαση στην πρωτεύουσα και

την περιφέρειά της έρχεται να απο-

τελέσει ένα δεύτερο και εξόχως

σηmicroαντικό βήmicroα Πεδίο κρίσιmicroο για

την όλη απόπειρα η Αττική συγκε-

ντρώνει έργα αποκατάστασης ακι-

νήτων microνηmicroείων και συνόλων microε

πανελλαδική αναγνωρισιmicroότητα

πολύ περισσότερο ορισmicroένες από

τις πρωϊmicroότερες ενσαρκώσεις των

σύγχρονων αναστηλωτικών από-

ψεων στη χώρα microας και σηmicroεία ανα-

φοράς για την έως σήmicroερα εξέλιξή

τους Έργα που ο επί χρόνια ασκη-

microένος στις ισορροπίες ανάmicroεσα στη

θεωρία και την πράξη της αποκατά-

στασης αναπλ καθηγητής του ΕΜΠ

Γιάννης Κίζης κατάφερε να συνοψί-

σει microε τρόπο περιεκτικό όσο και

ουσιαστικό

Ήδη από τον παλαιότερο σχολια-

σmicroό των δύο πρώτων τόmicroων της

ίδιας σειράς είχαmicroε σταθεί στην

πολυεπίπεδη αντιπροσωπευτικό-

τητα ποιότητα που όχι microόνο διατη-

ρείται αλλά και ισχυροποιείται στη

νεότερη δυάδα Ένας εκ νέου αυξη-

microένος αριθmicroός είκοσι έξι microελετών

περιστρεφόmicroενων κυρίως γύρω

από τα αποκαλούmicroενα laquoνεότερα

microνηmicroείαraquo microε αναβαθmicroισmicroένη

ωστόσο την παρουσία των

laquoαρχαίωνraquo έρχεται να αναδείξει

microέσα από αναλυτικά κείmicroενα πλή-

θος σχεδίων και φωτογραφιών

ndashτονίζουmicroε της συνολικής εξέλιξης

των microνηmicroείων (αρχική προ επεmicroβά-

σεων εργοταξιακή υφιστάmicroενη

microορφή)ndash το εύρος το είδος και τις

ιδιαιτερότητες των χειρισmicroών για τη

διάσωση της αρχιτεκτονικής κληρο-

νοmicroιάς όπως microερίmicroνησαν γι αυτήν

8800 β ι β λ ι ο π α ρ ο υ σ ι ά σ ε ι ς

βιβλιοπαρουσιάσεις

Στο site

του συλλόγου

wwwsadas-peagr

microπορείτε να

βρείτε όλα

τα τεύχη

του περιοδικού

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ σε

microορφή pdf

1188

επίκ

αιρα

σηmicroε

ίωmicroα

της

σύντ

αξης

laquoΤα κείmicroενα και οι θεωρήσεις που αφορούν την αρχιτεκτονική δεν είναι ούτε λογοτεχνικά πονή-

microατα για να αναζητήσει κανείς σrsquo αυτά αφηγηmicroατικά τεχνάσmicroατα και κώδικες ούτε προπαγανδι-

στικά ή πολιτικά κηρύγmicroατα για να εντοπισθούν αmicroέσως ρητορικές στρατηγικές και ιδεολογικοί

πειθαναγκασmicroοί ούτε βέβαια και κάποιος καθηmicroερινός και αυθόρmicroητος λόγοςraquo (Π Μαρτινίδης)

Είναι ένα είδος λόγου που εννοεί απολύτως να καθοδηγήσει την κατασκευαστική πρακτική και να

επηρεάσει τον τρόπο microε τον οποίο οι αρχιτέκτονες και το κοινό laquoβλέπουνraquo το κτισmicroένο περιβάλλον

Στην περίπτωση όmicroως του λόγου που αναφέρεται στην αρχιτεκτονική σκέψη (και λιγότερο πράξη)

στον ηmicroερήσιο τύπο και στα περιοδικά lifestyle αλλά και του απόηχου της αρχιτεκτονικής επικαιρό-

τητας στα εικονοληπτικά προϊόντα των media το περιεχόmicroενο (res) διαφέρει αισθητά το αρχιτε-

κτονικό laquoγίγνεσθαιraquo εmicroπλέκεται microε τις πολιτικές και τις κοινωνικές εξελίξεις και οι αρχιτέκτονες

προσπαθούν να επιβάλουν τα οράmicroατά τους microέσα από την επιθυmicroία τους να ενώσουν την αρχιτε-

κτονική microε τα γεγονότα να την δικαιώσουν στην καθηmicroερινότητα έτσι ώστε να την δουν να γίνεται

δεκτή να αναγνωρίζεται σαν έκφραση της εποχής της στον αντίποδα του πολυδιάστατου status

προβολής και προώθησης laquoιερών τεράτωνraquo της διεθνούς αρχιτεκτονικής

Το media res (Επικοινωνιακό αντικείmicroενοndashmicroέσο της Αρχιτεκτονικής) λοιπόν της αρχιτεκτονικής microε

αυτό τον τρόπο αυτονοmicroείται από την αρχιτεκτονική θεωρία και πράξη και εντάσσεται στη laquoβιοmicroη-

χανία της κουλτούραςraquo στην οποία τα Μέσα Μαζικής Ενηmicroέρωσης laquoενσαρκώνουν τις αξίες και τους

microύθους της κοινωνίας και δεν είναι απλά τα οχήmicroατα microιας ιδεολογίας είναι αυτά καθαυτά microια ιδεο-

λογίαraquo (Th Adorno και M Horkheimer)

Το παρόν τεύχος τόσο διαmicroέσου του αφιερώmicroατος όσο και microέσω των επικαίρων όπου παρουσιάζο-

νται τα Βραβεία Αρχιτεκτονικής 2005 του Συλλόγου microας επιχειρεί να ανιχνεύσει τις πολλαπλές

εκδοχές αυτού του media res αmicroφιταλαντευόmicroενο ανάmicroεσα στην επικοινωνιακή κατασκευή και

την αλήθεια της σύγχρονης ελληνικής αλλά και διεθνούς αρχιτεκτονικής

2211ε π ί κ α ι ρ α

ΕΚΛΟΓΕΣ ΣΑ∆ΑΣ-ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑΣ ΕΝΩΣΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ 562005ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΕΦΟΡΕΥΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ

Τα αποτελέσmicroατα των εκλογών της 562005 είναι τα παρακάτω

ΨΗΦΙΣΑΝ 2617ΕΓΚΥΡΑ 2605

ΨΗΦΟΙ Ε∆ΡΕΣΑΝΑΝΕΩΤΙΚΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΕΛΛΑ∆ΑΣ (ΑΣΑΕ) 195 749 12ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΗ ΚΙΝΗΣΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ Ν ΧΑΝΙΩΝ 40 154 3ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΗ ΥΠΟΨΗΦΙΑ 18 069 1ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΣ ΥΠΟΨΗΦΙΟΣ Ν ΧΑΛΚΙ∆ΙΚΗΣ 18 069 1ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ 37 142 2ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ 19 073 1ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ ΜΗΧΑΝΙΚΟΙ ΕΥΒΟΙΑΣ 82 315 5ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ ∆ΥΤ ΕΛΛΑ∆ΑΣ 40 154 3∆ΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ (∆ΑΚ) 514 1973 33ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΕΣ ΜΗΧΑΝΙΚΟΙ (ΕΛΕΜ) 194 745 12Α2 ΕΛΕΜ 18 069 1ΝΕΑ ΕΝΩΣΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ 166 637 11ΝΕΟ ΚΙΝΗΜΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ 349 1340 22ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ∆ΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑ∆ΑΣ 38 146 3ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ 619 2376 39ΣΥΣΠΕΙΡΩΣΗ ΑΡΙΣΤΕΡΩΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ 245 940 16

ΛΕΥΚΑ 13 050

Τα αποτελέσmicroατα των προηγούmicroενων εκλογών του Συλλόγου microας της 3062002 ήταν τα παρακάτω

ΨΗΦΙΣΑΝ 1828ΕΓΚΥΡΑ 1822

ΨΗΦΟΙ ΑΝΑΝΕΩΤΙΚΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΕΛΛΑ∆ΑΣ (ΑΣΑΕ) 103 565ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΗ ΚΙΝΗΣΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ 6 033ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΗ ΚΙΝΗΣΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ Ν ΧΑΝΙΩΝ 46 252ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ ∆ΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑ∆ΑΣ 42 230ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ ∆Ω∆ΕΚΑΝΗΣΟΥ 45 247ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ 18 099ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ ΚΑΡ∆ΙΤΣΑΣ 10 055ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕ∆ΟΝΙΑΣ 211 1158ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ 17 093ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ ΜΗΧΑΝΙΚΟΙ ΕΥΒΟΙΑΣ 65 357ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ 26 143∆ΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ (∆ΑΚ) 365 2003ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΕΣ ΜΗΧΑΝΙΚΟΙ (ΕΛΕΜ) 89 488ΝΕΟ ΚΙΝΗΜΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ 196 1077ΠΑΝΕΛ ΑΓΩΝΙΣΤ ΣΥΝ∆ΙΚ ΚΙΝΗΣΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ (ΠΑΣΚ-Α) 361 1981ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ-Σ ∆ΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑ∆ΑΣ 30 165ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ 7 038ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΚΥΚΛΑ∆ΩΝ 17 093ΣΥΣΠΕΙΡΩΣΗ ΑΡΙΣΤΕΡΩΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ 166 912

ΛΕΥΚΑ 2 011

Μετά την καταmicroέτρηση των σταυρών των ψηφοδελτίων στην Αντιπροσωπεία του ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ εκλέγο-νται κατά σειρά επιτυχίας οι παρακάτω συνάδελφοι

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΑΝΑΤ ΜΑΚΕ∆ΟΝΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΑΚΗΣ (Ε∆ΡΕΣ 7)1 ΚΑΛΑΪΤΖΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ∆ΑΚ2 ∆ΗΜΗΤΡΙΑ∆ΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ laquo3 ∆ΗΜΟΥ∆ΗΣ ΚΩΝΝΟΣ laquo4 ΑΣΗΜΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΡΧΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ5 ΜΗΤΣΟΥ ΙΩΑΝΝΑ laquo6 ΜΑΡΙΝΗ ΝΤΟΡΑ laquo7 ΚΟΛΩΝΙΑΣ ΑΓΓΕΛΟΣ ΑΣΑΕ

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕ∆ΟΝΙΑΣ (Ε∆ΡΕΣ 24)8 ΠΑΠΠΑΣ ΘΑΝΑΣΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΡΧΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ9 ΒΑΚΑΛΟΠΟΥΛΟΣ ΑΓΓΕΛΟΣ laquo10 ΒΑΣΙΛΕΙΑ∆ΗΣ ΤΕΛΗΣ laquo11 ΚΟΪ∆ΗΣ ΗΛΙΑΣ laquo12 ΙΟΡ∆ΑΝΙ∆ΟΥ ΜΑΡΙΑ laquo13 ΚΑΛΟΓΗΡΟΥ ΑΡΤΕΜΙΣ laquo14 ΑΓΚΑΘΙ∆ΟΥ ∆ΗΜΗΤΡΑ laquo15 ΣΑΛΙΦΟΓΛΟΥ ΣΟΥΛΗ laquo16 ΜΠΕΛΙΜΠΑΣΑΚΗΣ ΚΩΣΤΑΣ ΝΕΑ ΕΝΩΣΗ ΑΡΧΝΩΝ17 ΜΕ∆ΙΤΣΚΟΥ ΠΕΤΡΙΝΑ laquo18 ΠΑΠΠΑ ΟΛΓΑ laquo19 ΜΑΝΟΥ ∆ΩΡΑ laquo20 ΑΜΠΑΤΖΟΓΛΟΥ ΑΣΠΑΣΙΑ laquo21 ΧΡΥΣΑΦΙ∆ΗΣ ΒΑΓΓΕΛΗΣ laquo22 ΜΠΑΡΟΥΤΖΟΓΛΟΥ ΒΥΡΩΝΑΣ laquo23 ΡΑΛΛΗΣ ΑΝΤΩΝΗΣ laquo24 ΛΙΛΙΜΠΑΚΗ ΜΑΡΙΑ ΑΣΑΕ25 ΚΕΦΑΛΑ ΑΝΝΑ laquo26 ΤΡΥΨΙΑΝΗ ΡΩΞΑΝΗ-ΣΟΦΙΑ ΝΕΟ ΚΙΝΗΜΑ ΑΡΧΝΩΝ27 ΖΑΝΤΙ∆ΗΣ ΗΡΑΚΛΗΣ laquo28 ΣΑΧΑΝΑ ΧΡΥΣΑ ΣΥΣΠΕΙΡΩΣΗ ΑΡΙΣΤ ΑΡΧΝΩΝ29 ΚΙΣΚΙΝΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΑΝΕΞΤΟΣ ΥΠΟΨ Ν ΧΑΛΚΙ∆ΙΚΗΣ30 ΜΟΥΡΑΤΙ∆ΗΣ ΚΥΡΙΑΚΟΣ Α2 ΕΛΕΜ31 ΓΕΩΡΓΙΑ∆ΟΥ ΘΕΑΝΩ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΗ ΥΠΟΨΗΦΙΑ

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ∆ΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕ∆ΟΝΙΑΣ (Ε∆ΡΕΣ 3)32 ΣΑΜΑΡΙΝΙΩΤΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ∆ΑΚ33 ΧΡΙΣΤΟ∆ΟΥΛΟΥ ΕΥΘΥΜΙΑ laquo34 ΣΙ∆ΗΡΟΠΟΥΛΟΣ ΚΩΝΝΟΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΡΧΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΥ (Ε∆ΡΕΣ 2)35 ΣΜΥΡΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ΑΣΑΕ36 ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ∆ΑΚ

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ (Ε∆ΡΕΣ 7)37 ΧΑΛΕΒΑΣ ΚΩΣΤΑΣ ∆ΑΚ38 ΓΙΑΚΟΒΗ ΟΛΥΜΠΙΑ laquo

∆ραστηριότητες

2200 ε π ί κ α ι ρ α

∆Σ

ΣΑ∆

ΑΣ-Π

ΕΑ

2233ε π ί κ α ι ρ α2222 ε π ί κ α ι ρ α

149 ΒΕΡΒΕΝΙΩΤΗΣ ΝΙΚΟΣ ∆ΑΚ150 ΦΡΑΝΤΖΕΣΚΟΣ ΣΤΡΑΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΡΧΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΝΟΤΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ (Ε∆ΡΕΣ 6) 151 ΚΑΛΑΒΡΟΣ ΜΑΝΩΛΗΣ ∆ΑΚ152 ΚΟΡΝΑΡΟΠΟΥΛΟΣ ΜΑΝΩΛΗΣ laquo153 ΠΑΝΑΓΑΚΗΣ ΝΙΚΟΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΡΧΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ154 ΣΤΡΑΤΙΚΟΠΟΥΛΟΥ ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΣΥΣΠΕΙΡΩΣΗ ΑΡΙΣΤ ΑΡΧΝΩΝ155 ΠΑΠΑΘΕΟ∆ΩΡΟΥ ΠΑΡΙΣ ΝΕΟ ΚΙΝΗΜΑ ΑΡΧΝΩΝ156 ΠΑΡΑΣΟΣ ∆ΗΜΗΤΡΗΣ ΑΣΑΕ

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΚΡΗΤΗΣ (Ε∆ΡΕΣ 9)157 ΤΣΟΥΚΑΤΟΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ΑΝΕΞΤΗ ΚΙΝΗΣΗ ΑΡΧΝΩΝ ΧΑΝΙΩΝ158 ΜΑΚΡΑΚΗ ΧΡΥΣΗ laquo159 ΣΙΓΑΛΑ-ΜΑΓΙΑΦΑ ΡΕΝΑ laquo160 ΜΥΛΩΝΑΣ ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΡΧΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ161 ΗΛΙΑΚΗΣ ΚΩΝΝΟΣ laquo162 ΚΟΥΤΟΥΛΑΚΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ laquo163 ΣΚΑΝ∆ΑΛΗΣ ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΝΕΟ ΚΙΝΗΜΑ ΑΡΧΝΩΝ164 ΑΝ∆ΡΙΟΠΟΥΛΟΥ ΤΖΕΝΗ laquo165 ΠΑΠΑ∆ΟΓΙΑΝΝΗΣ ΑΡΙΣΤΕΙ∆ΗΣ ∆ΑΚ

∆ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥΣΥΝΤΟΝΙΣΤΙΚΟ 25 amp 26 ΙΟΥΝΙΟΥ ΣΤΗΝ ΑΛΕΞΑΝ∆ΡΟΥΠΟΛΗ

Την Κυριακή 26 Ιουνίου 2005 πραγmicroατοποιήθηκε στην Αλεξανδρούπολησυνεδρίαση του Συντονιστικού Οργάνου των Αρχιτεκτονικών Συλλόγων καιΤmicroηmicroάτων της χώρας

Στη Συνεδρίαση πήραν microέρος Πρόεδροι microέλη των ∆Σ και εκπρόσωποιαπό

1 Τον ΣΑ∆ΑΣ-Πανελλήνια Ένωση Αρχιτεκτόνων2 τον Σύλλογο Ν Καβάλας3 Τον Σύλλογο Ν Χαλκιδικής4 Τον Σύλλογο Ν Σερρών5 Τον Σύλλογο Ν Μαγνησίας6 Τον Σύλλογο ∆ωδεκανήσων7 Το Τmicroήmicroα ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ Λευκάδας8 Τον Σύλλογο Ν ∆ράmicroας9 Το Τmicroήmicroα ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ Κορίνθου10 Τον Σύλλογο Βορείου Έβρου11 Τον Σύλλογο Θεσσαλονίκης12 Τον Σύλλογο Ν Ξάνθης13 Τον Σύλλογο Ν Ηρακλείου Κρήτης14 Τον Σύλλογο Ν Έβρου

Στα πλαίσια του Συντονιστικού πραγmicroατοποιήθηκε το Σάββατο 25 Ιουνίουαπό τον Σύλλογο Ν Έβρου Ηmicroερίδα microε θέmicroα ltlt Σχεδιασmicroός και ∆ιαχείρισητου ∆ηmicroόσιου Αστικού Υπαίθριου Χώρου Περιβαλλοντικές ndash Πολεοδοmicroι-κές ndash Αισθητικές παράmicroετροιgtgt στο Ιστορικό Μουσείο της πόλης

Στην Ηmicroερίδα προσήλθαν και χαιρέτησαν εκπρόσωποι των φορέων τουΝοmicroού Έβρου ενώ τα θέmicroατα προσέλκυσαν το έντονο ενδιαφέρον συνα-δέλφων και πολιτών καθώς αναπτύχθηκε εκτενής διάλογος και ανταλ-λαγή απόψεων

Το Συντονιστικό Όργανο-στην συνεδρίασή του την Κυριακή 26 Ιουνίου-ενηmicroερώθηκε εκτενώς για τις δράσεις και πρωτοβουλίες του ∆Σ της

Πανελλήνιας Ένωσης και έγινε ανταλλαγή απόψεων για τα προβλήmicroατακαι τις δραστηριότητες όλων των Συλλόγων και Τmicroηmicroάτων

Ειδικότερα συζητήθηκαν τα θέmicroατα

Α Συmicromicroετοχή Συλλόγων στις διαδικασίες και τις δοmicroές του ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ

Έγινε εκτενής ανασκόπηση της διαδροmicroής των Συλλόγων και Τmicroηmicroάτωνκαι εκτιmicroήθηκε ότι παρά τα προβλήmicroατα και τις οργανωτικές αδυναmicroίες ηδοmicroή που συγκροτεί τον ΣΑ∆ΑΣ-Πανελλήνια Ένωση Αρχιτεκτόνων είναι οθεσmicroός που συσπειρώνει όλους τους αρχιτέκτονες της χώρας και πουσκοπό έχει την συνεργασία των αρχιτεκτονικών Συλλόγων και την προώ-θηση ndash επίλυση των θεσmicroικώνεπαγγελmicroατικών τους προβληmicroάτων

Οι δράσεις του ∆Σ και οι παρεmicroβάσεις του για θέmicroατα πανελληνίου ενδια-φέροντος η υποστήριξη δράσεων των τοπικών Συλλόγων η συνεχής καιαδιάλειπτη λειτουργία του Συντονιστικού Οργάνου σε διάφορες πόλειςσυνιστούν ένα θετικό υπόβαθρο για την ενίσχυση της συνεργασίας καισυmicromicroετοχής όλων των Συλλόγων της χώρας

Με βάση τα παραπάνω εκδηλώθηκε το ενδιαφέρον από τους ΣυλλόγουςΝ Έβρου και Ν Ηρακλείου να εντείνουν τις προσπάθειες για κοινή οργα-νωτική συmicroπόρευση στα Όργανα του ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ και να ενισχύσουν τηνσυνεργασία τους microε το ∆Σ microε στόχο την ισχυροποίηση των παρεmicroβάσεωνγια τα θέmicroατα της αρχιτεκτονικής

Β Καταστατικές αλλαγές

Το Συντονιστικό Όργανο συζήτησε αναλυτικά όλα τα θέmicroατα που σχετίζο-νται microε το Καταστατικό κωδικοποίησε όλα τα συmicroπεράσmicroατα που έχουνπροκύψει έως τώρα από

bull Το συντονιστικό της Καβάλας (162001)bull Την διάσκεψη Προέδρων Συλλόγων και Τmicroηmicroάτων (20102001)bull Τον συντονιστικό της Χαλκίδας (1032002) bull Το συντονιστικό της Βέροιας (2062004)

και επικέντρωσε την συζήτηση στην ανάγκη για την ενίσχυση του Πανελ-λαδικού Χαρακτήρα της Ένωσης

Ειδικότερα έλαβε υπόψη τους τις θέσεις των Συλλόγων που κατά καιρούςέχουν αποσταλεί στο ∆Σ του ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ και θεώρησε πως η microεγάλη συmicro-microετοχή και η ευρεία εκπροσώπηση στο Συντονιστικό της Αλεξανδρούπο-λης από τους Συλλόγους και τα Τmicroήmicroατα δηmicroιουργεί microοναδική ευκαιρία τοθέmicroα να εισαχθεί στην προγραmicromicroατιζόmicroενη συνεδρίαση της ΠανελλαδικήςΑντιπροσωπείας το Φθινόπωρο

Οι θέσεις προτάσεις του Συντονιστικού Οργάνου για τις αναγκαίες και επι-βαλλόmicroενες αλλαγές ndash τροποποιήσεις του Καταστατικού είναι οι εξής

1 Για το θέmicroα της ίδρυση τmicroήmicroατος Ν Αττικής προτείνεται η άρση της απα-γόρευσης ίδρυσής του Εναλλακτικά προτείνεται η τοπική ΓΣ του Τmicroήmicroατος Αττικής να αποτελεί-ται από τα εκλεγmicroένα microέλη της Αντιπροσωπείας τα οποία εκλέγουν 5microελέςπροεδρείο για την επίλυση των τοπικών προβληmicroάτων

2 Προτείνεται η καθιέρωση τριετούς θητείας για τα όργανα διοίκησης τουΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ και η ταυτόχρονη διεξαγωγή των αρχαιρεσιών microε τα όργανατων τοπικών συλλόγων και τmicroηmicroάτων microε έναρξη τον ∆εκέmicroβριο του 2007

3 Προτείνεται η microείωση των microελών της Αντιπροσωπείας σε 90-100 άτοmicroασύmicroφωνα microε δύο εναλλακτικά σενάρια α) Μείωση των αντιπροσώπων τωνπεριφερειών αναλογικά από 165 σήmicroερα σε 90 microε ταυτόχρονο επανα-προσδιορισmicroό των εδρών microε βάση κυρίως τους ψηφίσαντες στις τελευ-

39 ΤΑΧΟΣ ∆ΗΜΗΤΡΙΟΣ ΑΡΧΝΕΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ40 ΖΗΣΟΠΟΥΛΟΣ ΒΑΪΟΣ laquo41 ΘΕΟΧΑΡΟΠΟΥΛΟΣ ΤΕΛΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΡΧΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ42 ΖΑΦΕΙΡΟΠΟΥΛΟΣ ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΑΣΑΕ43 ΧΑΡΙΣΟΥΛΗΣ ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΝΕΟ ΚΙΝΗΜΑ ΑΡΧΝΩΝ

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ (Ε∆ΡΕΣ 3)44 ΚΟΥΡΤΕΛΕΣΗ ΑΡΕΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΡΧΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ45 ΡΙΓΓΑΣ ΑΡΣΕΝΗΣ ΑΡΧΝΕΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ46 ΑΝΝΙΝΟΥ ΜΕΡΟΠΗ ΝΕΟ ΚΙΝΗΜΑ ΑΡΧΝΩΝ

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ∆ΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑ∆ΑΣ (Ε∆ΡΕΣ 8)47 ΜΠΙΚΟΣ ΛΑΜΠΡΟΣ ΑΡΧΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ ∆ ΕΛΛΑ∆ΑΣ48 ΤΣΟΝΑΚΑ ΑΓΓΕΛΙΚΗ laquo49 ΚΟΥΡΜΠΑΝΑ ΜΑΡΙΑ laquo50 ΡΙΤΗΣ ΒΑΣΙΛΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΑΡΧΝΩΝ ∆ ΕΛΛΛΑ∆ΑΣ51 ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ ΠΟΛΥ laquo52 ΦΑΡΜΑΚΑΛΙ∆ΟΥ ∆ΟΜΙΝΙΚΗ laquo53 ΝΙΚΟΛΑΚΟΠΟΥΛΟΣ ΑΝ∆ΡΕΑΣ ∆ΑΚ54 ΠΑΥΛΗ-ΧΡΙΣΤΟ∆ΟΥΛΟΠΟΥΛΟΥ ΙΩΑΝΝΑ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΡΧΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑ∆ΑΣ (Ε∆ΡΕΣ 6)55 ΒΡΑΚΑΣ ΑΛΕΞΑΝ∆ΡΟΣ ΑΡΧΝΕΣ ΜΗΧΚΟΙ ΕΥΒΟΙΑΣ56 ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ∆ΟΥ-ΚΟΥ∆ΟΥΝΗ ΣΟΦΙΑ laquo57 ΚΕΡΑΤΣΑΣ ΚΩΝΝΟΣ laquo58 ΜΩΡΟΣ ΚΩΝΝΟΣ laquo59 ΠΟΛΥ∆ΟΥΛΗ ΕΛΙΣΑΒΕΤ laquo60 ΠΑΠΠΑΣ ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΡΧΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΑΤΤΙΚΗΣ (Ε∆ΡΕΣ 82)61 ΜΑΡΑΒΕΑΣ ∆ΗΜΗΤΡΗΣ ∆ΑΚ62 ΡΟ∆Η ΑΙΜΙΛΙΑ laquo63 ∆ΗΜΗΤΡΙΑ∆ΗΣ ΑΡΓΥΡΗΣ laquo64 ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ ΣΑΡΑΝΤΗΣ laquo65 ΑΓΓΕΛΙ∆ΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ laquo66 ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ∆ΗΣ ∆ΗΜΗΤΡΗΣ laquo67 ∆ΙΑΜΑΝΤΟΠΟΥΛΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ laquo68 ΧΑΤΖΗΛΟΥΛΟΥ∆ΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ laquo69 ΒΑΛΣΑΜΑΚΗΣ ΚΡΙΤΩΝ laquo70 ΠΑΠΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ ΓΙΩΡΓΟΣ laquo71 ΠΟΥΛΟΥ∆ΗΣ ΑΛΕΞΑΝ∆ΡΟΣ laquo72 ΠΑΠΑ∆ΟΠΟΥΛΟΣ ΑΝ∆ΡΕΑΣ laquo73 ΧΑΣΟΜΕΡΗ ΜΑΤΙΝΑ laquo74 ΧΑΤΖΗΓΙΑΝΝΟΥΛΗ ΜΕΛΙΝΑ-ΜΑΡΙΑ laquo75 ΑΝΑΣΤΟΠΟΥΛΟΥ ∆ΙΑΛΕΧΤΗ laquo76 ΕΓΓΛΕΖΟΣ ΚΩΣΤΑΣ laquo77 ΠΑΧΥΓΙΑΝΝΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ laquo78 ΦΛΟΥ∆ΑΣ ΒΑΣΙΛΗΣ laquo79 ΧΑΤΖΗΚΙ∆ΗΣ ΒΑΣΙΛΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΡΧΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ80 ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΣ ΤΑΚΗΣ laquo81 ΜΠΟΥΜΗΣ ΘΑΝΑΣΗΣ laquo82 ΠΑΠΑΠΑΥΛΟΥ ΓΙΩΡΓΟΣ laquo83 ΧΡΥΣΙΚΟΠΟΥΛΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ laquo84 ΑΦΕΝ∆ΡΑ ΣΟΦΙΑ laquo85 ΣΩΤΗΡΙΟΥ ΕΦΗ laquo86 ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ laquo87 ΚΑΦΦΕΣ ΝΙΚΟΣ laquo88 ΝΙΚΟΛΑΟΥ ∆ΗΜΗΤΡΗΣ laquo89 ΝΙΚΗΦΟΡΑΚΗ ΜΑΡΙΑ laquo90 ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΠΟΥΛΟΥ ΠΛΟΥΜΙΤΣΑ laquo

91 ΜΟΥΣΤΑΚΗ ΚΑΤΕΡΙΝΑ laquo92 ΓΟΥΒΟΠΟΥΛΟΣ ΧΑΡΗΣ laquo93 ∆ΑΓΚΛΗ ΚΟΡΙΝΑ laquo94 ΣΙΟΛΑΣ ΑΓΓΕΛΟΣ laquo95 ΚΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ ΑΛΕΚΟΣ laquo96 ΝΙΚΟΛΑΚΟΠΟΥΛΟΣ ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΝΕΟ ΚΙΝΗΜΑ ΑΡΧΝΩΝ97 ΣΕΛΙΑΝΙΤΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ laquo98 ΜΠΑΡ∆ΑΚΗΣ ΚΩΣΤΑΣ laquo99 ΣΑΡΗΓΙΑΝΝΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ laquo100 ΚΟΥΜΠΗΣ ΤΑΚΗΣ laquo101 ΛΕΥΚΑ∆ΙΤΟΥ ΡΕΝΑ laquo102 ΣΚΛΙΑΣ ΚΩΣΤΑΣ laquo103 ΣΕΛΙΑΝΙΤΗ ΕΥ∆ΟΚΙΑ laquo104 ΚΤΕΝΑΣ ΝΙΚΟΣ laquo105 ΤΑΒΛΑΡΙ∆ΗΣ ΑΛΕΚΟΣ laquo106 ΟΡΕΣΤΙ∆ΗΣ ΓΟΥΛΙΕΛΜΟΣ laquo107 ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ ΜΙΧΑΛΗΣ laquo108 ΚΟΥΜΟΥΝ∆ΟΥΡΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ laquo109 ΠΟΡΤΑΛΙΟΥ ΕΛΕΝΗ ΣΥΣΠΕΙΡΩΣΗ ΑΡΙΣΤ ΑΡΧΝΩΝ110 ΜΑΟΥΝΗΣ ΑΝΤΩΝΗΣ laquo111 ΚΑΡΑΒΙΤΗ ΕΥΗ laquo112 ΦΩΤΙΟΥ ΘΕΑΝΩ laquo113 ΣΤΑΥΡΙ∆ΗΣ ΣΤΑΥΡΟΣ laquo114 ΧΑΛΙΚΙΑΣ ΑΛΕΚΟΣ laquo115 ΚΑΛΑΝΤΖΟΠΟΥΛΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ laquo116 ΚΑΤΣΑΡΕΛΗ ΑΣΠΑ laquo117 ∆ΗΜΟΠΟΥΛΟΥ ΜΑΡΙΑ laquo118 ΛΟΥΪΖΙ∆ΗΣ ΜΠΑΜΠΗΣ laquo119 ΣΙΑΠΚΙ∆ΗΣ ΝΙΚΟΣ laquo120 ΠΑΝΟΥ ΓΙΑΝΝΗΣ laquo121 ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ ΟΥΡΑΝΙΑ (ΜΠΟΥΛΙΝΑ) laquo122 ΣΕΡΑΦΙ∆ΗΣ ΘΕΟ∆ΩΡΟΣ ΕΛΕΜ123 ΓΡΗΓΟΡΟΠΟΥΛΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ laquo124 ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΙΩΡΓΟΣ laquo125 ΖΕΡΒΑ-ΜΗΤΣΑΚΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ laquo126 ΚΑΛΟΝΙΑΤΗΣ ΒΑΣΙΛΗΣ laquo127 ΤΖΑΡΑΣ ΜΙΧΑΗΛ laquo128 ΜΠΑΛΑΜΠΑΝΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ laquo129 ΚΑΛΟΝΙΑΤΗ ΠΑΟΛΑ laquo130 ∆ΙΠΛΑΣ ΧΡΗΣΤΟΣ laquo131 ΣΥΡΜΑ ΕΛΕΝΗ laquo132 ΠΟΥΛΑΚΗΣ ΜΙΧΑΗΛ laquo133 ΒΩΒΟΥ ΚΑΤΕΡΙΝΑ laquo134 ΜΠΑΤΣΟΥ ΒΙΒΗ ΑΣΑΕ135 ΚΛΟΥΤΣΙΝΙΩΤΗ ΟΥΡΑΝΙΑ laquo136 ΠΙΠΙΝΗΣ ΚΥΡΙΑΚΟΣ laquo137 ΧΡΥΣΟΛΟΥΡΗ ΦΡΑΓΚΙΣΚΑ laquo138 ΠΛΑΤΣΑΚΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ laquo139 ∆ΙΓΕΝΗΣ ΑΝ∆ΡΕΑΣ laquo140 ΜΑΛΑΚΑΤΕ ΣΜΑΡΑΓ∆Α (ΣΜΑΡΩ) ΝΕΑ ΕΝΩΣΗ ΑΡΧΝΩΝ141 ∆Α∆ΙΩΤΗ ΧΡΝΘΗ-ΚΥΡΚΗ (ΣΑΝΤΥ) laquo142 ΠΑΠΟΥΤΣΗ ΕΛΙΣΣΑΒΕΤ (ΕΛΙΖΑ) laquo

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ (Ε∆ΡΕΣ 5)143 ΜΠΑΞΕΒΑΝΑΚΗ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ ΝΕΟ ΚΙΝΗΜΑ ΑΡΧΝΩΝ144 ∆Ε∆ΟΥΣΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ laquo145 ∆ΗΜΟΠΟΥΛΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ∆ΑΚ146 ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΜΑΡΗ laquo147 ΚΟΚΟΤΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΡΧΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΒΟΡΕΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ (Ε∆ΡΕΣ 3)148 ΛΟΥΚΑΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΥΣΠΕΙΡΩΣΗ ΑΡΙΣΤ ΑΡΧΝΩΝ

2255ε π ί κ α ι ρ α

ταίες εκλογές και β) Μείωση των αντιπροσώπων που θα εκλέγονται ωςανωτέρω αλλά στον αριθmicroό 60 και συmicromicroετοχή ex-oficio ως πλήρων microελώντης αντιπροσωπείας των προέδρων των συλλόγων ndash τmicroηmicroάτων (αποκλει-στικά χωρίς δυνατότητα αντικατάστασης) ndash Μεικτό σύστηmicroα

4 ∆ιεύρυνση του εκλογικού καταλόγου microε την δυνατότητα υποβολής αίτη-σης εγγραφής πληρωmicroής συνδροmicroής και άσκησης εκλογικού δικαιώmicroατοςκατά την ηmicroέρα των εκλογών και παράλληλα αποσαφήνιση των δικαιουmicroέ-νων εγγραφής ως microελών του ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ των πληρούντων τις παρακάτωπροϋποθέσεις α) Έλληνες ndash ή αλλοδαποί αρχιτέκτονες microέλη του ΤΕΕ έχο-ντες άδεια άσκησης επαγγέλmicroατος στην Ελλάδα β) απόφοιτοι των αρχιτε-κτονικών σχολών και τmicroηmicroάτων αρχιτεκτονικής των πολυτεχνικών σχολώντης Ελλάδας microε την προσκόmicroιση αντιγράφου πτυχίου σχολής και γ) Έλλη-νες ή αλλοδαποί αρχιτέκτονες που πληρούν τις προϋποθέσεις του Π∆532004 περί προσαρmicroογής της ελληνικής νοmicroοθεσίας στην οδηγία85384ΕΟΚ για την αmicroοιβαία αναγνώριση πτυχίων κλπ στον τοmicroέα τηςαρχιτεκτονικής

5 Η καθιέρωση της ιδιότητας του οmicroότιmicroου - επίτιmicroου microέλους για τουςσυνταξιούχους αρχιτέκτονες

6 Προτείνεται η κατάργηση του ΣΟΠ

Το Συντονιστικό Όργανο εκπροσωπώντας τους Συλλόγους και τα Τmicroήmicroατατης χώρας ndashστην συνεδρίασή του στην Αλεξανδρούποληndash και έχονταςυπόψη του τις θέσεις των Συλλόγων (που για τεχνικούς λόγους δεν παρί-στανται στη συνεδρίαση αυτή)

καλεί

το ∆Σ του ΣΑ∆ΑΣ- ΠΕΑ να λάβει σοβαρά υπόψη του τις θέσεις αυτές πουκατrsquo ελάχιστον εκφράζουν όλους τους αρχιτεκτονικούς Συλλόγους καιΤmicroήmicroατα και να προβεί στην οφειλόmicroενη τροποποίηση του καταστατικούστην επικείmicroενη Αντιπροσωπεία microε στόχο την καλύτερη οργανωτική διά-

ταξη του κλάδου για την αντιmicroετώπιση την επίλυση των microεγάλων θεσmicroι-κών και επαγγελmicroατικών προβληmicroάτων των Ελλήνων Αρχιτεκτόνων γιατην ανάδειξη ndash προβολή της αρχιτεκτονικής και των αρχιτεκτονικών Συλ-λόγων σε πανελλαδικό επίπεδο

Προς Το ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙ∆ΕΙΑΣΑ Γραφείο Υπουργού

Β ∆νση Τεχνολογικού Τοmicroέα Ανωτ Εκπαίδευσης Τmicroήmicroα Α΄ ∆ιδακτικού Προσωπικού

ΘέmicroαΠροσόντα αρχιτεκτόνων ως Καθηγητών Τριτοβάθmicroιας Εκπαίδευσης

Σε συνέχεια του παραπάνω σχετικού σας γνωρίζουmicroε ότι τόσο στην δευτε-ροβάθmicroια όσο και στην τριτοβάθmicroια εκπαίδευση συναντούmicroε προβλήmicroατασχετικώς microε την αποδοχή της ειδικότητας των Αρχιτεκτόνων Μηχανικώνκαι των ειδικών προσόντων για κατάληψη θέσεων διδακτικού προσωπι-κού

Σας είναι γνωστή και η περίπτωση του συναδέλφου Νικολάου Σπιτάλαόπου microετά την έγκριση της microετατροπής της προσωπαγούς θέσης σε microόνιmicroη(για θέση βαθmicroίδος καθηγητή) από το Εκλεκτορικό Σώmicroα της Σχολής ανα-πέmicroπεται εκ microέρους σας

Για το θέmicroα έχουmicroε την γνώmicroη πως πολλοί συνάδελφοι Αρχιτέκτονες αντι-microετωπίζουν προβλήmicroατα προβλήmicroατα που σχετίζονται microε την επαγγελmicroα-τική τους εξέλιξη σε πολλές δοmicroές του Υπουργείου σας Επιπλέον σηmicroειώνουmicroε πως η άνιση και άδικη microεταχείριση δηmicroιουργείπροβλήmicroατα καθώς (πέραν των αυτονόητων) το αρχιτεκτονικό και πολεο-δοmicroικό έργο και microελέτες του εν λόγω συναδέλφου είναι εφαρmicroόσιmicroο καιιδιότυπο έχει αναγνωριστεί και χρησιmicroοποιηθεί στην παραγωγή ndash όπωςκάθε αρχιτεκτονικό έργο Κατrsquo αυτήν την έννοια η επαγγελmicroατική του δρα-

στηριότητα (1980-1996) είναι δραστηριότητα ελεύθερου επαγγελmicroατίαστην ηmicroεδαπή και αλλοδαπή είναι αναγνωρισmicroένη και εφαρmicroοσmicroένη

Συνεπεία των παραπάνω παρακαλούmicroε να λάβετε υπόψη σας τις απόψειςmicroας και να διορθωθεί τη προφανής αδικία καθώς δεν microπορεί να microην έχειεφαρmicroογή ο ν 291601 σε έναν και microοναδικό συνάδελφο Αρχιτέκτοναπαρά τις γνωmicroοδοτήσεις του 5microελούς εκλεκτορικού σώmicroατος

ΠροςΑ) Υπουργείο Πολιτισmicroού

bull Γραφείο Υπουργού Πολιτισmicroού κ Κ Καραmicroανλήbull Υφυπουργό Πολιτισmicroού κ Π Τατούλη

Β) ΥΠΕΧΩ∆Εbull Γραφείο Υπουργού κ Γ Σουφλιά

Θέmicroα Αναποmicroπή θέmicroατος χαρακτηρισmicroού ως microνηmicroείου του συγκροτήmicroατοςτων οκτώ προσφυγικών πολυκατοικιών της Λεωφ Αλεξάνδρας

Η απόφαση του ΣτΕ δεν είναι ικανή να θέσει τέλος σε microαταιόδοξες αναπο-microπές του θέmicroατος στο Κεντρικό Συmicroβούλιο Νεωτέρων Μνηmicroείων

Η επιχειρηmicroατολογία της Επιστηmicroονικής Κοινότητας των τεχνικών τωνΣυλλόγων και φορέων δεν ακουmicroπά τη διοίκηση που έχει άλλα πρότυπαγια την ανάδειξη της σύγχρονης αρχιτεκτονικής κληρονοmicroιάς

Το ∆ιοικητικό Συmicroβούλιο του ΣΑ∆ΑΣ-Πανελλήνια Ένωση Αρχιτεκτόνωναποστέλλει ξανά στους αρmicroόδιους τα αριθmicro 3123027-11-03 και2883610-04-02 έγγραφα του και κάνει έκκληση να αναλάβουν οι ίδιοιτην πρωτοβουλία για τη διατήρηση των προσφυγικών της Λεωφ Αλεξάν-δρας

∆εν είναι δυνατόν στις microέρες microας να προτείνεται η διατήρηση δύο (2)πολυκατοικιών από τις οκτώ (8) (microε κλήρωση θα γίνει η επιλογή) και νααγνοείται η ενιαία αρχιτεκτονική και πολεοδοmicroική οντότητα ως ενιαίουσυνόλου

Το έργο των Κ Λάσκαρη και ∆ Κυριακού είναι ενιαίο όπως ενιαίο και αδι-αίρετο είναι το έργο του Ζογγολόπουλου για παράδειγmicroα

Σε διαφορετική άποψη απrsquo το έργο του Ζογγολόπουλου (τις οmicroπρέλες)microπορεί οι αρmicroόδιοι να κρατήσουν microια ndash δύο και τις υπόλοιπες να τις κατε-δαφίσουν microαζί microε τις πολυκατοικίες που περισσεύουν

Πίνακας αποδεκτών

1 Πρόεδρος Σχολής Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ κ Γ Γεράκης

2 Πρόεδρος ΤΕΕ κ Ι Αλαβάνο

3 Ενηmicroερωτικό ∆ελτίο ΤΕΕ

4 ΜΜΕ ndash Εφηmicroερίδες

Προς1 Τον Πρόεδρο και τα Μέλη

του ΚΕΝΤΡΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΝΕΩΤΕΡΩΝ ΜΝΗΜΕΙΩΝ2 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

∆νση Νεώτερης amp Σύγχρονης Αρχιτεκτονικής Κληρονοmicroιάς

Θέmicroα Ξενία Ξάνθης ndash Υπόmicroνηmicroα Ένσταση ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ

Ο Σύλλογος Αρχιτεκτόνων στην προσπάθειά του για την προστασία ανά-δειξη και λειτουργική επανένταξη των Ξενία της περιόδου 1953-1967 που

αποτελούν την σηmicroαντικότερη ενότητα της δηmicroόσιας microεταπολεmicroικής αρχι-τεκτονικής παραγωγής παρακολουθεί και στηρίζει όλες τις υποθέσειςπου αφορούν τα κτίρια αυτάΓια την περίπτωση του Ξενία Ξάνθης ο Σύλλογος Αρχιτεκτόνων θεωρεί ότιέχει γίνει microία σειρά παράτυπων ενεργειών εκ microέρους του ΥΠΠΟ microε απο-τέλεσmicroα τον άmicroεσο κίνδυνο καταστροφής του κτιρίου ενώ βρισκόταν σεεκκρεmicroότητα ήδη από τον Αύγουστο του 2004 ο χαρακτηρισmicroός του ωςνεώτερου microνηmicroείου Συγκεκριmicroένα ο ΣΑ∆ΑΣ αφού microελέτησε διεξοδικά τοθέmicroα υποβάλλει τις ακόλουθες ενστάσεις1 Κατά της θετικής γνωmicroοδότησης του Κεντρικού Συmicroβουλίου ΝεωτέρωνΜνηmicroείων για την microελέτη ανάπλασης του laquoΞενίαraquo Ξάνθης διότι η παρα-πάνω microελέτη αξιολογήθηκε microε microοναδικό κριτήριο το κατά πόσον προσβάλ-λει τον laquoιστορικό τόποraquo Ξάνθης laquoγια την microνήmicroη της χρήσης τουraquo σύmicro-φωνα microε το πρακτικό 165-8-2004 και όχι για το αν καταστρέφει το microε ιδι-αίτερη αρχιτεκτονική αξία κτίριο του laquoΞενίαraquo που ο χαρακτηρισmicroός τουως microνηmicroείου από το ΥΠΠΟ εκκρεmicroούσε γεγονός για το οποίο αν και ενη-microερώθηκαν τα microέλη του Συmicroβουλίου από τον εισηγητή του θέmicroατος τοαγνόησαν Σηmicroειώνουmicroε ότι για την παραπάνω γνωmicroοδότηση και χωρίςεπαρκή δικαιολόγηση δεν λήφθηκαν υπόψη οι δύο αρνητικές εισηγήσειςγια την παραπάνω microελέτη ανάπλασης (της αρmicroόδιας Εφορείας ΝεωτέρωνΜνηmicroείων και της Κεντρικής Υπηρεσίας του ΥΠΠΟ) (πρακτικό 165-8-2004)2 Κατά της υπrsquo αρ πρωτ ΥΠΠΟ∆ΓΝΈΣΑΚ6181214908-9-2004 από-φασης για έγκριση της microελέτης ανάπλασης του Ξενοδοχείου laquoΞενίαraquo ιδιο-κτησίας ΕΟΤ στην Ξάνθη που επιτρέπει άmicroεσα την εκτέλεση εργασιών στοπαραπάνω laquoΞενίαraquo γεγονός το οποίο απαγορεύεται ρητά από τον Νόmicroο30282002 laquoΓια την προστασία των αρχαιοτήτων και εν γένει της Πολιτι-στικής Κληρονοmicroιάςraquo άρθρο 6 amp 7 εφόσον η εισήγηση για τον χαρακτηρι-σmicroό του ως microνηmicroείου είχε ήδη κοινοποιηθεί στον ιδιοκτήτη microε το υπ αρπρωτ ΕΝΜ ΚΜ οικ200112-8-04 ( αρ πρωτ ΕΤΑ ΑΕ609519-08-04)

3 Κατά της εξέτασης για έγκριση ή microη της τροποποιητικής microελέτης ανά-πλασης του laquoΞενίαraquo Ξάνθης από το Κεντρικό Συmicroβούλιο Νεωτέρων Μνη-microείων εφόσον εκκρεmicroεί ο χαρακτηρισmicroός του ως microνηmicroείου και δεν έχειπεράσει ένα έτος από την κοινοποίηση της εισήγησης στον ιδιοκτήτη(Νόmicroος 30282002 laquoΓια την προστασία των αρχαιοτήτων και εν γένει τηςΠολιτιστικής Κληρονοmicroιάςraquo άρθρο 6 amp 7)4 Κατά της καθυστέρησης της έκδοσης της απόφασης χαρακτηρισmicroού ωςmicroνηmicroείου του Ξενοδοχείου laquoΞενίαraquo Ξάνθης microετά την γνωmicroοδότηση τουΤοπικού Συmicroβουλίου Μνηmicroείων Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης(Πράξη microε αρ 31-4-2005)5 Κατά της αναβολής της συζήτησης από το Κεντρικό Συmicroβούλιο Νεωτέ-ρων Μνηmicroείων υποθέσεων που εκκρεmicroούν για τον χαρακτηρισmicroό laquoΞενίαraquoως νεώτερων microνηmicroείων σε αναmicroονή Νοmicroοσχεδίου του Υπουργείου Τουρι-σmicroού που θα περιλαmicroβάνει ρυθmicroίσεις για τα Ελληνικά Τουριστικά ΑκίνηταΑΕ ενώ κάτι ανάλογο θα ήταν αδιανόητο για αρχαία και βυζαντινά microνη-microείαΜετά τα ανωτέρω θεωρούmicroε ότι το ΥΠΠΟ οφείλει να εκδώσει άmicroεσα τηναπόφαση για τον χαρακτηρισmicroό του Ξενία Ξάνθης microε τον περιβάλλονταχώρο του σεβόmicroενο την νόmicroιmicroη διαδικασία και επιπλέον να επανεξετάσειαπό microηδενική βάση τις όποιες εργασίες αποκατάστασης του κτιρίου στηναρχική του microορφή

ΠροςΤον Υπουργό ΠΕΧΩ∆Ε κ Γ Σουφλιά

Τον Υφυπουργό ΠΕΧΩ∆Ε κ Θ ΞανθόπουλοΤον Πρόεδρο του ΤΕΕ κ Ι Αλαβάνο

Θέmicroα laquoΠροεκτιmicroώmicroενες Αmicroοιβές Μελετώνraquo

Η Πανελλήνια Ένωση Αρχιτεκτόνων (ΣΑ∆ΑΣ) microε microεγάλο ενδιαφέρον και microειδιαίτερη αγωνία για την εφαρmicroογή του νόmicroου για τις microελέτες δηmicroοσίουσυmicroφέροντος εξέφρασε τις απόψεις της για τις laquoπροεκτιmicroώmicroενες αmicroοιβές

2244 ε π ί κ α ι ρ α

Αρχιτέκτονες και σύγχρονο αστικό τοπίοΤάκης Γεωργακόπουλος αρχιτέκτονας Πρόεδρος ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ

2277ε π ί κ α ι ρ α

βραβ

εία

πελατειακών-διαπροσωπικών σχέσεων στοντοmicroέα της ιδιωτικής κατοικίας microε υποτιmicroηmicroένητην έννοια της ποιότητας microελέτης-κατασκευήςmicroε ανυπαρξία δηmicroόσιων προγραmicromicroάτων καιπροδιαγραφών καθιστούν εξαιρετικά δύσκολητην αναζήτηση εκείνων των στοιχείων πουσυγκροτούν και διαmicroορφώνουν ένα ποιοτικόπρόσωπο στην ελληνική αρχιτεκτονική απαλ-λαγmicroένο από άχρηστες υφολογικές κατηγορίεςκαι αγκυλώσειςΗ εικόνα που παρουσιάζει ο βασικός ιστός τωνσύγχρονων ελληνικών πόλεων δοmicroείται απόκάθε είδους και ύφους κατασκευές οι οποίεςέχουν καταλάβει την έννοια και το ρόλο τουαρχιτεκτονικού έργου Ο κίνδυνος που παρουσιάζεται στην εποχή microαςσυνίσταται στο γεγονός ότι το laquoποιοτικό έργοraquoτείνει όλο και περισσότερο να αυτονοmicroείται απότο κοινωνικό γίγνεσθαι να βρίσκεται αποκλει-σmicroένο σε ένα εκρηκτικό περιβάλλον και ηέννοια της ποιοτικής αρχιτεκτονικής να χάνει τηναρχική της υπόσταση Έτσι τίθεται το ερώτηmicroαΤο σύγχρονο δοmicroηmicroένο περιβάλλον microήπωςεκφράζει την laquoήττα της αρχιτεκτονικήςraquoΠρέπει λοιπόν να microιλήσουmicroε για microια νέα στρατη-γική που να επανανοηmicroατοδοτεί νοηmicroατοδοτείεκ νέου την αρχιτεκτονική Με αυτά τα δεδοmicroένα ο Σύλλογος Αρχιτεκτό-νων σε microια προσπάθεια ανάκαmicroψης και αποκα-τάστασης του διαλόγου microε τους έλληνες αρχιτέ-κτονες διαmicroόρφωσε ένα φιλόδοξο πρόγραmicromicroαεκδηλώσεων και δράσεων για την αρχιτεκτο-νική στα πλαίσια του οποίου θεσmicroοθετήθηκαντα laquoβραβεία αρχιτεκτονικού έργουraquoΒεβαίως δεν ξεχνάmicroε ότι η αναβάθmicroιση τουρόλου του Συλλόγου περνάει microέσα από τηθεσmicroική αναγνώριση του ρόλου του αρχιτέ-κτονα και την ενσωmicroάτωση της ποιότητας στηδηmicroιουργία του δοmicroηmicroένου χώρουΗ πρώτη αυτή εκδήλωση είναι microια σοβαρήκίνηση επαφής και ανάγνωσης της σύγχρονηςαρχιτεκτονικής παραγωγής και σύγκρισης ήαναφοράς microε την ελληνική αρχιτεκτονική τηςδεκαετίας του rsquo60 κυρίως microέσα από την ταυτό-χρονη παρουσίαση της έκθεσης των Βραβείων

Αρχιτεκτονικού Έργου 2005 και της έκθεσηςΤοπία εκmicroοντερνισmicroού Ελληνική αρχιτεκτονική

rsquo60 και rsquo90Με αυτή την εκδήλωση έγιναν τα πρώτα βήmicroατακαι δηmicroιουργήθηκαν οι προϋποθέσεις για τηνπρόκληση διαλόγου και κριτικής-θεωρητικήςπροσέγγισης στο ανοιχτό θέmicroα της αρχιτεκτο-νικής

Οι πολιτικές-αναπτυξιακές επιλογές στη microετα-πολεmicroική Ελλάδα διαmicroόρφωσαν ένα αστικόmicroοντέλο όπου οι πόλεις microας εξαπλώθηκαν microετροmicroερούς και ανεξέλεγκτους ρυθmicroούς Οι ρυθmicroοί αυτοί πυροδότησαν ιδιωτικές πρωτο-βουλίες οι οποίες στα πλαίσια ενός laquoευάλω-τουraquo και laquoσαθρούraquo πολιτικού περιβάλλοντοςκακοποίησαν το δηmicroόσιο χώρο και καταστρατή-γησαν το δηmicroόσιο συmicroφέρονΜέσα σε αυτό το διαρκώς microεταβαλλόmicroενο περι-βάλλον η laquoαρχιτεκτονικήraquo microάχεται για τηναισθητική και τη λειτουργία της πόλης τηναρmicroονική συνύπαρξη του ιδιωτικού και δηmicroό-σιου χώρουΠρόκειται δηλαδή για microια εξαιρετικά σηmicroαντικήκοινωνική λειτουργία όπου η πολεοδοmicroία και ηαρχιτεκτονική δεν είναι απλά ένα τεχνικό εργα-λείο αλλά σε microεγάλο βαθmicroό κοινωνικό και πολι-τικόΤαυτόχρονα η προσέγγιση και η περιγραφή τηςσύγχρονης laquoποιοτικήςraquo αρχιτεκτονικής αντιmicroε-τωπίζει τεράστιες δυσκολίες αξιολόγησης καιδιάκρισης από τη laquomicroαζικήraquo αρχιτεκτονική πουστην ουσία διαmicroορφώνει το σώmicroα των ελληνι-κών πόλεωνΟι απίστευτοι ρυθmicroοί ανοικοδόmicroησης και επέ-κτασης και η συνεχής ποσοτική microεγέθυνση σεένα κοινωνικό και πολιτισmicroικό περιβάλλον

2266 ε π ί κ α ι ρ α

microελετώνraquo εκπροσωπούmicroενη στο διάλογο του ΤΕΕ microε το ΥΠΕΧΩ∆Εαπό τους συναδέλφους Γ Χατζηδηmicroητρίου και Ι Μεσαρέ

Στη διακλαδική αυτή συνεργασία στα πλαίσια του ΤΕΕ εξαντλήσαmicroεκάθε δυνατότητα συνεννόησης και πειθούς και θεωρήσαmicroε ότι το τελικόαποτέλεσmicroα θα δικαίωνε όλη αυτή την προσπάθεια την οποία προς ενη-microέρωσή σας ο ΣΑ∆ΑΣ ξεκίνησε καλόπιστα από το προηγούmicroενο ακόmicroηνοmicroοσχέδιο προτείνοντας από τότε προς το ΤΕΕ και το ΥΠΕΧΩ∆Ε τηδηmicroιουργία ενός εύχρηστου εργαλείου αmicroοιβών

∆υστυχώς όmicroως τις τελευταίες ηmicroέρες διαπιστώνουmicroε microια απίστευτη δια-πάλη οργανωmicroένων κλαδικών συmicroφερόντων microε σκοπό τη ριζική αλλοίωσητου αποτελέσmicroατος της συνεργασίας και την ανατροπή των ισορροπιώντων αmicroοιβών των microελετών microεταξύ των κλάδων

Κατά παγκόσmicroια πρωτοτυπία η διεθνώς θεσmicroοθετηmicroένη σχέση περίπου211 των αmicroοιβών microελετών ΑρχιτεκτονικώνΣτατικώνΗλεκτροmicroηχανο-λογικών για το ίδιο έργο η οποία ίσχυε και στην Ελλάδα σαν έκφραση τουκόστους παραγωγής της microελέτης ανά κατηγορία ανατρέπεται microε την προ-σθήκη διαφόρων συνιστωσών βαρύτητας που microε υποβολιmicroαίο και ανή-θικο τρόπο κλαδικά συmicroφέροντα microεθοδεύουν και παραπλανούν τουςεκπροσώπους του ΥΠΕΧΩ∆Ε αναγκάζοντας τους σε υποχωρητικότητακαι αποδοχή της εξίσωσης των αmicroοιβών και τη δηmicroιουργία microιας κατάφορηςανισότητας σε σχέση microε την προσφερόmicroενη εργασία

Κάτω από αυτές τις συνθήκες ζητάmicroε τη διατήρηση της διεθνώς ισχύου-σας σχέσης των αmicroοιβών microελετών 211 microε microοναδικό κριτήριο την απο-νοmicroή δίκαιου καταmicroερισmicroού αmicroοιβών microε βάση την εργασία και τα έξοδα

Ζητάmicroε να microην αποδεχθείτε διάφορους προτεινόmicroενους συντελεστέςβαρύτητας διάφορους επιστηmicroονικούς νεωτερισmicroούς σαν επιπρόσθετηεργασία και microεθοδεύσεις που αλλοιώνουν την παραπάνω σχέση

Σε κάθε περίπτωση προς εφαρmicroογή του νόmicroου αλλά και διατήρηση τηςσχέσης 211 ζητάmicroε ο συντελεστής Αρχιτεκτονικών (σΑ) να είναι microετα-βαλλόmicroενος από 1 έως 15 ούτως ώστε κατά την εφαρmicroογή του από τις Υπη-ρεσίες να διασφαλίζει εκτός από το ύψος των αmicroοιβών το κριτήριο τηςδιατήρησης της σχέσης 211 και την απονοmicroή δίκαιου καταmicroερισmicroούαmicroοιβών

Σας καλούmicroε να microην αποδεχθείτε προτάσεις που διαmicroορφώνουν προσβλη-τικές και άδικες καταστάσεις σε βάρος των Αρχιτεκτόνων όπου δυστυχώςmicroέσω microεροληπτικών συmicroπεριφορών έχουmicroε διαχρονικά υποστεί

Εάν κάτι τέτοιο συmicroβεί είmicroαστε υποχρεωmicroένοι να προσφύγουmicroε στα Ελλη-νικά και Ευρωπαϊκά ∆ικαστήρια και σε άλλες microορφές δράσης

Θεωρούmicroε εκ προοιmicroίου έντιmicroη και δίκαιη την πολιτική σας συmicroπεριφοράκαι ζητάmicroε την ξεκάθαρη στάση σας

ΠροςΤον Υφυπουργό ΠΕΧΩ∆Ε κ Θ Ξανθόπουλο

Τον Υπουργό ΠΕΧΩ∆Ε κ Γ Σουφλιά

Θέmicroα laquoΠροεκτιmicroώmicroενες Αmicroοιβές Αρχιτεκτονικών Μελετών Κτιριακών Έργωνraquo

Λάβαmicroε γνώση του κειmicroένου που σας έστειλε το ΤΕΕ microε τις απόψεις του γιατις προεκτιmicroώmicroενες αmicroοιβές αρχιτεκτονικών microελετών κτιριακών έργων

Με τελείως υποβαθmicroισmicroένο τρόπο ως laquoπαρατηρήσειςraquo αναφέρονται οιδύο απαιτήσεις του ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ ήτοι

bull Ο συντελεστής ΣΑ να γίνει 125

bull Στο άρθρο ΟΙΚ5 να προστεθεί η εξής παράγραφος laquoΣτις περιπτώσειςκατά τις οποίες για την αρχιτεκτονική σύνθεση ενός έργου απαιτείταιπέραν των κανόνων της επιστήmicroης και της τέχνης η εφαρmicroογή γενικών ήειδικών πολεοδοmicroικών διατάξεων και ειδικών κανονισmicroών η αmicroοιβή τηςαρχιτεκτονικής microελέτης προσαυξάνεται κατά 10 για κάθε επιmicroέρουςσύνολο γενικών ή ειδικών διατάξεων και για κάθε laquoειδικό κανονισmicroόraquo(εξαιτίας των δεσmicroεύσεων και των αυξηmicroένων απαιτήσεων που δηmicroιουρ-γούνται)

Η τρίτη παρατήρηση στην ίδια σελίδα του τεύχους του ΤΕΕ ήτοι

bull Η παρ 2 του άρθρου ΟΙΚ5 να τροποποιηθεί ως εξής laquoΣτην περίπτωσηπου ένα κτίριο περιλαmicroβάνει περισσότερες της microιας χρήσεις (όπως κατοι-κία πολυκαταστήmicroατα γραφεία κλπ) τότε για την αmicroοιβή των αρχιτε-κτονικών microελετών των στατικών microελετών και των microελετών ΗΜ εγκατα-στάσεων θα λαmicroβάνεται ενιαίο το κτίριο microε ΣΒν το microεγαλύτερο

δηmicroιουργεί σύγχυση διότι δεν είναι laquoαίτηmicroαraquo αλλά επιτακτική ανάγκη ναδιορθωθεί η παρ 2 του άρθρου ΟΙΚ5 του κυρίως κειmicroένου

Η ως έχει διατύπωση είναι απαράδεκτη και πρέπει να διορθωθεί για νααποφευχθούν οι περιπτώσεις κατά τις οποίες οι αmicroοιβές στατικών και ΗΜεγκαταστάσεων θα προκύπτουν τριπλάσιες των αρχιτεκτονικών πράγmicroααυτόχρηmicroα γελοίο

Παρακαλούmicroε να λάβετε υπόψη σας τις ελάχιστες αυτές θέσεις του ΣΑ∆ΑΣ-Πανελλήνιας Ένωσης Αρχιτεκτόνων

Προς Οργανισmicroό Προώθησης ΕξαγωγώνΕλληνική Πρεσβεία στο Τόκιο

Ελληνικό περίπτερο στην ΕΧΡΟ

Αξιότιmicroοι κυρίεςκύριοι

Το ∆Σ του ΣΑ∆ΑΣ-Πανελλήνιας Ένωσης Αρχιτεκτόνων θέλει να σαςεκφράσει τις ιδιαίτερες ευχαριστίες του για την φιλική υποδοχή και τηνσυνεχή φροντίδα προς τα microέλη του συλλόγου microας όλων των υπευθύνωνκαι στελεχών του Ελληνικού περιπτέρου στην EXPO 2005 στη Ναγκόγιατης Ιαπωνίας κατά την διάρκεια της διήmicroερης επίσκεψης και περιήγησηςτους στο περίπτερα και στους χώρους της παγκόσmicroιας έκθεσης

Η επιmicroέλεια των microετακινήσεων της αποστολής του ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ και ηπαροχή διευκολύνσεων συmicroβουλών και η εν γένει φροντίδα των υπευθύ-νων του Περιπτέρου προς όλους συνετέλεσε ώστε η επίσκεψη αυτή τωνmicroελών και φίλων microας να είναι όσο το δυνατόν πιο άνετη και εποικοδοmicroη-τική και απέσπασε απολύτως θετικά σχόλια

Ιδιαίτερα κολακευτικά σχόλια απέσπασαν επίσης η συνολική παρουσία καιθεmicroατολογία του περιπτέρου που επιβεβαίωσαν κατά τρόπο αναmicroφισβή-τητο το υψηλό επίπεδο της παρουσίας της χώρας microας στην EXPO

Εκφράζουmicroε και πάλι τα συγχαρητήρια microας σε όλους όσους συνεργάσθη-καν και συνέβαλαν στην παρουσίαση και προβολή του Ελληνικής συmicromicroετο-χής στην ΕΧΡΟ και τις θερmicroές ευχαριστίες microας για την υποδοχή και φιλοξε-νία της αντιπροσωπείας microας

2299ε π ί κ α ι ρ α2288 ε π ί κ α ι ρ α

ΤΙΜΗΤΙΚΗ ∆ΙΑΚΡΙΣΗ

Νέο Αρχαιολογικό Μουσείο Αρχαίας Ήλιδας

ΙΣΟΤΙΜΟ ΒΡΑΒΕΙΟ laquoΑΡΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙ∆Ηraquo

∆ύο κατοικίες Πίσσα στο Ηράκλειο Κρήτης

ΙΣΟΤΙΜΟ ΒΡΑΒΕΙΟ laquoΑΡΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙ∆Ηraquo

Μουσείο Μπενάκη Σύγχρονο Πολιτιστικό Κέντρο

ΙΣΟΤΙΜΟ ΒΡΑΒΕΙΟ laquoΑΡΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙ∆Ηraquo

laquoΚιβωτόςraquo Χώρος για παιδιά

αρχιτεκτονικη microελετη

cent ordfrsaquoUacuteEuml˜

συνεργατεσ

infinUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgraveOcircOacuteEgraveIcircfi degUacutemiddotEcircAcircrsaquoOcirc infin IcircmiddotEgrave cent ordfrsaquoUacuteEuml

part microEgraveUgrave˙EumlIumlmiddotrsaquoOcirc˘ int microUacuteAcircUgraveUgraveOcircDagger

ειδικοι συmicroβουλοι

AgraveOcirc˘UacuteAacuteAcircrsaquoOcirc paraOcircIumlEgraveUgraveEgraveUcircIgraveOcircDagger degAcircOacuteEgraveIcirclsaquo centOacuteUcircEuml

infinOacutemiddotUcircUgravelsaquoIumlˆUcircEuml˜ ordfOcirc˘UcircAcircrsaquoˆOacute IcircmiddotEgrave ∆AcircmacrOacuteEgraveIcircOgraveOacute ŒUacuteAacuteˆOacute

αρχιτεκτονικη microελετη

infin66 partUacuteAacutemiddotUcircUgravelsaquoUacuteEgraveOcirc infinUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgraveOcircOacuteEgraveIcirclsaquo˜tradeOcirc˘˙iquestOacutemiddot infinOacuteUgraveˆOacutemiddotIcirciquestIcircEumlcentEumlIgravelsaquoUgraveUacuteEuml˜ infinOacuteUgraveˆOacutemiddotIcirciquestIcircEuml˜

συνεργατεσ

ordf intmiddotIumlOcircAacuteAcircUacuteiquestIcircOcirc˘ αρχιτέκτωνE paramiddotmiddotAacuteAcircˆUacuteAacutersaquoOcirc˘ αρχιτέκτωνbull ∆UcircEgraveOgraveOacuteEuml αρχιτέκτων

αρχιτεκτονικη microελετη

ordf intOcircIcircIcircrsaquoOacuteOcirc˘ infin intOcircDaggerUacuteIcircOcirc˘Iumlmiddot˜

συνεργατεσ

infin AtildeiquestIumlmiddotUacuteEuml infin paraiquestOacuteOcirc˘ αρχιτέκτονεςtrade micromiddotUcircEgraveIumlAcircrsaquoOcirc˘ int intcurrenOcircAacuteIumlOcirc˘ αρχιτέκτονεςiexcl paramiddotIumlˆIgravemiddotUgraveiquest˜ αρχιτέκτωνdeg iexclEgraveIcircfiOcirc˘IumlOcirc˜ φοιτ αρχιτεκτονικής

ειδικοι συmicroβουλοι

cent intOcircUacuteUacutecurren˜ αρχιτέκτωνdeg paraAcircOcircOacutelsaquo˜ αρχιτέκτωνpound ∆EgraveIgravemiddotAacutecurrenOacuteEuml˜ σύmicroβουλος ακουστικήςordf paraEgraveUgravecurrenOacuteEuml˜ σύmicroβουλος θεάτρουiexcl ordfEgrave middotEumlIumlrsaquopermilEuml σύmicroβουλος οπτικοακουστικών εγκαταστάσεωνpound intmiddotOacutecurrenIumlEgravemiddot˜ σύmicroβουλος φωτισmicroού

αρχιτεκτονικη microελετη

para paramiddotUacutemiddotUcircIcircAcirc˘iquest

συνεργατεσ

part ∆UcircmiddotIcircmiddotOacutersaquoIcircmiddot πολιτικός microηχανικόςdeg ∆˙OgraveUacute˙Euml˜ πολιτικός microηχανικός

3311ε π ί κ α ι ρ α3300 ε π ί κ α ι ρ α

ΒΡΑΒΕΙΟ laquo∆ΗΜΗΤΡΗ ΠΙΚΙΩΝΗraquo

∆ιαmicroόρφωση xώρου Αφετηρίας Κλασικού Μαραθώνιου ∆ρόmicroου

αρχιτεκτονικη microελετη

pound bulliquestOacuteıEuml deg summiddotIcirc˘OacuteıEgraveOacutefi˜

συνεργατησ

pound infinOacutepermilUacuteOcirc˘IumliquestIcircEuml˜ αρχιτέκτων

ειδικοι συmicroβουλοι

radicordfpart∆part infinpart ndash infin infinımiddotOacutemiddotUcircEgraveiquestpermilEuml˜ πολιτικός microηχανικόςprodordf partparapart ΗΜ εγκαταστάσεις

ΙΣΟΤΙΜΟ ΒΡΑΒΕΙΟ laquoΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΙΧΕΛΗraquo

Τα ξυστά στο Πυργί της Χίου

ΙΣΟΤΙΜΟ ΒΡΑΒΕΙΟ laquoΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΙΧΕΛΗraquo

METALOCUS

συγγραφεασ

ordf bullDaggerpermilmiddot

επιmicroελητησ

AgraveOcirc˘UacuteAacuteAcircrsaquoOcirc infinEgraveAacutemiddotrsaquoOcirc˘

tradeDaggerIumlIumlOcircAacuteOcirc˜ ordmrsaquoIumlˆOacute microEgravesbquoIumlEgraveOcircılsaquoIcircEuml˜ intOcircUacutemiddotlsaquo

AtildersaquoOcirc˜ 2000

paraAcircUacuteEgraveOcircpermilEgraveIcirclsaquo currenIcircpermilOcircUcircEuml METALOCUS

εκδοτεσ-επιmicroελητεσ

JJ Barba Gonzalez trade paramiddotmiddotpermilfiOcirc˘IumlOcirc˜partIcircpermilfiUcircAcircEgrave˜ METALOCUS

ordfmiddotpermilUacutersaquoUgraveEuml 1999 - UcirclsaquoIgraveAcircUacutemiddot

πUcircmiddotOacuteEgraveIcirciquest IcircmiddotEgrave infinAacuteAacuteIumlEgraveIcirciquest

∆EumlIumlAcircOcircUgraveEgraveIcirclsaquo AcircIcircOcircIgravelsaquo METALOCUS

επιmicroελεια-παρουσιαση

trade paramiddotmiddotpermilfiOcirc˘IumlOcirc˜επιστηmicroονικοσ συmicroβουλοσ

JJ Barba Gonzalez αρχιτέκτωνσκηνοθεσια

micro centmiddotOacuteiquestIumlEuml trade paramiddotmiddotpermilfiOcirc˘IumlOcirc˜

οργανωση παραγωγησ

degAcircˆUacuteAacutersaquomiddot ordfmiddotUgrave˙iquestIcircOcirc˘

tradeUgravemiddotıIgravefi˜ SEVEN infinılsaquoOacutemiddot 2000

Τοπία σε microετάβασηΝίκος Καζέρος αρχιτέκτων

3333ε π ί κ α ι ρ α

εκδή

λωση

laquoΑς σταmicroατήσουmicroε λοιπόν να ψάχνουmicroε εναγω-

νίως για στιλ και ονόmicroατα για τάσεις και επίθετα

γιατί αυτά δεν λένε ούτε προσφέρουν τίποτα στη

ζωή ∆ιασφαλίζουν έναν αόρατο φόβο τον ταξι-

νοmicroούν Είναι καιρός πια να επέmicroβουmicroε πιο δρα-

στικά στο αρχιτεκτονικό microας τοπίο εκmicroεταλλευό-

microενοι τις ευκαιρίες που microας προσφέρει η ίδια η

πόληraquo1

Γ Σηmicroαιοφορίδης 1990

Λίγα microόνο χρόνια πριν ο αρχιτέκτονας Γ Σηmicroαι-οφορίδης είχε διατυπώσει προς τον ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑmicroια ολοκληρωmicroένη ιδέα-πρόταση για την ελλη-νική αρχιτεκτονική Στις αρχές του περασmicroένουΙουνίου αυτή η ιδέα-πρόταση υλοποιήθηκε γιαπρώτη φορά Κατά τη διάρκεια ενός δεκαήmicroε-ρου εκδηλώσεων2 στο Νέο Μουσείο Μπενάκηπου είχαν ως κοινό τόπο το λόγο και το έργο τουαρχιτέκτονα πραγmicroατοποιήθηκε η απονοmicroήτων Βραβείων Αρχιτεκτονικού Έργου 2005οργανώθηκε η έκθεση των συmicromicroετοχών πουδιακρίθηκαν και κυκλοφόρησε ο ανάλογοςκατάλογος Την ηmicroέρα της απονοmicroής των βρα-βείων microίλησε ο αρχιτέκτονας και διευθυντής τουπεριοδικού Domus Stefano Boeri για τα κοινάχαρακτηριστικά των microεσογειακών πόλεων τονί-ζοντας τη συmicroβολή του Γ Σηmicroαιοφορίδη στηνεπισήmicroανση και ανάδειξη αυτής της σχέσηςΤαυτόχρονα στον ίδιο χώρο παρουσιάστηκε ηέκθεση Τοπία Εκmicroοντερνισmicroού ndash Ελληνική Αρχι-

τεκτονική rsquo60 και rsquo90 που είχαν επιmicroεληθεί οι ΓΑίσωπος και Γ Σηmicroαιοφορίδης (1999) και συνο-δεύτηκε microε την προβολή σχετικού ντοκιmicroαντέρτου Μάρκου Γκαστίν για την Αθήνα Το αντικεί-microενο των δύο εκθέσεων διαmicroόρφωσε την πλατ-φόρmicroα διεξαγωγής συζήτησης microε θέmicroα Ελληνική

αρχιτεκτονική και παγκόσmicroια κατάσταση3

Ιδιαίτερα σηmicroαντικό γεγονός αποτέλεσε ηπαρουσίαση του πολυσέλιδου βιβλίου του ΓΣηmicroαιοφορίδη microε τίτλο ∆ιελεύσεις Κείmicroενα για

την αρχιτεκτονική και τη microετάπολη4 microια επιλογή41 κειmicroένων και άρθρων δηmicroοσιευmicroένων απότο 1983 έως το 2003 Στην έκδοση καταγράφε-ται ο πλούσιος προβληmicroατισmicroός του αρχιτέ-κτονα και η αγωνία του για την πόλη το τοπίοτους αστικούς microετασχηmicroατισmicroούς την αρχιτε-κτονική εκπαίδευση τη microελλοντική εικόνα τηςΑθήνας

Υπόδειξη της διαφοράςΑς σταθούmicroε καταρχήν στο τι σηmicroαίνει η πραγ-microατοποίηση του οmicroολογουmicroένως φιλόδοξουεγχειρήmicroατος από τον ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ5 Η νέα διορ-

3322 ε π ί κ α ι ρ α

ΒΡΑΒΕΙΟ laquoΕΥΠΑΛΙΝΟΣraquo

Μουσείο της Ελιάς και του Ελληνικού Λαδιού στην Σπάρτη

αρχιτεκτονική microελέτη

parasectpartπinfintrade ndash cent centEgravemiddotIgravemiddotOacuteUgravefiOcirc˘IumlOcirc˜

radic microEgraveAacuteAacutefiOcirc˘IumlOcirc˜ int degIcircEgraveOcirc˘IumlcurrenIcircmiddot

συνεργάτες

iexcl AtildeUacute˘UcircOcircDagger micro paramiddotmiddotpermiliquestIcircOcirc˘ int intOcirc˘OacuteiquestpermilEuml

int paraEgraveUgraveOcircDaggerIumlEuml deg degEgravemiddotIacutefiAacuteIumlOcirc˘ αρχιτέκτονες

ειδικοι σύmicroβουλοι

part iexcliquestIcircOcirc˘ sect intmiddotUgraveUcircmiddotOacutersaquoIcircmiddot microουσειολόγοι

trade intOcirc˘OacuteiquestpermilEuml˜ deg degOcircDaggerAacutemiddot˜ πολιτικοί microηχανικοί

π infinUcircIcircEumlUgravefiOcirc˘IumlOcirc˜ ηλεκτρολόγος microηχανικός

κατασκευη

partƒdegradiciexclpart∆ infinpartint intˆOacuteUcircUgravemiddotOacuteUgraversaquoOacuteOcirc˘ πολιτικός microηχ - εργοταξιάρχηςint intˆOacuteUcircUgravemiddotOacuteUgraversaquoOacuteOcirc˘ πολιτικός microηχ - βοηθός εργοταξιάρχηtrade intOcircIuml˘IgraversaquoUacuteEuml˜ εργοδηγός

ανεπαίσθητες σχέσεις αλλά και κενά Από τηνκατοικία στην Ανάβυσσο (Α Κωνσταντινίδης1961-62) στην εξοχική κατοικία στην Άνδρο (ΚΤσιγαρίδα 2004) Από την Πολυκατοικία στηλεωφόρο Β Σοφίας (Ν Βαλσαmicroάκης 1955) στηνΠολυκατοικία και έκθεση γλυπτικής στα Ιλίσσια(Σ Τσιράκη 2005) Από το Σχολείο στον Αγ∆ηmicroήτριο (Τάκης Χ Ζενέτος 1970-76) στο Μου-σείο Μπενάκη (Μ Κοκκίνου Α Κούρκουλας2004) Από το Θέατρο του Λυκαβηττού (ΤάκηςΧ Ζενέτος 1964-67) στο Θέατρο των ∆ελφών(Ε Χατζηνικολάου Σ Ξενόπουλος 2005) Στη διαδικασία κατανόησης της νεότερης ελλη-νικής αρχιτεκτονικής και αναζητώντας microιαπιθανή microελλοντική της κατεύθυνση αν laquoη δεκα-ετία του 1960 microας ενδιαφέρει για την οικειό-τητα που microας προσφέρειraquo6 και στη δεκαετία του1990 βρίσκουmicroε τα συmicroπτώmicroατα της microετα-βιο-microηχανικής κοινωνίας την laquoαπώλεια ενός συλλο-γικού οράmicroατοςraquo7 σήmicroερα η πρόκληση εντοπί-ζεται στην ανοιχτή διερεύνηση των δυνατοτήτωνπου δηmicroιουργεί το κυρίαρχο αστικό περιβάλ-λον έχοντας υπόψη την πλανητική του διά-σταση και microε ότι αυτή προκαλεί

Σηmicroειώσεις

1 Σηmicroαιοφορίδης Γιώργος laquo∆ιελεύσεις Ο φόβος του

αρχιτέκτοναraquo στο ∆ιελεύσεις Κείmicroενα για την αρχιτε-

κτονική και τη microετάπολη επιmicro Γ Αίσωπος Ο Σηmicroαιο-

φορίδου Γ Τζιρτζιλάκης εκδ MetapolisPress Αθήνα

2005 σελ 131

2 Οι εκδηλώσεις πραγmicroατοποιήθηκαν από 3 έως 12

Ιουνίου 2005 στο Νέο κτίριο του Μουσείου Μπενάκη

οδός Πειραιώς 138

3 Συmicromicroετείχαν οι αρχιτέκτονες Γ Αίσωπος Π ∆ραγώ-

νας Η Ζέγγελης Α Κούρκουλας Γ Πανέτσος Λ

Παπαδόπουλος Γ Τζιρτζιλάκης και ∆ Φατούρος Το

στρογγυλό τραπέζι και η συζήτηση πραγmicroατοποιήθη-

καν στις 4 Ιουνίου 2005

4 Σηmicroαιοφορίδης Γιώργος όπ

5 Βλέπε κείmicroενο προκήρυξης ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ 732005

6 Σηmicroαιοφορίδης Γιώργος laquoΣυλλογικά οράmicroατα και

microεmicroονωmicroένες διαδροmicroέςraquo στο Τοπία εκmicroοντερνισmicroού

Ελληνική αρχιτεκτονική rsquo60 και rsquo90 επιmicro Γ Αίσωπος Γ

Σηmicroαιοφορίδης εκδ Metapolis Press Αθήνα 2002

σελ 53

7 Σηmicroαιοφορίδης Γιώργος όπ σελ 58

3355ε π ί κ α ι ρ α3344 ε π ί κ α ι ρ α

Εκείνα ωστόσο τα ουσιώδη ζητήmicroατα πουπαραmicroένουν ανοιχτά είναι η παρουσίαση τουεγχειρήmicroατος και πέρα από τα όρια της ελληνι-κής κοινωνίας καθώς και η microετατροπή του σεενεργό θεσmicroό

ΣυνndashέκθεσηΗ ίδια η έκθεση των Βραβείων Αρχιτεκτονικού

έργου 2005 δεν microπορεί να ειδωθεί ως ένα ανε-ξάρτητο γεγονός αλλά σε συνδυασmicroό microε τηνέκθεση Τοπία εκmicroοντερνισmicroού Ελληνική αρχιτε-

κτονική rsquo60 και rsquo90 Η ταυτόχρονη παρουσίασητων δύο εκθέσεων συνέθεσε ένα προσωρινόπανόραmicroα της ελληνικής αρχιτεκτονικής διάρ-κειας σχεδόν microιας πεντηκονταετίας microε αφετη-ρία τη δεκαετία του 1960 ενδιάmicroεση αναφοράσε εκείνη του 1990 και κατάληξη την απαρχήτου 21ου αιώνα Ο επιmicroήκης και ογκώδης τοίχοςστο microέσο της αίθουσας έκθεσης διαχώριζε τιςεκθεσιακές και χρονικές ενότητες αλλά και ωςπολλαπλό πέρασmicroα προκαλούσε νοηmicroατικούςσυσχετισmicroούς ανάmicroεσα στα laquoΤοπία Εκmicroοντερνι-σmicroούraquo και τα πρόσφατα βραβευmicroένα αρχιτεκτο-νικά έργα που συmicroπτωmicroατικά εκτέθηκαν σταmicroεταλλικά τραπέζια των laquoΠαραδειγmicroάτωνraquoΜπορούσε λοιπόν κανείς να διακρίνει ισχυρές ή

γάνωση microε σαφή πρόθεση να γίνει θεσmicroόςενεργοποιεί έναν ακόmicroα microηχανισmicroό αξιολόγη-σης και προβολής του ελληνικού αρχιτεκτονι-κού έργου και συmicroπορεύεται προκλητικά microεεκείνον του ΕΙΑ Τον χαρακτηρίζει και τον δια-κρίνει όmicroως ένα ενδιαφέρον στοιχείο στο οποίοχρειάζεται να σταθούmicroε Εκτός από τις κατηγο-ρίες για τα σύγχρονα έργα (Βραβείο Άρη Κων-σταντινίδη)-εδώ παρενθετικά ας τονίσουmicroε τηνσύνδεση της διάκρισης microε σηmicroαντικές ελληνι-κές αρχιτεκτονικές παρουσίες του 20ού αιώνατον δηmicroόσιο ανοικτό χώροndashτοπίο (Βραβείο∆ηmicroήτρη Πικιώνη) την ποιότητα κατασκευής

ενός αρχιτεκτονικού έργου (Βραβείο Ευπαλίνος)microε την ενσωmicroάτωση δραστηριοτήτων και εκδη-λώσεων αρχιτεκτονικού περιεχοmicroένου όπωςκινηmicroατογραφικές ή τηλεοπτικές παραγωγέςβίντεο εκθέσεις εκδόσεις (Βραβείο ΠαναγιώτηΜιχελή) διευρύνεται θεmicroατικά και microετακινείταιτο έως τώρα στη χώρα microας αυστηρό όριο του τιmicroπορεί να εκληφθεί ως αρχιτεκτονικό έργο καιεποmicroένως τι microπορεί να παρουσιάζεται ως αρχιτε-κτονική δραστηριότητα Έτσι η τοπική εκθεσιακήασφυκτική σχέση κτίσmicroα = αρχιτεκτονική επανα-προσδιορίζεται και microετατίθεται στην περιοχή τηςπολλαπλής αφήγησης

σελ 33 Άποψη της Έκθεσης Βραβεία Αρχιτεκτονικού

Έργου 2005

πάνω Άποψη της Έκθεσης Τοπία εκmicroοντερνισmicroού Ελληνι-

κή αρχιτεκτονική rsquo60 και rsquo90

δίπλα microέση Ο αρχιτέκτονας και διευθυντής του περιοδι-

κού Domus Stefano Boeri

δίπλα κάτω Οι οmicroιλητές στη συζήτηση microε θέmicroα laquoΕλληνική

αρχιτεκτονική και παγκόσmicroια κατάστασηraquo

αφιέρωmicroα

media res της αρχιτεκτονικήςΕπιmicroέλεια Μιχάλης Λεφαντζής

Προσεγγίζοντας τη microετάποληΓιάννης Αίσωπος αρχιτέκτονας επίκ καθηγητής Πανεπιστηmicroίου Πατρών

3366 ε π ί κ α ι ρ α

τα κείmicroενα του Σηmicroαιοφορίδη Η προβληmicroατικήαυτή είχε διερευνηθεί microε συνέπεια για σειράετών microέσω των πολλαπλών δραστηριοτήτων τουκαι ιδιαίτερα microέσω των εκδοτικών προσπαθειώντων περιοδικών Τεύχος και Μετάπολις στα οποίαυπήρξε ιδρυτικό microέλος και συνδιευθυντής Τοπρώτο διεύρυνε καθοριστικά τον ελληνικό κρι-τικό αρχιτεκτονικό λόγο και συνέδεσε την ελλη-νική microε τη διεθνή συζήτηση ενώ το δεύτεροανέπτυξε το λόγο γύρω από την παγκόσmicroια εξά-πλωση του αστικού και τις διαδικασίες αστικο-ποίησης της σύγχρονης ελληνικής πόλης Η ίδιαπροβληmicroατική παρουσιάζεται στο βιβλίο καιmicroέσα από τα κείmicroενα των καταλόγων δύο εκθέ-σεων αρχιτεκτονικής που είχε συνεπιmicroεληθείτην έκθεση laquoΤοπία του Οικείουraquo microια καταγραφήκαι ανάλυση των εκφάνσεων του δηmicroόσιουχώρου στη microεταπολεmicroική ελληνική αρχιτεκτο-νική (Τriennale Μιλάνου 1996) και την έκθεσηlaquoΤοπία εκmicroοντερνισmicroού Ελληνική αρχιτεκτονικήrsquo60 και rsquo90raquo microε θέmicroα την αρχιτεκτονική παρα-γωγή των δύο αυτών δεκαετιών που χαρακτηρί-στηκαν από έντονη οικονοmicroική ανάπτυξη πολι-τισmicroική εξωστρέφεια και ταχείς αστικούς microετα-σχηmicroατισmicroούς (Ολλανδικό Ινστιτούτο Αρχιτεκτο-νικής Ρότερνταmicro 1999)

Στο βιβλίο περιλαmicroβάνονται επίσης πολύ αξιό-λογα κείmicroενα για την Ακρόπολη των Αθηνών τηΧάρτα των Αθηνών του Le Corbusier το αθη-ναϊκό τοπίο κείmicroενα από αφιερώmicroατα περιοδι-κών όπως τα Αρχιτεκτονικά Θέmicroατα και ταΘέmicroατα Χώρου+Τεχνών καθώς και άλλα κείmicroενααπό διεθνή περιοδικά και γνωστούς συλλογικούςτόmicroους στο εξωτερικό (Europan Mutations The

Critical Landscape Cities in Transition Coming

from the South κά) Λόγω της ποικιλοmicroορφίαςκαι των δυσδιάκριτων ορίων ανάmicroεσα στις διά-φορες θεmicroατικές των κειmicroένων αυτά δηmicroοσιεύ-ονται microε χρονολογική σειρά φανερώνονταςταυτόχρονα στον αναγνώστη την πολλαπλότητατων θεmicroάτων που απασχολούσαν τον συγγρα-φέα την ίδια χρονική περίοδο Ας σηmicroειωθείτέλος πως στην έκδοση αυτή δηmicroοσιεύονταιγια πρώτη φορά δύο ανέκδοτα κείmicroενα πουυπήρχαν στο αρχείο του συγγραφέα

Η έκδοση αυτή αποτελεί την πρώτη συστηmicroα-τική παρουσίαση microιας πολύτιmicroης παρακαταθή-κης έως τώρα διασκορπισmicroένης σε διάφοραέντυπα του κόσmicroου και την ίδια στιγmicroή απότισηφόρου τιmicroής στην ανολοκλήρωτη αλλά πολύουσιαστική προσφορά του Γιώργου Σηmicroαιοφο-ρίδη στη διαmicroόρφωση του κριτικού αρχιτεκτονι-κού λόγου στην Ελλάδα

βιβλ

ίο

δηmicroοσίευσε ο Σηmicroαιοφορίδης σε συλλογικέςεκδόσεις καταλόγους περιοδικά και εφηmicroερί-δες από το 1983 ως το 2002 Τα κείmicroενα microπο-ρούν να χωριστούν σε ιστορικά κριτικά δοκίmicroιακαι σχόλια της αρχιτεκτονικής και πολεοδοmicroι-κής επικαιρότητας

Ο τίτλος του βιβλίου επιλέχθηκε από τον τίτλοmicroιας σειράς κειmicroένων που ο ίδιος ο συγγραφέαςείχε ονοmicroάσει έτσι microε στόχο ndashόπως φαίνεται σεσχεδιάγραmicromicroα που επεξεργαζότανndash να τααρθρώσει κάποτε σε ένα ευρύτερο έργο (έναείδος laquomicroεγα-κειmicroένουraquo) Οι laquoδιελεύσειςraquo επι-χειρούν να προσεγγίσουν microε τη microορφή σχολια-σmicroού τις διαφορετικές εκφάνσεις και τουςmicroετασχηmicroατισmicroούς του αστικού πολιτισmicroούστον οποίο καθοριστικό ρόλο παίζουν η αρχιτε-κτονική και η πολεοδοmicroίαΌπως γράφαmicroε microε τον Γ Τζιρτζιλάκη στο προ-λογικό σηmicroείωmicroα του βιβλίου laquoΗ ίδια η λέξηδιέλευση αντηχεί εδώ σαν τον πυρήνα ενόςmicroπενγιαmicroινικού laquoπεράσmicroατοςraquo microιας laquoδιάβα-σηςraquo που κινείται πάνω σε έναν laquoυπερκειmicroε-νικόraquo χάρτη όπου κάθε σηmicroείο παραπέmicroπει σεένα άλλο όχι απαραιτήτως το επόmicroενο και ηαρχιτεκτονική σκέψη συνδιαλέγεται microε τοπαρόν και την Ιστορία αλλά και παρεmicroβάλλεταιαπό microια θέση που τα ξεπερνάειraquoΟι laquoδιελεύσειςraquo ασχολούνται microε τον αmicroερικανι-σmicroό της ελληνικής αστικής κουλτούρας ταεmicroπορικά κέντρα τη διονυσιακή διάσταση τηςπόλης τα σκάρτα τη χαmicroένη περιφέρεια τααποθέmicroατα τοπίου το αστικό έδαφος και άλλαστοιχεία της πόλης που microορφοποιούν τηναστική εmicroπειρία Οι laquoδιελεύσειςraquo αποτελούν τονήmicroα πάνω στο οποίο οργανώνονται τα microεγαλύ-τερα θεωρητικά ιστορικά και κριτικά κείmicroενατου βιβλίου τα οποία στην πλειοψηφία τουςπροσεγγίζουν τη σύγχρονη ελληνική και παγκό-σmicroια πόλη τη microετάπολη που αποτελεί προϊόνέντονων διαδικασιών αστικοποίησης καθώς καιτην αρχιτεκτονική που εκφράζει τη νέα αυτήαστική συνθήκη

Είναι σαφές πως η προβληmicroατική αυτή δεν αντι-microετωπίζει την πόλη ως microια σαφώς ορισmicroένηδοmicroή παρά ως microια διαρκώς microετασχηmicroατιζόmicroενηπολλαπλότητα που δεν προσδιορίζεται microε τασυmicroβατικά εργαλεία της αρχιτεκτονικής και τηςπολεοδοmicroικής πειθαρχίας Η πόλη είναι έναςοργανισmicroός υπό διαmicroόρφωση που επιζητά νέεςlaquoευέλικτεςraquo στρατηγικές επέmicroβασης Η ανα-σφάλεια της νέας microεταπολιτικής κατάστασηςαλλά και η πρόκληση που αυτή συνιστά για τηναρχιτεκτονική και την πολεοδοmicroία διαπερνά όλα

Γιώργος Σηmicroαιοφορίδης ∆ιελεύσεις Κείmicroεναγια την αρχιτεκτονική και τη microετάπολη επιmicro ΓΑίσωπος Ο Σηmicroαιοφορίδου Γ ΤζιρτζιλάκηςMetapolis Press Αθήνα 2005

Ο πρωταρχικός ρόλος της laquoπαραγωγήςraquo σεαντιδιαστολή microε την laquoκαταγραφήraquo περιέγραφετον τρόπο σκέψης και δράσης του ΓιώργουΣηmicroαιοφορίδη (1955-2002) Η δραστηριότητάτου εξαπλωνόταν ταυτόχρονα σε πολλαπλάprojects διαφορετικής microορφής γραπτά εκθέ-σεις διαλέξεις διδασκαλία workshops Αντί-στοιχα τα πολλά κείmicroενά του βρίσκονταν δηmicroο-σιευmicroένα microε διαφορετικές γλώσσες σε διάφο-ρες διεθνείς και ελληνικές εκδόσεις η εύρεσηκαι η ανάγνωσή τους ήταν εποmicroένως δύσκοληndashειδικά για τους αναγνώστες microιας νεότερηςγενιάςndash και καθιστούσε το ζήτηmicroα της συλλογήςκαι έκδοσής τους πρωτεύονΤο ίδιο αυτό ζήτηmicroα απασχολούσε τον Σηmicroαιο-φορίδη το τελευταίο διάστηmicroα της ζωής του καιτον οδήγησε σε microια πρώτη οργάνωση τουαρχείου του microε τη συγκέντρωση και την κατά-ταξη των κειmicroένων του σε κάποιες πρώτεςβασικές θεmicroατικές κατηγορίες ως βάση περαι-τέρω επεξεργασίας

Οι ∆ιελεύσεις Κείmicroενα για την αρχιτεκτονική και

τη microετάπολη αποτελούν microια συλλογή κειmicroένωνγια την αρχιτεκτονική την πόλη και το τοπίο που

Τα λεκτικά microέσα δεν microπορούν να καλύψουν βέβαια τοαρχιτεκτονικό γίγνεσθαι στην ολότητά του Με τα σχέδιατις εικόνες ή τα γραφήmicroατα ως φορείς πληροφορίας καιεπικοινωνίας (που είναι ανεξάρτητα από τα όρια τουλόγου γραπτού ή προφορικού) microπορούν να εκφραστούνκαι να συλληφθούν λεπτές αποχρώσεις χαρακτήραςχώρου και microοτίβα που προάγουν και επιλύουν το αρχιτε-κτονικό πρόβληmicroα ως microέσα και εργαλεία σκέψης πέρααπό τις δυνατότητες της λεκτικής περιγραφής Ανδεχθούmicroε τη ρήση του L Wittgenstein laquoτα όρια τηςγλώσσας microου σηmicroαίνουν όρια του κόσmicroου microουraquo τότε οαρχιτέκτονας έχει στη διάθεσή του microε τη laquoδεύτερηraquo αυτήγλώσσα δουλειάς του άπειρες δηmicroιουργικές δυνατότητεςΚαι τα γραφικά αυτά microέσα έχουν όmicroως τα όριά τους αφού

Το παρόν αφιέρωmicroα στο θέmicroα laquomedia res της αρχιτεκτο-νικήςraquo δίνει την αφορmicroή να εκτεθούν εδώ microερικές σκέψειςγια τη θέση της Αρχιτεκτονικής και την απήχησή της στησύγχρονη κοινωνίαΗ εποχή microας microαζί microε τα τόσα ρηξικέλευθα και ανατρεπτικάτης επιτεύγmicroατα σε ταχύτητα και ποσότητα χαρακτηρίζε-ται επίσης από τις νεότροπες και πολλαπλές δυνατότητεςσrsquo επικοινωνιακούς διαύλους οι οποίοι βοmicroβαρδίζουνκαθηmicroερινά microε ήχο και εικόνα τη ζωή microας Έτσι πέρα απότην καθηmicroερινή αυτή εmicroπειρία η έννοια της Επικοινωνίαςέγινε και ακαδηmicroαϊκό αντικείmicroενο σπουδών microε τη δηmicroιουρ-γία τριών ήδη τmicroηmicroάτων σχετικών στα ελληνικά ΑΕΙ ∆ιδα-σκαλία και έρευνα προς αυτή την κατεύθυνση προάγουνασφαλώς και βοηθούν στην αποσαφήνιση του εκάστοτεπεριεχοmicroένου κοινών ή ταυτόσηmicroων όρων παραστάσεωνκαι γενικά εννοιών που κάθε επιστηmicroονικός ή καλλιτεχνι-κός κλάδος χρησιmicroοποιεί στο επικοινωνιακό του σύστηmicroαΗ Αρχιτεκτονική έχει στη διάθεσή της τις περισσότερεςίσως laquoγλώσσεςraquo ή επικοινωνιακούς διαύλους από κάθεάλλον ακαδηmicroαϊκό κλάδο Ο λόγος τα γραφικά microέσα (σχέ-διο διάγραmicromicroα φωτογραφία εικαστικά και κινητικά microέσα)και η microακέτα είναι microερικά από αυτά microε τα οποία ο δηmicroι-ουργός περιβάλλοντος επικοινωνεί αλλά και αναπτύσσειτις ικανότητές του για την επίλυση των σχετικών προβλη-microάτων Ζήσαmicroε στις περασmicroένες δεκαετίες σε διεθνές επίπεδοτην έξαρση στη χρήση λεκτικών microέσων επικοινωνίας (όπουπρωτοποριακά πχ αρχιτεκτονικά περιοδικά δηmicroοσίευανmicroόνο κείmicroενα χωρίς σχέδια) microε την αιτιολογία ότι προηγεί-ται η διευκρίνιση των προβληmicroάτων (όπως ο εmicroπορευmicroατι-κός χαρακτήρας της Αρχιτεκτονικής η περιφρόνηση τωνπραγmicroατικών αναγκών της ανθρώπινης οίκησης η εκmicroε-τάλλευση και η κερδοσκοπία γης και κατοικίας) ώστε νατεθούν νέοι στόχοι microε προγραmicromicroατικά laquomicroανιφέσταraquo Κατό-πιν θα microπορούσαν αυτά να laquomicroεταφραστούνraquo σε τρισδιά-στατες microορφικές λύσεις1 Βέβαια η τότε σχετική αισιοδοξίαδεν δικαιώθηκε Τώρα έχουmicroε επιστρέψει χωρίς θετικό-τερο αποτέλεσmicroα σε microια νέα υπερβολή στη χρήση γραφι-κών microέσων λόγω και της ευκολίας παραγωγής τους microέσααπό τις δυνατότητες του νέου laquoβοηθούraquo και laquoδυνάστηraquomicroας του CAD ή ηλεκτρονικού υπολογιστήΒέβαια οι επικοινωνιακοί δίαυλοι που ήδη αναφέρθηκανεξακολουθούν να είναι όλοι πολύτιmicroοι Η Αρχιτεκτονικήξεκινά microε βιώmicroατα (ευχάριστα δυσάρεστα επιβολής εντυ-πωσιασmicroού microνηmicroειακότητας κά) των οποίων η ανάmicroνησηδηmicroιουργεί αισθήmicroατα κι εκείνα οδηγούν στη συνειδητοποί-ηση των βιωmicroάτων Μέσα από το λεκτικό απόθεmicroα της γλώσ-σας επιλέγονται οι κατάλληλες έννοιες όπως λειτουργίακατασκευή microορφή τεχνοτροπία κά που προσδιορίζουνκαι αξιολογούν τα αρχιτεκτονικά έργα ώστε να microας κάνουνικανούς να διαπιστώνουmicroε αρετές και αδυναmicroίες τους

5544 α φ ι έ ρ ω micro α

media resτης αρχιτεκτονικής

του Γεώργιου Π Λάββα ακαδηmicroαϊκού

5555α φ ι έ ρ ω micro α

Θα περίmicroενε κανείς ότι microε τέτοιο επικοινωνιακό οπλισmicroό οιαρχιτέκτονες θα είχαν κατακτήσει microια πρώτη θέση στονκοινωνικό χώρο τοποθετώντας και αναδεικνύοντας το κτι-σmicroένο περιβάλλον στο πρώτο ποιοτικό επίπεδο ως κοινω-νικό αγαθό που εξ ορισmicroού είναι ∆υστυχώς όmicroως βιώ-νουmicroε microια ολοένα αυξανόmicroενη αρνητική ένταση σrsquo όλες τιςοικιστικές κλίmicroακες ndashτην ποιότητα του σπιτιού του δρό-microου της πλατείας της πόλης της microεγαλούποληςndash οιοποίες δεν προσφέρουν κατά κανόνα και στην πλειοψηφίατους φυσιολογικές και ψυχολογικές παραmicroέτρους στηνανθρώπινη ύπαρξη Οι επικοινωνιακοί δίαυλοι στις σηmicroερι-νές laquoλεωφόρους της πληροφορίαςraquo (Infobahn) microαζί microετην πρωτοφανή εξουσία των ΜΜΕ θα microπορούσαν νrsquo απο-τρέψουν αυτή την αδιέξοδη προοπτική του οικιστικού αγα-θού Αρκεί οι αρχιτέκτονες και οι πολεοδόmicroοι να συνειδη-τοποιήσουmicroε το νέο ρόλο microας που είναι διττός τόσο ναmicroελετούmicroε να ερευνούmicroε να επεmicroβαίνουmicroε microε αντίστασηκαι συmicroβολή στα νέα νοmicroοθετικά πλαίσια για τον ορθό σχε-διασmicroό της πολεοδοmicroίας και της αρχιτεκτονικής στηνεποχή του laquoηλεκτρονικού ανθρώπουraquo όσο και να αγωνιζό-microαστε επικοινωνιακά για τη συνειδητή συmicroπαράσταση τηςευρύτερης κοινωνίας στην κατάκτηση αυτού του αγαθού

Σηmicroείωση

1 Αυτή η τάση διατηρείται κι εδώ ακόmicroα και microάλιστα σrsquo ακαδηmicroαϊ-

κούς χώρους ως microορφή laquoαρχιτεκτολογίαςraquo

microπορούν να δώσουν από κακή χρήση microια εσφαλmicroένη εντύ-πωση ή και να εξαπατήσουν από αδυναmicroία ή υπερβολικήδεξιότητα του σχεδιαστή και σήmicroερα και του σχεδίου microετον computer Ο τελευταίος σίγουρα microας γοητεύει αλλάκαι microας τροmicroοκρατεί microε τις δυνατότητες της εικονικήςπραγmicroατικότητας Η δεύτερη αυτή laquoγλώσσαraquo απαιτεί εξάλλου και αφαιρετική ικανότητα τόσο για τη σύλληψη όσοκαι για τη σύνθεση και την ανάγνωση και κατανόηση τηςεικονιζόmicroενης αρχιτεκτονικής δηmicroιουργίαςΗ τρίτη και ίσως εκείνη που υπερτερεί των δύο άλλωνδυνατοτήτων έρευνας κι επικοινωνίας στη δουλειά microαςείναι η microακέτα ως τρισδιάστατη ρεαλιστική απεικόνισηαρχιτεκτονικών microορφών Επιτρέπει την εξέταση των ιδιοτή-των ενός κτίσmicroατος από πολλές θέσεις και επίπεδα παρα-τήρησης και διευκολύνει άmicroεσα την αντίληψη του βιώmicroατοςτου έργου τόσο στο χώρο όσο και στο χρόνοΟι αρχιτεκτονικές laquoγλώσσεςraquo που σκιαγραφήθηκαν παρα-πάνω δεν είναι microόνο microέσα επικοινωνίας ή έκφρασης αλλάκαι microέσα έρευνας και προσέγγισης των προβληmicroάτων Οαρχιτέκτονας και ο πολεοδόmicroος microrsquo αυτές σκέπτεταιεκφράζεται και διαmicroορφώνει την πραγmicroατικότητα microιαπραγmicroατικότητα πολυσύνθετη και πολύτροπη όπως και οιγλώσσες της σύmicroφωνα microε τον διάσηmicroο γλωσσολόγοBenjamin Whorf laquoόλη η σκέψη γίνεται microέσα στη γλώσσακαι κάθε γλώσσα είναι ένα ανεξάρτητο πελώριο δοmicroικόσύστηmicroαraquo

5566 α φ ι έ ρ ω micro α

ΜεσοαρχιτεκτονικήΣχόλια στην υπερmicroεσική

διάλυση της αρχιτεκτονικής1

του Γιώργου Τζιρτζιλάκη αρχιτεκτόνα επίκ καθηγητή Πανεπιστηmicroίου Θεσσαλίας

1 Οι πάντες σήmicroερα βρίσκουν microια ευκαιρία για να αναφερ-θούν στη σχέση της αρχιτεκτονικής microε τα media καλλιερ-γώντας άλλοτε ανασφάλεια κι άλλοτε καινούργιες ευαισθη-σίες Χωρίς να είναι αmicroελητέοι εκείνοι που προτάσσουνεπιφυλακτικότητα απέναντι στη διογκωmicroένη επιρροή τωννέων τεχνολογιών στον αρχιτεκτονικό σχεδιασmicroό πολλα-πλασιάζεται η οργανική υπερmicroεσική αντίληψη της bitgeneration δηλαδή της γενιάς που microεγάλωσε θεωρώνταςτους υπολογιστές και τα διάφορα media φυσική προέ-κταση του σώmicroατός τηςΕντούτοις οι περισσότερες συζητήσεις αναπαράγουνάγονα δίπολα Από τη microια εκείνοι που υπερθεmicroατίζουν τηναπτική υλικότητα του κτίσmicroατος και από την άλλη όσοιπροτιmicroούν τον εικονικό του χαρακτήρα εκείνοι που θεω-ρούν την αρχιτεκτονική εργαλείο αντίστασης στο παγκο-σmicroιοποιηmicroένο microηντιακό σύmicroπαν και οι υπόλοιποι πουποντάρουν στη συγχώνευση της φυσικότητας microε το υπερ-microεσικό πεπρωmicroένο Όλες αυτές οι έλξεις και οι απωθήσειςαντιπροσωπεύουν την κοινωνική παθολογία τα άγχη καιτους microετασχηmicroατισmicroούς της αρχιτεκτονικής

2 Πολλοί ταυτίζουν τη διασταύρωση αρχιτεκτονικής καιmedia microε την επικράτεια της ορατότητας του έντυπουσύmicroπαντος και των διαφηmicroίσεων στη microαζική βιοmicroηχανικήκοινωνία Το περιβόητο Las Vegas Strip και ο τυπογραφι-κός ίλιγγος των αρχιτεκτονικών δηmicroοσιευmicroάτων αποτελούν

το διπλό όριο που εξαντλείται microια τέτοια θεώρησηΩστόσο η Beatriz Colomina2 απέδειξε ότι από την πρώτηκιόλας περίοδο του Le Corbusier τα βιβλία τα περιοδικάη αρχειοθέτηση και η επεξεργασία έντυπων αποκοmicromicroάτωνφωτογραφιών και σχεδίων και προπάντων τα σηmicroαίνονταστοιχεία κάθε δηmicroοσίευσης αναλαmicroβάνουν πρωταγωνι-στικό ρόλο Τα διάφορα media δεν laquomicroεταφράζουνraquo τηνυλική πραγmicroατικότητα της αρχιτεκτονικής σε έντυπηγλώσσα αλλά τη microετασχηmicroατίζουν Κι ακόmicroη περισσότεροαποτελούν πρωταρχικό συντελεστή παραγωγής και διαχεί-ρισής της σε microια αδιανόητη σύζευξη αντικειmicroένου και εικό-νας κτιρίου και ερmicroηνείας ή laquoπληροφορίας που πρέπει ναπαρασκευαστεί ή microάλλον να σχεδιαστεί και να επανασχε-διαστεί να καταναλωθεί και να ξανακαταναλωθείraquo3

Ο επιθετικός επικοινωνιακός διανοουmicroενισmicroός των βιβλίωντου Rem Koolhaas ndashκαι η συνεργασία του microε τον BruceMau4ndash διόγκωσαν microια τέτοια εκδοχή Εντούτοις την ίδιαπερίοδο η σχέση της αρχιτεκτονικής microε τα media άρχισενα διευρύνεται να microετακινείται να δηmicroιουργεί ανθρώπινεςσυmicroπεριφορές και προσοmicroοιώσεις του χώρου να διεισδύειστους ψηφιακούς microηχανισmicroούς στην πληροφοριοποίησητης σχεδιαστικής διαδικασίας και στην ίδια την αρχιτεκτο-νική σκέψη Η εξωτερική συνάντηση δύο διαφορετικώνδραστηριοτήτων αντικαθίσταται από τον οργανικό χαρα-κτήρα microιας αmicroοιβαίας απορρόφησης Η ίδια η αρχιτεκτο-νική καθίσταται σταδιακά ένα mass medium ή πιο σωστάmicroετασχηmicroατίζεται σε laquomicroεσοαρχιτεκτονικήraquo (mediarchitecture) Η διαφορά είναι νοmicroίζω σε όλους κατανοητή και microας δίνειτη δυνατότητα να φανταστούmicroε το microέλλον της αρχιτεκτο-νικής να εντάσσεται σrsquo ένα ευρύτερο σύνολο laquoπολυτεκτο-νικήςraquo (multitecture) Χρειάζεται ωστόσο να διευκρινίσωότι οι έννοιες αυτές δεν έχουν να κάνουν microε τις γνωστέςmicroεσσιανικές προφητείες του κυβερνοχώρου ούτε είναιlaquoνέα είδηraquo που βρίσκονται εγκατεστηmicroένα ανάmicroεσα στηνκαθησυχαστική αυτονοmicroία των media της εικονικής πραγ-microατικότητας και της αρχιτεκτονικής Περισσότερο αντι-προσωπεύουν την ανάγκη microιας microεσολάβησης (media-) ηοποία microε συγχωνεύσεις και αντιπαραθέσεις διαλύει τιςδιαφορές συστήνοντας laquoεκείνο απrsquo όπου ένα πράγmicroααρχίζειraquo5

3 Αν θέλουmicroε να εντοπίσουmicroε την αφετηρία αυτής τηςτροχιάς πρέπει να ανατρέξουmicroε στις αρχιτεκτονικές ουτο-πίες της δεκαετίας του 1960 Ωστόσο αν κάποιος θέλει νααναγνωρίσει τους απώτερους προγόνους θα χρειαστεί ναφτάσει στο Crystal Palace και στη ∆ιεθνή Έκθεση του 1851όπου για πρώτη φορά η αρχιτεκτονική εγκαταλείπει τηνυπεροχή της microορφής και της συmicroπαγούς κτιριακής microάζαςδίνοντας προβάδισmicroα στην ορατότητα στη δοmicroή και στησυνεχή επιδερmicroίδα laquoΤο πιο λαmicroπρό αντικείmicroενο της έκθε-σηςraquo που σχεδίασε ο Joseph Paxton αποτέλεσε πράγmicroατι

5577α φ ι έ ρ ω micro α

το πρώτο εφήmicroερο θεmicroατικό laquoπάρκο αναψυχήςraquo για τονέο πλήθος των microεγαλουπόλεων φανερώνοντας το προ-γραmicromicroατικό προβάδισmicroα της εκθεσιακής αξίας που καθιέ-ρωσε η νεωτερικότητα Οι επιπτώσεις microιας τέτοιας microεταβολής απλώνονται στουςίδιους τους τρόπους microε τους οποίους εφεξής παράγονταιο χώρος οι πόλεις και η κατοικία ∆εν θα χασοmicroερήσω microετο πλήθος αυτών των τρόπων γιατί όλοι τους γνωρίζουmicroεΘυmicroίζω απλά ότι γράφοντας για την αρχιτεκτονική έναςσυγγραφέας όπως ο Βίκτωρ Ουγκώ υποστήριξε ότι υπάρ-χουν δύο εκδοχές τυπωmicroένης σελίδας η χάρτινη και ηπέτρινη Και οι δύο επικοινωνούν ανάγκες και συγκινήσειςιδέες και εικόνες Εκείνο που εκτός των άλλων και προπά-ντων τροχοδροmicroεί η ∆ιεθνής Έκθεση του 1851 είναι ησυνένωση των δύο αυτών διαχωρισmicroένων τύπων Οι αρχιτεκτονικές ουτοπίες της δεκαετίας του 1960 επέmicroει-ναν σrsquo αυτή την κατεύθυνση αναζωογονώντας το ενδιαφέ-ρον για αρχιτέκτονες όπως ο Bruno Taut ο FrederickKiesler και ο Buckminster Fuller και εmicroπλουτίζοντας τοσχεδιαστικό λεξιλόγιο microε έννοιες όπως laquomicroαζική επικοινω-νίαraquo laquoκινητικότηταraquo laquoπροσοmicroοίωσηraquo laquoνοmicroαδισmicroόςraquolaquoκατανάλωσηraquo laquocomputer cityraquo κά Ο Reyner Bahnamπροσδιόρισε το εγχείρηmicroα του Archigram microε δυο λέξειςlaquofun and flexibilityraquo Στο σχήmicroα αυτό microπορούmicroε να προ-σθέσουmicroε ορισmicroένες αγαπητές έννοιες των microέσων microαζικήςεπικοινωνίας όπως το laquoστιγmicroιαίοraquo και η laquoδιασκέδασηraquo γιανα πάρουmicroε microια πρώτη ιδέα του αρχιτεκτονικού και πολεο-δοmicroικού τους προγράmicromicroατος Εύκολα microπορούmicroε να διαπιστώσουmicroε ότι ο Yona Friedman

iquestOacuteˆ Archigram Instant city Urban action

tune-up 1969

permilrsaquoIumlmiddot iquestOacuteˆ ∆iquestIcircEuml˜ sumAcircOacutecurrenUgraveOcirc˜ prodIumlAcircIcircUgraveUacuteOcircOacuteEgraveIcirclsaquo Ocirc-

IumlAcircOcircpermilOcircIgraversaquomiddot 1962-1975permilrsaquoIumlmiddot IcirciquestUgraveˆ Archizoom Associati No-stop city1969-72

ο Constant ο Cedric Price το Archigram το Superstudioκαι οι Archizoom Associati εξέφρασαν microια νέα microητροπολι-τική ευφυΐα που από πολλές απόψεις προανήγγειλε τηmicroεγάλη κλίmicroακα των νέων χώρων κατανάλωσης τη δια-σπορά της laquoinfoarchitectureraquo της laquoψυχογεωγραφίαςraquo καιτου laquoηλεκτρονικού χωριούraquo Γι αυτό και αντιmicroετώπισαν τιςπόλεις σαν ένα είδος αυτοmicroατοποιηmicroένων κόmicroβων κινητήςκατοίκησης και περιπλάνησης που τις φέρνει κοντά στοντρόπο microε τον οποίο εmicroείς συζητάmicroε σήmicroερα το microέλλον τουψηφιακού χώρου Στην ατζέντα της αρχιτεκτονικής προ-στέθηκε η ταχύτητα και η αmicroεσότητα της microηντιακής κουλ-τούρας των κόmicroικς των φανζίν και των laquoαερο-γραmicromicroά-τωνraquoΤο Archigram συνέλαβε microrsquo έναν ειρωνικό αλλά και τεχνο-λογικά επεξεργασmicroένο τρόπο τις απεριόριστες δυνατότη-τες των διασυνδέσεων (Plug-in City) αγγίζοντας την ιδέαmicroιας laquoδιαδραστικής πόληςraquo η οποία θα είναι αποτέλεσmicroατης διαστολής της προσθετικής του οπτικοακουστικούτης ροmicroποτικής και microιας νέας σχέσης microε το φυσικό περι-βάλλον Έχοντας το ένα microάτι τους στραmicromicroένο στονMcLuhan και τrsquo άλλο στον Μαρκούζε οι ουτοπίες αυτέςδοκίmicroασαν την ατέρmicroονη microετάβαση από τη microεγάλη στηmicroικρή κλίmicroακα και από την υλικότητα στο άυλο σύmicroπαντινάζοντας στον αέρα τις συmicroβάσεις της αρχιτεκτονικήςκαι του urban planning Ο δρόmicroος που εγκαινίασαν οδή-γησε αναπόφευκτα στην πληροφοριοποίηση της αρχιτε-κτονικής ndashη οποία ανέτρεψε τις παραδοσιακές σχέσειςανάmicroεσα στο εσωτερικό και το εξωτερικό της κατα-σκευήςndash και στην επεξεργασία microιας σειράς πετασmicroάτωνπου αναδιατάσσουν τις ισορροπίες ανάmicroεσα στο φυσικόκαι το τεχνητό περιβάλλον Με διαφοροποιήσεις αλλά παράλληλα δραστηριοποιή-θηκε την ίδια περίοδο και ο Τάκης Ζενέτος microελετώνταςτην laquoπόλη του microέλλοντοςraquo και την laquoηλεκτρονική πολεοδο-microίαraquo Το 1962 σε microια microαζική καταναλωτική εκδήλωσηόπως η Έκθεση Σύγχρονου Σπιτιού θα αναδείξει τηναρχιτεκτονική σε καθεαυτό mass medium περιγράφονταςτην πειραmicroατική κατοικία του microέλλοντος microε όρους laquoαποικι-σmicroού της ατmicroόσφαιραςraquo laquoτοίχου-οθόνης ανταλλαγώνraquolaquoτεχνητών επιπέδων που επαναλαmicroβάνουν το φλοιό τηςγηςraquo και ούτω καθεξής Επίσης ο Ζενέτος θα εισάγει στοαρχιτεκτονικό microας λεξιλόγιο έννοιες όπως laquoτηλε-εργασίαraquo(που laquoπραγmicroατοποιείται στον τόπο της κατοικίαςraquo) laquoτηλε-επαφέςraquo laquoτηλε-διεκπεραιώσειςraquo laquoτηλε-διεύθυνση τηςπαραγωγήςraquo οι οποίες προκαλούν ριζική laquoαναθεώρησητων αρχών του σχεδιασmicroού microε βάση την εξέλιξη τωνmicroέσων επικοινωνίαςraquo6 Ένα τέτοιο γεγονός διέφυγε τηςπροσοχής του εγχώριου κριτικού και ιστοριογραφικούλόγου ο οποίος επιmicroένει στις κοινότοπες γενικεύσεις Ο microελλοντολογικός οίστρος των ριζοσπαστικών ουτοπιώντης δεκαετίας του 1960 microπορεί να γοητεύει σήmicroερα πολ-λούς θέτει ωστόσο ένα καίριο ερώτηmicroα που εκκρεmicroεί στονπυρήνα του πολιτισmicroού microας πώς microπορούmicroε να συνδέ-σουmicroε τους κοινωνικούς microετασχηmicroατισmicroούς των πόλεωνκαι των microέσων microαζικής επικοινωνίας microε τις τεχνολογικέςκαινοτοmicroίες της αρχιτεκτονικής

4 Παρότι το αρχέτυπο του διαφανούς ουδέτερου καιρευστού χώρου της πληροφορικής αντλεί από τη χωρικήαντίληψη του Mies van der Rohe ndashτον πιο αινιγmicroατικόπρωταγωνιστή του microοντέρνουndash το microηχανικό παράδειγmicroα τηςνεωτερικότητας microοιάζει να αποmicroακρύνεται Από τη microορφο-λογία και τη λογική των βιοmicroηχανικών προϊόντων περά-σαmicroε στην ανάγκη ενός σχεδιαστικού προσδιορισmicroού της

5588 α φ ι έ ρ ω micro α

microικροηλεκτρονικής που εγκαταλείπει τις αταβιστικές προσ-δοκίες όπως τουλάχιστον τις θέσπισε ο ΒιτρούβιοςFirmitas Utilitas Venustas δίνοντας προβάδισmicroα στη διάρ-κεια στη microονιmicroότητα στη σταθερότητα και στην ακινησίασαν ένα είδος προσαρmicroογής στην κρούστα της γης Αυτήνοmicroίζω ότι είναι η microεγαλύτερη microεταβολή που στη δεκαετίατου 1970 σηmicroαδεύτηκε από τη microελέτη των Renzo Piano καιRichard Rogers για το παρισινό Beaubourg Η έλευση και ηδυναmicroική των νέων τεχνολογιών του microετα-γουτεmicroβεργια-νού γαλαξία αντικαθιστά τη firmitas microε την ελαφρότητατην κινητικότητα και την ευελιξία Η αρχιτεκτονική δενδιεκδικεί πλέον την laquoαπό microηχανήςraquo προέλευσή της (όπωςη microοντέρνα) αλλά καταξίωση στην κυβερνο-οικολογία στηφιλοσοφία της φύσης (Ilya Prigogine) στις εδαφικές καλλι-τεχνικές πρακτικές στη ριζωmicroατική σκέψη των GillesDeleuze και Felix Guattari και στους cyborg microύθους τηςDonna Haraway

Αν για τους φουτουριστές ή τους ρασιοναλιστές η νεωτε-ρικότητα διέθετε το microεταλλικό ήθος ενός συστήmicroατοςοδοντωτών τροχών η αρχιτεκτονική σήmicroερα καλείται νααναmicroετρηθεί microε τον τυπωmicroένο λαβύρινθο ndashlaquoτυποκυκλώ-microαταraquo τα αποκαλούσε η καλλιτέχνης Μπία Ντάβου σταmicroέσα της δεκαετίας του 1970ndash ενός microικροτσίπ Αυτή είναι ηαντιπροσωπευτικότερη microεταφορά της νέας άmicroορφης γεω-γραφίας των σηmicroερινών microεγαλουπόλεων Η αρχιτεκτονικήλειτουργεί ως υβριδικό εργαλείο microιας σειράς υπερκειmicroενι-κών διασυνδέσεων microε το πληροφορικό περιβάλλον Στιςmicroέρες microας όλο και πιο δύσκολα ξεχωρίζει κανείς τα όριαανάmicroεσα στο πραγmicroατικό και το εικονικό στο φυσικό καιτο τεχνητό στο σταθερό και το εφήmicroερο

5 Οι microετασχηmicroατισmicroοί της παραγωγής διαmicroορφώνουν ένανέο πεδίο δράσης Ο σύγχρονος microεταφορντικός τρόποςπαραγωγής ή ndashγια να το πω διαφορετικάndash ο άmicroεσοςσυσχετισmicroός ανάmicroεσα στην υλική και την άυλη ανάπτυξηδιαλύει οριστικά τα σύνορα στο δίπολο που κάποτε απο-

καλούσαmicroε laquoοικονοmicroική βάσηraquo και laquoεποικοδόmicroηmicroαraquo Ηαρχιτεκτονική παραγωγή οι καλλιτεχνικές πρακτικές ηπολιτική δράση και οι microετασχηmicroατισmicroοί της επικοινωνίαςndashπου κατά τον 19ο αιώνα υπήρξαν διαχωρισmicroένοι τύποιδράσηςndash σήmicroερα παρουσιάζονται ενσωmicroατωmicroένοι σε microιαενιαία διαδικασία Αν για το φορντικό microοντέλο η laquoγενικήδιάνοιαraquo (general intellect7) ήταν έξω από τις διαδικασίεςτης παραγωγής στο microεταφορντικό η laquoεργασίαraquo και η laquomicroηεργασίαraquo αποκτούν ισάξια παραγωγικότητα η οποία βασίζε-ται στους microηχανισmicroούς επικοινωνίας και κοινωνικοποίησηςστις αισθητικές αντιλήψεις και στις ικανότητες αφαίρεσης Ιδού ένας ορισmicroός του νοητικού περιβάλλοντος εντός τουοποίου δρούmicroε όλοι microας Η σύγχρονη αρχιτεκτονική δενmicroπορεί να υπάρξει έξω από αυτό το περιβάλλον Αυτό πουαλλάζει δεν είναι οι laquoτάσειςraquo αλλά ο ίδιος ο τρόπος microε τονοποίο αντιλαmicroβανόmicroαστε και παράγουmicroε την αρχιτεκτο-νική την πόλη το έδαφος την laquoγενική διάνοιαraquo Από τη

στιγmicroή που το microεγαλύτερο microέρος των αντιλήψεων και τωνπεποιθήσεών microας για τον κόσmicroο διακινούνται και διαmicroορ-φώνονται από τα media η laquomicroεσοαρχιτεκτονικήraquo αποκτάυποχρεωτικά πολιτικό χαρακτήρα Ένα υπολογίσιmicroο κοmicro-microάτι της σύγχρονης αρχιτεκτονικής στρέφεται στις εικόνεςκαι στις δυνατότητες των microέσων microαζικής επικοινωνίαςακριβώς για να παραmicroείνει στην αρχιτεκτονική και να δια-τηρήσει τον κοινωνικό του προσανατολισmicroό Βγαίνει φαι-νοmicroενικά απrsquo ότι θεωρούσαmicroε αρχιτεκτονική προκειmicroένουνα παραmicroείνει στο εσωτερικό της

6 Υπάρχει ωστόσο microια επιπλέον διάσταση της laquomicroεσοαρχι-τεκτονικήςraquo Κανείς δεν microπορεί να αmicroφισβητήσει ότι η πλη-ροφοριακή σφαίρα και η υπερκειmicroενικότητα παράγουνσήmicroερα microια φρενίτιδα αφηγήσεων και διαmicroορφώνουν πολι-τισmicroικές πολιτικές και χωρικές αντιλήψεις Αντιmicroετωπίζο-ντας το Συγγραφέα ως παραγωγό (1934) ο Walter Benjaminδεν είχε κανένα δισταγmicroό επί του προκειmicroένου laquoη τεχνικήπρόοδος είναι η βάση της πολιτικής προόδουraquo Αυτό

5599α φ ι έ ρ ω micro α

permilrsaquoIumlmiddot ordfrsaquomiddot iexclUgraveiquestsbquoOcirc˘ ∆˘OcircIcircDaggerIcircIumlˆIgravemiddot (sbquomiddotIcircAcircIumlrsaquo-UgraveEuml˜ macrmiddotIumlIcircfi˜) 1975

IcirciquestUgraveˆ tradeAcircIumlrsaquopermilmiddot middotfi UgraveOcirc laquoArchigramraquo 5 Ocirc˘ AcircIgraveAcirc-UacuteEgravecurrenmacrAcircEgrave middotOcircUcirciquestUcircIgravemiddotUgravemiddot IgraveAcircIumlAcircUgraveOgraveOacute UgraveOcirc˘ ∆iquestIcircEuml sumAcircOacutecurrenUgraveOcirc˘UgraveOcirc˘ Constant IcircmiddotEgrave UgraveOcirc˘ Peter Cook

φωτίζει τη σηmicroερινή κατάσταση της αρχιτεκτονικής διερευνά και

αποκαλύπτει τη διαβρωτική επίδραση της πολιτικής του πλαισίου

της οικονοmicroίας και της παγκοσmicroιοποίησηςraquo Υπrsquo αυτήν την έννοια

βλ και τη συνεργασία του Jeffrey Deitch microε τον Dan Friedman

στους καταλόγους των εκθέσεων Cultural Geometry (1988) Artificial

Nature (1990) και Posthuman (1992) Ίδρυmicroα ∆ΕΣΤΕ Αθήνα

5 laquoΤο πέρας δεν είναι το σηmicroείο όπου ένα πράγmicroα τελειώνει αλλά

όπως γνώριζαν οι Έλληνες εκείνο απrsquo όπου αρχίζει η ουσία του

(Wesen)raquo (M Heidegger laquoCostruire Abitare Pensareraquo (1952)

στο Saggi e discorsi ιταλική microτφρ G Vattimo Μιλάνο 1976 σ 103)

6 Τ Χ Ζενέτος laquoΗ ηλεκτρονική πολεοδοmicroίαraquo στο Αρχιτεκτονικά

θέmicroατα 3 1969 σ 114 και 118 Βλ επίσης T Ch Zenetos Urbanisme

Electronique Structures paralleles Αθήνα 1969 και Γ Τζιρτζιλάκης

laquoΗ πόλη του microέλλοντος του Τάκη Ζενέτουraquo στο Α Καφέτση

(επιmicro) Μεταmicroορφώσεις του microοντέρνου Εθνική Πινακοθήκη Αθήνα

1992 σσ 297-300

7 Όρος που χρησιmicroοποιούν οι P Virno και M Hardt για να προσ-

διορίσουν τους πρόσφατους microετασχηmicroατισmicroούς laquoτης παραγωγικής

εργασίας και της τάσης της να γίνει ολοένα περισσότερο άυλη Τον

κεντρικό ρόλο που διαδραmicroάτιζε προηγουmicroένως η εργατική

δύναmicroη των εργατών του microαζικού εργοστασίου στην παραγωγή

υπεραξίας σήmicroερα όλο και περισσότερο τον καταλαmicroβάνει η πνευ-

microατική άυλη και επικοινωνιακή εργατική δύναmicroηraquo (M Hardt A

Negri Αυτοκρατορία microτφρ Ν Καλαϊτζής Αθήνα 2002 σ 56)

8 W Benjamin laquoΟ συγγραφέας σαν παραγωγόςraquo (1934) στο

∆οκίmicroια για τον Μπρεχτ microτφρ Ν Κολοβός Αθήνα 1972 σσ 120-122

9 G Deleuze Cinema 1 Lrsquoimmagine-movimento ιταλ microτφρ J P

Manganaro Μιλάνο 1984

10 M McLuhan Media Οι προεκτάσεις του ανθρώπου (1964) microτφρ

Σ Μάνδρος Αθήνα χχ laquoΤο ρούχο και η κατοικία ως προεκτάσεις

του δέρmicroατος και των microηχανισmicroών ελέγχου της θερmicroοκρασίας

είναι πρώτα απrsquo όλα microέσα επικοινωνίας microε την έννοια ότι διαmicroορ-

φώνουν και αναδιατάσσουν τα πρότυπα της ανθρώπινης σχέσης

και κοινωνικότηταςraquo (σ 160)

11 T Ito laquoTarzan nella giungla dei mediaraquo Domus Μάρτιος 2001

σ 38

6611α φ ι έ ρ ω micro α

που έχει σηmicroασία δεν είναι τι πιστεύει κανείς για τις σχέσειςπαραγωγής αλλά laquoη θέση του microέσα σrsquo αυτέςraquo8 Μrsquo έναλόγο η laquoλογοτεχνική τεχνική των έργωνraquo Η ανυπολόγιστησηmicroασία ενός τέτοιου συλλογισmicroού θα κάνει τον Benjaminνα είναι από τους πρώτους που θα επισηmicroάνουν την πολι-τική σπουδαιότητα του ντανταϊστικού κολάζ Αν θέλουmicroε να προσδιορίσουmicroε τη διαφοροποίηση ενόςτέτοιου συλλογισmicroού στις microέρες microας αυτή βρίσκεται σε microιασειρά νέες τεχνικές εδραίωσης του φαντασιακού οι οποίεςmicroετατρέπουν τις εικόνες microε ιλιγγιώδη τρόπο σε αφηγηmicroα-τικούς και χωρικούς σχηmicroατισmicroούς Το φαντασιακό ανα-δεικνύεται σε microείζον διακύβευmicroα του microέλλοντος συστατικότης laquoγενικής διάνοιαςraquo και του laquomicroεταφορντισmicroούraquo Σrsquo αυτότο έδαφος είναι ισχυρός όποιος ενεργοποιεί την υποκει-microενικότητα και είναι κοντά στις επιθυmicroίες όποιος απελευ-θερώνει τις διαφορές από τις στερεότυπες αναπαραστά-σεις Επεξεργαζόmicroενοι χωρικές αντιλήψεις και αφηγήσειςπου αντλούν από τα microέσα microαζικής επικοινωνίας επεξεργα-ζόmicroαστε laquoτη θέση microας microέσα σrsquo αυτάraquo δηλαδή ένα είδοςκριτικής πλοήγησης στο εσωτερικό τους αλλά και στοεσωτερικό των γεγονότων των χώρων και των κατοικήσι-microων κόσmicroων που καταδεικνύουν

7 Η laquoποιότηταraquo των πόλεων δεν εξαρτάται microόνο από τιςαπαραίτητες εξυπηρετήσεις αλλά και από τη δύναmicroη τωνεικόνων τους Η τεχνική αναπαραγωγιmicroότητα που εγκαι-νίασε η φωτογραφία πέρασε στη microητροπολιτική της διά-χυση σrsquo ολόκληρο τον πλανήτη Οι αναπαραστάσεις τηςπραγmicroατικότητας καθίστανται πιο ισχυρές από την ίδια τηνπραγmicroατικότητα Κάτι τέτοιο microάλλον διαισθάνονταν ο KarlFriedrich Schinkel το 1934 όταν σχεδίαζε το φαραωνικόπαλάτι του Όθωνα στην Ακρόπολη των Αθηνών χωρίςmicroάλιστα να πατήσει το πόδι του στην Ελλάδα Ιδού microιαπρόωρη αποθέωση του microη τόπου στον οποίο όλοι αναφέ-ρονται σήmicroερα Ωστόσο εκείνο που έχει microεγαλύτερο ενδιαφέρον σrsquo αυτέςτις εικόνες δεν είναι microόνο η αναπαραστατική τους γοητείααλλά η ικανότητά τους να δηmicroιουργούν προβολές αλληλε-πιδράσεις πλαίσια αφήγησης και κατοίκησης που εντέλειαναδιαρθρώνουν την αντίληψη και την εmicroπειρία microας στοχώρο Αν microπορούmicroε να επικρίνουmicroε για κάτι τους εικονο-φοβικούς είναι η υποτίmicroηση της δυνατότητας που microαςδίνουν οι εικόνες να επιλέξουmicroε microέσα από ένα microεγάλοαριθmicroό αντιληπτικών εmicroπειριών οι οποίες επηρεάζουν τοφαντασιακό Να επιλέξουmicroε δηλαδή από εκείνο το ανεξέ-λεγκτο πεδίο επιθυmicroιών που εκτείνεται στον κόσmicroο καισυνάmicroα δηmicroιουργεί ένα κόσmicroο Μόνον έτσι η microόλυνση τηςαρχιτεκτονικής από την άγρια υπερmicroεσική καθηmicroερινότηταέχει δυνατότητες microεταστροφήςΓια όλους αυτούς τους λόγους πρέπει να θεωρήσουmicroε τηνlaquomicroεσοαρχιτεκτονικήraquo σαν ένα microηχανισmicroό αφήγησης καικατοίκησης σαν ένα laquoψυχογεωγραφικόraquo στρώmicroα τηςσυνείδησης που microετασχηmicroατίζει τους τρόπους αντίληψηςκαι τη σηmicroασία που προσδίδουmicroε στο χώρο και στηνεmicroπειρία ∆εν microιλώ εδώ για εικόνες που αναπαριστούν ndashλεςκαι το αναπαριστώmicroενο προϋπάρχει αmicroετάβλητοndash αλλά γιαlaquoεικόνες-κίνησηraquo9 όπως τις αποκαλεί ο Gilles Deleuze οιοποίες έχουν τον αντίκτυπο των γεγονότων στη συνείδησηκαι στην εmicroπειρία προετοιmicroάζοντάς τες να παράγουν τρό-πους κατοίκησης του κόσmicroου

8 Ανατρέχοντας στην ερεθιστική προφητεία που πρότεινεο Marshal McLuhan στη δεκαετία του 1950 χωρίς να πείσειπολλούς microπορούmicroε να ισχυριστούmicroε ότι η αρχιτεκτονική

microετασχηmicroατίζεται σε ένα laquomicroιντιακό ρούχοraquo ρούχο καικατοίκηση είναι δύο παραλλαγές και προεκτάσεις του δέρ-microατός microας10 Μερικά χρόνια αργότερα το 1967 ο MikeWebb microετέφερε κοmicroφόρ από τη διαστηmicroική τεχνολογίαστην κατοικία σχεδιάζοντας ένα είδος laquoκατοικήσιmicroουρούχουraquo microια κυριολεκτικά αmicroφίδροmicroη σχέση ανάmicroεσα στοσώmicroα και το σπίτι Ακολούθησαν microια σειρά παρόmicroοιες απόπειρες αλλά οToyo Ito θα είναι εκείνος που θα επεκτείνει microια τέτοιαστάση απεκδύοντας την τεχνολογική της φούρια laquoΑπότην αρχαιότητα η αρχιτεκτονική χρησίmicroευσε σαν ένα microέσοπου επέτρεπε στον άνθρωπο να προσαρmicroόζεται στοφυσικό περιβάλλον σήmicroερα είναι microια προέκταση του δέρ-microατός του όχι microόνο σε σχέση microε τον κόσmicroο της φύσηςαλλά και microrsquo εκείνο της πληροφορίας Στις microέρες microας ηαρχιτεκτονική πρέπει να δράσει σαν ένα ρούχο για ταmedia Όταν ο άνθρωπος τυλίχτηκε σrsquo εκείνο το microηχανικόρούχο που αποκαλούmicroε αυτοκίνητο βίωσε την επέκτασητου φυσικού του σώmicroατος Μrsquo ένα παρόmicroοιο τρόπο microπο-ρούmicroε να ισχυριστούmicroε ότι όποιος φορά ένα ldquomicroηντιακόrdquoρούχο δοκιmicroάζει την εmicroπειρία της επέκτασης του microυαλούτου Ο άνθρωπος που τυλίγεται σrsquo ένα τέτοιου είδουςρούχο είναι ο Ταρζάν της microηντιακής ζούγκλαςraquo11

∆εν microπορώ να κρύψω την προτίmicroησή microου στην αλληγορίααυτή του ιάπωνα αρχιτέκτονα και την αποστροφή microουστην υπερπροσφορά της laquoβιοmicroορφικήςraquo ρευστότηταςπου αναπαράγει τα προγράmicromicroατα των υπολογιστών Πρό-κειται για επισήmicroανση εξαιρετικά χρήσιmicroη επειδή ακριβώςσυνδέει τη σωmicroατικότητα του ρούχου microε τον άυλο χαρα-κτήρα των microέσων microαζικής επικοινωνίας εστιάζοντας σrsquoεκείνες τις διαδικασίες που παράγονται ανά-microεσα τους Τοlaquoρούχοraquo αυτό έχει πορώδη χαρακτήρα εκφράζει τηναmicroοιβαία ανησυχητική διήθηση και τη διαπερατότητα τουσώmicroατος και του άυλου σύmicroπαντος Μόνον έτσι microπορούmicroενα επεξεργαστούmicroε τις κοινωνικές επιπτώσεις της πολυmicroε-σικής διάχυσης microετατρέποντας τις microορφές σε περιβάλλονκαι την τυπολογία σε διαγράmicromicroατα καταστάσεων Ιδού έναςκατατοπιστικός ορισmicroός της laquomicroεσοαρχιτεκτονικήςraquo Γενε-τικός πυρήνας της είναι η laquoγενική διάνοιαraquo και ο σχεδια-σmicroός κατοικήσιmicroων εδαφών κατάλληλων για την κατακερ-microατισmicroένη εmicroπειρία του microεταmicroοντέρνου χώρου

Σηmicroειώσεις

1 Η διάλυση της πόλης είναι ο τίτλος ενός βιβλίου που δηmicroοσίευσε

ο Bruno Taut το 1920 περιγράφοντας την περιβαλλοντική

alpinearchitektur Η mediarchitecture εστιάζει υποχρεωτικά στη

laquoδιάλυση της αρχιτεκτονικήςraquo που δηmicroιουργεί νέους microηχανισmicroούς

αντίληψης του χώρου αφήγησης και κατοίκησης

2 B Colomina Privacy and Publicity Modern Architecture as Mass

Μedia ΚέιmicroπριτζΜασαχουσέτη 1994 Αξίζει να αναφέρουmicroε εδώ

το προδροmicroικό βιβλίο του R De Fusco Architettura come mass

medium Note per una semiologia architettonica Μπάρι 1967 στο

οποίο επισηmicroαίνεται ότι τα κτίρια και οι οικισmicroοί δεν έχουν microόνο

πρακτική λειτουργία αλλά επικοινωνούν και microεταδίδουν πληροφο-

ρίες κατασκευάζουν ανθεκτικά σύmicroβολα microακράς διάρκειας Χρή-

σιmicroοι είναι και οι συσχετισmicroοί του mediascape microε τους τοπικούς

πολιτισmicroούς που προτείνει ο Arjun Appadurai στο Modernity at

Large Cultural Dimension of Globalization Μινεάπολις 1996

3 H Foster Design amp Crime (2002) ιταλ microτφρ E De Cecco

Μιλάνο 2003 σ 27

4 OMA R Koolhaas B Mau SMLXL Νέα Υόρκη 1995 Οι συγ-

γραφείς υποστηρίζουν ότι laquoη συσσώρευση λέξεων και εικόνων

6600 α φ ι έ ρ ω micro α

IcirciquestUgraveˆ Toyo Ito Mediathegraveque UcircUgraveEuml Sendai 1996-2001

6633α φ ι έ ρ ω micro α6622 α φ ι έ ρ ω micro α

ντας microέσα από το χώρο των αθηναϊκών εφηmicroερίδων δίνειτα πρώτα σηmicroάδια microιας χρυσής ίσως περιόδου γι αυτό πουονοmicroάζουmicroε laquoαρχιτεκτονική δηmicroοσιογραφίαraquo()Εδώ microπορεί κανείς επίσης να διακρίνει τη φανερή διαφοράανάmicroεσα στην επίκαιρη χωρίς διαχρονική αξία δηmicroοσιο-γραφική κάλυψη των αρχιτεκτονικών γεγονότων απόδηmicroοσιογράφους (όπως ο Λάmicroπρος Κοροmicroηλάς) microε τονεύγλωττο ιστοριογραφικό σχολιασmicroό του Μπίρη ο οποίοςπαρότι ιδιαίτερα κυνικός πολλές φορές είναι ο microόνος πουεξάγει γόνιmicroα συmicroπεράσmicroατα τόσο για το παρόν όσο καιγια το microέλλον της Αθήνας Εκεί λοιπόν που ο Κοροmicroηλάςαπλώς πιστοποιεί την ύπαρξη της παλιάς Αθήνας πουχάνεται καθηmicroερινά ο Μπίρης εκτυλίσσει διαmicroέσου microιαςλεπτοmicroερειακής ιστοριογραφικής αναπαράστασης τηνκοινωνική πολεοδοmicroική και ενδεχοmicroένως αρχιτεκτονικήσυνέχεια του χώρου όπως εξελίσσεται microέσα στο χρόνοαναπτύσσοντας έτσι ένα επιστηmicroονικό πόνηmicroα που υπερ-βαίνει τις προδιαγραφές ενός άρθρου εφηmicroερίδαςΤη συνέχεια του χώρου στο χρόνο διερευνά και ο ΆρηςΚωνσταντινίδης αφήνοντας microέσα από τα άρθρα του στηνΚαθηmicroερινή (1944-1952) να φανεί το όραmicroα microιάς laquoσύγχρο-νης αληθινής αρχιτεκτονικήςraquo που microεταλλάσσει την ελλη-νική αρχιτεκτονική παράδοση microέσα από νέους microορφοπλα-στικούς κώδικες και σύγχρονα κατασκευαστικά υλικά Ίσωςο Κωνσταντινίδης να είναι και η microοναδική περίπτωσηέλληνα αρχιτέκτονα του οποίου τα δηmicroοσιευmicroένα κείmicroεναmicroπορούν να θεωρηθούν αναπόσπαστο κοmicromicroάτι του αρχι-τεκτονικού του έργου laquoένα κείmicroενο γραmicromicroένο από αρχιτέ-κτονα microπορεί να δώσει ότι δίνει ένα καλό χτίσmicroα για τηναρχιτεκτονικήraquo15 Στην περίπτωση του βιβλίου του ΠαλιάΑθηναϊκά Σπίτια η microόνη εφηmicroερίδα που ασκεί γόνιmicroη κρι-τική στο βιβλίο είναι το Βήmicroα microε την πένα του ΜαρίνουΚαλλιγά16 Σε αυτό το άρθρο εκτός από τη microόνιmicroη πιστο-ποίηση microιας στείρας αρχιτεκτονικής πραγmicroατικότητας γιαπρώτη φορά η laquoελληνικότηταraquo τίθεται σε ένα πεδίο διεκδί-κησης ανάmicroεσα στον κρίνοντα και τον κρινόmicroενο συγγρα-φέα του βιβλίουΗ σύγκρουση ανάmicroεσα στη laquoσυντηρητικήraquo νεοκλασικί-

που από microοντέρνο δοmicroικό υλικό ανάγεται σε ισοπεδωτικόσύmicroβολο της εποχής Η laquoτσιmicroεντοποίησηraquo των ελληνικώνπόλεων στην δεκαετία του 50 δεν θα microπορούσε να αφή-σει έξω από τη σφαίρα της επιρροής της και την ίδια τηναρχιτεκτονική σκέψη Έτσι την πολύmicroορφη αναζήτηση τηςελληνικότητας διαδέχεται η αmicroφισβήτηση σε όλα τα επί-πεδα της κοινωνικής δραστηριότητας Η γενιά της αmicroφι-σβήτησης άλλοτε εντοπίζει την αιτία του κακού στην επιρ-ροή των ξένων δυνάmicroεων στην Ελλάδα και τη σχέση εξάρ-τησης που έχει microε τον δυτικό κόσmicroο και άλλοτε θεωρείπως το κακό ξεκινάει από τα εσωτερικά προβλήmicroατα τουκράτους και ευρύτερα ολόκληρου του έθνους σε συσχετι-σmicroό microε την ανυπαρξία οργάνωσης προγραmicromicroατισmicroού καιελέγχου Αυτές οι δύο προσεγγίσεις microπορούν σε γενικέςγραmicromicroές να σχηmicroατίσουν το πολιτικό και κοινωνικό ζητού-microενο αυτής της χρονικής περιόδου Από τις αρχές της δεκαετίας του rsquo50 η συζήτηση για τηναρχιτεκτονική αποκτά τις δικές της microόνιmicroες εβδοmicroαδιαίεςστήλες στο χώρο των microεγάλων αθηναϊκών εφηmicroερίδων microε

τον Κώστα Μπίρη και τον Άγγελο Προκοπίου στην Καθη-microερινή και τον Μαρίνο Καλλιγά στο Βήmicroα Την ίδια στιγmicroήπεριστασιακά γράφουν σε αυτές ή αναφέρονται συχνάστην αρχιτεκτονική ειδησεογραφία microεγάλοι αρχιτέκτονεςκαι θεωρητικοί όπως ο Κώστας Κιτσίκης ο Άρης Κωνστα-ντινίδης ο Κωνσταντίνος ∆οξιάδης ο Παναγιώτης Μιχε-λής ακόmicroη και ο ίδιος ο ∆ Πικιώνης Μέσα από τις στήλεςτου αθηναϊκού Τύπου ξεκινά microια έντυπη συνοmicroιλία ανθρώ-πων που αγαπούν την αρχιτεκτονική άλλες φορές υπό τηmicroορφή αντιφωνίας άλλες υπό τη microορφή διαλόγου καιάλλες υπό τη microορφή στείρου microονολόγουΟ Κώστας Μπίρης διεκδικώντας τον τίτλο του κορυφαίουαθηναιολόγου microπορεί να χαρακτηριστεί ως η κυρίαρχηlaquoδηmicroοσιογραφικήraquo παρουσία της πρώτης microεταπολεmicroικήςεικοσιπενταετίας microέσα από microια πρωτοφανή για τα δεδο-microένα της εποχής ποσότητα και ποιότητα άρθρων που microεεπιτυχηmicroένο τρόπο καλύπτει την αρχιτεκτονική επικαιρό-τητα συνδέοντάς την microε το κοντινό ή ακόmicroα και microε τοαπώτερο παρελθόν Όλο αυτό το ιστορικό υλικό microε τοοποίο ο Μπίρης σχολίασε την επικαιρότητα της εποχήςτου θα οδηγήσει τελικά και στο γνωστό βιβλίο του Αι Αθή-ναι13 που θα αποτελέσει και ένα από τα microοναδικά ιστορικάmicroελετήmicroατα αυτής της περιόδου Από την άλλη η αρθρο-γραφία του άγνωστη σε ένα microεγάλο microέρος στους ιστοριο-γράφους14 θα microπορούσε να χαρακτηριστεί το εφαλτήριοτου προσωπικού του αγώνα για την αρχιτεκτονική και τηνπολεοδοmicroία (παρότι είχε δηmicroόσια θέση στο ΠολεοδοmicroικόΓραφείο του ∆ήmicroου Αθηναίων) ενός αγώνα που περνώ-

IgravecurrenUcircEuml intˆOacuteUcircUgravemiddotOacuteUgraversaquoOacuteOcirc˜ ordfrsaquoUacuteEuml˜ (1899-1980)IcirciquestUgraveˆ permilAcircIacuteEgraveiquest OtildeUacuteEuml˜ intˆOacuteUcircUgravemiddotOacuteUgraveEgraveOacutersaquopermilEuml˜ (1913-1994)

ΕισαγωγήΣε microια εποχή που τα ένθετα και οι στήλες τέχνης και πολι-τισmicroού συmicroπληρώνουν απλώς το θεmicroατικό πυρήνα τωνέντυπων microέσων microεγάλης κυκλοφορίας διακόπτοντας τονορmicroητικό laquoρουraquo της σοβαρής ειδησεογραφίας microε microερικάδιαλείmicromicroατα ξέγνοιαστης καθηmicroερινότητας η αρχιτεκτο-νική ακόmicroη και microε τη microορφή της κοσmicroογονικής είδησηςτις περισσότερες φορές δεν καλύπτει τις προδιαγραφέςτης θεαmicroατικότητας που ζητούν οι microηχανισmicroοί της σύγ-χρονης ενηmicroέρωσης Στον Αθηναϊκό Τύπο εκτός από τηνπερίπτωση της Καθηmicroερινής και του Βήmicroατος (που τα τελευ-ταία χρόνια παρουσιάζουν microια περισσότερο laquolifestyleraquoεκδοχή της αρχιτεκτονικής) οι υπόλοιπες εφηmicroερίδες καιτα περιοδικά ποικίλης ύλης δεν ασχολούνται συστηmicroατικάmicroε το θέmicroα ενώ στην κρατική και ιδιωτική τηλεόρασηπαρουσιάζονται περιστασιακά οι αρχιτεκτονικές microίας ή καιπερισσοτέρων χρήσεων παλινδροmicroώντας ανάmicroεσα στηνεκδοχή της ανάλαφρης laquoκοσmicroικήςraquo είδησης και της αmicroφί-σηmicroης κοινωνικοπολιτικής προπαγάνδας Από την άλλη ταεξειδικευmicroένα περιοδικά αρχιτεκτονικής σήmicroερα (όσαέχουν αποmicroείνει) απευθύνονται σε ένα microικρό κοινό τοοποίο αποτελείται κυρίως από τους επαγγελmicroατίες τουχώρου Η αρχιτεκτονική σε γενικές γραmicromicroές αφήνει εντε-λώς αδιάφορα τα microαζικά microέσα ενηmicroέρωσης και ελάχιστηπληροφορία που να την αφορά καταλήγει στο ευρύ κοινό Κι όmicroως δεν ήταν πάντα έτσι Από τα πρώτα άρθρα πουεmicroφανίστηκαν για την αρχιτεκτονική στον αθηναϊκό Τύπογια το Crystal Palace του Paxton στην εφηmicroερίδα Αιών το18511 microέχρι την εmicroπεριστατωmicroένη προβολή τουlaquoCalatravaraquo media res2 την πρώτη πενταετία του 21ουαιώνα η πολλές φορές πρωταγωνιστική παρουσία τηςαρχιτεκτονικής στις στήλες των εφηmicroερίδων έχει διανύσειmicroια microακρά διαδροmicroή ένα χρονικό πλούσιο σε γεγονότατα οποία δεν καταχωρήθηκαν ποτέ στην επίσηmicroη ιστορίαΊσως γι αυτό και microε την απουσία της ιστορικής συνέχειαςοι έλληνες ιστορικοί και ερευνητές της αρχιτεκτονικής στοθέmicroα των microέσων ενηmicroέρωσης συmicroπεριλαmicroβανοmicroένου καιτου γράφοντος επικεντρώνοντας το ενδιαφέρον τουςστην ανακύκλωση των διεθνών θεωρητικών τάσεων καιαναζητήσεων αρκούνται στις απόψεις των Adorno καιHorkheimer3 Β Zevi4 Hildebrand5 και Langer6 ChrNorbrerg-Schulz7 J Bonta8 R De Fusco9 B Colomina10

William Mitchell11 κά ξεχνώντας πως το πεδίο αυτό διαθέ-τει και περισσότερο πρακτικές εκδοχές οι οποίες πράγmicroατισχετίζονται microε τη σύγχρονη νεοελληνική πραγmicroατικότηταΣτις microέρες microας αυτή η αρχιτεκτονική πραγmicroατικότητα δια-κρίνεται από microια σειρά απατηλών αντιφάσεων για παρά-δειγmicroα εκεί που microια ολόκληρη εποχή αγωνιζόταν να συνει-δητοποιήσει το νόηmicroα microιας laquoαληθινής αρχιτεκτονικήςraquoόπως αυτή του Άρη Κωνσταντινίδη microέσα από τις στήλεςτων εφηmicroερίδων εmicroείς σήmicroερα επιχειρούmicroε microια αρθρογρα-

φία η οποία microε στείρους microονολόγους αγωνίζεται πχ ναεmicroπλέξει τις κατά τrsquo άλλα αξιόλογες απόψεις της ΠλάτωνοςΦαρmicroακείας του J Derrida microε τη σύγχρονη νεοελληνικήαρχιτεκτονική (sic)Σε ένα τέτοιο συναλλακτικό κύκλο ιδεών ιδεοληψιών σκέ-ψης και πράξης αναφέρεται και αρmicroόζει η κλασική αρχήτου laquoverum factumraquo ∆ηλαδή το laquoαληθινόraquo και το laquoφτια-χτόraquo είναι το ίδιο Η ψευδεπίγραφη κατασκευή της πραγ-microατικότητας από τα microέσα microαζικής ενηmicroέρωσης12 συνταυτί-ζεται microε τη νοητική κατασκευή της microη αναστρέψιmicroης πραγ-microατικότητας που αντιλαmicroβανόmicroαστε

Πρωταγωνιστές και γεγονόταTo σύνολο της αρθρογραφίας που αφορά την αρχιτεκτο-νική microέσα από τον αθηναϊκό Τύπο ειδικότερα από τον 19οmicroέχρι τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα είναι αδιερεύ-νητο Πρόκειται για το πεδίο εξέλιξης microιας άλλης παραλει-πόmicroενης αρχιτεκτονικής πραγmicroατικότητας η οποία υφί-σταται microόνο microέσα στο χώρο τον κειmicroένων microιας πραγmicroατι-κότητας που εκτυλίσσεται στο χρονικό microιας laquoχάρτινηςraquoαρχιτεκτονικής Μέσα από το σύνολο αυτών των άρθρων microπορούmicroε ναανιχνεύσουmicroε το microεγάλο φάσmicroα των αρχιτεκτονικών από-ψεων microιας εποχής την οποία πιθανότατα αγνοούν οι νεώ-τεροι και microε ανάmicroικτα συναισθήmicroατα θυmicroούνται οι παλιότε-ροι Η κριτική της αρχιτεκτονικής επικαιρότητας microέσα απότις εφηmicroερίδες λειτουργεί αντιφατικά από τη microια ασχολεί-ται microε την κρίση που περνά η αρχιτεκτονική των τελευ-ταίων πενήντα χρόνων στην Ελλάδα συνειδητοποιώνταςτη σταδιακή περιθωριοποίηση των αρχιτεκτόνων από τιςmicroεγάλες κοινωνικοπολιτικές αλλαγές κι από την άλλη εντο-πίζει το πρόβληmicroα στην απουσία άσκησης κριτικής πουοφείλεται στον χαρακτήρα του πολυδιασπασmicroένου σώmicroα-τος των ελλήνων αρχιτεκτόνων Βέβαια η περιθωριοποίηση των αρχιτεκτόνων της πρώτηςmicroεταπολεmicroικής γενιάς δεν οφείλεται microόνο στην απουσίασυλλογικής δράσης και υπερίσχυσης του άκρατου ατοmicroι-σmicroού αλλά πηγάζει κυρίως από την ανάγκη επαναπροσ-διορισmicroού της εικόνας-ειδώλου τους στον θρυmicromicroατισmicroένοιδεολογικό καθρέφτη της εποχήςΤο πολιτισmicroικό τέλmicroα στο οποίο έχει φτάσει το δίληmicromicroαανάmicroεσα στην πρωτοπορία και τη συντήρηση microορφοποιεί-ται microέσα στην περίοδο ανασυγκρότησης του microεταπολεmicroι-κού κράτους καθιστώντας τους αρχιτέκτονες αδύναmicroουςεν τέλει να αναλάβουν την αναmicroόρφωση της νεοελληνικήςπόλης Και ενώ πολλοί ιστορικοί κατατάσσουν την αναζή-τηση της ελληνικότητας στον αισθητικό και πολιτισmicroικόαντίποδα της microοντερνίζουσας ανοικοδόmicroησης υπάρχειένα κοινό σηmicroείο τοmicroής που περισσότερο δρα ισοπεδω-τικά παρά κυριαρχικά στην αισθητική σχέση αυτών τωνδύο άκρων Αυτό το κοινό σηmicroείο τοmicroής είναι το τσιmicroέντο

Νεοελληνική αρχιτεκτονικήσκέψη εν τύπω

του Μιχάλη Λεφαντζή αρχιτέκτονα διδάκτορα Πανεπιστηmicroίου Αθηνών

6655α φ ι έ ρ ω micro α6644 α φ ι έ ρ ω micro α

ναϊκό τύπο ο Κιτσίκης ισχυρίζεται πως όλες οι άλλες κριτι-κές laquomicroάλλον διαστρέφουν την αλήθειαν προκαλούσαισύγχυσιν εις την κατανόησιν των υψηλών εννοιών αυτήςraquoεννοώντας βεβαίως αυτές του ΠροκοπίουΚορυφαίος καθηγητής του ΕΜΠ αρχιτέκτονας διεθνούςακτινοβολίας (αντιπρόεδρος της ∆ιεθνούς Ένωσης Αρχι-τεκτόνων το 1963) και αργότερα υποψήφιος ∆ήmicroαρχος20

στην πραγmicroατικότητα ο Κιτσίκης είναι ο microοναδικός εκπρό-σωπος της Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής στα συνέδριακαι τις εκθέσεις του εξωτερικού έχοντας εξέχοντα ρόλοσε όλες τις διεθνείς εκδηλώσεις των αρχιτεκτόνωνΜάλιστα ως διοργανωτής του Α΄ Αρχιτεκτονικού Συνε-δρίου των χωρών της Ανατολικής Μεσογείου στην Αθήνακατάφερε να κινήσει το πολυπόθητο ενδιαφέρον της κοι-νής γνώmicroης και του Τύπου21

Με επίκεντρο το περιοδικό Αρχιτεκτονική η laquoεποχή της εικό-ναςraquo για την αρχιτεκτονική σκέψη στα microέσα ενηmicroέρωσηςξεκινά microε την αυτοπροβολή και δηmicroοσιότητα που όρισε τονΚώστα Κιτσίκη ως το νέο microοντέλο αρχιτέκτονα ικανού στοντοmicroέα των δηmicroοσίων σχέσεων και της διοίκησηςΣτο ζήτηmicroα του Λυκαβηττού22 ο Κ Κιτσίκης υποστηρίζειτην πρόταση διαmicroόρφωσής του microε σύγχρονες εγκαταστά-

σεις παρά την κλιmicroάκωση των αντιδράσεων του πνευmicroατι-κού κόσmicroου πάνω στο θέmicroα Σύmicroφωνος microε την άποψη τηςκυβέρνησης έχει ουσιαστικά να αντιmicroετωπίσει τους γνω-στούς αντιπάλους του τόσο στον ακαδηmicroαϊκό στίβο όσοκαι στις στήλες των εφηmicroερίδων τον Άγγελο Προκοπίουτον Μαρίνο Καλλιγά και τον Παναγιώτη Μιχελή ο οποίοςεmicromicroέσως πλην σαφώς σε διάσηmicroη για την εποχή επιστολήτου στην εφηmicroερίδα Καθηmicroερινή23 καταγγέλλει την υπαιτιό-τητα για την καταστροφή του Λυκαβηττού στην επιρροήτου Κώστα Κιτσίκη και στις λανθασmicroένες επιλογές τηςκυβέρνησηςΠαροιmicroιώδης microπορεί να χαρακτηριστεί επίσης η διαφωνίατου Κιτσίκη microε την πρόταση microεταφοράς του κέντρου τηςΑθήνας από τον Κωνσταντίνο ∆οξιάδη λέγοντας πως laquoΗπόλις των Αθηνών πρέπει να microείνει εντός του σηmicroερινούτης πλαισίουraquo και να συντονίσει την πολεοδοmicroική τηςοργάνωση microε τη δηmicroιουργία ενός Πολεοδοmicroικού Ινστιτού-του και microίας laquo∆ηmicroόσιας Επιχείρησης Πολεοδοmicroίας Αθη-νώνraquo (∆ΕΠΑ)24

Κορυφαίος και πολυδιαφηmicroισmicroένος εκπρόσωπος της ελλη-νικής πολεοδοmicroίας είναι την περίοδο αυτή αναmicroφισβήτηταο Κωνσταντίνος ∆οξιάδης Η έντονη παρουσία του στονΤύπο περιλαmicroβάνει τη σειρά άρθρων που έγραψε ο ίδιοςγια την ανοικοδόmicroηση microετά τον Β΄ Παγκόσmicroιο Πόλεmicroο(ως Υπουργός Ανασυγκροτήσεως εφηmicroερίδα Βήmicroα 1947)Αργότερα η διεθνής αναγνώριση της Κοσmicroόπολης microε τιςδηmicroοσιεύσεις στους New York Times από τον διάσηmicroοιστορικό Arnold Toynbee και του πολεοδοmicroικού τουέργου από τις laquoφαβέλλας του Ρίο Ντι Ζανέϊροraquo microέχριlaquoτον κήπο της Ουασίνγκτωνοςraquo δίνει στον ∆οξιάδη microιαθέση στο πάνθεον της διεθνούς πολεοδοmicroίας του 20ούαιώνα Στην Ελλάδα η έντυπη προβολή των δραστηριοτή-των του Αθηναϊκού Τεχνολογικού Ινστιτούτου (ταlaquoπλωτάraquo συνέδρια της ∆ήλου το συνέδριο της Πάρνηθαςκαι τις δηmicroόσιες συζητήσεις για την Αθήνα) καλύπτεταιεκτενώς από τον αθηναϊκό Τύπο και ειδικότερα από τηνεφηmicroερίδα Βήmicroα Ο ∆οξιάδης παρόλα αυτά δεν αναγνωρί-ζεται από πολλούς έλληνες συναδέλφους του ενώ η πολι-τεία καλεί τον γερmicroανό πολεοδόmicroο Verner Heberbrandt ναεκπονήσει το πολεοδοmicroικό σχέδιο της Αθήνας Μάλιστα οΛ Γ Κοροmicroηλάς σε άρθρο του στην Καθηmicroερινή λέει γιrsquoαυτή την περίπτωση πως laquoη Ελλάς δεν διαθέτει ούτε ένανπολεοδόmicroον ολκής κύρους και ακτινοβολίας ώστε περίαυτόν να συγκεντρωθούν όλοι οι νοmicroιζόmicroενοι πολεοδόmicroοιraquoκαι πως laquomicroοιραίον είναι να προσφύγωmicroε στα ξέναφώταraquo25

Η ανοδική πορεία της οικονοmicroίας και η εκβιοmicroηχάνιση ηαύξηση των εισακτέων στις Σχολές Αρχιτεκτονικής και ηδιεύρυνση του κοινωνικού ρόλου του αρχιτέκτονα φέρνεικαι microια νέα αισθητική στο χώρο των Μαζικών Μέσων Ενη-microέρωσης Αυτή η νέα αισθητική είναι προϊόν της παντοδυ-ναmicroίας της laquoζωντανήςraquo εικόνας τόσο στα έντυπα microέσαόσο και στα πρωτοεmicroφανιζόmicroενα στο εξωτερικό ηλεκτρο-νικά όπως η τηλεόρασηΣτις αθηναϊκές εφηmicroερίδες η εικονοληψία γίνεται ουσια-στικά το microήλο της έριδας αφού άλλες τη χρησιmicroοποιούνκατά κόρον θέλοντας να οπτικοποιήσουν τα γεγονότα(φωτορεπορτάζ για Χίλτον Πλατεία Οmicroονοίας κά)26 ενώάλλες περισσότερο συντηρητικές παρουσιάζουν ελάχιστοφωτογραφικό υλικό δίνοντας έmicroφαση στα κείmicroενα όπωςστο παρελθόνΑυτό είχε σαν αποτέλεσmicroα την ρήξη στην τυπογραφικήοmicroοιογένεια των εφηmicroερίδων αφού οι περισσότερο καινο-τοmicroικές θεώρησαν απαραίτητη τη χρήση οπτικού υλικού

IgravecurrenUcircEuml micro˘˙middotOacuteUgraveEgraveOacuteOcircIumlfiAacuteOcirc˜ EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcircfi˜ UgraveEuml˜ UgravecurrenmacrOacuteEuml˜ IcircmiddotEgraveUgraveAcircmacrOacuteOcircIcircUacutersaquoUgraveEuml˜ Ocirc ordfmiddotUacutersaquoOacuteOcirc˜ intmiddotIumlIumlEgraveAacuteiquest˜ (1906-1985)degEgravemiddot UgraveUacuteEgraveiquestOacuteUgravemiddot macrUacutefiOacuteEgravemiddot (1940-1970) permilEgravemiddotUgravelsaquoUacuteEumlUcircAcirc UgraveEumlUcircUgravelsaquoIumlEuml UgraveEuml˜ UgraveAcircmacrOacuteOcircIcircUacuteEgraveUgraveEgraveIcirclsaquo˜ UgraveEuml˜ AcircEcircEumlIgraveAcircUacutersaquopermilmiddot˜ microlsaquoIgravemiddot

IcirciquestUgraveˆ πUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcircfi˜ IcircmiddotEgrave IcircUacuteEgraveUgraveEgraveIcircfi˜ UgraveEuml˜ UgravecurrenmacrOacuteEuml˜ OcircOtildeAacuteAacuteAcircIumlOcirc˜ paraUacuteOcircIcircOcircrsaquoOcirc˘ (1909-1967) currenAacuteEgraveOacuteAcirc IcircmiddotıEuml-AacuteEumlUgravelsaquo˜ UgraveEuml˜ πUcircUgraveOcircUacutersaquomiddot˜ UgraveEuml˜ ∆currenmacrOacuteEuml˜ UcircUgraveOcirc UgraveIgravelsaquoIgravemiddot infinUacutemacrEgrave-UgraveAcircIcircUgravefiOacuteˆOacute UgraveOcirc˘ partordfpara ordfcurrenmacrUacuteEgrave UgraveOcirc ıiquestOacutemiddotUgravefi UgraveOcirc˘ IcircUacutemiddot-UgraveOcircDaggerUcircAcirc UcircUgravemiddotıAcircUacuteiquest IcircmiddotEgrave AacuteEgravemiddot 20 macrUacutefiOacuteEgravemiddot (1948-1967)UgraveEuml UcircUgravelsaquoIumlEuml UgraveAcircmacrOacuteOcircIcircUacuteEgraveUgraveEgraveIcirclsaquo˜ UcircUgraveEumlOacute AcircEcircEumlIgraveAcircUacutersaquopermilmiddot intmiddotıEuml-

IgraveAcircUacuteEgraveOacutelsaquo

IgravecurrenUcircEuml radic intOgraveUcircUgravemiddot˜ intEgraveUgraveUcircrsaquoIcircEuml˜ (1893-1969) middotfi UgraveOcirc1940 currenAacuteEgraveOacuteAcirc IcircmiddotıEumlAacuteEumlUgravelsaquo˜ UcircUgraveEumlOacute currenpermilUacutemiddot intUgraveEgraveUacuteEgraveOcircIumlOcircAacutersaquomiddot˜UgraveEuml˜ infinUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgraveOcircOacuteEgraveIcirclsaquo˜ trademacrOcircIumllsaquo˜ UgraveOcirc˘ partordfpara ŒAacuteUacutemiddotEcircAcircUgravemiddotIcircUgraveEgraveIcirciquest UcircAcirc AcircUacuteEgraveOcircpermilEgraveIcirciquest IcircmiddotEgrave AcircEcircEumlIgraveAcircUacutersaquopermilAcirc˜ AcircOacuteOgravepermilEgravemiddotEcircEumlIgraversaquoUcircUgraveEumlIcircAcirc middotfi Ugravemiddot AcircIumlIumlEumlOacuteEgraveIcirciquest ordfordfpart fiUcircOcirc Icircmiddot-OacuteAcircrsaquo˜ iquestIumlIumlOcirc˜ middotUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveOcircOacutemiddot˜ UgraveEuml˜ AacuteAcircOacuteEgraveiquest˜ UgraveOcirc˘IcirciquestUgraveˆ centEumlIgravelsaquoUgraveUacuteEuml˜ paraEgraveIcircEgraveOgraveOacuteEuml˜ (1887-1968)

microατοποιούν ένα αδιαmicroφισβήτητο microανιφέστο ενάντια στηναπρόσωπη πολυκατοικία που την εποχή αυτή κυριαρχεί Υπέρmicroαχος της νεοκλασικής αθηναϊκής κατοικίας ο Προ-κοπίου κατηγορεί τη microοντέρνα αρχιτεκτονική του microπετόναρmicroέ ως microια εκδήλωση απρόσωπης συλλογικότητας έξωαπό τον εθνικό χώρο τις ιστορικές παραδόσεις και τιςιδιοmicroορφίες του τόπου Ασκώντας πάντα αρνητική κριτική έναντι του ΚώσταΚιτσίκη ο Προκοπίου την ίδια στιγmicroή εξαίρει την αισθητικήσυγκίνηση στην αρχιτεκτονική του ∆ηmicroήτρη Πικιώνηεκδηλώνοντας φανερά την προτίmicroησή του και αργότερατην υποστήριξή του στο σύνολο του έργου τουΘέmicroατα όπως η διαmicroόρφωση της πλατείας Κολοκοτρώνη(1954) ή η Έκθεση Αρχιτεκτονικής των φοιτητών τουΕΜΠ το 1956 είναι γεγονότα στα οποία εmicroφανίζεται ηεχθρότητα ανάmicroεσα στους Κιτσίκη και Προκοπίου διαmicroέ-σου του Τύπου Σε σειρά άρθρων του για την ΈκθεσηΑρχιτεκτονικής17 ο Προκοπίου επικροτεί το έργο των φοι-τητών του Π Μιχελή ενώ κατηγορεί microε έmicromicroεσο τρόπο τηνεκπαιδευτική microέθοδο του Κώστα Κιτσίκη τον οποίο θεωρείπερισσότερο laquoεργολαβίζονταraquo γράφοντας πως είναι laquoηφωνή του εργοταξίου ζυmicroωmicroένος microε το γιαπί τοποθετεί τοαρχιτεκτονικό έργο στην πρακτική βάση της οικονοmicroίαςτης κατασκευής των δυνατοτήτων της Ελλάδος σε υλικάκαι τεχνίτες Θέλει τον αρχιτέκτονα προσγειωmicroένο στιςεπαγγελmicroατικές πραγmicroατικότητες του τόπου και του καιρούτου Το βιβλίο του είναι η πράξις και η σκληρή πείρα τηςοικοδοmicroής και της πελατείας Ο ίδιος έχει πετύχει ως επαγ-γελmicroατίας και θέλει να επιτύχουν και οι σπουδαστές τουraquo18

Η αντιπαράθεση ανάmicroεσα στον Προκοπίου και τονΚιτσίκη συνεχίζεται microε το ζήτηmicroα της αποπεράτωσης τωνέργων γύρω από τη Ακρόπολη από τον ∆ηmicroήτρη Πικιώνηγεγονός που χαρακτηρίζεται laquoσκάνδαλοraquo και ζητούν νατου microαταιώσουν την ολοκλήρωση Σε αυτήν την περί-πτωση ο Προκοπίου υποστηρίζει τον Πικιώνη γράφονταςστην Καθηmicroερινή πως είναι laquoο άνθρωπος που στοιχειοθετείτη δυαδική φύση του ελληνισmicroού ο οδηγός στη στροφήτου γούστου των καιρών microας προς τη νοσταλγία της λαϊ-κής και ιστορικής κληρονοmicroιάς του έθνουςraquo ενώ στο Βήmicroαο Κιτσίκης στηρίζει την αντιπολίτευση ενάντια laquoστο δρόmicroοτου ΦιλοπάππουraquoΑλλά και στο ζήτηmicroα του διαγωνισmicroού για το ΠνευmicroατικόΚέντρο της Αθήνας ο Προκοπίου υποστηρίζει την πρό-ταση του καθηγητή του ΕΜΠ Ι ∆εσποτόπουλου19 η οποίαπήρε και το Α΄ Βραβείο όπου απαντά συγκεκριmicroένα σεόλες τις επικρίσεις καταλήγοντας στο συmicroπέρασmicroα ότι ταεπιχειρήmicroατα των κατηγόρων δεν είναι ειλικρινή και πως τοζήτηmicroα αυτό είναι στην ουσία αντικείmicroενο πολιτικής αντιπα-ράθεσης ανάmicroεσα στην κυβέρνηση Καραmicroανλή και τηναντιπολίτευση του Γ Παπανδρέου Ο Κώστας Κιτσίκης microε τη σειρά του αντίθετος microε τον δια-γωνισmicroό του Πνευmicroατικού Κέντρου και τακτικός αρθρο-γράφος στο Βήmicroα στέλνει συνεχώς απαντητικές επιστολέςγια τις κατηγορίες που του προσάπτει ο Προκοπίου Ειδικάστην περίπτωση που ο Προκοπίου τον κατονοmicroάζειεκπρόσωπο του γερmicroανικού νεοκλασικισmicroού λέει πως στησύγχρονη κοινωνία ο τίτλος αυτός καθίσταται ανύπαρκτοςαφού laquoλόγω της εκmicroηδενίσεως των αποστάσεων η αρχιτε-κτονική έχει σε όλες τις χώρες κοινά προβλήmicroατα και κοι-νές επιδιώξεις microε αποτέλεσmicroα να microην είναι πια εmicroφανήςαυτή η διάκρισηraquo Υποστηρίζοντας πως microόνο τα laquoεπιστηmicroονικάraquo άρθρα (υπότη microορφή διατριβής) του Κώστα Μπίρη αποτελούν τηmicroοναδική έγκυρη στήλη για την αρχιτεκτονική στον αθη-

ζουσα ελληνικότητα του Καλλιγά και την laquoπρωτοποριακήraquomicroοντέρνα ελληνικότητα του Κωνσταντινίδη αναπτύσσεταιmicroε microοναδικό τρόπο στη στήλη του Βήmicroατος υπερβαίνο-ντας τα στενά αισθητικά και microορφολογικά πλαίσια σταοποία είχαν φυλακισθεί ή ακόmicroα χειρότερα στρατευθεί τααρχιτεκτονικά οράmicroατα της εποχής Γι αυτό ακριβώς και όταν ο Κωνσταντινίδης εκφράζει τηνπεριφρόνησή του στους laquoγερmicroανοmicroαθηmicroένους όπως λέειχαρακτηριστικά αρχιτέκτονεςraquo που δεν αναζήτησαν απότο λαϊκό αρχιτεκτονικό έργο τα πρότυπά τους ο Καλλιγάςαντιδρά ανοίγοντας microία έντυπη συζήτηση περί αρχιτεκτο-νικών προτύπων η οποία θα διαρκέσει πολλά χρόνια Ο λόγος του Μαρίνου Καλλιγά προοιωνίζει τον νέο ορισmicroότης microνηmicroειακότητας στην αρχιτεκτονική σκέψη του 20ούαιώνα microέσα από τον οποίο το laquoαείζωοraquo microνηmicroείο του κλα-

σικισmicroού κατασκευή συmicroπαγής χρηστικά και αισθητικάαδιαπραγmicroάτευτη δίνει τη θέση του στο laquoπροσωρινόraquomicroνηmicroείο microιας laquoχάρτινηςraquo αρχιτεκτονικής αποδεικνύονταςέmicroπρακτα πως laquoουδέν microονιmicroότερον του προσωρινούraquo Κι ενώ τα άρθρα του Καλλιγά εκτός microερικών εξαιρέσεωνασκούν γόνιmicroη κριτική ενάντια στο microοντερνισmicroό θεωρη-τικά τεκmicroηριωmicroένη τα άρθρα του Άγγελου Προκοπίου σχη-

χος από τον οποίο απουσιάζει η γόνιmicroη επιχειρηmicroατολο-γία ενώ την ίδια στιγmicroή γίνεται εmicroφανής η αmicroηχανία τωναρχιτεκτόνων απέναντι στην κοινή γνώmicroη γεγονός πουπαρατηρείται microέχρι σήmicroερα Την αmicroηχανία αυτή προσπα-θεί να αντιπαρέλθει ο ∆ Φατούρος microε microια τριλογίαάρθρων του στο Βήmicroα όπου προσδιορίζει microάλλον δια-χρονικά το επικοινωνιακό καθεστώς βάσει του οποίου θαανακτηθεί η συmicromicroετοχή του κοινού στην κατανόηση τωνπροβληmicroάτων και των δραστηριοτήτων της αρχιτεκτονι-κής Εκτός της επικοινωνίας microε το ειδικό και το ευρύτεροκοινό ο Φατούρος εύστοχα εντοπίζει την ανάγκη διασα-φήνισης της σχέσης της αρχιτεκτονικής laquomicroε το ευρύτεροσύστηmicroα αποφάσεων και δυνάmicroεωνraquo27 Αναλογιζόmicroενος τησηmicroασία του αθηναϊκού τύπου ο Φατούρος περιγράφει τονέο αντικείmicroενο της laquoαρχιτεκτονικής δηmicroοσιογραφίαςraquoλέγοντας πως η κοινή γνώmicroη laquoέχει βαρεθεί να διαβάζειεπιτιmicroητικά άρθρα για τα κτίρια και για τους δρόmicroους γιατις παλαιές περιοχές των πόλεων που χάνονται για τιςκαταστροφές και τις αυθαιρεσίες που γίνονται πλάι τουςraquoΤο άρθρο microε τίτλο laquoτι περιmicroένουmicroε από την αρχιτεκτονικήraquo28

εισάγει microια επικοινωνιακή καινοτοmicroία είναι γραmicromicroένο απόέναν αρχιτέκτονα ο οποίος microιλά εκ microέρους της κοινήςγνώmicroης απευθυνόmicroενος στους άλλους αρχιτέκτονες όχιως διαmicroεσολαβητής αλλά ως βιωmicroατικός απολογητήςΟ Φατούρος microε αυτό τον τρόπο κατασκευάζει έναν ιδεο-λογικό καθρέφτη microέσα από τον οποίο οι αρχιτέκτονεςκαλούνται να δουν το είδωλο που έχει microορφοποιήσει γιrsquoαυτούς η κοινή γνώmicroη microε γνώmicroονα laquoτη σαφήνεια και τηνειλικρίνειαraquo που διαθέτουν έναντι του κοινωνικού συνόλου Στα επόmicroενα χρόνια microέχρι τις microέρες microας η αρχιτεκτονικήαρθρογραφία στις εφηmicroερίδες δεν παρουσίασε ουσια-στική εξέλιξη αν εξαιρέσει κανείς τις σηmicroειακές προσπά-θειες του Βήmicroατος και της Καθηmicroερινής στις στήλες τωνοποίων εmicroφανίζονται κατά καιρούς αξιόλογες αλλά απο-σπασmicroατικές κριτικές Σήmicroερα η παρουσία της αρχιτεκτο-νικής στις αθηναϊκές εφηmicroερίδες έχει πια microεταφερθεί σταπολιτιστικά ένθετα (σε αντίθεση microε τις πρώτες σελίδες ήκαι τα πρωτοσέλιδα όπου βρισκόταν τη δεκαετία του lsquo50)επιπλέοντας microε δυσκολία στα λιmicroνάζοντα νερά των κοσmicroι-κών και καλλιτεχνικών ειδήσεων της γευσιγνωσίας (sic) καιτου lifestyleΗ σύγχρονη ελληνική Αρχιτεκτονική δεν χρειάζεται laquoδια-microεσολαβητέςraquo ούτε εκλαΐκευση διαmicroέσου των ΜΜΕ ήmicroιας συγκεκριmicroένης επικοινωνιακής στρατηγικής για ναmicroεταφέρει τα microηνύmicroατά της στην κοινή γνώmicroη Χρειάζεταιαπλά να microετατρέψει (ή να ανατρέψει) το δυσανάλογαmicroεγάλο τεκmicroήριο των πολυδιάστατων θεωρητικών της ανα-ζητήσεων σε τεκmicroαρτό της αρχιτεκτονικής πράξης Τοmedia res της αρχιτεκτονικής είναι ο κοινός τόπος microέσααπό τον οποίο η αρχιτεκτονική παραγωγή microπορεί να συν-δυαστεί microε την laquoαγωγήraquo και ενηmicroέρωση του κοινού

Σηmicroειώσεις

1 Λεφαντζής ΜlaquoΤο Κρυστάλινο Παλάτι (Crystal Palace) microέσα

από τον ελληνικό Τύποraquo Εφηmicroερίδα Καθηmicroερινή της Κυριακής

961996

2 Λεφαντζής Μ laquoCalatrava media resraquo περιοδικό Αρχιτέκτονες

Μάιος-Ιούνιος 2001 τεύχος 28 δηmicroοσιευmicroένο και στην εφηmicroερίδα

Καθηmicroερινή της Κυριακής την ίδια περίοδο

3 Adorno Th και Horkheimer M Dialectic of Enlightenment Con-

tinuum New York 1972 από το κεφάλαιο laquoCulture indutsryraquo

4 Zevi B Saper vedere lrsquo architettura Einudi Torino 1948 (κεφά-

λαιο δεύτερο)

5 Hildebrand A Il problema della forma nelle arti figurative Drsquo

Anna Messina 1948

6 Langer S Feeling and Form Routledge amp Kegan Paul London

1953

7 Norberg-Schulz Ch Existence Space and Architecture Praeger

New YorkWashington 1971

8 Bonta J Architecture and its interpretation A study of expressive

systems in Architecture Lund Humphries 1979 σελ 224

9 De Fusco R Architettura comme mass - medium Dedalo libri

Bari 1967

10 Colomina B Modern Architecture as Mass Media - Privacy and

Publicity The MIT press 1994

11 Mitcell W City of bits space place and the infobahn The MIT

press 1995

12 Λεφαντζής Μ laquoΑρχιτεκτονική Σκέψη και Επικοινωνία τα αρχι-

τεκτονικά microνηmicroεία ως microνηmicroεία Λέξεων και Εικόνωνraquo Πρακτικά

συνεδρίου Η Κατασκευή της Πραγmicroατικότητας και τα Μέσα Μαζι-

κής Ενηmicroέρωσης εκδόσεις Αλεξάνδρεια Αθήνα 1998

13 Μπίρης Κ Αι Αθήναι από του 19ου εις τον 20ον αιώνα εκδόσεις

Μέλισσα Αθήνα 1995 (Πρώτη έκδοση 1966)

14 Εκτός από κάποιες δηmicroοσιευmicroένες συλλογές άρθρων Μπίρης

Κ Για τη σύγχρονη Αθήνα- Μελέτες και Αγώνες εκδόσεις Αστήρ

Αθήνα 1956

15 Κωνσταντινίδης Α Για την αρχιτεκτονική Άγρα 1987 σελ 16

16 Καλλιγά Μ laquoΚριτική για τα ldquoπαλιά αθηναϊκά σπίτιαrdquoraquo 1691950

εφηmicroερίδα Βήmicroα

17 Προκοπίου Αγγ laquoΈκθεσις Αρχιτεκτονικής σπουδαστών ΕΜΠ

(Αrsquo)raquo 2551956 εφηmicroερίδα Καθηmicroερινή σελ 3

18 Προκοπίου Αγγ laquoΈκθεσις Αρχιτεκτονικής σπουδαστών ΕΜΠ

(Βrsquo)raquo 161956 εφηmicroερίδα Καθηmicroερινή σελ 3

19 Προκοπίου Αγγ laquoΤο Πνευmicroατικόν κέντρον (Αrsquo)raquo 2261962

εφηmicroερίδα Καθηmicroερινή σελ 4

20 Κιτσίκης Κ laquoΠροκύρηξις του υποψηφίου δηmicroάρχου Αθη-

ναίωνraquo 14111954 σελ 7 εφηmicroερίδα Καθηmicroερινή - laquoΟι υποψήφιοι

δήmicroαρχοι οmicroιλούν προς την Απογευmicroατινήraquo 18111954 εφηmicroερίδα

Απογευmicroατινή

21 Λινάρδος ΠΝ laquoΉρχισε το αρχιτεκτονικόν συνέδριον της

Μεσογείουraquo 2551954 εφηmicroερίδα Βήmicroα

22 Κιτσίκης Κ laquoΚαι πάλιν ο Λυκαβηττός - Παράδοσις αισθητική

και σύγχρονη εξέλιξιςraquo 331962 εφηmicroερίδα Βήmicroα

23 Μιχελής Π laquoΠερί Ρυθmicroού και άλλων - Να θεσπιστεί ρυθmicroός

Ελληνικός για τα κτίρια του κέντρου της Πόλεως (επιστολή)raquo

2671962 εφηmicroερίδα Καθηmicroερινή σελ 4

24 Λεύκωmicroα 50 ετών δράσις του Κώστα Κιτσίκη (Επιmicroέλεια Π Τσο-

λάκη) Αθήνα 1963 σελ 128

25 Λεφαντζής Μ laquoΗ Πολεοδοmicroία στην Ελλάδα microέσα από τον

Αθηναϊκό Τύπο 1944-1974raquo Πρακτικά του 2ου Συνεδρίου της

Εταιρείας Ιστορίας της Πόλης και της Πολεοδοmicroίας Η Πολεοδοmicroία

στην Ελλάδα από το 1949 έως το 1974 που διοργάνωσε το Τmicroήmicroα

Μηχανικών Χωροταξίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης του Πανε-

πιστηmicroίου Θεσσαλίας Εκδόσεις Πανεπιστηmicroίου Θεσσαλίας

Βόλος 2000

26 Λεφαντζής Μ laquoΑθήνα δηmicroόσιος χώρος και έντυπη δηmicroοσιό-

τητα ndash Από τη microεταπολεmicroική ανασυγκρότηση στα Ολυmicroπιακά

Έργα ldquoαναmicroόρφωσηςrdquoraquo Έκδοση του Συνεδρίου Μετασχηmicroατισmicroοί

της ελληνικής πόλης που πραγmicroατοποιήθηκε στο ΕΜΠ Αθήνα

2005 Βλέπε επίσης Lefantzis στο Wharton Annabell Building the

Cold War Hilton Int Hotels and Modern Architecture The University

of Chicago Press Ιούλιος 2001 σελ 216 217

27 Φατούρος ∆Α laquoΤι περιmicroένουν απrsquo την Αρχιτεκτονικήraquo 26 11

1972 εφηmicroερίδα Βήmicroα

28 ibid 27

6677α φ ι έ ρ ω micro α

από τα άρθρα της εποχής και microπορεί να χαρακτηρισθείως microια από τις λίγες κορυφαίες στιγmicroές της νεοελληνικήςαρχιτεκτονικής σκέψης στην οποία το ολέθριο microέλλον τηςαντιπαροχής και της αυθαιρεσίας σκιαγραφείται και επιση-microαίνεται από σύσσωmicroο τον αρχιτεκτονικό κόσmicroο ενώ τηνίδια στιγmicroή στοιχειοθετείται microια σειρά από προτάσεις επί-λυσης των δυσεπίλυτων πολεοδοmicroικών προβληmicroάτων τηςάναρχα οικοδοmicroηmicroένης microεταπολεmicroικής ΑθήναςΣτην πρώτη microεταπολεmicroική δεκαπενταετία η microόνιmicroη αρχιτε-κτονική κριτική των Κ Μπίρη και Α Προκοπίου στην Καθη-microερινή σε αντιπαράθεση microε την κριτική των Μ Καλλιγά ΚΚιτσίκη στο Βήmicroα σχηmicroατοποιούσε ένα καθεστώς πρωτό-γνωρου laquoέντυπουraquo διαλόγου ανάmicroεσα στα άρθρα τωνεφηmicroερίδων microέσα από τον οποίο αναδεικνύονταν microεσαφήνεια οι αρχιτεκτονικές τάσεις της εποχής Στις αρχέςτης δεκαετίας το rsquo60 ο διάλογος αυτός microεταφέρεται σταΠανελλήνια Αρχιτεκτονικά Συνέδρια και παρουσιάζεταιπια ως απλή είδηση ή ρεπορτάζ από τους δηmicroοσιογρά-φους των εφηmicroερίδων αφού οι περισσότεροι από τουςαρχιτέκτονες της laquoπαλιάς φρουράςraquo που αρθρογραφού-σαν έχουν κιόλας αποσυρθεί Όταν πια διακοπεί η κυκλο-φορία πολλών εφηmicroερίδων την περίοδο της Επταετίας τοΒήmicroα αποκτά microια παντοδυναmicroία στο χώρο της δηmicroοσιότη-τας χωρίς την Καθηmicroερινή να το ανταγωνίζεται Ο Α ΚΑλεξανδρόπουλος (δεδοmicroένης και της απουσίας διαλό-γου) προσπαθεί να ανασυνθέσει το κλίmicroα της πρώτηςmicroεταπολεmicroικής περιόδου προσανατολίζοντας την δηmicroο-σιογραφική του έρευνα στην κατασκευή έντυπου διαλόγουmicroε συζητήσεις στρογγυλής τραπέζης ανάmicroεσα στους αρχι-τέκτονες της νεότερης γενιάς Κι ενώ την ίδια αυτήδύσκολη εποχή του αστυνοmicroικού κράτους προβάλλειmicroέσα από την αρθρογραφία του τα αφιερώmicroατα τουπεριοδικού Αρχιτεκτονικά Θέmicroατα του Ο ∆ουmicroάνη αρχιτέ-κτονες της νέας αυτής γενιάς όπως οι ∆ Φατούρος ΑρΡωmicroανός Σ Κονταράτος προβάλλουν microια νέα ριζοσπα-στική θεώρηση της αρχιτεκτονικής πραγmicroατικότηταςενταγmicroένη στα πλαίσια των ευρύτερων κοινωνικοπολιτικώναναζητήσεων της εποχής Παρόλη την δυναmicroική κινητο-ποίηση πολλών αξιόλογων επιστηmicroόνων σε όλες αυτές τιςπροσπάθειες στις εφηmicroερίδες φτάνει microονάχα ένας απόη-

IcirciquestUgraveˆ intˆOacuteUcircUgravemiddotOacuteUgraversaquoOacuteOcirc˜ centOcircIacuteEgraveiquestpermilEuml˜ (1913-1975)

6666 α φ ι έ ρ ω micro α

(Βήmicroα Αθηναϊκά Νέα) ενώ άλλες καταχράζονται αυτή τηναναγκαιότητα φτάνοντας στο επίπεδο του φωτοροmicroά-ντζου (Βραδυνή Ακρόπολις) και υπάρχει φυσικά και ηmicroερίδα των συντηρητικών όπως η Καθηmicroερινή ή σε πολύmicroεγαλύτερο βαθmicroό η Εστία οι οποίες microε πολύ λίγες αλλα-γές στη σελιδοποίηση έχουν microείνει αναλλοίωτες έωςσήmicroεραΟ αναγνώστης της εποχής αποζητά αυτή την εικόνα γιανα microπορέσει να αφοmicroοιώσει πιο εύκολα την όλο και αυξα-νόmicroενη ποσότητα της πληροφορίας που φέρνουν οιραγδαίες εξελίξεις της αναmicroόρφωσης Για πρώτη φορά τακείmicroενα οι λέξεις και οι τίτλοι εκλαmicroβάνονται πια ως εικο-νογραφήmicroατα που πρέπει να συmicroβαδίσουν microε την εικόνα ήακόmicroα χειρότερα να την ακολουθήσουνΤην ίδια εποχή η προσπάθεια για ποιοτική στροφή καιεπαναπροσδιορισmicroό της κοινωνικής θέσης των αρχιτεκτό-νων ειδικότερα από τις αρχές της δεκαετίας του lsquo60 δενκατάφερε να εmicroποδίσει την περιθωριοποίηση του επαγγέλ-microατος παρrsquo όλες τις δηmicroόσιες συζητήσεις ή τα πανελλήνιααρχιτεκτονικά συνέδρια Στο Αρχιτεκτονικό Συνέδριο του1965 που είναι laquoη microεγάλη συζήτηση για την Αθήνα στηνΑθήναraquo και υπό την προεδρία του Αρ Προβελέγγιου δια-φαίνεται η συγκρότηση ενός νέου πυρήνα microέσα στο σώmicroατων αρχιτεκτόνων microίας νέας microεταπολεmicroικής γενιάς πουεπικεντρώνει τη δράση της στην laquoαποκατάσταση συστη-microατικής επαφής και άσκηση επιρροής προς την πολιτικήεξουσίαraquo (∆ιακήρυξη Ε΄ Αρχιτεκτονικού Συνεδρίου11966) Η γενιά της laquoκοινωνικήςraquo αρχιτεκτονικής microε εφαλ-τήριο την ελεύθερη πολιτική της βούληση microέσα από τησυλλογική διεκδίκηση των πολυάριθmicroων προβληmicroάτων τουαστικού χώρου εmicroφάνισε πρωτοφανή συνοχή και αγωνι-στικότητα Με πρωταγωνιστή τον Σύλλογο των Αρχιτεκτό-νων η γενιά αυτή ερωτοτροπεί microε τα microέσα microαζικής ενηmicroέ-ρωσης περισσότερο από τις προηγούmicroενες ακολουθώ-ντας το παράδειγmicroα της laquoχάρτινηςraquo αρχιτεκτονικής δια-microαρτυρίας που ασκούσε η δεκάχρονη πια ΚοσmicroητείαΤοπίου microέσα από τις στήλες των εφηmicroερίδων Το Ε΄ Πανελλήνιο Αρχιτεκτονικό Συνέδριο προϊόν αυτήςτης γενιάς είχε microεγαλύτερη δηmicroοσιότητα και απήχησηστην κοινή γνώmicroη αλλά και την πολιτεία όπως φαίνεται

6699α φ ι έ ρ ω micro α6688 α φ ι έ ρ ω micro α

permilrsaquoIumlmiddot IgravecurrenUcircEuml AgravefiUcircUgraveAcircAacuteOcirc IcircmiddotEcircAcircOacuteAcircrsaquoOcirc˘ UcircUgraveOcirc paramiddotIumlmiddotEgravefiordmiquestIumlEumlUacuteOcirc 1938 IcircmiddotEgrave ˘fiUcircUgraveAcircAacuteOcirc UcircAcirc UgravemiddotsbquocurrenUacuteOacutemiddot UcircUgraveEumlOacuteinfinrsaquoAacuteEgraveOacutemiddot 1938[infinfi UgraveOcirc sbquoEgravesbquoIumlrsaquoOcirc UgraveOcirc˘ OtildeUacuteEuml intˆOacuteUcircUgravemiddotOacuteUgraveEgraveOacutersaquopermilEuml degEgravemiddot

UgraveEumlOacute middotUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgraveOcircOacuteEgraveIcirclsaquo]

IcirciquestUgraveˆ tradersaquoUgraveEgrave AacuteEgravemiddot permilEgravemiddotIcircOcirccurren˜ UcircUgraveEuml trade˘IcircEgraveiquest[infinfi UgraveOcirc sbquoEgravesbquoIumlrsaquoOcirc UgraveOcirc˘ OtildeUacuteEuml intˆOacuteUcircUgravemiddotOacuteUgraveEgraveOacutersaquopermilEuml ordfAcirc-

IumlcurrenUgraveAcirc˜+intmiddotUgravemiddotUcircIcircAcirc˘curren˜]

Στην πατρίδα microας ιδιαίτερα microετά την εκτόξευση της εmicroπο-ρευmicroατοποίησης της κατοικίας είναι τότε που αρχίζουν ναεmicroφανίζονται δειλά στην αρχή και πιο ηχηρά αργότερα ταπρώτα περιοδικά διακόσmicroησης και κατόπιν life style επι-ταγή της αγοράς της εξάπλωσης της διαφήmicroισης και τηςκατανάλωσης microε κυρίαρχο περιεχόmicroενο την κολακεία τουαναγνώστη

Ποιο είναι όmicroως το εργαλείο αυτής της έρπουσας κολα-κείας η οποία άλλο σκοπό δεν έχει από το να microας microετα-microορφώσει όλους σε νάρκισσους Όλο το οικοδόmicroηmicroα της κατανάλωσης και οι σχετιζόmicroενεςmicroε αυτή ατοmicroικές ανάγκες είναι απλώς λόγια που προωθού-νται από τη γλώσσα των ΜΜΕΚαι πώς παίζεται το παιχνίδι αυτό Μα πάρα πολύ απλά Οκαθένας-η καθεmicroία microας πρώτιστα οφείλει να είναι ή να γίνειπρώτα καταναλωτής και microετά πολίτης Παραφράζοντας τοlaquoπολίτης εις των ιδεών την πόλινraquo θα λέγαmicroε ότι οφείλει ναείναι laquoπολίτης εις των αντικειmicroένων την πόλινraquo Οφείλει δεταυτόχρονα να είναι ευτυχισmicroένοςη ερωτευmicroένοςηόmicroορφοη νέοςα

Η τεχνολογική διαδικασία που ακολουθούν τα microαζικά επι-κοινωνιακά microέσα microεταβιβάζει ένα επιτακτικό microήνυmicroα τηνκατανάλωση του microηνύmicroατος Έτσι η τηλεόραση δεν microεταδί-δει απλά εικόνες αλλά καινούργιους τρόπους σχέσης και

αντίληψης Εξουδετερώνει ότι βιώνεται microοναδικά το αντικα-θιστά microε προιόντα από τα οποία έχει εξανεmicroιστεί κάθε πολι-τισmicroική ή πολιτική αξίαΟ κάτοικος τώρα πια εγκλωβισmicroένος microέσα στο laquoδιάκοσmicroοraquoτου σπιτιού του απεγνωσmicroένα προσπαθεί νrsquo αποmicroιmicroηθεί τοζην Τα ΜΜΕ του προσφέρουν έναν εύκολο κολακευτικόκαι ταυτόχρονα ναρκισσιστικό δρόmicroο κάλυψης τεχνητά δια-microορφωmicroένων αναγκών Συνδαυλίζουν τον νεο-πλουτισmicroότου Συναγωνίζονται ποιο θα τον σαγηνεύσει περισσότεροΕκεί θα διαβάσει τι οφείλει να είναι ο ίδιος τι οφείλει ναποθεί και συγχρόνως θα το εκτελέσει Εκεί θα ταυτιστεί microετον laquoγυάλινοraquo ήρωα της αγαπηmicroένης του σαπουνόπεραςκαι θα αποστηθίσει τρόπους-καρικατούρες συmicroπεριφοράςδιασκεδασης ζωής Εκεί θα ενδυθεί την οριστικά τελεσmicroένηmicroορφή της εικόνας που τα ΜΜΕ του έχουν ετοιmicroάσει Θασυmicromicroορφώσει τις ανάγκες του τα θέλω του ολόκληρη τηνύπαρξή του microrsquo αυτά

Το microοντέλο αστικής κατοίκησης που συγκροτείται microεαυτούς τους όρους δεν έχει καmicromicroία σχέση microε τα microανιφέστακαι τη διδασκαλία της αρχιτεκτονικής Πρόκειται για τηνεκδοχή microιας αγοραίας laquoαρχιτεκτονικήςraquo Μιας αρχιτεκτονι-κής κατrsquo επίφαση που παρουσιάζεται λαmicroπερή και πολυδια-φηmicroισmicroένη και η οποία καταναλώνει στο πέρασmicroά της κάθετόπο κάθε χώρο κάθε αυθεντική φωνή που microε τη στάση καιτο έργο της θα microπορούσε να της αντισταθεί

Η αρχιτεκτονική συγκροτείται ερήmicroην των φυσικών γενητό-ρων της Η αρχιτεκτονική αναζητείται πλέον ως laquoτόποςraquo απωλείας

Αυτός ο αντί-λογος όmicroως που δεν πρόκειται ποτέ να σιγή-σει συγκροτεί microε την ίδια εmicromicroονή που η καταναλωτική κοι-νωνία πορεύεται το πραγmicroατικό πεδίο ανάπτυξης της κατοί-κησης κι εποmicroένως της έκτασης της ζήσης των ανθρώπωνερήmicroην τους Ας ελπίσουmicroε ότι πίσω από αυτό το κενό τουκουκλόσπιτου Μπάρmicroπι πίσω από την παγίδα του και τηνφαινοmicroενική του πληρότητα παραmicroονεύει ταυτόχρονα καιαιφνίδια η οριστική αποσάθρωσή του

Κι εδώ ας αφουγκαστούmicroε το λόγο της Άννης Βρυχέα microαχή-τριας στον αγώνα για την κατοίκηση microε όρους πραγmicroατικήςζωής και αγώνα εναντίον οποιουδήποτε χωρικού αποκλει-σmicroού που συνδέεται άmicroεσα microε τον κοινωνικό αποκλεισmicroό

laquoΗ Αρχιτεκτονική microέσω των διαφορετικών πρακτικών της καθώςεmicroπλέκεται θεmicroατικά στις κρίσεις δεν microπορεί παρά να πάρει θέσηΕίτε εγγράφοντας συmicroβατικά τη σκέψη και την πράξη της σrsquo αυτήτην πραγmicroατικότητα είτε microε το να αρνηθεί αυτή την πραγmicroατικό-τητα και να αντιπροτείνειΣτη δεύτερη περίπτωση υπάρχει ανάγκη για microια συζήτηση σχε-τικά microε τη laquoΝΕΑ ΟΥΤΟΠΙΑraquo της Αρχιτεκτονικής σύγχρονη και-νοτοmicroική και προσανατολισmicroένη στο να εκφράσει ΧΩΡΙΚΑ το∆ικαίωmicroα στην Κατοίκηση για όλουςες και microάλιστα microrsquo έναν τρόποδιαφοροποιηmicroένο πολιτιστικά κι όχι οmicroοιόmicroορφαraquo3

Σηmicroειώσεις

1 Κωνσταντινίδης Α Η Αρχιτεκτονική της Αρχιτεκτονικής-Ηmicroερολογιακά

σηmicroειώmicroατα Αθήνα Άγρα 1992 σελ 285

2 Baudrillard J Η Έκσταση της Επικοινωνίας Αθήνα Εκδόσεις Καρ-

δαmicroίτσα 1991

3 Βρυχέα Α Σηmicroειώσεις εισαγωγικού microαθήmicroατος Κατοικία- Κατοί-

κηση-Συmicromicroετοχικός σχεδιασmicroός Πρόγραmicromicroα Μεταπτυχιακών Σπου-

δών Αρχιτεκτονική-Χώρος-Πολιτισmicroός ΕΜΠ 05-10-1998 σελ 11

κουκλόσπιτο microελετηmicroένο σε όλες τις πιθανές εκδοχές τουπου απευθύνεται σε διάφανους πλήρως αναγνωρίσιmicroουςκαι αναγνώσιmicroους κατοίκουςΓιατί το δοχείο ζωής προϋπόθετε την ίδια τη ζωή ως γενεσι-ουργό αιτία του και κατrsquo επέκταση τα σώmicroατα τις κινήσειςτους τη ζήση τους εν τέλει Ο δε κάτοικός του ως κυρίαρχοπεριβάλλον είχε τους συνανθρώπους του τη συνανα-στροφή microαζί τους την οmicroιλία τους την παρουσία τουςΑντίθετα στο σύγχρονο κουκλόσπιτο ο άνθρωπος-κάτοι-κος περιβάλλεται από αντικείmicroενα τους σύγχρονους laquoτεχνι-κούς δούλουςraquo που επιβεβαιώνουν περίτρανα την παντο-δυναmicroία τους επάνω του και πιστοποιούν την ανθρώπινηαπουσία Η χρησιmicroότητα και η χρήση υποχωρούν έναντι τηςlaquoατmicroόσφαιραςraquoΌπως στα σύγχρονα συγκροτήmicroατα κατοικιών που οργα-νώνονται γύρω από piscine-club εκεί που το ζην της καθη-microερινής ζωής αναmicroειγνύεται microε τις ασχολίες του ελεύθερουχρόνου Εκκλησία γήπεδα τένις κοmicroψά microαγαζιά αλλά καικέντρο πολιτιστικών εκδηλώσεων και αναψυχής ακόmicroα καικινηmicroατογράφος όλα συνοψίζονται σrsquo ένα περιβάλλονlaquoολικόraquo γκετοποιηmicroένο κατrsquo εξοχήν σύνορο κοινωνικώνκαι χωρικών αποκλεισmicroώνΜια ολική οργάνωση της καθηmicroερινότητας στο όνοmicroα microιαςlaquoευτυχίαςraquo που ορίζεται ως εργαλείο επίλυσης υλικών εντά-σεων Όλα είναι επιλυmicroένα ολικά κλιmicroατισmicroένα ανακατε-microένα αφοmicroοιωmicroένα ταυτόχρονα όmicroως και εδώ είναι τοπαράδοξο ξεχωρισmicroένα και πλήρως οριοθετηmicroένα

Η microετατόπιση αυτή όπως είναι φυσικό δεν έγινε ακαριαίαΠροετοιmicroάστηκε αργά και microεθοδικά Αποτελεί πλέον τοπροϊόν ενός προαναγγελθέντος θανάτου που δεν έχειφυσικά όρια και εξαπλώνεται σαν microάστιγα στο δυτικό κόσmicroοmicroε τη βοήθεια των ΜΜΕ

laquoΤο κάθε σπίτι που χτίζεται είναι ολόκληρη η αρχιτεκτονική microέσαστον κόσmicroο που της ανήκει Με το κάθε χτίσmicroα που πραγmicroατο-ποεί ένας αρχιτέκτονας διατυπώνει αυτό που είναι η αρχιτεκτονικήκαι σαν τέχνη και σαν εργαλείο ζωήςΗ συγκεκριmicroένη χρονική στιγmicroή ο συγκεκριmicroένος τόπος ο συγκε-κριmicroένος άνθρωπος και microαζί η τεχνική και τα πρόσφορα (ή επι-λεγmicroένα) υλικά όλα αυτά microαζί συνθέτουνε το αρχιτεκτονικό έργοπου microιλάει για τη χρονική στιγmicroή που το γέννησε και για το τοπίοόπου απάνω κάθεται και στέκεται και για τον άνθρωπο πουέβαλε την ψυχή του για να το κατασκευάσειraquo1

Ο λόγος του Άρη Κωνσταντινίδη διατυπωmicroένος στα 1987σκιαγραφεί ουσιαστικά και την οριστική ρήξη της laquoποιητι-

κήςraquo αρχιτεκτονικής του κατrsquo εξοχήν δηλαδή κτίσmicroατοςπου laquoποιείraquo χώροΜε την πανηγυρική επικράτηση της αρχιτεκτονικής-κτίσmicroα-τος ως laquoεmicroπορεύmicroατοςraquo στα πλαίσια της παγκοσmicroιοποιηmicroέ-νης κοινωνίας της αγοράς η σκηνή της ελάχιστης απόστα-σης όπως την ορίζει ο Baudrillard2 που λειτουργούσε ωςένας προστατευτικός περίφρακτος χώρος για τους ενοί-κους του έδωσε τη θέση της στη διαφάνεια η οποία κατα-στατικά δεν προστατεύει αντίθετα διαχέεται microέσα στην πλη-ροφορία και την επικοινωνία

Μεταλλάσεται έτσι το αίτηmicroα της κατοίκησης σε αίτηmicroαπροβολής Η εσωστρέφεια της κατοίκησης δίνει τη θέσητης στην εξωστρέφεια και την κοινοποίηση του περιεχοmicroέ-νου της Το laquoδοχείο ζωήςraquo εmicroβληmicroατικό όραmicroα γενιών και γενιώναρχιτεκτόνων αντικαθίσταται από το σπίτι της Μπάρmicroπι ένα

Από το laquoδοχείο ζωήςraquo στο σπίτι της Μπάρmicroπι

της Βασιλικής Παναγιωτοπούλου αρχιτέκτονος

7711α φ ι έ ρ ω micro α7700 α φ ι έ ρ ω micro α

ΠΛΑΣΤΙΚΗ microε όρους ΑΠΟΚΩ∆ΙΚΟΠΟΙΗΣΗΣ του laquoΠΛΑ-

ΣΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣraquo αποσπά τα ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ τουΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ από την ΠΡΟΣΩΠΙΚΗΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑ-

ΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ της σχέσης του microε τονΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟ ΧΩΡΟ και προχωρά σε διαφορετικέςαποτιmicroήσεις της ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΑΣ ενταγmicroένηςστο επιλεγmicroένο σύστηmicroα κτιρίωνυπαίθριων χώρων ταυτό-χρονα σαν πλαίσιοφορέα και σαν εργαλείο γραφής ώστενα προκληθεί η ζητούmicroενη ΠΟΙΗΤΙΚΗΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ

ΑΝΤΑΛΛΑΓΗ ανάmicroεσα στην ΠΛΑΣΤΙΚΗ ΤΟΥ ∆ΙΑΣΤΑΣΗ

ΚΑΙ ΤΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΚΑΙ ΤΟ ΧΡΟΝΟ

Υπό τις ΒΑΣΙΚΕΣ ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ ΠΛΑ-

ΣΤΙΚΗΣ τη ∆ΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΜΟΡΦΗΣΕΙΚΟΝΑΣ και τοΡΟΛΟΑΠΟΣΤΟΛΗΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ της εmicroπλουτίζουmicroεmicroε πρόσθετο ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΛΟΓΟ (microνήmicroηndash συναίσθηmicroα ndash συγκινησιακό φορτίο) την ΑΝΑΓΝΩΣΗ

ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΧΡΗΣΗ ΚΑΙ ΟΙΚΕΙΟΠΟΙΗ-

ΣΗ του ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΥΠΛΑΣΤΙΚΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥσυmicroπληρωmicroατικά microε τα γνωστά microας microέσα (σκίτσα σχέδιαπλαστικές microακέτες) αναπτύσσουmicroε ΝΕΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟ-

ΝΙΚΕΣ ΑΙΣΘΗΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΕΣ ∆ΥΝΑΤΟ-

ΤΗΤΕΣ

Συγκεκριmicroένα η laquoΠλαστική και Σύγχρονα ΕπικοινωνιακάΜέσα Απεικόνισης του Χώρουraquo1 περιλαmicroβάνει τις παρα-κάτω ενότητες bull Ο Γλωσσολογικός χαρακτήρας της Επικοινωνίας και ηmicroελέτη των Συστηmicroάτων των Σηmicroείων στην Απεικόνιση Ηέννοια της απεικόνισης του Πλαστικού microοντέλου και τηςπροσοmicroοίωσης Η δηmicroιουργία χώρου και Πλαστικώνχωρικών απεικονίσεων microε τη χρήση νέων τεχνολογιών Ηανάγκη χρήσης microέσων βασισmicroένων στο χρόνο (time-basedmedia) για την δηmicroιουργία Πλαστικών χωρικών απεικονί-σεων Γενικά παραδείγmicroατα S Eisenstein R Wiene F LangJ Tati R Scott T Gilliam W Wenders P Greenawaybull ∆ιευκρινίσεις σχετικά microε την Πλαστική στην Οπτικοα-κουστική Απεικόνιση Κινηmicroατογράφος και απεικόνιση τουχώρου Ιστορική αναδροmicroή Πρωτοπόροι κινηmicroατογραφι-στές Οι πρώτες Πλαστικές χωρικές απεικονίσεις σεσυνάρτηση microε το χρόνο Τυπολογικά παραδείγmicroαταLumiere Melies Segundo de Chomon Edison Porter Ησχέση τους microε σύγχρονες Πλαστικές απεικονίσεις video(Rybczynski)bull Ειδικά Ζητήmicroατα Τεχνικής στη Γραmicromicroατική και το Συντα-κτικό της Απεικόνισης Πλάνο Γκρό πλάν (O WellsCitizen Kane S Eisenstein Battleship Potemkin) Πανορα-

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ και τη ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΣΥΝΘΕ-

ΣΕΩΝΕΙΚΟΝΩΝ όπου η ΣΗΜΕΙΟΛΟΓΙΑ επέδρασε κατα-λυτικά στα τελευταία 40 χρόνια κυρίως σαν Πανεπιστη-microιακή Έρευνα και ∆ιδασκαλία της ΑΝΤΙΛΗΨΗΣ ΤΗΣ

ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ΕΡΜΗΝΕΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΧΕ∆ΙΑΣΜΟΥ ΤΟΥ

ΣΥΓΧΡΟΝΟΥΜΕΛΛΟΝΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

Πρόκειται για microεθοδολογία ΕΠΑΝΕΓΓΡΑΦΗΣ ΣΥΓΚΕ-

ΚΡΙΜΕΝΩΝ ΠΛΑΣΤΙΚΩΝΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΩΝ ΦΑΙΝΟ-

ΜΕΝΩΝΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ microέσω τωνοποίων αρθρώνεται και οργανώνεται ο χώρος ανοίγονταςταυτόχρονα το ζήτηmicroα της ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ φορέαπολλαπλών σηmicroασιών και βασικό κλειδί διείσδυσης σε πλή-θος σύνθετων και ενίοτε αντιφατικών εννοιών της παρου-σίας της ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ στην ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ όπου διαmicroέσου αλλά και πέραν της laquoάσκησης της microατιάςraquo τουΤΟΠΟΥ αρθρώνεται και οργανώνεται ο κάθε ΧΩΡΟΣτου microε Ι∆ΙΟΤΥΠΗ ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΛΟΓΟYΜΗΧΑΝΙ-

ΣΜΟΥ ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗΣ σαν microέσο διαχείρισηςστοιχείων Ψυχολογίας Ιδεολογίας και Αισθητικής Κριτι-κής microέσα από τις ιδιαιτερότητες της ΠΡΟΣΩΠΙΚΗΣ

ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ∆ΙΑΤΥΠΩΣΗΣ microε ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩ-

ΝΙΑΚΑ ΜΕΣΑ (Video CD-ROM web sites Αναδραστικές

Εγκαταστάσεις Εικονική Πραγmicroατικότητα) απαλλάσσο-ντας τους κανόνες της σύνθεσης από microονοδιάστατεςΣηmicroειολογικές επιρροές

Από την απλή επιθυmicroία αναπαραγωγής των ΑΝΤΙΚΕΙ-

ΜΕΝΩΝΓΕΓΟΝΟΤΩΝ ΠΛΑΣΤΙΚΗΣΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣmicroέχρι την ουσιαστική φιλοδοξία να κατανοηθεί πληρέ-στερα το νόηmicroα τους η διαδικασία της Αναπαράστασήςτους θέτει το microόνιmicroο δίληmicromicroα του laquoΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥraquo (microηυλικού) και του laquoΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΥraquo (υλικού) ΠΛΑΣΤΙΚΟΥ

ΧΩΡΟΥ διερευνώντας ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ αναφορικά σεΓΕΓΟΝΟΤΑΤΟΠΙΑ από το ΑΣΤΙΚΟΦΥΣΙΚΟ microας περι-βάλλον αλλά και από το απόθεmicroα των ΦΑΝΤΑΣΙΑ-

ΚΩΝΥΠΟΘΕΤΙΚΩΝΡΟΜΑΝΤΙΚΩΝ ΠΡΟΒΟΛΩΝ microαςπου οδηγούν σε απαλλαγή από συmicroβατικές προσεγγίσειςαποκαλύπτοντας την άρθρωση διαφορετικών ΧΡΟΝΙΚΩΝ

και ΧΩΡΙΚΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ microε πρόσθετες εκφραστικές δια-τυπώσεις του ΘΕΜΑΤΟΣΤΟΠΟΥΓΕΓΟΝΟΤΟΣ Η ΑΝΤΙΠΑΡΑΘΕΣΗ της ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑΣΑΝΑ-

ΚΑΛΥΨΗΣ microε την ενεργητική κατανόηση της ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ

ΓΕΓΟΝΟΤΟΣΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ ΤΟΥ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟΥ

(ΥΛΙΚΟΑΠΤΟ) και την laquoΑΠΟΛΑΥΣΗraquo που έγκειται στοπρονόmicroιο της ΣΥΝΑΝΤΗΣΗΣΕΜΠΕΙΡΙΑΣ ΜΕ ΤΗΝ

ρεύνηση της συσχετιστικής δυνατότητας συγκεκριmicroένωνψηφιακών εργαλείων microε τα συνήθη στους αρχιτέκτονεςσυστήmicroατα σχεδιασmicroού αναπαράστασης και απεικόνισηςώστε οι χειρισmicroοί των ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΩΝ

ΜΕΣΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΛΑΣΤΙΚΗ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ

ΝΑ ΥΠΗΡΕΤΟΥΝ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ ΤΗΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

ΑΝΤΙΛΗΨΗ ΚΑΙ ΣΥΝΘΕΣΗ αρθρώνοντας γλωσσολογικάσαφή γραmicromicroική ή υπερκειmicroενική (hypertext) κινηmicroατογρα-φικού τύπου ΑΦΗΓΗΣΗ microε την εισαγωγή της διάστασηςτου ΧΡΟΝΟΥ (time based media) και όχι την αυτοτέλεια

της καλλιτεχνικής και microόνο διατύπωσης της laquoιδέαςευρήmicroα-τοςraquo microε τρόπο αποσπασmicroατικό και αυτονοmicroηmicroένο από τοκοινωνικόεπικοινωνιακό πλαίσιο όπως συνήθως αυτoϊκα-νοποιείται και εξαντλείται σαν εικαστικά εκθέσιmicroο εφήmicroεροmicroονοδιάστατο και περιγραφικά ναρκισσιστικό εγχείρηmicroα

Την κατεύθυνσή microας laquoΠΛΑΣΤΙΚΗ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΤΟΥ

∆ΟΜΗΜΕΝΟΥ ΧΩΡΟΥraquo βασική στην ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

ως ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ προσεγγίζουmicroε microε συγκριτική εξέτασηmicroεταξύ της ΣΗΜΕΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ και τηςΕΜΠΕΙΡΙΚΗΣ ΣΥΝΘΕΣΗΣ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ

ΛΟΓΟΥ υπό τη βασική υπόθεση ότι η επιστήmicroη τηςΣΗΜΕΙΟΛΟΓΙΑΣ έχει ως αντικείmicroενο έρευνας την ΤελικήΜορφή της ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗΣ ενώ ο συνθέτης την ∆ιαδικα-σία Παραγωγής της επιχειρούmicroε να καταδείξουmicroε τη διά-σταση microεταξύ των κανόνων αντίληψης και σύνθεσης πουπροκύπτει από τα δύο αυτά Γνωσιολογικά Συστήmicroατα microεΑΝΑΛΥΣΗ ∆ΟΜΩΝ ΚΑΙ ΜΟΡΦΩΝ ως προςbull τη ΣΗΜΕΙΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ που ανάγει την ΠΛΑΣΤΙΚΗ

ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ στη ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ

ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ bull τη ∆ΙΑ∆ΙΚΑΣΙΑ της ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ΣΥΝΘΕΣΗΣ που σηmicroα-σιοδοτεί την ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ως κύρια ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ

Η ΓΛΩΣΣΑ ΤΗΣ ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ΩΣ ΚΥΡΙΑΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

Στην ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ και τις ΠΛΑΣΤΙΚΕΣ ∆ΙΑΤΥΠΩΣΕΙΣ

της ο κινηmicroατογράφος το video οι τρισδιάστατες οπτικο-ακουστικές κατασκευές και τα laquoπολυmicroέσαraquo χρησιmicroοποι-ούνται συνήθως για να απεικονίσουν πληρέστερα τηmicroελέτη το κατασκευασmicroένο κτίριο το καλλιτεχνικό έργοτην πόλη ή ακόmicroα για να αναβαθmicroίσουν microε όρουςΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΗΣ laquoΩΡΑΙΟΠΟΙΗΣΗΣraquo

την διαmicroεσολαβητική (microεντιατική media) εικόνα του αρχι-τέκτοναΩστόσο σε διεθνές πανεπιστηmicroιακό επίπεδο έρευνας καιεκπαίδευσης όπως και στη Σχολή Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠδιερευνάmicroε από πολλά χρόνια τις σηmicroαντικές ΠΛΑ-

ΣΤΙΚΕΣΑΠΕΙΚΟΝΙΣΤΙΚΕΣ ∆ΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ των laquoΝΕΩΝ

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΩΝ ΤΕΧΝΙΚΩΝraquo παρέχοντας ταυτό-χρονα παγκόσmicroια microετάδοση της αρχιτεκτονικήςεικαστικήςπληροφορίας microέσα από τη συγκρότηση της διαρκώςσυντασσόmicroενης ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΤΗΣ ΑΠΕΙΚΟ-

ΝΙΣΗΣ όπου υπερβαίνοντας την προφανή microίmicroησηεπανά-ληψη του laquoπραγmicroατικούraquo πειραmicroατιζόmicroαστε microε ανατρεπτι-κές microεθόδους προσοmicroοίωσης και πλαστικούεικονικούσχεδιασmicroού (VR) τις οποίες εφαρmicroόζουmicroε ανάλογα microε τιςεξειδικευmicroένες δηmicroιουργικέςσυνθετικές και τεχνικές δια-στάσεις και χαρακτηριστικά τους

Η ΓΛΩΣΣΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΤΑ-ΣΗΜΕΙΩΤΙΚΗ laquoΚΕΙΜΕΝΟ-

ΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥraquo που εισάγουmicroε microε παράλληλοεmicroπλουτισmicroό των εννοιολογικών εργαλείων για την πολλα-πλή ανάλυση του αντικειmicroένου της ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ωςΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ microε έmicroφαση στην ΠΛΑΣΤΙΚΗ ∆ΙΑΤΥ-

ΠΩΣΗ της microας οδηγεί στην θεωρητική και συνθετική διε-

Η τηλε-οπτική της αρχιτεκτονικής

του Νικολάου Ελ Λάσκαρη ∆ρ αρχιτέκτονα καθηγητή ΕΜΠ

7733α φ ι έ ρ ω micro α

microατικότητα και προσεγγίζει την υπόσταση των δυνητικώνπεριβαλλόντων ως πλαισίων επικοινωνίας αλλά και τη δια-δικασία σχεδιασmicroού δυνητικών περιβαλλόντων από τηναρχιτεκτονική της σκοπιά Είναι βέβαια απαραίτητο αρχικάνα ορισθεί η έννοια του δυνητικού περιβάλλοντος

∆υνητικά περιβάλλοντα ως χωρικά πλαίσιαεπικοινωνίαςΗ έλευση συστηmicroάτων δυνητικής πραγmicroατικότητας (∆Π)ήταν αποτέλεσmicroα της σταδιακής εξέλιξης και σύγκλισηςmicroίας σειράς επιmicroέρους τεχνολογιών3 πληροφορικής καιτηλεπικοινωνιών κατά τη διάρκεια των τελευταίων 30 ετών(Ellis 1995 11) Ουσιαστικά η ∆Π αποτελεί ένα σύστηmicroαδιεπαφής ανθρώπου-υπολογιστή4 το οποίο υποστηρίζεισε αληθινό χρόνο αλληλεπίδραση του ανθρώπου πουχρησιmicroοποιεί τον υπολογιστή5 microε περιβάλλοντα τρισδιά-στατων γραφικών τροφοδοτώντας τα αισθητηριακά κανά-λια πρόσληψής του microε οπτικές ακουστικές απτικές καικιναισθητικές πληροφορίες microέσω ανάλογων συσκευώναπεικόνισης (display devices) Τα συνθετικά αυτά περιβάλ-λοντα ονοmicroάζονται δυνητικά περιβάλλοντα (∆Περ)

Όταν για παράδειγmicroα ο χρήστης φορά ένα κράνος εmicroβύθι-σης6 οι πληροφορίες σχετικά microε microετατοπίσεις και περι-στροφές του κεφαλιού του εισάγονται στο σύστηmicroα7 λαmicro-

Η περιβαλλοντική εmicroπειρία του αστικού χώρου στηνεποχή microας ενσωmicroατώνει διαφόρων ειδών στατικές ήκινούmicroενες αναπαραστάσεις της πραγmicroατικότητας1

Παράλληλα στα περιβάλλοντα αυτά συχνά ενσωmicroατώνονταισυσκευές οι οποίες καταγράφουν πληροφορία από το περι-βάλλον και την ανθρώπινη δραστηριότητα2 microε την οποίαανατροφοδοτούν κατάλληλα συστήmicroατα και επηρεάζουντην εξέλιξη των προαναφερόmicroενων αναπαραστάσεων Υπο-θέτουmicroε εποmicroένως ότι microε την ενσωmicroάτωση τέτοιων συστη-microάτων κάποια από τα περιβάλλοντα τα οποία βιώνουmicroεκαθηmicroερινά ενισχύονται ηλεκτρονικά και η επικοινωνία microαςmicroε αυτά ή και microε άλλους ανθρώπους microέσα σε αυτά διαmicroε-σολαβείται από τα συστήmicroατα που περιγράφηκαν

Σε ένα κόσmicroο όπου η χωρική εmicroπειρία δεν διέπεται πλέοναπαραίτητα από τους φυσικούς περιορισmicroούς της υλικότη-τας θα microπορούσαmicroε να επανεξετάσουmicroε το ρόλο τηςαρχιτεκτονικής αποβλέποντας στη δηmicroιουργική και ισορ-ροπηmicroένη ενσωmicroάτωση των ηλεκτρονικών microέσων επικοι-νωνίας microε τα ήδη υπάρχοντα δοmicroικά στοιχεία ως συστατι-κών της σύνθεσης χωρικών εmicroπειριών και πλαισίων γιαανθρώπινη δραστηριοτητα

Το κείmicroενο αυτό επικεντρώνει σε microία από τις τεχνολογίεςτης πληροφορίας και της επικοινωνίας τη δυνητική πραγ-

Σχεδιάζοντας δυνητικάπεριβάλλοντα ως χωρικά πλαίσιαδιαmicroεσολαβηmicroένης επικοινωνίας

του ∆ηmicroήτρη Χαρίτου αρχιτέκτονα λέκτορα Τmicroήmicroατος Επικοινωνίας και ΜΜΕΕθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστηmicroίου Αθηνών

7722 α φ ι έ ρ ω micro α

ταστάσεις Σύγκριση video εγκατάστασης microε video tapesως microέσα παραγωγής Πλαστικών χωρικών απεικονίσεωνΧρήση νέων τεχνολογιών σε Πλαστικές εγκαταστάσειςbull Υπερmicroέσα (Hypermedia) Αλληλεπίδραση ανθρώπουυπολογιστή Η επίδραση των δηmicroιουργικών διαδικασιώνπου υποστηρίζονται από τη χρήση υπερmicroέσων στην δηmicroι-ουργία Πλαστικών απεικονίσεων χώρου Πλαστικές απει-κονίσεις που βιώνονται παθητικά ή αλληλεπιδραστικάVideoαλληλεπιδραστικό video Hypertext και Hyper-media Dada και Φουτουρισmicroός σαν ρίζες των Πολυmicroέ-σων Επιπτώσεις ψηφιοποίησης της πληροφορίας (εικόναήχος κινούmicroενη εικόνα κλπ) στη διαδικασία δηmicroιουργίαςΠλαστικής χωρικής απεικόνισηςbull Η επίδραση της χρήσης νέων τεχνολογιών στη διαδικα-σία σχεδιασmicroού Πλαστικών περιβαλλόντων Αναζήτησηνέων microορφών επιφανειών καθώς και νέων γεωmicroετρικώνσυστηmicroάτων Εξελικτική Αρχιτεκτονική (Fraser) MarcosNovakLiquid ArchitectureHypersurfaces Παραδείγmicroαταδηmicroιουργίας υβριδικών περιβαλλόντων Πλαστικού εικαστι-κού χαρακτήρα (J Holzer M Novak J Shaw C Davies)bull Ορισmicroόςτεχνολογία εφαρmicroογές της εικονικής πραγmicroα-τικότητας (virtual reality) στην Πλαστική Η έννοια τηςπροσοmicroοίωσης (simulation) Υπολογιστικά συστήmicroατασυ-σκευές εισόδουεξόδου Έmicroφαση στη χρήση της τεχνολο-γίας VR σε σχέση microε την Πλαστική και τη δηmicroιουργία περι-βαλλόντων Παραδείγmicroατα προσοmicroοιώσεις του UCLA

Dept of Architecture και του ΗΙΤ LabUniversity ofWashingtonbull Κυβερνοχώρος Οι πρώτες on-line κοινωνίες βασισmicroένεςστην επικοινωνία microέσω κειmicroένου MUDsMOOs Εισαγωγήτης τεχνολογίας της εικονικής πραγmicroατικότητας στο διαδί-κτυοVRML Σύγχρονα παραδείγmicroατα on-line κοινωνιών bull Ο ρόλος της αρχιτεκτονικής γνώσης και εmicroπειρίας στηνδηmicroιουργία του κυβερνοχώρου και στο σχεδιασmicroό Πλα-στικών εικονικών περιβαλλόντων Κατανόηση του προβλή-microατος του σχεδιασmicroού χώρου σε Πλαστικά εικονικά περι-βάλλοντα Φαινοmicroενολογία της αντίληψης του χώρουγνω-στικές λειτουργίες στην περιβαλλοντολογική αντίληψηΠειραmicroατικές εργασίες που microελετούν τις επιπτώσεις τουσχεδιασmicroού χώρου σε εικονικά περιβάλλοντα Πλαστικήςστη συmicroπεριφορά ανθρώπων που υπάρχουν και κινούνταιmicroέσα στο χώρο αυτό

Σηmicroείωση

1 H προσέγγιση αυτή είναι προϊόν εκπαιδευτικής έρευνας στο

πλαίσιο του Μεταπτυχικού Προγράmicromicroατος της Σχολής Αρχιτεκτό-

νων ΕΜΠ laquoΑρχιτεκτονική ndash Χώρος ndash Πολιτισmicroόςraquo

microικόTravelling (WH Griffith The Birth of a Nation)ΜοντάζΚίνηση της κάmicroερας ΠεδίοEκτός πεδίου Τοmicroοντάζ ως διαδικασία παραγωγής χωρικών απεικονίσεωνΜέθοδοι Μοντάζ το αφηγηmicroατικό microοντάζ (Griffith) τολυρικό microοντάζ (Pudovkin) το microοντάζ των ιδεών ή κατα-σκευαστικό (Vertov) τo διανοητικό microοντάζ (Eisenstein)bull Περί Μετωνυmicroικού Άξονα ΣύmicroβολαΜεταφορές Συmicro-βολική των Μορφώνbull ΣυmicroβολικήΨυχανάλυση ΜεταφοράΜετωνυmicroία Περίρυθmicroού και αρθρώσεων στην Απεικόνιση Πειραmicroατικόςκινηmicroατογράφος και Πλαστική Νταντά Ready made Σουρε-αλισmicroός Τυπολογικά παραδείγmicroατα Vicking Eggelink HansRichter Walter Ruttman Fernand Leger Dudley MurphyMan Ray Marcel Duchamp Luis Bunuel Oskar Fischingerbull Η microυθολογία του ρεαλισmicroού στις Πλαστικές απεικονί-σεις Ο αφηγηmicroατικός χρόνος Το δοmicroικόυλιστικό φιλmicro Ηφιλmicroική πραγmicroατικότητα Dziga Vertov Stan BrakhageAndy Warhol Werner Nekesbull Κανόνες Συνταγmicroατικής Οργάνωσης και Λογική της ∆ιή-γησης ΛογικήΓραmicromicroατική ΚώδικεςΚωδικοποιήσεις Ανα-λογίαΟmicroοιότητα Σχέσεις Εικόνας και Λόγου ΧωρικέςΠλαστικές απεικονίσεις εικονογράφησηκόmicroικς Ιστορικήαναδροmicroή Μορφές Σύνθεσης Πλαστικών χωρικών απει-κονίσεων ΑναπαραγωγήΑνακύκλωση Επεξεργασία καιmicroεταλλαγή του νοήmicroατος microιας χωρικής Πλαστικής απεικό-νισης Παραδείγmicroατα Robida Paul Rummell PettitCorbett Moebius Druillet Schuiten Bilal LiberatoreBeroy Gimenez Miller Otomo Torres Calatayudbull Αντίληψη της Πλαστικής Απεικόνισης από τις ΑισθήσειςΗ Αντίληψη της Εικόνας του Πραγmicroατικού ΜορφήΠεριε-χόmicroενο ΠραγmicroατικόΠραγmicroατικότητα Η οπτική αντίληψηΠραγmicroατικήΦιλmicroική Εικόνα ΠροοπτικήΕντύπωση τηςΠραγmicroατικότητας Η σχέση χώρουχρόνου ∆υτικόςορθολογισmicroόςΑνατολική φιλοσοφία και απεικόνισηχώρου Τυπολογικά παραδείγmicroατα Sergei EisensteinOctober Andrei Tarkovski Solarisbull Οπτικοακουστικά Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας∆ιαφή-microιση Σχέση microηνύmicroατοςmicroέσου Η αmicroφίδροmicroη σχέση δια-φήmicroισηςαστικού περιβάλλοντος Σύγχρονα επικοινωνιακάδίκτυαη νέα εmicroπειρία του δηmicroόσιου χώρου Χρήση νέωντεχνολογιών για τη δηmicroιουργία ρεαλιστικών η microη Πλαστι-κών χωρικών απεικονίσεων microέσα από τη διαφήmicroιση bull Λειτουργίες της Σηmicroαντικής και Εννοιολογία της Πλαστι-κής Απεικόνισης Σχέσεις ΝοήmicroατοςΑφήγησης και Εικό-ναςΑναπαράστασης Εικονικές Σηmicroειοποιήσεις Αναπαρι-στώmicroενοΑναπαράσταση ΥποκειmicroενικόΤαύτιση ΗΈννοια της Ερmicroηνείας ∆ειγmicroατολογικές Σηmicroειοποήσεις(Υπαινιγmicroός) Video Αrt Ιστορική αναδροmicroή Nam JunPaik Wolf Wostel Bruce Nauman Bill Viola Video εγκα-

IcirciquestUgraveˆ partEgraveIcircfiOacutemiddot (1) partUcircˆUgraveAcircUacuteEgraveIcirclsaquo iquestfibdquoEuml UgraveOcirc˘ centparaAcircUacutelaquopartEgraveIcircOcircOacuteEgraveIcirciquest ordfOcirc˘UcircAcircrsaquomiddotraquo

7755α φ ι έ ρ ω micro α7744 α φ ι έ ρ ω micro α

τις προσλαmicroβάνει και τις ερmicroηνεύει Εδώ έρχεται να βοη-θήσει η αρχιτεκτονική θεωρητική και πρακτική γνώση

Προσπαθώντας να συνθέσουmicroε δυνητικό χώρο όmicroως θαπρέπει να λάβουmicroε απαραίτητα υπόψη κάποια ιδιαίτεραχαρακτηριστικά του χώρου στα ∆Περ όπωςbull Ο χώρος σε ένα ∆Περ microπορεί να είναι ασυνεχής17

bull ∆εν υφίστανται φυσικοί νόmicroοι που να διέπουν τη συmicroπε-ριφορά αντικειmicroένων σε ∆Περ

bull Η κλίmicroακα των αντικειmicroένων και αντίστοιχα του οριζόmicroε-νου από αυτά χώρου είναι δύσκολα αντιληπτή18 και microπορείνα microεταβάλλεται

Η αυξανόmicroενη ανάγκη για δηmicroιουργία ∆Περ που θα πλαι-σιώσουν δραστηριότητες στο διαδίκτυο και σε άλλα πλη-ροφοριακά συστήmicroατα είναι δεδοmicroένη Ο λόγος ύπαρξηςαυτών των ∆Περ δεν είναι να αντικαταστήσουν σταδιακά

του περιβάλλοντος λαmicroβάνει microέρος σε διαδικασίες κατά-ληλα χωροθετηmicroένες και επικοινωνεί microε άλλους χρήστεςΜε άλλα λόγια ο σχεδιασmicroός ενός ∆Περ έχει σαφείςοmicroοιότητες microε τον αρχιτεκτονικό σχεδιασmicroό σε πραγmicroα-τικό χώρο Μπορούmicroε λοιπόν να υποθέσουmicroε ότι ο σχε-διασmicroός ενός ∆Περ είναι εν microέρει και αρχιτεκτονικό πρό-βληmicroα και ως τέτοιο microπορεί να αντιmicroετωπισθεί από microίααρχιτεκτονική σκοπιάΤo αποτέλεσmicroα microίας χωρικής σύνθεσης είτε σε υλικό ή σε

δυνητικό πλαίσιο microεταδίδει πληροφορία και συmicroβολικόπεριεχόmicroενο στους ανθρώπους που το βιώνουν Για ναδηmicroιουργήσουmicroε συmicroβολικές microορφές τις οποίες ο άνθρω-πος θα βιώσει πολυαισθητηριακά σε ένα δυνητικό χωρικόπλαίσιο είναι χρήσιmicroο να αντλήσουmicroε από υπάρχουσαγνώση που αφορά στη σύνθεση των microορφών αυτών στοπραγmicroατικό περιβάλλον στην αισθητική την εργονοmicroία καιτο νόηmicroα το οποίο ο άνθρωπος επενδύει σε αυτές όταν

βάνονται υπόψην από τον κεντρικό επεξεργαστή οοποίος ενηmicroερώνει αντίστοιχα την άποψη (viewpoint) του∆Περ που θα απεικονισθεί στα microάτια του χρήστη σύmicro-φωνα microε τις κινήσεις αυτές Έτσι ο χρήστης νιώθει ότιόπου και να γυρίσει το ∆Περ τον περιβάλλει και συντη-ρείται η ψευδαίσθηση της εmicroβύθισης8 σε ένα συνθετικόπεριβάλλον Πέρα από την υποτιθέmicroενη microεταβολή θέσηςτου βλέmicromicroατος υπάρχει η δυνατότητα πλοήγησης του χρή-στη στις τρεις διαστάσεις χωρίς τους περιορισmicroούς των

φυσικών νόmicroων τηλεmicroεταφοράς καθώς και χειρισmicroού αντι-κειmicroένων που συνθέτουν το περιβάλλον (Χαρίτος 2002)

Η έλευση νέων τεχνολογιών επεξεργασίας κινούmicroενηςεικόνας δίνει πλέον τη δυνατότητα συγκερασmicroού πραγmicroα-τικής (καταγεγραmicromicroένης microέσω video) και συνθετικής(παραγόmicroενης από τρισδιάστατα γραφικά υπολογιστών)κινούmicroενης εικόνας σε αληθινό χρόνο Οι τεχνολογίες

αυτές υποστηρίζουν τη δηmicroιουργία υβριδικών συνθετικώνπεριβαλλοντικών εmicroπειριών microικτής ή ενισχυmicroένης πραγmicroατι-κότητας9 (Χαρίτος κά 2005)

Σε ένα ∆Περ microπορεί να συmicromicroετέχει ένας10 ή περισσότεροιχρήστες11 Στην πρώτη περίπτωση το ∆Περ λειτουργεί ωςευmicroετάβλητο και δυναmicroικά εξελισσόmicroενο περιβάλλον διε-παφής το οποίο παρέχει τη δυνατότητα επικοινωνίας πλη-ροφορίας microέσω της πλοήγησης σε αυτό (Riva 1999 466)Στις εικόνες (1) (2) και (3) παρουσιάζεται το αποτέλεσmicroατου ερευνητικού έργου microε τίτλο laquoΕικονικά Μουσείαraquo12 ωςπαράδειγmicroα microονοχρηστικού ∆Περ Θεωρώντας κάθε microου-σείο ως πολιτιστικό περιβάλλον επικοινωνίας το ∆Περαυτό λειτουργεί ως χωρικό πλαίσιο microέσα στο οποίο εκτίθε-νται πολλών διαφορετικών microορφών ψηφιοποιηmicroένα αντι-κείmicroενα13 κατάλληλα οmicroαδοποιηmicroένα και χωροθετηmicroέναΒασική παράmicroετρος του περιβαλλοντικού σχεδιασmicroούεδώ ήταν η υποβοήθηση της πλοήγησης και του προσα-νατολισmicroού του χρήστη όταν κινείται microέσα στο εσωτερικότου Στις εικόνες (4) και (5) παρουσιάζονται απόψεις τουςδυνητικού οπτικοακουστικού εικαστικού περιβάλλοντος microετίτλο laquoLego_submersionraquo14

Ωστόσο ο Schroeder (σε Riva 1999 462) αmicroφισβητεί τοκατά πόσον microπορούmicroε να θεωρήσουmicroε ένα microονοχρηστικόσύστηmicroα ∆Π ως επικοινωνιακό microέσο laquoΗ έννοια του επικοι-νωνιακού microέσου και τεχνολογίας υπονοεί ότι δύο η περισσότεροιάνθρωποι εmicroπλέκονται και ότι δίνεται έmicroφαση στα microηνύmicroατα ταοποία microεταδίδονται microεταξύ τους εποmicroένως οι όροι laquoεπικοινω-νίαraquo και laquomicroέσοraquo θα πρέπει να χρησιmicroοποιούνται microόνο αναφο-ρικά microε συστήmicroατα ∆Π για πολλούς χρήστεςraquo Ένα πολυχρη-στικό σύστηmicroα ∆Π microπορεί να θεωρηθεί ως επικοινωνιακόπεριβάλλον στο πλαίσιο του οποίου διαmicroεσολαβείται η επι-κοινωνία microεταξύ αποmicroακρυσmicroένων και δικτυακά συνδεδε-microένων χρηστών οι οποίοι εκπροσωπούνται από τις ψηφια-κές τους αναπαραστάσεις (avatars)15 Η ύπαρξη αυτών τωνοπτικά και ακουστικά αντιληπτών οντοτήτων ενισχύει τηνεπικοινωνία microεταξύ τους microε microη-λεκτικά συστατικά (κινήσειςεκφράσεις κλπ) (Χαρίτος 2005) Στην εικόνα (6) παρου-σιάζεται άπόψη της δικτυακής κοινότητας Active Worlds16

ως παράδειγmicroα ∆Περ το οποίο υποστηρίζει σύγχρονηεπικοινωνία microεταξύ πολύ microεγάλου αριθmicroού χρηστών

Κάποιες πρώτες σκέψεις για το σχεδιασmicroό χώρου σεδυνητικά περιβάλλονταΟ τρόπος microε τον οποίο λειτουργεί η αντίληψη και οι νοη-τικές διεργασίες στον άνθρωπο κατά τη διάρκεια τηςεmicroπειρίας του σε φυσικό περιβάλλον προσδιορίζουν σεένα βαθmicroό τον τρόπο microε τον οποίο θα λειτουργήσουν οιδιεργασίες αυτές κατά τη διάρκεια της εmicroπειρίας σε ∆Περ(Carr amp England 1995 3) Είναι λοιπόν χρήσιmicroο να διερευ-νούmicroε και να σχεδιάζουmicroε ∆Περ βάσει των όσων γνωρί-ζουmicroε για τη λειτουργία των αντιληπτικών και νοητικώνδιεργασιών και βάσει της γνώσης για τα στοιχεία τουπραγmicroατικού περιβάλλοντος και για την επίδρασή τουςστον άνθρωπο

Ο σχεδιασmicroός ενός ∆Περ πρoϋποθέτει τη σύνθεση δια-φόρων στατικών ή δυναmicroικών και πιθανά εξελισσόmicroενωντρισδιάστατων αντικειmicroένων λαmicroβάνοντας υπόψη τηχωροθέτησή τους τους περιορισmicroούς της συmicroπεριφοράςτους και τα φαινόmicroενα που microπορεί να λάβουν χώρα ανά-microεσά τους Αυτά τα αντικείmicroενα ορίζουν το σκηνικό microέσαστο οποίο ο χρήστης πλοηγείται αλληλεπιδρά microε στοιχεία

permilrsaquoIumlmiddot IgravecurrenUcircEuml partEgraveIcircfiOacutemiddot (2) partUcircˆUgraveAcircUacuteEgraveIcirciquest iquestfibdquoEumlUgraveOcirc˘ centparaAcircUacute laquopartEgraveIcircOcircOacuteEgraveIcirciquest ordfOcirc˘UcircAcircrsaquomiddotraquopermilrsaquoIumlmiddot IcirciquestUgraveˆ partEgraveIcircfiOacutemiddot (3) OtildeOcircbdquoEuml UgraveOcirc˘ Ucirc˘OacuteOcircIumlEgraveIcircOcircDaggerUcirc˘AacuteIcircUacuteOcircUgravelsaquoIgravemiddotUgraveOcirc˜ Ocirc˘ Ucirc˘OacuteEgraveUcircUgraveiquest UgraveOcirc centparaAcircUacute laquopartEgraveIcircOcirc-OacuteEgraveIcirciquest ordfOcirc˘UcircAcircrsaquomiddotraquo

IgravecurrenUcircEuml partEgraveIcircfiOacutemiddot (4) partUcircˆUgraveAcircUacuteEgraveIcirclsaquo iquestOcircbdquoEuml UgraveOcirc˘ centparaAcircUacutelaquoLego_submersionraquoIcirciquestUgraveˆ partEgraveIcircfiOacutemiddot (5) OtildeOcircbdquoEuml UgraveEuml˜ Ucirc˘OacuteOcircIumlEgraveIcirclsaquo˜ UcircDaggerOacute-ıAcircUcircEuml˜ UgraveOcirc˘ laquoLego_submersionraquo

7777α φ ι έ ρ ω micro α7766 α φ ι έ ρ ω micro α

Οι πόλεις οι επικοινωνιακές δοmicroές τους και σε ένα βαθmicroόη ίδια η λειτουργία τους επαναπροσδιορίζονται microέσω σύγ-χρονων τεχνολογικών συστηmicroάτων και δικτύων Οι εξελί-ξεις στα πληροφοριακά και επικοινωνιακά περιβάλλονταέχουν αρχίσει να αλλοιώνουν τις λειτουργικές δοmicroές σταmicroεγάλα αστικά κέντρα και τον τρόπο που βιώνεται ο δηmicroό-σιος χώρος Καλλιτέχνες αναγνωρίζουν σε αυτές τις εξελί-ξεις τις δυνατότητες επικοινωνίας στον δηmicroόσιο χώρογεγονός που έχει οδηγήσει στη λεγόmicroενη δηmicroόσια τέχνηlaquopublic artraquo Κύριο χαρακτηριστικό της είναι η απόπειρα

εγκαθίδρυσης microιας πραγmicroατικής σχέσης microε τον τόπο καιτο ευρύτερο πλαίσιο του αντί της δηmicroιουργίας laquodropsculpturesraquo που συνηθιζόταν στο παρελθόν (Matzner2004 σ 11) Στο παρόν άρθρο microε αφορmicroή το τεχνολογικά ενισχυmicroένοπεριβάλλον DETOUR (ΠΑΡΑΚΑΜΨΗ) αναπτύσσονται οιτρόποι που ο σχεδιασmicroός επικοινωνεί λειτουργίες και νοή-microατα στο περιβάλλον και στους χρήστες του Εντοπίζονταιδύο βασικά επίπεδα σύmicroφωνα microε τους τρόπους πουA ο σχεδιασmicroός και η υλοποίηση επικοινωνούν τη συνθε-τική ιδέα στην προκειmicroένη περίπτωση πώς ορίζεται microιαπαράκαmicroψη που διαχειρίζεται σώmicroα και αίσθησηB οι χρήστες κατανοούν τη λειτουργία και νόηmicroα τουέργου microέσω της διαπροσωπικής επαφής και χρήσης τωνστοιχείων της εγκατάστασης

ΣχεδιασmicroόςΗ εγκατάσταση υλοποιήθηκε στα πλαίσια της έκθεσηςAthens by Art το καλοκαίρι του 2004 από τη διεπιστηmicroο-νική οmicroάδα VE_Design ((Ε Γαβρήλου Β Μπουρδάκης ∆Χαρίτος CotiK Α Τσαγκρασούλης ∆ Σκούφης και Α

Ανδρέου) Xωροθετήθηκε στην οροφή της ανατολικήςπλατφόρmicroας του σταθmicroού microετρό του Θησείου Ο τίτλοςυπονοεί τη συνειδητή επιλογή microιας εναλλακτικής διαδρο-microής microε ιδιαίτερες ποιότητες και την πρόθεση παροχήςστον αστικό ιστό ενός διακριτού laquoχώρου-εγκατάστασηςraquoπου λειτουργεί σαν προορισmicroός παιχνιδιού laquoplayscaperaquoκαι επικοινωνίας Η αστική laquoπαράκαmicroψηraquo έχει ως σκοπόνα λειτουργήσει σαν ενεργός microηχανισmicroός microετασχηmicroατι-σmicroού της καθηmicroερινής εmicroπειρίας των περαστικών επιφέ-ροντας την ενεργή αντίδρασή τους στο περιβάλλον Ηθεώρηση του DETOUR ως οργανισmicroού που προσκολλάταιστον αστικό ιστό όρισε τη διαπραγmicroάτευση της συmicroβιωτι-κής σχέσης microεταξύ φυσικού-τεχνητού δοmicroηmicroένου-κενούπαλαιού-νέου στατικού-διαδραστικού και τέλος αποmicroονω-microένου-ενσωmicroατωmicroένουΟ σχεδιασmicroός του DETOUR αποτέλεσε το έναυσmicroα γιατην επανεξέταση της σχέσης χώρου-σώmicroατος-κίνησηςτην ιδέα της παράστασης (Goffman 1959) που υποστηρί-ζεται από τον εmicroπρόθετα δοmicroηmicroένο χώρο και τη συνει-δητή διαχείριση των σωmicroατικών αισθήσεων (Johnson1987) προς την παραγωγή χώρου Πρόθεση ήταν η κατα-σκευή microιας αίσθησης που αφυπνίζει το σώmicroα από τιςmicroηχανιστικές αντιδράσεις του οικείου και επιφέρει τησυνειδητή δράση και επικοινωνία Ο χώρος έπρεπε να λει-τουργήσει σαν πυκνωτής κινήσεων και γεγονότων επιτρέ-ποντας ελευθερία έκφρασης και ποικιλοmicroορφία συmicroπερι-φορών αποτελώντας έτσι πεδίο δράσεων αλλά και παράλ-ληλα θεmicroέλιο δράσης (Lefebre 1991 p191)Προτάθηκε η δηmicroιουργία και εισαγωγή microιας πλατφόρmicroαςστον τόπο επέmicroβασης Η πλατφόρmicroα αυτή αποτελούσε τοβασικό κατάστρωmicroα επικοινωνίας τον τόπο microε τη microεγαλύ-τερη ανοχή στη συσσώρευση κόσmicroου αλλά παράλληλα καιτο χώρο όπου κάποιος microπορεί να περπατήσει να σταθείνα παρατηρήσει και να συmicromicroετάσχει Ιδιαίτερη έmicroφασηδόθηκε στα κατακόρυφα στοιχεία και στα microοτίβα τηςσωmicroατικής κίνησης που η πλατφόρmicroα και τα αντικείmicroεναγεννούν ως σύνολο Τα στοιχεία αλληλεπίδρασης έπρεπενα παρέχουν αναγνωρίσιmicroες δοmicroές που προκαλούν τονεπισκέπτη σε microια ένα προς ένα σχέση Ο παραπάνω συλ-λογισmicroός βασίζεται στο γεγονός ότι οι αφαιρετικές ιδιότη-τες των δοmicroικών στοιχείων microε την ενσώmicroατη και laquoin-situraquomicroνήmicroη διαδραmicroατίζουν σηmicroαντικό ρόλο στη σύλληψη καιοργάνωση του χωρικού νοήmicroατοςΤο σχήmicroα και η microορφή των κατασκευών προέκυψε απότην laquoαποδόmicroησηraquo του ξύλινου πλατώmicroατος και την αναδί-πλωση επιλεγmicroένων σανίδων Τα κατακόρυφα microέλη ονοmicroά-στηκαν laquoδέντραraquo παρόλο που η πρόκληση ήταν η δηmicroι-ουργία microιας microορφής τέτοιας ώστε οι επισκέπτες να microπο-ρούν ελεύθερα να την αναγνωρίσουν και κατονοmicroάσουνκατά την υποκειmicroενική τους κρίση Η microορφή είναι σχεδόνπρωτόλεια αρχετυπική απαλλαγmicroένη από πολύπλοκες

DETOURεπικοινωνώντας αισθήσεις

και δράσειςτων Βασίλη Μπουρδάκη αρχιτεκτόνα επίκ καθηγητή Πανεπιστηmicroίου Θεσσαλίας

και Εβελίνας Γαβρήλου αρχιτέκτονος

την αληθινή χωρική εmicroπειρία που βιώνουmicroε καθηmicroερινάαλλά να υποστηρίξουν δραστηριότητες που δεν microπορούννα λάβουν χώρα στον πραγmicroατικό χώρο Έτσι κι αλλιώςείναι απίθανο να καταφέρει ποτέ τεχνολογικό δηmicroιούρ-γηmicroα να προσοmicroοιώσει την οmicroορφιά την πολυπλοκότητατην ασάφεια και τον καταιγισmicroό από αισθητηριακά ερεθί-σmicroατα που συνθέτουν την πραγmicroατική χωρική εmicroπειρία

Ο όρος laquoδυνητική πραγmicroατικότηταraquo υπονοεί την προσπά-θεια δηmicroιουργίας microίας όσο το δυνατόν καλύτερης microίmicroησηςτης πραγmicroατικότητας Κάτι τέτοιο όmicroως δεν ήταν απαραί-τητα ο απώτερος στόχος των πρωτοπόρων της ∆Π Το1965 ο πρωτεργάτης της ∆Π Ivan Sutherland οραmicroατιζότανlaquomicroια συσκευή απεικόνισης συνδεδεmicroένη microε έναν υπολογιστή ηοποία θα microπορούσε να microας δώσει την ευκαιρία να εξοικειωθούmicroεmicroε έννοιες που δεν θα microπορούσαν να υλοποιηθούν στον πραγmicroα-τικό κόσmicroο microια microαγική σφαίρα προς ένα θαυmicroαστό - φαντασιακόκόσmicroο δηmicroιουργηmicroένο microε βάση τα microαθηmicroατικά ∆εν υπάρχεικανένας λόγος τα αντικείmicroενα που απεικονίζονται από το υπολογι-στή να ακολουθούν τους νόmicroους της πραγmicroατικότηταςraquo Όmicroοια οBrooks υποστήριξε ότι laquoη τεχνολογία αυτή δίνει τη δυνατότηταστον άνθρωπο να βιώσει κόσmicroους που δεν υπήρξαν ποτέ και ούτεθα υπάρξουν πιθανώςraquo (Biocca και Levy 1995 7)

Ίσως τελικά η ΕΠ να είναι ένα ιδανικό microέσο που microας βοηθάνα περιγράψουmicroε microία οποιαδήποτε (χωρικού χαρακτήρα)εmicroπειρία microπορούmicroε να φανταστούmicroε και να τη microεταδώ-σουmicroε σε έναν άλλον άνθρωπο δίνοντάς του τη δυνατό-τητα να εmicroβυθισθεί στο φαντασιακό αυτό κόσmicroο να τονβιώσει πολυαισθητηριακά και όχι microόνο νοητικά microε ένανσχετικά αλληθοφανή τρόπο Μήπως τα ∆Περ microπορούν νααποτελέσουν microία πλατφόρmicroα για αρχιτεκτονικό πειραmicroατι-σmicroό microε στόχο τη διερεύνηση και αξιολόγηση νέων χωρικώνmicroορφών εmicroπειριών και θεωρητικών microοντέλων

Σηmicroειώσεις

1 Πχ οθόνες τηλεόρασης επιφάνειες προβολής γιγαντοαφίσες

κλειστά κυκλώmicroατα τηλεόρασης κλπ

2 Πχ βιντεοκάmicroερες microικρόφωνα αισθητήρες παντός τύπου κλπ

3 Αλληλεπιδραστικών υπολογιστικών τριδιάστατων γραφικών

συσκευών ανίχνευσης κίνησηςπροσανατολισmicroού στερεοσκοπι-

κών συστηmicroάτων απεικόνισης κλπ

4 Human ndash computer interface

5 Για τις ανάγκες του κειmicroένου ο άνθρωπος αυτός θα ονοmicroάζεται

laquoχρήστηςraquo

6 Head Mounted Display

7 Από κατάλληλα τοποθετηmicroένη συσκευή που ονοmicroάζεται ανι-

χνευτής κίνησηςπροσανατολισmicroού (positionorientation tracker)

8 Ο όρος laquoεmicroβύθισηraquo (immersion) σηmicroαίνει την αποmicroόνωση του

χρήστη από την αισθητηριακή πληροφορία του άmicroεσου περιβάλ-

λοντός του και την τροφοδότηση των αισθητηριακών του κανα-

λιών πρόσληψης microε συνθετικά ερεθίσmicroατα εξ ολοκλήρου παραγό-

microενα από τον υπολογιστή

9 Mixed amp augmented reality

10 Τα συστήmicroατα ∆Π στα οποία συmicromicroετέχει ένας microόνο χρήστης

ονοmicroάζονται microονοχρηστικά (single user) συστήmicroατα

11 Τα συστήmicroατα ∆Π στα οποία συmicromicroετέχουν περισσότεροι του

ενός χρήστες ονοmicroάζονται πολυχρηστικά (multi user) συστήmicroατα

12 Το ερευνητικό έργο microε τίτλο laquoΕικονικά Μουσείαraquo ολοκληρώ-

θηκε το 2002 υπό την αιγίδα της ΓΓΕΤ στο πλαίσιο του ΕΠΕΤ ΙΙ

Το ∆Περ σχεδιάσθηκε από τον ∆ Χαρίτο και υλοποιήθηκε από

τον ίδιο και την ερευνητική οmicroάδα Εικονικής Πραγmicroατικότητας του

Τmicroήmicroατος Πληροφορικής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανε-

πιστηmicroίου Αθηνών υπό την ευθύνη του Καθηγ Κ Χαλάτση

13 Για παράδειγmicroα τρισδιάστατα αγγεία βαλσαmicroωmicroένα ζώα εικό-

νες φυτών και ορυκτών κέρινα οmicroοιώmicroατα κλπ

14 Ο οπτικός σχεδιασmicroός του ∆Περ έγινε από τον ∆ Χαρίτο και

ο ακουστικός σχεδιασmicroός από τον Coti

15 H McLellan (1994 33-35) ορίζει ως laquoavatarsraquo τα δυναmicroικά αντι-

κείmicroενα τα οποία αναπαριστούν το σώmicroα κάθε χρήστη ενός ∆Περ

και τα οποία απεικονίζονται στους ίδιους αλλά και στους υπόλοι-

πους συmicromicroετέχοντες χρήστες στο ∆Περ

16 URL wwwactiveworldscom

17 Πχ υπάρχει η δυνατότητα τηλεmicroεταφοράς ή ακόmicroη η δυνατό-

τητα ένα φαινοmicroενικά microικρό αντικείmicroενο να κρύβει ένα πολύ microεγα-

λύτερο από τον εαυτό του δυνητικό κόσmicroο

18 ∆εν υπάρχει απαραίτητα η σταθερά του ανθρωπίνου σώmicroατος

για να γίνει αντιληπτή η κλίmicroακα των αντικειmicroένων του ∆Περ microέσω

σύγκρισης

Βιβλιογραφία

Biocca F amp Levy M (1995) laquoThe vision of virtual realityraquo σ 3-14

Σε Biocca F amp Levy M (επιmicro) Communication in the age of virtual

reality Hillsdale New Jersey Lawrence Erlbaum Associates

Carr K amp England R (1995) Simulated and Virtual Realities Taylor

και Franscis London

Ellis SR (1995) laquoVirtual environments and environmental instru-

mentsraquo σ 11-51 Στο Carr K και England R (επιmicro) Simulated and

Virtual Realities London Taylor amp Franscis

McLellan H (1994) laquoBeam Me Up to My Avatarraquo VR World

Μάρτιος-Απρίλιος 94 Mecklermedia

Riva G (1999) laquoVirtual Reality as Communication Tool A Soci-

ocognitive Analysisraquo Presence τοmicro 8 τχ 4 462-468 Massachu-

setts ΜΙΤ Press

Χαρίτος ∆ (2002) Επικοινωνία Ανθρώπου ndash Μηχανής Σηmicroειώσεις

microαθήmicroατος επιλογής Τmicroήmicroα Επικοινωνίας και ΜΜΕ Εθνικό και

Καποδιστριακό Πανεπιστήmicroιο Αθηνών

Χαρίτος ∆ (2005) laquo∆υνητική πραγmicroατικότητα ένα νέο σύστηmicroα

διεπαφής ανθρώπου-υπολογιστή ή ένα νέο microέσο επικοινωνίαςraquo

Ζητήmicroατα Επικοινωνίας τχ 2 Αθήνα Εκδόσεις Καστανιώτη

Χαρίτος ∆ ∆ιαmicroαντάκη Κ Γαζή Α amp Μεϊmicroάρης Μ (2005)

laquoThe emergence of new types of hybrid mobile communication

environments and their impact on social life within the urban

contextraquo Πρακτικά του 3ου ∆ιεθνούς Συνεδρίου laquoDigital Utopia

COMMUNICATION and REALITYraquo Barcelona Μάϊος 2005

iquestOacuteˆ partEgraveIcircfiOacutemiddot (6) OtildeOcircbdquoEuml UgraveEuml˜ permilEgravemiddotUacuteOcircUcircˆEgraveIcirclsaquo˜AcircEgraveIcircOcircEgraveOacuteˆOacuteEgravemiddotIcirclsaquo˜ permilUacutemiddotUcircUgraveEumlUacuteEgravefiUgraveEumlUgravemiddot˜ IgravecurrenUcircmiddot UcircUgraveEumlOacuteUgraveUacuteEgraveUcircpermilEgraveiquestUcircUgravemiddotUgraveEuml permilEgraveIcircUgrave˘middotIcirclsaquo IcircOcircEgraveOacutefiUgraveEumlUgravemiddot Active Worlds

∆ΙΑ

∆Ρ

ΑΣ

ΤΙΚ

Η Ε

ΓΚΑ

ΤΑ

ΣΤ

ΑΣ

Η

7799α φ ι έ ρ ω micro α7788 α φ ι έ ρ ω micro α

όπου οι επισκέπτες είχαν την ευκαιρία να microιλήσουν ναγελάσουν νrsquo ανταλλάξουν ηχητικά και φωνητικά microηνύmicroατα(φράσεις φωνές βρισιές τραγούδια κά) ή να φλερτά-ρουν να επιδείξουνεπιδειχθούν και να συζητήσουν τηνεmicroπειρία που βίωναν Από τη στιγmicroή που οι χρήστες κατα-νοούσαν ότι το σύστηmicroα microε κάποιο τρόπο προέβαλλε τιςφωνές και τις εικόνες τους στο ευρύτερο περιβάλλονmicroέσα ή έξω από την εγκατάσταση αντιδρούσαν εmicroπρό-θετα ξεπερνώντας το δισταγmicroό του πειραmicroατισmicroού δοκι-microάζοντας τις αντιδράσεις των θεατών και περιmicroένονταςτην ανάλογη ανταπόκριση Στο σηmicroείο αυτό επιβεβαιώ-θηκε η αρχική πρόθεση θεώρησης της εγκατάστασης σανπολυχώρο εκφραστικών παραστάσεων Σύmicroφωνα microε τις αντιδράσεις τους στην εmicroπειρία που βίω-σαν οι επισκέπτες κατηγοριοποιούνται ωςbull περαστικοί απλοί θεατές των δρώmicroενωνbull εξερευνητές που αλληλεπίδρασαν microε το σύστηmicroα διερευ-νώντας τη λειτουργία τουbull performers που προέβαλλαν απροκάλυπτα τη φωνή καιεικόνα τουςbull ξεναγοί νέων χρηστών στη λειτουργία της προσφερόmicroε-νης εmicroπειρίαςbull επιθετικοί microε διάθεση βανδαλισmicroού σαν αντίδραση σταδηmicroόσια δρώmicroενα ή σαν πρόθεση συλλογής laquoενθυmicroίωνraquo

Επιδράσεις της εγκατάστασηςΣε ερωτήσεις που πραγmicroατοποιήθηκαν σχετικά microε τηνεmicroπειρία οι περισσότεροι χρήστες ανέφεραν την αίσθησηευχαρίστησης έκπληξης περιέργειας ελευθερίας ενθου-σιασmicroού έκστασης και την παιγνιώδη και ίσως αινιγmicroατικήδιάθεση Τόνισαν την πρόθεση για κοινωνικοποίηση καιδιασκέδαση Τα συναισθήmicroατά τους τα απέδωσαν στηνευκαιρία εξερεύνησης στη συmicromicroετοχή στην ικανότηταελέγχου του αποτελέσmicroατος στο δυναmicroικό και ανοίκειοπεριεχόmicroενο του χώρου καθώς επίσης και στα ίδια τακατασκευαστικά χαρακτηριστικά όπως το υλικό του ξύλουκαι το νερό Λιγότεροι επισκέπτες ανέφεραν το αίσθηmicroατου στρες εξαιτίας της πολυκοσmicroίας και του απόκοσmicroουηχητικού περιβάλλοντος Τέλος χαρακτηριστική ήταν η αναφορά τους στη microορφή

του έργου και στα laquoδέντραraquo στα οποία απέδωσαν πλη-θώρα χαρακτηρισmicroών (πόδια ροmicroπότ microπράτσα κά) στοσύστηmicroα ψύξης microε εξάχνωση νερού που συχνά αποκαλού-σαν καπνό και στην ελευθερία διαχείρισης και εξερεύνη-σης όλων των παραπάνωΑκολουθώντας τη διαδικασία σύλληψης σχεδιασmicroούκατασκευής και παρατήρησης συνειδητοποιούmicroε την ανά-γκη δηmicroιουργίας σηmicroείων laquoκλειδώmicroατοςraquo της αντίληψης σεόλα τα επίπεδα που να επιτρέπουν την κατανόηση τηςmicroετάβασης από την ιδέα στην υλοποίηση καθώς και τηναποκωδικοποίηση και νοηmicroατοδότηση του έργου από τοδέκτη Συmicroπερασmicroατικά η εγκατάσταση λειτούργησε ικα-νοποιητικά παρέχοντας ευανάγνωστες δοmicroές προς χρήσηκαι δυνατές εικόνες και εmicroπειρίες για ανάmicroνηση

Βιβλιογραφία

Benjamin A (2002) Parasitism in Architecture στο Competition

Programme for the International Competition of the Design of

Ephemeral structures laquoURL httpwwwcultural-olympiadgr

ephemeralcompetitionindex1html επίσκεψη Μάιος 2005raquo

Charitos D Gavrilou E and Bourdakis V (2005) Instigating

interpersonal mediated communication within the context of an

interactive installation in urban space in R Ascott (ed) Altered

States Transformations of perception place and performance

The Planetary Collegium Univ of Plymouth (proceedings pub-

lished in DVD format)

Gavrilou E Bourdakis V and Charitos D (2005) Documenting

the Spatial Design of an Interactive Multisensory Urban Installa-

tion in laquoDigital Design the Quest for New Paradigmsraquo eCAADe

2005 Proceedings Lisbon

Goffman E (1959) The Presentation of Self in Everyday Life

Doubleday Anchor Books

Johnson M (1987) Τhe Body in the Mind the Bodily Bases of

Meaning Imagination and Reason The University of Chicago Press

Lefebre H (1991) The Production of Space trans Nicholson-Smith

D Blackwell Publishing Ltd UK

Matzner F (2004) Public Art A Reader Hatje Cantz Verlag

κατασκευαστικές λεπτοmicroέρειες Τα κατακόρυφα microέλη προ-σοmicroοιάζουν σε γερανούς laquomicroπράτσαraquo ενός διαmicroελισmicroένουτεχνητού σώmicroατος Παρέχουν απλές αλλά δυνατές εικό-νες λειτουργώντας microε αυτόν τον τρόπο σαν σήmicroα κατατε-θέν της εγκατάστασης φέροντας παράλληλα τον εξοπλι-σmicroό αλληλεπίδρασης

Επικοινωνιακός laquoεξοπλισmicroόςraquoΚατανοώντας την τυπική κίνηση πεζών στο χώρο τηνπερίοδο λειτουργίας της εγκατάστασης (microικρές διακριτέςοmicroάδες κυρίως τουριστών microε microηδαmicroινή αλληλεπίδρασηmicroεταξύ τους) ο κύριος σκοπός του DETOUR ήταν ο microετα-σχηmicroατισmicroός της διαπροσωπικής δυναmicroικής microεταξύ τωναγνώστων πάνω στο έργο εισάγοντας τη διάσταση τηςεπικοινωνίας κατrsquo αρχήν microε το ίδιο το έργο και κατά δεύτε-ρον microεταξύ των επισκεπτών του Για να την επιτυχία των παραπάνω χρειάστηκαν εξελιγmicroένασυστήmicroατα καταγραφής επεξεργασίας και απόδοσης τωνοπτικοακουστικών και συmicroπεριφορικών δεδοmicroένωνΕξοπλισmicroός διάδρασηςαισθητήρες microικρόφωνα κάmicroερεςκαταγραφείς θέσης και κίνησης και σύστηmicroα εξάχνωσηςνερού Ιδιαίτερη προσοχή δόθηκε στο σχεδιασmicroό των επι-microέρους περιβληmicroάτων των συστηmicroάτων διάδρασης (πολυε-στερικές σφαιρικές κατασκευές πρωτόλεια ξύλινα κουτιάέντονα χρώmicroατα στα πλήκτρα ενεργοποίησης καταγρα-φέων)Ηχητικό τοπίο το κύριο επικοινωνιακό microέσο του DETOURmicroε ακτίνα επιρροής τα 100 περίπου microέτρα που για τη microορ-φολογία εδάφους υπερκαλύπτει την ακτίνα ορατότητας Ηυλοποίησή του έγινε microέσω 8 ηχείων τοποθετηmicroένων σταπεριφερειακά laquoδένδραraquoΠροβολή βίντεο σε παρακείmicroενο τοίχο του κελύφους ανελ-κυστήρα του σταθmicroού Η προβολή λειτουργούσε συνοδευ-τικά προβάλλοντας εικόνες σε πραγmicroατικό και παρελθόνταχρόνοΦωτισmicroός λειτουργούσε υποστηρικτικά βοηθώντας στοντονισmicroό των περιοχών κύριας δραστηριότητας στοιχείωντης κατασκευής και χρησιmicroοποιώντας χρώmicroα για να ορι-στεί η κίνηση και η microορφή της κύριας πλατφόρmicroαςΥπολογιστήςλογισmicroικό υπεύθυνο για την καταχώρηση επε-ξεργασία επιλογή και χωροθέτηση των πολυαισθητηρια-κών δεδοmicroένων

Το DETOUR δεν περιελάmicroβανε προ-εγγεγραmicromicroένη οπτικο-ακουστική πληροφορία απλά το microηχανισmicroό επικοινωνίαςmicroεταξύ των χρηστών Οι επισκέπτες αλληλεπιδρούν καικαταχωρούν την οmicroιλία και τις εικόνες τους καθώς και τηγενικότερη κιναισθητική συmicroπεριφορά στο σύστηmicroα συmicro-microετέχοντας στη δηmicroιουργία της ευρύτερης βάσης δεδοmicroέ-νων Η χρήση των αποθηκευmicroένων οπτικοακουστικών καισυmicroπεριφορικών δεδοmicroένων πραγmicroατοποιείται συγχρο-νικά ή ασύγχρονα Συγχρονικά microε την σε πραγmicroατικόχρόνο επεξεργασία και αναπαραγωγή της οπτικοακουστι-κής πληροφορίας που συλλέγεται επαναπροσδιορίζεικυρίως το ακουστικό τοπίο (microέσα από το οκτακάναλοσύστηmicroα ήχου) και βοηθά στη δηmicroιουργία του παιχνιδιούmicroεταξύ των δύο ή περισσότερων χρηστών Ασύγχρονα microε την ανάκληση από τη microνήmicroη του συστήmicroα-τος επεξεργασmicroένων εικόνων και ήχων σε τυχαίο χρόνοmicroε τυχαίο τρόπο

∆ρώντας και αλληλεπιδρώντας microε το DETOURΤο κέντρο της ξύλινης εξέδρας που περιτριγυρίζεται απότα laquoδέντραraquo σαν ξέφωτο αποτέλεσε το βασικό σηmicroείο

περιβαλλοντικές συνθήκες όπως

υπερέντασης-θορύβου ηρεmicroίας

κά Η αρχιτεκτονική πρέπει να

κατανοήσει τη microακρά διαδροmicroή τής

ιστορίας και συγχρόνως να συνοmicroι-

λεί microε το microέλλον κάθε εποχής Από

αυτή τη συνάντηση microε το microέλλον

κρίνονται τόσο το έργο της αρχιτε-

κτονικής όσο και ο λόγος περί αρχι-

τεκτονικής Οι προβολές όmicroως στο

microέλλον όχι microόνο δεν είναι εύκολες

αλλά microπορεί να είναι και γελοιογρα-

φικές ενώ η κατανόηση της δια-

δροmicroής της ιστορίας είναι microια ακρο-

βατική περιπέτεια Σε αυτό το εγχεί-

ρηmicroα η συζήτηση της νεωτερικότη-

τας ως microιας δηmicroιουργικής στάσης

microε συνέχειες και ασυνέχειες είναι

κρίσιmicroη προϋπόθεση

τών αποκατάστασης - αναβίωσης

αντί της διάσπαρτης ανάδυσής τους

σε τόmicroους παρουσίασης αποτελε-

σmicroάτων αρχαιολογικών ερευνών σε

πρακτικά ευρύτερης θεmicroατολογίας

συνεδρίων και σε καταλόγους εκθέ-

σεων αρχιτεκτονικού έργου Ακόmicroα

και στο ζήτηmicroα της χρονικής διάστα-

σης της έννοιας laquomicroνηmicroείοraquo που

κατά το νέο αρχαιολογικό νόmicroο φτά-

νει έως τις microέρες microας και ήδη η

παρούσα έκδοση τολmicroά να συσχετί-

σει microε microεταπολεmicroικά έργα όπως το

Ξενοδοχείο Hilton και ο Σταθmicroός

των Πετραλώνων Είναι λοιπόν

πολύπλευρα σηmicroαντικό το εκδοτικό

αυτό βήmicroα που ελπίζουmicroε γρήγορα

να διαδεχθούν ανάλογες προσεγγί-

σεις για τις υπόλοιπες ανεξερεύνη-

τες πλην όπως προδιαγράφεται

microεστές σε αφορmicroές laquoαναταρά-

ξεωνraquo περιοχές του ελλαδικού

χώρου

∆ηmicroήτρης Ζυγοmicroαλάς αρχιτέκτων

διπλωmicroατούχος συντήρησης

ιστορικών κτιρίων

δηmicroήτρης α φατούρος η επιmicroονήτης αρχιτεκτονικής Εκδόσεις

Καστανιώτη Αθήνα 2003

Οι νέες πραγmicroατικότητες του τρό-

που ζωής που σε microεγάλο βαθmicroό

κυριαρχούν έχουν θέσει σε αmicroφι-

βολία θεmicroελιώδη χαρακτηριστικά

ατοmicroικής και συλλογικής συmicroπερι-

φοράς όπως η κατοχύρωση του

προσωπικού και ιδιωτικού χώρου η

προστασία της αυτοσυγκέντρωσης

η αίσθηση ηρεmicroίας η εξασφάλιση

της ελεύθερης πληροφόρησης και

έκφρασης οι συνθήκες microη επιθετι-

κότητας Έτσι φαίνεται ότι ο κύριος

πυρήνας της αρχιτεκτονικής το

κατοικείν υποχωρεί και επιβάλλε-

ται ένα εύκολο και οmicroοιόmicroορφο life

style αδιάφορο σε αυτά Συγχρόνως η

αρχιτεκτονική γίνεται πιο εύκολη

λεία κερδοσκοπικών προθέσεων

και φιλοδοξιών εξουσίας και προ-

βολής Όλα αυτά σύmicroφωνα microε microια

άποψη οδηγούν στην υποβάθmicroιση

ή στην αχρήστευση της αρχιτεκτονι-

κής αλλά και της τέχνης ή στην

ψευδεπίγραφη παρουσία τους Στη

σηmicroερινή αρχιτεκτονική είναι microορ-

φές που τονίζουν microε θαυmicroάσιο

τρόπο τις θεmicroελιώδεις σχέσεις microε

το χώρο αλλά είναι και ορισmicroένα

γνωρίσmicroατα κυρίαρχων τάσεων που

προκαλούν δισταγmicroούς Στο πλαίσιο

αυτό συζητούνται το εφήmicroερο το

ερείπιο το industrial design το microη

τελειωmicroένο έργο η πολλαπλή

πόλη καθώς και ζητήmicroατα που

έχουν σχέση microε χαρακτηριστικές

καταξιωmicroένοι ιδιώτες microελετητές

αλλά και αρmicroόδιες υπηρεσίες του

κράτους και της τοπικής αυτοδιοί-

κησης Μελέτες που προδίδουν και

τη διαφοροποίηση του αντικειmicroέ-

νου της προστασίας σε σχέση microε το

βορειοελλαδικό χώρο αποτυπώ-

νουν ταυτόχρονα τους προβληmicroατι-

σmicroούς και τις πρακτικές κυρίως από

τα microέσα της δεκαετίας του 1980 και

microετά ενσωmicroατώνοντας όmicroως και

παλαιότερες εφαρmicroογές και microάλι-

στα εmicroβληmicroατικού θα microπορούσαmicroε

να πούmicroε χαρακτήρα όπως η ανα-

στήλωση της Στοάς της Βραυρώνος

το έργο της συντήρησης και αποκα-

τάστασης του Ερεχθείου και η επέmicro-

βαση για την προστασία και ανα-

βίωση της Πλάκας

∆εν είναι όmicroως microόνο το κεφάλαιο

αποκατάσταση όπου το έργο αυτό

αποδεικνύεται περιεκτικό Είναι και

η επανάχρηση που τίθεται από κοι-

νού στο προσκήνιο όπως ο ίδιος ο

τίτλος εύστοχα υποδηλώνει Από τις

microετασκευές κατοικιών ακόmicroα και

σε θεατρικό χώρο έως την ένταξη

πολιτιστικών αλλά και γραφειακών

λειτουργιών σε βιοmicroηχανικά

συγκροτήmicroατα παρούσας εmicroφα-

ντικά και της διατήρησης της αρχι-

κής χρήσης αλλά microε τον απαραί-

τητο εκσυγχρονισmicroό για την εξυπη-

ρέτησή της ο αναγνώστης έρχεται

αντιmicroέτωπος microε το εύρος των χρη-

στικών επιλογών και των ζητηmicroάτων

που τις ακολουθούν για να microη γίνει

η επέmicroβαση ένα απλά στιγmicroιαίο

ευτύχηmicroα αλλά αφετηρία για την

laquoευτυχήraquo πορεία του microνηmicroείου στο

microέλλον

∆ε χωρά αmicroφιβολία ότι ένα τέτοιο

έργο αποτελεί laquoεργαλείο δου-

λειάςraquo για όσους κινούνται συστη-

microατικά και microη στον ιδιαίτερο χώρο

της συντήρησης και αποκατάστασης

ιστορικών κτιρίων και συνόλων

Εργαλείο που θα πρέπει βέβαια να

εκληφθεί όχι ως σηmicroείο εγκλωβι-

σmicroού στις θεωρήσεις και πρακτικές

που καταγράφει αλλά ως αφετηρία

για προβληmicroατισmicroό και συνειδητο-

ποιηmicroένη δραστηριοποίηση όπως

ακριβώς ο ίδιος ο επιmicroελητής του

εύχεται ευελπιστώντας σε συζητή-

σεις και αναταράξεις στάσιmicroων

νερών Και κατά την άποψή microας οι

συζητήσεις και αναταράξεις θα

πρέπει να αναmicroένονται και πέρα

από την πρακτική των επεmicroβάσεων

Σε πεδία όπως η ιστορική κατα-

γραφή της εξέλιξης των προβληmicroα-

τισmicroών και των πρακτικών για τη

διάσωση της αρχιτεκτονικής κληρο-

νοmicroιάς στον τόπο microας ή η συλλογική

δηmicroοσίευση υλοποιηmicroένων microελε-

αποκατάσταση microνηmicroείων ndash αναβίωση ιστορικών κτιρίων στηναττική τ 1 2 επιmicroέλεια Γ ΚΙΖΗΣ

Εκδόσεις Έργον IV Αθήνα 2004

Στη σχετικά πρόσφατη απόπειρα

που ξεκίνησαν οι εκδόσεις του Τ

Λαζάρογλου να χαρτογραφήσουν το

υλοποιηmicroένο ανά τον ελλαδικό

χώρο αναστηλωτικό έργο η δίτοmicroη

περιδιάβαση στην πρωτεύουσα και

την περιφέρειά της έρχεται να απο-

τελέσει ένα δεύτερο και εξόχως

σηmicroαντικό βήmicroα Πεδίο κρίσιmicroο για

την όλη απόπειρα η Αττική συγκε-

ντρώνει έργα αποκατάστασης ακι-

νήτων microνηmicroείων και συνόλων microε

πανελλαδική αναγνωρισιmicroότητα

πολύ περισσότερο ορισmicroένες από

τις πρωϊmicroότερες ενσαρκώσεις των

σύγχρονων αναστηλωτικών από-

ψεων στη χώρα microας και σηmicroεία ανα-

φοράς για την έως σήmicroερα εξέλιξή

τους Έργα που ο επί χρόνια ασκη-

microένος στις ισορροπίες ανάmicroεσα στη

θεωρία και την πράξη της αποκατά-

στασης αναπλ καθηγητής του ΕΜΠ

Γιάννης Κίζης κατάφερε να συνοψί-

σει microε τρόπο περιεκτικό όσο και

ουσιαστικό

Ήδη από τον παλαιότερο σχολια-

σmicroό των δύο πρώτων τόmicroων της

ίδιας σειράς είχαmicroε σταθεί στην

πολυεπίπεδη αντιπροσωπευτικό-

τητα ποιότητα που όχι microόνο διατη-

ρείται αλλά και ισχυροποιείται στη

νεότερη δυάδα Ένας εκ νέου αυξη-

microένος αριθmicroός είκοσι έξι microελετών

περιστρεφόmicroενων κυρίως γύρω

από τα αποκαλούmicroενα laquoνεότερα

microνηmicroείαraquo microε αναβαθmicroισmicroένη

ωστόσο την παρουσία των

laquoαρχαίωνraquo έρχεται να αναδείξει

microέσα από αναλυτικά κείmicroενα πλή-

θος σχεδίων και φωτογραφιών

ndashτονίζουmicroε της συνολικής εξέλιξης

των microνηmicroείων (αρχική προ επεmicroβά-

σεων εργοταξιακή υφιστάmicroενη

microορφή)ndash το εύρος το είδος και τις

ιδιαιτερότητες των χειρισmicroών για τη

διάσωση της αρχιτεκτονικής κληρο-

νοmicroιάς όπως microερίmicroνησαν γι αυτήν

8800 β ι β λ ι ο π α ρ ο υ σ ι ά σ ε ι ς

βιβλιοπαρουσιάσεις

Στο site

του συλλόγου

wwwsadas-peagr

microπορείτε να

βρείτε όλα

τα τεύχη

του περιοδικού

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ σε

microορφή pdf

2211ε π ί κ α ι ρ α

ΕΚΛΟΓΕΣ ΣΑ∆ΑΣ-ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑΣ ΕΝΩΣΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ 562005ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΕΦΟΡΕΥΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ

Τα αποτελέσmicroατα των εκλογών της 562005 είναι τα παρακάτω

ΨΗΦΙΣΑΝ 2617ΕΓΚΥΡΑ 2605

ΨΗΦΟΙ Ε∆ΡΕΣΑΝΑΝΕΩΤΙΚΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΕΛΛΑ∆ΑΣ (ΑΣΑΕ) 195 749 12ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΗ ΚΙΝΗΣΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ Ν ΧΑΝΙΩΝ 40 154 3ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΗ ΥΠΟΨΗΦΙΑ 18 069 1ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΣ ΥΠΟΨΗΦΙΟΣ Ν ΧΑΛΚΙ∆ΙΚΗΣ 18 069 1ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ 37 142 2ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ 19 073 1ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ ΜΗΧΑΝΙΚΟΙ ΕΥΒΟΙΑΣ 82 315 5ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ ∆ΥΤ ΕΛΛΑ∆ΑΣ 40 154 3∆ΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ (∆ΑΚ) 514 1973 33ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΕΣ ΜΗΧΑΝΙΚΟΙ (ΕΛΕΜ) 194 745 12Α2 ΕΛΕΜ 18 069 1ΝΕΑ ΕΝΩΣΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ 166 637 11ΝΕΟ ΚΙΝΗΜΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ 349 1340 22ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ∆ΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑ∆ΑΣ 38 146 3ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ 619 2376 39ΣΥΣΠΕΙΡΩΣΗ ΑΡΙΣΤΕΡΩΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ 245 940 16

ΛΕΥΚΑ 13 050

Τα αποτελέσmicroατα των προηγούmicroενων εκλογών του Συλλόγου microας της 3062002 ήταν τα παρακάτω

ΨΗΦΙΣΑΝ 1828ΕΓΚΥΡΑ 1822

ΨΗΦΟΙ ΑΝΑΝΕΩΤΙΚΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΕΛΛΑ∆ΑΣ (ΑΣΑΕ) 103 565ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΗ ΚΙΝΗΣΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ 6 033ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΗ ΚΙΝΗΣΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ Ν ΧΑΝΙΩΝ 46 252ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ ∆ΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑ∆ΑΣ 42 230ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ ∆Ω∆ΕΚΑΝΗΣΟΥ 45 247ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ 18 099ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ ΚΑΡ∆ΙΤΣΑΣ 10 055ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕ∆ΟΝΙΑΣ 211 1158ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ 17 093ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ ΜΗΧΑΝΙΚΟΙ ΕΥΒΟΙΑΣ 65 357ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ 26 143∆ΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ (∆ΑΚ) 365 2003ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΕΣ ΜΗΧΑΝΙΚΟΙ (ΕΛΕΜ) 89 488ΝΕΟ ΚΙΝΗΜΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ 196 1077ΠΑΝΕΛ ΑΓΩΝΙΣΤ ΣΥΝ∆ΙΚ ΚΙΝΗΣΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ (ΠΑΣΚ-Α) 361 1981ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ-Σ ∆ΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑ∆ΑΣ 30 165ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ 7 038ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΚΥΚΛΑ∆ΩΝ 17 093ΣΥΣΠΕΙΡΩΣΗ ΑΡΙΣΤΕΡΩΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ 166 912

ΛΕΥΚΑ 2 011

Μετά την καταmicroέτρηση των σταυρών των ψηφοδελτίων στην Αντιπροσωπεία του ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ εκλέγο-νται κατά σειρά επιτυχίας οι παρακάτω συνάδελφοι

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΑΝΑΤ ΜΑΚΕ∆ΟΝΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΑΚΗΣ (Ε∆ΡΕΣ 7)1 ΚΑΛΑΪΤΖΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ∆ΑΚ2 ∆ΗΜΗΤΡΙΑ∆ΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ laquo3 ∆ΗΜΟΥ∆ΗΣ ΚΩΝΝΟΣ laquo4 ΑΣΗΜΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΡΧΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ5 ΜΗΤΣΟΥ ΙΩΑΝΝΑ laquo6 ΜΑΡΙΝΗ ΝΤΟΡΑ laquo7 ΚΟΛΩΝΙΑΣ ΑΓΓΕΛΟΣ ΑΣΑΕ

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕ∆ΟΝΙΑΣ (Ε∆ΡΕΣ 24)8 ΠΑΠΠΑΣ ΘΑΝΑΣΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΡΧΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ9 ΒΑΚΑΛΟΠΟΥΛΟΣ ΑΓΓΕΛΟΣ laquo10 ΒΑΣΙΛΕΙΑ∆ΗΣ ΤΕΛΗΣ laquo11 ΚΟΪ∆ΗΣ ΗΛΙΑΣ laquo12 ΙΟΡ∆ΑΝΙ∆ΟΥ ΜΑΡΙΑ laquo13 ΚΑΛΟΓΗΡΟΥ ΑΡΤΕΜΙΣ laquo14 ΑΓΚΑΘΙ∆ΟΥ ∆ΗΜΗΤΡΑ laquo15 ΣΑΛΙΦΟΓΛΟΥ ΣΟΥΛΗ laquo16 ΜΠΕΛΙΜΠΑΣΑΚΗΣ ΚΩΣΤΑΣ ΝΕΑ ΕΝΩΣΗ ΑΡΧΝΩΝ17 ΜΕ∆ΙΤΣΚΟΥ ΠΕΤΡΙΝΑ laquo18 ΠΑΠΠΑ ΟΛΓΑ laquo19 ΜΑΝΟΥ ∆ΩΡΑ laquo20 ΑΜΠΑΤΖΟΓΛΟΥ ΑΣΠΑΣΙΑ laquo21 ΧΡΥΣΑΦΙ∆ΗΣ ΒΑΓΓΕΛΗΣ laquo22 ΜΠΑΡΟΥΤΖΟΓΛΟΥ ΒΥΡΩΝΑΣ laquo23 ΡΑΛΛΗΣ ΑΝΤΩΝΗΣ laquo24 ΛΙΛΙΜΠΑΚΗ ΜΑΡΙΑ ΑΣΑΕ25 ΚΕΦΑΛΑ ΑΝΝΑ laquo26 ΤΡΥΨΙΑΝΗ ΡΩΞΑΝΗ-ΣΟΦΙΑ ΝΕΟ ΚΙΝΗΜΑ ΑΡΧΝΩΝ27 ΖΑΝΤΙ∆ΗΣ ΗΡΑΚΛΗΣ laquo28 ΣΑΧΑΝΑ ΧΡΥΣΑ ΣΥΣΠΕΙΡΩΣΗ ΑΡΙΣΤ ΑΡΧΝΩΝ29 ΚΙΣΚΙΝΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΑΝΕΞΤΟΣ ΥΠΟΨ Ν ΧΑΛΚΙ∆ΙΚΗΣ30 ΜΟΥΡΑΤΙ∆ΗΣ ΚΥΡΙΑΚΟΣ Α2 ΕΛΕΜ31 ΓΕΩΡΓΙΑ∆ΟΥ ΘΕΑΝΩ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΗ ΥΠΟΨΗΦΙΑ

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ∆ΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕ∆ΟΝΙΑΣ (Ε∆ΡΕΣ 3)32 ΣΑΜΑΡΙΝΙΩΤΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ∆ΑΚ33 ΧΡΙΣΤΟ∆ΟΥΛΟΥ ΕΥΘΥΜΙΑ laquo34 ΣΙ∆ΗΡΟΠΟΥΛΟΣ ΚΩΝΝΟΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΡΧΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΥ (Ε∆ΡΕΣ 2)35 ΣΜΥΡΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ΑΣΑΕ36 ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ∆ΑΚ

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ (Ε∆ΡΕΣ 7)37 ΧΑΛΕΒΑΣ ΚΩΣΤΑΣ ∆ΑΚ38 ΓΙΑΚΟΒΗ ΟΛΥΜΠΙΑ laquo

∆ραστηριότητες

2200 ε π ί κ α ι ρ α

∆Σ

ΣΑ∆

ΑΣ-Π

ΕΑ

2233ε π ί κ α ι ρ α2222 ε π ί κ α ι ρ α

149 ΒΕΡΒΕΝΙΩΤΗΣ ΝΙΚΟΣ ∆ΑΚ150 ΦΡΑΝΤΖΕΣΚΟΣ ΣΤΡΑΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΡΧΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΝΟΤΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ (Ε∆ΡΕΣ 6) 151 ΚΑΛΑΒΡΟΣ ΜΑΝΩΛΗΣ ∆ΑΚ152 ΚΟΡΝΑΡΟΠΟΥΛΟΣ ΜΑΝΩΛΗΣ laquo153 ΠΑΝΑΓΑΚΗΣ ΝΙΚΟΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΡΧΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ154 ΣΤΡΑΤΙΚΟΠΟΥΛΟΥ ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΣΥΣΠΕΙΡΩΣΗ ΑΡΙΣΤ ΑΡΧΝΩΝ155 ΠΑΠΑΘΕΟ∆ΩΡΟΥ ΠΑΡΙΣ ΝΕΟ ΚΙΝΗΜΑ ΑΡΧΝΩΝ156 ΠΑΡΑΣΟΣ ∆ΗΜΗΤΡΗΣ ΑΣΑΕ

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΚΡΗΤΗΣ (Ε∆ΡΕΣ 9)157 ΤΣΟΥΚΑΤΟΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ΑΝΕΞΤΗ ΚΙΝΗΣΗ ΑΡΧΝΩΝ ΧΑΝΙΩΝ158 ΜΑΚΡΑΚΗ ΧΡΥΣΗ laquo159 ΣΙΓΑΛΑ-ΜΑΓΙΑΦΑ ΡΕΝΑ laquo160 ΜΥΛΩΝΑΣ ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΡΧΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ161 ΗΛΙΑΚΗΣ ΚΩΝΝΟΣ laquo162 ΚΟΥΤΟΥΛΑΚΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ laquo163 ΣΚΑΝ∆ΑΛΗΣ ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΝΕΟ ΚΙΝΗΜΑ ΑΡΧΝΩΝ164 ΑΝ∆ΡΙΟΠΟΥΛΟΥ ΤΖΕΝΗ laquo165 ΠΑΠΑ∆ΟΓΙΑΝΝΗΣ ΑΡΙΣΤΕΙ∆ΗΣ ∆ΑΚ

∆ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥΣΥΝΤΟΝΙΣΤΙΚΟ 25 amp 26 ΙΟΥΝΙΟΥ ΣΤΗΝ ΑΛΕΞΑΝ∆ΡΟΥΠΟΛΗ

Την Κυριακή 26 Ιουνίου 2005 πραγmicroατοποιήθηκε στην Αλεξανδρούπολησυνεδρίαση του Συντονιστικού Οργάνου των Αρχιτεκτονικών Συλλόγων καιΤmicroηmicroάτων της χώρας

Στη Συνεδρίαση πήραν microέρος Πρόεδροι microέλη των ∆Σ και εκπρόσωποιαπό

1 Τον ΣΑ∆ΑΣ-Πανελλήνια Ένωση Αρχιτεκτόνων2 τον Σύλλογο Ν Καβάλας3 Τον Σύλλογο Ν Χαλκιδικής4 Τον Σύλλογο Ν Σερρών5 Τον Σύλλογο Ν Μαγνησίας6 Τον Σύλλογο ∆ωδεκανήσων7 Το Τmicroήmicroα ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ Λευκάδας8 Τον Σύλλογο Ν ∆ράmicroας9 Το Τmicroήmicroα ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ Κορίνθου10 Τον Σύλλογο Βορείου Έβρου11 Τον Σύλλογο Θεσσαλονίκης12 Τον Σύλλογο Ν Ξάνθης13 Τον Σύλλογο Ν Ηρακλείου Κρήτης14 Τον Σύλλογο Ν Έβρου

Στα πλαίσια του Συντονιστικού πραγmicroατοποιήθηκε το Σάββατο 25 Ιουνίουαπό τον Σύλλογο Ν Έβρου Ηmicroερίδα microε θέmicroα ltlt Σχεδιασmicroός και ∆ιαχείρισητου ∆ηmicroόσιου Αστικού Υπαίθριου Χώρου Περιβαλλοντικές ndash Πολεοδοmicroι-κές ndash Αισθητικές παράmicroετροιgtgt στο Ιστορικό Μουσείο της πόλης

Στην Ηmicroερίδα προσήλθαν και χαιρέτησαν εκπρόσωποι των φορέων τουΝοmicroού Έβρου ενώ τα θέmicroατα προσέλκυσαν το έντονο ενδιαφέρον συνα-δέλφων και πολιτών καθώς αναπτύχθηκε εκτενής διάλογος και ανταλ-λαγή απόψεων

Το Συντονιστικό Όργανο-στην συνεδρίασή του την Κυριακή 26 Ιουνίου-ενηmicroερώθηκε εκτενώς για τις δράσεις και πρωτοβουλίες του ∆Σ της

Πανελλήνιας Ένωσης και έγινε ανταλλαγή απόψεων για τα προβλήmicroατακαι τις δραστηριότητες όλων των Συλλόγων και Τmicroηmicroάτων

Ειδικότερα συζητήθηκαν τα θέmicroατα

Α Συmicromicroετοχή Συλλόγων στις διαδικασίες και τις δοmicroές του ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ

Έγινε εκτενής ανασκόπηση της διαδροmicroής των Συλλόγων και Τmicroηmicroάτωνκαι εκτιmicroήθηκε ότι παρά τα προβλήmicroατα και τις οργανωτικές αδυναmicroίες ηδοmicroή που συγκροτεί τον ΣΑ∆ΑΣ-Πανελλήνια Ένωση Αρχιτεκτόνων είναι οθεσmicroός που συσπειρώνει όλους τους αρχιτέκτονες της χώρας και πουσκοπό έχει την συνεργασία των αρχιτεκτονικών Συλλόγων και την προώ-θηση ndash επίλυση των θεσmicroικώνεπαγγελmicroατικών τους προβληmicroάτων

Οι δράσεις του ∆Σ και οι παρεmicroβάσεις του για θέmicroατα πανελληνίου ενδια-φέροντος η υποστήριξη δράσεων των τοπικών Συλλόγων η συνεχής καιαδιάλειπτη λειτουργία του Συντονιστικού Οργάνου σε διάφορες πόλειςσυνιστούν ένα θετικό υπόβαθρο για την ενίσχυση της συνεργασίας καισυmicromicroετοχής όλων των Συλλόγων της χώρας

Με βάση τα παραπάνω εκδηλώθηκε το ενδιαφέρον από τους ΣυλλόγουςΝ Έβρου και Ν Ηρακλείου να εντείνουν τις προσπάθειες για κοινή οργα-νωτική συmicroπόρευση στα Όργανα του ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ και να ενισχύσουν τηνσυνεργασία τους microε το ∆Σ microε στόχο την ισχυροποίηση των παρεmicroβάσεωνγια τα θέmicroατα της αρχιτεκτονικής

Β Καταστατικές αλλαγές

Το Συντονιστικό Όργανο συζήτησε αναλυτικά όλα τα θέmicroατα που σχετίζο-νται microε το Καταστατικό κωδικοποίησε όλα τα συmicroπεράσmicroατα που έχουνπροκύψει έως τώρα από

bull Το συντονιστικό της Καβάλας (162001)bull Την διάσκεψη Προέδρων Συλλόγων και Τmicroηmicroάτων (20102001)bull Τον συντονιστικό της Χαλκίδας (1032002) bull Το συντονιστικό της Βέροιας (2062004)

και επικέντρωσε την συζήτηση στην ανάγκη για την ενίσχυση του Πανελ-λαδικού Χαρακτήρα της Ένωσης

Ειδικότερα έλαβε υπόψη τους τις θέσεις των Συλλόγων που κατά καιρούςέχουν αποσταλεί στο ∆Σ του ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ και θεώρησε πως η microεγάλη συmicro-microετοχή και η ευρεία εκπροσώπηση στο Συντονιστικό της Αλεξανδρούπο-λης από τους Συλλόγους και τα Τmicroήmicroατα δηmicroιουργεί microοναδική ευκαιρία τοθέmicroα να εισαχθεί στην προγραmicromicroατιζόmicroενη συνεδρίαση της ΠανελλαδικήςΑντιπροσωπείας το Φθινόπωρο

Οι θέσεις προτάσεις του Συντονιστικού Οργάνου για τις αναγκαίες και επι-βαλλόmicroενες αλλαγές ndash τροποποιήσεις του Καταστατικού είναι οι εξής

1 Για το θέmicroα της ίδρυση τmicroήmicroατος Ν Αττικής προτείνεται η άρση της απα-γόρευσης ίδρυσής του Εναλλακτικά προτείνεται η τοπική ΓΣ του Τmicroήmicroατος Αττικής να αποτελεί-ται από τα εκλεγmicroένα microέλη της Αντιπροσωπείας τα οποία εκλέγουν 5microελέςπροεδρείο για την επίλυση των τοπικών προβληmicroάτων

2 Προτείνεται η καθιέρωση τριετούς θητείας για τα όργανα διοίκησης τουΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ και η ταυτόχρονη διεξαγωγή των αρχαιρεσιών microε τα όργανατων τοπικών συλλόγων και τmicroηmicroάτων microε έναρξη τον ∆εκέmicroβριο του 2007

3 Προτείνεται η microείωση των microελών της Αντιπροσωπείας σε 90-100 άτοmicroασύmicroφωνα microε δύο εναλλακτικά σενάρια α) Μείωση των αντιπροσώπων τωνπεριφερειών αναλογικά από 165 σήmicroερα σε 90 microε ταυτόχρονο επανα-προσδιορισmicroό των εδρών microε βάση κυρίως τους ψηφίσαντες στις τελευ-

39 ΤΑΧΟΣ ∆ΗΜΗΤΡΙΟΣ ΑΡΧΝΕΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ40 ΖΗΣΟΠΟΥΛΟΣ ΒΑΪΟΣ laquo41 ΘΕΟΧΑΡΟΠΟΥΛΟΣ ΤΕΛΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΡΧΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ42 ΖΑΦΕΙΡΟΠΟΥΛΟΣ ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΑΣΑΕ43 ΧΑΡΙΣΟΥΛΗΣ ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΝΕΟ ΚΙΝΗΜΑ ΑΡΧΝΩΝ

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ (Ε∆ΡΕΣ 3)44 ΚΟΥΡΤΕΛΕΣΗ ΑΡΕΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΡΧΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ45 ΡΙΓΓΑΣ ΑΡΣΕΝΗΣ ΑΡΧΝΕΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ46 ΑΝΝΙΝΟΥ ΜΕΡΟΠΗ ΝΕΟ ΚΙΝΗΜΑ ΑΡΧΝΩΝ

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ∆ΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑ∆ΑΣ (Ε∆ΡΕΣ 8)47 ΜΠΙΚΟΣ ΛΑΜΠΡΟΣ ΑΡΧΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ ∆ ΕΛΛΑ∆ΑΣ48 ΤΣΟΝΑΚΑ ΑΓΓΕΛΙΚΗ laquo49 ΚΟΥΡΜΠΑΝΑ ΜΑΡΙΑ laquo50 ΡΙΤΗΣ ΒΑΣΙΛΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΑΡΧΝΩΝ ∆ ΕΛΛΛΑ∆ΑΣ51 ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ ΠΟΛΥ laquo52 ΦΑΡΜΑΚΑΛΙ∆ΟΥ ∆ΟΜΙΝΙΚΗ laquo53 ΝΙΚΟΛΑΚΟΠΟΥΛΟΣ ΑΝ∆ΡΕΑΣ ∆ΑΚ54 ΠΑΥΛΗ-ΧΡΙΣΤΟ∆ΟΥΛΟΠΟΥΛΟΥ ΙΩΑΝΝΑ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΡΧΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑ∆ΑΣ (Ε∆ΡΕΣ 6)55 ΒΡΑΚΑΣ ΑΛΕΞΑΝ∆ΡΟΣ ΑΡΧΝΕΣ ΜΗΧΚΟΙ ΕΥΒΟΙΑΣ56 ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ∆ΟΥ-ΚΟΥ∆ΟΥΝΗ ΣΟΦΙΑ laquo57 ΚΕΡΑΤΣΑΣ ΚΩΝΝΟΣ laquo58 ΜΩΡΟΣ ΚΩΝΝΟΣ laquo59 ΠΟΛΥ∆ΟΥΛΗ ΕΛΙΣΑΒΕΤ laquo60 ΠΑΠΠΑΣ ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΡΧΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΑΤΤΙΚΗΣ (Ε∆ΡΕΣ 82)61 ΜΑΡΑΒΕΑΣ ∆ΗΜΗΤΡΗΣ ∆ΑΚ62 ΡΟ∆Η ΑΙΜΙΛΙΑ laquo63 ∆ΗΜΗΤΡΙΑ∆ΗΣ ΑΡΓΥΡΗΣ laquo64 ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ ΣΑΡΑΝΤΗΣ laquo65 ΑΓΓΕΛΙ∆ΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ laquo66 ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ∆ΗΣ ∆ΗΜΗΤΡΗΣ laquo67 ∆ΙΑΜΑΝΤΟΠΟΥΛΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ laquo68 ΧΑΤΖΗΛΟΥΛΟΥ∆ΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ laquo69 ΒΑΛΣΑΜΑΚΗΣ ΚΡΙΤΩΝ laquo70 ΠΑΠΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ ΓΙΩΡΓΟΣ laquo71 ΠΟΥΛΟΥ∆ΗΣ ΑΛΕΞΑΝ∆ΡΟΣ laquo72 ΠΑΠΑ∆ΟΠΟΥΛΟΣ ΑΝ∆ΡΕΑΣ laquo73 ΧΑΣΟΜΕΡΗ ΜΑΤΙΝΑ laquo74 ΧΑΤΖΗΓΙΑΝΝΟΥΛΗ ΜΕΛΙΝΑ-ΜΑΡΙΑ laquo75 ΑΝΑΣΤΟΠΟΥΛΟΥ ∆ΙΑΛΕΧΤΗ laquo76 ΕΓΓΛΕΖΟΣ ΚΩΣΤΑΣ laquo77 ΠΑΧΥΓΙΑΝΝΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ laquo78 ΦΛΟΥ∆ΑΣ ΒΑΣΙΛΗΣ laquo79 ΧΑΤΖΗΚΙ∆ΗΣ ΒΑΣΙΛΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΡΧΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ80 ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΣ ΤΑΚΗΣ laquo81 ΜΠΟΥΜΗΣ ΘΑΝΑΣΗΣ laquo82 ΠΑΠΑΠΑΥΛΟΥ ΓΙΩΡΓΟΣ laquo83 ΧΡΥΣΙΚΟΠΟΥΛΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ laquo84 ΑΦΕΝ∆ΡΑ ΣΟΦΙΑ laquo85 ΣΩΤΗΡΙΟΥ ΕΦΗ laquo86 ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ laquo87 ΚΑΦΦΕΣ ΝΙΚΟΣ laquo88 ΝΙΚΟΛΑΟΥ ∆ΗΜΗΤΡΗΣ laquo89 ΝΙΚΗΦΟΡΑΚΗ ΜΑΡΙΑ laquo90 ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΠΟΥΛΟΥ ΠΛΟΥΜΙΤΣΑ laquo

91 ΜΟΥΣΤΑΚΗ ΚΑΤΕΡΙΝΑ laquo92 ΓΟΥΒΟΠΟΥΛΟΣ ΧΑΡΗΣ laquo93 ∆ΑΓΚΛΗ ΚΟΡΙΝΑ laquo94 ΣΙΟΛΑΣ ΑΓΓΕΛΟΣ laquo95 ΚΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ ΑΛΕΚΟΣ laquo96 ΝΙΚΟΛΑΚΟΠΟΥΛΟΣ ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΝΕΟ ΚΙΝΗΜΑ ΑΡΧΝΩΝ97 ΣΕΛΙΑΝΙΤΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ laquo98 ΜΠΑΡ∆ΑΚΗΣ ΚΩΣΤΑΣ laquo99 ΣΑΡΗΓΙΑΝΝΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ laquo100 ΚΟΥΜΠΗΣ ΤΑΚΗΣ laquo101 ΛΕΥΚΑ∆ΙΤΟΥ ΡΕΝΑ laquo102 ΣΚΛΙΑΣ ΚΩΣΤΑΣ laquo103 ΣΕΛΙΑΝΙΤΗ ΕΥ∆ΟΚΙΑ laquo104 ΚΤΕΝΑΣ ΝΙΚΟΣ laquo105 ΤΑΒΛΑΡΙ∆ΗΣ ΑΛΕΚΟΣ laquo106 ΟΡΕΣΤΙ∆ΗΣ ΓΟΥΛΙΕΛΜΟΣ laquo107 ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ ΜΙΧΑΛΗΣ laquo108 ΚΟΥΜΟΥΝ∆ΟΥΡΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ laquo109 ΠΟΡΤΑΛΙΟΥ ΕΛΕΝΗ ΣΥΣΠΕΙΡΩΣΗ ΑΡΙΣΤ ΑΡΧΝΩΝ110 ΜΑΟΥΝΗΣ ΑΝΤΩΝΗΣ laquo111 ΚΑΡΑΒΙΤΗ ΕΥΗ laquo112 ΦΩΤΙΟΥ ΘΕΑΝΩ laquo113 ΣΤΑΥΡΙ∆ΗΣ ΣΤΑΥΡΟΣ laquo114 ΧΑΛΙΚΙΑΣ ΑΛΕΚΟΣ laquo115 ΚΑΛΑΝΤΖΟΠΟΥΛΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ laquo116 ΚΑΤΣΑΡΕΛΗ ΑΣΠΑ laquo117 ∆ΗΜΟΠΟΥΛΟΥ ΜΑΡΙΑ laquo118 ΛΟΥΪΖΙ∆ΗΣ ΜΠΑΜΠΗΣ laquo119 ΣΙΑΠΚΙ∆ΗΣ ΝΙΚΟΣ laquo120 ΠΑΝΟΥ ΓΙΑΝΝΗΣ laquo121 ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ ΟΥΡΑΝΙΑ (ΜΠΟΥΛΙΝΑ) laquo122 ΣΕΡΑΦΙ∆ΗΣ ΘΕΟ∆ΩΡΟΣ ΕΛΕΜ123 ΓΡΗΓΟΡΟΠΟΥΛΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ laquo124 ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΙΩΡΓΟΣ laquo125 ΖΕΡΒΑ-ΜΗΤΣΑΚΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ laquo126 ΚΑΛΟΝΙΑΤΗΣ ΒΑΣΙΛΗΣ laquo127 ΤΖΑΡΑΣ ΜΙΧΑΗΛ laquo128 ΜΠΑΛΑΜΠΑΝΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ laquo129 ΚΑΛΟΝΙΑΤΗ ΠΑΟΛΑ laquo130 ∆ΙΠΛΑΣ ΧΡΗΣΤΟΣ laquo131 ΣΥΡΜΑ ΕΛΕΝΗ laquo132 ΠΟΥΛΑΚΗΣ ΜΙΧΑΗΛ laquo133 ΒΩΒΟΥ ΚΑΤΕΡΙΝΑ laquo134 ΜΠΑΤΣΟΥ ΒΙΒΗ ΑΣΑΕ135 ΚΛΟΥΤΣΙΝΙΩΤΗ ΟΥΡΑΝΙΑ laquo136 ΠΙΠΙΝΗΣ ΚΥΡΙΑΚΟΣ laquo137 ΧΡΥΣΟΛΟΥΡΗ ΦΡΑΓΚΙΣΚΑ laquo138 ΠΛΑΤΣΑΚΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ laquo139 ∆ΙΓΕΝΗΣ ΑΝ∆ΡΕΑΣ laquo140 ΜΑΛΑΚΑΤΕ ΣΜΑΡΑΓ∆Α (ΣΜΑΡΩ) ΝΕΑ ΕΝΩΣΗ ΑΡΧΝΩΝ141 ∆Α∆ΙΩΤΗ ΧΡΝΘΗ-ΚΥΡΚΗ (ΣΑΝΤΥ) laquo142 ΠΑΠΟΥΤΣΗ ΕΛΙΣΣΑΒΕΤ (ΕΛΙΖΑ) laquo

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ (Ε∆ΡΕΣ 5)143 ΜΠΑΞΕΒΑΝΑΚΗ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ ΝΕΟ ΚΙΝΗΜΑ ΑΡΧΝΩΝ144 ∆Ε∆ΟΥΣΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ laquo145 ∆ΗΜΟΠΟΥΛΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ∆ΑΚ146 ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΜΑΡΗ laquo147 ΚΟΚΟΤΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΡΧΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΒΟΡΕΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ (Ε∆ΡΕΣ 3)148 ΛΟΥΚΑΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΥΣΠΕΙΡΩΣΗ ΑΡΙΣΤ ΑΡΧΝΩΝ

2255ε π ί κ α ι ρ α

ταίες εκλογές και β) Μείωση των αντιπροσώπων που θα εκλέγονται ωςανωτέρω αλλά στον αριθmicroό 60 και συmicromicroετοχή ex-oficio ως πλήρων microελώντης αντιπροσωπείας των προέδρων των συλλόγων ndash τmicroηmicroάτων (αποκλει-στικά χωρίς δυνατότητα αντικατάστασης) ndash Μεικτό σύστηmicroα

4 ∆ιεύρυνση του εκλογικού καταλόγου microε την δυνατότητα υποβολής αίτη-σης εγγραφής πληρωmicroής συνδροmicroής και άσκησης εκλογικού δικαιώmicroατοςκατά την ηmicroέρα των εκλογών και παράλληλα αποσαφήνιση των δικαιουmicroέ-νων εγγραφής ως microελών του ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ των πληρούντων τις παρακάτωπροϋποθέσεις α) Έλληνες ndash ή αλλοδαποί αρχιτέκτονες microέλη του ΤΕΕ έχο-ντες άδεια άσκησης επαγγέλmicroατος στην Ελλάδα β) απόφοιτοι των αρχιτε-κτονικών σχολών και τmicroηmicroάτων αρχιτεκτονικής των πολυτεχνικών σχολώντης Ελλάδας microε την προσκόmicroιση αντιγράφου πτυχίου σχολής και γ) Έλλη-νες ή αλλοδαποί αρχιτέκτονες που πληρούν τις προϋποθέσεις του Π∆532004 περί προσαρmicroογής της ελληνικής νοmicroοθεσίας στην οδηγία85384ΕΟΚ για την αmicroοιβαία αναγνώριση πτυχίων κλπ στον τοmicroέα τηςαρχιτεκτονικής

5 Η καθιέρωση της ιδιότητας του οmicroότιmicroου - επίτιmicroου microέλους για τουςσυνταξιούχους αρχιτέκτονες

6 Προτείνεται η κατάργηση του ΣΟΠ

Το Συντονιστικό Όργανο εκπροσωπώντας τους Συλλόγους και τα Τmicroήmicroατατης χώρας ndashστην συνεδρίασή του στην Αλεξανδρούποληndash και έχονταςυπόψη του τις θέσεις των Συλλόγων (που για τεχνικούς λόγους δεν παρί-στανται στη συνεδρίαση αυτή)

καλεί

το ∆Σ του ΣΑ∆ΑΣ- ΠΕΑ να λάβει σοβαρά υπόψη του τις θέσεις αυτές πουκατrsquo ελάχιστον εκφράζουν όλους τους αρχιτεκτονικούς Συλλόγους καιΤmicroήmicroατα και να προβεί στην οφειλόmicroενη τροποποίηση του καταστατικούστην επικείmicroενη Αντιπροσωπεία microε στόχο την καλύτερη οργανωτική διά-

ταξη του κλάδου για την αντιmicroετώπιση την επίλυση των microεγάλων θεσmicroι-κών και επαγγελmicroατικών προβληmicroάτων των Ελλήνων Αρχιτεκτόνων γιατην ανάδειξη ndash προβολή της αρχιτεκτονικής και των αρχιτεκτονικών Συλ-λόγων σε πανελλαδικό επίπεδο

Προς Το ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙ∆ΕΙΑΣΑ Γραφείο Υπουργού

Β ∆νση Τεχνολογικού Τοmicroέα Ανωτ Εκπαίδευσης Τmicroήmicroα Α΄ ∆ιδακτικού Προσωπικού

ΘέmicroαΠροσόντα αρχιτεκτόνων ως Καθηγητών Τριτοβάθmicroιας Εκπαίδευσης

Σε συνέχεια του παραπάνω σχετικού σας γνωρίζουmicroε ότι τόσο στην δευτε-ροβάθmicroια όσο και στην τριτοβάθmicroια εκπαίδευση συναντούmicroε προβλήmicroατασχετικώς microε την αποδοχή της ειδικότητας των Αρχιτεκτόνων Μηχανικώνκαι των ειδικών προσόντων για κατάληψη θέσεων διδακτικού προσωπι-κού

Σας είναι γνωστή και η περίπτωση του συναδέλφου Νικολάου Σπιτάλαόπου microετά την έγκριση της microετατροπής της προσωπαγούς θέσης σε microόνιmicroη(για θέση βαθmicroίδος καθηγητή) από το Εκλεκτορικό Σώmicroα της Σχολής ανα-πέmicroπεται εκ microέρους σας

Για το θέmicroα έχουmicroε την γνώmicroη πως πολλοί συνάδελφοι Αρχιτέκτονες αντι-microετωπίζουν προβλήmicroατα προβλήmicroατα που σχετίζονται microε την επαγγελmicroα-τική τους εξέλιξη σε πολλές δοmicroές του Υπουργείου σας Επιπλέον σηmicroειώνουmicroε πως η άνιση και άδικη microεταχείριση δηmicroιουργείπροβλήmicroατα καθώς (πέραν των αυτονόητων) το αρχιτεκτονικό και πολεο-δοmicroικό έργο και microελέτες του εν λόγω συναδέλφου είναι εφαρmicroόσιmicroο καιιδιότυπο έχει αναγνωριστεί και χρησιmicroοποιηθεί στην παραγωγή ndash όπωςκάθε αρχιτεκτονικό έργο Κατrsquo αυτήν την έννοια η επαγγελmicroατική του δρα-

στηριότητα (1980-1996) είναι δραστηριότητα ελεύθερου επαγγελmicroατίαστην ηmicroεδαπή και αλλοδαπή είναι αναγνωρισmicroένη και εφαρmicroοσmicroένη

Συνεπεία των παραπάνω παρακαλούmicroε να λάβετε υπόψη σας τις απόψειςmicroας και να διορθωθεί τη προφανής αδικία καθώς δεν microπορεί να microην έχειεφαρmicroογή ο ν 291601 σε έναν και microοναδικό συνάδελφο Αρχιτέκτοναπαρά τις γνωmicroοδοτήσεις του 5microελούς εκλεκτορικού σώmicroατος

ΠροςΑ) Υπουργείο Πολιτισmicroού

bull Γραφείο Υπουργού Πολιτισmicroού κ Κ Καραmicroανλήbull Υφυπουργό Πολιτισmicroού κ Π Τατούλη

Β) ΥΠΕΧΩ∆Εbull Γραφείο Υπουργού κ Γ Σουφλιά

Θέmicroα Αναποmicroπή θέmicroατος χαρακτηρισmicroού ως microνηmicroείου του συγκροτήmicroατοςτων οκτώ προσφυγικών πολυκατοικιών της Λεωφ Αλεξάνδρας

Η απόφαση του ΣτΕ δεν είναι ικανή να θέσει τέλος σε microαταιόδοξες αναπο-microπές του θέmicroατος στο Κεντρικό Συmicroβούλιο Νεωτέρων Μνηmicroείων

Η επιχειρηmicroατολογία της Επιστηmicroονικής Κοινότητας των τεχνικών τωνΣυλλόγων και φορέων δεν ακουmicroπά τη διοίκηση που έχει άλλα πρότυπαγια την ανάδειξη της σύγχρονης αρχιτεκτονικής κληρονοmicroιάς

Το ∆ιοικητικό Συmicroβούλιο του ΣΑ∆ΑΣ-Πανελλήνια Ένωση Αρχιτεκτόνωναποστέλλει ξανά στους αρmicroόδιους τα αριθmicro 3123027-11-03 και2883610-04-02 έγγραφα του και κάνει έκκληση να αναλάβουν οι ίδιοιτην πρωτοβουλία για τη διατήρηση των προσφυγικών της Λεωφ Αλεξάν-δρας

∆εν είναι δυνατόν στις microέρες microας να προτείνεται η διατήρηση δύο (2)πολυκατοικιών από τις οκτώ (8) (microε κλήρωση θα γίνει η επιλογή) και νααγνοείται η ενιαία αρχιτεκτονική και πολεοδοmicroική οντότητα ως ενιαίουσυνόλου

Το έργο των Κ Λάσκαρη και ∆ Κυριακού είναι ενιαίο όπως ενιαίο και αδι-αίρετο είναι το έργο του Ζογγολόπουλου για παράδειγmicroα

Σε διαφορετική άποψη απrsquo το έργο του Ζογγολόπουλου (τις οmicroπρέλες)microπορεί οι αρmicroόδιοι να κρατήσουν microια ndash δύο και τις υπόλοιπες να τις κατε-δαφίσουν microαζί microε τις πολυκατοικίες που περισσεύουν

Πίνακας αποδεκτών

1 Πρόεδρος Σχολής Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ κ Γ Γεράκης

2 Πρόεδρος ΤΕΕ κ Ι Αλαβάνο

3 Ενηmicroερωτικό ∆ελτίο ΤΕΕ

4 ΜΜΕ ndash Εφηmicroερίδες

Προς1 Τον Πρόεδρο και τα Μέλη

του ΚΕΝΤΡΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΝΕΩΤΕΡΩΝ ΜΝΗΜΕΙΩΝ2 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

∆νση Νεώτερης amp Σύγχρονης Αρχιτεκτονικής Κληρονοmicroιάς

Θέmicroα Ξενία Ξάνθης ndash Υπόmicroνηmicroα Ένσταση ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ

Ο Σύλλογος Αρχιτεκτόνων στην προσπάθειά του για την προστασία ανά-δειξη και λειτουργική επανένταξη των Ξενία της περιόδου 1953-1967 που

αποτελούν την σηmicroαντικότερη ενότητα της δηmicroόσιας microεταπολεmicroικής αρχι-τεκτονικής παραγωγής παρακολουθεί και στηρίζει όλες τις υποθέσειςπου αφορούν τα κτίρια αυτάΓια την περίπτωση του Ξενία Ξάνθης ο Σύλλογος Αρχιτεκτόνων θεωρεί ότιέχει γίνει microία σειρά παράτυπων ενεργειών εκ microέρους του ΥΠΠΟ microε απο-τέλεσmicroα τον άmicroεσο κίνδυνο καταστροφής του κτιρίου ενώ βρισκόταν σεεκκρεmicroότητα ήδη από τον Αύγουστο του 2004 ο χαρακτηρισmicroός του ωςνεώτερου microνηmicroείου Συγκεκριmicroένα ο ΣΑ∆ΑΣ αφού microελέτησε διεξοδικά τοθέmicroα υποβάλλει τις ακόλουθες ενστάσεις1 Κατά της θετικής γνωmicroοδότησης του Κεντρικού Συmicroβουλίου ΝεωτέρωνΜνηmicroείων για την microελέτη ανάπλασης του laquoΞενίαraquo Ξάνθης διότι η παρα-πάνω microελέτη αξιολογήθηκε microε microοναδικό κριτήριο το κατά πόσον προσβάλ-λει τον laquoιστορικό τόποraquo Ξάνθης laquoγια την microνήmicroη της χρήσης τουraquo σύmicro-φωνα microε το πρακτικό 165-8-2004 και όχι για το αν καταστρέφει το microε ιδι-αίτερη αρχιτεκτονική αξία κτίριο του laquoΞενίαraquo που ο χαρακτηρισmicroός τουως microνηmicroείου από το ΥΠΠΟ εκκρεmicroούσε γεγονός για το οποίο αν και ενη-microερώθηκαν τα microέλη του Συmicroβουλίου από τον εισηγητή του θέmicroατος τοαγνόησαν Σηmicroειώνουmicroε ότι για την παραπάνω γνωmicroοδότηση και χωρίςεπαρκή δικαιολόγηση δεν λήφθηκαν υπόψη οι δύο αρνητικές εισηγήσειςγια την παραπάνω microελέτη ανάπλασης (της αρmicroόδιας Εφορείας ΝεωτέρωνΜνηmicroείων και της Κεντρικής Υπηρεσίας του ΥΠΠΟ) (πρακτικό 165-8-2004)2 Κατά της υπrsquo αρ πρωτ ΥΠΠΟ∆ΓΝΈΣΑΚ6181214908-9-2004 από-φασης για έγκριση της microελέτης ανάπλασης του Ξενοδοχείου laquoΞενίαraquo ιδιο-κτησίας ΕΟΤ στην Ξάνθη που επιτρέπει άmicroεσα την εκτέλεση εργασιών στοπαραπάνω laquoΞενίαraquo γεγονός το οποίο απαγορεύεται ρητά από τον Νόmicroο30282002 laquoΓια την προστασία των αρχαιοτήτων και εν γένει της Πολιτι-στικής Κληρονοmicroιάςraquo άρθρο 6 amp 7 εφόσον η εισήγηση για τον χαρακτηρι-σmicroό του ως microνηmicroείου είχε ήδη κοινοποιηθεί στον ιδιοκτήτη microε το υπ αρπρωτ ΕΝΜ ΚΜ οικ200112-8-04 ( αρ πρωτ ΕΤΑ ΑΕ609519-08-04)

3 Κατά της εξέτασης για έγκριση ή microη της τροποποιητικής microελέτης ανά-πλασης του laquoΞενίαraquo Ξάνθης από το Κεντρικό Συmicroβούλιο Νεωτέρων Μνη-microείων εφόσον εκκρεmicroεί ο χαρακτηρισmicroός του ως microνηmicroείου και δεν έχειπεράσει ένα έτος από την κοινοποίηση της εισήγησης στον ιδιοκτήτη(Νόmicroος 30282002 laquoΓια την προστασία των αρχαιοτήτων και εν γένει τηςΠολιτιστικής Κληρονοmicroιάςraquo άρθρο 6 amp 7)4 Κατά της καθυστέρησης της έκδοσης της απόφασης χαρακτηρισmicroού ωςmicroνηmicroείου του Ξενοδοχείου laquoΞενίαraquo Ξάνθης microετά την γνωmicroοδότηση τουΤοπικού Συmicroβουλίου Μνηmicroείων Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης(Πράξη microε αρ 31-4-2005)5 Κατά της αναβολής της συζήτησης από το Κεντρικό Συmicroβούλιο Νεωτέ-ρων Μνηmicroείων υποθέσεων που εκκρεmicroούν για τον χαρακτηρισmicroό laquoΞενίαraquoως νεώτερων microνηmicroείων σε αναmicroονή Νοmicroοσχεδίου του Υπουργείου Τουρι-σmicroού που θα περιλαmicroβάνει ρυθmicroίσεις για τα Ελληνικά Τουριστικά ΑκίνηταΑΕ ενώ κάτι ανάλογο θα ήταν αδιανόητο για αρχαία και βυζαντινά microνη-microείαΜετά τα ανωτέρω θεωρούmicroε ότι το ΥΠΠΟ οφείλει να εκδώσει άmicroεσα τηναπόφαση για τον χαρακτηρισmicroό του Ξενία Ξάνθης microε τον περιβάλλονταχώρο του σεβόmicroενο την νόmicroιmicroη διαδικασία και επιπλέον να επανεξετάσειαπό microηδενική βάση τις όποιες εργασίες αποκατάστασης του κτιρίου στηναρχική του microορφή

ΠροςΤον Υπουργό ΠΕΧΩ∆Ε κ Γ Σουφλιά

Τον Υφυπουργό ΠΕΧΩ∆Ε κ Θ ΞανθόπουλοΤον Πρόεδρο του ΤΕΕ κ Ι Αλαβάνο

Θέmicroα laquoΠροεκτιmicroώmicroενες Αmicroοιβές Μελετώνraquo

Η Πανελλήνια Ένωση Αρχιτεκτόνων (ΣΑ∆ΑΣ) microε microεγάλο ενδιαφέρον και microειδιαίτερη αγωνία για την εφαρmicroογή του νόmicroου για τις microελέτες δηmicroοσίουσυmicroφέροντος εξέφρασε τις απόψεις της για τις laquoπροεκτιmicroώmicroενες αmicroοιβές

2244 ε π ί κ α ι ρ α

Αρχιτέκτονες και σύγχρονο αστικό τοπίοΤάκης Γεωργακόπουλος αρχιτέκτονας Πρόεδρος ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ

2277ε π ί κ α ι ρ α

βραβ

εία

πελατειακών-διαπροσωπικών σχέσεων στοντοmicroέα της ιδιωτικής κατοικίας microε υποτιmicroηmicroένητην έννοια της ποιότητας microελέτης-κατασκευήςmicroε ανυπαρξία δηmicroόσιων προγραmicromicroάτων καιπροδιαγραφών καθιστούν εξαιρετικά δύσκολητην αναζήτηση εκείνων των στοιχείων πουσυγκροτούν και διαmicroορφώνουν ένα ποιοτικόπρόσωπο στην ελληνική αρχιτεκτονική απαλ-λαγmicroένο από άχρηστες υφολογικές κατηγορίεςκαι αγκυλώσειςΗ εικόνα που παρουσιάζει ο βασικός ιστός τωνσύγχρονων ελληνικών πόλεων δοmicroείται απόκάθε είδους και ύφους κατασκευές οι οποίεςέχουν καταλάβει την έννοια και το ρόλο τουαρχιτεκτονικού έργου Ο κίνδυνος που παρουσιάζεται στην εποχή microαςσυνίσταται στο γεγονός ότι το laquoποιοτικό έργοraquoτείνει όλο και περισσότερο να αυτονοmicroείται απότο κοινωνικό γίγνεσθαι να βρίσκεται αποκλει-σmicroένο σε ένα εκρηκτικό περιβάλλον και ηέννοια της ποιοτικής αρχιτεκτονικής να χάνει τηναρχική της υπόσταση Έτσι τίθεται το ερώτηmicroαΤο σύγχρονο δοmicroηmicroένο περιβάλλον microήπωςεκφράζει την laquoήττα της αρχιτεκτονικήςraquoΠρέπει λοιπόν να microιλήσουmicroε για microια νέα στρατη-γική που να επανανοηmicroατοδοτεί νοηmicroατοδοτείεκ νέου την αρχιτεκτονική Με αυτά τα δεδοmicroένα ο Σύλλογος Αρχιτεκτό-νων σε microια προσπάθεια ανάκαmicroψης και αποκα-τάστασης του διαλόγου microε τους έλληνες αρχιτέ-κτονες διαmicroόρφωσε ένα φιλόδοξο πρόγραmicromicroαεκδηλώσεων και δράσεων για την αρχιτεκτο-νική στα πλαίσια του οποίου θεσmicroοθετήθηκαντα laquoβραβεία αρχιτεκτονικού έργουraquoΒεβαίως δεν ξεχνάmicroε ότι η αναβάθmicroιση τουρόλου του Συλλόγου περνάει microέσα από τηθεσmicroική αναγνώριση του ρόλου του αρχιτέ-κτονα και την ενσωmicroάτωση της ποιότητας στηδηmicroιουργία του δοmicroηmicroένου χώρουΗ πρώτη αυτή εκδήλωση είναι microια σοβαρήκίνηση επαφής και ανάγνωσης της σύγχρονηςαρχιτεκτονικής παραγωγής και σύγκρισης ήαναφοράς microε την ελληνική αρχιτεκτονική τηςδεκαετίας του rsquo60 κυρίως microέσα από την ταυτό-χρονη παρουσίαση της έκθεσης των Βραβείων

Αρχιτεκτονικού Έργου 2005 και της έκθεσηςΤοπία εκmicroοντερνισmicroού Ελληνική αρχιτεκτονική

rsquo60 και rsquo90Με αυτή την εκδήλωση έγιναν τα πρώτα βήmicroατακαι δηmicroιουργήθηκαν οι προϋποθέσεις για τηνπρόκληση διαλόγου και κριτικής-θεωρητικήςπροσέγγισης στο ανοιχτό θέmicroα της αρχιτεκτο-νικής

Οι πολιτικές-αναπτυξιακές επιλογές στη microετα-πολεmicroική Ελλάδα διαmicroόρφωσαν ένα αστικόmicroοντέλο όπου οι πόλεις microας εξαπλώθηκαν microετροmicroερούς και ανεξέλεγκτους ρυθmicroούς Οι ρυθmicroοί αυτοί πυροδότησαν ιδιωτικές πρωτο-βουλίες οι οποίες στα πλαίσια ενός laquoευάλω-τουraquo και laquoσαθρούraquo πολιτικού περιβάλλοντοςκακοποίησαν το δηmicroόσιο χώρο και καταστρατή-γησαν το δηmicroόσιο συmicroφέρονΜέσα σε αυτό το διαρκώς microεταβαλλόmicroενο περι-βάλλον η laquoαρχιτεκτονικήraquo microάχεται για τηναισθητική και τη λειτουργία της πόλης τηναρmicroονική συνύπαρξη του ιδιωτικού και δηmicroό-σιου χώρουΠρόκειται δηλαδή για microια εξαιρετικά σηmicroαντικήκοινωνική λειτουργία όπου η πολεοδοmicroία και ηαρχιτεκτονική δεν είναι απλά ένα τεχνικό εργα-λείο αλλά σε microεγάλο βαθmicroό κοινωνικό και πολι-τικόΤαυτόχρονα η προσέγγιση και η περιγραφή τηςσύγχρονης laquoποιοτικήςraquo αρχιτεκτονικής αντιmicroε-τωπίζει τεράστιες δυσκολίες αξιολόγησης καιδιάκρισης από τη laquomicroαζικήraquo αρχιτεκτονική πουστην ουσία διαmicroορφώνει το σώmicroα των ελληνι-κών πόλεωνΟι απίστευτοι ρυθmicroοί ανοικοδόmicroησης και επέ-κτασης και η συνεχής ποσοτική microεγέθυνση σεένα κοινωνικό και πολιτισmicroικό περιβάλλον

2266 ε π ί κ α ι ρ α

microελετώνraquo εκπροσωπούmicroενη στο διάλογο του ΤΕΕ microε το ΥΠΕΧΩ∆Εαπό τους συναδέλφους Γ Χατζηδηmicroητρίου και Ι Μεσαρέ

Στη διακλαδική αυτή συνεργασία στα πλαίσια του ΤΕΕ εξαντλήσαmicroεκάθε δυνατότητα συνεννόησης και πειθούς και θεωρήσαmicroε ότι το τελικόαποτέλεσmicroα θα δικαίωνε όλη αυτή την προσπάθεια την οποία προς ενη-microέρωσή σας ο ΣΑ∆ΑΣ ξεκίνησε καλόπιστα από το προηγούmicroενο ακόmicroηνοmicroοσχέδιο προτείνοντας από τότε προς το ΤΕΕ και το ΥΠΕΧΩ∆Ε τηδηmicroιουργία ενός εύχρηστου εργαλείου αmicroοιβών

∆υστυχώς όmicroως τις τελευταίες ηmicroέρες διαπιστώνουmicroε microια απίστευτη δια-πάλη οργανωmicroένων κλαδικών συmicroφερόντων microε σκοπό τη ριζική αλλοίωσητου αποτελέσmicroατος της συνεργασίας και την ανατροπή των ισορροπιώντων αmicroοιβών των microελετών microεταξύ των κλάδων

Κατά παγκόσmicroια πρωτοτυπία η διεθνώς θεσmicroοθετηmicroένη σχέση περίπου211 των αmicroοιβών microελετών ΑρχιτεκτονικώνΣτατικώνΗλεκτροmicroηχανο-λογικών για το ίδιο έργο η οποία ίσχυε και στην Ελλάδα σαν έκφραση τουκόστους παραγωγής της microελέτης ανά κατηγορία ανατρέπεται microε την προ-σθήκη διαφόρων συνιστωσών βαρύτητας που microε υποβολιmicroαίο και ανή-θικο τρόπο κλαδικά συmicroφέροντα microεθοδεύουν και παραπλανούν τουςεκπροσώπους του ΥΠΕΧΩ∆Ε αναγκάζοντας τους σε υποχωρητικότητακαι αποδοχή της εξίσωσης των αmicroοιβών και τη δηmicroιουργία microιας κατάφορηςανισότητας σε σχέση microε την προσφερόmicroενη εργασία

Κάτω από αυτές τις συνθήκες ζητάmicroε τη διατήρηση της διεθνώς ισχύου-σας σχέσης των αmicroοιβών microελετών 211 microε microοναδικό κριτήριο την απο-νοmicroή δίκαιου καταmicroερισmicroού αmicroοιβών microε βάση την εργασία και τα έξοδα

Ζητάmicroε να microην αποδεχθείτε διάφορους προτεινόmicroενους συντελεστέςβαρύτητας διάφορους επιστηmicroονικούς νεωτερισmicroούς σαν επιπρόσθετηεργασία και microεθοδεύσεις που αλλοιώνουν την παραπάνω σχέση

Σε κάθε περίπτωση προς εφαρmicroογή του νόmicroου αλλά και διατήρηση τηςσχέσης 211 ζητάmicroε ο συντελεστής Αρχιτεκτονικών (σΑ) να είναι microετα-βαλλόmicroενος από 1 έως 15 ούτως ώστε κατά την εφαρmicroογή του από τις Υπη-ρεσίες να διασφαλίζει εκτός από το ύψος των αmicroοιβών το κριτήριο τηςδιατήρησης της σχέσης 211 και την απονοmicroή δίκαιου καταmicroερισmicroούαmicroοιβών

Σας καλούmicroε να microην αποδεχθείτε προτάσεις που διαmicroορφώνουν προσβλη-τικές και άδικες καταστάσεις σε βάρος των Αρχιτεκτόνων όπου δυστυχώςmicroέσω microεροληπτικών συmicroπεριφορών έχουmicroε διαχρονικά υποστεί

Εάν κάτι τέτοιο συmicroβεί είmicroαστε υποχρεωmicroένοι να προσφύγουmicroε στα Ελλη-νικά και Ευρωπαϊκά ∆ικαστήρια και σε άλλες microορφές δράσης

Θεωρούmicroε εκ προοιmicroίου έντιmicroη και δίκαιη την πολιτική σας συmicroπεριφοράκαι ζητάmicroε την ξεκάθαρη στάση σας

ΠροςΤον Υφυπουργό ΠΕΧΩ∆Ε κ Θ Ξανθόπουλο

Τον Υπουργό ΠΕΧΩ∆Ε κ Γ Σουφλιά

Θέmicroα laquoΠροεκτιmicroώmicroενες Αmicroοιβές Αρχιτεκτονικών Μελετών Κτιριακών Έργωνraquo

Λάβαmicroε γνώση του κειmicroένου που σας έστειλε το ΤΕΕ microε τις απόψεις του γιατις προεκτιmicroώmicroενες αmicroοιβές αρχιτεκτονικών microελετών κτιριακών έργων

Με τελείως υποβαθmicroισmicroένο τρόπο ως laquoπαρατηρήσειςraquo αναφέρονται οιδύο απαιτήσεις του ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ ήτοι

bull Ο συντελεστής ΣΑ να γίνει 125

bull Στο άρθρο ΟΙΚ5 να προστεθεί η εξής παράγραφος laquoΣτις περιπτώσειςκατά τις οποίες για την αρχιτεκτονική σύνθεση ενός έργου απαιτείταιπέραν των κανόνων της επιστήmicroης και της τέχνης η εφαρmicroογή γενικών ήειδικών πολεοδοmicroικών διατάξεων και ειδικών κανονισmicroών η αmicroοιβή τηςαρχιτεκτονικής microελέτης προσαυξάνεται κατά 10 για κάθε επιmicroέρουςσύνολο γενικών ή ειδικών διατάξεων και για κάθε laquoειδικό κανονισmicroόraquo(εξαιτίας των δεσmicroεύσεων και των αυξηmicroένων απαιτήσεων που δηmicroιουρ-γούνται)

Η τρίτη παρατήρηση στην ίδια σελίδα του τεύχους του ΤΕΕ ήτοι

bull Η παρ 2 του άρθρου ΟΙΚ5 να τροποποιηθεί ως εξής laquoΣτην περίπτωσηπου ένα κτίριο περιλαmicroβάνει περισσότερες της microιας χρήσεις (όπως κατοι-κία πολυκαταστήmicroατα γραφεία κλπ) τότε για την αmicroοιβή των αρχιτε-κτονικών microελετών των στατικών microελετών και των microελετών ΗΜ εγκατα-στάσεων θα λαmicroβάνεται ενιαίο το κτίριο microε ΣΒν το microεγαλύτερο

δηmicroιουργεί σύγχυση διότι δεν είναι laquoαίτηmicroαraquo αλλά επιτακτική ανάγκη ναδιορθωθεί η παρ 2 του άρθρου ΟΙΚ5 του κυρίως κειmicroένου

Η ως έχει διατύπωση είναι απαράδεκτη και πρέπει να διορθωθεί για νααποφευχθούν οι περιπτώσεις κατά τις οποίες οι αmicroοιβές στατικών και ΗΜεγκαταστάσεων θα προκύπτουν τριπλάσιες των αρχιτεκτονικών πράγmicroααυτόχρηmicroα γελοίο

Παρακαλούmicroε να λάβετε υπόψη σας τις ελάχιστες αυτές θέσεις του ΣΑ∆ΑΣ-Πανελλήνιας Ένωσης Αρχιτεκτόνων

Προς Οργανισmicroό Προώθησης ΕξαγωγώνΕλληνική Πρεσβεία στο Τόκιο

Ελληνικό περίπτερο στην ΕΧΡΟ

Αξιότιmicroοι κυρίεςκύριοι

Το ∆Σ του ΣΑ∆ΑΣ-Πανελλήνιας Ένωσης Αρχιτεκτόνων θέλει να σαςεκφράσει τις ιδιαίτερες ευχαριστίες του για την φιλική υποδοχή και τηνσυνεχή φροντίδα προς τα microέλη του συλλόγου microας όλων των υπευθύνωνκαι στελεχών του Ελληνικού περιπτέρου στην EXPO 2005 στη Ναγκόγιατης Ιαπωνίας κατά την διάρκεια της διήmicroερης επίσκεψης και περιήγησηςτους στο περίπτερα και στους χώρους της παγκόσmicroιας έκθεσης

Η επιmicroέλεια των microετακινήσεων της αποστολής του ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ και ηπαροχή διευκολύνσεων συmicroβουλών και η εν γένει φροντίδα των υπευθύ-νων του Περιπτέρου προς όλους συνετέλεσε ώστε η επίσκεψη αυτή τωνmicroελών και φίλων microας να είναι όσο το δυνατόν πιο άνετη και εποικοδοmicroη-τική και απέσπασε απολύτως θετικά σχόλια

Ιδιαίτερα κολακευτικά σχόλια απέσπασαν επίσης η συνολική παρουσία καιθεmicroατολογία του περιπτέρου που επιβεβαίωσαν κατά τρόπο αναmicroφισβή-τητο το υψηλό επίπεδο της παρουσίας της χώρας microας στην EXPO

Εκφράζουmicroε και πάλι τα συγχαρητήρια microας σε όλους όσους συνεργάσθη-καν και συνέβαλαν στην παρουσίαση και προβολή του Ελληνικής συmicromicroετο-χής στην ΕΧΡΟ και τις θερmicroές ευχαριστίες microας για την υποδοχή και φιλοξε-νία της αντιπροσωπείας microας

2299ε π ί κ α ι ρ α2288 ε π ί κ α ι ρ α

ΤΙΜΗΤΙΚΗ ∆ΙΑΚΡΙΣΗ

Νέο Αρχαιολογικό Μουσείο Αρχαίας Ήλιδας

ΙΣΟΤΙΜΟ ΒΡΑΒΕΙΟ laquoΑΡΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙ∆Ηraquo

∆ύο κατοικίες Πίσσα στο Ηράκλειο Κρήτης

ΙΣΟΤΙΜΟ ΒΡΑΒΕΙΟ laquoΑΡΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙ∆Ηraquo

Μουσείο Μπενάκη Σύγχρονο Πολιτιστικό Κέντρο

ΙΣΟΤΙΜΟ ΒΡΑΒΕΙΟ laquoΑΡΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙ∆Ηraquo

laquoΚιβωτόςraquo Χώρος για παιδιά

αρχιτεκτονικη microελετη

cent ordfrsaquoUacuteEuml˜

συνεργατεσ

infinUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgraveOcircOacuteEgraveIcircfi degUacutemiddotEcircAcircrsaquoOcirc infin IcircmiddotEgrave cent ordfrsaquoUacuteEuml

part microEgraveUgrave˙EumlIumlmiddotrsaquoOcirc˘ int microUacuteAcircUgraveUgraveOcircDagger

ειδικοι συmicroβουλοι

AgraveOcirc˘UacuteAacuteAcircrsaquoOcirc paraOcircIumlEgraveUgraveEgraveUcircIgraveOcircDagger degAcircOacuteEgraveIcirclsaquo centOacuteUcircEuml

infinOacutemiddotUcircUgravelsaquoIumlˆUcircEuml˜ ordfOcirc˘UcircAcircrsaquoˆOacute IcircmiddotEgrave ∆AcircmacrOacuteEgraveIcircOgraveOacute ŒUacuteAacuteˆOacute

αρχιτεκτονικη microελετη

infin66 partUacuteAacutemiddotUcircUgravelsaquoUacuteEgraveOcirc infinUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgraveOcircOacuteEgraveIcirclsaquo˜tradeOcirc˘˙iquestOacutemiddot infinOacuteUgraveˆOacutemiddotIcirciquestIcircEumlcentEumlIgravelsaquoUgraveUacuteEuml˜ infinOacuteUgraveˆOacutemiddotIcirciquestIcircEuml˜

συνεργατεσ

ordf intmiddotIumlOcircAacuteAcircUacuteiquestIcircOcirc˘ αρχιτέκτωνE paramiddotmiddotAacuteAcircˆUacuteAacutersaquoOcirc˘ αρχιτέκτωνbull ∆UcircEgraveOgraveOacuteEuml αρχιτέκτων

αρχιτεκτονικη microελετη

ordf intOcircIcircIcircrsaquoOacuteOcirc˘ infin intOcircDaggerUacuteIcircOcirc˘Iumlmiddot˜

συνεργατεσ

infin AtildeiquestIumlmiddotUacuteEuml infin paraiquestOacuteOcirc˘ αρχιτέκτονεςtrade micromiddotUcircEgraveIumlAcircrsaquoOcirc˘ int intcurrenOcircAacuteIumlOcirc˘ αρχιτέκτονεςiexcl paramiddotIumlˆIgravemiddotUgraveiquest˜ αρχιτέκτωνdeg iexclEgraveIcircfiOcirc˘IumlOcirc˜ φοιτ αρχιτεκτονικής

ειδικοι συmicroβουλοι

cent intOcircUacuteUacutecurren˜ αρχιτέκτωνdeg paraAcircOcircOacutelsaquo˜ αρχιτέκτωνpound ∆EgraveIgravemiddotAacutecurrenOacuteEuml˜ σύmicroβουλος ακουστικήςordf paraEgraveUgravecurrenOacuteEuml˜ σύmicroβουλος θεάτρουiexcl ordfEgrave middotEumlIumlrsaquopermilEuml σύmicroβουλος οπτικοακουστικών εγκαταστάσεωνpound intmiddotOacutecurrenIumlEgravemiddot˜ σύmicroβουλος φωτισmicroού

αρχιτεκτονικη microελετη

para paramiddotUacutemiddotUcircIcircAcirc˘iquest

συνεργατεσ

part ∆UcircmiddotIcircmiddotOacutersaquoIcircmiddot πολιτικός microηχανικόςdeg ∆˙OgraveUacute˙Euml˜ πολιτικός microηχανικός

3311ε π ί κ α ι ρ α3300 ε π ί κ α ι ρ α

ΒΡΑΒΕΙΟ laquo∆ΗΜΗΤΡΗ ΠΙΚΙΩΝΗraquo

∆ιαmicroόρφωση xώρου Αφετηρίας Κλασικού Μαραθώνιου ∆ρόmicroου

αρχιτεκτονικη microελετη

pound bulliquestOacuteıEuml deg summiddotIcirc˘OacuteıEgraveOacutefi˜

συνεργατησ

pound infinOacutepermilUacuteOcirc˘IumliquestIcircEuml˜ αρχιτέκτων

ειδικοι συmicroβουλοι

radicordfpart∆part infinpart ndash infin infinımiddotOacutemiddotUcircEgraveiquestpermilEuml˜ πολιτικός microηχανικόςprodordf partparapart ΗΜ εγκαταστάσεις

ΙΣΟΤΙΜΟ ΒΡΑΒΕΙΟ laquoΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΙΧΕΛΗraquo

Τα ξυστά στο Πυργί της Χίου

ΙΣΟΤΙΜΟ ΒΡΑΒΕΙΟ laquoΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΙΧΕΛΗraquo

METALOCUS

συγγραφεασ

ordf bullDaggerpermilmiddot

επιmicroελητησ

AgraveOcirc˘UacuteAacuteAcircrsaquoOcirc infinEgraveAacutemiddotrsaquoOcirc˘

tradeDaggerIumlIumlOcircAacuteOcirc˜ ordmrsaquoIumlˆOacute microEgravesbquoIumlEgraveOcircılsaquoIcircEuml˜ intOcircUacutemiddotlsaquo

AtildersaquoOcirc˜ 2000

paraAcircUacuteEgraveOcircpermilEgraveIcirclsaquo currenIcircpermilOcircUcircEuml METALOCUS

εκδοτεσ-επιmicroελητεσ

JJ Barba Gonzalez trade paramiddotmiddotpermilfiOcirc˘IumlOcirc˜partIcircpermilfiUcircAcircEgrave˜ METALOCUS

ordfmiddotpermilUacutersaquoUgraveEuml 1999 - UcirclsaquoIgraveAcircUacutemiddot

πUcircmiddotOacuteEgraveIcirciquest IcircmiddotEgrave infinAacuteAacuteIumlEgraveIcirciquest

∆EumlIumlAcircOcircUgraveEgraveIcirclsaquo AcircIcircOcircIgravelsaquo METALOCUS

επιmicroελεια-παρουσιαση

trade paramiddotmiddotpermilfiOcirc˘IumlOcirc˜επιστηmicroονικοσ συmicroβουλοσ

JJ Barba Gonzalez αρχιτέκτωνσκηνοθεσια

micro centmiddotOacuteiquestIumlEuml trade paramiddotmiddotpermilfiOcirc˘IumlOcirc˜

οργανωση παραγωγησ

degAcircˆUacuteAacutersaquomiddot ordfmiddotUgrave˙iquestIcircOcirc˘

tradeUgravemiddotıIgravefi˜ SEVEN infinılsaquoOacutemiddot 2000

Τοπία σε microετάβασηΝίκος Καζέρος αρχιτέκτων

3333ε π ί κ α ι ρ α

εκδή

λωση

laquoΑς σταmicroατήσουmicroε λοιπόν να ψάχνουmicroε εναγω-

νίως για στιλ και ονόmicroατα για τάσεις και επίθετα

γιατί αυτά δεν λένε ούτε προσφέρουν τίποτα στη

ζωή ∆ιασφαλίζουν έναν αόρατο φόβο τον ταξι-

νοmicroούν Είναι καιρός πια να επέmicroβουmicroε πιο δρα-

στικά στο αρχιτεκτονικό microας τοπίο εκmicroεταλλευό-

microενοι τις ευκαιρίες που microας προσφέρει η ίδια η

πόληraquo1

Γ Σηmicroαιοφορίδης 1990

Λίγα microόνο χρόνια πριν ο αρχιτέκτονας Γ Σηmicroαι-οφορίδης είχε διατυπώσει προς τον ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑmicroια ολοκληρωmicroένη ιδέα-πρόταση για την ελλη-νική αρχιτεκτονική Στις αρχές του περασmicroένουΙουνίου αυτή η ιδέα-πρόταση υλοποιήθηκε γιαπρώτη φορά Κατά τη διάρκεια ενός δεκαήmicroε-ρου εκδηλώσεων2 στο Νέο Μουσείο Μπενάκηπου είχαν ως κοινό τόπο το λόγο και το έργο τουαρχιτέκτονα πραγmicroατοποιήθηκε η απονοmicroήτων Βραβείων Αρχιτεκτονικού Έργου 2005οργανώθηκε η έκθεση των συmicromicroετοχών πουδιακρίθηκαν και κυκλοφόρησε ο ανάλογοςκατάλογος Την ηmicroέρα της απονοmicroής των βρα-βείων microίλησε ο αρχιτέκτονας και διευθυντής τουπεριοδικού Domus Stefano Boeri για τα κοινάχαρακτηριστικά των microεσογειακών πόλεων τονί-ζοντας τη συmicroβολή του Γ Σηmicroαιοφορίδη στηνεπισήmicroανση και ανάδειξη αυτής της σχέσηςΤαυτόχρονα στον ίδιο χώρο παρουσιάστηκε ηέκθεση Τοπία Εκmicroοντερνισmicroού ndash Ελληνική Αρχι-

τεκτονική rsquo60 και rsquo90 που είχαν επιmicroεληθεί οι ΓΑίσωπος και Γ Σηmicroαιοφορίδης (1999) και συνο-δεύτηκε microε την προβολή σχετικού ντοκιmicroαντέρτου Μάρκου Γκαστίν για την Αθήνα Το αντικεί-microενο των δύο εκθέσεων διαmicroόρφωσε την πλατ-φόρmicroα διεξαγωγής συζήτησης microε θέmicroα Ελληνική

αρχιτεκτονική και παγκόσmicroια κατάσταση3

Ιδιαίτερα σηmicroαντικό γεγονός αποτέλεσε ηπαρουσίαση του πολυσέλιδου βιβλίου του ΓΣηmicroαιοφορίδη microε τίτλο ∆ιελεύσεις Κείmicroενα για

την αρχιτεκτονική και τη microετάπολη4 microια επιλογή41 κειmicroένων και άρθρων δηmicroοσιευmicroένων απότο 1983 έως το 2003 Στην έκδοση καταγράφε-ται ο πλούσιος προβληmicroατισmicroός του αρχιτέ-κτονα και η αγωνία του για την πόλη το τοπίοτους αστικούς microετασχηmicroατισmicroούς την αρχιτε-κτονική εκπαίδευση τη microελλοντική εικόνα τηςΑθήνας

Υπόδειξη της διαφοράςΑς σταθούmicroε καταρχήν στο τι σηmicroαίνει η πραγ-microατοποίηση του οmicroολογουmicroένως φιλόδοξουεγχειρήmicroατος από τον ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ5 Η νέα διορ-

3322 ε π ί κ α ι ρ α

ΒΡΑΒΕΙΟ laquoΕΥΠΑΛΙΝΟΣraquo

Μουσείο της Ελιάς και του Ελληνικού Λαδιού στην Σπάρτη

αρχιτεκτονική microελέτη

parasectpartπinfintrade ndash cent centEgravemiddotIgravemiddotOacuteUgravefiOcirc˘IumlOcirc˜

radic microEgraveAacuteAacutefiOcirc˘IumlOcirc˜ int degIcircEgraveOcirc˘IumlcurrenIcircmiddot

συνεργάτες

iexcl AtildeUacute˘UcircOcircDagger micro paramiddotmiddotpermiliquestIcircOcirc˘ int intOcirc˘OacuteiquestpermilEuml

int paraEgraveUgraveOcircDaggerIumlEuml deg degEgravemiddotIacutefiAacuteIumlOcirc˘ αρχιτέκτονες

ειδικοι σύmicroβουλοι

part iexcliquestIcircOcirc˘ sect intmiddotUgraveUcircmiddotOacutersaquoIcircmiddot microουσειολόγοι

trade intOcirc˘OacuteiquestpermilEuml˜ deg degOcircDaggerAacutemiddot˜ πολιτικοί microηχανικοί

π infinUcircIcircEumlUgravefiOcirc˘IumlOcirc˜ ηλεκτρολόγος microηχανικός

κατασκευη

partƒdegradiciexclpart∆ infinpartint intˆOacuteUcircUgravemiddotOacuteUgraversaquoOacuteOcirc˘ πολιτικός microηχ - εργοταξιάρχηςint intˆOacuteUcircUgravemiddotOacuteUgraversaquoOacuteOcirc˘ πολιτικός microηχ - βοηθός εργοταξιάρχηtrade intOcircIuml˘IgraversaquoUacuteEuml˜ εργοδηγός

ανεπαίσθητες σχέσεις αλλά και κενά Από τηνκατοικία στην Ανάβυσσο (Α Κωνσταντινίδης1961-62) στην εξοχική κατοικία στην Άνδρο (ΚΤσιγαρίδα 2004) Από την Πολυκατοικία στηλεωφόρο Β Σοφίας (Ν Βαλσαmicroάκης 1955) στηνΠολυκατοικία και έκθεση γλυπτικής στα Ιλίσσια(Σ Τσιράκη 2005) Από το Σχολείο στον Αγ∆ηmicroήτριο (Τάκης Χ Ζενέτος 1970-76) στο Μου-σείο Μπενάκη (Μ Κοκκίνου Α Κούρκουλας2004) Από το Θέατρο του Λυκαβηττού (ΤάκηςΧ Ζενέτος 1964-67) στο Θέατρο των ∆ελφών(Ε Χατζηνικολάου Σ Ξενόπουλος 2005) Στη διαδικασία κατανόησης της νεότερης ελλη-νικής αρχιτεκτονικής και αναζητώντας microιαπιθανή microελλοντική της κατεύθυνση αν laquoη δεκα-ετία του 1960 microας ενδιαφέρει για την οικειό-τητα που microας προσφέρειraquo6 και στη δεκαετία του1990 βρίσκουmicroε τα συmicroπτώmicroατα της microετα-βιο-microηχανικής κοινωνίας την laquoαπώλεια ενός συλλο-γικού οράmicroατοςraquo7 σήmicroερα η πρόκληση εντοπί-ζεται στην ανοιχτή διερεύνηση των δυνατοτήτωνπου δηmicroιουργεί το κυρίαρχο αστικό περιβάλ-λον έχοντας υπόψη την πλανητική του διά-σταση και microε ότι αυτή προκαλεί

Σηmicroειώσεις

1 Σηmicroαιοφορίδης Γιώργος laquo∆ιελεύσεις Ο φόβος του

αρχιτέκτοναraquo στο ∆ιελεύσεις Κείmicroενα για την αρχιτε-

κτονική και τη microετάπολη επιmicro Γ Αίσωπος Ο Σηmicroαιο-

φορίδου Γ Τζιρτζιλάκης εκδ MetapolisPress Αθήνα

2005 σελ 131

2 Οι εκδηλώσεις πραγmicroατοποιήθηκαν από 3 έως 12

Ιουνίου 2005 στο Νέο κτίριο του Μουσείου Μπενάκη

οδός Πειραιώς 138

3 Συmicromicroετείχαν οι αρχιτέκτονες Γ Αίσωπος Π ∆ραγώ-

νας Η Ζέγγελης Α Κούρκουλας Γ Πανέτσος Λ

Παπαδόπουλος Γ Τζιρτζιλάκης και ∆ Φατούρος Το

στρογγυλό τραπέζι και η συζήτηση πραγmicroατοποιήθη-

καν στις 4 Ιουνίου 2005

4 Σηmicroαιοφορίδης Γιώργος όπ

5 Βλέπε κείmicroενο προκήρυξης ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ 732005

6 Σηmicroαιοφορίδης Γιώργος laquoΣυλλογικά οράmicroατα και

microεmicroονωmicroένες διαδροmicroέςraquo στο Τοπία εκmicroοντερνισmicroού

Ελληνική αρχιτεκτονική rsquo60 και rsquo90 επιmicro Γ Αίσωπος Γ

Σηmicroαιοφορίδης εκδ Metapolis Press Αθήνα 2002

σελ 53

7 Σηmicroαιοφορίδης Γιώργος όπ σελ 58

3355ε π ί κ α ι ρ α3344 ε π ί κ α ι ρ α

Εκείνα ωστόσο τα ουσιώδη ζητήmicroατα πουπαραmicroένουν ανοιχτά είναι η παρουσίαση τουεγχειρήmicroατος και πέρα από τα όρια της ελληνι-κής κοινωνίας καθώς και η microετατροπή του σεενεργό θεσmicroό

ΣυνndashέκθεσηΗ ίδια η έκθεση των Βραβείων Αρχιτεκτονικού

έργου 2005 δεν microπορεί να ειδωθεί ως ένα ανε-ξάρτητο γεγονός αλλά σε συνδυασmicroό microε τηνέκθεση Τοπία εκmicroοντερνισmicroού Ελληνική αρχιτε-

κτονική rsquo60 και rsquo90 Η ταυτόχρονη παρουσίασητων δύο εκθέσεων συνέθεσε ένα προσωρινόπανόραmicroα της ελληνικής αρχιτεκτονικής διάρ-κειας σχεδόν microιας πεντηκονταετίας microε αφετη-ρία τη δεκαετία του 1960 ενδιάmicroεση αναφοράσε εκείνη του 1990 και κατάληξη την απαρχήτου 21ου αιώνα Ο επιmicroήκης και ογκώδης τοίχοςστο microέσο της αίθουσας έκθεσης διαχώριζε τιςεκθεσιακές και χρονικές ενότητες αλλά και ωςπολλαπλό πέρασmicroα προκαλούσε νοηmicroατικούςσυσχετισmicroούς ανάmicroεσα στα laquoΤοπία Εκmicroοντερνι-σmicroούraquo και τα πρόσφατα βραβευmicroένα αρχιτεκτο-νικά έργα που συmicroπτωmicroατικά εκτέθηκαν σταmicroεταλλικά τραπέζια των laquoΠαραδειγmicroάτωνraquoΜπορούσε λοιπόν κανείς να διακρίνει ισχυρές ή

γάνωση microε σαφή πρόθεση να γίνει θεσmicroόςενεργοποιεί έναν ακόmicroα microηχανισmicroό αξιολόγη-σης και προβολής του ελληνικού αρχιτεκτονι-κού έργου και συmicroπορεύεται προκλητικά microεεκείνον του ΕΙΑ Τον χαρακτηρίζει και τον δια-κρίνει όmicroως ένα ενδιαφέρον στοιχείο στο οποίοχρειάζεται να σταθούmicroε Εκτός από τις κατηγο-ρίες για τα σύγχρονα έργα (Βραβείο Άρη Κων-σταντινίδη)-εδώ παρενθετικά ας τονίσουmicroε τηνσύνδεση της διάκρισης microε σηmicroαντικές ελληνι-κές αρχιτεκτονικές παρουσίες του 20ού αιώνατον δηmicroόσιο ανοικτό χώροndashτοπίο (Βραβείο∆ηmicroήτρη Πικιώνη) την ποιότητα κατασκευής

ενός αρχιτεκτονικού έργου (Βραβείο Ευπαλίνος)microε την ενσωmicroάτωση δραστηριοτήτων και εκδη-λώσεων αρχιτεκτονικού περιεχοmicroένου όπωςκινηmicroατογραφικές ή τηλεοπτικές παραγωγέςβίντεο εκθέσεις εκδόσεις (Βραβείο ΠαναγιώτηΜιχελή) διευρύνεται θεmicroατικά και microετακινείταιτο έως τώρα στη χώρα microας αυστηρό όριο του τιmicroπορεί να εκληφθεί ως αρχιτεκτονικό έργο καιεποmicroένως τι microπορεί να παρουσιάζεται ως αρχιτε-κτονική δραστηριότητα Έτσι η τοπική εκθεσιακήασφυκτική σχέση κτίσmicroα = αρχιτεκτονική επανα-προσδιορίζεται και microετατίθεται στην περιοχή τηςπολλαπλής αφήγησης

σελ 33 Άποψη της Έκθεσης Βραβεία Αρχιτεκτονικού

Έργου 2005

πάνω Άποψη της Έκθεσης Τοπία εκmicroοντερνισmicroού Ελληνι-

κή αρχιτεκτονική rsquo60 και rsquo90

δίπλα microέση Ο αρχιτέκτονας και διευθυντής του περιοδι-

κού Domus Stefano Boeri

δίπλα κάτω Οι οmicroιλητές στη συζήτηση microε θέmicroα laquoΕλληνική

αρχιτεκτονική και παγκόσmicroια κατάστασηraquo

αφιέρωmicroα

media res της αρχιτεκτονικήςΕπιmicroέλεια Μιχάλης Λεφαντζής

Προσεγγίζοντας τη microετάποληΓιάννης Αίσωπος αρχιτέκτονας επίκ καθηγητής Πανεπιστηmicroίου Πατρών

3366 ε π ί κ α ι ρ α

τα κείmicroενα του Σηmicroαιοφορίδη Η προβληmicroατικήαυτή είχε διερευνηθεί microε συνέπεια για σειράετών microέσω των πολλαπλών δραστηριοτήτων τουκαι ιδιαίτερα microέσω των εκδοτικών προσπαθειώντων περιοδικών Τεύχος και Μετάπολις στα οποίαυπήρξε ιδρυτικό microέλος και συνδιευθυντής Τοπρώτο διεύρυνε καθοριστικά τον ελληνικό κρι-τικό αρχιτεκτονικό λόγο και συνέδεσε την ελλη-νική microε τη διεθνή συζήτηση ενώ το δεύτεροανέπτυξε το λόγο γύρω από την παγκόσmicroια εξά-πλωση του αστικού και τις διαδικασίες αστικο-ποίησης της σύγχρονης ελληνικής πόλης Η ίδιαπροβληmicroατική παρουσιάζεται στο βιβλίο καιmicroέσα από τα κείmicroενα των καταλόγων δύο εκθέ-σεων αρχιτεκτονικής που είχε συνεπιmicroεληθείτην έκθεση laquoΤοπία του Οικείουraquo microια καταγραφήκαι ανάλυση των εκφάνσεων του δηmicroόσιουχώρου στη microεταπολεmicroική ελληνική αρχιτεκτο-νική (Τriennale Μιλάνου 1996) και την έκθεσηlaquoΤοπία εκmicroοντερνισmicroού Ελληνική αρχιτεκτονικήrsquo60 και rsquo90raquo microε θέmicroα την αρχιτεκτονική παρα-γωγή των δύο αυτών δεκαετιών που χαρακτηρί-στηκαν από έντονη οικονοmicroική ανάπτυξη πολι-τισmicroική εξωστρέφεια και ταχείς αστικούς microετα-σχηmicroατισmicroούς (Ολλανδικό Ινστιτούτο Αρχιτεκτο-νικής Ρότερνταmicro 1999)

Στο βιβλίο περιλαmicroβάνονται επίσης πολύ αξιό-λογα κείmicroενα για την Ακρόπολη των Αθηνών τηΧάρτα των Αθηνών του Le Corbusier το αθη-ναϊκό τοπίο κείmicroενα από αφιερώmicroατα περιοδι-κών όπως τα Αρχιτεκτονικά Θέmicroατα και ταΘέmicroατα Χώρου+Τεχνών καθώς και άλλα κείmicroενααπό διεθνή περιοδικά και γνωστούς συλλογικούςτόmicroους στο εξωτερικό (Europan Mutations The

Critical Landscape Cities in Transition Coming

from the South κά) Λόγω της ποικιλοmicroορφίαςκαι των δυσδιάκριτων ορίων ανάmicroεσα στις διά-φορες θεmicroατικές των κειmicroένων αυτά δηmicroοσιεύ-ονται microε χρονολογική σειρά φανερώνονταςταυτόχρονα στον αναγνώστη την πολλαπλότητατων θεmicroάτων που απασχολούσαν τον συγγρα-φέα την ίδια χρονική περίοδο Ας σηmicroειωθείτέλος πως στην έκδοση αυτή δηmicroοσιεύονταιγια πρώτη φορά δύο ανέκδοτα κείmicroενα πουυπήρχαν στο αρχείο του συγγραφέα

Η έκδοση αυτή αποτελεί την πρώτη συστηmicroα-τική παρουσίαση microιας πολύτιmicroης παρακαταθή-κης έως τώρα διασκορπισmicroένης σε διάφοραέντυπα του κόσmicroου και την ίδια στιγmicroή απότισηφόρου τιmicroής στην ανολοκλήρωτη αλλά πολύουσιαστική προσφορά του Γιώργου Σηmicroαιοφο-ρίδη στη διαmicroόρφωση του κριτικού αρχιτεκτονι-κού λόγου στην Ελλάδα

βιβλ

ίο

δηmicroοσίευσε ο Σηmicroαιοφορίδης σε συλλογικέςεκδόσεις καταλόγους περιοδικά και εφηmicroερί-δες από το 1983 ως το 2002 Τα κείmicroενα microπο-ρούν να χωριστούν σε ιστορικά κριτικά δοκίmicroιακαι σχόλια της αρχιτεκτονικής και πολεοδοmicroι-κής επικαιρότητας

Ο τίτλος του βιβλίου επιλέχθηκε από τον τίτλοmicroιας σειράς κειmicroένων που ο ίδιος ο συγγραφέαςείχε ονοmicroάσει έτσι microε στόχο ndashόπως φαίνεται σεσχεδιάγραmicromicroα που επεξεργαζότανndash να τααρθρώσει κάποτε σε ένα ευρύτερο έργο (έναείδος laquomicroεγα-κειmicroένουraquo) Οι laquoδιελεύσειςraquo επι-χειρούν να προσεγγίσουν microε τη microορφή σχολια-σmicroού τις διαφορετικές εκφάνσεις και τουςmicroετασχηmicroατισmicroούς του αστικού πολιτισmicroούστον οποίο καθοριστικό ρόλο παίζουν η αρχιτε-κτονική και η πολεοδοmicroίαΌπως γράφαmicroε microε τον Γ Τζιρτζιλάκη στο προ-λογικό σηmicroείωmicroα του βιβλίου laquoΗ ίδια η λέξηδιέλευση αντηχεί εδώ σαν τον πυρήνα ενόςmicroπενγιαmicroινικού laquoπεράσmicroατοςraquo microιας laquoδιάβα-σηςraquo που κινείται πάνω σε έναν laquoυπερκειmicroε-νικόraquo χάρτη όπου κάθε σηmicroείο παραπέmicroπει σεένα άλλο όχι απαραιτήτως το επόmicroενο και ηαρχιτεκτονική σκέψη συνδιαλέγεται microε τοπαρόν και την Ιστορία αλλά και παρεmicroβάλλεταιαπό microια θέση που τα ξεπερνάειraquoΟι laquoδιελεύσειςraquo ασχολούνται microε τον αmicroερικανι-σmicroό της ελληνικής αστικής κουλτούρας ταεmicroπορικά κέντρα τη διονυσιακή διάσταση τηςπόλης τα σκάρτα τη χαmicroένη περιφέρεια τααποθέmicroατα τοπίου το αστικό έδαφος και άλλαστοιχεία της πόλης που microορφοποιούν τηναστική εmicroπειρία Οι laquoδιελεύσειςraquo αποτελούν τονήmicroα πάνω στο οποίο οργανώνονται τα microεγαλύ-τερα θεωρητικά ιστορικά και κριτικά κείmicroενατου βιβλίου τα οποία στην πλειοψηφία τουςπροσεγγίζουν τη σύγχρονη ελληνική και παγκό-σmicroια πόλη τη microετάπολη που αποτελεί προϊόνέντονων διαδικασιών αστικοποίησης καθώς καιτην αρχιτεκτονική που εκφράζει τη νέα αυτήαστική συνθήκη

Είναι σαφές πως η προβληmicroατική αυτή δεν αντι-microετωπίζει την πόλη ως microια σαφώς ορισmicroένηδοmicroή παρά ως microια διαρκώς microετασχηmicroατιζόmicroενηπολλαπλότητα που δεν προσδιορίζεται microε τασυmicroβατικά εργαλεία της αρχιτεκτονικής και τηςπολεοδοmicroικής πειθαρχίας Η πόλη είναι έναςοργανισmicroός υπό διαmicroόρφωση που επιζητά νέεςlaquoευέλικτεςraquo στρατηγικές επέmicroβασης Η ανα-σφάλεια της νέας microεταπολιτικής κατάστασηςαλλά και η πρόκληση που αυτή συνιστά για τηναρχιτεκτονική και την πολεοδοmicroία διαπερνά όλα

Γιώργος Σηmicroαιοφορίδης ∆ιελεύσεις Κείmicroεναγια την αρχιτεκτονική και τη microετάπολη επιmicro ΓΑίσωπος Ο Σηmicroαιοφορίδου Γ ΤζιρτζιλάκηςMetapolis Press Αθήνα 2005

Ο πρωταρχικός ρόλος της laquoπαραγωγήςraquo σεαντιδιαστολή microε την laquoκαταγραφήraquo περιέγραφετον τρόπο σκέψης και δράσης του ΓιώργουΣηmicroαιοφορίδη (1955-2002) Η δραστηριότητάτου εξαπλωνόταν ταυτόχρονα σε πολλαπλάprojects διαφορετικής microορφής γραπτά εκθέ-σεις διαλέξεις διδασκαλία workshops Αντί-στοιχα τα πολλά κείmicroενά του βρίσκονταν δηmicroο-σιευmicroένα microε διαφορετικές γλώσσες σε διάφο-ρες διεθνείς και ελληνικές εκδόσεις η εύρεσηκαι η ανάγνωσή τους ήταν εποmicroένως δύσκοληndashειδικά για τους αναγνώστες microιας νεότερηςγενιάςndash και καθιστούσε το ζήτηmicroα της συλλογήςκαι έκδοσής τους πρωτεύονΤο ίδιο αυτό ζήτηmicroα απασχολούσε τον Σηmicroαιο-φορίδη το τελευταίο διάστηmicroα της ζωής του καιτον οδήγησε σε microια πρώτη οργάνωση τουαρχείου του microε τη συγκέντρωση και την κατά-ταξη των κειmicroένων του σε κάποιες πρώτεςβασικές θεmicroατικές κατηγορίες ως βάση περαι-τέρω επεξεργασίας

Οι ∆ιελεύσεις Κείmicroενα για την αρχιτεκτονική και

τη microετάπολη αποτελούν microια συλλογή κειmicroένωνγια την αρχιτεκτονική την πόλη και το τοπίο που

Τα λεκτικά microέσα δεν microπορούν να καλύψουν βέβαια τοαρχιτεκτονικό γίγνεσθαι στην ολότητά του Με τα σχέδιατις εικόνες ή τα γραφήmicroατα ως φορείς πληροφορίας καιεπικοινωνίας (που είναι ανεξάρτητα από τα όρια τουλόγου γραπτού ή προφορικού) microπορούν να εκφραστούνκαι να συλληφθούν λεπτές αποχρώσεις χαρακτήραςχώρου και microοτίβα που προάγουν και επιλύουν το αρχιτε-κτονικό πρόβληmicroα ως microέσα και εργαλεία σκέψης πέρααπό τις δυνατότητες της λεκτικής περιγραφής Ανδεχθούmicroε τη ρήση του L Wittgenstein laquoτα όρια τηςγλώσσας microου σηmicroαίνουν όρια του κόσmicroου microουraquo τότε οαρχιτέκτονας έχει στη διάθεσή του microε τη laquoδεύτερηraquo αυτήγλώσσα δουλειάς του άπειρες δηmicroιουργικές δυνατότητεςΚαι τα γραφικά αυτά microέσα έχουν όmicroως τα όριά τους αφού

Το παρόν αφιέρωmicroα στο θέmicroα laquomedia res της αρχιτεκτο-νικήςraquo δίνει την αφορmicroή να εκτεθούν εδώ microερικές σκέψειςγια τη θέση της Αρχιτεκτονικής και την απήχησή της στησύγχρονη κοινωνίαΗ εποχή microας microαζί microε τα τόσα ρηξικέλευθα και ανατρεπτικάτης επιτεύγmicroατα σε ταχύτητα και ποσότητα χαρακτηρίζε-ται επίσης από τις νεότροπες και πολλαπλές δυνατότητεςσrsquo επικοινωνιακούς διαύλους οι οποίοι βοmicroβαρδίζουνκαθηmicroερινά microε ήχο και εικόνα τη ζωή microας Έτσι πέρα απότην καθηmicroερινή αυτή εmicroπειρία η έννοια της Επικοινωνίαςέγινε και ακαδηmicroαϊκό αντικείmicroενο σπουδών microε τη δηmicroιουρ-γία τριών ήδη τmicroηmicroάτων σχετικών στα ελληνικά ΑΕΙ ∆ιδα-σκαλία και έρευνα προς αυτή την κατεύθυνση προάγουνασφαλώς και βοηθούν στην αποσαφήνιση του εκάστοτεπεριεχοmicroένου κοινών ή ταυτόσηmicroων όρων παραστάσεωνκαι γενικά εννοιών που κάθε επιστηmicroονικός ή καλλιτεχνι-κός κλάδος χρησιmicroοποιεί στο επικοινωνιακό του σύστηmicroαΗ Αρχιτεκτονική έχει στη διάθεσή της τις περισσότερεςίσως laquoγλώσσεςraquo ή επικοινωνιακούς διαύλους από κάθεάλλον ακαδηmicroαϊκό κλάδο Ο λόγος τα γραφικά microέσα (σχέ-διο διάγραmicromicroα φωτογραφία εικαστικά και κινητικά microέσα)και η microακέτα είναι microερικά από αυτά microε τα οποία ο δηmicroι-ουργός περιβάλλοντος επικοινωνεί αλλά και αναπτύσσειτις ικανότητές του για την επίλυση των σχετικών προβλη-microάτων Ζήσαmicroε στις περασmicroένες δεκαετίες σε διεθνές επίπεδοτην έξαρση στη χρήση λεκτικών microέσων επικοινωνίας (όπουπρωτοποριακά πχ αρχιτεκτονικά περιοδικά δηmicroοσίευανmicroόνο κείmicroενα χωρίς σχέδια) microε την αιτιολογία ότι προηγεί-ται η διευκρίνιση των προβληmicroάτων (όπως ο εmicroπορευmicroατι-κός χαρακτήρας της Αρχιτεκτονικής η περιφρόνηση τωνπραγmicroατικών αναγκών της ανθρώπινης οίκησης η εκmicroε-τάλλευση και η κερδοσκοπία γης και κατοικίας) ώστε νατεθούν νέοι στόχοι microε προγραmicromicroατικά laquomicroανιφέσταraquo Κατό-πιν θα microπορούσαν αυτά να laquomicroεταφραστούνraquo σε τρισδιά-στατες microορφικές λύσεις1 Βέβαια η τότε σχετική αισιοδοξίαδεν δικαιώθηκε Τώρα έχουmicroε επιστρέψει χωρίς θετικό-τερο αποτέλεσmicroα σε microια νέα υπερβολή στη χρήση γραφι-κών microέσων λόγω και της ευκολίας παραγωγής τους microέσααπό τις δυνατότητες του νέου laquoβοηθούraquo και laquoδυνάστηraquomicroας του CAD ή ηλεκτρονικού υπολογιστήΒέβαια οι επικοινωνιακοί δίαυλοι που ήδη αναφέρθηκανεξακολουθούν να είναι όλοι πολύτιmicroοι Η Αρχιτεκτονικήξεκινά microε βιώmicroατα (ευχάριστα δυσάρεστα επιβολής εντυ-πωσιασmicroού microνηmicroειακότητας κά) των οποίων η ανάmicroνησηδηmicroιουργεί αισθήmicroατα κι εκείνα οδηγούν στη συνειδητοποί-ηση των βιωmicroάτων Μέσα από το λεκτικό απόθεmicroα της γλώσ-σας επιλέγονται οι κατάλληλες έννοιες όπως λειτουργίακατασκευή microορφή τεχνοτροπία κά που προσδιορίζουνκαι αξιολογούν τα αρχιτεκτονικά έργα ώστε να microας κάνουνικανούς να διαπιστώνουmicroε αρετές και αδυναmicroίες τους

5544 α φ ι έ ρ ω micro α

media resτης αρχιτεκτονικής

του Γεώργιου Π Λάββα ακαδηmicroαϊκού

5555α φ ι έ ρ ω micro α

Θα περίmicroενε κανείς ότι microε τέτοιο επικοινωνιακό οπλισmicroό οιαρχιτέκτονες θα είχαν κατακτήσει microια πρώτη θέση στονκοινωνικό χώρο τοποθετώντας και αναδεικνύοντας το κτι-σmicroένο περιβάλλον στο πρώτο ποιοτικό επίπεδο ως κοινω-νικό αγαθό που εξ ορισmicroού είναι ∆υστυχώς όmicroως βιώ-νουmicroε microια ολοένα αυξανόmicroενη αρνητική ένταση σrsquo όλες τιςοικιστικές κλίmicroακες ndashτην ποιότητα του σπιτιού του δρό-microου της πλατείας της πόλης της microεγαλούποληςndash οιοποίες δεν προσφέρουν κατά κανόνα και στην πλειοψηφίατους φυσιολογικές και ψυχολογικές παραmicroέτρους στηνανθρώπινη ύπαρξη Οι επικοινωνιακοί δίαυλοι στις σηmicroερι-νές laquoλεωφόρους της πληροφορίαςraquo (Infobahn) microαζί microετην πρωτοφανή εξουσία των ΜΜΕ θα microπορούσαν νrsquo απο-τρέψουν αυτή την αδιέξοδη προοπτική του οικιστικού αγα-θού Αρκεί οι αρχιτέκτονες και οι πολεοδόmicroοι να συνειδη-τοποιήσουmicroε το νέο ρόλο microας που είναι διττός τόσο ναmicroελετούmicroε να ερευνούmicroε να επεmicroβαίνουmicroε microε αντίστασηκαι συmicroβολή στα νέα νοmicroοθετικά πλαίσια για τον ορθό σχε-διασmicroό της πολεοδοmicroίας και της αρχιτεκτονικής στηνεποχή του laquoηλεκτρονικού ανθρώπουraquo όσο και να αγωνιζό-microαστε επικοινωνιακά για τη συνειδητή συmicroπαράσταση τηςευρύτερης κοινωνίας στην κατάκτηση αυτού του αγαθού

Σηmicroείωση

1 Αυτή η τάση διατηρείται κι εδώ ακόmicroα και microάλιστα σrsquo ακαδηmicroαϊ-

κούς χώρους ως microορφή laquoαρχιτεκτολογίαςraquo

microπορούν να δώσουν από κακή χρήση microια εσφαλmicroένη εντύ-πωση ή και να εξαπατήσουν από αδυναmicroία ή υπερβολικήδεξιότητα του σχεδιαστή και σήmicroερα και του σχεδίου microετον computer Ο τελευταίος σίγουρα microας γοητεύει αλλάκαι microας τροmicroοκρατεί microε τις δυνατότητες της εικονικήςπραγmicroατικότητας Η δεύτερη αυτή laquoγλώσσαraquo απαιτεί εξάλλου και αφαιρετική ικανότητα τόσο για τη σύλληψη όσοκαι για τη σύνθεση και την ανάγνωση και κατανόηση τηςεικονιζόmicroενης αρχιτεκτονικής δηmicroιουργίαςΗ τρίτη και ίσως εκείνη που υπερτερεί των δύο άλλωνδυνατοτήτων έρευνας κι επικοινωνίας στη δουλειά microαςείναι η microακέτα ως τρισδιάστατη ρεαλιστική απεικόνισηαρχιτεκτονικών microορφών Επιτρέπει την εξέταση των ιδιοτή-των ενός κτίσmicroατος από πολλές θέσεις και επίπεδα παρα-τήρησης και διευκολύνει άmicroεσα την αντίληψη του βιώmicroατοςτου έργου τόσο στο χώρο όσο και στο χρόνοΟι αρχιτεκτονικές laquoγλώσσεςraquo που σκιαγραφήθηκαν παρα-πάνω δεν είναι microόνο microέσα επικοινωνίας ή έκφρασης αλλάκαι microέσα έρευνας και προσέγγισης των προβληmicroάτων Οαρχιτέκτονας και ο πολεοδόmicroος microrsquo αυτές σκέπτεταιεκφράζεται και διαmicroορφώνει την πραγmicroατικότητα microιαπραγmicroατικότητα πολυσύνθετη και πολύτροπη όπως και οιγλώσσες της σύmicroφωνα microε τον διάσηmicroο γλωσσολόγοBenjamin Whorf laquoόλη η σκέψη γίνεται microέσα στη γλώσσακαι κάθε γλώσσα είναι ένα ανεξάρτητο πελώριο δοmicroικόσύστηmicroαraquo

5566 α φ ι έ ρ ω micro α

ΜεσοαρχιτεκτονικήΣχόλια στην υπερmicroεσική

διάλυση της αρχιτεκτονικής1

του Γιώργου Τζιρτζιλάκη αρχιτεκτόνα επίκ καθηγητή Πανεπιστηmicroίου Θεσσαλίας

1 Οι πάντες σήmicroερα βρίσκουν microια ευκαιρία για να αναφερ-θούν στη σχέση της αρχιτεκτονικής microε τα media καλλιερ-γώντας άλλοτε ανασφάλεια κι άλλοτε καινούργιες ευαισθη-σίες Χωρίς να είναι αmicroελητέοι εκείνοι που προτάσσουνεπιφυλακτικότητα απέναντι στη διογκωmicroένη επιρροή τωννέων τεχνολογιών στον αρχιτεκτονικό σχεδιασmicroό πολλα-πλασιάζεται η οργανική υπερmicroεσική αντίληψη της bitgeneration δηλαδή της γενιάς που microεγάλωσε θεωρώνταςτους υπολογιστές και τα διάφορα media φυσική προέ-κταση του σώmicroατός τηςΕντούτοις οι περισσότερες συζητήσεις αναπαράγουνάγονα δίπολα Από τη microια εκείνοι που υπερθεmicroατίζουν τηναπτική υλικότητα του κτίσmicroατος και από την άλλη όσοιπροτιmicroούν τον εικονικό του χαρακτήρα εκείνοι που θεω-ρούν την αρχιτεκτονική εργαλείο αντίστασης στο παγκο-σmicroιοποιηmicroένο microηντιακό σύmicroπαν και οι υπόλοιποι πουποντάρουν στη συγχώνευση της φυσικότητας microε το υπερ-microεσικό πεπρωmicroένο Όλες αυτές οι έλξεις και οι απωθήσειςαντιπροσωπεύουν την κοινωνική παθολογία τα άγχη καιτους microετασχηmicroατισmicroούς της αρχιτεκτονικής

2 Πολλοί ταυτίζουν τη διασταύρωση αρχιτεκτονικής καιmedia microε την επικράτεια της ορατότητας του έντυπουσύmicroπαντος και των διαφηmicroίσεων στη microαζική βιοmicroηχανικήκοινωνία Το περιβόητο Las Vegas Strip και ο τυπογραφι-κός ίλιγγος των αρχιτεκτονικών δηmicroοσιευmicroάτων αποτελούν

το διπλό όριο που εξαντλείται microια τέτοια θεώρησηΩστόσο η Beatriz Colomina2 απέδειξε ότι από την πρώτηκιόλας περίοδο του Le Corbusier τα βιβλία τα περιοδικάη αρχειοθέτηση και η επεξεργασία έντυπων αποκοmicromicroάτωνφωτογραφιών και σχεδίων και προπάντων τα σηmicroαίνονταστοιχεία κάθε δηmicroοσίευσης αναλαmicroβάνουν πρωταγωνι-στικό ρόλο Τα διάφορα media δεν laquomicroεταφράζουνraquo τηνυλική πραγmicroατικότητα της αρχιτεκτονικής σε έντυπηγλώσσα αλλά τη microετασχηmicroατίζουν Κι ακόmicroη περισσότεροαποτελούν πρωταρχικό συντελεστή παραγωγής και διαχεί-ρισής της σε microια αδιανόητη σύζευξη αντικειmicroένου και εικό-νας κτιρίου και ερmicroηνείας ή laquoπληροφορίας που πρέπει ναπαρασκευαστεί ή microάλλον να σχεδιαστεί και να επανασχε-διαστεί να καταναλωθεί και να ξανακαταναλωθείraquo3

Ο επιθετικός επικοινωνιακός διανοουmicroενισmicroός των βιβλίωντου Rem Koolhaas ndashκαι η συνεργασία του microε τον BruceMau4ndash διόγκωσαν microια τέτοια εκδοχή Εντούτοις την ίδιαπερίοδο η σχέση της αρχιτεκτονικής microε τα media άρχισενα διευρύνεται να microετακινείται να δηmicroιουργεί ανθρώπινεςσυmicroπεριφορές και προσοmicroοιώσεις του χώρου να διεισδύειστους ψηφιακούς microηχανισmicroούς στην πληροφοριοποίησητης σχεδιαστικής διαδικασίας και στην ίδια την αρχιτεκτο-νική σκέψη Η εξωτερική συνάντηση δύο διαφορετικώνδραστηριοτήτων αντικαθίσταται από τον οργανικό χαρα-κτήρα microιας αmicroοιβαίας απορρόφησης Η ίδια η αρχιτεκτο-νική καθίσταται σταδιακά ένα mass medium ή πιο σωστάmicroετασχηmicroατίζεται σε laquomicroεσοαρχιτεκτονικήraquo (mediarchitecture) Η διαφορά είναι νοmicroίζω σε όλους κατανοητή και microας δίνειτη δυνατότητα να φανταστούmicroε το microέλλον της αρχιτεκτο-νικής να εντάσσεται σrsquo ένα ευρύτερο σύνολο laquoπολυτεκτο-νικήςraquo (multitecture) Χρειάζεται ωστόσο να διευκρινίσωότι οι έννοιες αυτές δεν έχουν να κάνουν microε τις γνωστέςmicroεσσιανικές προφητείες του κυβερνοχώρου ούτε είναιlaquoνέα είδηraquo που βρίσκονται εγκατεστηmicroένα ανάmicroεσα στηνκαθησυχαστική αυτονοmicroία των media της εικονικής πραγ-microατικότητας και της αρχιτεκτονικής Περισσότερο αντι-προσωπεύουν την ανάγκη microιας microεσολάβησης (media-) ηοποία microε συγχωνεύσεις και αντιπαραθέσεις διαλύει τιςδιαφορές συστήνοντας laquoεκείνο απrsquo όπου ένα πράγmicroααρχίζειraquo5

3 Αν θέλουmicroε να εντοπίσουmicroε την αφετηρία αυτής τηςτροχιάς πρέπει να ανατρέξουmicroε στις αρχιτεκτονικές ουτο-πίες της δεκαετίας του 1960 Ωστόσο αν κάποιος θέλει νααναγνωρίσει τους απώτερους προγόνους θα χρειαστεί ναφτάσει στο Crystal Palace και στη ∆ιεθνή Έκθεση του 1851όπου για πρώτη φορά η αρχιτεκτονική εγκαταλείπει τηνυπεροχή της microορφής και της συmicroπαγούς κτιριακής microάζαςδίνοντας προβάδισmicroα στην ορατότητα στη δοmicroή και στησυνεχή επιδερmicroίδα laquoΤο πιο λαmicroπρό αντικείmicroενο της έκθε-σηςraquo που σχεδίασε ο Joseph Paxton αποτέλεσε πράγmicroατι

5577α φ ι έ ρ ω micro α

το πρώτο εφήmicroερο θεmicroατικό laquoπάρκο αναψυχήςraquo για τονέο πλήθος των microεγαλουπόλεων φανερώνοντας το προ-γραmicromicroατικό προβάδισmicroα της εκθεσιακής αξίας που καθιέ-ρωσε η νεωτερικότητα Οι επιπτώσεις microιας τέτοιας microεταβολής απλώνονται στουςίδιους τους τρόπους microε τους οποίους εφεξής παράγονταιο χώρος οι πόλεις και η κατοικία ∆εν θα χασοmicroερήσω microετο πλήθος αυτών των τρόπων γιατί όλοι τους γνωρίζουmicroεΘυmicroίζω απλά ότι γράφοντας για την αρχιτεκτονική έναςσυγγραφέας όπως ο Βίκτωρ Ουγκώ υποστήριξε ότι υπάρ-χουν δύο εκδοχές τυπωmicroένης σελίδας η χάρτινη και ηπέτρινη Και οι δύο επικοινωνούν ανάγκες και συγκινήσειςιδέες και εικόνες Εκείνο που εκτός των άλλων και προπά-ντων τροχοδροmicroεί η ∆ιεθνής Έκθεση του 1851 είναι ησυνένωση των δύο αυτών διαχωρισmicroένων τύπων Οι αρχιτεκτονικές ουτοπίες της δεκαετίας του 1960 επέmicroει-ναν σrsquo αυτή την κατεύθυνση αναζωογονώντας το ενδιαφέ-ρον για αρχιτέκτονες όπως ο Bruno Taut ο FrederickKiesler και ο Buckminster Fuller και εmicroπλουτίζοντας τοσχεδιαστικό λεξιλόγιο microε έννοιες όπως laquomicroαζική επικοινω-νίαraquo laquoκινητικότηταraquo laquoπροσοmicroοίωσηraquo laquoνοmicroαδισmicroόςraquolaquoκατανάλωσηraquo laquocomputer cityraquo κά Ο Reyner Bahnamπροσδιόρισε το εγχείρηmicroα του Archigram microε δυο λέξειςlaquofun and flexibilityraquo Στο σχήmicroα αυτό microπορούmicroε να προ-σθέσουmicroε ορισmicroένες αγαπητές έννοιες των microέσων microαζικήςεπικοινωνίας όπως το laquoστιγmicroιαίοraquo και η laquoδιασκέδασηraquo γιανα πάρουmicroε microια πρώτη ιδέα του αρχιτεκτονικού και πολεο-δοmicroικού τους προγράmicromicroατος Εύκολα microπορούmicroε να διαπιστώσουmicroε ότι ο Yona Friedman

iquestOacuteˆ Archigram Instant city Urban action

tune-up 1969

permilrsaquoIumlmiddot iquestOacuteˆ ∆iquestIcircEuml˜ sumAcircOacutecurrenUgraveOcirc˜ prodIumlAcircIcircUgraveUacuteOcircOacuteEgraveIcirclsaquo Ocirc-

IumlAcircOcircpermilOcircIgraversaquomiddot 1962-1975permilrsaquoIumlmiddot IcirciquestUgraveˆ Archizoom Associati No-stop city1969-72

ο Constant ο Cedric Price το Archigram το Superstudioκαι οι Archizoom Associati εξέφρασαν microια νέα microητροπολι-τική ευφυΐα που από πολλές απόψεις προανήγγειλε τηmicroεγάλη κλίmicroακα των νέων χώρων κατανάλωσης τη δια-σπορά της laquoinfoarchitectureraquo της laquoψυχογεωγραφίαςraquo καιτου laquoηλεκτρονικού χωριούraquo Γι αυτό και αντιmicroετώπισαν τιςπόλεις σαν ένα είδος αυτοmicroατοποιηmicroένων κόmicroβων κινητήςκατοίκησης και περιπλάνησης που τις φέρνει κοντά στοντρόπο microε τον οποίο εmicroείς συζητάmicroε σήmicroερα το microέλλον τουψηφιακού χώρου Στην ατζέντα της αρχιτεκτονικής προ-στέθηκε η ταχύτητα και η αmicroεσότητα της microηντιακής κουλ-τούρας των κόmicroικς των φανζίν και των laquoαερο-γραmicromicroά-τωνraquoΤο Archigram συνέλαβε microrsquo έναν ειρωνικό αλλά και τεχνο-λογικά επεξεργασmicroένο τρόπο τις απεριόριστες δυνατότη-τες των διασυνδέσεων (Plug-in City) αγγίζοντας την ιδέαmicroιας laquoδιαδραστικής πόληςraquo η οποία θα είναι αποτέλεσmicroατης διαστολής της προσθετικής του οπτικοακουστικούτης ροmicroποτικής και microιας νέας σχέσης microε το φυσικό περι-βάλλον Έχοντας το ένα microάτι τους στραmicromicroένο στονMcLuhan και τrsquo άλλο στον Μαρκούζε οι ουτοπίες αυτέςδοκίmicroασαν την ατέρmicroονη microετάβαση από τη microεγάλη στηmicroικρή κλίmicroακα και από την υλικότητα στο άυλο σύmicroπαντινάζοντας στον αέρα τις συmicroβάσεις της αρχιτεκτονικήςκαι του urban planning Ο δρόmicroος που εγκαινίασαν οδή-γησε αναπόφευκτα στην πληροφοριοποίηση της αρχιτε-κτονικής ndashη οποία ανέτρεψε τις παραδοσιακές σχέσειςανάmicroεσα στο εσωτερικό και το εξωτερικό της κατα-σκευήςndash και στην επεξεργασία microιας σειράς πετασmicroάτωνπου αναδιατάσσουν τις ισορροπίες ανάmicroεσα στο φυσικόκαι το τεχνητό περιβάλλον Με διαφοροποιήσεις αλλά παράλληλα δραστηριοποιή-θηκε την ίδια περίοδο και ο Τάκης Ζενέτος microελετώνταςτην laquoπόλη του microέλλοντοςraquo και την laquoηλεκτρονική πολεοδο-microίαraquo Το 1962 σε microια microαζική καταναλωτική εκδήλωσηόπως η Έκθεση Σύγχρονου Σπιτιού θα αναδείξει τηναρχιτεκτονική σε καθεαυτό mass medium περιγράφονταςτην πειραmicroατική κατοικία του microέλλοντος microε όρους laquoαποικι-σmicroού της ατmicroόσφαιραςraquo laquoτοίχου-οθόνης ανταλλαγώνraquolaquoτεχνητών επιπέδων που επαναλαmicroβάνουν το φλοιό τηςγηςraquo και ούτω καθεξής Επίσης ο Ζενέτος θα εισάγει στοαρχιτεκτονικό microας λεξιλόγιο έννοιες όπως laquoτηλε-εργασίαraquo(που laquoπραγmicroατοποιείται στον τόπο της κατοικίαςraquo) laquoτηλε-επαφέςraquo laquoτηλε-διεκπεραιώσειςraquo laquoτηλε-διεύθυνση τηςπαραγωγήςraquo οι οποίες προκαλούν ριζική laquoαναθεώρησητων αρχών του σχεδιασmicroού microε βάση την εξέλιξη τωνmicroέσων επικοινωνίαςraquo6 Ένα τέτοιο γεγονός διέφυγε τηςπροσοχής του εγχώριου κριτικού και ιστοριογραφικούλόγου ο οποίος επιmicroένει στις κοινότοπες γενικεύσεις Ο microελλοντολογικός οίστρος των ριζοσπαστικών ουτοπιώντης δεκαετίας του 1960 microπορεί να γοητεύει σήmicroερα πολ-λούς θέτει ωστόσο ένα καίριο ερώτηmicroα που εκκρεmicroεί στονπυρήνα του πολιτισmicroού microας πώς microπορούmicroε να συνδέ-σουmicroε τους κοινωνικούς microετασχηmicroατισmicroούς των πόλεωνκαι των microέσων microαζικής επικοινωνίας microε τις τεχνολογικέςκαινοτοmicroίες της αρχιτεκτονικής

4 Παρότι το αρχέτυπο του διαφανούς ουδέτερου καιρευστού χώρου της πληροφορικής αντλεί από τη χωρικήαντίληψη του Mies van der Rohe ndashτον πιο αινιγmicroατικόπρωταγωνιστή του microοντέρνουndash το microηχανικό παράδειγmicroα τηςνεωτερικότητας microοιάζει να αποmicroακρύνεται Από τη microορφο-λογία και τη λογική των βιοmicroηχανικών προϊόντων περά-σαmicroε στην ανάγκη ενός σχεδιαστικού προσδιορισmicroού της

5588 α φ ι έ ρ ω micro α

microικροηλεκτρονικής που εγκαταλείπει τις αταβιστικές προσ-δοκίες όπως τουλάχιστον τις θέσπισε ο ΒιτρούβιοςFirmitas Utilitas Venustas δίνοντας προβάδισmicroα στη διάρ-κεια στη microονιmicroότητα στη σταθερότητα και στην ακινησίασαν ένα είδος προσαρmicroογής στην κρούστα της γης Αυτήνοmicroίζω ότι είναι η microεγαλύτερη microεταβολή που στη δεκαετίατου 1970 σηmicroαδεύτηκε από τη microελέτη των Renzo Piano καιRichard Rogers για το παρισινό Beaubourg Η έλευση και ηδυναmicroική των νέων τεχνολογιών του microετα-γουτεmicroβεργια-νού γαλαξία αντικαθιστά τη firmitas microε την ελαφρότητατην κινητικότητα και την ευελιξία Η αρχιτεκτονική δενδιεκδικεί πλέον την laquoαπό microηχανήςraquo προέλευσή της (όπωςη microοντέρνα) αλλά καταξίωση στην κυβερνο-οικολογία στηφιλοσοφία της φύσης (Ilya Prigogine) στις εδαφικές καλλι-τεχνικές πρακτικές στη ριζωmicroατική σκέψη των GillesDeleuze και Felix Guattari και στους cyborg microύθους τηςDonna Haraway

Αν για τους φουτουριστές ή τους ρασιοναλιστές η νεωτε-ρικότητα διέθετε το microεταλλικό ήθος ενός συστήmicroατοςοδοντωτών τροχών η αρχιτεκτονική σήmicroερα καλείται νααναmicroετρηθεί microε τον τυπωmicroένο λαβύρινθο ndashlaquoτυποκυκλώ-microαταraquo τα αποκαλούσε η καλλιτέχνης Μπία Ντάβου σταmicroέσα της δεκαετίας του 1970ndash ενός microικροτσίπ Αυτή είναι ηαντιπροσωπευτικότερη microεταφορά της νέας άmicroορφης γεω-γραφίας των σηmicroερινών microεγαλουπόλεων Η αρχιτεκτονικήλειτουργεί ως υβριδικό εργαλείο microιας σειράς υπερκειmicroενι-κών διασυνδέσεων microε το πληροφορικό περιβάλλον Στιςmicroέρες microας όλο και πιο δύσκολα ξεχωρίζει κανείς τα όριαανάmicroεσα στο πραγmicroατικό και το εικονικό στο φυσικό καιτο τεχνητό στο σταθερό και το εφήmicroερο

5 Οι microετασχηmicroατισmicroοί της παραγωγής διαmicroορφώνουν ένανέο πεδίο δράσης Ο σύγχρονος microεταφορντικός τρόποςπαραγωγής ή ndashγια να το πω διαφορετικάndash ο άmicroεσοςσυσχετισmicroός ανάmicroεσα στην υλική και την άυλη ανάπτυξηδιαλύει οριστικά τα σύνορα στο δίπολο που κάποτε απο-

καλούσαmicroε laquoοικονοmicroική βάσηraquo και laquoεποικοδόmicroηmicroαraquo Ηαρχιτεκτονική παραγωγή οι καλλιτεχνικές πρακτικές ηπολιτική δράση και οι microετασχηmicroατισmicroοί της επικοινωνίαςndashπου κατά τον 19ο αιώνα υπήρξαν διαχωρισmicroένοι τύποιδράσηςndash σήmicroερα παρουσιάζονται ενσωmicroατωmicroένοι σε microιαενιαία διαδικασία Αν για το φορντικό microοντέλο η laquoγενικήδιάνοιαraquo (general intellect7) ήταν έξω από τις διαδικασίεςτης παραγωγής στο microεταφορντικό η laquoεργασίαraquo και η laquomicroηεργασίαraquo αποκτούν ισάξια παραγωγικότητα η οποία βασίζε-ται στους microηχανισmicroούς επικοινωνίας και κοινωνικοποίησηςστις αισθητικές αντιλήψεις και στις ικανότητες αφαίρεσης Ιδού ένας ορισmicroός του νοητικού περιβάλλοντος εντός τουοποίου δρούmicroε όλοι microας Η σύγχρονη αρχιτεκτονική δενmicroπορεί να υπάρξει έξω από αυτό το περιβάλλον Αυτό πουαλλάζει δεν είναι οι laquoτάσειςraquo αλλά ο ίδιος ο τρόπος microε τονοποίο αντιλαmicroβανόmicroαστε και παράγουmicroε την αρχιτεκτο-νική την πόλη το έδαφος την laquoγενική διάνοιαraquo Από τη

στιγmicroή που το microεγαλύτερο microέρος των αντιλήψεων και τωνπεποιθήσεών microας για τον κόσmicroο διακινούνται και διαmicroορ-φώνονται από τα media η laquomicroεσοαρχιτεκτονικήraquo αποκτάυποχρεωτικά πολιτικό χαρακτήρα Ένα υπολογίσιmicroο κοmicro-microάτι της σύγχρονης αρχιτεκτονικής στρέφεται στις εικόνεςκαι στις δυνατότητες των microέσων microαζικής επικοινωνίαςακριβώς για να παραmicroείνει στην αρχιτεκτονική και να δια-τηρήσει τον κοινωνικό του προσανατολισmicroό Βγαίνει φαι-νοmicroενικά απrsquo ότι θεωρούσαmicroε αρχιτεκτονική προκειmicroένουνα παραmicroείνει στο εσωτερικό της

6 Υπάρχει ωστόσο microια επιπλέον διάσταση της laquomicroεσοαρχι-τεκτονικήςraquo Κανείς δεν microπορεί να αmicroφισβητήσει ότι η πλη-ροφοριακή σφαίρα και η υπερκειmicroενικότητα παράγουνσήmicroερα microια φρενίτιδα αφηγήσεων και διαmicroορφώνουν πολι-τισmicroικές πολιτικές και χωρικές αντιλήψεις Αντιmicroετωπίζο-ντας το Συγγραφέα ως παραγωγό (1934) ο Walter Benjaminδεν είχε κανένα δισταγmicroό επί του προκειmicroένου laquoη τεχνικήπρόοδος είναι η βάση της πολιτικής προόδουraquo Αυτό

5599α φ ι έ ρ ω micro α

permilrsaquoIumlmiddot ordfrsaquomiddot iexclUgraveiquestsbquoOcirc˘ ∆˘OcircIcircDaggerIcircIumlˆIgravemiddot (sbquomiddotIcircAcircIumlrsaquo-UgraveEuml˜ macrmiddotIumlIcircfi˜) 1975

IcirciquestUgraveˆ tradeAcircIumlrsaquopermilmiddot middotfi UgraveOcirc laquoArchigramraquo 5 Ocirc˘ AcircIgraveAcirc-UacuteEgravecurrenmacrAcircEgrave middotOcircUcirciquestUcircIgravemiddotUgravemiddot IgraveAcircIumlAcircUgraveOgraveOacute UgraveOcirc˘ ∆iquestIcircEuml sumAcircOacutecurrenUgraveOcirc˘UgraveOcirc˘ Constant IcircmiddotEgrave UgraveOcirc˘ Peter Cook

φωτίζει τη σηmicroερινή κατάσταση της αρχιτεκτονικής διερευνά και

αποκαλύπτει τη διαβρωτική επίδραση της πολιτικής του πλαισίου

της οικονοmicroίας και της παγκοσmicroιοποίησηςraquo Υπrsquo αυτήν την έννοια

βλ και τη συνεργασία του Jeffrey Deitch microε τον Dan Friedman

στους καταλόγους των εκθέσεων Cultural Geometry (1988) Artificial

Nature (1990) και Posthuman (1992) Ίδρυmicroα ∆ΕΣΤΕ Αθήνα

5 laquoΤο πέρας δεν είναι το σηmicroείο όπου ένα πράγmicroα τελειώνει αλλά

όπως γνώριζαν οι Έλληνες εκείνο απrsquo όπου αρχίζει η ουσία του

(Wesen)raquo (M Heidegger laquoCostruire Abitare Pensareraquo (1952)

στο Saggi e discorsi ιταλική microτφρ G Vattimo Μιλάνο 1976 σ 103)

6 Τ Χ Ζενέτος laquoΗ ηλεκτρονική πολεοδοmicroίαraquo στο Αρχιτεκτονικά

θέmicroατα 3 1969 σ 114 και 118 Βλ επίσης T Ch Zenetos Urbanisme

Electronique Structures paralleles Αθήνα 1969 και Γ Τζιρτζιλάκης

laquoΗ πόλη του microέλλοντος του Τάκη Ζενέτουraquo στο Α Καφέτση

(επιmicro) Μεταmicroορφώσεις του microοντέρνου Εθνική Πινακοθήκη Αθήνα

1992 σσ 297-300

7 Όρος που χρησιmicroοποιούν οι P Virno και M Hardt για να προσ-

διορίσουν τους πρόσφατους microετασχηmicroατισmicroούς laquoτης παραγωγικής

εργασίας και της τάσης της να γίνει ολοένα περισσότερο άυλη Τον

κεντρικό ρόλο που διαδραmicroάτιζε προηγουmicroένως η εργατική

δύναmicroη των εργατών του microαζικού εργοστασίου στην παραγωγή

υπεραξίας σήmicroερα όλο και περισσότερο τον καταλαmicroβάνει η πνευ-

microατική άυλη και επικοινωνιακή εργατική δύναmicroηraquo (M Hardt A

Negri Αυτοκρατορία microτφρ Ν Καλαϊτζής Αθήνα 2002 σ 56)

8 W Benjamin laquoΟ συγγραφέας σαν παραγωγόςraquo (1934) στο

∆οκίmicroια για τον Μπρεχτ microτφρ Ν Κολοβός Αθήνα 1972 σσ 120-122

9 G Deleuze Cinema 1 Lrsquoimmagine-movimento ιταλ microτφρ J P

Manganaro Μιλάνο 1984

10 M McLuhan Media Οι προεκτάσεις του ανθρώπου (1964) microτφρ

Σ Μάνδρος Αθήνα χχ laquoΤο ρούχο και η κατοικία ως προεκτάσεις

του δέρmicroατος και των microηχανισmicroών ελέγχου της θερmicroοκρασίας

είναι πρώτα απrsquo όλα microέσα επικοινωνίας microε την έννοια ότι διαmicroορ-

φώνουν και αναδιατάσσουν τα πρότυπα της ανθρώπινης σχέσης

και κοινωνικότηταςraquo (σ 160)

11 T Ito laquoTarzan nella giungla dei mediaraquo Domus Μάρτιος 2001

σ 38

6611α φ ι έ ρ ω micro α

που έχει σηmicroασία δεν είναι τι πιστεύει κανείς για τις σχέσειςπαραγωγής αλλά laquoη θέση του microέσα σrsquo αυτέςraquo8 Μrsquo έναλόγο η laquoλογοτεχνική τεχνική των έργωνraquo Η ανυπολόγιστησηmicroασία ενός τέτοιου συλλογισmicroού θα κάνει τον Benjaminνα είναι από τους πρώτους που θα επισηmicroάνουν την πολι-τική σπουδαιότητα του ντανταϊστικού κολάζ Αν θέλουmicroε να προσδιορίσουmicroε τη διαφοροποίηση ενόςτέτοιου συλλογισmicroού στις microέρες microας αυτή βρίσκεται σε microιασειρά νέες τεχνικές εδραίωσης του φαντασιακού οι οποίεςmicroετατρέπουν τις εικόνες microε ιλιγγιώδη τρόπο σε αφηγηmicroα-τικούς και χωρικούς σχηmicroατισmicroούς Το φαντασιακό ανα-δεικνύεται σε microείζον διακύβευmicroα του microέλλοντος συστατικότης laquoγενικής διάνοιαςraquo και του laquomicroεταφορντισmicroούraquo Σrsquo αυτότο έδαφος είναι ισχυρός όποιος ενεργοποιεί την υποκει-microενικότητα και είναι κοντά στις επιθυmicroίες όποιος απελευ-θερώνει τις διαφορές από τις στερεότυπες αναπαραστά-σεις Επεξεργαζόmicroενοι χωρικές αντιλήψεις και αφηγήσειςπου αντλούν από τα microέσα microαζικής επικοινωνίας επεξεργα-ζόmicroαστε laquoτη θέση microας microέσα σrsquo αυτάraquo δηλαδή ένα είδοςκριτικής πλοήγησης στο εσωτερικό τους αλλά και στοεσωτερικό των γεγονότων των χώρων και των κατοικήσι-microων κόσmicroων που καταδεικνύουν

7 Η laquoποιότηταraquo των πόλεων δεν εξαρτάται microόνο από τιςαπαραίτητες εξυπηρετήσεις αλλά και από τη δύναmicroη τωνεικόνων τους Η τεχνική αναπαραγωγιmicroότητα που εγκαι-νίασε η φωτογραφία πέρασε στη microητροπολιτική της διά-χυση σrsquo ολόκληρο τον πλανήτη Οι αναπαραστάσεις τηςπραγmicroατικότητας καθίστανται πιο ισχυρές από την ίδια τηνπραγmicroατικότητα Κάτι τέτοιο microάλλον διαισθάνονταν ο KarlFriedrich Schinkel το 1934 όταν σχεδίαζε το φαραωνικόπαλάτι του Όθωνα στην Ακρόπολη των Αθηνών χωρίςmicroάλιστα να πατήσει το πόδι του στην Ελλάδα Ιδού microιαπρόωρη αποθέωση του microη τόπου στον οποίο όλοι αναφέ-ρονται σήmicroερα Ωστόσο εκείνο που έχει microεγαλύτερο ενδιαφέρον σrsquo αυτέςτις εικόνες δεν είναι microόνο η αναπαραστατική τους γοητείααλλά η ικανότητά τους να δηmicroιουργούν προβολές αλληλε-πιδράσεις πλαίσια αφήγησης και κατοίκησης που εντέλειαναδιαρθρώνουν την αντίληψη και την εmicroπειρία microας στοχώρο Αν microπορούmicroε να επικρίνουmicroε για κάτι τους εικονο-φοβικούς είναι η υποτίmicroηση της δυνατότητας που microαςδίνουν οι εικόνες να επιλέξουmicroε microέσα από ένα microεγάλοαριθmicroό αντιληπτικών εmicroπειριών οι οποίες επηρεάζουν τοφαντασιακό Να επιλέξουmicroε δηλαδή από εκείνο το ανεξέ-λεγκτο πεδίο επιθυmicroιών που εκτείνεται στον κόσmicroο καισυνάmicroα δηmicroιουργεί ένα κόσmicroο Μόνον έτσι η microόλυνση τηςαρχιτεκτονικής από την άγρια υπερmicroεσική καθηmicroερινότηταέχει δυνατότητες microεταστροφήςΓια όλους αυτούς τους λόγους πρέπει να θεωρήσουmicroε τηνlaquomicroεσοαρχιτεκτονικήraquo σαν ένα microηχανισmicroό αφήγησης καικατοίκησης σαν ένα laquoψυχογεωγραφικόraquo στρώmicroα τηςσυνείδησης που microετασχηmicroατίζει τους τρόπους αντίληψηςκαι τη σηmicroασία που προσδίδουmicroε στο χώρο και στηνεmicroπειρία ∆εν microιλώ εδώ για εικόνες που αναπαριστούν ndashλεςκαι το αναπαριστώmicroενο προϋπάρχει αmicroετάβλητοndash αλλά γιαlaquoεικόνες-κίνησηraquo9 όπως τις αποκαλεί ο Gilles Deleuze οιοποίες έχουν τον αντίκτυπο των γεγονότων στη συνείδησηκαι στην εmicroπειρία προετοιmicroάζοντάς τες να παράγουν τρό-πους κατοίκησης του κόσmicroου

8 Ανατρέχοντας στην ερεθιστική προφητεία που πρότεινεο Marshal McLuhan στη δεκαετία του 1950 χωρίς να πείσειπολλούς microπορούmicroε να ισχυριστούmicroε ότι η αρχιτεκτονική

microετασχηmicroατίζεται σε ένα laquomicroιντιακό ρούχοraquo ρούχο καικατοίκηση είναι δύο παραλλαγές και προεκτάσεις του δέρ-microατός microας10 Μερικά χρόνια αργότερα το 1967 ο MikeWebb microετέφερε κοmicroφόρ από τη διαστηmicroική τεχνολογίαστην κατοικία σχεδιάζοντας ένα είδος laquoκατοικήσιmicroουρούχουraquo microια κυριολεκτικά αmicroφίδροmicroη σχέση ανάmicroεσα στοσώmicroα και το σπίτι Ακολούθησαν microια σειρά παρόmicroοιες απόπειρες αλλά οToyo Ito θα είναι εκείνος που θα επεκτείνει microια τέτοιαστάση απεκδύοντας την τεχνολογική της φούρια laquoΑπότην αρχαιότητα η αρχιτεκτονική χρησίmicroευσε σαν ένα microέσοπου επέτρεπε στον άνθρωπο να προσαρmicroόζεται στοφυσικό περιβάλλον σήmicroερα είναι microια προέκταση του δέρ-microατός του όχι microόνο σε σχέση microε τον κόσmicroο της φύσηςαλλά και microrsquo εκείνο της πληροφορίας Στις microέρες microας ηαρχιτεκτονική πρέπει να δράσει σαν ένα ρούχο για ταmedia Όταν ο άνθρωπος τυλίχτηκε σrsquo εκείνο το microηχανικόρούχο που αποκαλούmicroε αυτοκίνητο βίωσε την επέκτασητου φυσικού του σώmicroατος Μrsquo ένα παρόmicroοιο τρόπο microπο-ρούmicroε να ισχυριστούmicroε ότι όποιος φορά ένα ldquomicroηντιακόrdquoρούχο δοκιmicroάζει την εmicroπειρία της επέκτασης του microυαλούτου Ο άνθρωπος που τυλίγεται σrsquo ένα τέτοιου είδουςρούχο είναι ο Ταρζάν της microηντιακής ζούγκλαςraquo11

∆εν microπορώ να κρύψω την προτίmicroησή microου στην αλληγορίααυτή του ιάπωνα αρχιτέκτονα και την αποστροφή microουστην υπερπροσφορά της laquoβιοmicroορφικήςraquo ρευστότηταςπου αναπαράγει τα προγράmicromicroατα των υπολογιστών Πρό-κειται για επισήmicroανση εξαιρετικά χρήσιmicroη επειδή ακριβώςσυνδέει τη σωmicroατικότητα του ρούχου microε τον άυλο χαρα-κτήρα των microέσων microαζικής επικοινωνίας εστιάζοντας σrsquoεκείνες τις διαδικασίες που παράγονται ανά-microεσα τους Τοlaquoρούχοraquo αυτό έχει πορώδη χαρακτήρα εκφράζει τηναmicroοιβαία ανησυχητική διήθηση και τη διαπερατότητα τουσώmicroατος και του άυλου σύmicroπαντος Μόνον έτσι microπορούmicroενα επεξεργαστούmicroε τις κοινωνικές επιπτώσεις της πολυmicroε-σικής διάχυσης microετατρέποντας τις microορφές σε περιβάλλονκαι την τυπολογία σε διαγράmicromicroατα καταστάσεων Ιδού έναςκατατοπιστικός ορισmicroός της laquomicroεσοαρχιτεκτονικήςraquo Γενε-τικός πυρήνας της είναι η laquoγενική διάνοιαraquo και ο σχεδια-σmicroός κατοικήσιmicroων εδαφών κατάλληλων για την κατακερ-microατισmicroένη εmicroπειρία του microεταmicroοντέρνου χώρου

Σηmicroειώσεις

1 Η διάλυση της πόλης είναι ο τίτλος ενός βιβλίου που δηmicroοσίευσε

ο Bruno Taut το 1920 περιγράφοντας την περιβαλλοντική

alpinearchitektur Η mediarchitecture εστιάζει υποχρεωτικά στη

laquoδιάλυση της αρχιτεκτονικήςraquo που δηmicroιουργεί νέους microηχανισmicroούς

αντίληψης του χώρου αφήγησης και κατοίκησης

2 B Colomina Privacy and Publicity Modern Architecture as Mass

Μedia ΚέιmicroπριτζΜασαχουσέτη 1994 Αξίζει να αναφέρουmicroε εδώ

το προδροmicroικό βιβλίο του R De Fusco Architettura come mass

medium Note per una semiologia architettonica Μπάρι 1967 στο

οποίο επισηmicroαίνεται ότι τα κτίρια και οι οικισmicroοί δεν έχουν microόνο

πρακτική λειτουργία αλλά επικοινωνούν και microεταδίδουν πληροφο-

ρίες κατασκευάζουν ανθεκτικά σύmicroβολα microακράς διάρκειας Χρή-

σιmicroοι είναι και οι συσχετισmicroοί του mediascape microε τους τοπικούς

πολιτισmicroούς που προτείνει ο Arjun Appadurai στο Modernity at

Large Cultural Dimension of Globalization Μινεάπολις 1996

3 H Foster Design amp Crime (2002) ιταλ microτφρ E De Cecco

Μιλάνο 2003 σ 27

4 OMA R Koolhaas B Mau SMLXL Νέα Υόρκη 1995 Οι συγ-

γραφείς υποστηρίζουν ότι laquoη συσσώρευση λέξεων και εικόνων

6600 α φ ι έ ρ ω micro α

IcirciquestUgraveˆ Toyo Ito Mediathegraveque UcircUgraveEuml Sendai 1996-2001

6633α φ ι έ ρ ω micro α6622 α φ ι έ ρ ω micro α

ντας microέσα από το χώρο των αθηναϊκών εφηmicroερίδων δίνειτα πρώτα σηmicroάδια microιας χρυσής ίσως περιόδου γι αυτό πουονοmicroάζουmicroε laquoαρχιτεκτονική δηmicroοσιογραφίαraquo()Εδώ microπορεί κανείς επίσης να διακρίνει τη φανερή διαφοράανάmicroεσα στην επίκαιρη χωρίς διαχρονική αξία δηmicroοσιο-γραφική κάλυψη των αρχιτεκτονικών γεγονότων απόδηmicroοσιογράφους (όπως ο Λάmicroπρος Κοροmicroηλάς) microε τονεύγλωττο ιστοριογραφικό σχολιασmicroό του Μπίρη ο οποίοςπαρότι ιδιαίτερα κυνικός πολλές φορές είναι ο microόνος πουεξάγει γόνιmicroα συmicroπεράσmicroατα τόσο για το παρόν όσο καιγια το microέλλον της Αθήνας Εκεί λοιπόν που ο Κοροmicroηλάςαπλώς πιστοποιεί την ύπαρξη της παλιάς Αθήνας πουχάνεται καθηmicroερινά ο Μπίρης εκτυλίσσει διαmicroέσου microιαςλεπτοmicroερειακής ιστοριογραφικής αναπαράστασης τηνκοινωνική πολεοδοmicroική και ενδεχοmicroένως αρχιτεκτονικήσυνέχεια του χώρου όπως εξελίσσεται microέσα στο χρόνοαναπτύσσοντας έτσι ένα επιστηmicroονικό πόνηmicroα που υπερ-βαίνει τις προδιαγραφές ενός άρθρου εφηmicroερίδαςΤη συνέχεια του χώρου στο χρόνο διερευνά και ο ΆρηςΚωνσταντινίδης αφήνοντας microέσα από τα άρθρα του στηνΚαθηmicroερινή (1944-1952) να φανεί το όραmicroα microιάς laquoσύγχρο-νης αληθινής αρχιτεκτονικήςraquo που microεταλλάσσει την ελλη-νική αρχιτεκτονική παράδοση microέσα από νέους microορφοπλα-στικούς κώδικες και σύγχρονα κατασκευαστικά υλικά Ίσωςο Κωνσταντινίδης να είναι και η microοναδική περίπτωσηέλληνα αρχιτέκτονα του οποίου τα δηmicroοσιευmicroένα κείmicroεναmicroπορούν να θεωρηθούν αναπόσπαστο κοmicromicroάτι του αρχι-τεκτονικού του έργου laquoένα κείmicroενο γραmicromicroένο από αρχιτέ-κτονα microπορεί να δώσει ότι δίνει ένα καλό χτίσmicroα για τηναρχιτεκτονικήraquo15 Στην περίπτωση του βιβλίου του ΠαλιάΑθηναϊκά Σπίτια η microόνη εφηmicroερίδα που ασκεί γόνιmicroη κρι-τική στο βιβλίο είναι το Βήmicroα microε την πένα του ΜαρίνουΚαλλιγά16 Σε αυτό το άρθρο εκτός από τη microόνιmicroη πιστο-ποίηση microιας στείρας αρχιτεκτονικής πραγmicroατικότητας γιαπρώτη φορά η laquoελληνικότηταraquo τίθεται σε ένα πεδίο διεκδί-κησης ανάmicroεσα στον κρίνοντα και τον κρινόmicroενο συγγρα-φέα του βιβλίουΗ σύγκρουση ανάmicroεσα στη laquoσυντηρητικήraquo νεοκλασικί-

που από microοντέρνο δοmicroικό υλικό ανάγεται σε ισοπεδωτικόσύmicroβολο της εποχής Η laquoτσιmicroεντοποίησηraquo των ελληνικώνπόλεων στην δεκαετία του 50 δεν θα microπορούσε να αφή-σει έξω από τη σφαίρα της επιρροής της και την ίδια τηναρχιτεκτονική σκέψη Έτσι την πολύmicroορφη αναζήτηση τηςελληνικότητας διαδέχεται η αmicroφισβήτηση σε όλα τα επί-πεδα της κοινωνικής δραστηριότητας Η γενιά της αmicroφι-σβήτησης άλλοτε εντοπίζει την αιτία του κακού στην επιρ-ροή των ξένων δυνάmicroεων στην Ελλάδα και τη σχέση εξάρ-τησης που έχει microε τον δυτικό κόσmicroο και άλλοτε θεωρείπως το κακό ξεκινάει από τα εσωτερικά προβλήmicroατα τουκράτους και ευρύτερα ολόκληρου του έθνους σε συσχετι-σmicroό microε την ανυπαρξία οργάνωσης προγραmicromicroατισmicroού καιελέγχου Αυτές οι δύο προσεγγίσεις microπορούν σε γενικέςγραmicromicroές να σχηmicroατίσουν το πολιτικό και κοινωνικό ζητού-microενο αυτής της χρονικής περιόδου Από τις αρχές της δεκαετίας του rsquo50 η συζήτηση για τηναρχιτεκτονική αποκτά τις δικές της microόνιmicroες εβδοmicroαδιαίεςστήλες στο χώρο των microεγάλων αθηναϊκών εφηmicroερίδων microε

τον Κώστα Μπίρη και τον Άγγελο Προκοπίου στην Καθη-microερινή και τον Μαρίνο Καλλιγά στο Βήmicroα Την ίδια στιγmicroήπεριστασιακά γράφουν σε αυτές ή αναφέρονται συχνάστην αρχιτεκτονική ειδησεογραφία microεγάλοι αρχιτέκτονεςκαι θεωρητικοί όπως ο Κώστας Κιτσίκης ο Άρης Κωνστα-ντινίδης ο Κωνσταντίνος ∆οξιάδης ο Παναγιώτης Μιχε-λής ακόmicroη και ο ίδιος ο ∆ Πικιώνης Μέσα από τις στήλεςτου αθηναϊκού Τύπου ξεκινά microια έντυπη συνοmicroιλία ανθρώ-πων που αγαπούν την αρχιτεκτονική άλλες φορές υπό τηmicroορφή αντιφωνίας άλλες υπό τη microορφή διαλόγου καιάλλες υπό τη microορφή στείρου microονολόγουΟ Κώστας Μπίρης διεκδικώντας τον τίτλο του κορυφαίουαθηναιολόγου microπορεί να χαρακτηριστεί ως η κυρίαρχηlaquoδηmicroοσιογραφικήraquo παρουσία της πρώτης microεταπολεmicroικήςεικοσιπενταετίας microέσα από microια πρωτοφανή για τα δεδο-microένα της εποχής ποσότητα και ποιότητα άρθρων που microεεπιτυχηmicroένο τρόπο καλύπτει την αρχιτεκτονική επικαιρό-τητα συνδέοντάς την microε το κοντινό ή ακόmicroα και microε τοαπώτερο παρελθόν Όλο αυτό το ιστορικό υλικό microε τοοποίο ο Μπίρης σχολίασε την επικαιρότητα της εποχήςτου θα οδηγήσει τελικά και στο γνωστό βιβλίο του Αι Αθή-ναι13 που θα αποτελέσει και ένα από τα microοναδικά ιστορικάmicroελετήmicroατα αυτής της περιόδου Από την άλλη η αρθρο-γραφία του άγνωστη σε ένα microεγάλο microέρος στους ιστοριο-γράφους14 θα microπορούσε να χαρακτηριστεί το εφαλτήριοτου προσωπικού του αγώνα για την αρχιτεκτονική και τηνπολεοδοmicroία (παρότι είχε δηmicroόσια θέση στο ΠολεοδοmicroικόΓραφείο του ∆ήmicroου Αθηναίων) ενός αγώνα που περνώ-

IgravecurrenUcircEuml intˆOacuteUcircUgravemiddotOacuteUgraversaquoOacuteOcirc˜ ordfrsaquoUacuteEuml˜ (1899-1980)IcirciquestUgraveˆ permilAcircIacuteEgraveiquest OtildeUacuteEuml˜ intˆOacuteUcircUgravemiddotOacuteUgraveEgraveOacutersaquopermilEuml˜ (1913-1994)

ΕισαγωγήΣε microια εποχή που τα ένθετα και οι στήλες τέχνης και πολι-τισmicroού συmicroπληρώνουν απλώς το θεmicroατικό πυρήνα τωνέντυπων microέσων microεγάλης κυκλοφορίας διακόπτοντας τονορmicroητικό laquoρουraquo της σοβαρής ειδησεογραφίας microε microερικάδιαλείmicromicroατα ξέγνοιαστης καθηmicroερινότητας η αρχιτεκτο-νική ακόmicroη και microε τη microορφή της κοσmicroογονικής είδησηςτις περισσότερες φορές δεν καλύπτει τις προδιαγραφέςτης θεαmicroατικότητας που ζητούν οι microηχανισmicroοί της σύγ-χρονης ενηmicroέρωσης Στον Αθηναϊκό Τύπο εκτός από τηνπερίπτωση της Καθηmicroερινής και του Βήmicroατος (που τα τελευ-ταία χρόνια παρουσιάζουν microια περισσότερο laquolifestyleraquoεκδοχή της αρχιτεκτονικής) οι υπόλοιπες εφηmicroερίδες καιτα περιοδικά ποικίλης ύλης δεν ασχολούνται συστηmicroατικάmicroε το θέmicroα ενώ στην κρατική και ιδιωτική τηλεόρασηπαρουσιάζονται περιστασιακά οι αρχιτεκτονικές microίας ή καιπερισσοτέρων χρήσεων παλινδροmicroώντας ανάmicroεσα στηνεκδοχή της ανάλαφρης laquoκοσmicroικήςraquo είδησης και της αmicroφί-σηmicroης κοινωνικοπολιτικής προπαγάνδας Από την άλλη ταεξειδικευmicroένα περιοδικά αρχιτεκτονικής σήmicroερα (όσαέχουν αποmicroείνει) απευθύνονται σε ένα microικρό κοινό τοοποίο αποτελείται κυρίως από τους επαγγελmicroατίες τουχώρου Η αρχιτεκτονική σε γενικές γραmicromicroές αφήνει εντε-λώς αδιάφορα τα microαζικά microέσα ενηmicroέρωσης και ελάχιστηπληροφορία που να την αφορά καταλήγει στο ευρύ κοινό Κι όmicroως δεν ήταν πάντα έτσι Από τα πρώτα άρθρα πουεmicroφανίστηκαν για την αρχιτεκτονική στον αθηναϊκό Τύπογια το Crystal Palace του Paxton στην εφηmicroερίδα Αιών το18511 microέχρι την εmicroπεριστατωmicroένη προβολή τουlaquoCalatravaraquo media res2 την πρώτη πενταετία του 21ουαιώνα η πολλές φορές πρωταγωνιστική παρουσία τηςαρχιτεκτονικής στις στήλες των εφηmicroερίδων έχει διανύσειmicroια microακρά διαδροmicroή ένα χρονικό πλούσιο σε γεγονότατα οποία δεν καταχωρήθηκαν ποτέ στην επίσηmicroη ιστορίαΊσως γι αυτό και microε την απουσία της ιστορικής συνέχειαςοι έλληνες ιστορικοί και ερευνητές της αρχιτεκτονικής στοθέmicroα των microέσων ενηmicroέρωσης συmicroπεριλαmicroβανοmicroένου καιτου γράφοντος επικεντρώνοντας το ενδιαφέρον τουςστην ανακύκλωση των διεθνών θεωρητικών τάσεων καιαναζητήσεων αρκούνται στις απόψεις των Adorno καιHorkheimer3 Β Zevi4 Hildebrand5 και Langer6 ChrNorbrerg-Schulz7 J Bonta8 R De Fusco9 B Colomina10

William Mitchell11 κά ξεχνώντας πως το πεδίο αυτό διαθέ-τει και περισσότερο πρακτικές εκδοχές οι οποίες πράγmicroατισχετίζονται microε τη σύγχρονη νεοελληνική πραγmicroατικότηταΣτις microέρες microας αυτή η αρχιτεκτονική πραγmicroατικότητα δια-κρίνεται από microια σειρά απατηλών αντιφάσεων για παρά-δειγmicroα εκεί που microια ολόκληρη εποχή αγωνιζόταν να συνει-δητοποιήσει το νόηmicroα microιας laquoαληθινής αρχιτεκτονικήςraquoόπως αυτή του Άρη Κωνσταντινίδη microέσα από τις στήλεςτων εφηmicroερίδων εmicroείς σήmicroερα επιχειρούmicroε microια αρθρογρα-

φία η οποία microε στείρους microονολόγους αγωνίζεται πχ ναεmicroπλέξει τις κατά τrsquo άλλα αξιόλογες απόψεις της ΠλάτωνοςΦαρmicroακείας του J Derrida microε τη σύγχρονη νεοελληνικήαρχιτεκτονική (sic)Σε ένα τέτοιο συναλλακτικό κύκλο ιδεών ιδεοληψιών σκέ-ψης και πράξης αναφέρεται και αρmicroόζει η κλασική αρχήτου laquoverum factumraquo ∆ηλαδή το laquoαληθινόraquo και το laquoφτια-χτόraquo είναι το ίδιο Η ψευδεπίγραφη κατασκευή της πραγ-microατικότητας από τα microέσα microαζικής ενηmicroέρωσης12 συνταυτί-ζεται microε τη νοητική κατασκευή της microη αναστρέψιmicroης πραγ-microατικότητας που αντιλαmicroβανόmicroαστε

Πρωταγωνιστές και γεγονόταTo σύνολο της αρθρογραφίας που αφορά την αρχιτεκτο-νική microέσα από τον αθηναϊκό Τύπο ειδικότερα από τον 19οmicroέχρι τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα είναι αδιερεύ-νητο Πρόκειται για το πεδίο εξέλιξης microιας άλλης παραλει-πόmicroενης αρχιτεκτονικής πραγmicroατικότητας η οποία υφί-σταται microόνο microέσα στο χώρο τον κειmicroένων microιας πραγmicroατι-κότητας που εκτυλίσσεται στο χρονικό microιας laquoχάρτινηςraquoαρχιτεκτονικής Μέσα από το σύνολο αυτών των άρθρων microπορούmicroε ναανιχνεύσουmicroε το microεγάλο φάσmicroα των αρχιτεκτονικών από-ψεων microιας εποχής την οποία πιθανότατα αγνοούν οι νεώ-τεροι και microε ανάmicroικτα συναισθήmicroατα θυmicroούνται οι παλιότε-ροι Η κριτική της αρχιτεκτονικής επικαιρότητας microέσα απότις εφηmicroερίδες λειτουργεί αντιφατικά από τη microια ασχολεί-ται microε την κρίση που περνά η αρχιτεκτονική των τελευ-ταίων πενήντα χρόνων στην Ελλάδα συνειδητοποιώνταςτη σταδιακή περιθωριοποίηση των αρχιτεκτόνων από τιςmicroεγάλες κοινωνικοπολιτικές αλλαγές κι από την άλλη εντο-πίζει το πρόβληmicroα στην απουσία άσκησης κριτικής πουοφείλεται στον χαρακτήρα του πολυδιασπασmicroένου σώmicroα-τος των ελλήνων αρχιτεκτόνων Βέβαια η περιθωριοποίηση των αρχιτεκτόνων της πρώτηςmicroεταπολεmicroικής γενιάς δεν οφείλεται microόνο στην απουσίασυλλογικής δράσης και υπερίσχυσης του άκρατου ατοmicroι-σmicroού αλλά πηγάζει κυρίως από την ανάγκη επαναπροσ-διορισmicroού της εικόνας-ειδώλου τους στον θρυmicromicroατισmicroένοιδεολογικό καθρέφτη της εποχήςΤο πολιτισmicroικό τέλmicroα στο οποίο έχει φτάσει το δίληmicromicroαανάmicroεσα στην πρωτοπορία και τη συντήρηση microορφοποιεί-ται microέσα στην περίοδο ανασυγκρότησης του microεταπολεmicroι-κού κράτους καθιστώντας τους αρχιτέκτονες αδύναmicroουςεν τέλει να αναλάβουν την αναmicroόρφωση της νεοελληνικήςπόλης Και ενώ πολλοί ιστορικοί κατατάσσουν την αναζή-τηση της ελληνικότητας στον αισθητικό και πολιτισmicroικόαντίποδα της microοντερνίζουσας ανοικοδόmicroησης υπάρχειένα κοινό σηmicroείο τοmicroής που περισσότερο δρα ισοπεδω-τικά παρά κυριαρχικά στην αισθητική σχέση αυτών τωνδύο άκρων Αυτό το κοινό σηmicroείο τοmicroής είναι το τσιmicroέντο

Νεοελληνική αρχιτεκτονικήσκέψη εν τύπω

του Μιχάλη Λεφαντζή αρχιτέκτονα διδάκτορα Πανεπιστηmicroίου Αθηνών

6655α φ ι έ ρ ω micro α6644 α φ ι έ ρ ω micro α

ναϊκό τύπο ο Κιτσίκης ισχυρίζεται πως όλες οι άλλες κριτι-κές laquomicroάλλον διαστρέφουν την αλήθειαν προκαλούσαισύγχυσιν εις την κατανόησιν των υψηλών εννοιών αυτήςraquoεννοώντας βεβαίως αυτές του ΠροκοπίουΚορυφαίος καθηγητής του ΕΜΠ αρχιτέκτονας διεθνούςακτινοβολίας (αντιπρόεδρος της ∆ιεθνούς Ένωσης Αρχι-τεκτόνων το 1963) και αργότερα υποψήφιος ∆ήmicroαρχος20

στην πραγmicroατικότητα ο Κιτσίκης είναι ο microοναδικός εκπρό-σωπος της Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής στα συνέδριακαι τις εκθέσεις του εξωτερικού έχοντας εξέχοντα ρόλοσε όλες τις διεθνείς εκδηλώσεις των αρχιτεκτόνωνΜάλιστα ως διοργανωτής του Α΄ Αρχιτεκτονικού Συνε-δρίου των χωρών της Ανατολικής Μεσογείου στην Αθήνακατάφερε να κινήσει το πολυπόθητο ενδιαφέρον της κοι-νής γνώmicroης και του Τύπου21

Με επίκεντρο το περιοδικό Αρχιτεκτονική η laquoεποχή της εικό-ναςraquo για την αρχιτεκτονική σκέψη στα microέσα ενηmicroέρωσηςξεκινά microε την αυτοπροβολή και δηmicroοσιότητα που όρισε τονΚώστα Κιτσίκη ως το νέο microοντέλο αρχιτέκτονα ικανού στοντοmicroέα των δηmicroοσίων σχέσεων και της διοίκησηςΣτο ζήτηmicroα του Λυκαβηττού22 ο Κ Κιτσίκης υποστηρίζειτην πρόταση διαmicroόρφωσής του microε σύγχρονες εγκαταστά-

σεις παρά την κλιmicroάκωση των αντιδράσεων του πνευmicroατι-κού κόσmicroου πάνω στο θέmicroα Σύmicroφωνος microε την άποψη τηςκυβέρνησης έχει ουσιαστικά να αντιmicroετωπίσει τους γνω-στούς αντιπάλους του τόσο στον ακαδηmicroαϊκό στίβο όσοκαι στις στήλες των εφηmicroερίδων τον Άγγελο Προκοπίουτον Μαρίνο Καλλιγά και τον Παναγιώτη Μιχελή ο οποίοςεmicromicroέσως πλην σαφώς σε διάσηmicroη για την εποχή επιστολήτου στην εφηmicroερίδα Καθηmicroερινή23 καταγγέλλει την υπαιτιό-τητα για την καταστροφή του Λυκαβηττού στην επιρροήτου Κώστα Κιτσίκη και στις λανθασmicroένες επιλογές τηςκυβέρνησηςΠαροιmicroιώδης microπορεί να χαρακτηριστεί επίσης η διαφωνίατου Κιτσίκη microε την πρόταση microεταφοράς του κέντρου τηςΑθήνας από τον Κωνσταντίνο ∆οξιάδη λέγοντας πως laquoΗπόλις των Αθηνών πρέπει να microείνει εντός του σηmicroερινούτης πλαισίουraquo και να συντονίσει την πολεοδοmicroική τηςοργάνωση microε τη δηmicroιουργία ενός Πολεοδοmicroικού Ινστιτού-του και microίας laquo∆ηmicroόσιας Επιχείρησης Πολεοδοmicroίας Αθη-νώνraquo (∆ΕΠΑ)24

Κορυφαίος και πολυδιαφηmicroισmicroένος εκπρόσωπος της ελλη-νικής πολεοδοmicroίας είναι την περίοδο αυτή αναmicroφισβήτηταο Κωνσταντίνος ∆οξιάδης Η έντονη παρουσία του στονΤύπο περιλαmicroβάνει τη σειρά άρθρων που έγραψε ο ίδιοςγια την ανοικοδόmicroηση microετά τον Β΄ Παγκόσmicroιο Πόλεmicroο(ως Υπουργός Ανασυγκροτήσεως εφηmicroερίδα Βήmicroα 1947)Αργότερα η διεθνής αναγνώριση της Κοσmicroόπολης microε τιςδηmicroοσιεύσεις στους New York Times από τον διάσηmicroοιστορικό Arnold Toynbee και του πολεοδοmicroικού τουέργου από τις laquoφαβέλλας του Ρίο Ντι Ζανέϊροraquo microέχριlaquoτον κήπο της Ουασίνγκτωνοςraquo δίνει στον ∆οξιάδη microιαθέση στο πάνθεον της διεθνούς πολεοδοmicroίας του 20ούαιώνα Στην Ελλάδα η έντυπη προβολή των δραστηριοτή-των του Αθηναϊκού Τεχνολογικού Ινστιτούτου (ταlaquoπλωτάraquo συνέδρια της ∆ήλου το συνέδριο της Πάρνηθαςκαι τις δηmicroόσιες συζητήσεις για την Αθήνα) καλύπτεταιεκτενώς από τον αθηναϊκό Τύπο και ειδικότερα από τηνεφηmicroερίδα Βήmicroα Ο ∆οξιάδης παρόλα αυτά δεν αναγνωρί-ζεται από πολλούς έλληνες συναδέλφους του ενώ η πολι-τεία καλεί τον γερmicroανό πολεοδόmicroο Verner Heberbrandt ναεκπονήσει το πολεοδοmicroικό σχέδιο της Αθήνας Μάλιστα οΛ Γ Κοροmicroηλάς σε άρθρο του στην Καθηmicroερινή λέει γιrsquoαυτή την περίπτωση πως laquoη Ελλάς δεν διαθέτει ούτε ένανπολεοδόmicroον ολκής κύρους και ακτινοβολίας ώστε περίαυτόν να συγκεντρωθούν όλοι οι νοmicroιζόmicroενοι πολεοδόmicroοιraquoκαι πως laquomicroοιραίον είναι να προσφύγωmicroε στα ξέναφώταraquo25

Η ανοδική πορεία της οικονοmicroίας και η εκβιοmicroηχάνιση ηαύξηση των εισακτέων στις Σχολές Αρχιτεκτονικής και ηδιεύρυνση του κοινωνικού ρόλου του αρχιτέκτονα φέρνεικαι microια νέα αισθητική στο χώρο των Μαζικών Μέσων Ενη-microέρωσης Αυτή η νέα αισθητική είναι προϊόν της παντοδυ-ναmicroίας της laquoζωντανήςraquo εικόνας τόσο στα έντυπα microέσαόσο και στα πρωτοεmicroφανιζόmicroενα στο εξωτερικό ηλεκτρο-νικά όπως η τηλεόρασηΣτις αθηναϊκές εφηmicroερίδες η εικονοληψία γίνεται ουσια-στικά το microήλο της έριδας αφού άλλες τη χρησιmicroοποιούνκατά κόρον θέλοντας να οπτικοποιήσουν τα γεγονότα(φωτορεπορτάζ για Χίλτον Πλατεία Οmicroονοίας κά)26 ενώάλλες περισσότερο συντηρητικές παρουσιάζουν ελάχιστοφωτογραφικό υλικό δίνοντας έmicroφαση στα κείmicroενα όπωςστο παρελθόνΑυτό είχε σαν αποτέλεσmicroα την ρήξη στην τυπογραφικήοmicroοιογένεια των εφηmicroερίδων αφού οι περισσότερο καινο-τοmicroικές θεώρησαν απαραίτητη τη χρήση οπτικού υλικού

IgravecurrenUcircEuml micro˘˙middotOacuteUgraveEgraveOacuteOcircIumlfiAacuteOcirc˜ EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcircfi˜ UgraveEuml˜ UgravecurrenmacrOacuteEuml˜ IcircmiddotEgraveUgraveAcircmacrOacuteOcircIcircUacutersaquoUgraveEuml˜ Ocirc ordfmiddotUacutersaquoOacuteOcirc˜ intmiddotIumlIumlEgraveAacuteiquest˜ (1906-1985)degEgravemiddot UgraveUacuteEgraveiquestOacuteUgravemiddot macrUacutefiOacuteEgravemiddot (1940-1970) permilEgravemiddotUgravelsaquoUacuteEumlUcircAcirc UgraveEumlUcircUgravelsaquoIumlEuml UgraveEuml˜ UgraveAcircmacrOacuteOcircIcircUacuteEgraveUgraveEgraveIcirclsaquo˜ UgraveEuml˜ AcircEcircEumlIgraveAcircUacutersaquopermilmiddot˜ microlsaquoIgravemiddot

IcirciquestUgraveˆ πUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcircfi˜ IcircmiddotEgrave IcircUacuteEgraveUgraveEgraveIcircfi˜ UgraveEuml˜ UgravecurrenmacrOacuteEuml˜ OcircOtildeAacuteAacuteAcircIumlOcirc˜ paraUacuteOcircIcircOcircrsaquoOcirc˘ (1909-1967) currenAacuteEgraveOacuteAcirc IcircmiddotıEuml-AacuteEumlUgravelsaquo˜ UgraveEuml˜ πUcircUgraveOcircUacutersaquomiddot˜ UgraveEuml˜ ∆currenmacrOacuteEuml˜ UcircUgraveOcirc UgraveIgravelsaquoIgravemiddot infinUacutemacrEgrave-UgraveAcircIcircUgravefiOacuteˆOacute UgraveOcirc˘ partordfpara ordfcurrenmacrUacuteEgrave UgraveOcirc ıiquestOacutemiddotUgravefi UgraveOcirc˘ IcircUacutemiddot-UgraveOcircDaggerUcircAcirc UcircUgravemiddotıAcircUacuteiquest IcircmiddotEgrave AacuteEgravemiddot 20 macrUacutefiOacuteEgravemiddot (1948-1967)UgraveEuml UcircUgravelsaquoIumlEuml UgraveAcircmacrOacuteOcircIcircUacuteEgraveUgraveEgraveIcirclsaquo˜ UcircUgraveEumlOacute AcircEcircEumlIgraveAcircUacutersaquopermilmiddot intmiddotıEuml-

IgraveAcircUacuteEgraveOacutelsaquo

IgravecurrenUcircEuml radic intOgraveUcircUgravemiddot˜ intEgraveUgraveUcircrsaquoIcircEuml˜ (1893-1969) middotfi UgraveOcirc1940 currenAacuteEgraveOacuteAcirc IcircmiddotıEumlAacuteEumlUgravelsaquo˜ UcircUgraveEumlOacute currenpermilUacutemiddot intUgraveEgraveUacuteEgraveOcircIumlOcircAacutersaquomiddot˜UgraveEuml˜ infinUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgraveOcircOacuteEgraveIcirclsaquo˜ trademacrOcircIumllsaquo˜ UgraveOcirc˘ partordfpara ŒAacuteUacutemiddotEcircAcircUgravemiddotIcircUgraveEgraveIcirciquest UcircAcirc AcircUacuteEgraveOcircpermilEgraveIcirciquest IcircmiddotEgrave AcircEcircEumlIgraveAcircUacutersaquopermilAcirc˜ AcircOacuteOgravepermilEgravemiddotEcircEumlIgraversaquoUcircUgraveEumlIcircAcirc middotfi Ugravemiddot AcircIumlIumlEumlOacuteEgraveIcirciquest ordfordfpart fiUcircOcirc Icircmiddot-OacuteAcircrsaquo˜ iquestIumlIumlOcirc˜ middotUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveOcircOacutemiddot˜ UgraveEuml˜ AacuteAcircOacuteEgraveiquest˜ UgraveOcirc˘IcirciquestUgraveˆ centEumlIgravelsaquoUgraveUacuteEuml˜ paraEgraveIcircEgraveOgraveOacuteEuml˜ (1887-1968)

microατοποιούν ένα αδιαmicroφισβήτητο microανιφέστο ενάντια στηναπρόσωπη πολυκατοικία που την εποχή αυτή κυριαρχεί Υπέρmicroαχος της νεοκλασικής αθηναϊκής κατοικίας ο Προ-κοπίου κατηγορεί τη microοντέρνα αρχιτεκτονική του microπετόναρmicroέ ως microια εκδήλωση απρόσωπης συλλογικότητας έξωαπό τον εθνικό χώρο τις ιστορικές παραδόσεις και τιςιδιοmicroορφίες του τόπου Ασκώντας πάντα αρνητική κριτική έναντι του ΚώσταΚιτσίκη ο Προκοπίου την ίδια στιγmicroή εξαίρει την αισθητικήσυγκίνηση στην αρχιτεκτονική του ∆ηmicroήτρη Πικιώνηεκδηλώνοντας φανερά την προτίmicroησή του και αργότερατην υποστήριξή του στο σύνολο του έργου τουΘέmicroατα όπως η διαmicroόρφωση της πλατείας Κολοκοτρώνη(1954) ή η Έκθεση Αρχιτεκτονικής των φοιτητών τουΕΜΠ το 1956 είναι γεγονότα στα οποία εmicroφανίζεται ηεχθρότητα ανάmicroεσα στους Κιτσίκη και Προκοπίου διαmicroέ-σου του Τύπου Σε σειρά άρθρων του για την ΈκθεσηΑρχιτεκτονικής17 ο Προκοπίου επικροτεί το έργο των φοι-τητών του Π Μιχελή ενώ κατηγορεί microε έmicromicroεσο τρόπο τηνεκπαιδευτική microέθοδο του Κώστα Κιτσίκη τον οποίο θεωρείπερισσότερο laquoεργολαβίζονταraquo γράφοντας πως είναι laquoηφωνή του εργοταξίου ζυmicroωmicroένος microε το γιαπί τοποθετεί τοαρχιτεκτονικό έργο στην πρακτική βάση της οικονοmicroίαςτης κατασκευής των δυνατοτήτων της Ελλάδος σε υλικάκαι τεχνίτες Θέλει τον αρχιτέκτονα προσγειωmicroένο στιςεπαγγελmicroατικές πραγmicroατικότητες του τόπου και του καιρούτου Το βιβλίο του είναι η πράξις και η σκληρή πείρα τηςοικοδοmicroής και της πελατείας Ο ίδιος έχει πετύχει ως επαγ-γελmicroατίας και θέλει να επιτύχουν και οι σπουδαστές τουraquo18

Η αντιπαράθεση ανάmicroεσα στον Προκοπίου και τονΚιτσίκη συνεχίζεται microε το ζήτηmicroα της αποπεράτωσης τωνέργων γύρω από τη Ακρόπολη από τον ∆ηmicroήτρη Πικιώνηγεγονός που χαρακτηρίζεται laquoσκάνδαλοraquo και ζητούν νατου microαταιώσουν την ολοκλήρωση Σε αυτήν την περί-πτωση ο Προκοπίου υποστηρίζει τον Πικιώνη γράφονταςστην Καθηmicroερινή πως είναι laquoο άνθρωπος που στοιχειοθετείτη δυαδική φύση του ελληνισmicroού ο οδηγός στη στροφήτου γούστου των καιρών microας προς τη νοσταλγία της λαϊ-κής και ιστορικής κληρονοmicroιάς του έθνουςraquo ενώ στο Βήmicroαο Κιτσίκης στηρίζει την αντιπολίτευση ενάντια laquoστο δρόmicroοτου ΦιλοπάππουraquoΑλλά και στο ζήτηmicroα του διαγωνισmicroού για το ΠνευmicroατικόΚέντρο της Αθήνας ο Προκοπίου υποστηρίζει την πρό-ταση του καθηγητή του ΕΜΠ Ι ∆εσποτόπουλου19 η οποίαπήρε και το Α΄ Βραβείο όπου απαντά συγκεκριmicroένα σεόλες τις επικρίσεις καταλήγοντας στο συmicroπέρασmicroα ότι ταεπιχειρήmicroατα των κατηγόρων δεν είναι ειλικρινή και πως τοζήτηmicroα αυτό είναι στην ουσία αντικείmicroενο πολιτικής αντιπα-ράθεσης ανάmicroεσα στην κυβέρνηση Καραmicroανλή και τηναντιπολίτευση του Γ Παπανδρέου Ο Κώστας Κιτσίκης microε τη σειρά του αντίθετος microε τον δια-γωνισmicroό του Πνευmicroατικού Κέντρου και τακτικός αρθρο-γράφος στο Βήmicroα στέλνει συνεχώς απαντητικές επιστολέςγια τις κατηγορίες που του προσάπτει ο Προκοπίου Ειδικάστην περίπτωση που ο Προκοπίου τον κατονοmicroάζειεκπρόσωπο του γερmicroανικού νεοκλασικισmicroού λέει πως στησύγχρονη κοινωνία ο τίτλος αυτός καθίσταται ανύπαρκτοςαφού laquoλόγω της εκmicroηδενίσεως των αποστάσεων η αρχιτε-κτονική έχει σε όλες τις χώρες κοινά προβλήmicroατα και κοι-νές επιδιώξεις microε αποτέλεσmicroα να microην είναι πια εmicroφανήςαυτή η διάκρισηraquo Υποστηρίζοντας πως microόνο τα laquoεπιστηmicroονικάraquo άρθρα (υπότη microορφή διατριβής) του Κώστα Μπίρη αποτελούν τηmicroοναδική έγκυρη στήλη για την αρχιτεκτονική στον αθη-

ζουσα ελληνικότητα του Καλλιγά και την laquoπρωτοποριακήraquomicroοντέρνα ελληνικότητα του Κωνσταντινίδη αναπτύσσεταιmicroε microοναδικό τρόπο στη στήλη του Βήmicroατος υπερβαίνο-ντας τα στενά αισθητικά και microορφολογικά πλαίσια σταοποία είχαν φυλακισθεί ή ακόmicroα χειρότερα στρατευθεί τααρχιτεκτονικά οράmicroατα της εποχής Γι αυτό ακριβώς και όταν ο Κωνσταντινίδης εκφράζει τηνπεριφρόνησή του στους laquoγερmicroανοmicroαθηmicroένους όπως λέειχαρακτηριστικά αρχιτέκτονεςraquo που δεν αναζήτησαν απότο λαϊκό αρχιτεκτονικό έργο τα πρότυπά τους ο Καλλιγάςαντιδρά ανοίγοντας microία έντυπη συζήτηση περί αρχιτεκτο-νικών προτύπων η οποία θα διαρκέσει πολλά χρόνια Ο λόγος του Μαρίνου Καλλιγά προοιωνίζει τον νέο ορισmicroότης microνηmicroειακότητας στην αρχιτεκτονική σκέψη του 20ούαιώνα microέσα από τον οποίο το laquoαείζωοraquo microνηmicroείο του κλα-

σικισmicroού κατασκευή συmicroπαγής χρηστικά και αισθητικάαδιαπραγmicroάτευτη δίνει τη θέση του στο laquoπροσωρινόraquomicroνηmicroείο microιας laquoχάρτινηςraquo αρχιτεκτονικής αποδεικνύονταςέmicroπρακτα πως laquoουδέν microονιmicroότερον του προσωρινούraquo Κι ενώ τα άρθρα του Καλλιγά εκτός microερικών εξαιρέσεωνασκούν γόνιmicroη κριτική ενάντια στο microοντερνισmicroό θεωρη-τικά τεκmicroηριωmicroένη τα άρθρα του Άγγελου Προκοπίου σχη-

χος από τον οποίο απουσιάζει η γόνιmicroη επιχειρηmicroατολο-γία ενώ την ίδια στιγmicroή γίνεται εmicroφανής η αmicroηχανία τωναρχιτεκτόνων απέναντι στην κοινή γνώmicroη γεγονός πουπαρατηρείται microέχρι σήmicroερα Την αmicroηχανία αυτή προσπα-θεί να αντιπαρέλθει ο ∆ Φατούρος microε microια τριλογίαάρθρων του στο Βήmicroα όπου προσδιορίζει microάλλον δια-χρονικά το επικοινωνιακό καθεστώς βάσει του οποίου θαανακτηθεί η συmicromicroετοχή του κοινού στην κατανόηση τωνπροβληmicroάτων και των δραστηριοτήτων της αρχιτεκτονι-κής Εκτός της επικοινωνίας microε το ειδικό και το ευρύτεροκοινό ο Φατούρος εύστοχα εντοπίζει την ανάγκη διασα-φήνισης της σχέσης της αρχιτεκτονικής laquomicroε το ευρύτεροσύστηmicroα αποφάσεων και δυνάmicroεωνraquo27 Αναλογιζόmicroενος τησηmicroασία του αθηναϊκού τύπου ο Φατούρος περιγράφει τονέο αντικείmicroενο της laquoαρχιτεκτονικής δηmicroοσιογραφίαςraquoλέγοντας πως η κοινή γνώmicroη laquoέχει βαρεθεί να διαβάζειεπιτιmicroητικά άρθρα για τα κτίρια και για τους δρόmicroους γιατις παλαιές περιοχές των πόλεων που χάνονται για τιςκαταστροφές και τις αυθαιρεσίες που γίνονται πλάι τουςraquoΤο άρθρο microε τίτλο laquoτι περιmicroένουmicroε από την αρχιτεκτονικήraquo28

εισάγει microια επικοινωνιακή καινοτοmicroία είναι γραmicromicroένο απόέναν αρχιτέκτονα ο οποίος microιλά εκ microέρους της κοινήςγνώmicroης απευθυνόmicroενος στους άλλους αρχιτέκτονες όχιως διαmicroεσολαβητής αλλά ως βιωmicroατικός απολογητήςΟ Φατούρος microε αυτό τον τρόπο κατασκευάζει έναν ιδεο-λογικό καθρέφτη microέσα από τον οποίο οι αρχιτέκτονεςκαλούνται να δουν το είδωλο που έχει microορφοποιήσει γιrsquoαυτούς η κοινή γνώmicroη microε γνώmicroονα laquoτη σαφήνεια και τηνειλικρίνειαraquo που διαθέτουν έναντι του κοινωνικού συνόλου Στα επόmicroενα χρόνια microέχρι τις microέρες microας η αρχιτεκτονικήαρθρογραφία στις εφηmicroερίδες δεν παρουσίασε ουσια-στική εξέλιξη αν εξαιρέσει κανείς τις σηmicroειακές προσπά-θειες του Βήmicroατος και της Καθηmicroερινής στις στήλες τωνοποίων εmicroφανίζονται κατά καιρούς αξιόλογες αλλά απο-σπασmicroατικές κριτικές Σήmicroερα η παρουσία της αρχιτεκτο-νικής στις αθηναϊκές εφηmicroερίδες έχει πια microεταφερθεί σταπολιτιστικά ένθετα (σε αντίθεση microε τις πρώτες σελίδες ήκαι τα πρωτοσέλιδα όπου βρισκόταν τη δεκαετία του lsquo50)επιπλέοντας microε δυσκολία στα λιmicroνάζοντα νερά των κοσmicroι-κών και καλλιτεχνικών ειδήσεων της γευσιγνωσίας (sic) καιτου lifestyleΗ σύγχρονη ελληνική Αρχιτεκτονική δεν χρειάζεται laquoδια-microεσολαβητέςraquo ούτε εκλαΐκευση διαmicroέσου των ΜΜΕ ήmicroιας συγκεκριmicroένης επικοινωνιακής στρατηγικής για ναmicroεταφέρει τα microηνύmicroατά της στην κοινή γνώmicroη Χρειάζεταιαπλά να microετατρέψει (ή να ανατρέψει) το δυσανάλογαmicroεγάλο τεκmicroήριο των πολυδιάστατων θεωρητικών της ανα-ζητήσεων σε τεκmicroαρτό της αρχιτεκτονικής πράξης Τοmedia res της αρχιτεκτονικής είναι ο κοινός τόπος microέσααπό τον οποίο η αρχιτεκτονική παραγωγή microπορεί να συν-δυαστεί microε την laquoαγωγήraquo και ενηmicroέρωση του κοινού

Σηmicroειώσεις

1 Λεφαντζής ΜlaquoΤο Κρυστάλινο Παλάτι (Crystal Palace) microέσα

από τον ελληνικό Τύποraquo Εφηmicroερίδα Καθηmicroερινή της Κυριακής

961996

2 Λεφαντζής Μ laquoCalatrava media resraquo περιοδικό Αρχιτέκτονες

Μάιος-Ιούνιος 2001 τεύχος 28 δηmicroοσιευmicroένο και στην εφηmicroερίδα

Καθηmicroερινή της Κυριακής την ίδια περίοδο

3 Adorno Th και Horkheimer M Dialectic of Enlightenment Con-

tinuum New York 1972 από το κεφάλαιο laquoCulture indutsryraquo

4 Zevi B Saper vedere lrsquo architettura Einudi Torino 1948 (κεφά-

λαιο δεύτερο)

5 Hildebrand A Il problema della forma nelle arti figurative Drsquo

Anna Messina 1948

6 Langer S Feeling and Form Routledge amp Kegan Paul London

1953

7 Norberg-Schulz Ch Existence Space and Architecture Praeger

New YorkWashington 1971

8 Bonta J Architecture and its interpretation A study of expressive

systems in Architecture Lund Humphries 1979 σελ 224

9 De Fusco R Architettura comme mass - medium Dedalo libri

Bari 1967

10 Colomina B Modern Architecture as Mass Media - Privacy and

Publicity The MIT press 1994

11 Mitcell W City of bits space place and the infobahn The MIT

press 1995

12 Λεφαντζής Μ laquoΑρχιτεκτονική Σκέψη και Επικοινωνία τα αρχι-

τεκτονικά microνηmicroεία ως microνηmicroεία Λέξεων και Εικόνωνraquo Πρακτικά

συνεδρίου Η Κατασκευή της Πραγmicroατικότητας και τα Μέσα Μαζι-

κής Ενηmicroέρωσης εκδόσεις Αλεξάνδρεια Αθήνα 1998

13 Μπίρης Κ Αι Αθήναι από του 19ου εις τον 20ον αιώνα εκδόσεις

Μέλισσα Αθήνα 1995 (Πρώτη έκδοση 1966)

14 Εκτός από κάποιες δηmicroοσιευmicroένες συλλογές άρθρων Μπίρης

Κ Για τη σύγχρονη Αθήνα- Μελέτες και Αγώνες εκδόσεις Αστήρ

Αθήνα 1956

15 Κωνσταντινίδης Α Για την αρχιτεκτονική Άγρα 1987 σελ 16

16 Καλλιγά Μ laquoΚριτική για τα ldquoπαλιά αθηναϊκά σπίτιαrdquoraquo 1691950

εφηmicroερίδα Βήmicroα

17 Προκοπίου Αγγ laquoΈκθεσις Αρχιτεκτονικής σπουδαστών ΕΜΠ

(Αrsquo)raquo 2551956 εφηmicroερίδα Καθηmicroερινή σελ 3

18 Προκοπίου Αγγ laquoΈκθεσις Αρχιτεκτονικής σπουδαστών ΕΜΠ

(Βrsquo)raquo 161956 εφηmicroερίδα Καθηmicroερινή σελ 3

19 Προκοπίου Αγγ laquoΤο Πνευmicroατικόν κέντρον (Αrsquo)raquo 2261962

εφηmicroερίδα Καθηmicroερινή σελ 4

20 Κιτσίκης Κ laquoΠροκύρηξις του υποψηφίου δηmicroάρχου Αθη-

ναίωνraquo 14111954 σελ 7 εφηmicroερίδα Καθηmicroερινή - laquoΟι υποψήφιοι

δήmicroαρχοι οmicroιλούν προς την Απογευmicroατινήraquo 18111954 εφηmicroερίδα

Απογευmicroατινή

21 Λινάρδος ΠΝ laquoΉρχισε το αρχιτεκτονικόν συνέδριον της

Μεσογείουraquo 2551954 εφηmicroερίδα Βήmicroα

22 Κιτσίκης Κ laquoΚαι πάλιν ο Λυκαβηττός - Παράδοσις αισθητική

και σύγχρονη εξέλιξιςraquo 331962 εφηmicroερίδα Βήmicroα

23 Μιχελής Π laquoΠερί Ρυθmicroού και άλλων - Να θεσπιστεί ρυθmicroός

Ελληνικός για τα κτίρια του κέντρου της Πόλεως (επιστολή)raquo

2671962 εφηmicroερίδα Καθηmicroερινή σελ 4

24 Λεύκωmicroα 50 ετών δράσις του Κώστα Κιτσίκη (Επιmicroέλεια Π Τσο-

λάκη) Αθήνα 1963 σελ 128

25 Λεφαντζής Μ laquoΗ Πολεοδοmicroία στην Ελλάδα microέσα από τον

Αθηναϊκό Τύπο 1944-1974raquo Πρακτικά του 2ου Συνεδρίου της

Εταιρείας Ιστορίας της Πόλης και της Πολεοδοmicroίας Η Πολεοδοmicroία

στην Ελλάδα από το 1949 έως το 1974 που διοργάνωσε το Τmicroήmicroα

Μηχανικών Χωροταξίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης του Πανε-

πιστηmicroίου Θεσσαλίας Εκδόσεις Πανεπιστηmicroίου Θεσσαλίας

Βόλος 2000

26 Λεφαντζής Μ laquoΑθήνα δηmicroόσιος χώρος και έντυπη δηmicroοσιό-

τητα ndash Από τη microεταπολεmicroική ανασυγκρότηση στα Ολυmicroπιακά

Έργα ldquoαναmicroόρφωσηςrdquoraquo Έκδοση του Συνεδρίου Μετασχηmicroατισmicroοί

της ελληνικής πόλης που πραγmicroατοποιήθηκε στο ΕΜΠ Αθήνα

2005 Βλέπε επίσης Lefantzis στο Wharton Annabell Building the

Cold War Hilton Int Hotels and Modern Architecture The University

of Chicago Press Ιούλιος 2001 σελ 216 217

27 Φατούρος ∆Α laquoΤι περιmicroένουν απrsquo την Αρχιτεκτονικήraquo 26 11

1972 εφηmicroερίδα Βήmicroα

28 ibid 27

6677α φ ι έ ρ ω micro α

από τα άρθρα της εποχής και microπορεί να χαρακτηρισθείως microια από τις λίγες κορυφαίες στιγmicroές της νεοελληνικήςαρχιτεκτονικής σκέψης στην οποία το ολέθριο microέλλον τηςαντιπαροχής και της αυθαιρεσίας σκιαγραφείται και επιση-microαίνεται από σύσσωmicroο τον αρχιτεκτονικό κόσmicroο ενώ τηνίδια στιγmicroή στοιχειοθετείται microια σειρά από προτάσεις επί-λυσης των δυσεπίλυτων πολεοδοmicroικών προβληmicroάτων τηςάναρχα οικοδοmicroηmicroένης microεταπολεmicroικής ΑθήναςΣτην πρώτη microεταπολεmicroική δεκαπενταετία η microόνιmicroη αρχιτε-κτονική κριτική των Κ Μπίρη και Α Προκοπίου στην Καθη-microερινή σε αντιπαράθεση microε την κριτική των Μ Καλλιγά ΚΚιτσίκη στο Βήmicroα σχηmicroατοποιούσε ένα καθεστώς πρωτό-γνωρου laquoέντυπουraquo διαλόγου ανάmicroεσα στα άρθρα τωνεφηmicroερίδων microέσα από τον οποίο αναδεικνύονταν microεσαφήνεια οι αρχιτεκτονικές τάσεις της εποχής Στις αρχέςτης δεκαετίας το rsquo60 ο διάλογος αυτός microεταφέρεται σταΠανελλήνια Αρχιτεκτονικά Συνέδρια και παρουσιάζεταιπια ως απλή είδηση ή ρεπορτάζ από τους δηmicroοσιογρά-φους των εφηmicroερίδων αφού οι περισσότεροι από τουςαρχιτέκτονες της laquoπαλιάς φρουράςraquo που αρθρογραφού-σαν έχουν κιόλας αποσυρθεί Όταν πια διακοπεί η κυκλο-φορία πολλών εφηmicroερίδων την περίοδο της Επταετίας τοΒήmicroα αποκτά microια παντοδυναmicroία στο χώρο της δηmicroοσιότη-τας χωρίς την Καθηmicroερινή να το ανταγωνίζεται Ο Α ΚΑλεξανδρόπουλος (δεδοmicroένης και της απουσίας διαλό-γου) προσπαθεί να ανασυνθέσει το κλίmicroα της πρώτηςmicroεταπολεmicroικής περιόδου προσανατολίζοντας την δηmicroο-σιογραφική του έρευνα στην κατασκευή έντυπου διαλόγουmicroε συζητήσεις στρογγυλής τραπέζης ανάmicroεσα στους αρχι-τέκτονες της νεότερης γενιάς Κι ενώ την ίδια αυτήδύσκολη εποχή του αστυνοmicroικού κράτους προβάλλειmicroέσα από την αρθρογραφία του τα αφιερώmicroατα τουπεριοδικού Αρχιτεκτονικά Θέmicroατα του Ο ∆ουmicroάνη αρχιτέ-κτονες της νέας αυτής γενιάς όπως οι ∆ Φατούρος ΑρΡωmicroανός Σ Κονταράτος προβάλλουν microια νέα ριζοσπα-στική θεώρηση της αρχιτεκτονικής πραγmicroατικότηταςενταγmicroένη στα πλαίσια των ευρύτερων κοινωνικοπολιτικώναναζητήσεων της εποχής Παρόλη την δυναmicroική κινητο-ποίηση πολλών αξιόλογων επιστηmicroόνων σε όλες αυτές τιςπροσπάθειες στις εφηmicroερίδες φτάνει microονάχα ένας απόη-

IcirciquestUgraveˆ intˆOacuteUcircUgravemiddotOacuteUgraversaquoOacuteOcirc˜ centOcircIacuteEgraveiquestpermilEuml˜ (1913-1975)

6666 α φ ι έ ρ ω micro α

(Βήmicroα Αθηναϊκά Νέα) ενώ άλλες καταχράζονται αυτή τηναναγκαιότητα φτάνοντας στο επίπεδο του φωτοροmicroά-ντζου (Βραδυνή Ακρόπολις) και υπάρχει φυσικά και ηmicroερίδα των συντηρητικών όπως η Καθηmicroερινή ή σε πολύmicroεγαλύτερο βαθmicroό η Εστία οι οποίες microε πολύ λίγες αλλα-γές στη σελιδοποίηση έχουν microείνει αναλλοίωτες έωςσήmicroεραΟ αναγνώστης της εποχής αποζητά αυτή την εικόνα γιανα microπορέσει να αφοmicroοιώσει πιο εύκολα την όλο και αυξα-νόmicroενη ποσότητα της πληροφορίας που φέρνουν οιραγδαίες εξελίξεις της αναmicroόρφωσης Για πρώτη φορά τακείmicroενα οι λέξεις και οι τίτλοι εκλαmicroβάνονται πια ως εικο-νογραφήmicroατα που πρέπει να συmicroβαδίσουν microε την εικόνα ήακόmicroα χειρότερα να την ακολουθήσουνΤην ίδια εποχή η προσπάθεια για ποιοτική στροφή καιεπαναπροσδιορισmicroό της κοινωνικής θέσης των αρχιτεκτό-νων ειδικότερα από τις αρχές της δεκαετίας του lsquo60 δενκατάφερε να εmicroποδίσει την περιθωριοποίηση του επαγγέλ-microατος παρrsquo όλες τις δηmicroόσιες συζητήσεις ή τα πανελλήνιααρχιτεκτονικά συνέδρια Στο Αρχιτεκτονικό Συνέδριο του1965 που είναι laquoη microεγάλη συζήτηση για την Αθήνα στηνΑθήναraquo και υπό την προεδρία του Αρ Προβελέγγιου δια-φαίνεται η συγκρότηση ενός νέου πυρήνα microέσα στο σώmicroατων αρχιτεκτόνων microίας νέας microεταπολεmicroικής γενιάς πουεπικεντρώνει τη δράση της στην laquoαποκατάσταση συστη-microατικής επαφής και άσκηση επιρροής προς την πολιτικήεξουσίαraquo (∆ιακήρυξη Ε΄ Αρχιτεκτονικού Συνεδρίου11966) Η γενιά της laquoκοινωνικήςraquo αρχιτεκτονικής microε εφαλ-τήριο την ελεύθερη πολιτική της βούληση microέσα από τησυλλογική διεκδίκηση των πολυάριθmicroων προβληmicroάτων τουαστικού χώρου εmicroφάνισε πρωτοφανή συνοχή και αγωνι-στικότητα Με πρωταγωνιστή τον Σύλλογο των Αρχιτεκτό-νων η γενιά αυτή ερωτοτροπεί microε τα microέσα microαζικής ενηmicroέ-ρωσης περισσότερο από τις προηγούmicroενες ακολουθώ-ντας το παράδειγmicroα της laquoχάρτινηςraquo αρχιτεκτονικής δια-microαρτυρίας που ασκούσε η δεκάχρονη πια ΚοσmicroητείαΤοπίου microέσα από τις στήλες των εφηmicroερίδων Το Ε΄ Πανελλήνιο Αρχιτεκτονικό Συνέδριο προϊόν αυτήςτης γενιάς είχε microεγαλύτερη δηmicroοσιότητα και απήχησηστην κοινή γνώmicroη αλλά και την πολιτεία όπως φαίνεται

6699α φ ι έ ρ ω micro α6688 α φ ι έ ρ ω micro α

permilrsaquoIumlmiddot IgravecurrenUcircEuml AgravefiUcircUgraveAcircAacuteOcirc IcircmiddotEcircAcircOacuteAcircrsaquoOcirc˘ UcircUgraveOcirc paramiddotIumlmiddotEgravefiordmiquestIumlEumlUacuteOcirc 1938 IcircmiddotEgrave ˘fiUcircUgraveAcircAacuteOcirc UcircAcirc UgravemiddotsbquocurrenUacuteOacutemiddot UcircUgraveEumlOacuteinfinrsaquoAacuteEgraveOacutemiddot 1938[infinfi UgraveOcirc sbquoEgravesbquoIumlrsaquoOcirc UgraveOcirc˘ OtildeUacuteEuml intˆOacuteUcircUgravemiddotOacuteUgraveEgraveOacutersaquopermilEuml degEgravemiddot

UgraveEumlOacute middotUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgraveOcircOacuteEgraveIcirclsaquo]

IcirciquestUgraveˆ tradersaquoUgraveEgrave AacuteEgravemiddot permilEgravemiddotIcircOcirccurren˜ UcircUgraveEuml trade˘IcircEgraveiquest[infinfi UgraveOcirc sbquoEgravesbquoIumlrsaquoOcirc UgraveOcirc˘ OtildeUacuteEuml intˆOacuteUcircUgravemiddotOacuteUgraveEgraveOacutersaquopermilEuml ordfAcirc-

IumlcurrenUgraveAcirc˜+intmiddotUgravemiddotUcircIcircAcirc˘curren˜]

Στην πατρίδα microας ιδιαίτερα microετά την εκτόξευση της εmicroπο-ρευmicroατοποίησης της κατοικίας είναι τότε που αρχίζουν ναεmicroφανίζονται δειλά στην αρχή και πιο ηχηρά αργότερα ταπρώτα περιοδικά διακόσmicroησης και κατόπιν life style επι-ταγή της αγοράς της εξάπλωσης της διαφήmicroισης και τηςκατανάλωσης microε κυρίαρχο περιεχόmicroενο την κολακεία τουαναγνώστη

Ποιο είναι όmicroως το εργαλείο αυτής της έρπουσας κολα-κείας η οποία άλλο σκοπό δεν έχει από το να microας microετα-microορφώσει όλους σε νάρκισσους Όλο το οικοδόmicroηmicroα της κατανάλωσης και οι σχετιζόmicroενεςmicroε αυτή ατοmicroικές ανάγκες είναι απλώς λόγια που προωθού-νται από τη γλώσσα των ΜΜΕΚαι πώς παίζεται το παιχνίδι αυτό Μα πάρα πολύ απλά Οκαθένας-η καθεmicroία microας πρώτιστα οφείλει να είναι ή να γίνειπρώτα καταναλωτής και microετά πολίτης Παραφράζοντας τοlaquoπολίτης εις των ιδεών την πόλινraquo θα λέγαmicroε ότι οφείλει ναείναι laquoπολίτης εις των αντικειmicroένων την πόλινraquo Οφείλει δεταυτόχρονα να είναι ευτυχισmicroένοςη ερωτευmicroένοςηόmicroορφοη νέοςα

Η τεχνολογική διαδικασία που ακολουθούν τα microαζικά επι-κοινωνιακά microέσα microεταβιβάζει ένα επιτακτικό microήνυmicroα τηνκατανάλωση του microηνύmicroατος Έτσι η τηλεόραση δεν microεταδί-δει απλά εικόνες αλλά καινούργιους τρόπους σχέσης και

αντίληψης Εξουδετερώνει ότι βιώνεται microοναδικά το αντικα-θιστά microε προιόντα από τα οποία έχει εξανεmicroιστεί κάθε πολι-τισmicroική ή πολιτική αξίαΟ κάτοικος τώρα πια εγκλωβισmicroένος microέσα στο laquoδιάκοσmicroοraquoτου σπιτιού του απεγνωσmicroένα προσπαθεί νrsquo αποmicroιmicroηθεί τοζην Τα ΜΜΕ του προσφέρουν έναν εύκολο κολακευτικόκαι ταυτόχρονα ναρκισσιστικό δρόmicroο κάλυψης τεχνητά δια-microορφωmicroένων αναγκών Συνδαυλίζουν τον νεο-πλουτισmicroότου Συναγωνίζονται ποιο θα τον σαγηνεύσει περισσότεροΕκεί θα διαβάσει τι οφείλει να είναι ο ίδιος τι οφείλει ναποθεί και συγχρόνως θα το εκτελέσει Εκεί θα ταυτιστεί microετον laquoγυάλινοraquo ήρωα της αγαπηmicroένης του σαπουνόπεραςκαι θα αποστηθίσει τρόπους-καρικατούρες συmicroπεριφοράςδιασκεδασης ζωής Εκεί θα ενδυθεί την οριστικά τελεσmicroένηmicroορφή της εικόνας που τα ΜΜΕ του έχουν ετοιmicroάσει Θασυmicromicroορφώσει τις ανάγκες του τα θέλω του ολόκληρη τηνύπαρξή του microrsquo αυτά

Το microοντέλο αστικής κατοίκησης που συγκροτείται microεαυτούς τους όρους δεν έχει καmicromicroία σχέση microε τα microανιφέστακαι τη διδασκαλία της αρχιτεκτονικής Πρόκειται για τηνεκδοχή microιας αγοραίας laquoαρχιτεκτονικήςraquo Μιας αρχιτεκτονι-κής κατrsquo επίφαση που παρουσιάζεται λαmicroπερή και πολυδια-φηmicroισmicroένη και η οποία καταναλώνει στο πέρασmicroά της κάθετόπο κάθε χώρο κάθε αυθεντική φωνή που microε τη στάση καιτο έργο της θα microπορούσε να της αντισταθεί

Η αρχιτεκτονική συγκροτείται ερήmicroην των φυσικών γενητό-ρων της Η αρχιτεκτονική αναζητείται πλέον ως laquoτόποςraquo απωλείας

Αυτός ο αντί-λογος όmicroως που δεν πρόκειται ποτέ να σιγή-σει συγκροτεί microε την ίδια εmicromicroονή που η καταναλωτική κοι-νωνία πορεύεται το πραγmicroατικό πεδίο ανάπτυξης της κατοί-κησης κι εποmicroένως της έκτασης της ζήσης των ανθρώπωνερήmicroην τους Ας ελπίσουmicroε ότι πίσω από αυτό το κενό τουκουκλόσπιτου Μπάρmicroπι πίσω από την παγίδα του και τηνφαινοmicroενική του πληρότητα παραmicroονεύει ταυτόχρονα καιαιφνίδια η οριστική αποσάθρωσή του

Κι εδώ ας αφουγκαστούmicroε το λόγο της Άννης Βρυχέα microαχή-τριας στον αγώνα για την κατοίκηση microε όρους πραγmicroατικήςζωής και αγώνα εναντίον οποιουδήποτε χωρικού αποκλει-σmicroού που συνδέεται άmicroεσα microε τον κοινωνικό αποκλεισmicroό

laquoΗ Αρχιτεκτονική microέσω των διαφορετικών πρακτικών της καθώςεmicroπλέκεται θεmicroατικά στις κρίσεις δεν microπορεί παρά να πάρει θέσηΕίτε εγγράφοντας συmicroβατικά τη σκέψη και την πράξη της σrsquo αυτήτην πραγmicroατικότητα είτε microε το να αρνηθεί αυτή την πραγmicroατικό-τητα και να αντιπροτείνειΣτη δεύτερη περίπτωση υπάρχει ανάγκη για microια συζήτηση σχε-τικά microε τη laquoΝΕΑ ΟΥΤΟΠΙΑraquo της Αρχιτεκτονικής σύγχρονη και-νοτοmicroική και προσανατολισmicroένη στο να εκφράσει ΧΩΡΙΚΑ το∆ικαίωmicroα στην Κατοίκηση για όλουςες και microάλιστα microrsquo έναν τρόποδιαφοροποιηmicroένο πολιτιστικά κι όχι οmicroοιόmicroορφαraquo3

Σηmicroειώσεις

1 Κωνσταντινίδης Α Η Αρχιτεκτονική της Αρχιτεκτονικής-Ηmicroερολογιακά

σηmicroειώmicroατα Αθήνα Άγρα 1992 σελ 285

2 Baudrillard J Η Έκσταση της Επικοινωνίας Αθήνα Εκδόσεις Καρ-

δαmicroίτσα 1991

3 Βρυχέα Α Σηmicroειώσεις εισαγωγικού microαθήmicroατος Κατοικία- Κατοί-

κηση-Συmicromicroετοχικός σχεδιασmicroός Πρόγραmicromicroα Μεταπτυχιακών Σπου-

δών Αρχιτεκτονική-Χώρος-Πολιτισmicroός ΕΜΠ 05-10-1998 σελ 11

κουκλόσπιτο microελετηmicroένο σε όλες τις πιθανές εκδοχές τουπου απευθύνεται σε διάφανους πλήρως αναγνωρίσιmicroουςκαι αναγνώσιmicroους κατοίκουςΓιατί το δοχείο ζωής προϋπόθετε την ίδια τη ζωή ως γενεσι-ουργό αιτία του και κατrsquo επέκταση τα σώmicroατα τις κινήσειςτους τη ζήση τους εν τέλει Ο δε κάτοικός του ως κυρίαρχοπεριβάλλον είχε τους συνανθρώπους του τη συνανα-στροφή microαζί τους την οmicroιλία τους την παρουσία τουςΑντίθετα στο σύγχρονο κουκλόσπιτο ο άνθρωπος-κάτοι-κος περιβάλλεται από αντικείmicroενα τους σύγχρονους laquoτεχνι-κούς δούλουςraquo που επιβεβαιώνουν περίτρανα την παντο-δυναmicroία τους επάνω του και πιστοποιούν την ανθρώπινηαπουσία Η χρησιmicroότητα και η χρήση υποχωρούν έναντι τηςlaquoατmicroόσφαιραςraquoΌπως στα σύγχρονα συγκροτήmicroατα κατοικιών που οργα-νώνονται γύρω από piscine-club εκεί που το ζην της καθη-microερινής ζωής αναmicroειγνύεται microε τις ασχολίες του ελεύθερουχρόνου Εκκλησία γήπεδα τένις κοmicroψά microαγαζιά αλλά καικέντρο πολιτιστικών εκδηλώσεων και αναψυχής ακόmicroα καικινηmicroατογράφος όλα συνοψίζονται σrsquo ένα περιβάλλονlaquoολικόraquo γκετοποιηmicroένο κατrsquo εξοχήν σύνορο κοινωνικώνκαι χωρικών αποκλεισmicroώνΜια ολική οργάνωση της καθηmicroερινότητας στο όνοmicroα microιαςlaquoευτυχίαςraquo που ορίζεται ως εργαλείο επίλυσης υλικών εντά-σεων Όλα είναι επιλυmicroένα ολικά κλιmicroατισmicroένα ανακατε-microένα αφοmicroοιωmicroένα ταυτόχρονα όmicroως και εδώ είναι τοπαράδοξο ξεχωρισmicroένα και πλήρως οριοθετηmicroένα

Η microετατόπιση αυτή όπως είναι φυσικό δεν έγινε ακαριαίαΠροετοιmicroάστηκε αργά και microεθοδικά Αποτελεί πλέον τοπροϊόν ενός προαναγγελθέντος θανάτου που δεν έχειφυσικά όρια και εξαπλώνεται σαν microάστιγα στο δυτικό κόσmicroοmicroε τη βοήθεια των ΜΜΕ

laquoΤο κάθε σπίτι που χτίζεται είναι ολόκληρη η αρχιτεκτονική microέσαστον κόσmicroο που της ανήκει Με το κάθε χτίσmicroα που πραγmicroατο-ποεί ένας αρχιτέκτονας διατυπώνει αυτό που είναι η αρχιτεκτονικήκαι σαν τέχνη και σαν εργαλείο ζωήςΗ συγκεκριmicroένη χρονική στιγmicroή ο συγκεκριmicroένος τόπος ο συγκε-κριmicroένος άνθρωπος και microαζί η τεχνική και τα πρόσφορα (ή επι-λεγmicroένα) υλικά όλα αυτά microαζί συνθέτουνε το αρχιτεκτονικό έργοπου microιλάει για τη χρονική στιγmicroή που το γέννησε και για το τοπίοόπου απάνω κάθεται και στέκεται και για τον άνθρωπο πουέβαλε την ψυχή του για να το κατασκευάσειraquo1

Ο λόγος του Άρη Κωνσταντινίδη διατυπωmicroένος στα 1987σκιαγραφεί ουσιαστικά και την οριστική ρήξη της laquoποιητι-

κήςraquo αρχιτεκτονικής του κατrsquo εξοχήν δηλαδή κτίσmicroατοςπου laquoποιείraquo χώροΜε την πανηγυρική επικράτηση της αρχιτεκτονικής-κτίσmicroα-τος ως laquoεmicroπορεύmicroατοςraquo στα πλαίσια της παγκοσmicroιοποιηmicroέ-νης κοινωνίας της αγοράς η σκηνή της ελάχιστης απόστα-σης όπως την ορίζει ο Baudrillard2 που λειτουργούσε ωςένας προστατευτικός περίφρακτος χώρος για τους ενοί-κους του έδωσε τη θέση της στη διαφάνεια η οποία κατα-στατικά δεν προστατεύει αντίθετα διαχέεται microέσα στην πλη-ροφορία και την επικοινωνία

Μεταλλάσεται έτσι το αίτηmicroα της κατοίκησης σε αίτηmicroαπροβολής Η εσωστρέφεια της κατοίκησης δίνει τη θέσητης στην εξωστρέφεια και την κοινοποίηση του περιεχοmicroέ-νου της Το laquoδοχείο ζωήςraquo εmicroβληmicroατικό όραmicroα γενιών και γενιώναρχιτεκτόνων αντικαθίσταται από το σπίτι της Μπάρmicroπι ένα

Από το laquoδοχείο ζωήςraquo στο σπίτι της Μπάρmicroπι

της Βασιλικής Παναγιωτοπούλου αρχιτέκτονος

7711α φ ι έ ρ ω micro α7700 α φ ι έ ρ ω micro α

ΠΛΑΣΤΙΚΗ microε όρους ΑΠΟΚΩ∆ΙΚΟΠΟΙΗΣΗΣ του laquoΠΛΑ-

ΣΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣraquo αποσπά τα ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ τουΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ από την ΠΡΟΣΩΠΙΚΗΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑ-

ΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ της σχέσης του microε τονΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟ ΧΩΡΟ και προχωρά σε διαφορετικέςαποτιmicroήσεις της ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΑΣ ενταγmicroένηςστο επιλεγmicroένο σύστηmicroα κτιρίωνυπαίθριων χώρων ταυτό-χρονα σαν πλαίσιοφορέα και σαν εργαλείο γραφής ώστενα προκληθεί η ζητούmicroενη ΠΟΙΗΤΙΚΗΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ

ΑΝΤΑΛΛΑΓΗ ανάmicroεσα στην ΠΛΑΣΤΙΚΗ ΤΟΥ ∆ΙΑΣΤΑΣΗ

ΚΑΙ ΤΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΚΑΙ ΤΟ ΧΡΟΝΟ

Υπό τις ΒΑΣΙΚΕΣ ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ ΠΛΑ-

ΣΤΙΚΗΣ τη ∆ΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΜΟΡΦΗΣΕΙΚΟΝΑΣ και τοΡΟΛΟΑΠΟΣΤΟΛΗΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ της εmicroπλουτίζουmicroεmicroε πρόσθετο ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΛΟΓΟ (microνήmicroηndash συναίσθηmicroα ndash συγκινησιακό φορτίο) την ΑΝΑΓΝΩΣΗ

ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΧΡΗΣΗ ΚΑΙ ΟΙΚΕΙΟΠΟΙΗ-

ΣΗ του ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΥΠΛΑΣΤΙΚΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥσυmicroπληρωmicroατικά microε τα γνωστά microας microέσα (σκίτσα σχέδιαπλαστικές microακέτες) αναπτύσσουmicroε ΝΕΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟ-

ΝΙΚΕΣ ΑΙΣΘΗΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΕΣ ∆ΥΝΑΤΟ-

ΤΗΤΕΣ

Συγκεκριmicroένα η laquoΠλαστική και Σύγχρονα ΕπικοινωνιακάΜέσα Απεικόνισης του Χώρουraquo1 περιλαmicroβάνει τις παρα-κάτω ενότητες bull Ο Γλωσσολογικός χαρακτήρας της Επικοινωνίας και ηmicroελέτη των Συστηmicroάτων των Σηmicroείων στην Απεικόνιση Ηέννοια της απεικόνισης του Πλαστικού microοντέλου και τηςπροσοmicroοίωσης Η δηmicroιουργία χώρου και Πλαστικώνχωρικών απεικονίσεων microε τη χρήση νέων τεχνολογιών Ηανάγκη χρήσης microέσων βασισmicroένων στο χρόνο (time-basedmedia) για την δηmicroιουργία Πλαστικών χωρικών απεικονί-σεων Γενικά παραδείγmicroατα S Eisenstein R Wiene F LangJ Tati R Scott T Gilliam W Wenders P Greenawaybull ∆ιευκρινίσεις σχετικά microε την Πλαστική στην Οπτικοα-κουστική Απεικόνιση Κινηmicroατογράφος και απεικόνιση τουχώρου Ιστορική αναδροmicroή Πρωτοπόροι κινηmicroατογραφι-στές Οι πρώτες Πλαστικές χωρικές απεικονίσεις σεσυνάρτηση microε το χρόνο Τυπολογικά παραδείγmicroαταLumiere Melies Segundo de Chomon Edison Porter Ησχέση τους microε σύγχρονες Πλαστικές απεικονίσεις video(Rybczynski)bull Ειδικά Ζητήmicroατα Τεχνικής στη Γραmicromicroατική και το Συντα-κτικό της Απεικόνισης Πλάνο Γκρό πλάν (O WellsCitizen Kane S Eisenstein Battleship Potemkin) Πανορα-

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ και τη ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΣΥΝΘΕ-

ΣΕΩΝΕΙΚΟΝΩΝ όπου η ΣΗΜΕΙΟΛΟΓΙΑ επέδρασε κατα-λυτικά στα τελευταία 40 χρόνια κυρίως σαν Πανεπιστη-microιακή Έρευνα και ∆ιδασκαλία της ΑΝΤΙΛΗΨΗΣ ΤΗΣ

ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ΕΡΜΗΝΕΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΧΕ∆ΙΑΣΜΟΥ ΤΟΥ

ΣΥΓΧΡΟΝΟΥΜΕΛΛΟΝΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

Πρόκειται για microεθοδολογία ΕΠΑΝΕΓΓΡΑΦΗΣ ΣΥΓΚΕ-

ΚΡΙΜΕΝΩΝ ΠΛΑΣΤΙΚΩΝΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΩΝ ΦΑΙΝΟ-

ΜΕΝΩΝΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ microέσω τωνοποίων αρθρώνεται και οργανώνεται ο χώρος ανοίγονταςταυτόχρονα το ζήτηmicroα της ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ φορέαπολλαπλών σηmicroασιών και βασικό κλειδί διείσδυσης σε πλή-θος σύνθετων και ενίοτε αντιφατικών εννοιών της παρου-σίας της ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ στην ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ όπου διαmicroέσου αλλά και πέραν της laquoάσκησης της microατιάςraquo τουΤΟΠΟΥ αρθρώνεται και οργανώνεται ο κάθε ΧΩΡΟΣτου microε Ι∆ΙΟΤΥΠΗ ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΛΟΓΟYΜΗΧΑΝΙ-

ΣΜΟΥ ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗΣ σαν microέσο διαχείρισηςστοιχείων Ψυχολογίας Ιδεολογίας και Αισθητικής Κριτι-κής microέσα από τις ιδιαιτερότητες της ΠΡΟΣΩΠΙΚΗΣ

ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ∆ΙΑΤΥΠΩΣΗΣ microε ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩ-

ΝΙΑΚΑ ΜΕΣΑ (Video CD-ROM web sites Αναδραστικές

Εγκαταστάσεις Εικονική Πραγmicroατικότητα) απαλλάσσο-ντας τους κανόνες της σύνθεσης από microονοδιάστατεςΣηmicroειολογικές επιρροές

Από την απλή επιθυmicroία αναπαραγωγής των ΑΝΤΙΚΕΙ-

ΜΕΝΩΝΓΕΓΟΝΟΤΩΝ ΠΛΑΣΤΙΚΗΣΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣmicroέχρι την ουσιαστική φιλοδοξία να κατανοηθεί πληρέ-στερα το νόηmicroα τους η διαδικασία της Αναπαράστασήςτους θέτει το microόνιmicroο δίληmicromicroα του laquoΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥraquo (microηυλικού) και του laquoΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΥraquo (υλικού) ΠΛΑΣΤΙΚΟΥ

ΧΩΡΟΥ διερευνώντας ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ αναφορικά σεΓΕΓΟΝΟΤΑΤΟΠΙΑ από το ΑΣΤΙΚΟΦΥΣΙΚΟ microας περι-βάλλον αλλά και από το απόθεmicroα των ΦΑΝΤΑΣΙΑ-

ΚΩΝΥΠΟΘΕΤΙΚΩΝΡΟΜΑΝΤΙΚΩΝ ΠΡΟΒΟΛΩΝ microαςπου οδηγούν σε απαλλαγή από συmicroβατικές προσεγγίσειςαποκαλύπτοντας την άρθρωση διαφορετικών ΧΡΟΝΙΚΩΝ

και ΧΩΡΙΚΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ microε πρόσθετες εκφραστικές δια-τυπώσεις του ΘΕΜΑΤΟΣΤΟΠΟΥΓΕΓΟΝΟΤΟΣ Η ΑΝΤΙΠΑΡΑΘΕΣΗ της ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑΣΑΝΑ-

ΚΑΛΥΨΗΣ microε την ενεργητική κατανόηση της ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ

ΓΕΓΟΝΟΤΟΣΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ ΤΟΥ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟΥ

(ΥΛΙΚΟΑΠΤΟ) και την laquoΑΠΟΛΑΥΣΗraquo που έγκειται στοπρονόmicroιο της ΣΥΝΑΝΤΗΣΗΣΕΜΠΕΙΡΙΑΣ ΜΕ ΤΗΝ

ρεύνηση της συσχετιστικής δυνατότητας συγκεκριmicroένωνψηφιακών εργαλείων microε τα συνήθη στους αρχιτέκτονεςσυστήmicroατα σχεδιασmicroού αναπαράστασης και απεικόνισηςώστε οι χειρισmicroοί των ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΩΝ

ΜΕΣΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΛΑΣΤΙΚΗ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ

ΝΑ ΥΠΗΡΕΤΟΥΝ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ ΤΗΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

ΑΝΤΙΛΗΨΗ ΚΑΙ ΣΥΝΘΕΣΗ αρθρώνοντας γλωσσολογικάσαφή γραmicromicroική ή υπερκειmicroενική (hypertext) κινηmicroατογρα-φικού τύπου ΑΦΗΓΗΣΗ microε την εισαγωγή της διάστασηςτου ΧΡΟΝΟΥ (time based media) και όχι την αυτοτέλεια

της καλλιτεχνικής και microόνο διατύπωσης της laquoιδέαςευρήmicroα-τοςraquo microε τρόπο αποσπασmicroατικό και αυτονοmicroηmicroένο από τοκοινωνικόεπικοινωνιακό πλαίσιο όπως συνήθως αυτoϊκα-νοποιείται και εξαντλείται σαν εικαστικά εκθέσιmicroο εφήmicroεροmicroονοδιάστατο και περιγραφικά ναρκισσιστικό εγχείρηmicroα

Την κατεύθυνσή microας laquoΠΛΑΣΤΙΚΗ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΤΟΥ

∆ΟΜΗΜΕΝΟΥ ΧΩΡΟΥraquo βασική στην ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

ως ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ προσεγγίζουmicroε microε συγκριτική εξέτασηmicroεταξύ της ΣΗΜΕΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ και τηςΕΜΠΕΙΡΙΚΗΣ ΣΥΝΘΕΣΗΣ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ

ΛΟΓΟΥ υπό τη βασική υπόθεση ότι η επιστήmicroη τηςΣΗΜΕΙΟΛΟΓΙΑΣ έχει ως αντικείmicroενο έρευνας την ΤελικήΜορφή της ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗΣ ενώ ο συνθέτης την ∆ιαδικα-σία Παραγωγής της επιχειρούmicroε να καταδείξουmicroε τη διά-σταση microεταξύ των κανόνων αντίληψης και σύνθεσης πουπροκύπτει από τα δύο αυτά Γνωσιολογικά Συστήmicroατα microεΑΝΑΛΥΣΗ ∆ΟΜΩΝ ΚΑΙ ΜΟΡΦΩΝ ως προςbull τη ΣΗΜΕΙΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ που ανάγει την ΠΛΑΣΤΙΚΗ

ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ στη ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ

ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ bull τη ∆ΙΑ∆ΙΚΑΣΙΑ της ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ΣΥΝΘΕΣΗΣ που σηmicroα-σιοδοτεί την ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ως κύρια ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ

Η ΓΛΩΣΣΑ ΤΗΣ ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ΩΣ ΚΥΡΙΑΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

Στην ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ και τις ΠΛΑΣΤΙΚΕΣ ∆ΙΑΤΥΠΩΣΕΙΣ

της ο κινηmicroατογράφος το video οι τρισδιάστατες οπτικο-ακουστικές κατασκευές και τα laquoπολυmicroέσαraquo χρησιmicroοποι-ούνται συνήθως για να απεικονίσουν πληρέστερα τηmicroελέτη το κατασκευασmicroένο κτίριο το καλλιτεχνικό έργοτην πόλη ή ακόmicroα για να αναβαθmicroίσουν microε όρουςΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΗΣ laquoΩΡΑΙΟΠΟΙΗΣΗΣraquo

την διαmicroεσολαβητική (microεντιατική media) εικόνα του αρχι-τέκτοναΩστόσο σε διεθνές πανεπιστηmicroιακό επίπεδο έρευνας καιεκπαίδευσης όπως και στη Σχολή Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠδιερευνάmicroε από πολλά χρόνια τις σηmicroαντικές ΠΛΑ-

ΣΤΙΚΕΣΑΠΕΙΚΟΝΙΣΤΙΚΕΣ ∆ΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ των laquoΝΕΩΝ

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΩΝ ΤΕΧΝΙΚΩΝraquo παρέχοντας ταυτό-χρονα παγκόσmicroια microετάδοση της αρχιτεκτονικήςεικαστικήςπληροφορίας microέσα από τη συγκρότηση της διαρκώςσυντασσόmicroενης ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΤΗΣ ΑΠΕΙΚΟ-

ΝΙΣΗΣ όπου υπερβαίνοντας την προφανή microίmicroησηεπανά-ληψη του laquoπραγmicroατικούraquo πειραmicroατιζόmicroαστε microε ανατρεπτι-κές microεθόδους προσοmicroοίωσης και πλαστικούεικονικούσχεδιασmicroού (VR) τις οποίες εφαρmicroόζουmicroε ανάλογα microε τιςεξειδικευmicroένες δηmicroιουργικέςσυνθετικές και τεχνικές δια-στάσεις και χαρακτηριστικά τους

Η ΓΛΩΣΣΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΤΑ-ΣΗΜΕΙΩΤΙΚΗ laquoΚΕΙΜΕΝΟ-

ΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥraquo που εισάγουmicroε microε παράλληλοεmicroπλουτισmicroό των εννοιολογικών εργαλείων για την πολλα-πλή ανάλυση του αντικειmicroένου της ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ωςΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ microε έmicroφαση στην ΠΛΑΣΤΙΚΗ ∆ΙΑΤΥ-

ΠΩΣΗ της microας οδηγεί στην θεωρητική και συνθετική διε-

Η τηλε-οπτική της αρχιτεκτονικής

του Νικολάου Ελ Λάσκαρη ∆ρ αρχιτέκτονα καθηγητή ΕΜΠ

7733α φ ι έ ρ ω micro α

microατικότητα και προσεγγίζει την υπόσταση των δυνητικώνπεριβαλλόντων ως πλαισίων επικοινωνίας αλλά και τη δια-δικασία σχεδιασmicroού δυνητικών περιβαλλόντων από τηναρχιτεκτονική της σκοπιά Είναι βέβαια απαραίτητο αρχικάνα ορισθεί η έννοια του δυνητικού περιβάλλοντος

∆υνητικά περιβάλλοντα ως χωρικά πλαίσιαεπικοινωνίαςΗ έλευση συστηmicroάτων δυνητικής πραγmicroατικότητας (∆Π)ήταν αποτέλεσmicroα της σταδιακής εξέλιξης και σύγκλισηςmicroίας σειράς επιmicroέρους τεχνολογιών3 πληροφορικής καιτηλεπικοινωνιών κατά τη διάρκεια των τελευταίων 30 ετών(Ellis 1995 11) Ουσιαστικά η ∆Π αποτελεί ένα σύστηmicroαδιεπαφής ανθρώπου-υπολογιστή4 το οποίο υποστηρίζεισε αληθινό χρόνο αλληλεπίδραση του ανθρώπου πουχρησιmicroοποιεί τον υπολογιστή5 microε περιβάλλοντα τρισδιά-στατων γραφικών τροφοδοτώντας τα αισθητηριακά κανά-λια πρόσληψής του microε οπτικές ακουστικές απτικές καικιναισθητικές πληροφορίες microέσω ανάλογων συσκευώναπεικόνισης (display devices) Τα συνθετικά αυτά περιβάλ-λοντα ονοmicroάζονται δυνητικά περιβάλλοντα (∆Περ)

Όταν για παράδειγmicroα ο χρήστης φορά ένα κράνος εmicroβύθι-σης6 οι πληροφορίες σχετικά microε microετατοπίσεις και περι-στροφές του κεφαλιού του εισάγονται στο σύστηmicroα7 λαmicro-

Η περιβαλλοντική εmicroπειρία του αστικού χώρου στηνεποχή microας ενσωmicroατώνει διαφόρων ειδών στατικές ήκινούmicroενες αναπαραστάσεις της πραγmicroατικότητας1

Παράλληλα στα περιβάλλοντα αυτά συχνά ενσωmicroατώνονταισυσκευές οι οποίες καταγράφουν πληροφορία από το περι-βάλλον και την ανθρώπινη δραστηριότητα2 microε την οποίαανατροφοδοτούν κατάλληλα συστήmicroατα και επηρεάζουντην εξέλιξη των προαναφερόmicroενων αναπαραστάσεων Υπο-θέτουmicroε εποmicroένως ότι microε την ενσωmicroάτωση τέτοιων συστη-microάτων κάποια από τα περιβάλλοντα τα οποία βιώνουmicroεκαθηmicroερινά ενισχύονται ηλεκτρονικά και η επικοινωνία microαςmicroε αυτά ή και microε άλλους ανθρώπους microέσα σε αυτά διαmicroε-σολαβείται από τα συστήmicroατα που περιγράφηκαν

Σε ένα κόσmicroο όπου η χωρική εmicroπειρία δεν διέπεται πλέοναπαραίτητα από τους φυσικούς περιορισmicroούς της υλικότη-τας θα microπορούσαmicroε να επανεξετάσουmicroε το ρόλο τηςαρχιτεκτονικής αποβλέποντας στη δηmicroιουργική και ισορ-ροπηmicroένη ενσωmicroάτωση των ηλεκτρονικών microέσων επικοι-νωνίας microε τα ήδη υπάρχοντα δοmicroικά στοιχεία ως συστατι-κών της σύνθεσης χωρικών εmicroπειριών και πλαισίων γιαανθρώπινη δραστηριοτητα

Το κείmicroενο αυτό επικεντρώνει σε microία από τις τεχνολογίεςτης πληροφορίας και της επικοινωνίας τη δυνητική πραγ-

Σχεδιάζοντας δυνητικάπεριβάλλοντα ως χωρικά πλαίσιαδιαmicroεσολαβηmicroένης επικοινωνίας

του ∆ηmicroήτρη Χαρίτου αρχιτέκτονα λέκτορα Τmicroήmicroατος Επικοινωνίας και ΜΜΕΕθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστηmicroίου Αθηνών

7722 α φ ι έ ρ ω micro α

ταστάσεις Σύγκριση video εγκατάστασης microε video tapesως microέσα παραγωγής Πλαστικών χωρικών απεικονίσεωνΧρήση νέων τεχνολογιών σε Πλαστικές εγκαταστάσειςbull Υπερmicroέσα (Hypermedia) Αλληλεπίδραση ανθρώπουυπολογιστή Η επίδραση των δηmicroιουργικών διαδικασιώνπου υποστηρίζονται από τη χρήση υπερmicroέσων στην δηmicroι-ουργία Πλαστικών απεικονίσεων χώρου Πλαστικές απει-κονίσεις που βιώνονται παθητικά ή αλληλεπιδραστικάVideoαλληλεπιδραστικό video Hypertext και Hyper-media Dada και Φουτουρισmicroός σαν ρίζες των Πολυmicroέ-σων Επιπτώσεις ψηφιοποίησης της πληροφορίας (εικόναήχος κινούmicroενη εικόνα κλπ) στη διαδικασία δηmicroιουργίαςΠλαστικής χωρικής απεικόνισηςbull Η επίδραση της χρήσης νέων τεχνολογιών στη διαδικα-σία σχεδιασmicroού Πλαστικών περιβαλλόντων Αναζήτησηνέων microορφών επιφανειών καθώς και νέων γεωmicroετρικώνσυστηmicroάτων Εξελικτική Αρχιτεκτονική (Fraser) MarcosNovakLiquid ArchitectureHypersurfaces Παραδείγmicroαταδηmicroιουργίας υβριδικών περιβαλλόντων Πλαστικού εικαστι-κού χαρακτήρα (J Holzer M Novak J Shaw C Davies)bull Ορισmicroόςτεχνολογία εφαρmicroογές της εικονικής πραγmicroα-τικότητας (virtual reality) στην Πλαστική Η έννοια τηςπροσοmicroοίωσης (simulation) Υπολογιστικά συστήmicroατασυ-σκευές εισόδουεξόδου Έmicroφαση στη χρήση της τεχνολο-γίας VR σε σχέση microε την Πλαστική και τη δηmicroιουργία περι-βαλλόντων Παραδείγmicroατα προσοmicroοιώσεις του UCLA

Dept of Architecture και του ΗΙΤ LabUniversity ofWashingtonbull Κυβερνοχώρος Οι πρώτες on-line κοινωνίες βασισmicroένεςστην επικοινωνία microέσω κειmicroένου MUDsMOOs Εισαγωγήτης τεχνολογίας της εικονικής πραγmicroατικότητας στο διαδί-κτυοVRML Σύγχρονα παραδείγmicroατα on-line κοινωνιών bull Ο ρόλος της αρχιτεκτονικής γνώσης και εmicroπειρίας στηνδηmicroιουργία του κυβερνοχώρου και στο σχεδιασmicroό Πλα-στικών εικονικών περιβαλλόντων Κατανόηση του προβλή-microατος του σχεδιασmicroού χώρου σε Πλαστικά εικονικά περι-βάλλοντα Φαινοmicroενολογία της αντίληψης του χώρουγνω-στικές λειτουργίες στην περιβαλλοντολογική αντίληψηΠειραmicroατικές εργασίες που microελετούν τις επιπτώσεις τουσχεδιασmicroού χώρου σε εικονικά περιβάλλοντα Πλαστικήςστη συmicroπεριφορά ανθρώπων που υπάρχουν και κινούνταιmicroέσα στο χώρο αυτό

Σηmicroείωση

1 H προσέγγιση αυτή είναι προϊόν εκπαιδευτικής έρευνας στο

πλαίσιο του Μεταπτυχικού Προγράmicromicroατος της Σχολής Αρχιτεκτό-

νων ΕΜΠ laquoΑρχιτεκτονική ndash Χώρος ndash Πολιτισmicroόςraquo

microικόTravelling (WH Griffith The Birth of a Nation)ΜοντάζΚίνηση της κάmicroερας ΠεδίοEκτός πεδίου Τοmicroοντάζ ως διαδικασία παραγωγής χωρικών απεικονίσεωνΜέθοδοι Μοντάζ το αφηγηmicroατικό microοντάζ (Griffith) τολυρικό microοντάζ (Pudovkin) το microοντάζ των ιδεών ή κατα-σκευαστικό (Vertov) τo διανοητικό microοντάζ (Eisenstein)bull Περί Μετωνυmicroικού Άξονα ΣύmicroβολαΜεταφορές Συmicro-βολική των Μορφώνbull ΣυmicroβολικήΨυχανάλυση ΜεταφοράΜετωνυmicroία Περίρυθmicroού και αρθρώσεων στην Απεικόνιση Πειραmicroατικόςκινηmicroατογράφος και Πλαστική Νταντά Ready made Σουρε-αλισmicroός Τυπολογικά παραδείγmicroατα Vicking Eggelink HansRichter Walter Ruttman Fernand Leger Dudley MurphyMan Ray Marcel Duchamp Luis Bunuel Oskar Fischingerbull Η microυθολογία του ρεαλισmicroού στις Πλαστικές απεικονί-σεις Ο αφηγηmicroατικός χρόνος Το δοmicroικόυλιστικό φιλmicro Ηφιλmicroική πραγmicroατικότητα Dziga Vertov Stan BrakhageAndy Warhol Werner Nekesbull Κανόνες Συνταγmicroατικής Οργάνωσης και Λογική της ∆ιή-γησης ΛογικήΓραmicromicroατική ΚώδικεςΚωδικοποιήσεις Ανα-λογίαΟmicroοιότητα Σχέσεις Εικόνας και Λόγου ΧωρικέςΠλαστικές απεικονίσεις εικονογράφησηκόmicroικς Ιστορικήαναδροmicroή Μορφές Σύνθεσης Πλαστικών χωρικών απει-κονίσεων ΑναπαραγωγήΑνακύκλωση Επεξεργασία καιmicroεταλλαγή του νοήmicroατος microιας χωρικής Πλαστικής απεικό-νισης Παραδείγmicroατα Robida Paul Rummell PettitCorbett Moebius Druillet Schuiten Bilal LiberatoreBeroy Gimenez Miller Otomo Torres Calatayudbull Αντίληψη της Πλαστικής Απεικόνισης από τις ΑισθήσειςΗ Αντίληψη της Εικόνας του Πραγmicroατικού ΜορφήΠεριε-χόmicroενο ΠραγmicroατικόΠραγmicroατικότητα Η οπτική αντίληψηΠραγmicroατικήΦιλmicroική Εικόνα ΠροοπτικήΕντύπωση τηςΠραγmicroατικότητας Η σχέση χώρουχρόνου ∆υτικόςορθολογισmicroόςΑνατολική φιλοσοφία και απεικόνισηχώρου Τυπολογικά παραδείγmicroατα Sergei EisensteinOctober Andrei Tarkovski Solarisbull Οπτικοακουστικά Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας∆ιαφή-microιση Σχέση microηνύmicroατοςmicroέσου Η αmicroφίδροmicroη σχέση δια-φήmicroισηςαστικού περιβάλλοντος Σύγχρονα επικοινωνιακάδίκτυαη νέα εmicroπειρία του δηmicroόσιου χώρου Χρήση νέωντεχνολογιών για τη δηmicroιουργία ρεαλιστικών η microη Πλαστι-κών χωρικών απεικονίσεων microέσα από τη διαφήmicroιση bull Λειτουργίες της Σηmicroαντικής και Εννοιολογία της Πλαστι-κής Απεικόνισης Σχέσεις ΝοήmicroατοςΑφήγησης και Εικό-ναςΑναπαράστασης Εικονικές Σηmicroειοποιήσεις Αναπαρι-στώmicroενοΑναπαράσταση ΥποκειmicroενικόΤαύτιση ΗΈννοια της Ερmicroηνείας ∆ειγmicroατολογικές Σηmicroειοποήσεις(Υπαινιγmicroός) Video Αrt Ιστορική αναδροmicroή Nam JunPaik Wolf Wostel Bruce Nauman Bill Viola Video εγκα-

IcirciquestUgraveˆ partEgraveIcircfiOacutemiddot (1) partUcircˆUgraveAcircUacuteEgraveIcirclsaquo iquestfibdquoEuml UgraveOcirc˘ centparaAcircUacutelaquopartEgraveIcircOcircOacuteEgraveIcirciquest ordfOcirc˘UcircAcircrsaquomiddotraquo

7755α φ ι έ ρ ω micro α7744 α φ ι έ ρ ω micro α

τις προσλαmicroβάνει και τις ερmicroηνεύει Εδώ έρχεται να βοη-θήσει η αρχιτεκτονική θεωρητική και πρακτική γνώση

Προσπαθώντας να συνθέσουmicroε δυνητικό χώρο όmicroως θαπρέπει να λάβουmicroε απαραίτητα υπόψη κάποια ιδιαίτεραχαρακτηριστικά του χώρου στα ∆Περ όπωςbull Ο χώρος σε ένα ∆Περ microπορεί να είναι ασυνεχής17

bull ∆εν υφίστανται φυσικοί νόmicroοι που να διέπουν τη συmicroπε-ριφορά αντικειmicroένων σε ∆Περ

bull Η κλίmicroακα των αντικειmicroένων και αντίστοιχα του οριζόmicroε-νου από αυτά χώρου είναι δύσκολα αντιληπτή18 και microπορείνα microεταβάλλεται

Η αυξανόmicroενη ανάγκη για δηmicroιουργία ∆Περ που θα πλαι-σιώσουν δραστηριότητες στο διαδίκτυο και σε άλλα πλη-ροφοριακά συστήmicroατα είναι δεδοmicroένη Ο λόγος ύπαρξηςαυτών των ∆Περ δεν είναι να αντικαταστήσουν σταδιακά

του περιβάλλοντος λαmicroβάνει microέρος σε διαδικασίες κατά-ληλα χωροθετηmicroένες και επικοινωνεί microε άλλους χρήστεςΜε άλλα λόγια ο σχεδιασmicroός ενός ∆Περ έχει σαφείςοmicroοιότητες microε τον αρχιτεκτονικό σχεδιασmicroό σε πραγmicroα-τικό χώρο Μπορούmicroε λοιπόν να υποθέσουmicroε ότι ο σχε-διασmicroός ενός ∆Περ είναι εν microέρει και αρχιτεκτονικό πρό-βληmicroα και ως τέτοιο microπορεί να αντιmicroετωπισθεί από microίααρχιτεκτονική σκοπιάΤo αποτέλεσmicroα microίας χωρικής σύνθεσης είτε σε υλικό ή σε

δυνητικό πλαίσιο microεταδίδει πληροφορία και συmicroβολικόπεριεχόmicroενο στους ανθρώπους που το βιώνουν Για ναδηmicroιουργήσουmicroε συmicroβολικές microορφές τις οποίες ο άνθρω-πος θα βιώσει πολυαισθητηριακά σε ένα δυνητικό χωρικόπλαίσιο είναι χρήσιmicroο να αντλήσουmicroε από υπάρχουσαγνώση που αφορά στη σύνθεση των microορφών αυτών στοπραγmicroατικό περιβάλλον στην αισθητική την εργονοmicroία καιτο νόηmicroα το οποίο ο άνθρωπος επενδύει σε αυτές όταν

βάνονται υπόψην από τον κεντρικό επεξεργαστή οοποίος ενηmicroερώνει αντίστοιχα την άποψη (viewpoint) του∆Περ που θα απεικονισθεί στα microάτια του χρήστη σύmicro-φωνα microε τις κινήσεις αυτές Έτσι ο χρήστης νιώθει ότιόπου και να γυρίσει το ∆Περ τον περιβάλλει και συντη-ρείται η ψευδαίσθηση της εmicroβύθισης8 σε ένα συνθετικόπεριβάλλον Πέρα από την υποτιθέmicroενη microεταβολή θέσηςτου βλέmicromicroατος υπάρχει η δυνατότητα πλοήγησης του χρή-στη στις τρεις διαστάσεις χωρίς τους περιορισmicroούς των

φυσικών νόmicroων τηλεmicroεταφοράς καθώς και χειρισmicroού αντι-κειmicroένων που συνθέτουν το περιβάλλον (Χαρίτος 2002)

Η έλευση νέων τεχνολογιών επεξεργασίας κινούmicroενηςεικόνας δίνει πλέον τη δυνατότητα συγκερασmicroού πραγmicroα-τικής (καταγεγραmicromicroένης microέσω video) και συνθετικής(παραγόmicroενης από τρισδιάστατα γραφικά υπολογιστών)κινούmicroενης εικόνας σε αληθινό χρόνο Οι τεχνολογίες

αυτές υποστηρίζουν τη δηmicroιουργία υβριδικών συνθετικώνπεριβαλλοντικών εmicroπειριών microικτής ή ενισχυmicroένης πραγmicroατι-κότητας9 (Χαρίτος κά 2005)

Σε ένα ∆Περ microπορεί να συmicromicroετέχει ένας10 ή περισσότεροιχρήστες11 Στην πρώτη περίπτωση το ∆Περ λειτουργεί ωςευmicroετάβλητο και δυναmicroικά εξελισσόmicroενο περιβάλλον διε-παφής το οποίο παρέχει τη δυνατότητα επικοινωνίας πλη-ροφορίας microέσω της πλοήγησης σε αυτό (Riva 1999 466)Στις εικόνες (1) (2) και (3) παρουσιάζεται το αποτέλεσmicroατου ερευνητικού έργου microε τίτλο laquoΕικονικά Μουσείαraquo12 ωςπαράδειγmicroα microονοχρηστικού ∆Περ Θεωρώντας κάθε microου-σείο ως πολιτιστικό περιβάλλον επικοινωνίας το ∆Περαυτό λειτουργεί ως χωρικό πλαίσιο microέσα στο οποίο εκτίθε-νται πολλών διαφορετικών microορφών ψηφιοποιηmicroένα αντι-κείmicroενα13 κατάλληλα οmicroαδοποιηmicroένα και χωροθετηmicroέναΒασική παράmicroετρος του περιβαλλοντικού σχεδιασmicroούεδώ ήταν η υποβοήθηση της πλοήγησης και του προσα-νατολισmicroού του χρήστη όταν κινείται microέσα στο εσωτερικότου Στις εικόνες (4) και (5) παρουσιάζονται απόψεις τουςδυνητικού οπτικοακουστικού εικαστικού περιβάλλοντος microετίτλο laquoLego_submersionraquo14

Ωστόσο ο Schroeder (σε Riva 1999 462) αmicroφισβητεί τοκατά πόσον microπορούmicroε να θεωρήσουmicroε ένα microονοχρηστικόσύστηmicroα ∆Π ως επικοινωνιακό microέσο laquoΗ έννοια του επικοι-νωνιακού microέσου και τεχνολογίας υπονοεί ότι δύο η περισσότεροιάνθρωποι εmicroπλέκονται και ότι δίνεται έmicroφαση στα microηνύmicroατα ταοποία microεταδίδονται microεταξύ τους εποmicroένως οι όροι laquoεπικοινω-νίαraquo και laquomicroέσοraquo θα πρέπει να χρησιmicroοποιούνται microόνο αναφο-ρικά microε συστήmicroατα ∆Π για πολλούς χρήστεςraquo Ένα πολυχρη-στικό σύστηmicroα ∆Π microπορεί να θεωρηθεί ως επικοινωνιακόπεριβάλλον στο πλαίσιο του οποίου διαmicroεσολαβείται η επι-κοινωνία microεταξύ αποmicroακρυσmicroένων και δικτυακά συνδεδε-microένων χρηστών οι οποίοι εκπροσωπούνται από τις ψηφια-κές τους αναπαραστάσεις (avatars)15 Η ύπαρξη αυτών τωνοπτικά και ακουστικά αντιληπτών οντοτήτων ενισχύει τηνεπικοινωνία microεταξύ τους microε microη-λεκτικά συστατικά (κινήσειςεκφράσεις κλπ) (Χαρίτος 2005) Στην εικόνα (6) παρου-σιάζεται άπόψη της δικτυακής κοινότητας Active Worlds16

ως παράδειγmicroα ∆Περ το οποίο υποστηρίζει σύγχρονηεπικοινωνία microεταξύ πολύ microεγάλου αριθmicroού χρηστών

Κάποιες πρώτες σκέψεις για το σχεδιασmicroό χώρου σεδυνητικά περιβάλλονταΟ τρόπος microε τον οποίο λειτουργεί η αντίληψη και οι νοη-τικές διεργασίες στον άνθρωπο κατά τη διάρκεια τηςεmicroπειρίας του σε φυσικό περιβάλλον προσδιορίζουν σεένα βαθmicroό τον τρόπο microε τον οποίο θα λειτουργήσουν οιδιεργασίες αυτές κατά τη διάρκεια της εmicroπειρίας σε ∆Περ(Carr amp England 1995 3) Είναι λοιπόν χρήσιmicroο να διερευ-νούmicroε και να σχεδιάζουmicroε ∆Περ βάσει των όσων γνωρί-ζουmicroε για τη λειτουργία των αντιληπτικών και νοητικώνδιεργασιών και βάσει της γνώσης για τα στοιχεία τουπραγmicroατικού περιβάλλοντος και για την επίδρασή τουςστον άνθρωπο

Ο σχεδιασmicroός ενός ∆Περ πρoϋποθέτει τη σύνθεση δια-φόρων στατικών ή δυναmicroικών και πιθανά εξελισσόmicroενωντρισδιάστατων αντικειmicroένων λαmicroβάνοντας υπόψη τηχωροθέτησή τους τους περιορισmicroούς της συmicroπεριφοράςτους και τα φαινόmicroενα που microπορεί να λάβουν χώρα ανά-microεσά τους Αυτά τα αντικείmicroενα ορίζουν το σκηνικό microέσαστο οποίο ο χρήστης πλοηγείται αλληλεπιδρά microε στοιχεία

permilrsaquoIumlmiddot IgravecurrenUcircEuml partEgraveIcircfiOacutemiddot (2) partUcircˆUgraveAcircUacuteEgraveIcirciquest iquestfibdquoEumlUgraveOcirc˘ centparaAcircUacute laquopartEgraveIcircOcircOacuteEgraveIcirciquest ordfOcirc˘UcircAcircrsaquomiddotraquopermilrsaquoIumlmiddot IcirciquestUgraveˆ partEgraveIcircfiOacutemiddot (3) OtildeOcircbdquoEuml UgraveOcirc˘ Ucirc˘OacuteOcircIumlEgraveIcircOcircDaggerUcirc˘AacuteIcircUacuteOcircUgravelsaquoIgravemiddotUgraveOcirc˜ Ocirc˘ Ucirc˘OacuteEgraveUcircUgraveiquest UgraveOcirc centparaAcircUacute laquopartEgraveIcircOcirc-OacuteEgraveIcirciquest ordfOcirc˘UcircAcircrsaquomiddotraquo

IgravecurrenUcircEuml partEgraveIcircfiOacutemiddot (4) partUcircˆUgraveAcircUacuteEgraveIcirclsaquo iquestOcircbdquoEuml UgraveOcirc˘ centparaAcircUacutelaquoLego_submersionraquoIcirciquestUgraveˆ partEgraveIcircfiOacutemiddot (5) OtildeOcircbdquoEuml UgraveEuml˜ Ucirc˘OacuteOcircIumlEgraveIcirclsaquo˜ UcircDaggerOacute-ıAcircUcircEuml˜ UgraveOcirc˘ laquoLego_submersionraquo

7777α φ ι έ ρ ω micro α7766 α φ ι έ ρ ω micro α

Οι πόλεις οι επικοινωνιακές δοmicroές τους και σε ένα βαθmicroόη ίδια η λειτουργία τους επαναπροσδιορίζονται microέσω σύγ-χρονων τεχνολογικών συστηmicroάτων και δικτύων Οι εξελί-ξεις στα πληροφοριακά και επικοινωνιακά περιβάλλονταέχουν αρχίσει να αλλοιώνουν τις λειτουργικές δοmicroές σταmicroεγάλα αστικά κέντρα και τον τρόπο που βιώνεται ο δηmicroό-σιος χώρος Καλλιτέχνες αναγνωρίζουν σε αυτές τις εξελί-ξεις τις δυνατότητες επικοινωνίας στον δηmicroόσιο χώρογεγονός που έχει οδηγήσει στη λεγόmicroενη δηmicroόσια τέχνηlaquopublic artraquo Κύριο χαρακτηριστικό της είναι η απόπειρα

εγκαθίδρυσης microιας πραγmicroατικής σχέσης microε τον τόπο καιτο ευρύτερο πλαίσιο του αντί της δηmicroιουργίας laquodropsculpturesraquo που συνηθιζόταν στο παρελθόν (Matzner2004 σ 11) Στο παρόν άρθρο microε αφορmicroή το τεχνολογικά ενισχυmicroένοπεριβάλλον DETOUR (ΠΑΡΑΚΑΜΨΗ) αναπτύσσονται οιτρόποι που ο σχεδιασmicroός επικοινωνεί λειτουργίες και νοή-microατα στο περιβάλλον και στους χρήστες του Εντοπίζονταιδύο βασικά επίπεδα σύmicroφωνα microε τους τρόπους πουA ο σχεδιασmicroός και η υλοποίηση επικοινωνούν τη συνθε-τική ιδέα στην προκειmicroένη περίπτωση πώς ορίζεται microιαπαράκαmicroψη που διαχειρίζεται σώmicroα και αίσθησηB οι χρήστες κατανοούν τη λειτουργία και νόηmicroα τουέργου microέσω της διαπροσωπικής επαφής και χρήσης τωνστοιχείων της εγκατάστασης

ΣχεδιασmicroόςΗ εγκατάσταση υλοποιήθηκε στα πλαίσια της έκθεσηςAthens by Art το καλοκαίρι του 2004 από τη διεπιστηmicroο-νική οmicroάδα VE_Design ((Ε Γαβρήλου Β Μπουρδάκης ∆Χαρίτος CotiK Α Τσαγκρασούλης ∆ Σκούφης και Α

Ανδρέου) Xωροθετήθηκε στην οροφή της ανατολικήςπλατφόρmicroας του σταθmicroού microετρό του Θησείου Ο τίτλοςυπονοεί τη συνειδητή επιλογή microιας εναλλακτικής διαδρο-microής microε ιδιαίτερες ποιότητες και την πρόθεση παροχήςστον αστικό ιστό ενός διακριτού laquoχώρου-εγκατάστασηςraquoπου λειτουργεί σαν προορισmicroός παιχνιδιού laquoplayscaperaquoκαι επικοινωνίας Η αστική laquoπαράκαmicroψηraquo έχει ως σκοπόνα λειτουργήσει σαν ενεργός microηχανισmicroός microετασχηmicroατι-σmicroού της καθηmicroερινής εmicroπειρίας των περαστικών επιφέ-ροντας την ενεργή αντίδρασή τους στο περιβάλλον Ηθεώρηση του DETOUR ως οργανισmicroού που προσκολλάταιστον αστικό ιστό όρισε τη διαπραγmicroάτευση της συmicroβιωτι-κής σχέσης microεταξύ φυσικού-τεχνητού δοmicroηmicroένου-κενούπαλαιού-νέου στατικού-διαδραστικού και τέλος αποmicroονω-microένου-ενσωmicroατωmicroένουΟ σχεδιασmicroός του DETOUR αποτέλεσε το έναυσmicroα γιατην επανεξέταση της σχέσης χώρου-σώmicroατος-κίνησηςτην ιδέα της παράστασης (Goffman 1959) που υποστηρί-ζεται από τον εmicroπρόθετα δοmicroηmicroένο χώρο και τη συνει-δητή διαχείριση των σωmicroατικών αισθήσεων (Johnson1987) προς την παραγωγή χώρου Πρόθεση ήταν η κατα-σκευή microιας αίσθησης που αφυπνίζει το σώmicroα από τιςmicroηχανιστικές αντιδράσεις του οικείου και επιφέρει τησυνειδητή δράση και επικοινωνία Ο χώρος έπρεπε να λει-τουργήσει σαν πυκνωτής κινήσεων και γεγονότων επιτρέ-ποντας ελευθερία έκφρασης και ποικιλοmicroορφία συmicroπερι-φορών αποτελώντας έτσι πεδίο δράσεων αλλά και παράλ-ληλα θεmicroέλιο δράσης (Lefebre 1991 p191)Προτάθηκε η δηmicroιουργία και εισαγωγή microιας πλατφόρmicroαςστον τόπο επέmicroβασης Η πλατφόρmicroα αυτή αποτελούσε τοβασικό κατάστρωmicroα επικοινωνίας τον τόπο microε τη microεγαλύ-τερη ανοχή στη συσσώρευση κόσmicroου αλλά παράλληλα καιτο χώρο όπου κάποιος microπορεί να περπατήσει να σταθείνα παρατηρήσει και να συmicromicroετάσχει Ιδιαίτερη έmicroφασηδόθηκε στα κατακόρυφα στοιχεία και στα microοτίβα τηςσωmicroατικής κίνησης που η πλατφόρmicroα και τα αντικείmicroεναγεννούν ως σύνολο Τα στοιχεία αλληλεπίδρασης έπρεπενα παρέχουν αναγνωρίσιmicroες δοmicroές που προκαλούν τονεπισκέπτη σε microια ένα προς ένα σχέση Ο παραπάνω συλ-λογισmicroός βασίζεται στο γεγονός ότι οι αφαιρετικές ιδιότη-τες των δοmicroικών στοιχείων microε την ενσώmicroατη και laquoin-situraquomicroνήmicroη διαδραmicroατίζουν σηmicroαντικό ρόλο στη σύλληψη καιοργάνωση του χωρικού νοήmicroατοςΤο σχήmicroα και η microορφή των κατασκευών προέκυψε απότην laquoαποδόmicroησηraquo του ξύλινου πλατώmicroατος και την αναδί-πλωση επιλεγmicroένων σανίδων Τα κατακόρυφα microέλη ονοmicroά-στηκαν laquoδέντραraquo παρόλο που η πρόκληση ήταν η δηmicroι-ουργία microιας microορφής τέτοιας ώστε οι επισκέπτες να microπο-ρούν ελεύθερα να την αναγνωρίσουν και κατονοmicroάσουνκατά την υποκειmicroενική τους κρίση Η microορφή είναι σχεδόνπρωτόλεια αρχετυπική απαλλαγmicroένη από πολύπλοκες

DETOURεπικοινωνώντας αισθήσεις

και δράσειςτων Βασίλη Μπουρδάκη αρχιτεκτόνα επίκ καθηγητή Πανεπιστηmicroίου Θεσσαλίας

και Εβελίνας Γαβρήλου αρχιτέκτονος

την αληθινή χωρική εmicroπειρία που βιώνουmicroε καθηmicroερινάαλλά να υποστηρίξουν δραστηριότητες που δεν microπορούννα λάβουν χώρα στον πραγmicroατικό χώρο Έτσι κι αλλιώςείναι απίθανο να καταφέρει ποτέ τεχνολογικό δηmicroιούρ-γηmicroα να προσοmicroοιώσει την οmicroορφιά την πολυπλοκότητατην ασάφεια και τον καταιγισmicroό από αισθητηριακά ερεθί-σmicroατα που συνθέτουν την πραγmicroατική χωρική εmicroπειρία

Ο όρος laquoδυνητική πραγmicroατικότηταraquo υπονοεί την προσπά-θεια δηmicroιουργίας microίας όσο το δυνατόν καλύτερης microίmicroησηςτης πραγmicroατικότητας Κάτι τέτοιο όmicroως δεν ήταν απαραί-τητα ο απώτερος στόχος των πρωτοπόρων της ∆Π Το1965 ο πρωτεργάτης της ∆Π Ivan Sutherland οραmicroατιζότανlaquomicroια συσκευή απεικόνισης συνδεδεmicroένη microε έναν υπολογιστή ηοποία θα microπορούσε να microας δώσει την ευκαιρία να εξοικειωθούmicroεmicroε έννοιες που δεν θα microπορούσαν να υλοποιηθούν στον πραγmicroα-τικό κόσmicroο microια microαγική σφαίρα προς ένα θαυmicroαστό - φαντασιακόκόσmicroο δηmicroιουργηmicroένο microε βάση τα microαθηmicroατικά ∆εν υπάρχεικανένας λόγος τα αντικείmicroενα που απεικονίζονται από το υπολογι-στή να ακολουθούν τους νόmicroους της πραγmicroατικότηταςraquo Όmicroοια οBrooks υποστήριξε ότι laquoη τεχνολογία αυτή δίνει τη δυνατότηταστον άνθρωπο να βιώσει κόσmicroους που δεν υπήρξαν ποτέ και ούτεθα υπάρξουν πιθανώςraquo (Biocca και Levy 1995 7)

Ίσως τελικά η ΕΠ να είναι ένα ιδανικό microέσο που microας βοηθάνα περιγράψουmicroε microία οποιαδήποτε (χωρικού χαρακτήρα)εmicroπειρία microπορούmicroε να φανταστούmicroε και να τη microεταδώ-σουmicroε σε έναν άλλον άνθρωπο δίνοντάς του τη δυνατό-τητα να εmicroβυθισθεί στο φαντασιακό αυτό κόσmicroο να τονβιώσει πολυαισθητηριακά και όχι microόνο νοητικά microε ένανσχετικά αλληθοφανή τρόπο Μήπως τα ∆Περ microπορούν νααποτελέσουν microία πλατφόρmicroα για αρχιτεκτονικό πειραmicroατι-σmicroό microε στόχο τη διερεύνηση και αξιολόγηση νέων χωρικώνmicroορφών εmicroπειριών και θεωρητικών microοντέλων

Σηmicroειώσεις

1 Πχ οθόνες τηλεόρασης επιφάνειες προβολής γιγαντοαφίσες

κλειστά κυκλώmicroατα τηλεόρασης κλπ

2 Πχ βιντεοκάmicroερες microικρόφωνα αισθητήρες παντός τύπου κλπ

3 Αλληλεπιδραστικών υπολογιστικών τριδιάστατων γραφικών

συσκευών ανίχνευσης κίνησηςπροσανατολισmicroού στερεοσκοπι-

κών συστηmicroάτων απεικόνισης κλπ

4 Human ndash computer interface

5 Για τις ανάγκες του κειmicroένου ο άνθρωπος αυτός θα ονοmicroάζεται

laquoχρήστηςraquo

6 Head Mounted Display

7 Από κατάλληλα τοποθετηmicroένη συσκευή που ονοmicroάζεται ανι-

χνευτής κίνησηςπροσανατολισmicroού (positionorientation tracker)

8 Ο όρος laquoεmicroβύθισηraquo (immersion) σηmicroαίνει την αποmicroόνωση του

χρήστη από την αισθητηριακή πληροφορία του άmicroεσου περιβάλ-

λοντός του και την τροφοδότηση των αισθητηριακών του κανα-

λιών πρόσληψης microε συνθετικά ερεθίσmicroατα εξ ολοκλήρου παραγό-

microενα από τον υπολογιστή

9 Mixed amp augmented reality

10 Τα συστήmicroατα ∆Π στα οποία συmicromicroετέχει ένας microόνο χρήστης

ονοmicroάζονται microονοχρηστικά (single user) συστήmicroατα

11 Τα συστήmicroατα ∆Π στα οποία συmicromicroετέχουν περισσότεροι του

ενός χρήστες ονοmicroάζονται πολυχρηστικά (multi user) συστήmicroατα

12 Το ερευνητικό έργο microε τίτλο laquoΕικονικά Μουσείαraquo ολοκληρώ-

θηκε το 2002 υπό την αιγίδα της ΓΓΕΤ στο πλαίσιο του ΕΠΕΤ ΙΙ

Το ∆Περ σχεδιάσθηκε από τον ∆ Χαρίτο και υλοποιήθηκε από

τον ίδιο και την ερευνητική οmicroάδα Εικονικής Πραγmicroατικότητας του

Τmicroήmicroατος Πληροφορικής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανε-

πιστηmicroίου Αθηνών υπό την ευθύνη του Καθηγ Κ Χαλάτση

13 Για παράδειγmicroα τρισδιάστατα αγγεία βαλσαmicroωmicroένα ζώα εικό-

νες φυτών και ορυκτών κέρινα οmicroοιώmicroατα κλπ

14 Ο οπτικός σχεδιασmicroός του ∆Περ έγινε από τον ∆ Χαρίτο και

ο ακουστικός σχεδιασmicroός από τον Coti

15 H McLellan (1994 33-35) ορίζει ως laquoavatarsraquo τα δυναmicroικά αντι-

κείmicroενα τα οποία αναπαριστούν το σώmicroα κάθε χρήστη ενός ∆Περ

και τα οποία απεικονίζονται στους ίδιους αλλά και στους υπόλοι-

πους συmicromicroετέχοντες χρήστες στο ∆Περ

16 URL wwwactiveworldscom

17 Πχ υπάρχει η δυνατότητα τηλεmicroεταφοράς ή ακόmicroη η δυνατό-

τητα ένα φαινοmicroενικά microικρό αντικείmicroενο να κρύβει ένα πολύ microεγα-

λύτερο από τον εαυτό του δυνητικό κόσmicroο

18 ∆εν υπάρχει απαραίτητα η σταθερά του ανθρωπίνου σώmicroατος

για να γίνει αντιληπτή η κλίmicroακα των αντικειmicroένων του ∆Περ microέσω

σύγκρισης

Βιβλιογραφία

Biocca F amp Levy M (1995) laquoThe vision of virtual realityraquo σ 3-14

Σε Biocca F amp Levy M (επιmicro) Communication in the age of virtual

reality Hillsdale New Jersey Lawrence Erlbaum Associates

Carr K amp England R (1995) Simulated and Virtual Realities Taylor

και Franscis London

Ellis SR (1995) laquoVirtual environments and environmental instru-

mentsraquo σ 11-51 Στο Carr K και England R (επιmicro) Simulated and

Virtual Realities London Taylor amp Franscis

McLellan H (1994) laquoBeam Me Up to My Avatarraquo VR World

Μάρτιος-Απρίλιος 94 Mecklermedia

Riva G (1999) laquoVirtual Reality as Communication Tool A Soci-

ocognitive Analysisraquo Presence τοmicro 8 τχ 4 462-468 Massachu-

setts ΜΙΤ Press

Χαρίτος ∆ (2002) Επικοινωνία Ανθρώπου ndash Μηχανής Σηmicroειώσεις

microαθήmicroατος επιλογής Τmicroήmicroα Επικοινωνίας και ΜΜΕ Εθνικό και

Καποδιστριακό Πανεπιστήmicroιο Αθηνών

Χαρίτος ∆ (2005) laquo∆υνητική πραγmicroατικότητα ένα νέο σύστηmicroα

διεπαφής ανθρώπου-υπολογιστή ή ένα νέο microέσο επικοινωνίαςraquo

Ζητήmicroατα Επικοινωνίας τχ 2 Αθήνα Εκδόσεις Καστανιώτη

Χαρίτος ∆ ∆ιαmicroαντάκη Κ Γαζή Α amp Μεϊmicroάρης Μ (2005)

laquoThe emergence of new types of hybrid mobile communication

environments and their impact on social life within the urban

contextraquo Πρακτικά του 3ου ∆ιεθνούς Συνεδρίου laquoDigital Utopia

COMMUNICATION and REALITYraquo Barcelona Μάϊος 2005

iquestOacuteˆ partEgraveIcircfiOacutemiddot (6) OtildeOcircbdquoEuml UgraveEuml˜ permilEgravemiddotUacuteOcircUcircˆEgraveIcirclsaquo˜AcircEgraveIcircOcircEgraveOacuteˆOacuteEgravemiddotIcirclsaquo˜ permilUacutemiddotUcircUgraveEumlUacuteEgravefiUgraveEumlUgravemiddot˜ IgravecurrenUcircmiddot UcircUgraveEumlOacuteUgraveUacuteEgraveUcircpermilEgraveiquestUcircUgravemiddotUgraveEuml permilEgraveIcircUgrave˘middotIcirclsaquo IcircOcircEgraveOacutefiUgraveEumlUgravemiddot Active Worlds

∆ΙΑ

∆Ρ

ΑΣ

ΤΙΚ

Η Ε

ΓΚΑ

ΤΑ

ΣΤ

ΑΣ

Η

7799α φ ι έ ρ ω micro α7788 α φ ι έ ρ ω micro α

όπου οι επισκέπτες είχαν την ευκαιρία να microιλήσουν ναγελάσουν νrsquo ανταλλάξουν ηχητικά και φωνητικά microηνύmicroατα(φράσεις φωνές βρισιές τραγούδια κά) ή να φλερτά-ρουν να επιδείξουνεπιδειχθούν και να συζητήσουν τηνεmicroπειρία που βίωναν Από τη στιγmicroή που οι χρήστες κατα-νοούσαν ότι το σύστηmicroα microε κάποιο τρόπο προέβαλλε τιςφωνές και τις εικόνες τους στο ευρύτερο περιβάλλονmicroέσα ή έξω από την εγκατάσταση αντιδρούσαν εmicroπρό-θετα ξεπερνώντας το δισταγmicroό του πειραmicroατισmicroού δοκι-microάζοντας τις αντιδράσεις των θεατών και περιmicroένονταςτην ανάλογη ανταπόκριση Στο σηmicroείο αυτό επιβεβαιώ-θηκε η αρχική πρόθεση θεώρησης της εγκατάστασης σανπολυχώρο εκφραστικών παραστάσεων Σύmicroφωνα microε τις αντιδράσεις τους στην εmicroπειρία που βίω-σαν οι επισκέπτες κατηγοριοποιούνται ωςbull περαστικοί απλοί θεατές των δρώmicroενωνbull εξερευνητές που αλληλεπίδρασαν microε το σύστηmicroα διερευ-νώντας τη λειτουργία τουbull performers που προέβαλλαν απροκάλυπτα τη φωνή καιεικόνα τουςbull ξεναγοί νέων χρηστών στη λειτουργία της προσφερόmicroε-νης εmicroπειρίαςbull επιθετικοί microε διάθεση βανδαλισmicroού σαν αντίδραση σταδηmicroόσια δρώmicroενα ή σαν πρόθεση συλλογής laquoενθυmicroίωνraquo

Επιδράσεις της εγκατάστασηςΣε ερωτήσεις που πραγmicroατοποιήθηκαν σχετικά microε τηνεmicroπειρία οι περισσότεροι χρήστες ανέφεραν την αίσθησηευχαρίστησης έκπληξης περιέργειας ελευθερίας ενθου-σιασmicroού έκστασης και την παιγνιώδη και ίσως αινιγmicroατικήδιάθεση Τόνισαν την πρόθεση για κοινωνικοποίηση καιδιασκέδαση Τα συναισθήmicroατά τους τα απέδωσαν στηνευκαιρία εξερεύνησης στη συmicromicroετοχή στην ικανότηταελέγχου του αποτελέσmicroατος στο δυναmicroικό και ανοίκειοπεριεχόmicroενο του χώρου καθώς επίσης και στα ίδια τακατασκευαστικά χαρακτηριστικά όπως το υλικό του ξύλουκαι το νερό Λιγότεροι επισκέπτες ανέφεραν το αίσθηmicroατου στρες εξαιτίας της πολυκοσmicroίας και του απόκοσmicroουηχητικού περιβάλλοντος Τέλος χαρακτηριστική ήταν η αναφορά τους στη microορφή

του έργου και στα laquoδέντραraquo στα οποία απέδωσαν πλη-θώρα χαρακτηρισmicroών (πόδια ροmicroπότ microπράτσα κά) στοσύστηmicroα ψύξης microε εξάχνωση νερού που συχνά αποκαλού-σαν καπνό και στην ελευθερία διαχείρισης και εξερεύνη-σης όλων των παραπάνωΑκολουθώντας τη διαδικασία σύλληψης σχεδιασmicroούκατασκευής και παρατήρησης συνειδητοποιούmicroε την ανά-γκη δηmicroιουργίας σηmicroείων laquoκλειδώmicroατοςraquo της αντίληψης σεόλα τα επίπεδα που να επιτρέπουν την κατανόηση τηςmicroετάβασης από την ιδέα στην υλοποίηση καθώς και τηναποκωδικοποίηση και νοηmicroατοδότηση του έργου από τοδέκτη Συmicroπερασmicroατικά η εγκατάσταση λειτούργησε ικα-νοποιητικά παρέχοντας ευανάγνωστες δοmicroές προς χρήσηκαι δυνατές εικόνες και εmicroπειρίες για ανάmicroνηση

Βιβλιογραφία

Benjamin A (2002) Parasitism in Architecture στο Competition

Programme for the International Competition of the Design of

Ephemeral structures laquoURL httpwwwcultural-olympiadgr

ephemeralcompetitionindex1html επίσκεψη Μάιος 2005raquo

Charitos D Gavrilou E and Bourdakis V (2005) Instigating

interpersonal mediated communication within the context of an

interactive installation in urban space in R Ascott (ed) Altered

States Transformations of perception place and performance

The Planetary Collegium Univ of Plymouth (proceedings pub-

lished in DVD format)

Gavrilou E Bourdakis V and Charitos D (2005) Documenting

the Spatial Design of an Interactive Multisensory Urban Installa-

tion in laquoDigital Design the Quest for New Paradigmsraquo eCAADe

2005 Proceedings Lisbon

Goffman E (1959) The Presentation of Self in Everyday Life

Doubleday Anchor Books

Johnson M (1987) Τhe Body in the Mind the Bodily Bases of

Meaning Imagination and Reason The University of Chicago Press

Lefebre H (1991) The Production of Space trans Nicholson-Smith

D Blackwell Publishing Ltd UK

Matzner F (2004) Public Art A Reader Hatje Cantz Verlag

κατασκευαστικές λεπτοmicroέρειες Τα κατακόρυφα microέλη προ-σοmicroοιάζουν σε γερανούς laquomicroπράτσαraquo ενός διαmicroελισmicroένουτεχνητού σώmicroατος Παρέχουν απλές αλλά δυνατές εικό-νες λειτουργώντας microε αυτόν τον τρόπο σαν σήmicroα κατατε-θέν της εγκατάστασης φέροντας παράλληλα τον εξοπλι-σmicroό αλληλεπίδρασης

Επικοινωνιακός laquoεξοπλισmicroόςraquoΚατανοώντας την τυπική κίνηση πεζών στο χώρο τηνπερίοδο λειτουργίας της εγκατάστασης (microικρές διακριτέςοmicroάδες κυρίως τουριστών microε microηδαmicroινή αλληλεπίδρασηmicroεταξύ τους) ο κύριος σκοπός του DETOUR ήταν ο microετα-σχηmicroατισmicroός της διαπροσωπικής δυναmicroικής microεταξύ τωναγνώστων πάνω στο έργο εισάγοντας τη διάσταση τηςεπικοινωνίας κατrsquo αρχήν microε το ίδιο το έργο και κατά δεύτε-ρον microεταξύ των επισκεπτών του Για να την επιτυχία των παραπάνω χρειάστηκαν εξελιγmicroένασυστήmicroατα καταγραφής επεξεργασίας και απόδοσης τωνοπτικοακουστικών και συmicroπεριφορικών δεδοmicroένωνΕξοπλισmicroός διάδρασηςαισθητήρες microικρόφωνα κάmicroερεςκαταγραφείς θέσης και κίνησης και σύστηmicroα εξάχνωσηςνερού Ιδιαίτερη προσοχή δόθηκε στο σχεδιασmicroό των επι-microέρους περιβληmicroάτων των συστηmicroάτων διάδρασης (πολυε-στερικές σφαιρικές κατασκευές πρωτόλεια ξύλινα κουτιάέντονα χρώmicroατα στα πλήκτρα ενεργοποίησης καταγρα-φέων)Ηχητικό τοπίο το κύριο επικοινωνιακό microέσο του DETOURmicroε ακτίνα επιρροής τα 100 περίπου microέτρα που για τη microορ-φολογία εδάφους υπερκαλύπτει την ακτίνα ορατότητας Ηυλοποίησή του έγινε microέσω 8 ηχείων τοποθετηmicroένων σταπεριφερειακά laquoδένδραraquoΠροβολή βίντεο σε παρακείmicroενο τοίχο του κελύφους ανελ-κυστήρα του σταθmicroού Η προβολή λειτουργούσε συνοδευ-τικά προβάλλοντας εικόνες σε πραγmicroατικό και παρελθόνταχρόνοΦωτισmicroός λειτουργούσε υποστηρικτικά βοηθώντας στοντονισmicroό των περιοχών κύριας δραστηριότητας στοιχείωντης κατασκευής και χρησιmicroοποιώντας χρώmicroα για να ορι-στεί η κίνηση και η microορφή της κύριας πλατφόρmicroαςΥπολογιστήςλογισmicroικό υπεύθυνο για την καταχώρηση επε-ξεργασία επιλογή και χωροθέτηση των πολυαισθητηρια-κών δεδοmicroένων

Το DETOUR δεν περιελάmicroβανε προ-εγγεγραmicromicroένη οπτικο-ακουστική πληροφορία απλά το microηχανισmicroό επικοινωνίαςmicroεταξύ των χρηστών Οι επισκέπτες αλληλεπιδρούν καικαταχωρούν την οmicroιλία και τις εικόνες τους καθώς και τηγενικότερη κιναισθητική συmicroπεριφορά στο σύστηmicroα συmicro-microετέχοντας στη δηmicroιουργία της ευρύτερης βάσης δεδοmicroέ-νων Η χρήση των αποθηκευmicroένων οπτικοακουστικών καισυmicroπεριφορικών δεδοmicroένων πραγmicroατοποιείται συγχρο-νικά ή ασύγχρονα Συγχρονικά microε την σε πραγmicroατικόχρόνο επεξεργασία και αναπαραγωγή της οπτικοακουστι-κής πληροφορίας που συλλέγεται επαναπροσδιορίζεικυρίως το ακουστικό τοπίο (microέσα από το οκτακάναλοσύστηmicroα ήχου) και βοηθά στη δηmicroιουργία του παιχνιδιούmicroεταξύ των δύο ή περισσότερων χρηστών Ασύγχρονα microε την ανάκληση από τη microνήmicroη του συστήmicroα-τος επεξεργασmicroένων εικόνων και ήχων σε τυχαίο χρόνοmicroε τυχαίο τρόπο

∆ρώντας και αλληλεπιδρώντας microε το DETOURΤο κέντρο της ξύλινης εξέδρας που περιτριγυρίζεται απότα laquoδέντραraquo σαν ξέφωτο αποτέλεσε το βασικό σηmicroείο

περιβαλλοντικές συνθήκες όπως

υπερέντασης-θορύβου ηρεmicroίας

κά Η αρχιτεκτονική πρέπει να

κατανοήσει τη microακρά διαδροmicroή τής

ιστορίας και συγχρόνως να συνοmicroι-

λεί microε το microέλλον κάθε εποχής Από

αυτή τη συνάντηση microε το microέλλον

κρίνονται τόσο το έργο της αρχιτε-

κτονικής όσο και ο λόγος περί αρχι-

τεκτονικής Οι προβολές όmicroως στο

microέλλον όχι microόνο δεν είναι εύκολες

αλλά microπορεί να είναι και γελοιογρα-

φικές ενώ η κατανόηση της δια-

δροmicroής της ιστορίας είναι microια ακρο-

βατική περιπέτεια Σε αυτό το εγχεί-

ρηmicroα η συζήτηση της νεωτερικότη-

τας ως microιας δηmicroιουργικής στάσης

microε συνέχειες και ασυνέχειες είναι

κρίσιmicroη προϋπόθεση

τών αποκατάστασης - αναβίωσης

αντί της διάσπαρτης ανάδυσής τους

σε τόmicroους παρουσίασης αποτελε-

σmicroάτων αρχαιολογικών ερευνών σε

πρακτικά ευρύτερης θεmicroατολογίας

συνεδρίων και σε καταλόγους εκθέ-

σεων αρχιτεκτονικού έργου Ακόmicroα

και στο ζήτηmicroα της χρονικής διάστα-

σης της έννοιας laquomicroνηmicroείοraquo που

κατά το νέο αρχαιολογικό νόmicroο φτά-

νει έως τις microέρες microας και ήδη η

παρούσα έκδοση τολmicroά να συσχετί-

σει microε microεταπολεmicroικά έργα όπως το

Ξενοδοχείο Hilton και ο Σταθmicroός

των Πετραλώνων Είναι λοιπόν

πολύπλευρα σηmicroαντικό το εκδοτικό

αυτό βήmicroα που ελπίζουmicroε γρήγορα

να διαδεχθούν ανάλογες προσεγγί-

σεις για τις υπόλοιπες ανεξερεύνη-

τες πλην όπως προδιαγράφεται

microεστές σε αφορmicroές laquoαναταρά-

ξεωνraquo περιοχές του ελλαδικού

χώρου

∆ηmicroήτρης Ζυγοmicroαλάς αρχιτέκτων

διπλωmicroατούχος συντήρησης

ιστορικών κτιρίων

δηmicroήτρης α φατούρος η επιmicroονήτης αρχιτεκτονικής Εκδόσεις

Καστανιώτη Αθήνα 2003

Οι νέες πραγmicroατικότητες του τρό-

που ζωής που σε microεγάλο βαθmicroό

κυριαρχούν έχουν θέσει σε αmicroφι-

βολία θεmicroελιώδη χαρακτηριστικά

ατοmicroικής και συλλογικής συmicroπερι-

φοράς όπως η κατοχύρωση του

προσωπικού και ιδιωτικού χώρου η

προστασία της αυτοσυγκέντρωσης

η αίσθηση ηρεmicroίας η εξασφάλιση

της ελεύθερης πληροφόρησης και

έκφρασης οι συνθήκες microη επιθετι-

κότητας Έτσι φαίνεται ότι ο κύριος

πυρήνας της αρχιτεκτονικής το

κατοικείν υποχωρεί και επιβάλλε-

ται ένα εύκολο και οmicroοιόmicroορφο life

style αδιάφορο σε αυτά Συγχρόνως η

αρχιτεκτονική γίνεται πιο εύκολη

λεία κερδοσκοπικών προθέσεων

και φιλοδοξιών εξουσίας και προ-

βολής Όλα αυτά σύmicroφωνα microε microια

άποψη οδηγούν στην υποβάθmicroιση

ή στην αχρήστευση της αρχιτεκτονι-

κής αλλά και της τέχνης ή στην

ψευδεπίγραφη παρουσία τους Στη

σηmicroερινή αρχιτεκτονική είναι microορ-

φές που τονίζουν microε θαυmicroάσιο

τρόπο τις θεmicroελιώδεις σχέσεις microε

το χώρο αλλά είναι και ορισmicroένα

γνωρίσmicroατα κυρίαρχων τάσεων που

προκαλούν δισταγmicroούς Στο πλαίσιο

αυτό συζητούνται το εφήmicroερο το

ερείπιο το industrial design το microη

τελειωmicroένο έργο η πολλαπλή

πόλη καθώς και ζητήmicroατα που

έχουν σχέση microε χαρακτηριστικές

καταξιωmicroένοι ιδιώτες microελετητές

αλλά και αρmicroόδιες υπηρεσίες του

κράτους και της τοπικής αυτοδιοί-

κησης Μελέτες που προδίδουν και

τη διαφοροποίηση του αντικειmicroέ-

νου της προστασίας σε σχέση microε το

βορειοελλαδικό χώρο αποτυπώ-

νουν ταυτόχρονα τους προβληmicroατι-

σmicroούς και τις πρακτικές κυρίως από

τα microέσα της δεκαετίας του 1980 και

microετά ενσωmicroατώνοντας όmicroως και

παλαιότερες εφαρmicroογές και microάλι-

στα εmicroβληmicroατικού θα microπορούσαmicroε

να πούmicroε χαρακτήρα όπως η ανα-

στήλωση της Στοάς της Βραυρώνος

το έργο της συντήρησης και αποκα-

τάστασης του Ερεχθείου και η επέmicro-

βαση για την προστασία και ανα-

βίωση της Πλάκας

∆εν είναι όmicroως microόνο το κεφάλαιο

αποκατάσταση όπου το έργο αυτό

αποδεικνύεται περιεκτικό Είναι και

η επανάχρηση που τίθεται από κοι-

νού στο προσκήνιο όπως ο ίδιος ο

τίτλος εύστοχα υποδηλώνει Από τις

microετασκευές κατοικιών ακόmicroα και

σε θεατρικό χώρο έως την ένταξη

πολιτιστικών αλλά και γραφειακών

λειτουργιών σε βιοmicroηχανικά

συγκροτήmicroατα παρούσας εmicroφα-

ντικά και της διατήρησης της αρχι-

κής χρήσης αλλά microε τον απαραί-

τητο εκσυγχρονισmicroό για την εξυπη-

ρέτησή της ο αναγνώστης έρχεται

αντιmicroέτωπος microε το εύρος των χρη-

στικών επιλογών και των ζητηmicroάτων

που τις ακολουθούν για να microη γίνει

η επέmicroβαση ένα απλά στιγmicroιαίο

ευτύχηmicroα αλλά αφετηρία για την

laquoευτυχήraquo πορεία του microνηmicroείου στο

microέλλον

∆ε χωρά αmicroφιβολία ότι ένα τέτοιο

έργο αποτελεί laquoεργαλείο δου-

λειάςraquo για όσους κινούνται συστη-

microατικά και microη στον ιδιαίτερο χώρο

της συντήρησης και αποκατάστασης

ιστορικών κτιρίων και συνόλων

Εργαλείο που θα πρέπει βέβαια να

εκληφθεί όχι ως σηmicroείο εγκλωβι-

σmicroού στις θεωρήσεις και πρακτικές

που καταγράφει αλλά ως αφετηρία

για προβληmicroατισmicroό και συνειδητο-

ποιηmicroένη δραστηριοποίηση όπως

ακριβώς ο ίδιος ο επιmicroελητής του

εύχεται ευελπιστώντας σε συζητή-

σεις και αναταράξεις στάσιmicroων

νερών Και κατά την άποψή microας οι

συζητήσεις και αναταράξεις θα

πρέπει να αναmicroένονται και πέρα

από την πρακτική των επεmicroβάσεων

Σε πεδία όπως η ιστορική κατα-

γραφή της εξέλιξης των προβληmicroα-

τισmicroών και των πρακτικών για τη

διάσωση της αρχιτεκτονικής κληρο-

νοmicroιάς στον τόπο microας ή η συλλογική

δηmicroοσίευση υλοποιηmicroένων microελε-

αποκατάσταση microνηmicroείων ndash αναβίωση ιστορικών κτιρίων στηναττική τ 1 2 επιmicroέλεια Γ ΚΙΖΗΣ

Εκδόσεις Έργον IV Αθήνα 2004

Στη σχετικά πρόσφατη απόπειρα

που ξεκίνησαν οι εκδόσεις του Τ

Λαζάρογλου να χαρτογραφήσουν το

υλοποιηmicroένο ανά τον ελλαδικό

χώρο αναστηλωτικό έργο η δίτοmicroη

περιδιάβαση στην πρωτεύουσα και

την περιφέρειά της έρχεται να απο-

τελέσει ένα δεύτερο και εξόχως

σηmicroαντικό βήmicroα Πεδίο κρίσιmicroο για

την όλη απόπειρα η Αττική συγκε-

ντρώνει έργα αποκατάστασης ακι-

νήτων microνηmicroείων και συνόλων microε

πανελλαδική αναγνωρισιmicroότητα

πολύ περισσότερο ορισmicroένες από

τις πρωϊmicroότερες ενσαρκώσεις των

σύγχρονων αναστηλωτικών από-

ψεων στη χώρα microας και σηmicroεία ανα-

φοράς για την έως σήmicroερα εξέλιξή

τους Έργα που ο επί χρόνια ασκη-

microένος στις ισορροπίες ανάmicroεσα στη

θεωρία και την πράξη της αποκατά-

στασης αναπλ καθηγητής του ΕΜΠ

Γιάννης Κίζης κατάφερε να συνοψί-

σει microε τρόπο περιεκτικό όσο και

ουσιαστικό

Ήδη από τον παλαιότερο σχολια-

σmicroό των δύο πρώτων τόmicroων της

ίδιας σειράς είχαmicroε σταθεί στην

πολυεπίπεδη αντιπροσωπευτικό-

τητα ποιότητα που όχι microόνο διατη-

ρείται αλλά και ισχυροποιείται στη

νεότερη δυάδα Ένας εκ νέου αυξη-

microένος αριθmicroός είκοσι έξι microελετών

περιστρεφόmicroενων κυρίως γύρω

από τα αποκαλούmicroενα laquoνεότερα

microνηmicroείαraquo microε αναβαθmicroισmicroένη

ωστόσο την παρουσία των

laquoαρχαίωνraquo έρχεται να αναδείξει

microέσα από αναλυτικά κείmicroενα πλή-

θος σχεδίων και φωτογραφιών

ndashτονίζουmicroε της συνολικής εξέλιξης

των microνηmicroείων (αρχική προ επεmicroβά-

σεων εργοταξιακή υφιστάmicroενη

microορφή)ndash το εύρος το είδος και τις

ιδιαιτερότητες των χειρισmicroών για τη

διάσωση της αρχιτεκτονικής κληρο-

νοmicroιάς όπως microερίmicroνησαν γι αυτήν

8800 β ι β λ ι ο π α ρ ο υ σ ι ά σ ε ι ς

βιβλιοπαρουσιάσεις

Στο site

του συλλόγου

wwwsadas-peagr

microπορείτε να

βρείτε όλα

τα τεύχη

του περιοδικού

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ σε

microορφή pdf

2233ε π ί κ α ι ρ α2222 ε π ί κ α ι ρ α

149 ΒΕΡΒΕΝΙΩΤΗΣ ΝΙΚΟΣ ∆ΑΚ150 ΦΡΑΝΤΖΕΣΚΟΣ ΣΤΡΑΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΡΧΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΝΟΤΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ (Ε∆ΡΕΣ 6) 151 ΚΑΛΑΒΡΟΣ ΜΑΝΩΛΗΣ ∆ΑΚ152 ΚΟΡΝΑΡΟΠΟΥΛΟΣ ΜΑΝΩΛΗΣ laquo153 ΠΑΝΑΓΑΚΗΣ ΝΙΚΟΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΡΧΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ154 ΣΤΡΑΤΙΚΟΠΟΥΛΟΥ ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΣΥΣΠΕΙΡΩΣΗ ΑΡΙΣΤ ΑΡΧΝΩΝ155 ΠΑΠΑΘΕΟ∆ΩΡΟΥ ΠΑΡΙΣ ΝΕΟ ΚΙΝΗΜΑ ΑΡΧΝΩΝ156 ΠΑΡΑΣΟΣ ∆ΗΜΗΤΡΗΣ ΑΣΑΕ

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΚΡΗΤΗΣ (Ε∆ΡΕΣ 9)157 ΤΣΟΥΚΑΤΟΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ΑΝΕΞΤΗ ΚΙΝΗΣΗ ΑΡΧΝΩΝ ΧΑΝΙΩΝ158 ΜΑΚΡΑΚΗ ΧΡΥΣΗ laquo159 ΣΙΓΑΛΑ-ΜΑΓΙΑΦΑ ΡΕΝΑ laquo160 ΜΥΛΩΝΑΣ ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΡΧΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ161 ΗΛΙΑΚΗΣ ΚΩΝΝΟΣ laquo162 ΚΟΥΤΟΥΛΑΚΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ laquo163 ΣΚΑΝ∆ΑΛΗΣ ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΝΕΟ ΚΙΝΗΜΑ ΑΡΧΝΩΝ164 ΑΝ∆ΡΙΟΠΟΥΛΟΥ ΤΖΕΝΗ laquo165 ΠΑΠΑ∆ΟΓΙΑΝΝΗΣ ΑΡΙΣΤΕΙ∆ΗΣ ∆ΑΚ

∆ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥΣΥΝΤΟΝΙΣΤΙΚΟ 25 amp 26 ΙΟΥΝΙΟΥ ΣΤΗΝ ΑΛΕΞΑΝ∆ΡΟΥΠΟΛΗ

Την Κυριακή 26 Ιουνίου 2005 πραγmicroατοποιήθηκε στην Αλεξανδρούπολησυνεδρίαση του Συντονιστικού Οργάνου των Αρχιτεκτονικών Συλλόγων καιΤmicroηmicroάτων της χώρας

Στη Συνεδρίαση πήραν microέρος Πρόεδροι microέλη των ∆Σ και εκπρόσωποιαπό

1 Τον ΣΑ∆ΑΣ-Πανελλήνια Ένωση Αρχιτεκτόνων2 τον Σύλλογο Ν Καβάλας3 Τον Σύλλογο Ν Χαλκιδικής4 Τον Σύλλογο Ν Σερρών5 Τον Σύλλογο Ν Μαγνησίας6 Τον Σύλλογο ∆ωδεκανήσων7 Το Τmicroήmicroα ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ Λευκάδας8 Τον Σύλλογο Ν ∆ράmicroας9 Το Τmicroήmicroα ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ Κορίνθου10 Τον Σύλλογο Βορείου Έβρου11 Τον Σύλλογο Θεσσαλονίκης12 Τον Σύλλογο Ν Ξάνθης13 Τον Σύλλογο Ν Ηρακλείου Κρήτης14 Τον Σύλλογο Ν Έβρου

Στα πλαίσια του Συντονιστικού πραγmicroατοποιήθηκε το Σάββατο 25 Ιουνίουαπό τον Σύλλογο Ν Έβρου Ηmicroερίδα microε θέmicroα ltlt Σχεδιασmicroός και ∆ιαχείρισητου ∆ηmicroόσιου Αστικού Υπαίθριου Χώρου Περιβαλλοντικές ndash Πολεοδοmicroι-κές ndash Αισθητικές παράmicroετροιgtgt στο Ιστορικό Μουσείο της πόλης

Στην Ηmicroερίδα προσήλθαν και χαιρέτησαν εκπρόσωποι των φορέων τουΝοmicroού Έβρου ενώ τα θέmicroατα προσέλκυσαν το έντονο ενδιαφέρον συνα-δέλφων και πολιτών καθώς αναπτύχθηκε εκτενής διάλογος και ανταλ-λαγή απόψεων

Το Συντονιστικό Όργανο-στην συνεδρίασή του την Κυριακή 26 Ιουνίου-ενηmicroερώθηκε εκτενώς για τις δράσεις και πρωτοβουλίες του ∆Σ της

Πανελλήνιας Ένωσης και έγινε ανταλλαγή απόψεων για τα προβλήmicroατακαι τις δραστηριότητες όλων των Συλλόγων και Τmicroηmicroάτων

Ειδικότερα συζητήθηκαν τα θέmicroατα

Α Συmicromicroετοχή Συλλόγων στις διαδικασίες και τις δοmicroές του ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ

Έγινε εκτενής ανασκόπηση της διαδροmicroής των Συλλόγων και Τmicroηmicroάτωνκαι εκτιmicroήθηκε ότι παρά τα προβλήmicroατα και τις οργανωτικές αδυναmicroίες ηδοmicroή που συγκροτεί τον ΣΑ∆ΑΣ-Πανελλήνια Ένωση Αρχιτεκτόνων είναι οθεσmicroός που συσπειρώνει όλους τους αρχιτέκτονες της χώρας και πουσκοπό έχει την συνεργασία των αρχιτεκτονικών Συλλόγων και την προώ-θηση ndash επίλυση των θεσmicroικώνεπαγγελmicroατικών τους προβληmicroάτων

Οι δράσεις του ∆Σ και οι παρεmicroβάσεις του για θέmicroατα πανελληνίου ενδια-φέροντος η υποστήριξη δράσεων των τοπικών Συλλόγων η συνεχής καιαδιάλειπτη λειτουργία του Συντονιστικού Οργάνου σε διάφορες πόλειςσυνιστούν ένα θετικό υπόβαθρο για την ενίσχυση της συνεργασίας καισυmicromicroετοχής όλων των Συλλόγων της χώρας

Με βάση τα παραπάνω εκδηλώθηκε το ενδιαφέρον από τους ΣυλλόγουςΝ Έβρου και Ν Ηρακλείου να εντείνουν τις προσπάθειες για κοινή οργα-νωτική συmicroπόρευση στα Όργανα του ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ και να ενισχύσουν τηνσυνεργασία τους microε το ∆Σ microε στόχο την ισχυροποίηση των παρεmicroβάσεωνγια τα θέmicroατα της αρχιτεκτονικής

Β Καταστατικές αλλαγές

Το Συντονιστικό Όργανο συζήτησε αναλυτικά όλα τα θέmicroατα που σχετίζο-νται microε το Καταστατικό κωδικοποίησε όλα τα συmicroπεράσmicroατα που έχουνπροκύψει έως τώρα από

bull Το συντονιστικό της Καβάλας (162001)bull Την διάσκεψη Προέδρων Συλλόγων και Τmicroηmicroάτων (20102001)bull Τον συντονιστικό της Χαλκίδας (1032002) bull Το συντονιστικό της Βέροιας (2062004)

και επικέντρωσε την συζήτηση στην ανάγκη για την ενίσχυση του Πανελ-λαδικού Χαρακτήρα της Ένωσης

Ειδικότερα έλαβε υπόψη τους τις θέσεις των Συλλόγων που κατά καιρούςέχουν αποσταλεί στο ∆Σ του ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ και θεώρησε πως η microεγάλη συmicro-microετοχή και η ευρεία εκπροσώπηση στο Συντονιστικό της Αλεξανδρούπο-λης από τους Συλλόγους και τα Τmicroήmicroατα δηmicroιουργεί microοναδική ευκαιρία τοθέmicroα να εισαχθεί στην προγραmicromicroατιζόmicroενη συνεδρίαση της ΠανελλαδικήςΑντιπροσωπείας το Φθινόπωρο

Οι θέσεις προτάσεις του Συντονιστικού Οργάνου για τις αναγκαίες και επι-βαλλόmicroενες αλλαγές ndash τροποποιήσεις του Καταστατικού είναι οι εξής

1 Για το θέmicroα της ίδρυση τmicroήmicroατος Ν Αττικής προτείνεται η άρση της απα-γόρευσης ίδρυσής του Εναλλακτικά προτείνεται η τοπική ΓΣ του Τmicroήmicroατος Αττικής να αποτελεί-ται από τα εκλεγmicroένα microέλη της Αντιπροσωπείας τα οποία εκλέγουν 5microελέςπροεδρείο για την επίλυση των τοπικών προβληmicroάτων

2 Προτείνεται η καθιέρωση τριετούς θητείας για τα όργανα διοίκησης τουΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ και η ταυτόχρονη διεξαγωγή των αρχαιρεσιών microε τα όργανατων τοπικών συλλόγων και τmicroηmicroάτων microε έναρξη τον ∆εκέmicroβριο του 2007

3 Προτείνεται η microείωση των microελών της Αντιπροσωπείας σε 90-100 άτοmicroασύmicroφωνα microε δύο εναλλακτικά σενάρια α) Μείωση των αντιπροσώπων τωνπεριφερειών αναλογικά από 165 σήmicroερα σε 90 microε ταυτόχρονο επανα-προσδιορισmicroό των εδρών microε βάση κυρίως τους ψηφίσαντες στις τελευ-

39 ΤΑΧΟΣ ∆ΗΜΗΤΡΙΟΣ ΑΡΧΝΕΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ40 ΖΗΣΟΠΟΥΛΟΣ ΒΑΪΟΣ laquo41 ΘΕΟΧΑΡΟΠΟΥΛΟΣ ΤΕΛΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΡΧΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ42 ΖΑΦΕΙΡΟΠΟΥΛΟΣ ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΑΣΑΕ43 ΧΑΡΙΣΟΥΛΗΣ ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΝΕΟ ΚΙΝΗΜΑ ΑΡΧΝΩΝ

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ (Ε∆ΡΕΣ 3)44 ΚΟΥΡΤΕΛΕΣΗ ΑΡΕΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΡΧΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ45 ΡΙΓΓΑΣ ΑΡΣΕΝΗΣ ΑΡΧΝΕΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ46 ΑΝΝΙΝΟΥ ΜΕΡΟΠΗ ΝΕΟ ΚΙΝΗΜΑ ΑΡΧΝΩΝ

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ∆ΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑ∆ΑΣ (Ε∆ΡΕΣ 8)47 ΜΠΙΚΟΣ ΛΑΜΠΡΟΣ ΑΡΧΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ ∆ ΕΛΛΑ∆ΑΣ48 ΤΣΟΝΑΚΑ ΑΓΓΕΛΙΚΗ laquo49 ΚΟΥΡΜΠΑΝΑ ΜΑΡΙΑ laquo50 ΡΙΤΗΣ ΒΑΣΙΛΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΑΡΧΝΩΝ ∆ ΕΛΛΛΑ∆ΑΣ51 ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ ΠΟΛΥ laquo52 ΦΑΡΜΑΚΑΛΙ∆ΟΥ ∆ΟΜΙΝΙΚΗ laquo53 ΝΙΚΟΛΑΚΟΠΟΥΛΟΣ ΑΝ∆ΡΕΑΣ ∆ΑΚ54 ΠΑΥΛΗ-ΧΡΙΣΤΟ∆ΟΥΛΟΠΟΥΛΟΥ ΙΩΑΝΝΑ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΡΧΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑ∆ΑΣ (Ε∆ΡΕΣ 6)55 ΒΡΑΚΑΣ ΑΛΕΞΑΝ∆ΡΟΣ ΑΡΧΝΕΣ ΜΗΧΚΟΙ ΕΥΒΟΙΑΣ56 ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ∆ΟΥ-ΚΟΥ∆ΟΥΝΗ ΣΟΦΙΑ laquo57 ΚΕΡΑΤΣΑΣ ΚΩΝΝΟΣ laquo58 ΜΩΡΟΣ ΚΩΝΝΟΣ laquo59 ΠΟΛΥ∆ΟΥΛΗ ΕΛΙΣΑΒΕΤ laquo60 ΠΑΠΠΑΣ ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΡΧΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΑΤΤΙΚΗΣ (Ε∆ΡΕΣ 82)61 ΜΑΡΑΒΕΑΣ ∆ΗΜΗΤΡΗΣ ∆ΑΚ62 ΡΟ∆Η ΑΙΜΙΛΙΑ laquo63 ∆ΗΜΗΤΡΙΑ∆ΗΣ ΑΡΓΥΡΗΣ laquo64 ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ ΣΑΡΑΝΤΗΣ laquo65 ΑΓΓΕΛΙ∆ΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ laquo66 ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ∆ΗΣ ∆ΗΜΗΤΡΗΣ laquo67 ∆ΙΑΜΑΝΤΟΠΟΥΛΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ laquo68 ΧΑΤΖΗΛΟΥΛΟΥ∆ΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ laquo69 ΒΑΛΣΑΜΑΚΗΣ ΚΡΙΤΩΝ laquo70 ΠΑΠΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ ΓΙΩΡΓΟΣ laquo71 ΠΟΥΛΟΥ∆ΗΣ ΑΛΕΞΑΝ∆ΡΟΣ laquo72 ΠΑΠΑ∆ΟΠΟΥΛΟΣ ΑΝ∆ΡΕΑΣ laquo73 ΧΑΣΟΜΕΡΗ ΜΑΤΙΝΑ laquo74 ΧΑΤΖΗΓΙΑΝΝΟΥΛΗ ΜΕΛΙΝΑ-ΜΑΡΙΑ laquo75 ΑΝΑΣΤΟΠΟΥΛΟΥ ∆ΙΑΛΕΧΤΗ laquo76 ΕΓΓΛΕΖΟΣ ΚΩΣΤΑΣ laquo77 ΠΑΧΥΓΙΑΝΝΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ laquo78 ΦΛΟΥ∆ΑΣ ΒΑΣΙΛΗΣ laquo79 ΧΑΤΖΗΚΙ∆ΗΣ ΒΑΣΙΛΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΡΧΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ80 ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΣ ΤΑΚΗΣ laquo81 ΜΠΟΥΜΗΣ ΘΑΝΑΣΗΣ laquo82 ΠΑΠΑΠΑΥΛΟΥ ΓΙΩΡΓΟΣ laquo83 ΧΡΥΣΙΚΟΠΟΥΛΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ laquo84 ΑΦΕΝ∆ΡΑ ΣΟΦΙΑ laquo85 ΣΩΤΗΡΙΟΥ ΕΦΗ laquo86 ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ laquo87 ΚΑΦΦΕΣ ΝΙΚΟΣ laquo88 ΝΙΚΟΛΑΟΥ ∆ΗΜΗΤΡΗΣ laquo89 ΝΙΚΗΦΟΡΑΚΗ ΜΑΡΙΑ laquo90 ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΠΟΥΛΟΥ ΠΛΟΥΜΙΤΣΑ laquo

91 ΜΟΥΣΤΑΚΗ ΚΑΤΕΡΙΝΑ laquo92 ΓΟΥΒΟΠΟΥΛΟΣ ΧΑΡΗΣ laquo93 ∆ΑΓΚΛΗ ΚΟΡΙΝΑ laquo94 ΣΙΟΛΑΣ ΑΓΓΕΛΟΣ laquo95 ΚΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ ΑΛΕΚΟΣ laquo96 ΝΙΚΟΛΑΚΟΠΟΥΛΟΣ ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΝΕΟ ΚΙΝΗΜΑ ΑΡΧΝΩΝ97 ΣΕΛΙΑΝΙΤΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ laquo98 ΜΠΑΡ∆ΑΚΗΣ ΚΩΣΤΑΣ laquo99 ΣΑΡΗΓΙΑΝΝΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ laquo100 ΚΟΥΜΠΗΣ ΤΑΚΗΣ laquo101 ΛΕΥΚΑ∆ΙΤΟΥ ΡΕΝΑ laquo102 ΣΚΛΙΑΣ ΚΩΣΤΑΣ laquo103 ΣΕΛΙΑΝΙΤΗ ΕΥ∆ΟΚΙΑ laquo104 ΚΤΕΝΑΣ ΝΙΚΟΣ laquo105 ΤΑΒΛΑΡΙ∆ΗΣ ΑΛΕΚΟΣ laquo106 ΟΡΕΣΤΙ∆ΗΣ ΓΟΥΛΙΕΛΜΟΣ laquo107 ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ ΜΙΧΑΛΗΣ laquo108 ΚΟΥΜΟΥΝ∆ΟΥΡΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ laquo109 ΠΟΡΤΑΛΙΟΥ ΕΛΕΝΗ ΣΥΣΠΕΙΡΩΣΗ ΑΡΙΣΤ ΑΡΧΝΩΝ110 ΜΑΟΥΝΗΣ ΑΝΤΩΝΗΣ laquo111 ΚΑΡΑΒΙΤΗ ΕΥΗ laquo112 ΦΩΤΙΟΥ ΘΕΑΝΩ laquo113 ΣΤΑΥΡΙ∆ΗΣ ΣΤΑΥΡΟΣ laquo114 ΧΑΛΙΚΙΑΣ ΑΛΕΚΟΣ laquo115 ΚΑΛΑΝΤΖΟΠΟΥΛΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ laquo116 ΚΑΤΣΑΡΕΛΗ ΑΣΠΑ laquo117 ∆ΗΜΟΠΟΥΛΟΥ ΜΑΡΙΑ laquo118 ΛΟΥΪΖΙ∆ΗΣ ΜΠΑΜΠΗΣ laquo119 ΣΙΑΠΚΙ∆ΗΣ ΝΙΚΟΣ laquo120 ΠΑΝΟΥ ΓΙΑΝΝΗΣ laquo121 ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ ΟΥΡΑΝΙΑ (ΜΠΟΥΛΙΝΑ) laquo122 ΣΕΡΑΦΙ∆ΗΣ ΘΕΟ∆ΩΡΟΣ ΕΛΕΜ123 ΓΡΗΓΟΡΟΠΟΥΛΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ laquo124 ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΙΩΡΓΟΣ laquo125 ΖΕΡΒΑ-ΜΗΤΣΑΚΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ laquo126 ΚΑΛΟΝΙΑΤΗΣ ΒΑΣΙΛΗΣ laquo127 ΤΖΑΡΑΣ ΜΙΧΑΗΛ laquo128 ΜΠΑΛΑΜΠΑΝΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ laquo129 ΚΑΛΟΝΙΑΤΗ ΠΑΟΛΑ laquo130 ∆ΙΠΛΑΣ ΧΡΗΣΤΟΣ laquo131 ΣΥΡΜΑ ΕΛΕΝΗ laquo132 ΠΟΥΛΑΚΗΣ ΜΙΧΑΗΛ laquo133 ΒΩΒΟΥ ΚΑΤΕΡΙΝΑ laquo134 ΜΠΑΤΣΟΥ ΒΙΒΗ ΑΣΑΕ135 ΚΛΟΥΤΣΙΝΙΩΤΗ ΟΥΡΑΝΙΑ laquo136 ΠΙΠΙΝΗΣ ΚΥΡΙΑΚΟΣ laquo137 ΧΡΥΣΟΛΟΥΡΗ ΦΡΑΓΚΙΣΚΑ laquo138 ΠΛΑΤΣΑΚΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ laquo139 ∆ΙΓΕΝΗΣ ΑΝ∆ΡΕΑΣ laquo140 ΜΑΛΑΚΑΤΕ ΣΜΑΡΑΓ∆Α (ΣΜΑΡΩ) ΝΕΑ ΕΝΩΣΗ ΑΡΧΝΩΝ141 ∆Α∆ΙΩΤΗ ΧΡΝΘΗ-ΚΥΡΚΗ (ΣΑΝΤΥ) laquo142 ΠΑΠΟΥΤΣΗ ΕΛΙΣΣΑΒΕΤ (ΕΛΙΖΑ) laquo

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ (Ε∆ΡΕΣ 5)143 ΜΠΑΞΕΒΑΝΑΚΗ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ ΝΕΟ ΚΙΝΗΜΑ ΑΡΧΝΩΝ144 ∆Ε∆ΟΥΣΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ laquo145 ∆ΗΜΟΠΟΥΛΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ∆ΑΚ146 ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΜΑΡΗ laquo147 ΚΟΚΟΤΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΡΧΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΒΟΡΕΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ (Ε∆ΡΕΣ 3)148 ΛΟΥΚΑΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΥΣΠΕΙΡΩΣΗ ΑΡΙΣΤ ΑΡΧΝΩΝ

2255ε π ί κ α ι ρ α

ταίες εκλογές και β) Μείωση των αντιπροσώπων που θα εκλέγονται ωςανωτέρω αλλά στον αριθmicroό 60 και συmicromicroετοχή ex-oficio ως πλήρων microελώντης αντιπροσωπείας των προέδρων των συλλόγων ndash τmicroηmicroάτων (αποκλει-στικά χωρίς δυνατότητα αντικατάστασης) ndash Μεικτό σύστηmicroα

4 ∆ιεύρυνση του εκλογικού καταλόγου microε την δυνατότητα υποβολής αίτη-σης εγγραφής πληρωmicroής συνδροmicroής και άσκησης εκλογικού δικαιώmicroατοςκατά την ηmicroέρα των εκλογών και παράλληλα αποσαφήνιση των δικαιουmicroέ-νων εγγραφής ως microελών του ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ των πληρούντων τις παρακάτωπροϋποθέσεις α) Έλληνες ndash ή αλλοδαποί αρχιτέκτονες microέλη του ΤΕΕ έχο-ντες άδεια άσκησης επαγγέλmicroατος στην Ελλάδα β) απόφοιτοι των αρχιτε-κτονικών σχολών και τmicroηmicroάτων αρχιτεκτονικής των πολυτεχνικών σχολώντης Ελλάδας microε την προσκόmicroιση αντιγράφου πτυχίου σχολής και γ) Έλλη-νες ή αλλοδαποί αρχιτέκτονες που πληρούν τις προϋποθέσεις του Π∆532004 περί προσαρmicroογής της ελληνικής νοmicroοθεσίας στην οδηγία85384ΕΟΚ για την αmicroοιβαία αναγνώριση πτυχίων κλπ στον τοmicroέα τηςαρχιτεκτονικής

5 Η καθιέρωση της ιδιότητας του οmicroότιmicroου - επίτιmicroου microέλους για τουςσυνταξιούχους αρχιτέκτονες

6 Προτείνεται η κατάργηση του ΣΟΠ

Το Συντονιστικό Όργανο εκπροσωπώντας τους Συλλόγους και τα Τmicroήmicroατατης χώρας ndashστην συνεδρίασή του στην Αλεξανδρούποληndash και έχονταςυπόψη του τις θέσεις των Συλλόγων (που για τεχνικούς λόγους δεν παρί-στανται στη συνεδρίαση αυτή)

καλεί

το ∆Σ του ΣΑ∆ΑΣ- ΠΕΑ να λάβει σοβαρά υπόψη του τις θέσεις αυτές πουκατrsquo ελάχιστον εκφράζουν όλους τους αρχιτεκτονικούς Συλλόγους καιΤmicroήmicroατα και να προβεί στην οφειλόmicroενη τροποποίηση του καταστατικούστην επικείmicroενη Αντιπροσωπεία microε στόχο την καλύτερη οργανωτική διά-

ταξη του κλάδου για την αντιmicroετώπιση την επίλυση των microεγάλων θεσmicroι-κών και επαγγελmicroατικών προβληmicroάτων των Ελλήνων Αρχιτεκτόνων γιατην ανάδειξη ndash προβολή της αρχιτεκτονικής και των αρχιτεκτονικών Συλ-λόγων σε πανελλαδικό επίπεδο

Προς Το ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙ∆ΕΙΑΣΑ Γραφείο Υπουργού

Β ∆νση Τεχνολογικού Τοmicroέα Ανωτ Εκπαίδευσης Τmicroήmicroα Α΄ ∆ιδακτικού Προσωπικού

ΘέmicroαΠροσόντα αρχιτεκτόνων ως Καθηγητών Τριτοβάθmicroιας Εκπαίδευσης

Σε συνέχεια του παραπάνω σχετικού σας γνωρίζουmicroε ότι τόσο στην δευτε-ροβάθmicroια όσο και στην τριτοβάθmicroια εκπαίδευση συναντούmicroε προβλήmicroατασχετικώς microε την αποδοχή της ειδικότητας των Αρχιτεκτόνων Μηχανικώνκαι των ειδικών προσόντων για κατάληψη θέσεων διδακτικού προσωπι-κού

Σας είναι γνωστή και η περίπτωση του συναδέλφου Νικολάου Σπιτάλαόπου microετά την έγκριση της microετατροπής της προσωπαγούς θέσης σε microόνιmicroη(για θέση βαθmicroίδος καθηγητή) από το Εκλεκτορικό Σώmicroα της Σχολής ανα-πέmicroπεται εκ microέρους σας

Για το θέmicroα έχουmicroε την γνώmicroη πως πολλοί συνάδελφοι Αρχιτέκτονες αντι-microετωπίζουν προβλήmicroατα προβλήmicroατα που σχετίζονται microε την επαγγελmicroα-τική τους εξέλιξη σε πολλές δοmicroές του Υπουργείου σας Επιπλέον σηmicroειώνουmicroε πως η άνιση και άδικη microεταχείριση δηmicroιουργείπροβλήmicroατα καθώς (πέραν των αυτονόητων) το αρχιτεκτονικό και πολεο-δοmicroικό έργο και microελέτες του εν λόγω συναδέλφου είναι εφαρmicroόσιmicroο καιιδιότυπο έχει αναγνωριστεί και χρησιmicroοποιηθεί στην παραγωγή ndash όπωςκάθε αρχιτεκτονικό έργο Κατrsquo αυτήν την έννοια η επαγγελmicroατική του δρα-

στηριότητα (1980-1996) είναι δραστηριότητα ελεύθερου επαγγελmicroατίαστην ηmicroεδαπή και αλλοδαπή είναι αναγνωρισmicroένη και εφαρmicroοσmicroένη

Συνεπεία των παραπάνω παρακαλούmicroε να λάβετε υπόψη σας τις απόψειςmicroας και να διορθωθεί τη προφανής αδικία καθώς δεν microπορεί να microην έχειεφαρmicroογή ο ν 291601 σε έναν και microοναδικό συνάδελφο Αρχιτέκτοναπαρά τις γνωmicroοδοτήσεις του 5microελούς εκλεκτορικού σώmicroατος

ΠροςΑ) Υπουργείο Πολιτισmicroού

bull Γραφείο Υπουργού Πολιτισmicroού κ Κ Καραmicroανλήbull Υφυπουργό Πολιτισmicroού κ Π Τατούλη

Β) ΥΠΕΧΩ∆Εbull Γραφείο Υπουργού κ Γ Σουφλιά

Θέmicroα Αναποmicroπή θέmicroατος χαρακτηρισmicroού ως microνηmicroείου του συγκροτήmicroατοςτων οκτώ προσφυγικών πολυκατοικιών της Λεωφ Αλεξάνδρας

Η απόφαση του ΣτΕ δεν είναι ικανή να θέσει τέλος σε microαταιόδοξες αναπο-microπές του θέmicroατος στο Κεντρικό Συmicroβούλιο Νεωτέρων Μνηmicroείων

Η επιχειρηmicroατολογία της Επιστηmicroονικής Κοινότητας των τεχνικών τωνΣυλλόγων και φορέων δεν ακουmicroπά τη διοίκηση που έχει άλλα πρότυπαγια την ανάδειξη της σύγχρονης αρχιτεκτονικής κληρονοmicroιάς

Το ∆ιοικητικό Συmicroβούλιο του ΣΑ∆ΑΣ-Πανελλήνια Ένωση Αρχιτεκτόνωναποστέλλει ξανά στους αρmicroόδιους τα αριθmicro 3123027-11-03 και2883610-04-02 έγγραφα του και κάνει έκκληση να αναλάβουν οι ίδιοιτην πρωτοβουλία για τη διατήρηση των προσφυγικών της Λεωφ Αλεξάν-δρας

∆εν είναι δυνατόν στις microέρες microας να προτείνεται η διατήρηση δύο (2)πολυκατοικιών από τις οκτώ (8) (microε κλήρωση θα γίνει η επιλογή) και νααγνοείται η ενιαία αρχιτεκτονική και πολεοδοmicroική οντότητα ως ενιαίουσυνόλου

Το έργο των Κ Λάσκαρη και ∆ Κυριακού είναι ενιαίο όπως ενιαίο και αδι-αίρετο είναι το έργο του Ζογγολόπουλου για παράδειγmicroα

Σε διαφορετική άποψη απrsquo το έργο του Ζογγολόπουλου (τις οmicroπρέλες)microπορεί οι αρmicroόδιοι να κρατήσουν microια ndash δύο και τις υπόλοιπες να τις κατε-δαφίσουν microαζί microε τις πολυκατοικίες που περισσεύουν

Πίνακας αποδεκτών

1 Πρόεδρος Σχολής Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ κ Γ Γεράκης

2 Πρόεδρος ΤΕΕ κ Ι Αλαβάνο

3 Ενηmicroερωτικό ∆ελτίο ΤΕΕ

4 ΜΜΕ ndash Εφηmicroερίδες

Προς1 Τον Πρόεδρο και τα Μέλη

του ΚΕΝΤΡΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΝΕΩΤΕΡΩΝ ΜΝΗΜΕΙΩΝ2 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

∆νση Νεώτερης amp Σύγχρονης Αρχιτεκτονικής Κληρονοmicroιάς

Θέmicroα Ξενία Ξάνθης ndash Υπόmicroνηmicroα Ένσταση ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ

Ο Σύλλογος Αρχιτεκτόνων στην προσπάθειά του για την προστασία ανά-δειξη και λειτουργική επανένταξη των Ξενία της περιόδου 1953-1967 που

αποτελούν την σηmicroαντικότερη ενότητα της δηmicroόσιας microεταπολεmicroικής αρχι-τεκτονικής παραγωγής παρακολουθεί και στηρίζει όλες τις υποθέσειςπου αφορούν τα κτίρια αυτάΓια την περίπτωση του Ξενία Ξάνθης ο Σύλλογος Αρχιτεκτόνων θεωρεί ότιέχει γίνει microία σειρά παράτυπων ενεργειών εκ microέρους του ΥΠΠΟ microε απο-τέλεσmicroα τον άmicroεσο κίνδυνο καταστροφής του κτιρίου ενώ βρισκόταν σεεκκρεmicroότητα ήδη από τον Αύγουστο του 2004 ο χαρακτηρισmicroός του ωςνεώτερου microνηmicroείου Συγκεκριmicroένα ο ΣΑ∆ΑΣ αφού microελέτησε διεξοδικά τοθέmicroα υποβάλλει τις ακόλουθες ενστάσεις1 Κατά της θετικής γνωmicroοδότησης του Κεντρικού Συmicroβουλίου ΝεωτέρωνΜνηmicroείων για την microελέτη ανάπλασης του laquoΞενίαraquo Ξάνθης διότι η παρα-πάνω microελέτη αξιολογήθηκε microε microοναδικό κριτήριο το κατά πόσον προσβάλ-λει τον laquoιστορικό τόποraquo Ξάνθης laquoγια την microνήmicroη της χρήσης τουraquo σύmicro-φωνα microε το πρακτικό 165-8-2004 και όχι για το αν καταστρέφει το microε ιδι-αίτερη αρχιτεκτονική αξία κτίριο του laquoΞενίαraquo που ο χαρακτηρισmicroός τουως microνηmicroείου από το ΥΠΠΟ εκκρεmicroούσε γεγονός για το οποίο αν και ενη-microερώθηκαν τα microέλη του Συmicroβουλίου από τον εισηγητή του θέmicroατος τοαγνόησαν Σηmicroειώνουmicroε ότι για την παραπάνω γνωmicroοδότηση και χωρίςεπαρκή δικαιολόγηση δεν λήφθηκαν υπόψη οι δύο αρνητικές εισηγήσειςγια την παραπάνω microελέτη ανάπλασης (της αρmicroόδιας Εφορείας ΝεωτέρωνΜνηmicroείων και της Κεντρικής Υπηρεσίας του ΥΠΠΟ) (πρακτικό 165-8-2004)2 Κατά της υπrsquo αρ πρωτ ΥΠΠΟ∆ΓΝΈΣΑΚ6181214908-9-2004 από-φασης για έγκριση της microελέτης ανάπλασης του Ξενοδοχείου laquoΞενίαraquo ιδιο-κτησίας ΕΟΤ στην Ξάνθη που επιτρέπει άmicroεσα την εκτέλεση εργασιών στοπαραπάνω laquoΞενίαraquo γεγονός το οποίο απαγορεύεται ρητά από τον Νόmicroο30282002 laquoΓια την προστασία των αρχαιοτήτων και εν γένει της Πολιτι-στικής Κληρονοmicroιάςraquo άρθρο 6 amp 7 εφόσον η εισήγηση για τον χαρακτηρι-σmicroό του ως microνηmicroείου είχε ήδη κοινοποιηθεί στον ιδιοκτήτη microε το υπ αρπρωτ ΕΝΜ ΚΜ οικ200112-8-04 ( αρ πρωτ ΕΤΑ ΑΕ609519-08-04)

3 Κατά της εξέτασης για έγκριση ή microη της τροποποιητικής microελέτης ανά-πλασης του laquoΞενίαraquo Ξάνθης από το Κεντρικό Συmicroβούλιο Νεωτέρων Μνη-microείων εφόσον εκκρεmicroεί ο χαρακτηρισmicroός του ως microνηmicroείου και δεν έχειπεράσει ένα έτος από την κοινοποίηση της εισήγησης στον ιδιοκτήτη(Νόmicroος 30282002 laquoΓια την προστασία των αρχαιοτήτων και εν γένει τηςΠολιτιστικής Κληρονοmicroιάςraquo άρθρο 6 amp 7)4 Κατά της καθυστέρησης της έκδοσης της απόφασης χαρακτηρισmicroού ωςmicroνηmicroείου του Ξενοδοχείου laquoΞενίαraquo Ξάνθης microετά την γνωmicroοδότηση τουΤοπικού Συmicroβουλίου Μνηmicroείων Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης(Πράξη microε αρ 31-4-2005)5 Κατά της αναβολής της συζήτησης από το Κεντρικό Συmicroβούλιο Νεωτέ-ρων Μνηmicroείων υποθέσεων που εκκρεmicroούν για τον χαρακτηρισmicroό laquoΞενίαraquoως νεώτερων microνηmicroείων σε αναmicroονή Νοmicroοσχεδίου του Υπουργείου Τουρι-σmicroού που θα περιλαmicroβάνει ρυθmicroίσεις για τα Ελληνικά Τουριστικά ΑκίνηταΑΕ ενώ κάτι ανάλογο θα ήταν αδιανόητο για αρχαία και βυζαντινά microνη-microείαΜετά τα ανωτέρω θεωρούmicroε ότι το ΥΠΠΟ οφείλει να εκδώσει άmicroεσα τηναπόφαση για τον χαρακτηρισmicroό του Ξενία Ξάνθης microε τον περιβάλλονταχώρο του σεβόmicroενο την νόmicroιmicroη διαδικασία και επιπλέον να επανεξετάσειαπό microηδενική βάση τις όποιες εργασίες αποκατάστασης του κτιρίου στηναρχική του microορφή

ΠροςΤον Υπουργό ΠΕΧΩ∆Ε κ Γ Σουφλιά

Τον Υφυπουργό ΠΕΧΩ∆Ε κ Θ ΞανθόπουλοΤον Πρόεδρο του ΤΕΕ κ Ι Αλαβάνο

Θέmicroα laquoΠροεκτιmicroώmicroενες Αmicroοιβές Μελετώνraquo

Η Πανελλήνια Ένωση Αρχιτεκτόνων (ΣΑ∆ΑΣ) microε microεγάλο ενδιαφέρον και microειδιαίτερη αγωνία για την εφαρmicroογή του νόmicroου για τις microελέτες δηmicroοσίουσυmicroφέροντος εξέφρασε τις απόψεις της για τις laquoπροεκτιmicroώmicroενες αmicroοιβές

2244 ε π ί κ α ι ρ α

Αρχιτέκτονες και σύγχρονο αστικό τοπίοΤάκης Γεωργακόπουλος αρχιτέκτονας Πρόεδρος ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ

2277ε π ί κ α ι ρ α

βραβ

εία

πελατειακών-διαπροσωπικών σχέσεων στοντοmicroέα της ιδιωτικής κατοικίας microε υποτιmicroηmicroένητην έννοια της ποιότητας microελέτης-κατασκευήςmicroε ανυπαρξία δηmicroόσιων προγραmicromicroάτων καιπροδιαγραφών καθιστούν εξαιρετικά δύσκολητην αναζήτηση εκείνων των στοιχείων πουσυγκροτούν και διαmicroορφώνουν ένα ποιοτικόπρόσωπο στην ελληνική αρχιτεκτονική απαλ-λαγmicroένο από άχρηστες υφολογικές κατηγορίεςκαι αγκυλώσειςΗ εικόνα που παρουσιάζει ο βασικός ιστός τωνσύγχρονων ελληνικών πόλεων δοmicroείται απόκάθε είδους και ύφους κατασκευές οι οποίεςέχουν καταλάβει την έννοια και το ρόλο τουαρχιτεκτονικού έργου Ο κίνδυνος που παρουσιάζεται στην εποχή microαςσυνίσταται στο γεγονός ότι το laquoποιοτικό έργοraquoτείνει όλο και περισσότερο να αυτονοmicroείται απότο κοινωνικό γίγνεσθαι να βρίσκεται αποκλει-σmicroένο σε ένα εκρηκτικό περιβάλλον και ηέννοια της ποιοτικής αρχιτεκτονικής να χάνει τηναρχική της υπόσταση Έτσι τίθεται το ερώτηmicroαΤο σύγχρονο δοmicroηmicroένο περιβάλλον microήπωςεκφράζει την laquoήττα της αρχιτεκτονικήςraquoΠρέπει λοιπόν να microιλήσουmicroε για microια νέα στρατη-γική που να επανανοηmicroατοδοτεί νοηmicroατοδοτείεκ νέου την αρχιτεκτονική Με αυτά τα δεδοmicroένα ο Σύλλογος Αρχιτεκτό-νων σε microια προσπάθεια ανάκαmicroψης και αποκα-τάστασης του διαλόγου microε τους έλληνες αρχιτέ-κτονες διαmicroόρφωσε ένα φιλόδοξο πρόγραmicromicroαεκδηλώσεων και δράσεων για την αρχιτεκτο-νική στα πλαίσια του οποίου θεσmicroοθετήθηκαντα laquoβραβεία αρχιτεκτονικού έργουraquoΒεβαίως δεν ξεχνάmicroε ότι η αναβάθmicroιση τουρόλου του Συλλόγου περνάει microέσα από τηθεσmicroική αναγνώριση του ρόλου του αρχιτέ-κτονα και την ενσωmicroάτωση της ποιότητας στηδηmicroιουργία του δοmicroηmicroένου χώρουΗ πρώτη αυτή εκδήλωση είναι microια σοβαρήκίνηση επαφής και ανάγνωσης της σύγχρονηςαρχιτεκτονικής παραγωγής και σύγκρισης ήαναφοράς microε την ελληνική αρχιτεκτονική τηςδεκαετίας του rsquo60 κυρίως microέσα από την ταυτό-χρονη παρουσίαση της έκθεσης των Βραβείων

Αρχιτεκτονικού Έργου 2005 και της έκθεσηςΤοπία εκmicroοντερνισmicroού Ελληνική αρχιτεκτονική

rsquo60 και rsquo90Με αυτή την εκδήλωση έγιναν τα πρώτα βήmicroατακαι δηmicroιουργήθηκαν οι προϋποθέσεις για τηνπρόκληση διαλόγου και κριτικής-θεωρητικήςπροσέγγισης στο ανοιχτό θέmicroα της αρχιτεκτο-νικής

Οι πολιτικές-αναπτυξιακές επιλογές στη microετα-πολεmicroική Ελλάδα διαmicroόρφωσαν ένα αστικόmicroοντέλο όπου οι πόλεις microας εξαπλώθηκαν microετροmicroερούς και ανεξέλεγκτους ρυθmicroούς Οι ρυθmicroοί αυτοί πυροδότησαν ιδιωτικές πρωτο-βουλίες οι οποίες στα πλαίσια ενός laquoευάλω-τουraquo και laquoσαθρούraquo πολιτικού περιβάλλοντοςκακοποίησαν το δηmicroόσιο χώρο και καταστρατή-γησαν το δηmicroόσιο συmicroφέρονΜέσα σε αυτό το διαρκώς microεταβαλλόmicroενο περι-βάλλον η laquoαρχιτεκτονικήraquo microάχεται για τηναισθητική και τη λειτουργία της πόλης τηναρmicroονική συνύπαρξη του ιδιωτικού και δηmicroό-σιου χώρουΠρόκειται δηλαδή για microια εξαιρετικά σηmicroαντικήκοινωνική λειτουργία όπου η πολεοδοmicroία και ηαρχιτεκτονική δεν είναι απλά ένα τεχνικό εργα-λείο αλλά σε microεγάλο βαθmicroό κοινωνικό και πολι-τικόΤαυτόχρονα η προσέγγιση και η περιγραφή τηςσύγχρονης laquoποιοτικήςraquo αρχιτεκτονικής αντιmicroε-τωπίζει τεράστιες δυσκολίες αξιολόγησης καιδιάκρισης από τη laquomicroαζικήraquo αρχιτεκτονική πουστην ουσία διαmicroορφώνει το σώmicroα των ελληνι-κών πόλεωνΟι απίστευτοι ρυθmicroοί ανοικοδόmicroησης και επέ-κτασης και η συνεχής ποσοτική microεγέθυνση σεένα κοινωνικό και πολιτισmicroικό περιβάλλον

2266 ε π ί κ α ι ρ α

microελετώνraquo εκπροσωπούmicroενη στο διάλογο του ΤΕΕ microε το ΥΠΕΧΩ∆Εαπό τους συναδέλφους Γ Χατζηδηmicroητρίου και Ι Μεσαρέ

Στη διακλαδική αυτή συνεργασία στα πλαίσια του ΤΕΕ εξαντλήσαmicroεκάθε δυνατότητα συνεννόησης και πειθούς και θεωρήσαmicroε ότι το τελικόαποτέλεσmicroα θα δικαίωνε όλη αυτή την προσπάθεια την οποία προς ενη-microέρωσή σας ο ΣΑ∆ΑΣ ξεκίνησε καλόπιστα από το προηγούmicroενο ακόmicroηνοmicroοσχέδιο προτείνοντας από τότε προς το ΤΕΕ και το ΥΠΕΧΩ∆Ε τηδηmicroιουργία ενός εύχρηστου εργαλείου αmicroοιβών

∆υστυχώς όmicroως τις τελευταίες ηmicroέρες διαπιστώνουmicroε microια απίστευτη δια-πάλη οργανωmicroένων κλαδικών συmicroφερόντων microε σκοπό τη ριζική αλλοίωσητου αποτελέσmicroατος της συνεργασίας και την ανατροπή των ισορροπιώντων αmicroοιβών των microελετών microεταξύ των κλάδων

Κατά παγκόσmicroια πρωτοτυπία η διεθνώς θεσmicroοθετηmicroένη σχέση περίπου211 των αmicroοιβών microελετών ΑρχιτεκτονικώνΣτατικώνΗλεκτροmicroηχανο-λογικών για το ίδιο έργο η οποία ίσχυε και στην Ελλάδα σαν έκφραση τουκόστους παραγωγής της microελέτης ανά κατηγορία ανατρέπεται microε την προ-σθήκη διαφόρων συνιστωσών βαρύτητας που microε υποβολιmicroαίο και ανή-θικο τρόπο κλαδικά συmicroφέροντα microεθοδεύουν και παραπλανούν τουςεκπροσώπους του ΥΠΕΧΩ∆Ε αναγκάζοντας τους σε υποχωρητικότητακαι αποδοχή της εξίσωσης των αmicroοιβών και τη δηmicroιουργία microιας κατάφορηςανισότητας σε σχέση microε την προσφερόmicroενη εργασία

Κάτω από αυτές τις συνθήκες ζητάmicroε τη διατήρηση της διεθνώς ισχύου-σας σχέσης των αmicroοιβών microελετών 211 microε microοναδικό κριτήριο την απο-νοmicroή δίκαιου καταmicroερισmicroού αmicroοιβών microε βάση την εργασία και τα έξοδα

Ζητάmicroε να microην αποδεχθείτε διάφορους προτεινόmicroενους συντελεστέςβαρύτητας διάφορους επιστηmicroονικούς νεωτερισmicroούς σαν επιπρόσθετηεργασία και microεθοδεύσεις που αλλοιώνουν την παραπάνω σχέση

Σε κάθε περίπτωση προς εφαρmicroογή του νόmicroου αλλά και διατήρηση τηςσχέσης 211 ζητάmicroε ο συντελεστής Αρχιτεκτονικών (σΑ) να είναι microετα-βαλλόmicroενος από 1 έως 15 ούτως ώστε κατά την εφαρmicroογή του από τις Υπη-ρεσίες να διασφαλίζει εκτός από το ύψος των αmicroοιβών το κριτήριο τηςδιατήρησης της σχέσης 211 και την απονοmicroή δίκαιου καταmicroερισmicroούαmicroοιβών

Σας καλούmicroε να microην αποδεχθείτε προτάσεις που διαmicroορφώνουν προσβλη-τικές και άδικες καταστάσεις σε βάρος των Αρχιτεκτόνων όπου δυστυχώςmicroέσω microεροληπτικών συmicroπεριφορών έχουmicroε διαχρονικά υποστεί

Εάν κάτι τέτοιο συmicroβεί είmicroαστε υποχρεωmicroένοι να προσφύγουmicroε στα Ελλη-νικά και Ευρωπαϊκά ∆ικαστήρια και σε άλλες microορφές δράσης

Θεωρούmicroε εκ προοιmicroίου έντιmicroη και δίκαιη την πολιτική σας συmicroπεριφοράκαι ζητάmicroε την ξεκάθαρη στάση σας

ΠροςΤον Υφυπουργό ΠΕΧΩ∆Ε κ Θ Ξανθόπουλο

Τον Υπουργό ΠΕΧΩ∆Ε κ Γ Σουφλιά

Θέmicroα laquoΠροεκτιmicroώmicroενες Αmicroοιβές Αρχιτεκτονικών Μελετών Κτιριακών Έργωνraquo

Λάβαmicroε γνώση του κειmicroένου που σας έστειλε το ΤΕΕ microε τις απόψεις του γιατις προεκτιmicroώmicroενες αmicroοιβές αρχιτεκτονικών microελετών κτιριακών έργων

Με τελείως υποβαθmicroισmicroένο τρόπο ως laquoπαρατηρήσειςraquo αναφέρονται οιδύο απαιτήσεις του ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ ήτοι

bull Ο συντελεστής ΣΑ να γίνει 125

bull Στο άρθρο ΟΙΚ5 να προστεθεί η εξής παράγραφος laquoΣτις περιπτώσειςκατά τις οποίες για την αρχιτεκτονική σύνθεση ενός έργου απαιτείταιπέραν των κανόνων της επιστήmicroης και της τέχνης η εφαρmicroογή γενικών ήειδικών πολεοδοmicroικών διατάξεων και ειδικών κανονισmicroών η αmicroοιβή τηςαρχιτεκτονικής microελέτης προσαυξάνεται κατά 10 για κάθε επιmicroέρουςσύνολο γενικών ή ειδικών διατάξεων και για κάθε laquoειδικό κανονισmicroόraquo(εξαιτίας των δεσmicroεύσεων και των αυξηmicroένων απαιτήσεων που δηmicroιουρ-γούνται)

Η τρίτη παρατήρηση στην ίδια σελίδα του τεύχους του ΤΕΕ ήτοι

bull Η παρ 2 του άρθρου ΟΙΚ5 να τροποποιηθεί ως εξής laquoΣτην περίπτωσηπου ένα κτίριο περιλαmicroβάνει περισσότερες της microιας χρήσεις (όπως κατοι-κία πολυκαταστήmicroατα γραφεία κλπ) τότε για την αmicroοιβή των αρχιτε-κτονικών microελετών των στατικών microελετών και των microελετών ΗΜ εγκατα-στάσεων θα λαmicroβάνεται ενιαίο το κτίριο microε ΣΒν το microεγαλύτερο

δηmicroιουργεί σύγχυση διότι δεν είναι laquoαίτηmicroαraquo αλλά επιτακτική ανάγκη ναδιορθωθεί η παρ 2 του άρθρου ΟΙΚ5 του κυρίως κειmicroένου

Η ως έχει διατύπωση είναι απαράδεκτη και πρέπει να διορθωθεί για νααποφευχθούν οι περιπτώσεις κατά τις οποίες οι αmicroοιβές στατικών και ΗΜεγκαταστάσεων θα προκύπτουν τριπλάσιες των αρχιτεκτονικών πράγmicroααυτόχρηmicroα γελοίο

Παρακαλούmicroε να λάβετε υπόψη σας τις ελάχιστες αυτές θέσεις του ΣΑ∆ΑΣ-Πανελλήνιας Ένωσης Αρχιτεκτόνων

Προς Οργανισmicroό Προώθησης ΕξαγωγώνΕλληνική Πρεσβεία στο Τόκιο

Ελληνικό περίπτερο στην ΕΧΡΟ

Αξιότιmicroοι κυρίεςκύριοι

Το ∆Σ του ΣΑ∆ΑΣ-Πανελλήνιας Ένωσης Αρχιτεκτόνων θέλει να σαςεκφράσει τις ιδιαίτερες ευχαριστίες του για την φιλική υποδοχή και τηνσυνεχή φροντίδα προς τα microέλη του συλλόγου microας όλων των υπευθύνωνκαι στελεχών του Ελληνικού περιπτέρου στην EXPO 2005 στη Ναγκόγιατης Ιαπωνίας κατά την διάρκεια της διήmicroερης επίσκεψης και περιήγησηςτους στο περίπτερα και στους χώρους της παγκόσmicroιας έκθεσης

Η επιmicroέλεια των microετακινήσεων της αποστολής του ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ και ηπαροχή διευκολύνσεων συmicroβουλών και η εν γένει φροντίδα των υπευθύ-νων του Περιπτέρου προς όλους συνετέλεσε ώστε η επίσκεψη αυτή τωνmicroελών και φίλων microας να είναι όσο το δυνατόν πιο άνετη και εποικοδοmicroη-τική και απέσπασε απολύτως θετικά σχόλια

Ιδιαίτερα κολακευτικά σχόλια απέσπασαν επίσης η συνολική παρουσία καιθεmicroατολογία του περιπτέρου που επιβεβαίωσαν κατά τρόπο αναmicroφισβή-τητο το υψηλό επίπεδο της παρουσίας της χώρας microας στην EXPO

Εκφράζουmicroε και πάλι τα συγχαρητήρια microας σε όλους όσους συνεργάσθη-καν και συνέβαλαν στην παρουσίαση και προβολή του Ελληνικής συmicromicroετο-χής στην ΕΧΡΟ και τις θερmicroές ευχαριστίες microας για την υποδοχή και φιλοξε-νία της αντιπροσωπείας microας

2299ε π ί κ α ι ρ α2288 ε π ί κ α ι ρ α

ΤΙΜΗΤΙΚΗ ∆ΙΑΚΡΙΣΗ

Νέο Αρχαιολογικό Μουσείο Αρχαίας Ήλιδας

ΙΣΟΤΙΜΟ ΒΡΑΒΕΙΟ laquoΑΡΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙ∆Ηraquo

∆ύο κατοικίες Πίσσα στο Ηράκλειο Κρήτης

ΙΣΟΤΙΜΟ ΒΡΑΒΕΙΟ laquoΑΡΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙ∆Ηraquo

Μουσείο Μπενάκη Σύγχρονο Πολιτιστικό Κέντρο

ΙΣΟΤΙΜΟ ΒΡΑΒΕΙΟ laquoΑΡΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙ∆Ηraquo

laquoΚιβωτόςraquo Χώρος για παιδιά

αρχιτεκτονικη microελετη

cent ordfrsaquoUacuteEuml˜

συνεργατεσ

infinUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgraveOcircOacuteEgraveIcircfi degUacutemiddotEcircAcircrsaquoOcirc infin IcircmiddotEgrave cent ordfrsaquoUacuteEuml

part microEgraveUgrave˙EumlIumlmiddotrsaquoOcirc˘ int microUacuteAcircUgraveUgraveOcircDagger

ειδικοι συmicroβουλοι

AgraveOcirc˘UacuteAacuteAcircrsaquoOcirc paraOcircIumlEgraveUgraveEgraveUcircIgraveOcircDagger degAcircOacuteEgraveIcirclsaquo centOacuteUcircEuml

infinOacutemiddotUcircUgravelsaquoIumlˆUcircEuml˜ ordfOcirc˘UcircAcircrsaquoˆOacute IcircmiddotEgrave ∆AcircmacrOacuteEgraveIcircOgraveOacute ŒUacuteAacuteˆOacute

αρχιτεκτονικη microελετη

infin66 partUacuteAacutemiddotUcircUgravelsaquoUacuteEgraveOcirc infinUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgraveOcircOacuteEgraveIcirclsaquo˜tradeOcirc˘˙iquestOacutemiddot infinOacuteUgraveˆOacutemiddotIcirciquestIcircEumlcentEumlIgravelsaquoUgraveUacuteEuml˜ infinOacuteUgraveˆOacutemiddotIcirciquestIcircEuml˜

συνεργατεσ

ordf intmiddotIumlOcircAacuteAcircUacuteiquestIcircOcirc˘ αρχιτέκτωνE paramiddotmiddotAacuteAcircˆUacuteAacutersaquoOcirc˘ αρχιτέκτωνbull ∆UcircEgraveOgraveOacuteEuml αρχιτέκτων

αρχιτεκτονικη microελετη

ordf intOcircIcircIcircrsaquoOacuteOcirc˘ infin intOcircDaggerUacuteIcircOcirc˘Iumlmiddot˜

συνεργατεσ

infin AtildeiquestIumlmiddotUacuteEuml infin paraiquestOacuteOcirc˘ αρχιτέκτονεςtrade micromiddotUcircEgraveIumlAcircrsaquoOcirc˘ int intcurrenOcircAacuteIumlOcirc˘ αρχιτέκτονεςiexcl paramiddotIumlˆIgravemiddotUgraveiquest˜ αρχιτέκτωνdeg iexclEgraveIcircfiOcirc˘IumlOcirc˜ φοιτ αρχιτεκτονικής

ειδικοι συmicroβουλοι

cent intOcircUacuteUacutecurren˜ αρχιτέκτωνdeg paraAcircOcircOacutelsaquo˜ αρχιτέκτωνpound ∆EgraveIgravemiddotAacutecurrenOacuteEuml˜ σύmicroβουλος ακουστικήςordf paraEgraveUgravecurrenOacuteEuml˜ σύmicroβουλος θεάτρουiexcl ordfEgrave middotEumlIumlrsaquopermilEuml σύmicroβουλος οπτικοακουστικών εγκαταστάσεωνpound intmiddotOacutecurrenIumlEgravemiddot˜ σύmicroβουλος φωτισmicroού

αρχιτεκτονικη microελετη

para paramiddotUacutemiddotUcircIcircAcirc˘iquest

συνεργατεσ

part ∆UcircmiddotIcircmiddotOacutersaquoIcircmiddot πολιτικός microηχανικόςdeg ∆˙OgraveUacute˙Euml˜ πολιτικός microηχανικός

3311ε π ί κ α ι ρ α3300 ε π ί κ α ι ρ α

ΒΡΑΒΕΙΟ laquo∆ΗΜΗΤΡΗ ΠΙΚΙΩΝΗraquo

∆ιαmicroόρφωση xώρου Αφετηρίας Κλασικού Μαραθώνιου ∆ρόmicroου

αρχιτεκτονικη microελετη

pound bulliquestOacuteıEuml deg summiddotIcirc˘OacuteıEgraveOacutefi˜

συνεργατησ

pound infinOacutepermilUacuteOcirc˘IumliquestIcircEuml˜ αρχιτέκτων

ειδικοι συmicroβουλοι

radicordfpart∆part infinpart ndash infin infinımiddotOacutemiddotUcircEgraveiquestpermilEuml˜ πολιτικός microηχανικόςprodordf partparapart ΗΜ εγκαταστάσεις

ΙΣΟΤΙΜΟ ΒΡΑΒΕΙΟ laquoΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΙΧΕΛΗraquo

Τα ξυστά στο Πυργί της Χίου

ΙΣΟΤΙΜΟ ΒΡΑΒΕΙΟ laquoΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΙΧΕΛΗraquo

METALOCUS

συγγραφεασ

ordf bullDaggerpermilmiddot

επιmicroελητησ

AgraveOcirc˘UacuteAacuteAcircrsaquoOcirc infinEgraveAacutemiddotrsaquoOcirc˘

tradeDaggerIumlIumlOcircAacuteOcirc˜ ordmrsaquoIumlˆOacute microEgravesbquoIumlEgraveOcircılsaquoIcircEuml˜ intOcircUacutemiddotlsaquo

AtildersaquoOcirc˜ 2000

paraAcircUacuteEgraveOcircpermilEgraveIcirclsaquo currenIcircpermilOcircUcircEuml METALOCUS

εκδοτεσ-επιmicroελητεσ

JJ Barba Gonzalez trade paramiddotmiddotpermilfiOcirc˘IumlOcirc˜partIcircpermilfiUcircAcircEgrave˜ METALOCUS

ordfmiddotpermilUacutersaquoUgraveEuml 1999 - UcirclsaquoIgraveAcircUacutemiddot

πUcircmiddotOacuteEgraveIcirciquest IcircmiddotEgrave infinAacuteAacuteIumlEgraveIcirciquest

∆EumlIumlAcircOcircUgraveEgraveIcirclsaquo AcircIcircOcircIgravelsaquo METALOCUS

επιmicroελεια-παρουσιαση

trade paramiddotmiddotpermilfiOcirc˘IumlOcirc˜επιστηmicroονικοσ συmicroβουλοσ

JJ Barba Gonzalez αρχιτέκτωνσκηνοθεσια

micro centmiddotOacuteiquestIumlEuml trade paramiddotmiddotpermilfiOcirc˘IumlOcirc˜

οργανωση παραγωγησ

degAcircˆUacuteAacutersaquomiddot ordfmiddotUgrave˙iquestIcircOcirc˘

tradeUgravemiddotıIgravefi˜ SEVEN infinılsaquoOacutemiddot 2000

Τοπία σε microετάβασηΝίκος Καζέρος αρχιτέκτων

3333ε π ί κ α ι ρ α

εκδή

λωση

laquoΑς σταmicroατήσουmicroε λοιπόν να ψάχνουmicroε εναγω-

νίως για στιλ και ονόmicroατα για τάσεις και επίθετα

γιατί αυτά δεν λένε ούτε προσφέρουν τίποτα στη

ζωή ∆ιασφαλίζουν έναν αόρατο φόβο τον ταξι-

νοmicroούν Είναι καιρός πια να επέmicroβουmicroε πιο δρα-

στικά στο αρχιτεκτονικό microας τοπίο εκmicroεταλλευό-

microενοι τις ευκαιρίες που microας προσφέρει η ίδια η

πόληraquo1

Γ Σηmicroαιοφορίδης 1990

Λίγα microόνο χρόνια πριν ο αρχιτέκτονας Γ Σηmicroαι-οφορίδης είχε διατυπώσει προς τον ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑmicroια ολοκληρωmicroένη ιδέα-πρόταση για την ελλη-νική αρχιτεκτονική Στις αρχές του περασmicroένουΙουνίου αυτή η ιδέα-πρόταση υλοποιήθηκε γιαπρώτη φορά Κατά τη διάρκεια ενός δεκαήmicroε-ρου εκδηλώσεων2 στο Νέο Μουσείο Μπενάκηπου είχαν ως κοινό τόπο το λόγο και το έργο τουαρχιτέκτονα πραγmicroατοποιήθηκε η απονοmicroήτων Βραβείων Αρχιτεκτονικού Έργου 2005οργανώθηκε η έκθεση των συmicromicroετοχών πουδιακρίθηκαν και κυκλοφόρησε ο ανάλογοςκατάλογος Την ηmicroέρα της απονοmicroής των βρα-βείων microίλησε ο αρχιτέκτονας και διευθυντής τουπεριοδικού Domus Stefano Boeri για τα κοινάχαρακτηριστικά των microεσογειακών πόλεων τονί-ζοντας τη συmicroβολή του Γ Σηmicroαιοφορίδη στηνεπισήmicroανση και ανάδειξη αυτής της σχέσηςΤαυτόχρονα στον ίδιο χώρο παρουσιάστηκε ηέκθεση Τοπία Εκmicroοντερνισmicroού ndash Ελληνική Αρχι-

τεκτονική rsquo60 και rsquo90 που είχαν επιmicroεληθεί οι ΓΑίσωπος και Γ Σηmicroαιοφορίδης (1999) και συνο-δεύτηκε microε την προβολή σχετικού ντοκιmicroαντέρτου Μάρκου Γκαστίν για την Αθήνα Το αντικεί-microενο των δύο εκθέσεων διαmicroόρφωσε την πλατ-φόρmicroα διεξαγωγής συζήτησης microε θέmicroα Ελληνική

αρχιτεκτονική και παγκόσmicroια κατάσταση3

Ιδιαίτερα σηmicroαντικό γεγονός αποτέλεσε ηπαρουσίαση του πολυσέλιδου βιβλίου του ΓΣηmicroαιοφορίδη microε τίτλο ∆ιελεύσεις Κείmicroενα για

την αρχιτεκτονική και τη microετάπολη4 microια επιλογή41 κειmicroένων και άρθρων δηmicroοσιευmicroένων απότο 1983 έως το 2003 Στην έκδοση καταγράφε-ται ο πλούσιος προβληmicroατισmicroός του αρχιτέ-κτονα και η αγωνία του για την πόλη το τοπίοτους αστικούς microετασχηmicroατισmicroούς την αρχιτε-κτονική εκπαίδευση τη microελλοντική εικόνα τηςΑθήνας

Υπόδειξη της διαφοράςΑς σταθούmicroε καταρχήν στο τι σηmicroαίνει η πραγ-microατοποίηση του οmicroολογουmicroένως φιλόδοξουεγχειρήmicroατος από τον ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ5 Η νέα διορ-

3322 ε π ί κ α ι ρ α

ΒΡΑΒΕΙΟ laquoΕΥΠΑΛΙΝΟΣraquo

Μουσείο της Ελιάς και του Ελληνικού Λαδιού στην Σπάρτη

αρχιτεκτονική microελέτη

parasectpartπinfintrade ndash cent centEgravemiddotIgravemiddotOacuteUgravefiOcirc˘IumlOcirc˜

radic microEgraveAacuteAacutefiOcirc˘IumlOcirc˜ int degIcircEgraveOcirc˘IumlcurrenIcircmiddot

συνεργάτες

iexcl AtildeUacute˘UcircOcircDagger micro paramiddotmiddotpermiliquestIcircOcirc˘ int intOcirc˘OacuteiquestpermilEuml

int paraEgraveUgraveOcircDaggerIumlEuml deg degEgravemiddotIacutefiAacuteIumlOcirc˘ αρχιτέκτονες

ειδικοι σύmicroβουλοι

part iexcliquestIcircOcirc˘ sect intmiddotUgraveUcircmiddotOacutersaquoIcircmiddot microουσειολόγοι

trade intOcirc˘OacuteiquestpermilEuml˜ deg degOcircDaggerAacutemiddot˜ πολιτικοί microηχανικοί

π infinUcircIcircEumlUgravefiOcirc˘IumlOcirc˜ ηλεκτρολόγος microηχανικός

κατασκευη

partƒdegradiciexclpart∆ infinpartint intˆOacuteUcircUgravemiddotOacuteUgraversaquoOacuteOcirc˘ πολιτικός microηχ - εργοταξιάρχηςint intˆOacuteUcircUgravemiddotOacuteUgraversaquoOacuteOcirc˘ πολιτικός microηχ - βοηθός εργοταξιάρχηtrade intOcircIuml˘IgraversaquoUacuteEuml˜ εργοδηγός

ανεπαίσθητες σχέσεις αλλά και κενά Από τηνκατοικία στην Ανάβυσσο (Α Κωνσταντινίδης1961-62) στην εξοχική κατοικία στην Άνδρο (ΚΤσιγαρίδα 2004) Από την Πολυκατοικία στηλεωφόρο Β Σοφίας (Ν Βαλσαmicroάκης 1955) στηνΠολυκατοικία και έκθεση γλυπτικής στα Ιλίσσια(Σ Τσιράκη 2005) Από το Σχολείο στον Αγ∆ηmicroήτριο (Τάκης Χ Ζενέτος 1970-76) στο Μου-σείο Μπενάκη (Μ Κοκκίνου Α Κούρκουλας2004) Από το Θέατρο του Λυκαβηττού (ΤάκηςΧ Ζενέτος 1964-67) στο Θέατρο των ∆ελφών(Ε Χατζηνικολάου Σ Ξενόπουλος 2005) Στη διαδικασία κατανόησης της νεότερης ελλη-νικής αρχιτεκτονικής και αναζητώντας microιαπιθανή microελλοντική της κατεύθυνση αν laquoη δεκα-ετία του 1960 microας ενδιαφέρει για την οικειό-τητα που microας προσφέρειraquo6 και στη δεκαετία του1990 βρίσκουmicroε τα συmicroπτώmicroατα της microετα-βιο-microηχανικής κοινωνίας την laquoαπώλεια ενός συλλο-γικού οράmicroατοςraquo7 σήmicroερα η πρόκληση εντοπί-ζεται στην ανοιχτή διερεύνηση των δυνατοτήτωνπου δηmicroιουργεί το κυρίαρχο αστικό περιβάλ-λον έχοντας υπόψη την πλανητική του διά-σταση και microε ότι αυτή προκαλεί

Σηmicroειώσεις

1 Σηmicroαιοφορίδης Γιώργος laquo∆ιελεύσεις Ο φόβος του

αρχιτέκτοναraquo στο ∆ιελεύσεις Κείmicroενα για την αρχιτε-

κτονική και τη microετάπολη επιmicro Γ Αίσωπος Ο Σηmicroαιο-

φορίδου Γ Τζιρτζιλάκης εκδ MetapolisPress Αθήνα

2005 σελ 131

2 Οι εκδηλώσεις πραγmicroατοποιήθηκαν από 3 έως 12

Ιουνίου 2005 στο Νέο κτίριο του Μουσείου Μπενάκη

οδός Πειραιώς 138

3 Συmicromicroετείχαν οι αρχιτέκτονες Γ Αίσωπος Π ∆ραγώ-

νας Η Ζέγγελης Α Κούρκουλας Γ Πανέτσος Λ

Παπαδόπουλος Γ Τζιρτζιλάκης και ∆ Φατούρος Το

στρογγυλό τραπέζι και η συζήτηση πραγmicroατοποιήθη-

καν στις 4 Ιουνίου 2005

4 Σηmicroαιοφορίδης Γιώργος όπ

5 Βλέπε κείmicroενο προκήρυξης ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ 732005

6 Σηmicroαιοφορίδης Γιώργος laquoΣυλλογικά οράmicroατα και

microεmicroονωmicroένες διαδροmicroέςraquo στο Τοπία εκmicroοντερνισmicroού

Ελληνική αρχιτεκτονική rsquo60 και rsquo90 επιmicro Γ Αίσωπος Γ

Σηmicroαιοφορίδης εκδ Metapolis Press Αθήνα 2002

σελ 53

7 Σηmicroαιοφορίδης Γιώργος όπ σελ 58

3355ε π ί κ α ι ρ α3344 ε π ί κ α ι ρ α

Εκείνα ωστόσο τα ουσιώδη ζητήmicroατα πουπαραmicroένουν ανοιχτά είναι η παρουσίαση τουεγχειρήmicroατος και πέρα από τα όρια της ελληνι-κής κοινωνίας καθώς και η microετατροπή του σεενεργό θεσmicroό

ΣυνndashέκθεσηΗ ίδια η έκθεση των Βραβείων Αρχιτεκτονικού

έργου 2005 δεν microπορεί να ειδωθεί ως ένα ανε-ξάρτητο γεγονός αλλά σε συνδυασmicroό microε τηνέκθεση Τοπία εκmicroοντερνισmicroού Ελληνική αρχιτε-

κτονική rsquo60 και rsquo90 Η ταυτόχρονη παρουσίασητων δύο εκθέσεων συνέθεσε ένα προσωρινόπανόραmicroα της ελληνικής αρχιτεκτονικής διάρ-κειας σχεδόν microιας πεντηκονταετίας microε αφετη-ρία τη δεκαετία του 1960 ενδιάmicroεση αναφοράσε εκείνη του 1990 και κατάληξη την απαρχήτου 21ου αιώνα Ο επιmicroήκης και ογκώδης τοίχοςστο microέσο της αίθουσας έκθεσης διαχώριζε τιςεκθεσιακές και χρονικές ενότητες αλλά και ωςπολλαπλό πέρασmicroα προκαλούσε νοηmicroατικούςσυσχετισmicroούς ανάmicroεσα στα laquoΤοπία Εκmicroοντερνι-σmicroούraquo και τα πρόσφατα βραβευmicroένα αρχιτεκτο-νικά έργα που συmicroπτωmicroατικά εκτέθηκαν σταmicroεταλλικά τραπέζια των laquoΠαραδειγmicroάτωνraquoΜπορούσε λοιπόν κανείς να διακρίνει ισχυρές ή

γάνωση microε σαφή πρόθεση να γίνει θεσmicroόςενεργοποιεί έναν ακόmicroα microηχανισmicroό αξιολόγη-σης και προβολής του ελληνικού αρχιτεκτονι-κού έργου και συmicroπορεύεται προκλητικά microεεκείνον του ΕΙΑ Τον χαρακτηρίζει και τον δια-κρίνει όmicroως ένα ενδιαφέρον στοιχείο στο οποίοχρειάζεται να σταθούmicroε Εκτός από τις κατηγο-ρίες για τα σύγχρονα έργα (Βραβείο Άρη Κων-σταντινίδη)-εδώ παρενθετικά ας τονίσουmicroε τηνσύνδεση της διάκρισης microε σηmicroαντικές ελληνι-κές αρχιτεκτονικές παρουσίες του 20ού αιώνατον δηmicroόσιο ανοικτό χώροndashτοπίο (Βραβείο∆ηmicroήτρη Πικιώνη) την ποιότητα κατασκευής

ενός αρχιτεκτονικού έργου (Βραβείο Ευπαλίνος)microε την ενσωmicroάτωση δραστηριοτήτων και εκδη-λώσεων αρχιτεκτονικού περιεχοmicroένου όπωςκινηmicroατογραφικές ή τηλεοπτικές παραγωγέςβίντεο εκθέσεις εκδόσεις (Βραβείο ΠαναγιώτηΜιχελή) διευρύνεται θεmicroατικά και microετακινείταιτο έως τώρα στη χώρα microας αυστηρό όριο του τιmicroπορεί να εκληφθεί ως αρχιτεκτονικό έργο καιεποmicroένως τι microπορεί να παρουσιάζεται ως αρχιτε-κτονική δραστηριότητα Έτσι η τοπική εκθεσιακήασφυκτική σχέση κτίσmicroα = αρχιτεκτονική επανα-προσδιορίζεται και microετατίθεται στην περιοχή τηςπολλαπλής αφήγησης

σελ 33 Άποψη της Έκθεσης Βραβεία Αρχιτεκτονικού

Έργου 2005

πάνω Άποψη της Έκθεσης Τοπία εκmicroοντερνισmicroού Ελληνι-

κή αρχιτεκτονική rsquo60 και rsquo90

δίπλα microέση Ο αρχιτέκτονας και διευθυντής του περιοδι-

κού Domus Stefano Boeri

δίπλα κάτω Οι οmicroιλητές στη συζήτηση microε θέmicroα laquoΕλληνική

αρχιτεκτονική και παγκόσmicroια κατάστασηraquo

αφιέρωmicroα

media res της αρχιτεκτονικήςΕπιmicroέλεια Μιχάλης Λεφαντζής

Προσεγγίζοντας τη microετάποληΓιάννης Αίσωπος αρχιτέκτονας επίκ καθηγητής Πανεπιστηmicroίου Πατρών

3366 ε π ί κ α ι ρ α

τα κείmicroενα του Σηmicroαιοφορίδη Η προβληmicroατικήαυτή είχε διερευνηθεί microε συνέπεια για σειράετών microέσω των πολλαπλών δραστηριοτήτων τουκαι ιδιαίτερα microέσω των εκδοτικών προσπαθειώντων περιοδικών Τεύχος και Μετάπολις στα οποίαυπήρξε ιδρυτικό microέλος και συνδιευθυντής Τοπρώτο διεύρυνε καθοριστικά τον ελληνικό κρι-τικό αρχιτεκτονικό λόγο και συνέδεσε την ελλη-νική microε τη διεθνή συζήτηση ενώ το δεύτεροανέπτυξε το λόγο γύρω από την παγκόσmicroια εξά-πλωση του αστικού και τις διαδικασίες αστικο-ποίησης της σύγχρονης ελληνικής πόλης Η ίδιαπροβληmicroατική παρουσιάζεται στο βιβλίο καιmicroέσα από τα κείmicroενα των καταλόγων δύο εκθέ-σεων αρχιτεκτονικής που είχε συνεπιmicroεληθείτην έκθεση laquoΤοπία του Οικείουraquo microια καταγραφήκαι ανάλυση των εκφάνσεων του δηmicroόσιουχώρου στη microεταπολεmicroική ελληνική αρχιτεκτο-νική (Τriennale Μιλάνου 1996) και την έκθεσηlaquoΤοπία εκmicroοντερνισmicroού Ελληνική αρχιτεκτονικήrsquo60 και rsquo90raquo microε θέmicroα την αρχιτεκτονική παρα-γωγή των δύο αυτών δεκαετιών που χαρακτηρί-στηκαν από έντονη οικονοmicroική ανάπτυξη πολι-τισmicroική εξωστρέφεια και ταχείς αστικούς microετα-σχηmicroατισmicroούς (Ολλανδικό Ινστιτούτο Αρχιτεκτο-νικής Ρότερνταmicro 1999)

Στο βιβλίο περιλαmicroβάνονται επίσης πολύ αξιό-λογα κείmicroενα για την Ακρόπολη των Αθηνών τηΧάρτα των Αθηνών του Le Corbusier το αθη-ναϊκό τοπίο κείmicroενα από αφιερώmicroατα περιοδι-κών όπως τα Αρχιτεκτονικά Θέmicroατα και ταΘέmicroατα Χώρου+Τεχνών καθώς και άλλα κείmicroενααπό διεθνή περιοδικά και γνωστούς συλλογικούςτόmicroους στο εξωτερικό (Europan Mutations The

Critical Landscape Cities in Transition Coming

from the South κά) Λόγω της ποικιλοmicroορφίαςκαι των δυσδιάκριτων ορίων ανάmicroεσα στις διά-φορες θεmicroατικές των κειmicroένων αυτά δηmicroοσιεύ-ονται microε χρονολογική σειρά φανερώνονταςταυτόχρονα στον αναγνώστη την πολλαπλότητατων θεmicroάτων που απασχολούσαν τον συγγρα-φέα την ίδια χρονική περίοδο Ας σηmicroειωθείτέλος πως στην έκδοση αυτή δηmicroοσιεύονταιγια πρώτη φορά δύο ανέκδοτα κείmicroενα πουυπήρχαν στο αρχείο του συγγραφέα

Η έκδοση αυτή αποτελεί την πρώτη συστηmicroα-τική παρουσίαση microιας πολύτιmicroης παρακαταθή-κης έως τώρα διασκορπισmicroένης σε διάφοραέντυπα του κόσmicroου και την ίδια στιγmicroή απότισηφόρου τιmicroής στην ανολοκλήρωτη αλλά πολύουσιαστική προσφορά του Γιώργου Σηmicroαιοφο-ρίδη στη διαmicroόρφωση του κριτικού αρχιτεκτονι-κού λόγου στην Ελλάδα

βιβλ

ίο

δηmicroοσίευσε ο Σηmicroαιοφορίδης σε συλλογικέςεκδόσεις καταλόγους περιοδικά και εφηmicroερί-δες από το 1983 ως το 2002 Τα κείmicroενα microπο-ρούν να χωριστούν σε ιστορικά κριτικά δοκίmicroιακαι σχόλια της αρχιτεκτονικής και πολεοδοmicroι-κής επικαιρότητας

Ο τίτλος του βιβλίου επιλέχθηκε από τον τίτλοmicroιας σειράς κειmicroένων που ο ίδιος ο συγγραφέαςείχε ονοmicroάσει έτσι microε στόχο ndashόπως φαίνεται σεσχεδιάγραmicromicroα που επεξεργαζότανndash να τααρθρώσει κάποτε σε ένα ευρύτερο έργο (έναείδος laquomicroεγα-κειmicroένουraquo) Οι laquoδιελεύσειςraquo επι-χειρούν να προσεγγίσουν microε τη microορφή σχολια-σmicroού τις διαφορετικές εκφάνσεις και τουςmicroετασχηmicroατισmicroούς του αστικού πολιτισmicroούστον οποίο καθοριστικό ρόλο παίζουν η αρχιτε-κτονική και η πολεοδοmicroίαΌπως γράφαmicroε microε τον Γ Τζιρτζιλάκη στο προ-λογικό σηmicroείωmicroα του βιβλίου laquoΗ ίδια η λέξηδιέλευση αντηχεί εδώ σαν τον πυρήνα ενόςmicroπενγιαmicroινικού laquoπεράσmicroατοςraquo microιας laquoδιάβα-σηςraquo που κινείται πάνω σε έναν laquoυπερκειmicroε-νικόraquo χάρτη όπου κάθε σηmicroείο παραπέmicroπει σεένα άλλο όχι απαραιτήτως το επόmicroενο και ηαρχιτεκτονική σκέψη συνδιαλέγεται microε τοπαρόν και την Ιστορία αλλά και παρεmicroβάλλεταιαπό microια θέση που τα ξεπερνάειraquoΟι laquoδιελεύσειςraquo ασχολούνται microε τον αmicroερικανι-σmicroό της ελληνικής αστικής κουλτούρας ταεmicroπορικά κέντρα τη διονυσιακή διάσταση τηςπόλης τα σκάρτα τη χαmicroένη περιφέρεια τααποθέmicroατα τοπίου το αστικό έδαφος και άλλαστοιχεία της πόλης που microορφοποιούν τηναστική εmicroπειρία Οι laquoδιελεύσειςraquo αποτελούν τονήmicroα πάνω στο οποίο οργανώνονται τα microεγαλύ-τερα θεωρητικά ιστορικά και κριτικά κείmicroενατου βιβλίου τα οποία στην πλειοψηφία τουςπροσεγγίζουν τη σύγχρονη ελληνική και παγκό-σmicroια πόλη τη microετάπολη που αποτελεί προϊόνέντονων διαδικασιών αστικοποίησης καθώς καιτην αρχιτεκτονική που εκφράζει τη νέα αυτήαστική συνθήκη

Είναι σαφές πως η προβληmicroατική αυτή δεν αντι-microετωπίζει την πόλη ως microια σαφώς ορισmicroένηδοmicroή παρά ως microια διαρκώς microετασχηmicroατιζόmicroενηπολλαπλότητα που δεν προσδιορίζεται microε τασυmicroβατικά εργαλεία της αρχιτεκτονικής και τηςπολεοδοmicroικής πειθαρχίας Η πόλη είναι έναςοργανισmicroός υπό διαmicroόρφωση που επιζητά νέεςlaquoευέλικτεςraquo στρατηγικές επέmicroβασης Η ανα-σφάλεια της νέας microεταπολιτικής κατάστασηςαλλά και η πρόκληση που αυτή συνιστά για τηναρχιτεκτονική και την πολεοδοmicroία διαπερνά όλα

Γιώργος Σηmicroαιοφορίδης ∆ιελεύσεις Κείmicroεναγια την αρχιτεκτονική και τη microετάπολη επιmicro ΓΑίσωπος Ο Σηmicroαιοφορίδου Γ ΤζιρτζιλάκηςMetapolis Press Αθήνα 2005

Ο πρωταρχικός ρόλος της laquoπαραγωγήςraquo σεαντιδιαστολή microε την laquoκαταγραφήraquo περιέγραφετον τρόπο σκέψης και δράσης του ΓιώργουΣηmicroαιοφορίδη (1955-2002) Η δραστηριότητάτου εξαπλωνόταν ταυτόχρονα σε πολλαπλάprojects διαφορετικής microορφής γραπτά εκθέ-σεις διαλέξεις διδασκαλία workshops Αντί-στοιχα τα πολλά κείmicroενά του βρίσκονταν δηmicroο-σιευmicroένα microε διαφορετικές γλώσσες σε διάφο-ρες διεθνείς και ελληνικές εκδόσεις η εύρεσηκαι η ανάγνωσή τους ήταν εποmicroένως δύσκοληndashειδικά για τους αναγνώστες microιας νεότερηςγενιάςndash και καθιστούσε το ζήτηmicroα της συλλογήςκαι έκδοσής τους πρωτεύονΤο ίδιο αυτό ζήτηmicroα απασχολούσε τον Σηmicroαιο-φορίδη το τελευταίο διάστηmicroα της ζωής του καιτον οδήγησε σε microια πρώτη οργάνωση τουαρχείου του microε τη συγκέντρωση και την κατά-ταξη των κειmicroένων του σε κάποιες πρώτεςβασικές θεmicroατικές κατηγορίες ως βάση περαι-τέρω επεξεργασίας

Οι ∆ιελεύσεις Κείmicroενα για την αρχιτεκτονική και

τη microετάπολη αποτελούν microια συλλογή κειmicroένωνγια την αρχιτεκτονική την πόλη και το τοπίο που

Τα λεκτικά microέσα δεν microπορούν να καλύψουν βέβαια τοαρχιτεκτονικό γίγνεσθαι στην ολότητά του Με τα σχέδιατις εικόνες ή τα γραφήmicroατα ως φορείς πληροφορίας καιεπικοινωνίας (που είναι ανεξάρτητα από τα όρια τουλόγου γραπτού ή προφορικού) microπορούν να εκφραστούνκαι να συλληφθούν λεπτές αποχρώσεις χαρακτήραςχώρου και microοτίβα που προάγουν και επιλύουν το αρχιτε-κτονικό πρόβληmicroα ως microέσα και εργαλεία σκέψης πέρααπό τις δυνατότητες της λεκτικής περιγραφής Ανδεχθούmicroε τη ρήση του L Wittgenstein laquoτα όρια τηςγλώσσας microου σηmicroαίνουν όρια του κόσmicroου microουraquo τότε οαρχιτέκτονας έχει στη διάθεσή του microε τη laquoδεύτερηraquo αυτήγλώσσα δουλειάς του άπειρες δηmicroιουργικές δυνατότητεςΚαι τα γραφικά αυτά microέσα έχουν όmicroως τα όριά τους αφού

Το παρόν αφιέρωmicroα στο θέmicroα laquomedia res της αρχιτεκτο-νικήςraquo δίνει την αφορmicroή να εκτεθούν εδώ microερικές σκέψειςγια τη θέση της Αρχιτεκτονικής και την απήχησή της στησύγχρονη κοινωνίαΗ εποχή microας microαζί microε τα τόσα ρηξικέλευθα και ανατρεπτικάτης επιτεύγmicroατα σε ταχύτητα και ποσότητα χαρακτηρίζε-ται επίσης από τις νεότροπες και πολλαπλές δυνατότητεςσrsquo επικοινωνιακούς διαύλους οι οποίοι βοmicroβαρδίζουνκαθηmicroερινά microε ήχο και εικόνα τη ζωή microας Έτσι πέρα απότην καθηmicroερινή αυτή εmicroπειρία η έννοια της Επικοινωνίαςέγινε και ακαδηmicroαϊκό αντικείmicroενο σπουδών microε τη δηmicroιουρ-γία τριών ήδη τmicroηmicroάτων σχετικών στα ελληνικά ΑΕΙ ∆ιδα-σκαλία και έρευνα προς αυτή την κατεύθυνση προάγουνασφαλώς και βοηθούν στην αποσαφήνιση του εκάστοτεπεριεχοmicroένου κοινών ή ταυτόσηmicroων όρων παραστάσεωνκαι γενικά εννοιών που κάθε επιστηmicroονικός ή καλλιτεχνι-κός κλάδος χρησιmicroοποιεί στο επικοινωνιακό του σύστηmicroαΗ Αρχιτεκτονική έχει στη διάθεσή της τις περισσότερεςίσως laquoγλώσσεςraquo ή επικοινωνιακούς διαύλους από κάθεάλλον ακαδηmicroαϊκό κλάδο Ο λόγος τα γραφικά microέσα (σχέ-διο διάγραmicromicroα φωτογραφία εικαστικά και κινητικά microέσα)και η microακέτα είναι microερικά από αυτά microε τα οποία ο δηmicroι-ουργός περιβάλλοντος επικοινωνεί αλλά και αναπτύσσειτις ικανότητές του για την επίλυση των σχετικών προβλη-microάτων Ζήσαmicroε στις περασmicroένες δεκαετίες σε διεθνές επίπεδοτην έξαρση στη χρήση λεκτικών microέσων επικοινωνίας (όπουπρωτοποριακά πχ αρχιτεκτονικά περιοδικά δηmicroοσίευανmicroόνο κείmicroενα χωρίς σχέδια) microε την αιτιολογία ότι προηγεί-ται η διευκρίνιση των προβληmicroάτων (όπως ο εmicroπορευmicroατι-κός χαρακτήρας της Αρχιτεκτονικής η περιφρόνηση τωνπραγmicroατικών αναγκών της ανθρώπινης οίκησης η εκmicroε-τάλλευση και η κερδοσκοπία γης και κατοικίας) ώστε νατεθούν νέοι στόχοι microε προγραmicromicroατικά laquomicroανιφέσταraquo Κατό-πιν θα microπορούσαν αυτά να laquomicroεταφραστούνraquo σε τρισδιά-στατες microορφικές λύσεις1 Βέβαια η τότε σχετική αισιοδοξίαδεν δικαιώθηκε Τώρα έχουmicroε επιστρέψει χωρίς θετικό-τερο αποτέλεσmicroα σε microια νέα υπερβολή στη χρήση γραφι-κών microέσων λόγω και της ευκολίας παραγωγής τους microέσααπό τις δυνατότητες του νέου laquoβοηθούraquo και laquoδυνάστηraquomicroας του CAD ή ηλεκτρονικού υπολογιστήΒέβαια οι επικοινωνιακοί δίαυλοι που ήδη αναφέρθηκανεξακολουθούν να είναι όλοι πολύτιmicroοι Η Αρχιτεκτονικήξεκινά microε βιώmicroατα (ευχάριστα δυσάρεστα επιβολής εντυ-πωσιασmicroού microνηmicroειακότητας κά) των οποίων η ανάmicroνησηδηmicroιουργεί αισθήmicroατα κι εκείνα οδηγούν στη συνειδητοποί-ηση των βιωmicroάτων Μέσα από το λεκτικό απόθεmicroα της γλώσ-σας επιλέγονται οι κατάλληλες έννοιες όπως λειτουργίακατασκευή microορφή τεχνοτροπία κά που προσδιορίζουνκαι αξιολογούν τα αρχιτεκτονικά έργα ώστε να microας κάνουνικανούς να διαπιστώνουmicroε αρετές και αδυναmicroίες τους

5544 α φ ι έ ρ ω micro α

media resτης αρχιτεκτονικής

του Γεώργιου Π Λάββα ακαδηmicroαϊκού

5555α φ ι έ ρ ω micro α

Θα περίmicroενε κανείς ότι microε τέτοιο επικοινωνιακό οπλισmicroό οιαρχιτέκτονες θα είχαν κατακτήσει microια πρώτη θέση στονκοινωνικό χώρο τοποθετώντας και αναδεικνύοντας το κτι-σmicroένο περιβάλλον στο πρώτο ποιοτικό επίπεδο ως κοινω-νικό αγαθό που εξ ορισmicroού είναι ∆υστυχώς όmicroως βιώ-νουmicroε microια ολοένα αυξανόmicroενη αρνητική ένταση σrsquo όλες τιςοικιστικές κλίmicroακες ndashτην ποιότητα του σπιτιού του δρό-microου της πλατείας της πόλης της microεγαλούποληςndash οιοποίες δεν προσφέρουν κατά κανόνα και στην πλειοψηφίατους φυσιολογικές και ψυχολογικές παραmicroέτρους στηνανθρώπινη ύπαρξη Οι επικοινωνιακοί δίαυλοι στις σηmicroερι-νές laquoλεωφόρους της πληροφορίαςraquo (Infobahn) microαζί microετην πρωτοφανή εξουσία των ΜΜΕ θα microπορούσαν νrsquo απο-τρέψουν αυτή την αδιέξοδη προοπτική του οικιστικού αγα-θού Αρκεί οι αρχιτέκτονες και οι πολεοδόmicroοι να συνειδη-τοποιήσουmicroε το νέο ρόλο microας που είναι διττός τόσο ναmicroελετούmicroε να ερευνούmicroε να επεmicroβαίνουmicroε microε αντίστασηκαι συmicroβολή στα νέα νοmicroοθετικά πλαίσια για τον ορθό σχε-διασmicroό της πολεοδοmicroίας και της αρχιτεκτονικής στηνεποχή του laquoηλεκτρονικού ανθρώπουraquo όσο και να αγωνιζό-microαστε επικοινωνιακά για τη συνειδητή συmicroπαράσταση τηςευρύτερης κοινωνίας στην κατάκτηση αυτού του αγαθού

Σηmicroείωση

1 Αυτή η τάση διατηρείται κι εδώ ακόmicroα και microάλιστα σrsquo ακαδηmicroαϊ-

κούς χώρους ως microορφή laquoαρχιτεκτολογίαςraquo

microπορούν να δώσουν από κακή χρήση microια εσφαλmicroένη εντύ-πωση ή και να εξαπατήσουν από αδυναmicroία ή υπερβολικήδεξιότητα του σχεδιαστή και σήmicroερα και του σχεδίου microετον computer Ο τελευταίος σίγουρα microας γοητεύει αλλάκαι microας τροmicroοκρατεί microε τις δυνατότητες της εικονικήςπραγmicroατικότητας Η δεύτερη αυτή laquoγλώσσαraquo απαιτεί εξάλλου και αφαιρετική ικανότητα τόσο για τη σύλληψη όσοκαι για τη σύνθεση και την ανάγνωση και κατανόηση τηςεικονιζόmicroενης αρχιτεκτονικής δηmicroιουργίαςΗ τρίτη και ίσως εκείνη που υπερτερεί των δύο άλλωνδυνατοτήτων έρευνας κι επικοινωνίας στη δουλειά microαςείναι η microακέτα ως τρισδιάστατη ρεαλιστική απεικόνισηαρχιτεκτονικών microορφών Επιτρέπει την εξέταση των ιδιοτή-των ενός κτίσmicroατος από πολλές θέσεις και επίπεδα παρα-τήρησης και διευκολύνει άmicroεσα την αντίληψη του βιώmicroατοςτου έργου τόσο στο χώρο όσο και στο χρόνοΟι αρχιτεκτονικές laquoγλώσσεςraquo που σκιαγραφήθηκαν παρα-πάνω δεν είναι microόνο microέσα επικοινωνίας ή έκφρασης αλλάκαι microέσα έρευνας και προσέγγισης των προβληmicroάτων Οαρχιτέκτονας και ο πολεοδόmicroος microrsquo αυτές σκέπτεταιεκφράζεται και διαmicroορφώνει την πραγmicroατικότητα microιαπραγmicroατικότητα πολυσύνθετη και πολύτροπη όπως και οιγλώσσες της σύmicroφωνα microε τον διάσηmicroο γλωσσολόγοBenjamin Whorf laquoόλη η σκέψη γίνεται microέσα στη γλώσσακαι κάθε γλώσσα είναι ένα ανεξάρτητο πελώριο δοmicroικόσύστηmicroαraquo

5566 α φ ι έ ρ ω micro α

ΜεσοαρχιτεκτονικήΣχόλια στην υπερmicroεσική

διάλυση της αρχιτεκτονικής1

του Γιώργου Τζιρτζιλάκη αρχιτεκτόνα επίκ καθηγητή Πανεπιστηmicroίου Θεσσαλίας

1 Οι πάντες σήmicroερα βρίσκουν microια ευκαιρία για να αναφερ-θούν στη σχέση της αρχιτεκτονικής microε τα media καλλιερ-γώντας άλλοτε ανασφάλεια κι άλλοτε καινούργιες ευαισθη-σίες Χωρίς να είναι αmicroελητέοι εκείνοι που προτάσσουνεπιφυλακτικότητα απέναντι στη διογκωmicroένη επιρροή τωννέων τεχνολογιών στον αρχιτεκτονικό σχεδιασmicroό πολλα-πλασιάζεται η οργανική υπερmicroεσική αντίληψη της bitgeneration δηλαδή της γενιάς που microεγάλωσε θεωρώνταςτους υπολογιστές και τα διάφορα media φυσική προέ-κταση του σώmicroατός τηςΕντούτοις οι περισσότερες συζητήσεις αναπαράγουνάγονα δίπολα Από τη microια εκείνοι που υπερθεmicroατίζουν τηναπτική υλικότητα του κτίσmicroατος και από την άλλη όσοιπροτιmicroούν τον εικονικό του χαρακτήρα εκείνοι που θεω-ρούν την αρχιτεκτονική εργαλείο αντίστασης στο παγκο-σmicroιοποιηmicroένο microηντιακό σύmicroπαν και οι υπόλοιποι πουποντάρουν στη συγχώνευση της φυσικότητας microε το υπερ-microεσικό πεπρωmicroένο Όλες αυτές οι έλξεις και οι απωθήσειςαντιπροσωπεύουν την κοινωνική παθολογία τα άγχη καιτους microετασχηmicroατισmicroούς της αρχιτεκτονικής

2 Πολλοί ταυτίζουν τη διασταύρωση αρχιτεκτονικής καιmedia microε την επικράτεια της ορατότητας του έντυπουσύmicroπαντος και των διαφηmicroίσεων στη microαζική βιοmicroηχανικήκοινωνία Το περιβόητο Las Vegas Strip και ο τυπογραφι-κός ίλιγγος των αρχιτεκτονικών δηmicroοσιευmicroάτων αποτελούν

το διπλό όριο που εξαντλείται microια τέτοια θεώρησηΩστόσο η Beatriz Colomina2 απέδειξε ότι από την πρώτηκιόλας περίοδο του Le Corbusier τα βιβλία τα περιοδικάη αρχειοθέτηση και η επεξεργασία έντυπων αποκοmicromicroάτωνφωτογραφιών και σχεδίων και προπάντων τα σηmicroαίνονταστοιχεία κάθε δηmicroοσίευσης αναλαmicroβάνουν πρωταγωνι-στικό ρόλο Τα διάφορα media δεν laquomicroεταφράζουνraquo τηνυλική πραγmicroατικότητα της αρχιτεκτονικής σε έντυπηγλώσσα αλλά τη microετασχηmicroατίζουν Κι ακόmicroη περισσότεροαποτελούν πρωταρχικό συντελεστή παραγωγής και διαχεί-ρισής της σε microια αδιανόητη σύζευξη αντικειmicroένου και εικό-νας κτιρίου και ερmicroηνείας ή laquoπληροφορίας που πρέπει ναπαρασκευαστεί ή microάλλον να σχεδιαστεί και να επανασχε-διαστεί να καταναλωθεί και να ξανακαταναλωθείraquo3

Ο επιθετικός επικοινωνιακός διανοουmicroενισmicroός των βιβλίωντου Rem Koolhaas ndashκαι η συνεργασία του microε τον BruceMau4ndash διόγκωσαν microια τέτοια εκδοχή Εντούτοις την ίδιαπερίοδο η σχέση της αρχιτεκτονικής microε τα media άρχισενα διευρύνεται να microετακινείται να δηmicroιουργεί ανθρώπινεςσυmicroπεριφορές και προσοmicroοιώσεις του χώρου να διεισδύειστους ψηφιακούς microηχανισmicroούς στην πληροφοριοποίησητης σχεδιαστικής διαδικασίας και στην ίδια την αρχιτεκτο-νική σκέψη Η εξωτερική συνάντηση δύο διαφορετικώνδραστηριοτήτων αντικαθίσταται από τον οργανικό χαρα-κτήρα microιας αmicroοιβαίας απορρόφησης Η ίδια η αρχιτεκτο-νική καθίσταται σταδιακά ένα mass medium ή πιο σωστάmicroετασχηmicroατίζεται σε laquomicroεσοαρχιτεκτονικήraquo (mediarchitecture) Η διαφορά είναι νοmicroίζω σε όλους κατανοητή και microας δίνειτη δυνατότητα να φανταστούmicroε το microέλλον της αρχιτεκτο-νικής να εντάσσεται σrsquo ένα ευρύτερο σύνολο laquoπολυτεκτο-νικήςraquo (multitecture) Χρειάζεται ωστόσο να διευκρινίσωότι οι έννοιες αυτές δεν έχουν να κάνουν microε τις γνωστέςmicroεσσιανικές προφητείες του κυβερνοχώρου ούτε είναιlaquoνέα είδηraquo που βρίσκονται εγκατεστηmicroένα ανάmicroεσα στηνκαθησυχαστική αυτονοmicroία των media της εικονικής πραγ-microατικότητας και της αρχιτεκτονικής Περισσότερο αντι-προσωπεύουν την ανάγκη microιας microεσολάβησης (media-) ηοποία microε συγχωνεύσεις και αντιπαραθέσεις διαλύει τιςδιαφορές συστήνοντας laquoεκείνο απrsquo όπου ένα πράγmicroααρχίζειraquo5

3 Αν θέλουmicroε να εντοπίσουmicroε την αφετηρία αυτής τηςτροχιάς πρέπει να ανατρέξουmicroε στις αρχιτεκτονικές ουτο-πίες της δεκαετίας του 1960 Ωστόσο αν κάποιος θέλει νααναγνωρίσει τους απώτερους προγόνους θα χρειαστεί ναφτάσει στο Crystal Palace και στη ∆ιεθνή Έκθεση του 1851όπου για πρώτη φορά η αρχιτεκτονική εγκαταλείπει τηνυπεροχή της microορφής και της συmicroπαγούς κτιριακής microάζαςδίνοντας προβάδισmicroα στην ορατότητα στη δοmicroή και στησυνεχή επιδερmicroίδα laquoΤο πιο λαmicroπρό αντικείmicroενο της έκθε-σηςraquo που σχεδίασε ο Joseph Paxton αποτέλεσε πράγmicroατι

5577α φ ι έ ρ ω micro α

το πρώτο εφήmicroερο θεmicroατικό laquoπάρκο αναψυχήςraquo για τονέο πλήθος των microεγαλουπόλεων φανερώνοντας το προ-γραmicromicroατικό προβάδισmicroα της εκθεσιακής αξίας που καθιέ-ρωσε η νεωτερικότητα Οι επιπτώσεις microιας τέτοιας microεταβολής απλώνονται στουςίδιους τους τρόπους microε τους οποίους εφεξής παράγονταιο χώρος οι πόλεις και η κατοικία ∆εν θα χασοmicroερήσω microετο πλήθος αυτών των τρόπων γιατί όλοι τους γνωρίζουmicroεΘυmicroίζω απλά ότι γράφοντας για την αρχιτεκτονική έναςσυγγραφέας όπως ο Βίκτωρ Ουγκώ υποστήριξε ότι υπάρ-χουν δύο εκδοχές τυπωmicroένης σελίδας η χάρτινη και ηπέτρινη Και οι δύο επικοινωνούν ανάγκες και συγκινήσειςιδέες και εικόνες Εκείνο που εκτός των άλλων και προπά-ντων τροχοδροmicroεί η ∆ιεθνής Έκθεση του 1851 είναι ησυνένωση των δύο αυτών διαχωρισmicroένων τύπων Οι αρχιτεκτονικές ουτοπίες της δεκαετίας του 1960 επέmicroει-ναν σrsquo αυτή την κατεύθυνση αναζωογονώντας το ενδιαφέ-ρον για αρχιτέκτονες όπως ο Bruno Taut ο FrederickKiesler και ο Buckminster Fuller και εmicroπλουτίζοντας τοσχεδιαστικό λεξιλόγιο microε έννοιες όπως laquomicroαζική επικοινω-νίαraquo laquoκινητικότηταraquo laquoπροσοmicroοίωσηraquo laquoνοmicroαδισmicroόςraquolaquoκατανάλωσηraquo laquocomputer cityraquo κά Ο Reyner Bahnamπροσδιόρισε το εγχείρηmicroα του Archigram microε δυο λέξειςlaquofun and flexibilityraquo Στο σχήmicroα αυτό microπορούmicroε να προ-σθέσουmicroε ορισmicroένες αγαπητές έννοιες των microέσων microαζικήςεπικοινωνίας όπως το laquoστιγmicroιαίοraquo και η laquoδιασκέδασηraquo γιανα πάρουmicroε microια πρώτη ιδέα του αρχιτεκτονικού και πολεο-δοmicroικού τους προγράmicromicroατος Εύκολα microπορούmicroε να διαπιστώσουmicroε ότι ο Yona Friedman

iquestOacuteˆ Archigram Instant city Urban action

tune-up 1969

permilrsaquoIumlmiddot iquestOacuteˆ ∆iquestIcircEuml˜ sumAcircOacutecurrenUgraveOcirc˜ prodIumlAcircIcircUgraveUacuteOcircOacuteEgraveIcirclsaquo Ocirc-

IumlAcircOcircpermilOcircIgraversaquomiddot 1962-1975permilrsaquoIumlmiddot IcirciquestUgraveˆ Archizoom Associati No-stop city1969-72

ο Constant ο Cedric Price το Archigram το Superstudioκαι οι Archizoom Associati εξέφρασαν microια νέα microητροπολι-τική ευφυΐα που από πολλές απόψεις προανήγγειλε τηmicroεγάλη κλίmicroακα των νέων χώρων κατανάλωσης τη δια-σπορά της laquoinfoarchitectureraquo της laquoψυχογεωγραφίαςraquo καιτου laquoηλεκτρονικού χωριούraquo Γι αυτό και αντιmicroετώπισαν τιςπόλεις σαν ένα είδος αυτοmicroατοποιηmicroένων κόmicroβων κινητήςκατοίκησης και περιπλάνησης που τις φέρνει κοντά στοντρόπο microε τον οποίο εmicroείς συζητάmicroε σήmicroερα το microέλλον τουψηφιακού χώρου Στην ατζέντα της αρχιτεκτονικής προ-στέθηκε η ταχύτητα και η αmicroεσότητα της microηντιακής κουλ-τούρας των κόmicroικς των φανζίν και των laquoαερο-γραmicromicroά-τωνraquoΤο Archigram συνέλαβε microrsquo έναν ειρωνικό αλλά και τεχνο-λογικά επεξεργασmicroένο τρόπο τις απεριόριστες δυνατότη-τες των διασυνδέσεων (Plug-in City) αγγίζοντας την ιδέαmicroιας laquoδιαδραστικής πόληςraquo η οποία θα είναι αποτέλεσmicroατης διαστολής της προσθετικής του οπτικοακουστικούτης ροmicroποτικής και microιας νέας σχέσης microε το φυσικό περι-βάλλον Έχοντας το ένα microάτι τους στραmicromicroένο στονMcLuhan και τrsquo άλλο στον Μαρκούζε οι ουτοπίες αυτέςδοκίmicroασαν την ατέρmicroονη microετάβαση από τη microεγάλη στηmicroικρή κλίmicroακα και από την υλικότητα στο άυλο σύmicroπαντινάζοντας στον αέρα τις συmicroβάσεις της αρχιτεκτονικήςκαι του urban planning Ο δρόmicroος που εγκαινίασαν οδή-γησε αναπόφευκτα στην πληροφοριοποίηση της αρχιτε-κτονικής ndashη οποία ανέτρεψε τις παραδοσιακές σχέσειςανάmicroεσα στο εσωτερικό και το εξωτερικό της κατα-σκευήςndash και στην επεξεργασία microιας σειράς πετασmicroάτωνπου αναδιατάσσουν τις ισορροπίες ανάmicroεσα στο φυσικόκαι το τεχνητό περιβάλλον Με διαφοροποιήσεις αλλά παράλληλα δραστηριοποιή-θηκε την ίδια περίοδο και ο Τάκης Ζενέτος microελετώνταςτην laquoπόλη του microέλλοντοςraquo και την laquoηλεκτρονική πολεοδο-microίαraquo Το 1962 σε microια microαζική καταναλωτική εκδήλωσηόπως η Έκθεση Σύγχρονου Σπιτιού θα αναδείξει τηναρχιτεκτονική σε καθεαυτό mass medium περιγράφονταςτην πειραmicroατική κατοικία του microέλλοντος microε όρους laquoαποικι-σmicroού της ατmicroόσφαιραςraquo laquoτοίχου-οθόνης ανταλλαγώνraquolaquoτεχνητών επιπέδων που επαναλαmicroβάνουν το φλοιό τηςγηςraquo και ούτω καθεξής Επίσης ο Ζενέτος θα εισάγει στοαρχιτεκτονικό microας λεξιλόγιο έννοιες όπως laquoτηλε-εργασίαraquo(που laquoπραγmicroατοποιείται στον τόπο της κατοικίαςraquo) laquoτηλε-επαφέςraquo laquoτηλε-διεκπεραιώσειςraquo laquoτηλε-διεύθυνση τηςπαραγωγήςraquo οι οποίες προκαλούν ριζική laquoαναθεώρησητων αρχών του σχεδιασmicroού microε βάση την εξέλιξη τωνmicroέσων επικοινωνίαςraquo6 Ένα τέτοιο γεγονός διέφυγε τηςπροσοχής του εγχώριου κριτικού και ιστοριογραφικούλόγου ο οποίος επιmicroένει στις κοινότοπες γενικεύσεις Ο microελλοντολογικός οίστρος των ριζοσπαστικών ουτοπιώντης δεκαετίας του 1960 microπορεί να γοητεύει σήmicroερα πολ-λούς θέτει ωστόσο ένα καίριο ερώτηmicroα που εκκρεmicroεί στονπυρήνα του πολιτισmicroού microας πώς microπορούmicroε να συνδέ-σουmicroε τους κοινωνικούς microετασχηmicroατισmicroούς των πόλεωνκαι των microέσων microαζικής επικοινωνίας microε τις τεχνολογικέςκαινοτοmicroίες της αρχιτεκτονικής

4 Παρότι το αρχέτυπο του διαφανούς ουδέτερου καιρευστού χώρου της πληροφορικής αντλεί από τη χωρικήαντίληψη του Mies van der Rohe ndashτον πιο αινιγmicroατικόπρωταγωνιστή του microοντέρνουndash το microηχανικό παράδειγmicroα τηςνεωτερικότητας microοιάζει να αποmicroακρύνεται Από τη microορφο-λογία και τη λογική των βιοmicroηχανικών προϊόντων περά-σαmicroε στην ανάγκη ενός σχεδιαστικού προσδιορισmicroού της

5588 α φ ι έ ρ ω micro α

microικροηλεκτρονικής που εγκαταλείπει τις αταβιστικές προσ-δοκίες όπως τουλάχιστον τις θέσπισε ο ΒιτρούβιοςFirmitas Utilitas Venustas δίνοντας προβάδισmicroα στη διάρ-κεια στη microονιmicroότητα στη σταθερότητα και στην ακινησίασαν ένα είδος προσαρmicroογής στην κρούστα της γης Αυτήνοmicroίζω ότι είναι η microεγαλύτερη microεταβολή που στη δεκαετίατου 1970 σηmicroαδεύτηκε από τη microελέτη των Renzo Piano καιRichard Rogers για το παρισινό Beaubourg Η έλευση και ηδυναmicroική των νέων τεχνολογιών του microετα-γουτεmicroβεργια-νού γαλαξία αντικαθιστά τη firmitas microε την ελαφρότητατην κινητικότητα και την ευελιξία Η αρχιτεκτονική δενδιεκδικεί πλέον την laquoαπό microηχανήςraquo προέλευσή της (όπωςη microοντέρνα) αλλά καταξίωση στην κυβερνο-οικολογία στηφιλοσοφία της φύσης (Ilya Prigogine) στις εδαφικές καλλι-τεχνικές πρακτικές στη ριζωmicroατική σκέψη των GillesDeleuze και Felix Guattari και στους cyborg microύθους τηςDonna Haraway

Αν για τους φουτουριστές ή τους ρασιοναλιστές η νεωτε-ρικότητα διέθετε το microεταλλικό ήθος ενός συστήmicroατοςοδοντωτών τροχών η αρχιτεκτονική σήmicroερα καλείται νααναmicroετρηθεί microε τον τυπωmicroένο λαβύρινθο ndashlaquoτυποκυκλώ-microαταraquo τα αποκαλούσε η καλλιτέχνης Μπία Ντάβου σταmicroέσα της δεκαετίας του 1970ndash ενός microικροτσίπ Αυτή είναι ηαντιπροσωπευτικότερη microεταφορά της νέας άmicroορφης γεω-γραφίας των σηmicroερινών microεγαλουπόλεων Η αρχιτεκτονικήλειτουργεί ως υβριδικό εργαλείο microιας σειράς υπερκειmicroενι-κών διασυνδέσεων microε το πληροφορικό περιβάλλον Στιςmicroέρες microας όλο και πιο δύσκολα ξεχωρίζει κανείς τα όριαανάmicroεσα στο πραγmicroατικό και το εικονικό στο φυσικό καιτο τεχνητό στο σταθερό και το εφήmicroερο

5 Οι microετασχηmicroατισmicroοί της παραγωγής διαmicroορφώνουν ένανέο πεδίο δράσης Ο σύγχρονος microεταφορντικός τρόποςπαραγωγής ή ndashγια να το πω διαφορετικάndash ο άmicroεσοςσυσχετισmicroός ανάmicroεσα στην υλική και την άυλη ανάπτυξηδιαλύει οριστικά τα σύνορα στο δίπολο που κάποτε απο-

καλούσαmicroε laquoοικονοmicroική βάσηraquo και laquoεποικοδόmicroηmicroαraquo Ηαρχιτεκτονική παραγωγή οι καλλιτεχνικές πρακτικές ηπολιτική δράση και οι microετασχηmicroατισmicroοί της επικοινωνίαςndashπου κατά τον 19ο αιώνα υπήρξαν διαχωρισmicroένοι τύποιδράσηςndash σήmicroερα παρουσιάζονται ενσωmicroατωmicroένοι σε microιαενιαία διαδικασία Αν για το φορντικό microοντέλο η laquoγενικήδιάνοιαraquo (general intellect7) ήταν έξω από τις διαδικασίεςτης παραγωγής στο microεταφορντικό η laquoεργασίαraquo και η laquomicroηεργασίαraquo αποκτούν ισάξια παραγωγικότητα η οποία βασίζε-ται στους microηχανισmicroούς επικοινωνίας και κοινωνικοποίησηςστις αισθητικές αντιλήψεις και στις ικανότητες αφαίρεσης Ιδού ένας ορισmicroός του νοητικού περιβάλλοντος εντός τουοποίου δρούmicroε όλοι microας Η σύγχρονη αρχιτεκτονική δενmicroπορεί να υπάρξει έξω από αυτό το περιβάλλον Αυτό πουαλλάζει δεν είναι οι laquoτάσειςraquo αλλά ο ίδιος ο τρόπος microε τονοποίο αντιλαmicroβανόmicroαστε και παράγουmicroε την αρχιτεκτο-νική την πόλη το έδαφος την laquoγενική διάνοιαraquo Από τη

στιγmicroή που το microεγαλύτερο microέρος των αντιλήψεων και τωνπεποιθήσεών microας για τον κόσmicroο διακινούνται και διαmicroορ-φώνονται από τα media η laquomicroεσοαρχιτεκτονικήraquo αποκτάυποχρεωτικά πολιτικό χαρακτήρα Ένα υπολογίσιmicroο κοmicro-microάτι της σύγχρονης αρχιτεκτονικής στρέφεται στις εικόνεςκαι στις δυνατότητες των microέσων microαζικής επικοινωνίαςακριβώς για να παραmicroείνει στην αρχιτεκτονική και να δια-τηρήσει τον κοινωνικό του προσανατολισmicroό Βγαίνει φαι-νοmicroενικά απrsquo ότι θεωρούσαmicroε αρχιτεκτονική προκειmicroένουνα παραmicroείνει στο εσωτερικό της

6 Υπάρχει ωστόσο microια επιπλέον διάσταση της laquomicroεσοαρχι-τεκτονικήςraquo Κανείς δεν microπορεί να αmicroφισβητήσει ότι η πλη-ροφοριακή σφαίρα και η υπερκειmicroενικότητα παράγουνσήmicroερα microια φρενίτιδα αφηγήσεων και διαmicroορφώνουν πολι-τισmicroικές πολιτικές και χωρικές αντιλήψεις Αντιmicroετωπίζο-ντας το Συγγραφέα ως παραγωγό (1934) ο Walter Benjaminδεν είχε κανένα δισταγmicroό επί του προκειmicroένου laquoη τεχνικήπρόοδος είναι η βάση της πολιτικής προόδουraquo Αυτό

5599α φ ι έ ρ ω micro α

permilrsaquoIumlmiddot ordfrsaquomiddot iexclUgraveiquestsbquoOcirc˘ ∆˘OcircIcircDaggerIcircIumlˆIgravemiddot (sbquomiddotIcircAcircIumlrsaquo-UgraveEuml˜ macrmiddotIumlIcircfi˜) 1975

IcirciquestUgraveˆ tradeAcircIumlrsaquopermilmiddot middotfi UgraveOcirc laquoArchigramraquo 5 Ocirc˘ AcircIgraveAcirc-UacuteEgravecurrenmacrAcircEgrave middotOcircUcirciquestUcircIgravemiddotUgravemiddot IgraveAcircIumlAcircUgraveOgraveOacute UgraveOcirc˘ ∆iquestIcircEuml sumAcircOacutecurrenUgraveOcirc˘UgraveOcirc˘ Constant IcircmiddotEgrave UgraveOcirc˘ Peter Cook

φωτίζει τη σηmicroερινή κατάσταση της αρχιτεκτονικής διερευνά και

αποκαλύπτει τη διαβρωτική επίδραση της πολιτικής του πλαισίου

της οικονοmicroίας και της παγκοσmicroιοποίησηςraquo Υπrsquo αυτήν την έννοια

βλ και τη συνεργασία του Jeffrey Deitch microε τον Dan Friedman

στους καταλόγους των εκθέσεων Cultural Geometry (1988) Artificial

Nature (1990) και Posthuman (1992) Ίδρυmicroα ∆ΕΣΤΕ Αθήνα

5 laquoΤο πέρας δεν είναι το σηmicroείο όπου ένα πράγmicroα τελειώνει αλλά

όπως γνώριζαν οι Έλληνες εκείνο απrsquo όπου αρχίζει η ουσία του

(Wesen)raquo (M Heidegger laquoCostruire Abitare Pensareraquo (1952)

στο Saggi e discorsi ιταλική microτφρ G Vattimo Μιλάνο 1976 σ 103)

6 Τ Χ Ζενέτος laquoΗ ηλεκτρονική πολεοδοmicroίαraquo στο Αρχιτεκτονικά

θέmicroατα 3 1969 σ 114 και 118 Βλ επίσης T Ch Zenetos Urbanisme

Electronique Structures paralleles Αθήνα 1969 και Γ Τζιρτζιλάκης

laquoΗ πόλη του microέλλοντος του Τάκη Ζενέτουraquo στο Α Καφέτση

(επιmicro) Μεταmicroορφώσεις του microοντέρνου Εθνική Πινακοθήκη Αθήνα

1992 σσ 297-300

7 Όρος που χρησιmicroοποιούν οι P Virno και M Hardt για να προσ-

διορίσουν τους πρόσφατους microετασχηmicroατισmicroούς laquoτης παραγωγικής

εργασίας και της τάσης της να γίνει ολοένα περισσότερο άυλη Τον

κεντρικό ρόλο που διαδραmicroάτιζε προηγουmicroένως η εργατική

δύναmicroη των εργατών του microαζικού εργοστασίου στην παραγωγή

υπεραξίας σήmicroερα όλο και περισσότερο τον καταλαmicroβάνει η πνευ-

microατική άυλη και επικοινωνιακή εργατική δύναmicroηraquo (M Hardt A

Negri Αυτοκρατορία microτφρ Ν Καλαϊτζής Αθήνα 2002 σ 56)

8 W Benjamin laquoΟ συγγραφέας σαν παραγωγόςraquo (1934) στο

∆οκίmicroια για τον Μπρεχτ microτφρ Ν Κολοβός Αθήνα 1972 σσ 120-122

9 G Deleuze Cinema 1 Lrsquoimmagine-movimento ιταλ microτφρ J P

Manganaro Μιλάνο 1984

10 M McLuhan Media Οι προεκτάσεις του ανθρώπου (1964) microτφρ

Σ Μάνδρος Αθήνα χχ laquoΤο ρούχο και η κατοικία ως προεκτάσεις

του δέρmicroατος και των microηχανισmicroών ελέγχου της θερmicroοκρασίας

είναι πρώτα απrsquo όλα microέσα επικοινωνίας microε την έννοια ότι διαmicroορ-

φώνουν και αναδιατάσσουν τα πρότυπα της ανθρώπινης σχέσης

και κοινωνικότηταςraquo (σ 160)

11 T Ito laquoTarzan nella giungla dei mediaraquo Domus Μάρτιος 2001

σ 38

6611α φ ι έ ρ ω micro α

που έχει σηmicroασία δεν είναι τι πιστεύει κανείς για τις σχέσειςπαραγωγής αλλά laquoη θέση του microέσα σrsquo αυτέςraquo8 Μrsquo έναλόγο η laquoλογοτεχνική τεχνική των έργωνraquo Η ανυπολόγιστησηmicroασία ενός τέτοιου συλλογισmicroού θα κάνει τον Benjaminνα είναι από τους πρώτους που θα επισηmicroάνουν την πολι-τική σπουδαιότητα του ντανταϊστικού κολάζ Αν θέλουmicroε να προσδιορίσουmicroε τη διαφοροποίηση ενόςτέτοιου συλλογισmicroού στις microέρες microας αυτή βρίσκεται σε microιασειρά νέες τεχνικές εδραίωσης του φαντασιακού οι οποίεςmicroετατρέπουν τις εικόνες microε ιλιγγιώδη τρόπο σε αφηγηmicroα-τικούς και χωρικούς σχηmicroατισmicroούς Το φαντασιακό ανα-δεικνύεται σε microείζον διακύβευmicroα του microέλλοντος συστατικότης laquoγενικής διάνοιαςraquo και του laquomicroεταφορντισmicroούraquo Σrsquo αυτότο έδαφος είναι ισχυρός όποιος ενεργοποιεί την υποκει-microενικότητα και είναι κοντά στις επιθυmicroίες όποιος απελευ-θερώνει τις διαφορές από τις στερεότυπες αναπαραστά-σεις Επεξεργαζόmicroενοι χωρικές αντιλήψεις και αφηγήσειςπου αντλούν από τα microέσα microαζικής επικοινωνίας επεξεργα-ζόmicroαστε laquoτη θέση microας microέσα σrsquo αυτάraquo δηλαδή ένα είδοςκριτικής πλοήγησης στο εσωτερικό τους αλλά και στοεσωτερικό των γεγονότων των χώρων και των κατοικήσι-microων κόσmicroων που καταδεικνύουν

7 Η laquoποιότηταraquo των πόλεων δεν εξαρτάται microόνο από τιςαπαραίτητες εξυπηρετήσεις αλλά και από τη δύναmicroη τωνεικόνων τους Η τεχνική αναπαραγωγιmicroότητα που εγκαι-νίασε η φωτογραφία πέρασε στη microητροπολιτική της διά-χυση σrsquo ολόκληρο τον πλανήτη Οι αναπαραστάσεις τηςπραγmicroατικότητας καθίστανται πιο ισχυρές από την ίδια τηνπραγmicroατικότητα Κάτι τέτοιο microάλλον διαισθάνονταν ο KarlFriedrich Schinkel το 1934 όταν σχεδίαζε το φαραωνικόπαλάτι του Όθωνα στην Ακρόπολη των Αθηνών χωρίςmicroάλιστα να πατήσει το πόδι του στην Ελλάδα Ιδού microιαπρόωρη αποθέωση του microη τόπου στον οποίο όλοι αναφέ-ρονται σήmicroερα Ωστόσο εκείνο που έχει microεγαλύτερο ενδιαφέρον σrsquo αυτέςτις εικόνες δεν είναι microόνο η αναπαραστατική τους γοητείααλλά η ικανότητά τους να δηmicroιουργούν προβολές αλληλε-πιδράσεις πλαίσια αφήγησης και κατοίκησης που εντέλειαναδιαρθρώνουν την αντίληψη και την εmicroπειρία microας στοχώρο Αν microπορούmicroε να επικρίνουmicroε για κάτι τους εικονο-φοβικούς είναι η υποτίmicroηση της δυνατότητας που microαςδίνουν οι εικόνες να επιλέξουmicroε microέσα από ένα microεγάλοαριθmicroό αντιληπτικών εmicroπειριών οι οποίες επηρεάζουν τοφαντασιακό Να επιλέξουmicroε δηλαδή από εκείνο το ανεξέ-λεγκτο πεδίο επιθυmicroιών που εκτείνεται στον κόσmicroο καισυνάmicroα δηmicroιουργεί ένα κόσmicroο Μόνον έτσι η microόλυνση τηςαρχιτεκτονικής από την άγρια υπερmicroεσική καθηmicroερινότηταέχει δυνατότητες microεταστροφήςΓια όλους αυτούς τους λόγους πρέπει να θεωρήσουmicroε τηνlaquomicroεσοαρχιτεκτονικήraquo σαν ένα microηχανισmicroό αφήγησης καικατοίκησης σαν ένα laquoψυχογεωγραφικόraquo στρώmicroα τηςσυνείδησης που microετασχηmicroατίζει τους τρόπους αντίληψηςκαι τη σηmicroασία που προσδίδουmicroε στο χώρο και στηνεmicroπειρία ∆εν microιλώ εδώ για εικόνες που αναπαριστούν ndashλεςκαι το αναπαριστώmicroενο προϋπάρχει αmicroετάβλητοndash αλλά γιαlaquoεικόνες-κίνησηraquo9 όπως τις αποκαλεί ο Gilles Deleuze οιοποίες έχουν τον αντίκτυπο των γεγονότων στη συνείδησηκαι στην εmicroπειρία προετοιmicroάζοντάς τες να παράγουν τρό-πους κατοίκησης του κόσmicroου

8 Ανατρέχοντας στην ερεθιστική προφητεία που πρότεινεο Marshal McLuhan στη δεκαετία του 1950 χωρίς να πείσειπολλούς microπορούmicroε να ισχυριστούmicroε ότι η αρχιτεκτονική

microετασχηmicroατίζεται σε ένα laquomicroιντιακό ρούχοraquo ρούχο καικατοίκηση είναι δύο παραλλαγές και προεκτάσεις του δέρ-microατός microας10 Μερικά χρόνια αργότερα το 1967 ο MikeWebb microετέφερε κοmicroφόρ από τη διαστηmicroική τεχνολογίαστην κατοικία σχεδιάζοντας ένα είδος laquoκατοικήσιmicroουρούχουraquo microια κυριολεκτικά αmicroφίδροmicroη σχέση ανάmicroεσα στοσώmicroα και το σπίτι Ακολούθησαν microια σειρά παρόmicroοιες απόπειρες αλλά οToyo Ito θα είναι εκείνος που θα επεκτείνει microια τέτοιαστάση απεκδύοντας την τεχνολογική της φούρια laquoΑπότην αρχαιότητα η αρχιτεκτονική χρησίmicroευσε σαν ένα microέσοπου επέτρεπε στον άνθρωπο να προσαρmicroόζεται στοφυσικό περιβάλλον σήmicroερα είναι microια προέκταση του δέρ-microατός του όχι microόνο σε σχέση microε τον κόσmicroο της φύσηςαλλά και microrsquo εκείνο της πληροφορίας Στις microέρες microας ηαρχιτεκτονική πρέπει να δράσει σαν ένα ρούχο για ταmedia Όταν ο άνθρωπος τυλίχτηκε σrsquo εκείνο το microηχανικόρούχο που αποκαλούmicroε αυτοκίνητο βίωσε την επέκτασητου φυσικού του σώmicroατος Μrsquo ένα παρόmicroοιο τρόπο microπο-ρούmicroε να ισχυριστούmicroε ότι όποιος φορά ένα ldquomicroηντιακόrdquoρούχο δοκιmicroάζει την εmicroπειρία της επέκτασης του microυαλούτου Ο άνθρωπος που τυλίγεται σrsquo ένα τέτοιου είδουςρούχο είναι ο Ταρζάν της microηντιακής ζούγκλαςraquo11

∆εν microπορώ να κρύψω την προτίmicroησή microου στην αλληγορίααυτή του ιάπωνα αρχιτέκτονα και την αποστροφή microουστην υπερπροσφορά της laquoβιοmicroορφικήςraquo ρευστότηταςπου αναπαράγει τα προγράmicromicroατα των υπολογιστών Πρό-κειται για επισήmicroανση εξαιρετικά χρήσιmicroη επειδή ακριβώςσυνδέει τη σωmicroατικότητα του ρούχου microε τον άυλο χαρα-κτήρα των microέσων microαζικής επικοινωνίας εστιάζοντας σrsquoεκείνες τις διαδικασίες που παράγονται ανά-microεσα τους Τοlaquoρούχοraquo αυτό έχει πορώδη χαρακτήρα εκφράζει τηναmicroοιβαία ανησυχητική διήθηση και τη διαπερατότητα τουσώmicroατος και του άυλου σύmicroπαντος Μόνον έτσι microπορούmicroενα επεξεργαστούmicroε τις κοινωνικές επιπτώσεις της πολυmicroε-σικής διάχυσης microετατρέποντας τις microορφές σε περιβάλλονκαι την τυπολογία σε διαγράmicromicroατα καταστάσεων Ιδού έναςκατατοπιστικός ορισmicroός της laquomicroεσοαρχιτεκτονικήςraquo Γενε-τικός πυρήνας της είναι η laquoγενική διάνοιαraquo και ο σχεδια-σmicroός κατοικήσιmicroων εδαφών κατάλληλων για την κατακερ-microατισmicroένη εmicroπειρία του microεταmicroοντέρνου χώρου

Σηmicroειώσεις

1 Η διάλυση της πόλης είναι ο τίτλος ενός βιβλίου που δηmicroοσίευσε

ο Bruno Taut το 1920 περιγράφοντας την περιβαλλοντική

alpinearchitektur Η mediarchitecture εστιάζει υποχρεωτικά στη

laquoδιάλυση της αρχιτεκτονικήςraquo που δηmicroιουργεί νέους microηχανισmicroούς

αντίληψης του χώρου αφήγησης και κατοίκησης

2 B Colomina Privacy and Publicity Modern Architecture as Mass

Μedia ΚέιmicroπριτζΜασαχουσέτη 1994 Αξίζει να αναφέρουmicroε εδώ

το προδροmicroικό βιβλίο του R De Fusco Architettura come mass

medium Note per una semiologia architettonica Μπάρι 1967 στο

οποίο επισηmicroαίνεται ότι τα κτίρια και οι οικισmicroοί δεν έχουν microόνο

πρακτική λειτουργία αλλά επικοινωνούν και microεταδίδουν πληροφο-

ρίες κατασκευάζουν ανθεκτικά σύmicroβολα microακράς διάρκειας Χρή-

σιmicroοι είναι και οι συσχετισmicroοί του mediascape microε τους τοπικούς

πολιτισmicroούς που προτείνει ο Arjun Appadurai στο Modernity at

Large Cultural Dimension of Globalization Μινεάπολις 1996

3 H Foster Design amp Crime (2002) ιταλ microτφρ E De Cecco

Μιλάνο 2003 σ 27

4 OMA R Koolhaas B Mau SMLXL Νέα Υόρκη 1995 Οι συγ-

γραφείς υποστηρίζουν ότι laquoη συσσώρευση λέξεων και εικόνων

6600 α φ ι έ ρ ω micro α

IcirciquestUgraveˆ Toyo Ito Mediathegraveque UcircUgraveEuml Sendai 1996-2001

6633α φ ι έ ρ ω micro α6622 α φ ι έ ρ ω micro α

ντας microέσα από το χώρο των αθηναϊκών εφηmicroερίδων δίνειτα πρώτα σηmicroάδια microιας χρυσής ίσως περιόδου γι αυτό πουονοmicroάζουmicroε laquoαρχιτεκτονική δηmicroοσιογραφίαraquo()Εδώ microπορεί κανείς επίσης να διακρίνει τη φανερή διαφοράανάmicroεσα στην επίκαιρη χωρίς διαχρονική αξία δηmicroοσιο-γραφική κάλυψη των αρχιτεκτονικών γεγονότων απόδηmicroοσιογράφους (όπως ο Λάmicroπρος Κοροmicroηλάς) microε τονεύγλωττο ιστοριογραφικό σχολιασmicroό του Μπίρη ο οποίοςπαρότι ιδιαίτερα κυνικός πολλές φορές είναι ο microόνος πουεξάγει γόνιmicroα συmicroπεράσmicroατα τόσο για το παρόν όσο καιγια το microέλλον της Αθήνας Εκεί λοιπόν που ο Κοροmicroηλάςαπλώς πιστοποιεί την ύπαρξη της παλιάς Αθήνας πουχάνεται καθηmicroερινά ο Μπίρης εκτυλίσσει διαmicroέσου microιαςλεπτοmicroερειακής ιστοριογραφικής αναπαράστασης τηνκοινωνική πολεοδοmicroική και ενδεχοmicroένως αρχιτεκτονικήσυνέχεια του χώρου όπως εξελίσσεται microέσα στο χρόνοαναπτύσσοντας έτσι ένα επιστηmicroονικό πόνηmicroα που υπερ-βαίνει τις προδιαγραφές ενός άρθρου εφηmicroερίδαςΤη συνέχεια του χώρου στο χρόνο διερευνά και ο ΆρηςΚωνσταντινίδης αφήνοντας microέσα από τα άρθρα του στηνΚαθηmicroερινή (1944-1952) να φανεί το όραmicroα microιάς laquoσύγχρο-νης αληθινής αρχιτεκτονικήςraquo που microεταλλάσσει την ελλη-νική αρχιτεκτονική παράδοση microέσα από νέους microορφοπλα-στικούς κώδικες και σύγχρονα κατασκευαστικά υλικά Ίσωςο Κωνσταντινίδης να είναι και η microοναδική περίπτωσηέλληνα αρχιτέκτονα του οποίου τα δηmicroοσιευmicroένα κείmicroεναmicroπορούν να θεωρηθούν αναπόσπαστο κοmicromicroάτι του αρχι-τεκτονικού του έργου laquoένα κείmicroενο γραmicromicroένο από αρχιτέ-κτονα microπορεί να δώσει ότι δίνει ένα καλό χτίσmicroα για τηναρχιτεκτονικήraquo15 Στην περίπτωση του βιβλίου του ΠαλιάΑθηναϊκά Σπίτια η microόνη εφηmicroερίδα που ασκεί γόνιmicroη κρι-τική στο βιβλίο είναι το Βήmicroα microε την πένα του ΜαρίνουΚαλλιγά16 Σε αυτό το άρθρο εκτός από τη microόνιmicroη πιστο-ποίηση microιας στείρας αρχιτεκτονικής πραγmicroατικότητας γιαπρώτη φορά η laquoελληνικότηταraquo τίθεται σε ένα πεδίο διεκδί-κησης ανάmicroεσα στον κρίνοντα και τον κρινόmicroενο συγγρα-φέα του βιβλίουΗ σύγκρουση ανάmicroεσα στη laquoσυντηρητικήraquo νεοκλασικί-

που από microοντέρνο δοmicroικό υλικό ανάγεται σε ισοπεδωτικόσύmicroβολο της εποχής Η laquoτσιmicroεντοποίησηraquo των ελληνικώνπόλεων στην δεκαετία του 50 δεν θα microπορούσε να αφή-σει έξω από τη σφαίρα της επιρροής της και την ίδια τηναρχιτεκτονική σκέψη Έτσι την πολύmicroορφη αναζήτηση τηςελληνικότητας διαδέχεται η αmicroφισβήτηση σε όλα τα επί-πεδα της κοινωνικής δραστηριότητας Η γενιά της αmicroφι-σβήτησης άλλοτε εντοπίζει την αιτία του κακού στην επιρ-ροή των ξένων δυνάmicroεων στην Ελλάδα και τη σχέση εξάρ-τησης που έχει microε τον δυτικό κόσmicroο και άλλοτε θεωρείπως το κακό ξεκινάει από τα εσωτερικά προβλήmicroατα τουκράτους και ευρύτερα ολόκληρου του έθνους σε συσχετι-σmicroό microε την ανυπαρξία οργάνωσης προγραmicromicroατισmicroού καιελέγχου Αυτές οι δύο προσεγγίσεις microπορούν σε γενικέςγραmicromicroές να σχηmicroατίσουν το πολιτικό και κοινωνικό ζητού-microενο αυτής της χρονικής περιόδου Από τις αρχές της δεκαετίας του rsquo50 η συζήτηση για τηναρχιτεκτονική αποκτά τις δικές της microόνιmicroες εβδοmicroαδιαίεςστήλες στο χώρο των microεγάλων αθηναϊκών εφηmicroερίδων microε

τον Κώστα Μπίρη και τον Άγγελο Προκοπίου στην Καθη-microερινή και τον Μαρίνο Καλλιγά στο Βήmicroα Την ίδια στιγmicroήπεριστασιακά γράφουν σε αυτές ή αναφέρονται συχνάστην αρχιτεκτονική ειδησεογραφία microεγάλοι αρχιτέκτονεςκαι θεωρητικοί όπως ο Κώστας Κιτσίκης ο Άρης Κωνστα-ντινίδης ο Κωνσταντίνος ∆οξιάδης ο Παναγιώτης Μιχε-λής ακόmicroη και ο ίδιος ο ∆ Πικιώνης Μέσα από τις στήλεςτου αθηναϊκού Τύπου ξεκινά microια έντυπη συνοmicroιλία ανθρώ-πων που αγαπούν την αρχιτεκτονική άλλες φορές υπό τηmicroορφή αντιφωνίας άλλες υπό τη microορφή διαλόγου καιάλλες υπό τη microορφή στείρου microονολόγουΟ Κώστας Μπίρης διεκδικώντας τον τίτλο του κορυφαίουαθηναιολόγου microπορεί να χαρακτηριστεί ως η κυρίαρχηlaquoδηmicroοσιογραφικήraquo παρουσία της πρώτης microεταπολεmicroικήςεικοσιπενταετίας microέσα από microια πρωτοφανή για τα δεδο-microένα της εποχής ποσότητα και ποιότητα άρθρων που microεεπιτυχηmicroένο τρόπο καλύπτει την αρχιτεκτονική επικαιρό-τητα συνδέοντάς την microε το κοντινό ή ακόmicroα και microε τοαπώτερο παρελθόν Όλο αυτό το ιστορικό υλικό microε τοοποίο ο Μπίρης σχολίασε την επικαιρότητα της εποχήςτου θα οδηγήσει τελικά και στο γνωστό βιβλίο του Αι Αθή-ναι13 που θα αποτελέσει και ένα από τα microοναδικά ιστορικάmicroελετήmicroατα αυτής της περιόδου Από την άλλη η αρθρο-γραφία του άγνωστη σε ένα microεγάλο microέρος στους ιστοριο-γράφους14 θα microπορούσε να χαρακτηριστεί το εφαλτήριοτου προσωπικού του αγώνα για την αρχιτεκτονική και τηνπολεοδοmicroία (παρότι είχε δηmicroόσια θέση στο ΠολεοδοmicroικόΓραφείο του ∆ήmicroου Αθηναίων) ενός αγώνα που περνώ-

IgravecurrenUcircEuml intˆOacuteUcircUgravemiddotOacuteUgraversaquoOacuteOcirc˜ ordfrsaquoUacuteEuml˜ (1899-1980)IcirciquestUgraveˆ permilAcircIacuteEgraveiquest OtildeUacuteEuml˜ intˆOacuteUcircUgravemiddotOacuteUgraveEgraveOacutersaquopermilEuml˜ (1913-1994)

ΕισαγωγήΣε microια εποχή που τα ένθετα και οι στήλες τέχνης και πολι-τισmicroού συmicroπληρώνουν απλώς το θεmicroατικό πυρήνα τωνέντυπων microέσων microεγάλης κυκλοφορίας διακόπτοντας τονορmicroητικό laquoρουraquo της σοβαρής ειδησεογραφίας microε microερικάδιαλείmicromicroατα ξέγνοιαστης καθηmicroερινότητας η αρχιτεκτο-νική ακόmicroη και microε τη microορφή της κοσmicroογονικής είδησηςτις περισσότερες φορές δεν καλύπτει τις προδιαγραφέςτης θεαmicroατικότητας που ζητούν οι microηχανισmicroοί της σύγ-χρονης ενηmicroέρωσης Στον Αθηναϊκό Τύπο εκτός από τηνπερίπτωση της Καθηmicroερινής και του Βήmicroατος (που τα τελευ-ταία χρόνια παρουσιάζουν microια περισσότερο laquolifestyleraquoεκδοχή της αρχιτεκτονικής) οι υπόλοιπες εφηmicroερίδες καιτα περιοδικά ποικίλης ύλης δεν ασχολούνται συστηmicroατικάmicroε το θέmicroα ενώ στην κρατική και ιδιωτική τηλεόρασηπαρουσιάζονται περιστασιακά οι αρχιτεκτονικές microίας ή καιπερισσοτέρων χρήσεων παλινδροmicroώντας ανάmicroεσα στηνεκδοχή της ανάλαφρης laquoκοσmicroικήςraquo είδησης και της αmicroφί-σηmicroης κοινωνικοπολιτικής προπαγάνδας Από την άλλη ταεξειδικευmicroένα περιοδικά αρχιτεκτονικής σήmicroερα (όσαέχουν αποmicroείνει) απευθύνονται σε ένα microικρό κοινό τοοποίο αποτελείται κυρίως από τους επαγγελmicroατίες τουχώρου Η αρχιτεκτονική σε γενικές γραmicromicroές αφήνει εντε-λώς αδιάφορα τα microαζικά microέσα ενηmicroέρωσης και ελάχιστηπληροφορία που να την αφορά καταλήγει στο ευρύ κοινό Κι όmicroως δεν ήταν πάντα έτσι Από τα πρώτα άρθρα πουεmicroφανίστηκαν για την αρχιτεκτονική στον αθηναϊκό Τύπογια το Crystal Palace του Paxton στην εφηmicroερίδα Αιών το18511 microέχρι την εmicroπεριστατωmicroένη προβολή τουlaquoCalatravaraquo media res2 την πρώτη πενταετία του 21ουαιώνα η πολλές φορές πρωταγωνιστική παρουσία τηςαρχιτεκτονικής στις στήλες των εφηmicroερίδων έχει διανύσειmicroια microακρά διαδροmicroή ένα χρονικό πλούσιο σε γεγονότατα οποία δεν καταχωρήθηκαν ποτέ στην επίσηmicroη ιστορίαΊσως γι αυτό και microε την απουσία της ιστορικής συνέχειαςοι έλληνες ιστορικοί και ερευνητές της αρχιτεκτονικής στοθέmicroα των microέσων ενηmicroέρωσης συmicroπεριλαmicroβανοmicroένου καιτου γράφοντος επικεντρώνοντας το ενδιαφέρον τουςστην ανακύκλωση των διεθνών θεωρητικών τάσεων καιαναζητήσεων αρκούνται στις απόψεις των Adorno καιHorkheimer3 Β Zevi4 Hildebrand5 και Langer6 ChrNorbrerg-Schulz7 J Bonta8 R De Fusco9 B Colomina10

William Mitchell11 κά ξεχνώντας πως το πεδίο αυτό διαθέ-τει και περισσότερο πρακτικές εκδοχές οι οποίες πράγmicroατισχετίζονται microε τη σύγχρονη νεοελληνική πραγmicroατικότηταΣτις microέρες microας αυτή η αρχιτεκτονική πραγmicroατικότητα δια-κρίνεται από microια σειρά απατηλών αντιφάσεων για παρά-δειγmicroα εκεί που microια ολόκληρη εποχή αγωνιζόταν να συνει-δητοποιήσει το νόηmicroα microιας laquoαληθινής αρχιτεκτονικήςraquoόπως αυτή του Άρη Κωνσταντινίδη microέσα από τις στήλεςτων εφηmicroερίδων εmicroείς σήmicroερα επιχειρούmicroε microια αρθρογρα-

φία η οποία microε στείρους microονολόγους αγωνίζεται πχ ναεmicroπλέξει τις κατά τrsquo άλλα αξιόλογες απόψεις της ΠλάτωνοςΦαρmicroακείας του J Derrida microε τη σύγχρονη νεοελληνικήαρχιτεκτονική (sic)Σε ένα τέτοιο συναλλακτικό κύκλο ιδεών ιδεοληψιών σκέ-ψης και πράξης αναφέρεται και αρmicroόζει η κλασική αρχήτου laquoverum factumraquo ∆ηλαδή το laquoαληθινόraquo και το laquoφτια-χτόraquo είναι το ίδιο Η ψευδεπίγραφη κατασκευή της πραγ-microατικότητας από τα microέσα microαζικής ενηmicroέρωσης12 συνταυτί-ζεται microε τη νοητική κατασκευή της microη αναστρέψιmicroης πραγ-microατικότητας που αντιλαmicroβανόmicroαστε

Πρωταγωνιστές και γεγονόταTo σύνολο της αρθρογραφίας που αφορά την αρχιτεκτο-νική microέσα από τον αθηναϊκό Τύπο ειδικότερα από τον 19οmicroέχρι τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα είναι αδιερεύ-νητο Πρόκειται για το πεδίο εξέλιξης microιας άλλης παραλει-πόmicroενης αρχιτεκτονικής πραγmicroατικότητας η οποία υφί-σταται microόνο microέσα στο χώρο τον κειmicroένων microιας πραγmicroατι-κότητας που εκτυλίσσεται στο χρονικό microιας laquoχάρτινηςraquoαρχιτεκτονικής Μέσα από το σύνολο αυτών των άρθρων microπορούmicroε ναανιχνεύσουmicroε το microεγάλο φάσmicroα των αρχιτεκτονικών από-ψεων microιας εποχής την οποία πιθανότατα αγνοούν οι νεώ-τεροι και microε ανάmicroικτα συναισθήmicroατα θυmicroούνται οι παλιότε-ροι Η κριτική της αρχιτεκτονικής επικαιρότητας microέσα απότις εφηmicroερίδες λειτουργεί αντιφατικά από τη microια ασχολεί-ται microε την κρίση που περνά η αρχιτεκτονική των τελευ-ταίων πενήντα χρόνων στην Ελλάδα συνειδητοποιώνταςτη σταδιακή περιθωριοποίηση των αρχιτεκτόνων από τιςmicroεγάλες κοινωνικοπολιτικές αλλαγές κι από την άλλη εντο-πίζει το πρόβληmicroα στην απουσία άσκησης κριτικής πουοφείλεται στον χαρακτήρα του πολυδιασπασmicroένου σώmicroα-τος των ελλήνων αρχιτεκτόνων Βέβαια η περιθωριοποίηση των αρχιτεκτόνων της πρώτηςmicroεταπολεmicroικής γενιάς δεν οφείλεται microόνο στην απουσίασυλλογικής δράσης και υπερίσχυσης του άκρατου ατοmicroι-σmicroού αλλά πηγάζει κυρίως από την ανάγκη επαναπροσ-διορισmicroού της εικόνας-ειδώλου τους στον θρυmicromicroατισmicroένοιδεολογικό καθρέφτη της εποχήςΤο πολιτισmicroικό τέλmicroα στο οποίο έχει φτάσει το δίληmicromicroαανάmicroεσα στην πρωτοπορία και τη συντήρηση microορφοποιεί-ται microέσα στην περίοδο ανασυγκρότησης του microεταπολεmicroι-κού κράτους καθιστώντας τους αρχιτέκτονες αδύναmicroουςεν τέλει να αναλάβουν την αναmicroόρφωση της νεοελληνικήςπόλης Και ενώ πολλοί ιστορικοί κατατάσσουν την αναζή-τηση της ελληνικότητας στον αισθητικό και πολιτισmicroικόαντίποδα της microοντερνίζουσας ανοικοδόmicroησης υπάρχειένα κοινό σηmicroείο τοmicroής που περισσότερο δρα ισοπεδω-τικά παρά κυριαρχικά στην αισθητική σχέση αυτών τωνδύο άκρων Αυτό το κοινό σηmicroείο τοmicroής είναι το τσιmicroέντο

Νεοελληνική αρχιτεκτονικήσκέψη εν τύπω

του Μιχάλη Λεφαντζή αρχιτέκτονα διδάκτορα Πανεπιστηmicroίου Αθηνών

6655α φ ι έ ρ ω micro α6644 α φ ι έ ρ ω micro α

ναϊκό τύπο ο Κιτσίκης ισχυρίζεται πως όλες οι άλλες κριτι-κές laquomicroάλλον διαστρέφουν την αλήθειαν προκαλούσαισύγχυσιν εις την κατανόησιν των υψηλών εννοιών αυτήςraquoεννοώντας βεβαίως αυτές του ΠροκοπίουΚορυφαίος καθηγητής του ΕΜΠ αρχιτέκτονας διεθνούςακτινοβολίας (αντιπρόεδρος της ∆ιεθνούς Ένωσης Αρχι-τεκτόνων το 1963) και αργότερα υποψήφιος ∆ήmicroαρχος20

στην πραγmicroατικότητα ο Κιτσίκης είναι ο microοναδικός εκπρό-σωπος της Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής στα συνέδριακαι τις εκθέσεις του εξωτερικού έχοντας εξέχοντα ρόλοσε όλες τις διεθνείς εκδηλώσεις των αρχιτεκτόνωνΜάλιστα ως διοργανωτής του Α΄ Αρχιτεκτονικού Συνε-δρίου των χωρών της Ανατολικής Μεσογείου στην Αθήνακατάφερε να κινήσει το πολυπόθητο ενδιαφέρον της κοι-νής γνώmicroης και του Τύπου21

Με επίκεντρο το περιοδικό Αρχιτεκτονική η laquoεποχή της εικό-ναςraquo για την αρχιτεκτονική σκέψη στα microέσα ενηmicroέρωσηςξεκινά microε την αυτοπροβολή και δηmicroοσιότητα που όρισε τονΚώστα Κιτσίκη ως το νέο microοντέλο αρχιτέκτονα ικανού στοντοmicroέα των δηmicroοσίων σχέσεων και της διοίκησηςΣτο ζήτηmicroα του Λυκαβηττού22 ο Κ Κιτσίκης υποστηρίζειτην πρόταση διαmicroόρφωσής του microε σύγχρονες εγκαταστά-

σεις παρά την κλιmicroάκωση των αντιδράσεων του πνευmicroατι-κού κόσmicroου πάνω στο θέmicroα Σύmicroφωνος microε την άποψη τηςκυβέρνησης έχει ουσιαστικά να αντιmicroετωπίσει τους γνω-στούς αντιπάλους του τόσο στον ακαδηmicroαϊκό στίβο όσοκαι στις στήλες των εφηmicroερίδων τον Άγγελο Προκοπίουτον Μαρίνο Καλλιγά και τον Παναγιώτη Μιχελή ο οποίοςεmicromicroέσως πλην σαφώς σε διάσηmicroη για την εποχή επιστολήτου στην εφηmicroερίδα Καθηmicroερινή23 καταγγέλλει την υπαιτιό-τητα για την καταστροφή του Λυκαβηττού στην επιρροήτου Κώστα Κιτσίκη και στις λανθασmicroένες επιλογές τηςκυβέρνησηςΠαροιmicroιώδης microπορεί να χαρακτηριστεί επίσης η διαφωνίατου Κιτσίκη microε την πρόταση microεταφοράς του κέντρου τηςΑθήνας από τον Κωνσταντίνο ∆οξιάδη λέγοντας πως laquoΗπόλις των Αθηνών πρέπει να microείνει εντός του σηmicroερινούτης πλαισίουraquo και να συντονίσει την πολεοδοmicroική τηςοργάνωση microε τη δηmicroιουργία ενός Πολεοδοmicroικού Ινστιτού-του και microίας laquo∆ηmicroόσιας Επιχείρησης Πολεοδοmicroίας Αθη-νώνraquo (∆ΕΠΑ)24

Κορυφαίος και πολυδιαφηmicroισmicroένος εκπρόσωπος της ελλη-νικής πολεοδοmicroίας είναι την περίοδο αυτή αναmicroφισβήτηταο Κωνσταντίνος ∆οξιάδης Η έντονη παρουσία του στονΤύπο περιλαmicroβάνει τη σειρά άρθρων που έγραψε ο ίδιοςγια την ανοικοδόmicroηση microετά τον Β΄ Παγκόσmicroιο Πόλεmicroο(ως Υπουργός Ανασυγκροτήσεως εφηmicroερίδα Βήmicroα 1947)Αργότερα η διεθνής αναγνώριση της Κοσmicroόπολης microε τιςδηmicroοσιεύσεις στους New York Times από τον διάσηmicroοιστορικό Arnold Toynbee και του πολεοδοmicroικού τουέργου από τις laquoφαβέλλας του Ρίο Ντι Ζανέϊροraquo microέχριlaquoτον κήπο της Ουασίνγκτωνοςraquo δίνει στον ∆οξιάδη microιαθέση στο πάνθεον της διεθνούς πολεοδοmicroίας του 20ούαιώνα Στην Ελλάδα η έντυπη προβολή των δραστηριοτή-των του Αθηναϊκού Τεχνολογικού Ινστιτούτου (ταlaquoπλωτάraquo συνέδρια της ∆ήλου το συνέδριο της Πάρνηθαςκαι τις δηmicroόσιες συζητήσεις για την Αθήνα) καλύπτεταιεκτενώς από τον αθηναϊκό Τύπο και ειδικότερα από τηνεφηmicroερίδα Βήmicroα Ο ∆οξιάδης παρόλα αυτά δεν αναγνωρί-ζεται από πολλούς έλληνες συναδέλφους του ενώ η πολι-τεία καλεί τον γερmicroανό πολεοδόmicroο Verner Heberbrandt ναεκπονήσει το πολεοδοmicroικό σχέδιο της Αθήνας Μάλιστα οΛ Γ Κοροmicroηλάς σε άρθρο του στην Καθηmicroερινή λέει γιrsquoαυτή την περίπτωση πως laquoη Ελλάς δεν διαθέτει ούτε ένανπολεοδόmicroον ολκής κύρους και ακτινοβολίας ώστε περίαυτόν να συγκεντρωθούν όλοι οι νοmicroιζόmicroενοι πολεοδόmicroοιraquoκαι πως laquomicroοιραίον είναι να προσφύγωmicroε στα ξέναφώταraquo25

Η ανοδική πορεία της οικονοmicroίας και η εκβιοmicroηχάνιση ηαύξηση των εισακτέων στις Σχολές Αρχιτεκτονικής και ηδιεύρυνση του κοινωνικού ρόλου του αρχιτέκτονα φέρνεικαι microια νέα αισθητική στο χώρο των Μαζικών Μέσων Ενη-microέρωσης Αυτή η νέα αισθητική είναι προϊόν της παντοδυ-ναmicroίας της laquoζωντανήςraquo εικόνας τόσο στα έντυπα microέσαόσο και στα πρωτοεmicroφανιζόmicroενα στο εξωτερικό ηλεκτρο-νικά όπως η τηλεόρασηΣτις αθηναϊκές εφηmicroερίδες η εικονοληψία γίνεται ουσια-στικά το microήλο της έριδας αφού άλλες τη χρησιmicroοποιούνκατά κόρον θέλοντας να οπτικοποιήσουν τα γεγονότα(φωτορεπορτάζ για Χίλτον Πλατεία Οmicroονοίας κά)26 ενώάλλες περισσότερο συντηρητικές παρουσιάζουν ελάχιστοφωτογραφικό υλικό δίνοντας έmicroφαση στα κείmicroενα όπωςστο παρελθόνΑυτό είχε σαν αποτέλεσmicroα την ρήξη στην τυπογραφικήοmicroοιογένεια των εφηmicroερίδων αφού οι περισσότερο καινο-τοmicroικές θεώρησαν απαραίτητη τη χρήση οπτικού υλικού

IgravecurrenUcircEuml micro˘˙middotOacuteUgraveEgraveOacuteOcircIumlfiAacuteOcirc˜ EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcircfi˜ UgraveEuml˜ UgravecurrenmacrOacuteEuml˜ IcircmiddotEgraveUgraveAcircmacrOacuteOcircIcircUacutersaquoUgraveEuml˜ Ocirc ordfmiddotUacutersaquoOacuteOcirc˜ intmiddotIumlIumlEgraveAacuteiquest˜ (1906-1985)degEgravemiddot UgraveUacuteEgraveiquestOacuteUgravemiddot macrUacutefiOacuteEgravemiddot (1940-1970) permilEgravemiddotUgravelsaquoUacuteEumlUcircAcirc UgraveEumlUcircUgravelsaquoIumlEuml UgraveEuml˜ UgraveAcircmacrOacuteOcircIcircUacuteEgraveUgraveEgraveIcirclsaquo˜ UgraveEuml˜ AcircEcircEumlIgraveAcircUacutersaquopermilmiddot˜ microlsaquoIgravemiddot

IcirciquestUgraveˆ πUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcircfi˜ IcircmiddotEgrave IcircUacuteEgraveUgraveEgraveIcircfi˜ UgraveEuml˜ UgravecurrenmacrOacuteEuml˜ OcircOtildeAacuteAacuteAcircIumlOcirc˜ paraUacuteOcircIcircOcircrsaquoOcirc˘ (1909-1967) currenAacuteEgraveOacuteAcirc IcircmiddotıEuml-AacuteEumlUgravelsaquo˜ UgraveEuml˜ πUcircUgraveOcircUacutersaquomiddot˜ UgraveEuml˜ ∆currenmacrOacuteEuml˜ UcircUgraveOcirc UgraveIgravelsaquoIgravemiddot infinUacutemacrEgrave-UgraveAcircIcircUgravefiOacuteˆOacute UgraveOcirc˘ partordfpara ordfcurrenmacrUacuteEgrave UgraveOcirc ıiquestOacutemiddotUgravefi UgraveOcirc˘ IcircUacutemiddot-UgraveOcircDaggerUcircAcirc UcircUgravemiddotıAcircUacuteiquest IcircmiddotEgrave AacuteEgravemiddot 20 macrUacutefiOacuteEgravemiddot (1948-1967)UgraveEuml UcircUgravelsaquoIumlEuml UgraveAcircmacrOacuteOcircIcircUacuteEgraveUgraveEgraveIcirclsaquo˜ UcircUgraveEumlOacute AcircEcircEumlIgraveAcircUacutersaquopermilmiddot intmiddotıEuml-

IgraveAcircUacuteEgraveOacutelsaquo

IgravecurrenUcircEuml radic intOgraveUcircUgravemiddot˜ intEgraveUgraveUcircrsaquoIcircEuml˜ (1893-1969) middotfi UgraveOcirc1940 currenAacuteEgraveOacuteAcirc IcircmiddotıEumlAacuteEumlUgravelsaquo˜ UcircUgraveEumlOacute currenpermilUacutemiddot intUgraveEgraveUacuteEgraveOcircIumlOcircAacutersaquomiddot˜UgraveEuml˜ infinUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgraveOcircOacuteEgraveIcirclsaquo˜ trademacrOcircIumllsaquo˜ UgraveOcirc˘ partordfpara ŒAacuteUacutemiddotEcircAcircUgravemiddotIcircUgraveEgraveIcirciquest UcircAcirc AcircUacuteEgraveOcircpermilEgraveIcirciquest IcircmiddotEgrave AcircEcircEumlIgraveAcircUacutersaquopermilAcirc˜ AcircOacuteOgravepermilEgravemiddotEcircEumlIgraversaquoUcircUgraveEumlIcircAcirc middotfi Ugravemiddot AcircIumlIumlEumlOacuteEgraveIcirciquest ordfordfpart fiUcircOcirc Icircmiddot-OacuteAcircrsaquo˜ iquestIumlIumlOcirc˜ middotUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveOcircOacutemiddot˜ UgraveEuml˜ AacuteAcircOacuteEgraveiquest˜ UgraveOcirc˘IcirciquestUgraveˆ centEumlIgravelsaquoUgraveUacuteEuml˜ paraEgraveIcircEgraveOgraveOacuteEuml˜ (1887-1968)

microατοποιούν ένα αδιαmicroφισβήτητο microανιφέστο ενάντια στηναπρόσωπη πολυκατοικία που την εποχή αυτή κυριαρχεί Υπέρmicroαχος της νεοκλασικής αθηναϊκής κατοικίας ο Προ-κοπίου κατηγορεί τη microοντέρνα αρχιτεκτονική του microπετόναρmicroέ ως microια εκδήλωση απρόσωπης συλλογικότητας έξωαπό τον εθνικό χώρο τις ιστορικές παραδόσεις και τιςιδιοmicroορφίες του τόπου Ασκώντας πάντα αρνητική κριτική έναντι του ΚώσταΚιτσίκη ο Προκοπίου την ίδια στιγmicroή εξαίρει την αισθητικήσυγκίνηση στην αρχιτεκτονική του ∆ηmicroήτρη Πικιώνηεκδηλώνοντας φανερά την προτίmicroησή του και αργότερατην υποστήριξή του στο σύνολο του έργου τουΘέmicroατα όπως η διαmicroόρφωση της πλατείας Κολοκοτρώνη(1954) ή η Έκθεση Αρχιτεκτονικής των φοιτητών τουΕΜΠ το 1956 είναι γεγονότα στα οποία εmicroφανίζεται ηεχθρότητα ανάmicroεσα στους Κιτσίκη και Προκοπίου διαmicroέ-σου του Τύπου Σε σειρά άρθρων του για την ΈκθεσηΑρχιτεκτονικής17 ο Προκοπίου επικροτεί το έργο των φοι-τητών του Π Μιχελή ενώ κατηγορεί microε έmicromicroεσο τρόπο τηνεκπαιδευτική microέθοδο του Κώστα Κιτσίκη τον οποίο θεωρείπερισσότερο laquoεργολαβίζονταraquo γράφοντας πως είναι laquoηφωνή του εργοταξίου ζυmicroωmicroένος microε το γιαπί τοποθετεί τοαρχιτεκτονικό έργο στην πρακτική βάση της οικονοmicroίαςτης κατασκευής των δυνατοτήτων της Ελλάδος σε υλικάκαι τεχνίτες Θέλει τον αρχιτέκτονα προσγειωmicroένο στιςεπαγγελmicroατικές πραγmicroατικότητες του τόπου και του καιρούτου Το βιβλίο του είναι η πράξις και η σκληρή πείρα τηςοικοδοmicroής και της πελατείας Ο ίδιος έχει πετύχει ως επαγ-γελmicroατίας και θέλει να επιτύχουν και οι σπουδαστές τουraquo18

Η αντιπαράθεση ανάmicroεσα στον Προκοπίου και τονΚιτσίκη συνεχίζεται microε το ζήτηmicroα της αποπεράτωσης τωνέργων γύρω από τη Ακρόπολη από τον ∆ηmicroήτρη Πικιώνηγεγονός που χαρακτηρίζεται laquoσκάνδαλοraquo και ζητούν νατου microαταιώσουν την ολοκλήρωση Σε αυτήν την περί-πτωση ο Προκοπίου υποστηρίζει τον Πικιώνη γράφονταςστην Καθηmicroερινή πως είναι laquoο άνθρωπος που στοιχειοθετείτη δυαδική φύση του ελληνισmicroού ο οδηγός στη στροφήτου γούστου των καιρών microας προς τη νοσταλγία της λαϊ-κής και ιστορικής κληρονοmicroιάς του έθνουςraquo ενώ στο Βήmicroαο Κιτσίκης στηρίζει την αντιπολίτευση ενάντια laquoστο δρόmicroοτου ΦιλοπάππουraquoΑλλά και στο ζήτηmicroα του διαγωνισmicroού για το ΠνευmicroατικόΚέντρο της Αθήνας ο Προκοπίου υποστηρίζει την πρό-ταση του καθηγητή του ΕΜΠ Ι ∆εσποτόπουλου19 η οποίαπήρε και το Α΄ Βραβείο όπου απαντά συγκεκριmicroένα σεόλες τις επικρίσεις καταλήγοντας στο συmicroπέρασmicroα ότι ταεπιχειρήmicroατα των κατηγόρων δεν είναι ειλικρινή και πως τοζήτηmicroα αυτό είναι στην ουσία αντικείmicroενο πολιτικής αντιπα-ράθεσης ανάmicroεσα στην κυβέρνηση Καραmicroανλή και τηναντιπολίτευση του Γ Παπανδρέου Ο Κώστας Κιτσίκης microε τη σειρά του αντίθετος microε τον δια-γωνισmicroό του Πνευmicroατικού Κέντρου και τακτικός αρθρο-γράφος στο Βήmicroα στέλνει συνεχώς απαντητικές επιστολέςγια τις κατηγορίες που του προσάπτει ο Προκοπίου Ειδικάστην περίπτωση που ο Προκοπίου τον κατονοmicroάζειεκπρόσωπο του γερmicroανικού νεοκλασικισmicroού λέει πως στησύγχρονη κοινωνία ο τίτλος αυτός καθίσταται ανύπαρκτοςαφού laquoλόγω της εκmicroηδενίσεως των αποστάσεων η αρχιτε-κτονική έχει σε όλες τις χώρες κοινά προβλήmicroατα και κοι-νές επιδιώξεις microε αποτέλεσmicroα να microην είναι πια εmicroφανήςαυτή η διάκρισηraquo Υποστηρίζοντας πως microόνο τα laquoεπιστηmicroονικάraquo άρθρα (υπότη microορφή διατριβής) του Κώστα Μπίρη αποτελούν τηmicroοναδική έγκυρη στήλη για την αρχιτεκτονική στον αθη-

ζουσα ελληνικότητα του Καλλιγά και την laquoπρωτοποριακήraquomicroοντέρνα ελληνικότητα του Κωνσταντινίδη αναπτύσσεταιmicroε microοναδικό τρόπο στη στήλη του Βήmicroατος υπερβαίνο-ντας τα στενά αισθητικά και microορφολογικά πλαίσια σταοποία είχαν φυλακισθεί ή ακόmicroα χειρότερα στρατευθεί τααρχιτεκτονικά οράmicroατα της εποχής Γι αυτό ακριβώς και όταν ο Κωνσταντινίδης εκφράζει τηνπεριφρόνησή του στους laquoγερmicroανοmicroαθηmicroένους όπως λέειχαρακτηριστικά αρχιτέκτονεςraquo που δεν αναζήτησαν απότο λαϊκό αρχιτεκτονικό έργο τα πρότυπά τους ο Καλλιγάςαντιδρά ανοίγοντας microία έντυπη συζήτηση περί αρχιτεκτο-νικών προτύπων η οποία θα διαρκέσει πολλά χρόνια Ο λόγος του Μαρίνου Καλλιγά προοιωνίζει τον νέο ορισmicroότης microνηmicroειακότητας στην αρχιτεκτονική σκέψη του 20ούαιώνα microέσα από τον οποίο το laquoαείζωοraquo microνηmicroείο του κλα-

σικισmicroού κατασκευή συmicroπαγής χρηστικά και αισθητικάαδιαπραγmicroάτευτη δίνει τη θέση του στο laquoπροσωρινόraquomicroνηmicroείο microιας laquoχάρτινηςraquo αρχιτεκτονικής αποδεικνύονταςέmicroπρακτα πως laquoουδέν microονιmicroότερον του προσωρινούraquo Κι ενώ τα άρθρα του Καλλιγά εκτός microερικών εξαιρέσεωνασκούν γόνιmicroη κριτική ενάντια στο microοντερνισmicroό θεωρη-τικά τεκmicroηριωmicroένη τα άρθρα του Άγγελου Προκοπίου σχη-

χος από τον οποίο απουσιάζει η γόνιmicroη επιχειρηmicroατολο-γία ενώ την ίδια στιγmicroή γίνεται εmicroφανής η αmicroηχανία τωναρχιτεκτόνων απέναντι στην κοινή γνώmicroη γεγονός πουπαρατηρείται microέχρι σήmicroερα Την αmicroηχανία αυτή προσπα-θεί να αντιπαρέλθει ο ∆ Φατούρος microε microια τριλογίαάρθρων του στο Βήmicroα όπου προσδιορίζει microάλλον δια-χρονικά το επικοινωνιακό καθεστώς βάσει του οποίου θαανακτηθεί η συmicromicroετοχή του κοινού στην κατανόηση τωνπροβληmicroάτων και των δραστηριοτήτων της αρχιτεκτονι-κής Εκτός της επικοινωνίας microε το ειδικό και το ευρύτεροκοινό ο Φατούρος εύστοχα εντοπίζει την ανάγκη διασα-φήνισης της σχέσης της αρχιτεκτονικής laquomicroε το ευρύτεροσύστηmicroα αποφάσεων και δυνάmicroεωνraquo27 Αναλογιζόmicroενος τησηmicroασία του αθηναϊκού τύπου ο Φατούρος περιγράφει τονέο αντικείmicroενο της laquoαρχιτεκτονικής δηmicroοσιογραφίαςraquoλέγοντας πως η κοινή γνώmicroη laquoέχει βαρεθεί να διαβάζειεπιτιmicroητικά άρθρα για τα κτίρια και για τους δρόmicroους γιατις παλαιές περιοχές των πόλεων που χάνονται για τιςκαταστροφές και τις αυθαιρεσίες που γίνονται πλάι τουςraquoΤο άρθρο microε τίτλο laquoτι περιmicroένουmicroε από την αρχιτεκτονικήraquo28

εισάγει microια επικοινωνιακή καινοτοmicroία είναι γραmicromicroένο απόέναν αρχιτέκτονα ο οποίος microιλά εκ microέρους της κοινήςγνώmicroης απευθυνόmicroενος στους άλλους αρχιτέκτονες όχιως διαmicroεσολαβητής αλλά ως βιωmicroατικός απολογητήςΟ Φατούρος microε αυτό τον τρόπο κατασκευάζει έναν ιδεο-λογικό καθρέφτη microέσα από τον οποίο οι αρχιτέκτονεςκαλούνται να δουν το είδωλο που έχει microορφοποιήσει γιrsquoαυτούς η κοινή γνώmicroη microε γνώmicroονα laquoτη σαφήνεια και τηνειλικρίνειαraquo που διαθέτουν έναντι του κοινωνικού συνόλου Στα επόmicroενα χρόνια microέχρι τις microέρες microας η αρχιτεκτονικήαρθρογραφία στις εφηmicroερίδες δεν παρουσίασε ουσια-στική εξέλιξη αν εξαιρέσει κανείς τις σηmicroειακές προσπά-θειες του Βήmicroατος και της Καθηmicroερινής στις στήλες τωνοποίων εmicroφανίζονται κατά καιρούς αξιόλογες αλλά απο-σπασmicroατικές κριτικές Σήmicroερα η παρουσία της αρχιτεκτο-νικής στις αθηναϊκές εφηmicroερίδες έχει πια microεταφερθεί σταπολιτιστικά ένθετα (σε αντίθεση microε τις πρώτες σελίδες ήκαι τα πρωτοσέλιδα όπου βρισκόταν τη δεκαετία του lsquo50)επιπλέοντας microε δυσκολία στα λιmicroνάζοντα νερά των κοσmicroι-κών και καλλιτεχνικών ειδήσεων της γευσιγνωσίας (sic) καιτου lifestyleΗ σύγχρονη ελληνική Αρχιτεκτονική δεν χρειάζεται laquoδια-microεσολαβητέςraquo ούτε εκλαΐκευση διαmicroέσου των ΜΜΕ ήmicroιας συγκεκριmicroένης επικοινωνιακής στρατηγικής για ναmicroεταφέρει τα microηνύmicroατά της στην κοινή γνώmicroη Χρειάζεταιαπλά να microετατρέψει (ή να ανατρέψει) το δυσανάλογαmicroεγάλο τεκmicroήριο των πολυδιάστατων θεωρητικών της ανα-ζητήσεων σε τεκmicroαρτό της αρχιτεκτονικής πράξης Τοmedia res της αρχιτεκτονικής είναι ο κοινός τόπος microέσααπό τον οποίο η αρχιτεκτονική παραγωγή microπορεί να συν-δυαστεί microε την laquoαγωγήraquo και ενηmicroέρωση του κοινού

Σηmicroειώσεις

1 Λεφαντζής ΜlaquoΤο Κρυστάλινο Παλάτι (Crystal Palace) microέσα

από τον ελληνικό Τύποraquo Εφηmicroερίδα Καθηmicroερινή της Κυριακής

961996

2 Λεφαντζής Μ laquoCalatrava media resraquo περιοδικό Αρχιτέκτονες

Μάιος-Ιούνιος 2001 τεύχος 28 δηmicroοσιευmicroένο και στην εφηmicroερίδα

Καθηmicroερινή της Κυριακής την ίδια περίοδο

3 Adorno Th και Horkheimer M Dialectic of Enlightenment Con-

tinuum New York 1972 από το κεφάλαιο laquoCulture indutsryraquo

4 Zevi B Saper vedere lrsquo architettura Einudi Torino 1948 (κεφά-

λαιο δεύτερο)

5 Hildebrand A Il problema della forma nelle arti figurative Drsquo

Anna Messina 1948

6 Langer S Feeling and Form Routledge amp Kegan Paul London

1953

7 Norberg-Schulz Ch Existence Space and Architecture Praeger

New YorkWashington 1971

8 Bonta J Architecture and its interpretation A study of expressive

systems in Architecture Lund Humphries 1979 σελ 224

9 De Fusco R Architettura comme mass - medium Dedalo libri

Bari 1967

10 Colomina B Modern Architecture as Mass Media - Privacy and

Publicity The MIT press 1994

11 Mitcell W City of bits space place and the infobahn The MIT

press 1995

12 Λεφαντζής Μ laquoΑρχιτεκτονική Σκέψη και Επικοινωνία τα αρχι-

τεκτονικά microνηmicroεία ως microνηmicroεία Λέξεων και Εικόνωνraquo Πρακτικά

συνεδρίου Η Κατασκευή της Πραγmicroατικότητας και τα Μέσα Μαζι-

κής Ενηmicroέρωσης εκδόσεις Αλεξάνδρεια Αθήνα 1998

13 Μπίρης Κ Αι Αθήναι από του 19ου εις τον 20ον αιώνα εκδόσεις

Μέλισσα Αθήνα 1995 (Πρώτη έκδοση 1966)

14 Εκτός από κάποιες δηmicroοσιευmicroένες συλλογές άρθρων Μπίρης

Κ Για τη σύγχρονη Αθήνα- Μελέτες και Αγώνες εκδόσεις Αστήρ

Αθήνα 1956

15 Κωνσταντινίδης Α Για την αρχιτεκτονική Άγρα 1987 σελ 16

16 Καλλιγά Μ laquoΚριτική για τα ldquoπαλιά αθηναϊκά σπίτιαrdquoraquo 1691950

εφηmicroερίδα Βήmicroα

17 Προκοπίου Αγγ laquoΈκθεσις Αρχιτεκτονικής σπουδαστών ΕΜΠ

(Αrsquo)raquo 2551956 εφηmicroερίδα Καθηmicroερινή σελ 3

18 Προκοπίου Αγγ laquoΈκθεσις Αρχιτεκτονικής σπουδαστών ΕΜΠ

(Βrsquo)raquo 161956 εφηmicroερίδα Καθηmicroερινή σελ 3

19 Προκοπίου Αγγ laquoΤο Πνευmicroατικόν κέντρον (Αrsquo)raquo 2261962

εφηmicroερίδα Καθηmicroερινή σελ 4

20 Κιτσίκης Κ laquoΠροκύρηξις του υποψηφίου δηmicroάρχου Αθη-

ναίωνraquo 14111954 σελ 7 εφηmicroερίδα Καθηmicroερινή - laquoΟι υποψήφιοι

δήmicroαρχοι οmicroιλούν προς την Απογευmicroατινήraquo 18111954 εφηmicroερίδα

Απογευmicroατινή

21 Λινάρδος ΠΝ laquoΉρχισε το αρχιτεκτονικόν συνέδριον της

Μεσογείουraquo 2551954 εφηmicroερίδα Βήmicroα

22 Κιτσίκης Κ laquoΚαι πάλιν ο Λυκαβηττός - Παράδοσις αισθητική

και σύγχρονη εξέλιξιςraquo 331962 εφηmicroερίδα Βήmicroα

23 Μιχελής Π laquoΠερί Ρυθmicroού και άλλων - Να θεσπιστεί ρυθmicroός

Ελληνικός για τα κτίρια του κέντρου της Πόλεως (επιστολή)raquo

2671962 εφηmicroερίδα Καθηmicroερινή σελ 4

24 Λεύκωmicroα 50 ετών δράσις του Κώστα Κιτσίκη (Επιmicroέλεια Π Τσο-

λάκη) Αθήνα 1963 σελ 128

25 Λεφαντζής Μ laquoΗ Πολεοδοmicroία στην Ελλάδα microέσα από τον

Αθηναϊκό Τύπο 1944-1974raquo Πρακτικά του 2ου Συνεδρίου της

Εταιρείας Ιστορίας της Πόλης και της Πολεοδοmicroίας Η Πολεοδοmicroία

στην Ελλάδα από το 1949 έως το 1974 που διοργάνωσε το Τmicroήmicroα

Μηχανικών Χωροταξίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης του Πανε-

πιστηmicroίου Θεσσαλίας Εκδόσεις Πανεπιστηmicroίου Θεσσαλίας

Βόλος 2000

26 Λεφαντζής Μ laquoΑθήνα δηmicroόσιος χώρος και έντυπη δηmicroοσιό-

τητα ndash Από τη microεταπολεmicroική ανασυγκρότηση στα Ολυmicroπιακά

Έργα ldquoαναmicroόρφωσηςrdquoraquo Έκδοση του Συνεδρίου Μετασχηmicroατισmicroοί

της ελληνικής πόλης που πραγmicroατοποιήθηκε στο ΕΜΠ Αθήνα

2005 Βλέπε επίσης Lefantzis στο Wharton Annabell Building the

Cold War Hilton Int Hotels and Modern Architecture The University

of Chicago Press Ιούλιος 2001 σελ 216 217

27 Φατούρος ∆Α laquoΤι περιmicroένουν απrsquo την Αρχιτεκτονικήraquo 26 11

1972 εφηmicroερίδα Βήmicroα

28 ibid 27

6677α φ ι έ ρ ω micro α

από τα άρθρα της εποχής και microπορεί να χαρακτηρισθείως microια από τις λίγες κορυφαίες στιγmicroές της νεοελληνικήςαρχιτεκτονικής σκέψης στην οποία το ολέθριο microέλλον τηςαντιπαροχής και της αυθαιρεσίας σκιαγραφείται και επιση-microαίνεται από σύσσωmicroο τον αρχιτεκτονικό κόσmicroο ενώ τηνίδια στιγmicroή στοιχειοθετείται microια σειρά από προτάσεις επί-λυσης των δυσεπίλυτων πολεοδοmicroικών προβληmicroάτων τηςάναρχα οικοδοmicroηmicroένης microεταπολεmicroικής ΑθήναςΣτην πρώτη microεταπολεmicroική δεκαπενταετία η microόνιmicroη αρχιτε-κτονική κριτική των Κ Μπίρη και Α Προκοπίου στην Καθη-microερινή σε αντιπαράθεση microε την κριτική των Μ Καλλιγά ΚΚιτσίκη στο Βήmicroα σχηmicroατοποιούσε ένα καθεστώς πρωτό-γνωρου laquoέντυπουraquo διαλόγου ανάmicroεσα στα άρθρα τωνεφηmicroερίδων microέσα από τον οποίο αναδεικνύονταν microεσαφήνεια οι αρχιτεκτονικές τάσεις της εποχής Στις αρχέςτης δεκαετίας το rsquo60 ο διάλογος αυτός microεταφέρεται σταΠανελλήνια Αρχιτεκτονικά Συνέδρια και παρουσιάζεταιπια ως απλή είδηση ή ρεπορτάζ από τους δηmicroοσιογρά-φους των εφηmicroερίδων αφού οι περισσότεροι από τουςαρχιτέκτονες της laquoπαλιάς φρουράςraquo που αρθρογραφού-σαν έχουν κιόλας αποσυρθεί Όταν πια διακοπεί η κυκλο-φορία πολλών εφηmicroερίδων την περίοδο της Επταετίας τοΒήmicroα αποκτά microια παντοδυναmicroία στο χώρο της δηmicroοσιότη-τας χωρίς την Καθηmicroερινή να το ανταγωνίζεται Ο Α ΚΑλεξανδρόπουλος (δεδοmicroένης και της απουσίας διαλό-γου) προσπαθεί να ανασυνθέσει το κλίmicroα της πρώτηςmicroεταπολεmicroικής περιόδου προσανατολίζοντας την δηmicroο-σιογραφική του έρευνα στην κατασκευή έντυπου διαλόγουmicroε συζητήσεις στρογγυλής τραπέζης ανάmicroεσα στους αρχι-τέκτονες της νεότερης γενιάς Κι ενώ την ίδια αυτήδύσκολη εποχή του αστυνοmicroικού κράτους προβάλλειmicroέσα από την αρθρογραφία του τα αφιερώmicroατα τουπεριοδικού Αρχιτεκτονικά Θέmicroατα του Ο ∆ουmicroάνη αρχιτέ-κτονες της νέας αυτής γενιάς όπως οι ∆ Φατούρος ΑρΡωmicroανός Σ Κονταράτος προβάλλουν microια νέα ριζοσπα-στική θεώρηση της αρχιτεκτονικής πραγmicroατικότηταςενταγmicroένη στα πλαίσια των ευρύτερων κοινωνικοπολιτικώναναζητήσεων της εποχής Παρόλη την δυναmicroική κινητο-ποίηση πολλών αξιόλογων επιστηmicroόνων σε όλες αυτές τιςπροσπάθειες στις εφηmicroερίδες φτάνει microονάχα ένας απόη-

IcirciquestUgraveˆ intˆOacuteUcircUgravemiddotOacuteUgraversaquoOacuteOcirc˜ centOcircIacuteEgraveiquestpermilEuml˜ (1913-1975)

6666 α φ ι έ ρ ω micro α

(Βήmicroα Αθηναϊκά Νέα) ενώ άλλες καταχράζονται αυτή τηναναγκαιότητα φτάνοντας στο επίπεδο του φωτοροmicroά-ντζου (Βραδυνή Ακρόπολις) και υπάρχει φυσικά και ηmicroερίδα των συντηρητικών όπως η Καθηmicroερινή ή σε πολύmicroεγαλύτερο βαθmicroό η Εστία οι οποίες microε πολύ λίγες αλλα-γές στη σελιδοποίηση έχουν microείνει αναλλοίωτες έωςσήmicroεραΟ αναγνώστης της εποχής αποζητά αυτή την εικόνα γιανα microπορέσει να αφοmicroοιώσει πιο εύκολα την όλο και αυξα-νόmicroενη ποσότητα της πληροφορίας που φέρνουν οιραγδαίες εξελίξεις της αναmicroόρφωσης Για πρώτη φορά τακείmicroενα οι λέξεις και οι τίτλοι εκλαmicroβάνονται πια ως εικο-νογραφήmicroατα που πρέπει να συmicroβαδίσουν microε την εικόνα ήακόmicroα χειρότερα να την ακολουθήσουνΤην ίδια εποχή η προσπάθεια για ποιοτική στροφή καιεπαναπροσδιορισmicroό της κοινωνικής θέσης των αρχιτεκτό-νων ειδικότερα από τις αρχές της δεκαετίας του lsquo60 δενκατάφερε να εmicroποδίσει την περιθωριοποίηση του επαγγέλ-microατος παρrsquo όλες τις δηmicroόσιες συζητήσεις ή τα πανελλήνιααρχιτεκτονικά συνέδρια Στο Αρχιτεκτονικό Συνέδριο του1965 που είναι laquoη microεγάλη συζήτηση για την Αθήνα στηνΑθήναraquo και υπό την προεδρία του Αρ Προβελέγγιου δια-φαίνεται η συγκρότηση ενός νέου πυρήνα microέσα στο σώmicroατων αρχιτεκτόνων microίας νέας microεταπολεmicroικής γενιάς πουεπικεντρώνει τη δράση της στην laquoαποκατάσταση συστη-microατικής επαφής και άσκηση επιρροής προς την πολιτικήεξουσίαraquo (∆ιακήρυξη Ε΄ Αρχιτεκτονικού Συνεδρίου11966) Η γενιά της laquoκοινωνικήςraquo αρχιτεκτονικής microε εφαλ-τήριο την ελεύθερη πολιτική της βούληση microέσα από τησυλλογική διεκδίκηση των πολυάριθmicroων προβληmicroάτων τουαστικού χώρου εmicroφάνισε πρωτοφανή συνοχή και αγωνι-στικότητα Με πρωταγωνιστή τον Σύλλογο των Αρχιτεκτό-νων η γενιά αυτή ερωτοτροπεί microε τα microέσα microαζικής ενηmicroέ-ρωσης περισσότερο από τις προηγούmicroενες ακολουθώ-ντας το παράδειγmicroα της laquoχάρτινηςraquo αρχιτεκτονικής δια-microαρτυρίας που ασκούσε η δεκάχρονη πια ΚοσmicroητείαΤοπίου microέσα από τις στήλες των εφηmicroερίδων Το Ε΄ Πανελλήνιο Αρχιτεκτονικό Συνέδριο προϊόν αυτήςτης γενιάς είχε microεγαλύτερη δηmicroοσιότητα και απήχησηστην κοινή γνώmicroη αλλά και την πολιτεία όπως φαίνεται

6699α φ ι έ ρ ω micro α6688 α φ ι έ ρ ω micro α

permilrsaquoIumlmiddot IgravecurrenUcircEuml AgravefiUcircUgraveAcircAacuteOcirc IcircmiddotEcircAcircOacuteAcircrsaquoOcirc˘ UcircUgraveOcirc paramiddotIumlmiddotEgravefiordmiquestIumlEumlUacuteOcirc 1938 IcircmiddotEgrave ˘fiUcircUgraveAcircAacuteOcirc UcircAcirc UgravemiddotsbquocurrenUacuteOacutemiddot UcircUgraveEumlOacuteinfinrsaquoAacuteEgraveOacutemiddot 1938[infinfi UgraveOcirc sbquoEgravesbquoIumlrsaquoOcirc UgraveOcirc˘ OtildeUacuteEuml intˆOacuteUcircUgravemiddotOacuteUgraveEgraveOacutersaquopermilEuml degEgravemiddot

UgraveEumlOacute middotUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgraveOcircOacuteEgraveIcirclsaquo]

IcirciquestUgraveˆ tradersaquoUgraveEgrave AacuteEgravemiddot permilEgravemiddotIcircOcirccurren˜ UcircUgraveEuml trade˘IcircEgraveiquest[infinfi UgraveOcirc sbquoEgravesbquoIumlrsaquoOcirc UgraveOcirc˘ OtildeUacuteEuml intˆOacuteUcircUgravemiddotOacuteUgraveEgraveOacutersaquopermilEuml ordfAcirc-

IumlcurrenUgraveAcirc˜+intmiddotUgravemiddotUcircIcircAcirc˘curren˜]

Στην πατρίδα microας ιδιαίτερα microετά την εκτόξευση της εmicroπο-ρευmicroατοποίησης της κατοικίας είναι τότε που αρχίζουν ναεmicroφανίζονται δειλά στην αρχή και πιο ηχηρά αργότερα ταπρώτα περιοδικά διακόσmicroησης και κατόπιν life style επι-ταγή της αγοράς της εξάπλωσης της διαφήmicroισης και τηςκατανάλωσης microε κυρίαρχο περιεχόmicroενο την κολακεία τουαναγνώστη

Ποιο είναι όmicroως το εργαλείο αυτής της έρπουσας κολα-κείας η οποία άλλο σκοπό δεν έχει από το να microας microετα-microορφώσει όλους σε νάρκισσους Όλο το οικοδόmicroηmicroα της κατανάλωσης και οι σχετιζόmicroενεςmicroε αυτή ατοmicroικές ανάγκες είναι απλώς λόγια που προωθού-νται από τη γλώσσα των ΜΜΕΚαι πώς παίζεται το παιχνίδι αυτό Μα πάρα πολύ απλά Οκαθένας-η καθεmicroία microας πρώτιστα οφείλει να είναι ή να γίνειπρώτα καταναλωτής και microετά πολίτης Παραφράζοντας τοlaquoπολίτης εις των ιδεών την πόλινraquo θα λέγαmicroε ότι οφείλει ναείναι laquoπολίτης εις των αντικειmicroένων την πόλινraquo Οφείλει δεταυτόχρονα να είναι ευτυχισmicroένοςη ερωτευmicroένοςηόmicroορφοη νέοςα

Η τεχνολογική διαδικασία που ακολουθούν τα microαζικά επι-κοινωνιακά microέσα microεταβιβάζει ένα επιτακτικό microήνυmicroα τηνκατανάλωση του microηνύmicroατος Έτσι η τηλεόραση δεν microεταδί-δει απλά εικόνες αλλά καινούργιους τρόπους σχέσης και

αντίληψης Εξουδετερώνει ότι βιώνεται microοναδικά το αντικα-θιστά microε προιόντα από τα οποία έχει εξανεmicroιστεί κάθε πολι-τισmicroική ή πολιτική αξίαΟ κάτοικος τώρα πια εγκλωβισmicroένος microέσα στο laquoδιάκοσmicroοraquoτου σπιτιού του απεγνωσmicroένα προσπαθεί νrsquo αποmicroιmicroηθεί τοζην Τα ΜΜΕ του προσφέρουν έναν εύκολο κολακευτικόκαι ταυτόχρονα ναρκισσιστικό δρόmicroο κάλυψης τεχνητά δια-microορφωmicroένων αναγκών Συνδαυλίζουν τον νεο-πλουτισmicroότου Συναγωνίζονται ποιο θα τον σαγηνεύσει περισσότεροΕκεί θα διαβάσει τι οφείλει να είναι ο ίδιος τι οφείλει ναποθεί και συγχρόνως θα το εκτελέσει Εκεί θα ταυτιστεί microετον laquoγυάλινοraquo ήρωα της αγαπηmicroένης του σαπουνόπεραςκαι θα αποστηθίσει τρόπους-καρικατούρες συmicroπεριφοράςδιασκεδασης ζωής Εκεί θα ενδυθεί την οριστικά τελεσmicroένηmicroορφή της εικόνας που τα ΜΜΕ του έχουν ετοιmicroάσει Θασυmicromicroορφώσει τις ανάγκες του τα θέλω του ολόκληρη τηνύπαρξή του microrsquo αυτά

Το microοντέλο αστικής κατοίκησης που συγκροτείται microεαυτούς τους όρους δεν έχει καmicromicroία σχέση microε τα microανιφέστακαι τη διδασκαλία της αρχιτεκτονικής Πρόκειται για τηνεκδοχή microιας αγοραίας laquoαρχιτεκτονικήςraquo Μιας αρχιτεκτονι-κής κατrsquo επίφαση που παρουσιάζεται λαmicroπερή και πολυδια-φηmicroισmicroένη και η οποία καταναλώνει στο πέρασmicroά της κάθετόπο κάθε χώρο κάθε αυθεντική φωνή που microε τη στάση καιτο έργο της θα microπορούσε να της αντισταθεί

Η αρχιτεκτονική συγκροτείται ερήmicroην των φυσικών γενητό-ρων της Η αρχιτεκτονική αναζητείται πλέον ως laquoτόποςraquo απωλείας

Αυτός ο αντί-λογος όmicroως που δεν πρόκειται ποτέ να σιγή-σει συγκροτεί microε την ίδια εmicromicroονή που η καταναλωτική κοι-νωνία πορεύεται το πραγmicroατικό πεδίο ανάπτυξης της κατοί-κησης κι εποmicroένως της έκτασης της ζήσης των ανθρώπωνερήmicroην τους Ας ελπίσουmicroε ότι πίσω από αυτό το κενό τουκουκλόσπιτου Μπάρmicroπι πίσω από την παγίδα του και τηνφαινοmicroενική του πληρότητα παραmicroονεύει ταυτόχρονα καιαιφνίδια η οριστική αποσάθρωσή του

Κι εδώ ας αφουγκαστούmicroε το λόγο της Άννης Βρυχέα microαχή-τριας στον αγώνα για την κατοίκηση microε όρους πραγmicroατικήςζωής και αγώνα εναντίον οποιουδήποτε χωρικού αποκλει-σmicroού που συνδέεται άmicroεσα microε τον κοινωνικό αποκλεισmicroό

laquoΗ Αρχιτεκτονική microέσω των διαφορετικών πρακτικών της καθώςεmicroπλέκεται θεmicroατικά στις κρίσεις δεν microπορεί παρά να πάρει θέσηΕίτε εγγράφοντας συmicroβατικά τη σκέψη και την πράξη της σrsquo αυτήτην πραγmicroατικότητα είτε microε το να αρνηθεί αυτή την πραγmicroατικό-τητα και να αντιπροτείνειΣτη δεύτερη περίπτωση υπάρχει ανάγκη για microια συζήτηση σχε-τικά microε τη laquoΝΕΑ ΟΥΤΟΠΙΑraquo της Αρχιτεκτονικής σύγχρονη και-νοτοmicroική και προσανατολισmicroένη στο να εκφράσει ΧΩΡΙΚΑ το∆ικαίωmicroα στην Κατοίκηση για όλουςες και microάλιστα microrsquo έναν τρόποδιαφοροποιηmicroένο πολιτιστικά κι όχι οmicroοιόmicroορφαraquo3

Σηmicroειώσεις

1 Κωνσταντινίδης Α Η Αρχιτεκτονική της Αρχιτεκτονικής-Ηmicroερολογιακά

σηmicroειώmicroατα Αθήνα Άγρα 1992 σελ 285

2 Baudrillard J Η Έκσταση της Επικοινωνίας Αθήνα Εκδόσεις Καρ-

δαmicroίτσα 1991

3 Βρυχέα Α Σηmicroειώσεις εισαγωγικού microαθήmicroατος Κατοικία- Κατοί-

κηση-Συmicromicroετοχικός σχεδιασmicroός Πρόγραmicromicroα Μεταπτυχιακών Σπου-

δών Αρχιτεκτονική-Χώρος-Πολιτισmicroός ΕΜΠ 05-10-1998 σελ 11

κουκλόσπιτο microελετηmicroένο σε όλες τις πιθανές εκδοχές τουπου απευθύνεται σε διάφανους πλήρως αναγνωρίσιmicroουςκαι αναγνώσιmicroους κατοίκουςΓιατί το δοχείο ζωής προϋπόθετε την ίδια τη ζωή ως γενεσι-ουργό αιτία του και κατrsquo επέκταση τα σώmicroατα τις κινήσειςτους τη ζήση τους εν τέλει Ο δε κάτοικός του ως κυρίαρχοπεριβάλλον είχε τους συνανθρώπους του τη συνανα-στροφή microαζί τους την οmicroιλία τους την παρουσία τουςΑντίθετα στο σύγχρονο κουκλόσπιτο ο άνθρωπος-κάτοι-κος περιβάλλεται από αντικείmicroενα τους σύγχρονους laquoτεχνι-κούς δούλουςraquo που επιβεβαιώνουν περίτρανα την παντο-δυναmicroία τους επάνω του και πιστοποιούν την ανθρώπινηαπουσία Η χρησιmicroότητα και η χρήση υποχωρούν έναντι τηςlaquoατmicroόσφαιραςraquoΌπως στα σύγχρονα συγκροτήmicroατα κατοικιών που οργα-νώνονται γύρω από piscine-club εκεί που το ζην της καθη-microερινής ζωής αναmicroειγνύεται microε τις ασχολίες του ελεύθερουχρόνου Εκκλησία γήπεδα τένις κοmicroψά microαγαζιά αλλά καικέντρο πολιτιστικών εκδηλώσεων και αναψυχής ακόmicroα καικινηmicroατογράφος όλα συνοψίζονται σrsquo ένα περιβάλλονlaquoολικόraquo γκετοποιηmicroένο κατrsquo εξοχήν σύνορο κοινωνικώνκαι χωρικών αποκλεισmicroώνΜια ολική οργάνωση της καθηmicroερινότητας στο όνοmicroα microιαςlaquoευτυχίαςraquo που ορίζεται ως εργαλείο επίλυσης υλικών εντά-σεων Όλα είναι επιλυmicroένα ολικά κλιmicroατισmicroένα ανακατε-microένα αφοmicroοιωmicroένα ταυτόχρονα όmicroως και εδώ είναι τοπαράδοξο ξεχωρισmicroένα και πλήρως οριοθετηmicroένα

Η microετατόπιση αυτή όπως είναι φυσικό δεν έγινε ακαριαίαΠροετοιmicroάστηκε αργά και microεθοδικά Αποτελεί πλέον τοπροϊόν ενός προαναγγελθέντος θανάτου που δεν έχειφυσικά όρια και εξαπλώνεται σαν microάστιγα στο δυτικό κόσmicroοmicroε τη βοήθεια των ΜΜΕ

laquoΤο κάθε σπίτι που χτίζεται είναι ολόκληρη η αρχιτεκτονική microέσαστον κόσmicroο που της ανήκει Με το κάθε χτίσmicroα που πραγmicroατο-ποεί ένας αρχιτέκτονας διατυπώνει αυτό που είναι η αρχιτεκτονικήκαι σαν τέχνη και σαν εργαλείο ζωήςΗ συγκεκριmicroένη χρονική στιγmicroή ο συγκεκριmicroένος τόπος ο συγκε-κριmicroένος άνθρωπος και microαζί η τεχνική και τα πρόσφορα (ή επι-λεγmicroένα) υλικά όλα αυτά microαζί συνθέτουνε το αρχιτεκτονικό έργοπου microιλάει για τη χρονική στιγmicroή που το γέννησε και για το τοπίοόπου απάνω κάθεται και στέκεται και για τον άνθρωπο πουέβαλε την ψυχή του για να το κατασκευάσειraquo1

Ο λόγος του Άρη Κωνσταντινίδη διατυπωmicroένος στα 1987σκιαγραφεί ουσιαστικά και την οριστική ρήξη της laquoποιητι-

κήςraquo αρχιτεκτονικής του κατrsquo εξοχήν δηλαδή κτίσmicroατοςπου laquoποιείraquo χώροΜε την πανηγυρική επικράτηση της αρχιτεκτονικής-κτίσmicroα-τος ως laquoεmicroπορεύmicroατοςraquo στα πλαίσια της παγκοσmicroιοποιηmicroέ-νης κοινωνίας της αγοράς η σκηνή της ελάχιστης απόστα-σης όπως την ορίζει ο Baudrillard2 που λειτουργούσε ωςένας προστατευτικός περίφρακτος χώρος για τους ενοί-κους του έδωσε τη θέση της στη διαφάνεια η οποία κατα-στατικά δεν προστατεύει αντίθετα διαχέεται microέσα στην πλη-ροφορία και την επικοινωνία

Μεταλλάσεται έτσι το αίτηmicroα της κατοίκησης σε αίτηmicroαπροβολής Η εσωστρέφεια της κατοίκησης δίνει τη θέσητης στην εξωστρέφεια και την κοινοποίηση του περιεχοmicroέ-νου της Το laquoδοχείο ζωήςraquo εmicroβληmicroατικό όραmicroα γενιών και γενιώναρχιτεκτόνων αντικαθίσταται από το σπίτι της Μπάρmicroπι ένα

Από το laquoδοχείο ζωήςraquo στο σπίτι της Μπάρmicroπι

της Βασιλικής Παναγιωτοπούλου αρχιτέκτονος

7711α φ ι έ ρ ω micro α7700 α φ ι έ ρ ω micro α

ΠΛΑΣΤΙΚΗ microε όρους ΑΠΟΚΩ∆ΙΚΟΠΟΙΗΣΗΣ του laquoΠΛΑ-

ΣΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣraquo αποσπά τα ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ τουΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ από την ΠΡΟΣΩΠΙΚΗΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑ-

ΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ της σχέσης του microε τονΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟ ΧΩΡΟ και προχωρά σε διαφορετικέςαποτιmicroήσεις της ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΑΣ ενταγmicroένηςστο επιλεγmicroένο σύστηmicroα κτιρίωνυπαίθριων χώρων ταυτό-χρονα σαν πλαίσιοφορέα και σαν εργαλείο γραφής ώστενα προκληθεί η ζητούmicroενη ΠΟΙΗΤΙΚΗΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ

ΑΝΤΑΛΛΑΓΗ ανάmicroεσα στην ΠΛΑΣΤΙΚΗ ΤΟΥ ∆ΙΑΣΤΑΣΗ

ΚΑΙ ΤΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΚΑΙ ΤΟ ΧΡΟΝΟ

Υπό τις ΒΑΣΙΚΕΣ ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ ΠΛΑ-

ΣΤΙΚΗΣ τη ∆ΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΜΟΡΦΗΣΕΙΚΟΝΑΣ και τοΡΟΛΟΑΠΟΣΤΟΛΗΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ της εmicroπλουτίζουmicroεmicroε πρόσθετο ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΛΟΓΟ (microνήmicroηndash συναίσθηmicroα ndash συγκινησιακό φορτίο) την ΑΝΑΓΝΩΣΗ

ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΧΡΗΣΗ ΚΑΙ ΟΙΚΕΙΟΠΟΙΗ-

ΣΗ του ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΥΠΛΑΣΤΙΚΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥσυmicroπληρωmicroατικά microε τα γνωστά microας microέσα (σκίτσα σχέδιαπλαστικές microακέτες) αναπτύσσουmicroε ΝΕΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟ-

ΝΙΚΕΣ ΑΙΣΘΗΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΕΣ ∆ΥΝΑΤΟ-

ΤΗΤΕΣ

Συγκεκριmicroένα η laquoΠλαστική και Σύγχρονα ΕπικοινωνιακάΜέσα Απεικόνισης του Χώρουraquo1 περιλαmicroβάνει τις παρα-κάτω ενότητες bull Ο Γλωσσολογικός χαρακτήρας της Επικοινωνίας και ηmicroελέτη των Συστηmicroάτων των Σηmicroείων στην Απεικόνιση Ηέννοια της απεικόνισης του Πλαστικού microοντέλου και τηςπροσοmicroοίωσης Η δηmicroιουργία χώρου και Πλαστικώνχωρικών απεικονίσεων microε τη χρήση νέων τεχνολογιών Ηανάγκη χρήσης microέσων βασισmicroένων στο χρόνο (time-basedmedia) για την δηmicroιουργία Πλαστικών χωρικών απεικονί-σεων Γενικά παραδείγmicroατα S Eisenstein R Wiene F LangJ Tati R Scott T Gilliam W Wenders P Greenawaybull ∆ιευκρινίσεις σχετικά microε την Πλαστική στην Οπτικοα-κουστική Απεικόνιση Κινηmicroατογράφος και απεικόνιση τουχώρου Ιστορική αναδροmicroή Πρωτοπόροι κινηmicroατογραφι-στές Οι πρώτες Πλαστικές χωρικές απεικονίσεις σεσυνάρτηση microε το χρόνο Τυπολογικά παραδείγmicroαταLumiere Melies Segundo de Chomon Edison Porter Ησχέση τους microε σύγχρονες Πλαστικές απεικονίσεις video(Rybczynski)bull Ειδικά Ζητήmicroατα Τεχνικής στη Γραmicromicroατική και το Συντα-κτικό της Απεικόνισης Πλάνο Γκρό πλάν (O WellsCitizen Kane S Eisenstein Battleship Potemkin) Πανορα-

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ και τη ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΣΥΝΘΕ-

ΣΕΩΝΕΙΚΟΝΩΝ όπου η ΣΗΜΕΙΟΛΟΓΙΑ επέδρασε κατα-λυτικά στα τελευταία 40 χρόνια κυρίως σαν Πανεπιστη-microιακή Έρευνα και ∆ιδασκαλία της ΑΝΤΙΛΗΨΗΣ ΤΗΣ

ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ΕΡΜΗΝΕΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΧΕ∆ΙΑΣΜΟΥ ΤΟΥ

ΣΥΓΧΡΟΝΟΥΜΕΛΛΟΝΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

Πρόκειται για microεθοδολογία ΕΠΑΝΕΓΓΡΑΦΗΣ ΣΥΓΚΕ-

ΚΡΙΜΕΝΩΝ ΠΛΑΣΤΙΚΩΝΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΩΝ ΦΑΙΝΟ-

ΜΕΝΩΝΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ microέσω τωνοποίων αρθρώνεται και οργανώνεται ο χώρος ανοίγονταςταυτόχρονα το ζήτηmicroα της ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ φορέαπολλαπλών σηmicroασιών και βασικό κλειδί διείσδυσης σε πλή-θος σύνθετων και ενίοτε αντιφατικών εννοιών της παρου-σίας της ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ στην ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ όπου διαmicroέσου αλλά και πέραν της laquoάσκησης της microατιάςraquo τουΤΟΠΟΥ αρθρώνεται και οργανώνεται ο κάθε ΧΩΡΟΣτου microε Ι∆ΙΟΤΥΠΗ ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΛΟΓΟYΜΗΧΑΝΙ-

ΣΜΟΥ ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗΣ σαν microέσο διαχείρισηςστοιχείων Ψυχολογίας Ιδεολογίας και Αισθητικής Κριτι-κής microέσα από τις ιδιαιτερότητες της ΠΡΟΣΩΠΙΚΗΣ

ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ∆ΙΑΤΥΠΩΣΗΣ microε ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩ-

ΝΙΑΚΑ ΜΕΣΑ (Video CD-ROM web sites Αναδραστικές

Εγκαταστάσεις Εικονική Πραγmicroατικότητα) απαλλάσσο-ντας τους κανόνες της σύνθεσης από microονοδιάστατεςΣηmicroειολογικές επιρροές

Από την απλή επιθυmicroία αναπαραγωγής των ΑΝΤΙΚΕΙ-

ΜΕΝΩΝΓΕΓΟΝΟΤΩΝ ΠΛΑΣΤΙΚΗΣΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣmicroέχρι την ουσιαστική φιλοδοξία να κατανοηθεί πληρέ-στερα το νόηmicroα τους η διαδικασία της Αναπαράστασήςτους θέτει το microόνιmicroο δίληmicromicroα του laquoΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥraquo (microηυλικού) και του laquoΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΥraquo (υλικού) ΠΛΑΣΤΙΚΟΥ

ΧΩΡΟΥ διερευνώντας ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ αναφορικά σεΓΕΓΟΝΟΤΑΤΟΠΙΑ από το ΑΣΤΙΚΟΦΥΣΙΚΟ microας περι-βάλλον αλλά και από το απόθεmicroα των ΦΑΝΤΑΣΙΑ-

ΚΩΝΥΠΟΘΕΤΙΚΩΝΡΟΜΑΝΤΙΚΩΝ ΠΡΟΒΟΛΩΝ microαςπου οδηγούν σε απαλλαγή από συmicroβατικές προσεγγίσειςαποκαλύπτοντας την άρθρωση διαφορετικών ΧΡΟΝΙΚΩΝ

και ΧΩΡΙΚΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ microε πρόσθετες εκφραστικές δια-τυπώσεις του ΘΕΜΑΤΟΣΤΟΠΟΥΓΕΓΟΝΟΤΟΣ Η ΑΝΤΙΠΑΡΑΘΕΣΗ της ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑΣΑΝΑ-

ΚΑΛΥΨΗΣ microε την ενεργητική κατανόηση της ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ

ΓΕΓΟΝΟΤΟΣΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ ΤΟΥ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟΥ

(ΥΛΙΚΟΑΠΤΟ) και την laquoΑΠΟΛΑΥΣΗraquo που έγκειται στοπρονόmicroιο της ΣΥΝΑΝΤΗΣΗΣΕΜΠΕΙΡΙΑΣ ΜΕ ΤΗΝ

ρεύνηση της συσχετιστικής δυνατότητας συγκεκριmicroένωνψηφιακών εργαλείων microε τα συνήθη στους αρχιτέκτονεςσυστήmicroατα σχεδιασmicroού αναπαράστασης και απεικόνισηςώστε οι χειρισmicroοί των ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΩΝ

ΜΕΣΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΛΑΣΤΙΚΗ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ

ΝΑ ΥΠΗΡΕΤΟΥΝ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ ΤΗΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

ΑΝΤΙΛΗΨΗ ΚΑΙ ΣΥΝΘΕΣΗ αρθρώνοντας γλωσσολογικάσαφή γραmicromicroική ή υπερκειmicroενική (hypertext) κινηmicroατογρα-φικού τύπου ΑΦΗΓΗΣΗ microε την εισαγωγή της διάστασηςτου ΧΡΟΝΟΥ (time based media) και όχι την αυτοτέλεια

της καλλιτεχνικής και microόνο διατύπωσης της laquoιδέαςευρήmicroα-τοςraquo microε τρόπο αποσπασmicroατικό και αυτονοmicroηmicroένο από τοκοινωνικόεπικοινωνιακό πλαίσιο όπως συνήθως αυτoϊκα-νοποιείται και εξαντλείται σαν εικαστικά εκθέσιmicroο εφήmicroεροmicroονοδιάστατο και περιγραφικά ναρκισσιστικό εγχείρηmicroα

Την κατεύθυνσή microας laquoΠΛΑΣΤΙΚΗ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΤΟΥ

∆ΟΜΗΜΕΝΟΥ ΧΩΡΟΥraquo βασική στην ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

ως ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ προσεγγίζουmicroε microε συγκριτική εξέτασηmicroεταξύ της ΣΗΜΕΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ και τηςΕΜΠΕΙΡΙΚΗΣ ΣΥΝΘΕΣΗΣ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ

ΛΟΓΟΥ υπό τη βασική υπόθεση ότι η επιστήmicroη τηςΣΗΜΕΙΟΛΟΓΙΑΣ έχει ως αντικείmicroενο έρευνας την ΤελικήΜορφή της ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗΣ ενώ ο συνθέτης την ∆ιαδικα-σία Παραγωγής της επιχειρούmicroε να καταδείξουmicroε τη διά-σταση microεταξύ των κανόνων αντίληψης και σύνθεσης πουπροκύπτει από τα δύο αυτά Γνωσιολογικά Συστήmicroατα microεΑΝΑΛΥΣΗ ∆ΟΜΩΝ ΚΑΙ ΜΟΡΦΩΝ ως προςbull τη ΣΗΜΕΙΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ που ανάγει την ΠΛΑΣΤΙΚΗ

ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ στη ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ

ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ bull τη ∆ΙΑ∆ΙΚΑΣΙΑ της ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ΣΥΝΘΕΣΗΣ που σηmicroα-σιοδοτεί την ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ως κύρια ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ

Η ΓΛΩΣΣΑ ΤΗΣ ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ΩΣ ΚΥΡΙΑΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

Στην ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ και τις ΠΛΑΣΤΙΚΕΣ ∆ΙΑΤΥΠΩΣΕΙΣ

της ο κινηmicroατογράφος το video οι τρισδιάστατες οπτικο-ακουστικές κατασκευές και τα laquoπολυmicroέσαraquo χρησιmicroοποι-ούνται συνήθως για να απεικονίσουν πληρέστερα τηmicroελέτη το κατασκευασmicroένο κτίριο το καλλιτεχνικό έργοτην πόλη ή ακόmicroα για να αναβαθmicroίσουν microε όρουςΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΗΣ laquoΩΡΑΙΟΠΟΙΗΣΗΣraquo

την διαmicroεσολαβητική (microεντιατική media) εικόνα του αρχι-τέκτοναΩστόσο σε διεθνές πανεπιστηmicroιακό επίπεδο έρευνας καιεκπαίδευσης όπως και στη Σχολή Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠδιερευνάmicroε από πολλά χρόνια τις σηmicroαντικές ΠΛΑ-

ΣΤΙΚΕΣΑΠΕΙΚΟΝΙΣΤΙΚΕΣ ∆ΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ των laquoΝΕΩΝ

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΩΝ ΤΕΧΝΙΚΩΝraquo παρέχοντας ταυτό-χρονα παγκόσmicroια microετάδοση της αρχιτεκτονικήςεικαστικήςπληροφορίας microέσα από τη συγκρότηση της διαρκώςσυντασσόmicroενης ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΤΗΣ ΑΠΕΙΚΟ-

ΝΙΣΗΣ όπου υπερβαίνοντας την προφανή microίmicroησηεπανά-ληψη του laquoπραγmicroατικούraquo πειραmicroατιζόmicroαστε microε ανατρεπτι-κές microεθόδους προσοmicroοίωσης και πλαστικούεικονικούσχεδιασmicroού (VR) τις οποίες εφαρmicroόζουmicroε ανάλογα microε τιςεξειδικευmicroένες δηmicroιουργικέςσυνθετικές και τεχνικές δια-στάσεις και χαρακτηριστικά τους

Η ΓΛΩΣΣΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΤΑ-ΣΗΜΕΙΩΤΙΚΗ laquoΚΕΙΜΕΝΟ-

ΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥraquo που εισάγουmicroε microε παράλληλοεmicroπλουτισmicroό των εννοιολογικών εργαλείων για την πολλα-πλή ανάλυση του αντικειmicroένου της ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ωςΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ microε έmicroφαση στην ΠΛΑΣΤΙΚΗ ∆ΙΑΤΥ-

ΠΩΣΗ της microας οδηγεί στην θεωρητική και συνθετική διε-

Η τηλε-οπτική της αρχιτεκτονικής

του Νικολάου Ελ Λάσκαρη ∆ρ αρχιτέκτονα καθηγητή ΕΜΠ

7733α φ ι έ ρ ω micro α

microατικότητα και προσεγγίζει την υπόσταση των δυνητικώνπεριβαλλόντων ως πλαισίων επικοινωνίας αλλά και τη δια-δικασία σχεδιασmicroού δυνητικών περιβαλλόντων από τηναρχιτεκτονική της σκοπιά Είναι βέβαια απαραίτητο αρχικάνα ορισθεί η έννοια του δυνητικού περιβάλλοντος

∆υνητικά περιβάλλοντα ως χωρικά πλαίσιαεπικοινωνίαςΗ έλευση συστηmicroάτων δυνητικής πραγmicroατικότητας (∆Π)ήταν αποτέλεσmicroα της σταδιακής εξέλιξης και σύγκλισηςmicroίας σειράς επιmicroέρους τεχνολογιών3 πληροφορικής καιτηλεπικοινωνιών κατά τη διάρκεια των τελευταίων 30 ετών(Ellis 1995 11) Ουσιαστικά η ∆Π αποτελεί ένα σύστηmicroαδιεπαφής ανθρώπου-υπολογιστή4 το οποίο υποστηρίζεισε αληθινό χρόνο αλληλεπίδραση του ανθρώπου πουχρησιmicroοποιεί τον υπολογιστή5 microε περιβάλλοντα τρισδιά-στατων γραφικών τροφοδοτώντας τα αισθητηριακά κανά-λια πρόσληψής του microε οπτικές ακουστικές απτικές καικιναισθητικές πληροφορίες microέσω ανάλογων συσκευώναπεικόνισης (display devices) Τα συνθετικά αυτά περιβάλ-λοντα ονοmicroάζονται δυνητικά περιβάλλοντα (∆Περ)

Όταν για παράδειγmicroα ο χρήστης φορά ένα κράνος εmicroβύθι-σης6 οι πληροφορίες σχετικά microε microετατοπίσεις και περι-στροφές του κεφαλιού του εισάγονται στο σύστηmicroα7 λαmicro-

Η περιβαλλοντική εmicroπειρία του αστικού χώρου στηνεποχή microας ενσωmicroατώνει διαφόρων ειδών στατικές ήκινούmicroενες αναπαραστάσεις της πραγmicroατικότητας1

Παράλληλα στα περιβάλλοντα αυτά συχνά ενσωmicroατώνονταισυσκευές οι οποίες καταγράφουν πληροφορία από το περι-βάλλον και την ανθρώπινη δραστηριότητα2 microε την οποίαανατροφοδοτούν κατάλληλα συστήmicroατα και επηρεάζουντην εξέλιξη των προαναφερόmicroενων αναπαραστάσεων Υπο-θέτουmicroε εποmicroένως ότι microε την ενσωmicroάτωση τέτοιων συστη-microάτων κάποια από τα περιβάλλοντα τα οποία βιώνουmicroεκαθηmicroερινά ενισχύονται ηλεκτρονικά και η επικοινωνία microαςmicroε αυτά ή και microε άλλους ανθρώπους microέσα σε αυτά διαmicroε-σολαβείται από τα συστήmicroατα που περιγράφηκαν

Σε ένα κόσmicroο όπου η χωρική εmicroπειρία δεν διέπεται πλέοναπαραίτητα από τους φυσικούς περιορισmicroούς της υλικότη-τας θα microπορούσαmicroε να επανεξετάσουmicroε το ρόλο τηςαρχιτεκτονικής αποβλέποντας στη δηmicroιουργική και ισορ-ροπηmicroένη ενσωmicroάτωση των ηλεκτρονικών microέσων επικοι-νωνίας microε τα ήδη υπάρχοντα δοmicroικά στοιχεία ως συστατι-κών της σύνθεσης χωρικών εmicroπειριών και πλαισίων γιαανθρώπινη δραστηριοτητα

Το κείmicroενο αυτό επικεντρώνει σε microία από τις τεχνολογίεςτης πληροφορίας και της επικοινωνίας τη δυνητική πραγ-

Σχεδιάζοντας δυνητικάπεριβάλλοντα ως χωρικά πλαίσιαδιαmicroεσολαβηmicroένης επικοινωνίας

του ∆ηmicroήτρη Χαρίτου αρχιτέκτονα λέκτορα Τmicroήmicroατος Επικοινωνίας και ΜΜΕΕθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστηmicroίου Αθηνών

7722 α φ ι έ ρ ω micro α

ταστάσεις Σύγκριση video εγκατάστασης microε video tapesως microέσα παραγωγής Πλαστικών χωρικών απεικονίσεωνΧρήση νέων τεχνολογιών σε Πλαστικές εγκαταστάσειςbull Υπερmicroέσα (Hypermedia) Αλληλεπίδραση ανθρώπουυπολογιστή Η επίδραση των δηmicroιουργικών διαδικασιώνπου υποστηρίζονται από τη χρήση υπερmicroέσων στην δηmicroι-ουργία Πλαστικών απεικονίσεων χώρου Πλαστικές απει-κονίσεις που βιώνονται παθητικά ή αλληλεπιδραστικάVideoαλληλεπιδραστικό video Hypertext και Hyper-media Dada και Φουτουρισmicroός σαν ρίζες των Πολυmicroέ-σων Επιπτώσεις ψηφιοποίησης της πληροφορίας (εικόναήχος κινούmicroενη εικόνα κλπ) στη διαδικασία δηmicroιουργίαςΠλαστικής χωρικής απεικόνισηςbull Η επίδραση της χρήσης νέων τεχνολογιών στη διαδικα-σία σχεδιασmicroού Πλαστικών περιβαλλόντων Αναζήτησηνέων microορφών επιφανειών καθώς και νέων γεωmicroετρικώνσυστηmicroάτων Εξελικτική Αρχιτεκτονική (Fraser) MarcosNovakLiquid ArchitectureHypersurfaces Παραδείγmicroαταδηmicroιουργίας υβριδικών περιβαλλόντων Πλαστικού εικαστι-κού χαρακτήρα (J Holzer M Novak J Shaw C Davies)bull Ορισmicroόςτεχνολογία εφαρmicroογές της εικονικής πραγmicroα-τικότητας (virtual reality) στην Πλαστική Η έννοια τηςπροσοmicroοίωσης (simulation) Υπολογιστικά συστήmicroατασυ-σκευές εισόδουεξόδου Έmicroφαση στη χρήση της τεχνολο-γίας VR σε σχέση microε την Πλαστική και τη δηmicroιουργία περι-βαλλόντων Παραδείγmicroατα προσοmicroοιώσεις του UCLA

Dept of Architecture και του ΗΙΤ LabUniversity ofWashingtonbull Κυβερνοχώρος Οι πρώτες on-line κοινωνίες βασισmicroένεςστην επικοινωνία microέσω κειmicroένου MUDsMOOs Εισαγωγήτης τεχνολογίας της εικονικής πραγmicroατικότητας στο διαδί-κτυοVRML Σύγχρονα παραδείγmicroατα on-line κοινωνιών bull Ο ρόλος της αρχιτεκτονικής γνώσης και εmicroπειρίας στηνδηmicroιουργία του κυβερνοχώρου και στο σχεδιασmicroό Πλα-στικών εικονικών περιβαλλόντων Κατανόηση του προβλή-microατος του σχεδιασmicroού χώρου σε Πλαστικά εικονικά περι-βάλλοντα Φαινοmicroενολογία της αντίληψης του χώρουγνω-στικές λειτουργίες στην περιβαλλοντολογική αντίληψηΠειραmicroατικές εργασίες που microελετούν τις επιπτώσεις τουσχεδιασmicroού χώρου σε εικονικά περιβάλλοντα Πλαστικήςστη συmicroπεριφορά ανθρώπων που υπάρχουν και κινούνταιmicroέσα στο χώρο αυτό

Σηmicroείωση

1 H προσέγγιση αυτή είναι προϊόν εκπαιδευτικής έρευνας στο

πλαίσιο του Μεταπτυχικού Προγράmicromicroατος της Σχολής Αρχιτεκτό-

νων ΕΜΠ laquoΑρχιτεκτονική ndash Χώρος ndash Πολιτισmicroόςraquo

microικόTravelling (WH Griffith The Birth of a Nation)ΜοντάζΚίνηση της κάmicroερας ΠεδίοEκτός πεδίου Τοmicroοντάζ ως διαδικασία παραγωγής χωρικών απεικονίσεωνΜέθοδοι Μοντάζ το αφηγηmicroατικό microοντάζ (Griffith) τολυρικό microοντάζ (Pudovkin) το microοντάζ των ιδεών ή κατα-σκευαστικό (Vertov) τo διανοητικό microοντάζ (Eisenstein)bull Περί Μετωνυmicroικού Άξονα ΣύmicroβολαΜεταφορές Συmicro-βολική των Μορφώνbull ΣυmicroβολικήΨυχανάλυση ΜεταφοράΜετωνυmicroία Περίρυθmicroού και αρθρώσεων στην Απεικόνιση Πειραmicroατικόςκινηmicroατογράφος και Πλαστική Νταντά Ready made Σουρε-αλισmicroός Τυπολογικά παραδείγmicroατα Vicking Eggelink HansRichter Walter Ruttman Fernand Leger Dudley MurphyMan Ray Marcel Duchamp Luis Bunuel Oskar Fischingerbull Η microυθολογία του ρεαλισmicroού στις Πλαστικές απεικονί-σεις Ο αφηγηmicroατικός χρόνος Το δοmicroικόυλιστικό φιλmicro Ηφιλmicroική πραγmicroατικότητα Dziga Vertov Stan BrakhageAndy Warhol Werner Nekesbull Κανόνες Συνταγmicroατικής Οργάνωσης και Λογική της ∆ιή-γησης ΛογικήΓραmicromicroατική ΚώδικεςΚωδικοποιήσεις Ανα-λογίαΟmicroοιότητα Σχέσεις Εικόνας και Λόγου ΧωρικέςΠλαστικές απεικονίσεις εικονογράφησηκόmicroικς Ιστορικήαναδροmicroή Μορφές Σύνθεσης Πλαστικών χωρικών απει-κονίσεων ΑναπαραγωγήΑνακύκλωση Επεξεργασία καιmicroεταλλαγή του νοήmicroατος microιας χωρικής Πλαστικής απεικό-νισης Παραδείγmicroατα Robida Paul Rummell PettitCorbett Moebius Druillet Schuiten Bilal LiberatoreBeroy Gimenez Miller Otomo Torres Calatayudbull Αντίληψη της Πλαστικής Απεικόνισης από τις ΑισθήσειςΗ Αντίληψη της Εικόνας του Πραγmicroατικού ΜορφήΠεριε-χόmicroενο ΠραγmicroατικόΠραγmicroατικότητα Η οπτική αντίληψηΠραγmicroατικήΦιλmicroική Εικόνα ΠροοπτικήΕντύπωση τηςΠραγmicroατικότητας Η σχέση χώρουχρόνου ∆υτικόςορθολογισmicroόςΑνατολική φιλοσοφία και απεικόνισηχώρου Τυπολογικά παραδείγmicroατα Sergei EisensteinOctober Andrei Tarkovski Solarisbull Οπτικοακουστικά Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας∆ιαφή-microιση Σχέση microηνύmicroατοςmicroέσου Η αmicroφίδροmicroη σχέση δια-φήmicroισηςαστικού περιβάλλοντος Σύγχρονα επικοινωνιακάδίκτυαη νέα εmicroπειρία του δηmicroόσιου χώρου Χρήση νέωντεχνολογιών για τη δηmicroιουργία ρεαλιστικών η microη Πλαστι-κών χωρικών απεικονίσεων microέσα από τη διαφήmicroιση bull Λειτουργίες της Σηmicroαντικής και Εννοιολογία της Πλαστι-κής Απεικόνισης Σχέσεις ΝοήmicroατοςΑφήγησης και Εικό-ναςΑναπαράστασης Εικονικές Σηmicroειοποιήσεις Αναπαρι-στώmicroενοΑναπαράσταση ΥποκειmicroενικόΤαύτιση ΗΈννοια της Ερmicroηνείας ∆ειγmicroατολογικές Σηmicroειοποήσεις(Υπαινιγmicroός) Video Αrt Ιστορική αναδροmicroή Nam JunPaik Wolf Wostel Bruce Nauman Bill Viola Video εγκα-

IcirciquestUgraveˆ partEgraveIcircfiOacutemiddot (1) partUcircˆUgraveAcircUacuteEgraveIcirclsaquo iquestfibdquoEuml UgraveOcirc˘ centparaAcircUacutelaquopartEgraveIcircOcircOacuteEgraveIcirciquest ordfOcirc˘UcircAcircrsaquomiddotraquo

7755α φ ι έ ρ ω micro α7744 α φ ι έ ρ ω micro α

τις προσλαmicroβάνει και τις ερmicroηνεύει Εδώ έρχεται να βοη-θήσει η αρχιτεκτονική θεωρητική και πρακτική γνώση

Προσπαθώντας να συνθέσουmicroε δυνητικό χώρο όmicroως θαπρέπει να λάβουmicroε απαραίτητα υπόψη κάποια ιδιαίτεραχαρακτηριστικά του χώρου στα ∆Περ όπωςbull Ο χώρος σε ένα ∆Περ microπορεί να είναι ασυνεχής17

bull ∆εν υφίστανται φυσικοί νόmicroοι που να διέπουν τη συmicroπε-ριφορά αντικειmicroένων σε ∆Περ

bull Η κλίmicroακα των αντικειmicroένων και αντίστοιχα του οριζόmicroε-νου από αυτά χώρου είναι δύσκολα αντιληπτή18 και microπορείνα microεταβάλλεται

Η αυξανόmicroενη ανάγκη για δηmicroιουργία ∆Περ που θα πλαι-σιώσουν δραστηριότητες στο διαδίκτυο και σε άλλα πλη-ροφοριακά συστήmicroατα είναι δεδοmicroένη Ο λόγος ύπαρξηςαυτών των ∆Περ δεν είναι να αντικαταστήσουν σταδιακά

του περιβάλλοντος λαmicroβάνει microέρος σε διαδικασίες κατά-ληλα χωροθετηmicroένες και επικοινωνεί microε άλλους χρήστεςΜε άλλα λόγια ο σχεδιασmicroός ενός ∆Περ έχει σαφείςοmicroοιότητες microε τον αρχιτεκτονικό σχεδιασmicroό σε πραγmicroα-τικό χώρο Μπορούmicroε λοιπόν να υποθέσουmicroε ότι ο σχε-διασmicroός ενός ∆Περ είναι εν microέρει και αρχιτεκτονικό πρό-βληmicroα και ως τέτοιο microπορεί να αντιmicroετωπισθεί από microίααρχιτεκτονική σκοπιάΤo αποτέλεσmicroα microίας χωρικής σύνθεσης είτε σε υλικό ή σε

δυνητικό πλαίσιο microεταδίδει πληροφορία και συmicroβολικόπεριεχόmicroενο στους ανθρώπους που το βιώνουν Για ναδηmicroιουργήσουmicroε συmicroβολικές microορφές τις οποίες ο άνθρω-πος θα βιώσει πολυαισθητηριακά σε ένα δυνητικό χωρικόπλαίσιο είναι χρήσιmicroο να αντλήσουmicroε από υπάρχουσαγνώση που αφορά στη σύνθεση των microορφών αυτών στοπραγmicroατικό περιβάλλον στην αισθητική την εργονοmicroία καιτο νόηmicroα το οποίο ο άνθρωπος επενδύει σε αυτές όταν

βάνονται υπόψην από τον κεντρικό επεξεργαστή οοποίος ενηmicroερώνει αντίστοιχα την άποψη (viewpoint) του∆Περ που θα απεικονισθεί στα microάτια του χρήστη σύmicro-φωνα microε τις κινήσεις αυτές Έτσι ο χρήστης νιώθει ότιόπου και να γυρίσει το ∆Περ τον περιβάλλει και συντη-ρείται η ψευδαίσθηση της εmicroβύθισης8 σε ένα συνθετικόπεριβάλλον Πέρα από την υποτιθέmicroενη microεταβολή θέσηςτου βλέmicromicroατος υπάρχει η δυνατότητα πλοήγησης του χρή-στη στις τρεις διαστάσεις χωρίς τους περιορισmicroούς των

φυσικών νόmicroων τηλεmicroεταφοράς καθώς και χειρισmicroού αντι-κειmicroένων που συνθέτουν το περιβάλλον (Χαρίτος 2002)

Η έλευση νέων τεχνολογιών επεξεργασίας κινούmicroενηςεικόνας δίνει πλέον τη δυνατότητα συγκερασmicroού πραγmicroα-τικής (καταγεγραmicromicroένης microέσω video) και συνθετικής(παραγόmicroενης από τρισδιάστατα γραφικά υπολογιστών)κινούmicroενης εικόνας σε αληθινό χρόνο Οι τεχνολογίες

αυτές υποστηρίζουν τη δηmicroιουργία υβριδικών συνθετικώνπεριβαλλοντικών εmicroπειριών microικτής ή ενισχυmicroένης πραγmicroατι-κότητας9 (Χαρίτος κά 2005)

Σε ένα ∆Περ microπορεί να συmicromicroετέχει ένας10 ή περισσότεροιχρήστες11 Στην πρώτη περίπτωση το ∆Περ λειτουργεί ωςευmicroετάβλητο και δυναmicroικά εξελισσόmicroενο περιβάλλον διε-παφής το οποίο παρέχει τη δυνατότητα επικοινωνίας πλη-ροφορίας microέσω της πλοήγησης σε αυτό (Riva 1999 466)Στις εικόνες (1) (2) και (3) παρουσιάζεται το αποτέλεσmicroατου ερευνητικού έργου microε τίτλο laquoΕικονικά Μουσείαraquo12 ωςπαράδειγmicroα microονοχρηστικού ∆Περ Θεωρώντας κάθε microου-σείο ως πολιτιστικό περιβάλλον επικοινωνίας το ∆Περαυτό λειτουργεί ως χωρικό πλαίσιο microέσα στο οποίο εκτίθε-νται πολλών διαφορετικών microορφών ψηφιοποιηmicroένα αντι-κείmicroενα13 κατάλληλα οmicroαδοποιηmicroένα και χωροθετηmicroέναΒασική παράmicroετρος του περιβαλλοντικού σχεδιασmicroούεδώ ήταν η υποβοήθηση της πλοήγησης και του προσα-νατολισmicroού του χρήστη όταν κινείται microέσα στο εσωτερικότου Στις εικόνες (4) και (5) παρουσιάζονται απόψεις τουςδυνητικού οπτικοακουστικού εικαστικού περιβάλλοντος microετίτλο laquoLego_submersionraquo14

Ωστόσο ο Schroeder (σε Riva 1999 462) αmicroφισβητεί τοκατά πόσον microπορούmicroε να θεωρήσουmicroε ένα microονοχρηστικόσύστηmicroα ∆Π ως επικοινωνιακό microέσο laquoΗ έννοια του επικοι-νωνιακού microέσου και τεχνολογίας υπονοεί ότι δύο η περισσότεροιάνθρωποι εmicroπλέκονται και ότι δίνεται έmicroφαση στα microηνύmicroατα ταοποία microεταδίδονται microεταξύ τους εποmicroένως οι όροι laquoεπικοινω-νίαraquo και laquomicroέσοraquo θα πρέπει να χρησιmicroοποιούνται microόνο αναφο-ρικά microε συστήmicroατα ∆Π για πολλούς χρήστεςraquo Ένα πολυχρη-στικό σύστηmicroα ∆Π microπορεί να θεωρηθεί ως επικοινωνιακόπεριβάλλον στο πλαίσιο του οποίου διαmicroεσολαβείται η επι-κοινωνία microεταξύ αποmicroακρυσmicroένων και δικτυακά συνδεδε-microένων χρηστών οι οποίοι εκπροσωπούνται από τις ψηφια-κές τους αναπαραστάσεις (avatars)15 Η ύπαρξη αυτών τωνοπτικά και ακουστικά αντιληπτών οντοτήτων ενισχύει τηνεπικοινωνία microεταξύ τους microε microη-λεκτικά συστατικά (κινήσειςεκφράσεις κλπ) (Χαρίτος 2005) Στην εικόνα (6) παρου-σιάζεται άπόψη της δικτυακής κοινότητας Active Worlds16

ως παράδειγmicroα ∆Περ το οποίο υποστηρίζει σύγχρονηεπικοινωνία microεταξύ πολύ microεγάλου αριθmicroού χρηστών

Κάποιες πρώτες σκέψεις για το σχεδιασmicroό χώρου σεδυνητικά περιβάλλονταΟ τρόπος microε τον οποίο λειτουργεί η αντίληψη και οι νοη-τικές διεργασίες στον άνθρωπο κατά τη διάρκεια τηςεmicroπειρίας του σε φυσικό περιβάλλον προσδιορίζουν σεένα βαθmicroό τον τρόπο microε τον οποίο θα λειτουργήσουν οιδιεργασίες αυτές κατά τη διάρκεια της εmicroπειρίας σε ∆Περ(Carr amp England 1995 3) Είναι λοιπόν χρήσιmicroο να διερευ-νούmicroε και να σχεδιάζουmicroε ∆Περ βάσει των όσων γνωρί-ζουmicroε για τη λειτουργία των αντιληπτικών και νοητικώνδιεργασιών και βάσει της γνώσης για τα στοιχεία τουπραγmicroατικού περιβάλλοντος και για την επίδρασή τουςστον άνθρωπο

Ο σχεδιασmicroός ενός ∆Περ πρoϋποθέτει τη σύνθεση δια-φόρων στατικών ή δυναmicroικών και πιθανά εξελισσόmicroενωντρισδιάστατων αντικειmicroένων λαmicroβάνοντας υπόψη τηχωροθέτησή τους τους περιορισmicroούς της συmicroπεριφοράςτους και τα φαινόmicroενα που microπορεί να λάβουν χώρα ανά-microεσά τους Αυτά τα αντικείmicroενα ορίζουν το σκηνικό microέσαστο οποίο ο χρήστης πλοηγείται αλληλεπιδρά microε στοιχεία

permilrsaquoIumlmiddot IgravecurrenUcircEuml partEgraveIcircfiOacutemiddot (2) partUcircˆUgraveAcircUacuteEgraveIcirciquest iquestfibdquoEumlUgraveOcirc˘ centparaAcircUacute laquopartEgraveIcircOcircOacuteEgraveIcirciquest ordfOcirc˘UcircAcircrsaquomiddotraquopermilrsaquoIumlmiddot IcirciquestUgraveˆ partEgraveIcircfiOacutemiddot (3) OtildeOcircbdquoEuml UgraveOcirc˘ Ucirc˘OacuteOcircIumlEgraveIcircOcircDaggerUcirc˘AacuteIcircUacuteOcircUgravelsaquoIgravemiddotUgraveOcirc˜ Ocirc˘ Ucirc˘OacuteEgraveUcircUgraveiquest UgraveOcirc centparaAcircUacute laquopartEgraveIcircOcirc-OacuteEgraveIcirciquest ordfOcirc˘UcircAcircrsaquomiddotraquo

IgravecurrenUcircEuml partEgraveIcircfiOacutemiddot (4) partUcircˆUgraveAcircUacuteEgraveIcirclsaquo iquestOcircbdquoEuml UgraveOcirc˘ centparaAcircUacutelaquoLego_submersionraquoIcirciquestUgraveˆ partEgraveIcircfiOacutemiddot (5) OtildeOcircbdquoEuml UgraveEuml˜ Ucirc˘OacuteOcircIumlEgraveIcirclsaquo˜ UcircDaggerOacute-ıAcircUcircEuml˜ UgraveOcirc˘ laquoLego_submersionraquo

7777α φ ι έ ρ ω micro α7766 α φ ι έ ρ ω micro α

Οι πόλεις οι επικοινωνιακές δοmicroές τους και σε ένα βαθmicroόη ίδια η λειτουργία τους επαναπροσδιορίζονται microέσω σύγ-χρονων τεχνολογικών συστηmicroάτων και δικτύων Οι εξελί-ξεις στα πληροφοριακά και επικοινωνιακά περιβάλλονταέχουν αρχίσει να αλλοιώνουν τις λειτουργικές δοmicroές σταmicroεγάλα αστικά κέντρα και τον τρόπο που βιώνεται ο δηmicroό-σιος χώρος Καλλιτέχνες αναγνωρίζουν σε αυτές τις εξελί-ξεις τις δυνατότητες επικοινωνίας στον δηmicroόσιο χώρογεγονός που έχει οδηγήσει στη λεγόmicroενη δηmicroόσια τέχνηlaquopublic artraquo Κύριο χαρακτηριστικό της είναι η απόπειρα

εγκαθίδρυσης microιας πραγmicroατικής σχέσης microε τον τόπο καιτο ευρύτερο πλαίσιο του αντί της δηmicroιουργίας laquodropsculpturesraquo που συνηθιζόταν στο παρελθόν (Matzner2004 σ 11) Στο παρόν άρθρο microε αφορmicroή το τεχνολογικά ενισχυmicroένοπεριβάλλον DETOUR (ΠΑΡΑΚΑΜΨΗ) αναπτύσσονται οιτρόποι που ο σχεδιασmicroός επικοινωνεί λειτουργίες και νοή-microατα στο περιβάλλον και στους χρήστες του Εντοπίζονταιδύο βασικά επίπεδα σύmicroφωνα microε τους τρόπους πουA ο σχεδιασmicroός και η υλοποίηση επικοινωνούν τη συνθε-τική ιδέα στην προκειmicroένη περίπτωση πώς ορίζεται microιαπαράκαmicroψη που διαχειρίζεται σώmicroα και αίσθησηB οι χρήστες κατανοούν τη λειτουργία και νόηmicroα τουέργου microέσω της διαπροσωπικής επαφής και χρήσης τωνστοιχείων της εγκατάστασης

ΣχεδιασmicroόςΗ εγκατάσταση υλοποιήθηκε στα πλαίσια της έκθεσηςAthens by Art το καλοκαίρι του 2004 από τη διεπιστηmicroο-νική οmicroάδα VE_Design ((Ε Γαβρήλου Β Μπουρδάκης ∆Χαρίτος CotiK Α Τσαγκρασούλης ∆ Σκούφης και Α

Ανδρέου) Xωροθετήθηκε στην οροφή της ανατολικήςπλατφόρmicroας του σταθmicroού microετρό του Θησείου Ο τίτλοςυπονοεί τη συνειδητή επιλογή microιας εναλλακτικής διαδρο-microής microε ιδιαίτερες ποιότητες και την πρόθεση παροχήςστον αστικό ιστό ενός διακριτού laquoχώρου-εγκατάστασηςraquoπου λειτουργεί σαν προορισmicroός παιχνιδιού laquoplayscaperaquoκαι επικοινωνίας Η αστική laquoπαράκαmicroψηraquo έχει ως σκοπόνα λειτουργήσει σαν ενεργός microηχανισmicroός microετασχηmicroατι-σmicroού της καθηmicroερινής εmicroπειρίας των περαστικών επιφέ-ροντας την ενεργή αντίδρασή τους στο περιβάλλον Ηθεώρηση του DETOUR ως οργανισmicroού που προσκολλάταιστον αστικό ιστό όρισε τη διαπραγmicroάτευση της συmicroβιωτι-κής σχέσης microεταξύ φυσικού-τεχνητού δοmicroηmicroένου-κενούπαλαιού-νέου στατικού-διαδραστικού και τέλος αποmicroονω-microένου-ενσωmicroατωmicroένουΟ σχεδιασmicroός του DETOUR αποτέλεσε το έναυσmicroα γιατην επανεξέταση της σχέσης χώρου-σώmicroατος-κίνησηςτην ιδέα της παράστασης (Goffman 1959) που υποστηρί-ζεται από τον εmicroπρόθετα δοmicroηmicroένο χώρο και τη συνει-δητή διαχείριση των σωmicroατικών αισθήσεων (Johnson1987) προς την παραγωγή χώρου Πρόθεση ήταν η κατα-σκευή microιας αίσθησης που αφυπνίζει το σώmicroα από τιςmicroηχανιστικές αντιδράσεις του οικείου και επιφέρει τησυνειδητή δράση και επικοινωνία Ο χώρος έπρεπε να λει-τουργήσει σαν πυκνωτής κινήσεων και γεγονότων επιτρέ-ποντας ελευθερία έκφρασης και ποικιλοmicroορφία συmicroπερι-φορών αποτελώντας έτσι πεδίο δράσεων αλλά και παράλ-ληλα θεmicroέλιο δράσης (Lefebre 1991 p191)Προτάθηκε η δηmicroιουργία και εισαγωγή microιας πλατφόρmicroαςστον τόπο επέmicroβασης Η πλατφόρmicroα αυτή αποτελούσε τοβασικό κατάστρωmicroα επικοινωνίας τον τόπο microε τη microεγαλύ-τερη ανοχή στη συσσώρευση κόσmicroου αλλά παράλληλα καιτο χώρο όπου κάποιος microπορεί να περπατήσει να σταθείνα παρατηρήσει και να συmicromicroετάσχει Ιδιαίτερη έmicroφασηδόθηκε στα κατακόρυφα στοιχεία και στα microοτίβα τηςσωmicroατικής κίνησης που η πλατφόρmicroα και τα αντικείmicroεναγεννούν ως σύνολο Τα στοιχεία αλληλεπίδρασης έπρεπενα παρέχουν αναγνωρίσιmicroες δοmicroές που προκαλούν τονεπισκέπτη σε microια ένα προς ένα σχέση Ο παραπάνω συλ-λογισmicroός βασίζεται στο γεγονός ότι οι αφαιρετικές ιδιότη-τες των δοmicroικών στοιχείων microε την ενσώmicroατη και laquoin-situraquomicroνήmicroη διαδραmicroατίζουν σηmicroαντικό ρόλο στη σύλληψη καιοργάνωση του χωρικού νοήmicroατοςΤο σχήmicroα και η microορφή των κατασκευών προέκυψε απότην laquoαποδόmicroησηraquo του ξύλινου πλατώmicroατος και την αναδί-πλωση επιλεγmicroένων σανίδων Τα κατακόρυφα microέλη ονοmicroά-στηκαν laquoδέντραraquo παρόλο που η πρόκληση ήταν η δηmicroι-ουργία microιας microορφής τέτοιας ώστε οι επισκέπτες να microπο-ρούν ελεύθερα να την αναγνωρίσουν και κατονοmicroάσουνκατά την υποκειmicroενική τους κρίση Η microορφή είναι σχεδόνπρωτόλεια αρχετυπική απαλλαγmicroένη από πολύπλοκες

DETOURεπικοινωνώντας αισθήσεις

και δράσειςτων Βασίλη Μπουρδάκη αρχιτεκτόνα επίκ καθηγητή Πανεπιστηmicroίου Θεσσαλίας

και Εβελίνας Γαβρήλου αρχιτέκτονος

την αληθινή χωρική εmicroπειρία που βιώνουmicroε καθηmicroερινάαλλά να υποστηρίξουν δραστηριότητες που δεν microπορούννα λάβουν χώρα στον πραγmicroατικό χώρο Έτσι κι αλλιώςείναι απίθανο να καταφέρει ποτέ τεχνολογικό δηmicroιούρ-γηmicroα να προσοmicroοιώσει την οmicroορφιά την πολυπλοκότητατην ασάφεια και τον καταιγισmicroό από αισθητηριακά ερεθί-σmicroατα που συνθέτουν την πραγmicroατική χωρική εmicroπειρία

Ο όρος laquoδυνητική πραγmicroατικότηταraquo υπονοεί την προσπά-θεια δηmicroιουργίας microίας όσο το δυνατόν καλύτερης microίmicroησηςτης πραγmicroατικότητας Κάτι τέτοιο όmicroως δεν ήταν απαραί-τητα ο απώτερος στόχος των πρωτοπόρων της ∆Π Το1965 ο πρωτεργάτης της ∆Π Ivan Sutherland οραmicroατιζότανlaquomicroια συσκευή απεικόνισης συνδεδεmicroένη microε έναν υπολογιστή ηοποία θα microπορούσε να microας δώσει την ευκαιρία να εξοικειωθούmicroεmicroε έννοιες που δεν θα microπορούσαν να υλοποιηθούν στον πραγmicroα-τικό κόσmicroο microια microαγική σφαίρα προς ένα θαυmicroαστό - φαντασιακόκόσmicroο δηmicroιουργηmicroένο microε βάση τα microαθηmicroατικά ∆εν υπάρχεικανένας λόγος τα αντικείmicroενα που απεικονίζονται από το υπολογι-στή να ακολουθούν τους νόmicroους της πραγmicroατικότηταςraquo Όmicroοια οBrooks υποστήριξε ότι laquoη τεχνολογία αυτή δίνει τη δυνατότηταστον άνθρωπο να βιώσει κόσmicroους που δεν υπήρξαν ποτέ και ούτεθα υπάρξουν πιθανώςraquo (Biocca και Levy 1995 7)

Ίσως τελικά η ΕΠ να είναι ένα ιδανικό microέσο που microας βοηθάνα περιγράψουmicroε microία οποιαδήποτε (χωρικού χαρακτήρα)εmicroπειρία microπορούmicroε να φανταστούmicroε και να τη microεταδώ-σουmicroε σε έναν άλλον άνθρωπο δίνοντάς του τη δυνατό-τητα να εmicroβυθισθεί στο φαντασιακό αυτό κόσmicroο να τονβιώσει πολυαισθητηριακά και όχι microόνο νοητικά microε ένανσχετικά αλληθοφανή τρόπο Μήπως τα ∆Περ microπορούν νααποτελέσουν microία πλατφόρmicroα για αρχιτεκτονικό πειραmicroατι-σmicroό microε στόχο τη διερεύνηση και αξιολόγηση νέων χωρικώνmicroορφών εmicroπειριών και θεωρητικών microοντέλων

Σηmicroειώσεις

1 Πχ οθόνες τηλεόρασης επιφάνειες προβολής γιγαντοαφίσες

κλειστά κυκλώmicroατα τηλεόρασης κλπ

2 Πχ βιντεοκάmicroερες microικρόφωνα αισθητήρες παντός τύπου κλπ

3 Αλληλεπιδραστικών υπολογιστικών τριδιάστατων γραφικών

συσκευών ανίχνευσης κίνησηςπροσανατολισmicroού στερεοσκοπι-

κών συστηmicroάτων απεικόνισης κλπ

4 Human ndash computer interface

5 Για τις ανάγκες του κειmicroένου ο άνθρωπος αυτός θα ονοmicroάζεται

laquoχρήστηςraquo

6 Head Mounted Display

7 Από κατάλληλα τοποθετηmicroένη συσκευή που ονοmicroάζεται ανι-

χνευτής κίνησηςπροσανατολισmicroού (positionorientation tracker)

8 Ο όρος laquoεmicroβύθισηraquo (immersion) σηmicroαίνει την αποmicroόνωση του

χρήστη από την αισθητηριακή πληροφορία του άmicroεσου περιβάλ-

λοντός του και την τροφοδότηση των αισθητηριακών του κανα-

λιών πρόσληψης microε συνθετικά ερεθίσmicroατα εξ ολοκλήρου παραγό-

microενα από τον υπολογιστή

9 Mixed amp augmented reality

10 Τα συστήmicroατα ∆Π στα οποία συmicromicroετέχει ένας microόνο χρήστης

ονοmicroάζονται microονοχρηστικά (single user) συστήmicroατα

11 Τα συστήmicroατα ∆Π στα οποία συmicromicroετέχουν περισσότεροι του

ενός χρήστες ονοmicroάζονται πολυχρηστικά (multi user) συστήmicroατα

12 Το ερευνητικό έργο microε τίτλο laquoΕικονικά Μουσείαraquo ολοκληρώ-

θηκε το 2002 υπό την αιγίδα της ΓΓΕΤ στο πλαίσιο του ΕΠΕΤ ΙΙ

Το ∆Περ σχεδιάσθηκε από τον ∆ Χαρίτο και υλοποιήθηκε από

τον ίδιο και την ερευνητική οmicroάδα Εικονικής Πραγmicroατικότητας του

Τmicroήmicroατος Πληροφορικής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανε-

πιστηmicroίου Αθηνών υπό την ευθύνη του Καθηγ Κ Χαλάτση

13 Για παράδειγmicroα τρισδιάστατα αγγεία βαλσαmicroωmicroένα ζώα εικό-

νες φυτών και ορυκτών κέρινα οmicroοιώmicroατα κλπ

14 Ο οπτικός σχεδιασmicroός του ∆Περ έγινε από τον ∆ Χαρίτο και

ο ακουστικός σχεδιασmicroός από τον Coti

15 H McLellan (1994 33-35) ορίζει ως laquoavatarsraquo τα δυναmicroικά αντι-

κείmicroενα τα οποία αναπαριστούν το σώmicroα κάθε χρήστη ενός ∆Περ

και τα οποία απεικονίζονται στους ίδιους αλλά και στους υπόλοι-

πους συmicromicroετέχοντες χρήστες στο ∆Περ

16 URL wwwactiveworldscom

17 Πχ υπάρχει η δυνατότητα τηλεmicroεταφοράς ή ακόmicroη η δυνατό-

τητα ένα φαινοmicroενικά microικρό αντικείmicroενο να κρύβει ένα πολύ microεγα-

λύτερο από τον εαυτό του δυνητικό κόσmicroο

18 ∆εν υπάρχει απαραίτητα η σταθερά του ανθρωπίνου σώmicroατος

για να γίνει αντιληπτή η κλίmicroακα των αντικειmicroένων του ∆Περ microέσω

σύγκρισης

Βιβλιογραφία

Biocca F amp Levy M (1995) laquoThe vision of virtual realityraquo σ 3-14

Σε Biocca F amp Levy M (επιmicro) Communication in the age of virtual

reality Hillsdale New Jersey Lawrence Erlbaum Associates

Carr K amp England R (1995) Simulated and Virtual Realities Taylor

και Franscis London

Ellis SR (1995) laquoVirtual environments and environmental instru-

mentsraquo σ 11-51 Στο Carr K και England R (επιmicro) Simulated and

Virtual Realities London Taylor amp Franscis

McLellan H (1994) laquoBeam Me Up to My Avatarraquo VR World

Μάρτιος-Απρίλιος 94 Mecklermedia

Riva G (1999) laquoVirtual Reality as Communication Tool A Soci-

ocognitive Analysisraquo Presence τοmicro 8 τχ 4 462-468 Massachu-

setts ΜΙΤ Press

Χαρίτος ∆ (2002) Επικοινωνία Ανθρώπου ndash Μηχανής Σηmicroειώσεις

microαθήmicroατος επιλογής Τmicroήmicroα Επικοινωνίας και ΜΜΕ Εθνικό και

Καποδιστριακό Πανεπιστήmicroιο Αθηνών

Χαρίτος ∆ (2005) laquo∆υνητική πραγmicroατικότητα ένα νέο σύστηmicroα

διεπαφής ανθρώπου-υπολογιστή ή ένα νέο microέσο επικοινωνίαςraquo

Ζητήmicroατα Επικοινωνίας τχ 2 Αθήνα Εκδόσεις Καστανιώτη

Χαρίτος ∆ ∆ιαmicroαντάκη Κ Γαζή Α amp Μεϊmicroάρης Μ (2005)

laquoThe emergence of new types of hybrid mobile communication

environments and their impact on social life within the urban

contextraquo Πρακτικά του 3ου ∆ιεθνούς Συνεδρίου laquoDigital Utopia

COMMUNICATION and REALITYraquo Barcelona Μάϊος 2005

iquestOacuteˆ partEgraveIcircfiOacutemiddot (6) OtildeOcircbdquoEuml UgraveEuml˜ permilEgravemiddotUacuteOcircUcircˆEgraveIcirclsaquo˜AcircEgraveIcircOcircEgraveOacuteˆOacuteEgravemiddotIcirclsaquo˜ permilUacutemiddotUcircUgraveEumlUacuteEgravefiUgraveEumlUgravemiddot˜ IgravecurrenUcircmiddot UcircUgraveEumlOacuteUgraveUacuteEgraveUcircpermilEgraveiquestUcircUgravemiddotUgraveEuml permilEgraveIcircUgrave˘middotIcirclsaquo IcircOcircEgraveOacutefiUgraveEumlUgravemiddot Active Worlds

∆ΙΑ

∆Ρ

ΑΣ

ΤΙΚ

Η Ε

ΓΚΑ

ΤΑ

ΣΤ

ΑΣ

Η

7799α φ ι έ ρ ω micro α7788 α φ ι έ ρ ω micro α

όπου οι επισκέπτες είχαν την ευκαιρία να microιλήσουν ναγελάσουν νrsquo ανταλλάξουν ηχητικά και φωνητικά microηνύmicroατα(φράσεις φωνές βρισιές τραγούδια κά) ή να φλερτά-ρουν να επιδείξουνεπιδειχθούν και να συζητήσουν τηνεmicroπειρία που βίωναν Από τη στιγmicroή που οι χρήστες κατα-νοούσαν ότι το σύστηmicroα microε κάποιο τρόπο προέβαλλε τιςφωνές και τις εικόνες τους στο ευρύτερο περιβάλλονmicroέσα ή έξω από την εγκατάσταση αντιδρούσαν εmicroπρό-θετα ξεπερνώντας το δισταγmicroό του πειραmicroατισmicroού δοκι-microάζοντας τις αντιδράσεις των θεατών και περιmicroένονταςτην ανάλογη ανταπόκριση Στο σηmicroείο αυτό επιβεβαιώ-θηκε η αρχική πρόθεση θεώρησης της εγκατάστασης σανπολυχώρο εκφραστικών παραστάσεων Σύmicroφωνα microε τις αντιδράσεις τους στην εmicroπειρία που βίω-σαν οι επισκέπτες κατηγοριοποιούνται ωςbull περαστικοί απλοί θεατές των δρώmicroενωνbull εξερευνητές που αλληλεπίδρασαν microε το σύστηmicroα διερευ-νώντας τη λειτουργία τουbull performers που προέβαλλαν απροκάλυπτα τη φωνή καιεικόνα τουςbull ξεναγοί νέων χρηστών στη λειτουργία της προσφερόmicroε-νης εmicroπειρίαςbull επιθετικοί microε διάθεση βανδαλισmicroού σαν αντίδραση σταδηmicroόσια δρώmicroενα ή σαν πρόθεση συλλογής laquoενθυmicroίωνraquo

Επιδράσεις της εγκατάστασηςΣε ερωτήσεις που πραγmicroατοποιήθηκαν σχετικά microε τηνεmicroπειρία οι περισσότεροι χρήστες ανέφεραν την αίσθησηευχαρίστησης έκπληξης περιέργειας ελευθερίας ενθου-σιασmicroού έκστασης και την παιγνιώδη και ίσως αινιγmicroατικήδιάθεση Τόνισαν την πρόθεση για κοινωνικοποίηση καιδιασκέδαση Τα συναισθήmicroατά τους τα απέδωσαν στηνευκαιρία εξερεύνησης στη συmicromicroετοχή στην ικανότηταελέγχου του αποτελέσmicroατος στο δυναmicroικό και ανοίκειοπεριεχόmicroενο του χώρου καθώς επίσης και στα ίδια τακατασκευαστικά χαρακτηριστικά όπως το υλικό του ξύλουκαι το νερό Λιγότεροι επισκέπτες ανέφεραν το αίσθηmicroατου στρες εξαιτίας της πολυκοσmicroίας και του απόκοσmicroουηχητικού περιβάλλοντος Τέλος χαρακτηριστική ήταν η αναφορά τους στη microορφή

του έργου και στα laquoδέντραraquo στα οποία απέδωσαν πλη-θώρα χαρακτηρισmicroών (πόδια ροmicroπότ microπράτσα κά) στοσύστηmicroα ψύξης microε εξάχνωση νερού που συχνά αποκαλού-σαν καπνό και στην ελευθερία διαχείρισης και εξερεύνη-σης όλων των παραπάνωΑκολουθώντας τη διαδικασία σύλληψης σχεδιασmicroούκατασκευής και παρατήρησης συνειδητοποιούmicroε την ανά-γκη δηmicroιουργίας σηmicroείων laquoκλειδώmicroατοςraquo της αντίληψης σεόλα τα επίπεδα που να επιτρέπουν την κατανόηση τηςmicroετάβασης από την ιδέα στην υλοποίηση καθώς και τηναποκωδικοποίηση και νοηmicroατοδότηση του έργου από τοδέκτη Συmicroπερασmicroατικά η εγκατάσταση λειτούργησε ικα-νοποιητικά παρέχοντας ευανάγνωστες δοmicroές προς χρήσηκαι δυνατές εικόνες και εmicroπειρίες για ανάmicroνηση

Βιβλιογραφία

Benjamin A (2002) Parasitism in Architecture στο Competition

Programme for the International Competition of the Design of

Ephemeral structures laquoURL httpwwwcultural-olympiadgr

ephemeralcompetitionindex1html επίσκεψη Μάιος 2005raquo

Charitos D Gavrilou E and Bourdakis V (2005) Instigating

interpersonal mediated communication within the context of an

interactive installation in urban space in R Ascott (ed) Altered

States Transformations of perception place and performance

The Planetary Collegium Univ of Plymouth (proceedings pub-

lished in DVD format)

Gavrilou E Bourdakis V and Charitos D (2005) Documenting

the Spatial Design of an Interactive Multisensory Urban Installa-

tion in laquoDigital Design the Quest for New Paradigmsraquo eCAADe

2005 Proceedings Lisbon

Goffman E (1959) The Presentation of Self in Everyday Life

Doubleday Anchor Books

Johnson M (1987) Τhe Body in the Mind the Bodily Bases of

Meaning Imagination and Reason The University of Chicago Press

Lefebre H (1991) The Production of Space trans Nicholson-Smith

D Blackwell Publishing Ltd UK

Matzner F (2004) Public Art A Reader Hatje Cantz Verlag

κατασκευαστικές λεπτοmicroέρειες Τα κατακόρυφα microέλη προ-σοmicroοιάζουν σε γερανούς laquomicroπράτσαraquo ενός διαmicroελισmicroένουτεχνητού σώmicroατος Παρέχουν απλές αλλά δυνατές εικό-νες λειτουργώντας microε αυτόν τον τρόπο σαν σήmicroα κατατε-θέν της εγκατάστασης φέροντας παράλληλα τον εξοπλι-σmicroό αλληλεπίδρασης

Επικοινωνιακός laquoεξοπλισmicroόςraquoΚατανοώντας την τυπική κίνηση πεζών στο χώρο τηνπερίοδο λειτουργίας της εγκατάστασης (microικρές διακριτέςοmicroάδες κυρίως τουριστών microε microηδαmicroινή αλληλεπίδρασηmicroεταξύ τους) ο κύριος σκοπός του DETOUR ήταν ο microετα-σχηmicroατισmicroός της διαπροσωπικής δυναmicroικής microεταξύ τωναγνώστων πάνω στο έργο εισάγοντας τη διάσταση τηςεπικοινωνίας κατrsquo αρχήν microε το ίδιο το έργο και κατά δεύτε-ρον microεταξύ των επισκεπτών του Για να την επιτυχία των παραπάνω χρειάστηκαν εξελιγmicroένασυστήmicroατα καταγραφής επεξεργασίας και απόδοσης τωνοπτικοακουστικών και συmicroπεριφορικών δεδοmicroένωνΕξοπλισmicroός διάδρασηςαισθητήρες microικρόφωνα κάmicroερεςκαταγραφείς θέσης και κίνησης και σύστηmicroα εξάχνωσηςνερού Ιδιαίτερη προσοχή δόθηκε στο σχεδιασmicroό των επι-microέρους περιβληmicroάτων των συστηmicroάτων διάδρασης (πολυε-στερικές σφαιρικές κατασκευές πρωτόλεια ξύλινα κουτιάέντονα χρώmicroατα στα πλήκτρα ενεργοποίησης καταγρα-φέων)Ηχητικό τοπίο το κύριο επικοινωνιακό microέσο του DETOURmicroε ακτίνα επιρροής τα 100 περίπου microέτρα που για τη microορ-φολογία εδάφους υπερκαλύπτει την ακτίνα ορατότητας Ηυλοποίησή του έγινε microέσω 8 ηχείων τοποθετηmicroένων σταπεριφερειακά laquoδένδραraquoΠροβολή βίντεο σε παρακείmicroενο τοίχο του κελύφους ανελ-κυστήρα του σταθmicroού Η προβολή λειτουργούσε συνοδευ-τικά προβάλλοντας εικόνες σε πραγmicroατικό και παρελθόνταχρόνοΦωτισmicroός λειτουργούσε υποστηρικτικά βοηθώντας στοντονισmicroό των περιοχών κύριας δραστηριότητας στοιχείωντης κατασκευής και χρησιmicroοποιώντας χρώmicroα για να ορι-στεί η κίνηση και η microορφή της κύριας πλατφόρmicroαςΥπολογιστήςλογισmicroικό υπεύθυνο για την καταχώρηση επε-ξεργασία επιλογή και χωροθέτηση των πολυαισθητηρια-κών δεδοmicroένων

Το DETOUR δεν περιελάmicroβανε προ-εγγεγραmicromicroένη οπτικο-ακουστική πληροφορία απλά το microηχανισmicroό επικοινωνίαςmicroεταξύ των χρηστών Οι επισκέπτες αλληλεπιδρούν καικαταχωρούν την οmicroιλία και τις εικόνες τους καθώς και τηγενικότερη κιναισθητική συmicroπεριφορά στο σύστηmicroα συmicro-microετέχοντας στη δηmicroιουργία της ευρύτερης βάσης δεδοmicroέ-νων Η χρήση των αποθηκευmicroένων οπτικοακουστικών καισυmicroπεριφορικών δεδοmicroένων πραγmicroατοποιείται συγχρο-νικά ή ασύγχρονα Συγχρονικά microε την σε πραγmicroατικόχρόνο επεξεργασία και αναπαραγωγή της οπτικοακουστι-κής πληροφορίας που συλλέγεται επαναπροσδιορίζεικυρίως το ακουστικό τοπίο (microέσα από το οκτακάναλοσύστηmicroα ήχου) και βοηθά στη δηmicroιουργία του παιχνιδιούmicroεταξύ των δύο ή περισσότερων χρηστών Ασύγχρονα microε την ανάκληση από τη microνήmicroη του συστήmicroα-τος επεξεργασmicroένων εικόνων και ήχων σε τυχαίο χρόνοmicroε τυχαίο τρόπο

∆ρώντας και αλληλεπιδρώντας microε το DETOURΤο κέντρο της ξύλινης εξέδρας που περιτριγυρίζεται απότα laquoδέντραraquo σαν ξέφωτο αποτέλεσε το βασικό σηmicroείο

περιβαλλοντικές συνθήκες όπως

υπερέντασης-θορύβου ηρεmicroίας

κά Η αρχιτεκτονική πρέπει να

κατανοήσει τη microακρά διαδροmicroή τής

ιστορίας και συγχρόνως να συνοmicroι-

λεί microε το microέλλον κάθε εποχής Από

αυτή τη συνάντηση microε το microέλλον

κρίνονται τόσο το έργο της αρχιτε-

κτονικής όσο και ο λόγος περί αρχι-

τεκτονικής Οι προβολές όmicroως στο

microέλλον όχι microόνο δεν είναι εύκολες

αλλά microπορεί να είναι και γελοιογρα-

φικές ενώ η κατανόηση της δια-

δροmicroής της ιστορίας είναι microια ακρο-

βατική περιπέτεια Σε αυτό το εγχεί-

ρηmicroα η συζήτηση της νεωτερικότη-

τας ως microιας δηmicroιουργικής στάσης

microε συνέχειες και ασυνέχειες είναι

κρίσιmicroη προϋπόθεση

τών αποκατάστασης - αναβίωσης

αντί της διάσπαρτης ανάδυσής τους

σε τόmicroους παρουσίασης αποτελε-

σmicroάτων αρχαιολογικών ερευνών σε

πρακτικά ευρύτερης θεmicroατολογίας

συνεδρίων και σε καταλόγους εκθέ-

σεων αρχιτεκτονικού έργου Ακόmicroα

και στο ζήτηmicroα της χρονικής διάστα-

σης της έννοιας laquomicroνηmicroείοraquo που

κατά το νέο αρχαιολογικό νόmicroο φτά-

νει έως τις microέρες microας και ήδη η

παρούσα έκδοση τολmicroά να συσχετί-

σει microε microεταπολεmicroικά έργα όπως το

Ξενοδοχείο Hilton και ο Σταθmicroός

των Πετραλώνων Είναι λοιπόν

πολύπλευρα σηmicroαντικό το εκδοτικό

αυτό βήmicroα που ελπίζουmicroε γρήγορα

να διαδεχθούν ανάλογες προσεγγί-

σεις για τις υπόλοιπες ανεξερεύνη-

τες πλην όπως προδιαγράφεται

microεστές σε αφορmicroές laquoαναταρά-

ξεωνraquo περιοχές του ελλαδικού

χώρου

∆ηmicroήτρης Ζυγοmicroαλάς αρχιτέκτων

διπλωmicroατούχος συντήρησης

ιστορικών κτιρίων

δηmicroήτρης α φατούρος η επιmicroονήτης αρχιτεκτονικής Εκδόσεις

Καστανιώτη Αθήνα 2003

Οι νέες πραγmicroατικότητες του τρό-

που ζωής που σε microεγάλο βαθmicroό

κυριαρχούν έχουν θέσει σε αmicroφι-

βολία θεmicroελιώδη χαρακτηριστικά

ατοmicroικής και συλλογικής συmicroπερι-

φοράς όπως η κατοχύρωση του

προσωπικού και ιδιωτικού χώρου η

προστασία της αυτοσυγκέντρωσης

η αίσθηση ηρεmicroίας η εξασφάλιση

της ελεύθερης πληροφόρησης και

έκφρασης οι συνθήκες microη επιθετι-

κότητας Έτσι φαίνεται ότι ο κύριος

πυρήνας της αρχιτεκτονικής το

κατοικείν υποχωρεί και επιβάλλε-

ται ένα εύκολο και οmicroοιόmicroορφο life

style αδιάφορο σε αυτά Συγχρόνως η

αρχιτεκτονική γίνεται πιο εύκολη

λεία κερδοσκοπικών προθέσεων

και φιλοδοξιών εξουσίας και προ-

βολής Όλα αυτά σύmicroφωνα microε microια

άποψη οδηγούν στην υποβάθmicroιση

ή στην αχρήστευση της αρχιτεκτονι-

κής αλλά και της τέχνης ή στην

ψευδεπίγραφη παρουσία τους Στη

σηmicroερινή αρχιτεκτονική είναι microορ-

φές που τονίζουν microε θαυmicroάσιο

τρόπο τις θεmicroελιώδεις σχέσεις microε

το χώρο αλλά είναι και ορισmicroένα

γνωρίσmicroατα κυρίαρχων τάσεων που

προκαλούν δισταγmicroούς Στο πλαίσιο

αυτό συζητούνται το εφήmicroερο το

ερείπιο το industrial design το microη

τελειωmicroένο έργο η πολλαπλή

πόλη καθώς και ζητήmicroατα που

έχουν σχέση microε χαρακτηριστικές

καταξιωmicroένοι ιδιώτες microελετητές

αλλά και αρmicroόδιες υπηρεσίες του

κράτους και της τοπικής αυτοδιοί-

κησης Μελέτες που προδίδουν και

τη διαφοροποίηση του αντικειmicroέ-

νου της προστασίας σε σχέση microε το

βορειοελλαδικό χώρο αποτυπώ-

νουν ταυτόχρονα τους προβληmicroατι-

σmicroούς και τις πρακτικές κυρίως από

τα microέσα της δεκαετίας του 1980 και

microετά ενσωmicroατώνοντας όmicroως και

παλαιότερες εφαρmicroογές και microάλι-

στα εmicroβληmicroατικού θα microπορούσαmicroε

να πούmicroε χαρακτήρα όπως η ανα-

στήλωση της Στοάς της Βραυρώνος

το έργο της συντήρησης και αποκα-

τάστασης του Ερεχθείου και η επέmicro-

βαση για την προστασία και ανα-

βίωση της Πλάκας

∆εν είναι όmicroως microόνο το κεφάλαιο

αποκατάσταση όπου το έργο αυτό

αποδεικνύεται περιεκτικό Είναι και

η επανάχρηση που τίθεται από κοι-

νού στο προσκήνιο όπως ο ίδιος ο

τίτλος εύστοχα υποδηλώνει Από τις

microετασκευές κατοικιών ακόmicroα και

σε θεατρικό χώρο έως την ένταξη

πολιτιστικών αλλά και γραφειακών

λειτουργιών σε βιοmicroηχανικά

συγκροτήmicroατα παρούσας εmicroφα-

ντικά και της διατήρησης της αρχι-

κής χρήσης αλλά microε τον απαραί-

τητο εκσυγχρονισmicroό για την εξυπη-

ρέτησή της ο αναγνώστης έρχεται

αντιmicroέτωπος microε το εύρος των χρη-

στικών επιλογών και των ζητηmicroάτων

που τις ακολουθούν για να microη γίνει

η επέmicroβαση ένα απλά στιγmicroιαίο

ευτύχηmicroα αλλά αφετηρία για την

laquoευτυχήraquo πορεία του microνηmicroείου στο

microέλλον

∆ε χωρά αmicroφιβολία ότι ένα τέτοιο

έργο αποτελεί laquoεργαλείο δου-

λειάςraquo για όσους κινούνται συστη-

microατικά και microη στον ιδιαίτερο χώρο

της συντήρησης και αποκατάστασης

ιστορικών κτιρίων και συνόλων

Εργαλείο που θα πρέπει βέβαια να

εκληφθεί όχι ως σηmicroείο εγκλωβι-

σmicroού στις θεωρήσεις και πρακτικές

που καταγράφει αλλά ως αφετηρία

για προβληmicroατισmicroό και συνειδητο-

ποιηmicroένη δραστηριοποίηση όπως

ακριβώς ο ίδιος ο επιmicroελητής του

εύχεται ευελπιστώντας σε συζητή-

σεις και αναταράξεις στάσιmicroων

νερών Και κατά την άποψή microας οι

συζητήσεις και αναταράξεις θα

πρέπει να αναmicroένονται και πέρα

από την πρακτική των επεmicroβάσεων

Σε πεδία όπως η ιστορική κατα-

γραφή της εξέλιξης των προβληmicroα-

τισmicroών και των πρακτικών για τη

διάσωση της αρχιτεκτονικής κληρο-

νοmicroιάς στον τόπο microας ή η συλλογική

δηmicroοσίευση υλοποιηmicroένων microελε-

αποκατάσταση microνηmicroείων ndash αναβίωση ιστορικών κτιρίων στηναττική τ 1 2 επιmicroέλεια Γ ΚΙΖΗΣ

Εκδόσεις Έργον IV Αθήνα 2004

Στη σχετικά πρόσφατη απόπειρα

που ξεκίνησαν οι εκδόσεις του Τ

Λαζάρογλου να χαρτογραφήσουν το

υλοποιηmicroένο ανά τον ελλαδικό

χώρο αναστηλωτικό έργο η δίτοmicroη

περιδιάβαση στην πρωτεύουσα και

την περιφέρειά της έρχεται να απο-

τελέσει ένα δεύτερο και εξόχως

σηmicroαντικό βήmicroα Πεδίο κρίσιmicroο για

την όλη απόπειρα η Αττική συγκε-

ντρώνει έργα αποκατάστασης ακι-

νήτων microνηmicroείων και συνόλων microε

πανελλαδική αναγνωρισιmicroότητα

πολύ περισσότερο ορισmicroένες από

τις πρωϊmicroότερες ενσαρκώσεις των

σύγχρονων αναστηλωτικών από-

ψεων στη χώρα microας και σηmicroεία ανα-

φοράς για την έως σήmicroερα εξέλιξή

τους Έργα που ο επί χρόνια ασκη-

microένος στις ισορροπίες ανάmicroεσα στη

θεωρία και την πράξη της αποκατά-

στασης αναπλ καθηγητής του ΕΜΠ

Γιάννης Κίζης κατάφερε να συνοψί-

σει microε τρόπο περιεκτικό όσο και

ουσιαστικό

Ήδη από τον παλαιότερο σχολια-

σmicroό των δύο πρώτων τόmicroων της

ίδιας σειράς είχαmicroε σταθεί στην

πολυεπίπεδη αντιπροσωπευτικό-

τητα ποιότητα που όχι microόνο διατη-

ρείται αλλά και ισχυροποιείται στη

νεότερη δυάδα Ένας εκ νέου αυξη-

microένος αριθmicroός είκοσι έξι microελετών

περιστρεφόmicroενων κυρίως γύρω

από τα αποκαλούmicroενα laquoνεότερα

microνηmicroείαraquo microε αναβαθmicroισmicroένη

ωστόσο την παρουσία των

laquoαρχαίωνraquo έρχεται να αναδείξει

microέσα από αναλυτικά κείmicroενα πλή-

θος σχεδίων και φωτογραφιών

ndashτονίζουmicroε της συνολικής εξέλιξης

των microνηmicroείων (αρχική προ επεmicroβά-

σεων εργοταξιακή υφιστάmicroενη

microορφή)ndash το εύρος το είδος και τις

ιδιαιτερότητες των χειρισmicroών για τη

διάσωση της αρχιτεκτονικής κληρο-

νοmicroιάς όπως microερίmicroνησαν γι αυτήν

8800 β ι β λ ι ο π α ρ ο υ σ ι ά σ ε ι ς

βιβλιοπαρουσιάσεις

Στο site

του συλλόγου

wwwsadas-peagr

microπορείτε να

βρείτε όλα

τα τεύχη

του περιοδικού

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ σε

microορφή pdf

2255ε π ί κ α ι ρ α

ταίες εκλογές και β) Μείωση των αντιπροσώπων που θα εκλέγονται ωςανωτέρω αλλά στον αριθmicroό 60 και συmicromicroετοχή ex-oficio ως πλήρων microελώντης αντιπροσωπείας των προέδρων των συλλόγων ndash τmicroηmicroάτων (αποκλει-στικά χωρίς δυνατότητα αντικατάστασης) ndash Μεικτό σύστηmicroα

4 ∆ιεύρυνση του εκλογικού καταλόγου microε την δυνατότητα υποβολής αίτη-σης εγγραφής πληρωmicroής συνδροmicroής και άσκησης εκλογικού δικαιώmicroατοςκατά την ηmicroέρα των εκλογών και παράλληλα αποσαφήνιση των δικαιουmicroέ-νων εγγραφής ως microελών του ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ των πληρούντων τις παρακάτωπροϋποθέσεις α) Έλληνες ndash ή αλλοδαποί αρχιτέκτονες microέλη του ΤΕΕ έχο-ντες άδεια άσκησης επαγγέλmicroατος στην Ελλάδα β) απόφοιτοι των αρχιτε-κτονικών σχολών και τmicroηmicroάτων αρχιτεκτονικής των πολυτεχνικών σχολώντης Ελλάδας microε την προσκόmicroιση αντιγράφου πτυχίου σχολής και γ) Έλλη-νες ή αλλοδαποί αρχιτέκτονες που πληρούν τις προϋποθέσεις του Π∆532004 περί προσαρmicroογής της ελληνικής νοmicroοθεσίας στην οδηγία85384ΕΟΚ για την αmicroοιβαία αναγνώριση πτυχίων κλπ στον τοmicroέα τηςαρχιτεκτονικής

5 Η καθιέρωση της ιδιότητας του οmicroότιmicroου - επίτιmicroου microέλους για τουςσυνταξιούχους αρχιτέκτονες

6 Προτείνεται η κατάργηση του ΣΟΠ

Το Συντονιστικό Όργανο εκπροσωπώντας τους Συλλόγους και τα Τmicroήmicroατατης χώρας ndashστην συνεδρίασή του στην Αλεξανδρούποληndash και έχονταςυπόψη του τις θέσεις των Συλλόγων (που για τεχνικούς λόγους δεν παρί-στανται στη συνεδρίαση αυτή)

καλεί

το ∆Σ του ΣΑ∆ΑΣ- ΠΕΑ να λάβει σοβαρά υπόψη του τις θέσεις αυτές πουκατrsquo ελάχιστον εκφράζουν όλους τους αρχιτεκτονικούς Συλλόγους καιΤmicroήmicroατα και να προβεί στην οφειλόmicroενη τροποποίηση του καταστατικούστην επικείmicroενη Αντιπροσωπεία microε στόχο την καλύτερη οργανωτική διά-

ταξη του κλάδου για την αντιmicroετώπιση την επίλυση των microεγάλων θεσmicroι-κών και επαγγελmicroατικών προβληmicroάτων των Ελλήνων Αρχιτεκτόνων γιατην ανάδειξη ndash προβολή της αρχιτεκτονικής και των αρχιτεκτονικών Συλ-λόγων σε πανελλαδικό επίπεδο

Προς Το ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙ∆ΕΙΑΣΑ Γραφείο Υπουργού

Β ∆νση Τεχνολογικού Τοmicroέα Ανωτ Εκπαίδευσης Τmicroήmicroα Α΄ ∆ιδακτικού Προσωπικού

ΘέmicroαΠροσόντα αρχιτεκτόνων ως Καθηγητών Τριτοβάθmicroιας Εκπαίδευσης

Σε συνέχεια του παραπάνω σχετικού σας γνωρίζουmicroε ότι τόσο στην δευτε-ροβάθmicroια όσο και στην τριτοβάθmicroια εκπαίδευση συναντούmicroε προβλήmicroατασχετικώς microε την αποδοχή της ειδικότητας των Αρχιτεκτόνων Μηχανικώνκαι των ειδικών προσόντων για κατάληψη θέσεων διδακτικού προσωπι-κού

Σας είναι γνωστή και η περίπτωση του συναδέλφου Νικολάου Σπιτάλαόπου microετά την έγκριση της microετατροπής της προσωπαγούς θέσης σε microόνιmicroη(για θέση βαθmicroίδος καθηγητή) από το Εκλεκτορικό Σώmicroα της Σχολής ανα-πέmicroπεται εκ microέρους σας

Για το θέmicroα έχουmicroε την γνώmicroη πως πολλοί συνάδελφοι Αρχιτέκτονες αντι-microετωπίζουν προβλήmicroατα προβλήmicroατα που σχετίζονται microε την επαγγελmicroα-τική τους εξέλιξη σε πολλές δοmicroές του Υπουργείου σας Επιπλέον σηmicroειώνουmicroε πως η άνιση και άδικη microεταχείριση δηmicroιουργείπροβλήmicroατα καθώς (πέραν των αυτονόητων) το αρχιτεκτονικό και πολεο-δοmicroικό έργο και microελέτες του εν λόγω συναδέλφου είναι εφαρmicroόσιmicroο καιιδιότυπο έχει αναγνωριστεί και χρησιmicroοποιηθεί στην παραγωγή ndash όπωςκάθε αρχιτεκτονικό έργο Κατrsquo αυτήν την έννοια η επαγγελmicroατική του δρα-

στηριότητα (1980-1996) είναι δραστηριότητα ελεύθερου επαγγελmicroατίαστην ηmicroεδαπή και αλλοδαπή είναι αναγνωρισmicroένη και εφαρmicroοσmicroένη

Συνεπεία των παραπάνω παρακαλούmicroε να λάβετε υπόψη σας τις απόψειςmicroας και να διορθωθεί τη προφανής αδικία καθώς δεν microπορεί να microην έχειεφαρmicroογή ο ν 291601 σε έναν και microοναδικό συνάδελφο Αρχιτέκτοναπαρά τις γνωmicroοδοτήσεις του 5microελούς εκλεκτορικού σώmicroατος

ΠροςΑ) Υπουργείο Πολιτισmicroού

bull Γραφείο Υπουργού Πολιτισmicroού κ Κ Καραmicroανλήbull Υφυπουργό Πολιτισmicroού κ Π Τατούλη

Β) ΥΠΕΧΩ∆Εbull Γραφείο Υπουργού κ Γ Σουφλιά

Θέmicroα Αναποmicroπή θέmicroατος χαρακτηρισmicroού ως microνηmicroείου του συγκροτήmicroατοςτων οκτώ προσφυγικών πολυκατοικιών της Λεωφ Αλεξάνδρας

Η απόφαση του ΣτΕ δεν είναι ικανή να θέσει τέλος σε microαταιόδοξες αναπο-microπές του θέmicroατος στο Κεντρικό Συmicroβούλιο Νεωτέρων Μνηmicroείων

Η επιχειρηmicroατολογία της Επιστηmicroονικής Κοινότητας των τεχνικών τωνΣυλλόγων και φορέων δεν ακουmicroπά τη διοίκηση που έχει άλλα πρότυπαγια την ανάδειξη της σύγχρονης αρχιτεκτονικής κληρονοmicroιάς

Το ∆ιοικητικό Συmicroβούλιο του ΣΑ∆ΑΣ-Πανελλήνια Ένωση Αρχιτεκτόνωναποστέλλει ξανά στους αρmicroόδιους τα αριθmicro 3123027-11-03 και2883610-04-02 έγγραφα του και κάνει έκκληση να αναλάβουν οι ίδιοιτην πρωτοβουλία για τη διατήρηση των προσφυγικών της Λεωφ Αλεξάν-δρας

∆εν είναι δυνατόν στις microέρες microας να προτείνεται η διατήρηση δύο (2)πολυκατοικιών από τις οκτώ (8) (microε κλήρωση θα γίνει η επιλογή) και νααγνοείται η ενιαία αρχιτεκτονική και πολεοδοmicroική οντότητα ως ενιαίουσυνόλου

Το έργο των Κ Λάσκαρη και ∆ Κυριακού είναι ενιαίο όπως ενιαίο και αδι-αίρετο είναι το έργο του Ζογγολόπουλου για παράδειγmicroα

Σε διαφορετική άποψη απrsquo το έργο του Ζογγολόπουλου (τις οmicroπρέλες)microπορεί οι αρmicroόδιοι να κρατήσουν microια ndash δύο και τις υπόλοιπες να τις κατε-δαφίσουν microαζί microε τις πολυκατοικίες που περισσεύουν

Πίνακας αποδεκτών

1 Πρόεδρος Σχολής Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ κ Γ Γεράκης

2 Πρόεδρος ΤΕΕ κ Ι Αλαβάνο

3 Ενηmicroερωτικό ∆ελτίο ΤΕΕ

4 ΜΜΕ ndash Εφηmicroερίδες

Προς1 Τον Πρόεδρο και τα Μέλη

του ΚΕΝΤΡΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΝΕΩΤΕΡΩΝ ΜΝΗΜΕΙΩΝ2 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

∆νση Νεώτερης amp Σύγχρονης Αρχιτεκτονικής Κληρονοmicroιάς

Θέmicroα Ξενία Ξάνθης ndash Υπόmicroνηmicroα Ένσταση ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ

Ο Σύλλογος Αρχιτεκτόνων στην προσπάθειά του για την προστασία ανά-δειξη και λειτουργική επανένταξη των Ξενία της περιόδου 1953-1967 που

αποτελούν την σηmicroαντικότερη ενότητα της δηmicroόσιας microεταπολεmicroικής αρχι-τεκτονικής παραγωγής παρακολουθεί και στηρίζει όλες τις υποθέσειςπου αφορούν τα κτίρια αυτάΓια την περίπτωση του Ξενία Ξάνθης ο Σύλλογος Αρχιτεκτόνων θεωρεί ότιέχει γίνει microία σειρά παράτυπων ενεργειών εκ microέρους του ΥΠΠΟ microε απο-τέλεσmicroα τον άmicroεσο κίνδυνο καταστροφής του κτιρίου ενώ βρισκόταν σεεκκρεmicroότητα ήδη από τον Αύγουστο του 2004 ο χαρακτηρισmicroός του ωςνεώτερου microνηmicroείου Συγκεκριmicroένα ο ΣΑ∆ΑΣ αφού microελέτησε διεξοδικά τοθέmicroα υποβάλλει τις ακόλουθες ενστάσεις1 Κατά της θετικής γνωmicroοδότησης του Κεντρικού Συmicroβουλίου ΝεωτέρωνΜνηmicroείων για την microελέτη ανάπλασης του laquoΞενίαraquo Ξάνθης διότι η παρα-πάνω microελέτη αξιολογήθηκε microε microοναδικό κριτήριο το κατά πόσον προσβάλ-λει τον laquoιστορικό τόποraquo Ξάνθης laquoγια την microνήmicroη της χρήσης τουraquo σύmicro-φωνα microε το πρακτικό 165-8-2004 και όχι για το αν καταστρέφει το microε ιδι-αίτερη αρχιτεκτονική αξία κτίριο του laquoΞενίαraquo που ο χαρακτηρισmicroός τουως microνηmicroείου από το ΥΠΠΟ εκκρεmicroούσε γεγονός για το οποίο αν και ενη-microερώθηκαν τα microέλη του Συmicroβουλίου από τον εισηγητή του θέmicroατος τοαγνόησαν Σηmicroειώνουmicroε ότι για την παραπάνω γνωmicroοδότηση και χωρίςεπαρκή δικαιολόγηση δεν λήφθηκαν υπόψη οι δύο αρνητικές εισηγήσειςγια την παραπάνω microελέτη ανάπλασης (της αρmicroόδιας Εφορείας ΝεωτέρωνΜνηmicroείων και της Κεντρικής Υπηρεσίας του ΥΠΠΟ) (πρακτικό 165-8-2004)2 Κατά της υπrsquo αρ πρωτ ΥΠΠΟ∆ΓΝΈΣΑΚ6181214908-9-2004 από-φασης για έγκριση της microελέτης ανάπλασης του Ξενοδοχείου laquoΞενίαraquo ιδιο-κτησίας ΕΟΤ στην Ξάνθη που επιτρέπει άmicroεσα την εκτέλεση εργασιών στοπαραπάνω laquoΞενίαraquo γεγονός το οποίο απαγορεύεται ρητά από τον Νόmicroο30282002 laquoΓια την προστασία των αρχαιοτήτων και εν γένει της Πολιτι-στικής Κληρονοmicroιάςraquo άρθρο 6 amp 7 εφόσον η εισήγηση για τον χαρακτηρι-σmicroό του ως microνηmicroείου είχε ήδη κοινοποιηθεί στον ιδιοκτήτη microε το υπ αρπρωτ ΕΝΜ ΚΜ οικ200112-8-04 ( αρ πρωτ ΕΤΑ ΑΕ609519-08-04)

3 Κατά της εξέτασης για έγκριση ή microη της τροποποιητικής microελέτης ανά-πλασης του laquoΞενίαraquo Ξάνθης από το Κεντρικό Συmicroβούλιο Νεωτέρων Μνη-microείων εφόσον εκκρεmicroεί ο χαρακτηρισmicroός του ως microνηmicroείου και δεν έχειπεράσει ένα έτος από την κοινοποίηση της εισήγησης στον ιδιοκτήτη(Νόmicroος 30282002 laquoΓια την προστασία των αρχαιοτήτων και εν γένει τηςΠολιτιστικής Κληρονοmicroιάςraquo άρθρο 6 amp 7)4 Κατά της καθυστέρησης της έκδοσης της απόφασης χαρακτηρισmicroού ωςmicroνηmicroείου του Ξενοδοχείου laquoΞενίαraquo Ξάνθης microετά την γνωmicroοδότηση τουΤοπικού Συmicroβουλίου Μνηmicroείων Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης(Πράξη microε αρ 31-4-2005)5 Κατά της αναβολής της συζήτησης από το Κεντρικό Συmicroβούλιο Νεωτέ-ρων Μνηmicroείων υποθέσεων που εκκρεmicroούν για τον χαρακτηρισmicroό laquoΞενίαraquoως νεώτερων microνηmicroείων σε αναmicroονή Νοmicroοσχεδίου του Υπουργείου Τουρι-σmicroού που θα περιλαmicroβάνει ρυθmicroίσεις για τα Ελληνικά Τουριστικά ΑκίνηταΑΕ ενώ κάτι ανάλογο θα ήταν αδιανόητο για αρχαία και βυζαντινά microνη-microείαΜετά τα ανωτέρω θεωρούmicroε ότι το ΥΠΠΟ οφείλει να εκδώσει άmicroεσα τηναπόφαση για τον χαρακτηρισmicroό του Ξενία Ξάνθης microε τον περιβάλλονταχώρο του σεβόmicroενο την νόmicroιmicroη διαδικασία και επιπλέον να επανεξετάσειαπό microηδενική βάση τις όποιες εργασίες αποκατάστασης του κτιρίου στηναρχική του microορφή

ΠροςΤον Υπουργό ΠΕΧΩ∆Ε κ Γ Σουφλιά

Τον Υφυπουργό ΠΕΧΩ∆Ε κ Θ ΞανθόπουλοΤον Πρόεδρο του ΤΕΕ κ Ι Αλαβάνο

Θέmicroα laquoΠροεκτιmicroώmicroενες Αmicroοιβές Μελετώνraquo

Η Πανελλήνια Ένωση Αρχιτεκτόνων (ΣΑ∆ΑΣ) microε microεγάλο ενδιαφέρον και microειδιαίτερη αγωνία για την εφαρmicroογή του νόmicroου για τις microελέτες δηmicroοσίουσυmicroφέροντος εξέφρασε τις απόψεις της για τις laquoπροεκτιmicroώmicroενες αmicroοιβές

2244 ε π ί κ α ι ρ α

Αρχιτέκτονες και σύγχρονο αστικό τοπίοΤάκης Γεωργακόπουλος αρχιτέκτονας Πρόεδρος ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ

2277ε π ί κ α ι ρ α

βραβ

εία

πελατειακών-διαπροσωπικών σχέσεων στοντοmicroέα της ιδιωτικής κατοικίας microε υποτιmicroηmicroένητην έννοια της ποιότητας microελέτης-κατασκευήςmicroε ανυπαρξία δηmicroόσιων προγραmicromicroάτων καιπροδιαγραφών καθιστούν εξαιρετικά δύσκολητην αναζήτηση εκείνων των στοιχείων πουσυγκροτούν και διαmicroορφώνουν ένα ποιοτικόπρόσωπο στην ελληνική αρχιτεκτονική απαλ-λαγmicroένο από άχρηστες υφολογικές κατηγορίεςκαι αγκυλώσειςΗ εικόνα που παρουσιάζει ο βασικός ιστός τωνσύγχρονων ελληνικών πόλεων δοmicroείται απόκάθε είδους και ύφους κατασκευές οι οποίεςέχουν καταλάβει την έννοια και το ρόλο τουαρχιτεκτονικού έργου Ο κίνδυνος που παρουσιάζεται στην εποχή microαςσυνίσταται στο γεγονός ότι το laquoποιοτικό έργοraquoτείνει όλο και περισσότερο να αυτονοmicroείται απότο κοινωνικό γίγνεσθαι να βρίσκεται αποκλει-σmicroένο σε ένα εκρηκτικό περιβάλλον και ηέννοια της ποιοτικής αρχιτεκτονικής να χάνει τηναρχική της υπόσταση Έτσι τίθεται το ερώτηmicroαΤο σύγχρονο δοmicroηmicroένο περιβάλλον microήπωςεκφράζει την laquoήττα της αρχιτεκτονικήςraquoΠρέπει λοιπόν να microιλήσουmicroε για microια νέα στρατη-γική που να επανανοηmicroατοδοτεί νοηmicroατοδοτείεκ νέου την αρχιτεκτονική Με αυτά τα δεδοmicroένα ο Σύλλογος Αρχιτεκτό-νων σε microια προσπάθεια ανάκαmicroψης και αποκα-τάστασης του διαλόγου microε τους έλληνες αρχιτέ-κτονες διαmicroόρφωσε ένα φιλόδοξο πρόγραmicromicroαεκδηλώσεων και δράσεων για την αρχιτεκτο-νική στα πλαίσια του οποίου θεσmicroοθετήθηκαντα laquoβραβεία αρχιτεκτονικού έργουraquoΒεβαίως δεν ξεχνάmicroε ότι η αναβάθmicroιση τουρόλου του Συλλόγου περνάει microέσα από τηθεσmicroική αναγνώριση του ρόλου του αρχιτέ-κτονα και την ενσωmicroάτωση της ποιότητας στηδηmicroιουργία του δοmicroηmicroένου χώρουΗ πρώτη αυτή εκδήλωση είναι microια σοβαρήκίνηση επαφής και ανάγνωσης της σύγχρονηςαρχιτεκτονικής παραγωγής και σύγκρισης ήαναφοράς microε την ελληνική αρχιτεκτονική τηςδεκαετίας του rsquo60 κυρίως microέσα από την ταυτό-χρονη παρουσίαση της έκθεσης των Βραβείων

Αρχιτεκτονικού Έργου 2005 και της έκθεσηςΤοπία εκmicroοντερνισmicroού Ελληνική αρχιτεκτονική

rsquo60 και rsquo90Με αυτή την εκδήλωση έγιναν τα πρώτα βήmicroατακαι δηmicroιουργήθηκαν οι προϋποθέσεις για τηνπρόκληση διαλόγου και κριτικής-θεωρητικήςπροσέγγισης στο ανοιχτό θέmicroα της αρχιτεκτο-νικής

Οι πολιτικές-αναπτυξιακές επιλογές στη microετα-πολεmicroική Ελλάδα διαmicroόρφωσαν ένα αστικόmicroοντέλο όπου οι πόλεις microας εξαπλώθηκαν microετροmicroερούς και ανεξέλεγκτους ρυθmicroούς Οι ρυθmicroοί αυτοί πυροδότησαν ιδιωτικές πρωτο-βουλίες οι οποίες στα πλαίσια ενός laquoευάλω-τουraquo και laquoσαθρούraquo πολιτικού περιβάλλοντοςκακοποίησαν το δηmicroόσιο χώρο και καταστρατή-γησαν το δηmicroόσιο συmicroφέρονΜέσα σε αυτό το διαρκώς microεταβαλλόmicroενο περι-βάλλον η laquoαρχιτεκτονικήraquo microάχεται για τηναισθητική και τη λειτουργία της πόλης τηναρmicroονική συνύπαρξη του ιδιωτικού και δηmicroό-σιου χώρουΠρόκειται δηλαδή για microια εξαιρετικά σηmicroαντικήκοινωνική λειτουργία όπου η πολεοδοmicroία και ηαρχιτεκτονική δεν είναι απλά ένα τεχνικό εργα-λείο αλλά σε microεγάλο βαθmicroό κοινωνικό και πολι-τικόΤαυτόχρονα η προσέγγιση και η περιγραφή τηςσύγχρονης laquoποιοτικήςraquo αρχιτεκτονικής αντιmicroε-τωπίζει τεράστιες δυσκολίες αξιολόγησης καιδιάκρισης από τη laquomicroαζικήraquo αρχιτεκτονική πουστην ουσία διαmicroορφώνει το σώmicroα των ελληνι-κών πόλεωνΟι απίστευτοι ρυθmicroοί ανοικοδόmicroησης και επέ-κτασης και η συνεχής ποσοτική microεγέθυνση σεένα κοινωνικό και πολιτισmicroικό περιβάλλον

2266 ε π ί κ α ι ρ α

microελετώνraquo εκπροσωπούmicroενη στο διάλογο του ΤΕΕ microε το ΥΠΕΧΩ∆Εαπό τους συναδέλφους Γ Χατζηδηmicroητρίου και Ι Μεσαρέ

Στη διακλαδική αυτή συνεργασία στα πλαίσια του ΤΕΕ εξαντλήσαmicroεκάθε δυνατότητα συνεννόησης και πειθούς και θεωρήσαmicroε ότι το τελικόαποτέλεσmicroα θα δικαίωνε όλη αυτή την προσπάθεια την οποία προς ενη-microέρωσή σας ο ΣΑ∆ΑΣ ξεκίνησε καλόπιστα από το προηγούmicroενο ακόmicroηνοmicroοσχέδιο προτείνοντας από τότε προς το ΤΕΕ και το ΥΠΕΧΩ∆Ε τηδηmicroιουργία ενός εύχρηστου εργαλείου αmicroοιβών

∆υστυχώς όmicroως τις τελευταίες ηmicroέρες διαπιστώνουmicroε microια απίστευτη δια-πάλη οργανωmicroένων κλαδικών συmicroφερόντων microε σκοπό τη ριζική αλλοίωσητου αποτελέσmicroατος της συνεργασίας και την ανατροπή των ισορροπιώντων αmicroοιβών των microελετών microεταξύ των κλάδων

Κατά παγκόσmicroια πρωτοτυπία η διεθνώς θεσmicroοθετηmicroένη σχέση περίπου211 των αmicroοιβών microελετών ΑρχιτεκτονικώνΣτατικώνΗλεκτροmicroηχανο-λογικών για το ίδιο έργο η οποία ίσχυε και στην Ελλάδα σαν έκφραση τουκόστους παραγωγής της microελέτης ανά κατηγορία ανατρέπεται microε την προ-σθήκη διαφόρων συνιστωσών βαρύτητας που microε υποβολιmicroαίο και ανή-θικο τρόπο κλαδικά συmicroφέροντα microεθοδεύουν και παραπλανούν τουςεκπροσώπους του ΥΠΕΧΩ∆Ε αναγκάζοντας τους σε υποχωρητικότητακαι αποδοχή της εξίσωσης των αmicroοιβών και τη δηmicroιουργία microιας κατάφορηςανισότητας σε σχέση microε την προσφερόmicroενη εργασία

Κάτω από αυτές τις συνθήκες ζητάmicroε τη διατήρηση της διεθνώς ισχύου-σας σχέσης των αmicroοιβών microελετών 211 microε microοναδικό κριτήριο την απο-νοmicroή δίκαιου καταmicroερισmicroού αmicroοιβών microε βάση την εργασία και τα έξοδα

Ζητάmicroε να microην αποδεχθείτε διάφορους προτεινόmicroενους συντελεστέςβαρύτητας διάφορους επιστηmicroονικούς νεωτερισmicroούς σαν επιπρόσθετηεργασία και microεθοδεύσεις που αλλοιώνουν την παραπάνω σχέση

Σε κάθε περίπτωση προς εφαρmicroογή του νόmicroου αλλά και διατήρηση τηςσχέσης 211 ζητάmicroε ο συντελεστής Αρχιτεκτονικών (σΑ) να είναι microετα-βαλλόmicroενος από 1 έως 15 ούτως ώστε κατά την εφαρmicroογή του από τις Υπη-ρεσίες να διασφαλίζει εκτός από το ύψος των αmicroοιβών το κριτήριο τηςδιατήρησης της σχέσης 211 και την απονοmicroή δίκαιου καταmicroερισmicroούαmicroοιβών

Σας καλούmicroε να microην αποδεχθείτε προτάσεις που διαmicroορφώνουν προσβλη-τικές και άδικες καταστάσεις σε βάρος των Αρχιτεκτόνων όπου δυστυχώςmicroέσω microεροληπτικών συmicroπεριφορών έχουmicroε διαχρονικά υποστεί

Εάν κάτι τέτοιο συmicroβεί είmicroαστε υποχρεωmicroένοι να προσφύγουmicroε στα Ελλη-νικά και Ευρωπαϊκά ∆ικαστήρια και σε άλλες microορφές δράσης

Θεωρούmicroε εκ προοιmicroίου έντιmicroη και δίκαιη την πολιτική σας συmicroπεριφοράκαι ζητάmicroε την ξεκάθαρη στάση σας

ΠροςΤον Υφυπουργό ΠΕΧΩ∆Ε κ Θ Ξανθόπουλο

Τον Υπουργό ΠΕΧΩ∆Ε κ Γ Σουφλιά

Θέmicroα laquoΠροεκτιmicroώmicroενες Αmicroοιβές Αρχιτεκτονικών Μελετών Κτιριακών Έργωνraquo

Λάβαmicroε γνώση του κειmicroένου που σας έστειλε το ΤΕΕ microε τις απόψεις του γιατις προεκτιmicroώmicroενες αmicroοιβές αρχιτεκτονικών microελετών κτιριακών έργων

Με τελείως υποβαθmicroισmicroένο τρόπο ως laquoπαρατηρήσειςraquo αναφέρονται οιδύο απαιτήσεις του ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ ήτοι

bull Ο συντελεστής ΣΑ να γίνει 125

bull Στο άρθρο ΟΙΚ5 να προστεθεί η εξής παράγραφος laquoΣτις περιπτώσειςκατά τις οποίες για την αρχιτεκτονική σύνθεση ενός έργου απαιτείταιπέραν των κανόνων της επιστήmicroης και της τέχνης η εφαρmicroογή γενικών ήειδικών πολεοδοmicroικών διατάξεων και ειδικών κανονισmicroών η αmicroοιβή τηςαρχιτεκτονικής microελέτης προσαυξάνεται κατά 10 για κάθε επιmicroέρουςσύνολο γενικών ή ειδικών διατάξεων και για κάθε laquoειδικό κανονισmicroόraquo(εξαιτίας των δεσmicroεύσεων και των αυξηmicroένων απαιτήσεων που δηmicroιουρ-γούνται)

Η τρίτη παρατήρηση στην ίδια σελίδα του τεύχους του ΤΕΕ ήτοι

bull Η παρ 2 του άρθρου ΟΙΚ5 να τροποποιηθεί ως εξής laquoΣτην περίπτωσηπου ένα κτίριο περιλαmicroβάνει περισσότερες της microιας χρήσεις (όπως κατοι-κία πολυκαταστήmicroατα γραφεία κλπ) τότε για την αmicroοιβή των αρχιτε-κτονικών microελετών των στατικών microελετών και των microελετών ΗΜ εγκατα-στάσεων θα λαmicroβάνεται ενιαίο το κτίριο microε ΣΒν το microεγαλύτερο

δηmicroιουργεί σύγχυση διότι δεν είναι laquoαίτηmicroαraquo αλλά επιτακτική ανάγκη ναδιορθωθεί η παρ 2 του άρθρου ΟΙΚ5 του κυρίως κειmicroένου

Η ως έχει διατύπωση είναι απαράδεκτη και πρέπει να διορθωθεί για νααποφευχθούν οι περιπτώσεις κατά τις οποίες οι αmicroοιβές στατικών και ΗΜεγκαταστάσεων θα προκύπτουν τριπλάσιες των αρχιτεκτονικών πράγmicroααυτόχρηmicroα γελοίο

Παρακαλούmicroε να λάβετε υπόψη σας τις ελάχιστες αυτές θέσεις του ΣΑ∆ΑΣ-Πανελλήνιας Ένωσης Αρχιτεκτόνων

Προς Οργανισmicroό Προώθησης ΕξαγωγώνΕλληνική Πρεσβεία στο Τόκιο

Ελληνικό περίπτερο στην ΕΧΡΟ

Αξιότιmicroοι κυρίεςκύριοι

Το ∆Σ του ΣΑ∆ΑΣ-Πανελλήνιας Ένωσης Αρχιτεκτόνων θέλει να σαςεκφράσει τις ιδιαίτερες ευχαριστίες του για την φιλική υποδοχή και τηνσυνεχή φροντίδα προς τα microέλη του συλλόγου microας όλων των υπευθύνωνκαι στελεχών του Ελληνικού περιπτέρου στην EXPO 2005 στη Ναγκόγιατης Ιαπωνίας κατά την διάρκεια της διήmicroερης επίσκεψης και περιήγησηςτους στο περίπτερα και στους χώρους της παγκόσmicroιας έκθεσης

Η επιmicroέλεια των microετακινήσεων της αποστολής του ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ και ηπαροχή διευκολύνσεων συmicroβουλών και η εν γένει φροντίδα των υπευθύ-νων του Περιπτέρου προς όλους συνετέλεσε ώστε η επίσκεψη αυτή τωνmicroελών και φίλων microας να είναι όσο το δυνατόν πιο άνετη και εποικοδοmicroη-τική και απέσπασε απολύτως θετικά σχόλια

Ιδιαίτερα κολακευτικά σχόλια απέσπασαν επίσης η συνολική παρουσία καιθεmicroατολογία του περιπτέρου που επιβεβαίωσαν κατά τρόπο αναmicroφισβή-τητο το υψηλό επίπεδο της παρουσίας της χώρας microας στην EXPO

Εκφράζουmicroε και πάλι τα συγχαρητήρια microας σε όλους όσους συνεργάσθη-καν και συνέβαλαν στην παρουσίαση και προβολή του Ελληνικής συmicromicroετο-χής στην ΕΧΡΟ και τις θερmicroές ευχαριστίες microας για την υποδοχή και φιλοξε-νία της αντιπροσωπείας microας

2299ε π ί κ α ι ρ α2288 ε π ί κ α ι ρ α

ΤΙΜΗΤΙΚΗ ∆ΙΑΚΡΙΣΗ

Νέο Αρχαιολογικό Μουσείο Αρχαίας Ήλιδας

ΙΣΟΤΙΜΟ ΒΡΑΒΕΙΟ laquoΑΡΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙ∆Ηraquo

∆ύο κατοικίες Πίσσα στο Ηράκλειο Κρήτης

ΙΣΟΤΙΜΟ ΒΡΑΒΕΙΟ laquoΑΡΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙ∆Ηraquo

Μουσείο Μπενάκη Σύγχρονο Πολιτιστικό Κέντρο

ΙΣΟΤΙΜΟ ΒΡΑΒΕΙΟ laquoΑΡΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙ∆Ηraquo

laquoΚιβωτόςraquo Χώρος για παιδιά

αρχιτεκτονικη microελετη

cent ordfrsaquoUacuteEuml˜

συνεργατεσ

infinUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgraveOcircOacuteEgraveIcircfi degUacutemiddotEcircAcircrsaquoOcirc infin IcircmiddotEgrave cent ordfrsaquoUacuteEuml

part microEgraveUgrave˙EumlIumlmiddotrsaquoOcirc˘ int microUacuteAcircUgraveUgraveOcircDagger

ειδικοι συmicroβουλοι

AgraveOcirc˘UacuteAacuteAcircrsaquoOcirc paraOcircIumlEgraveUgraveEgraveUcircIgraveOcircDagger degAcircOacuteEgraveIcirclsaquo centOacuteUcircEuml

infinOacutemiddotUcircUgravelsaquoIumlˆUcircEuml˜ ordfOcirc˘UcircAcircrsaquoˆOacute IcircmiddotEgrave ∆AcircmacrOacuteEgraveIcircOgraveOacute ŒUacuteAacuteˆOacute

αρχιτεκτονικη microελετη

infin66 partUacuteAacutemiddotUcircUgravelsaquoUacuteEgraveOcirc infinUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgraveOcircOacuteEgraveIcirclsaquo˜tradeOcirc˘˙iquestOacutemiddot infinOacuteUgraveˆOacutemiddotIcirciquestIcircEumlcentEumlIgravelsaquoUgraveUacuteEuml˜ infinOacuteUgraveˆOacutemiddotIcirciquestIcircEuml˜

συνεργατεσ

ordf intmiddotIumlOcircAacuteAcircUacuteiquestIcircOcirc˘ αρχιτέκτωνE paramiddotmiddotAacuteAcircˆUacuteAacutersaquoOcirc˘ αρχιτέκτωνbull ∆UcircEgraveOgraveOacuteEuml αρχιτέκτων

αρχιτεκτονικη microελετη

ordf intOcircIcircIcircrsaquoOacuteOcirc˘ infin intOcircDaggerUacuteIcircOcirc˘Iumlmiddot˜

συνεργατεσ

infin AtildeiquestIumlmiddotUacuteEuml infin paraiquestOacuteOcirc˘ αρχιτέκτονεςtrade micromiddotUcircEgraveIumlAcircrsaquoOcirc˘ int intcurrenOcircAacuteIumlOcirc˘ αρχιτέκτονεςiexcl paramiddotIumlˆIgravemiddotUgraveiquest˜ αρχιτέκτωνdeg iexclEgraveIcircfiOcirc˘IumlOcirc˜ φοιτ αρχιτεκτονικής

ειδικοι συmicroβουλοι

cent intOcircUacuteUacutecurren˜ αρχιτέκτωνdeg paraAcircOcircOacutelsaquo˜ αρχιτέκτωνpound ∆EgraveIgravemiddotAacutecurrenOacuteEuml˜ σύmicroβουλος ακουστικήςordf paraEgraveUgravecurrenOacuteEuml˜ σύmicroβουλος θεάτρουiexcl ordfEgrave middotEumlIumlrsaquopermilEuml σύmicroβουλος οπτικοακουστικών εγκαταστάσεωνpound intmiddotOacutecurrenIumlEgravemiddot˜ σύmicroβουλος φωτισmicroού

αρχιτεκτονικη microελετη

para paramiddotUacutemiddotUcircIcircAcirc˘iquest

συνεργατεσ

part ∆UcircmiddotIcircmiddotOacutersaquoIcircmiddot πολιτικός microηχανικόςdeg ∆˙OgraveUacute˙Euml˜ πολιτικός microηχανικός

3311ε π ί κ α ι ρ α3300 ε π ί κ α ι ρ α

ΒΡΑΒΕΙΟ laquo∆ΗΜΗΤΡΗ ΠΙΚΙΩΝΗraquo

∆ιαmicroόρφωση xώρου Αφετηρίας Κλασικού Μαραθώνιου ∆ρόmicroου

αρχιτεκτονικη microελετη

pound bulliquestOacuteıEuml deg summiddotIcirc˘OacuteıEgraveOacutefi˜

συνεργατησ

pound infinOacutepermilUacuteOcirc˘IumliquestIcircEuml˜ αρχιτέκτων

ειδικοι συmicroβουλοι

radicordfpart∆part infinpart ndash infin infinımiddotOacutemiddotUcircEgraveiquestpermilEuml˜ πολιτικός microηχανικόςprodordf partparapart ΗΜ εγκαταστάσεις

ΙΣΟΤΙΜΟ ΒΡΑΒΕΙΟ laquoΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΙΧΕΛΗraquo

Τα ξυστά στο Πυργί της Χίου

ΙΣΟΤΙΜΟ ΒΡΑΒΕΙΟ laquoΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΙΧΕΛΗraquo

METALOCUS

συγγραφεασ

ordf bullDaggerpermilmiddot

επιmicroελητησ

AgraveOcirc˘UacuteAacuteAcircrsaquoOcirc infinEgraveAacutemiddotrsaquoOcirc˘

tradeDaggerIumlIumlOcircAacuteOcirc˜ ordmrsaquoIumlˆOacute microEgravesbquoIumlEgraveOcircılsaquoIcircEuml˜ intOcircUacutemiddotlsaquo

AtildersaquoOcirc˜ 2000

paraAcircUacuteEgraveOcircpermilEgraveIcirclsaquo currenIcircpermilOcircUcircEuml METALOCUS

εκδοτεσ-επιmicroελητεσ

JJ Barba Gonzalez trade paramiddotmiddotpermilfiOcirc˘IumlOcirc˜partIcircpermilfiUcircAcircEgrave˜ METALOCUS

ordfmiddotpermilUacutersaquoUgraveEuml 1999 - UcirclsaquoIgraveAcircUacutemiddot

πUcircmiddotOacuteEgraveIcirciquest IcircmiddotEgrave infinAacuteAacuteIumlEgraveIcirciquest

∆EumlIumlAcircOcircUgraveEgraveIcirclsaquo AcircIcircOcircIgravelsaquo METALOCUS

επιmicroελεια-παρουσιαση

trade paramiddotmiddotpermilfiOcirc˘IumlOcirc˜επιστηmicroονικοσ συmicroβουλοσ

JJ Barba Gonzalez αρχιτέκτωνσκηνοθεσια

micro centmiddotOacuteiquestIumlEuml trade paramiddotmiddotpermilfiOcirc˘IumlOcirc˜

οργανωση παραγωγησ

degAcircˆUacuteAacutersaquomiddot ordfmiddotUgrave˙iquestIcircOcirc˘

tradeUgravemiddotıIgravefi˜ SEVEN infinılsaquoOacutemiddot 2000

Τοπία σε microετάβασηΝίκος Καζέρος αρχιτέκτων

3333ε π ί κ α ι ρ α

εκδή

λωση

laquoΑς σταmicroατήσουmicroε λοιπόν να ψάχνουmicroε εναγω-

νίως για στιλ και ονόmicroατα για τάσεις και επίθετα

γιατί αυτά δεν λένε ούτε προσφέρουν τίποτα στη

ζωή ∆ιασφαλίζουν έναν αόρατο φόβο τον ταξι-

νοmicroούν Είναι καιρός πια να επέmicroβουmicroε πιο δρα-

στικά στο αρχιτεκτονικό microας τοπίο εκmicroεταλλευό-

microενοι τις ευκαιρίες που microας προσφέρει η ίδια η

πόληraquo1

Γ Σηmicroαιοφορίδης 1990

Λίγα microόνο χρόνια πριν ο αρχιτέκτονας Γ Σηmicroαι-οφορίδης είχε διατυπώσει προς τον ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑmicroια ολοκληρωmicroένη ιδέα-πρόταση για την ελλη-νική αρχιτεκτονική Στις αρχές του περασmicroένουΙουνίου αυτή η ιδέα-πρόταση υλοποιήθηκε γιαπρώτη φορά Κατά τη διάρκεια ενός δεκαήmicroε-ρου εκδηλώσεων2 στο Νέο Μουσείο Μπενάκηπου είχαν ως κοινό τόπο το λόγο και το έργο τουαρχιτέκτονα πραγmicroατοποιήθηκε η απονοmicroήτων Βραβείων Αρχιτεκτονικού Έργου 2005οργανώθηκε η έκθεση των συmicromicroετοχών πουδιακρίθηκαν και κυκλοφόρησε ο ανάλογοςκατάλογος Την ηmicroέρα της απονοmicroής των βρα-βείων microίλησε ο αρχιτέκτονας και διευθυντής τουπεριοδικού Domus Stefano Boeri για τα κοινάχαρακτηριστικά των microεσογειακών πόλεων τονί-ζοντας τη συmicroβολή του Γ Σηmicroαιοφορίδη στηνεπισήmicroανση και ανάδειξη αυτής της σχέσηςΤαυτόχρονα στον ίδιο χώρο παρουσιάστηκε ηέκθεση Τοπία Εκmicroοντερνισmicroού ndash Ελληνική Αρχι-

τεκτονική rsquo60 και rsquo90 που είχαν επιmicroεληθεί οι ΓΑίσωπος και Γ Σηmicroαιοφορίδης (1999) και συνο-δεύτηκε microε την προβολή σχετικού ντοκιmicroαντέρτου Μάρκου Γκαστίν για την Αθήνα Το αντικεί-microενο των δύο εκθέσεων διαmicroόρφωσε την πλατ-φόρmicroα διεξαγωγής συζήτησης microε θέmicroα Ελληνική

αρχιτεκτονική και παγκόσmicroια κατάσταση3

Ιδιαίτερα σηmicroαντικό γεγονός αποτέλεσε ηπαρουσίαση του πολυσέλιδου βιβλίου του ΓΣηmicroαιοφορίδη microε τίτλο ∆ιελεύσεις Κείmicroενα για

την αρχιτεκτονική και τη microετάπολη4 microια επιλογή41 κειmicroένων και άρθρων δηmicroοσιευmicroένων απότο 1983 έως το 2003 Στην έκδοση καταγράφε-ται ο πλούσιος προβληmicroατισmicroός του αρχιτέ-κτονα και η αγωνία του για την πόλη το τοπίοτους αστικούς microετασχηmicroατισmicroούς την αρχιτε-κτονική εκπαίδευση τη microελλοντική εικόνα τηςΑθήνας

Υπόδειξη της διαφοράςΑς σταθούmicroε καταρχήν στο τι σηmicroαίνει η πραγ-microατοποίηση του οmicroολογουmicroένως φιλόδοξουεγχειρήmicroατος από τον ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ5 Η νέα διορ-

3322 ε π ί κ α ι ρ α

ΒΡΑΒΕΙΟ laquoΕΥΠΑΛΙΝΟΣraquo

Μουσείο της Ελιάς και του Ελληνικού Λαδιού στην Σπάρτη

αρχιτεκτονική microελέτη

parasectpartπinfintrade ndash cent centEgravemiddotIgravemiddotOacuteUgravefiOcirc˘IumlOcirc˜

radic microEgraveAacuteAacutefiOcirc˘IumlOcirc˜ int degIcircEgraveOcirc˘IumlcurrenIcircmiddot

συνεργάτες

iexcl AtildeUacute˘UcircOcircDagger micro paramiddotmiddotpermiliquestIcircOcirc˘ int intOcirc˘OacuteiquestpermilEuml

int paraEgraveUgraveOcircDaggerIumlEuml deg degEgravemiddotIacutefiAacuteIumlOcirc˘ αρχιτέκτονες

ειδικοι σύmicroβουλοι

part iexcliquestIcircOcirc˘ sect intmiddotUgraveUcircmiddotOacutersaquoIcircmiddot microουσειολόγοι

trade intOcirc˘OacuteiquestpermilEuml˜ deg degOcircDaggerAacutemiddot˜ πολιτικοί microηχανικοί

π infinUcircIcircEumlUgravefiOcirc˘IumlOcirc˜ ηλεκτρολόγος microηχανικός

κατασκευη

partƒdegradiciexclpart∆ infinpartint intˆOacuteUcircUgravemiddotOacuteUgraversaquoOacuteOcirc˘ πολιτικός microηχ - εργοταξιάρχηςint intˆOacuteUcircUgravemiddotOacuteUgraversaquoOacuteOcirc˘ πολιτικός microηχ - βοηθός εργοταξιάρχηtrade intOcircIuml˘IgraversaquoUacuteEuml˜ εργοδηγός

ανεπαίσθητες σχέσεις αλλά και κενά Από τηνκατοικία στην Ανάβυσσο (Α Κωνσταντινίδης1961-62) στην εξοχική κατοικία στην Άνδρο (ΚΤσιγαρίδα 2004) Από την Πολυκατοικία στηλεωφόρο Β Σοφίας (Ν Βαλσαmicroάκης 1955) στηνΠολυκατοικία και έκθεση γλυπτικής στα Ιλίσσια(Σ Τσιράκη 2005) Από το Σχολείο στον Αγ∆ηmicroήτριο (Τάκης Χ Ζενέτος 1970-76) στο Μου-σείο Μπενάκη (Μ Κοκκίνου Α Κούρκουλας2004) Από το Θέατρο του Λυκαβηττού (ΤάκηςΧ Ζενέτος 1964-67) στο Θέατρο των ∆ελφών(Ε Χατζηνικολάου Σ Ξενόπουλος 2005) Στη διαδικασία κατανόησης της νεότερης ελλη-νικής αρχιτεκτονικής και αναζητώντας microιαπιθανή microελλοντική της κατεύθυνση αν laquoη δεκα-ετία του 1960 microας ενδιαφέρει για την οικειό-τητα που microας προσφέρειraquo6 και στη δεκαετία του1990 βρίσκουmicroε τα συmicroπτώmicroατα της microετα-βιο-microηχανικής κοινωνίας την laquoαπώλεια ενός συλλο-γικού οράmicroατοςraquo7 σήmicroερα η πρόκληση εντοπί-ζεται στην ανοιχτή διερεύνηση των δυνατοτήτωνπου δηmicroιουργεί το κυρίαρχο αστικό περιβάλ-λον έχοντας υπόψη την πλανητική του διά-σταση και microε ότι αυτή προκαλεί

Σηmicroειώσεις

1 Σηmicroαιοφορίδης Γιώργος laquo∆ιελεύσεις Ο φόβος του

αρχιτέκτοναraquo στο ∆ιελεύσεις Κείmicroενα για την αρχιτε-

κτονική και τη microετάπολη επιmicro Γ Αίσωπος Ο Σηmicroαιο-

φορίδου Γ Τζιρτζιλάκης εκδ MetapolisPress Αθήνα

2005 σελ 131

2 Οι εκδηλώσεις πραγmicroατοποιήθηκαν από 3 έως 12

Ιουνίου 2005 στο Νέο κτίριο του Μουσείου Μπενάκη

οδός Πειραιώς 138

3 Συmicromicroετείχαν οι αρχιτέκτονες Γ Αίσωπος Π ∆ραγώ-

νας Η Ζέγγελης Α Κούρκουλας Γ Πανέτσος Λ

Παπαδόπουλος Γ Τζιρτζιλάκης και ∆ Φατούρος Το

στρογγυλό τραπέζι και η συζήτηση πραγmicroατοποιήθη-

καν στις 4 Ιουνίου 2005

4 Σηmicroαιοφορίδης Γιώργος όπ

5 Βλέπε κείmicroενο προκήρυξης ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ 732005

6 Σηmicroαιοφορίδης Γιώργος laquoΣυλλογικά οράmicroατα και

microεmicroονωmicroένες διαδροmicroέςraquo στο Τοπία εκmicroοντερνισmicroού

Ελληνική αρχιτεκτονική rsquo60 και rsquo90 επιmicro Γ Αίσωπος Γ

Σηmicroαιοφορίδης εκδ Metapolis Press Αθήνα 2002

σελ 53

7 Σηmicroαιοφορίδης Γιώργος όπ σελ 58

3355ε π ί κ α ι ρ α3344 ε π ί κ α ι ρ α

Εκείνα ωστόσο τα ουσιώδη ζητήmicroατα πουπαραmicroένουν ανοιχτά είναι η παρουσίαση τουεγχειρήmicroατος και πέρα από τα όρια της ελληνι-κής κοινωνίας καθώς και η microετατροπή του σεενεργό θεσmicroό

ΣυνndashέκθεσηΗ ίδια η έκθεση των Βραβείων Αρχιτεκτονικού

έργου 2005 δεν microπορεί να ειδωθεί ως ένα ανε-ξάρτητο γεγονός αλλά σε συνδυασmicroό microε τηνέκθεση Τοπία εκmicroοντερνισmicroού Ελληνική αρχιτε-

κτονική rsquo60 και rsquo90 Η ταυτόχρονη παρουσίασητων δύο εκθέσεων συνέθεσε ένα προσωρινόπανόραmicroα της ελληνικής αρχιτεκτονικής διάρ-κειας σχεδόν microιας πεντηκονταετίας microε αφετη-ρία τη δεκαετία του 1960 ενδιάmicroεση αναφοράσε εκείνη του 1990 και κατάληξη την απαρχήτου 21ου αιώνα Ο επιmicroήκης και ογκώδης τοίχοςστο microέσο της αίθουσας έκθεσης διαχώριζε τιςεκθεσιακές και χρονικές ενότητες αλλά και ωςπολλαπλό πέρασmicroα προκαλούσε νοηmicroατικούςσυσχετισmicroούς ανάmicroεσα στα laquoΤοπία Εκmicroοντερνι-σmicroούraquo και τα πρόσφατα βραβευmicroένα αρχιτεκτο-νικά έργα που συmicroπτωmicroατικά εκτέθηκαν σταmicroεταλλικά τραπέζια των laquoΠαραδειγmicroάτωνraquoΜπορούσε λοιπόν κανείς να διακρίνει ισχυρές ή

γάνωση microε σαφή πρόθεση να γίνει θεσmicroόςενεργοποιεί έναν ακόmicroα microηχανισmicroό αξιολόγη-σης και προβολής του ελληνικού αρχιτεκτονι-κού έργου και συmicroπορεύεται προκλητικά microεεκείνον του ΕΙΑ Τον χαρακτηρίζει και τον δια-κρίνει όmicroως ένα ενδιαφέρον στοιχείο στο οποίοχρειάζεται να σταθούmicroε Εκτός από τις κατηγο-ρίες για τα σύγχρονα έργα (Βραβείο Άρη Κων-σταντινίδη)-εδώ παρενθετικά ας τονίσουmicroε τηνσύνδεση της διάκρισης microε σηmicroαντικές ελληνι-κές αρχιτεκτονικές παρουσίες του 20ού αιώνατον δηmicroόσιο ανοικτό χώροndashτοπίο (Βραβείο∆ηmicroήτρη Πικιώνη) την ποιότητα κατασκευής

ενός αρχιτεκτονικού έργου (Βραβείο Ευπαλίνος)microε την ενσωmicroάτωση δραστηριοτήτων και εκδη-λώσεων αρχιτεκτονικού περιεχοmicroένου όπωςκινηmicroατογραφικές ή τηλεοπτικές παραγωγέςβίντεο εκθέσεις εκδόσεις (Βραβείο ΠαναγιώτηΜιχελή) διευρύνεται θεmicroατικά και microετακινείταιτο έως τώρα στη χώρα microας αυστηρό όριο του τιmicroπορεί να εκληφθεί ως αρχιτεκτονικό έργο καιεποmicroένως τι microπορεί να παρουσιάζεται ως αρχιτε-κτονική δραστηριότητα Έτσι η τοπική εκθεσιακήασφυκτική σχέση κτίσmicroα = αρχιτεκτονική επανα-προσδιορίζεται και microετατίθεται στην περιοχή τηςπολλαπλής αφήγησης

σελ 33 Άποψη της Έκθεσης Βραβεία Αρχιτεκτονικού

Έργου 2005

πάνω Άποψη της Έκθεσης Τοπία εκmicroοντερνισmicroού Ελληνι-

κή αρχιτεκτονική rsquo60 και rsquo90

δίπλα microέση Ο αρχιτέκτονας και διευθυντής του περιοδι-

κού Domus Stefano Boeri

δίπλα κάτω Οι οmicroιλητές στη συζήτηση microε θέmicroα laquoΕλληνική

αρχιτεκτονική και παγκόσmicroια κατάστασηraquo

αφιέρωmicroα

media res της αρχιτεκτονικήςΕπιmicroέλεια Μιχάλης Λεφαντζής

Προσεγγίζοντας τη microετάποληΓιάννης Αίσωπος αρχιτέκτονας επίκ καθηγητής Πανεπιστηmicroίου Πατρών

3366 ε π ί κ α ι ρ α

τα κείmicroενα του Σηmicroαιοφορίδη Η προβληmicroατικήαυτή είχε διερευνηθεί microε συνέπεια για σειράετών microέσω των πολλαπλών δραστηριοτήτων τουκαι ιδιαίτερα microέσω των εκδοτικών προσπαθειώντων περιοδικών Τεύχος και Μετάπολις στα οποίαυπήρξε ιδρυτικό microέλος και συνδιευθυντής Τοπρώτο διεύρυνε καθοριστικά τον ελληνικό κρι-τικό αρχιτεκτονικό λόγο και συνέδεσε την ελλη-νική microε τη διεθνή συζήτηση ενώ το δεύτεροανέπτυξε το λόγο γύρω από την παγκόσmicroια εξά-πλωση του αστικού και τις διαδικασίες αστικο-ποίησης της σύγχρονης ελληνικής πόλης Η ίδιαπροβληmicroατική παρουσιάζεται στο βιβλίο καιmicroέσα από τα κείmicroενα των καταλόγων δύο εκθέ-σεων αρχιτεκτονικής που είχε συνεπιmicroεληθείτην έκθεση laquoΤοπία του Οικείουraquo microια καταγραφήκαι ανάλυση των εκφάνσεων του δηmicroόσιουχώρου στη microεταπολεmicroική ελληνική αρχιτεκτο-νική (Τriennale Μιλάνου 1996) και την έκθεσηlaquoΤοπία εκmicroοντερνισmicroού Ελληνική αρχιτεκτονικήrsquo60 και rsquo90raquo microε θέmicroα την αρχιτεκτονική παρα-γωγή των δύο αυτών δεκαετιών που χαρακτηρί-στηκαν από έντονη οικονοmicroική ανάπτυξη πολι-τισmicroική εξωστρέφεια και ταχείς αστικούς microετα-σχηmicroατισmicroούς (Ολλανδικό Ινστιτούτο Αρχιτεκτο-νικής Ρότερνταmicro 1999)

Στο βιβλίο περιλαmicroβάνονται επίσης πολύ αξιό-λογα κείmicroενα για την Ακρόπολη των Αθηνών τηΧάρτα των Αθηνών του Le Corbusier το αθη-ναϊκό τοπίο κείmicroενα από αφιερώmicroατα περιοδι-κών όπως τα Αρχιτεκτονικά Θέmicroατα και ταΘέmicroατα Χώρου+Τεχνών καθώς και άλλα κείmicroενααπό διεθνή περιοδικά και γνωστούς συλλογικούςτόmicroους στο εξωτερικό (Europan Mutations The

Critical Landscape Cities in Transition Coming

from the South κά) Λόγω της ποικιλοmicroορφίαςκαι των δυσδιάκριτων ορίων ανάmicroεσα στις διά-φορες θεmicroατικές των κειmicroένων αυτά δηmicroοσιεύ-ονται microε χρονολογική σειρά φανερώνονταςταυτόχρονα στον αναγνώστη την πολλαπλότητατων θεmicroάτων που απασχολούσαν τον συγγρα-φέα την ίδια χρονική περίοδο Ας σηmicroειωθείτέλος πως στην έκδοση αυτή δηmicroοσιεύονταιγια πρώτη φορά δύο ανέκδοτα κείmicroενα πουυπήρχαν στο αρχείο του συγγραφέα

Η έκδοση αυτή αποτελεί την πρώτη συστηmicroα-τική παρουσίαση microιας πολύτιmicroης παρακαταθή-κης έως τώρα διασκορπισmicroένης σε διάφοραέντυπα του κόσmicroου και την ίδια στιγmicroή απότισηφόρου τιmicroής στην ανολοκλήρωτη αλλά πολύουσιαστική προσφορά του Γιώργου Σηmicroαιοφο-ρίδη στη διαmicroόρφωση του κριτικού αρχιτεκτονι-κού λόγου στην Ελλάδα

βιβλ

ίο

δηmicroοσίευσε ο Σηmicroαιοφορίδης σε συλλογικέςεκδόσεις καταλόγους περιοδικά και εφηmicroερί-δες από το 1983 ως το 2002 Τα κείmicroενα microπο-ρούν να χωριστούν σε ιστορικά κριτικά δοκίmicroιακαι σχόλια της αρχιτεκτονικής και πολεοδοmicroι-κής επικαιρότητας

Ο τίτλος του βιβλίου επιλέχθηκε από τον τίτλοmicroιας σειράς κειmicroένων που ο ίδιος ο συγγραφέαςείχε ονοmicroάσει έτσι microε στόχο ndashόπως φαίνεται σεσχεδιάγραmicromicroα που επεξεργαζότανndash να τααρθρώσει κάποτε σε ένα ευρύτερο έργο (έναείδος laquomicroεγα-κειmicroένουraquo) Οι laquoδιελεύσειςraquo επι-χειρούν να προσεγγίσουν microε τη microορφή σχολια-σmicroού τις διαφορετικές εκφάνσεις και τουςmicroετασχηmicroατισmicroούς του αστικού πολιτισmicroούστον οποίο καθοριστικό ρόλο παίζουν η αρχιτε-κτονική και η πολεοδοmicroίαΌπως γράφαmicroε microε τον Γ Τζιρτζιλάκη στο προ-λογικό σηmicroείωmicroα του βιβλίου laquoΗ ίδια η λέξηδιέλευση αντηχεί εδώ σαν τον πυρήνα ενόςmicroπενγιαmicroινικού laquoπεράσmicroατοςraquo microιας laquoδιάβα-σηςraquo που κινείται πάνω σε έναν laquoυπερκειmicroε-νικόraquo χάρτη όπου κάθε σηmicroείο παραπέmicroπει σεένα άλλο όχι απαραιτήτως το επόmicroενο και ηαρχιτεκτονική σκέψη συνδιαλέγεται microε τοπαρόν και την Ιστορία αλλά και παρεmicroβάλλεταιαπό microια θέση που τα ξεπερνάειraquoΟι laquoδιελεύσειςraquo ασχολούνται microε τον αmicroερικανι-σmicroό της ελληνικής αστικής κουλτούρας ταεmicroπορικά κέντρα τη διονυσιακή διάσταση τηςπόλης τα σκάρτα τη χαmicroένη περιφέρεια τααποθέmicroατα τοπίου το αστικό έδαφος και άλλαστοιχεία της πόλης που microορφοποιούν τηναστική εmicroπειρία Οι laquoδιελεύσειςraquo αποτελούν τονήmicroα πάνω στο οποίο οργανώνονται τα microεγαλύ-τερα θεωρητικά ιστορικά και κριτικά κείmicroενατου βιβλίου τα οποία στην πλειοψηφία τουςπροσεγγίζουν τη σύγχρονη ελληνική και παγκό-σmicroια πόλη τη microετάπολη που αποτελεί προϊόνέντονων διαδικασιών αστικοποίησης καθώς καιτην αρχιτεκτονική που εκφράζει τη νέα αυτήαστική συνθήκη

Είναι σαφές πως η προβληmicroατική αυτή δεν αντι-microετωπίζει την πόλη ως microια σαφώς ορισmicroένηδοmicroή παρά ως microια διαρκώς microετασχηmicroατιζόmicroενηπολλαπλότητα που δεν προσδιορίζεται microε τασυmicroβατικά εργαλεία της αρχιτεκτονικής και τηςπολεοδοmicroικής πειθαρχίας Η πόλη είναι έναςοργανισmicroός υπό διαmicroόρφωση που επιζητά νέεςlaquoευέλικτεςraquo στρατηγικές επέmicroβασης Η ανα-σφάλεια της νέας microεταπολιτικής κατάστασηςαλλά και η πρόκληση που αυτή συνιστά για τηναρχιτεκτονική και την πολεοδοmicroία διαπερνά όλα

Γιώργος Σηmicroαιοφορίδης ∆ιελεύσεις Κείmicroεναγια την αρχιτεκτονική και τη microετάπολη επιmicro ΓΑίσωπος Ο Σηmicroαιοφορίδου Γ ΤζιρτζιλάκηςMetapolis Press Αθήνα 2005

Ο πρωταρχικός ρόλος της laquoπαραγωγήςraquo σεαντιδιαστολή microε την laquoκαταγραφήraquo περιέγραφετον τρόπο σκέψης και δράσης του ΓιώργουΣηmicroαιοφορίδη (1955-2002) Η δραστηριότητάτου εξαπλωνόταν ταυτόχρονα σε πολλαπλάprojects διαφορετικής microορφής γραπτά εκθέ-σεις διαλέξεις διδασκαλία workshops Αντί-στοιχα τα πολλά κείmicroενά του βρίσκονταν δηmicroο-σιευmicroένα microε διαφορετικές γλώσσες σε διάφο-ρες διεθνείς και ελληνικές εκδόσεις η εύρεσηκαι η ανάγνωσή τους ήταν εποmicroένως δύσκοληndashειδικά για τους αναγνώστες microιας νεότερηςγενιάςndash και καθιστούσε το ζήτηmicroα της συλλογήςκαι έκδοσής τους πρωτεύονΤο ίδιο αυτό ζήτηmicroα απασχολούσε τον Σηmicroαιο-φορίδη το τελευταίο διάστηmicroα της ζωής του καιτον οδήγησε σε microια πρώτη οργάνωση τουαρχείου του microε τη συγκέντρωση και την κατά-ταξη των κειmicroένων του σε κάποιες πρώτεςβασικές θεmicroατικές κατηγορίες ως βάση περαι-τέρω επεξεργασίας

Οι ∆ιελεύσεις Κείmicroενα για την αρχιτεκτονική και

τη microετάπολη αποτελούν microια συλλογή κειmicroένωνγια την αρχιτεκτονική την πόλη και το τοπίο που

Τα λεκτικά microέσα δεν microπορούν να καλύψουν βέβαια τοαρχιτεκτονικό γίγνεσθαι στην ολότητά του Με τα σχέδιατις εικόνες ή τα γραφήmicroατα ως φορείς πληροφορίας καιεπικοινωνίας (που είναι ανεξάρτητα από τα όρια τουλόγου γραπτού ή προφορικού) microπορούν να εκφραστούνκαι να συλληφθούν λεπτές αποχρώσεις χαρακτήραςχώρου και microοτίβα που προάγουν και επιλύουν το αρχιτε-κτονικό πρόβληmicroα ως microέσα και εργαλεία σκέψης πέρααπό τις δυνατότητες της λεκτικής περιγραφής Ανδεχθούmicroε τη ρήση του L Wittgenstein laquoτα όρια τηςγλώσσας microου σηmicroαίνουν όρια του κόσmicroου microουraquo τότε οαρχιτέκτονας έχει στη διάθεσή του microε τη laquoδεύτερηraquo αυτήγλώσσα δουλειάς του άπειρες δηmicroιουργικές δυνατότητεςΚαι τα γραφικά αυτά microέσα έχουν όmicroως τα όριά τους αφού

Το παρόν αφιέρωmicroα στο θέmicroα laquomedia res της αρχιτεκτο-νικήςraquo δίνει την αφορmicroή να εκτεθούν εδώ microερικές σκέψειςγια τη θέση της Αρχιτεκτονικής και την απήχησή της στησύγχρονη κοινωνίαΗ εποχή microας microαζί microε τα τόσα ρηξικέλευθα και ανατρεπτικάτης επιτεύγmicroατα σε ταχύτητα και ποσότητα χαρακτηρίζε-ται επίσης από τις νεότροπες και πολλαπλές δυνατότητεςσrsquo επικοινωνιακούς διαύλους οι οποίοι βοmicroβαρδίζουνκαθηmicroερινά microε ήχο και εικόνα τη ζωή microας Έτσι πέρα απότην καθηmicroερινή αυτή εmicroπειρία η έννοια της Επικοινωνίαςέγινε και ακαδηmicroαϊκό αντικείmicroενο σπουδών microε τη δηmicroιουρ-γία τριών ήδη τmicroηmicroάτων σχετικών στα ελληνικά ΑΕΙ ∆ιδα-σκαλία και έρευνα προς αυτή την κατεύθυνση προάγουνασφαλώς και βοηθούν στην αποσαφήνιση του εκάστοτεπεριεχοmicroένου κοινών ή ταυτόσηmicroων όρων παραστάσεωνκαι γενικά εννοιών που κάθε επιστηmicroονικός ή καλλιτεχνι-κός κλάδος χρησιmicroοποιεί στο επικοινωνιακό του σύστηmicroαΗ Αρχιτεκτονική έχει στη διάθεσή της τις περισσότερεςίσως laquoγλώσσεςraquo ή επικοινωνιακούς διαύλους από κάθεάλλον ακαδηmicroαϊκό κλάδο Ο λόγος τα γραφικά microέσα (σχέ-διο διάγραmicromicroα φωτογραφία εικαστικά και κινητικά microέσα)και η microακέτα είναι microερικά από αυτά microε τα οποία ο δηmicroι-ουργός περιβάλλοντος επικοινωνεί αλλά και αναπτύσσειτις ικανότητές του για την επίλυση των σχετικών προβλη-microάτων Ζήσαmicroε στις περασmicroένες δεκαετίες σε διεθνές επίπεδοτην έξαρση στη χρήση λεκτικών microέσων επικοινωνίας (όπουπρωτοποριακά πχ αρχιτεκτονικά περιοδικά δηmicroοσίευανmicroόνο κείmicroενα χωρίς σχέδια) microε την αιτιολογία ότι προηγεί-ται η διευκρίνιση των προβληmicroάτων (όπως ο εmicroπορευmicroατι-κός χαρακτήρας της Αρχιτεκτονικής η περιφρόνηση τωνπραγmicroατικών αναγκών της ανθρώπινης οίκησης η εκmicroε-τάλλευση και η κερδοσκοπία γης και κατοικίας) ώστε νατεθούν νέοι στόχοι microε προγραmicromicroατικά laquomicroανιφέσταraquo Κατό-πιν θα microπορούσαν αυτά να laquomicroεταφραστούνraquo σε τρισδιά-στατες microορφικές λύσεις1 Βέβαια η τότε σχετική αισιοδοξίαδεν δικαιώθηκε Τώρα έχουmicroε επιστρέψει χωρίς θετικό-τερο αποτέλεσmicroα σε microια νέα υπερβολή στη χρήση γραφι-κών microέσων λόγω και της ευκολίας παραγωγής τους microέσααπό τις δυνατότητες του νέου laquoβοηθούraquo και laquoδυνάστηraquomicroας του CAD ή ηλεκτρονικού υπολογιστήΒέβαια οι επικοινωνιακοί δίαυλοι που ήδη αναφέρθηκανεξακολουθούν να είναι όλοι πολύτιmicroοι Η Αρχιτεκτονικήξεκινά microε βιώmicroατα (ευχάριστα δυσάρεστα επιβολής εντυ-πωσιασmicroού microνηmicroειακότητας κά) των οποίων η ανάmicroνησηδηmicroιουργεί αισθήmicroατα κι εκείνα οδηγούν στη συνειδητοποί-ηση των βιωmicroάτων Μέσα από το λεκτικό απόθεmicroα της γλώσ-σας επιλέγονται οι κατάλληλες έννοιες όπως λειτουργίακατασκευή microορφή τεχνοτροπία κά που προσδιορίζουνκαι αξιολογούν τα αρχιτεκτονικά έργα ώστε να microας κάνουνικανούς να διαπιστώνουmicroε αρετές και αδυναmicroίες τους

5544 α φ ι έ ρ ω micro α

media resτης αρχιτεκτονικής

του Γεώργιου Π Λάββα ακαδηmicroαϊκού

5555α φ ι έ ρ ω micro α

Θα περίmicroενε κανείς ότι microε τέτοιο επικοινωνιακό οπλισmicroό οιαρχιτέκτονες θα είχαν κατακτήσει microια πρώτη θέση στονκοινωνικό χώρο τοποθετώντας και αναδεικνύοντας το κτι-σmicroένο περιβάλλον στο πρώτο ποιοτικό επίπεδο ως κοινω-νικό αγαθό που εξ ορισmicroού είναι ∆υστυχώς όmicroως βιώ-νουmicroε microια ολοένα αυξανόmicroενη αρνητική ένταση σrsquo όλες τιςοικιστικές κλίmicroακες ndashτην ποιότητα του σπιτιού του δρό-microου της πλατείας της πόλης της microεγαλούποληςndash οιοποίες δεν προσφέρουν κατά κανόνα και στην πλειοψηφίατους φυσιολογικές και ψυχολογικές παραmicroέτρους στηνανθρώπινη ύπαρξη Οι επικοινωνιακοί δίαυλοι στις σηmicroερι-νές laquoλεωφόρους της πληροφορίαςraquo (Infobahn) microαζί microετην πρωτοφανή εξουσία των ΜΜΕ θα microπορούσαν νrsquo απο-τρέψουν αυτή την αδιέξοδη προοπτική του οικιστικού αγα-θού Αρκεί οι αρχιτέκτονες και οι πολεοδόmicroοι να συνειδη-τοποιήσουmicroε το νέο ρόλο microας που είναι διττός τόσο ναmicroελετούmicroε να ερευνούmicroε να επεmicroβαίνουmicroε microε αντίστασηκαι συmicroβολή στα νέα νοmicroοθετικά πλαίσια για τον ορθό σχε-διασmicroό της πολεοδοmicroίας και της αρχιτεκτονικής στηνεποχή του laquoηλεκτρονικού ανθρώπουraquo όσο και να αγωνιζό-microαστε επικοινωνιακά για τη συνειδητή συmicroπαράσταση τηςευρύτερης κοινωνίας στην κατάκτηση αυτού του αγαθού

Σηmicroείωση

1 Αυτή η τάση διατηρείται κι εδώ ακόmicroα και microάλιστα σrsquo ακαδηmicroαϊ-

κούς χώρους ως microορφή laquoαρχιτεκτολογίαςraquo

microπορούν να δώσουν από κακή χρήση microια εσφαλmicroένη εντύ-πωση ή και να εξαπατήσουν από αδυναmicroία ή υπερβολικήδεξιότητα του σχεδιαστή και σήmicroερα και του σχεδίου microετον computer Ο τελευταίος σίγουρα microας γοητεύει αλλάκαι microας τροmicroοκρατεί microε τις δυνατότητες της εικονικήςπραγmicroατικότητας Η δεύτερη αυτή laquoγλώσσαraquo απαιτεί εξάλλου και αφαιρετική ικανότητα τόσο για τη σύλληψη όσοκαι για τη σύνθεση και την ανάγνωση και κατανόηση τηςεικονιζόmicroενης αρχιτεκτονικής δηmicroιουργίαςΗ τρίτη και ίσως εκείνη που υπερτερεί των δύο άλλωνδυνατοτήτων έρευνας κι επικοινωνίας στη δουλειά microαςείναι η microακέτα ως τρισδιάστατη ρεαλιστική απεικόνισηαρχιτεκτονικών microορφών Επιτρέπει την εξέταση των ιδιοτή-των ενός κτίσmicroατος από πολλές θέσεις και επίπεδα παρα-τήρησης και διευκολύνει άmicroεσα την αντίληψη του βιώmicroατοςτου έργου τόσο στο χώρο όσο και στο χρόνοΟι αρχιτεκτονικές laquoγλώσσεςraquo που σκιαγραφήθηκαν παρα-πάνω δεν είναι microόνο microέσα επικοινωνίας ή έκφρασης αλλάκαι microέσα έρευνας και προσέγγισης των προβληmicroάτων Οαρχιτέκτονας και ο πολεοδόmicroος microrsquo αυτές σκέπτεταιεκφράζεται και διαmicroορφώνει την πραγmicroατικότητα microιαπραγmicroατικότητα πολυσύνθετη και πολύτροπη όπως και οιγλώσσες της σύmicroφωνα microε τον διάσηmicroο γλωσσολόγοBenjamin Whorf laquoόλη η σκέψη γίνεται microέσα στη γλώσσακαι κάθε γλώσσα είναι ένα ανεξάρτητο πελώριο δοmicroικόσύστηmicroαraquo

5566 α φ ι έ ρ ω micro α

ΜεσοαρχιτεκτονικήΣχόλια στην υπερmicroεσική

διάλυση της αρχιτεκτονικής1

του Γιώργου Τζιρτζιλάκη αρχιτεκτόνα επίκ καθηγητή Πανεπιστηmicroίου Θεσσαλίας

1 Οι πάντες σήmicroερα βρίσκουν microια ευκαιρία για να αναφερ-θούν στη σχέση της αρχιτεκτονικής microε τα media καλλιερ-γώντας άλλοτε ανασφάλεια κι άλλοτε καινούργιες ευαισθη-σίες Χωρίς να είναι αmicroελητέοι εκείνοι που προτάσσουνεπιφυλακτικότητα απέναντι στη διογκωmicroένη επιρροή τωννέων τεχνολογιών στον αρχιτεκτονικό σχεδιασmicroό πολλα-πλασιάζεται η οργανική υπερmicroεσική αντίληψη της bitgeneration δηλαδή της γενιάς που microεγάλωσε θεωρώνταςτους υπολογιστές και τα διάφορα media φυσική προέ-κταση του σώmicroατός τηςΕντούτοις οι περισσότερες συζητήσεις αναπαράγουνάγονα δίπολα Από τη microια εκείνοι που υπερθεmicroατίζουν τηναπτική υλικότητα του κτίσmicroατος και από την άλλη όσοιπροτιmicroούν τον εικονικό του χαρακτήρα εκείνοι που θεω-ρούν την αρχιτεκτονική εργαλείο αντίστασης στο παγκο-σmicroιοποιηmicroένο microηντιακό σύmicroπαν και οι υπόλοιποι πουποντάρουν στη συγχώνευση της φυσικότητας microε το υπερ-microεσικό πεπρωmicroένο Όλες αυτές οι έλξεις και οι απωθήσειςαντιπροσωπεύουν την κοινωνική παθολογία τα άγχη καιτους microετασχηmicroατισmicroούς της αρχιτεκτονικής

2 Πολλοί ταυτίζουν τη διασταύρωση αρχιτεκτονικής καιmedia microε την επικράτεια της ορατότητας του έντυπουσύmicroπαντος και των διαφηmicroίσεων στη microαζική βιοmicroηχανικήκοινωνία Το περιβόητο Las Vegas Strip και ο τυπογραφι-κός ίλιγγος των αρχιτεκτονικών δηmicroοσιευmicroάτων αποτελούν

το διπλό όριο που εξαντλείται microια τέτοια θεώρησηΩστόσο η Beatriz Colomina2 απέδειξε ότι από την πρώτηκιόλας περίοδο του Le Corbusier τα βιβλία τα περιοδικάη αρχειοθέτηση και η επεξεργασία έντυπων αποκοmicromicroάτωνφωτογραφιών και σχεδίων και προπάντων τα σηmicroαίνονταστοιχεία κάθε δηmicroοσίευσης αναλαmicroβάνουν πρωταγωνι-στικό ρόλο Τα διάφορα media δεν laquomicroεταφράζουνraquo τηνυλική πραγmicroατικότητα της αρχιτεκτονικής σε έντυπηγλώσσα αλλά τη microετασχηmicroατίζουν Κι ακόmicroη περισσότεροαποτελούν πρωταρχικό συντελεστή παραγωγής και διαχεί-ρισής της σε microια αδιανόητη σύζευξη αντικειmicroένου και εικό-νας κτιρίου και ερmicroηνείας ή laquoπληροφορίας που πρέπει ναπαρασκευαστεί ή microάλλον να σχεδιαστεί και να επανασχε-διαστεί να καταναλωθεί και να ξανακαταναλωθείraquo3

Ο επιθετικός επικοινωνιακός διανοουmicroενισmicroός των βιβλίωντου Rem Koolhaas ndashκαι η συνεργασία του microε τον BruceMau4ndash διόγκωσαν microια τέτοια εκδοχή Εντούτοις την ίδιαπερίοδο η σχέση της αρχιτεκτονικής microε τα media άρχισενα διευρύνεται να microετακινείται να δηmicroιουργεί ανθρώπινεςσυmicroπεριφορές και προσοmicroοιώσεις του χώρου να διεισδύειστους ψηφιακούς microηχανισmicroούς στην πληροφοριοποίησητης σχεδιαστικής διαδικασίας και στην ίδια την αρχιτεκτο-νική σκέψη Η εξωτερική συνάντηση δύο διαφορετικώνδραστηριοτήτων αντικαθίσταται από τον οργανικό χαρα-κτήρα microιας αmicroοιβαίας απορρόφησης Η ίδια η αρχιτεκτο-νική καθίσταται σταδιακά ένα mass medium ή πιο σωστάmicroετασχηmicroατίζεται σε laquomicroεσοαρχιτεκτονικήraquo (mediarchitecture) Η διαφορά είναι νοmicroίζω σε όλους κατανοητή και microας δίνειτη δυνατότητα να φανταστούmicroε το microέλλον της αρχιτεκτο-νικής να εντάσσεται σrsquo ένα ευρύτερο σύνολο laquoπολυτεκτο-νικήςraquo (multitecture) Χρειάζεται ωστόσο να διευκρινίσωότι οι έννοιες αυτές δεν έχουν να κάνουν microε τις γνωστέςmicroεσσιανικές προφητείες του κυβερνοχώρου ούτε είναιlaquoνέα είδηraquo που βρίσκονται εγκατεστηmicroένα ανάmicroεσα στηνκαθησυχαστική αυτονοmicroία των media της εικονικής πραγ-microατικότητας και της αρχιτεκτονικής Περισσότερο αντι-προσωπεύουν την ανάγκη microιας microεσολάβησης (media-) ηοποία microε συγχωνεύσεις και αντιπαραθέσεις διαλύει τιςδιαφορές συστήνοντας laquoεκείνο απrsquo όπου ένα πράγmicroααρχίζειraquo5

3 Αν θέλουmicroε να εντοπίσουmicroε την αφετηρία αυτής τηςτροχιάς πρέπει να ανατρέξουmicroε στις αρχιτεκτονικές ουτο-πίες της δεκαετίας του 1960 Ωστόσο αν κάποιος θέλει νααναγνωρίσει τους απώτερους προγόνους θα χρειαστεί ναφτάσει στο Crystal Palace και στη ∆ιεθνή Έκθεση του 1851όπου για πρώτη φορά η αρχιτεκτονική εγκαταλείπει τηνυπεροχή της microορφής και της συmicroπαγούς κτιριακής microάζαςδίνοντας προβάδισmicroα στην ορατότητα στη δοmicroή και στησυνεχή επιδερmicroίδα laquoΤο πιο λαmicroπρό αντικείmicroενο της έκθε-σηςraquo που σχεδίασε ο Joseph Paxton αποτέλεσε πράγmicroατι

5577α φ ι έ ρ ω micro α

το πρώτο εφήmicroερο θεmicroατικό laquoπάρκο αναψυχήςraquo για τονέο πλήθος των microεγαλουπόλεων φανερώνοντας το προ-γραmicromicroατικό προβάδισmicroα της εκθεσιακής αξίας που καθιέ-ρωσε η νεωτερικότητα Οι επιπτώσεις microιας τέτοιας microεταβολής απλώνονται στουςίδιους τους τρόπους microε τους οποίους εφεξής παράγονταιο χώρος οι πόλεις και η κατοικία ∆εν θα χασοmicroερήσω microετο πλήθος αυτών των τρόπων γιατί όλοι τους γνωρίζουmicroεΘυmicroίζω απλά ότι γράφοντας για την αρχιτεκτονική έναςσυγγραφέας όπως ο Βίκτωρ Ουγκώ υποστήριξε ότι υπάρ-χουν δύο εκδοχές τυπωmicroένης σελίδας η χάρτινη και ηπέτρινη Και οι δύο επικοινωνούν ανάγκες και συγκινήσειςιδέες και εικόνες Εκείνο που εκτός των άλλων και προπά-ντων τροχοδροmicroεί η ∆ιεθνής Έκθεση του 1851 είναι ησυνένωση των δύο αυτών διαχωρισmicroένων τύπων Οι αρχιτεκτονικές ουτοπίες της δεκαετίας του 1960 επέmicroει-ναν σrsquo αυτή την κατεύθυνση αναζωογονώντας το ενδιαφέ-ρον για αρχιτέκτονες όπως ο Bruno Taut ο FrederickKiesler και ο Buckminster Fuller και εmicroπλουτίζοντας τοσχεδιαστικό λεξιλόγιο microε έννοιες όπως laquomicroαζική επικοινω-νίαraquo laquoκινητικότηταraquo laquoπροσοmicroοίωσηraquo laquoνοmicroαδισmicroόςraquolaquoκατανάλωσηraquo laquocomputer cityraquo κά Ο Reyner Bahnamπροσδιόρισε το εγχείρηmicroα του Archigram microε δυο λέξειςlaquofun and flexibilityraquo Στο σχήmicroα αυτό microπορούmicroε να προ-σθέσουmicroε ορισmicroένες αγαπητές έννοιες των microέσων microαζικήςεπικοινωνίας όπως το laquoστιγmicroιαίοraquo και η laquoδιασκέδασηraquo γιανα πάρουmicroε microια πρώτη ιδέα του αρχιτεκτονικού και πολεο-δοmicroικού τους προγράmicromicroατος Εύκολα microπορούmicroε να διαπιστώσουmicroε ότι ο Yona Friedman

iquestOacuteˆ Archigram Instant city Urban action

tune-up 1969

permilrsaquoIumlmiddot iquestOacuteˆ ∆iquestIcircEuml˜ sumAcircOacutecurrenUgraveOcirc˜ prodIumlAcircIcircUgraveUacuteOcircOacuteEgraveIcirclsaquo Ocirc-

IumlAcircOcircpermilOcircIgraversaquomiddot 1962-1975permilrsaquoIumlmiddot IcirciquestUgraveˆ Archizoom Associati No-stop city1969-72

ο Constant ο Cedric Price το Archigram το Superstudioκαι οι Archizoom Associati εξέφρασαν microια νέα microητροπολι-τική ευφυΐα που από πολλές απόψεις προανήγγειλε τηmicroεγάλη κλίmicroακα των νέων χώρων κατανάλωσης τη δια-σπορά της laquoinfoarchitectureraquo της laquoψυχογεωγραφίαςraquo καιτου laquoηλεκτρονικού χωριούraquo Γι αυτό και αντιmicroετώπισαν τιςπόλεις σαν ένα είδος αυτοmicroατοποιηmicroένων κόmicroβων κινητήςκατοίκησης και περιπλάνησης που τις φέρνει κοντά στοντρόπο microε τον οποίο εmicroείς συζητάmicroε σήmicroερα το microέλλον τουψηφιακού χώρου Στην ατζέντα της αρχιτεκτονικής προ-στέθηκε η ταχύτητα και η αmicroεσότητα της microηντιακής κουλ-τούρας των κόmicroικς των φανζίν και των laquoαερο-γραmicromicroά-τωνraquoΤο Archigram συνέλαβε microrsquo έναν ειρωνικό αλλά και τεχνο-λογικά επεξεργασmicroένο τρόπο τις απεριόριστες δυνατότη-τες των διασυνδέσεων (Plug-in City) αγγίζοντας την ιδέαmicroιας laquoδιαδραστικής πόληςraquo η οποία θα είναι αποτέλεσmicroατης διαστολής της προσθετικής του οπτικοακουστικούτης ροmicroποτικής και microιας νέας σχέσης microε το φυσικό περι-βάλλον Έχοντας το ένα microάτι τους στραmicromicroένο στονMcLuhan και τrsquo άλλο στον Μαρκούζε οι ουτοπίες αυτέςδοκίmicroασαν την ατέρmicroονη microετάβαση από τη microεγάλη στηmicroικρή κλίmicroακα και από την υλικότητα στο άυλο σύmicroπαντινάζοντας στον αέρα τις συmicroβάσεις της αρχιτεκτονικήςκαι του urban planning Ο δρόmicroος που εγκαινίασαν οδή-γησε αναπόφευκτα στην πληροφοριοποίηση της αρχιτε-κτονικής ndashη οποία ανέτρεψε τις παραδοσιακές σχέσειςανάmicroεσα στο εσωτερικό και το εξωτερικό της κατα-σκευήςndash και στην επεξεργασία microιας σειράς πετασmicroάτωνπου αναδιατάσσουν τις ισορροπίες ανάmicroεσα στο φυσικόκαι το τεχνητό περιβάλλον Με διαφοροποιήσεις αλλά παράλληλα δραστηριοποιή-θηκε την ίδια περίοδο και ο Τάκης Ζενέτος microελετώνταςτην laquoπόλη του microέλλοντοςraquo και την laquoηλεκτρονική πολεοδο-microίαraquo Το 1962 σε microια microαζική καταναλωτική εκδήλωσηόπως η Έκθεση Σύγχρονου Σπιτιού θα αναδείξει τηναρχιτεκτονική σε καθεαυτό mass medium περιγράφονταςτην πειραmicroατική κατοικία του microέλλοντος microε όρους laquoαποικι-σmicroού της ατmicroόσφαιραςraquo laquoτοίχου-οθόνης ανταλλαγώνraquolaquoτεχνητών επιπέδων που επαναλαmicroβάνουν το φλοιό τηςγηςraquo και ούτω καθεξής Επίσης ο Ζενέτος θα εισάγει στοαρχιτεκτονικό microας λεξιλόγιο έννοιες όπως laquoτηλε-εργασίαraquo(που laquoπραγmicroατοποιείται στον τόπο της κατοικίαςraquo) laquoτηλε-επαφέςraquo laquoτηλε-διεκπεραιώσειςraquo laquoτηλε-διεύθυνση τηςπαραγωγήςraquo οι οποίες προκαλούν ριζική laquoαναθεώρησητων αρχών του σχεδιασmicroού microε βάση την εξέλιξη τωνmicroέσων επικοινωνίαςraquo6 Ένα τέτοιο γεγονός διέφυγε τηςπροσοχής του εγχώριου κριτικού και ιστοριογραφικούλόγου ο οποίος επιmicroένει στις κοινότοπες γενικεύσεις Ο microελλοντολογικός οίστρος των ριζοσπαστικών ουτοπιώντης δεκαετίας του 1960 microπορεί να γοητεύει σήmicroερα πολ-λούς θέτει ωστόσο ένα καίριο ερώτηmicroα που εκκρεmicroεί στονπυρήνα του πολιτισmicroού microας πώς microπορούmicroε να συνδέ-σουmicroε τους κοινωνικούς microετασχηmicroατισmicroούς των πόλεωνκαι των microέσων microαζικής επικοινωνίας microε τις τεχνολογικέςκαινοτοmicroίες της αρχιτεκτονικής

4 Παρότι το αρχέτυπο του διαφανούς ουδέτερου καιρευστού χώρου της πληροφορικής αντλεί από τη χωρικήαντίληψη του Mies van der Rohe ndashτον πιο αινιγmicroατικόπρωταγωνιστή του microοντέρνουndash το microηχανικό παράδειγmicroα τηςνεωτερικότητας microοιάζει να αποmicroακρύνεται Από τη microορφο-λογία και τη λογική των βιοmicroηχανικών προϊόντων περά-σαmicroε στην ανάγκη ενός σχεδιαστικού προσδιορισmicroού της

5588 α φ ι έ ρ ω micro α

microικροηλεκτρονικής που εγκαταλείπει τις αταβιστικές προσ-δοκίες όπως τουλάχιστον τις θέσπισε ο ΒιτρούβιοςFirmitas Utilitas Venustas δίνοντας προβάδισmicroα στη διάρ-κεια στη microονιmicroότητα στη σταθερότητα και στην ακινησίασαν ένα είδος προσαρmicroογής στην κρούστα της γης Αυτήνοmicroίζω ότι είναι η microεγαλύτερη microεταβολή που στη δεκαετίατου 1970 σηmicroαδεύτηκε από τη microελέτη των Renzo Piano καιRichard Rogers για το παρισινό Beaubourg Η έλευση και ηδυναmicroική των νέων τεχνολογιών του microετα-γουτεmicroβεργια-νού γαλαξία αντικαθιστά τη firmitas microε την ελαφρότητατην κινητικότητα και την ευελιξία Η αρχιτεκτονική δενδιεκδικεί πλέον την laquoαπό microηχανήςraquo προέλευσή της (όπωςη microοντέρνα) αλλά καταξίωση στην κυβερνο-οικολογία στηφιλοσοφία της φύσης (Ilya Prigogine) στις εδαφικές καλλι-τεχνικές πρακτικές στη ριζωmicroατική σκέψη των GillesDeleuze και Felix Guattari και στους cyborg microύθους τηςDonna Haraway

Αν για τους φουτουριστές ή τους ρασιοναλιστές η νεωτε-ρικότητα διέθετε το microεταλλικό ήθος ενός συστήmicroατοςοδοντωτών τροχών η αρχιτεκτονική σήmicroερα καλείται νααναmicroετρηθεί microε τον τυπωmicroένο λαβύρινθο ndashlaquoτυποκυκλώ-microαταraquo τα αποκαλούσε η καλλιτέχνης Μπία Ντάβου σταmicroέσα της δεκαετίας του 1970ndash ενός microικροτσίπ Αυτή είναι ηαντιπροσωπευτικότερη microεταφορά της νέας άmicroορφης γεω-γραφίας των σηmicroερινών microεγαλουπόλεων Η αρχιτεκτονικήλειτουργεί ως υβριδικό εργαλείο microιας σειράς υπερκειmicroενι-κών διασυνδέσεων microε το πληροφορικό περιβάλλον Στιςmicroέρες microας όλο και πιο δύσκολα ξεχωρίζει κανείς τα όριαανάmicroεσα στο πραγmicroατικό και το εικονικό στο φυσικό καιτο τεχνητό στο σταθερό και το εφήmicroερο

5 Οι microετασχηmicroατισmicroοί της παραγωγής διαmicroορφώνουν ένανέο πεδίο δράσης Ο σύγχρονος microεταφορντικός τρόποςπαραγωγής ή ndashγια να το πω διαφορετικάndash ο άmicroεσοςσυσχετισmicroός ανάmicroεσα στην υλική και την άυλη ανάπτυξηδιαλύει οριστικά τα σύνορα στο δίπολο που κάποτε απο-

καλούσαmicroε laquoοικονοmicroική βάσηraquo και laquoεποικοδόmicroηmicroαraquo Ηαρχιτεκτονική παραγωγή οι καλλιτεχνικές πρακτικές ηπολιτική δράση και οι microετασχηmicroατισmicroοί της επικοινωνίαςndashπου κατά τον 19ο αιώνα υπήρξαν διαχωρισmicroένοι τύποιδράσηςndash σήmicroερα παρουσιάζονται ενσωmicroατωmicroένοι σε microιαενιαία διαδικασία Αν για το φορντικό microοντέλο η laquoγενικήδιάνοιαraquo (general intellect7) ήταν έξω από τις διαδικασίεςτης παραγωγής στο microεταφορντικό η laquoεργασίαraquo και η laquomicroηεργασίαraquo αποκτούν ισάξια παραγωγικότητα η οποία βασίζε-ται στους microηχανισmicroούς επικοινωνίας και κοινωνικοποίησηςστις αισθητικές αντιλήψεις και στις ικανότητες αφαίρεσης Ιδού ένας ορισmicroός του νοητικού περιβάλλοντος εντός τουοποίου δρούmicroε όλοι microας Η σύγχρονη αρχιτεκτονική δενmicroπορεί να υπάρξει έξω από αυτό το περιβάλλον Αυτό πουαλλάζει δεν είναι οι laquoτάσειςraquo αλλά ο ίδιος ο τρόπος microε τονοποίο αντιλαmicroβανόmicroαστε και παράγουmicroε την αρχιτεκτο-νική την πόλη το έδαφος την laquoγενική διάνοιαraquo Από τη

στιγmicroή που το microεγαλύτερο microέρος των αντιλήψεων και τωνπεποιθήσεών microας για τον κόσmicroο διακινούνται και διαmicroορ-φώνονται από τα media η laquomicroεσοαρχιτεκτονικήraquo αποκτάυποχρεωτικά πολιτικό χαρακτήρα Ένα υπολογίσιmicroο κοmicro-microάτι της σύγχρονης αρχιτεκτονικής στρέφεται στις εικόνεςκαι στις δυνατότητες των microέσων microαζικής επικοινωνίαςακριβώς για να παραmicroείνει στην αρχιτεκτονική και να δια-τηρήσει τον κοινωνικό του προσανατολισmicroό Βγαίνει φαι-νοmicroενικά απrsquo ότι θεωρούσαmicroε αρχιτεκτονική προκειmicroένουνα παραmicroείνει στο εσωτερικό της

6 Υπάρχει ωστόσο microια επιπλέον διάσταση της laquomicroεσοαρχι-τεκτονικήςraquo Κανείς δεν microπορεί να αmicroφισβητήσει ότι η πλη-ροφοριακή σφαίρα και η υπερκειmicroενικότητα παράγουνσήmicroερα microια φρενίτιδα αφηγήσεων και διαmicroορφώνουν πολι-τισmicroικές πολιτικές και χωρικές αντιλήψεις Αντιmicroετωπίζο-ντας το Συγγραφέα ως παραγωγό (1934) ο Walter Benjaminδεν είχε κανένα δισταγmicroό επί του προκειmicroένου laquoη τεχνικήπρόοδος είναι η βάση της πολιτικής προόδουraquo Αυτό

5599α φ ι έ ρ ω micro α

permilrsaquoIumlmiddot ordfrsaquomiddot iexclUgraveiquestsbquoOcirc˘ ∆˘OcircIcircDaggerIcircIumlˆIgravemiddot (sbquomiddotIcircAcircIumlrsaquo-UgraveEuml˜ macrmiddotIumlIcircfi˜) 1975

IcirciquestUgraveˆ tradeAcircIumlrsaquopermilmiddot middotfi UgraveOcirc laquoArchigramraquo 5 Ocirc˘ AcircIgraveAcirc-UacuteEgravecurrenmacrAcircEgrave middotOcircUcirciquestUcircIgravemiddotUgravemiddot IgraveAcircIumlAcircUgraveOgraveOacute UgraveOcirc˘ ∆iquestIcircEuml sumAcircOacutecurrenUgraveOcirc˘UgraveOcirc˘ Constant IcircmiddotEgrave UgraveOcirc˘ Peter Cook

φωτίζει τη σηmicroερινή κατάσταση της αρχιτεκτονικής διερευνά και

αποκαλύπτει τη διαβρωτική επίδραση της πολιτικής του πλαισίου

της οικονοmicroίας και της παγκοσmicroιοποίησηςraquo Υπrsquo αυτήν την έννοια

βλ και τη συνεργασία του Jeffrey Deitch microε τον Dan Friedman

στους καταλόγους των εκθέσεων Cultural Geometry (1988) Artificial

Nature (1990) και Posthuman (1992) Ίδρυmicroα ∆ΕΣΤΕ Αθήνα

5 laquoΤο πέρας δεν είναι το σηmicroείο όπου ένα πράγmicroα τελειώνει αλλά

όπως γνώριζαν οι Έλληνες εκείνο απrsquo όπου αρχίζει η ουσία του

(Wesen)raquo (M Heidegger laquoCostruire Abitare Pensareraquo (1952)

στο Saggi e discorsi ιταλική microτφρ G Vattimo Μιλάνο 1976 σ 103)

6 Τ Χ Ζενέτος laquoΗ ηλεκτρονική πολεοδοmicroίαraquo στο Αρχιτεκτονικά

θέmicroατα 3 1969 σ 114 και 118 Βλ επίσης T Ch Zenetos Urbanisme

Electronique Structures paralleles Αθήνα 1969 και Γ Τζιρτζιλάκης

laquoΗ πόλη του microέλλοντος του Τάκη Ζενέτουraquo στο Α Καφέτση

(επιmicro) Μεταmicroορφώσεις του microοντέρνου Εθνική Πινακοθήκη Αθήνα

1992 σσ 297-300

7 Όρος που χρησιmicroοποιούν οι P Virno και M Hardt για να προσ-

διορίσουν τους πρόσφατους microετασχηmicroατισmicroούς laquoτης παραγωγικής

εργασίας και της τάσης της να γίνει ολοένα περισσότερο άυλη Τον

κεντρικό ρόλο που διαδραmicroάτιζε προηγουmicroένως η εργατική

δύναmicroη των εργατών του microαζικού εργοστασίου στην παραγωγή

υπεραξίας σήmicroερα όλο και περισσότερο τον καταλαmicroβάνει η πνευ-

microατική άυλη και επικοινωνιακή εργατική δύναmicroηraquo (M Hardt A

Negri Αυτοκρατορία microτφρ Ν Καλαϊτζής Αθήνα 2002 σ 56)

8 W Benjamin laquoΟ συγγραφέας σαν παραγωγόςraquo (1934) στο

∆οκίmicroια για τον Μπρεχτ microτφρ Ν Κολοβός Αθήνα 1972 σσ 120-122

9 G Deleuze Cinema 1 Lrsquoimmagine-movimento ιταλ microτφρ J P

Manganaro Μιλάνο 1984

10 M McLuhan Media Οι προεκτάσεις του ανθρώπου (1964) microτφρ

Σ Μάνδρος Αθήνα χχ laquoΤο ρούχο και η κατοικία ως προεκτάσεις

του δέρmicroατος και των microηχανισmicroών ελέγχου της θερmicroοκρασίας

είναι πρώτα απrsquo όλα microέσα επικοινωνίας microε την έννοια ότι διαmicroορ-

φώνουν και αναδιατάσσουν τα πρότυπα της ανθρώπινης σχέσης

και κοινωνικότηταςraquo (σ 160)

11 T Ito laquoTarzan nella giungla dei mediaraquo Domus Μάρτιος 2001

σ 38

6611α φ ι έ ρ ω micro α

που έχει σηmicroασία δεν είναι τι πιστεύει κανείς για τις σχέσειςπαραγωγής αλλά laquoη θέση του microέσα σrsquo αυτέςraquo8 Μrsquo έναλόγο η laquoλογοτεχνική τεχνική των έργωνraquo Η ανυπολόγιστησηmicroασία ενός τέτοιου συλλογισmicroού θα κάνει τον Benjaminνα είναι από τους πρώτους που θα επισηmicroάνουν την πολι-τική σπουδαιότητα του ντανταϊστικού κολάζ Αν θέλουmicroε να προσδιορίσουmicroε τη διαφοροποίηση ενόςτέτοιου συλλογισmicroού στις microέρες microας αυτή βρίσκεται σε microιασειρά νέες τεχνικές εδραίωσης του φαντασιακού οι οποίεςmicroετατρέπουν τις εικόνες microε ιλιγγιώδη τρόπο σε αφηγηmicroα-τικούς και χωρικούς σχηmicroατισmicroούς Το φαντασιακό ανα-δεικνύεται σε microείζον διακύβευmicroα του microέλλοντος συστατικότης laquoγενικής διάνοιαςraquo και του laquomicroεταφορντισmicroούraquo Σrsquo αυτότο έδαφος είναι ισχυρός όποιος ενεργοποιεί την υποκει-microενικότητα και είναι κοντά στις επιθυmicroίες όποιος απελευ-θερώνει τις διαφορές από τις στερεότυπες αναπαραστά-σεις Επεξεργαζόmicroενοι χωρικές αντιλήψεις και αφηγήσειςπου αντλούν από τα microέσα microαζικής επικοινωνίας επεξεργα-ζόmicroαστε laquoτη θέση microας microέσα σrsquo αυτάraquo δηλαδή ένα είδοςκριτικής πλοήγησης στο εσωτερικό τους αλλά και στοεσωτερικό των γεγονότων των χώρων και των κατοικήσι-microων κόσmicroων που καταδεικνύουν

7 Η laquoποιότηταraquo των πόλεων δεν εξαρτάται microόνο από τιςαπαραίτητες εξυπηρετήσεις αλλά και από τη δύναmicroη τωνεικόνων τους Η τεχνική αναπαραγωγιmicroότητα που εγκαι-νίασε η φωτογραφία πέρασε στη microητροπολιτική της διά-χυση σrsquo ολόκληρο τον πλανήτη Οι αναπαραστάσεις τηςπραγmicroατικότητας καθίστανται πιο ισχυρές από την ίδια τηνπραγmicroατικότητα Κάτι τέτοιο microάλλον διαισθάνονταν ο KarlFriedrich Schinkel το 1934 όταν σχεδίαζε το φαραωνικόπαλάτι του Όθωνα στην Ακρόπολη των Αθηνών χωρίςmicroάλιστα να πατήσει το πόδι του στην Ελλάδα Ιδού microιαπρόωρη αποθέωση του microη τόπου στον οποίο όλοι αναφέ-ρονται σήmicroερα Ωστόσο εκείνο που έχει microεγαλύτερο ενδιαφέρον σrsquo αυτέςτις εικόνες δεν είναι microόνο η αναπαραστατική τους γοητείααλλά η ικανότητά τους να δηmicroιουργούν προβολές αλληλε-πιδράσεις πλαίσια αφήγησης και κατοίκησης που εντέλειαναδιαρθρώνουν την αντίληψη και την εmicroπειρία microας στοχώρο Αν microπορούmicroε να επικρίνουmicroε για κάτι τους εικονο-φοβικούς είναι η υποτίmicroηση της δυνατότητας που microαςδίνουν οι εικόνες να επιλέξουmicroε microέσα από ένα microεγάλοαριθmicroό αντιληπτικών εmicroπειριών οι οποίες επηρεάζουν τοφαντασιακό Να επιλέξουmicroε δηλαδή από εκείνο το ανεξέ-λεγκτο πεδίο επιθυmicroιών που εκτείνεται στον κόσmicroο καισυνάmicroα δηmicroιουργεί ένα κόσmicroο Μόνον έτσι η microόλυνση τηςαρχιτεκτονικής από την άγρια υπερmicroεσική καθηmicroερινότηταέχει δυνατότητες microεταστροφήςΓια όλους αυτούς τους λόγους πρέπει να θεωρήσουmicroε τηνlaquomicroεσοαρχιτεκτονικήraquo σαν ένα microηχανισmicroό αφήγησης καικατοίκησης σαν ένα laquoψυχογεωγραφικόraquo στρώmicroα τηςσυνείδησης που microετασχηmicroατίζει τους τρόπους αντίληψηςκαι τη σηmicroασία που προσδίδουmicroε στο χώρο και στηνεmicroπειρία ∆εν microιλώ εδώ για εικόνες που αναπαριστούν ndashλεςκαι το αναπαριστώmicroενο προϋπάρχει αmicroετάβλητοndash αλλά γιαlaquoεικόνες-κίνησηraquo9 όπως τις αποκαλεί ο Gilles Deleuze οιοποίες έχουν τον αντίκτυπο των γεγονότων στη συνείδησηκαι στην εmicroπειρία προετοιmicroάζοντάς τες να παράγουν τρό-πους κατοίκησης του κόσmicroου

8 Ανατρέχοντας στην ερεθιστική προφητεία που πρότεινεο Marshal McLuhan στη δεκαετία του 1950 χωρίς να πείσειπολλούς microπορούmicroε να ισχυριστούmicroε ότι η αρχιτεκτονική

microετασχηmicroατίζεται σε ένα laquomicroιντιακό ρούχοraquo ρούχο καικατοίκηση είναι δύο παραλλαγές και προεκτάσεις του δέρ-microατός microας10 Μερικά χρόνια αργότερα το 1967 ο MikeWebb microετέφερε κοmicroφόρ από τη διαστηmicroική τεχνολογίαστην κατοικία σχεδιάζοντας ένα είδος laquoκατοικήσιmicroουρούχουraquo microια κυριολεκτικά αmicroφίδροmicroη σχέση ανάmicroεσα στοσώmicroα και το σπίτι Ακολούθησαν microια σειρά παρόmicroοιες απόπειρες αλλά οToyo Ito θα είναι εκείνος που θα επεκτείνει microια τέτοιαστάση απεκδύοντας την τεχνολογική της φούρια laquoΑπότην αρχαιότητα η αρχιτεκτονική χρησίmicroευσε σαν ένα microέσοπου επέτρεπε στον άνθρωπο να προσαρmicroόζεται στοφυσικό περιβάλλον σήmicroερα είναι microια προέκταση του δέρ-microατός του όχι microόνο σε σχέση microε τον κόσmicroο της φύσηςαλλά και microrsquo εκείνο της πληροφορίας Στις microέρες microας ηαρχιτεκτονική πρέπει να δράσει σαν ένα ρούχο για ταmedia Όταν ο άνθρωπος τυλίχτηκε σrsquo εκείνο το microηχανικόρούχο που αποκαλούmicroε αυτοκίνητο βίωσε την επέκτασητου φυσικού του σώmicroατος Μrsquo ένα παρόmicroοιο τρόπο microπο-ρούmicroε να ισχυριστούmicroε ότι όποιος φορά ένα ldquomicroηντιακόrdquoρούχο δοκιmicroάζει την εmicroπειρία της επέκτασης του microυαλούτου Ο άνθρωπος που τυλίγεται σrsquo ένα τέτοιου είδουςρούχο είναι ο Ταρζάν της microηντιακής ζούγκλαςraquo11

∆εν microπορώ να κρύψω την προτίmicroησή microου στην αλληγορίααυτή του ιάπωνα αρχιτέκτονα και την αποστροφή microουστην υπερπροσφορά της laquoβιοmicroορφικήςraquo ρευστότηταςπου αναπαράγει τα προγράmicromicroατα των υπολογιστών Πρό-κειται για επισήmicroανση εξαιρετικά χρήσιmicroη επειδή ακριβώςσυνδέει τη σωmicroατικότητα του ρούχου microε τον άυλο χαρα-κτήρα των microέσων microαζικής επικοινωνίας εστιάζοντας σrsquoεκείνες τις διαδικασίες που παράγονται ανά-microεσα τους Τοlaquoρούχοraquo αυτό έχει πορώδη χαρακτήρα εκφράζει τηναmicroοιβαία ανησυχητική διήθηση και τη διαπερατότητα τουσώmicroατος και του άυλου σύmicroπαντος Μόνον έτσι microπορούmicroενα επεξεργαστούmicroε τις κοινωνικές επιπτώσεις της πολυmicroε-σικής διάχυσης microετατρέποντας τις microορφές σε περιβάλλονκαι την τυπολογία σε διαγράmicromicroατα καταστάσεων Ιδού έναςκατατοπιστικός ορισmicroός της laquomicroεσοαρχιτεκτονικήςraquo Γενε-τικός πυρήνας της είναι η laquoγενική διάνοιαraquo και ο σχεδια-σmicroός κατοικήσιmicroων εδαφών κατάλληλων για την κατακερ-microατισmicroένη εmicroπειρία του microεταmicroοντέρνου χώρου

Σηmicroειώσεις

1 Η διάλυση της πόλης είναι ο τίτλος ενός βιβλίου που δηmicroοσίευσε

ο Bruno Taut το 1920 περιγράφοντας την περιβαλλοντική

alpinearchitektur Η mediarchitecture εστιάζει υποχρεωτικά στη

laquoδιάλυση της αρχιτεκτονικήςraquo που δηmicroιουργεί νέους microηχανισmicroούς

αντίληψης του χώρου αφήγησης και κατοίκησης

2 B Colomina Privacy and Publicity Modern Architecture as Mass

Μedia ΚέιmicroπριτζΜασαχουσέτη 1994 Αξίζει να αναφέρουmicroε εδώ

το προδροmicroικό βιβλίο του R De Fusco Architettura come mass

medium Note per una semiologia architettonica Μπάρι 1967 στο

οποίο επισηmicroαίνεται ότι τα κτίρια και οι οικισmicroοί δεν έχουν microόνο

πρακτική λειτουργία αλλά επικοινωνούν και microεταδίδουν πληροφο-

ρίες κατασκευάζουν ανθεκτικά σύmicroβολα microακράς διάρκειας Χρή-

σιmicroοι είναι και οι συσχετισmicroοί του mediascape microε τους τοπικούς

πολιτισmicroούς που προτείνει ο Arjun Appadurai στο Modernity at

Large Cultural Dimension of Globalization Μινεάπολις 1996

3 H Foster Design amp Crime (2002) ιταλ microτφρ E De Cecco

Μιλάνο 2003 σ 27

4 OMA R Koolhaas B Mau SMLXL Νέα Υόρκη 1995 Οι συγ-

γραφείς υποστηρίζουν ότι laquoη συσσώρευση λέξεων και εικόνων

6600 α φ ι έ ρ ω micro α

IcirciquestUgraveˆ Toyo Ito Mediathegraveque UcircUgraveEuml Sendai 1996-2001

6633α φ ι έ ρ ω micro α6622 α φ ι έ ρ ω micro α

ντας microέσα από το χώρο των αθηναϊκών εφηmicroερίδων δίνειτα πρώτα σηmicroάδια microιας χρυσής ίσως περιόδου γι αυτό πουονοmicroάζουmicroε laquoαρχιτεκτονική δηmicroοσιογραφίαraquo()Εδώ microπορεί κανείς επίσης να διακρίνει τη φανερή διαφοράανάmicroεσα στην επίκαιρη χωρίς διαχρονική αξία δηmicroοσιο-γραφική κάλυψη των αρχιτεκτονικών γεγονότων απόδηmicroοσιογράφους (όπως ο Λάmicroπρος Κοροmicroηλάς) microε τονεύγλωττο ιστοριογραφικό σχολιασmicroό του Μπίρη ο οποίοςπαρότι ιδιαίτερα κυνικός πολλές φορές είναι ο microόνος πουεξάγει γόνιmicroα συmicroπεράσmicroατα τόσο για το παρόν όσο καιγια το microέλλον της Αθήνας Εκεί λοιπόν που ο Κοροmicroηλάςαπλώς πιστοποιεί την ύπαρξη της παλιάς Αθήνας πουχάνεται καθηmicroερινά ο Μπίρης εκτυλίσσει διαmicroέσου microιαςλεπτοmicroερειακής ιστοριογραφικής αναπαράστασης τηνκοινωνική πολεοδοmicroική και ενδεχοmicroένως αρχιτεκτονικήσυνέχεια του χώρου όπως εξελίσσεται microέσα στο χρόνοαναπτύσσοντας έτσι ένα επιστηmicroονικό πόνηmicroα που υπερ-βαίνει τις προδιαγραφές ενός άρθρου εφηmicroερίδαςΤη συνέχεια του χώρου στο χρόνο διερευνά και ο ΆρηςΚωνσταντινίδης αφήνοντας microέσα από τα άρθρα του στηνΚαθηmicroερινή (1944-1952) να φανεί το όραmicroα microιάς laquoσύγχρο-νης αληθινής αρχιτεκτονικήςraquo που microεταλλάσσει την ελλη-νική αρχιτεκτονική παράδοση microέσα από νέους microορφοπλα-στικούς κώδικες και σύγχρονα κατασκευαστικά υλικά Ίσωςο Κωνσταντινίδης να είναι και η microοναδική περίπτωσηέλληνα αρχιτέκτονα του οποίου τα δηmicroοσιευmicroένα κείmicroεναmicroπορούν να θεωρηθούν αναπόσπαστο κοmicromicroάτι του αρχι-τεκτονικού του έργου laquoένα κείmicroενο γραmicromicroένο από αρχιτέ-κτονα microπορεί να δώσει ότι δίνει ένα καλό χτίσmicroα για τηναρχιτεκτονικήraquo15 Στην περίπτωση του βιβλίου του ΠαλιάΑθηναϊκά Σπίτια η microόνη εφηmicroερίδα που ασκεί γόνιmicroη κρι-τική στο βιβλίο είναι το Βήmicroα microε την πένα του ΜαρίνουΚαλλιγά16 Σε αυτό το άρθρο εκτός από τη microόνιmicroη πιστο-ποίηση microιας στείρας αρχιτεκτονικής πραγmicroατικότητας γιαπρώτη φορά η laquoελληνικότηταraquo τίθεται σε ένα πεδίο διεκδί-κησης ανάmicroεσα στον κρίνοντα και τον κρινόmicroενο συγγρα-φέα του βιβλίουΗ σύγκρουση ανάmicroεσα στη laquoσυντηρητικήraquo νεοκλασικί-

που από microοντέρνο δοmicroικό υλικό ανάγεται σε ισοπεδωτικόσύmicroβολο της εποχής Η laquoτσιmicroεντοποίησηraquo των ελληνικώνπόλεων στην δεκαετία του 50 δεν θα microπορούσε να αφή-σει έξω από τη σφαίρα της επιρροής της και την ίδια τηναρχιτεκτονική σκέψη Έτσι την πολύmicroορφη αναζήτηση τηςελληνικότητας διαδέχεται η αmicroφισβήτηση σε όλα τα επί-πεδα της κοινωνικής δραστηριότητας Η γενιά της αmicroφι-σβήτησης άλλοτε εντοπίζει την αιτία του κακού στην επιρ-ροή των ξένων δυνάmicroεων στην Ελλάδα και τη σχέση εξάρ-τησης που έχει microε τον δυτικό κόσmicroο και άλλοτε θεωρείπως το κακό ξεκινάει από τα εσωτερικά προβλήmicroατα τουκράτους και ευρύτερα ολόκληρου του έθνους σε συσχετι-σmicroό microε την ανυπαρξία οργάνωσης προγραmicromicroατισmicroού καιελέγχου Αυτές οι δύο προσεγγίσεις microπορούν σε γενικέςγραmicromicroές να σχηmicroατίσουν το πολιτικό και κοινωνικό ζητού-microενο αυτής της χρονικής περιόδου Από τις αρχές της δεκαετίας του rsquo50 η συζήτηση για τηναρχιτεκτονική αποκτά τις δικές της microόνιmicroες εβδοmicroαδιαίεςστήλες στο χώρο των microεγάλων αθηναϊκών εφηmicroερίδων microε

τον Κώστα Μπίρη και τον Άγγελο Προκοπίου στην Καθη-microερινή και τον Μαρίνο Καλλιγά στο Βήmicroα Την ίδια στιγmicroήπεριστασιακά γράφουν σε αυτές ή αναφέρονται συχνάστην αρχιτεκτονική ειδησεογραφία microεγάλοι αρχιτέκτονεςκαι θεωρητικοί όπως ο Κώστας Κιτσίκης ο Άρης Κωνστα-ντινίδης ο Κωνσταντίνος ∆οξιάδης ο Παναγιώτης Μιχε-λής ακόmicroη και ο ίδιος ο ∆ Πικιώνης Μέσα από τις στήλεςτου αθηναϊκού Τύπου ξεκινά microια έντυπη συνοmicroιλία ανθρώ-πων που αγαπούν την αρχιτεκτονική άλλες φορές υπό τηmicroορφή αντιφωνίας άλλες υπό τη microορφή διαλόγου καιάλλες υπό τη microορφή στείρου microονολόγουΟ Κώστας Μπίρης διεκδικώντας τον τίτλο του κορυφαίουαθηναιολόγου microπορεί να χαρακτηριστεί ως η κυρίαρχηlaquoδηmicroοσιογραφικήraquo παρουσία της πρώτης microεταπολεmicroικήςεικοσιπενταετίας microέσα από microια πρωτοφανή για τα δεδο-microένα της εποχής ποσότητα και ποιότητα άρθρων που microεεπιτυχηmicroένο τρόπο καλύπτει την αρχιτεκτονική επικαιρό-τητα συνδέοντάς την microε το κοντινό ή ακόmicroα και microε τοαπώτερο παρελθόν Όλο αυτό το ιστορικό υλικό microε τοοποίο ο Μπίρης σχολίασε την επικαιρότητα της εποχήςτου θα οδηγήσει τελικά και στο γνωστό βιβλίο του Αι Αθή-ναι13 που θα αποτελέσει και ένα από τα microοναδικά ιστορικάmicroελετήmicroατα αυτής της περιόδου Από την άλλη η αρθρο-γραφία του άγνωστη σε ένα microεγάλο microέρος στους ιστοριο-γράφους14 θα microπορούσε να χαρακτηριστεί το εφαλτήριοτου προσωπικού του αγώνα για την αρχιτεκτονική και τηνπολεοδοmicroία (παρότι είχε δηmicroόσια θέση στο ΠολεοδοmicroικόΓραφείο του ∆ήmicroου Αθηναίων) ενός αγώνα που περνώ-

IgravecurrenUcircEuml intˆOacuteUcircUgravemiddotOacuteUgraversaquoOacuteOcirc˜ ordfrsaquoUacuteEuml˜ (1899-1980)IcirciquestUgraveˆ permilAcircIacuteEgraveiquest OtildeUacuteEuml˜ intˆOacuteUcircUgravemiddotOacuteUgraveEgraveOacutersaquopermilEuml˜ (1913-1994)

ΕισαγωγήΣε microια εποχή που τα ένθετα και οι στήλες τέχνης και πολι-τισmicroού συmicroπληρώνουν απλώς το θεmicroατικό πυρήνα τωνέντυπων microέσων microεγάλης κυκλοφορίας διακόπτοντας τονορmicroητικό laquoρουraquo της σοβαρής ειδησεογραφίας microε microερικάδιαλείmicromicroατα ξέγνοιαστης καθηmicroερινότητας η αρχιτεκτο-νική ακόmicroη και microε τη microορφή της κοσmicroογονικής είδησηςτις περισσότερες φορές δεν καλύπτει τις προδιαγραφέςτης θεαmicroατικότητας που ζητούν οι microηχανισmicroοί της σύγ-χρονης ενηmicroέρωσης Στον Αθηναϊκό Τύπο εκτός από τηνπερίπτωση της Καθηmicroερινής και του Βήmicroατος (που τα τελευ-ταία χρόνια παρουσιάζουν microια περισσότερο laquolifestyleraquoεκδοχή της αρχιτεκτονικής) οι υπόλοιπες εφηmicroερίδες καιτα περιοδικά ποικίλης ύλης δεν ασχολούνται συστηmicroατικάmicroε το θέmicroα ενώ στην κρατική και ιδιωτική τηλεόρασηπαρουσιάζονται περιστασιακά οι αρχιτεκτονικές microίας ή καιπερισσοτέρων χρήσεων παλινδροmicroώντας ανάmicroεσα στηνεκδοχή της ανάλαφρης laquoκοσmicroικήςraquo είδησης και της αmicroφί-σηmicroης κοινωνικοπολιτικής προπαγάνδας Από την άλλη ταεξειδικευmicroένα περιοδικά αρχιτεκτονικής σήmicroερα (όσαέχουν αποmicroείνει) απευθύνονται σε ένα microικρό κοινό τοοποίο αποτελείται κυρίως από τους επαγγελmicroατίες τουχώρου Η αρχιτεκτονική σε γενικές γραmicromicroές αφήνει εντε-λώς αδιάφορα τα microαζικά microέσα ενηmicroέρωσης και ελάχιστηπληροφορία που να την αφορά καταλήγει στο ευρύ κοινό Κι όmicroως δεν ήταν πάντα έτσι Από τα πρώτα άρθρα πουεmicroφανίστηκαν για την αρχιτεκτονική στον αθηναϊκό Τύπογια το Crystal Palace του Paxton στην εφηmicroερίδα Αιών το18511 microέχρι την εmicroπεριστατωmicroένη προβολή τουlaquoCalatravaraquo media res2 την πρώτη πενταετία του 21ουαιώνα η πολλές φορές πρωταγωνιστική παρουσία τηςαρχιτεκτονικής στις στήλες των εφηmicroερίδων έχει διανύσειmicroια microακρά διαδροmicroή ένα χρονικό πλούσιο σε γεγονότατα οποία δεν καταχωρήθηκαν ποτέ στην επίσηmicroη ιστορίαΊσως γι αυτό και microε την απουσία της ιστορικής συνέχειαςοι έλληνες ιστορικοί και ερευνητές της αρχιτεκτονικής στοθέmicroα των microέσων ενηmicroέρωσης συmicroπεριλαmicroβανοmicroένου καιτου γράφοντος επικεντρώνοντας το ενδιαφέρον τουςστην ανακύκλωση των διεθνών θεωρητικών τάσεων καιαναζητήσεων αρκούνται στις απόψεις των Adorno καιHorkheimer3 Β Zevi4 Hildebrand5 και Langer6 ChrNorbrerg-Schulz7 J Bonta8 R De Fusco9 B Colomina10

William Mitchell11 κά ξεχνώντας πως το πεδίο αυτό διαθέ-τει και περισσότερο πρακτικές εκδοχές οι οποίες πράγmicroατισχετίζονται microε τη σύγχρονη νεοελληνική πραγmicroατικότηταΣτις microέρες microας αυτή η αρχιτεκτονική πραγmicroατικότητα δια-κρίνεται από microια σειρά απατηλών αντιφάσεων για παρά-δειγmicroα εκεί που microια ολόκληρη εποχή αγωνιζόταν να συνει-δητοποιήσει το νόηmicroα microιας laquoαληθινής αρχιτεκτονικήςraquoόπως αυτή του Άρη Κωνσταντινίδη microέσα από τις στήλεςτων εφηmicroερίδων εmicroείς σήmicroερα επιχειρούmicroε microια αρθρογρα-

φία η οποία microε στείρους microονολόγους αγωνίζεται πχ ναεmicroπλέξει τις κατά τrsquo άλλα αξιόλογες απόψεις της ΠλάτωνοςΦαρmicroακείας του J Derrida microε τη σύγχρονη νεοελληνικήαρχιτεκτονική (sic)Σε ένα τέτοιο συναλλακτικό κύκλο ιδεών ιδεοληψιών σκέ-ψης και πράξης αναφέρεται και αρmicroόζει η κλασική αρχήτου laquoverum factumraquo ∆ηλαδή το laquoαληθινόraquo και το laquoφτια-χτόraquo είναι το ίδιο Η ψευδεπίγραφη κατασκευή της πραγ-microατικότητας από τα microέσα microαζικής ενηmicroέρωσης12 συνταυτί-ζεται microε τη νοητική κατασκευή της microη αναστρέψιmicroης πραγ-microατικότητας που αντιλαmicroβανόmicroαστε

Πρωταγωνιστές και γεγονόταTo σύνολο της αρθρογραφίας που αφορά την αρχιτεκτο-νική microέσα από τον αθηναϊκό Τύπο ειδικότερα από τον 19οmicroέχρι τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα είναι αδιερεύ-νητο Πρόκειται για το πεδίο εξέλιξης microιας άλλης παραλει-πόmicroενης αρχιτεκτονικής πραγmicroατικότητας η οποία υφί-σταται microόνο microέσα στο χώρο τον κειmicroένων microιας πραγmicroατι-κότητας που εκτυλίσσεται στο χρονικό microιας laquoχάρτινηςraquoαρχιτεκτονικής Μέσα από το σύνολο αυτών των άρθρων microπορούmicroε ναανιχνεύσουmicroε το microεγάλο φάσmicroα των αρχιτεκτονικών από-ψεων microιας εποχής την οποία πιθανότατα αγνοούν οι νεώ-τεροι και microε ανάmicroικτα συναισθήmicroατα θυmicroούνται οι παλιότε-ροι Η κριτική της αρχιτεκτονικής επικαιρότητας microέσα απότις εφηmicroερίδες λειτουργεί αντιφατικά από τη microια ασχολεί-ται microε την κρίση που περνά η αρχιτεκτονική των τελευ-ταίων πενήντα χρόνων στην Ελλάδα συνειδητοποιώνταςτη σταδιακή περιθωριοποίηση των αρχιτεκτόνων από τιςmicroεγάλες κοινωνικοπολιτικές αλλαγές κι από την άλλη εντο-πίζει το πρόβληmicroα στην απουσία άσκησης κριτικής πουοφείλεται στον χαρακτήρα του πολυδιασπασmicroένου σώmicroα-τος των ελλήνων αρχιτεκτόνων Βέβαια η περιθωριοποίηση των αρχιτεκτόνων της πρώτηςmicroεταπολεmicroικής γενιάς δεν οφείλεται microόνο στην απουσίασυλλογικής δράσης και υπερίσχυσης του άκρατου ατοmicroι-σmicroού αλλά πηγάζει κυρίως από την ανάγκη επαναπροσ-διορισmicroού της εικόνας-ειδώλου τους στον θρυmicromicroατισmicroένοιδεολογικό καθρέφτη της εποχήςΤο πολιτισmicroικό τέλmicroα στο οποίο έχει φτάσει το δίληmicromicroαανάmicroεσα στην πρωτοπορία και τη συντήρηση microορφοποιεί-ται microέσα στην περίοδο ανασυγκρότησης του microεταπολεmicroι-κού κράτους καθιστώντας τους αρχιτέκτονες αδύναmicroουςεν τέλει να αναλάβουν την αναmicroόρφωση της νεοελληνικήςπόλης Και ενώ πολλοί ιστορικοί κατατάσσουν την αναζή-τηση της ελληνικότητας στον αισθητικό και πολιτισmicroικόαντίποδα της microοντερνίζουσας ανοικοδόmicroησης υπάρχειένα κοινό σηmicroείο τοmicroής που περισσότερο δρα ισοπεδω-τικά παρά κυριαρχικά στην αισθητική σχέση αυτών τωνδύο άκρων Αυτό το κοινό σηmicroείο τοmicroής είναι το τσιmicroέντο

Νεοελληνική αρχιτεκτονικήσκέψη εν τύπω

του Μιχάλη Λεφαντζή αρχιτέκτονα διδάκτορα Πανεπιστηmicroίου Αθηνών

6655α φ ι έ ρ ω micro α6644 α φ ι έ ρ ω micro α

ναϊκό τύπο ο Κιτσίκης ισχυρίζεται πως όλες οι άλλες κριτι-κές laquomicroάλλον διαστρέφουν την αλήθειαν προκαλούσαισύγχυσιν εις την κατανόησιν των υψηλών εννοιών αυτήςraquoεννοώντας βεβαίως αυτές του ΠροκοπίουΚορυφαίος καθηγητής του ΕΜΠ αρχιτέκτονας διεθνούςακτινοβολίας (αντιπρόεδρος της ∆ιεθνούς Ένωσης Αρχι-τεκτόνων το 1963) και αργότερα υποψήφιος ∆ήmicroαρχος20

στην πραγmicroατικότητα ο Κιτσίκης είναι ο microοναδικός εκπρό-σωπος της Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής στα συνέδριακαι τις εκθέσεις του εξωτερικού έχοντας εξέχοντα ρόλοσε όλες τις διεθνείς εκδηλώσεις των αρχιτεκτόνωνΜάλιστα ως διοργανωτής του Α΄ Αρχιτεκτονικού Συνε-δρίου των χωρών της Ανατολικής Μεσογείου στην Αθήνακατάφερε να κινήσει το πολυπόθητο ενδιαφέρον της κοι-νής γνώmicroης και του Τύπου21

Με επίκεντρο το περιοδικό Αρχιτεκτονική η laquoεποχή της εικό-ναςraquo για την αρχιτεκτονική σκέψη στα microέσα ενηmicroέρωσηςξεκινά microε την αυτοπροβολή και δηmicroοσιότητα που όρισε τονΚώστα Κιτσίκη ως το νέο microοντέλο αρχιτέκτονα ικανού στοντοmicroέα των δηmicroοσίων σχέσεων και της διοίκησηςΣτο ζήτηmicroα του Λυκαβηττού22 ο Κ Κιτσίκης υποστηρίζειτην πρόταση διαmicroόρφωσής του microε σύγχρονες εγκαταστά-

σεις παρά την κλιmicroάκωση των αντιδράσεων του πνευmicroατι-κού κόσmicroου πάνω στο θέmicroα Σύmicroφωνος microε την άποψη τηςκυβέρνησης έχει ουσιαστικά να αντιmicroετωπίσει τους γνω-στούς αντιπάλους του τόσο στον ακαδηmicroαϊκό στίβο όσοκαι στις στήλες των εφηmicroερίδων τον Άγγελο Προκοπίουτον Μαρίνο Καλλιγά και τον Παναγιώτη Μιχελή ο οποίοςεmicromicroέσως πλην σαφώς σε διάσηmicroη για την εποχή επιστολήτου στην εφηmicroερίδα Καθηmicroερινή23 καταγγέλλει την υπαιτιό-τητα για την καταστροφή του Λυκαβηττού στην επιρροήτου Κώστα Κιτσίκη και στις λανθασmicroένες επιλογές τηςκυβέρνησηςΠαροιmicroιώδης microπορεί να χαρακτηριστεί επίσης η διαφωνίατου Κιτσίκη microε την πρόταση microεταφοράς του κέντρου τηςΑθήνας από τον Κωνσταντίνο ∆οξιάδη λέγοντας πως laquoΗπόλις των Αθηνών πρέπει να microείνει εντός του σηmicroερινούτης πλαισίουraquo και να συντονίσει την πολεοδοmicroική τηςοργάνωση microε τη δηmicroιουργία ενός Πολεοδοmicroικού Ινστιτού-του και microίας laquo∆ηmicroόσιας Επιχείρησης Πολεοδοmicroίας Αθη-νώνraquo (∆ΕΠΑ)24

Κορυφαίος και πολυδιαφηmicroισmicroένος εκπρόσωπος της ελλη-νικής πολεοδοmicroίας είναι την περίοδο αυτή αναmicroφισβήτηταο Κωνσταντίνος ∆οξιάδης Η έντονη παρουσία του στονΤύπο περιλαmicroβάνει τη σειρά άρθρων που έγραψε ο ίδιοςγια την ανοικοδόmicroηση microετά τον Β΄ Παγκόσmicroιο Πόλεmicroο(ως Υπουργός Ανασυγκροτήσεως εφηmicroερίδα Βήmicroα 1947)Αργότερα η διεθνής αναγνώριση της Κοσmicroόπολης microε τιςδηmicroοσιεύσεις στους New York Times από τον διάσηmicroοιστορικό Arnold Toynbee και του πολεοδοmicroικού τουέργου από τις laquoφαβέλλας του Ρίο Ντι Ζανέϊροraquo microέχριlaquoτον κήπο της Ουασίνγκτωνοςraquo δίνει στον ∆οξιάδη microιαθέση στο πάνθεον της διεθνούς πολεοδοmicroίας του 20ούαιώνα Στην Ελλάδα η έντυπη προβολή των δραστηριοτή-των του Αθηναϊκού Τεχνολογικού Ινστιτούτου (ταlaquoπλωτάraquo συνέδρια της ∆ήλου το συνέδριο της Πάρνηθαςκαι τις δηmicroόσιες συζητήσεις για την Αθήνα) καλύπτεταιεκτενώς από τον αθηναϊκό Τύπο και ειδικότερα από τηνεφηmicroερίδα Βήmicroα Ο ∆οξιάδης παρόλα αυτά δεν αναγνωρί-ζεται από πολλούς έλληνες συναδέλφους του ενώ η πολι-τεία καλεί τον γερmicroανό πολεοδόmicroο Verner Heberbrandt ναεκπονήσει το πολεοδοmicroικό σχέδιο της Αθήνας Μάλιστα οΛ Γ Κοροmicroηλάς σε άρθρο του στην Καθηmicroερινή λέει γιrsquoαυτή την περίπτωση πως laquoη Ελλάς δεν διαθέτει ούτε ένανπολεοδόmicroον ολκής κύρους και ακτινοβολίας ώστε περίαυτόν να συγκεντρωθούν όλοι οι νοmicroιζόmicroενοι πολεοδόmicroοιraquoκαι πως laquomicroοιραίον είναι να προσφύγωmicroε στα ξέναφώταraquo25

Η ανοδική πορεία της οικονοmicroίας και η εκβιοmicroηχάνιση ηαύξηση των εισακτέων στις Σχολές Αρχιτεκτονικής και ηδιεύρυνση του κοινωνικού ρόλου του αρχιτέκτονα φέρνεικαι microια νέα αισθητική στο χώρο των Μαζικών Μέσων Ενη-microέρωσης Αυτή η νέα αισθητική είναι προϊόν της παντοδυ-ναmicroίας της laquoζωντανήςraquo εικόνας τόσο στα έντυπα microέσαόσο και στα πρωτοεmicroφανιζόmicroενα στο εξωτερικό ηλεκτρο-νικά όπως η τηλεόρασηΣτις αθηναϊκές εφηmicroερίδες η εικονοληψία γίνεται ουσια-στικά το microήλο της έριδας αφού άλλες τη χρησιmicroοποιούνκατά κόρον θέλοντας να οπτικοποιήσουν τα γεγονότα(φωτορεπορτάζ για Χίλτον Πλατεία Οmicroονοίας κά)26 ενώάλλες περισσότερο συντηρητικές παρουσιάζουν ελάχιστοφωτογραφικό υλικό δίνοντας έmicroφαση στα κείmicroενα όπωςστο παρελθόνΑυτό είχε σαν αποτέλεσmicroα την ρήξη στην τυπογραφικήοmicroοιογένεια των εφηmicroερίδων αφού οι περισσότερο καινο-τοmicroικές θεώρησαν απαραίτητη τη χρήση οπτικού υλικού

IgravecurrenUcircEuml micro˘˙middotOacuteUgraveEgraveOacuteOcircIumlfiAacuteOcirc˜ EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcircfi˜ UgraveEuml˜ UgravecurrenmacrOacuteEuml˜ IcircmiddotEgraveUgraveAcircmacrOacuteOcircIcircUacutersaquoUgraveEuml˜ Ocirc ordfmiddotUacutersaquoOacuteOcirc˜ intmiddotIumlIumlEgraveAacuteiquest˜ (1906-1985)degEgravemiddot UgraveUacuteEgraveiquestOacuteUgravemiddot macrUacutefiOacuteEgravemiddot (1940-1970) permilEgravemiddotUgravelsaquoUacuteEumlUcircAcirc UgraveEumlUcircUgravelsaquoIumlEuml UgraveEuml˜ UgraveAcircmacrOacuteOcircIcircUacuteEgraveUgraveEgraveIcirclsaquo˜ UgraveEuml˜ AcircEcircEumlIgraveAcircUacutersaquopermilmiddot˜ microlsaquoIgravemiddot

IcirciquestUgraveˆ πUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcircfi˜ IcircmiddotEgrave IcircUacuteEgraveUgraveEgraveIcircfi˜ UgraveEuml˜ UgravecurrenmacrOacuteEuml˜ OcircOtildeAacuteAacuteAcircIumlOcirc˜ paraUacuteOcircIcircOcircrsaquoOcirc˘ (1909-1967) currenAacuteEgraveOacuteAcirc IcircmiddotıEuml-AacuteEumlUgravelsaquo˜ UgraveEuml˜ πUcircUgraveOcircUacutersaquomiddot˜ UgraveEuml˜ ∆currenmacrOacuteEuml˜ UcircUgraveOcirc UgraveIgravelsaquoIgravemiddot infinUacutemacrEgrave-UgraveAcircIcircUgravefiOacuteˆOacute UgraveOcirc˘ partordfpara ordfcurrenmacrUacuteEgrave UgraveOcirc ıiquestOacutemiddotUgravefi UgraveOcirc˘ IcircUacutemiddot-UgraveOcircDaggerUcircAcirc UcircUgravemiddotıAcircUacuteiquest IcircmiddotEgrave AacuteEgravemiddot 20 macrUacutefiOacuteEgravemiddot (1948-1967)UgraveEuml UcircUgravelsaquoIumlEuml UgraveAcircmacrOacuteOcircIcircUacuteEgraveUgraveEgraveIcirclsaquo˜ UcircUgraveEumlOacute AcircEcircEumlIgraveAcircUacutersaquopermilmiddot intmiddotıEuml-

IgraveAcircUacuteEgraveOacutelsaquo

IgravecurrenUcircEuml radic intOgraveUcircUgravemiddot˜ intEgraveUgraveUcircrsaquoIcircEuml˜ (1893-1969) middotfi UgraveOcirc1940 currenAacuteEgraveOacuteAcirc IcircmiddotıEumlAacuteEumlUgravelsaquo˜ UcircUgraveEumlOacute currenpermilUacutemiddot intUgraveEgraveUacuteEgraveOcircIumlOcircAacutersaquomiddot˜UgraveEuml˜ infinUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgraveOcircOacuteEgraveIcirclsaquo˜ trademacrOcircIumllsaquo˜ UgraveOcirc˘ partordfpara ŒAacuteUacutemiddotEcircAcircUgravemiddotIcircUgraveEgraveIcirciquest UcircAcirc AcircUacuteEgraveOcircpermilEgraveIcirciquest IcircmiddotEgrave AcircEcircEumlIgraveAcircUacutersaquopermilAcirc˜ AcircOacuteOgravepermilEgravemiddotEcircEumlIgraversaquoUcircUgraveEumlIcircAcirc middotfi Ugravemiddot AcircIumlIumlEumlOacuteEgraveIcirciquest ordfordfpart fiUcircOcirc Icircmiddot-OacuteAcircrsaquo˜ iquestIumlIumlOcirc˜ middotUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveOcircOacutemiddot˜ UgraveEuml˜ AacuteAcircOacuteEgraveiquest˜ UgraveOcirc˘IcirciquestUgraveˆ centEumlIgravelsaquoUgraveUacuteEuml˜ paraEgraveIcircEgraveOgraveOacuteEuml˜ (1887-1968)

microατοποιούν ένα αδιαmicroφισβήτητο microανιφέστο ενάντια στηναπρόσωπη πολυκατοικία που την εποχή αυτή κυριαρχεί Υπέρmicroαχος της νεοκλασικής αθηναϊκής κατοικίας ο Προ-κοπίου κατηγορεί τη microοντέρνα αρχιτεκτονική του microπετόναρmicroέ ως microια εκδήλωση απρόσωπης συλλογικότητας έξωαπό τον εθνικό χώρο τις ιστορικές παραδόσεις και τιςιδιοmicroορφίες του τόπου Ασκώντας πάντα αρνητική κριτική έναντι του ΚώσταΚιτσίκη ο Προκοπίου την ίδια στιγmicroή εξαίρει την αισθητικήσυγκίνηση στην αρχιτεκτονική του ∆ηmicroήτρη Πικιώνηεκδηλώνοντας φανερά την προτίmicroησή του και αργότερατην υποστήριξή του στο σύνολο του έργου τουΘέmicroατα όπως η διαmicroόρφωση της πλατείας Κολοκοτρώνη(1954) ή η Έκθεση Αρχιτεκτονικής των φοιτητών τουΕΜΠ το 1956 είναι γεγονότα στα οποία εmicroφανίζεται ηεχθρότητα ανάmicroεσα στους Κιτσίκη και Προκοπίου διαmicroέ-σου του Τύπου Σε σειρά άρθρων του για την ΈκθεσηΑρχιτεκτονικής17 ο Προκοπίου επικροτεί το έργο των φοι-τητών του Π Μιχελή ενώ κατηγορεί microε έmicromicroεσο τρόπο τηνεκπαιδευτική microέθοδο του Κώστα Κιτσίκη τον οποίο θεωρείπερισσότερο laquoεργολαβίζονταraquo γράφοντας πως είναι laquoηφωνή του εργοταξίου ζυmicroωmicroένος microε το γιαπί τοποθετεί τοαρχιτεκτονικό έργο στην πρακτική βάση της οικονοmicroίαςτης κατασκευής των δυνατοτήτων της Ελλάδος σε υλικάκαι τεχνίτες Θέλει τον αρχιτέκτονα προσγειωmicroένο στιςεπαγγελmicroατικές πραγmicroατικότητες του τόπου και του καιρούτου Το βιβλίο του είναι η πράξις και η σκληρή πείρα τηςοικοδοmicroής και της πελατείας Ο ίδιος έχει πετύχει ως επαγ-γελmicroατίας και θέλει να επιτύχουν και οι σπουδαστές τουraquo18

Η αντιπαράθεση ανάmicroεσα στον Προκοπίου και τονΚιτσίκη συνεχίζεται microε το ζήτηmicroα της αποπεράτωσης τωνέργων γύρω από τη Ακρόπολη από τον ∆ηmicroήτρη Πικιώνηγεγονός που χαρακτηρίζεται laquoσκάνδαλοraquo και ζητούν νατου microαταιώσουν την ολοκλήρωση Σε αυτήν την περί-πτωση ο Προκοπίου υποστηρίζει τον Πικιώνη γράφονταςστην Καθηmicroερινή πως είναι laquoο άνθρωπος που στοιχειοθετείτη δυαδική φύση του ελληνισmicroού ο οδηγός στη στροφήτου γούστου των καιρών microας προς τη νοσταλγία της λαϊ-κής και ιστορικής κληρονοmicroιάς του έθνουςraquo ενώ στο Βήmicroαο Κιτσίκης στηρίζει την αντιπολίτευση ενάντια laquoστο δρόmicroοτου ΦιλοπάππουraquoΑλλά και στο ζήτηmicroα του διαγωνισmicroού για το ΠνευmicroατικόΚέντρο της Αθήνας ο Προκοπίου υποστηρίζει την πρό-ταση του καθηγητή του ΕΜΠ Ι ∆εσποτόπουλου19 η οποίαπήρε και το Α΄ Βραβείο όπου απαντά συγκεκριmicroένα σεόλες τις επικρίσεις καταλήγοντας στο συmicroπέρασmicroα ότι ταεπιχειρήmicroατα των κατηγόρων δεν είναι ειλικρινή και πως τοζήτηmicroα αυτό είναι στην ουσία αντικείmicroενο πολιτικής αντιπα-ράθεσης ανάmicroεσα στην κυβέρνηση Καραmicroανλή και τηναντιπολίτευση του Γ Παπανδρέου Ο Κώστας Κιτσίκης microε τη σειρά του αντίθετος microε τον δια-γωνισmicroό του Πνευmicroατικού Κέντρου και τακτικός αρθρο-γράφος στο Βήmicroα στέλνει συνεχώς απαντητικές επιστολέςγια τις κατηγορίες που του προσάπτει ο Προκοπίου Ειδικάστην περίπτωση που ο Προκοπίου τον κατονοmicroάζειεκπρόσωπο του γερmicroανικού νεοκλασικισmicroού λέει πως στησύγχρονη κοινωνία ο τίτλος αυτός καθίσταται ανύπαρκτοςαφού laquoλόγω της εκmicroηδενίσεως των αποστάσεων η αρχιτε-κτονική έχει σε όλες τις χώρες κοινά προβλήmicroατα και κοι-νές επιδιώξεις microε αποτέλεσmicroα να microην είναι πια εmicroφανήςαυτή η διάκρισηraquo Υποστηρίζοντας πως microόνο τα laquoεπιστηmicroονικάraquo άρθρα (υπότη microορφή διατριβής) του Κώστα Μπίρη αποτελούν τηmicroοναδική έγκυρη στήλη για την αρχιτεκτονική στον αθη-

ζουσα ελληνικότητα του Καλλιγά και την laquoπρωτοποριακήraquomicroοντέρνα ελληνικότητα του Κωνσταντινίδη αναπτύσσεταιmicroε microοναδικό τρόπο στη στήλη του Βήmicroατος υπερβαίνο-ντας τα στενά αισθητικά και microορφολογικά πλαίσια σταοποία είχαν φυλακισθεί ή ακόmicroα χειρότερα στρατευθεί τααρχιτεκτονικά οράmicroατα της εποχής Γι αυτό ακριβώς και όταν ο Κωνσταντινίδης εκφράζει τηνπεριφρόνησή του στους laquoγερmicroανοmicroαθηmicroένους όπως λέειχαρακτηριστικά αρχιτέκτονεςraquo που δεν αναζήτησαν απότο λαϊκό αρχιτεκτονικό έργο τα πρότυπά τους ο Καλλιγάςαντιδρά ανοίγοντας microία έντυπη συζήτηση περί αρχιτεκτο-νικών προτύπων η οποία θα διαρκέσει πολλά χρόνια Ο λόγος του Μαρίνου Καλλιγά προοιωνίζει τον νέο ορισmicroότης microνηmicroειακότητας στην αρχιτεκτονική σκέψη του 20ούαιώνα microέσα από τον οποίο το laquoαείζωοraquo microνηmicroείο του κλα-

σικισmicroού κατασκευή συmicroπαγής χρηστικά και αισθητικάαδιαπραγmicroάτευτη δίνει τη θέση του στο laquoπροσωρινόraquomicroνηmicroείο microιας laquoχάρτινηςraquo αρχιτεκτονικής αποδεικνύονταςέmicroπρακτα πως laquoουδέν microονιmicroότερον του προσωρινούraquo Κι ενώ τα άρθρα του Καλλιγά εκτός microερικών εξαιρέσεωνασκούν γόνιmicroη κριτική ενάντια στο microοντερνισmicroό θεωρη-τικά τεκmicroηριωmicroένη τα άρθρα του Άγγελου Προκοπίου σχη-

χος από τον οποίο απουσιάζει η γόνιmicroη επιχειρηmicroατολο-γία ενώ την ίδια στιγmicroή γίνεται εmicroφανής η αmicroηχανία τωναρχιτεκτόνων απέναντι στην κοινή γνώmicroη γεγονός πουπαρατηρείται microέχρι σήmicroερα Την αmicroηχανία αυτή προσπα-θεί να αντιπαρέλθει ο ∆ Φατούρος microε microια τριλογίαάρθρων του στο Βήmicroα όπου προσδιορίζει microάλλον δια-χρονικά το επικοινωνιακό καθεστώς βάσει του οποίου θαανακτηθεί η συmicromicroετοχή του κοινού στην κατανόηση τωνπροβληmicroάτων και των δραστηριοτήτων της αρχιτεκτονι-κής Εκτός της επικοινωνίας microε το ειδικό και το ευρύτεροκοινό ο Φατούρος εύστοχα εντοπίζει την ανάγκη διασα-φήνισης της σχέσης της αρχιτεκτονικής laquomicroε το ευρύτεροσύστηmicroα αποφάσεων και δυνάmicroεωνraquo27 Αναλογιζόmicroενος τησηmicroασία του αθηναϊκού τύπου ο Φατούρος περιγράφει τονέο αντικείmicroενο της laquoαρχιτεκτονικής δηmicroοσιογραφίαςraquoλέγοντας πως η κοινή γνώmicroη laquoέχει βαρεθεί να διαβάζειεπιτιmicroητικά άρθρα για τα κτίρια και για τους δρόmicroους γιατις παλαιές περιοχές των πόλεων που χάνονται για τιςκαταστροφές και τις αυθαιρεσίες που γίνονται πλάι τουςraquoΤο άρθρο microε τίτλο laquoτι περιmicroένουmicroε από την αρχιτεκτονικήraquo28

εισάγει microια επικοινωνιακή καινοτοmicroία είναι γραmicromicroένο απόέναν αρχιτέκτονα ο οποίος microιλά εκ microέρους της κοινήςγνώmicroης απευθυνόmicroενος στους άλλους αρχιτέκτονες όχιως διαmicroεσολαβητής αλλά ως βιωmicroατικός απολογητήςΟ Φατούρος microε αυτό τον τρόπο κατασκευάζει έναν ιδεο-λογικό καθρέφτη microέσα από τον οποίο οι αρχιτέκτονεςκαλούνται να δουν το είδωλο που έχει microορφοποιήσει γιrsquoαυτούς η κοινή γνώmicroη microε γνώmicroονα laquoτη σαφήνεια και τηνειλικρίνειαraquo που διαθέτουν έναντι του κοινωνικού συνόλου Στα επόmicroενα χρόνια microέχρι τις microέρες microας η αρχιτεκτονικήαρθρογραφία στις εφηmicroερίδες δεν παρουσίασε ουσια-στική εξέλιξη αν εξαιρέσει κανείς τις σηmicroειακές προσπά-θειες του Βήmicroατος και της Καθηmicroερινής στις στήλες τωνοποίων εmicroφανίζονται κατά καιρούς αξιόλογες αλλά απο-σπασmicroατικές κριτικές Σήmicroερα η παρουσία της αρχιτεκτο-νικής στις αθηναϊκές εφηmicroερίδες έχει πια microεταφερθεί σταπολιτιστικά ένθετα (σε αντίθεση microε τις πρώτες σελίδες ήκαι τα πρωτοσέλιδα όπου βρισκόταν τη δεκαετία του lsquo50)επιπλέοντας microε δυσκολία στα λιmicroνάζοντα νερά των κοσmicroι-κών και καλλιτεχνικών ειδήσεων της γευσιγνωσίας (sic) καιτου lifestyleΗ σύγχρονη ελληνική Αρχιτεκτονική δεν χρειάζεται laquoδια-microεσολαβητέςraquo ούτε εκλαΐκευση διαmicroέσου των ΜΜΕ ήmicroιας συγκεκριmicroένης επικοινωνιακής στρατηγικής για ναmicroεταφέρει τα microηνύmicroατά της στην κοινή γνώmicroη Χρειάζεταιαπλά να microετατρέψει (ή να ανατρέψει) το δυσανάλογαmicroεγάλο τεκmicroήριο των πολυδιάστατων θεωρητικών της ανα-ζητήσεων σε τεκmicroαρτό της αρχιτεκτονικής πράξης Τοmedia res της αρχιτεκτονικής είναι ο κοινός τόπος microέσααπό τον οποίο η αρχιτεκτονική παραγωγή microπορεί να συν-δυαστεί microε την laquoαγωγήraquo και ενηmicroέρωση του κοινού

Σηmicroειώσεις

1 Λεφαντζής ΜlaquoΤο Κρυστάλινο Παλάτι (Crystal Palace) microέσα

από τον ελληνικό Τύποraquo Εφηmicroερίδα Καθηmicroερινή της Κυριακής

961996

2 Λεφαντζής Μ laquoCalatrava media resraquo περιοδικό Αρχιτέκτονες

Μάιος-Ιούνιος 2001 τεύχος 28 δηmicroοσιευmicroένο και στην εφηmicroερίδα

Καθηmicroερινή της Κυριακής την ίδια περίοδο

3 Adorno Th και Horkheimer M Dialectic of Enlightenment Con-

tinuum New York 1972 από το κεφάλαιο laquoCulture indutsryraquo

4 Zevi B Saper vedere lrsquo architettura Einudi Torino 1948 (κεφά-

λαιο δεύτερο)

5 Hildebrand A Il problema della forma nelle arti figurative Drsquo

Anna Messina 1948

6 Langer S Feeling and Form Routledge amp Kegan Paul London

1953

7 Norberg-Schulz Ch Existence Space and Architecture Praeger

New YorkWashington 1971

8 Bonta J Architecture and its interpretation A study of expressive

systems in Architecture Lund Humphries 1979 σελ 224

9 De Fusco R Architettura comme mass - medium Dedalo libri

Bari 1967

10 Colomina B Modern Architecture as Mass Media - Privacy and

Publicity The MIT press 1994

11 Mitcell W City of bits space place and the infobahn The MIT

press 1995

12 Λεφαντζής Μ laquoΑρχιτεκτονική Σκέψη και Επικοινωνία τα αρχι-

τεκτονικά microνηmicroεία ως microνηmicroεία Λέξεων και Εικόνωνraquo Πρακτικά

συνεδρίου Η Κατασκευή της Πραγmicroατικότητας και τα Μέσα Μαζι-

κής Ενηmicroέρωσης εκδόσεις Αλεξάνδρεια Αθήνα 1998

13 Μπίρης Κ Αι Αθήναι από του 19ου εις τον 20ον αιώνα εκδόσεις

Μέλισσα Αθήνα 1995 (Πρώτη έκδοση 1966)

14 Εκτός από κάποιες δηmicroοσιευmicroένες συλλογές άρθρων Μπίρης

Κ Για τη σύγχρονη Αθήνα- Μελέτες και Αγώνες εκδόσεις Αστήρ

Αθήνα 1956

15 Κωνσταντινίδης Α Για την αρχιτεκτονική Άγρα 1987 σελ 16

16 Καλλιγά Μ laquoΚριτική για τα ldquoπαλιά αθηναϊκά σπίτιαrdquoraquo 1691950

εφηmicroερίδα Βήmicroα

17 Προκοπίου Αγγ laquoΈκθεσις Αρχιτεκτονικής σπουδαστών ΕΜΠ

(Αrsquo)raquo 2551956 εφηmicroερίδα Καθηmicroερινή σελ 3

18 Προκοπίου Αγγ laquoΈκθεσις Αρχιτεκτονικής σπουδαστών ΕΜΠ

(Βrsquo)raquo 161956 εφηmicroερίδα Καθηmicroερινή σελ 3

19 Προκοπίου Αγγ laquoΤο Πνευmicroατικόν κέντρον (Αrsquo)raquo 2261962

εφηmicroερίδα Καθηmicroερινή σελ 4

20 Κιτσίκης Κ laquoΠροκύρηξις του υποψηφίου δηmicroάρχου Αθη-

ναίωνraquo 14111954 σελ 7 εφηmicroερίδα Καθηmicroερινή - laquoΟι υποψήφιοι

δήmicroαρχοι οmicroιλούν προς την Απογευmicroατινήraquo 18111954 εφηmicroερίδα

Απογευmicroατινή

21 Λινάρδος ΠΝ laquoΉρχισε το αρχιτεκτονικόν συνέδριον της

Μεσογείουraquo 2551954 εφηmicroερίδα Βήmicroα

22 Κιτσίκης Κ laquoΚαι πάλιν ο Λυκαβηττός - Παράδοσις αισθητική

και σύγχρονη εξέλιξιςraquo 331962 εφηmicroερίδα Βήmicroα

23 Μιχελής Π laquoΠερί Ρυθmicroού και άλλων - Να θεσπιστεί ρυθmicroός

Ελληνικός για τα κτίρια του κέντρου της Πόλεως (επιστολή)raquo

2671962 εφηmicroερίδα Καθηmicroερινή σελ 4

24 Λεύκωmicroα 50 ετών δράσις του Κώστα Κιτσίκη (Επιmicroέλεια Π Τσο-

λάκη) Αθήνα 1963 σελ 128

25 Λεφαντζής Μ laquoΗ Πολεοδοmicroία στην Ελλάδα microέσα από τον

Αθηναϊκό Τύπο 1944-1974raquo Πρακτικά του 2ου Συνεδρίου της

Εταιρείας Ιστορίας της Πόλης και της Πολεοδοmicroίας Η Πολεοδοmicroία

στην Ελλάδα από το 1949 έως το 1974 που διοργάνωσε το Τmicroήmicroα

Μηχανικών Χωροταξίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης του Πανε-

πιστηmicroίου Θεσσαλίας Εκδόσεις Πανεπιστηmicroίου Θεσσαλίας

Βόλος 2000

26 Λεφαντζής Μ laquoΑθήνα δηmicroόσιος χώρος και έντυπη δηmicroοσιό-

τητα ndash Από τη microεταπολεmicroική ανασυγκρότηση στα Ολυmicroπιακά

Έργα ldquoαναmicroόρφωσηςrdquoraquo Έκδοση του Συνεδρίου Μετασχηmicroατισmicroοί

της ελληνικής πόλης που πραγmicroατοποιήθηκε στο ΕΜΠ Αθήνα

2005 Βλέπε επίσης Lefantzis στο Wharton Annabell Building the

Cold War Hilton Int Hotels and Modern Architecture The University

of Chicago Press Ιούλιος 2001 σελ 216 217

27 Φατούρος ∆Α laquoΤι περιmicroένουν απrsquo την Αρχιτεκτονικήraquo 26 11

1972 εφηmicroερίδα Βήmicroα

28 ibid 27

6677α φ ι έ ρ ω micro α

από τα άρθρα της εποχής και microπορεί να χαρακτηρισθείως microια από τις λίγες κορυφαίες στιγmicroές της νεοελληνικήςαρχιτεκτονικής σκέψης στην οποία το ολέθριο microέλλον τηςαντιπαροχής και της αυθαιρεσίας σκιαγραφείται και επιση-microαίνεται από σύσσωmicroο τον αρχιτεκτονικό κόσmicroο ενώ τηνίδια στιγmicroή στοιχειοθετείται microια σειρά από προτάσεις επί-λυσης των δυσεπίλυτων πολεοδοmicroικών προβληmicroάτων τηςάναρχα οικοδοmicroηmicroένης microεταπολεmicroικής ΑθήναςΣτην πρώτη microεταπολεmicroική δεκαπενταετία η microόνιmicroη αρχιτε-κτονική κριτική των Κ Μπίρη και Α Προκοπίου στην Καθη-microερινή σε αντιπαράθεση microε την κριτική των Μ Καλλιγά ΚΚιτσίκη στο Βήmicroα σχηmicroατοποιούσε ένα καθεστώς πρωτό-γνωρου laquoέντυπουraquo διαλόγου ανάmicroεσα στα άρθρα τωνεφηmicroερίδων microέσα από τον οποίο αναδεικνύονταν microεσαφήνεια οι αρχιτεκτονικές τάσεις της εποχής Στις αρχέςτης δεκαετίας το rsquo60 ο διάλογος αυτός microεταφέρεται σταΠανελλήνια Αρχιτεκτονικά Συνέδρια και παρουσιάζεταιπια ως απλή είδηση ή ρεπορτάζ από τους δηmicroοσιογρά-φους των εφηmicroερίδων αφού οι περισσότεροι από τουςαρχιτέκτονες της laquoπαλιάς φρουράςraquo που αρθρογραφού-σαν έχουν κιόλας αποσυρθεί Όταν πια διακοπεί η κυκλο-φορία πολλών εφηmicroερίδων την περίοδο της Επταετίας τοΒήmicroα αποκτά microια παντοδυναmicroία στο χώρο της δηmicroοσιότη-τας χωρίς την Καθηmicroερινή να το ανταγωνίζεται Ο Α ΚΑλεξανδρόπουλος (δεδοmicroένης και της απουσίας διαλό-γου) προσπαθεί να ανασυνθέσει το κλίmicroα της πρώτηςmicroεταπολεmicroικής περιόδου προσανατολίζοντας την δηmicroο-σιογραφική του έρευνα στην κατασκευή έντυπου διαλόγουmicroε συζητήσεις στρογγυλής τραπέζης ανάmicroεσα στους αρχι-τέκτονες της νεότερης γενιάς Κι ενώ την ίδια αυτήδύσκολη εποχή του αστυνοmicroικού κράτους προβάλλειmicroέσα από την αρθρογραφία του τα αφιερώmicroατα τουπεριοδικού Αρχιτεκτονικά Θέmicroατα του Ο ∆ουmicroάνη αρχιτέ-κτονες της νέας αυτής γενιάς όπως οι ∆ Φατούρος ΑρΡωmicroανός Σ Κονταράτος προβάλλουν microια νέα ριζοσπα-στική θεώρηση της αρχιτεκτονικής πραγmicroατικότηταςενταγmicroένη στα πλαίσια των ευρύτερων κοινωνικοπολιτικώναναζητήσεων της εποχής Παρόλη την δυναmicroική κινητο-ποίηση πολλών αξιόλογων επιστηmicroόνων σε όλες αυτές τιςπροσπάθειες στις εφηmicroερίδες φτάνει microονάχα ένας απόη-

IcirciquestUgraveˆ intˆOacuteUcircUgravemiddotOacuteUgraversaquoOacuteOcirc˜ centOcircIacuteEgraveiquestpermilEuml˜ (1913-1975)

6666 α φ ι έ ρ ω micro α

(Βήmicroα Αθηναϊκά Νέα) ενώ άλλες καταχράζονται αυτή τηναναγκαιότητα φτάνοντας στο επίπεδο του φωτοροmicroά-ντζου (Βραδυνή Ακρόπολις) και υπάρχει φυσικά και ηmicroερίδα των συντηρητικών όπως η Καθηmicroερινή ή σε πολύmicroεγαλύτερο βαθmicroό η Εστία οι οποίες microε πολύ λίγες αλλα-γές στη σελιδοποίηση έχουν microείνει αναλλοίωτες έωςσήmicroεραΟ αναγνώστης της εποχής αποζητά αυτή την εικόνα γιανα microπορέσει να αφοmicroοιώσει πιο εύκολα την όλο και αυξα-νόmicroενη ποσότητα της πληροφορίας που φέρνουν οιραγδαίες εξελίξεις της αναmicroόρφωσης Για πρώτη φορά τακείmicroενα οι λέξεις και οι τίτλοι εκλαmicroβάνονται πια ως εικο-νογραφήmicroατα που πρέπει να συmicroβαδίσουν microε την εικόνα ήακόmicroα χειρότερα να την ακολουθήσουνΤην ίδια εποχή η προσπάθεια για ποιοτική στροφή καιεπαναπροσδιορισmicroό της κοινωνικής θέσης των αρχιτεκτό-νων ειδικότερα από τις αρχές της δεκαετίας του lsquo60 δενκατάφερε να εmicroποδίσει την περιθωριοποίηση του επαγγέλ-microατος παρrsquo όλες τις δηmicroόσιες συζητήσεις ή τα πανελλήνιααρχιτεκτονικά συνέδρια Στο Αρχιτεκτονικό Συνέδριο του1965 που είναι laquoη microεγάλη συζήτηση για την Αθήνα στηνΑθήναraquo και υπό την προεδρία του Αρ Προβελέγγιου δια-φαίνεται η συγκρότηση ενός νέου πυρήνα microέσα στο σώmicroατων αρχιτεκτόνων microίας νέας microεταπολεmicroικής γενιάς πουεπικεντρώνει τη δράση της στην laquoαποκατάσταση συστη-microατικής επαφής και άσκηση επιρροής προς την πολιτικήεξουσίαraquo (∆ιακήρυξη Ε΄ Αρχιτεκτονικού Συνεδρίου11966) Η γενιά της laquoκοινωνικήςraquo αρχιτεκτονικής microε εφαλ-τήριο την ελεύθερη πολιτική της βούληση microέσα από τησυλλογική διεκδίκηση των πολυάριθmicroων προβληmicroάτων τουαστικού χώρου εmicroφάνισε πρωτοφανή συνοχή και αγωνι-στικότητα Με πρωταγωνιστή τον Σύλλογο των Αρχιτεκτό-νων η γενιά αυτή ερωτοτροπεί microε τα microέσα microαζικής ενηmicroέ-ρωσης περισσότερο από τις προηγούmicroενες ακολουθώ-ντας το παράδειγmicroα της laquoχάρτινηςraquo αρχιτεκτονικής δια-microαρτυρίας που ασκούσε η δεκάχρονη πια ΚοσmicroητείαΤοπίου microέσα από τις στήλες των εφηmicroερίδων Το Ε΄ Πανελλήνιο Αρχιτεκτονικό Συνέδριο προϊόν αυτήςτης γενιάς είχε microεγαλύτερη δηmicroοσιότητα και απήχησηστην κοινή γνώmicroη αλλά και την πολιτεία όπως φαίνεται

6699α φ ι έ ρ ω micro α6688 α φ ι έ ρ ω micro α

permilrsaquoIumlmiddot IgravecurrenUcircEuml AgravefiUcircUgraveAcircAacuteOcirc IcircmiddotEcircAcircOacuteAcircrsaquoOcirc˘ UcircUgraveOcirc paramiddotIumlmiddotEgravefiordmiquestIumlEumlUacuteOcirc 1938 IcircmiddotEgrave ˘fiUcircUgraveAcircAacuteOcirc UcircAcirc UgravemiddotsbquocurrenUacuteOacutemiddot UcircUgraveEumlOacuteinfinrsaquoAacuteEgraveOacutemiddot 1938[infinfi UgraveOcirc sbquoEgravesbquoIumlrsaquoOcirc UgraveOcirc˘ OtildeUacuteEuml intˆOacuteUcircUgravemiddotOacuteUgraveEgraveOacutersaquopermilEuml degEgravemiddot

UgraveEumlOacute middotUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgraveOcircOacuteEgraveIcirclsaquo]

IcirciquestUgraveˆ tradersaquoUgraveEgrave AacuteEgravemiddot permilEgravemiddotIcircOcirccurren˜ UcircUgraveEuml trade˘IcircEgraveiquest[infinfi UgraveOcirc sbquoEgravesbquoIumlrsaquoOcirc UgraveOcirc˘ OtildeUacuteEuml intˆOacuteUcircUgravemiddotOacuteUgraveEgraveOacutersaquopermilEuml ordfAcirc-

IumlcurrenUgraveAcirc˜+intmiddotUgravemiddotUcircIcircAcirc˘curren˜]

Στην πατρίδα microας ιδιαίτερα microετά την εκτόξευση της εmicroπο-ρευmicroατοποίησης της κατοικίας είναι τότε που αρχίζουν ναεmicroφανίζονται δειλά στην αρχή και πιο ηχηρά αργότερα ταπρώτα περιοδικά διακόσmicroησης και κατόπιν life style επι-ταγή της αγοράς της εξάπλωσης της διαφήmicroισης και τηςκατανάλωσης microε κυρίαρχο περιεχόmicroενο την κολακεία τουαναγνώστη

Ποιο είναι όmicroως το εργαλείο αυτής της έρπουσας κολα-κείας η οποία άλλο σκοπό δεν έχει από το να microας microετα-microορφώσει όλους σε νάρκισσους Όλο το οικοδόmicroηmicroα της κατανάλωσης και οι σχετιζόmicroενεςmicroε αυτή ατοmicroικές ανάγκες είναι απλώς λόγια που προωθού-νται από τη γλώσσα των ΜΜΕΚαι πώς παίζεται το παιχνίδι αυτό Μα πάρα πολύ απλά Οκαθένας-η καθεmicroία microας πρώτιστα οφείλει να είναι ή να γίνειπρώτα καταναλωτής και microετά πολίτης Παραφράζοντας τοlaquoπολίτης εις των ιδεών την πόλινraquo θα λέγαmicroε ότι οφείλει ναείναι laquoπολίτης εις των αντικειmicroένων την πόλινraquo Οφείλει δεταυτόχρονα να είναι ευτυχισmicroένοςη ερωτευmicroένοςηόmicroορφοη νέοςα

Η τεχνολογική διαδικασία που ακολουθούν τα microαζικά επι-κοινωνιακά microέσα microεταβιβάζει ένα επιτακτικό microήνυmicroα τηνκατανάλωση του microηνύmicroατος Έτσι η τηλεόραση δεν microεταδί-δει απλά εικόνες αλλά καινούργιους τρόπους σχέσης και

αντίληψης Εξουδετερώνει ότι βιώνεται microοναδικά το αντικα-θιστά microε προιόντα από τα οποία έχει εξανεmicroιστεί κάθε πολι-τισmicroική ή πολιτική αξίαΟ κάτοικος τώρα πια εγκλωβισmicroένος microέσα στο laquoδιάκοσmicroοraquoτου σπιτιού του απεγνωσmicroένα προσπαθεί νrsquo αποmicroιmicroηθεί τοζην Τα ΜΜΕ του προσφέρουν έναν εύκολο κολακευτικόκαι ταυτόχρονα ναρκισσιστικό δρόmicroο κάλυψης τεχνητά δια-microορφωmicroένων αναγκών Συνδαυλίζουν τον νεο-πλουτισmicroότου Συναγωνίζονται ποιο θα τον σαγηνεύσει περισσότεροΕκεί θα διαβάσει τι οφείλει να είναι ο ίδιος τι οφείλει ναποθεί και συγχρόνως θα το εκτελέσει Εκεί θα ταυτιστεί microετον laquoγυάλινοraquo ήρωα της αγαπηmicroένης του σαπουνόπεραςκαι θα αποστηθίσει τρόπους-καρικατούρες συmicroπεριφοράςδιασκεδασης ζωής Εκεί θα ενδυθεί την οριστικά τελεσmicroένηmicroορφή της εικόνας που τα ΜΜΕ του έχουν ετοιmicroάσει Θασυmicromicroορφώσει τις ανάγκες του τα θέλω του ολόκληρη τηνύπαρξή του microrsquo αυτά

Το microοντέλο αστικής κατοίκησης που συγκροτείται microεαυτούς τους όρους δεν έχει καmicromicroία σχέση microε τα microανιφέστακαι τη διδασκαλία της αρχιτεκτονικής Πρόκειται για τηνεκδοχή microιας αγοραίας laquoαρχιτεκτονικήςraquo Μιας αρχιτεκτονι-κής κατrsquo επίφαση που παρουσιάζεται λαmicroπερή και πολυδια-φηmicroισmicroένη και η οποία καταναλώνει στο πέρασmicroά της κάθετόπο κάθε χώρο κάθε αυθεντική φωνή που microε τη στάση καιτο έργο της θα microπορούσε να της αντισταθεί

Η αρχιτεκτονική συγκροτείται ερήmicroην των φυσικών γενητό-ρων της Η αρχιτεκτονική αναζητείται πλέον ως laquoτόποςraquo απωλείας

Αυτός ο αντί-λογος όmicroως που δεν πρόκειται ποτέ να σιγή-σει συγκροτεί microε την ίδια εmicromicroονή που η καταναλωτική κοι-νωνία πορεύεται το πραγmicroατικό πεδίο ανάπτυξης της κατοί-κησης κι εποmicroένως της έκτασης της ζήσης των ανθρώπωνερήmicroην τους Ας ελπίσουmicroε ότι πίσω από αυτό το κενό τουκουκλόσπιτου Μπάρmicroπι πίσω από την παγίδα του και τηνφαινοmicroενική του πληρότητα παραmicroονεύει ταυτόχρονα καιαιφνίδια η οριστική αποσάθρωσή του

Κι εδώ ας αφουγκαστούmicroε το λόγο της Άννης Βρυχέα microαχή-τριας στον αγώνα για την κατοίκηση microε όρους πραγmicroατικήςζωής και αγώνα εναντίον οποιουδήποτε χωρικού αποκλει-σmicroού που συνδέεται άmicroεσα microε τον κοινωνικό αποκλεισmicroό

laquoΗ Αρχιτεκτονική microέσω των διαφορετικών πρακτικών της καθώςεmicroπλέκεται θεmicroατικά στις κρίσεις δεν microπορεί παρά να πάρει θέσηΕίτε εγγράφοντας συmicroβατικά τη σκέψη και την πράξη της σrsquo αυτήτην πραγmicroατικότητα είτε microε το να αρνηθεί αυτή την πραγmicroατικό-τητα και να αντιπροτείνειΣτη δεύτερη περίπτωση υπάρχει ανάγκη για microια συζήτηση σχε-τικά microε τη laquoΝΕΑ ΟΥΤΟΠΙΑraquo της Αρχιτεκτονικής σύγχρονη και-νοτοmicroική και προσανατολισmicroένη στο να εκφράσει ΧΩΡΙΚΑ το∆ικαίωmicroα στην Κατοίκηση για όλουςες και microάλιστα microrsquo έναν τρόποδιαφοροποιηmicroένο πολιτιστικά κι όχι οmicroοιόmicroορφαraquo3

Σηmicroειώσεις

1 Κωνσταντινίδης Α Η Αρχιτεκτονική της Αρχιτεκτονικής-Ηmicroερολογιακά

σηmicroειώmicroατα Αθήνα Άγρα 1992 σελ 285

2 Baudrillard J Η Έκσταση της Επικοινωνίας Αθήνα Εκδόσεις Καρ-

δαmicroίτσα 1991

3 Βρυχέα Α Σηmicroειώσεις εισαγωγικού microαθήmicroατος Κατοικία- Κατοί-

κηση-Συmicromicroετοχικός σχεδιασmicroός Πρόγραmicromicroα Μεταπτυχιακών Σπου-

δών Αρχιτεκτονική-Χώρος-Πολιτισmicroός ΕΜΠ 05-10-1998 σελ 11

κουκλόσπιτο microελετηmicroένο σε όλες τις πιθανές εκδοχές τουπου απευθύνεται σε διάφανους πλήρως αναγνωρίσιmicroουςκαι αναγνώσιmicroους κατοίκουςΓιατί το δοχείο ζωής προϋπόθετε την ίδια τη ζωή ως γενεσι-ουργό αιτία του και κατrsquo επέκταση τα σώmicroατα τις κινήσειςτους τη ζήση τους εν τέλει Ο δε κάτοικός του ως κυρίαρχοπεριβάλλον είχε τους συνανθρώπους του τη συνανα-στροφή microαζί τους την οmicroιλία τους την παρουσία τουςΑντίθετα στο σύγχρονο κουκλόσπιτο ο άνθρωπος-κάτοι-κος περιβάλλεται από αντικείmicroενα τους σύγχρονους laquoτεχνι-κούς δούλουςraquo που επιβεβαιώνουν περίτρανα την παντο-δυναmicroία τους επάνω του και πιστοποιούν την ανθρώπινηαπουσία Η χρησιmicroότητα και η χρήση υποχωρούν έναντι τηςlaquoατmicroόσφαιραςraquoΌπως στα σύγχρονα συγκροτήmicroατα κατοικιών που οργα-νώνονται γύρω από piscine-club εκεί που το ζην της καθη-microερινής ζωής αναmicroειγνύεται microε τις ασχολίες του ελεύθερουχρόνου Εκκλησία γήπεδα τένις κοmicroψά microαγαζιά αλλά καικέντρο πολιτιστικών εκδηλώσεων και αναψυχής ακόmicroα καικινηmicroατογράφος όλα συνοψίζονται σrsquo ένα περιβάλλονlaquoολικόraquo γκετοποιηmicroένο κατrsquo εξοχήν σύνορο κοινωνικώνκαι χωρικών αποκλεισmicroώνΜια ολική οργάνωση της καθηmicroερινότητας στο όνοmicroα microιαςlaquoευτυχίαςraquo που ορίζεται ως εργαλείο επίλυσης υλικών εντά-σεων Όλα είναι επιλυmicroένα ολικά κλιmicroατισmicroένα ανακατε-microένα αφοmicroοιωmicroένα ταυτόχρονα όmicroως και εδώ είναι τοπαράδοξο ξεχωρισmicroένα και πλήρως οριοθετηmicroένα

Η microετατόπιση αυτή όπως είναι φυσικό δεν έγινε ακαριαίαΠροετοιmicroάστηκε αργά και microεθοδικά Αποτελεί πλέον τοπροϊόν ενός προαναγγελθέντος θανάτου που δεν έχειφυσικά όρια και εξαπλώνεται σαν microάστιγα στο δυτικό κόσmicroοmicroε τη βοήθεια των ΜΜΕ

laquoΤο κάθε σπίτι που χτίζεται είναι ολόκληρη η αρχιτεκτονική microέσαστον κόσmicroο που της ανήκει Με το κάθε χτίσmicroα που πραγmicroατο-ποεί ένας αρχιτέκτονας διατυπώνει αυτό που είναι η αρχιτεκτονικήκαι σαν τέχνη και σαν εργαλείο ζωήςΗ συγκεκριmicroένη χρονική στιγmicroή ο συγκεκριmicroένος τόπος ο συγκε-κριmicroένος άνθρωπος και microαζί η τεχνική και τα πρόσφορα (ή επι-λεγmicroένα) υλικά όλα αυτά microαζί συνθέτουνε το αρχιτεκτονικό έργοπου microιλάει για τη χρονική στιγmicroή που το γέννησε και για το τοπίοόπου απάνω κάθεται και στέκεται και για τον άνθρωπο πουέβαλε την ψυχή του για να το κατασκευάσειraquo1

Ο λόγος του Άρη Κωνσταντινίδη διατυπωmicroένος στα 1987σκιαγραφεί ουσιαστικά και την οριστική ρήξη της laquoποιητι-

κήςraquo αρχιτεκτονικής του κατrsquo εξοχήν δηλαδή κτίσmicroατοςπου laquoποιείraquo χώροΜε την πανηγυρική επικράτηση της αρχιτεκτονικής-κτίσmicroα-τος ως laquoεmicroπορεύmicroατοςraquo στα πλαίσια της παγκοσmicroιοποιηmicroέ-νης κοινωνίας της αγοράς η σκηνή της ελάχιστης απόστα-σης όπως την ορίζει ο Baudrillard2 που λειτουργούσε ωςένας προστατευτικός περίφρακτος χώρος για τους ενοί-κους του έδωσε τη θέση της στη διαφάνεια η οποία κατα-στατικά δεν προστατεύει αντίθετα διαχέεται microέσα στην πλη-ροφορία και την επικοινωνία

Μεταλλάσεται έτσι το αίτηmicroα της κατοίκησης σε αίτηmicroαπροβολής Η εσωστρέφεια της κατοίκησης δίνει τη θέσητης στην εξωστρέφεια και την κοινοποίηση του περιεχοmicroέ-νου της Το laquoδοχείο ζωήςraquo εmicroβληmicroατικό όραmicroα γενιών και γενιώναρχιτεκτόνων αντικαθίσταται από το σπίτι της Μπάρmicroπι ένα

Από το laquoδοχείο ζωήςraquo στο σπίτι της Μπάρmicroπι

της Βασιλικής Παναγιωτοπούλου αρχιτέκτονος

7711α φ ι έ ρ ω micro α7700 α φ ι έ ρ ω micro α

ΠΛΑΣΤΙΚΗ microε όρους ΑΠΟΚΩ∆ΙΚΟΠΟΙΗΣΗΣ του laquoΠΛΑ-

ΣΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣraquo αποσπά τα ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ τουΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ από την ΠΡΟΣΩΠΙΚΗΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑ-

ΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ της σχέσης του microε τονΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟ ΧΩΡΟ και προχωρά σε διαφορετικέςαποτιmicroήσεις της ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΑΣ ενταγmicroένηςστο επιλεγmicroένο σύστηmicroα κτιρίωνυπαίθριων χώρων ταυτό-χρονα σαν πλαίσιοφορέα και σαν εργαλείο γραφής ώστενα προκληθεί η ζητούmicroενη ΠΟΙΗΤΙΚΗΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ

ΑΝΤΑΛΛΑΓΗ ανάmicroεσα στην ΠΛΑΣΤΙΚΗ ΤΟΥ ∆ΙΑΣΤΑΣΗ

ΚΑΙ ΤΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΚΑΙ ΤΟ ΧΡΟΝΟ

Υπό τις ΒΑΣΙΚΕΣ ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ ΠΛΑ-

ΣΤΙΚΗΣ τη ∆ΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΜΟΡΦΗΣΕΙΚΟΝΑΣ και τοΡΟΛΟΑΠΟΣΤΟΛΗΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ της εmicroπλουτίζουmicroεmicroε πρόσθετο ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΛΟΓΟ (microνήmicroηndash συναίσθηmicroα ndash συγκινησιακό φορτίο) την ΑΝΑΓΝΩΣΗ

ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΧΡΗΣΗ ΚΑΙ ΟΙΚΕΙΟΠΟΙΗ-

ΣΗ του ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΥΠΛΑΣΤΙΚΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥσυmicroπληρωmicroατικά microε τα γνωστά microας microέσα (σκίτσα σχέδιαπλαστικές microακέτες) αναπτύσσουmicroε ΝΕΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟ-

ΝΙΚΕΣ ΑΙΣΘΗΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΕΣ ∆ΥΝΑΤΟ-

ΤΗΤΕΣ

Συγκεκριmicroένα η laquoΠλαστική και Σύγχρονα ΕπικοινωνιακάΜέσα Απεικόνισης του Χώρουraquo1 περιλαmicroβάνει τις παρα-κάτω ενότητες bull Ο Γλωσσολογικός χαρακτήρας της Επικοινωνίας και ηmicroελέτη των Συστηmicroάτων των Σηmicroείων στην Απεικόνιση Ηέννοια της απεικόνισης του Πλαστικού microοντέλου και τηςπροσοmicroοίωσης Η δηmicroιουργία χώρου και Πλαστικώνχωρικών απεικονίσεων microε τη χρήση νέων τεχνολογιών Ηανάγκη χρήσης microέσων βασισmicroένων στο χρόνο (time-basedmedia) για την δηmicroιουργία Πλαστικών χωρικών απεικονί-σεων Γενικά παραδείγmicroατα S Eisenstein R Wiene F LangJ Tati R Scott T Gilliam W Wenders P Greenawaybull ∆ιευκρινίσεις σχετικά microε την Πλαστική στην Οπτικοα-κουστική Απεικόνιση Κινηmicroατογράφος και απεικόνιση τουχώρου Ιστορική αναδροmicroή Πρωτοπόροι κινηmicroατογραφι-στές Οι πρώτες Πλαστικές χωρικές απεικονίσεις σεσυνάρτηση microε το χρόνο Τυπολογικά παραδείγmicroαταLumiere Melies Segundo de Chomon Edison Porter Ησχέση τους microε σύγχρονες Πλαστικές απεικονίσεις video(Rybczynski)bull Ειδικά Ζητήmicroατα Τεχνικής στη Γραmicromicroατική και το Συντα-κτικό της Απεικόνισης Πλάνο Γκρό πλάν (O WellsCitizen Kane S Eisenstein Battleship Potemkin) Πανορα-

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ και τη ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΣΥΝΘΕ-

ΣΕΩΝΕΙΚΟΝΩΝ όπου η ΣΗΜΕΙΟΛΟΓΙΑ επέδρασε κατα-λυτικά στα τελευταία 40 χρόνια κυρίως σαν Πανεπιστη-microιακή Έρευνα και ∆ιδασκαλία της ΑΝΤΙΛΗΨΗΣ ΤΗΣ

ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ΕΡΜΗΝΕΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΧΕ∆ΙΑΣΜΟΥ ΤΟΥ

ΣΥΓΧΡΟΝΟΥΜΕΛΛΟΝΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

Πρόκειται για microεθοδολογία ΕΠΑΝΕΓΓΡΑΦΗΣ ΣΥΓΚΕ-

ΚΡΙΜΕΝΩΝ ΠΛΑΣΤΙΚΩΝΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΩΝ ΦΑΙΝΟ-

ΜΕΝΩΝΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ microέσω τωνοποίων αρθρώνεται και οργανώνεται ο χώρος ανοίγονταςταυτόχρονα το ζήτηmicroα της ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ φορέαπολλαπλών σηmicroασιών και βασικό κλειδί διείσδυσης σε πλή-θος σύνθετων και ενίοτε αντιφατικών εννοιών της παρου-σίας της ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ στην ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ όπου διαmicroέσου αλλά και πέραν της laquoάσκησης της microατιάςraquo τουΤΟΠΟΥ αρθρώνεται και οργανώνεται ο κάθε ΧΩΡΟΣτου microε Ι∆ΙΟΤΥΠΗ ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΛΟΓΟYΜΗΧΑΝΙ-

ΣΜΟΥ ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗΣ σαν microέσο διαχείρισηςστοιχείων Ψυχολογίας Ιδεολογίας και Αισθητικής Κριτι-κής microέσα από τις ιδιαιτερότητες της ΠΡΟΣΩΠΙΚΗΣ

ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ∆ΙΑΤΥΠΩΣΗΣ microε ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩ-

ΝΙΑΚΑ ΜΕΣΑ (Video CD-ROM web sites Αναδραστικές

Εγκαταστάσεις Εικονική Πραγmicroατικότητα) απαλλάσσο-ντας τους κανόνες της σύνθεσης από microονοδιάστατεςΣηmicroειολογικές επιρροές

Από την απλή επιθυmicroία αναπαραγωγής των ΑΝΤΙΚΕΙ-

ΜΕΝΩΝΓΕΓΟΝΟΤΩΝ ΠΛΑΣΤΙΚΗΣΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣmicroέχρι την ουσιαστική φιλοδοξία να κατανοηθεί πληρέ-στερα το νόηmicroα τους η διαδικασία της Αναπαράστασήςτους θέτει το microόνιmicroο δίληmicromicroα του laquoΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥraquo (microηυλικού) και του laquoΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΥraquo (υλικού) ΠΛΑΣΤΙΚΟΥ

ΧΩΡΟΥ διερευνώντας ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ αναφορικά σεΓΕΓΟΝΟΤΑΤΟΠΙΑ από το ΑΣΤΙΚΟΦΥΣΙΚΟ microας περι-βάλλον αλλά και από το απόθεmicroα των ΦΑΝΤΑΣΙΑ-

ΚΩΝΥΠΟΘΕΤΙΚΩΝΡΟΜΑΝΤΙΚΩΝ ΠΡΟΒΟΛΩΝ microαςπου οδηγούν σε απαλλαγή από συmicroβατικές προσεγγίσειςαποκαλύπτοντας την άρθρωση διαφορετικών ΧΡΟΝΙΚΩΝ

και ΧΩΡΙΚΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ microε πρόσθετες εκφραστικές δια-τυπώσεις του ΘΕΜΑΤΟΣΤΟΠΟΥΓΕΓΟΝΟΤΟΣ Η ΑΝΤΙΠΑΡΑΘΕΣΗ της ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑΣΑΝΑ-

ΚΑΛΥΨΗΣ microε την ενεργητική κατανόηση της ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ

ΓΕΓΟΝΟΤΟΣΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ ΤΟΥ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟΥ

(ΥΛΙΚΟΑΠΤΟ) και την laquoΑΠΟΛΑΥΣΗraquo που έγκειται στοπρονόmicroιο της ΣΥΝΑΝΤΗΣΗΣΕΜΠΕΙΡΙΑΣ ΜΕ ΤΗΝ

ρεύνηση της συσχετιστικής δυνατότητας συγκεκριmicroένωνψηφιακών εργαλείων microε τα συνήθη στους αρχιτέκτονεςσυστήmicroατα σχεδιασmicroού αναπαράστασης και απεικόνισηςώστε οι χειρισmicroοί των ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΩΝ

ΜΕΣΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΛΑΣΤΙΚΗ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ

ΝΑ ΥΠΗΡΕΤΟΥΝ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ ΤΗΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

ΑΝΤΙΛΗΨΗ ΚΑΙ ΣΥΝΘΕΣΗ αρθρώνοντας γλωσσολογικάσαφή γραmicromicroική ή υπερκειmicroενική (hypertext) κινηmicroατογρα-φικού τύπου ΑΦΗΓΗΣΗ microε την εισαγωγή της διάστασηςτου ΧΡΟΝΟΥ (time based media) και όχι την αυτοτέλεια

της καλλιτεχνικής και microόνο διατύπωσης της laquoιδέαςευρήmicroα-τοςraquo microε τρόπο αποσπασmicroατικό και αυτονοmicroηmicroένο από τοκοινωνικόεπικοινωνιακό πλαίσιο όπως συνήθως αυτoϊκα-νοποιείται και εξαντλείται σαν εικαστικά εκθέσιmicroο εφήmicroεροmicroονοδιάστατο και περιγραφικά ναρκισσιστικό εγχείρηmicroα

Την κατεύθυνσή microας laquoΠΛΑΣΤΙΚΗ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΤΟΥ

∆ΟΜΗΜΕΝΟΥ ΧΩΡΟΥraquo βασική στην ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

ως ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ προσεγγίζουmicroε microε συγκριτική εξέτασηmicroεταξύ της ΣΗΜΕΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ και τηςΕΜΠΕΙΡΙΚΗΣ ΣΥΝΘΕΣΗΣ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ

ΛΟΓΟΥ υπό τη βασική υπόθεση ότι η επιστήmicroη τηςΣΗΜΕΙΟΛΟΓΙΑΣ έχει ως αντικείmicroενο έρευνας την ΤελικήΜορφή της ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗΣ ενώ ο συνθέτης την ∆ιαδικα-σία Παραγωγής της επιχειρούmicroε να καταδείξουmicroε τη διά-σταση microεταξύ των κανόνων αντίληψης και σύνθεσης πουπροκύπτει από τα δύο αυτά Γνωσιολογικά Συστήmicroατα microεΑΝΑΛΥΣΗ ∆ΟΜΩΝ ΚΑΙ ΜΟΡΦΩΝ ως προςbull τη ΣΗΜΕΙΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ που ανάγει την ΠΛΑΣΤΙΚΗ

ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ στη ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ

ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ bull τη ∆ΙΑ∆ΙΚΑΣΙΑ της ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ΣΥΝΘΕΣΗΣ που σηmicroα-σιοδοτεί την ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ως κύρια ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ

Η ΓΛΩΣΣΑ ΤΗΣ ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ΩΣ ΚΥΡΙΑΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

Στην ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ και τις ΠΛΑΣΤΙΚΕΣ ∆ΙΑΤΥΠΩΣΕΙΣ

της ο κινηmicroατογράφος το video οι τρισδιάστατες οπτικο-ακουστικές κατασκευές και τα laquoπολυmicroέσαraquo χρησιmicroοποι-ούνται συνήθως για να απεικονίσουν πληρέστερα τηmicroελέτη το κατασκευασmicroένο κτίριο το καλλιτεχνικό έργοτην πόλη ή ακόmicroα για να αναβαθmicroίσουν microε όρουςΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΗΣ laquoΩΡΑΙΟΠΟΙΗΣΗΣraquo

την διαmicroεσολαβητική (microεντιατική media) εικόνα του αρχι-τέκτοναΩστόσο σε διεθνές πανεπιστηmicroιακό επίπεδο έρευνας καιεκπαίδευσης όπως και στη Σχολή Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠδιερευνάmicroε από πολλά χρόνια τις σηmicroαντικές ΠΛΑ-

ΣΤΙΚΕΣΑΠΕΙΚΟΝΙΣΤΙΚΕΣ ∆ΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ των laquoΝΕΩΝ

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΩΝ ΤΕΧΝΙΚΩΝraquo παρέχοντας ταυτό-χρονα παγκόσmicroια microετάδοση της αρχιτεκτονικήςεικαστικήςπληροφορίας microέσα από τη συγκρότηση της διαρκώςσυντασσόmicroενης ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΤΗΣ ΑΠΕΙΚΟ-

ΝΙΣΗΣ όπου υπερβαίνοντας την προφανή microίmicroησηεπανά-ληψη του laquoπραγmicroατικούraquo πειραmicroατιζόmicroαστε microε ανατρεπτι-κές microεθόδους προσοmicroοίωσης και πλαστικούεικονικούσχεδιασmicroού (VR) τις οποίες εφαρmicroόζουmicroε ανάλογα microε τιςεξειδικευmicroένες δηmicroιουργικέςσυνθετικές και τεχνικές δια-στάσεις και χαρακτηριστικά τους

Η ΓΛΩΣΣΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΤΑ-ΣΗΜΕΙΩΤΙΚΗ laquoΚΕΙΜΕΝΟ-

ΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥraquo που εισάγουmicroε microε παράλληλοεmicroπλουτισmicroό των εννοιολογικών εργαλείων για την πολλα-πλή ανάλυση του αντικειmicroένου της ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ωςΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ microε έmicroφαση στην ΠΛΑΣΤΙΚΗ ∆ΙΑΤΥ-

ΠΩΣΗ της microας οδηγεί στην θεωρητική και συνθετική διε-

Η τηλε-οπτική της αρχιτεκτονικής

του Νικολάου Ελ Λάσκαρη ∆ρ αρχιτέκτονα καθηγητή ΕΜΠ

7733α φ ι έ ρ ω micro α

microατικότητα και προσεγγίζει την υπόσταση των δυνητικώνπεριβαλλόντων ως πλαισίων επικοινωνίας αλλά και τη δια-δικασία σχεδιασmicroού δυνητικών περιβαλλόντων από τηναρχιτεκτονική της σκοπιά Είναι βέβαια απαραίτητο αρχικάνα ορισθεί η έννοια του δυνητικού περιβάλλοντος

∆υνητικά περιβάλλοντα ως χωρικά πλαίσιαεπικοινωνίαςΗ έλευση συστηmicroάτων δυνητικής πραγmicroατικότητας (∆Π)ήταν αποτέλεσmicroα της σταδιακής εξέλιξης και σύγκλισηςmicroίας σειράς επιmicroέρους τεχνολογιών3 πληροφορικής καιτηλεπικοινωνιών κατά τη διάρκεια των τελευταίων 30 ετών(Ellis 1995 11) Ουσιαστικά η ∆Π αποτελεί ένα σύστηmicroαδιεπαφής ανθρώπου-υπολογιστή4 το οποίο υποστηρίζεισε αληθινό χρόνο αλληλεπίδραση του ανθρώπου πουχρησιmicroοποιεί τον υπολογιστή5 microε περιβάλλοντα τρισδιά-στατων γραφικών τροφοδοτώντας τα αισθητηριακά κανά-λια πρόσληψής του microε οπτικές ακουστικές απτικές καικιναισθητικές πληροφορίες microέσω ανάλογων συσκευώναπεικόνισης (display devices) Τα συνθετικά αυτά περιβάλ-λοντα ονοmicroάζονται δυνητικά περιβάλλοντα (∆Περ)

Όταν για παράδειγmicroα ο χρήστης φορά ένα κράνος εmicroβύθι-σης6 οι πληροφορίες σχετικά microε microετατοπίσεις και περι-στροφές του κεφαλιού του εισάγονται στο σύστηmicroα7 λαmicro-

Η περιβαλλοντική εmicroπειρία του αστικού χώρου στηνεποχή microας ενσωmicroατώνει διαφόρων ειδών στατικές ήκινούmicroενες αναπαραστάσεις της πραγmicroατικότητας1

Παράλληλα στα περιβάλλοντα αυτά συχνά ενσωmicroατώνονταισυσκευές οι οποίες καταγράφουν πληροφορία από το περι-βάλλον και την ανθρώπινη δραστηριότητα2 microε την οποίαανατροφοδοτούν κατάλληλα συστήmicroατα και επηρεάζουντην εξέλιξη των προαναφερόmicroενων αναπαραστάσεων Υπο-θέτουmicroε εποmicroένως ότι microε την ενσωmicroάτωση τέτοιων συστη-microάτων κάποια από τα περιβάλλοντα τα οποία βιώνουmicroεκαθηmicroερινά ενισχύονται ηλεκτρονικά και η επικοινωνία microαςmicroε αυτά ή και microε άλλους ανθρώπους microέσα σε αυτά διαmicroε-σολαβείται από τα συστήmicroατα που περιγράφηκαν

Σε ένα κόσmicroο όπου η χωρική εmicroπειρία δεν διέπεται πλέοναπαραίτητα από τους φυσικούς περιορισmicroούς της υλικότη-τας θα microπορούσαmicroε να επανεξετάσουmicroε το ρόλο τηςαρχιτεκτονικής αποβλέποντας στη δηmicroιουργική και ισορ-ροπηmicroένη ενσωmicroάτωση των ηλεκτρονικών microέσων επικοι-νωνίας microε τα ήδη υπάρχοντα δοmicroικά στοιχεία ως συστατι-κών της σύνθεσης χωρικών εmicroπειριών και πλαισίων γιαανθρώπινη δραστηριοτητα

Το κείmicroενο αυτό επικεντρώνει σε microία από τις τεχνολογίεςτης πληροφορίας και της επικοινωνίας τη δυνητική πραγ-

Σχεδιάζοντας δυνητικάπεριβάλλοντα ως χωρικά πλαίσιαδιαmicroεσολαβηmicroένης επικοινωνίας

του ∆ηmicroήτρη Χαρίτου αρχιτέκτονα λέκτορα Τmicroήmicroατος Επικοινωνίας και ΜΜΕΕθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστηmicroίου Αθηνών

7722 α φ ι έ ρ ω micro α

ταστάσεις Σύγκριση video εγκατάστασης microε video tapesως microέσα παραγωγής Πλαστικών χωρικών απεικονίσεωνΧρήση νέων τεχνολογιών σε Πλαστικές εγκαταστάσειςbull Υπερmicroέσα (Hypermedia) Αλληλεπίδραση ανθρώπουυπολογιστή Η επίδραση των δηmicroιουργικών διαδικασιώνπου υποστηρίζονται από τη χρήση υπερmicroέσων στην δηmicroι-ουργία Πλαστικών απεικονίσεων χώρου Πλαστικές απει-κονίσεις που βιώνονται παθητικά ή αλληλεπιδραστικάVideoαλληλεπιδραστικό video Hypertext και Hyper-media Dada και Φουτουρισmicroός σαν ρίζες των Πολυmicroέ-σων Επιπτώσεις ψηφιοποίησης της πληροφορίας (εικόναήχος κινούmicroενη εικόνα κλπ) στη διαδικασία δηmicroιουργίαςΠλαστικής χωρικής απεικόνισηςbull Η επίδραση της χρήσης νέων τεχνολογιών στη διαδικα-σία σχεδιασmicroού Πλαστικών περιβαλλόντων Αναζήτησηνέων microορφών επιφανειών καθώς και νέων γεωmicroετρικώνσυστηmicroάτων Εξελικτική Αρχιτεκτονική (Fraser) MarcosNovakLiquid ArchitectureHypersurfaces Παραδείγmicroαταδηmicroιουργίας υβριδικών περιβαλλόντων Πλαστικού εικαστι-κού χαρακτήρα (J Holzer M Novak J Shaw C Davies)bull Ορισmicroόςτεχνολογία εφαρmicroογές της εικονικής πραγmicroα-τικότητας (virtual reality) στην Πλαστική Η έννοια τηςπροσοmicroοίωσης (simulation) Υπολογιστικά συστήmicroατασυ-σκευές εισόδουεξόδου Έmicroφαση στη χρήση της τεχνολο-γίας VR σε σχέση microε την Πλαστική και τη δηmicroιουργία περι-βαλλόντων Παραδείγmicroατα προσοmicroοιώσεις του UCLA

Dept of Architecture και του ΗΙΤ LabUniversity ofWashingtonbull Κυβερνοχώρος Οι πρώτες on-line κοινωνίες βασισmicroένεςστην επικοινωνία microέσω κειmicroένου MUDsMOOs Εισαγωγήτης τεχνολογίας της εικονικής πραγmicroατικότητας στο διαδί-κτυοVRML Σύγχρονα παραδείγmicroατα on-line κοινωνιών bull Ο ρόλος της αρχιτεκτονικής γνώσης και εmicroπειρίας στηνδηmicroιουργία του κυβερνοχώρου και στο σχεδιασmicroό Πλα-στικών εικονικών περιβαλλόντων Κατανόηση του προβλή-microατος του σχεδιασmicroού χώρου σε Πλαστικά εικονικά περι-βάλλοντα Φαινοmicroενολογία της αντίληψης του χώρουγνω-στικές λειτουργίες στην περιβαλλοντολογική αντίληψηΠειραmicroατικές εργασίες που microελετούν τις επιπτώσεις τουσχεδιασmicroού χώρου σε εικονικά περιβάλλοντα Πλαστικήςστη συmicroπεριφορά ανθρώπων που υπάρχουν και κινούνταιmicroέσα στο χώρο αυτό

Σηmicroείωση

1 H προσέγγιση αυτή είναι προϊόν εκπαιδευτικής έρευνας στο

πλαίσιο του Μεταπτυχικού Προγράmicromicroατος της Σχολής Αρχιτεκτό-

νων ΕΜΠ laquoΑρχιτεκτονική ndash Χώρος ndash Πολιτισmicroόςraquo

microικόTravelling (WH Griffith The Birth of a Nation)ΜοντάζΚίνηση της κάmicroερας ΠεδίοEκτός πεδίου Τοmicroοντάζ ως διαδικασία παραγωγής χωρικών απεικονίσεωνΜέθοδοι Μοντάζ το αφηγηmicroατικό microοντάζ (Griffith) τολυρικό microοντάζ (Pudovkin) το microοντάζ των ιδεών ή κατα-σκευαστικό (Vertov) τo διανοητικό microοντάζ (Eisenstein)bull Περί Μετωνυmicroικού Άξονα ΣύmicroβολαΜεταφορές Συmicro-βολική των Μορφώνbull ΣυmicroβολικήΨυχανάλυση ΜεταφοράΜετωνυmicroία Περίρυθmicroού και αρθρώσεων στην Απεικόνιση Πειραmicroατικόςκινηmicroατογράφος και Πλαστική Νταντά Ready made Σουρε-αλισmicroός Τυπολογικά παραδείγmicroατα Vicking Eggelink HansRichter Walter Ruttman Fernand Leger Dudley MurphyMan Ray Marcel Duchamp Luis Bunuel Oskar Fischingerbull Η microυθολογία του ρεαλισmicroού στις Πλαστικές απεικονί-σεις Ο αφηγηmicroατικός χρόνος Το δοmicroικόυλιστικό φιλmicro Ηφιλmicroική πραγmicroατικότητα Dziga Vertov Stan BrakhageAndy Warhol Werner Nekesbull Κανόνες Συνταγmicroατικής Οργάνωσης και Λογική της ∆ιή-γησης ΛογικήΓραmicromicroατική ΚώδικεςΚωδικοποιήσεις Ανα-λογίαΟmicroοιότητα Σχέσεις Εικόνας και Λόγου ΧωρικέςΠλαστικές απεικονίσεις εικονογράφησηκόmicroικς Ιστορικήαναδροmicroή Μορφές Σύνθεσης Πλαστικών χωρικών απει-κονίσεων ΑναπαραγωγήΑνακύκλωση Επεξεργασία καιmicroεταλλαγή του νοήmicroατος microιας χωρικής Πλαστικής απεικό-νισης Παραδείγmicroατα Robida Paul Rummell PettitCorbett Moebius Druillet Schuiten Bilal LiberatoreBeroy Gimenez Miller Otomo Torres Calatayudbull Αντίληψη της Πλαστικής Απεικόνισης από τις ΑισθήσειςΗ Αντίληψη της Εικόνας του Πραγmicroατικού ΜορφήΠεριε-χόmicroενο ΠραγmicroατικόΠραγmicroατικότητα Η οπτική αντίληψηΠραγmicroατικήΦιλmicroική Εικόνα ΠροοπτικήΕντύπωση τηςΠραγmicroατικότητας Η σχέση χώρουχρόνου ∆υτικόςορθολογισmicroόςΑνατολική φιλοσοφία και απεικόνισηχώρου Τυπολογικά παραδείγmicroατα Sergei EisensteinOctober Andrei Tarkovski Solarisbull Οπτικοακουστικά Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας∆ιαφή-microιση Σχέση microηνύmicroατοςmicroέσου Η αmicroφίδροmicroη σχέση δια-φήmicroισηςαστικού περιβάλλοντος Σύγχρονα επικοινωνιακάδίκτυαη νέα εmicroπειρία του δηmicroόσιου χώρου Χρήση νέωντεχνολογιών για τη δηmicroιουργία ρεαλιστικών η microη Πλαστι-κών χωρικών απεικονίσεων microέσα από τη διαφήmicroιση bull Λειτουργίες της Σηmicroαντικής και Εννοιολογία της Πλαστι-κής Απεικόνισης Σχέσεις ΝοήmicroατοςΑφήγησης και Εικό-ναςΑναπαράστασης Εικονικές Σηmicroειοποιήσεις Αναπαρι-στώmicroενοΑναπαράσταση ΥποκειmicroενικόΤαύτιση ΗΈννοια της Ερmicroηνείας ∆ειγmicroατολογικές Σηmicroειοποήσεις(Υπαινιγmicroός) Video Αrt Ιστορική αναδροmicroή Nam JunPaik Wolf Wostel Bruce Nauman Bill Viola Video εγκα-

IcirciquestUgraveˆ partEgraveIcircfiOacutemiddot (1) partUcircˆUgraveAcircUacuteEgraveIcirclsaquo iquestfibdquoEuml UgraveOcirc˘ centparaAcircUacutelaquopartEgraveIcircOcircOacuteEgraveIcirciquest ordfOcirc˘UcircAcircrsaquomiddotraquo

7755α φ ι έ ρ ω micro α7744 α φ ι έ ρ ω micro α

τις προσλαmicroβάνει και τις ερmicroηνεύει Εδώ έρχεται να βοη-θήσει η αρχιτεκτονική θεωρητική και πρακτική γνώση

Προσπαθώντας να συνθέσουmicroε δυνητικό χώρο όmicroως θαπρέπει να λάβουmicroε απαραίτητα υπόψη κάποια ιδιαίτεραχαρακτηριστικά του χώρου στα ∆Περ όπωςbull Ο χώρος σε ένα ∆Περ microπορεί να είναι ασυνεχής17

bull ∆εν υφίστανται φυσικοί νόmicroοι που να διέπουν τη συmicroπε-ριφορά αντικειmicroένων σε ∆Περ

bull Η κλίmicroακα των αντικειmicroένων και αντίστοιχα του οριζόmicroε-νου από αυτά χώρου είναι δύσκολα αντιληπτή18 και microπορείνα microεταβάλλεται

Η αυξανόmicroενη ανάγκη για δηmicroιουργία ∆Περ που θα πλαι-σιώσουν δραστηριότητες στο διαδίκτυο και σε άλλα πλη-ροφοριακά συστήmicroατα είναι δεδοmicroένη Ο λόγος ύπαρξηςαυτών των ∆Περ δεν είναι να αντικαταστήσουν σταδιακά

του περιβάλλοντος λαmicroβάνει microέρος σε διαδικασίες κατά-ληλα χωροθετηmicroένες και επικοινωνεί microε άλλους χρήστεςΜε άλλα λόγια ο σχεδιασmicroός ενός ∆Περ έχει σαφείςοmicroοιότητες microε τον αρχιτεκτονικό σχεδιασmicroό σε πραγmicroα-τικό χώρο Μπορούmicroε λοιπόν να υποθέσουmicroε ότι ο σχε-διασmicroός ενός ∆Περ είναι εν microέρει και αρχιτεκτονικό πρό-βληmicroα και ως τέτοιο microπορεί να αντιmicroετωπισθεί από microίααρχιτεκτονική σκοπιάΤo αποτέλεσmicroα microίας χωρικής σύνθεσης είτε σε υλικό ή σε

δυνητικό πλαίσιο microεταδίδει πληροφορία και συmicroβολικόπεριεχόmicroενο στους ανθρώπους που το βιώνουν Για ναδηmicroιουργήσουmicroε συmicroβολικές microορφές τις οποίες ο άνθρω-πος θα βιώσει πολυαισθητηριακά σε ένα δυνητικό χωρικόπλαίσιο είναι χρήσιmicroο να αντλήσουmicroε από υπάρχουσαγνώση που αφορά στη σύνθεση των microορφών αυτών στοπραγmicroατικό περιβάλλον στην αισθητική την εργονοmicroία καιτο νόηmicroα το οποίο ο άνθρωπος επενδύει σε αυτές όταν

βάνονται υπόψην από τον κεντρικό επεξεργαστή οοποίος ενηmicroερώνει αντίστοιχα την άποψη (viewpoint) του∆Περ που θα απεικονισθεί στα microάτια του χρήστη σύmicro-φωνα microε τις κινήσεις αυτές Έτσι ο χρήστης νιώθει ότιόπου και να γυρίσει το ∆Περ τον περιβάλλει και συντη-ρείται η ψευδαίσθηση της εmicroβύθισης8 σε ένα συνθετικόπεριβάλλον Πέρα από την υποτιθέmicroενη microεταβολή θέσηςτου βλέmicromicroατος υπάρχει η δυνατότητα πλοήγησης του χρή-στη στις τρεις διαστάσεις χωρίς τους περιορισmicroούς των

φυσικών νόmicroων τηλεmicroεταφοράς καθώς και χειρισmicroού αντι-κειmicroένων που συνθέτουν το περιβάλλον (Χαρίτος 2002)

Η έλευση νέων τεχνολογιών επεξεργασίας κινούmicroενηςεικόνας δίνει πλέον τη δυνατότητα συγκερασmicroού πραγmicroα-τικής (καταγεγραmicromicroένης microέσω video) και συνθετικής(παραγόmicroενης από τρισδιάστατα γραφικά υπολογιστών)κινούmicroενης εικόνας σε αληθινό χρόνο Οι τεχνολογίες

αυτές υποστηρίζουν τη δηmicroιουργία υβριδικών συνθετικώνπεριβαλλοντικών εmicroπειριών microικτής ή ενισχυmicroένης πραγmicroατι-κότητας9 (Χαρίτος κά 2005)

Σε ένα ∆Περ microπορεί να συmicromicroετέχει ένας10 ή περισσότεροιχρήστες11 Στην πρώτη περίπτωση το ∆Περ λειτουργεί ωςευmicroετάβλητο και δυναmicroικά εξελισσόmicroενο περιβάλλον διε-παφής το οποίο παρέχει τη δυνατότητα επικοινωνίας πλη-ροφορίας microέσω της πλοήγησης σε αυτό (Riva 1999 466)Στις εικόνες (1) (2) και (3) παρουσιάζεται το αποτέλεσmicroατου ερευνητικού έργου microε τίτλο laquoΕικονικά Μουσείαraquo12 ωςπαράδειγmicroα microονοχρηστικού ∆Περ Θεωρώντας κάθε microου-σείο ως πολιτιστικό περιβάλλον επικοινωνίας το ∆Περαυτό λειτουργεί ως χωρικό πλαίσιο microέσα στο οποίο εκτίθε-νται πολλών διαφορετικών microορφών ψηφιοποιηmicroένα αντι-κείmicroενα13 κατάλληλα οmicroαδοποιηmicroένα και χωροθετηmicroέναΒασική παράmicroετρος του περιβαλλοντικού σχεδιασmicroούεδώ ήταν η υποβοήθηση της πλοήγησης και του προσα-νατολισmicroού του χρήστη όταν κινείται microέσα στο εσωτερικότου Στις εικόνες (4) και (5) παρουσιάζονται απόψεις τουςδυνητικού οπτικοακουστικού εικαστικού περιβάλλοντος microετίτλο laquoLego_submersionraquo14

Ωστόσο ο Schroeder (σε Riva 1999 462) αmicroφισβητεί τοκατά πόσον microπορούmicroε να θεωρήσουmicroε ένα microονοχρηστικόσύστηmicroα ∆Π ως επικοινωνιακό microέσο laquoΗ έννοια του επικοι-νωνιακού microέσου και τεχνολογίας υπονοεί ότι δύο η περισσότεροιάνθρωποι εmicroπλέκονται και ότι δίνεται έmicroφαση στα microηνύmicroατα ταοποία microεταδίδονται microεταξύ τους εποmicroένως οι όροι laquoεπικοινω-νίαraquo και laquomicroέσοraquo θα πρέπει να χρησιmicroοποιούνται microόνο αναφο-ρικά microε συστήmicroατα ∆Π για πολλούς χρήστεςraquo Ένα πολυχρη-στικό σύστηmicroα ∆Π microπορεί να θεωρηθεί ως επικοινωνιακόπεριβάλλον στο πλαίσιο του οποίου διαmicroεσολαβείται η επι-κοινωνία microεταξύ αποmicroακρυσmicroένων και δικτυακά συνδεδε-microένων χρηστών οι οποίοι εκπροσωπούνται από τις ψηφια-κές τους αναπαραστάσεις (avatars)15 Η ύπαρξη αυτών τωνοπτικά και ακουστικά αντιληπτών οντοτήτων ενισχύει τηνεπικοινωνία microεταξύ τους microε microη-λεκτικά συστατικά (κινήσειςεκφράσεις κλπ) (Χαρίτος 2005) Στην εικόνα (6) παρου-σιάζεται άπόψη της δικτυακής κοινότητας Active Worlds16

ως παράδειγmicroα ∆Περ το οποίο υποστηρίζει σύγχρονηεπικοινωνία microεταξύ πολύ microεγάλου αριθmicroού χρηστών

Κάποιες πρώτες σκέψεις για το σχεδιασmicroό χώρου σεδυνητικά περιβάλλονταΟ τρόπος microε τον οποίο λειτουργεί η αντίληψη και οι νοη-τικές διεργασίες στον άνθρωπο κατά τη διάρκεια τηςεmicroπειρίας του σε φυσικό περιβάλλον προσδιορίζουν σεένα βαθmicroό τον τρόπο microε τον οποίο θα λειτουργήσουν οιδιεργασίες αυτές κατά τη διάρκεια της εmicroπειρίας σε ∆Περ(Carr amp England 1995 3) Είναι λοιπόν χρήσιmicroο να διερευ-νούmicroε και να σχεδιάζουmicroε ∆Περ βάσει των όσων γνωρί-ζουmicroε για τη λειτουργία των αντιληπτικών και νοητικώνδιεργασιών και βάσει της γνώσης για τα στοιχεία τουπραγmicroατικού περιβάλλοντος και για την επίδρασή τουςστον άνθρωπο

Ο σχεδιασmicroός ενός ∆Περ πρoϋποθέτει τη σύνθεση δια-φόρων στατικών ή δυναmicroικών και πιθανά εξελισσόmicroενωντρισδιάστατων αντικειmicroένων λαmicroβάνοντας υπόψη τηχωροθέτησή τους τους περιορισmicroούς της συmicroπεριφοράςτους και τα φαινόmicroενα που microπορεί να λάβουν χώρα ανά-microεσά τους Αυτά τα αντικείmicroενα ορίζουν το σκηνικό microέσαστο οποίο ο χρήστης πλοηγείται αλληλεπιδρά microε στοιχεία

permilrsaquoIumlmiddot IgravecurrenUcircEuml partEgraveIcircfiOacutemiddot (2) partUcircˆUgraveAcircUacuteEgraveIcirciquest iquestfibdquoEumlUgraveOcirc˘ centparaAcircUacute laquopartEgraveIcircOcircOacuteEgraveIcirciquest ordfOcirc˘UcircAcircrsaquomiddotraquopermilrsaquoIumlmiddot IcirciquestUgraveˆ partEgraveIcircfiOacutemiddot (3) OtildeOcircbdquoEuml UgraveOcirc˘ Ucirc˘OacuteOcircIumlEgraveIcircOcircDaggerUcirc˘AacuteIcircUacuteOcircUgravelsaquoIgravemiddotUgraveOcirc˜ Ocirc˘ Ucirc˘OacuteEgraveUcircUgraveiquest UgraveOcirc centparaAcircUacute laquopartEgraveIcircOcirc-OacuteEgraveIcirciquest ordfOcirc˘UcircAcircrsaquomiddotraquo

IgravecurrenUcircEuml partEgraveIcircfiOacutemiddot (4) partUcircˆUgraveAcircUacuteEgraveIcirclsaquo iquestOcircbdquoEuml UgraveOcirc˘ centparaAcircUacutelaquoLego_submersionraquoIcirciquestUgraveˆ partEgraveIcircfiOacutemiddot (5) OtildeOcircbdquoEuml UgraveEuml˜ Ucirc˘OacuteOcircIumlEgraveIcirclsaquo˜ UcircDaggerOacute-ıAcircUcircEuml˜ UgraveOcirc˘ laquoLego_submersionraquo

7777α φ ι έ ρ ω micro α7766 α φ ι έ ρ ω micro α

Οι πόλεις οι επικοινωνιακές δοmicroές τους και σε ένα βαθmicroόη ίδια η λειτουργία τους επαναπροσδιορίζονται microέσω σύγ-χρονων τεχνολογικών συστηmicroάτων και δικτύων Οι εξελί-ξεις στα πληροφοριακά και επικοινωνιακά περιβάλλονταέχουν αρχίσει να αλλοιώνουν τις λειτουργικές δοmicroές σταmicroεγάλα αστικά κέντρα και τον τρόπο που βιώνεται ο δηmicroό-σιος χώρος Καλλιτέχνες αναγνωρίζουν σε αυτές τις εξελί-ξεις τις δυνατότητες επικοινωνίας στον δηmicroόσιο χώρογεγονός που έχει οδηγήσει στη λεγόmicroενη δηmicroόσια τέχνηlaquopublic artraquo Κύριο χαρακτηριστικό της είναι η απόπειρα

εγκαθίδρυσης microιας πραγmicroατικής σχέσης microε τον τόπο καιτο ευρύτερο πλαίσιο του αντί της δηmicroιουργίας laquodropsculpturesraquo που συνηθιζόταν στο παρελθόν (Matzner2004 σ 11) Στο παρόν άρθρο microε αφορmicroή το τεχνολογικά ενισχυmicroένοπεριβάλλον DETOUR (ΠΑΡΑΚΑΜΨΗ) αναπτύσσονται οιτρόποι που ο σχεδιασmicroός επικοινωνεί λειτουργίες και νοή-microατα στο περιβάλλον και στους χρήστες του Εντοπίζονταιδύο βασικά επίπεδα σύmicroφωνα microε τους τρόπους πουA ο σχεδιασmicroός και η υλοποίηση επικοινωνούν τη συνθε-τική ιδέα στην προκειmicroένη περίπτωση πώς ορίζεται microιαπαράκαmicroψη που διαχειρίζεται σώmicroα και αίσθησηB οι χρήστες κατανοούν τη λειτουργία και νόηmicroα τουέργου microέσω της διαπροσωπικής επαφής και χρήσης τωνστοιχείων της εγκατάστασης

ΣχεδιασmicroόςΗ εγκατάσταση υλοποιήθηκε στα πλαίσια της έκθεσηςAthens by Art το καλοκαίρι του 2004 από τη διεπιστηmicroο-νική οmicroάδα VE_Design ((Ε Γαβρήλου Β Μπουρδάκης ∆Χαρίτος CotiK Α Τσαγκρασούλης ∆ Σκούφης και Α

Ανδρέου) Xωροθετήθηκε στην οροφή της ανατολικήςπλατφόρmicroας του σταθmicroού microετρό του Θησείου Ο τίτλοςυπονοεί τη συνειδητή επιλογή microιας εναλλακτικής διαδρο-microής microε ιδιαίτερες ποιότητες και την πρόθεση παροχήςστον αστικό ιστό ενός διακριτού laquoχώρου-εγκατάστασηςraquoπου λειτουργεί σαν προορισmicroός παιχνιδιού laquoplayscaperaquoκαι επικοινωνίας Η αστική laquoπαράκαmicroψηraquo έχει ως σκοπόνα λειτουργήσει σαν ενεργός microηχανισmicroός microετασχηmicroατι-σmicroού της καθηmicroερινής εmicroπειρίας των περαστικών επιφέ-ροντας την ενεργή αντίδρασή τους στο περιβάλλον Ηθεώρηση του DETOUR ως οργανισmicroού που προσκολλάταιστον αστικό ιστό όρισε τη διαπραγmicroάτευση της συmicroβιωτι-κής σχέσης microεταξύ φυσικού-τεχνητού δοmicroηmicroένου-κενούπαλαιού-νέου στατικού-διαδραστικού και τέλος αποmicroονω-microένου-ενσωmicroατωmicroένουΟ σχεδιασmicroός του DETOUR αποτέλεσε το έναυσmicroα γιατην επανεξέταση της σχέσης χώρου-σώmicroατος-κίνησηςτην ιδέα της παράστασης (Goffman 1959) που υποστηρί-ζεται από τον εmicroπρόθετα δοmicroηmicroένο χώρο και τη συνει-δητή διαχείριση των σωmicroατικών αισθήσεων (Johnson1987) προς την παραγωγή χώρου Πρόθεση ήταν η κατα-σκευή microιας αίσθησης που αφυπνίζει το σώmicroα από τιςmicroηχανιστικές αντιδράσεις του οικείου και επιφέρει τησυνειδητή δράση και επικοινωνία Ο χώρος έπρεπε να λει-τουργήσει σαν πυκνωτής κινήσεων και γεγονότων επιτρέ-ποντας ελευθερία έκφρασης και ποικιλοmicroορφία συmicroπερι-φορών αποτελώντας έτσι πεδίο δράσεων αλλά και παράλ-ληλα θεmicroέλιο δράσης (Lefebre 1991 p191)Προτάθηκε η δηmicroιουργία και εισαγωγή microιας πλατφόρmicroαςστον τόπο επέmicroβασης Η πλατφόρmicroα αυτή αποτελούσε τοβασικό κατάστρωmicroα επικοινωνίας τον τόπο microε τη microεγαλύ-τερη ανοχή στη συσσώρευση κόσmicroου αλλά παράλληλα καιτο χώρο όπου κάποιος microπορεί να περπατήσει να σταθείνα παρατηρήσει και να συmicromicroετάσχει Ιδιαίτερη έmicroφασηδόθηκε στα κατακόρυφα στοιχεία και στα microοτίβα τηςσωmicroατικής κίνησης που η πλατφόρmicroα και τα αντικείmicroεναγεννούν ως σύνολο Τα στοιχεία αλληλεπίδρασης έπρεπενα παρέχουν αναγνωρίσιmicroες δοmicroές που προκαλούν τονεπισκέπτη σε microια ένα προς ένα σχέση Ο παραπάνω συλ-λογισmicroός βασίζεται στο γεγονός ότι οι αφαιρετικές ιδιότη-τες των δοmicroικών στοιχείων microε την ενσώmicroατη και laquoin-situraquomicroνήmicroη διαδραmicroατίζουν σηmicroαντικό ρόλο στη σύλληψη καιοργάνωση του χωρικού νοήmicroατοςΤο σχήmicroα και η microορφή των κατασκευών προέκυψε απότην laquoαποδόmicroησηraquo του ξύλινου πλατώmicroατος και την αναδί-πλωση επιλεγmicroένων σανίδων Τα κατακόρυφα microέλη ονοmicroά-στηκαν laquoδέντραraquo παρόλο που η πρόκληση ήταν η δηmicroι-ουργία microιας microορφής τέτοιας ώστε οι επισκέπτες να microπο-ρούν ελεύθερα να την αναγνωρίσουν και κατονοmicroάσουνκατά την υποκειmicroενική τους κρίση Η microορφή είναι σχεδόνπρωτόλεια αρχετυπική απαλλαγmicroένη από πολύπλοκες

DETOURεπικοινωνώντας αισθήσεις

και δράσειςτων Βασίλη Μπουρδάκη αρχιτεκτόνα επίκ καθηγητή Πανεπιστηmicroίου Θεσσαλίας

και Εβελίνας Γαβρήλου αρχιτέκτονος

την αληθινή χωρική εmicroπειρία που βιώνουmicroε καθηmicroερινάαλλά να υποστηρίξουν δραστηριότητες που δεν microπορούννα λάβουν χώρα στον πραγmicroατικό χώρο Έτσι κι αλλιώςείναι απίθανο να καταφέρει ποτέ τεχνολογικό δηmicroιούρ-γηmicroα να προσοmicroοιώσει την οmicroορφιά την πολυπλοκότητατην ασάφεια και τον καταιγισmicroό από αισθητηριακά ερεθί-σmicroατα που συνθέτουν την πραγmicroατική χωρική εmicroπειρία

Ο όρος laquoδυνητική πραγmicroατικότηταraquo υπονοεί την προσπά-θεια δηmicroιουργίας microίας όσο το δυνατόν καλύτερης microίmicroησηςτης πραγmicroατικότητας Κάτι τέτοιο όmicroως δεν ήταν απαραί-τητα ο απώτερος στόχος των πρωτοπόρων της ∆Π Το1965 ο πρωτεργάτης της ∆Π Ivan Sutherland οραmicroατιζότανlaquomicroια συσκευή απεικόνισης συνδεδεmicroένη microε έναν υπολογιστή ηοποία θα microπορούσε να microας δώσει την ευκαιρία να εξοικειωθούmicroεmicroε έννοιες που δεν θα microπορούσαν να υλοποιηθούν στον πραγmicroα-τικό κόσmicroο microια microαγική σφαίρα προς ένα θαυmicroαστό - φαντασιακόκόσmicroο δηmicroιουργηmicroένο microε βάση τα microαθηmicroατικά ∆εν υπάρχεικανένας λόγος τα αντικείmicroενα που απεικονίζονται από το υπολογι-στή να ακολουθούν τους νόmicroους της πραγmicroατικότηταςraquo Όmicroοια οBrooks υποστήριξε ότι laquoη τεχνολογία αυτή δίνει τη δυνατότηταστον άνθρωπο να βιώσει κόσmicroους που δεν υπήρξαν ποτέ και ούτεθα υπάρξουν πιθανώςraquo (Biocca και Levy 1995 7)

Ίσως τελικά η ΕΠ να είναι ένα ιδανικό microέσο που microας βοηθάνα περιγράψουmicroε microία οποιαδήποτε (χωρικού χαρακτήρα)εmicroπειρία microπορούmicroε να φανταστούmicroε και να τη microεταδώ-σουmicroε σε έναν άλλον άνθρωπο δίνοντάς του τη δυνατό-τητα να εmicroβυθισθεί στο φαντασιακό αυτό κόσmicroο να τονβιώσει πολυαισθητηριακά και όχι microόνο νοητικά microε ένανσχετικά αλληθοφανή τρόπο Μήπως τα ∆Περ microπορούν νααποτελέσουν microία πλατφόρmicroα για αρχιτεκτονικό πειραmicroατι-σmicroό microε στόχο τη διερεύνηση και αξιολόγηση νέων χωρικώνmicroορφών εmicroπειριών και θεωρητικών microοντέλων

Σηmicroειώσεις

1 Πχ οθόνες τηλεόρασης επιφάνειες προβολής γιγαντοαφίσες

κλειστά κυκλώmicroατα τηλεόρασης κλπ

2 Πχ βιντεοκάmicroερες microικρόφωνα αισθητήρες παντός τύπου κλπ

3 Αλληλεπιδραστικών υπολογιστικών τριδιάστατων γραφικών

συσκευών ανίχνευσης κίνησηςπροσανατολισmicroού στερεοσκοπι-

κών συστηmicroάτων απεικόνισης κλπ

4 Human ndash computer interface

5 Για τις ανάγκες του κειmicroένου ο άνθρωπος αυτός θα ονοmicroάζεται

laquoχρήστηςraquo

6 Head Mounted Display

7 Από κατάλληλα τοποθετηmicroένη συσκευή που ονοmicroάζεται ανι-

χνευτής κίνησηςπροσανατολισmicroού (positionorientation tracker)

8 Ο όρος laquoεmicroβύθισηraquo (immersion) σηmicroαίνει την αποmicroόνωση του

χρήστη από την αισθητηριακή πληροφορία του άmicroεσου περιβάλ-

λοντός του και την τροφοδότηση των αισθητηριακών του κανα-

λιών πρόσληψης microε συνθετικά ερεθίσmicroατα εξ ολοκλήρου παραγό-

microενα από τον υπολογιστή

9 Mixed amp augmented reality

10 Τα συστήmicroατα ∆Π στα οποία συmicromicroετέχει ένας microόνο χρήστης

ονοmicroάζονται microονοχρηστικά (single user) συστήmicroατα

11 Τα συστήmicroατα ∆Π στα οποία συmicromicroετέχουν περισσότεροι του

ενός χρήστες ονοmicroάζονται πολυχρηστικά (multi user) συστήmicroατα

12 Το ερευνητικό έργο microε τίτλο laquoΕικονικά Μουσείαraquo ολοκληρώ-

θηκε το 2002 υπό την αιγίδα της ΓΓΕΤ στο πλαίσιο του ΕΠΕΤ ΙΙ

Το ∆Περ σχεδιάσθηκε από τον ∆ Χαρίτο και υλοποιήθηκε από

τον ίδιο και την ερευνητική οmicroάδα Εικονικής Πραγmicroατικότητας του

Τmicroήmicroατος Πληροφορικής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανε-

πιστηmicroίου Αθηνών υπό την ευθύνη του Καθηγ Κ Χαλάτση

13 Για παράδειγmicroα τρισδιάστατα αγγεία βαλσαmicroωmicroένα ζώα εικό-

νες φυτών και ορυκτών κέρινα οmicroοιώmicroατα κλπ

14 Ο οπτικός σχεδιασmicroός του ∆Περ έγινε από τον ∆ Χαρίτο και

ο ακουστικός σχεδιασmicroός από τον Coti

15 H McLellan (1994 33-35) ορίζει ως laquoavatarsraquo τα δυναmicroικά αντι-

κείmicroενα τα οποία αναπαριστούν το σώmicroα κάθε χρήστη ενός ∆Περ

και τα οποία απεικονίζονται στους ίδιους αλλά και στους υπόλοι-

πους συmicromicroετέχοντες χρήστες στο ∆Περ

16 URL wwwactiveworldscom

17 Πχ υπάρχει η δυνατότητα τηλεmicroεταφοράς ή ακόmicroη η δυνατό-

τητα ένα φαινοmicroενικά microικρό αντικείmicroενο να κρύβει ένα πολύ microεγα-

λύτερο από τον εαυτό του δυνητικό κόσmicroο

18 ∆εν υπάρχει απαραίτητα η σταθερά του ανθρωπίνου σώmicroατος

για να γίνει αντιληπτή η κλίmicroακα των αντικειmicroένων του ∆Περ microέσω

σύγκρισης

Βιβλιογραφία

Biocca F amp Levy M (1995) laquoThe vision of virtual realityraquo σ 3-14

Σε Biocca F amp Levy M (επιmicro) Communication in the age of virtual

reality Hillsdale New Jersey Lawrence Erlbaum Associates

Carr K amp England R (1995) Simulated and Virtual Realities Taylor

και Franscis London

Ellis SR (1995) laquoVirtual environments and environmental instru-

mentsraquo σ 11-51 Στο Carr K και England R (επιmicro) Simulated and

Virtual Realities London Taylor amp Franscis

McLellan H (1994) laquoBeam Me Up to My Avatarraquo VR World

Μάρτιος-Απρίλιος 94 Mecklermedia

Riva G (1999) laquoVirtual Reality as Communication Tool A Soci-

ocognitive Analysisraquo Presence τοmicro 8 τχ 4 462-468 Massachu-

setts ΜΙΤ Press

Χαρίτος ∆ (2002) Επικοινωνία Ανθρώπου ndash Μηχανής Σηmicroειώσεις

microαθήmicroατος επιλογής Τmicroήmicroα Επικοινωνίας και ΜΜΕ Εθνικό και

Καποδιστριακό Πανεπιστήmicroιο Αθηνών

Χαρίτος ∆ (2005) laquo∆υνητική πραγmicroατικότητα ένα νέο σύστηmicroα

διεπαφής ανθρώπου-υπολογιστή ή ένα νέο microέσο επικοινωνίαςraquo

Ζητήmicroατα Επικοινωνίας τχ 2 Αθήνα Εκδόσεις Καστανιώτη

Χαρίτος ∆ ∆ιαmicroαντάκη Κ Γαζή Α amp Μεϊmicroάρης Μ (2005)

laquoThe emergence of new types of hybrid mobile communication

environments and their impact on social life within the urban

contextraquo Πρακτικά του 3ου ∆ιεθνούς Συνεδρίου laquoDigital Utopia

COMMUNICATION and REALITYraquo Barcelona Μάϊος 2005

iquestOacuteˆ partEgraveIcircfiOacutemiddot (6) OtildeOcircbdquoEuml UgraveEuml˜ permilEgravemiddotUacuteOcircUcircˆEgraveIcirclsaquo˜AcircEgraveIcircOcircEgraveOacuteˆOacuteEgravemiddotIcirclsaquo˜ permilUacutemiddotUcircUgraveEumlUacuteEgravefiUgraveEumlUgravemiddot˜ IgravecurrenUcircmiddot UcircUgraveEumlOacuteUgraveUacuteEgraveUcircpermilEgraveiquestUcircUgravemiddotUgraveEuml permilEgraveIcircUgrave˘middotIcirclsaquo IcircOcircEgraveOacutefiUgraveEumlUgravemiddot Active Worlds

∆ΙΑ

∆Ρ

ΑΣ

ΤΙΚ

Η Ε

ΓΚΑ

ΤΑ

ΣΤ

ΑΣ

Η

7799α φ ι έ ρ ω micro α7788 α φ ι έ ρ ω micro α

όπου οι επισκέπτες είχαν την ευκαιρία να microιλήσουν ναγελάσουν νrsquo ανταλλάξουν ηχητικά και φωνητικά microηνύmicroατα(φράσεις φωνές βρισιές τραγούδια κά) ή να φλερτά-ρουν να επιδείξουνεπιδειχθούν και να συζητήσουν τηνεmicroπειρία που βίωναν Από τη στιγmicroή που οι χρήστες κατα-νοούσαν ότι το σύστηmicroα microε κάποιο τρόπο προέβαλλε τιςφωνές και τις εικόνες τους στο ευρύτερο περιβάλλονmicroέσα ή έξω από την εγκατάσταση αντιδρούσαν εmicroπρό-θετα ξεπερνώντας το δισταγmicroό του πειραmicroατισmicroού δοκι-microάζοντας τις αντιδράσεις των θεατών και περιmicroένονταςτην ανάλογη ανταπόκριση Στο σηmicroείο αυτό επιβεβαιώ-θηκε η αρχική πρόθεση θεώρησης της εγκατάστασης σανπολυχώρο εκφραστικών παραστάσεων Σύmicroφωνα microε τις αντιδράσεις τους στην εmicroπειρία που βίω-σαν οι επισκέπτες κατηγοριοποιούνται ωςbull περαστικοί απλοί θεατές των δρώmicroενωνbull εξερευνητές που αλληλεπίδρασαν microε το σύστηmicroα διερευ-νώντας τη λειτουργία τουbull performers που προέβαλλαν απροκάλυπτα τη φωνή καιεικόνα τουςbull ξεναγοί νέων χρηστών στη λειτουργία της προσφερόmicroε-νης εmicroπειρίαςbull επιθετικοί microε διάθεση βανδαλισmicroού σαν αντίδραση σταδηmicroόσια δρώmicroενα ή σαν πρόθεση συλλογής laquoενθυmicroίωνraquo

Επιδράσεις της εγκατάστασηςΣε ερωτήσεις που πραγmicroατοποιήθηκαν σχετικά microε τηνεmicroπειρία οι περισσότεροι χρήστες ανέφεραν την αίσθησηευχαρίστησης έκπληξης περιέργειας ελευθερίας ενθου-σιασmicroού έκστασης και την παιγνιώδη και ίσως αινιγmicroατικήδιάθεση Τόνισαν την πρόθεση για κοινωνικοποίηση καιδιασκέδαση Τα συναισθήmicroατά τους τα απέδωσαν στηνευκαιρία εξερεύνησης στη συmicromicroετοχή στην ικανότηταελέγχου του αποτελέσmicroατος στο δυναmicroικό και ανοίκειοπεριεχόmicroενο του χώρου καθώς επίσης και στα ίδια τακατασκευαστικά χαρακτηριστικά όπως το υλικό του ξύλουκαι το νερό Λιγότεροι επισκέπτες ανέφεραν το αίσθηmicroατου στρες εξαιτίας της πολυκοσmicroίας και του απόκοσmicroουηχητικού περιβάλλοντος Τέλος χαρακτηριστική ήταν η αναφορά τους στη microορφή

του έργου και στα laquoδέντραraquo στα οποία απέδωσαν πλη-θώρα χαρακτηρισmicroών (πόδια ροmicroπότ microπράτσα κά) στοσύστηmicroα ψύξης microε εξάχνωση νερού που συχνά αποκαλού-σαν καπνό και στην ελευθερία διαχείρισης και εξερεύνη-σης όλων των παραπάνωΑκολουθώντας τη διαδικασία σύλληψης σχεδιασmicroούκατασκευής και παρατήρησης συνειδητοποιούmicroε την ανά-γκη δηmicroιουργίας σηmicroείων laquoκλειδώmicroατοςraquo της αντίληψης σεόλα τα επίπεδα που να επιτρέπουν την κατανόηση τηςmicroετάβασης από την ιδέα στην υλοποίηση καθώς και τηναποκωδικοποίηση και νοηmicroατοδότηση του έργου από τοδέκτη Συmicroπερασmicroατικά η εγκατάσταση λειτούργησε ικα-νοποιητικά παρέχοντας ευανάγνωστες δοmicroές προς χρήσηκαι δυνατές εικόνες και εmicroπειρίες για ανάmicroνηση

Βιβλιογραφία

Benjamin A (2002) Parasitism in Architecture στο Competition

Programme for the International Competition of the Design of

Ephemeral structures laquoURL httpwwwcultural-olympiadgr

ephemeralcompetitionindex1html επίσκεψη Μάιος 2005raquo

Charitos D Gavrilou E and Bourdakis V (2005) Instigating

interpersonal mediated communication within the context of an

interactive installation in urban space in R Ascott (ed) Altered

States Transformations of perception place and performance

The Planetary Collegium Univ of Plymouth (proceedings pub-

lished in DVD format)

Gavrilou E Bourdakis V and Charitos D (2005) Documenting

the Spatial Design of an Interactive Multisensory Urban Installa-

tion in laquoDigital Design the Quest for New Paradigmsraquo eCAADe

2005 Proceedings Lisbon

Goffman E (1959) The Presentation of Self in Everyday Life

Doubleday Anchor Books

Johnson M (1987) Τhe Body in the Mind the Bodily Bases of

Meaning Imagination and Reason The University of Chicago Press

Lefebre H (1991) The Production of Space trans Nicholson-Smith

D Blackwell Publishing Ltd UK

Matzner F (2004) Public Art A Reader Hatje Cantz Verlag

κατασκευαστικές λεπτοmicroέρειες Τα κατακόρυφα microέλη προ-σοmicroοιάζουν σε γερανούς laquomicroπράτσαraquo ενός διαmicroελισmicroένουτεχνητού σώmicroατος Παρέχουν απλές αλλά δυνατές εικό-νες λειτουργώντας microε αυτόν τον τρόπο σαν σήmicroα κατατε-θέν της εγκατάστασης φέροντας παράλληλα τον εξοπλι-σmicroό αλληλεπίδρασης

Επικοινωνιακός laquoεξοπλισmicroόςraquoΚατανοώντας την τυπική κίνηση πεζών στο χώρο τηνπερίοδο λειτουργίας της εγκατάστασης (microικρές διακριτέςοmicroάδες κυρίως τουριστών microε microηδαmicroινή αλληλεπίδρασηmicroεταξύ τους) ο κύριος σκοπός του DETOUR ήταν ο microετα-σχηmicroατισmicroός της διαπροσωπικής δυναmicroικής microεταξύ τωναγνώστων πάνω στο έργο εισάγοντας τη διάσταση τηςεπικοινωνίας κατrsquo αρχήν microε το ίδιο το έργο και κατά δεύτε-ρον microεταξύ των επισκεπτών του Για να την επιτυχία των παραπάνω χρειάστηκαν εξελιγmicroένασυστήmicroατα καταγραφής επεξεργασίας και απόδοσης τωνοπτικοακουστικών και συmicroπεριφορικών δεδοmicroένωνΕξοπλισmicroός διάδρασηςαισθητήρες microικρόφωνα κάmicroερεςκαταγραφείς θέσης και κίνησης και σύστηmicroα εξάχνωσηςνερού Ιδιαίτερη προσοχή δόθηκε στο σχεδιασmicroό των επι-microέρους περιβληmicroάτων των συστηmicroάτων διάδρασης (πολυε-στερικές σφαιρικές κατασκευές πρωτόλεια ξύλινα κουτιάέντονα χρώmicroατα στα πλήκτρα ενεργοποίησης καταγρα-φέων)Ηχητικό τοπίο το κύριο επικοινωνιακό microέσο του DETOURmicroε ακτίνα επιρροής τα 100 περίπου microέτρα που για τη microορ-φολογία εδάφους υπερκαλύπτει την ακτίνα ορατότητας Ηυλοποίησή του έγινε microέσω 8 ηχείων τοποθετηmicroένων σταπεριφερειακά laquoδένδραraquoΠροβολή βίντεο σε παρακείmicroενο τοίχο του κελύφους ανελ-κυστήρα του σταθmicroού Η προβολή λειτουργούσε συνοδευ-τικά προβάλλοντας εικόνες σε πραγmicroατικό και παρελθόνταχρόνοΦωτισmicroός λειτουργούσε υποστηρικτικά βοηθώντας στοντονισmicroό των περιοχών κύριας δραστηριότητας στοιχείωντης κατασκευής και χρησιmicroοποιώντας χρώmicroα για να ορι-στεί η κίνηση και η microορφή της κύριας πλατφόρmicroαςΥπολογιστήςλογισmicroικό υπεύθυνο για την καταχώρηση επε-ξεργασία επιλογή και χωροθέτηση των πολυαισθητηρια-κών δεδοmicroένων

Το DETOUR δεν περιελάmicroβανε προ-εγγεγραmicromicroένη οπτικο-ακουστική πληροφορία απλά το microηχανισmicroό επικοινωνίαςmicroεταξύ των χρηστών Οι επισκέπτες αλληλεπιδρούν καικαταχωρούν την οmicroιλία και τις εικόνες τους καθώς και τηγενικότερη κιναισθητική συmicroπεριφορά στο σύστηmicroα συmicro-microετέχοντας στη δηmicroιουργία της ευρύτερης βάσης δεδοmicroέ-νων Η χρήση των αποθηκευmicroένων οπτικοακουστικών καισυmicroπεριφορικών δεδοmicroένων πραγmicroατοποιείται συγχρο-νικά ή ασύγχρονα Συγχρονικά microε την σε πραγmicroατικόχρόνο επεξεργασία και αναπαραγωγή της οπτικοακουστι-κής πληροφορίας που συλλέγεται επαναπροσδιορίζεικυρίως το ακουστικό τοπίο (microέσα από το οκτακάναλοσύστηmicroα ήχου) και βοηθά στη δηmicroιουργία του παιχνιδιούmicroεταξύ των δύο ή περισσότερων χρηστών Ασύγχρονα microε την ανάκληση από τη microνήmicroη του συστήmicroα-τος επεξεργασmicroένων εικόνων και ήχων σε τυχαίο χρόνοmicroε τυχαίο τρόπο

∆ρώντας και αλληλεπιδρώντας microε το DETOURΤο κέντρο της ξύλινης εξέδρας που περιτριγυρίζεται απότα laquoδέντραraquo σαν ξέφωτο αποτέλεσε το βασικό σηmicroείο

περιβαλλοντικές συνθήκες όπως

υπερέντασης-θορύβου ηρεmicroίας

κά Η αρχιτεκτονική πρέπει να

κατανοήσει τη microακρά διαδροmicroή τής

ιστορίας και συγχρόνως να συνοmicroι-

λεί microε το microέλλον κάθε εποχής Από

αυτή τη συνάντηση microε το microέλλον

κρίνονται τόσο το έργο της αρχιτε-

κτονικής όσο και ο λόγος περί αρχι-

τεκτονικής Οι προβολές όmicroως στο

microέλλον όχι microόνο δεν είναι εύκολες

αλλά microπορεί να είναι και γελοιογρα-

φικές ενώ η κατανόηση της δια-

δροmicroής της ιστορίας είναι microια ακρο-

βατική περιπέτεια Σε αυτό το εγχεί-

ρηmicroα η συζήτηση της νεωτερικότη-

τας ως microιας δηmicroιουργικής στάσης

microε συνέχειες και ασυνέχειες είναι

κρίσιmicroη προϋπόθεση

τών αποκατάστασης - αναβίωσης

αντί της διάσπαρτης ανάδυσής τους

σε τόmicroους παρουσίασης αποτελε-

σmicroάτων αρχαιολογικών ερευνών σε

πρακτικά ευρύτερης θεmicroατολογίας

συνεδρίων και σε καταλόγους εκθέ-

σεων αρχιτεκτονικού έργου Ακόmicroα

και στο ζήτηmicroα της χρονικής διάστα-

σης της έννοιας laquomicroνηmicroείοraquo που

κατά το νέο αρχαιολογικό νόmicroο φτά-

νει έως τις microέρες microας και ήδη η

παρούσα έκδοση τολmicroά να συσχετί-

σει microε microεταπολεmicroικά έργα όπως το

Ξενοδοχείο Hilton και ο Σταθmicroός

των Πετραλώνων Είναι λοιπόν

πολύπλευρα σηmicroαντικό το εκδοτικό

αυτό βήmicroα που ελπίζουmicroε γρήγορα

να διαδεχθούν ανάλογες προσεγγί-

σεις για τις υπόλοιπες ανεξερεύνη-

τες πλην όπως προδιαγράφεται

microεστές σε αφορmicroές laquoαναταρά-

ξεωνraquo περιοχές του ελλαδικού

χώρου

∆ηmicroήτρης Ζυγοmicroαλάς αρχιτέκτων

διπλωmicroατούχος συντήρησης

ιστορικών κτιρίων

δηmicroήτρης α φατούρος η επιmicroονήτης αρχιτεκτονικής Εκδόσεις

Καστανιώτη Αθήνα 2003

Οι νέες πραγmicroατικότητες του τρό-

που ζωής που σε microεγάλο βαθmicroό

κυριαρχούν έχουν θέσει σε αmicroφι-

βολία θεmicroελιώδη χαρακτηριστικά

ατοmicroικής και συλλογικής συmicroπερι-

φοράς όπως η κατοχύρωση του

προσωπικού και ιδιωτικού χώρου η

προστασία της αυτοσυγκέντρωσης

η αίσθηση ηρεmicroίας η εξασφάλιση

της ελεύθερης πληροφόρησης και

έκφρασης οι συνθήκες microη επιθετι-

κότητας Έτσι φαίνεται ότι ο κύριος

πυρήνας της αρχιτεκτονικής το

κατοικείν υποχωρεί και επιβάλλε-

ται ένα εύκολο και οmicroοιόmicroορφο life

style αδιάφορο σε αυτά Συγχρόνως η

αρχιτεκτονική γίνεται πιο εύκολη

λεία κερδοσκοπικών προθέσεων

και φιλοδοξιών εξουσίας και προ-

βολής Όλα αυτά σύmicroφωνα microε microια

άποψη οδηγούν στην υποβάθmicroιση

ή στην αχρήστευση της αρχιτεκτονι-

κής αλλά και της τέχνης ή στην

ψευδεπίγραφη παρουσία τους Στη

σηmicroερινή αρχιτεκτονική είναι microορ-

φές που τονίζουν microε θαυmicroάσιο

τρόπο τις θεmicroελιώδεις σχέσεις microε

το χώρο αλλά είναι και ορισmicroένα

γνωρίσmicroατα κυρίαρχων τάσεων που

προκαλούν δισταγmicroούς Στο πλαίσιο

αυτό συζητούνται το εφήmicroερο το

ερείπιο το industrial design το microη

τελειωmicroένο έργο η πολλαπλή

πόλη καθώς και ζητήmicroατα που

έχουν σχέση microε χαρακτηριστικές

καταξιωmicroένοι ιδιώτες microελετητές

αλλά και αρmicroόδιες υπηρεσίες του

κράτους και της τοπικής αυτοδιοί-

κησης Μελέτες που προδίδουν και

τη διαφοροποίηση του αντικειmicroέ-

νου της προστασίας σε σχέση microε το

βορειοελλαδικό χώρο αποτυπώ-

νουν ταυτόχρονα τους προβληmicroατι-

σmicroούς και τις πρακτικές κυρίως από

τα microέσα της δεκαετίας του 1980 και

microετά ενσωmicroατώνοντας όmicroως και

παλαιότερες εφαρmicroογές και microάλι-

στα εmicroβληmicroατικού θα microπορούσαmicroε

να πούmicroε χαρακτήρα όπως η ανα-

στήλωση της Στοάς της Βραυρώνος

το έργο της συντήρησης και αποκα-

τάστασης του Ερεχθείου και η επέmicro-

βαση για την προστασία και ανα-

βίωση της Πλάκας

∆εν είναι όmicroως microόνο το κεφάλαιο

αποκατάσταση όπου το έργο αυτό

αποδεικνύεται περιεκτικό Είναι και

η επανάχρηση που τίθεται από κοι-

νού στο προσκήνιο όπως ο ίδιος ο

τίτλος εύστοχα υποδηλώνει Από τις

microετασκευές κατοικιών ακόmicroα και

σε θεατρικό χώρο έως την ένταξη

πολιτιστικών αλλά και γραφειακών

λειτουργιών σε βιοmicroηχανικά

συγκροτήmicroατα παρούσας εmicroφα-

ντικά και της διατήρησης της αρχι-

κής χρήσης αλλά microε τον απαραί-

τητο εκσυγχρονισmicroό για την εξυπη-

ρέτησή της ο αναγνώστης έρχεται

αντιmicroέτωπος microε το εύρος των χρη-

στικών επιλογών και των ζητηmicroάτων

που τις ακολουθούν για να microη γίνει

η επέmicroβαση ένα απλά στιγmicroιαίο

ευτύχηmicroα αλλά αφετηρία για την

laquoευτυχήraquo πορεία του microνηmicroείου στο

microέλλον

∆ε χωρά αmicroφιβολία ότι ένα τέτοιο

έργο αποτελεί laquoεργαλείο δου-

λειάςraquo για όσους κινούνται συστη-

microατικά και microη στον ιδιαίτερο χώρο

της συντήρησης και αποκατάστασης

ιστορικών κτιρίων και συνόλων

Εργαλείο που θα πρέπει βέβαια να

εκληφθεί όχι ως σηmicroείο εγκλωβι-

σmicroού στις θεωρήσεις και πρακτικές

που καταγράφει αλλά ως αφετηρία

για προβληmicroατισmicroό και συνειδητο-

ποιηmicroένη δραστηριοποίηση όπως

ακριβώς ο ίδιος ο επιmicroελητής του

εύχεται ευελπιστώντας σε συζητή-

σεις και αναταράξεις στάσιmicroων

νερών Και κατά την άποψή microας οι

συζητήσεις και αναταράξεις θα

πρέπει να αναmicroένονται και πέρα

από την πρακτική των επεmicroβάσεων

Σε πεδία όπως η ιστορική κατα-

γραφή της εξέλιξης των προβληmicroα-

τισmicroών και των πρακτικών για τη

διάσωση της αρχιτεκτονικής κληρο-

νοmicroιάς στον τόπο microας ή η συλλογική

δηmicroοσίευση υλοποιηmicroένων microελε-

αποκατάσταση microνηmicroείων ndash αναβίωση ιστορικών κτιρίων στηναττική τ 1 2 επιmicroέλεια Γ ΚΙΖΗΣ

Εκδόσεις Έργον IV Αθήνα 2004

Στη σχετικά πρόσφατη απόπειρα

που ξεκίνησαν οι εκδόσεις του Τ

Λαζάρογλου να χαρτογραφήσουν το

υλοποιηmicroένο ανά τον ελλαδικό

χώρο αναστηλωτικό έργο η δίτοmicroη

περιδιάβαση στην πρωτεύουσα και

την περιφέρειά της έρχεται να απο-

τελέσει ένα δεύτερο και εξόχως

σηmicroαντικό βήmicroα Πεδίο κρίσιmicroο για

την όλη απόπειρα η Αττική συγκε-

ντρώνει έργα αποκατάστασης ακι-

νήτων microνηmicroείων και συνόλων microε

πανελλαδική αναγνωρισιmicroότητα

πολύ περισσότερο ορισmicroένες από

τις πρωϊmicroότερες ενσαρκώσεις των

σύγχρονων αναστηλωτικών από-

ψεων στη χώρα microας και σηmicroεία ανα-

φοράς για την έως σήmicroερα εξέλιξή

τους Έργα που ο επί χρόνια ασκη-

microένος στις ισορροπίες ανάmicroεσα στη

θεωρία και την πράξη της αποκατά-

στασης αναπλ καθηγητής του ΕΜΠ

Γιάννης Κίζης κατάφερε να συνοψί-

σει microε τρόπο περιεκτικό όσο και

ουσιαστικό

Ήδη από τον παλαιότερο σχολια-

σmicroό των δύο πρώτων τόmicroων της

ίδιας σειράς είχαmicroε σταθεί στην

πολυεπίπεδη αντιπροσωπευτικό-

τητα ποιότητα που όχι microόνο διατη-

ρείται αλλά και ισχυροποιείται στη

νεότερη δυάδα Ένας εκ νέου αυξη-

microένος αριθmicroός είκοσι έξι microελετών

περιστρεφόmicroενων κυρίως γύρω

από τα αποκαλούmicroενα laquoνεότερα

microνηmicroείαraquo microε αναβαθmicroισmicroένη

ωστόσο την παρουσία των

laquoαρχαίωνraquo έρχεται να αναδείξει

microέσα από αναλυτικά κείmicroενα πλή-

θος σχεδίων και φωτογραφιών

ndashτονίζουmicroε της συνολικής εξέλιξης

των microνηmicroείων (αρχική προ επεmicroβά-

σεων εργοταξιακή υφιστάmicroενη

microορφή)ndash το εύρος το είδος και τις

ιδιαιτερότητες των χειρισmicroών για τη

διάσωση της αρχιτεκτονικής κληρο-

νοmicroιάς όπως microερίmicroνησαν γι αυτήν

8800 β ι β λ ι ο π α ρ ο υ σ ι ά σ ε ι ς

βιβλιοπαρουσιάσεις

Στο site

του συλλόγου

wwwsadas-peagr

microπορείτε να

βρείτε όλα

τα τεύχη

του περιοδικού

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ σε

microορφή pdf

Αρχιτέκτονες και σύγχρονο αστικό τοπίοΤάκης Γεωργακόπουλος αρχιτέκτονας Πρόεδρος ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ

2277ε π ί κ α ι ρ α

βραβ

εία

πελατειακών-διαπροσωπικών σχέσεων στοντοmicroέα της ιδιωτικής κατοικίας microε υποτιmicroηmicroένητην έννοια της ποιότητας microελέτης-κατασκευήςmicroε ανυπαρξία δηmicroόσιων προγραmicromicroάτων καιπροδιαγραφών καθιστούν εξαιρετικά δύσκολητην αναζήτηση εκείνων των στοιχείων πουσυγκροτούν και διαmicroορφώνουν ένα ποιοτικόπρόσωπο στην ελληνική αρχιτεκτονική απαλ-λαγmicroένο από άχρηστες υφολογικές κατηγορίεςκαι αγκυλώσειςΗ εικόνα που παρουσιάζει ο βασικός ιστός τωνσύγχρονων ελληνικών πόλεων δοmicroείται απόκάθε είδους και ύφους κατασκευές οι οποίεςέχουν καταλάβει την έννοια και το ρόλο τουαρχιτεκτονικού έργου Ο κίνδυνος που παρουσιάζεται στην εποχή microαςσυνίσταται στο γεγονός ότι το laquoποιοτικό έργοraquoτείνει όλο και περισσότερο να αυτονοmicroείται απότο κοινωνικό γίγνεσθαι να βρίσκεται αποκλει-σmicroένο σε ένα εκρηκτικό περιβάλλον και ηέννοια της ποιοτικής αρχιτεκτονικής να χάνει τηναρχική της υπόσταση Έτσι τίθεται το ερώτηmicroαΤο σύγχρονο δοmicroηmicroένο περιβάλλον microήπωςεκφράζει την laquoήττα της αρχιτεκτονικήςraquoΠρέπει λοιπόν να microιλήσουmicroε για microια νέα στρατη-γική που να επανανοηmicroατοδοτεί νοηmicroατοδοτείεκ νέου την αρχιτεκτονική Με αυτά τα δεδοmicroένα ο Σύλλογος Αρχιτεκτό-νων σε microια προσπάθεια ανάκαmicroψης και αποκα-τάστασης του διαλόγου microε τους έλληνες αρχιτέ-κτονες διαmicroόρφωσε ένα φιλόδοξο πρόγραmicromicroαεκδηλώσεων και δράσεων για την αρχιτεκτο-νική στα πλαίσια του οποίου θεσmicroοθετήθηκαντα laquoβραβεία αρχιτεκτονικού έργουraquoΒεβαίως δεν ξεχνάmicroε ότι η αναβάθmicroιση τουρόλου του Συλλόγου περνάει microέσα από τηθεσmicroική αναγνώριση του ρόλου του αρχιτέ-κτονα και την ενσωmicroάτωση της ποιότητας στηδηmicroιουργία του δοmicroηmicroένου χώρουΗ πρώτη αυτή εκδήλωση είναι microια σοβαρήκίνηση επαφής και ανάγνωσης της σύγχρονηςαρχιτεκτονικής παραγωγής και σύγκρισης ήαναφοράς microε την ελληνική αρχιτεκτονική τηςδεκαετίας του rsquo60 κυρίως microέσα από την ταυτό-χρονη παρουσίαση της έκθεσης των Βραβείων

Αρχιτεκτονικού Έργου 2005 και της έκθεσηςΤοπία εκmicroοντερνισmicroού Ελληνική αρχιτεκτονική

rsquo60 και rsquo90Με αυτή την εκδήλωση έγιναν τα πρώτα βήmicroατακαι δηmicroιουργήθηκαν οι προϋποθέσεις για τηνπρόκληση διαλόγου και κριτικής-θεωρητικήςπροσέγγισης στο ανοιχτό θέmicroα της αρχιτεκτο-νικής

Οι πολιτικές-αναπτυξιακές επιλογές στη microετα-πολεmicroική Ελλάδα διαmicroόρφωσαν ένα αστικόmicroοντέλο όπου οι πόλεις microας εξαπλώθηκαν microετροmicroερούς και ανεξέλεγκτους ρυθmicroούς Οι ρυθmicroοί αυτοί πυροδότησαν ιδιωτικές πρωτο-βουλίες οι οποίες στα πλαίσια ενός laquoευάλω-τουraquo και laquoσαθρούraquo πολιτικού περιβάλλοντοςκακοποίησαν το δηmicroόσιο χώρο και καταστρατή-γησαν το δηmicroόσιο συmicroφέρονΜέσα σε αυτό το διαρκώς microεταβαλλόmicroενο περι-βάλλον η laquoαρχιτεκτονικήraquo microάχεται για τηναισθητική και τη λειτουργία της πόλης τηναρmicroονική συνύπαρξη του ιδιωτικού και δηmicroό-σιου χώρουΠρόκειται δηλαδή για microια εξαιρετικά σηmicroαντικήκοινωνική λειτουργία όπου η πολεοδοmicroία και ηαρχιτεκτονική δεν είναι απλά ένα τεχνικό εργα-λείο αλλά σε microεγάλο βαθmicroό κοινωνικό και πολι-τικόΤαυτόχρονα η προσέγγιση και η περιγραφή τηςσύγχρονης laquoποιοτικήςraquo αρχιτεκτονικής αντιmicroε-τωπίζει τεράστιες δυσκολίες αξιολόγησης καιδιάκρισης από τη laquomicroαζικήraquo αρχιτεκτονική πουστην ουσία διαmicroορφώνει το σώmicroα των ελληνι-κών πόλεωνΟι απίστευτοι ρυθmicroοί ανοικοδόmicroησης και επέ-κτασης και η συνεχής ποσοτική microεγέθυνση σεένα κοινωνικό και πολιτισmicroικό περιβάλλον

2266 ε π ί κ α ι ρ α

microελετώνraquo εκπροσωπούmicroενη στο διάλογο του ΤΕΕ microε το ΥΠΕΧΩ∆Εαπό τους συναδέλφους Γ Χατζηδηmicroητρίου και Ι Μεσαρέ

Στη διακλαδική αυτή συνεργασία στα πλαίσια του ΤΕΕ εξαντλήσαmicroεκάθε δυνατότητα συνεννόησης και πειθούς και θεωρήσαmicroε ότι το τελικόαποτέλεσmicroα θα δικαίωνε όλη αυτή την προσπάθεια την οποία προς ενη-microέρωσή σας ο ΣΑ∆ΑΣ ξεκίνησε καλόπιστα από το προηγούmicroενο ακόmicroηνοmicroοσχέδιο προτείνοντας από τότε προς το ΤΕΕ και το ΥΠΕΧΩ∆Ε τηδηmicroιουργία ενός εύχρηστου εργαλείου αmicroοιβών

∆υστυχώς όmicroως τις τελευταίες ηmicroέρες διαπιστώνουmicroε microια απίστευτη δια-πάλη οργανωmicroένων κλαδικών συmicroφερόντων microε σκοπό τη ριζική αλλοίωσητου αποτελέσmicroατος της συνεργασίας και την ανατροπή των ισορροπιώντων αmicroοιβών των microελετών microεταξύ των κλάδων

Κατά παγκόσmicroια πρωτοτυπία η διεθνώς θεσmicroοθετηmicroένη σχέση περίπου211 των αmicroοιβών microελετών ΑρχιτεκτονικώνΣτατικώνΗλεκτροmicroηχανο-λογικών για το ίδιο έργο η οποία ίσχυε και στην Ελλάδα σαν έκφραση τουκόστους παραγωγής της microελέτης ανά κατηγορία ανατρέπεται microε την προ-σθήκη διαφόρων συνιστωσών βαρύτητας που microε υποβολιmicroαίο και ανή-θικο τρόπο κλαδικά συmicroφέροντα microεθοδεύουν και παραπλανούν τουςεκπροσώπους του ΥΠΕΧΩ∆Ε αναγκάζοντας τους σε υποχωρητικότητακαι αποδοχή της εξίσωσης των αmicroοιβών και τη δηmicroιουργία microιας κατάφορηςανισότητας σε σχέση microε την προσφερόmicroενη εργασία

Κάτω από αυτές τις συνθήκες ζητάmicroε τη διατήρηση της διεθνώς ισχύου-σας σχέσης των αmicroοιβών microελετών 211 microε microοναδικό κριτήριο την απο-νοmicroή δίκαιου καταmicroερισmicroού αmicroοιβών microε βάση την εργασία και τα έξοδα

Ζητάmicroε να microην αποδεχθείτε διάφορους προτεινόmicroενους συντελεστέςβαρύτητας διάφορους επιστηmicroονικούς νεωτερισmicroούς σαν επιπρόσθετηεργασία και microεθοδεύσεις που αλλοιώνουν την παραπάνω σχέση

Σε κάθε περίπτωση προς εφαρmicroογή του νόmicroου αλλά και διατήρηση τηςσχέσης 211 ζητάmicroε ο συντελεστής Αρχιτεκτονικών (σΑ) να είναι microετα-βαλλόmicroενος από 1 έως 15 ούτως ώστε κατά την εφαρmicroογή του από τις Υπη-ρεσίες να διασφαλίζει εκτός από το ύψος των αmicroοιβών το κριτήριο τηςδιατήρησης της σχέσης 211 και την απονοmicroή δίκαιου καταmicroερισmicroούαmicroοιβών

Σας καλούmicroε να microην αποδεχθείτε προτάσεις που διαmicroορφώνουν προσβλη-τικές και άδικες καταστάσεις σε βάρος των Αρχιτεκτόνων όπου δυστυχώςmicroέσω microεροληπτικών συmicroπεριφορών έχουmicroε διαχρονικά υποστεί

Εάν κάτι τέτοιο συmicroβεί είmicroαστε υποχρεωmicroένοι να προσφύγουmicroε στα Ελλη-νικά και Ευρωπαϊκά ∆ικαστήρια και σε άλλες microορφές δράσης

Θεωρούmicroε εκ προοιmicroίου έντιmicroη και δίκαιη την πολιτική σας συmicroπεριφοράκαι ζητάmicroε την ξεκάθαρη στάση σας

ΠροςΤον Υφυπουργό ΠΕΧΩ∆Ε κ Θ Ξανθόπουλο

Τον Υπουργό ΠΕΧΩ∆Ε κ Γ Σουφλιά

Θέmicroα laquoΠροεκτιmicroώmicroενες Αmicroοιβές Αρχιτεκτονικών Μελετών Κτιριακών Έργωνraquo

Λάβαmicroε γνώση του κειmicroένου που σας έστειλε το ΤΕΕ microε τις απόψεις του γιατις προεκτιmicroώmicroενες αmicroοιβές αρχιτεκτονικών microελετών κτιριακών έργων

Με τελείως υποβαθmicroισmicroένο τρόπο ως laquoπαρατηρήσειςraquo αναφέρονται οιδύο απαιτήσεις του ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ ήτοι

bull Ο συντελεστής ΣΑ να γίνει 125

bull Στο άρθρο ΟΙΚ5 να προστεθεί η εξής παράγραφος laquoΣτις περιπτώσειςκατά τις οποίες για την αρχιτεκτονική σύνθεση ενός έργου απαιτείταιπέραν των κανόνων της επιστήmicroης και της τέχνης η εφαρmicroογή γενικών ήειδικών πολεοδοmicroικών διατάξεων και ειδικών κανονισmicroών η αmicroοιβή τηςαρχιτεκτονικής microελέτης προσαυξάνεται κατά 10 για κάθε επιmicroέρουςσύνολο γενικών ή ειδικών διατάξεων και για κάθε laquoειδικό κανονισmicroόraquo(εξαιτίας των δεσmicroεύσεων και των αυξηmicroένων απαιτήσεων που δηmicroιουρ-γούνται)

Η τρίτη παρατήρηση στην ίδια σελίδα του τεύχους του ΤΕΕ ήτοι

bull Η παρ 2 του άρθρου ΟΙΚ5 να τροποποιηθεί ως εξής laquoΣτην περίπτωσηπου ένα κτίριο περιλαmicroβάνει περισσότερες της microιας χρήσεις (όπως κατοι-κία πολυκαταστήmicroατα γραφεία κλπ) τότε για την αmicroοιβή των αρχιτε-κτονικών microελετών των στατικών microελετών και των microελετών ΗΜ εγκατα-στάσεων θα λαmicroβάνεται ενιαίο το κτίριο microε ΣΒν το microεγαλύτερο

δηmicroιουργεί σύγχυση διότι δεν είναι laquoαίτηmicroαraquo αλλά επιτακτική ανάγκη ναδιορθωθεί η παρ 2 του άρθρου ΟΙΚ5 του κυρίως κειmicroένου

Η ως έχει διατύπωση είναι απαράδεκτη και πρέπει να διορθωθεί για νααποφευχθούν οι περιπτώσεις κατά τις οποίες οι αmicroοιβές στατικών και ΗΜεγκαταστάσεων θα προκύπτουν τριπλάσιες των αρχιτεκτονικών πράγmicroααυτόχρηmicroα γελοίο

Παρακαλούmicroε να λάβετε υπόψη σας τις ελάχιστες αυτές θέσεις του ΣΑ∆ΑΣ-Πανελλήνιας Ένωσης Αρχιτεκτόνων

Προς Οργανισmicroό Προώθησης ΕξαγωγώνΕλληνική Πρεσβεία στο Τόκιο

Ελληνικό περίπτερο στην ΕΧΡΟ

Αξιότιmicroοι κυρίεςκύριοι

Το ∆Σ του ΣΑ∆ΑΣ-Πανελλήνιας Ένωσης Αρχιτεκτόνων θέλει να σαςεκφράσει τις ιδιαίτερες ευχαριστίες του για την φιλική υποδοχή και τηνσυνεχή φροντίδα προς τα microέλη του συλλόγου microας όλων των υπευθύνωνκαι στελεχών του Ελληνικού περιπτέρου στην EXPO 2005 στη Ναγκόγιατης Ιαπωνίας κατά την διάρκεια της διήmicroερης επίσκεψης και περιήγησηςτους στο περίπτερα και στους χώρους της παγκόσmicroιας έκθεσης

Η επιmicroέλεια των microετακινήσεων της αποστολής του ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ και ηπαροχή διευκολύνσεων συmicroβουλών και η εν γένει φροντίδα των υπευθύ-νων του Περιπτέρου προς όλους συνετέλεσε ώστε η επίσκεψη αυτή τωνmicroελών και φίλων microας να είναι όσο το δυνατόν πιο άνετη και εποικοδοmicroη-τική και απέσπασε απολύτως θετικά σχόλια

Ιδιαίτερα κολακευτικά σχόλια απέσπασαν επίσης η συνολική παρουσία καιθεmicroατολογία του περιπτέρου που επιβεβαίωσαν κατά τρόπο αναmicroφισβή-τητο το υψηλό επίπεδο της παρουσίας της χώρας microας στην EXPO

Εκφράζουmicroε και πάλι τα συγχαρητήρια microας σε όλους όσους συνεργάσθη-καν και συνέβαλαν στην παρουσίαση και προβολή του Ελληνικής συmicromicroετο-χής στην ΕΧΡΟ και τις θερmicroές ευχαριστίες microας για την υποδοχή και φιλοξε-νία της αντιπροσωπείας microας

2299ε π ί κ α ι ρ α2288 ε π ί κ α ι ρ α

ΤΙΜΗΤΙΚΗ ∆ΙΑΚΡΙΣΗ

Νέο Αρχαιολογικό Μουσείο Αρχαίας Ήλιδας

ΙΣΟΤΙΜΟ ΒΡΑΒΕΙΟ laquoΑΡΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙ∆Ηraquo

∆ύο κατοικίες Πίσσα στο Ηράκλειο Κρήτης

ΙΣΟΤΙΜΟ ΒΡΑΒΕΙΟ laquoΑΡΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙ∆Ηraquo

Μουσείο Μπενάκη Σύγχρονο Πολιτιστικό Κέντρο

ΙΣΟΤΙΜΟ ΒΡΑΒΕΙΟ laquoΑΡΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙ∆Ηraquo

laquoΚιβωτόςraquo Χώρος για παιδιά

αρχιτεκτονικη microελετη

cent ordfrsaquoUacuteEuml˜

συνεργατεσ

infinUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgraveOcircOacuteEgraveIcircfi degUacutemiddotEcircAcircrsaquoOcirc infin IcircmiddotEgrave cent ordfrsaquoUacuteEuml

part microEgraveUgrave˙EumlIumlmiddotrsaquoOcirc˘ int microUacuteAcircUgraveUgraveOcircDagger

ειδικοι συmicroβουλοι

AgraveOcirc˘UacuteAacuteAcircrsaquoOcirc paraOcircIumlEgraveUgraveEgraveUcircIgraveOcircDagger degAcircOacuteEgraveIcirclsaquo centOacuteUcircEuml

infinOacutemiddotUcircUgravelsaquoIumlˆUcircEuml˜ ordfOcirc˘UcircAcircrsaquoˆOacute IcircmiddotEgrave ∆AcircmacrOacuteEgraveIcircOgraveOacute ŒUacuteAacuteˆOacute

αρχιτεκτονικη microελετη

infin66 partUacuteAacutemiddotUcircUgravelsaquoUacuteEgraveOcirc infinUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgraveOcircOacuteEgraveIcirclsaquo˜tradeOcirc˘˙iquestOacutemiddot infinOacuteUgraveˆOacutemiddotIcirciquestIcircEumlcentEumlIgravelsaquoUgraveUacuteEuml˜ infinOacuteUgraveˆOacutemiddotIcirciquestIcircEuml˜

συνεργατεσ

ordf intmiddotIumlOcircAacuteAcircUacuteiquestIcircOcirc˘ αρχιτέκτωνE paramiddotmiddotAacuteAcircˆUacuteAacutersaquoOcirc˘ αρχιτέκτωνbull ∆UcircEgraveOgraveOacuteEuml αρχιτέκτων

αρχιτεκτονικη microελετη

ordf intOcircIcircIcircrsaquoOacuteOcirc˘ infin intOcircDaggerUacuteIcircOcirc˘Iumlmiddot˜

συνεργατεσ

infin AtildeiquestIumlmiddotUacuteEuml infin paraiquestOacuteOcirc˘ αρχιτέκτονεςtrade micromiddotUcircEgraveIumlAcircrsaquoOcirc˘ int intcurrenOcircAacuteIumlOcirc˘ αρχιτέκτονεςiexcl paramiddotIumlˆIgravemiddotUgraveiquest˜ αρχιτέκτωνdeg iexclEgraveIcircfiOcirc˘IumlOcirc˜ φοιτ αρχιτεκτονικής

ειδικοι συmicroβουλοι

cent intOcircUacuteUacutecurren˜ αρχιτέκτωνdeg paraAcircOcircOacutelsaquo˜ αρχιτέκτωνpound ∆EgraveIgravemiddotAacutecurrenOacuteEuml˜ σύmicroβουλος ακουστικήςordf paraEgraveUgravecurrenOacuteEuml˜ σύmicroβουλος θεάτρουiexcl ordfEgrave middotEumlIumlrsaquopermilEuml σύmicroβουλος οπτικοακουστικών εγκαταστάσεωνpound intmiddotOacutecurrenIumlEgravemiddot˜ σύmicroβουλος φωτισmicroού

αρχιτεκτονικη microελετη

para paramiddotUacutemiddotUcircIcircAcirc˘iquest

συνεργατεσ

part ∆UcircmiddotIcircmiddotOacutersaquoIcircmiddot πολιτικός microηχανικόςdeg ∆˙OgraveUacute˙Euml˜ πολιτικός microηχανικός

3311ε π ί κ α ι ρ α3300 ε π ί κ α ι ρ α

ΒΡΑΒΕΙΟ laquo∆ΗΜΗΤΡΗ ΠΙΚΙΩΝΗraquo

∆ιαmicroόρφωση xώρου Αφετηρίας Κλασικού Μαραθώνιου ∆ρόmicroου

αρχιτεκτονικη microελετη

pound bulliquestOacuteıEuml deg summiddotIcirc˘OacuteıEgraveOacutefi˜

συνεργατησ

pound infinOacutepermilUacuteOcirc˘IumliquestIcircEuml˜ αρχιτέκτων

ειδικοι συmicroβουλοι

radicordfpart∆part infinpart ndash infin infinımiddotOacutemiddotUcircEgraveiquestpermilEuml˜ πολιτικός microηχανικόςprodordf partparapart ΗΜ εγκαταστάσεις

ΙΣΟΤΙΜΟ ΒΡΑΒΕΙΟ laquoΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΙΧΕΛΗraquo

Τα ξυστά στο Πυργί της Χίου

ΙΣΟΤΙΜΟ ΒΡΑΒΕΙΟ laquoΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΙΧΕΛΗraquo

METALOCUS

συγγραφεασ

ordf bullDaggerpermilmiddot

επιmicroελητησ

AgraveOcirc˘UacuteAacuteAcircrsaquoOcirc infinEgraveAacutemiddotrsaquoOcirc˘

tradeDaggerIumlIumlOcircAacuteOcirc˜ ordmrsaquoIumlˆOacute microEgravesbquoIumlEgraveOcircılsaquoIcircEuml˜ intOcircUacutemiddotlsaquo

AtildersaquoOcirc˜ 2000

paraAcircUacuteEgraveOcircpermilEgraveIcirclsaquo currenIcircpermilOcircUcircEuml METALOCUS

εκδοτεσ-επιmicroελητεσ

JJ Barba Gonzalez trade paramiddotmiddotpermilfiOcirc˘IumlOcirc˜partIcircpermilfiUcircAcircEgrave˜ METALOCUS

ordfmiddotpermilUacutersaquoUgraveEuml 1999 - UcirclsaquoIgraveAcircUacutemiddot

πUcircmiddotOacuteEgraveIcirciquest IcircmiddotEgrave infinAacuteAacuteIumlEgraveIcirciquest

∆EumlIumlAcircOcircUgraveEgraveIcirclsaquo AcircIcircOcircIgravelsaquo METALOCUS

επιmicroελεια-παρουσιαση

trade paramiddotmiddotpermilfiOcirc˘IumlOcirc˜επιστηmicroονικοσ συmicroβουλοσ

JJ Barba Gonzalez αρχιτέκτωνσκηνοθεσια

micro centmiddotOacuteiquestIumlEuml trade paramiddotmiddotpermilfiOcirc˘IumlOcirc˜

οργανωση παραγωγησ

degAcircˆUacuteAacutersaquomiddot ordfmiddotUgrave˙iquestIcircOcirc˘

tradeUgravemiddotıIgravefi˜ SEVEN infinılsaquoOacutemiddot 2000

Τοπία σε microετάβασηΝίκος Καζέρος αρχιτέκτων

3333ε π ί κ α ι ρ α

εκδή

λωση

laquoΑς σταmicroατήσουmicroε λοιπόν να ψάχνουmicroε εναγω-

νίως για στιλ και ονόmicroατα για τάσεις και επίθετα

γιατί αυτά δεν λένε ούτε προσφέρουν τίποτα στη

ζωή ∆ιασφαλίζουν έναν αόρατο φόβο τον ταξι-

νοmicroούν Είναι καιρός πια να επέmicroβουmicroε πιο δρα-

στικά στο αρχιτεκτονικό microας τοπίο εκmicroεταλλευό-

microενοι τις ευκαιρίες που microας προσφέρει η ίδια η

πόληraquo1

Γ Σηmicroαιοφορίδης 1990

Λίγα microόνο χρόνια πριν ο αρχιτέκτονας Γ Σηmicroαι-οφορίδης είχε διατυπώσει προς τον ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑmicroια ολοκληρωmicroένη ιδέα-πρόταση για την ελλη-νική αρχιτεκτονική Στις αρχές του περασmicroένουΙουνίου αυτή η ιδέα-πρόταση υλοποιήθηκε γιαπρώτη φορά Κατά τη διάρκεια ενός δεκαήmicroε-ρου εκδηλώσεων2 στο Νέο Μουσείο Μπενάκηπου είχαν ως κοινό τόπο το λόγο και το έργο τουαρχιτέκτονα πραγmicroατοποιήθηκε η απονοmicroήτων Βραβείων Αρχιτεκτονικού Έργου 2005οργανώθηκε η έκθεση των συmicromicroετοχών πουδιακρίθηκαν και κυκλοφόρησε ο ανάλογοςκατάλογος Την ηmicroέρα της απονοmicroής των βρα-βείων microίλησε ο αρχιτέκτονας και διευθυντής τουπεριοδικού Domus Stefano Boeri για τα κοινάχαρακτηριστικά των microεσογειακών πόλεων τονί-ζοντας τη συmicroβολή του Γ Σηmicroαιοφορίδη στηνεπισήmicroανση και ανάδειξη αυτής της σχέσηςΤαυτόχρονα στον ίδιο χώρο παρουσιάστηκε ηέκθεση Τοπία Εκmicroοντερνισmicroού ndash Ελληνική Αρχι-

τεκτονική rsquo60 και rsquo90 που είχαν επιmicroεληθεί οι ΓΑίσωπος και Γ Σηmicroαιοφορίδης (1999) και συνο-δεύτηκε microε την προβολή σχετικού ντοκιmicroαντέρτου Μάρκου Γκαστίν για την Αθήνα Το αντικεί-microενο των δύο εκθέσεων διαmicroόρφωσε την πλατ-φόρmicroα διεξαγωγής συζήτησης microε θέmicroα Ελληνική

αρχιτεκτονική και παγκόσmicroια κατάσταση3

Ιδιαίτερα σηmicroαντικό γεγονός αποτέλεσε ηπαρουσίαση του πολυσέλιδου βιβλίου του ΓΣηmicroαιοφορίδη microε τίτλο ∆ιελεύσεις Κείmicroενα για

την αρχιτεκτονική και τη microετάπολη4 microια επιλογή41 κειmicroένων και άρθρων δηmicroοσιευmicroένων απότο 1983 έως το 2003 Στην έκδοση καταγράφε-ται ο πλούσιος προβληmicroατισmicroός του αρχιτέ-κτονα και η αγωνία του για την πόλη το τοπίοτους αστικούς microετασχηmicroατισmicroούς την αρχιτε-κτονική εκπαίδευση τη microελλοντική εικόνα τηςΑθήνας

Υπόδειξη της διαφοράςΑς σταθούmicroε καταρχήν στο τι σηmicroαίνει η πραγ-microατοποίηση του οmicroολογουmicroένως φιλόδοξουεγχειρήmicroατος από τον ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ5 Η νέα διορ-

3322 ε π ί κ α ι ρ α

ΒΡΑΒΕΙΟ laquoΕΥΠΑΛΙΝΟΣraquo

Μουσείο της Ελιάς και του Ελληνικού Λαδιού στην Σπάρτη

αρχιτεκτονική microελέτη

parasectpartπinfintrade ndash cent centEgravemiddotIgravemiddotOacuteUgravefiOcirc˘IumlOcirc˜

radic microEgraveAacuteAacutefiOcirc˘IumlOcirc˜ int degIcircEgraveOcirc˘IumlcurrenIcircmiddot

συνεργάτες

iexcl AtildeUacute˘UcircOcircDagger micro paramiddotmiddotpermiliquestIcircOcirc˘ int intOcirc˘OacuteiquestpermilEuml

int paraEgraveUgraveOcircDaggerIumlEuml deg degEgravemiddotIacutefiAacuteIumlOcirc˘ αρχιτέκτονες

ειδικοι σύmicroβουλοι

part iexcliquestIcircOcirc˘ sect intmiddotUgraveUcircmiddotOacutersaquoIcircmiddot microουσειολόγοι

trade intOcirc˘OacuteiquestpermilEuml˜ deg degOcircDaggerAacutemiddot˜ πολιτικοί microηχανικοί

π infinUcircIcircEumlUgravefiOcirc˘IumlOcirc˜ ηλεκτρολόγος microηχανικός

κατασκευη

partƒdegradiciexclpart∆ infinpartint intˆOacuteUcircUgravemiddotOacuteUgraversaquoOacuteOcirc˘ πολιτικός microηχ - εργοταξιάρχηςint intˆOacuteUcircUgravemiddotOacuteUgraversaquoOacuteOcirc˘ πολιτικός microηχ - βοηθός εργοταξιάρχηtrade intOcircIuml˘IgraversaquoUacuteEuml˜ εργοδηγός

ανεπαίσθητες σχέσεις αλλά και κενά Από τηνκατοικία στην Ανάβυσσο (Α Κωνσταντινίδης1961-62) στην εξοχική κατοικία στην Άνδρο (ΚΤσιγαρίδα 2004) Από την Πολυκατοικία στηλεωφόρο Β Σοφίας (Ν Βαλσαmicroάκης 1955) στηνΠολυκατοικία και έκθεση γλυπτικής στα Ιλίσσια(Σ Τσιράκη 2005) Από το Σχολείο στον Αγ∆ηmicroήτριο (Τάκης Χ Ζενέτος 1970-76) στο Μου-σείο Μπενάκη (Μ Κοκκίνου Α Κούρκουλας2004) Από το Θέατρο του Λυκαβηττού (ΤάκηςΧ Ζενέτος 1964-67) στο Θέατρο των ∆ελφών(Ε Χατζηνικολάου Σ Ξενόπουλος 2005) Στη διαδικασία κατανόησης της νεότερης ελλη-νικής αρχιτεκτονικής και αναζητώντας microιαπιθανή microελλοντική της κατεύθυνση αν laquoη δεκα-ετία του 1960 microας ενδιαφέρει για την οικειό-τητα που microας προσφέρειraquo6 και στη δεκαετία του1990 βρίσκουmicroε τα συmicroπτώmicroατα της microετα-βιο-microηχανικής κοινωνίας την laquoαπώλεια ενός συλλο-γικού οράmicroατοςraquo7 σήmicroερα η πρόκληση εντοπί-ζεται στην ανοιχτή διερεύνηση των δυνατοτήτωνπου δηmicroιουργεί το κυρίαρχο αστικό περιβάλ-λον έχοντας υπόψη την πλανητική του διά-σταση και microε ότι αυτή προκαλεί

Σηmicroειώσεις

1 Σηmicroαιοφορίδης Γιώργος laquo∆ιελεύσεις Ο φόβος του

αρχιτέκτοναraquo στο ∆ιελεύσεις Κείmicroενα για την αρχιτε-

κτονική και τη microετάπολη επιmicro Γ Αίσωπος Ο Σηmicroαιο-

φορίδου Γ Τζιρτζιλάκης εκδ MetapolisPress Αθήνα

2005 σελ 131

2 Οι εκδηλώσεις πραγmicroατοποιήθηκαν από 3 έως 12

Ιουνίου 2005 στο Νέο κτίριο του Μουσείου Μπενάκη

οδός Πειραιώς 138

3 Συmicromicroετείχαν οι αρχιτέκτονες Γ Αίσωπος Π ∆ραγώ-

νας Η Ζέγγελης Α Κούρκουλας Γ Πανέτσος Λ

Παπαδόπουλος Γ Τζιρτζιλάκης και ∆ Φατούρος Το

στρογγυλό τραπέζι και η συζήτηση πραγmicroατοποιήθη-

καν στις 4 Ιουνίου 2005

4 Σηmicroαιοφορίδης Γιώργος όπ

5 Βλέπε κείmicroενο προκήρυξης ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ 732005

6 Σηmicroαιοφορίδης Γιώργος laquoΣυλλογικά οράmicroατα και

microεmicroονωmicroένες διαδροmicroέςraquo στο Τοπία εκmicroοντερνισmicroού

Ελληνική αρχιτεκτονική rsquo60 και rsquo90 επιmicro Γ Αίσωπος Γ

Σηmicroαιοφορίδης εκδ Metapolis Press Αθήνα 2002

σελ 53

7 Σηmicroαιοφορίδης Γιώργος όπ σελ 58

3355ε π ί κ α ι ρ α3344 ε π ί κ α ι ρ α

Εκείνα ωστόσο τα ουσιώδη ζητήmicroατα πουπαραmicroένουν ανοιχτά είναι η παρουσίαση τουεγχειρήmicroατος και πέρα από τα όρια της ελληνι-κής κοινωνίας καθώς και η microετατροπή του σεενεργό θεσmicroό

ΣυνndashέκθεσηΗ ίδια η έκθεση των Βραβείων Αρχιτεκτονικού

έργου 2005 δεν microπορεί να ειδωθεί ως ένα ανε-ξάρτητο γεγονός αλλά σε συνδυασmicroό microε τηνέκθεση Τοπία εκmicroοντερνισmicroού Ελληνική αρχιτε-

κτονική rsquo60 και rsquo90 Η ταυτόχρονη παρουσίασητων δύο εκθέσεων συνέθεσε ένα προσωρινόπανόραmicroα της ελληνικής αρχιτεκτονικής διάρ-κειας σχεδόν microιας πεντηκονταετίας microε αφετη-ρία τη δεκαετία του 1960 ενδιάmicroεση αναφοράσε εκείνη του 1990 και κατάληξη την απαρχήτου 21ου αιώνα Ο επιmicroήκης και ογκώδης τοίχοςστο microέσο της αίθουσας έκθεσης διαχώριζε τιςεκθεσιακές και χρονικές ενότητες αλλά και ωςπολλαπλό πέρασmicroα προκαλούσε νοηmicroατικούςσυσχετισmicroούς ανάmicroεσα στα laquoΤοπία Εκmicroοντερνι-σmicroούraquo και τα πρόσφατα βραβευmicroένα αρχιτεκτο-νικά έργα που συmicroπτωmicroατικά εκτέθηκαν σταmicroεταλλικά τραπέζια των laquoΠαραδειγmicroάτωνraquoΜπορούσε λοιπόν κανείς να διακρίνει ισχυρές ή

γάνωση microε σαφή πρόθεση να γίνει θεσmicroόςενεργοποιεί έναν ακόmicroα microηχανισmicroό αξιολόγη-σης και προβολής του ελληνικού αρχιτεκτονι-κού έργου και συmicroπορεύεται προκλητικά microεεκείνον του ΕΙΑ Τον χαρακτηρίζει και τον δια-κρίνει όmicroως ένα ενδιαφέρον στοιχείο στο οποίοχρειάζεται να σταθούmicroε Εκτός από τις κατηγο-ρίες για τα σύγχρονα έργα (Βραβείο Άρη Κων-σταντινίδη)-εδώ παρενθετικά ας τονίσουmicroε τηνσύνδεση της διάκρισης microε σηmicroαντικές ελληνι-κές αρχιτεκτονικές παρουσίες του 20ού αιώνατον δηmicroόσιο ανοικτό χώροndashτοπίο (Βραβείο∆ηmicroήτρη Πικιώνη) την ποιότητα κατασκευής

ενός αρχιτεκτονικού έργου (Βραβείο Ευπαλίνος)microε την ενσωmicroάτωση δραστηριοτήτων και εκδη-λώσεων αρχιτεκτονικού περιεχοmicroένου όπωςκινηmicroατογραφικές ή τηλεοπτικές παραγωγέςβίντεο εκθέσεις εκδόσεις (Βραβείο ΠαναγιώτηΜιχελή) διευρύνεται θεmicroατικά και microετακινείταιτο έως τώρα στη χώρα microας αυστηρό όριο του τιmicroπορεί να εκληφθεί ως αρχιτεκτονικό έργο καιεποmicroένως τι microπορεί να παρουσιάζεται ως αρχιτε-κτονική δραστηριότητα Έτσι η τοπική εκθεσιακήασφυκτική σχέση κτίσmicroα = αρχιτεκτονική επανα-προσδιορίζεται και microετατίθεται στην περιοχή τηςπολλαπλής αφήγησης

σελ 33 Άποψη της Έκθεσης Βραβεία Αρχιτεκτονικού

Έργου 2005

πάνω Άποψη της Έκθεσης Τοπία εκmicroοντερνισmicroού Ελληνι-

κή αρχιτεκτονική rsquo60 και rsquo90

δίπλα microέση Ο αρχιτέκτονας και διευθυντής του περιοδι-

κού Domus Stefano Boeri

δίπλα κάτω Οι οmicroιλητές στη συζήτηση microε θέmicroα laquoΕλληνική

αρχιτεκτονική και παγκόσmicroια κατάστασηraquo

αφιέρωmicroα

media res της αρχιτεκτονικήςΕπιmicroέλεια Μιχάλης Λεφαντζής

Προσεγγίζοντας τη microετάποληΓιάννης Αίσωπος αρχιτέκτονας επίκ καθηγητής Πανεπιστηmicroίου Πατρών

3366 ε π ί κ α ι ρ α

τα κείmicroενα του Σηmicroαιοφορίδη Η προβληmicroατικήαυτή είχε διερευνηθεί microε συνέπεια για σειράετών microέσω των πολλαπλών δραστηριοτήτων τουκαι ιδιαίτερα microέσω των εκδοτικών προσπαθειώντων περιοδικών Τεύχος και Μετάπολις στα οποίαυπήρξε ιδρυτικό microέλος και συνδιευθυντής Τοπρώτο διεύρυνε καθοριστικά τον ελληνικό κρι-τικό αρχιτεκτονικό λόγο και συνέδεσε την ελλη-νική microε τη διεθνή συζήτηση ενώ το δεύτεροανέπτυξε το λόγο γύρω από την παγκόσmicroια εξά-πλωση του αστικού και τις διαδικασίες αστικο-ποίησης της σύγχρονης ελληνικής πόλης Η ίδιαπροβληmicroατική παρουσιάζεται στο βιβλίο καιmicroέσα από τα κείmicroενα των καταλόγων δύο εκθέ-σεων αρχιτεκτονικής που είχε συνεπιmicroεληθείτην έκθεση laquoΤοπία του Οικείουraquo microια καταγραφήκαι ανάλυση των εκφάνσεων του δηmicroόσιουχώρου στη microεταπολεmicroική ελληνική αρχιτεκτο-νική (Τriennale Μιλάνου 1996) και την έκθεσηlaquoΤοπία εκmicroοντερνισmicroού Ελληνική αρχιτεκτονικήrsquo60 και rsquo90raquo microε θέmicroα την αρχιτεκτονική παρα-γωγή των δύο αυτών δεκαετιών που χαρακτηρί-στηκαν από έντονη οικονοmicroική ανάπτυξη πολι-τισmicroική εξωστρέφεια και ταχείς αστικούς microετα-σχηmicroατισmicroούς (Ολλανδικό Ινστιτούτο Αρχιτεκτο-νικής Ρότερνταmicro 1999)

Στο βιβλίο περιλαmicroβάνονται επίσης πολύ αξιό-λογα κείmicroενα για την Ακρόπολη των Αθηνών τηΧάρτα των Αθηνών του Le Corbusier το αθη-ναϊκό τοπίο κείmicroενα από αφιερώmicroατα περιοδι-κών όπως τα Αρχιτεκτονικά Θέmicroατα και ταΘέmicroατα Χώρου+Τεχνών καθώς και άλλα κείmicroενααπό διεθνή περιοδικά και γνωστούς συλλογικούςτόmicroους στο εξωτερικό (Europan Mutations The

Critical Landscape Cities in Transition Coming

from the South κά) Λόγω της ποικιλοmicroορφίαςκαι των δυσδιάκριτων ορίων ανάmicroεσα στις διά-φορες θεmicroατικές των κειmicroένων αυτά δηmicroοσιεύ-ονται microε χρονολογική σειρά φανερώνονταςταυτόχρονα στον αναγνώστη την πολλαπλότητατων θεmicroάτων που απασχολούσαν τον συγγρα-φέα την ίδια χρονική περίοδο Ας σηmicroειωθείτέλος πως στην έκδοση αυτή δηmicroοσιεύονταιγια πρώτη φορά δύο ανέκδοτα κείmicroενα πουυπήρχαν στο αρχείο του συγγραφέα

Η έκδοση αυτή αποτελεί την πρώτη συστηmicroα-τική παρουσίαση microιας πολύτιmicroης παρακαταθή-κης έως τώρα διασκορπισmicroένης σε διάφοραέντυπα του κόσmicroου και την ίδια στιγmicroή απότισηφόρου τιmicroής στην ανολοκλήρωτη αλλά πολύουσιαστική προσφορά του Γιώργου Σηmicroαιοφο-ρίδη στη διαmicroόρφωση του κριτικού αρχιτεκτονι-κού λόγου στην Ελλάδα

βιβλ

ίο

δηmicroοσίευσε ο Σηmicroαιοφορίδης σε συλλογικέςεκδόσεις καταλόγους περιοδικά και εφηmicroερί-δες από το 1983 ως το 2002 Τα κείmicroενα microπο-ρούν να χωριστούν σε ιστορικά κριτικά δοκίmicroιακαι σχόλια της αρχιτεκτονικής και πολεοδοmicroι-κής επικαιρότητας

Ο τίτλος του βιβλίου επιλέχθηκε από τον τίτλοmicroιας σειράς κειmicroένων που ο ίδιος ο συγγραφέαςείχε ονοmicroάσει έτσι microε στόχο ndashόπως φαίνεται σεσχεδιάγραmicromicroα που επεξεργαζότανndash να τααρθρώσει κάποτε σε ένα ευρύτερο έργο (έναείδος laquomicroεγα-κειmicroένουraquo) Οι laquoδιελεύσειςraquo επι-χειρούν να προσεγγίσουν microε τη microορφή σχολια-σmicroού τις διαφορετικές εκφάνσεις και τουςmicroετασχηmicroατισmicroούς του αστικού πολιτισmicroούστον οποίο καθοριστικό ρόλο παίζουν η αρχιτε-κτονική και η πολεοδοmicroίαΌπως γράφαmicroε microε τον Γ Τζιρτζιλάκη στο προ-λογικό σηmicroείωmicroα του βιβλίου laquoΗ ίδια η λέξηδιέλευση αντηχεί εδώ σαν τον πυρήνα ενόςmicroπενγιαmicroινικού laquoπεράσmicroατοςraquo microιας laquoδιάβα-σηςraquo που κινείται πάνω σε έναν laquoυπερκειmicroε-νικόraquo χάρτη όπου κάθε σηmicroείο παραπέmicroπει σεένα άλλο όχι απαραιτήτως το επόmicroενο και ηαρχιτεκτονική σκέψη συνδιαλέγεται microε τοπαρόν και την Ιστορία αλλά και παρεmicroβάλλεταιαπό microια θέση που τα ξεπερνάειraquoΟι laquoδιελεύσειςraquo ασχολούνται microε τον αmicroερικανι-σmicroό της ελληνικής αστικής κουλτούρας ταεmicroπορικά κέντρα τη διονυσιακή διάσταση τηςπόλης τα σκάρτα τη χαmicroένη περιφέρεια τααποθέmicroατα τοπίου το αστικό έδαφος και άλλαστοιχεία της πόλης που microορφοποιούν τηναστική εmicroπειρία Οι laquoδιελεύσειςraquo αποτελούν τονήmicroα πάνω στο οποίο οργανώνονται τα microεγαλύ-τερα θεωρητικά ιστορικά και κριτικά κείmicroενατου βιβλίου τα οποία στην πλειοψηφία τουςπροσεγγίζουν τη σύγχρονη ελληνική και παγκό-σmicroια πόλη τη microετάπολη που αποτελεί προϊόνέντονων διαδικασιών αστικοποίησης καθώς καιτην αρχιτεκτονική που εκφράζει τη νέα αυτήαστική συνθήκη

Είναι σαφές πως η προβληmicroατική αυτή δεν αντι-microετωπίζει την πόλη ως microια σαφώς ορισmicroένηδοmicroή παρά ως microια διαρκώς microετασχηmicroατιζόmicroενηπολλαπλότητα που δεν προσδιορίζεται microε τασυmicroβατικά εργαλεία της αρχιτεκτονικής και τηςπολεοδοmicroικής πειθαρχίας Η πόλη είναι έναςοργανισmicroός υπό διαmicroόρφωση που επιζητά νέεςlaquoευέλικτεςraquo στρατηγικές επέmicroβασης Η ανα-σφάλεια της νέας microεταπολιτικής κατάστασηςαλλά και η πρόκληση που αυτή συνιστά για τηναρχιτεκτονική και την πολεοδοmicroία διαπερνά όλα

Γιώργος Σηmicroαιοφορίδης ∆ιελεύσεις Κείmicroεναγια την αρχιτεκτονική και τη microετάπολη επιmicro ΓΑίσωπος Ο Σηmicroαιοφορίδου Γ ΤζιρτζιλάκηςMetapolis Press Αθήνα 2005

Ο πρωταρχικός ρόλος της laquoπαραγωγήςraquo σεαντιδιαστολή microε την laquoκαταγραφήraquo περιέγραφετον τρόπο σκέψης και δράσης του ΓιώργουΣηmicroαιοφορίδη (1955-2002) Η δραστηριότητάτου εξαπλωνόταν ταυτόχρονα σε πολλαπλάprojects διαφορετικής microορφής γραπτά εκθέ-σεις διαλέξεις διδασκαλία workshops Αντί-στοιχα τα πολλά κείmicroενά του βρίσκονταν δηmicroο-σιευmicroένα microε διαφορετικές γλώσσες σε διάφο-ρες διεθνείς και ελληνικές εκδόσεις η εύρεσηκαι η ανάγνωσή τους ήταν εποmicroένως δύσκοληndashειδικά για τους αναγνώστες microιας νεότερηςγενιάςndash και καθιστούσε το ζήτηmicroα της συλλογήςκαι έκδοσής τους πρωτεύονΤο ίδιο αυτό ζήτηmicroα απασχολούσε τον Σηmicroαιο-φορίδη το τελευταίο διάστηmicroα της ζωής του καιτον οδήγησε σε microια πρώτη οργάνωση τουαρχείου του microε τη συγκέντρωση και την κατά-ταξη των κειmicroένων του σε κάποιες πρώτεςβασικές θεmicroατικές κατηγορίες ως βάση περαι-τέρω επεξεργασίας

Οι ∆ιελεύσεις Κείmicroενα για την αρχιτεκτονική και

τη microετάπολη αποτελούν microια συλλογή κειmicroένωνγια την αρχιτεκτονική την πόλη και το τοπίο που

Τα λεκτικά microέσα δεν microπορούν να καλύψουν βέβαια τοαρχιτεκτονικό γίγνεσθαι στην ολότητά του Με τα σχέδιατις εικόνες ή τα γραφήmicroατα ως φορείς πληροφορίας καιεπικοινωνίας (που είναι ανεξάρτητα από τα όρια τουλόγου γραπτού ή προφορικού) microπορούν να εκφραστούνκαι να συλληφθούν λεπτές αποχρώσεις χαρακτήραςχώρου και microοτίβα που προάγουν και επιλύουν το αρχιτε-κτονικό πρόβληmicroα ως microέσα και εργαλεία σκέψης πέρααπό τις δυνατότητες της λεκτικής περιγραφής Ανδεχθούmicroε τη ρήση του L Wittgenstein laquoτα όρια τηςγλώσσας microου σηmicroαίνουν όρια του κόσmicroου microουraquo τότε οαρχιτέκτονας έχει στη διάθεσή του microε τη laquoδεύτερηraquo αυτήγλώσσα δουλειάς του άπειρες δηmicroιουργικές δυνατότητεςΚαι τα γραφικά αυτά microέσα έχουν όmicroως τα όριά τους αφού

Το παρόν αφιέρωmicroα στο θέmicroα laquomedia res της αρχιτεκτο-νικήςraquo δίνει την αφορmicroή να εκτεθούν εδώ microερικές σκέψειςγια τη θέση της Αρχιτεκτονικής και την απήχησή της στησύγχρονη κοινωνίαΗ εποχή microας microαζί microε τα τόσα ρηξικέλευθα και ανατρεπτικάτης επιτεύγmicroατα σε ταχύτητα και ποσότητα χαρακτηρίζε-ται επίσης από τις νεότροπες και πολλαπλές δυνατότητεςσrsquo επικοινωνιακούς διαύλους οι οποίοι βοmicroβαρδίζουνκαθηmicroερινά microε ήχο και εικόνα τη ζωή microας Έτσι πέρα απότην καθηmicroερινή αυτή εmicroπειρία η έννοια της Επικοινωνίαςέγινε και ακαδηmicroαϊκό αντικείmicroενο σπουδών microε τη δηmicroιουρ-γία τριών ήδη τmicroηmicroάτων σχετικών στα ελληνικά ΑΕΙ ∆ιδα-σκαλία και έρευνα προς αυτή την κατεύθυνση προάγουνασφαλώς και βοηθούν στην αποσαφήνιση του εκάστοτεπεριεχοmicroένου κοινών ή ταυτόσηmicroων όρων παραστάσεωνκαι γενικά εννοιών που κάθε επιστηmicroονικός ή καλλιτεχνι-κός κλάδος χρησιmicroοποιεί στο επικοινωνιακό του σύστηmicroαΗ Αρχιτεκτονική έχει στη διάθεσή της τις περισσότερεςίσως laquoγλώσσεςraquo ή επικοινωνιακούς διαύλους από κάθεάλλον ακαδηmicroαϊκό κλάδο Ο λόγος τα γραφικά microέσα (σχέ-διο διάγραmicromicroα φωτογραφία εικαστικά και κινητικά microέσα)και η microακέτα είναι microερικά από αυτά microε τα οποία ο δηmicroι-ουργός περιβάλλοντος επικοινωνεί αλλά και αναπτύσσειτις ικανότητές του για την επίλυση των σχετικών προβλη-microάτων Ζήσαmicroε στις περασmicroένες δεκαετίες σε διεθνές επίπεδοτην έξαρση στη χρήση λεκτικών microέσων επικοινωνίας (όπουπρωτοποριακά πχ αρχιτεκτονικά περιοδικά δηmicroοσίευανmicroόνο κείmicroενα χωρίς σχέδια) microε την αιτιολογία ότι προηγεί-ται η διευκρίνιση των προβληmicroάτων (όπως ο εmicroπορευmicroατι-κός χαρακτήρας της Αρχιτεκτονικής η περιφρόνηση τωνπραγmicroατικών αναγκών της ανθρώπινης οίκησης η εκmicroε-τάλλευση και η κερδοσκοπία γης και κατοικίας) ώστε νατεθούν νέοι στόχοι microε προγραmicromicroατικά laquomicroανιφέσταraquo Κατό-πιν θα microπορούσαν αυτά να laquomicroεταφραστούνraquo σε τρισδιά-στατες microορφικές λύσεις1 Βέβαια η τότε σχετική αισιοδοξίαδεν δικαιώθηκε Τώρα έχουmicroε επιστρέψει χωρίς θετικό-τερο αποτέλεσmicroα σε microια νέα υπερβολή στη χρήση γραφι-κών microέσων λόγω και της ευκολίας παραγωγής τους microέσααπό τις δυνατότητες του νέου laquoβοηθούraquo και laquoδυνάστηraquomicroας του CAD ή ηλεκτρονικού υπολογιστήΒέβαια οι επικοινωνιακοί δίαυλοι που ήδη αναφέρθηκανεξακολουθούν να είναι όλοι πολύτιmicroοι Η Αρχιτεκτονικήξεκινά microε βιώmicroατα (ευχάριστα δυσάρεστα επιβολής εντυ-πωσιασmicroού microνηmicroειακότητας κά) των οποίων η ανάmicroνησηδηmicroιουργεί αισθήmicroατα κι εκείνα οδηγούν στη συνειδητοποί-ηση των βιωmicroάτων Μέσα από το λεκτικό απόθεmicroα της γλώσ-σας επιλέγονται οι κατάλληλες έννοιες όπως λειτουργίακατασκευή microορφή τεχνοτροπία κά που προσδιορίζουνκαι αξιολογούν τα αρχιτεκτονικά έργα ώστε να microας κάνουνικανούς να διαπιστώνουmicroε αρετές και αδυναmicroίες τους

5544 α φ ι έ ρ ω micro α

media resτης αρχιτεκτονικής

του Γεώργιου Π Λάββα ακαδηmicroαϊκού

5555α φ ι έ ρ ω micro α

Θα περίmicroενε κανείς ότι microε τέτοιο επικοινωνιακό οπλισmicroό οιαρχιτέκτονες θα είχαν κατακτήσει microια πρώτη θέση στονκοινωνικό χώρο τοποθετώντας και αναδεικνύοντας το κτι-σmicroένο περιβάλλον στο πρώτο ποιοτικό επίπεδο ως κοινω-νικό αγαθό που εξ ορισmicroού είναι ∆υστυχώς όmicroως βιώ-νουmicroε microια ολοένα αυξανόmicroενη αρνητική ένταση σrsquo όλες τιςοικιστικές κλίmicroακες ndashτην ποιότητα του σπιτιού του δρό-microου της πλατείας της πόλης της microεγαλούποληςndash οιοποίες δεν προσφέρουν κατά κανόνα και στην πλειοψηφίατους φυσιολογικές και ψυχολογικές παραmicroέτρους στηνανθρώπινη ύπαρξη Οι επικοινωνιακοί δίαυλοι στις σηmicroερι-νές laquoλεωφόρους της πληροφορίαςraquo (Infobahn) microαζί microετην πρωτοφανή εξουσία των ΜΜΕ θα microπορούσαν νrsquo απο-τρέψουν αυτή την αδιέξοδη προοπτική του οικιστικού αγα-θού Αρκεί οι αρχιτέκτονες και οι πολεοδόmicroοι να συνειδη-τοποιήσουmicroε το νέο ρόλο microας που είναι διττός τόσο ναmicroελετούmicroε να ερευνούmicroε να επεmicroβαίνουmicroε microε αντίστασηκαι συmicroβολή στα νέα νοmicroοθετικά πλαίσια για τον ορθό σχε-διασmicroό της πολεοδοmicroίας και της αρχιτεκτονικής στηνεποχή του laquoηλεκτρονικού ανθρώπουraquo όσο και να αγωνιζό-microαστε επικοινωνιακά για τη συνειδητή συmicroπαράσταση τηςευρύτερης κοινωνίας στην κατάκτηση αυτού του αγαθού

Σηmicroείωση

1 Αυτή η τάση διατηρείται κι εδώ ακόmicroα και microάλιστα σrsquo ακαδηmicroαϊ-

κούς χώρους ως microορφή laquoαρχιτεκτολογίαςraquo

microπορούν να δώσουν από κακή χρήση microια εσφαλmicroένη εντύ-πωση ή και να εξαπατήσουν από αδυναmicroία ή υπερβολικήδεξιότητα του σχεδιαστή και σήmicroερα και του σχεδίου microετον computer Ο τελευταίος σίγουρα microας γοητεύει αλλάκαι microας τροmicroοκρατεί microε τις δυνατότητες της εικονικήςπραγmicroατικότητας Η δεύτερη αυτή laquoγλώσσαraquo απαιτεί εξάλλου και αφαιρετική ικανότητα τόσο για τη σύλληψη όσοκαι για τη σύνθεση και την ανάγνωση και κατανόηση τηςεικονιζόmicroενης αρχιτεκτονικής δηmicroιουργίαςΗ τρίτη και ίσως εκείνη που υπερτερεί των δύο άλλωνδυνατοτήτων έρευνας κι επικοινωνίας στη δουλειά microαςείναι η microακέτα ως τρισδιάστατη ρεαλιστική απεικόνισηαρχιτεκτονικών microορφών Επιτρέπει την εξέταση των ιδιοτή-των ενός κτίσmicroατος από πολλές θέσεις και επίπεδα παρα-τήρησης και διευκολύνει άmicroεσα την αντίληψη του βιώmicroατοςτου έργου τόσο στο χώρο όσο και στο χρόνοΟι αρχιτεκτονικές laquoγλώσσεςraquo που σκιαγραφήθηκαν παρα-πάνω δεν είναι microόνο microέσα επικοινωνίας ή έκφρασης αλλάκαι microέσα έρευνας και προσέγγισης των προβληmicroάτων Οαρχιτέκτονας και ο πολεοδόmicroος microrsquo αυτές σκέπτεταιεκφράζεται και διαmicroορφώνει την πραγmicroατικότητα microιαπραγmicroατικότητα πολυσύνθετη και πολύτροπη όπως και οιγλώσσες της σύmicroφωνα microε τον διάσηmicroο γλωσσολόγοBenjamin Whorf laquoόλη η σκέψη γίνεται microέσα στη γλώσσακαι κάθε γλώσσα είναι ένα ανεξάρτητο πελώριο δοmicroικόσύστηmicroαraquo

5566 α φ ι έ ρ ω micro α

ΜεσοαρχιτεκτονικήΣχόλια στην υπερmicroεσική

διάλυση της αρχιτεκτονικής1

του Γιώργου Τζιρτζιλάκη αρχιτεκτόνα επίκ καθηγητή Πανεπιστηmicroίου Θεσσαλίας

1 Οι πάντες σήmicroερα βρίσκουν microια ευκαιρία για να αναφερ-θούν στη σχέση της αρχιτεκτονικής microε τα media καλλιερ-γώντας άλλοτε ανασφάλεια κι άλλοτε καινούργιες ευαισθη-σίες Χωρίς να είναι αmicroελητέοι εκείνοι που προτάσσουνεπιφυλακτικότητα απέναντι στη διογκωmicroένη επιρροή τωννέων τεχνολογιών στον αρχιτεκτονικό σχεδιασmicroό πολλα-πλασιάζεται η οργανική υπερmicroεσική αντίληψη της bitgeneration δηλαδή της γενιάς που microεγάλωσε θεωρώνταςτους υπολογιστές και τα διάφορα media φυσική προέ-κταση του σώmicroατός τηςΕντούτοις οι περισσότερες συζητήσεις αναπαράγουνάγονα δίπολα Από τη microια εκείνοι που υπερθεmicroατίζουν τηναπτική υλικότητα του κτίσmicroατος και από την άλλη όσοιπροτιmicroούν τον εικονικό του χαρακτήρα εκείνοι που θεω-ρούν την αρχιτεκτονική εργαλείο αντίστασης στο παγκο-σmicroιοποιηmicroένο microηντιακό σύmicroπαν και οι υπόλοιποι πουποντάρουν στη συγχώνευση της φυσικότητας microε το υπερ-microεσικό πεπρωmicroένο Όλες αυτές οι έλξεις και οι απωθήσειςαντιπροσωπεύουν την κοινωνική παθολογία τα άγχη καιτους microετασχηmicroατισmicroούς της αρχιτεκτονικής

2 Πολλοί ταυτίζουν τη διασταύρωση αρχιτεκτονικής καιmedia microε την επικράτεια της ορατότητας του έντυπουσύmicroπαντος και των διαφηmicroίσεων στη microαζική βιοmicroηχανικήκοινωνία Το περιβόητο Las Vegas Strip και ο τυπογραφι-κός ίλιγγος των αρχιτεκτονικών δηmicroοσιευmicroάτων αποτελούν

το διπλό όριο που εξαντλείται microια τέτοια θεώρησηΩστόσο η Beatriz Colomina2 απέδειξε ότι από την πρώτηκιόλας περίοδο του Le Corbusier τα βιβλία τα περιοδικάη αρχειοθέτηση και η επεξεργασία έντυπων αποκοmicromicroάτωνφωτογραφιών και σχεδίων και προπάντων τα σηmicroαίνονταστοιχεία κάθε δηmicroοσίευσης αναλαmicroβάνουν πρωταγωνι-στικό ρόλο Τα διάφορα media δεν laquomicroεταφράζουνraquo τηνυλική πραγmicroατικότητα της αρχιτεκτονικής σε έντυπηγλώσσα αλλά τη microετασχηmicroατίζουν Κι ακόmicroη περισσότεροαποτελούν πρωταρχικό συντελεστή παραγωγής και διαχεί-ρισής της σε microια αδιανόητη σύζευξη αντικειmicroένου και εικό-νας κτιρίου και ερmicroηνείας ή laquoπληροφορίας που πρέπει ναπαρασκευαστεί ή microάλλον να σχεδιαστεί και να επανασχε-διαστεί να καταναλωθεί και να ξανακαταναλωθείraquo3

Ο επιθετικός επικοινωνιακός διανοουmicroενισmicroός των βιβλίωντου Rem Koolhaas ndashκαι η συνεργασία του microε τον BruceMau4ndash διόγκωσαν microια τέτοια εκδοχή Εντούτοις την ίδιαπερίοδο η σχέση της αρχιτεκτονικής microε τα media άρχισενα διευρύνεται να microετακινείται να δηmicroιουργεί ανθρώπινεςσυmicroπεριφορές και προσοmicroοιώσεις του χώρου να διεισδύειστους ψηφιακούς microηχανισmicroούς στην πληροφοριοποίησητης σχεδιαστικής διαδικασίας και στην ίδια την αρχιτεκτο-νική σκέψη Η εξωτερική συνάντηση δύο διαφορετικώνδραστηριοτήτων αντικαθίσταται από τον οργανικό χαρα-κτήρα microιας αmicroοιβαίας απορρόφησης Η ίδια η αρχιτεκτο-νική καθίσταται σταδιακά ένα mass medium ή πιο σωστάmicroετασχηmicroατίζεται σε laquomicroεσοαρχιτεκτονικήraquo (mediarchitecture) Η διαφορά είναι νοmicroίζω σε όλους κατανοητή και microας δίνειτη δυνατότητα να φανταστούmicroε το microέλλον της αρχιτεκτο-νικής να εντάσσεται σrsquo ένα ευρύτερο σύνολο laquoπολυτεκτο-νικήςraquo (multitecture) Χρειάζεται ωστόσο να διευκρινίσωότι οι έννοιες αυτές δεν έχουν να κάνουν microε τις γνωστέςmicroεσσιανικές προφητείες του κυβερνοχώρου ούτε είναιlaquoνέα είδηraquo που βρίσκονται εγκατεστηmicroένα ανάmicroεσα στηνκαθησυχαστική αυτονοmicroία των media της εικονικής πραγ-microατικότητας και της αρχιτεκτονικής Περισσότερο αντι-προσωπεύουν την ανάγκη microιας microεσολάβησης (media-) ηοποία microε συγχωνεύσεις και αντιπαραθέσεις διαλύει τιςδιαφορές συστήνοντας laquoεκείνο απrsquo όπου ένα πράγmicroααρχίζειraquo5

3 Αν θέλουmicroε να εντοπίσουmicroε την αφετηρία αυτής τηςτροχιάς πρέπει να ανατρέξουmicroε στις αρχιτεκτονικές ουτο-πίες της δεκαετίας του 1960 Ωστόσο αν κάποιος θέλει νααναγνωρίσει τους απώτερους προγόνους θα χρειαστεί ναφτάσει στο Crystal Palace και στη ∆ιεθνή Έκθεση του 1851όπου για πρώτη φορά η αρχιτεκτονική εγκαταλείπει τηνυπεροχή της microορφής και της συmicroπαγούς κτιριακής microάζαςδίνοντας προβάδισmicroα στην ορατότητα στη δοmicroή και στησυνεχή επιδερmicroίδα laquoΤο πιο λαmicroπρό αντικείmicroενο της έκθε-σηςraquo που σχεδίασε ο Joseph Paxton αποτέλεσε πράγmicroατι

5577α φ ι έ ρ ω micro α

το πρώτο εφήmicroερο θεmicroατικό laquoπάρκο αναψυχήςraquo για τονέο πλήθος των microεγαλουπόλεων φανερώνοντας το προ-γραmicromicroατικό προβάδισmicroα της εκθεσιακής αξίας που καθιέ-ρωσε η νεωτερικότητα Οι επιπτώσεις microιας τέτοιας microεταβολής απλώνονται στουςίδιους τους τρόπους microε τους οποίους εφεξής παράγονταιο χώρος οι πόλεις και η κατοικία ∆εν θα χασοmicroερήσω microετο πλήθος αυτών των τρόπων γιατί όλοι τους γνωρίζουmicroεΘυmicroίζω απλά ότι γράφοντας για την αρχιτεκτονική έναςσυγγραφέας όπως ο Βίκτωρ Ουγκώ υποστήριξε ότι υπάρ-χουν δύο εκδοχές τυπωmicroένης σελίδας η χάρτινη και ηπέτρινη Και οι δύο επικοινωνούν ανάγκες και συγκινήσειςιδέες και εικόνες Εκείνο που εκτός των άλλων και προπά-ντων τροχοδροmicroεί η ∆ιεθνής Έκθεση του 1851 είναι ησυνένωση των δύο αυτών διαχωρισmicroένων τύπων Οι αρχιτεκτονικές ουτοπίες της δεκαετίας του 1960 επέmicroει-ναν σrsquo αυτή την κατεύθυνση αναζωογονώντας το ενδιαφέ-ρον για αρχιτέκτονες όπως ο Bruno Taut ο FrederickKiesler και ο Buckminster Fuller και εmicroπλουτίζοντας τοσχεδιαστικό λεξιλόγιο microε έννοιες όπως laquomicroαζική επικοινω-νίαraquo laquoκινητικότηταraquo laquoπροσοmicroοίωσηraquo laquoνοmicroαδισmicroόςraquolaquoκατανάλωσηraquo laquocomputer cityraquo κά Ο Reyner Bahnamπροσδιόρισε το εγχείρηmicroα του Archigram microε δυο λέξειςlaquofun and flexibilityraquo Στο σχήmicroα αυτό microπορούmicroε να προ-σθέσουmicroε ορισmicroένες αγαπητές έννοιες των microέσων microαζικήςεπικοινωνίας όπως το laquoστιγmicroιαίοraquo και η laquoδιασκέδασηraquo γιανα πάρουmicroε microια πρώτη ιδέα του αρχιτεκτονικού και πολεο-δοmicroικού τους προγράmicromicroατος Εύκολα microπορούmicroε να διαπιστώσουmicroε ότι ο Yona Friedman

iquestOacuteˆ Archigram Instant city Urban action

tune-up 1969

permilrsaquoIumlmiddot iquestOacuteˆ ∆iquestIcircEuml˜ sumAcircOacutecurrenUgraveOcirc˜ prodIumlAcircIcircUgraveUacuteOcircOacuteEgraveIcirclsaquo Ocirc-

IumlAcircOcircpermilOcircIgraversaquomiddot 1962-1975permilrsaquoIumlmiddot IcirciquestUgraveˆ Archizoom Associati No-stop city1969-72

ο Constant ο Cedric Price το Archigram το Superstudioκαι οι Archizoom Associati εξέφρασαν microια νέα microητροπολι-τική ευφυΐα που από πολλές απόψεις προανήγγειλε τηmicroεγάλη κλίmicroακα των νέων χώρων κατανάλωσης τη δια-σπορά της laquoinfoarchitectureraquo της laquoψυχογεωγραφίαςraquo καιτου laquoηλεκτρονικού χωριούraquo Γι αυτό και αντιmicroετώπισαν τιςπόλεις σαν ένα είδος αυτοmicroατοποιηmicroένων κόmicroβων κινητήςκατοίκησης και περιπλάνησης που τις φέρνει κοντά στοντρόπο microε τον οποίο εmicroείς συζητάmicroε σήmicroερα το microέλλον τουψηφιακού χώρου Στην ατζέντα της αρχιτεκτονικής προ-στέθηκε η ταχύτητα και η αmicroεσότητα της microηντιακής κουλ-τούρας των κόmicroικς των φανζίν και των laquoαερο-γραmicromicroά-τωνraquoΤο Archigram συνέλαβε microrsquo έναν ειρωνικό αλλά και τεχνο-λογικά επεξεργασmicroένο τρόπο τις απεριόριστες δυνατότη-τες των διασυνδέσεων (Plug-in City) αγγίζοντας την ιδέαmicroιας laquoδιαδραστικής πόληςraquo η οποία θα είναι αποτέλεσmicroατης διαστολής της προσθετικής του οπτικοακουστικούτης ροmicroποτικής και microιας νέας σχέσης microε το φυσικό περι-βάλλον Έχοντας το ένα microάτι τους στραmicromicroένο στονMcLuhan και τrsquo άλλο στον Μαρκούζε οι ουτοπίες αυτέςδοκίmicroασαν την ατέρmicroονη microετάβαση από τη microεγάλη στηmicroικρή κλίmicroακα και από την υλικότητα στο άυλο σύmicroπαντινάζοντας στον αέρα τις συmicroβάσεις της αρχιτεκτονικήςκαι του urban planning Ο δρόmicroος που εγκαινίασαν οδή-γησε αναπόφευκτα στην πληροφοριοποίηση της αρχιτε-κτονικής ndashη οποία ανέτρεψε τις παραδοσιακές σχέσειςανάmicroεσα στο εσωτερικό και το εξωτερικό της κατα-σκευήςndash και στην επεξεργασία microιας σειράς πετασmicroάτωνπου αναδιατάσσουν τις ισορροπίες ανάmicroεσα στο φυσικόκαι το τεχνητό περιβάλλον Με διαφοροποιήσεις αλλά παράλληλα δραστηριοποιή-θηκε την ίδια περίοδο και ο Τάκης Ζενέτος microελετώνταςτην laquoπόλη του microέλλοντοςraquo και την laquoηλεκτρονική πολεοδο-microίαraquo Το 1962 σε microια microαζική καταναλωτική εκδήλωσηόπως η Έκθεση Σύγχρονου Σπιτιού θα αναδείξει τηναρχιτεκτονική σε καθεαυτό mass medium περιγράφονταςτην πειραmicroατική κατοικία του microέλλοντος microε όρους laquoαποικι-σmicroού της ατmicroόσφαιραςraquo laquoτοίχου-οθόνης ανταλλαγώνraquolaquoτεχνητών επιπέδων που επαναλαmicroβάνουν το φλοιό τηςγηςraquo και ούτω καθεξής Επίσης ο Ζενέτος θα εισάγει στοαρχιτεκτονικό microας λεξιλόγιο έννοιες όπως laquoτηλε-εργασίαraquo(που laquoπραγmicroατοποιείται στον τόπο της κατοικίαςraquo) laquoτηλε-επαφέςraquo laquoτηλε-διεκπεραιώσειςraquo laquoτηλε-διεύθυνση τηςπαραγωγήςraquo οι οποίες προκαλούν ριζική laquoαναθεώρησητων αρχών του σχεδιασmicroού microε βάση την εξέλιξη τωνmicroέσων επικοινωνίαςraquo6 Ένα τέτοιο γεγονός διέφυγε τηςπροσοχής του εγχώριου κριτικού και ιστοριογραφικούλόγου ο οποίος επιmicroένει στις κοινότοπες γενικεύσεις Ο microελλοντολογικός οίστρος των ριζοσπαστικών ουτοπιώντης δεκαετίας του 1960 microπορεί να γοητεύει σήmicroερα πολ-λούς θέτει ωστόσο ένα καίριο ερώτηmicroα που εκκρεmicroεί στονπυρήνα του πολιτισmicroού microας πώς microπορούmicroε να συνδέ-σουmicroε τους κοινωνικούς microετασχηmicroατισmicroούς των πόλεωνκαι των microέσων microαζικής επικοινωνίας microε τις τεχνολογικέςκαινοτοmicroίες της αρχιτεκτονικής

4 Παρότι το αρχέτυπο του διαφανούς ουδέτερου καιρευστού χώρου της πληροφορικής αντλεί από τη χωρικήαντίληψη του Mies van der Rohe ndashτον πιο αινιγmicroατικόπρωταγωνιστή του microοντέρνουndash το microηχανικό παράδειγmicroα τηςνεωτερικότητας microοιάζει να αποmicroακρύνεται Από τη microορφο-λογία και τη λογική των βιοmicroηχανικών προϊόντων περά-σαmicroε στην ανάγκη ενός σχεδιαστικού προσδιορισmicroού της

5588 α φ ι έ ρ ω micro α

microικροηλεκτρονικής που εγκαταλείπει τις αταβιστικές προσ-δοκίες όπως τουλάχιστον τις θέσπισε ο ΒιτρούβιοςFirmitas Utilitas Venustas δίνοντας προβάδισmicroα στη διάρ-κεια στη microονιmicroότητα στη σταθερότητα και στην ακινησίασαν ένα είδος προσαρmicroογής στην κρούστα της γης Αυτήνοmicroίζω ότι είναι η microεγαλύτερη microεταβολή που στη δεκαετίατου 1970 σηmicroαδεύτηκε από τη microελέτη των Renzo Piano καιRichard Rogers για το παρισινό Beaubourg Η έλευση και ηδυναmicroική των νέων τεχνολογιών του microετα-γουτεmicroβεργια-νού γαλαξία αντικαθιστά τη firmitas microε την ελαφρότητατην κινητικότητα και την ευελιξία Η αρχιτεκτονική δενδιεκδικεί πλέον την laquoαπό microηχανήςraquo προέλευσή της (όπωςη microοντέρνα) αλλά καταξίωση στην κυβερνο-οικολογία στηφιλοσοφία της φύσης (Ilya Prigogine) στις εδαφικές καλλι-τεχνικές πρακτικές στη ριζωmicroατική σκέψη των GillesDeleuze και Felix Guattari και στους cyborg microύθους τηςDonna Haraway

Αν για τους φουτουριστές ή τους ρασιοναλιστές η νεωτε-ρικότητα διέθετε το microεταλλικό ήθος ενός συστήmicroατοςοδοντωτών τροχών η αρχιτεκτονική σήmicroερα καλείται νααναmicroετρηθεί microε τον τυπωmicroένο λαβύρινθο ndashlaquoτυποκυκλώ-microαταraquo τα αποκαλούσε η καλλιτέχνης Μπία Ντάβου σταmicroέσα της δεκαετίας του 1970ndash ενός microικροτσίπ Αυτή είναι ηαντιπροσωπευτικότερη microεταφορά της νέας άmicroορφης γεω-γραφίας των σηmicroερινών microεγαλουπόλεων Η αρχιτεκτονικήλειτουργεί ως υβριδικό εργαλείο microιας σειράς υπερκειmicroενι-κών διασυνδέσεων microε το πληροφορικό περιβάλλον Στιςmicroέρες microας όλο και πιο δύσκολα ξεχωρίζει κανείς τα όριαανάmicroεσα στο πραγmicroατικό και το εικονικό στο φυσικό καιτο τεχνητό στο σταθερό και το εφήmicroερο

5 Οι microετασχηmicroατισmicroοί της παραγωγής διαmicroορφώνουν ένανέο πεδίο δράσης Ο σύγχρονος microεταφορντικός τρόποςπαραγωγής ή ndashγια να το πω διαφορετικάndash ο άmicroεσοςσυσχετισmicroός ανάmicroεσα στην υλική και την άυλη ανάπτυξηδιαλύει οριστικά τα σύνορα στο δίπολο που κάποτε απο-

καλούσαmicroε laquoοικονοmicroική βάσηraquo και laquoεποικοδόmicroηmicroαraquo Ηαρχιτεκτονική παραγωγή οι καλλιτεχνικές πρακτικές ηπολιτική δράση και οι microετασχηmicroατισmicroοί της επικοινωνίαςndashπου κατά τον 19ο αιώνα υπήρξαν διαχωρισmicroένοι τύποιδράσηςndash σήmicroερα παρουσιάζονται ενσωmicroατωmicroένοι σε microιαενιαία διαδικασία Αν για το φορντικό microοντέλο η laquoγενικήδιάνοιαraquo (general intellect7) ήταν έξω από τις διαδικασίεςτης παραγωγής στο microεταφορντικό η laquoεργασίαraquo και η laquomicroηεργασίαraquo αποκτούν ισάξια παραγωγικότητα η οποία βασίζε-ται στους microηχανισmicroούς επικοινωνίας και κοινωνικοποίησηςστις αισθητικές αντιλήψεις και στις ικανότητες αφαίρεσης Ιδού ένας ορισmicroός του νοητικού περιβάλλοντος εντός τουοποίου δρούmicroε όλοι microας Η σύγχρονη αρχιτεκτονική δενmicroπορεί να υπάρξει έξω από αυτό το περιβάλλον Αυτό πουαλλάζει δεν είναι οι laquoτάσειςraquo αλλά ο ίδιος ο τρόπος microε τονοποίο αντιλαmicroβανόmicroαστε και παράγουmicroε την αρχιτεκτο-νική την πόλη το έδαφος την laquoγενική διάνοιαraquo Από τη

στιγmicroή που το microεγαλύτερο microέρος των αντιλήψεων και τωνπεποιθήσεών microας για τον κόσmicroο διακινούνται και διαmicroορ-φώνονται από τα media η laquomicroεσοαρχιτεκτονικήraquo αποκτάυποχρεωτικά πολιτικό χαρακτήρα Ένα υπολογίσιmicroο κοmicro-microάτι της σύγχρονης αρχιτεκτονικής στρέφεται στις εικόνεςκαι στις δυνατότητες των microέσων microαζικής επικοινωνίαςακριβώς για να παραmicroείνει στην αρχιτεκτονική και να δια-τηρήσει τον κοινωνικό του προσανατολισmicroό Βγαίνει φαι-νοmicroενικά απrsquo ότι θεωρούσαmicroε αρχιτεκτονική προκειmicroένουνα παραmicroείνει στο εσωτερικό της

6 Υπάρχει ωστόσο microια επιπλέον διάσταση της laquomicroεσοαρχι-τεκτονικήςraquo Κανείς δεν microπορεί να αmicroφισβητήσει ότι η πλη-ροφοριακή σφαίρα και η υπερκειmicroενικότητα παράγουνσήmicroερα microια φρενίτιδα αφηγήσεων και διαmicroορφώνουν πολι-τισmicroικές πολιτικές και χωρικές αντιλήψεις Αντιmicroετωπίζο-ντας το Συγγραφέα ως παραγωγό (1934) ο Walter Benjaminδεν είχε κανένα δισταγmicroό επί του προκειmicroένου laquoη τεχνικήπρόοδος είναι η βάση της πολιτικής προόδουraquo Αυτό

5599α φ ι έ ρ ω micro α

permilrsaquoIumlmiddot ordfrsaquomiddot iexclUgraveiquestsbquoOcirc˘ ∆˘OcircIcircDaggerIcircIumlˆIgravemiddot (sbquomiddotIcircAcircIumlrsaquo-UgraveEuml˜ macrmiddotIumlIcircfi˜) 1975

IcirciquestUgraveˆ tradeAcircIumlrsaquopermilmiddot middotfi UgraveOcirc laquoArchigramraquo 5 Ocirc˘ AcircIgraveAcirc-UacuteEgravecurrenmacrAcircEgrave middotOcircUcirciquestUcircIgravemiddotUgravemiddot IgraveAcircIumlAcircUgraveOgraveOacute UgraveOcirc˘ ∆iquestIcircEuml sumAcircOacutecurrenUgraveOcirc˘UgraveOcirc˘ Constant IcircmiddotEgrave UgraveOcirc˘ Peter Cook

φωτίζει τη σηmicroερινή κατάσταση της αρχιτεκτονικής διερευνά και

αποκαλύπτει τη διαβρωτική επίδραση της πολιτικής του πλαισίου

της οικονοmicroίας και της παγκοσmicroιοποίησηςraquo Υπrsquo αυτήν την έννοια

βλ και τη συνεργασία του Jeffrey Deitch microε τον Dan Friedman

στους καταλόγους των εκθέσεων Cultural Geometry (1988) Artificial

Nature (1990) και Posthuman (1992) Ίδρυmicroα ∆ΕΣΤΕ Αθήνα

5 laquoΤο πέρας δεν είναι το σηmicroείο όπου ένα πράγmicroα τελειώνει αλλά

όπως γνώριζαν οι Έλληνες εκείνο απrsquo όπου αρχίζει η ουσία του

(Wesen)raquo (M Heidegger laquoCostruire Abitare Pensareraquo (1952)

στο Saggi e discorsi ιταλική microτφρ G Vattimo Μιλάνο 1976 σ 103)

6 Τ Χ Ζενέτος laquoΗ ηλεκτρονική πολεοδοmicroίαraquo στο Αρχιτεκτονικά

θέmicroατα 3 1969 σ 114 και 118 Βλ επίσης T Ch Zenetos Urbanisme

Electronique Structures paralleles Αθήνα 1969 και Γ Τζιρτζιλάκης

laquoΗ πόλη του microέλλοντος του Τάκη Ζενέτουraquo στο Α Καφέτση

(επιmicro) Μεταmicroορφώσεις του microοντέρνου Εθνική Πινακοθήκη Αθήνα

1992 σσ 297-300

7 Όρος που χρησιmicroοποιούν οι P Virno και M Hardt για να προσ-

διορίσουν τους πρόσφατους microετασχηmicroατισmicroούς laquoτης παραγωγικής

εργασίας και της τάσης της να γίνει ολοένα περισσότερο άυλη Τον

κεντρικό ρόλο που διαδραmicroάτιζε προηγουmicroένως η εργατική

δύναmicroη των εργατών του microαζικού εργοστασίου στην παραγωγή

υπεραξίας σήmicroερα όλο και περισσότερο τον καταλαmicroβάνει η πνευ-

microατική άυλη και επικοινωνιακή εργατική δύναmicroηraquo (M Hardt A

Negri Αυτοκρατορία microτφρ Ν Καλαϊτζής Αθήνα 2002 σ 56)

8 W Benjamin laquoΟ συγγραφέας σαν παραγωγόςraquo (1934) στο

∆οκίmicroια για τον Μπρεχτ microτφρ Ν Κολοβός Αθήνα 1972 σσ 120-122

9 G Deleuze Cinema 1 Lrsquoimmagine-movimento ιταλ microτφρ J P

Manganaro Μιλάνο 1984

10 M McLuhan Media Οι προεκτάσεις του ανθρώπου (1964) microτφρ

Σ Μάνδρος Αθήνα χχ laquoΤο ρούχο και η κατοικία ως προεκτάσεις

του δέρmicroατος και των microηχανισmicroών ελέγχου της θερmicroοκρασίας

είναι πρώτα απrsquo όλα microέσα επικοινωνίας microε την έννοια ότι διαmicroορ-

φώνουν και αναδιατάσσουν τα πρότυπα της ανθρώπινης σχέσης

και κοινωνικότηταςraquo (σ 160)

11 T Ito laquoTarzan nella giungla dei mediaraquo Domus Μάρτιος 2001

σ 38

6611α φ ι έ ρ ω micro α

που έχει σηmicroασία δεν είναι τι πιστεύει κανείς για τις σχέσειςπαραγωγής αλλά laquoη θέση του microέσα σrsquo αυτέςraquo8 Μrsquo έναλόγο η laquoλογοτεχνική τεχνική των έργωνraquo Η ανυπολόγιστησηmicroασία ενός τέτοιου συλλογισmicroού θα κάνει τον Benjaminνα είναι από τους πρώτους που θα επισηmicroάνουν την πολι-τική σπουδαιότητα του ντανταϊστικού κολάζ Αν θέλουmicroε να προσδιορίσουmicroε τη διαφοροποίηση ενόςτέτοιου συλλογισmicroού στις microέρες microας αυτή βρίσκεται σε microιασειρά νέες τεχνικές εδραίωσης του φαντασιακού οι οποίεςmicroετατρέπουν τις εικόνες microε ιλιγγιώδη τρόπο σε αφηγηmicroα-τικούς και χωρικούς σχηmicroατισmicroούς Το φαντασιακό ανα-δεικνύεται σε microείζον διακύβευmicroα του microέλλοντος συστατικότης laquoγενικής διάνοιαςraquo και του laquomicroεταφορντισmicroούraquo Σrsquo αυτότο έδαφος είναι ισχυρός όποιος ενεργοποιεί την υποκει-microενικότητα και είναι κοντά στις επιθυmicroίες όποιος απελευ-θερώνει τις διαφορές από τις στερεότυπες αναπαραστά-σεις Επεξεργαζόmicroενοι χωρικές αντιλήψεις και αφηγήσειςπου αντλούν από τα microέσα microαζικής επικοινωνίας επεξεργα-ζόmicroαστε laquoτη θέση microας microέσα σrsquo αυτάraquo δηλαδή ένα είδοςκριτικής πλοήγησης στο εσωτερικό τους αλλά και στοεσωτερικό των γεγονότων των χώρων και των κατοικήσι-microων κόσmicroων που καταδεικνύουν

7 Η laquoποιότηταraquo των πόλεων δεν εξαρτάται microόνο από τιςαπαραίτητες εξυπηρετήσεις αλλά και από τη δύναmicroη τωνεικόνων τους Η τεχνική αναπαραγωγιmicroότητα που εγκαι-νίασε η φωτογραφία πέρασε στη microητροπολιτική της διά-χυση σrsquo ολόκληρο τον πλανήτη Οι αναπαραστάσεις τηςπραγmicroατικότητας καθίστανται πιο ισχυρές από την ίδια τηνπραγmicroατικότητα Κάτι τέτοιο microάλλον διαισθάνονταν ο KarlFriedrich Schinkel το 1934 όταν σχεδίαζε το φαραωνικόπαλάτι του Όθωνα στην Ακρόπολη των Αθηνών χωρίςmicroάλιστα να πατήσει το πόδι του στην Ελλάδα Ιδού microιαπρόωρη αποθέωση του microη τόπου στον οποίο όλοι αναφέ-ρονται σήmicroερα Ωστόσο εκείνο που έχει microεγαλύτερο ενδιαφέρον σrsquo αυτέςτις εικόνες δεν είναι microόνο η αναπαραστατική τους γοητείααλλά η ικανότητά τους να δηmicroιουργούν προβολές αλληλε-πιδράσεις πλαίσια αφήγησης και κατοίκησης που εντέλειαναδιαρθρώνουν την αντίληψη και την εmicroπειρία microας στοχώρο Αν microπορούmicroε να επικρίνουmicroε για κάτι τους εικονο-φοβικούς είναι η υποτίmicroηση της δυνατότητας που microαςδίνουν οι εικόνες να επιλέξουmicroε microέσα από ένα microεγάλοαριθmicroό αντιληπτικών εmicroπειριών οι οποίες επηρεάζουν τοφαντασιακό Να επιλέξουmicroε δηλαδή από εκείνο το ανεξέ-λεγκτο πεδίο επιθυmicroιών που εκτείνεται στον κόσmicroο καισυνάmicroα δηmicroιουργεί ένα κόσmicroο Μόνον έτσι η microόλυνση τηςαρχιτεκτονικής από την άγρια υπερmicroεσική καθηmicroερινότηταέχει δυνατότητες microεταστροφήςΓια όλους αυτούς τους λόγους πρέπει να θεωρήσουmicroε τηνlaquomicroεσοαρχιτεκτονικήraquo σαν ένα microηχανισmicroό αφήγησης καικατοίκησης σαν ένα laquoψυχογεωγραφικόraquo στρώmicroα τηςσυνείδησης που microετασχηmicroατίζει τους τρόπους αντίληψηςκαι τη σηmicroασία που προσδίδουmicroε στο χώρο και στηνεmicroπειρία ∆εν microιλώ εδώ για εικόνες που αναπαριστούν ndashλεςκαι το αναπαριστώmicroενο προϋπάρχει αmicroετάβλητοndash αλλά γιαlaquoεικόνες-κίνησηraquo9 όπως τις αποκαλεί ο Gilles Deleuze οιοποίες έχουν τον αντίκτυπο των γεγονότων στη συνείδησηκαι στην εmicroπειρία προετοιmicroάζοντάς τες να παράγουν τρό-πους κατοίκησης του κόσmicroου

8 Ανατρέχοντας στην ερεθιστική προφητεία που πρότεινεο Marshal McLuhan στη δεκαετία του 1950 χωρίς να πείσειπολλούς microπορούmicroε να ισχυριστούmicroε ότι η αρχιτεκτονική

microετασχηmicroατίζεται σε ένα laquomicroιντιακό ρούχοraquo ρούχο καικατοίκηση είναι δύο παραλλαγές και προεκτάσεις του δέρ-microατός microας10 Μερικά χρόνια αργότερα το 1967 ο MikeWebb microετέφερε κοmicroφόρ από τη διαστηmicroική τεχνολογίαστην κατοικία σχεδιάζοντας ένα είδος laquoκατοικήσιmicroουρούχουraquo microια κυριολεκτικά αmicroφίδροmicroη σχέση ανάmicroεσα στοσώmicroα και το σπίτι Ακολούθησαν microια σειρά παρόmicroοιες απόπειρες αλλά οToyo Ito θα είναι εκείνος που θα επεκτείνει microια τέτοιαστάση απεκδύοντας την τεχνολογική της φούρια laquoΑπότην αρχαιότητα η αρχιτεκτονική χρησίmicroευσε σαν ένα microέσοπου επέτρεπε στον άνθρωπο να προσαρmicroόζεται στοφυσικό περιβάλλον σήmicroερα είναι microια προέκταση του δέρ-microατός του όχι microόνο σε σχέση microε τον κόσmicroο της φύσηςαλλά και microrsquo εκείνο της πληροφορίας Στις microέρες microας ηαρχιτεκτονική πρέπει να δράσει σαν ένα ρούχο για ταmedia Όταν ο άνθρωπος τυλίχτηκε σrsquo εκείνο το microηχανικόρούχο που αποκαλούmicroε αυτοκίνητο βίωσε την επέκτασητου φυσικού του σώmicroατος Μrsquo ένα παρόmicroοιο τρόπο microπο-ρούmicroε να ισχυριστούmicroε ότι όποιος φορά ένα ldquomicroηντιακόrdquoρούχο δοκιmicroάζει την εmicroπειρία της επέκτασης του microυαλούτου Ο άνθρωπος που τυλίγεται σrsquo ένα τέτοιου είδουςρούχο είναι ο Ταρζάν της microηντιακής ζούγκλαςraquo11

∆εν microπορώ να κρύψω την προτίmicroησή microου στην αλληγορίααυτή του ιάπωνα αρχιτέκτονα και την αποστροφή microουστην υπερπροσφορά της laquoβιοmicroορφικήςraquo ρευστότηταςπου αναπαράγει τα προγράmicromicroατα των υπολογιστών Πρό-κειται για επισήmicroανση εξαιρετικά χρήσιmicroη επειδή ακριβώςσυνδέει τη σωmicroατικότητα του ρούχου microε τον άυλο χαρα-κτήρα των microέσων microαζικής επικοινωνίας εστιάζοντας σrsquoεκείνες τις διαδικασίες που παράγονται ανά-microεσα τους Τοlaquoρούχοraquo αυτό έχει πορώδη χαρακτήρα εκφράζει τηναmicroοιβαία ανησυχητική διήθηση και τη διαπερατότητα τουσώmicroατος και του άυλου σύmicroπαντος Μόνον έτσι microπορούmicroενα επεξεργαστούmicroε τις κοινωνικές επιπτώσεις της πολυmicroε-σικής διάχυσης microετατρέποντας τις microορφές σε περιβάλλονκαι την τυπολογία σε διαγράmicromicroατα καταστάσεων Ιδού έναςκατατοπιστικός ορισmicroός της laquomicroεσοαρχιτεκτονικήςraquo Γενε-τικός πυρήνας της είναι η laquoγενική διάνοιαraquo και ο σχεδια-σmicroός κατοικήσιmicroων εδαφών κατάλληλων για την κατακερ-microατισmicroένη εmicroπειρία του microεταmicroοντέρνου χώρου

Σηmicroειώσεις

1 Η διάλυση της πόλης είναι ο τίτλος ενός βιβλίου που δηmicroοσίευσε

ο Bruno Taut το 1920 περιγράφοντας την περιβαλλοντική

alpinearchitektur Η mediarchitecture εστιάζει υποχρεωτικά στη

laquoδιάλυση της αρχιτεκτονικήςraquo που δηmicroιουργεί νέους microηχανισmicroούς

αντίληψης του χώρου αφήγησης και κατοίκησης

2 B Colomina Privacy and Publicity Modern Architecture as Mass

Μedia ΚέιmicroπριτζΜασαχουσέτη 1994 Αξίζει να αναφέρουmicroε εδώ

το προδροmicroικό βιβλίο του R De Fusco Architettura come mass

medium Note per una semiologia architettonica Μπάρι 1967 στο

οποίο επισηmicroαίνεται ότι τα κτίρια και οι οικισmicroοί δεν έχουν microόνο

πρακτική λειτουργία αλλά επικοινωνούν και microεταδίδουν πληροφο-

ρίες κατασκευάζουν ανθεκτικά σύmicroβολα microακράς διάρκειας Χρή-

σιmicroοι είναι και οι συσχετισmicroοί του mediascape microε τους τοπικούς

πολιτισmicroούς που προτείνει ο Arjun Appadurai στο Modernity at

Large Cultural Dimension of Globalization Μινεάπολις 1996

3 H Foster Design amp Crime (2002) ιταλ microτφρ E De Cecco

Μιλάνο 2003 σ 27

4 OMA R Koolhaas B Mau SMLXL Νέα Υόρκη 1995 Οι συγ-

γραφείς υποστηρίζουν ότι laquoη συσσώρευση λέξεων και εικόνων

6600 α φ ι έ ρ ω micro α

IcirciquestUgraveˆ Toyo Ito Mediathegraveque UcircUgraveEuml Sendai 1996-2001

6633α φ ι έ ρ ω micro α6622 α φ ι έ ρ ω micro α

ντας microέσα από το χώρο των αθηναϊκών εφηmicroερίδων δίνειτα πρώτα σηmicroάδια microιας χρυσής ίσως περιόδου γι αυτό πουονοmicroάζουmicroε laquoαρχιτεκτονική δηmicroοσιογραφίαraquo()Εδώ microπορεί κανείς επίσης να διακρίνει τη φανερή διαφοράανάmicroεσα στην επίκαιρη χωρίς διαχρονική αξία δηmicroοσιο-γραφική κάλυψη των αρχιτεκτονικών γεγονότων απόδηmicroοσιογράφους (όπως ο Λάmicroπρος Κοροmicroηλάς) microε τονεύγλωττο ιστοριογραφικό σχολιασmicroό του Μπίρη ο οποίοςπαρότι ιδιαίτερα κυνικός πολλές φορές είναι ο microόνος πουεξάγει γόνιmicroα συmicroπεράσmicroατα τόσο για το παρόν όσο καιγια το microέλλον της Αθήνας Εκεί λοιπόν που ο Κοροmicroηλάςαπλώς πιστοποιεί την ύπαρξη της παλιάς Αθήνας πουχάνεται καθηmicroερινά ο Μπίρης εκτυλίσσει διαmicroέσου microιαςλεπτοmicroερειακής ιστοριογραφικής αναπαράστασης τηνκοινωνική πολεοδοmicroική και ενδεχοmicroένως αρχιτεκτονικήσυνέχεια του χώρου όπως εξελίσσεται microέσα στο χρόνοαναπτύσσοντας έτσι ένα επιστηmicroονικό πόνηmicroα που υπερ-βαίνει τις προδιαγραφές ενός άρθρου εφηmicroερίδαςΤη συνέχεια του χώρου στο χρόνο διερευνά και ο ΆρηςΚωνσταντινίδης αφήνοντας microέσα από τα άρθρα του στηνΚαθηmicroερινή (1944-1952) να φανεί το όραmicroα microιάς laquoσύγχρο-νης αληθινής αρχιτεκτονικήςraquo που microεταλλάσσει την ελλη-νική αρχιτεκτονική παράδοση microέσα από νέους microορφοπλα-στικούς κώδικες και σύγχρονα κατασκευαστικά υλικά Ίσωςο Κωνσταντινίδης να είναι και η microοναδική περίπτωσηέλληνα αρχιτέκτονα του οποίου τα δηmicroοσιευmicroένα κείmicroεναmicroπορούν να θεωρηθούν αναπόσπαστο κοmicromicroάτι του αρχι-τεκτονικού του έργου laquoένα κείmicroενο γραmicromicroένο από αρχιτέ-κτονα microπορεί να δώσει ότι δίνει ένα καλό χτίσmicroα για τηναρχιτεκτονικήraquo15 Στην περίπτωση του βιβλίου του ΠαλιάΑθηναϊκά Σπίτια η microόνη εφηmicroερίδα που ασκεί γόνιmicroη κρι-τική στο βιβλίο είναι το Βήmicroα microε την πένα του ΜαρίνουΚαλλιγά16 Σε αυτό το άρθρο εκτός από τη microόνιmicroη πιστο-ποίηση microιας στείρας αρχιτεκτονικής πραγmicroατικότητας γιαπρώτη φορά η laquoελληνικότηταraquo τίθεται σε ένα πεδίο διεκδί-κησης ανάmicroεσα στον κρίνοντα και τον κρινόmicroενο συγγρα-φέα του βιβλίουΗ σύγκρουση ανάmicroεσα στη laquoσυντηρητικήraquo νεοκλασικί-

που από microοντέρνο δοmicroικό υλικό ανάγεται σε ισοπεδωτικόσύmicroβολο της εποχής Η laquoτσιmicroεντοποίησηraquo των ελληνικώνπόλεων στην δεκαετία του 50 δεν θα microπορούσε να αφή-σει έξω από τη σφαίρα της επιρροής της και την ίδια τηναρχιτεκτονική σκέψη Έτσι την πολύmicroορφη αναζήτηση τηςελληνικότητας διαδέχεται η αmicroφισβήτηση σε όλα τα επί-πεδα της κοινωνικής δραστηριότητας Η γενιά της αmicroφι-σβήτησης άλλοτε εντοπίζει την αιτία του κακού στην επιρ-ροή των ξένων δυνάmicroεων στην Ελλάδα και τη σχέση εξάρ-τησης που έχει microε τον δυτικό κόσmicroο και άλλοτε θεωρείπως το κακό ξεκινάει από τα εσωτερικά προβλήmicroατα τουκράτους και ευρύτερα ολόκληρου του έθνους σε συσχετι-σmicroό microε την ανυπαρξία οργάνωσης προγραmicromicroατισmicroού καιελέγχου Αυτές οι δύο προσεγγίσεις microπορούν σε γενικέςγραmicromicroές να σχηmicroατίσουν το πολιτικό και κοινωνικό ζητού-microενο αυτής της χρονικής περιόδου Από τις αρχές της δεκαετίας του rsquo50 η συζήτηση για τηναρχιτεκτονική αποκτά τις δικές της microόνιmicroες εβδοmicroαδιαίεςστήλες στο χώρο των microεγάλων αθηναϊκών εφηmicroερίδων microε

τον Κώστα Μπίρη και τον Άγγελο Προκοπίου στην Καθη-microερινή και τον Μαρίνο Καλλιγά στο Βήmicroα Την ίδια στιγmicroήπεριστασιακά γράφουν σε αυτές ή αναφέρονται συχνάστην αρχιτεκτονική ειδησεογραφία microεγάλοι αρχιτέκτονεςκαι θεωρητικοί όπως ο Κώστας Κιτσίκης ο Άρης Κωνστα-ντινίδης ο Κωνσταντίνος ∆οξιάδης ο Παναγιώτης Μιχε-λής ακόmicroη και ο ίδιος ο ∆ Πικιώνης Μέσα από τις στήλεςτου αθηναϊκού Τύπου ξεκινά microια έντυπη συνοmicroιλία ανθρώ-πων που αγαπούν την αρχιτεκτονική άλλες φορές υπό τηmicroορφή αντιφωνίας άλλες υπό τη microορφή διαλόγου καιάλλες υπό τη microορφή στείρου microονολόγουΟ Κώστας Μπίρης διεκδικώντας τον τίτλο του κορυφαίουαθηναιολόγου microπορεί να χαρακτηριστεί ως η κυρίαρχηlaquoδηmicroοσιογραφικήraquo παρουσία της πρώτης microεταπολεmicroικήςεικοσιπενταετίας microέσα από microια πρωτοφανή για τα δεδο-microένα της εποχής ποσότητα και ποιότητα άρθρων που microεεπιτυχηmicroένο τρόπο καλύπτει την αρχιτεκτονική επικαιρό-τητα συνδέοντάς την microε το κοντινό ή ακόmicroα και microε τοαπώτερο παρελθόν Όλο αυτό το ιστορικό υλικό microε τοοποίο ο Μπίρης σχολίασε την επικαιρότητα της εποχήςτου θα οδηγήσει τελικά και στο γνωστό βιβλίο του Αι Αθή-ναι13 που θα αποτελέσει και ένα από τα microοναδικά ιστορικάmicroελετήmicroατα αυτής της περιόδου Από την άλλη η αρθρο-γραφία του άγνωστη σε ένα microεγάλο microέρος στους ιστοριο-γράφους14 θα microπορούσε να χαρακτηριστεί το εφαλτήριοτου προσωπικού του αγώνα για την αρχιτεκτονική και τηνπολεοδοmicroία (παρότι είχε δηmicroόσια θέση στο ΠολεοδοmicroικόΓραφείο του ∆ήmicroου Αθηναίων) ενός αγώνα που περνώ-

IgravecurrenUcircEuml intˆOacuteUcircUgravemiddotOacuteUgraversaquoOacuteOcirc˜ ordfrsaquoUacuteEuml˜ (1899-1980)IcirciquestUgraveˆ permilAcircIacuteEgraveiquest OtildeUacuteEuml˜ intˆOacuteUcircUgravemiddotOacuteUgraveEgraveOacutersaquopermilEuml˜ (1913-1994)

ΕισαγωγήΣε microια εποχή που τα ένθετα και οι στήλες τέχνης και πολι-τισmicroού συmicroπληρώνουν απλώς το θεmicroατικό πυρήνα τωνέντυπων microέσων microεγάλης κυκλοφορίας διακόπτοντας τονορmicroητικό laquoρουraquo της σοβαρής ειδησεογραφίας microε microερικάδιαλείmicromicroατα ξέγνοιαστης καθηmicroερινότητας η αρχιτεκτο-νική ακόmicroη και microε τη microορφή της κοσmicroογονικής είδησηςτις περισσότερες φορές δεν καλύπτει τις προδιαγραφέςτης θεαmicroατικότητας που ζητούν οι microηχανισmicroοί της σύγ-χρονης ενηmicroέρωσης Στον Αθηναϊκό Τύπο εκτός από τηνπερίπτωση της Καθηmicroερινής και του Βήmicroατος (που τα τελευ-ταία χρόνια παρουσιάζουν microια περισσότερο laquolifestyleraquoεκδοχή της αρχιτεκτονικής) οι υπόλοιπες εφηmicroερίδες καιτα περιοδικά ποικίλης ύλης δεν ασχολούνται συστηmicroατικάmicroε το θέmicroα ενώ στην κρατική και ιδιωτική τηλεόρασηπαρουσιάζονται περιστασιακά οι αρχιτεκτονικές microίας ή καιπερισσοτέρων χρήσεων παλινδροmicroώντας ανάmicroεσα στηνεκδοχή της ανάλαφρης laquoκοσmicroικήςraquo είδησης και της αmicroφί-σηmicroης κοινωνικοπολιτικής προπαγάνδας Από την άλλη ταεξειδικευmicroένα περιοδικά αρχιτεκτονικής σήmicroερα (όσαέχουν αποmicroείνει) απευθύνονται σε ένα microικρό κοινό τοοποίο αποτελείται κυρίως από τους επαγγελmicroατίες τουχώρου Η αρχιτεκτονική σε γενικές γραmicromicroές αφήνει εντε-λώς αδιάφορα τα microαζικά microέσα ενηmicroέρωσης και ελάχιστηπληροφορία που να την αφορά καταλήγει στο ευρύ κοινό Κι όmicroως δεν ήταν πάντα έτσι Από τα πρώτα άρθρα πουεmicroφανίστηκαν για την αρχιτεκτονική στον αθηναϊκό Τύπογια το Crystal Palace του Paxton στην εφηmicroερίδα Αιών το18511 microέχρι την εmicroπεριστατωmicroένη προβολή τουlaquoCalatravaraquo media res2 την πρώτη πενταετία του 21ουαιώνα η πολλές φορές πρωταγωνιστική παρουσία τηςαρχιτεκτονικής στις στήλες των εφηmicroερίδων έχει διανύσειmicroια microακρά διαδροmicroή ένα χρονικό πλούσιο σε γεγονότατα οποία δεν καταχωρήθηκαν ποτέ στην επίσηmicroη ιστορίαΊσως γι αυτό και microε την απουσία της ιστορικής συνέχειαςοι έλληνες ιστορικοί και ερευνητές της αρχιτεκτονικής στοθέmicroα των microέσων ενηmicroέρωσης συmicroπεριλαmicroβανοmicroένου καιτου γράφοντος επικεντρώνοντας το ενδιαφέρον τουςστην ανακύκλωση των διεθνών θεωρητικών τάσεων καιαναζητήσεων αρκούνται στις απόψεις των Adorno καιHorkheimer3 Β Zevi4 Hildebrand5 και Langer6 ChrNorbrerg-Schulz7 J Bonta8 R De Fusco9 B Colomina10

William Mitchell11 κά ξεχνώντας πως το πεδίο αυτό διαθέ-τει και περισσότερο πρακτικές εκδοχές οι οποίες πράγmicroατισχετίζονται microε τη σύγχρονη νεοελληνική πραγmicroατικότηταΣτις microέρες microας αυτή η αρχιτεκτονική πραγmicroατικότητα δια-κρίνεται από microια σειρά απατηλών αντιφάσεων για παρά-δειγmicroα εκεί που microια ολόκληρη εποχή αγωνιζόταν να συνει-δητοποιήσει το νόηmicroα microιας laquoαληθινής αρχιτεκτονικήςraquoόπως αυτή του Άρη Κωνσταντινίδη microέσα από τις στήλεςτων εφηmicroερίδων εmicroείς σήmicroερα επιχειρούmicroε microια αρθρογρα-

φία η οποία microε στείρους microονολόγους αγωνίζεται πχ ναεmicroπλέξει τις κατά τrsquo άλλα αξιόλογες απόψεις της ΠλάτωνοςΦαρmicroακείας του J Derrida microε τη σύγχρονη νεοελληνικήαρχιτεκτονική (sic)Σε ένα τέτοιο συναλλακτικό κύκλο ιδεών ιδεοληψιών σκέ-ψης και πράξης αναφέρεται και αρmicroόζει η κλασική αρχήτου laquoverum factumraquo ∆ηλαδή το laquoαληθινόraquo και το laquoφτια-χτόraquo είναι το ίδιο Η ψευδεπίγραφη κατασκευή της πραγ-microατικότητας από τα microέσα microαζικής ενηmicroέρωσης12 συνταυτί-ζεται microε τη νοητική κατασκευή της microη αναστρέψιmicroης πραγ-microατικότητας που αντιλαmicroβανόmicroαστε

Πρωταγωνιστές και γεγονόταTo σύνολο της αρθρογραφίας που αφορά την αρχιτεκτο-νική microέσα από τον αθηναϊκό Τύπο ειδικότερα από τον 19οmicroέχρι τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα είναι αδιερεύ-νητο Πρόκειται για το πεδίο εξέλιξης microιας άλλης παραλει-πόmicroενης αρχιτεκτονικής πραγmicroατικότητας η οποία υφί-σταται microόνο microέσα στο χώρο τον κειmicroένων microιας πραγmicroατι-κότητας που εκτυλίσσεται στο χρονικό microιας laquoχάρτινηςraquoαρχιτεκτονικής Μέσα από το σύνολο αυτών των άρθρων microπορούmicroε ναανιχνεύσουmicroε το microεγάλο φάσmicroα των αρχιτεκτονικών από-ψεων microιας εποχής την οποία πιθανότατα αγνοούν οι νεώ-τεροι και microε ανάmicroικτα συναισθήmicroατα θυmicroούνται οι παλιότε-ροι Η κριτική της αρχιτεκτονικής επικαιρότητας microέσα απότις εφηmicroερίδες λειτουργεί αντιφατικά από τη microια ασχολεί-ται microε την κρίση που περνά η αρχιτεκτονική των τελευ-ταίων πενήντα χρόνων στην Ελλάδα συνειδητοποιώνταςτη σταδιακή περιθωριοποίηση των αρχιτεκτόνων από τιςmicroεγάλες κοινωνικοπολιτικές αλλαγές κι από την άλλη εντο-πίζει το πρόβληmicroα στην απουσία άσκησης κριτικής πουοφείλεται στον χαρακτήρα του πολυδιασπασmicroένου σώmicroα-τος των ελλήνων αρχιτεκτόνων Βέβαια η περιθωριοποίηση των αρχιτεκτόνων της πρώτηςmicroεταπολεmicroικής γενιάς δεν οφείλεται microόνο στην απουσίασυλλογικής δράσης και υπερίσχυσης του άκρατου ατοmicroι-σmicroού αλλά πηγάζει κυρίως από την ανάγκη επαναπροσ-διορισmicroού της εικόνας-ειδώλου τους στον θρυmicromicroατισmicroένοιδεολογικό καθρέφτη της εποχήςΤο πολιτισmicroικό τέλmicroα στο οποίο έχει φτάσει το δίληmicromicroαανάmicroεσα στην πρωτοπορία και τη συντήρηση microορφοποιεί-ται microέσα στην περίοδο ανασυγκρότησης του microεταπολεmicroι-κού κράτους καθιστώντας τους αρχιτέκτονες αδύναmicroουςεν τέλει να αναλάβουν την αναmicroόρφωση της νεοελληνικήςπόλης Και ενώ πολλοί ιστορικοί κατατάσσουν την αναζή-τηση της ελληνικότητας στον αισθητικό και πολιτισmicroικόαντίποδα της microοντερνίζουσας ανοικοδόmicroησης υπάρχειένα κοινό σηmicroείο τοmicroής που περισσότερο δρα ισοπεδω-τικά παρά κυριαρχικά στην αισθητική σχέση αυτών τωνδύο άκρων Αυτό το κοινό σηmicroείο τοmicroής είναι το τσιmicroέντο

Νεοελληνική αρχιτεκτονικήσκέψη εν τύπω

του Μιχάλη Λεφαντζή αρχιτέκτονα διδάκτορα Πανεπιστηmicroίου Αθηνών

6655α φ ι έ ρ ω micro α6644 α φ ι έ ρ ω micro α

ναϊκό τύπο ο Κιτσίκης ισχυρίζεται πως όλες οι άλλες κριτι-κές laquomicroάλλον διαστρέφουν την αλήθειαν προκαλούσαισύγχυσιν εις την κατανόησιν των υψηλών εννοιών αυτήςraquoεννοώντας βεβαίως αυτές του ΠροκοπίουΚορυφαίος καθηγητής του ΕΜΠ αρχιτέκτονας διεθνούςακτινοβολίας (αντιπρόεδρος της ∆ιεθνούς Ένωσης Αρχι-τεκτόνων το 1963) και αργότερα υποψήφιος ∆ήmicroαρχος20

στην πραγmicroατικότητα ο Κιτσίκης είναι ο microοναδικός εκπρό-σωπος της Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής στα συνέδριακαι τις εκθέσεις του εξωτερικού έχοντας εξέχοντα ρόλοσε όλες τις διεθνείς εκδηλώσεις των αρχιτεκτόνωνΜάλιστα ως διοργανωτής του Α΄ Αρχιτεκτονικού Συνε-δρίου των χωρών της Ανατολικής Μεσογείου στην Αθήνακατάφερε να κινήσει το πολυπόθητο ενδιαφέρον της κοι-νής γνώmicroης και του Τύπου21

Με επίκεντρο το περιοδικό Αρχιτεκτονική η laquoεποχή της εικό-ναςraquo για την αρχιτεκτονική σκέψη στα microέσα ενηmicroέρωσηςξεκινά microε την αυτοπροβολή και δηmicroοσιότητα που όρισε τονΚώστα Κιτσίκη ως το νέο microοντέλο αρχιτέκτονα ικανού στοντοmicroέα των δηmicroοσίων σχέσεων και της διοίκησηςΣτο ζήτηmicroα του Λυκαβηττού22 ο Κ Κιτσίκης υποστηρίζειτην πρόταση διαmicroόρφωσής του microε σύγχρονες εγκαταστά-

σεις παρά την κλιmicroάκωση των αντιδράσεων του πνευmicroατι-κού κόσmicroου πάνω στο θέmicroα Σύmicroφωνος microε την άποψη τηςκυβέρνησης έχει ουσιαστικά να αντιmicroετωπίσει τους γνω-στούς αντιπάλους του τόσο στον ακαδηmicroαϊκό στίβο όσοκαι στις στήλες των εφηmicroερίδων τον Άγγελο Προκοπίουτον Μαρίνο Καλλιγά και τον Παναγιώτη Μιχελή ο οποίοςεmicromicroέσως πλην σαφώς σε διάσηmicroη για την εποχή επιστολήτου στην εφηmicroερίδα Καθηmicroερινή23 καταγγέλλει την υπαιτιό-τητα για την καταστροφή του Λυκαβηττού στην επιρροήτου Κώστα Κιτσίκη και στις λανθασmicroένες επιλογές τηςκυβέρνησηςΠαροιmicroιώδης microπορεί να χαρακτηριστεί επίσης η διαφωνίατου Κιτσίκη microε την πρόταση microεταφοράς του κέντρου τηςΑθήνας από τον Κωνσταντίνο ∆οξιάδη λέγοντας πως laquoΗπόλις των Αθηνών πρέπει να microείνει εντός του σηmicroερινούτης πλαισίουraquo και να συντονίσει την πολεοδοmicroική τηςοργάνωση microε τη δηmicroιουργία ενός Πολεοδοmicroικού Ινστιτού-του και microίας laquo∆ηmicroόσιας Επιχείρησης Πολεοδοmicroίας Αθη-νώνraquo (∆ΕΠΑ)24

Κορυφαίος και πολυδιαφηmicroισmicroένος εκπρόσωπος της ελλη-νικής πολεοδοmicroίας είναι την περίοδο αυτή αναmicroφισβήτηταο Κωνσταντίνος ∆οξιάδης Η έντονη παρουσία του στονΤύπο περιλαmicroβάνει τη σειρά άρθρων που έγραψε ο ίδιοςγια την ανοικοδόmicroηση microετά τον Β΄ Παγκόσmicroιο Πόλεmicroο(ως Υπουργός Ανασυγκροτήσεως εφηmicroερίδα Βήmicroα 1947)Αργότερα η διεθνής αναγνώριση της Κοσmicroόπολης microε τιςδηmicroοσιεύσεις στους New York Times από τον διάσηmicroοιστορικό Arnold Toynbee και του πολεοδοmicroικού τουέργου από τις laquoφαβέλλας του Ρίο Ντι Ζανέϊροraquo microέχριlaquoτον κήπο της Ουασίνγκτωνοςraquo δίνει στον ∆οξιάδη microιαθέση στο πάνθεον της διεθνούς πολεοδοmicroίας του 20ούαιώνα Στην Ελλάδα η έντυπη προβολή των δραστηριοτή-των του Αθηναϊκού Τεχνολογικού Ινστιτούτου (ταlaquoπλωτάraquo συνέδρια της ∆ήλου το συνέδριο της Πάρνηθαςκαι τις δηmicroόσιες συζητήσεις για την Αθήνα) καλύπτεταιεκτενώς από τον αθηναϊκό Τύπο και ειδικότερα από τηνεφηmicroερίδα Βήmicroα Ο ∆οξιάδης παρόλα αυτά δεν αναγνωρί-ζεται από πολλούς έλληνες συναδέλφους του ενώ η πολι-τεία καλεί τον γερmicroανό πολεοδόmicroο Verner Heberbrandt ναεκπονήσει το πολεοδοmicroικό σχέδιο της Αθήνας Μάλιστα οΛ Γ Κοροmicroηλάς σε άρθρο του στην Καθηmicroερινή λέει γιrsquoαυτή την περίπτωση πως laquoη Ελλάς δεν διαθέτει ούτε ένανπολεοδόmicroον ολκής κύρους και ακτινοβολίας ώστε περίαυτόν να συγκεντρωθούν όλοι οι νοmicroιζόmicroενοι πολεοδόmicroοιraquoκαι πως laquomicroοιραίον είναι να προσφύγωmicroε στα ξέναφώταraquo25

Η ανοδική πορεία της οικονοmicroίας και η εκβιοmicroηχάνιση ηαύξηση των εισακτέων στις Σχολές Αρχιτεκτονικής και ηδιεύρυνση του κοινωνικού ρόλου του αρχιτέκτονα φέρνεικαι microια νέα αισθητική στο χώρο των Μαζικών Μέσων Ενη-microέρωσης Αυτή η νέα αισθητική είναι προϊόν της παντοδυ-ναmicroίας της laquoζωντανήςraquo εικόνας τόσο στα έντυπα microέσαόσο και στα πρωτοεmicroφανιζόmicroενα στο εξωτερικό ηλεκτρο-νικά όπως η τηλεόρασηΣτις αθηναϊκές εφηmicroερίδες η εικονοληψία γίνεται ουσια-στικά το microήλο της έριδας αφού άλλες τη χρησιmicroοποιούνκατά κόρον θέλοντας να οπτικοποιήσουν τα γεγονότα(φωτορεπορτάζ για Χίλτον Πλατεία Οmicroονοίας κά)26 ενώάλλες περισσότερο συντηρητικές παρουσιάζουν ελάχιστοφωτογραφικό υλικό δίνοντας έmicroφαση στα κείmicroενα όπωςστο παρελθόνΑυτό είχε σαν αποτέλεσmicroα την ρήξη στην τυπογραφικήοmicroοιογένεια των εφηmicroερίδων αφού οι περισσότερο καινο-τοmicroικές θεώρησαν απαραίτητη τη χρήση οπτικού υλικού

IgravecurrenUcircEuml micro˘˙middotOacuteUgraveEgraveOacuteOcircIumlfiAacuteOcirc˜ EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcircfi˜ UgraveEuml˜ UgravecurrenmacrOacuteEuml˜ IcircmiddotEgraveUgraveAcircmacrOacuteOcircIcircUacutersaquoUgraveEuml˜ Ocirc ordfmiddotUacutersaquoOacuteOcirc˜ intmiddotIumlIumlEgraveAacuteiquest˜ (1906-1985)degEgravemiddot UgraveUacuteEgraveiquestOacuteUgravemiddot macrUacutefiOacuteEgravemiddot (1940-1970) permilEgravemiddotUgravelsaquoUacuteEumlUcircAcirc UgraveEumlUcircUgravelsaquoIumlEuml UgraveEuml˜ UgraveAcircmacrOacuteOcircIcircUacuteEgraveUgraveEgraveIcirclsaquo˜ UgraveEuml˜ AcircEcircEumlIgraveAcircUacutersaquopermilmiddot˜ microlsaquoIgravemiddot

IcirciquestUgraveˆ πUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcircfi˜ IcircmiddotEgrave IcircUacuteEgraveUgraveEgraveIcircfi˜ UgraveEuml˜ UgravecurrenmacrOacuteEuml˜ OcircOtildeAacuteAacuteAcircIumlOcirc˜ paraUacuteOcircIcircOcircrsaquoOcirc˘ (1909-1967) currenAacuteEgraveOacuteAcirc IcircmiddotıEuml-AacuteEumlUgravelsaquo˜ UgraveEuml˜ πUcircUgraveOcircUacutersaquomiddot˜ UgraveEuml˜ ∆currenmacrOacuteEuml˜ UcircUgraveOcirc UgraveIgravelsaquoIgravemiddot infinUacutemacrEgrave-UgraveAcircIcircUgravefiOacuteˆOacute UgraveOcirc˘ partordfpara ordfcurrenmacrUacuteEgrave UgraveOcirc ıiquestOacutemiddotUgravefi UgraveOcirc˘ IcircUacutemiddot-UgraveOcircDaggerUcircAcirc UcircUgravemiddotıAcircUacuteiquest IcircmiddotEgrave AacuteEgravemiddot 20 macrUacutefiOacuteEgravemiddot (1948-1967)UgraveEuml UcircUgravelsaquoIumlEuml UgraveAcircmacrOacuteOcircIcircUacuteEgraveUgraveEgraveIcirclsaquo˜ UcircUgraveEumlOacute AcircEcircEumlIgraveAcircUacutersaquopermilmiddot intmiddotıEuml-

IgraveAcircUacuteEgraveOacutelsaquo

IgravecurrenUcircEuml radic intOgraveUcircUgravemiddot˜ intEgraveUgraveUcircrsaquoIcircEuml˜ (1893-1969) middotfi UgraveOcirc1940 currenAacuteEgraveOacuteAcirc IcircmiddotıEumlAacuteEumlUgravelsaquo˜ UcircUgraveEumlOacute currenpermilUacutemiddot intUgraveEgraveUacuteEgraveOcircIumlOcircAacutersaquomiddot˜UgraveEuml˜ infinUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgraveOcircOacuteEgraveIcirclsaquo˜ trademacrOcircIumllsaquo˜ UgraveOcirc˘ partordfpara ŒAacuteUacutemiddotEcircAcircUgravemiddotIcircUgraveEgraveIcirciquest UcircAcirc AcircUacuteEgraveOcircpermilEgraveIcirciquest IcircmiddotEgrave AcircEcircEumlIgraveAcircUacutersaquopermilAcirc˜ AcircOacuteOgravepermilEgravemiddotEcircEumlIgraversaquoUcircUgraveEumlIcircAcirc middotfi Ugravemiddot AcircIumlIumlEumlOacuteEgraveIcirciquest ordfordfpart fiUcircOcirc Icircmiddot-OacuteAcircrsaquo˜ iquestIumlIumlOcirc˜ middotUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveOcircOacutemiddot˜ UgraveEuml˜ AacuteAcircOacuteEgraveiquest˜ UgraveOcirc˘IcirciquestUgraveˆ centEumlIgravelsaquoUgraveUacuteEuml˜ paraEgraveIcircEgraveOgraveOacuteEuml˜ (1887-1968)

microατοποιούν ένα αδιαmicroφισβήτητο microανιφέστο ενάντια στηναπρόσωπη πολυκατοικία που την εποχή αυτή κυριαρχεί Υπέρmicroαχος της νεοκλασικής αθηναϊκής κατοικίας ο Προ-κοπίου κατηγορεί τη microοντέρνα αρχιτεκτονική του microπετόναρmicroέ ως microια εκδήλωση απρόσωπης συλλογικότητας έξωαπό τον εθνικό χώρο τις ιστορικές παραδόσεις και τιςιδιοmicroορφίες του τόπου Ασκώντας πάντα αρνητική κριτική έναντι του ΚώσταΚιτσίκη ο Προκοπίου την ίδια στιγmicroή εξαίρει την αισθητικήσυγκίνηση στην αρχιτεκτονική του ∆ηmicroήτρη Πικιώνηεκδηλώνοντας φανερά την προτίmicroησή του και αργότερατην υποστήριξή του στο σύνολο του έργου τουΘέmicroατα όπως η διαmicroόρφωση της πλατείας Κολοκοτρώνη(1954) ή η Έκθεση Αρχιτεκτονικής των φοιτητών τουΕΜΠ το 1956 είναι γεγονότα στα οποία εmicroφανίζεται ηεχθρότητα ανάmicroεσα στους Κιτσίκη και Προκοπίου διαmicroέ-σου του Τύπου Σε σειρά άρθρων του για την ΈκθεσηΑρχιτεκτονικής17 ο Προκοπίου επικροτεί το έργο των φοι-τητών του Π Μιχελή ενώ κατηγορεί microε έmicromicroεσο τρόπο τηνεκπαιδευτική microέθοδο του Κώστα Κιτσίκη τον οποίο θεωρείπερισσότερο laquoεργολαβίζονταraquo γράφοντας πως είναι laquoηφωνή του εργοταξίου ζυmicroωmicroένος microε το γιαπί τοποθετεί τοαρχιτεκτονικό έργο στην πρακτική βάση της οικονοmicroίαςτης κατασκευής των δυνατοτήτων της Ελλάδος σε υλικάκαι τεχνίτες Θέλει τον αρχιτέκτονα προσγειωmicroένο στιςεπαγγελmicroατικές πραγmicroατικότητες του τόπου και του καιρούτου Το βιβλίο του είναι η πράξις και η σκληρή πείρα τηςοικοδοmicroής και της πελατείας Ο ίδιος έχει πετύχει ως επαγ-γελmicroατίας και θέλει να επιτύχουν και οι σπουδαστές τουraquo18

Η αντιπαράθεση ανάmicroεσα στον Προκοπίου και τονΚιτσίκη συνεχίζεται microε το ζήτηmicroα της αποπεράτωσης τωνέργων γύρω από τη Ακρόπολη από τον ∆ηmicroήτρη Πικιώνηγεγονός που χαρακτηρίζεται laquoσκάνδαλοraquo και ζητούν νατου microαταιώσουν την ολοκλήρωση Σε αυτήν την περί-πτωση ο Προκοπίου υποστηρίζει τον Πικιώνη γράφονταςστην Καθηmicroερινή πως είναι laquoο άνθρωπος που στοιχειοθετείτη δυαδική φύση του ελληνισmicroού ο οδηγός στη στροφήτου γούστου των καιρών microας προς τη νοσταλγία της λαϊ-κής και ιστορικής κληρονοmicroιάς του έθνουςraquo ενώ στο Βήmicroαο Κιτσίκης στηρίζει την αντιπολίτευση ενάντια laquoστο δρόmicroοτου ΦιλοπάππουraquoΑλλά και στο ζήτηmicroα του διαγωνισmicroού για το ΠνευmicroατικόΚέντρο της Αθήνας ο Προκοπίου υποστηρίζει την πρό-ταση του καθηγητή του ΕΜΠ Ι ∆εσποτόπουλου19 η οποίαπήρε και το Α΄ Βραβείο όπου απαντά συγκεκριmicroένα σεόλες τις επικρίσεις καταλήγοντας στο συmicroπέρασmicroα ότι ταεπιχειρήmicroατα των κατηγόρων δεν είναι ειλικρινή και πως τοζήτηmicroα αυτό είναι στην ουσία αντικείmicroενο πολιτικής αντιπα-ράθεσης ανάmicroεσα στην κυβέρνηση Καραmicroανλή και τηναντιπολίτευση του Γ Παπανδρέου Ο Κώστας Κιτσίκης microε τη σειρά του αντίθετος microε τον δια-γωνισmicroό του Πνευmicroατικού Κέντρου και τακτικός αρθρο-γράφος στο Βήmicroα στέλνει συνεχώς απαντητικές επιστολέςγια τις κατηγορίες που του προσάπτει ο Προκοπίου Ειδικάστην περίπτωση που ο Προκοπίου τον κατονοmicroάζειεκπρόσωπο του γερmicroανικού νεοκλασικισmicroού λέει πως στησύγχρονη κοινωνία ο τίτλος αυτός καθίσταται ανύπαρκτοςαφού laquoλόγω της εκmicroηδενίσεως των αποστάσεων η αρχιτε-κτονική έχει σε όλες τις χώρες κοινά προβλήmicroατα και κοι-νές επιδιώξεις microε αποτέλεσmicroα να microην είναι πια εmicroφανήςαυτή η διάκρισηraquo Υποστηρίζοντας πως microόνο τα laquoεπιστηmicroονικάraquo άρθρα (υπότη microορφή διατριβής) του Κώστα Μπίρη αποτελούν τηmicroοναδική έγκυρη στήλη για την αρχιτεκτονική στον αθη-

ζουσα ελληνικότητα του Καλλιγά και την laquoπρωτοποριακήraquomicroοντέρνα ελληνικότητα του Κωνσταντινίδη αναπτύσσεταιmicroε microοναδικό τρόπο στη στήλη του Βήmicroατος υπερβαίνο-ντας τα στενά αισθητικά και microορφολογικά πλαίσια σταοποία είχαν φυλακισθεί ή ακόmicroα χειρότερα στρατευθεί τααρχιτεκτονικά οράmicroατα της εποχής Γι αυτό ακριβώς και όταν ο Κωνσταντινίδης εκφράζει τηνπεριφρόνησή του στους laquoγερmicroανοmicroαθηmicroένους όπως λέειχαρακτηριστικά αρχιτέκτονεςraquo που δεν αναζήτησαν απότο λαϊκό αρχιτεκτονικό έργο τα πρότυπά τους ο Καλλιγάςαντιδρά ανοίγοντας microία έντυπη συζήτηση περί αρχιτεκτο-νικών προτύπων η οποία θα διαρκέσει πολλά χρόνια Ο λόγος του Μαρίνου Καλλιγά προοιωνίζει τον νέο ορισmicroότης microνηmicroειακότητας στην αρχιτεκτονική σκέψη του 20ούαιώνα microέσα από τον οποίο το laquoαείζωοraquo microνηmicroείο του κλα-

σικισmicroού κατασκευή συmicroπαγής χρηστικά και αισθητικάαδιαπραγmicroάτευτη δίνει τη θέση του στο laquoπροσωρινόraquomicroνηmicroείο microιας laquoχάρτινηςraquo αρχιτεκτονικής αποδεικνύονταςέmicroπρακτα πως laquoουδέν microονιmicroότερον του προσωρινούraquo Κι ενώ τα άρθρα του Καλλιγά εκτός microερικών εξαιρέσεωνασκούν γόνιmicroη κριτική ενάντια στο microοντερνισmicroό θεωρη-τικά τεκmicroηριωmicroένη τα άρθρα του Άγγελου Προκοπίου σχη-

χος από τον οποίο απουσιάζει η γόνιmicroη επιχειρηmicroατολο-γία ενώ την ίδια στιγmicroή γίνεται εmicroφανής η αmicroηχανία τωναρχιτεκτόνων απέναντι στην κοινή γνώmicroη γεγονός πουπαρατηρείται microέχρι σήmicroερα Την αmicroηχανία αυτή προσπα-θεί να αντιπαρέλθει ο ∆ Φατούρος microε microια τριλογίαάρθρων του στο Βήmicroα όπου προσδιορίζει microάλλον δια-χρονικά το επικοινωνιακό καθεστώς βάσει του οποίου θαανακτηθεί η συmicromicroετοχή του κοινού στην κατανόηση τωνπροβληmicroάτων και των δραστηριοτήτων της αρχιτεκτονι-κής Εκτός της επικοινωνίας microε το ειδικό και το ευρύτεροκοινό ο Φατούρος εύστοχα εντοπίζει την ανάγκη διασα-φήνισης της σχέσης της αρχιτεκτονικής laquomicroε το ευρύτεροσύστηmicroα αποφάσεων και δυνάmicroεωνraquo27 Αναλογιζόmicroενος τησηmicroασία του αθηναϊκού τύπου ο Φατούρος περιγράφει τονέο αντικείmicroενο της laquoαρχιτεκτονικής δηmicroοσιογραφίαςraquoλέγοντας πως η κοινή γνώmicroη laquoέχει βαρεθεί να διαβάζειεπιτιmicroητικά άρθρα για τα κτίρια και για τους δρόmicroους γιατις παλαιές περιοχές των πόλεων που χάνονται για τιςκαταστροφές και τις αυθαιρεσίες που γίνονται πλάι τουςraquoΤο άρθρο microε τίτλο laquoτι περιmicroένουmicroε από την αρχιτεκτονικήraquo28

εισάγει microια επικοινωνιακή καινοτοmicroία είναι γραmicromicroένο απόέναν αρχιτέκτονα ο οποίος microιλά εκ microέρους της κοινήςγνώmicroης απευθυνόmicroενος στους άλλους αρχιτέκτονες όχιως διαmicroεσολαβητής αλλά ως βιωmicroατικός απολογητήςΟ Φατούρος microε αυτό τον τρόπο κατασκευάζει έναν ιδεο-λογικό καθρέφτη microέσα από τον οποίο οι αρχιτέκτονεςκαλούνται να δουν το είδωλο που έχει microορφοποιήσει γιrsquoαυτούς η κοινή γνώmicroη microε γνώmicroονα laquoτη σαφήνεια και τηνειλικρίνειαraquo που διαθέτουν έναντι του κοινωνικού συνόλου Στα επόmicroενα χρόνια microέχρι τις microέρες microας η αρχιτεκτονικήαρθρογραφία στις εφηmicroερίδες δεν παρουσίασε ουσια-στική εξέλιξη αν εξαιρέσει κανείς τις σηmicroειακές προσπά-θειες του Βήmicroατος και της Καθηmicroερινής στις στήλες τωνοποίων εmicroφανίζονται κατά καιρούς αξιόλογες αλλά απο-σπασmicroατικές κριτικές Σήmicroερα η παρουσία της αρχιτεκτο-νικής στις αθηναϊκές εφηmicroερίδες έχει πια microεταφερθεί σταπολιτιστικά ένθετα (σε αντίθεση microε τις πρώτες σελίδες ήκαι τα πρωτοσέλιδα όπου βρισκόταν τη δεκαετία του lsquo50)επιπλέοντας microε δυσκολία στα λιmicroνάζοντα νερά των κοσmicroι-κών και καλλιτεχνικών ειδήσεων της γευσιγνωσίας (sic) καιτου lifestyleΗ σύγχρονη ελληνική Αρχιτεκτονική δεν χρειάζεται laquoδια-microεσολαβητέςraquo ούτε εκλαΐκευση διαmicroέσου των ΜΜΕ ήmicroιας συγκεκριmicroένης επικοινωνιακής στρατηγικής για ναmicroεταφέρει τα microηνύmicroατά της στην κοινή γνώmicroη Χρειάζεταιαπλά να microετατρέψει (ή να ανατρέψει) το δυσανάλογαmicroεγάλο τεκmicroήριο των πολυδιάστατων θεωρητικών της ανα-ζητήσεων σε τεκmicroαρτό της αρχιτεκτονικής πράξης Τοmedia res της αρχιτεκτονικής είναι ο κοινός τόπος microέσααπό τον οποίο η αρχιτεκτονική παραγωγή microπορεί να συν-δυαστεί microε την laquoαγωγήraquo και ενηmicroέρωση του κοινού

Σηmicroειώσεις

1 Λεφαντζής ΜlaquoΤο Κρυστάλινο Παλάτι (Crystal Palace) microέσα

από τον ελληνικό Τύποraquo Εφηmicroερίδα Καθηmicroερινή της Κυριακής

961996

2 Λεφαντζής Μ laquoCalatrava media resraquo περιοδικό Αρχιτέκτονες

Μάιος-Ιούνιος 2001 τεύχος 28 δηmicroοσιευmicroένο και στην εφηmicroερίδα

Καθηmicroερινή της Κυριακής την ίδια περίοδο

3 Adorno Th και Horkheimer M Dialectic of Enlightenment Con-

tinuum New York 1972 από το κεφάλαιο laquoCulture indutsryraquo

4 Zevi B Saper vedere lrsquo architettura Einudi Torino 1948 (κεφά-

λαιο δεύτερο)

5 Hildebrand A Il problema della forma nelle arti figurative Drsquo

Anna Messina 1948

6 Langer S Feeling and Form Routledge amp Kegan Paul London

1953

7 Norberg-Schulz Ch Existence Space and Architecture Praeger

New YorkWashington 1971

8 Bonta J Architecture and its interpretation A study of expressive

systems in Architecture Lund Humphries 1979 σελ 224

9 De Fusco R Architettura comme mass - medium Dedalo libri

Bari 1967

10 Colomina B Modern Architecture as Mass Media - Privacy and

Publicity The MIT press 1994

11 Mitcell W City of bits space place and the infobahn The MIT

press 1995

12 Λεφαντζής Μ laquoΑρχιτεκτονική Σκέψη και Επικοινωνία τα αρχι-

τεκτονικά microνηmicroεία ως microνηmicroεία Λέξεων και Εικόνωνraquo Πρακτικά

συνεδρίου Η Κατασκευή της Πραγmicroατικότητας και τα Μέσα Μαζι-

κής Ενηmicroέρωσης εκδόσεις Αλεξάνδρεια Αθήνα 1998

13 Μπίρης Κ Αι Αθήναι από του 19ου εις τον 20ον αιώνα εκδόσεις

Μέλισσα Αθήνα 1995 (Πρώτη έκδοση 1966)

14 Εκτός από κάποιες δηmicroοσιευmicroένες συλλογές άρθρων Μπίρης

Κ Για τη σύγχρονη Αθήνα- Μελέτες και Αγώνες εκδόσεις Αστήρ

Αθήνα 1956

15 Κωνσταντινίδης Α Για την αρχιτεκτονική Άγρα 1987 σελ 16

16 Καλλιγά Μ laquoΚριτική για τα ldquoπαλιά αθηναϊκά σπίτιαrdquoraquo 1691950

εφηmicroερίδα Βήmicroα

17 Προκοπίου Αγγ laquoΈκθεσις Αρχιτεκτονικής σπουδαστών ΕΜΠ

(Αrsquo)raquo 2551956 εφηmicroερίδα Καθηmicroερινή σελ 3

18 Προκοπίου Αγγ laquoΈκθεσις Αρχιτεκτονικής σπουδαστών ΕΜΠ

(Βrsquo)raquo 161956 εφηmicroερίδα Καθηmicroερινή σελ 3

19 Προκοπίου Αγγ laquoΤο Πνευmicroατικόν κέντρον (Αrsquo)raquo 2261962

εφηmicroερίδα Καθηmicroερινή σελ 4

20 Κιτσίκης Κ laquoΠροκύρηξις του υποψηφίου δηmicroάρχου Αθη-

ναίωνraquo 14111954 σελ 7 εφηmicroερίδα Καθηmicroερινή - laquoΟι υποψήφιοι

δήmicroαρχοι οmicroιλούν προς την Απογευmicroατινήraquo 18111954 εφηmicroερίδα

Απογευmicroατινή

21 Λινάρδος ΠΝ laquoΉρχισε το αρχιτεκτονικόν συνέδριον της

Μεσογείουraquo 2551954 εφηmicroερίδα Βήmicroα

22 Κιτσίκης Κ laquoΚαι πάλιν ο Λυκαβηττός - Παράδοσις αισθητική

και σύγχρονη εξέλιξιςraquo 331962 εφηmicroερίδα Βήmicroα

23 Μιχελής Π laquoΠερί Ρυθmicroού και άλλων - Να θεσπιστεί ρυθmicroός

Ελληνικός για τα κτίρια του κέντρου της Πόλεως (επιστολή)raquo

2671962 εφηmicroερίδα Καθηmicroερινή σελ 4

24 Λεύκωmicroα 50 ετών δράσις του Κώστα Κιτσίκη (Επιmicroέλεια Π Τσο-

λάκη) Αθήνα 1963 σελ 128

25 Λεφαντζής Μ laquoΗ Πολεοδοmicroία στην Ελλάδα microέσα από τον

Αθηναϊκό Τύπο 1944-1974raquo Πρακτικά του 2ου Συνεδρίου της

Εταιρείας Ιστορίας της Πόλης και της Πολεοδοmicroίας Η Πολεοδοmicroία

στην Ελλάδα από το 1949 έως το 1974 που διοργάνωσε το Τmicroήmicroα

Μηχανικών Χωροταξίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης του Πανε-

πιστηmicroίου Θεσσαλίας Εκδόσεις Πανεπιστηmicroίου Θεσσαλίας

Βόλος 2000

26 Λεφαντζής Μ laquoΑθήνα δηmicroόσιος χώρος και έντυπη δηmicroοσιό-

τητα ndash Από τη microεταπολεmicroική ανασυγκρότηση στα Ολυmicroπιακά

Έργα ldquoαναmicroόρφωσηςrdquoraquo Έκδοση του Συνεδρίου Μετασχηmicroατισmicroοί

της ελληνικής πόλης που πραγmicroατοποιήθηκε στο ΕΜΠ Αθήνα

2005 Βλέπε επίσης Lefantzis στο Wharton Annabell Building the

Cold War Hilton Int Hotels and Modern Architecture The University

of Chicago Press Ιούλιος 2001 σελ 216 217

27 Φατούρος ∆Α laquoΤι περιmicroένουν απrsquo την Αρχιτεκτονικήraquo 26 11

1972 εφηmicroερίδα Βήmicroα

28 ibid 27

6677α φ ι έ ρ ω micro α

από τα άρθρα της εποχής και microπορεί να χαρακτηρισθείως microια από τις λίγες κορυφαίες στιγmicroές της νεοελληνικήςαρχιτεκτονικής σκέψης στην οποία το ολέθριο microέλλον τηςαντιπαροχής και της αυθαιρεσίας σκιαγραφείται και επιση-microαίνεται από σύσσωmicroο τον αρχιτεκτονικό κόσmicroο ενώ τηνίδια στιγmicroή στοιχειοθετείται microια σειρά από προτάσεις επί-λυσης των δυσεπίλυτων πολεοδοmicroικών προβληmicroάτων τηςάναρχα οικοδοmicroηmicroένης microεταπολεmicroικής ΑθήναςΣτην πρώτη microεταπολεmicroική δεκαπενταετία η microόνιmicroη αρχιτε-κτονική κριτική των Κ Μπίρη και Α Προκοπίου στην Καθη-microερινή σε αντιπαράθεση microε την κριτική των Μ Καλλιγά ΚΚιτσίκη στο Βήmicroα σχηmicroατοποιούσε ένα καθεστώς πρωτό-γνωρου laquoέντυπουraquo διαλόγου ανάmicroεσα στα άρθρα τωνεφηmicroερίδων microέσα από τον οποίο αναδεικνύονταν microεσαφήνεια οι αρχιτεκτονικές τάσεις της εποχής Στις αρχέςτης δεκαετίας το rsquo60 ο διάλογος αυτός microεταφέρεται σταΠανελλήνια Αρχιτεκτονικά Συνέδρια και παρουσιάζεταιπια ως απλή είδηση ή ρεπορτάζ από τους δηmicroοσιογρά-φους των εφηmicroερίδων αφού οι περισσότεροι από τουςαρχιτέκτονες της laquoπαλιάς φρουράςraquo που αρθρογραφού-σαν έχουν κιόλας αποσυρθεί Όταν πια διακοπεί η κυκλο-φορία πολλών εφηmicroερίδων την περίοδο της Επταετίας τοΒήmicroα αποκτά microια παντοδυναmicroία στο χώρο της δηmicroοσιότη-τας χωρίς την Καθηmicroερινή να το ανταγωνίζεται Ο Α ΚΑλεξανδρόπουλος (δεδοmicroένης και της απουσίας διαλό-γου) προσπαθεί να ανασυνθέσει το κλίmicroα της πρώτηςmicroεταπολεmicroικής περιόδου προσανατολίζοντας την δηmicroο-σιογραφική του έρευνα στην κατασκευή έντυπου διαλόγουmicroε συζητήσεις στρογγυλής τραπέζης ανάmicroεσα στους αρχι-τέκτονες της νεότερης γενιάς Κι ενώ την ίδια αυτήδύσκολη εποχή του αστυνοmicroικού κράτους προβάλλειmicroέσα από την αρθρογραφία του τα αφιερώmicroατα τουπεριοδικού Αρχιτεκτονικά Θέmicroατα του Ο ∆ουmicroάνη αρχιτέ-κτονες της νέας αυτής γενιάς όπως οι ∆ Φατούρος ΑρΡωmicroανός Σ Κονταράτος προβάλλουν microια νέα ριζοσπα-στική θεώρηση της αρχιτεκτονικής πραγmicroατικότηταςενταγmicroένη στα πλαίσια των ευρύτερων κοινωνικοπολιτικώναναζητήσεων της εποχής Παρόλη την δυναmicroική κινητο-ποίηση πολλών αξιόλογων επιστηmicroόνων σε όλες αυτές τιςπροσπάθειες στις εφηmicroερίδες φτάνει microονάχα ένας απόη-

IcirciquestUgraveˆ intˆOacuteUcircUgravemiddotOacuteUgraversaquoOacuteOcirc˜ centOcircIacuteEgraveiquestpermilEuml˜ (1913-1975)

6666 α φ ι έ ρ ω micro α

(Βήmicroα Αθηναϊκά Νέα) ενώ άλλες καταχράζονται αυτή τηναναγκαιότητα φτάνοντας στο επίπεδο του φωτοροmicroά-ντζου (Βραδυνή Ακρόπολις) και υπάρχει φυσικά και ηmicroερίδα των συντηρητικών όπως η Καθηmicroερινή ή σε πολύmicroεγαλύτερο βαθmicroό η Εστία οι οποίες microε πολύ λίγες αλλα-γές στη σελιδοποίηση έχουν microείνει αναλλοίωτες έωςσήmicroεραΟ αναγνώστης της εποχής αποζητά αυτή την εικόνα γιανα microπορέσει να αφοmicroοιώσει πιο εύκολα την όλο και αυξα-νόmicroενη ποσότητα της πληροφορίας που φέρνουν οιραγδαίες εξελίξεις της αναmicroόρφωσης Για πρώτη φορά τακείmicroενα οι λέξεις και οι τίτλοι εκλαmicroβάνονται πια ως εικο-νογραφήmicroατα που πρέπει να συmicroβαδίσουν microε την εικόνα ήακόmicroα χειρότερα να την ακολουθήσουνΤην ίδια εποχή η προσπάθεια για ποιοτική στροφή καιεπαναπροσδιορισmicroό της κοινωνικής θέσης των αρχιτεκτό-νων ειδικότερα από τις αρχές της δεκαετίας του lsquo60 δενκατάφερε να εmicroποδίσει την περιθωριοποίηση του επαγγέλ-microατος παρrsquo όλες τις δηmicroόσιες συζητήσεις ή τα πανελλήνιααρχιτεκτονικά συνέδρια Στο Αρχιτεκτονικό Συνέδριο του1965 που είναι laquoη microεγάλη συζήτηση για την Αθήνα στηνΑθήναraquo και υπό την προεδρία του Αρ Προβελέγγιου δια-φαίνεται η συγκρότηση ενός νέου πυρήνα microέσα στο σώmicroατων αρχιτεκτόνων microίας νέας microεταπολεmicroικής γενιάς πουεπικεντρώνει τη δράση της στην laquoαποκατάσταση συστη-microατικής επαφής και άσκηση επιρροής προς την πολιτικήεξουσίαraquo (∆ιακήρυξη Ε΄ Αρχιτεκτονικού Συνεδρίου11966) Η γενιά της laquoκοινωνικήςraquo αρχιτεκτονικής microε εφαλ-τήριο την ελεύθερη πολιτική της βούληση microέσα από τησυλλογική διεκδίκηση των πολυάριθmicroων προβληmicroάτων τουαστικού χώρου εmicroφάνισε πρωτοφανή συνοχή και αγωνι-στικότητα Με πρωταγωνιστή τον Σύλλογο των Αρχιτεκτό-νων η γενιά αυτή ερωτοτροπεί microε τα microέσα microαζικής ενηmicroέ-ρωσης περισσότερο από τις προηγούmicroενες ακολουθώ-ντας το παράδειγmicroα της laquoχάρτινηςraquo αρχιτεκτονικής δια-microαρτυρίας που ασκούσε η δεκάχρονη πια ΚοσmicroητείαΤοπίου microέσα από τις στήλες των εφηmicroερίδων Το Ε΄ Πανελλήνιο Αρχιτεκτονικό Συνέδριο προϊόν αυτήςτης γενιάς είχε microεγαλύτερη δηmicroοσιότητα και απήχησηστην κοινή γνώmicroη αλλά και την πολιτεία όπως φαίνεται

6699α φ ι έ ρ ω micro α6688 α φ ι έ ρ ω micro α

permilrsaquoIumlmiddot IgravecurrenUcircEuml AgravefiUcircUgraveAcircAacuteOcirc IcircmiddotEcircAcircOacuteAcircrsaquoOcirc˘ UcircUgraveOcirc paramiddotIumlmiddotEgravefiordmiquestIumlEumlUacuteOcirc 1938 IcircmiddotEgrave ˘fiUcircUgraveAcircAacuteOcirc UcircAcirc UgravemiddotsbquocurrenUacuteOacutemiddot UcircUgraveEumlOacuteinfinrsaquoAacuteEgraveOacutemiddot 1938[infinfi UgraveOcirc sbquoEgravesbquoIumlrsaquoOcirc UgraveOcirc˘ OtildeUacuteEuml intˆOacuteUcircUgravemiddotOacuteUgraveEgraveOacutersaquopermilEuml degEgravemiddot

UgraveEumlOacute middotUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgraveOcircOacuteEgraveIcirclsaquo]

IcirciquestUgraveˆ tradersaquoUgraveEgrave AacuteEgravemiddot permilEgravemiddotIcircOcirccurren˜ UcircUgraveEuml trade˘IcircEgraveiquest[infinfi UgraveOcirc sbquoEgravesbquoIumlrsaquoOcirc UgraveOcirc˘ OtildeUacuteEuml intˆOacuteUcircUgravemiddotOacuteUgraveEgraveOacutersaquopermilEuml ordfAcirc-

IumlcurrenUgraveAcirc˜+intmiddotUgravemiddotUcircIcircAcirc˘curren˜]

Στην πατρίδα microας ιδιαίτερα microετά την εκτόξευση της εmicroπο-ρευmicroατοποίησης της κατοικίας είναι τότε που αρχίζουν ναεmicroφανίζονται δειλά στην αρχή και πιο ηχηρά αργότερα ταπρώτα περιοδικά διακόσmicroησης και κατόπιν life style επι-ταγή της αγοράς της εξάπλωσης της διαφήmicroισης και τηςκατανάλωσης microε κυρίαρχο περιεχόmicroενο την κολακεία τουαναγνώστη

Ποιο είναι όmicroως το εργαλείο αυτής της έρπουσας κολα-κείας η οποία άλλο σκοπό δεν έχει από το να microας microετα-microορφώσει όλους σε νάρκισσους Όλο το οικοδόmicroηmicroα της κατανάλωσης και οι σχετιζόmicroενεςmicroε αυτή ατοmicroικές ανάγκες είναι απλώς λόγια που προωθού-νται από τη γλώσσα των ΜΜΕΚαι πώς παίζεται το παιχνίδι αυτό Μα πάρα πολύ απλά Οκαθένας-η καθεmicroία microας πρώτιστα οφείλει να είναι ή να γίνειπρώτα καταναλωτής και microετά πολίτης Παραφράζοντας τοlaquoπολίτης εις των ιδεών την πόλινraquo θα λέγαmicroε ότι οφείλει ναείναι laquoπολίτης εις των αντικειmicroένων την πόλινraquo Οφείλει δεταυτόχρονα να είναι ευτυχισmicroένοςη ερωτευmicroένοςηόmicroορφοη νέοςα

Η τεχνολογική διαδικασία που ακολουθούν τα microαζικά επι-κοινωνιακά microέσα microεταβιβάζει ένα επιτακτικό microήνυmicroα τηνκατανάλωση του microηνύmicroατος Έτσι η τηλεόραση δεν microεταδί-δει απλά εικόνες αλλά καινούργιους τρόπους σχέσης και

αντίληψης Εξουδετερώνει ότι βιώνεται microοναδικά το αντικα-θιστά microε προιόντα από τα οποία έχει εξανεmicroιστεί κάθε πολι-τισmicroική ή πολιτική αξίαΟ κάτοικος τώρα πια εγκλωβισmicroένος microέσα στο laquoδιάκοσmicroοraquoτου σπιτιού του απεγνωσmicroένα προσπαθεί νrsquo αποmicroιmicroηθεί τοζην Τα ΜΜΕ του προσφέρουν έναν εύκολο κολακευτικόκαι ταυτόχρονα ναρκισσιστικό δρόmicroο κάλυψης τεχνητά δια-microορφωmicroένων αναγκών Συνδαυλίζουν τον νεο-πλουτισmicroότου Συναγωνίζονται ποιο θα τον σαγηνεύσει περισσότεροΕκεί θα διαβάσει τι οφείλει να είναι ο ίδιος τι οφείλει ναποθεί και συγχρόνως θα το εκτελέσει Εκεί θα ταυτιστεί microετον laquoγυάλινοraquo ήρωα της αγαπηmicroένης του σαπουνόπεραςκαι θα αποστηθίσει τρόπους-καρικατούρες συmicroπεριφοράςδιασκεδασης ζωής Εκεί θα ενδυθεί την οριστικά τελεσmicroένηmicroορφή της εικόνας που τα ΜΜΕ του έχουν ετοιmicroάσει Θασυmicromicroορφώσει τις ανάγκες του τα θέλω του ολόκληρη τηνύπαρξή του microrsquo αυτά

Το microοντέλο αστικής κατοίκησης που συγκροτείται microεαυτούς τους όρους δεν έχει καmicromicroία σχέση microε τα microανιφέστακαι τη διδασκαλία της αρχιτεκτονικής Πρόκειται για τηνεκδοχή microιας αγοραίας laquoαρχιτεκτονικήςraquo Μιας αρχιτεκτονι-κής κατrsquo επίφαση που παρουσιάζεται λαmicroπερή και πολυδια-φηmicroισmicroένη και η οποία καταναλώνει στο πέρασmicroά της κάθετόπο κάθε χώρο κάθε αυθεντική φωνή που microε τη στάση καιτο έργο της θα microπορούσε να της αντισταθεί

Η αρχιτεκτονική συγκροτείται ερήmicroην των φυσικών γενητό-ρων της Η αρχιτεκτονική αναζητείται πλέον ως laquoτόποςraquo απωλείας

Αυτός ο αντί-λογος όmicroως που δεν πρόκειται ποτέ να σιγή-σει συγκροτεί microε την ίδια εmicromicroονή που η καταναλωτική κοι-νωνία πορεύεται το πραγmicroατικό πεδίο ανάπτυξης της κατοί-κησης κι εποmicroένως της έκτασης της ζήσης των ανθρώπωνερήmicroην τους Ας ελπίσουmicroε ότι πίσω από αυτό το κενό τουκουκλόσπιτου Μπάρmicroπι πίσω από την παγίδα του και τηνφαινοmicroενική του πληρότητα παραmicroονεύει ταυτόχρονα καιαιφνίδια η οριστική αποσάθρωσή του

Κι εδώ ας αφουγκαστούmicroε το λόγο της Άννης Βρυχέα microαχή-τριας στον αγώνα για την κατοίκηση microε όρους πραγmicroατικήςζωής και αγώνα εναντίον οποιουδήποτε χωρικού αποκλει-σmicroού που συνδέεται άmicroεσα microε τον κοινωνικό αποκλεισmicroό

laquoΗ Αρχιτεκτονική microέσω των διαφορετικών πρακτικών της καθώςεmicroπλέκεται θεmicroατικά στις κρίσεις δεν microπορεί παρά να πάρει θέσηΕίτε εγγράφοντας συmicroβατικά τη σκέψη και την πράξη της σrsquo αυτήτην πραγmicroατικότητα είτε microε το να αρνηθεί αυτή την πραγmicroατικό-τητα και να αντιπροτείνειΣτη δεύτερη περίπτωση υπάρχει ανάγκη για microια συζήτηση σχε-τικά microε τη laquoΝΕΑ ΟΥΤΟΠΙΑraquo της Αρχιτεκτονικής σύγχρονη και-νοτοmicroική και προσανατολισmicroένη στο να εκφράσει ΧΩΡΙΚΑ το∆ικαίωmicroα στην Κατοίκηση για όλουςες και microάλιστα microrsquo έναν τρόποδιαφοροποιηmicroένο πολιτιστικά κι όχι οmicroοιόmicroορφαraquo3

Σηmicroειώσεις

1 Κωνσταντινίδης Α Η Αρχιτεκτονική της Αρχιτεκτονικής-Ηmicroερολογιακά

σηmicroειώmicroατα Αθήνα Άγρα 1992 σελ 285

2 Baudrillard J Η Έκσταση της Επικοινωνίας Αθήνα Εκδόσεις Καρ-

δαmicroίτσα 1991

3 Βρυχέα Α Σηmicroειώσεις εισαγωγικού microαθήmicroατος Κατοικία- Κατοί-

κηση-Συmicromicroετοχικός σχεδιασmicroός Πρόγραmicromicroα Μεταπτυχιακών Σπου-

δών Αρχιτεκτονική-Χώρος-Πολιτισmicroός ΕΜΠ 05-10-1998 σελ 11

κουκλόσπιτο microελετηmicroένο σε όλες τις πιθανές εκδοχές τουπου απευθύνεται σε διάφανους πλήρως αναγνωρίσιmicroουςκαι αναγνώσιmicroους κατοίκουςΓιατί το δοχείο ζωής προϋπόθετε την ίδια τη ζωή ως γενεσι-ουργό αιτία του και κατrsquo επέκταση τα σώmicroατα τις κινήσειςτους τη ζήση τους εν τέλει Ο δε κάτοικός του ως κυρίαρχοπεριβάλλον είχε τους συνανθρώπους του τη συνανα-στροφή microαζί τους την οmicroιλία τους την παρουσία τουςΑντίθετα στο σύγχρονο κουκλόσπιτο ο άνθρωπος-κάτοι-κος περιβάλλεται από αντικείmicroενα τους σύγχρονους laquoτεχνι-κούς δούλουςraquo που επιβεβαιώνουν περίτρανα την παντο-δυναmicroία τους επάνω του και πιστοποιούν την ανθρώπινηαπουσία Η χρησιmicroότητα και η χρήση υποχωρούν έναντι τηςlaquoατmicroόσφαιραςraquoΌπως στα σύγχρονα συγκροτήmicroατα κατοικιών που οργα-νώνονται γύρω από piscine-club εκεί που το ζην της καθη-microερινής ζωής αναmicroειγνύεται microε τις ασχολίες του ελεύθερουχρόνου Εκκλησία γήπεδα τένις κοmicroψά microαγαζιά αλλά καικέντρο πολιτιστικών εκδηλώσεων και αναψυχής ακόmicroα καικινηmicroατογράφος όλα συνοψίζονται σrsquo ένα περιβάλλονlaquoολικόraquo γκετοποιηmicroένο κατrsquo εξοχήν σύνορο κοινωνικώνκαι χωρικών αποκλεισmicroώνΜια ολική οργάνωση της καθηmicroερινότητας στο όνοmicroα microιαςlaquoευτυχίαςraquo που ορίζεται ως εργαλείο επίλυσης υλικών εντά-σεων Όλα είναι επιλυmicroένα ολικά κλιmicroατισmicroένα ανακατε-microένα αφοmicroοιωmicroένα ταυτόχρονα όmicroως και εδώ είναι τοπαράδοξο ξεχωρισmicroένα και πλήρως οριοθετηmicroένα

Η microετατόπιση αυτή όπως είναι φυσικό δεν έγινε ακαριαίαΠροετοιmicroάστηκε αργά και microεθοδικά Αποτελεί πλέον τοπροϊόν ενός προαναγγελθέντος θανάτου που δεν έχειφυσικά όρια και εξαπλώνεται σαν microάστιγα στο δυτικό κόσmicroοmicroε τη βοήθεια των ΜΜΕ

laquoΤο κάθε σπίτι που χτίζεται είναι ολόκληρη η αρχιτεκτονική microέσαστον κόσmicroο που της ανήκει Με το κάθε χτίσmicroα που πραγmicroατο-ποεί ένας αρχιτέκτονας διατυπώνει αυτό που είναι η αρχιτεκτονικήκαι σαν τέχνη και σαν εργαλείο ζωήςΗ συγκεκριmicroένη χρονική στιγmicroή ο συγκεκριmicroένος τόπος ο συγκε-κριmicroένος άνθρωπος και microαζί η τεχνική και τα πρόσφορα (ή επι-λεγmicroένα) υλικά όλα αυτά microαζί συνθέτουνε το αρχιτεκτονικό έργοπου microιλάει για τη χρονική στιγmicroή που το γέννησε και για το τοπίοόπου απάνω κάθεται και στέκεται και για τον άνθρωπο πουέβαλε την ψυχή του για να το κατασκευάσειraquo1

Ο λόγος του Άρη Κωνσταντινίδη διατυπωmicroένος στα 1987σκιαγραφεί ουσιαστικά και την οριστική ρήξη της laquoποιητι-

κήςraquo αρχιτεκτονικής του κατrsquo εξοχήν δηλαδή κτίσmicroατοςπου laquoποιείraquo χώροΜε την πανηγυρική επικράτηση της αρχιτεκτονικής-κτίσmicroα-τος ως laquoεmicroπορεύmicroατοςraquo στα πλαίσια της παγκοσmicroιοποιηmicroέ-νης κοινωνίας της αγοράς η σκηνή της ελάχιστης απόστα-σης όπως την ορίζει ο Baudrillard2 που λειτουργούσε ωςένας προστατευτικός περίφρακτος χώρος για τους ενοί-κους του έδωσε τη θέση της στη διαφάνεια η οποία κατα-στατικά δεν προστατεύει αντίθετα διαχέεται microέσα στην πλη-ροφορία και την επικοινωνία

Μεταλλάσεται έτσι το αίτηmicroα της κατοίκησης σε αίτηmicroαπροβολής Η εσωστρέφεια της κατοίκησης δίνει τη θέσητης στην εξωστρέφεια και την κοινοποίηση του περιεχοmicroέ-νου της Το laquoδοχείο ζωήςraquo εmicroβληmicroατικό όραmicroα γενιών και γενιώναρχιτεκτόνων αντικαθίσταται από το σπίτι της Μπάρmicroπι ένα

Από το laquoδοχείο ζωήςraquo στο σπίτι της Μπάρmicroπι

της Βασιλικής Παναγιωτοπούλου αρχιτέκτονος

7711α φ ι έ ρ ω micro α7700 α φ ι έ ρ ω micro α

ΠΛΑΣΤΙΚΗ microε όρους ΑΠΟΚΩ∆ΙΚΟΠΟΙΗΣΗΣ του laquoΠΛΑ-

ΣΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣraquo αποσπά τα ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ τουΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ από την ΠΡΟΣΩΠΙΚΗΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑ-

ΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ της σχέσης του microε τονΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟ ΧΩΡΟ και προχωρά σε διαφορετικέςαποτιmicroήσεις της ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΑΣ ενταγmicroένηςστο επιλεγmicroένο σύστηmicroα κτιρίωνυπαίθριων χώρων ταυτό-χρονα σαν πλαίσιοφορέα και σαν εργαλείο γραφής ώστενα προκληθεί η ζητούmicroενη ΠΟΙΗΤΙΚΗΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ

ΑΝΤΑΛΛΑΓΗ ανάmicroεσα στην ΠΛΑΣΤΙΚΗ ΤΟΥ ∆ΙΑΣΤΑΣΗ

ΚΑΙ ΤΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΚΑΙ ΤΟ ΧΡΟΝΟ

Υπό τις ΒΑΣΙΚΕΣ ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ ΠΛΑ-

ΣΤΙΚΗΣ τη ∆ΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΜΟΡΦΗΣΕΙΚΟΝΑΣ και τοΡΟΛΟΑΠΟΣΤΟΛΗΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ της εmicroπλουτίζουmicroεmicroε πρόσθετο ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΛΟΓΟ (microνήmicroηndash συναίσθηmicroα ndash συγκινησιακό φορτίο) την ΑΝΑΓΝΩΣΗ

ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΧΡΗΣΗ ΚΑΙ ΟΙΚΕΙΟΠΟΙΗ-

ΣΗ του ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΥΠΛΑΣΤΙΚΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥσυmicroπληρωmicroατικά microε τα γνωστά microας microέσα (σκίτσα σχέδιαπλαστικές microακέτες) αναπτύσσουmicroε ΝΕΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟ-

ΝΙΚΕΣ ΑΙΣΘΗΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΕΣ ∆ΥΝΑΤΟ-

ΤΗΤΕΣ

Συγκεκριmicroένα η laquoΠλαστική και Σύγχρονα ΕπικοινωνιακάΜέσα Απεικόνισης του Χώρουraquo1 περιλαmicroβάνει τις παρα-κάτω ενότητες bull Ο Γλωσσολογικός χαρακτήρας της Επικοινωνίας και ηmicroελέτη των Συστηmicroάτων των Σηmicroείων στην Απεικόνιση Ηέννοια της απεικόνισης του Πλαστικού microοντέλου και τηςπροσοmicroοίωσης Η δηmicroιουργία χώρου και Πλαστικώνχωρικών απεικονίσεων microε τη χρήση νέων τεχνολογιών Ηανάγκη χρήσης microέσων βασισmicroένων στο χρόνο (time-basedmedia) για την δηmicroιουργία Πλαστικών χωρικών απεικονί-σεων Γενικά παραδείγmicroατα S Eisenstein R Wiene F LangJ Tati R Scott T Gilliam W Wenders P Greenawaybull ∆ιευκρινίσεις σχετικά microε την Πλαστική στην Οπτικοα-κουστική Απεικόνιση Κινηmicroατογράφος και απεικόνιση τουχώρου Ιστορική αναδροmicroή Πρωτοπόροι κινηmicroατογραφι-στές Οι πρώτες Πλαστικές χωρικές απεικονίσεις σεσυνάρτηση microε το χρόνο Τυπολογικά παραδείγmicroαταLumiere Melies Segundo de Chomon Edison Porter Ησχέση τους microε σύγχρονες Πλαστικές απεικονίσεις video(Rybczynski)bull Ειδικά Ζητήmicroατα Τεχνικής στη Γραmicromicroατική και το Συντα-κτικό της Απεικόνισης Πλάνο Γκρό πλάν (O WellsCitizen Kane S Eisenstein Battleship Potemkin) Πανορα-

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ και τη ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΣΥΝΘΕ-

ΣΕΩΝΕΙΚΟΝΩΝ όπου η ΣΗΜΕΙΟΛΟΓΙΑ επέδρασε κατα-λυτικά στα τελευταία 40 χρόνια κυρίως σαν Πανεπιστη-microιακή Έρευνα και ∆ιδασκαλία της ΑΝΤΙΛΗΨΗΣ ΤΗΣ

ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ΕΡΜΗΝΕΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΧΕ∆ΙΑΣΜΟΥ ΤΟΥ

ΣΥΓΧΡΟΝΟΥΜΕΛΛΟΝΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

Πρόκειται για microεθοδολογία ΕΠΑΝΕΓΓΡΑΦΗΣ ΣΥΓΚΕ-

ΚΡΙΜΕΝΩΝ ΠΛΑΣΤΙΚΩΝΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΩΝ ΦΑΙΝΟ-

ΜΕΝΩΝΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ microέσω τωνοποίων αρθρώνεται και οργανώνεται ο χώρος ανοίγονταςταυτόχρονα το ζήτηmicroα της ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ φορέαπολλαπλών σηmicroασιών και βασικό κλειδί διείσδυσης σε πλή-θος σύνθετων και ενίοτε αντιφατικών εννοιών της παρου-σίας της ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ στην ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ όπου διαmicroέσου αλλά και πέραν της laquoάσκησης της microατιάςraquo τουΤΟΠΟΥ αρθρώνεται και οργανώνεται ο κάθε ΧΩΡΟΣτου microε Ι∆ΙΟΤΥΠΗ ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΛΟΓΟYΜΗΧΑΝΙ-

ΣΜΟΥ ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗΣ σαν microέσο διαχείρισηςστοιχείων Ψυχολογίας Ιδεολογίας και Αισθητικής Κριτι-κής microέσα από τις ιδιαιτερότητες της ΠΡΟΣΩΠΙΚΗΣ

ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ∆ΙΑΤΥΠΩΣΗΣ microε ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩ-

ΝΙΑΚΑ ΜΕΣΑ (Video CD-ROM web sites Αναδραστικές

Εγκαταστάσεις Εικονική Πραγmicroατικότητα) απαλλάσσο-ντας τους κανόνες της σύνθεσης από microονοδιάστατεςΣηmicroειολογικές επιρροές

Από την απλή επιθυmicroία αναπαραγωγής των ΑΝΤΙΚΕΙ-

ΜΕΝΩΝΓΕΓΟΝΟΤΩΝ ΠΛΑΣΤΙΚΗΣΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣmicroέχρι την ουσιαστική φιλοδοξία να κατανοηθεί πληρέ-στερα το νόηmicroα τους η διαδικασία της Αναπαράστασήςτους θέτει το microόνιmicroο δίληmicromicroα του laquoΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥraquo (microηυλικού) και του laquoΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΥraquo (υλικού) ΠΛΑΣΤΙΚΟΥ

ΧΩΡΟΥ διερευνώντας ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ αναφορικά σεΓΕΓΟΝΟΤΑΤΟΠΙΑ από το ΑΣΤΙΚΟΦΥΣΙΚΟ microας περι-βάλλον αλλά και από το απόθεmicroα των ΦΑΝΤΑΣΙΑ-

ΚΩΝΥΠΟΘΕΤΙΚΩΝΡΟΜΑΝΤΙΚΩΝ ΠΡΟΒΟΛΩΝ microαςπου οδηγούν σε απαλλαγή από συmicroβατικές προσεγγίσειςαποκαλύπτοντας την άρθρωση διαφορετικών ΧΡΟΝΙΚΩΝ

και ΧΩΡΙΚΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ microε πρόσθετες εκφραστικές δια-τυπώσεις του ΘΕΜΑΤΟΣΤΟΠΟΥΓΕΓΟΝΟΤΟΣ Η ΑΝΤΙΠΑΡΑΘΕΣΗ της ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑΣΑΝΑ-

ΚΑΛΥΨΗΣ microε την ενεργητική κατανόηση της ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ

ΓΕΓΟΝΟΤΟΣΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ ΤΟΥ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟΥ

(ΥΛΙΚΟΑΠΤΟ) και την laquoΑΠΟΛΑΥΣΗraquo που έγκειται στοπρονόmicroιο της ΣΥΝΑΝΤΗΣΗΣΕΜΠΕΙΡΙΑΣ ΜΕ ΤΗΝ

ρεύνηση της συσχετιστικής δυνατότητας συγκεκριmicroένωνψηφιακών εργαλείων microε τα συνήθη στους αρχιτέκτονεςσυστήmicroατα σχεδιασmicroού αναπαράστασης και απεικόνισηςώστε οι χειρισmicroοί των ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΩΝ

ΜΕΣΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΛΑΣΤΙΚΗ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ

ΝΑ ΥΠΗΡΕΤΟΥΝ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ ΤΗΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

ΑΝΤΙΛΗΨΗ ΚΑΙ ΣΥΝΘΕΣΗ αρθρώνοντας γλωσσολογικάσαφή γραmicromicroική ή υπερκειmicroενική (hypertext) κινηmicroατογρα-φικού τύπου ΑΦΗΓΗΣΗ microε την εισαγωγή της διάστασηςτου ΧΡΟΝΟΥ (time based media) και όχι την αυτοτέλεια

της καλλιτεχνικής και microόνο διατύπωσης της laquoιδέαςευρήmicroα-τοςraquo microε τρόπο αποσπασmicroατικό και αυτονοmicroηmicroένο από τοκοινωνικόεπικοινωνιακό πλαίσιο όπως συνήθως αυτoϊκα-νοποιείται και εξαντλείται σαν εικαστικά εκθέσιmicroο εφήmicroεροmicroονοδιάστατο και περιγραφικά ναρκισσιστικό εγχείρηmicroα

Την κατεύθυνσή microας laquoΠΛΑΣΤΙΚΗ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΤΟΥ

∆ΟΜΗΜΕΝΟΥ ΧΩΡΟΥraquo βασική στην ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

ως ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ προσεγγίζουmicroε microε συγκριτική εξέτασηmicroεταξύ της ΣΗΜΕΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ και τηςΕΜΠΕΙΡΙΚΗΣ ΣΥΝΘΕΣΗΣ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ

ΛΟΓΟΥ υπό τη βασική υπόθεση ότι η επιστήmicroη τηςΣΗΜΕΙΟΛΟΓΙΑΣ έχει ως αντικείmicroενο έρευνας την ΤελικήΜορφή της ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗΣ ενώ ο συνθέτης την ∆ιαδικα-σία Παραγωγής της επιχειρούmicroε να καταδείξουmicroε τη διά-σταση microεταξύ των κανόνων αντίληψης και σύνθεσης πουπροκύπτει από τα δύο αυτά Γνωσιολογικά Συστήmicroατα microεΑΝΑΛΥΣΗ ∆ΟΜΩΝ ΚΑΙ ΜΟΡΦΩΝ ως προςbull τη ΣΗΜΕΙΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ που ανάγει την ΠΛΑΣΤΙΚΗ

ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ στη ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ

ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ bull τη ∆ΙΑ∆ΙΚΑΣΙΑ της ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ΣΥΝΘΕΣΗΣ που σηmicroα-σιοδοτεί την ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ως κύρια ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ

Η ΓΛΩΣΣΑ ΤΗΣ ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ΩΣ ΚΥΡΙΑΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

Στην ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ και τις ΠΛΑΣΤΙΚΕΣ ∆ΙΑΤΥΠΩΣΕΙΣ

της ο κινηmicroατογράφος το video οι τρισδιάστατες οπτικο-ακουστικές κατασκευές και τα laquoπολυmicroέσαraquo χρησιmicroοποι-ούνται συνήθως για να απεικονίσουν πληρέστερα τηmicroελέτη το κατασκευασmicroένο κτίριο το καλλιτεχνικό έργοτην πόλη ή ακόmicroα για να αναβαθmicroίσουν microε όρουςΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΗΣ laquoΩΡΑΙΟΠΟΙΗΣΗΣraquo

την διαmicroεσολαβητική (microεντιατική media) εικόνα του αρχι-τέκτοναΩστόσο σε διεθνές πανεπιστηmicroιακό επίπεδο έρευνας καιεκπαίδευσης όπως και στη Σχολή Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠδιερευνάmicroε από πολλά χρόνια τις σηmicroαντικές ΠΛΑ-

ΣΤΙΚΕΣΑΠΕΙΚΟΝΙΣΤΙΚΕΣ ∆ΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ των laquoΝΕΩΝ

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΩΝ ΤΕΧΝΙΚΩΝraquo παρέχοντας ταυτό-χρονα παγκόσmicroια microετάδοση της αρχιτεκτονικήςεικαστικήςπληροφορίας microέσα από τη συγκρότηση της διαρκώςσυντασσόmicroενης ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΤΗΣ ΑΠΕΙΚΟ-

ΝΙΣΗΣ όπου υπερβαίνοντας την προφανή microίmicroησηεπανά-ληψη του laquoπραγmicroατικούraquo πειραmicroατιζόmicroαστε microε ανατρεπτι-κές microεθόδους προσοmicroοίωσης και πλαστικούεικονικούσχεδιασmicroού (VR) τις οποίες εφαρmicroόζουmicroε ανάλογα microε τιςεξειδικευmicroένες δηmicroιουργικέςσυνθετικές και τεχνικές δια-στάσεις και χαρακτηριστικά τους

Η ΓΛΩΣΣΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΤΑ-ΣΗΜΕΙΩΤΙΚΗ laquoΚΕΙΜΕΝΟ-

ΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥraquo που εισάγουmicroε microε παράλληλοεmicroπλουτισmicroό των εννοιολογικών εργαλείων για την πολλα-πλή ανάλυση του αντικειmicroένου της ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ωςΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ microε έmicroφαση στην ΠΛΑΣΤΙΚΗ ∆ΙΑΤΥ-

ΠΩΣΗ της microας οδηγεί στην θεωρητική και συνθετική διε-

Η τηλε-οπτική της αρχιτεκτονικής

του Νικολάου Ελ Λάσκαρη ∆ρ αρχιτέκτονα καθηγητή ΕΜΠ

7733α φ ι έ ρ ω micro α

microατικότητα και προσεγγίζει την υπόσταση των δυνητικώνπεριβαλλόντων ως πλαισίων επικοινωνίας αλλά και τη δια-δικασία σχεδιασmicroού δυνητικών περιβαλλόντων από τηναρχιτεκτονική της σκοπιά Είναι βέβαια απαραίτητο αρχικάνα ορισθεί η έννοια του δυνητικού περιβάλλοντος

∆υνητικά περιβάλλοντα ως χωρικά πλαίσιαεπικοινωνίαςΗ έλευση συστηmicroάτων δυνητικής πραγmicroατικότητας (∆Π)ήταν αποτέλεσmicroα της σταδιακής εξέλιξης και σύγκλισηςmicroίας σειράς επιmicroέρους τεχνολογιών3 πληροφορικής καιτηλεπικοινωνιών κατά τη διάρκεια των τελευταίων 30 ετών(Ellis 1995 11) Ουσιαστικά η ∆Π αποτελεί ένα σύστηmicroαδιεπαφής ανθρώπου-υπολογιστή4 το οποίο υποστηρίζεισε αληθινό χρόνο αλληλεπίδραση του ανθρώπου πουχρησιmicroοποιεί τον υπολογιστή5 microε περιβάλλοντα τρισδιά-στατων γραφικών τροφοδοτώντας τα αισθητηριακά κανά-λια πρόσληψής του microε οπτικές ακουστικές απτικές καικιναισθητικές πληροφορίες microέσω ανάλογων συσκευώναπεικόνισης (display devices) Τα συνθετικά αυτά περιβάλ-λοντα ονοmicroάζονται δυνητικά περιβάλλοντα (∆Περ)

Όταν για παράδειγmicroα ο χρήστης φορά ένα κράνος εmicroβύθι-σης6 οι πληροφορίες σχετικά microε microετατοπίσεις και περι-στροφές του κεφαλιού του εισάγονται στο σύστηmicroα7 λαmicro-

Η περιβαλλοντική εmicroπειρία του αστικού χώρου στηνεποχή microας ενσωmicroατώνει διαφόρων ειδών στατικές ήκινούmicroενες αναπαραστάσεις της πραγmicroατικότητας1

Παράλληλα στα περιβάλλοντα αυτά συχνά ενσωmicroατώνονταισυσκευές οι οποίες καταγράφουν πληροφορία από το περι-βάλλον και την ανθρώπινη δραστηριότητα2 microε την οποίαανατροφοδοτούν κατάλληλα συστήmicroατα και επηρεάζουντην εξέλιξη των προαναφερόmicroενων αναπαραστάσεων Υπο-θέτουmicroε εποmicroένως ότι microε την ενσωmicroάτωση τέτοιων συστη-microάτων κάποια από τα περιβάλλοντα τα οποία βιώνουmicroεκαθηmicroερινά ενισχύονται ηλεκτρονικά και η επικοινωνία microαςmicroε αυτά ή και microε άλλους ανθρώπους microέσα σε αυτά διαmicroε-σολαβείται από τα συστήmicroατα που περιγράφηκαν

Σε ένα κόσmicroο όπου η χωρική εmicroπειρία δεν διέπεται πλέοναπαραίτητα από τους φυσικούς περιορισmicroούς της υλικότη-τας θα microπορούσαmicroε να επανεξετάσουmicroε το ρόλο τηςαρχιτεκτονικής αποβλέποντας στη δηmicroιουργική και ισορ-ροπηmicroένη ενσωmicroάτωση των ηλεκτρονικών microέσων επικοι-νωνίας microε τα ήδη υπάρχοντα δοmicroικά στοιχεία ως συστατι-κών της σύνθεσης χωρικών εmicroπειριών και πλαισίων γιαανθρώπινη δραστηριοτητα

Το κείmicroενο αυτό επικεντρώνει σε microία από τις τεχνολογίεςτης πληροφορίας και της επικοινωνίας τη δυνητική πραγ-

Σχεδιάζοντας δυνητικάπεριβάλλοντα ως χωρικά πλαίσιαδιαmicroεσολαβηmicroένης επικοινωνίας

του ∆ηmicroήτρη Χαρίτου αρχιτέκτονα λέκτορα Τmicroήmicroατος Επικοινωνίας και ΜΜΕΕθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστηmicroίου Αθηνών

7722 α φ ι έ ρ ω micro α

ταστάσεις Σύγκριση video εγκατάστασης microε video tapesως microέσα παραγωγής Πλαστικών χωρικών απεικονίσεωνΧρήση νέων τεχνολογιών σε Πλαστικές εγκαταστάσειςbull Υπερmicroέσα (Hypermedia) Αλληλεπίδραση ανθρώπουυπολογιστή Η επίδραση των δηmicroιουργικών διαδικασιώνπου υποστηρίζονται από τη χρήση υπερmicroέσων στην δηmicroι-ουργία Πλαστικών απεικονίσεων χώρου Πλαστικές απει-κονίσεις που βιώνονται παθητικά ή αλληλεπιδραστικάVideoαλληλεπιδραστικό video Hypertext και Hyper-media Dada και Φουτουρισmicroός σαν ρίζες των Πολυmicroέ-σων Επιπτώσεις ψηφιοποίησης της πληροφορίας (εικόναήχος κινούmicroενη εικόνα κλπ) στη διαδικασία δηmicroιουργίαςΠλαστικής χωρικής απεικόνισηςbull Η επίδραση της χρήσης νέων τεχνολογιών στη διαδικα-σία σχεδιασmicroού Πλαστικών περιβαλλόντων Αναζήτησηνέων microορφών επιφανειών καθώς και νέων γεωmicroετρικώνσυστηmicroάτων Εξελικτική Αρχιτεκτονική (Fraser) MarcosNovakLiquid ArchitectureHypersurfaces Παραδείγmicroαταδηmicroιουργίας υβριδικών περιβαλλόντων Πλαστικού εικαστι-κού χαρακτήρα (J Holzer M Novak J Shaw C Davies)bull Ορισmicroόςτεχνολογία εφαρmicroογές της εικονικής πραγmicroα-τικότητας (virtual reality) στην Πλαστική Η έννοια τηςπροσοmicroοίωσης (simulation) Υπολογιστικά συστήmicroατασυ-σκευές εισόδουεξόδου Έmicroφαση στη χρήση της τεχνολο-γίας VR σε σχέση microε την Πλαστική και τη δηmicroιουργία περι-βαλλόντων Παραδείγmicroατα προσοmicroοιώσεις του UCLA

Dept of Architecture και του ΗΙΤ LabUniversity ofWashingtonbull Κυβερνοχώρος Οι πρώτες on-line κοινωνίες βασισmicroένεςστην επικοινωνία microέσω κειmicroένου MUDsMOOs Εισαγωγήτης τεχνολογίας της εικονικής πραγmicroατικότητας στο διαδί-κτυοVRML Σύγχρονα παραδείγmicroατα on-line κοινωνιών bull Ο ρόλος της αρχιτεκτονικής γνώσης και εmicroπειρίας στηνδηmicroιουργία του κυβερνοχώρου και στο σχεδιασmicroό Πλα-στικών εικονικών περιβαλλόντων Κατανόηση του προβλή-microατος του σχεδιασmicroού χώρου σε Πλαστικά εικονικά περι-βάλλοντα Φαινοmicroενολογία της αντίληψης του χώρουγνω-στικές λειτουργίες στην περιβαλλοντολογική αντίληψηΠειραmicroατικές εργασίες που microελετούν τις επιπτώσεις τουσχεδιασmicroού χώρου σε εικονικά περιβάλλοντα Πλαστικήςστη συmicroπεριφορά ανθρώπων που υπάρχουν και κινούνταιmicroέσα στο χώρο αυτό

Σηmicroείωση

1 H προσέγγιση αυτή είναι προϊόν εκπαιδευτικής έρευνας στο

πλαίσιο του Μεταπτυχικού Προγράmicromicroατος της Σχολής Αρχιτεκτό-

νων ΕΜΠ laquoΑρχιτεκτονική ndash Χώρος ndash Πολιτισmicroόςraquo

microικόTravelling (WH Griffith The Birth of a Nation)ΜοντάζΚίνηση της κάmicroερας ΠεδίοEκτός πεδίου Τοmicroοντάζ ως διαδικασία παραγωγής χωρικών απεικονίσεωνΜέθοδοι Μοντάζ το αφηγηmicroατικό microοντάζ (Griffith) τολυρικό microοντάζ (Pudovkin) το microοντάζ των ιδεών ή κατα-σκευαστικό (Vertov) τo διανοητικό microοντάζ (Eisenstein)bull Περί Μετωνυmicroικού Άξονα ΣύmicroβολαΜεταφορές Συmicro-βολική των Μορφώνbull ΣυmicroβολικήΨυχανάλυση ΜεταφοράΜετωνυmicroία Περίρυθmicroού και αρθρώσεων στην Απεικόνιση Πειραmicroατικόςκινηmicroατογράφος και Πλαστική Νταντά Ready made Σουρε-αλισmicroός Τυπολογικά παραδείγmicroατα Vicking Eggelink HansRichter Walter Ruttman Fernand Leger Dudley MurphyMan Ray Marcel Duchamp Luis Bunuel Oskar Fischingerbull Η microυθολογία του ρεαλισmicroού στις Πλαστικές απεικονί-σεις Ο αφηγηmicroατικός χρόνος Το δοmicroικόυλιστικό φιλmicro Ηφιλmicroική πραγmicroατικότητα Dziga Vertov Stan BrakhageAndy Warhol Werner Nekesbull Κανόνες Συνταγmicroατικής Οργάνωσης και Λογική της ∆ιή-γησης ΛογικήΓραmicromicroατική ΚώδικεςΚωδικοποιήσεις Ανα-λογίαΟmicroοιότητα Σχέσεις Εικόνας και Λόγου ΧωρικέςΠλαστικές απεικονίσεις εικονογράφησηκόmicroικς Ιστορικήαναδροmicroή Μορφές Σύνθεσης Πλαστικών χωρικών απει-κονίσεων ΑναπαραγωγήΑνακύκλωση Επεξεργασία καιmicroεταλλαγή του νοήmicroατος microιας χωρικής Πλαστικής απεικό-νισης Παραδείγmicroατα Robida Paul Rummell PettitCorbett Moebius Druillet Schuiten Bilal LiberatoreBeroy Gimenez Miller Otomo Torres Calatayudbull Αντίληψη της Πλαστικής Απεικόνισης από τις ΑισθήσειςΗ Αντίληψη της Εικόνας του Πραγmicroατικού ΜορφήΠεριε-χόmicroενο ΠραγmicroατικόΠραγmicroατικότητα Η οπτική αντίληψηΠραγmicroατικήΦιλmicroική Εικόνα ΠροοπτικήΕντύπωση τηςΠραγmicroατικότητας Η σχέση χώρουχρόνου ∆υτικόςορθολογισmicroόςΑνατολική φιλοσοφία και απεικόνισηχώρου Τυπολογικά παραδείγmicroατα Sergei EisensteinOctober Andrei Tarkovski Solarisbull Οπτικοακουστικά Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας∆ιαφή-microιση Σχέση microηνύmicroατοςmicroέσου Η αmicroφίδροmicroη σχέση δια-φήmicroισηςαστικού περιβάλλοντος Σύγχρονα επικοινωνιακάδίκτυαη νέα εmicroπειρία του δηmicroόσιου χώρου Χρήση νέωντεχνολογιών για τη δηmicroιουργία ρεαλιστικών η microη Πλαστι-κών χωρικών απεικονίσεων microέσα από τη διαφήmicroιση bull Λειτουργίες της Σηmicroαντικής και Εννοιολογία της Πλαστι-κής Απεικόνισης Σχέσεις ΝοήmicroατοςΑφήγησης και Εικό-ναςΑναπαράστασης Εικονικές Σηmicroειοποιήσεις Αναπαρι-στώmicroενοΑναπαράσταση ΥποκειmicroενικόΤαύτιση ΗΈννοια της Ερmicroηνείας ∆ειγmicroατολογικές Σηmicroειοποήσεις(Υπαινιγmicroός) Video Αrt Ιστορική αναδροmicroή Nam JunPaik Wolf Wostel Bruce Nauman Bill Viola Video εγκα-

IcirciquestUgraveˆ partEgraveIcircfiOacutemiddot (1) partUcircˆUgraveAcircUacuteEgraveIcirclsaquo iquestfibdquoEuml UgraveOcirc˘ centparaAcircUacutelaquopartEgraveIcircOcircOacuteEgraveIcirciquest ordfOcirc˘UcircAcircrsaquomiddotraquo

7755α φ ι έ ρ ω micro α7744 α φ ι έ ρ ω micro α

τις προσλαmicroβάνει και τις ερmicroηνεύει Εδώ έρχεται να βοη-θήσει η αρχιτεκτονική θεωρητική και πρακτική γνώση

Προσπαθώντας να συνθέσουmicroε δυνητικό χώρο όmicroως θαπρέπει να λάβουmicroε απαραίτητα υπόψη κάποια ιδιαίτεραχαρακτηριστικά του χώρου στα ∆Περ όπωςbull Ο χώρος σε ένα ∆Περ microπορεί να είναι ασυνεχής17

bull ∆εν υφίστανται φυσικοί νόmicroοι που να διέπουν τη συmicroπε-ριφορά αντικειmicroένων σε ∆Περ

bull Η κλίmicroακα των αντικειmicroένων και αντίστοιχα του οριζόmicroε-νου από αυτά χώρου είναι δύσκολα αντιληπτή18 και microπορείνα microεταβάλλεται

Η αυξανόmicroενη ανάγκη για δηmicroιουργία ∆Περ που θα πλαι-σιώσουν δραστηριότητες στο διαδίκτυο και σε άλλα πλη-ροφοριακά συστήmicroατα είναι δεδοmicroένη Ο λόγος ύπαρξηςαυτών των ∆Περ δεν είναι να αντικαταστήσουν σταδιακά

του περιβάλλοντος λαmicroβάνει microέρος σε διαδικασίες κατά-ληλα χωροθετηmicroένες και επικοινωνεί microε άλλους χρήστεςΜε άλλα λόγια ο σχεδιασmicroός ενός ∆Περ έχει σαφείςοmicroοιότητες microε τον αρχιτεκτονικό σχεδιασmicroό σε πραγmicroα-τικό χώρο Μπορούmicroε λοιπόν να υποθέσουmicroε ότι ο σχε-διασmicroός ενός ∆Περ είναι εν microέρει και αρχιτεκτονικό πρό-βληmicroα και ως τέτοιο microπορεί να αντιmicroετωπισθεί από microίααρχιτεκτονική σκοπιάΤo αποτέλεσmicroα microίας χωρικής σύνθεσης είτε σε υλικό ή σε

δυνητικό πλαίσιο microεταδίδει πληροφορία και συmicroβολικόπεριεχόmicroενο στους ανθρώπους που το βιώνουν Για ναδηmicroιουργήσουmicroε συmicroβολικές microορφές τις οποίες ο άνθρω-πος θα βιώσει πολυαισθητηριακά σε ένα δυνητικό χωρικόπλαίσιο είναι χρήσιmicroο να αντλήσουmicroε από υπάρχουσαγνώση που αφορά στη σύνθεση των microορφών αυτών στοπραγmicroατικό περιβάλλον στην αισθητική την εργονοmicroία καιτο νόηmicroα το οποίο ο άνθρωπος επενδύει σε αυτές όταν

βάνονται υπόψην από τον κεντρικό επεξεργαστή οοποίος ενηmicroερώνει αντίστοιχα την άποψη (viewpoint) του∆Περ που θα απεικονισθεί στα microάτια του χρήστη σύmicro-φωνα microε τις κινήσεις αυτές Έτσι ο χρήστης νιώθει ότιόπου και να γυρίσει το ∆Περ τον περιβάλλει και συντη-ρείται η ψευδαίσθηση της εmicroβύθισης8 σε ένα συνθετικόπεριβάλλον Πέρα από την υποτιθέmicroενη microεταβολή θέσηςτου βλέmicromicroατος υπάρχει η δυνατότητα πλοήγησης του χρή-στη στις τρεις διαστάσεις χωρίς τους περιορισmicroούς των

φυσικών νόmicroων τηλεmicroεταφοράς καθώς και χειρισmicroού αντι-κειmicroένων που συνθέτουν το περιβάλλον (Χαρίτος 2002)

Η έλευση νέων τεχνολογιών επεξεργασίας κινούmicroενηςεικόνας δίνει πλέον τη δυνατότητα συγκερασmicroού πραγmicroα-τικής (καταγεγραmicromicroένης microέσω video) και συνθετικής(παραγόmicroενης από τρισδιάστατα γραφικά υπολογιστών)κινούmicroενης εικόνας σε αληθινό χρόνο Οι τεχνολογίες

αυτές υποστηρίζουν τη δηmicroιουργία υβριδικών συνθετικώνπεριβαλλοντικών εmicroπειριών microικτής ή ενισχυmicroένης πραγmicroατι-κότητας9 (Χαρίτος κά 2005)

Σε ένα ∆Περ microπορεί να συmicromicroετέχει ένας10 ή περισσότεροιχρήστες11 Στην πρώτη περίπτωση το ∆Περ λειτουργεί ωςευmicroετάβλητο και δυναmicroικά εξελισσόmicroενο περιβάλλον διε-παφής το οποίο παρέχει τη δυνατότητα επικοινωνίας πλη-ροφορίας microέσω της πλοήγησης σε αυτό (Riva 1999 466)Στις εικόνες (1) (2) και (3) παρουσιάζεται το αποτέλεσmicroατου ερευνητικού έργου microε τίτλο laquoΕικονικά Μουσείαraquo12 ωςπαράδειγmicroα microονοχρηστικού ∆Περ Θεωρώντας κάθε microου-σείο ως πολιτιστικό περιβάλλον επικοινωνίας το ∆Περαυτό λειτουργεί ως χωρικό πλαίσιο microέσα στο οποίο εκτίθε-νται πολλών διαφορετικών microορφών ψηφιοποιηmicroένα αντι-κείmicroενα13 κατάλληλα οmicroαδοποιηmicroένα και χωροθετηmicroέναΒασική παράmicroετρος του περιβαλλοντικού σχεδιασmicroούεδώ ήταν η υποβοήθηση της πλοήγησης και του προσα-νατολισmicroού του χρήστη όταν κινείται microέσα στο εσωτερικότου Στις εικόνες (4) και (5) παρουσιάζονται απόψεις τουςδυνητικού οπτικοακουστικού εικαστικού περιβάλλοντος microετίτλο laquoLego_submersionraquo14

Ωστόσο ο Schroeder (σε Riva 1999 462) αmicroφισβητεί τοκατά πόσον microπορούmicroε να θεωρήσουmicroε ένα microονοχρηστικόσύστηmicroα ∆Π ως επικοινωνιακό microέσο laquoΗ έννοια του επικοι-νωνιακού microέσου και τεχνολογίας υπονοεί ότι δύο η περισσότεροιάνθρωποι εmicroπλέκονται και ότι δίνεται έmicroφαση στα microηνύmicroατα ταοποία microεταδίδονται microεταξύ τους εποmicroένως οι όροι laquoεπικοινω-νίαraquo και laquomicroέσοraquo θα πρέπει να χρησιmicroοποιούνται microόνο αναφο-ρικά microε συστήmicroατα ∆Π για πολλούς χρήστεςraquo Ένα πολυχρη-στικό σύστηmicroα ∆Π microπορεί να θεωρηθεί ως επικοινωνιακόπεριβάλλον στο πλαίσιο του οποίου διαmicroεσολαβείται η επι-κοινωνία microεταξύ αποmicroακρυσmicroένων και δικτυακά συνδεδε-microένων χρηστών οι οποίοι εκπροσωπούνται από τις ψηφια-κές τους αναπαραστάσεις (avatars)15 Η ύπαρξη αυτών τωνοπτικά και ακουστικά αντιληπτών οντοτήτων ενισχύει τηνεπικοινωνία microεταξύ τους microε microη-λεκτικά συστατικά (κινήσειςεκφράσεις κλπ) (Χαρίτος 2005) Στην εικόνα (6) παρου-σιάζεται άπόψη της δικτυακής κοινότητας Active Worlds16

ως παράδειγmicroα ∆Περ το οποίο υποστηρίζει σύγχρονηεπικοινωνία microεταξύ πολύ microεγάλου αριθmicroού χρηστών

Κάποιες πρώτες σκέψεις για το σχεδιασmicroό χώρου σεδυνητικά περιβάλλονταΟ τρόπος microε τον οποίο λειτουργεί η αντίληψη και οι νοη-τικές διεργασίες στον άνθρωπο κατά τη διάρκεια τηςεmicroπειρίας του σε φυσικό περιβάλλον προσδιορίζουν σεένα βαθmicroό τον τρόπο microε τον οποίο θα λειτουργήσουν οιδιεργασίες αυτές κατά τη διάρκεια της εmicroπειρίας σε ∆Περ(Carr amp England 1995 3) Είναι λοιπόν χρήσιmicroο να διερευ-νούmicroε και να σχεδιάζουmicroε ∆Περ βάσει των όσων γνωρί-ζουmicroε για τη λειτουργία των αντιληπτικών και νοητικώνδιεργασιών και βάσει της γνώσης για τα στοιχεία τουπραγmicroατικού περιβάλλοντος και για την επίδρασή τουςστον άνθρωπο

Ο σχεδιασmicroός ενός ∆Περ πρoϋποθέτει τη σύνθεση δια-φόρων στατικών ή δυναmicroικών και πιθανά εξελισσόmicroενωντρισδιάστατων αντικειmicroένων λαmicroβάνοντας υπόψη τηχωροθέτησή τους τους περιορισmicroούς της συmicroπεριφοράςτους και τα φαινόmicroενα που microπορεί να λάβουν χώρα ανά-microεσά τους Αυτά τα αντικείmicroενα ορίζουν το σκηνικό microέσαστο οποίο ο χρήστης πλοηγείται αλληλεπιδρά microε στοιχεία

permilrsaquoIumlmiddot IgravecurrenUcircEuml partEgraveIcircfiOacutemiddot (2) partUcircˆUgraveAcircUacuteEgraveIcirciquest iquestfibdquoEumlUgraveOcirc˘ centparaAcircUacute laquopartEgraveIcircOcircOacuteEgraveIcirciquest ordfOcirc˘UcircAcircrsaquomiddotraquopermilrsaquoIumlmiddot IcirciquestUgraveˆ partEgraveIcircfiOacutemiddot (3) OtildeOcircbdquoEuml UgraveOcirc˘ Ucirc˘OacuteOcircIumlEgraveIcircOcircDaggerUcirc˘AacuteIcircUacuteOcircUgravelsaquoIgravemiddotUgraveOcirc˜ Ocirc˘ Ucirc˘OacuteEgraveUcircUgraveiquest UgraveOcirc centparaAcircUacute laquopartEgraveIcircOcirc-OacuteEgraveIcirciquest ordfOcirc˘UcircAcircrsaquomiddotraquo

IgravecurrenUcircEuml partEgraveIcircfiOacutemiddot (4) partUcircˆUgraveAcircUacuteEgraveIcirclsaquo iquestOcircbdquoEuml UgraveOcirc˘ centparaAcircUacutelaquoLego_submersionraquoIcirciquestUgraveˆ partEgraveIcircfiOacutemiddot (5) OtildeOcircbdquoEuml UgraveEuml˜ Ucirc˘OacuteOcircIumlEgraveIcirclsaquo˜ UcircDaggerOacute-ıAcircUcircEuml˜ UgraveOcirc˘ laquoLego_submersionraquo

7777α φ ι έ ρ ω micro α7766 α φ ι έ ρ ω micro α

Οι πόλεις οι επικοινωνιακές δοmicroές τους και σε ένα βαθmicroόη ίδια η λειτουργία τους επαναπροσδιορίζονται microέσω σύγ-χρονων τεχνολογικών συστηmicroάτων και δικτύων Οι εξελί-ξεις στα πληροφοριακά και επικοινωνιακά περιβάλλονταέχουν αρχίσει να αλλοιώνουν τις λειτουργικές δοmicroές σταmicroεγάλα αστικά κέντρα και τον τρόπο που βιώνεται ο δηmicroό-σιος χώρος Καλλιτέχνες αναγνωρίζουν σε αυτές τις εξελί-ξεις τις δυνατότητες επικοινωνίας στον δηmicroόσιο χώρογεγονός που έχει οδηγήσει στη λεγόmicroενη δηmicroόσια τέχνηlaquopublic artraquo Κύριο χαρακτηριστικό της είναι η απόπειρα

εγκαθίδρυσης microιας πραγmicroατικής σχέσης microε τον τόπο καιτο ευρύτερο πλαίσιο του αντί της δηmicroιουργίας laquodropsculpturesraquo που συνηθιζόταν στο παρελθόν (Matzner2004 σ 11) Στο παρόν άρθρο microε αφορmicroή το τεχνολογικά ενισχυmicroένοπεριβάλλον DETOUR (ΠΑΡΑΚΑΜΨΗ) αναπτύσσονται οιτρόποι που ο σχεδιασmicroός επικοινωνεί λειτουργίες και νοή-microατα στο περιβάλλον και στους χρήστες του Εντοπίζονταιδύο βασικά επίπεδα σύmicroφωνα microε τους τρόπους πουA ο σχεδιασmicroός και η υλοποίηση επικοινωνούν τη συνθε-τική ιδέα στην προκειmicroένη περίπτωση πώς ορίζεται microιαπαράκαmicroψη που διαχειρίζεται σώmicroα και αίσθησηB οι χρήστες κατανοούν τη λειτουργία και νόηmicroα τουέργου microέσω της διαπροσωπικής επαφής και χρήσης τωνστοιχείων της εγκατάστασης

ΣχεδιασmicroόςΗ εγκατάσταση υλοποιήθηκε στα πλαίσια της έκθεσηςAthens by Art το καλοκαίρι του 2004 από τη διεπιστηmicroο-νική οmicroάδα VE_Design ((Ε Γαβρήλου Β Μπουρδάκης ∆Χαρίτος CotiK Α Τσαγκρασούλης ∆ Σκούφης και Α

Ανδρέου) Xωροθετήθηκε στην οροφή της ανατολικήςπλατφόρmicroας του σταθmicroού microετρό του Θησείου Ο τίτλοςυπονοεί τη συνειδητή επιλογή microιας εναλλακτικής διαδρο-microής microε ιδιαίτερες ποιότητες και την πρόθεση παροχήςστον αστικό ιστό ενός διακριτού laquoχώρου-εγκατάστασηςraquoπου λειτουργεί σαν προορισmicroός παιχνιδιού laquoplayscaperaquoκαι επικοινωνίας Η αστική laquoπαράκαmicroψηraquo έχει ως σκοπόνα λειτουργήσει σαν ενεργός microηχανισmicroός microετασχηmicroατι-σmicroού της καθηmicroερινής εmicroπειρίας των περαστικών επιφέ-ροντας την ενεργή αντίδρασή τους στο περιβάλλον Ηθεώρηση του DETOUR ως οργανισmicroού που προσκολλάταιστον αστικό ιστό όρισε τη διαπραγmicroάτευση της συmicroβιωτι-κής σχέσης microεταξύ φυσικού-τεχνητού δοmicroηmicroένου-κενούπαλαιού-νέου στατικού-διαδραστικού και τέλος αποmicroονω-microένου-ενσωmicroατωmicroένουΟ σχεδιασmicroός του DETOUR αποτέλεσε το έναυσmicroα γιατην επανεξέταση της σχέσης χώρου-σώmicroατος-κίνησηςτην ιδέα της παράστασης (Goffman 1959) που υποστηρί-ζεται από τον εmicroπρόθετα δοmicroηmicroένο χώρο και τη συνει-δητή διαχείριση των σωmicroατικών αισθήσεων (Johnson1987) προς την παραγωγή χώρου Πρόθεση ήταν η κατα-σκευή microιας αίσθησης που αφυπνίζει το σώmicroα από τιςmicroηχανιστικές αντιδράσεις του οικείου και επιφέρει τησυνειδητή δράση και επικοινωνία Ο χώρος έπρεπε να λει-τουργήσει σαν πυκνωτής κινήσεων και γεγονότων επιτρέ-ποντας ελευθερία έκφρασης και ποικιλοmicroορφία συmicroπερι-φορών αποτελώντας έτσι πεδίο δράσεων αλλά και παράλ-ληλα θεmicroέλιο δράσης (Lefebre 1991 p191)Προτάθηκε η δηmicroιουργία και εισαγωγή microιας πλατφόρmicroαςστον τόπο επέmicroβασης Η πλατφόρmicroα αυτή αποτελούσε τοβασικό κατάστρωmicroα επικοινωνίας τον τόπο microε τη microεγαλύ-τερη ανοχή στη συσσώρευση κόσmicroου αλλά παράλληλα καιτο χώρο όπου κάποιος microπορεί να περπατήσει να σταθείνα παρατηρήσει και να συmicromicroετάσχει Ιδιαίτερη έmicroφασηδόθηκε στα κατακόρυφα στοιχεία και στα microοτίβα τηςσωmicroατικής κίνησης που η πλατφόρmicroα και τα αντικείmicroεναγεννούν ως σύνολο Τα στοιχεία αλληλεπίδρασης έπρεπενα παρέχουν αναγνωρίσιmicroες δοmicroές που προκαλούν τονεπισκέπτη σε microια ένα προς ένα σχέση Ο παραπάνω συλ-λογισmicroός βασίζεται στο γεγονός ότι οι αφαιρετικές ιδιότη-τες των δοmicroικών στοιχείων microε την ενσώmicroατη και laquoin-situraquomicroνήmicroη διαδραmicroατίζουν σηmicroαντικό ρόλο στη σύλληψη καιοργάνωση του χωρικού νοήmicroατοςΤο σχήmicroα και η microορφή των κατασκευών προέκυψε απότην laquoαποδόmicroησηraquo του ξύλινου πλατώmicroατος και την αναδί-πλωση επιλεγmicroένων σανίδων Τα κατακόρυφα microέλη ονοmicroά-στηκαν laquoδέντραraquo παρόλο που η πρόκληση ήταν η δηmicroι-ουργία microιας microορφής τέτοιας ώστε οι επισκέπτες να microπο-ρούν ελεύθερα να την αναγνωρίσουν και κατονοmicroάσουνκατά την υποκειmicroενική τους κρίση Η microορφή είναι σχεδόνπρωτόλεια αρχετυπική απαλλαγmicroένη από πολύπλοκες

DETOURεπικοινωνώντας αισθήσεις

και δράσειςτων Βασίλη Μπουρδάκη αρχιτεκτόνα επίκ καθηγητή Πανεπιστηmicroίου Θεσσαλίας

και Εβελίνας Γαβρήλου αρχιτέκτονος

την αληθινή χωρική εmicroπειρία που βιώνουmicroε καθηmicroερινάαλλά να υποστηρίξουν δραστηριότητες που δεν microπορούννα λάβουν χώρα στον πραγmicroατικό χώρο Έτσι κι αλλιώςείναι απίθανο να καταφέρει ποτέ τεχνολογικό δηmicroιούρ-γηmicroα να προσοmicroοιώσει την οmicroορφιά την πολυπλοκότητατην ασάφεια και τον καταιγισmicroό από αισθητηριακά ερεθί-σmicroατα που συνθέτουν την πραγmicroατική χωρική εmicroπειρία

Ο όρος laquoδυνητική πραγmicroατικότηταraquo υπονοεί την προσπά-θεια δηmicroιουργίας microίας όσο το δυνατόν καλύτερης microίmicroησηςτης πραγmicroατικότητας Κάτι τέτοιο όmicroως δεν ήταν απαραί-τητα ο απώτερος στόχος των πρωτοπόρων της ∆Π Το1965 ο πρωτεργάτης της ∆Π Ivan Sutherland οραmicroατιζότανlaquomicroια συσκευή απεικόνισης συνδεδεmicroένη microε έναν υπολογιστή ηοποία θα microπορούσε να microας δώσει την ευκαιρία να εξοικειωθούmicroεmicroε έννοιες που δεν θα microπορούσαν να υλοποιηθούν στον πραγmicroα-τικό κόσmicroο microια microαγική σφαίρα προς ένα θαυmicroαστό - φαντασιακόκόσmicroο δηmicroιουργηmicroένο microε βάση τα microαθηmicroατικά ∆εν υπάρχεικανένας λόγος τα αντικείmicroενα που απεικονίζονται από το υπολογι-στή να ακολουθούν τους νόmicroους της πραγmicroατικότηταςraquo Όmicroοια οBrooks υποστήριξε ότι laquoη τεχνολογία αυτή δίνει τη δυνατότηταστον άνθρωπο να βιώσει κόσmicroους που δεν υπήρξαν ποτέ και ούτεθα υπάρξουν πιθανώςraquo (Biocca και Levy 1995 7)

Ίσως τελικά η ΕΠ να είναι ένα ιδανικό microέσο που microας βοηθάνα περιγράψουmicroε microία οποιαδήποτε (χωρικού χαρακτήρα)εmicroπειρία microπορούmicroε να φανταστούmicroε και να τη microεταδώ-σουmicroε σε έναν άλλον άνθρωπο δίνοντάς του τη δυνατό-τητα να εmicroβυθισθεί στο φαντασιακό αυτό κόσmicroο να τονβιώσει πολυαισθητηριακά και όχι microόνο νοητικά microε ένανσχετικά αλληθοφανή τρόπο Μήπως τα ∆Περ microπορούν νααποτελέσουν microία πλατφόρmicroα για αρχιτεκτονικό πειραmicroατι-σmicroό microε στόχο τη διερεύνηση και αξιολόγηση νέων χωρικώνmicroορφών εmicroπειριών και θεωρητικών microοντέλων

Σηmicroειώσεις

1 Πχ οθόνες τηλεόρασης επιφάνειες προβολής γιγαντοαφίσες

κλειστά κυκλώmicroατα τηλεόρασης κλπ

2 Πχ βιντεοκάmicroερες microικρόφωνα αισθητήρες παντός τύπου κλπ

3 Αλληλεπιδραστικών υπολογιστικών τριδιάστατων γραφικών

συσκευών ανίχνευσης κίνησηςπροσανατολισmicroού στερεοσκοπι-

κών συστηmicroάτων απεικόνισης κλπ

4 Human ndash computer interface

5 Για τις ανάγκες του κειmicroένου ο άνθρωπος αυτός θα ονοmicroάζεται

laquoχρήστηςraquo

6 Head Mounted Display

7 Από κατάλληλα τοποθετηmicroένη συσκευή που ονοmicroάζεται ανι-

χνευτής κίνησηςπροσανατολισmicroού (positionorientation tracker)

8 Ο όρος laquoεmicroβύθισηraquo (immersion) σηmicroαίνει την αποmicroόνωση του

χρήστη από την αισθητηριακή πληροφορία του άmicroεσου περιβάλ-

λοντός του και την τροφοδότηση των αισθητηριακών του κανα-

λιών πρόσληψης microε συνθετικά ερεθίσmicroατα εξ ολοκλήρου παραγό-

microενα από τον υπολογιστή

9 Mixed amp augmented reality

10 Τα συστήmicroατα ∆Π στα οποία συmicromicroετέχει ένας microόνο χρήστης

ονοmicroάζονται microονοχρηστικά (single user) συστήmicroατα

11 Τα συστήmicroατα ∆Π στα οποία συmicromicroετέχουν περισσότεροι του

ενός χρήστες ονοmicroάζονται πολυχρηστικά (multi user) συστήmicroατα

12 Το ερευνητικό έργο microε τίτλο laquoΕικονικά Μουσείαraquo ολοκληρώ-

θηκε το 2002 υπό την αιγίδα της ΓΓΕΤ στο πλαίσιο του ΕΠΕΤ ΙΙ

Το ∆Περ σχεδιάσθηκε από τον ∆ Χαρίτο και υλοποιήθηκε από

τον ίδιο και την ερευνητική οmicroάδα Εικονικής Πραγmicroατικότητας του

Τmicroήmicroατος Πληροφορικής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανε-

πιστηmicroίου Αθηνών υπό την ευθύνη του Καθηγ Κ Χαλάτση

13 Για παράδειγmicroα τρισδιάστατα αγγεία βαλσαmicroωmicroένα ζώα εικό-

νες φυτών και ορυκτών κέρινα οmicroοιώmicroατα κλπ

14 Ο οπτικός σχεδιασmicroός του ∆Περ έγινε από τον ∆ Χαρίτο και

ο ακουστικός σχεδιασmicroός από τον Coti

15 H McLellan (1994 33-35) ορίζει ως laquoavatarsraquo τα δυναmicroικά αντι-

κείmicroενα τα οποία αναπαριστούν το σώmicroα κάθε χρήστη ενός ∆Περ

και τα οποία απεικονίζονται στους ίδιους αλλά και στους υπόλοι-

πους συmicromicroετέχοντες χρήστες στο ∆Περ

16 URL wwwactiveworldscom

17 Πχ υπάρχει η δυνατότητα τηλεmicroεταφοράς ή ακόmicroη η δυνατό-

τητα ένα φαινοmicroενικά microικρό αντικείmicroενο να κρύβει ένα πολύ microεγα-

λύτερο από τον εαυτό του δυνητικό κόσmicroο

18 ∆εν υπάρχει απαραίτητα η σταθερά του ανθρωπίνου σώmicroατος

για να γίνει αντιληπτή η κλίmicroακα των αντικειmicroένων του ∆Περ microέσω

σύγκρισης

Βιβλιογραφία

Biocca F amp Levy M (1995) laquoThe vision of virtual realityraquo σ 3-14

Σε Biocca F amp Levy M (επιmicro) Communication in the age of virtual

reality Hillsdale New Jersey Lawrence Erlbaum Associates

Carr K amp England R (1995) Simulated and Virtual Realities Taylor

και Franscis London

Ellis SR (1995) laquoVirtual environments and environmental instru-

mentsraquo σ 11-51 Στο Carr K και England R (επιmicro) Simulated and

Virtual Realities London Taylor amp Franscis

McLellan H (1994) laquoBeam Me Up to My Avatarraquo VR World

Μάρτιος-Απρίλιος 94 Mecklermedia

Riva G (1999) laquoVirtual Reality as Communication Tool A Soci-

ocognitive Analysisraquo Presence τοmicro 8 τχ 4 462-468 Massachu-

setts ΜΙΤ Press

Χαρίτος ∆ (2002) Επικοινωνία Ανθρώπου ndash Μηχανής Σηmicroειώσεις

microαθήmicroατος επιλογής Τmicroήmicroα Επικοινωνίας και ΜΜΕ Εθνικό και

Καποδιστριακό Πανεπιστήmicroιο Αθηνών

Χαρίτος ∆ (2005) laquo∆υνητική πραγmicroατικότητα ένα νέο σύστηmicroα

διεπαφής ανθρώπου-υπολογιστή ή ένα νέο microέσο επικοινωνίαςraquo

Ζητήmicroατα Επικοινωνίας τχ 2 Αθήνα Εκδόσεις Καστανιώτη

Χαρίτος ∆ ∆ιαmicroαντάκη Κ Γαζή Α amp Μεϊmicroάρης Μ (2005)

laquoThe emergence of new types of hybrid mobile communication

environments and their impact on social life within the urban

contextraquo Πρακτικά του 3ου ∆ιεθνούς Συνεδρίου laquoDigital Utopia

COMMUNICATION and REALITYraquo Barcelona Μάϊος 2005

iquestOacuteˆ partEgraveIcircfiOacutemiddot (6) OtildeOcircbdquoEuml UgraveEuml˜ permilEgravemiddotUacuteOcircUcircˆEgraveIcirclsaquo˜AcircEgraveIcircOcircEgraveOacuteˆOacuteEgravemiddotIcirclsaquo˜ permilUacutemiddotUcircUgraveEumlUacuteEgravefiUgraveEumlUgravemiddot˜ IgravecurrenUcircmiddot UcircUgraveEumlOacuteUgraveUacuteEgraveUcircpermilEgraveiquestUcircUgravemiddotUgraveEuml permilEgraveIcircUgrave˘middotIcirclsaquo IcircOcircEgraveOacutefiUgraveEumlUgravemiddot Active Worlds

∆ΙΑ

∆Ρ

ΑΣ

ΤΙΚ

Η Ε

ΓΚΑ

ΤΑ

ΣΤ

ΑΣ

Η

7799α φ ι έ ρ ω micro α7788 α φ ι έ ρ ω micro α

όπου οι επισκέπτες είχαν την ευκαιρία να microιλήσουν ναγελάσουν νrsquo ανταλλάξουν ηχητικά και φωνητικά microηνύmicroατα(φράσεις φωνές βρισιές τραγούδια κά) ή να φλερτά-ρουν να επιδείξουνεπιδειχθούν και να συζητήσουν τηνεmicroπειρία που βίωναν Από τη στιγmicroή που οι χρήστες κατα-νοούσαν ότι το σύστηmicroα microε κάποιο τρόπο προέβαλλε τιςφωνές και τις εικόνες τους στο ευρύτερο περιβάλλονmicroέσα ή έξω από την εγκατάσταση αντιδρούσαν εmicroπρό-θετα ξεπερνώντας το δισταγmicroό του πειραmicroατισmicroού δοκι-microάζοντας τις αντιδράσεις των θεατών και περιmicroένονταςτην ανάλογη ανταπόκριση Στο σηmicroείο αυτό επιβεβαιώ-θηκε η αρχική πρόθεση θεώρησης της εγκατάστασης σανπολυχώρο εκφραστικών παραστάσεων Σύmicroφωνα microε τις αντιδράσεις τους στην εmicroπειρία που βίω-σαν οι επισκέπτες κατηγοριοποιούνται ωςbull περαστικοί απλοί θεατές των δρώmicroενωνbull εξερευνητές που αλληλεπίδρασαν microε το σύστηmicroα διερευ-νώντας τη λειτουργία τουbull performers που προέβαλλαν απροκάλυπτα τη φωνή καιεικόνα τουςbull ξεναγοί νέων χρηστών στη λειτουργία της προσφερόmicroε-νης εmicroπειρίαςbull επιθετικοί microε διάθεση βανδαλισmicroού σαν αντίδραση σταδηmicroόσια δρώmicroενα ή σαν πρόθεση συλλογής laquoενθυmicroίωνraquo

Επιδράσεις της εγκατάστασηςΣε ερωτήσεις που πραγmicroατοποιήθηκαν σχετικά microε τηνεmicroπειρία οι περισσότεροι χρήστες ανέφεραν την αίσθησηευχαρίστησης έκπληξης περιέργειας ελευθερίας ενθου-σιασmicroού έκστασης και την παιγνιώδη και ίσως αινιγmicroατικήδιάθεση Τόνισαν την πρόθεση για κοινωνικοποίηση καιδιασκέδαση Τα συναισθήmicroατά τους τα απέδωσαν στηνευκαιρία εξερεύνησης στη συmicromicroετοχή στην ικανότηταελέγχου του αποτελέσmicroατος στο δυναmicroικό και ανοίκειοπεριεχόmicroενο του χώρου καθώς επίσης και στα ίδια τακατασκευαστικά χαρακτηριστικά όπως το υλικό του ξύλουκαι το νερό Λιγότεροι επισκέπτες ανέφεραν το αίσθηmicroατου στρες εξαιτίας της πολυκοσmicroίας και του απόκοσmicroουηχητικού περιβάλλοντος Τέλος χαρακτηριστική ήταν η αναφορά τους στη microορφή

του έργου και στα laquoδέντραraquo στα οποία απέδωσαν πλη-θώρα χαρακτηρισmicroών (πόδια ροmicroπότ microπράτσα κά) στοσύστηmicroα ψύξης microε εξάχνωση νερού που συχνά αποκαλού-σαν καπνό και στην ελευθερία διαχείρισης και εξερεύνη-σης όλων των παραπάνωΑκολουθώντας τη διαδικασία σύλληψης σχεδιασmicroούκατασκευής και παρατήρησης συνειδητοποιούmicroε την ανά-γκη δηmicroιουργίας σηmicroείων laquoκλειδώmicroατοςraquo της αντίληψης σεόλα τα επίπεδα που να επιτρέπουν την κατανόηση τηςmicroετάβασης από την ιδέα στην υλοποίηση καθώς και τηναποκωδικοποίηση και νοηmicroατοδότηση του έργου από τοδέκτη Συmicroπερασmicroατικά η εγκατάσταση λειτούργησε ικα-νοποιητικά παρέχοντας ευανάγνωστες δοmicroές προς χρήσηκαι δυνατές εικόνες και εmicroπειρίες για ανάmicroνηση

Βιβλιογραφία

Benjamin A (2002) Parasitism in Architecture στο Competition

Programme for the International Competition of the Design of

Ephemeral structures laquoURL httpwwwcultural-olympiadgr

ephemeralcompetitionindex1html επίσκεψη Μάιος 2005raquo

Charitos D Gavrilou E and Bourdakis V (2005) Instigating

interpersonal mediated communication within the context of an

interactive installation in urban space in R Ascott (ed) Altered

States Transformations of perception place and performance

The Planetary Collegium Univ of Plymouth (proceedings pub-

lished in DVD format)

Gavrilou E Bourdakis V and Charitos D (2005) Documenting

the Spatial Design of an Interactive Multisensory Urban Installa-

tion in laquoDigital Design the Quest for New Paradigmsraquo eCAADe

2005 Proceedings Lisbon

Goffman E (1959) The Presentation of Self in Everyday Life

Doubleday Anchor Books

Johnson M (1987) Τhe Body in the Mind the Bodily Bases of

Meaning Imagination and Reason The University of Chicago Press

Lefebre H (1991) The Production of Space trans Nicholson-Smith

D Blackwell Publishing Ltd UK

Matzner F (2004) Public Art A Reader Hatje Cantz Verlag

κατασκευαστικές λεπτοmicroέρειες Τα κατακόρυφα microέλη προ-σοmicroοιάζουν σε γερανούς laquomicroπράτσαraquo ενός διαmicroελισmicroένουτεχνητού σώmicroατος Παρέχουν απλές αλλά δυνατές εικό-νες λειτουργώντας microε αυτόν τον τρόπο σαν σήmicroα κατατε-θέν της εγκατάστασης φέροντας παράλληλα τον εξοπλι-σmicroό αλληλεπίδρασης

Επικοινωνιακός laquoεξοπλισmicroόςraquoΚατανοώντας την τυπική κίνηση πεζών στο χώρο τηνπερίοδο λειτουργίας της εγκατάστασης (microικρές διακριτέςοmicroάδες κυρίως τουριστών microε microηδαmicroινή αλληλεπίδρασηmicroεταξύ τους) ο κύριος σκοπός του DETOUR ήταν ο microετα-σχηmicroατισmicroός της διαπροσωπικής δυναmicroικής microεταξύ τωναγνώστων πάνω στο έργο εισάγοντας τη διάσταση τηςεπικοινωνίας κατrsquo αρχήν microε το ίδιο το έργο και κατά δεύτε-ρον microεταξύ των επισκεπτών του Για να την επιτυχία των παραπάνω χρειάστηκαν εξελιγmicroένασυστήmicroατα καταγραφής επεξεργασίας και απόδοσης τωνοπτικοακουστικών και συmicroπεριφορικών δεδοmicroένωνΕξοπλισmicroός διάδρασηςαισθητήρες microικρόφωνα κάmicroερεςκαταγραφείς θέσης και κίνησης και σύστηmicroα εξάχνωσηςνερού Ιδιαίτερη προσοχή δόθηκε στο σχεδιασmicroό των επι-microέρους περιβληmicroάτων των συστηmicroάτων διάδρασης (πολυε-στερικές σφαιρικές κατασκευές πρωτόλεια ξύλινα κουτιάέντονα χρώmicroατα στα πλήκτρα ενεργοποίησης καταγρα-φέων)Ηχητικό τοπίο το κύριο επικοινωνιακό microέσο του DETOURmicroε ακτίνα επιρροής τα 100 περίπου microέτρα που για τη microορ-φολογία εδάφους υπερκαλύπτει την ακτίνα ορατότητας Ηυλοποίησή του έγινε microέσω 8 ηχείων τοποθετηmicroένων σταπεριφερειακά laquoδένδραraquoΠροβολή βίντεο σε παρακείmicroενο τοίχο του κελύφους ανελ-κυστήρα του σταθmicroού Η προβολή λειτουργούσε συνοδευ-τικά προβάλλοντας εικόνες σε πραγmicroατικό και παρελθόνταχρόνοΦωτισmicroός λειτουργούσε υποστηρικτικά βοηθώντας στοντονισmicroό των περιοχών κύριας δραστηριότητας στοιχείωντης κατασκευής και χρησιmicroοποιώντας χρώmicroα για να ορι-στεί η κίνηση και η microορφή της κύριας πλατφόρmicroαςΥπολογιστήςλογισmicroικό υπεύθυνο για την καταχώρηση επε-ξεργασία επιλογή και χωροθέτηση των πολυαισθητηρια-κών δεδοmicroένων

Το DETOUR δεν περιελάmicroβανε προ-εγγεγραmicromicroένη οπτικο-ακουστική πληροφορία απλά το microηχανισmicroό επικοινωνίαςmicroεταξύ των χρηστών Οι επισκέπτες αλληλεπιδρούν καικαταχωρούν την οmicroιλία και τις εικόνες τους καθώς και τηγενικότερη κιναισθητική συmicroπεριφορά στο σύστηmicroα συmicro-microετέχοντας στη δηmicroιουργία της ευρύτερης βάσης δεδοmicroέ-νων Η χρήση των αποθηκευmicroένων οπτικοακουστικών καισυmicroπεριφορικών δεδοmicroένων πραγmicroατοποιείται συγχρο-νικά ή ασύγχρονα Συγχρονικά microε την σε πραγmicroατικόχρόνο επεξεργασία και αναπαραγωγή της οπτικοακουστι-κής πληροφορίας που συλλέγεται επαναπροσδιορίζεικυρίως το ακουστικό τοπίο (microέσα από το οκτακάναλοσύστηmicroα ήχου) και βοηθά στη δηmicroιουργία του παιχνιδιούmicroεταξύ των δύο ή περισσότερων χρηστών Ασύγχρονα microε την ανάκληση από τη microνήmicroη του συστήmicroα-τος επεξεργασmicroένων εικόνων και ήχων σε τυχαίο χρόνοmicroε τυχαίο τρόπο

∆ρώντας και αλληλεπιδρώντας microε το DETOURΤο κέντρο της ξύλινης εξέδρας που περιτριγυρίζεται απότα laquoδέντραraquo σαν ξέφωτο αποτέλεσε το βασικό σηmicroείο

περιβαλλοντικές συνθήκες όπως

υπερέντασης-θορύβου ηρεmicroίας

κά Η αρχιτεκτονική πρέπει να

κατανοήσει τη microακρά διαδροmicroή τής

ιστορίας και συγχρόνως να συνοmicroι-

λεί microε το microέλλον κάθε εποχής Από

αυτή τη συνάντηση microε το microέλλον

κρίνονται τόσο το έργο της αρχιτε-

κτονικής όσο και ο λόγος περί αρχι-

τεκτονικής Οι προβολές όmicroως στο

microέλλον όχι microόνο δεν είναι εύκολες

αλλά microπορεί να είναι και γελοιογρα-

φικές ενώ η κατανόηση της δια-

δροmicroής της ιστορίας είναι microια ακρο-

βατική περιπέτεια Σε αυτό το εγχεί-

ρηmicroα η συζήτηση της νεωτερικότη-

τας ως microιας δηmicroιουργικής στάσης

microε συνέχειες και ασυνέχειες είναι

κρίσιmicroη προϋπόθεση

τών αποκατάστασης - αναβίωσης

αντί της διάσπαρτης ανάδυσής τους

σε τόmicroους παρουσίασης αποτελε-

σmicroάτων αρχαιολογικών ερευνών σε

πρακτικά ευρύτερης θεmicroατολογίας

συνεδρίων και σε καταλόγους εκθέ-

σεων αρχιτεκτονικού έργου Ακόmicroα

και στο ζήτηmicroα της χρονικής διάστα-

σης της έννοιας laquomicroνηmicroείοraquo που

κατά το νέο αρχαιολογικό νόmicroο φτά-

νει έως τις microέρες microας και ήδη η

παρούσα έκδοση τολmicroά να συσχετί-

σει microε microεταπολεmicroικά έργα όπως το

Ξενοδοχείο Hilton και ο Σταθmicroός

των Πετραλώνων Είναι λοιπόν

πολύπλευρα σηmicroαντικό το εκδοτικό

αυτό βήmicroα που ελπίζουmicroε γρήγορα

να διαδεχθούν ανάλογες προσεγγί-

σεις για τις υπόλοιπες ανεξερεύνη-

τες πλην όπως προδιαγράφεται

microεστές σε αφορmicroές laquoαναταρά-

ξεωνraquo περιοχές του ελλαδικού

χώρου

∆ηmicroήτρης Ζυγοmicroαλάς αρχιτέκτων

διπλωmicroατούχος συντήρησης

ιστορικών κτιρίων

δηmicroήτρης α φατούρος η επιmicroονήτης αρχιτεκτονικής Εκδόσεις

Καστανιώτη Αθήνα 2003

Οι νέες πραγmicroατικότητες του τρό-

που ζωής που σε microεγάλο βαθmicroό

κυριαρχούν έχουν θέσει σε αmicroφι-

βολία θεmicroελιώδη χαρακτηριστικά

ατοmicroικής και συλλογικής συmicroπερι-

φοράς όπως η κατοχύρωση του

προσωπικού και ιδιωτικού χώρου η

προστασία της αυτοσυγκέντρωσης

η αίσθηση ηρεmicroίας η εξασφάλιση

της ελεύθερης πληροφόρησης και

έκφρασης οι συνθήκες microη επιθετι-

κότητας Έτσι φαίνεται ότι ο κύριος

πυρήνας της αρχιτεκτονικής το

κατοικείν υποχωρεί και επιβάλλε-

ται ένα εύκολο και οmicroοιόmicroορφο life

style αδιάφορο σε αυτά Συγχρόνως η

αρχιτεκτονική γίνεται πιο εύκολη

λεία κερδοσκοπικών προθέσεων

και φιλοδοξιών εξουσίας και προ-

βολής Όλα αυτά σύmicroφωνα microε microια

άποψη οδηγούν στην υποβάθmicroιση

ή στην αχρήστευση της αρχιτεκτονι-

κής αλλά και της τέχνης ή στην

ψευδεπίγραφη παρουσία τους Στη

σηmicroερινή αρχιτεκτονική είναι microορ-

φές που τονίζουν microε θαυmicroάσιο

τρόπο τις θεmicroελιώδεις σχέσεις microε

το χώρο αλλά είναι και ορισmicroένα

γνωρίσmicroατα κυρίαρχων τάσεων που

προκαλούν δισταγmicroούς Στο πλαίσιο

αυτό συζητούνται το εφήmicroερο το

ερείπιο το industrial design το microη

τελειωmicroένο έργο η πολλαπλή

πόλη καθώς και ζητήmicroατα που

έχουν σχέση microε χαρακτηριστικές

καταξιωmicroένοι ιδιώτες microελετητές

αλλά και αρmicroόδιες υπηρεσίες του

κράτους και της τοπικής αυτοδιοί-

κησης Μελέτες που προδίδουν και

τη διαφοροποίηση του αντικειmicroέ-

νου της προστασίας σε σχέση microε το

βορειοελλαδικό χώρο αποτυπώ-

νουν ταυτόχρονα τους προβληmicroατι-

σmicroούς και τις πρακτικές κυρίως από

τα microέσα της δεκαετίας του 1980 και

microετά ενσωmicroατώνοντας όmicroως και

παλαιότερες εφαρmicroογές και microάλι-

στα εmicroβληmicroατικού θα microπορούσαmicroε

να πούmicroε χαρακτήρα όπως η ανα-

στήλωση της Στοάς της Βραυρώνος

το έργο της συντήρησης και αποκα-

τάστασης του Ερεχθείου και η επέmicro-

βαση για την προστασία και ανα-

βίωση της Πλάκας

∆εν είναι όmicroως microόνο το κεφάλαιο

αποκατάσταση όπου το έργο αυτό

αποδεικνύεται περιεκτικό Είναι και

η επανάχρηση που τίθεται από κοι-

νού στο προσκήνιο όπως ο ίδιος ο

τίτλος εύστοχα υποδηλώνει Από τις

microετασκευές κατοικιών ακόmicroα και

σε θεατρικό χώρο έως την ένταξη

πολιτιστικών αλλά και γραφειακών

λειτουργιών σε βιοmicroηχανικά

συγκροτήmicroατα παρούσας εmicroφα-

ντικά και της διατήρησης της αρχι-

κής χρήσης αλλά microε τον απαραί-

τητο εκσυγχρονισmicroό για την εξυπη-

ρέτησή της ο αναγνώστης έρχεται

αντιmicroέτωπος microε το εύρος των χρη-

στικών επιλογών και των ζητηmicroάτων

που τις ακολουθούν για να microη γίνει

η επέmicroβαση ένα απλά στιγmicroιαίο

ευτύχηmicroα αλλά αφετηρία για την

laquoευτυχήraquo πορεία του microνηmicroείου στο

microέλλον

∆ε χωρά αmicroφιβολία ότι ένα τέτοιο

έργο αποτελεί laquoεργαλείο δου-

λειάςraquo για όσους κινούνται συστη-

microατικά και microη στον ιδιαίτερο χώρο

της συντήρησης και αποκατάστασης

ιστορικών κτιρίων και συνόλων

Εργαλείο που θα πρέπει βέβαια να

εκληφθεί όχι ως σηmicroείο εγκλωβι-

σmicroού στις θεωρήσεις και πρακτικές

που καταγράφει αλλά ως αφετηρία

για προβληmicroατισmicroό και συνειδητο-

ποιηmicroένη δραστηριοποίηση όπως

ακριβώς ο ίδιος ο επιmicroελητής του

εύχεται ευελπιστώντας σε συζητή-

σεις και αναταράξεις στάσιmicroων

νερών Και κατά την άποψή microας οι

συζητήσεις και αναταράξεις θα

πρέπει να αναmicroένονται και πέρα

από την πρακτική των επεmicroβάσεων

Σε πεδία όπως η ιστορική κατα-

γραφή της εξέλιξης των προβληmicroα-

τισmicroών και των πρακτικών για τη

διάσωση της αρχιτεκτονικής κληρο-

νοmicroιάς στον τόπο microας ή η συλλογική

δηmicroοσίευση υλοποιηmicroένων microελε-

αποκατάσταση microνηmicroείων ndash αναβίωση ιστορικών κτιρίων στηναττική τ 1 2 επιmicroέλεια Γ ΚΙΖΗΣ

Εκδόσεις Έργον IV Αθήνα 2004

Στη σχετικά πρόσφατη απόπειρα

που ξεκίνησαν οι εκδόσεις του Τ

Λαζάρογλου να χαρτογραφήσουν το

υλοποιηmicroένο ανά τον ελλαδικό

χώρο αναστηλωτικό έργο η δίτοmicroη

περιδιάβαση στην πρωτεύουσα και

την περιφέρειά της έρχεται να απο-

τελέσει ένα δεύτερο και εξόχως

σηmicroαντικό βήmicroα Πεδίο κρίσιmicroο για

την όλη απόπειρα η Αττική συγκε-

ντρώνει έργα αποκατάστασης ακι-

νήτων microνηmicroείων και συνόλων microε

πανελλαδική αναγνωρισιmicroότητα

πολύ περισσότερο ορισmicroένες από

τις πρωϊmicroότερες ενσαρκώσεις των

σύγχρονων αναστηλωτικών από-

ψεων στη χώρα microας και σηmicroεία ανα-

φοράς για την έως σήmicroερα εξέλιξή

τους Έργα που ο επί χρόνια ασκη-

microένος στις ισορροπίες ανάmicroεσα στη

θεωρία και την πράξη της αποκατά-

στασης αναπλ καθηγητής του ΕΜΠ

Γιάννης Κίζης κατάφερε να συνοψί-

σει microε τρόπο περιεκτικό όσο και

ουσιαστικό

Ήδη από τον παλαιότερο σχολια-

σmicroό των δύο πρώτων τόmicroων της

ίδιας σειράς είχαmicroε σταθεί στην

πολυεπίπεδη αντιπροσωπευτικό-

τητα ποιότητα που όχι microόνο διατη-

ρείται αλλά και ισχυροποιείται στη

νεότερη δυάδα Ένας εκ νέου αυξη-

microένος αριθmicroός είκοσι έξι microελετών

περιστρεφόmicroενων κυρίως γύρω

από τα αποκαλούmicroενα laquoνεότερα

microνηmicroείαraquo microε αναβαθmicroισmicroένη

ωστόσο την παρουσία των

laquoαρχαίωνraquo έρχεται να αναδείξει

microέσα από αναλυτικά κείmicroενα πλή-

θος σχεδίων και φωτογραφιών

ndashτονίζουmicroε της συνολικής εξέλιξης

των microνηmicroείων (αρχική προ επεmicroβά-

σεων εργοταξιακή υφιστάmicroενη

microορφή)ndash το εύρος το είδος και τις

ιδιαιτερότητες των χειρισmicroών για τη

διάσωση της αρχιτεκτονικής κληρο-

νοmicroιάς όπως microερίmicroνησαν γι αυτήν

8800 β ι β λ ι ο π α ρ ο υ σ ι ά σ ε ι ς

βιβλιοπαρουσιάσεις

Στο site

του συλλόγου

wwwsadas-peagr

microπορείτε να

βρείτε όλα

τα τεύχη

του περιοδικού

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ σε

microορφή pdf

2299ε π ί κ α ι ρ α2288 ε π ί κ α ι ρ α

ΤΙΜΗΤΙΚΗ ∆ΙΑΚΡΙΣΗ

Νέο Αρχαιολογικό Μουσείο Αρχαίας Ήλιδας

ΙΣΟΤΙΜΟ ΒΡΑΒΕΙΟ laquoΑΡΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙ∆Ηraquo

∆ύο κατοικίες Πίσσα στο Ηράκλειο Κρήτης

ΙΣΟΤΙΜΟ ΒΡΑΒΕΙΟ laquoΑΡΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙ∆Ηraquo

Μουσείο Μπενάκη Σύγχρονο Πολιτιστικό Κέντρο

ΙΣΟΤΙΜΟ ΒΡΑΒΕΙΟ laquoΑΡΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙ∆Ηraquo

laquoΚιβωτόςraquo Χώρος για παιδιά

αρχιτεκτονικη microελετη

cent ordfrsaquoUacuteEuml˜

συνεργατεσ

infinUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgraveOcircOacuteEgraveIcircfi degUacutemiddotEcircAcircrsaquoOcirc infin IcircmiddotEgrave cent ordfrsaquoUacuteEuml

part microEgraveUgrave˙EumlIumlmiddotrsaquoOcirc˘ int microUacuteAcircUgraveUgraveOcircDagger

ειδικοι συmicroβουλοι

AgraveOcirc˘UacuteAacuteAcircrsaquoOcirc paraOcircIumlEgraveUgraveEgraveUcircIgraveOcircDagger degAcircOacuteEgraveIcirclsaquo centOacuteUcircEuml

infinOacutemiddotUcircUgravelsaquoIumlˆUcircEuml˜ ordfOcirc˘UcircAcircrsaquoˆOacute IcircmiddotEgrave ∆AcircmacrOacuteEgraveIcircOgraveOacute ŒUacuteAacuteˆOacute

αρχιτεκτονικη microελετη

infin66 partUacuteAacutemiddotUcircUgravelsaquoUacuteEgraveOcirc infinUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgraveOcircOacuteEgraveIcirclsaquo˜tradeOcirc˘˙iquestOacutemiddot infinOacuteUgraveˆOacutemiddotIcirciquestIcircEumlcentEumlIgravelsaquoUgraveUacuteEuml˜ infinOacuteUgraveˆOacutemiddotIcirciquestIcircEuml˜

συνεργατεσ

ordf intmiddotIumlOcircAacuteAcircUacuteiquestIcircOcirc˘ αρχιτέκτωνE paramiddotmiddotAacuteAcircˆUacuteAacutersaquoOcirc˘ αρχιτέκτωνbull ∆UcircEgraveOgraveOacuteEuml αρχιτέκτων

αρχιτεκτονικη microελετη

ordf intOcircIcircIcircrsaquoOacuteOcirc˘ infin intOcircDaggerUacuteIcircOcirc˘Iumlmiddot˜

συνεργατεσ

infin AtildeiquestIumlmiddotUacuteEuml infin paraiquestOacuteOcirc˘ αρχιτέκτονεςtrade micromiddotUcircEgraveIumlAcircrsaquoOcirc˘ int intcurrenOcircAacuteIumlOcirc˘ αρχιτέκτονεςiexcl paramiddotIumlˆIgravemiddotUgraveiquest˜ αρχιτέκτωνdeg iexclEgraveIcircfiOcirc˘IumlOcirc˜ φοιτ αρχιτεκτονικής

ειδικοι συmicroβουλοι

cent intOcircUacuteUacutecurren˜ αρχιτέκτωνdeg paraAcircOcircOacutelsaquo˜ αρχιτέκτωνpound ∆EgraveIgravemiddotAacutecurrenOacuteEuml˜ σύmicroβουλος ακουστικήςordf paraEgraveUgravecurrenOacuteEuml˜ σύmicroβουλος θεάτρουiexcl ordfEgrave middotEumlIumlrsaquopermilEuml σύmicroβουλος οπτικοακουστικών εγκαταστάσεωνpound intmiddotOacutecurrenIumlEgravemiddot˜ σύmicroβουλος φωτισmicroού

αρχιτεκτονικη microελετη

para paramiddotUacutemiddotUcircIcircAcirc˘iquest

συνεργατεσ

part ∆UcircmiddotIcircmiddotOacutersaquoIcircmiddot πολιτικός microηχανικόςdeg ∆˙OgraveUacute˙Euml˜ πολιτικός microηχανικός

3311ε π ί κ α ι ρ α3300 ε π ί κ α ι ρ α

ΒΡΑΒΕΙΟ laquo∆ΗΜΗΤΡΗ ΠΙΚΙΩΝΗraquo

∆ιαmicroόρφωση xώρου Αφετηρίας Κλασικού Μαραθώνιου ∆ρόmicroου

αρχιτεκτονικη microελετη

pound bulliquestOacuteıEuml deg summiddotIcirc˘OacuteıEgraveOacutefi˜

συνεργατησ

pound infinOacutepermilUacuteOcirc˘IumliquestIcircEuml˜ αρχιτέκτων

ειδικοι συmicroβουλοι

radicordfpart∆part infinpart ndash infin infinımiddotOacutemiddotUcircEgraveiquestpermilEuml˜ πολιτικός microηχανικόςprodordf partparapart ΗΜ εγκαταστάσεις

ΙΣΟΤΙΜΟ ΒΡΑΒΕΙΟ laquoΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΙΧΕΛΗraquo

Τα ξυστά στο Πυργί της Χίου

ΙΣΟΤΙΜΟ ΒΡΑΒΕΙΟ laquoΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΙΧΕΛΗraquo

METALOCUS

συγγραφεασ

ordf bullDaggerpermilmiddot

επιmicroελητησ

AgraveOcirc˘UacuteAacuteAcircrsaquoOcirc infinEgraveAacutemiddotrsaquoOcirc˘

tradeDaggerIumlIumlOcircAacuteOcirc˜ ordmrsaquoIumlˆOacute microEgravesbquoIumlEgraveOcircılsaquoIcircEuml˜ intOcircUacutemiddotlsaquo

AtildersaquoOcirc˜ 2000

paraAcircUacuteEgraveOcircpermilEgraveIcirclsaquo currenIcircpermilOcircUcircEuml METALOCUS

εκδοτεσ-επιmicroελητεσ

JJ Barba Gonzalez trade paramiddotmiddotpermilfiOcirc˘IumlOcirc˜partIcircpermilfiUcircAcircEgrave˜ METALOCUS

ordfmiddotpermilUacutersaquoUgraveEuml 1999 - UcirclsaquoIgraveAcircUacutemiddot

πUcircmiddotOacuteEgraveIcirciquest IcircmiddotEgrave infinAacuteAacuteIumlEgraveIcirciquest

∆EumlIumlAcircOcircUgraveEgraveIcirclsaquo AcircIcircOcircIgravelsaquo METALOCUS

επιmicroελεια-παρουσιαση

trade paramiddotmiddotpermilfiOcirc˘IumlOcirc˜επιστηmicroονικοσ συmicroβουλοσ

JJ Barba Gonzalez αρχιτέκτωνσκηνοθεσια

micro centmiddotOacuteiquestIumlEuml trade paramiddotmiddotpermilfiOcirc˘IumlOcirc˜

οργανωση παραγωγησ

degAcircˆUacuteAacutersaquomiddot ordfmiddotUgrave˙iquestIcircOcirc˘

tradeUgravemiddotıIgravefi˜ SEVEN infinılsaquoOacutemiddot 2000

Τοπία σε microετάβασηΝίκος Καζέρος αρχιτέκτων

3333ε π ί κ α ι ρ α

εκδή

λωση

laquoΑς σταmicroατήσουmicroε λοιπόν να ψάχνουmicroε εναγω-

νίως για στιλ και ονόmicroατα για τάσεις και επίθετα

γιατί αυτά δεν λένε ούτε προσφέρουν τίποτα στη

ζωή ∆ιασφαλίζουν έναν αόρατο φόβο τον ταξι-

νοmicroούν Είναι καιρός πια να επέmicroβουmicroε πιο δρα-

στικά στο αρχιτεκτονικό microας τοπίο εκmicroεταλλευό-

microενοι τις ευκαιρίες που microας προσφέρει η ίδια η

πόληraquo1

Γ Σηmicroαιοφορίδης 1990

Λίγα microόνο χρόνια πριν ο αρχιτέκτονας Γ Σηmicroαι-οφορίδης είχε διατυπώσει προς τον ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑmicroια ολοκληρωmicroένη ιδέα-πρόταση για την ελλη-νική αρχιτεκτονική Στις αρχές του περασmicroένουΙουνίου αυτή η ιδέα-πρόταση υλοποιήθηκε γιαπρώτη φορά Κατά τη διάρκεια ενός δεκαήmicroε-ρου εκδηλώσεων2 στο Νέο Μουσείο Μπενάκηπου είχαν ως κοινό τόπο το λόγο και το έργο τουαρχιτέκτονα πραγmicroατοποιήθηκε η απονοmicroήτων Βραβείων Αρχιτεκτονικού Έργου 2005οργανώθηκε η έκθεση των συmicromicroετοχών πουδιακρίθηκαν και κυκλοφόρησε ο ανάλογοςκατάλογος Την ηmicroέρα της απονοmicroής των βρα-βείων microίλησε ο αρχιτέκτονας και διευθυντής τουπεριοδικού Domus Stefano Boeri για τα κοινάχαρακτηριστικά των microεσογειακών πόλεων τονί-ζοντας τη συmicroβολή του Γ Σηmicroαιοφορίδη στηνεπισήmicroανση και ανάδειξη αυτής της σχέσηςΤαυτόχρονα στον ίδιο χώρο παρουσιάστηκε ηέκθεση Τοπία Εκmicroοντερνισmicroού ndash Ελληνική Αρχι-

τεκτονική rsquo60 και rsquo90 που είχαν επιmicroεληθεί οι ΓΑίσωπος και Γ Σηmicroαιοφορίδης (1999) και συνο-δεύτηκε microε την προβολή σχετικού ντοκιmicroαντέρτου Μάρκου Γκαστίν για την Αθήνα Το αντικεί-microενο των δύο εκθέσεων διαmicroόρφωσε την πλατ-φόρmicroα διεξαγωγής συζήτησης microε θέmicroα Ελληνική

αρχιτεκτονική και παγκόσmicroια κατάσταση3

Ιδιαίτερα σηmicroαντικό γεγονός αποτέλεσε ηπαρουσίαση του πολυσέλιδου βιβλίου του ΓΣηmicroαιοφορίδη microε τίτλο ∆ιελεύσεις Κείmicroενα για

την αρχιτεκτονική και τη microετάπολη4 microια επιλογή41 κειmicroένων και άρθρων δηmicroοσιευmicroένων απότο 1983 έως το 2003 Στην έκδοση καταγράφε-ται ο πλούσιος προβληmicroατισmicroός του αρχιτέ-κτονα και η αγωνία του για την πόλη το τοπίοτους αστικούς microετασχηmicroατισmicroούς την αρχιτε-κτονική εκπαίδευση τη microελλοντική εικόνα τηςΑθήνας

Υπόδειξη της διαφοράςΑς σταθούmicroε καταρχήν στο τι σηmicroαίνει η πραγ-microατοποίηση του οmicroολογουmicroένως φιλόδοξουεγχειρήmicroατος από τον ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ5 Η νέα διορ-

3322 ε π ί κ α ι ρ α

ΒΡΑΒΕΙΟ laquoΕΥΠΑΛΙΝΟΣraquo

Μουσείο της Ελιάς και του Ελληνικού Λαδιού στην Σπάρτη

αρχιτεκτονική microελέτη

parasectpartπinfintrade ndash cent centEgravemiddotIgravemiddotOacuteUgravefiOcirc˘IumlOcirc˜

radic microEgraveAacuteAacutefiOcirc˘IumlOcirc˜ int degIcircEgraveOcirc˘IumlcurrenIcircmiddot

συνεργάτες

iexcl AtildeUacute˘UcircOcircDagger micro paramiddotmiddotpermiliquestIcircOcirc˘ int intOcirc˘OacuteiquestpermilEuml

int paraEgraveUgraveOcircDaggerIumlEuml deg degEgravemiddotIacutefiAacuteIumlOcirc˘ αρχιτέκτονες

ειδικοι σύmicroβουλοι

part iexcliquestIcircOcirc˘ sect intmiddotUgraveUcircmiddotOacutersaquoIcircmiddot microουσειολόγοι

trade intOcirc˘OacuteiquestpermilEuml˜ deg degOcircDaggerAacutemiddot˜ πολιτικοί microηχανικοί

π infinUcircIcircEumlUgravefiOcirc˘IumlOcirc˜ ηλεκτρολόγος microηχανικός

κατασκευη

partƒdegradiciexclpart∆ infinpartint intˆOacuteUcircUgravemiddotOacuteUgraversaquoOacuteOcirc˘ πολιτικός microηχ - εργοταξιάρχηςint intˆOacuteUcircUgravemiddotOacuteUgraversaquoOacuteOcirc˘ πολιτικός microηχ - βοηθός εργοταξιάρχηtrade intOcircIuml˘IgraversaquoUacuteEuml˜ εργοδηγός

ανεπαίσθητες σχέσεις αλλά και κενά Από τηνκατοικία στην Ανάβυσσο (Α Κωνσταντινίδης1961-62) στην εξοχική κατοικία στην Άνδρο (ΚΤσιγαρίδα 2004) Από την Πολυκατοικία στηλεωφόρο Β Σοφίας (Ν Βαλσαmicroάκης 1955) στηνΠολυκατοικία και έκθεση γλυπτικής στα Ιλίσσια(Σ Τσιράκη 2005) Από το Σχολείο στον Αγ∆ηmicroήτριο (Τάκης Χ Ζενέτος 1970-76) στο Μου-σείο Μπενάκη (Μ Κοκκίνου Α Κούρκουλας2004) Από το Θέατρο του Λυκαβηττού (ΤάκηςΧ Ζενέτος 1964-67) στο Θέατρο των ∆ελφών(Ε Χατζηνικολάου Σ Ξενόπουλος 2005) Στη διαδικασία κατανόησης της νεότερης ελλη-νικής αρχιτεκτονικής και αναζητώντας microιαπιθανή microελλοντική της κατεύθυνση αν laquoη δεκα-ετία του 1960 microας ενδιαφέρει για την οικειό-τητα που microας προσφέρειraquo6 και στη δεκαετία του1990 βρίσκουmicroε τα συmicroπτώmicroατα της microετα-βιο-microηχανικής κοινωνίας την laquoαπώλεια ενός συλλο-γικού οράmicroατοςraquo7 σήmicroερα η πρόκληση εντοπί-ζεται στην ανοιχτή διερεύνηση των δυνατοτήτωνπου δηmicroιουργεί το κυρίαρχο αστικό περιβάλ-λον έχοντας υπόψη την πλανητική του διά-σταση και microε ότι αυτή προκαλεί

Σηmicroειώσεις

1 Σηmicroαιοφορίδης Γιώργος laquo∆ιελεύσεις Ο φόβος του

αρχιτέκτοναraquo στο ∆ιελεύσεις Κείmicroενα για την αρχιτε-

κτονική και τη microετάπολη επιmicro Γ Αίσωπος Ο Σηmicroαιο-

φορίδου Γ Τζιρτζιλάκης εκδ MetapolisPress Αθήνα

2005 σελ 131

2 Οι εκδηλώσεις πραγmicroατοποιήθηκαν από 3 έως 12

Ιουνίου 2005 στο Νέο κτίριο του Μουσείου Μπενάκη

οδός Πειραιώς 138

3 Συmicromicroετείχαν οι αρχιτέκτονες Γ Αίσωπος Π ∆ραγώ-

νας Η Ζέγγελης Α Κούρκουλας Γ Πανέτσος Λ

Παπαδόπουλος Γ Τζιρτζιλάκης και ∆ Φατούρος Το

στρογγυλό τραπέζι και η συζήτηση πραγmicroατοποιήθη-

καν στις 4 Ιουνίου 2005

4 Σηmicroαιοφορίδης Γιώργος όπ

5 Βλέπε κείmicroενο προκήρυξης ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ 732005

6 Σηmicroαιοφορίδης Γιώργος laquoΣυλλογικά οράmicroατα και

microεmicroονωmicroένες διαδροmicroέςraquo στο Τοπία εκmicroοντερνισmicroού

Ελληνική αρχιτεκτονική rsquo60 και rsquo90 επιmicro Γ Αίσωπος Γ

Σηmicroαιοφορίδης εκδ Metapolis Press Αθήνα 2002

σελ 53

7 Σηmicroαιοφορίδης Γιώργος όπ σελ 58

3355ε π ί κ α ι ρ α3344 ε π ί κ α ι ρ α

Εκείνα ωστόσο τα ουσιώδη ζητήmicroατα πουπαραmicroένουν ανοιχτά είναι η παρουσίαση τουεγχειρήmicroατος και πέρα από τα όρια της ελληνι-κής κοινωνίας καθώς και η microετατροπή του σεενεργό θεσmicroό

ΣυνndashέκθεσηΗ ίδια η έκθεση των Βραβείων Αρχιτεκτονικού

έργου 2005 δεν microπορεί να ειδωθεί ως ένα ανε-ξάρτητο γεγονός αλλά σε συνδυασmicroό microε τηνέκθεση Τοπία εκmicroοντερνισmicroού Ελληνική αρχιτε-

κτονική rsquo60 και rsquo90 Η ταυτόχρονη παρουσίασητων δύο εκθέσεων συνέθεσε ένα προσωρινόπανόραmicroα της ελληνικής αρχιτεκτονικής διάρ-κειας σχεδόν microιας πεντηκονταετίας microε αφετη-ρία τη δεκαετία του 1960 ενδιάmicroεση αναφοράσε εκείνη του 1990 και κατάληξη την απαρχήτου 21ου αιώνα Ο επιmicroήκης και ογκώδης τοίχοςστο microέσο της αίθουσας έκθεσης διαχώριζε τιςεκθεσιακές και χρονικές ενότητες αλλά και ωςπολλαπλό πέρασmicroα προκαλούσε νοηmicroατικούςσυσχετισmicroούς ανάmicroεσα στα laquoΤοπία Εκmicroοντερνι-σmicroούraquo και τα πρόσφατα βραβευmicroένα αρχιτεκτο-νικά έργα που συmicroπτωmicroατικά εκτέθηκαν σταmicroεταλλικά τραπέζια των laquoΠαραδειγmicroάτωνraquoΜπορούσε λοιπόν κανείς να διακρίνει ισχυρές ή

γάνωση microε σαφή πρόθεση να γίνει θεσmicroόςενεργοποιεί έναν ακόmicroα microηχανισmicroό αξιολόγη-σης και προβολής του ελληνικού αρχιτεκτονι-κού έργου και συmicroπορεύεται προκλητικά microεεκείνον του ΕΙΑ Τον χαρακτηρίζει και τον δια-κρίνει όmicroως ένα ενδιαφέρον στοιχείο στο οποίοχρειάζεται να σταθούmicroε Εκτός από τις κατηγο-ρίες για τα σύγχρονα έργα (Βραβείο Άρη Κων-σταντινίδη)-εδώ παρενθετικά ας τονίσουmicroε τηνσύνδεση της διάκρισης microε σηmicroαντικές ελληνι-κές αρχιτεκτονικές παρουσίες του 20ού αιώνατον δηmicroόσιο ανοικτό χώροndashτοπίο (Βραβείο∆ηmicroήτρη Πικιώνη) την ποιότητα κατασκευής

ενός αρχιτεκτονικού έργου (Βραβείο Ευπαλίνος)microε την ενσωmicroάτωση δραστηριοτήτων και εκδη-λώσεων αρχιτεκτονικού περιεχοmicroένου όπωςκινηmicroατογραφικές ή τηλεοπτικές παραγωγέςβίντεο εκθέσεις εκδόσεις (Βραβείο ΠαναγιώτηΜιχελή) διευρύνεται θεmicroατικά και microετακινείταιτο έως τώρα στη χώρα microας αυστηρό όριο του τιmicroπορεί να εκληφθεί ως αρχιτεκτονικό έργο καιεποmicroένως τι microπορεί να παρουσιάζεται ως αρχιτε-κτονική δραστηριότητα Έτσι η τοπική εκθεσιακήασφυκτική σχέση κτίσmicroα = αρχιτεκτονική επανα-προσδιορίζεται και microετατίθεται στην περιοχή τηςπολλαπλής αφήγησης

σελ 33 Άποψη της Έκθεσης Βραβεία Αρχιτεκτονικού

Έργου 2005

πάνω Άποψη της Έκθεσης Τοπία εκmicroοντερνισmicroού Ελληνι-

κή αρχιτεκτονική rsquo60 και rsquo90

δίπλα microέση Ο αρχιτέκτονας και διευθυντής του περιοδι-

κού Domus Stefano Boeri

δίπλα κάτω Οι οmicroιλητές στη συζήτηση microε θέmicroα laquoΕλληνική

αρχιτεκτονική και παγκόσmicroια κατάστασηraquo

αφιέρωmicroα

media res της αρχιτεκτονικήςΕπιmicroέλεια Μιχάλης Λεφαντζής

Προσεγγίζοντας τη microετάποληΓιάννης Αίσωπος αρχιτέκτονας επίκ καθηγητής Πανεπιστηmicroίου Πατρών

3366 ε π ί κ α ι ρ α

τα κείmicroενα του Σηmicroαιοφορίδη Η προβληmicroατικήαυτή είχε διερευνηθεί microε συνέπεια για σειράετών microέσω των πολλαπλών δραστηριοτήτων τουκαι ιδιαίτερα microέσω των εκδοτικών προσπαθειώντων περιοδικών Τεύχος και Μετάπολις στα οποίαυπήρξε ιδρυτικό microέλος και συνδιευθυντής Τοπρώτο διεύρυνε καθοριστικά τον ελληνικό κρι-τικό αρχιτεκτονικό λόγο και συνέδεσε την ελλη-νική microε τη διεθνή συζήτηση ενώ το δεύτεροανέπτυξε το λόγο γύρω από την παγκόσmicroια εξά-πλωση του αστικού και τις διαδικασίες αστικο-ποίησης της σύγχρονης ελληνικής πόλης Η ίδιαπροβληmicroατική παρουσιάζεται στο βιβλίο καιmicroέσα από τα κείmicroενα των καταλόγων δύο εκθέ-σεων αρχιτεκτονικής που είχε συνεπιmicroεληθείτην έκθεση laquoΤοπία του Οικείουraquo microια καταγραφήκαι ανάλυση των εκφάνσεων του δηmicroόσιουχώρου στη microεταπολεmicroική ελληνική αρχιτεκτο-νική (Τriennale Μιλάνου 1996) και την έκθεσηlaquoΤοπία εκmicroοντερνισmicroού Ελληνική αρχιτεκτονικήrsquo60 και rsquo90raquo microε θέmicroα την αρχιτεκτονική παρα-γωγή των δύο αυτών δεκαετιών που χαρακτηρί-στηκαν από έντονη οικονοmicroική ανάπτυξη πολι-τισmicroική εξωστρέφεια και ταχείς αστικούς microετα-σχηmicroατισmicroούς (Ολλανδικό Ινστιτούτο Αρχιτεκτο-νικής Ρότερνταmicro 1999)

Στο βιβλίο περιλαmicroβάνονται επίσης πολύ αξιό-λογα κείmicroενα για την Ακρόπολη των Αθηνών τηΧάρτα των Αθηνών του Le Corbusier το αθη-ναϊκό τοπίο κείmicroενα από αφιερώmicroατα περιοδι-κών όπως τα Αρχιτεκτονικά Θέmicroατα και ταΘέmicroατα Χώρου+Τεχνών καθώς και άλλα κείmicroενααπό διεθνή περιοδικά και γνωστούς συλλογικούςτόmicroους στο εξωτερικό (Europan Mutations The

Critical Landscape Cities in Transition Coming

from the South κά) Λόγω της ποικιλοmicroορφίαςκαι των δυσδιάκριτων ορίων ανάmicroεσα στις διά-φορες θεmicroατικές των κειmicroένων αυτά δηmicroοσιεύ-ονται microε χρονολογική σειρά φανερώνονταςταυτόχρονα στον αναγνώστη την πολλαπλότητατων θεmicroάτων που απασχολούσαν τον συγγρα-φέα την ίδια χρονική περίοδο Ας σηmicroειωθείτέλος πως στην έκδοση αυτή δηmicroοσιεύονταιγια πρώτη φορά δύο ανέκδοτα κείmicroενα πουυπήρχαν στο αρχείο του συγγραφέα

Η έκδοση αυτή αποτελεί την πρώτη συστηmicroα-τική παρουσίαση microιας πολύτιmicroης παρακαταθή-κης έως τώρα διασκορπισmicroένης σε διάφοραέντυπα του κόσmicroου και την ίδια στιγmicroή απότισηφόρου τιmicroής στην ανολοκλήρωτη αλλά πολύουσιαστική προσφορά του Γιώργου Σηmicroαιοφο-ρίδη στη διαmicroόρφωση του κριτικού αρχιτεκτονι-κού λόγου στην Ελλάδα

βιβλ

ίο

δηmicroοσίευσε ο Σηmicroαιοφορίδης σε συλλογικέςεκδόσεις καταλόγους περιοδικά και εφηmicroερί-δες από το 1983 ως το 2002 Τα κείmicroενα microπο-ρούν να χωριστούν σε ιστορικά κριτικά δοκίmicroιακαι σχόλια της αρχιτεκτονικής και πολεοδοmicroι-κής επικαιρότητας

Ο τίτλος του βιβλίου επιλέχθηκε από τον τίτλοmicroιας σειράς κειmicroένων που ο ίδιος ο συγγραφέαςείχε ονοmicroάσει έτσι microε στόχο ndashόπως φαίνεται σεσχεδιάγραmicromicroα που επεξεργαζότανndash να τααρθρώσει κάποτε σε ένα ευρύτερο έργο (έναείδος laquomicroεγα-κειmicroένουraquo) Οι laquoδιελεύσειςraquo επι-χειρούν να προσεγγίσουν microε τη microορφή σχολια-σmicroού τις διαφορετικές εκφάνσεις και τουςmicroετασχηmicroατισmicroούς του αστικού πολιτισmicroούστον οποίο καθοριστικό ρόλο παίζουν η αρχιτε-κτονική και η πολεοδοmicroίαΌπως γράφαmicroε microε τον Γ Τζιρτζιλάκη στο προ-λογικό σηmicroείωmicroα του βιβλίου laquoΗ ίδια η λέξηδιέλευση αντηχεί εδώ σαν τον πυρήνα ενόςmicroπενγιαmicroινικού laquoπεράσmicroατοςraquo microιας laquoδιάβα-σηςraquo που κινείται πάνω σε έναν laquoυπερκειmicroε-νικόraquo χάρτη όπου κάθε σηmicroείο παραπέmicroπει σεένα άλλο όχι απαραιτήτως το επόmicroενο και ηαρχιτεκτονική σκέψη συνδιαλέγεται microε τοπαρόν και την Ιστορία αλλά και παρεmicroβάλλεταιαπό microια θέση που τα ξεπερνάειraquoΟι laquoδιελεύσειςraquo ασχολούνται microε τον αmicroερικανι-σmicroό της ελληνικής αστικής κουλτούρας ταεmicroπορικά κέντρα τη διονυσιακή διάσταση τηςπόλης τα σκάρτα τη χαmicroένη περιφέρεια τααποθέmicroατα τοπίου το αστικό έδαφος και άλλαστοιχεία της πόλης που microορφοποιούν τηναστική εmicroπειρία Οι laquoδιελεύσειςraquo αποτελούν τονήmicroα πάνω στο οποίο οργανώνονται τα microεγαλύ-τερα θεωρητικά ιστορικά και κριτικά κείmicroενατου βιβλίου τα οποία στην πλειοψηφία τουςπροσεγγίζουν τη σύγχρονη ελληνική και παγκό-σmicroια πόλη τη microετάπολη που αποτελεί προϊόνέντονων διαδικασιών αστικοποίησης καθώς καιτην αρχιτεκτονική που εκφράζει τη νέα αυτήαστική συνθήκη

Είναι σαφές πως η προβληmicroατική αυτή δεν αντι-microετωπίζει την πόλη ως microια σαφώς ορισmicroένηδοmicroή παρά ως microια διαρκώς microετασχηmicroατιζόmicroενηπολλαπλότητα που δεν προσδιορίζεται microε τασυmicroβατικά εργαλεία της αρχιτεκτονικής και τηςπολεοδοmicroικής πειθαρχίας Η πόλη είναι έναςοργανισmicroός υπό διαmicroόρφωση που επιζητά νέεςlaquoευέλικτεςraquo στρατηγικές επέmicroβασης Η ανα-σφάλεια της νέας microεταπολιτικής κατάστασηςαλλά και η πρόκληση που αυτή συνιστά για τηναρχιτεκτονική και την πολεοδοmicroία διαπερνά όλα

Γιώργος Σηmicroαιοφορίδης ∆ιελεύσεις Κείmicroεναγια την αρχιτεκτονική και τη microετάπολη επιmicro ΓΑίσωπος Ο Σηmicroαιοφορίδου Γ ΤζιρτζιλάκηςMetapolis Press Αθήνα 2005

Ο πρωταρχικός ρόλος της laquoπαραγωγήςraquo σεαντιδιαστολή microε την laquoκαταγραφήraquo περιέγραφετον τρόπο σκέψης και δράσης του ΓιώργουΣηmicroαιοφορίδη (1955-2002) Η δραστηριότητάτου εξαπλωνόταν ταυτόχρονα σε πολλαπλάprojects διαφορετικής microορφής γραπτά εκθέ-σεις διαλέξεις διδασκαλία workshops Αντί-στοιχα τα πολλά κείmicroενά του βρίσκονταν δηmicroο-σιευmicroένα microε διαφορετικές γλώσσες σε διάφο-ρες διεθνείς και ελληνικές εκδόσεις η εύρεσηκαι η ανάγνωσή τους ήταν εποmicroένως δύσκοληndashειδικά για τους αναγνώστες microιας νεότερηςγενιάςndash και καθιστούσε το ζήτηmicroα της συλλογήςκαι έκδοσής τους πρωτεύονΤο ίδιο αυτό ζήτηmicroα απασχολούσε τον Σηmicroαιο-φορίδη το τελευταίο διάστηmicroα της ζωής του καιτον οδήγησε σε microια πρώτη οργάνωση τουαρχείου του microε τη συγκέντρωση και την κατά-ταξη των κειmicroένων του σε κάποιες πρώτεςβασικές θεmicroατικές κατηγορίες ως βάση περαι-τέρω επεξεργασίας

Οι ∆ιελεύσεις Κείmicroενα για την αρχιτεκτονική και

τη microετάπολη αποτελούν microια συλλογή κειmicroένωνγια την αρχιτεκτονική την πόλη και το τοπίο που

Τα λεκτικά microέσα δεν microπορούν να καλύψουν βέβαια τοαρχιτεκτονικό γίγνεσθαι στην ολότητά του Με τα σχέδιατις εικόνες ή τα γραφήmicroατα ως φορείς πληροφορίας καιεπικοινωνίας (που είναι ανεξάρτητα από τα όρια τουλόγου γραπτού ή προφορικού) microπορούν να εκφραστούνκαι να συλληφθούν λεπτές αποχρώσεις χαρακτήραςχώρου και microοτίβα που προάγουν και επιλύουν το αρχιτε-κτονικό πρόβληmicroα ως microέσα και εργαλεία σκέψης πέρααπό τις δυνατότητες της λεκτικής περιγραφής Ανδεχθούmicroε τη ρήση του L Wittgenstein laquoτα όρια τηςγλώσσας microου σηmicroαίνουν όρια του κόσmicroου microουraquo τότε οαρχιτέκτονας έχει στη διάθεσή του microε τη laquoδεύτερηraquo αυτήγλώσσα δουλειάς του άπειρες δηmicroιουργικές δυνατότητεςΚαι τα γραφικά αυτά microέσα έχουν όmicroως τα όριά τους αφού

Το παρόν αφιέρωmicroα στο θέmicroα laquomedia res της αρχιτεκτο-νικήςraquo δίνει την αφορmicroή να εκτεθούν εδώ microερικές σκέψειςγια τη θέση της Αρχιτεκτονικής και την απήχησή της στησύγχρονη κοινωνίαΗ εποχή microας microαζί microε τα τόσα ρηξικέλευθα και ανατρεπτικάτης επιτεύγmicroατα σε ταχύτητα και ποσότητα χαρακτηρίζε-ται επίσης από τις νεότροπες και πολλαπλές δυνατότητεςσrsquo επικοινωνιακούς διαύλους οι οποίοι βοmicroβαρδίζουνκαθηmicroερινά microε ήχο και εικόνα τη ζωή microας Έτσι πέρα απότην καθηmicroερινή αυτή εmicroπειρία η έννοια της Επικοινωνίαςέγινε και ακαδηmicroαϊκό αντικείmicroενο σπουδών microε τη δηmicroιουρ-γία τριών ήδη τmicroηmicroάτων σχετικών στα ελληνικά ΑΕΙ ∆ιδα-σκαλία και έρευνα προς αυτή την κατεύθυνση προάγουνασφαλώς και βοηθούν στην αποσαφήνιση του εκάστοτεπεριεχοmicroένου κοινών ή ταυτόσηmicroων όρων παραστάσεωνκαι γενικά εννοιών που κάθε επιστηmicroονικός ή καλλιτεχνι-κός κλάδος χρησιmicroοποιεί στο επικοινωνιακό του σύστηmicroαΗ Αρχιτεκτονική έχει στη διάθεσή της τις περισσότερεςίσως laquoγλώσσεςraquo ή επικοινωνιακούς διαύλους από κάθεάλλον ακαδηmicroαϊκό κλάδο Ο λόγος τα γραφικά microέσα (σχέ-διο διάγραmicromicroα φωτογραφία εικαστικά και κινητικά microέσα)και η microακέτα είναι microερικά από αυτά microε τα οποία ο δηmicroι-ουργός περιβάλλοντος επικοινωνεί αλλά και αναπτύσσειτις ικανότητές του για την επίλυση των σχετικών προβλη-microάτων Ζήσαmicroε στις περασmicroένες δεκαετίες σε διεθνές επίπεδοτην έξαρση στη χρήση λεκτικών microέσων επικοινωνίας (όπουπρωτοποριακά πχ αρχιτεκτονικά περιοδικά δηmicroοσίευανmicroόνο κείmicroενα χωρίς σχέδια) microε την αιτιολογία ότι προηγεί-ται η διευκρίνιση των προβληmicroάτων (όπως ο εmicroπορευmicroατι-κός χαρακτήρας της Αρχιτεκτονικής η περιφρόνηση τωνπραγmicroατικών αναγκών της ανθρώπινης οίκησης η εκmicroε-τάλλευση και η κερδοσκοπία γης και κατοικίας) ώστε νατεθούν νέοι στόχοι microε προγραmicromicroατικά laquomicroανιφέσταraquo Κατό-πιν θα microπορούσαν αυτά να laquomicroεταφραστούνraquo σε τρισδιά-στατες microορφικές λύσεις1 Βέβαια η τότε σχετική αισιοδοξίαδεν δικαιώθηκε Τώρα έχουmicroε επιστρέψει χωρίς θετικό-τερο αποτέλεσmicroα σε microια νέα υπερβολή στη χρήση γραφι-κών microέσων λόγω και της ευκολίας παραγωγής τους microέσααπό τις δυνατότητες του νέου laquoβοηθούraquo και laquoδυνάστηraquomicroας του CAD ή ηλεκτρονικού υπολογιστήΒέβαια οι επικοινωνιακοί δίαυλοι που ήδη αναφέρθηκανεξακολουθούν να είναι όλοι πολύτιmicroοι Η Αρχιτεκτονικήξεκινά microε βιώmicroατα (ευχάριστα δυσάρεστα επιβολής εντυ-πωσιασmicroού microνηmicroειακότητας κά) των οποίων η ανάmicroνησηδηmicroιουργεί αισθήmicroατα κι εκείνα οδηγούν στη συνειδητοποί-ηση των βιωmicroάτων Μέσα από το λεκτικό απόθεmicroα της γλώσ-σας επιλέγονται οι κατάλληλες έννοιες όπως λειτουργίακατασκευή microορφή τεχνοτροπία κά που προσδιορίζουνκαι αξιολογούν τα αρχιτεκτονικά έργα ώστε να microας κάνουνικανούς να διαπιστώνουmicroε αρετές και αδυναmicroίες τους

5544 α φ ι έ ρ ω micro α

media resτης αρχιτεκτονικής

του Γεώργιου Π Λάββα ακαδηmicroαϊκού

5555α φ ι έ ρ ω micro α

Θα περίmicroενε κανείς ότι microε τέτοιο επικοινωνιακό οπλισmicroό οιαρχιτέκτονες θα είχαν κατακτήσει microια πρώτη θέση στονκοινωνικό χώρο τοποθετώντας και αναδεικνύοντας το κτι-σmicroένο περιβάλλον στο πρώτο ποιοτικό επίπεδο ως κοινω-νικό αγαθό που εξ ορισmicroού είναι ∆υστυχώς όmicroως βιώ-νουmicroε microια ολοένα αυξανόmicroενη αρνητική ένταση σrsquo όλες τιςοικιστικές κλίmicroακες ndashτην ποιότητα του σπιτιού του δρό-microου της πλατείας της πόλης της microεγαλούποληςndash οιοποίες δεν προσφέρουν κατά κανόνα και στην πλειοψηφίατους φυσιολογικές και ψυχολογικές παραmicroέτρους στηνανθρώπινη ύπαρξη Οι επικοινωνιακοί δίαυλοι στις σηmicroερι-νές laquoλεωφόρους της πληροφορίαςraquo (Infobahn) microαζί microετην πρωτοφανή εξουσία των ΜΜΕ θα microπορούσαν νrsquo απο-τρέψουν αυτή την αδιέξοδη προοπτική του οικιστικού αγα-θού Αρκεί οι αρχιτέκτονες και οι πολεοδόmicroοι να συνειδη-τοποιήσουmicroε το νέο ρόλο microας που είναι διττός τόσο ναmicroελετούmicroε να ερευνούmicroε να επεmicroβαίνουmicroε microε αντίστασηκαι συmicroβολή στα νέα νοmicroοθετικά πλαίσια για τον ορθό σχε-διασmicroό της πολεοδοmicroίας και της αρχιτεκτονικής στηνεποχή του laquoηλεκτρονικού ανθρώπουraquo όσο και να αγωνιζό-microαστε επικοινωνιακά για τη συνειδητή συmicroπαράσταση τηςευρύτερης κοινωνίας στην κατάκτηση αυτού του αγαθού

Σηmicroείωση

1 Αυτή η τάση διατηρείται κι εδώ ακόmicroα και microάλιστα σrsquo ακαδηmicroαϊ-

κούς χώρους ως microορφή laquoαρχιτεκτολογίαςraquo

microπορούν να δώσουν από κακή χρήση microια εσφαλmicroένη εντύ-πωση ή και να εξαπατήσουν από αδυναmicroία ή υπερβολικήδεξιότητα του σχεδιαστή και σήmicroερα και του σχεδίου microετον computer Ο τελευταίος σίγουρα microας γοητεύει αλλάκαι microας τροmicroοκρατεί microε τις δυνατότητες της εικονικήςπραγmicroατικότητας Η δεύτερη αυτή laquoγλώσσαraquo απαιτεί εξάλλου και αφαιρετική ικανότητα τόσο για τη σύλληψη όσοκαι για τη σύνθεση και την ανάγνωση και κατανόηση τηςεικονιζόmicroενης αρχιτεκτονικής δηmicroιουργίαςΗ τρίτη και ίσως εκείνη που υπερτερεί των δύο άλλωνδυνατοτήτων έρευνας κι επικοινωνίας στη δουλειά microαςείναι η microακέτα ως τρισδιάστατη ρεαλιστική απεικόνισηαρχιτεκτονικών microορφών Επιτρέπει την εξέταση των ιδιοτή-των ενός κτίσmicroατος από πολλές θέσεις και επίπεδα παρα-τήρησης και διευκολύνει άmicroεσα την αντίληψη του βιώmicroατοςτου έργου τόσο στο χώρο όσο και στο χρόνοΟι αρχιτεκτονικές laquoγλώσσεςraquo που σκιαγραφήθηκαν παρα-πάνω δεν είναι microόνο microέσα επικοινωνίας ή έκφρασης αλλάκαι microέσα έρευνας και προσέγγισης των προβληmicroάτων Οαρχιτέκτονας και ο πολεοδόmicroος microrsquo αυτές σκέπτεταιεκφράζεται και διαmicroορφώνει την πραγmicroατικότητα microιαπραγmicroατικότητα πολυσύνθετη και πολύτροπη όπως και οιγλώσσες της σύmicroφωνα microε τον διάσηmicroο γλωσσολόγοBenjamin Whorf laquoόλη η σκέψη γίνεται microέσα στη γλώσσακαι κάθε γλώσσα είναι ένα ανεξάρτητο πελώριο δοmicroικόσύστηmicroαraquo

5566 α φ ι έ ρ ω micro α

ΜεσοαρχιτεκτονικήΣχόλια στην υπερmicroεσική

διάλυση της αρχιτεκτονικής1

του Γιώργου Τζιρτζιλάκη αρχιτεκτόνα επίκ καθηγητή Πανεπιστηmicroίου Θεσσαλίας

1 Οι πάντες σήmicroερα βρίσκουν microια ευκαιρία για να αναφερ-θούν στη σχέση της αρχιτεκτονικής microε τα media καλλιερ-γώντας άλλοτε ανασφάλεια κι άλλοτε καινούργιες ευαισθη-σίες Χωρίς να είναι αmicroελητέοι εκείνοι που προτάσσουνεπιφυλακτικότητα απέναντι στη διογκωmicroένη επιρροή τωννέων τεχνολογιών στον αρχιτεκτονικό σχεδιασmicroό πολλα-πλασιάζεται η οργανική υπερmicroεσική αντίληψη της bitgeneration δηλαδή της γενιάς που microεγάλωσε θεωρώνταςτους υπολογιστές και τα διάφορα media φυσική προέ-κταση του σώmicroατός τηςΕντούτοις οι περισσότερες συζητήσεις αναπαράγουνάγονα δίπολα Από τη microια εκείνοι που υπερθεmicroατίζουν τηναπτική υλικότητα του κτίσmicroατος και από την άλλη όσοιπροτιmicroούν τον εικονικό του χαρακτήρα εκείνοι που θεω-ρούν την αρχιτεκτονική εργαλείο αντίστασης στο παγκο-σmicroιοποιηmicroένο microηντιακό σύmicroπαν και οι υπόλοιποι πουποντάρουν στη συγχώνευση της φυσικότητας microε το υπερ-microεσικό πεπρωmicroένο Όλες αυτές οι έλξεις και οι απωθήσειςαντιπροσωπεύουν την κοινωνική παθολογία τα άγχη καιτους microετασχηmicroατισmicroούς της αρχιτεκτονικής

2 Πολλοί ταυτίζουν τη διασταύρωση αρχιτεκτονικής καιmedia microε την επικράτεια της ορατότητας του έντυπουσύmicroπαντος και των διαφηmicroίσεων στη microαζική βιοmicroηχανικήκοινωνία Το περιβόητο Las Vegas Strip και ο τυπογραφι-κός ίλιγγος των αρχιτεκτονικών δηmicroοσιευmicroάτων αποτελούν

το διπλό όριο που εξαντλείται microια τέτοια θεώρησηΩστόσο η Beatriz Colomina2 απέδειξε ότι από την πρώτηκιόλας περίοδο του Le Corbusier τα βιβλία τα περιοδικάη αρχειοθέτηση και η επεξεργασία έντυπων αποκοmicromicroάτωνφωτογραφιών και σχεδίων και προπάντων τα σηmicroαίνονταστοιχεία κάθε δηmicroοσίευσης αναλαmicroβάνουν πρωταγωνι-στικό ρόλο Τα διάφορα media δεν laquomicroεταφράζουνraquo τηνυλική πραγmicroατικότητα της αρχιτεκτονικής σε έντυπηγλώσσα αλλά τη microετασχηmicroατίζουν Κι ακόmicroη περισσότεροαποτελούν πρωταρχικό συντελεστή παραγωγής και διαχεί-ρισής της σε microια αδιανόητη σύζευξη αντικειmicroένου και εικό-νας κτιρίου και ερmicroηνείας ή laquoπληροφορίας που πρέπει ναπαρασκευαστεί ή microάλλον να σχεδιαστεί και να επανασχε-διαστεί να καταναλωθεί και να ξανακαταναλωθείraquo3

Ο επιθετικός επικοινωνιακός διανοουmicroενισmicroός των βιβλίωντου Rem Koolhaas ndashκαι η συνεργασία του microε τον BruceMau4ndash διόγκωσαν microια τέτοια εκδοχή Εντούτοις την ίδιαπερίοδο η σχέση της αρχιτεκτονικής microε τα media άρχισενα διευρύνεται να microετακινείται να δηmicroιουργεί ανθρώπινεςσυmicroπεριφορές και προσοmicroοιώσεις του χώρου να διεισδύειστους ψηφιακούς microηχανισmicroούς στην πληροφοριοποίησητης σχεδιαστικής διαδικασίας και στην ίδια την αρχιτεκτο-νική σκέψη Η εξωτερική συνάντηση δύο διαφορετικώνδραστηριοτήτων αντικαθίσταται από τον οργανικό χαρα-κτήρα microιας αmicroοιβαίας απορρόφησης Η ίδια η αρχιτεκτο-νική καθίσταται σταδιακά ένα mass medium ή πιο σωστάmicroετασχηmicroατίζεται σε laquomicroεσοαρχιτεκτονικήraquo (mediarchitecture) Η διαφορά είναι νοmicroίζω σε όλους κατανοητή και microας δίνειτη δυνατότητα να φανταστούmicroε το microέλλον της αρχιτεκτο-νικής να εντάσσεται σrsquo ένα ευρύτερο σύνολο laquoπολυτεκτο-νικήςraquo (multitecture) Χρειάζεται ωστόσο να διευκρινίσωότι οι έννοιες αυτές δεν έχουν να κάνουν microε τις γνωστέςmicroεσσιανικές προφητείες του κυβερνοχώρου ούτε είναιlaquoνέα είδηraquo που βρίσκονται εγκατεστηmicroένα ανάmicroεσα στηνκαθησυχαστική αυτονοmicroία των media της εικονικής πραγ-microατικότητας και της αρχιτεκτονικής Περισσότερο αντι-προσωπεύουν την ανάγκη microιας microεσολάβησης (media-) ηοποία microε συγχωνεύσεις και αντιπαραθέσεις διαλύει τιςδιαφορές συστήνοντας laquoεκείνο απrsquo όπου ένα πράγmicroααρχίζειraquo5

3 Αν θέλουmicroε να εντοπίσουmicroε την αφετηρία αυτής τηςτροχιάς πρέπει να ανατρέξουmicroε στις αρχιτεκτονικές ουτο-πίες της δεκαετίας του 1960 Ωστόσο αν κάποιος θέλει νααναγνωρίσει τους απώτερους προγόνους θα χρειαστεί ναφτάσει στο Crystal Palace και στη ∆ιεθνή Έκθεση του 1851όπου για πρώτη φορά η αρχιτεκτονική εγκαταλείπει τηνυπεροχή της microορφής και της συmicroπαγούς κτιριακής microάζαςδίνοντας προβάδισmicroα στην ορατότητα στη δοmicroή και στησυνεχή επιδερmicroίδα laquoΤο πιο λαmicroπρό αντικείmicroενο της έκθε-σηςraquo που σχεδίασε ο Joseph Paxton αποτέλεσε πράγmicroατι

5577α φ ι έ ρ ω micro α

το πρώτο εφήmicroερο θεmicroατικό laquoπάρκο αναψυχήςraquo για τονέο πλήθος των microεγαλουπόλεων φανερώνοντας το προ-γραmicromicroατικό προβάδισmicroα της εκθεσιακής αξίας που καθιέ-ρωσε η νεωτερικότητα Οι επιπτώσεις microιας τέτοιας microεταβολής απλώνονται στουςίδιους τους τρόπους microε τους οποίους εφεξής παράγονταιο χώρος οι πόλεις και η κατοικία ∆εν θα χασοmicroερήσω microετο πλήθος αυτών των τρόπων γιατί όλοι τους γνωρίζουmicroεΘυmicroίζω απλά ότι γράφοντας για την αρχιτεκτονική έναςσυγγραφέας όπως ο Βίκτωρ Ουγκώ υποστήριξε ότι υπάρ-χουν δύο εκδοχές τυπωmicroένης σελίδας η χάρτινη και ηπέτρινη Και οι δύο επικοινωνούν ανάγκες και συγκινήσειςιδέες και εικόνες Εκείνο που εκτός των άλλων και προπά-ντων τροχοδροmicroεί η ∆ιεθνής Έκθεση του 1851 είναι ησυνένωση των δύο αυτών διαχωρισmicroένων τύπων Οι αρχιτεκτονικές ουτοπίες της δεκαετίας του 1960 επέmicroει-ναν σrsquo αυτή την κατεύθυνση αναζωογονώντας το ενδιαφέ-ρον για αρχιτέκτονες όπως ο Bruno Taut ο FrederickKiesler και ο Buckminster Fuller και εmicroπλουτίζοντας τοσχεδιαστικό λεξιλόγιο microε έννοιες όπως laquomicroαζική επικοινω-νίαraquo laquoκινητικότηταraquo laquoπροσοmicroοίωσηraquo laquoνοmicroαδισmicroόςraquolaquoκατανάλωσηraquo laquocomputer cityraquo κά Ο Reyner Bahnamπροσδιόρισε το εγχείρηmicroα του Archigram microε δυο λέξειςlaquofun and flexibilityraquo Στο σχήmicroα αυτό microπορούmicroε να προ-σθέσουmicroε ορισmicroένες αγαπητές έννοιες των microέσων microαζικήςεπικοινωνίας όπως το laquoστιγmicroιαίοraquo και η laquoδιασκέδασηraquo γιανα πάρουmicroε microια πρώτη ιδέα του αρχιτεκτονικού και πολεο-δοmicroικού τους προγράmicromicroατος Εύκολα microπορούmicroε να διαπιστώσουmicroε ότι ο Yona Friedman

iquestOacuteˆ Archigram Instant city Urban action

tune-up 1969

permilrsaquoIumlmiddot iquestOacuteˆ ∆iquestIcircEuml˜ sumAcircOacutecurrenUgraveOcirc˜ prodIumlAcircIcircUgraveUacuteOcircOacuteEgraveIcirclsaquo Ocirc-

IumlAcircOcircpermilOcircIgraversaquomiddot 1962-1975permilrsaquoIumlmiddot IcirciquestUgraveˆ Archizoom Associati No-stop city1969-72

ο Constant ο Cedric Price το Archigram το Superstudioκαι οι Archizoom Associati εξέφρασαν microια νέα microητροπολι-τική ευφυΐα που από πολλές απόψεις προανήγγειλε τηmicroεγάλη κλίmicroακα των νέων χώρων κατανάλωσης τη δια-σπορά της laquoinfoarchitectureraquo της laquoψυχογεωγραφίαςraquo καιτου laquoηλεκτρονικού χωριούraquo Γι αυτό και αντιmicroετώπισαν τιςπόλεις σαν ένα είδος αυτοmicroατοποιηmicroένων κόmicroβων κινητήςκατοίκησης και περιπλάνησης που τις φέρνει κοντά στοντρόπο microε τον οποίο εmicroείς συζητάmicroε σήmicroερα το microέλλον τουψηφιακού χώρου Στην ατζέντα της αρχιτεκτονικής προ-στέθηκε η ταχύτητα και η αmicroεσότητα της microηντιακής κουλ-τούρας των κόmicroικς των φανζίν και των laquoαερο-γραmicromicroά-τωνraquoΤο Archigram συνέλαβε microrsquo έναν ειρωνικό αλλά και τεχνο-λογικά επεξεργασmicroένο τρόπο τις απεριόριστες δυνατότη-τες των διασυνδέσεων (Plug-in City) αγγίζοντας την ιδέαmicroιας laquoδιαδραστικής πόληςraquo η οποία θα είναι αποτέλεσmicroατης διαστολής της προσθετικής του οπτικοακουστικούτης ροmicroποτικής και microιας νέας σχέσης microε το φυσικό περι-βάλλον Έχοντας το ένα microάτι τους στραmicromicroένο στονMcLuhan και τrsquo άλλο στον Μαρκούζε οι ουτοπίες αυτέςδοκίmicroασαν την ατέρmicroονη microετάβαση από τη microεγάλη στηmicroικρή κλίmicroακα και από την υλικότητα στο άυλο σύmicroπαντινάζοντας στον αέρα τις συmicroβάσεις της αρχιτεκτονικήςκαι του urban planning Ο δρόmicroος που εγκαινίασαν οδή-γησε αναπόφευκτα στην πληροφοριοποίηση της αρχιτε-κτονικής ndashη οποία ανέτρεψε τις παραδοσιακές σχέσειςανάmicroεσα στο εσωτερικό και το εξωτερικό της κατα-σκευήςndash και στην επεξεργασία microιας σειράς πετασmicroάτωνπου αναδιατάσσουν τις ισορροπίες ανάmicroεσα στο φυσικόκαι το τεχνητό περιβάλλον Με διαφοροποιήσεις αλλά παράλληλα δραστηριοποιή-θηκε την ίδια περίοδο και ο Τάκης Ζενέτος microελετώνταςτην laquoπόλη του microέλλοντοςraquo και την laquoηλεκτρονική πολεοδο-microίαraquo Το 1962 σε microια microαζική καταναλωτική εκδήλωσηόπως η Έκθεση Σύγχρονου Σπιτιού θα αναδείξει τηναρχιτεκτονική σε καθεαυτό mass medium περιγράφονταςτην πειραmicroατική κατοικία του microέλλοντος microε όρους laquoαποικι-σmicroού της ατmicroόσφαιραςraquo laquoτοίχου-οθόνης ανταλλαγώνraquolaquoτεχνητών επιπέδων που επαναλαmicroβάνουν το φλοιό τηςγηςraquo και ούτω καθεξής Επίσης ο Ζενέτος θα εισάγει στοαρχιτεκτονικό microας λεξιλόγιο έννοιες όπως laquoτηλε-εργασίαraquo(που laquoπραγmicroατοποιείται στον τόπο της κατοικίαςraquo) laquoτηλε-επαφέςraquo laquoτηλε-διεκπεραιώσειςraquo laquoτηλε-διεύθυνση τηςπαραγωγήςraquo οι οποίες προκαλούν ριζική laquoαναθεώρησητων αρχών του σχεδιασmicroού microε βάση την εξέλιξη τωνmicroέσων επικοινωνίαςraquo6 Ένα τέτοιο γεγονός διέφυγε τηςπροσοχής του εγχώριου κριτικού και ιστοριογραφικούλόγου ο οποίος επιmicroένει στις κοινότοπες γενικεύσεις Ο microελλοντολογικός οίστρος των ριζοσπαστικών ουτοπιώντης δεκαετίας του 1960 microπορεί να γοητεύει σήmicroερα πολ-λούς θέτει ωστόσο ένα καίριο ερώτηmicroα που εκκρεmicroεί στονπυρήνα του πολιτισmicroού microας πώς microπορούmicroε να συνδέ-σουmicroε τους κοινωνικούς microετασχηmicroατισmicroούς των πόλεωνκαι των microέσων microαζικής επικοινωνίας microε τις τεχνολογικέςκαινοτοmicroίες της αρχιτεκτονικής

4 Παρότι το αρχέτυπο του διαφανούς ουδέτερου καιρευστού χώρου της πληροφορικής αντλεί από τη χωρικήαντίληψη του Mies van der Rohe ndashτον πιο αινιγmicroατικόπρωταγωνιστή του microοντέρνουndash το microηχανικό παράδειγmicroα τηςνεωτερικότητας microοιάζει να αποmicroακρύνεται Από τη microορφο-λογία και τη λογική των βιοmicroηχανικών προϊόντων περά-σαmicroε στην ανάγκη ενός σχεδιαστικού προσδιορισmicroού της

5588 α φ ι έ ρ ω micro α

microικροηλεκτρονικής που εγκαταλείπει τις αταβιστικές προσ-δοκίες όπως τουλάχιστον τις θέσπισε ο ΒιτρούβιοςFirmitas Utilitas Venustas δίνοντας προβάδισmicroα στη διάρ-κεια στη microονιmicroότητα στη σταθερότητα και στην ακινησίασαν ένα είδος προσαρmicroογής στην κρούστα της γης Αυτήνοmicroίζω ότι είναι η microεγαλύτερη microεταβολή που στη δεκαετίατου 1970 σηmicroαδεύτηκε από τη microελέτη των Renzo Piano καιRichard Rogers για το παρισινό Beaubourg Η έλευση και ηδυναmicroική των νέων τεχνολογιών του microετα-γουτεmicroβεργια-νού γαλαξία αντικαθιστά τη firmitas microε την ελαφρότητατην κινητικότητα και την ευελιξία Η αρχιτεκτονική δενδιεκδικεί πλέον την laquoαπό microηχανήςraquo προέλευσή της (όπωςη microοντέρνα) αλλά καταξίωση στην κυβερνο-οικολογία στηφιλοσοφία της φύσης (Ilya Prigogine) στις εδαφικές καλλι-τεχνικές πρακτικές στη ριζωmicroατική σκέψη των GillesDeleuze και Felix Guattari και στους cyborg microύθους τηςDonna Haraway

Αν για τους φουτουριστές ή τους ρασιοναλιστές η νεωτε-ρικότητα διέθετε το microεταλλικό ήθος ενός συστήmicroατοςοδοντωτών τροχών η αρχιτεκτονική σήmicroερα καλείται νααναmicroετρηθεί microε τον τυπωmicroένο λαβύρινθο ndashlaquoτυποκυκλώ-microαταraquo τα αποκαλούσε η καλλιτέχνης Μπία Ντάβου σταmicroέσα της δεκαετίας του 1970ndash ενός microικροτσίπ Αυτή είναι ηαντιπροσωπευτικότερη microεταφορά της νέας άmicroορφης γεω-γραφίας των σηmicroερινών microεγαλουπόλεων Η αρχιτεκτονικήλειτουργεί ως υβριδικό εργαλείο microιας σειράς υπερκειmicroενι-κών διασυνδέσεων microε το πληροφορικό περιβάλλον Στιςmicroέρες microας όλο και πιο δύσκολα ξεχωρίζει κανείς τα όριαανάmicroεσα στο πραγmicroατικό και το εικονικό στο φυσικό καιτο τεχνητό στο σταθερό και το εφήmicroερο

5 Οι microετασχηmicroατισmicroοί της παραγωγής διαmicroορφώνουν ένανέο πεδίο δράσης Ο σύγχρονος microεταφορντικός τρόποςπαραγωγής ή ndashγια να το πω διαφορετικάndash ο άmicroεσοςσυσχετισmicroός ανάmicroεσα στην υλική και την άυλη ανάπτυξηδιαλύει οριστικά τα σύνορα στο δίπολο που κάποτε απο-

καλούσαmicroε laquoοικονοmicroική βάσηraquo και laquoεποικοδόmicroηmicroαraquo Ηαρχιτεκτονική παραγωγή οι καλλιτεχνικές πρακτικές ηπολιτική δράση και οι microετασχηmicroατισmicroοί της επικοινωνίαςndashπου κατά τον 19ο αιώνα υπήρξαν διαχωρισmicroένοι τύποιδράσηςndash σήmicroερα παρουσιάζονται ενσωmicroατωmicroένοι σε microιαενιαία διαδικασία Αν για το φορντικό microοντέλο η laquoγενικήδιάνοιαraquo (general intellect7) ήταν έξω από τις διαδικασίεςτης παραγωγής στο microεταφορντικό η laquoεργασίαraquo και η laquomicroηεργασίαraquo αποκτούν ισάξια παραγωγικότητα η οποία βασίζε-ται στους microηχανισmicroούς επικοινωνίας και κοινωνικοποίησηςστις αισθητικές αντιλήψεις και στις ικανότητες αφαίρεσης Ιδού ένας ορισmicroός του νοητικού περιβάλλοντος εντός τουοποίου δρούmicroε όλοι microας Η σύγχρονη αρχιτεκτονική δενmicroπορεί να υπάρξει έξω από αυτό το περιβάλλον Αυτό πουαλλάζει δεν είναι οι laquoτάσειςraquo αλλά ο ίδιος ο τρόπος microε τονοποίο αντιλαmicroβανόmicroαστε και παράγουmicroε την αρχιτεκτο-νική την πόλη το έδαφος την laquoγενική διάνοιαraquo Από τη

στιγmicroή που το microεγαλύτερο microέρος των αντιλήψεων και τωνπεποιθήσεών microας για τον κόσmicroο διακινούνται και διαmicroορ-φώνονται από τα media η laquomicroεσοαρχιτεκτονικήraquo αποκτάυποχρεωτικά πολιτικό χαρακτήρα Ένα υπολογίσιmicroο κοmicro-microάτι της σύγχρονης αρχιτεκτονικής στρέφεται στις εικόνεςκαι στις δυνατότητες των microέσων microαζικής επικοινωνίαςακριβώς για να παραmicroείνει στην αρχιτεκτονική και να δια-τηρήσει τον κοινωνικό του προσανατολισmicroό Βγαίνει φαι-νοmicroενικά απrsquo ότι θεωρούσαmicroε αρχιτεκτονική προκειmicroένουνα παραmicroείνει στο εσωτερικό της

6 Υπάρχει ωστόσο microια επιπλέον διάσταση της laquomicroεσοαρχι-τεκτονικήςraquo Κανείς δεν microπορεί να αmicroφισβητήσει ότι η πλη-ροφοριακή σφαίρα και η υπερκειmicroενικότητα παράγουνσήmicroερα microια φρενίτιδα αφηγήσεων και διαmicroορφώνουν πολι-τισmicroικές πολιτικές και χωρικές αντιλήψεις Αντιmicroετωπίζο-ντας το Συγγραφέα ως παραγωγό (1934) ο Walter Benjaminδεν είχε κανένα δισταγmicroό επί του προκειmicroένου laquoη τεχνικήπρόοδος είναι η βάση της πολιτικής προόδουraquo Αυτό

5599α φ ι έ ρ ω micro α

permilrsaquoIumlmiddot ordfrsaquomiddot iexclUgraveiquestsbquoOcirc˘ ∆˘OcircIcircDaggerIcircIumlˆIgravemiddot (sbquomiddotIcircAcircIumlrsaquo-UgraveEuml˜ macrmiddotIumlIcircfi˜) 1975

IcirciquestUgraveˆ tradeAcircIumlrsaquopermilmiddot middotfi UgraveOcirc laquoArchigramraquo 5 Ocirc˘ AcircIgraveAcirc-UacuteEgravecurrenmacrAcircEgrave middotOcircUcirciquestUcircIgravemiddotUgravemiddot IgraveAcircIumlAcircUgraveOgraveOacute UgraveOcirc˘ ∆iquestIcircEuml sumAcircOacutecurrenUgraveOcirc˘UgraveOcirc˘ Constant IcircmiddotEgrave UgraveOcirc˘ Peter Cook

φωτίζει τη σηmicroερινή κατάσταση της αρχιτεκτονικής διερευνά και

αποκαλύπτει τη διαβρωτική επίδραση της πολιτικής του πλαισίου

της οικονοmicroίας και της παγκοσmicroιοποίησηςraquo Υπrsquo αυτήν την έννοια

βλ και τη συνεργασία του Jeffrey Deitch microε τον Dan Friedman

στους καταλόγους των εκθέσεων Cultural Geometry (1988) Artificial

Nature (1990) και Posthuman (1992) Ίδρυmicroα ∆ΕΣΤΕ Αθήνα

5 laquoΤο πέρας δεν είναι το σηmicroείο όπου ένα πράγmicroα τελειώνει αλλά

όπως γνώριζαν οι Έλληνες εκείνο απrsquo όπου αρχίζει η ουσία του

(Wesen)raquo (M Heidegger laquoCostruire Abitare Pensareraquo (1952)

στο Saggi e discorsi ιταλική microτφρ G Vattimo Μιλάνο 1976 σ 103)

6 Τ Χ Ζενέτος laquoΗ ηλεκτρονική πολεοδοmicroίαraquo στο Αρχιτεκτονικά

θέmicroατα 3 1969 σ 114 και 118 Βλ επίσης T Ch Zenetos Urbanisme

Electronique Structures paralleles Αθήνα 1969 και Γ Τζιρτζιλάκης

laquoΗ πόλη του microέλλοντος του Τάκη Ζενέτουraquo στο Α Καφέτση

(επιmicro) Μεταmicroορφώσεις του microοντέρνου Εθνική Πινακοθήκη Αθήνα

1992 σσ 297-300

7 Όρος που χρησιmicroοποιούν οι P Virno και M Hardt για να προσ-

διορίσουν τους πρόσφατους microετασχηmicroατισmicroούς laquoτης παραγωγικής

εργασίας και της τάσης της να γίνει ολοένα περισσότερο άυλη Τον

κεντρικό ρόλο που διαδραmicroάτιζε προηγουmicroένως η εργατική

δύναmicroη των εργατών του microαζικού εργοστασίου στην παραγωγή

υπεραξίας σήmicroερα όλο και περισσότερο τον καταλαmicroβάνει η πνευ-

microατική άυλη και επικοινωνιακή εργατική δύναmicroηraquo (M Hardt A

Negri Αυτοκρατορία microτφρ Ν Καλαϊτζής Αθήνα 2002 σ 56)

8 W Benjamin laquoΟ συγγραφέας σαν παραγωγόςraquo (1934) στο

∆οκίmicroια για τον Μπρεχτ microτφρ Ν Κολοβός Αθήνα 1972 σσ 120-122

9 G Deleuze Cinema 1 Lrsquoimmagine-movimento ιταλ microτφρ J P

Manganaro Μιλάνο 1984

10 M McLuhan Media Οι προεκτάσεις του ανθρώπου (1964) microτφρ

Σ Μάνδρος Αθήνα χχ laquoΤο ρούχο και η κατοικία ως προεκτάσεις

του δέρmicroατος και των microηχανισmicroών ελέγχου της θερmicroοκρασίας

είναι πρώτα απrsquo όλα microέσα επικοινωνίας microε την έννοια ότι διαmicroορ-

φώνουν και αναδιατάσσουν τα πρότυπα της ανθρώπινης σχέσης

και κοινωνικότηταςraquo (σ 160)

11 T Ito laquoTarzan nella giungla dei mediaraquo Domus Μάρτιος 2001

σ 38

6611α φ ι έ ρ ω micro α

που έχει σηmicroασία δεν είναι τι πιστεύει κανείς για τις σχέσειςπαραγωγής αλλά laquoη θέση του microέσα σrsquo αυτέςraquo8 Μrsquo έναλόγο η laquoλογοτεχνική τεχνική των έργωνraquo Η ανυπολόγιστησηmicroασία ενός τέτοιου συλλογισmicroού θα κάνει τον Benjaminνα είναι από τους πρώτους που θα επισηmicroάνουν την πολι-τική σπουδαιότητα του ντανταϊστικού κολάζ Αν θέλουmicroε να προσδιορίσουmicroε τη διαφοροποίηση ενόςτέτοιου συλλογισmicroού στις microέρες microας αυτή βρίσκεται σε microιασειρά νέες τεχνικές εδραίωσης του φαντασιακού οι οποίεςmicroετατρέπουν τις εικόνες microε ιλιγγιώδη τρόπο σε αφηγηmicroα-τικούς και χωρικούς σχηmicroατισmicroούς Το φαντασιακό ανα-δεικνύεται σε microείζον διακύβευmicroα του microέλλοντος συστατικότης laquoγενικής διάνοιαςraquo και του laquomicroεταφορντισmicroούraquo Σrsquo αυτότο έδαφος είναι ισχυρός όποιος ενεργοποιεί την υποκει-microενικότητα και είναι κοντά στις επιθυmicroίες όποιος απελευ-θερώνει τις διαφορές από τις στερεότυπες αναπαραστά-σεις Επεξεργαζόmicroενοι χωρικές αντιλήψεις και αφηγήσειςπου αντλούν από τα microέσα microαζικής επικοινωνίας επεξεργα-ζόmicroαστε laquoτη θέση microας microέσα σrsquo αυτάraquo δηλαδή ένα είδοςκριτικής πλοήγησης στο εσωτερικό τους αλλά και στοεσωτερικό των γεγονότων των χώρων και των κατοικήσι-microων κόσmicroων που καταδεικνύουν

7 Η laquoποιότηταraquo των πόλεων δεν εξαρτάται microόνο από τιςαπαραίτητες εξυπηρετήσεις αλλά και από τη δύναmicroη τωνεικόνων τους Η τεχνική αναπαραγωγιmicroότητα που εγκαι-νίασε η φωτογραφία πέρασε στη microητροπολιτική της διά-χυση σrsquo ολόκληρο τον πλανήτη Οι αναπαραστάσεις τηςπραγmicroατικότητας καθίστανται πιο ισχυρές από την ίδια τηνπραγmicroατικότητα Κάτι τέτοιο microάλλον διαισθάνονταν ο KarlFriedrich Schinkel το 1934 όταν σχεδίαζε το φαραωνικόπαλάτι του Όθωνα στην Ακρόπολη των Αθηνών χωρίςmicroάλιστα να πατήσει το πόδι του στην Ελλάδα Ιδού microιαπρόωρη αποθέωση του microη τόπου στον οποίο όλοι αναφέ-ρονται σήmicroερα Ωστόσο εκείνο που έχει microεγαλύτερο ενδιαφέρον σrsquo αυτέςτις εικόνες δεν είναι microόνο η αναπαραστατική τους γοητείααλλά η ικανότητά τους να δηmicroιουργούν προβολές αλληλε-πιδράσεις πλαίσια αφήγησης και κατοίκησης που εντέλειαναδιαρθρώνουν την αντίληψη και την εmicroπειρία microας στοχώρο Αν microπορούmicroε να επικρίνουmicroε για κάτι τους εικονο-φοβικούς είναι η υποτίmicroηση της δυνατότητας που microαςδίνουν οι εικόνες να επιλέξουmicroε microέσα από ένα microεγάλοαριθmicroό αντιληπτικών εmicroπειριών οι οποίες επηρεάζουν τοφαντασιακό Να επιλέξουmicroε δηλαδή από εκείνο το ανεξέ-λεγκτο πεδίο επιθυmicroιών που εκτείνεται στον κόσmicroο καισυνάmicroα δηmicroιουργεί ένα κόσmicroο Μόνον έτσι η microόλυνση τηςαρχιτεκτονικής από την άγρια υπερmicroεσική καθηmicroερινότηταέχει δυνατότητες microεταστροφήςΓια όλους αυτούς τους λόγους πρέπει να θεωρήσουmicroε τηνlaquomicroεσοαρχιτεκτονικήraquo σαν ένα microηχανισmicroό αφήγησης καικατοίκησης σαν ένα laquoψυχογεωγραφικόraquo στρώmicroα τηςσυνείδησης που microετασχηmicroατίζει τους τρόπους αντίληψηςκαι τη σηmicroασία που προσδίδουmicroε στο χώρο και στηνεmicroπειρία ∆εν microιλώ εδώ για εικόνες που αναπαριστούν ndashλεςκαι το αναπαριστώmicroενο προϋπάρχει αmicroετάβλητοndash αλλά γιαlaquoεικόνες-κίνησηraquo9 όπως τις αποκαλεί ο Gilles Deleuze οιοποίες έχουν τον αντίκτυπο των γεγονότων στη συνείδησηκαι στην εmicroπειρία προετοιmicroάζοντάς τες να παράγουν τρό-πους κατοίκησης του κόσmicroου

8 Ανατρέχοντας στην ερεθιστική προφητεία που πρότεινεο Marshal McLuhan στη δεκαετία του 1950 χωρίς να πείσειπολλούς microπορούmicroε να ισχυριστούmicroε ότι η αρχιτεκτονική

microετασχηmicroατίζεται σε ένα laquomicroιντιακό ρούχοraquo ρούχο καικατοίκηση είναι δύο παραλλαγές και προεκτάσεις του δέρ-microατός microας10 Μερικά χρόνια αργότερα το 1967 ο MikeWebb microετέφερε κοmicroφόρ από τη διαστηmicroική τεχνολογίαστην κατοικία σχεδιάζοντας ένα είδος laquoκατοικήσιmicroουρούχουraquo microια κυριολεκτικά αmicroφίδροmicroη σχέση ανάmicroεσα στοσώmicroα και το σπίτι Ακολούθησαν microια σειρά παρόmicroοιες απόπειρες αλλά οToyo Ito θα είναι εκείνος που θα επεκτείνει microια τέτοιαστάση απεκδύοντας την τεχνολογική της φούρια laquoΑπότην αρχαιότητα η αρχιτεκτονική χρησίmicroευσε σαν ένα microέσοπου επέτρεπε στον άνθρωπο να προσαρmicroόζεται στοφυσικό περιβάλλον σήmicroερα είναι microια προέκταση του δέρ-microατός του όχι microόνο σε σχέση microε τον κόσmicroο της φύσηςαλλά και microrsquo εκείνο της πληροφορίας Στις microέρες microας ηαρχιτεκτονική πρέπει να δράσει σαν ένα ρούχο για ταmedia Όταν ο άνθρωπος τυλίχτηκε σrsquo εκείνο το microηχανικόρούχο που αποκαλούmicroε αυτοκίνητο βίωσε την επέκτασητου φυσικού του σώmicroατος Μrsquo ένα παρόmicroοιο τρόπο microπο-ρούmicroε να ισχυριστούmicroε ότι όποιος φορά ένα ldquomicroηντιακόrdquoρούχο δοκιmicroάζει την εmicroπειρία της επέκτασης του microυαλούτου Ο άνθρωπος που τυλίγεται σrsquo ένα τέτοιου είδουςρούχο είναι ο Ταρζάν της microηντιακής ζούγκλαςraquo11

∆εν microπορώ να κρύψω την προτίmicroησή microου στην αλληγορίααυτή του ιάπωνα αρχιτέκτονα και την αποστροφή microουστην υπερπροσφορά της laquoβιοmicroορφικήςraquo ρευστότηταςπου αναπαράγει τα προγράmicromicroατα των υπολογιστών Πρό-κειται για επισήmicroανση εξαιρετικά χρήσιmicroη επειδή ακριβώςσυνδέει τη σωmicroατικότητα του ρούχου microε τον άυλο χαρα-κτήρα των microέσων microαζικής επικοινωνίας εστιάζοντας σrsquoεκείνες τις διαδικασίες που παράγονται ανά-microεσα τους Τοlaquoρούχοraquo αυτό έχει πορώδη χαρακτήρα εκφράζει τηναmicroοιβαία ανησυχητική διήθηση και τη διαπερατότητα τουσώmicroατος και του άυλου σύmicroπαντος Μόνον έτσι microπορούmicroενα επεξεργαστούmicroε τις κοινωνικές επιπτώσεις της πολυmicroε-σικής διάχυσης microετατρέποντας τις microορφές σε περιβάλλονκαι την τυπολογία σε διαγράmicromicroατα καταστάσεων Ιδού έναςκατατοπιστικός ορισmicroός της laquomicroεσοαρχιτεκτονικήςraquo Γενε-τικός πυρήνας της είναι η laquoγενική διάνοιαraquo και ο σχεδια-σmicroός κατοικήσιmicroων εδαφών κατάλληλων για την κατακερ-microατισmicroένη εmicroπειρία του microεταmicroοντέρνου χώρου

Σηmicroειώσεις

1 Η διάλυση της πόλης είναι ο τίτλος ενός βιβλίου που δηmicroοσίευσε

ο Bruno Taut το 1920 περιγράφοντας την περιβαλλοντική

alpinearchitektur Η mediarchitecture εστιάζει υποχρεωτικά στη

laquoδιάλυση της αρχιτεκτονικήςraquo που δηmicroιουργεί νέους microηχανισmicroούς

αντίληψης του χώρου αφήγησης και κατοίκησης

2 B Colomina Privacy and Publicity Modern Architecture as Mass

Μedia ΚέιmicroπριτζΜασαχουσέτη 1994 Αξίζει να αναφέρουmicroε εδώ

το προδροmicroικό βιβλίο του R De Fusco Architettura come mass

medium Note per una semiologia architettonica Μπάρι 1967 στο

οποίο επισηmicroαίνεται ότι τα κτίρια και οι οικισmicroοί δεν έχουν microόνο

πρακτική λειτουργία αλλά επικοινωνούν και microεταδίδουν πληροφο-

ρίες κατασκευάζουν ανθεκτικά σύmicroβολα microακράς διάρκειας Χρή-

σιmicroοι είναι και οι συσχετισmicroοί του mediascape microε τους τοπικούς

πολιτισmicroούς που προτείνει ο Arjun Appadurai στο Modernity at

Large Cultural Dimension of Globalization Μινεάπολις 1996

3 H Foster Design amp Crime (2002) ιταλ microτφρ E De Cecco

Μιλάνο 2003 σ 27

4 OMA R Koolhaas B Mau SMLXL Νέα Υόρκη 1995 Οι συγ-

γραφείς υποστηρίζουν ότι laquoη συσσώρευση λέξεων και εικόνων

6600 α φ ι έ ρ ω micro α

IcirciquestUgraveˆ Toyo Ito Mediathegraveque UcircUgraveEuml Sendai 1996-2001

6633α φ ι έ ρ ω micro α6622 α φ ι έ ρ ω micro α

ντας microέσα από το χώρο των αθηναϊκών εφηmicroερίδων δίνειτα πρώτα σηmicroάδια microιας χρυσής ίσως περιόδου γι αυτό πουονοmicroάζουmicroε laquoαρχιτεκτονική δηmicroοσιογραφίαraquo()Εδώ microπορεί κανείς επίσης να διακρίνει τη φανερή διαφοράανάmicroεσα στην επίκαιρη χωρίς διαχρονική αξία δηmicroοσιο-γραφική κάλυψη των αρχιτεκτονικών γεγονότων απόδηmicroοσιογράφους (όπως ο Λάmicroπρος Κοροmicroηλάς) microε τονεύγλωττο ιστοριογραφικό σχολιασmicroό του Μπίρη ο οποίοςπαρότι ιδιαίτερα κυνικός πολλές φορές είναι ο microόνος πουεξάγει γόνιmicroα συmicroπεράσmicroατα τόσο για το παρόν όσο καιγια το microέλλον της Αθήνας Εκεί λοιπόν που ο Κοροmicroηλάςαπλώς πιστοποιεί την ύπαρξη της παλιάς Αθήνας πουχάνεται καθηmicroερινά ο Μπίρης εκτυλίσσει διαmicroέσου microιαςλεπτοmicroερειακής ιστοριογραφικής αναπαράστασης τηνκοινωνική πολεοδοmicroική και ενδεχοmicroένως αρχιτεκτονικήσυνέχεια του χώρου όπως εξελίσσεται microέσα στο χρόνοαναπτύσσοντας έτσι ένα επιστηmicroονικό πόνηmicroα που υπερ-βαίνει τις προδιαγραφές ενός άρθρου εφηmicroερίδαςΤη συνέχεια του χώρου στο χρόνο διερευνά και ο ΆρηςΚωνσταντινίδης αφήνοντας microέσα από τα άρθρα του στηνΚαθηmicroερινή (1944-1952) να φανεί το όραmicroα microιάς laquoσύγχρο-νης αληθινής αρχιτεκτονικήςraquo που microεταλλάσσει την ελλη-νική αρχιτεκτονική παράδοση microέσα από νέους microορφοπλα-στικούς κώδικες και σύγχρονα κατασκευαστικά υλικά Ίσωςο Κωνσταντινίδης να είναι και η microοναδική περίπτωσηέλληνα αρχιτέκτονα του οποίου τα δηmicroοσιευmicroένα κείmicroεναmicroπορούν να θεωρηθούν αναπόσπαστο κοmicromicroάτι του αρχι-τεκτονικού του έργου laquoένα κείmicroενο γραmicromicroένο από αρχιτέ-κτονα microπορεί να δώσει ότι δίνει ένα καλό χτίσmicroα για τηναρχιτεκτονικήraquo15 Στην περίπτωση του βιβλίου του ΠαλιάΑθηναϊκά Σπίτια η microόνη εφηmicroερίδα που ασκεί γόνιmicroη κρι-τική στο βιβλίο είναι το Βήmicroα microε την πένα του ΜαρίνουΚαλλιγά16 Σε αυτό το άρθρο εκτός από τη microόνιmicroη πιστο-ποίηση microιας στείρας αρχιτεκτονικής πραγmicroατικότητας γιαπρώτη φορά η laquoελληνικότηταraquo τίθεται σε ένα πεδίο διεκδί-κησης ανάmicroεσα στον κρίνοντα και τον κρινόmicroενο συγγρα-φέα του βιβλίουΗ σύγκρουση ανάmicroεσα στη laquoσυντηρητικήraquo νεοκλασικί-

που από microοντέρνο δοmicroικό υλικό ανάγεται σε ισοπεδωτικόσύmicroβολο της εποχής Η laquoτσιmicroεντοποίησηraquo των ελληνικώνπόλεων στην δεκαετία του 50 δεν θα microπορούσε να αφή-σει έξω από τη σφαίρα της επιρροής της και την ίδια τηναρχιτεκτονική σκέψη Έτσι την πολύmicroορφη αναζήτηση τηςελληνικότητας διαδέχεται η αmicroφισβήτηση σε όλα τα επί-πεδα της κοινωνικής δραστηριότητας Η γενιά της αmicroφι-σβήτησης άλλοτε εντοπίζει την αιτία του κακού στην επιρ-ροή των ξένων δυνάmicroεων στην Ελλάδα και τη σχέση εξάρ-τησης που έχει microε τον δυτικό κόσmicroο και άλλοτε θεωρείπως το κακό ξεκινάει από τα εσωτερικά προβλήmicroατα τουκράτους και ευρύτερα ολόκληρου του έθνους σε συσχετι-σmicroό microε την ανυπαρξία οργάνωσης προγραmicromicroατισmicroού καιελέγχου Αυτές οι δύο προσεγγίσεις microπορούν σε γενικέςγραmicromicroές να σχηmicroατίσουν το πολιτικό και κοινωνικό ζητού-microενο αυτής της χρονικής περιόδου Από τις αρχές της δεκαετίας του rsquo50 η συζήτηση για τηναρχιτεκτονική αποκτά τις δικές της microόνιmicroες εβδοmicroαδιαίεςστήλες στο χώρο των microεγάλων αθηναϊκών εφηmicroερίδων microε

τον Κώστα Μπίρη και τον Άγγελο Προκοπίου στην Καθη-microερινή και τον Μαρίνο Καλλιγά στο Βήmicroα Την ίδια στιγmicroήπεριστασιακά γράφουν σε αυτές ή αναφέρονται συχνάστην αρχιτεκτονική ειδησεογραφία microεγάλοι αρχιτέκτονεςκαι θεωρητικοί όπως ο Κώστας Κιτσίκης ο Άρης Κωνστα-ντινίδης ο Κωνσταντίνος ∆οξιάδης ο Παναγιώτης Μιχε-λής ακόmicroη και ο ίδιος ο ∆ Πικιώνης Μέσα από τις στήλεςτου αθηναϊκού Τύπου ξεκινά microια έντυπη συνοmicroιλία ανθρώ-πων που αγαπούν την αρχιτεκτονική άλλες φορές υπό τηmicroορφή αντιφωνίας άλλες υπό τη microορφή διαλόγου καιάλλες υπό τη microορφή στείρου microονολόγουΟ Κώστας Μπίρης διεκδικώντας τον τίτλο του κορυφαίουαθηναιολόγου microπορεί να χαρακτηριστεί ως η κυρίαρχηlaquoδηmicroοσιογραφικήraquo παρουσία της πρώτης microεταπολεmicroικήςεικοσιπενταετίας microέσα από microια πρωτοφανή για τα δεδο-microένα της εποχής ποσότητα και ποιότητα άρθρων που microεεπιτυχηmicroένο τρόπο καλύπτει την αρχιτεκτονική επικαιρό-τητα συνδέοντάς την microε το κοντινό ή ακόmicroα και microε τοαπώτερο παρελθόν Όλο αυτό το ιστορικό υλικό microε τοοποίο ο Μπίρης σχολίασε την επικαιρότητα της εποχήςτου θα οδηγήσει τελικά και στο γνωστό βιβλίο του Αι Αθή-ναι13 που θα αποτελέσει και ένα από τα microοναδικά ιστορικάmicroελετήmicroατα αυτής της περιόδου Από την άλλη η αρθρο-γραφία του άγνωστη σε ένα microεγάλο microέρος στους ιστοριο-γράφους14 θα microπορούσε να χαρακτηριστεί το εφαλτήριοτου προσωπικού του αγώνα για την αρχιτεκτονική και τηνπολεοδοmicroία (παρότι είχε δηmicroόσια θέση στο ΠολεοδοmicroικόΓραφείο του ∆ήmicroου Αθηναίων) ενός αγώνα που περνώ-

IgravecurrenUcircEuml intˆOacuteUcircUgravemiddotOacuteUgraversaquoOacuteOcirc˜ ordfrsaquoUacuteEuml˜ (1899-1980)IcirciquestUgraveˆ permilAcircIacuteEgraveiquest OtildeUacuteEuml˜ intˆOacuteUcircUgravemiddotOacuteUgraveEgraveOacutersaquopermilEuml˜ (1913-1994)

ΕισαγωγήΣε microια εποχή που τα ένθετα και οι στήλες τέχνης και πολι-τισmicroού συmicroπληρώνουν απλώς το θεmicroατικό πυρήνα τωνέντυπων microέσων microεγάλης κυκλοφορίας διακόπτοντας τονορmicroητικό laquoρουraquo της σοβαρής ειδησεογραφίας microε microερικάδιαλείmicromicroατα ξέγνοιαστης καθηmicroερινότητας η αρχιτεκτο-νική ακόmicroη και microε τη microορφή της κοσmicroογονικής είδησηςτις περισσότερες φορές δεν καλύπτει τις προδιαγραφέςτης θεαmicroατικότητας που ζητούν οι microηχανισmicroοί της σύγ-χρονης ενηmicroέρωσης Στον Αθηναϊκό Τύπο εκτός από τηνπερίπτωση της Καθηmicroερινής και του Βήmicroατος (που τα τελευ-ταία χρόνια παρουσιάζουν microια περισσότερο laquolifestyleraquoεκδοχή της αρχιτεκτονικής) οι υπόλοιπες εφηmicroερίδες καιτα περιοδικά ποικίλης ύλης δεν ασχολούνται συστηmicroατικάmicroε το θέmicroα ενώ στην κρατική και ιδιωτική τηλεόρασηπαρουσιάζονται περιστασιακά οι αρχιτεκτονικές microίας ή καιπερισσοτέρων χρήσεων παλινδροmicroώντας ανάmicroεσα στηνεκδοχή της ανάλαφρης laquoκοσmicroικήςraquo είδησης και της αmicroφί-σηmicroης κοινωνικοπολιτικής προπαγάνδας Από την άλλη ταεξειδικευmicroένα περιοδικά αρχιτεκτονικής σήmicroερα (όσαέχουν αποmicroείνει) απευθύνονται σε ένα microικρό κοινό τοοποίο αποτελείται κυρίως από τους επαγγελmicroατίες τουχώρου Η αρχιτεκτονική σε γενικές γραmicromicroές αφήνει εντε-λώς αδιάφορα τα microαζικά microέσα ενηmicroέρωσης και ελάχιστηπληροφορία που να την αφορά καταλήγει στο ευρύ κοινό Κι όmicroως δεν ήταν πάντα έτσι Από τα πρώτα άρθρα πουεmicroφανίστηκαν για την αρχιτεκτονική στον αθηναϊκό Τύπογια το Crystal Palace του Paxton στην εφηmicroερίδα Αιών το18511 microέχρι την εmicroπεριστατωmicroένη προβολή τουlaquoCalatravaraquo media res2 την πρώτη πενταετία του 21ουαιώνα η πολλές φορές πρωταγωνιστική παρουσία τηςαρχιτεκτονικής στις στήλες των εφηmicroερίδων έχει διανύσειmicroια microακρά διαδροmicroή ένα χρονικό πλούσιο σε γεγονότατα οποία δεν καταχωρήθηκαν ποτέ στην επίσηmicroη ιστορίαΊσως γι αυτό και microε την απουσία της ιστορικής συνέχειαςοι έλληνες ιστορικοί και ερευνητές της αρχιτεκτονικής στοθέmicroα των microέσων ενηmicroέρωσης συmicroπεριλαmicroβανοmicroένου καιτου γράφοντος επικεντρώνοντας το ενδιαφέρον τουςστην ανακύκλωση των διεθνών θεωρητικών τάσεων καιαναζητήσεων αρκούνται στις απόψεις των Adorno καιHorkheimer3 Β Zevi4 Hildebrand5 και Langer6 ChrNorbrerg-Schulz7 J Bonta8 R De Fusco9 B Colomina10

William Mitchell11 κά ξεχνώντας πως το πεδίο αυτό διαθέ-τει και περισσότερο πρακτικές εκδοχές οι οποίες πράγmicroατισχετίζονται microε τη σύγχρονη νεοελληνική πραγmicroατικότηταΣτις microέρες microας αυτή η αρχιτεκτονική πραγmicroατικότητα δια-κρίνεται από microια σειρά απατηλών αντιφάσεων για παρά-δειγmicroα εκεί που microια ολόκληρη εποχή αγωνιζόταν να συνει-δητοποιήσει το νόηmicroα microιας laquoαληθινής αρχιτεκτονικήςraquoόπως αυτή του Άρη Κωνσταντινίδη microέσα από τις στήλεςτων εφηmicroερίδων εmicroείς σήmicroερα επιχειρούmicroε microια αρθρογρα-

φία η οποία microε στείρους microονολόγους αγωνίζεται πχ ναεmicroπλέξει τις κατά τrsquo άλλα αξιόλογες απόψεις της ΠλάτωνοςΦαρmicroακείας του J Derrida microε τη σύγχρονη νεοελληνικήαρχιτεκτονική (sic)Σε ένα τέτοιο συναλλακτικό κύκλο ιδεών ιδεοληψιών σκέ-ψης και πράξης αναφέρεται και αρmicroόζει η κλασική αρχήτου laquoverum factumraquo ∆ηλαδή το laquoαληθινόraquo και το laquoφτια-χτόraquo είναι το ίδιο Η ψευδεπίγραφη κατασκευή της πραγ-microατικότητας από τα microέσα microαζικής ενηmicroέρωσης12 συνταυτί-ζεται microε τη νοητική κατασκευή της microη αναστρέψιmicroης πραγ-microατικότητας που αντιλαmicroβανόmicroαστε

Πρωταγωνιστές και γεγονόταTo σύνολο της αρθρογραφίας που αφορά την αρχιτεκτο-νική microέσα από τον αθηναϊκό Τύπο ειδικότερα από τον 19οmicroέχρι τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα είναι αδιερεύ-νητο Πρόκειται για το πεδίο εξέλιξης microιας άλλης παραλει-πόmicroενης αρχιτεκτονικής πραγmicroατικότητας η οποία υφί-σταται microόνο microέσα στο χώρο τον κειmicroένων microιας πραγmicroατι-κότητας που εκτυλίσσεται στο χρονικό microιας laquoχάρτινηςraquoαρχιτεκτονικής Μέσα από το σύνολο αυτών των άρθρων microπορούmicroε ναανιχνεύσουmicroε το microεγάλο φάσmicroα των αρχιτεκτονικών από-ψεων microιας εποχής την οποία πιθανότατα αγνοούν οι νεώ-τεροι και microε ανάmicroικτα συναισθήmicroατα θυmicroούνται οι παλιότε-ροι Η κριτική της αρχιτεκτονικής επικαιρότητας microέσα απότις εφηmicroερίδες λειτουργεί αντιφατικά από τη microια ασχολεί-ται microε την κρίση που περνά η αρχιτεκτονική των τελευ-ταίων πενήντα χρόνων στην Ελλάδα συνειδητοποιώνταςτη σταδιακή περιθωριοποίηση των αρχιτεκτόνων από τιςmicroεγάλες κοινωνικοπολιτικές αλλαγές κι από την άλλη εντο-πίζει το πρόβληmicroα στην απουσία άσκησης κριτικής πουοφείλεται στον χαρακτήρα του πολυδιασπασmicroένου σώmicroα-τος των ελλήνων αρχιτεκτόνων Βέβαια η περιθωριοποίηση των αρχιτεκτόνων της πρώτηςmicroεταπολεmicroικής γενιάς δεν οφείλεται microόνο στην απουσίασυλλογικής δράσης και υπερίσχυσης του άκρατου ατοmicroι-σmicroού αλλά πηγάζει κυρίως από την ανάγκη επαναπροσ-διορισmicroού της εικόνας-ειδώλου τους στον θρυmicromicroατισmicroένοιδεολογικό καθρέφτη της εποχήςΤο πολιτισmicroικό τέλmicroα στο οποίο έχει φτάσει το δίληmicromicroαανάmicroεσα στην πρωτοπορία και τη συντήρηση microορφοποιεί-ται microέσα στην περίοδο ανασυγκρότησης του microεταπολεmicroι-κού κράτους καθιστώντας τους αρχιτέκτονες αδύναmicroουςεν τέλει να αναλάβουν την αναmicroόρφωση της νεοελληνικήςπόλης Και ενώ πολλοί ιστορικοί κατατάσσουν την αναζή-τηση της ελληνικότητας στον αισθητικό και πολιτισmicroικόαντίποδα της microοντερνίζουσας ανοικοδόmicroησης υπάρχειένα κοινό σηmicroείο τοmicroής που περισσότερο δρα ισοπεδω-τικά παρά κυριαρχικά στην αισθητική σχέση αυτών τωνδύο άκρων Αυτό το κοινό σηmicroείο τοmicroής είναι το τσιmicroέντο

Νεοελληνική αρχιτεκτονικήσκέψη εν τύπω

του Μιχάλη Λεφαντζή αρχιτέκτονα διδάκτορα Πανεπιστηmicroίου Αθηνών

6655α φ ι έ ρ ω micro α6644 α φ ι έ ρ ω micro α

ναϊκό τύπο ο Κιτσίκης ισχυρίζεται πως όλες οι άλλες κριτι-κές laquomicroάλλον διαστρέφουν την αλήθειαν προκαλούσαισύγχυσιν εις την κατανόησιν των υψηλών εννοιών αυτήςraquoεννοώντας βεβαίως αυτές του ΠροκοπίουΚορυφαίος καθηγητής του ΕΜΠ αρχιτέκτονας διεθνούςακτινοβολίας (αντιπρόεδρος της ∆ιεθνούς Ένωσης Αρχι-τεκτόνων το 1963) και αργότερα υποψήφιος ∆ήmicroαρχος20

στην πραγmicroατικότητα ο Κιτσίκης είναι ο microοναδικός εκπρό-σωπος της Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής στα συνέδριακαι τις εκθέσεις του εξωτερικού έχοντας εξέχοντα ρόλοσε όλες τις διεθνείς εκδηλώσεις των αρχιτεκτόνωνΜάλιστα ως διοργανωτής του Α΄ Αρχιτεκτονικού Συνε-δρίου των χωρών της Ανατολικής Μεσογείου στην Αθήνακατάφερε να κινήσει το πολυπόθητο ενδιαφέρον της κοι-νής γνώmicroης και του Τύπου21

Με επίκεντρο το περιοδικό Αρχιτεκτονική η laquoεποχή της εικό-ναςraquo για την αρχιτεκτονική σκέψη στα microέσα ενηmicroέρωσηςξεκινά microε την αυτοπροβολή και δηmicroοσιότητα που όρισε τονΚώστα Κιτσίκη ως το νέο microοντέλο αρχιτέκτονα ικανού στοντοmicroέα των δηmicroοσίων σχέσεων και της διοίκησηςΣτο ζήτηmicroα του Λυκαβηττού22 ο Κ Κιτσίκης υποστηρίζειτην πρόταση διαmicroόρφωσής του microε σύγχρονες εγκαταστά-

σεις παρά την κλιmicroάκωση των αντιδράσεων του πνευmicroατι-κού κόσmicroου πάνω στο θέmicroα Σύmicroφωνος microε την άποψη τηςκυβέρνησης έχει ουσιαστικά να αντιmicroετωπίσει τους γνω-στούς αντιπάλους του τόσο στον ακαδηmicroαϊκό στίβο όσοκαι στις στήλες των εφηmicroερίδων τον Άγγελο Προκοπίουτον Μαρίνο Καλλιγά και τον Παναγιώτη Μιχελή ο οποίοςεmicromicroέσως πλην σαφώς σε διάσηmicroη για την εποχή επιστολήτου στην εφηmicroερίδα Καθηmicroερινή23 καταγγέλλει την υπαιτιό-τητα για την καταστροφή του Λυκαβηττού στην επιρροήτου Κώστα Κιτσίκη και στις λανθασmicroένες επιλογές τηςκυβέρνησηςΠαροιmicroιώδης microπορεί να χαρακτηριστεί επίσης η διαφωνίατου Κιτσίκη microε την πρόταση microεταφοράς του κέντρου τηςΑθήνας από τον Κωνσταντίνο ∆οξιάδη λέγοντας πως laquoΗπόλις των Αθηνών πρέπει να microείνει εντός του σηmicroερινούτης πλαισίουraquo και να συντονίσει την πολεοδοmicroική τηςοργάνωση microε τη δηmicroιουργία ενός Πολεοδοmicroικού Ινστιτού-του και microίας laquo∆ηmicroόσιας Επιχείρησης Πολεοδοmicroίας Αθη-νώνraquo (∆ΕΠΑ)24

Κορυφαίος και πολυδιαφηmicroισmicroένος εκπρόσωπος της ελλη-νικής πολεοδοmicroίας είναι την περίοδο αυτή αναmicroφισβήτηταο Κωνσταντίνος ∆οξιάδης Η έντονη παρουσία του στονΤύπο περιλαmicroβάνει τη σειρά άρθρων που έγραψε ο ίδιοςγια την ανοικοδόmicroηση microετά τον Β΄ Παγκόσmicroιο Πόλεmicroο(ως Υπουργός Ανασυγκροτήσεως εφηmicroερίδα Βήmicroα 1947)Αργότερα η διεθνής αναγνώριση της Κοσmicroόπολης microε τιςδηmicroοσιεύσεις στους New York Times από τον διάσηmicroοιστορικό Arnold Toynbee και του πολεοδοmicroικού τουέργου από τις laquoφαβέλλας του Ρίο Ντι Ζανέϊροraquo microέχριlaquoτον κήπο της Ουασίνγκτωνοςraquo δίνει στον ∆οξιάδη microιαθέση στο πάνθεον της διεθνούς πολεοδοmicroίας του 20ούαιώνα Στην Ελλάδα η έντυπη προβολή των δραστηριοτή-των του Αθηναϊκού Τεχνολογικού Ινστιτούτου (ταlaquoπλωτάraquo συνέδρια της ∆ήλου το συνέδριο της Πάρνηθαςκαι τις δηmicroόσιες συζητήσεις για την Αθήνα) καλύπτεταιεκτενώς από τον αθηναϊκό Τύπο και ειδικότερα από τηνεφηmicroερίδα Βήmicroα Ο ∆οξιάδης παρόλα αυτά δεν αναγνωρί-ζεται από πολλούς έλληνες συναδέλφους του ενώ η πολι-τεία καλεί τον γερmicroανό πολεοδόmicroο Verner Heberbrandt ναεκπονήσει το πολεοδοmicroικό σχέδιο της Αθήνας Μάλιστα οΛ Γ Κοροmicroηλάς σε άρθρο του στην Καθηmicroερινή λέει γιrsquoαυτή την περίπτωση πως laquoη Ελλάς δεν διαθέτει ούτε ένανπολεοδόmicroον ολκής κύρους και ακτινοβολίας ώστε περίαυτόν να συγκεντρωθούν όλοι οι νοmicroιζόmicroενοι πολεοδόmicroοιraquoκαι πως laquomicroοιραίον είναι να προσφύγωmicroε στα ξέναφώταraquo25

Η ανοδική πορεία της οικονοmicroίας και η εκβιοmicroηχάνιση ηαύξηση των εισακτέων στις Σχολές Αρχιτεκτονικής και ηδιεύρυνση του κοινωνικού ρόλου του αρχιτέκτονα φέρνεικαι microια νέα αισθητική στο χώρο των Μαζικών Μέσων Ενη-microέρωσης Αυτή η νέα αισθητική είναι προϊόν της παντοδυ-ναmicroίας της laquoζωντανήςraquo εικόνας τόσο στα έντυπα microέσαόσο και στα πρωτοεmicroφανιζόmicroενα στο εξωτερικό ηλεκτρο-νικά όπως η τηλεόρασηΣτις αθηναϊκές εφηmicroερίδες η εικονοληψία γίνεται ουσια-στικά το microήλο της έριδας αφού άλλες τη χρησιmicroοποιούνκατά κόρον θέλοντας να οπτικοποιήσουν τα γεγονότα(φωτορεπορτάζ για Χίλτον Πλατεία Οmicroονοίας κά)26 ενώάλλες περισσότερο συντηρητικές παρουσιάζουν ελάχιστοφωτογραφικό υλικό δίνοντας έmicroφαση στα κείmicroενα όπωςστο παρελθόνΑυτό είχε σαν αποτέλεσmicroα την ρήξη στην τυπογραφικήοmicroοιογένεια των εφηmicroερίδων αφού οι περισσότερο καινο-τοmicroικές θεώρησαν απαραίτητη τη χρήση οπτικού υλικού

IgravecurrenUcircEuml micro˘˙middotOacuteUgraveEgraveOacuteOcircIumlfiAacuteOcirc˜ EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcircfi˜ UgraveEuml˜ UgravecurrenmacrOacuteEuml˜ IcircmiddotEgraveUgraveAcircmacrOacuteOcircIcircUacutersaquoUgraveEuml˜ Ocirc ordfmiddotUacutersaquoOacuteOcirc˜ intmiddotIumlIumlEgraveAacuteiquest˜ (1906-1985)degEgravemiddot UgraveUacuteEgraveiquestOacuteUgravemiddot macrUacutefiOacuteEgravemiddot (1940-1970) permilEgravemiddotUgravelsaquoUacuteEumlUcircAcirc UgraveEumlUcircUgravelsaquoIumlEuml UgraveEuml˜ UgraveAcircmacrOacuteOcircIcircUacuteEgraveUgraveEgraveIcirclsaquo˜ UgraveEuml˜ AcircEcircEumlIgraveAcircUacutersaquopermilmiddot˜ microlsaquoIgravemiddot

IcirciquestUgraveˆ πUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcircfi˜ IcircmiddotEgrave IcircUacuteEgraveUgraveEgraveIcircfi˜ UgraveEuml˜ UgravecurrenmacrOacuteEuml˜ OcircOtildeAacuteAacuteAcircIumlOcirc˜ paraUacuteOcircIcircOcircrsaquoOcirc˘ (1909-1967) currenAacuteEgraveOacuteAcirc IcircmiddotıEuml-AacuteEumlUgravelsaquo˜ UgraveEuml˜ πUcircUgraveOcircUacutersaquomiddot˜ UgraveEuml˜ ∆currenmacrOacuteEuml˜ UcircUgraveOcirc UgraveIgravelsaquoIgravemiddot infinUacutemacrEgrave-UgraveAcircIcircUgravefiOacuteˆOacute UgraveOcirc˘ partordfpara ordfcurrenmacrUacuteEgrave UgraveOcirc ıiquestOacutemiddotUgravefi UgraveOcirc˘ IcircUacutemiddot-UgraveOcircDaggerUcircAcirc UcircUgravemiddotıAcircUacuteiquest IcircmiddotEgrave AacuteEgravemiddot 20 macrUacutefiOacuteEgravemiddot (1948-1967)UgraveEuml UcircUgravelsaquoIumlEuml UgraveAcircmacrOacuteOcircIcircUacuteEgraveUgraveEgraveIcirclsaquo˜ UcircUgraveEumlOacute AcircEcircEumlIgraveAcircUacutersaquopermilmiddot intmiddotıEuml-

IgraveAcircUacuteEgraveOacutelsaquo

IgravecurrenUcircEuml radic intOgraveUcircUgravemiddot˜ intEgraveUgraveUcircrsaquoIcircEuml˜ (1893-1969) middotfi UgraveOcirc1940 currenAacuteEgraveOacuteAcirc IcircmiddotıEumlAacuteEumlUgravelsaquo˜ UcircUgraveEumlOacute currenpermilUacutemiddot intUgraveEgraveUacuteEgraveOcircIumlOcircAacutersaquomiddot˜UgraveEuml˜ infinUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgraveOcircOacuteEgraveIcirclsaquo˜ trademacrOcircIumllsaquo˜ UgraveOcirc˘ partordfpara ŒAacuteUacutemiddotEcircAcircUgravemiddotIcircUgraveEgraveIcirciquest UcircAcirc AcircUacuteEgraveOcircpermilEgraveIcirciquest IcircmiddotEgrave AcircEcircEumlIgraveAcircUacutersaquopermilAcirc˜ AcircOacuteOgravepermilEgravemiddotEcircEumlIgraversaquoUcircUgraveEumlIcircAcirc middotfi Ugravemiddot AcircIumlIumlEumlOacuteEgraveIcirciquest ordfordfpart fiUcircOcirc Icircmiddot-OacuteAcircrsaquo˜ iquestIumlIumlOcirc˜ middotUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveOcircOacutemiddot˜ UgraveEuml˜ AacuteAcircOacuteEgraveiquest˜ UgraveOcirc˘IcirciquestUgraveˆ centEumlIgravelsaquoUgraveUacuteEuml˜ paraEgraveIcircEgraveOgraveOacuteEuml˜ (1887-1968)

microατοποιούν ένα αδιαmicroφισβήτητο microανιφέστο ενάντια στηναπρόσωπη πολυκατοικία που την εποχή αυτή κυριαρχεί Υπέρmicroαχος της νεοκλασικής αθηναϊκής κατοικίας ο Προ-κοπίου κατηγορεί τη microοντέρνα αρχιτεκτονική του microπετόναρmicroέ ως microια εκδήλωση απρόσωπης συλλογικότητας έξωαπό τον εθνικό χώρο τις ιστορικές παραδόσεις και τιςιδιοmicroορφίες του τόπου Ασκώντας πάντα αρνητική κριτική έναντι του ΚώσταΚιτσίκη ο Προκοπίου την ίδια στιγmicroή εξαίρει την αισθητικήσυγκίνηση στην αρχιτεκτονική του ∆ηmicroήτρη Πικιώνηεκδηλώνοντας φανερά την προτίmicroησή του και αργότερατην υποστήριξή του στο σύνολο του έργου τουΘέmicroατα όπως η διαmicroόρφωση της πλατείας Κολοκοτρώνη(1954) ή η Έκθεση Αρχιτεκτονικής των φοιτητών τουΕΜΠ το 1956 είναι γεγονότα στα οποία εmicroφανίζεται ηεχθρότητα ανάmicroεσα στους Κιτσίκη και Προκοπίου διαmicroέ-σου του Τύπου Σε σειρά άρθρων του για την ΈκθεσηΑρχιτεκτονικής17 ο Προκοπίου επικροτεί το έργο των φοι-τητών του Π Μιχελή ενώ κατηγορεί microε έmicromicroεσο τρόπο τηνεκπαιδευτική microέθοδο του Κώστα Κιτσίκη τον οποίο θεωρείπερισσότερο laquoεργολαβίζονταraquo γράφοντας πως είναι laquoηφωνή του εργοταξίου ζυmicroωmicroένος microε το γιαπί τοποθετεί τοαρχιτεκτονικό έργο στην πρακτική βάση της οικονοmicroίαςτης κατασκευής των δυνατοτήτων της Ελλάδος σε υλικάκαι τεχνίτες Θέλει τον αρχιτέκτονα προσγειωmicroένο στιςεπαγγελmicroατικές πραγmicroατικότητες του τόπου και του καιρούτου Το βιβλίο του είναι η πράξις και η σκληρή πείρα τηςοικοδοmicroής και της πελατείας Ο ίδιος έχει πετύχει ως επαγ-γελmicroατίας και θέλει να επιτύχουν και οι σπουδαστές τουraquo18

Η αντιπαράθεση ανάmicroεσα στον Προκοπίου και τονΚιτσίκη συνεχίζεται microε το ζήτηmicroα της αποπεράτωσης τωνέργων γύρω από τη Ακρόπολη από τον ∆ηmicroήτρη Πικιώνηγεγονός που χαρακτηρίζεται laquoσκάνδαλοraquo και ζητούν νατου microαταιώσουν την ολοκλήρωση Σε αυτήν την περί-πτωση ο Προκοπίου υποστηρίζει τον Πικιώνη γράφονταςστην Καθηmicroερινή πως είναι laquoο άνθρωπος που στοιχειοθετείτη δυαδική φύση του ελληνισmicroού ο οδηγός στη στροφήτου γούστου των καιρών microας προς τη νοσταλγία της λαϊ-κής και ιστορικής κληρονοmicroιάς του έθνουςraquo ενώ στο Βήmicroαο Κιτσίκης στηρίζει την αντιπολίτευση ενάντια laquoστο δρόmicroοτου ΦιλοπάππουraquoΑλλά και στο ζήτηmicroα του διαγωνισmicroού για το ΠνευmicroατικόΚέντρο της Αθήνας ο Προκοπίου υποστηρίζει την πρό-ταση του καθηγητή του ΕΜΠ Ι ∆εσποτόπουλου19 η οποίαπήρε και το Α΄ Βραβείο όπου απαντά συγκεκριmicroένα σεόλες τις επικρίσεις καταλήγοντας στο συmicroπέρασmicroα ότι ταεπιχειρήmicroατα των κατηγόρων δεν είναι ειλικρινή και πως τοζήτηmicroα αυτό είναι στην ουσία αντικείmicroενο πολιτικής αντιπα-ράθεσης ανάmicroεσα στην κυβέρνηση Καραmicroανλή και τηναντιπολίτευση του Γ Παπανδρέου Ο Κώστας Κιτσίκης microε τη σειρά του αντίθετος microε τον δια-γωνισmicroό του Πνευmicroατικού Κέντρου και τακτικός αρθρο-γράφος στο Βήmicroα στέλνει συνεχώς απαντητικές επιστολέςγια τις κατηγορίες που του προσάπτει ο Προκοπίου Ειδικάστην περίπτωση που ο Προκοπίου τον κατονοmicroάζειεκπρόσωπο του γερmicroανικού νεοκλασικισmicroού λέει πως στησύγχρονη κοινωνία ο τίτλος αυτός καθίσταται ανύπαρκτοςαφού laquoλόγω της εκmicroηδενίσεως των αποστάσεων η αρχιτε-κτονική έχει σε όλες τις χώρες κοινά προβλήmicroατα και κοι-νές επιδιώξεις microε αποτέλεσmicroα να microην είναι πια εmicroφανήςαυτή η διάκρισηraquo Υποστηρίζοντας πως microόνο τα laquoεπιστηmicroονικάraquo άρθρα (υπότη microορφή διατριβής) του Κώστα Μπίρη αποτελούν τηmicroοναδική έγκυρη στήλη για την αρχιτεκτονική στον αθη-

ζουσα ελληνικότητα του Καλλιγά και την laquoπρωτοποριακήraquomicroοντέρνα ελληνικότητα του Κωνσταντινίδη αναπτύσσεταιmicroε microοναδικό τρόπο στη στήλη του Βήmicroατος υπερβαίνο-ντας τα στενά αισθητικά και microορφολογικά πλαίσια σταοποία είχαν φυλακισθεί ή ακόmicroα χειρότερα στρατευθεί τααρχιτεκτονικά οράmicroατα της εποχής Γι αυτό ακριβώς και όταν ο Κωνσταντινίδης εκφράζει τηνπεριφρόνησή του στους laquoγερmicroανοmicroαθηmicroένους όπως λέειχαρακτηριστικά αρχιτέκτονεςraquo που δεν αναζήτησαν απότο λαϊκό αρχιτεκτονικό έργο τα πρότυπά τους ο Καλλιγάςαντιδρά ανοίγοντας microία έντυπη συζήτηση περί αρχιτεκτο-νικών προτύπων η οποία θα διαρκέσει πολλά χρόνια Ο λόγος του Μαρίνου Καλλιγά προοιωνίζει τον νέο ορισmicroότης microνηmicroειακότητας στην αρχιτεκτονική σκέψη του 20ούαιώνα microέσα από τον οποίο το laquoαείζωοraquo microνηmicroείο του κλα-

σικισmicroού κατασκευή συmicroπαγής χρηστικά και αισθητικάαδιαπραγmicroάτευτη δίνει τη θέση του στο laquoπροσωρινόraquomicroνηmicroείο microιας laquoχάρτινηςraquo αρχιτεκτονικής αποδεικνύονταςέmicroπρακτα πως laquoουδέν microονιmicroότερον του προσωρινούraquo Κι ενώ τα άρθρα του Καλλιγά εκτός microερικών εξαιρέσεωνασκούν γόνιmicroη κριτική ενάντια στο microοντερνισmicroό θεωρη-τικά τεκmicroηριωmicroένη τα άρθρα του Άγγελου Προκοπίου σχη-

χος από τον οποίο απουσιάζει η γόνιmicroη επιχειρηmicroατολο-γία ενώ την ίδια στιγmicroή γίνεται εmicroφανής η αmicroηχανία τωναρχιτεκτόνων απέναντι στην κοινή γνώmicroη γεγονός πουπαρατηρείται microέχρι σήmicroερα Την αmicroηχανία αυτή προσπα-θεί να αντιπαρέλθει ο ∆ Φατούρος microε microια τριλογίαάρθρων του στο Βήmicroα όπου προσδιορίζει microάλλον δια-χρονικά το επικοινωνιακό καθεστώς βάσει του οποίου θαανακτηθεί η συmicromicroετοχή του κοινού στην κατανόηση τωνπροβληmicroάτων και των δραστηριοτήτων της αρχιτεκτονι-κής Εκτός της επικοινωνίας microε το ειδικό και το ευρύτεροκοινό ο Φατούρος εύστοχα εντοπίζει την ανάγκη διασα-φήνισης της σχέσης της αρχιτεκτονικής laquomicroε το ευρύτεροσύστηmicroα αποφάσεων και δυνάmicroεωνraquo27 Αναλογιζόmicroενος τησηmicroασία του αθηναϊκού τύπου ο Φατούρος περιγράφει τονέο αντικείmicroενο της laquoαρχιτεκτονικής δηmicroοσιογραφίαςraquoλέγοντας πως η κοινή γνώmicroη laquoέχει βαρεθεί να διαβάζειεπιτιmicroητικά άρθρα για τα κτίρια και για τους δρόmicroους γιατις παλαιές περιοχές των πόλεων που χάνονται για τιςκαταστροφές και τις αυθαιρεσίες που γίνονται πλάι τουςraquoΤο άρθρο microε τίτλο laquoτι περιmicroένουmicroε από την αρχιτεκτονικήraquo28

εισάγει microια επικοινωνιακή καινοτοmicroία είναι γραmicromicroένο απόέναν αρχιτέκτονα ο οποίος microιλά εκ microέρους της κοινήςγνώmicroης απευθυνόmicroενος στους άλλους αρχιτέκτονες όχιως διαmicroεσολαβητής αλλά ως βιωmicroατικός απολογητήςΟ Φατούρος microε αυτό τον τρόπο κατασκευάζει έναν ιδεο-λογικό καθρέφτη microέσα από τον οποίο οι αρχιτέκτονεςκαλούνται να δουν το είδωλο που έχει microορφοποιήσει γιrsquoαυτούς η κοινή γνώmicroη microε γνώmicroονα laquoτη σαφήνεια και τηνειλικρίνειαraquo που διαθέτουν έναντι του κοινωνικού συνόλου Στα επόmicroενα χρόνια microέχρι τις microέρες microας η αρχιτεκτονικήαρθρογραφία στις εφηmicroερίδες δεν παρουσίασε ουσια-στική εξέλιξη αν εξαιρέσει κανείς τις σηmicroειακές προσπά-θειες του Βήmicroατος και της Καθηmicroερινής στις στήλες τωνοποίων εmicroφανίζονται κατά καιρούς αξιόλογες αλλά απο-σπασmicroατικές κριτικές Σήmicroερα η παρουσία της αρχιτεκτο-νικής στις αθηναϊκές εφηmicroερίδες έχει πια microεταφερθεί σταπολιτιστικά ένθετα (σε αντίθεση microε τις πρώτες σελίδες ήκαι τα πρωτοσέλιδα όπου βρισκόταν τη δεκαετία του lsquo50)επιπλέοντας microε δυσκολία στα λιmicroνάζοντα νερά των κοσmicroι-κών και καλλιτεχνικών ειδήσεων της γευσιγνωσίας (sic) καιτου lifestyleΗ σύγχρονη ελληνική Αρχιτεκτονική δεν χρειάζεται laquoδια-microεσολαβητέςraquo ούτε εκλαΐκευση διαmicroέσου των ΜΜΕ ήmicroιας συγκεκριmicroένης επικοινωνιακής στρατηγικής για ναmicroεταφέρει τα microηνύmicroατά της στην κοινή γνώmicroη Χρειάζεταιαπλά να microετατρέψει (ή να ανατρέψει) το δυσανάλογαmicroεγάλο τεκmicroήριο των πολυδιάστατων θεωρητικών της ανα-ζητήσεων σε τεκmicroαρτό της αρχιτεκτονικής πράξης Τοmedia res της αρχιτεκτονικής είναι ο κοινός τόπος microέσααπό τον οποίο η αρχιτεκτονική παραγωγή microπορεί να συν-δυαστεί microε την laquoαγωγήraquo και ενηmicroέρωση του κοινού

Σηmicroειώσεις

1 Λεφαντζής ΜlaquoΤο Κρυστάλινο Παλάτι (Crystal Palace) microέσα

από τον ελληνικό Τύποraquo Εφηmicroερίδα Καθηmicroερινή της Κυριακής

961996

2 Λεφαντζής Μ laquoCalatrava media resraquo περιοδικό Αρχιτέκτονες

Μάιος-Ιούνιος 2001 τεύχος 28 δηmicroοσιευmicroένο και στην εφηmicroερίδα

Καθηmicroερινή της Κυριακής την ίδια περίοδο

3 Adorno Th και Horkheimer M Dialectic of Enlightenment Con-

tinuum New York 1972 από το κεφάλαιο laquoCulture indutsryraquo

4 Zevi B Saper vedere lrsquo architettura Einudi Torino 1948 (κεφά-

λαιο δεύτερο)

5 Hildebrand A Il problema della forma nelle arti figurative Drsquo

Anna Messina 1948

6 Langer S Feeling and Form Routledge amp Kegan Paul London

1953

7 Norberg-Schulz Ch Existence Space and Architecture Praeger

New YorkWashington 1971

8 Bonta J Architecture and its interpretation A study of expressive

systems in Architecture Lund Humphries 1979 σελ 224

9 De Fusco R Architettura comme mass - medium Dedalo libri

Bari 1967

10 Colomina B Modern Architecture as Mass Media - Privacy and

Publicity The MIT press 1994

11 Mitcell W City of bits space place and the infobahn The MIT

press 1995

12 Λεφαντζής Μ laquoΑρχιτεκτονική Σκέψη και Επικοινωνία τα αρχι-

τεκτονικά microνηmicroεία ως microνηmicroεία Λέξεων και Εικόνωνraquo Πρακτικά

συνεδρίου Η Κατασκευή της Πραγmicroατικότητας και τα Μέσα Μαζι-

κής Ενηmicroέρωσης εκδόσεις Αλεξάνδρεια Αθήνα 1998

13 Μπίρης Κ Αι Αθήναι από του 19ου εις τον 20ον αιώνα εκδόσεις

Μέλισσα Αθήνα 1995 (Πρώτη έκδοση 1966)

14 Εκτός από κάποιες δηmicroοσιευmicroένες συλλογές άρθρων Μπίρης

Κ Για τη σύγχρονη Αθήνα- Μελέτες και Αγώνες εκδόσεις Αστήρ

Αθήνα 1956

15 Κωνσταντινίδης Α Για την αρχιτεκτονική Άγρα 1987 σελ 16

16 Καλλιγά Μ laquoΚριτική για τα ldquoπαλιά αθηναϊκά σπίτιαrdquoraquo 1691950

εφηmicroερίδα Βήmicroα

17 Προκοπίου Αγγ laquoΈκθεσις Αρχιτεκτονικής σπουδαστών ΕΜΠ

(Αrsquo)raquo 2551956 εφηmicroερίδα Καθηmicroερινή σελ 3

18 Προκοπίου Αγγ laquoΈκθεσις Αρχιτεκτονικής σπουδαστών ΕΜΠ

(Βrsquo)raquo 161956 εφηmicroερίδα Καθηmicroερινή σελ 3

19 Προκοπίου Αγγ laquoΤο Πνευmicroατικόν κέντρον (Αrsquo)raquo 2261962

εφηmicroερίδα Καθηmicroερινή σελ 4

20 Κιτσίκης Κ laquoΠροκύρηξις του υποψηφίου δηmicroάρχου Αθη-

ναίωνraquo 14111954 σελ 7 εφηmicroερίδα Καθηmicroερινή - laquoΟι υποψήφιοι

δήmicroαρχοι οmicroιλούν προς την Απογευmicroατινήraquo 18111954 εφηmicroερίδα

Απογευmicroατινή

21 Λινάρδος ΠΝ laquoΉρχισε το αρχιτεκτονικόν συνέδριον της

Μεσογείουraquo 2551954 εφηmicroερίδα Βήmicroα

22 Κιτσίκης Κ laquoΚαι πάλιν ο Λυκαβηττός - Παράδοσις αισθητική

και σύγχρονη εξέλιξιςraquo 331962 εφηmicroερίδα Βήmicroα

23 Μιχελής Π laquoΠερί Ρυθmicroού και άλλων - Να θεσπιστεί ρυθmicroός

Ελληνικός για τα κτίρια του κέντρου της Πόλεως (επιστολή)raquo

2671962 εφηmicroερίδα Καθηmicroερινή σελ 4

24 Λεύκωmicroα 50 ετών δράσις του Κώστα Κιτσίκη (Επιmicroέλεια Π Τσο-

λάκη) Αθήνα 1963 σελ 128

25 Λεφαντζής Μ laquoΗ Πολεοδοmicroία στην Ελλάδα microέσα από τον

Αθηναϊκό Τύπο 1944-1974raquo Πρακτικά του 2ου Συνεδρίου της

Εταιρείας Ιστορίας της Πόλης και της Πολεοδοmicroίας Η Πολεοδοmicroία

στην Ελλάδα από το 1949 έως το 1974 που διοργάνωσε το Τmicroήmicroα

Μηχανικών Χωροταξίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης του Πανε-

πιστηmicroίου Θεσσαλίας Εκδόσεις Πανεπιστηmicroίου Θεσσαλίας

Βόλος 2000

26 Λεφαντζής Μ laquoΑθήνα δηmicroόσιος χώρος και έντυπη δηmicroοσιό-

τητα ndash Από τη microεταπολεmicroική ανασυγκρότηση στα Ολυmicroπιακά

Έργα ldquoαναmicroόρφωσηςrdquoraquo Έκδοση του Συνεδρίου Μετασχηmicroατισmicroοί

της ελληνικής πόλης που πραγmicroατοποιήθηκε στο ΕΜΠ Αθήνα

2005 Βλέπε επίσης Lefantzis στο Wharton Annabell Building the

Cold War Hilton Int Hotels and Modern Architecture The University

of Chicago Press Ιούλιος 2001 σελ 216 217

27 Φατούρος ∆Α laquoΤι περιmicroένουν απrsquo την Αρχιτεκτονικήraquo 26 11

1972 εφηmicroερίδα Βήmicroα

28 ibid 27

6677α φ ι έ ρ ω micro α

από τα άρθρα της εποχής και microπορεί να χαρακτηρισθείως microια από τις λίγες κορυφαίες στιγmicroές της νεοελληνικήςαρχιτεκτονικής σκέψης στην οποία το ολέθριο microέλλον τηςαντιπαροχής και της αυθαιρεσίας σκιαγραφείται και επιση-microαίνεται από σύσσωmicroο τον αρχιτεκτονικό κόσmicroο ενώ τηνίδια στιγmicroή στοιχειοθετείται microια σειρά από προτάσεις επί-λυσης των δυσεπίλυτων πολεοδοmicroικών προβληmicroάτων τηςάναρχα οικοδοmicroηmicroένης microεταπολεmicroικής ΑθήναςΣτην πρώτη microεταπολεmicroική δεκαπενταετία η microόνιmicroη αρχιτε-κτονική κριτική των Κ Μπίρη και Α Προκοπίου στην Καθη-microερινή σε αντιπαράθεση microε την κριτική των Μ Καλλιγά ΚΚιτσίκη στο Βήmicroα σχηmicroατοποιούσε ένα καθεστώς πρωτό-γνωρου laquoέντυπουraquo διαλόγου ανάmicroεσα στα άρθρα τωνεφηmicroερίδων microέσα από τον οποίο αναδεικνύονταν microεσαφήνεια οι αρχιτεκτονικές τάσεις της εποχής Στις αρχέςτης δεκαετίας το rsquo60 ο διάλογος αυτός microεταφέρεται σταΠανελλήνια Αρχιτεκτονικά Συνέδρια και παρουσιάζεταιπια ως απλή είδηση ή ρεπορτάζ από τους δηmicroοσιογρά-φους των εφηmicroερίδων αφού οι περισσότεροι από τουςαρχιτέκτονες της laquoπαλιάς φρουράςraquo που αρθρογραφού-σαν έχουν κιόλας αποσυρθεί Όταν πια διακοπεί η κυκλο-φορία πολλών εφηmicroερίδων την περίοδο της Επταετίας τοΒήmicroα αποκτά microια παντοδυναmicroία στο χώρο της δηmicroοσιότη-τας χωρίς την Καθηmicroερινή να το ανταγωνίζεται Ο Α ΚΑλεξανδρόπουλος (δεδοmicroένης και της απουσίας διαλό-γου) προσπαθεί να ανασυνθέσει το κλίmicroα της πρώτηςmicroεταπολεmicroικής περιόδου προσανατολίζοντας την δηmicroο-σιογραφική του έρευνα στην κατασκευή έντυπου διαλόγουmicroε συζητήσεις στρογγυλής τραπέζης ανάmicroεσα στους αρχι-τέκτονες της νεότερης γενιάς Κι ενώ την ίδια αυτήδύσκολη εποχή του αστυνοmicroικού κράτους προβάλλειmicroέσα από την αρθρογραφία του τα αφιερώmicroατα τουπεριοδικού Αρχιτεκτονικά Θέmicroατα του Ο ∆ουmicroάνη αρχιτέ-κτονες της νέας αυτής γενιάς όπως οι ∆ Φατούρος ΑρΡωmicroανός Σ Κονταράτος προβάλλουν microια νέα ριζοσπα-στική θεώρηση της αρχιτεκτονικής πραγmicroατικότηταςενταγmicroένη στα πλαίσια των ευρύτερων κοινωνικοπολιτικώναναζητήσεων της εποχής Παρόλη την δυναmicroική κινητο-ποίηση πολλών αξιόλογων επιστηmicroόνων σε όλες αυτές τιςπροσπάθειες στις εφηmicroερίδες φτάνει microονάχα ένας απόη-

IcirciquestUgraveˆ intˆOacuteUcircUgravemiddotOacuteUgraversaquoOacuteOcirc˜ centOcircIacuteEgraveiquestpermilEuml˜ (1913-1975)

6666 α φ ι έ ρ ω micro α

(Βήmicroα Αθηναϊκά Νέα) ενώ άλλες καταχράζονται αυτή τηναναγκαιότητα φτάνοντας στο επίπεδο του φωτοροmicroά-ντζου (Βραδυνή Ακρόπολις) και υπάρχει φυσικά και ηmicroερίδα των συντηρητικών όπως η Καθηmicroερινή ή σε πολύmicroεγαλύτερο βαθmicroό η Εστία οι οποίες microε πολύ λίγες αλλα-γές στη σελιδοποίηση έχουν microείνει αναλλοίωτες έωςσήmicroεραΟ αναγνώστης της εποχής αποζητά αυτή την εικόνα γιανα microπορέσει να αφοmicroοιώσει πιο εύκολα την όλο και αυξα-νόmicroενη ποσότητα της πληροφορίας που φέρνουν οιραγδαίες εξελίξεις της αναmicroόρφωσης Για πρώτη φορά τακείmicroενα οι λέξεις και οι τίτλοι εκλαmicroβάνονται πια ως εικο-νογραφήmicroατα που πρέπει να συmicroβαδίσουν microε την εικόνα ήακόmicroα χειρότερα να την ακολουθήσουνΤην ίδια εποχή η προσπάθεια για ποιοτική στροφή καιεπαναπροσδιορισmicroό της κοινωνικής θέσης των αρχιτεκτό-νων ειδικότερα από τις αρχές της δεκαετίας του lsquo60 δενκατάφερε να εmicroποδίσει την περιθωριοποίηση του επαγγέλ-microατος παρrsquo όλες τις δηmicroόσιες συζητήσεις ή τα πανελλήνιααρχιτεκτονικά συνέδρια Στο Αρχιτεκτονικό Συνέδριο του1965 που είναι laquoη microεγάλη συζήτηση για την Αθήνα στηνΑθήναraquo και υπό την προεδρία του Αρ Προβελέγγιου δια-φαίνεται η συγκρότηση ενός νέου πυρήνα microέσα στο σώmicroατων αρχιτεκτόνων microίας νέας microεταπολεmicroικής γενιάς πουεπικεντρώνει τη δράση της στην laquoαποκατάσταση συστη-microατικής επαφής και άσκηση επιρροής προς την πολιτικήεξουσίαraquo (∆ιακήρυξη Ε΄ Αρχιτεκτονικού Συνεδρίου11966) Η γενιά της laquoκοινωνικήςraquo αρχιτεκτονικής microε εφαλ-τήριο την ελεύθερη πολιτική της βούληση microέσα από τησυλλογική διεκδίκηση των πολυάριθmicroων προβληmicroάτων τουαστικού χώρου εmicroφάνισε πρωτοφανή συνοχή και αγωνι-στικότητα Με πρωταγωνιστή τον Σύλλογο των Αρχιτεκτό-νων η γενιά αυτή ερωτοτροπεί microε τα microέσα microαζικής ενηmicroέ-ρωσης περισσότερο από τις προηγούmicroενες ακολουθώ-ντας το παράδειγmicroα της laquoχάρτινηςraquo αρχιτεκτονικής δια-microαρτυρίας που ασκούσε η δεκάχρονη πια ΚοσmicroητείαΤοπίου microέσα από τις στήλες των εφηmicroερίδων Το Ε΄ Πανελλήνιο Αρχιτεκτονικό Συνέδριο προϊόν αυτήςτης γενιάς είχε microεγαλύτερη δηmicroοσιότητα και απήχησηστην κοινή γνώmicroη αλλά και την πολιτεία όπως φαίνεται

6699α φ ι έ ρ ω micro α6688 α φ ι έ ρ ω micro α

permilrsaquoIumlmiddot IgravecurrenUcircEuml AgravefiUcircUgraveAcircAacuteOcirc IcircmiddotEcircAcircOacuteAcircrsaquoOcirc˘ UcircUgraveOcirc paramiddotIumlmiddotEgravefiordmiquestIumlEumlUacuteOcirc 1938 IcircmiddotEgrave ˘fiUcircUgraveAcircAacuteOcirc UcircAcirc UgravemiddotsbquocurrenUacuteOacutemiddot UcircUgraveEumlOacuteinfinrsaquoAacuteEgraveOacutemiddot 1938[infinfi UgraveOcirc sbquoEgravesbquoIumlrsaquoOcirc UgraveOcirc˘ OtildeUacuteEuml intˆOacuteUcircUgravemiddotOacuteUgraveEgraveOacutersaquopermilEuml degEgravemiddot

UgraveEumlOacute middotUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgraveOcircOacuteEgraveIcirclsaquo]

IcirciquestUgraveˆ tradersaquoUgraveEgrave AacuteEgravemiddot permilEgravemiddotIcircOcirccurren˜ UcircUgraveEuml trade˘IcircEgraveiquest[infinfi UgraveOcirc sbquoEgravesbquoIumlrsaquoOcirc UgraveOcirc˘ OtildeUacuteEuml intˆOacuteUcircUgravemiddotOacuteUgraveEgraveOacutersaquopermilEuml ordfAcirc-

IumlcurrenUgraveAcirc˜+intmiddotUgravemiddotUcircIcircAcirc˘curren˜]

Στην πατρίδα microας ιδιαίτερα microετά την εκτόξευση της εmicroπο-ρευmicroατοποίησης της κατοικίας είναι τότε που αρχίζουν ναεmicroφανίζονται δειλά στην αρχή και πιο ηχηρά αργότερα ταπρώτα περιοδικά διακόσmicroησης και κατόπιν life style επι-ταγή της αγοράς της εξάπλωσης της διαφήmicroισης και τηςκατανάλωσης microε κυρίαρχο περιεχόmicroενο την κολακεία τουαναγνώστη

Ποιο είναι όmicroως το εργαλείο αυτής της έρπουσας κολα-κείας η οποία άλλο σκοπό δεν έχει από το να microας microετα-microορφώσει όλους σε νάρκισσους Όλο το οικοδόmicroηmicroα της κατανάλωσης και οι σχετιζόmicroενεςmicroε αυτή ατοmicroικές ανάγκες είναι απλώς λόγια που προωθού-νται από τη γλώσσα των ΜΜΕΚαι πώς παίζεται το παιχνίδι αυτό Μα πάρα πολύ απλά Οκαθένας-η καθεmicroία microας πρώτιστα οφείλει να είναι ή να γίνειπρώτα καταναλωτής και microετά πολίτης Παραφράζοντας τοlaquoπολίτης εις των ιδεών την πόλινraquo θα λέγαmicroε ότι οφείλει ναείναι laquoπολίτης εις των αντικειmicroένων την πόλινraquo Οφείλει δεταυτόχρονα να είναι ευτυχισmicroένοςη ερωτευmicroένοςηόmicroορφοη νέοςα

Η τεχνολογική διαδικασία που ακολουθούν τα microαζικά επι-κοινωνιακά microέσα microεταβιβάζει ένα επιτακτικό microήνυmicroα τηνκατανάλωση του microηνύmicroατος Έτσι η τηλεόραση δεν microεταδί-δει απλά εικόνες αλλά καινούργιους τρόπους σχέσης και

αντίληψης Εξουδετερώνει ότι βιώνεται microοναδικά το αντικα-θιστά microε προιόντα από τα οποία έχει εξανεmicroιστεί κάθε πολι-τισmicroική ή πολιτική αξίαΟ κάτοικος τώρα πια εγκλωβισmicroένος microέσα στο laquoδιάκοσmicroοraquoτου σπιτιού του απεγνωσmicroένα προσπαθεί νrsquo αποmicroιmicroηθεί τοζην Τα ΜΜΕ του προσφέρουν έναν εύκολο κολακευτικόκαι ταυτόχρονα ναρκισσιστικό δρόmicroο κάλυψης τεχνητά δια-microορφωmicroένων αναγκών Συνδαυλίζουν τον νεο-πλουτισmicroότου Συναγωνίζονται ποιο θα τον σαγηνεύσει περισσότεροΕκεί θα διαβάσει τι οφείλει να είναι ο ίδιος τι οφείλει ναποθεί και συγχρόνως θα το εκτελέσει Εκεί θα ταυτιστεί microετον laquoγυάλινοraquo ήρωα της αγαπηmicroένης του σαπουνόπεραςκαι θα αποστηθίσει τρόπους-καρικατούρες συmicroπεριφοράςδιασκεδασης ζωής Εκεί θα ενδυθεί την οριστικά τελεσmicroένηmicroορφή της εικόνας που τα ΜΜΕ του έχουν ετοιmicroάσει Θασυmicromicroορφώσει τις ανάγκες του τα θέλω του ολόκληρη τηνύπαρξή του microrsquo αυτά

Το microοντέλο αστικής κατοίκησης που συγκροτείται microεαυτούς τους όρους δεν έχει καmicromicroία σχέση microε τα microανιφέστακαι τη διδασκαλία της αρχιτεκτονικής Πρόκειται για τηνεκδοχή microιας αγοραίας laquoαρχιτεκτονικήςraquo Μιας αρχιτεκτονι-κής κατrsquo επίφαση που παρουσιάζεται λαmicroπερή και πολυδια-φηmicroισmicroένη και η οποία καταναλώνει στο πέρασmicroά της κάθετόπο κάθε χώρο κάθε αυθεντική φωνή που microε τη στάση καιτο έργο της θα microπορούσε να της αντισταθεί

Η αρχιτεκτονική συγκροτείται ερήmicroην των φυσικών γενητό-ρων της Η αρχιτεκτονική αναζητείται πλέον ως laquoτόποςraquo απωλείας

Αυτός ο αντί-λογος όmicroως που δεν πρόκειται ποτέ να σιγή-σει συγκροτεί microε την ίδια εmicromicroονή που η καταναλωτική κοι-νωνία πορεύεται το πραγmicroατικό πεδίο ανάπτυξης της κατοί-κησης κι εποmicroένως της έκτασης της ζήσης των ανθρώπωνερήmicroην τους Ας ελπίσουmicroε ότι πίσω από αυτό το κενό τουκουκλόσπιτου Μπάρmicroπι πίσω από την παγίδα του και τηνφαινοmicroενική του πληρότητα παραmicroονεύει ταυτόχρονα καιαιφνίδια η οριστική αποσάθρωσή του

Κι εδώ ας αφουγκαστούmicroε το λόγο της Άννης Βρυχέα microαχή-τριας στον αγώνα για την κατοίκηση microε όρους πραγmicroατικήςζωής και αγώνα εναντίον οποιουδήποτε χωρικού αποκλει-σmicroού που συνδέεται άmicroεσα microε τον κοινωνικό αποκλεισmicroό

laquoΗ Αρχιτεκτονική microέσω των διαφορετικών πρακτικών της καθώςεmicroπλέκεται θεmicroατικά στις κρίσεις δεν microπορεί παρά να πάρει θέσηΕίτε εγγράφοντας συmicroβατικά τη σκέψη και την πράξη της σrsquo αυτήτην πραγmicroατικότητα είτε microε το να αρνηθεί αυτή την πραγmicroατικό-τητα και να αντιπροτείνειΣτη δεύτερη περίπτωση υπάρχει ανάγκη για microια συζήτηση σχε-τικά microε τη laquoΝΕΑ ΟΥΤΟΠΙΑraquo της Αρχιτεκτονικής σύγχρονη και-νοτοmicroική και προσανατολισmicroένη στο να εκφράσει ΧΩΡΙΚΑ το∆ικαίωmicroα στην Κατοίκηση για όλουςες και microάλιστα microrsquo έναν τρόποδιαφοροποιηmicroένο πολιτιστικά κι όχι οmicroοιόmicroορφαraquo3

Σηmicroειώσεις

1 Κωνσταντινίδης Α Η Αρχιτεκτονική της Αρχιτεκτονικής-Ηmicroερολογιακά

σηmicroειώmicroατα Αθήνα Άγρα 1992 σελ 285

2 Baudrillard J Η Έκσταση της Επικοινωνίας Αθήνα Εκδόσεις Καρ-

δαmicroίτσα 1991

3 Βρυχέα Α Σηmicroειώσεις εισαγωγικού microαθήmicroατος Κατοικία- Κατοί-

κηση-Συmicromicroετοχικός σχεδιασmicroός Πρόγραmicromicroα Μεταπτυχιακών Σπου-

δών Αρχιτεκτονική-Χώρος-Πολιτισmicroός ΕΜΠ 05-10-1998 σελ 11

κουκλόσπιτο microελετηmicroένο σε όλες τις πιθανές εκδοχές τουπου απευθύνεται σε διάφανους πλήρως αναγνωρίσιmicroουςκαι αναγνώσιmicroους κατοίκουςΓιατί το δοχείο ζωής προϋπόθετε την ίδια τη ζωή ως γενεσι-ουργό αιτία του και κατrsquo επέκταση τα σώmicroατα τις κινήσειςτους τη ζήση τους εν τέλει Ο δε κάτοικός του ως κυρίαρχοπεριβάλλον είχε τους συνανθρώπους του τη συνανα-στροφή microαζί τους την οmicroιλία τους την παρουσία τουςΑντίθετα στο σύγχρονο κουκλόσπιτο ο άνθρωπος-κάτοι-κος περιβάλλεται από αντικείmicroενα τους σύγχρονους laquoτεχνι-κούς δούλουςraquo που επιβεβαιώνουν περίτρανα την παντο-δυναmicroία τους επάνω του και πιστοποιούν την ανθρώπινηαπουσία Η χρησιmicroότητα και η χρήση υποχωρούν έναντι τηςlaquoατmicroόσφαιραςraquoΌπως στα σύγχρονα συγκροτήmicroατα κατοικιών που οργα-νώνονται γύρω από piscine-club εκεί που το ζην της καθη-microερινής ζωής αναmicroειγνύεται microε τις ασχολίες του ελεύθερουχρόνου Εκκλησία γήπεδα τένις κοmicroψά microαγαζιά αλλά καικέντρο πολιτιστικών εκδηλώσεων και αναψυχής ακόmicroα καικινηmicroατογράφος όλα συνοψίζονται σrsquo ένα περιβάλλονlaquoολικόraquo γκετοποιηmicroένο κατrsquo εξοχήν σύνορο κοινωνικώνκαι χωρικών αποκλεισmicroώνΜια ολική οργάνωση της καθηmicroερινότητας στο όνοmicroα microιαςlaquoευτυχίαςraquo που ορίζεται ως εργαλείο επίλυσης υλικών εντά-σεων Όλα είναι επιλυmicroένα ολικά κλιmicroατισmicroένα ανακατε-microένα αφοmicroοιωmicroένα ταυτόχρονα όmicroως και εδώ είναι τοπαράδοξο ξεχωρισmicroένα και πλήρως οριοθετηmicroένα

Η microετατόπιση αυτή όπως είναι φυσικό δεν έγινε ακαριαίαΠροετοιmicroάστηκε αργά και microεθοδικά Αποτελεί πλέον τοπροϊόν ενός προαναγγελθέντος θανάτου που δεν έχειφυσικά όρια και εξαπλώνεται σαν microάστιγα στο δυτικό κόσmicroοmicroε τη βοήθεια των ΜΜΕ

laquoΤο κάθε σπίτι που χτίζεται είναι ολόκληρη η αρχιτεκτονική microέσαστον κόσmicroο που της ανήκει Με το κάθε χτίσmicroα που πραγmicroατο-ποεί ένας αρχιτέκτονας διατυπώνει αυτό που είναι η αρχιτεκτονικήκαι σαν τέχνη και σαν εργαλείο ζωήςΗ συγκεκριmicroένη χρονική στιγmicroή ο συγκεκριmicroένος τόπος ο συγκε-κριmicroένος άνθρωπος και microαζί η τεχνική και τα πρόσφορα (ή επι-λεγmicroένα) υλικά όλα αυτά microαζί συνθέτουνε το αρχιτεκτονικό έργοπου microιλάει για τη χρονική στιγmicroή που το γέννησε και για το τοπίοόπου απάνω κάθεται και στέκεται και για τον άνθρωπο πουέβαλε την ψυχή του για να το κατασκευάσειraquo1

Ο λόγος του Άρη Κωνσταντινίδη διατυπωmicroένος στα 1987σκιαγραφεί ουσιαστικά και την οριστική ρήξη της laquoποιητι-

κήςraquo αρχιτεκτονικής του κατrsquo εξοχήν δηλαδή κτίσmicroατοςπου laquoποιείraquo χώροΜε την πανηγυρική επικράτηση της αρχιτεκτονικής-κτίσmicroα-τος ως laquoεmicroπορεύmicroατοςraquo στα πλαίσια της παγκοσmicroιοποιηmicroέ-νης κοινωνίας της αγοράς η σκηνή της ελάχιστης απόστα-σης όπως την ορίζει ο Baudrillard2 που λειτουργούσε ωςένας προστατευτικός περίφρακτος χώρος για τους ενοί-κους του έδωσε τη θέση της στη διαφάνεια η οποία κατα-στατικά δεν προστατεύει αντίθετα διαχέεται microέσα στην πλη-ροφορία και την επικοινωνία

Μεταλλάσεται έτσι το αίτηmicroα της κατοίκησης σε αίτηmicroαπροβολής Η εσωστρέφεια της κατοίκησης δίνει τη θέσητης στην εξωστρέφεια και την κοινοποίηση του περιεχοmicroέ-νου της Το laquoδοχείο ζωήςraquo εmicroβληmicroατικό όραmicroα γενιών και γενιώναρχιτεκτόνων αντικαθίσταται από το σπίτι της Μπάρmicroπι ένα

Από το laquoδοχείο ζωήςraquo στο σπίτι της Μπάρmicroπι

της Βασιλικής Παναγιωτοπούλου αρχιτέκτονος

7711α φ ι έ ρ ω micro α7700 α φ ι έ ρ ω micro α

ΠΛΑΣΤΙΚΗ microε όρους ΑΠΟΚΩ∆ΙΚΟΠΟΙΗΣΗΣ του laquoΠΛΑ-

ΣΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣraquo αποσπά τα ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ τουΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ από την ΠΡΟΣΩΠΙΚΗΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑ-

ΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ της σχέσης του microε τονΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟ ΧΩΡΟ και προχωρά σε διαφορετικέςαποτιmicroήσεις της ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΑΣ ενταγmicroένηςστο επιλεγmicroένο σύστηmicroα κτιρίωνυπαίθριων χώρων ταυτό-χρονα σαν πλαίσιοφορέα και σαν εργαλείο γραφής ώστενα προκληθεί η ζητούmicroενη ΠΟΙΗΤΙΚΗΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ

ΑΝΤΑΛΛΑΓΗ ανάmicroεσα στην ΠΛΑΣΤΙΚΗ ΤΟΥ ∆ΙΑΣΤΑΣΗ

ΚΑΙ ΤΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΚΑΙ ΤΟ ΧΡΟΝΟ

Υπό τις ΒΑΣΙΚΕΣ ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ ΠΛΑ-

ΣΤΙΚΗΣ τη ∆ΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΜΟΡΦΗΣΕΙΚΟΝΑΣ και τοΡΟΛΟΑΠΟΣΤΟΛΗΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ της εmicroπλουτίζουmicroεmicroε πρόσθετο ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΛΟΓΟ (microνήmicroηndash συναίσθηmicroα ndash συγκινησιακό φορτίο) την ΑΝΑΓΝΩΣΗ

ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΧΡΗΣΗ ΚΑΙ ΟΙΚΕΙΟΠΟΙΗ-

ΣΗ του ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΥΠΛΑΣΤΙΚΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥσυmicroπληρωmicroατικά microε τα γνωστά microας microέσα (σκίτσα σχέδιαπλαστικές microακέτες) αναπτύσσουmicroε ΝΕΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟ-

ΝΙΚΕΣ ΑΙΣΘΗΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΕΣ ∆ΥΝΑΤΟ-

ΤΗΤΕΣ

Συγκεκριmicroένα η laquoΠλαστική και Σύγχρονα ΕπικοινωνιακάΜέσα Απεικόνισης του Χώρουraquo1 περιλαmicroβάνει τις παρα-κάτω ενότητες bull Ο Γλωσσολογικός χαρακτήρας της Επικοινωνίας και ηmicroελέτη των Συστηmicroάτων των Σηmicroείων στην Απεικόνιση Ηέννοια της απεικόνισης του Πλαστικού microοντέλου και τηςπροσοmicroοίωσης Η δηmicroιουργία χώρου και Πλαστικώνχωρικών απεικονίσεων microε τη χρήση νέων τεχνολογιών Ηανάγκη χρήσης microέσων βασισmicroένων στο χρόνο (time-basedmedia) για την δηmicroιουργία Πλαστικών χωρικών απεικονί-σεων Γενικά παραδείγmicroατα S Eisenstein R Wiene F LangJ Tati R Scott T Gilliam W Wenders P Greenawaybull ∆ιευκρινίσεις σχετικά microε την Πλαστική στην Οπτικοα-κουστική Απεικόνιση Κινηmicroατογράφος και απεικόνιση τουχώρου Ιστορική αναδροmicroή Πρωτοπόροι κινηmicroατογραφι-στές Οι πρώτες Πλαστικές χωρικές απεικονίσεις σεσυνάρτηση microε το χρόνο Τυπολογικά παραδείγmicroαταLumiere Melies Segundo de Chomon Edison Porter Ησχέση τους microε σύγχρονες Πλαστικές απεικονίσεις video(Rybczynski)bull Ειδικά Ζητήmicroατα Τεχνικής στη Γραmicromicroατική και το Συντα-κτικό της Απεικόνισης Πλάνο Γκρό πλάν (O WellsCitizen Kane S Eisenstein Battleship Potemkin) Πανορα-

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ και τη ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΣΥΝΘΕ-

ΣΕΩΝΕΙΚΟΝΩΝ όπου η ΣΗΜΕΙΟΛΟΓΙΑ επέδρασε κατα-λυτικά στα τελευταία 40 χρόνια κυρίως σαν Πανεπιστη-microιακή Έρευνα και ∆ιδασκαλία της ΑΝΤΙΛΗΨΗΣ ΤΗΣ

ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ΕΡΜΗΝΕΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΧΕ∆ΙΑΣΜΟΥ ΤΟΥ

ΣΥΓΧΡΟΝΟΥΜΕΛΛΟΝΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

Πρόκειται για microεθοδολογία ΕΠΑΝΕΓΓΡΑΦΗΣ ΣΥΓΚΕ-

ΚΡΙΜΕΝΩΝ ΠΛΑΣΤΙΚΩΝΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΩΝ ΦΑΙΝΟ-

ΜΕΝΩΝΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ microέσω τωνοποίων αρθρώνεται και οργανώνεται ο χώρος ανοίγονταςταυτόχρονα το ζήτηmicroα της ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ φορέαπολλαπλών σηmicroασιών και βασικό κλειδί διείσδυσης σε πλή-θος σύνθετων και ενίοτε αντιφατικών εννοιών της παρου-σίας της ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ στην ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ όπου διαmicroέσου αλλά και πέραν της laquoάσκησης της microατιάςraquo τουΤΟΠΟΥ αρθρώνεται και οργανώνεται ο κάθε ΧΩΡΟΣτου microε Ι∆ΙΟΤΥΠΗ ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΛΟΓΟYΜΗΧΑΝΙ-

ΣΜΟΥ ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗΣ σαν microέσο διαχείρισηςστοιχείων Ψυχολογίας Ιδεολογίας και Αισθητικής Κριτι-κής microέσα από τις ιδιαιτερότητες της ΠΡΟΣΩΠΙΚΗΣ

ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ∆ΙΑΤΥΠΩΣΗΣ microε ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩ-

ΝΙΑΚΑ ΜΕΣΑ (Video CD-ROM web sites Αναδραστικές

Εγκαταστάσεις Εικονική Πραγmicroατικότητα) απαλλάσσο-ντας τους κανόνες της σύνθεσης από microονοδιάστατεςΣηmicroειολογικές επιρροές

Από την απλή επιθυmicroία αναπαραγωγής των ΑΝΤΙΚΕΙ-

ΜΕΝΩΝΓΕΓΟΝΟΤΩΝ ΠΛΑΣΤΙΚΗΣΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣmicroέχρι την ουσιαστική φιλοδοξία να κατανοηθεί πληρέ-στερα το νόηmicroα τους η διαδικασία της Αναπαράστασήςτους θέτει το microόνιmicroο δίληmicromicroα του laquoΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥraquo (microηυλικού) και του laquoΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΥraquo (υλικού) ΠΛΑΣΤΙΚΟΥ

ΧΩΡΟΥ διερευνώντας ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ αναφορικά σεΓΕΓΟΝΟΤΑΤΟΠΙΑ από το ΑΣΤΙΚΟΦΥΣΙΚΟ microας περι-βάλλον αλλά και από το απόθεmicroα των ΦΑΝΤΑΣΙΑ-

ΚΩΝΥΠΟΘΕΤΙΚΩΝΡΟΜΑΝΤΙΚΩΝ ΠΡΟΒΟΛΩΝ microαςπου οδηγούν σε απαλλαγή από συmicroβατικές προσεγγίσειςαποκαλύπτοντας την άρθρωση διαφορετικών ΧΡΟΝΙΚΩΝ

και ΧΩΡΙΚΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ microε πρόσθετες εκφραστικές δια-τυπώσεις του ΘΕΜΑΤΟΣΤΟΠΟΥΓΕΓΟΝΟΤΟΣ Η ΑΝΤΙΠΑΡΑΘΕΣΗ της ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑΣΑΝΑ-

ΚΑΛΥΨΗΣ microε την ενεργητική κατανόηση της ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ

ΓΕΓΟΝΟΤΟΣΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ ΤΟΥ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟΥ

(ΥΛΙΚΟΑΠΤΟ) και την laquoΑΠΟΛΑΥΣΗraquo που έγκειται στοπρονόmicroιο της ΣΥΝΑΝΤΗΣΗΣΕΜΠΕΙΡΙΑΣ ΜΕ ΤΗΝ

ρεύνηση της συσχετιστικής δυνατότητας συγκεκριmicroένωνψηφιακών εργαλείων microε τα συνήθη στους αρχιτέκτονεςσυστήmicroατα σχεδιασmicroού αναπαράστασης και απεικόνισηςώστε οι χειρισmicroοί των ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΩΝ

ΜΕΣΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΛΑΣΤΙΚΗ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ

ΝΑ ΥΠΗΡΕΤΟΥΝ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ ΤΗΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

ΑΝΤΙΛΗΨΗ ΚΑΙ ΣΥΝΘΕΣΗ αρθρώνοντας γλωσσολογικάσαφή γραmicromicroική ή υπερκειmicroενική (hypertext) κινηmicroατογρα-φικού τύπου ΑΦΗΓΗΣΗ microε την εισαγωγή της διάστασηςτου ΧΡΟΝΟΥ (time based media) και όχι την αυτοτέλεια

της καλλιτεχνικής και microόνο διατύπωσης της laquoιδέαςευρήmicroα-τοςraquo microε τρόπο αποσπασmicroατικό και αυτονοmicroηmicroένο από τοκοινωνικόεπικοινωνιακό πλαίσιο όπως συνήθως αυτoϊκα-νοποιείται και εξαντλείται σαν εικαστικά εκθέσιmicroο εφήmicroεροmicroονοδιάστατο και περιγραφικά ναρκισσιστικό εγχείρηmicroα

Την κατεύθυνσή microας laquoΠΛΑΣΤΙΚΗ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΤΟΥ

∆ΟΜΗΜΕΝΟΥ ΧΩΡΟΥraquo βασική στην ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

ως ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ προσεγγίζουmicroε microε συγκριτική εξέτασηmicroεταξύ της ΣΗΜΕΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ και τηςΕΜΠΕΙΡΙΚΗΣ ΣΥΝΘΕΣΗΣ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ

ΛΟΓΟΥ υπό τη βασική υπόθεση ότι η επιστήmicroη τηςΣΗΜΕΙΟΛΟΓΙΑΣ έχει ως αντικείmicroενο έρευνας την ΤελικήΜορφή της ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗΣ ενώ ο συνθέτης την ∆ιαδικα-σία Παραγωγής της επιχειρούmicroε να καταδείξουmicroε τη διά-σταση microεταξύ των κανόνων αντίληψης και σύνθεσης πουπροκύπτει από τα δύο αυτά Γνωσιολογικά Συστήmicroατα microεΑΝΑΛΥΣΗ ∆ΟΜΩΝ ΚΑΙ ΜΟΡΦΩΝ ως προςbull τη ΣΗΜΕΙΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ που ανάγει την ΠΛΑΣΤΙΚΗ

ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ στη ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ

ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ bull τη ∆ΙΑ∆ΙΚΑΣΙΑ της ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ΣΥΝΘΕΣΗΣ που σηmicroα-σιοδοτεί την ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ως κύρια ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ

Η ΓΛΩΣΣΑ ΤΗΣ ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ΩΣ ΚΥΡΙΑΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

Στην ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ και τις ΠΛΑΣΤΙΚΕΣ ∆ΙΑΤΥΠΩΣΕΙΣ

της ο κινηmicroατογράφος το video οι τρισδιάστατες οπτικο-ακουστικές κατασκευές και τα laquoπολυmicroέσαraquo χρησιmicroοποι-ούνται συνήθως για να απεικονίσουν πληρέστερα τηmicroελέτη το κατασκευασmicroένο κτίριο το καλλιτεχνικό έργοτην πόλη ή ακόmicroα για να αναβαθmicroίσουν microε όρουςΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΗΣ laquoΩΡΑΙΟΠΟΙΗΣΗΣraquo

την διαmicroεσολαβητική (microεντιατική media) εικόνα του αρχι-τέκτοναΩστόσο σε διεθνές πανεπιστηmicroιακό επίπεδο έρευνας καιεκπαίδευσης όπως και στη Σχολή Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠδιερευνάmicroε από πολλά χρόνια τις σηmicroαντικές ΠΛΑ-

ΣΤΙΚΕΣΑΠΕΙΚΟΝΙΣΤΙΚΕΣ ∆ΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ των laquoΝΕΩΝ

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΩΝ ΤΕΧΝΙΚΩΝraquo παρέχοντας ταυτό-χρονα παγκόσmicroια microετάδοση της αρχιτεκτονικήςεικαστικήςπληροφορίας microέσα από τη συγκρότηση της διαρκώςσυντασσόmicroενης ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΤΗΣ ΑΠΕΙΚΟ-

ΝΙΣΗΣ όπου υπερβαίνοντας την προφανή microίmicroησηεπανά-ληψη του laquoπραγmicroατικούraquo πειραmicroατιζόmicroαστε microε ανατρεπτι-κές microεθόδους προσοmicroοίωσης και πλαστικούεικονικούσχεδιασmicroού (VR) τις οποίες εφαρmicroόζουmicroε ανάλογα microε τιςεξειδικευmicroένες δηmicroιουργικέςσυνθετικές και τεχνικές δια-στάσεις και χαρακτηριστικά τους

Η ΓΛΩΣΣΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΤΑ-ΣΗΜΕΙΩΤΙΚΗ laquoΚΕΙΜΕΝΟ-

ΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥraquo που εισάγουmicroε microε παράλληλοεmicroπλουτισmicroό των εννοιολογικών εργαλείων για την πολλα-πλή ανάλυση του αντικειmicroένου της ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ωςΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ microε έmicroφαση στην ΠΛΑΣΤΙΚΗ ∆ΙΑΤΥ-

ΠΩΣΗ της microας οδηγεί στην θεωρητική και συνθετική διε-

Η τηλε-οπτική της αρχιτεκτονικής

του Νικολάου Ελ Λάσκαρη ∆ρ αρχιτέκτονα καθηγητή ΕΜΠ

7733α φ ι έ ρ ω micro α

microατικότητα και προσεγγίζει την υπόσταση των δυνητικώνπεριβαλλόντων ως πλαισίων επικοινωνίας αλλά και τη δια-δικασία σχεδιασmicroού δυνητικών περιβαλλόντων από τηναρχιτεκτονική της σκοπιά Είναι βέβαια απαραίτητο αρχικάνα ορισθεί η έννοια του δυνητικού περιβάλλοντος

∆υνητικά περιβάλλοντα ως χωρικά πλαίσιαεπικοινωνίαςΗ έλευση συστηmicroάτων δυνητικής πραγmicroατικότητας (∆Π)ήταν αποτέλεσmicroα της σταδιακής εξέλιξης και σύγκλισηςmicroίας σειράς επιmicroέρους τεχνολογιών3 πληροφορικής καιτηλεπικοινωνιών κατά τη διάρκεια των τελευταίων 30 ετών(Ellis 1995 11) Ουσιαστικά η ∆Π αποτελεί ένα σύστηmicroαδιεπαφής ανθρώπου-υπολογιστή4 το οποίο υποστηρίζεισε αληθινό χρόνο αλληλεπίδραση του ανθρώπου πουχρησιmicroοποιεί τον υπολογιστή5 microε περιβάλλοντα τρισδιά-στατων γραφικών τροφοδοτώντας τα αισθητηριακά κανά-λια πρόσληψής του microε οπτικές ακουστικές απτικές καικιναισθητικές πληροφορίες microέσω ανάλογων συσκευώναπεικόνισης (display devices) Τα συνθετικά αυτά περιβάλ-λοντα ονοmicroάζονται δυνητικά περιβάλλοντα (∆Περ)

Όταν για παράδειγmicroα ο χρήστης φορά ένα κράνος εmicroβύθι-σης6 οι πληροφορίες σχετικά microε microετατοπίσεις και περι-στροφές του κεφαλιού του εισάγονται στο σύστηmicroα7 λαmicro-

Η περιβαλλοντική εmicroπειρία του αστικού χώρου στηνεποχή microας ενσωmicroατώνει διαφόρων ειδών στατικές ήκινούmicroενες αναπαραστάσεις της πραγmicroατικότητας1

Παράλληλα στα περιβάλλοντα αυτά συχνά ενσωmicroατώνονταισυσκευές οι οποίες καταγράφουν πληροφορία από το περι-βάλλον και την ανθρώπινη δραστηριότητα2 microε την οποίαανατροφοδοτούν κατάλληλα συστήmicroατα και επηρεάζουντην εξέλιξη των προαναφερόmicroενων αναπαραστάσεων Υπο-θέτουmicroε εποmicroένως ότι microε την ενσωmicroάτωση τέτοιων συστη-microάτων κάποια από τα περιβάλλοντα τα οποία βιώνουmicroεκαθηmicroερινά ενισχύονται ηλεκτρονικά και η επικοινωνία microαςmicroε αυτά ή και microε άλλους ανθρώπους microέσα σε αυτά διαmicroε-σολαβείται από τα συστήmicroατα που περιγράφηκαν

Σε ένα κόσmicroο όπου η χωρική εmicroπειρία δεν διέπεται πλέοναπαραίτητα από τους φυσικούς περιορισmicroούς της υλικότη-τας θα microπορούσαmicroε να επανεξετάσουmicroε το ρόλο τηςαρχιτεκτονικής αποβλέποντας στη δηmicroιουργική και ισορ-ροπηmicroένη ενσωmicroάτωση των ηλεκτρονικών microέσων επικοι-νωνίας microε τα ήδη υπάρχοντα δοmicroικά στοιχεία ως συστατι-κών της σύνθεσης χωρικών εmicroπειριών και πλαισίων γιαανθρώπινη δραστηριοτητα

Το κείmicroενο αυτό επικεντρώνει σε microία από τις τεχνολογίεςτης πληροφορίας και της επικοινωνίας τη δυνητική πραγ-

Σχεδιάζοντας δυνητικάπεριβάλλοντα ως χωρικά πλαίσιαδιαmicroεσολαβηmicroένης επικοινωνίας

του ∆ηmicroήτρη Χαρίτου αρχιτέκτονα λέκτορα Τmicroήmicroατος Επικοινωνίας και ΜΜΕΕθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστηmicroίου Αθηνών

7722 α φ ι έ ρ ω micro α

ταστάσεις Σύγκριση video εγκατάστασης microε video tapesως microέσα παραγωγής Πλαστικών χωρικών απεικονίσεωνΧρήση νέων τεχνολογιών σε Πλαστικές εγκαταστάσειςbull Υπερmicroέσα (Hypermedia) Αλληλεπίδραση ανθρώπουυπολογιστή Η επίδραση των δηmicroιουργικών διαδικασιώνπου υποστηρίζονται από τη χρήση υπερmicroέσων στην δηmicroι-ουργία Πλαστικών απεικονίσεων χώρου Πλαστικές απει-κονίσεις που βιώνονται παθητικά ή αλληλεπιδραστικάVideoαλληλεπιδραστικό video Hypertext και Hyper-media Dada και Φουτουρισmicroός σαν ρίζες των Πολυmicroέ-σων Επιπτώσεις ψηφιοποίησης της πληροφορίας (εικόναήχος κινούmicroενη εικόνα κλπ) στη διαδικασία δηmicroιουργίαςΠλαστικής χωρικής απεικόνισηςbull Η επίδραση της χρήσης νέων τεχνολογιών στη διαδικα-σία σχεδιασmicroού Πλαστικών περιβαλλόντων Αναζήτησηνέων microορφών επιφανειών καθώς και νέων γεωmicroετρικώνσυστηmicroάτων Εξελικτική Αρχιτεκτονική (Fraser) MarcosNovakLiquid ArchitectureHypersurfaces Παραδείγmicroαταδηmicroιουργίας υβριδικών περιβαλλόντων Πλαστικού εικαστι-κού χαρακτήρα (J Holzer M Novak J Shaw C Davies)bull Ορισmicroόςτεχνολογία εφαρmicroογές της εικονικής πραγmicroα-τικότητας (virtual reality) στην Πλαστική Η έννοια τηςπροσοmicroοίωσης (simulation) Υπολογιστικά συστήmicroατασυ-σκευές εισόδουεξόδου Έmicroφαση στη χρήση της τεχνολο-γίας VR σε σχέση microε την Πλαστική και τη δηmicroιουργία περι-βαλλόντων Παραδείγmicroατα προσοmicroοιώσεις του UCLA

Dept of Architecture και του ΗΙΤ LabUniversity ofWashingtonbull Κυβερνοχώρος Οι πρώτες on-line κοινωνίες βασισmicroένεςστην επικοινωνία microέσω κειmicroένου MUDsMOOs Εισαγωγήτης τεχνολογίας της εικονικής πραγmicroατικότητας στο διαδί-κτυοVRML Σύγχρονα παραδείγmicroατα on-line κοινωνιών bull Ο ρόλος της αρχιτεκτονικής γνώσης και εmicroπειρίας στηνδηmicroιουργία του κυβερνοχώρου και στο σχεδιασmicroό Πλα-στικών εικονικών περιβαλλόντων Κατανόηση του προβλή-microατος του σχεδιασmicroού χώρου σε Πλαστικά εικονικά περι-βάλλοντα Φαινοmicroενολογία της αντίληψης του χώρουγνω-στικές λειτουργίες στην περιβαλλοντολογική αντίληψηΠειραmicroατικές εργασίες που microελετούν τις επιπτώσεις τουσχεδιασmicroού χώρου σε εικονικά περιβάλλοντα Πλαστικήςστη συmicroπεριφορά ανθρώπων που υπάρχουν και κινούνταιmicroέσα στο χώρο αυτό

Σηmicroείωση

1 H προσέγγιση αυτή είναι προϊόν εκπαιδευτικής έρευνας στο

πλαίσιο του Μεταπτυχικού Προγράmicromicroατος της Σχολής Αρχιτεκτό-

νων ΕΜΠ laquoΑρχιτεκτονική ndash Χώρος ndash Πολιτισmicroόςraquo

microικόTravelling (WH Griffith The Birth of a Nation)ΜοντάζΚίνηση της κάmicroερας ΠεδίοEκτός πεδίου Τοmicroοντάζ ως διαδικασία παραγωγής χωρικών απεικονίσεωνΜέθοδοι Μοντάζ το αφηγηmicroατικό microοντάζ (Griffith) τολυρικό microοντάζ (Pudovkin) το microοντάζ των ιδεών ή κατα-σκευαστικό (Vertov) τo διανοητικό microοντάζ (Eisenstein)bull Περί Μετωνυmicroικού Άξονα ΣύmicroβολαΜεταφορές Συmicro-βολική των Μορφώνbull ΣυmicroβολικήΨυχανάλυση ΜεταφοράΜετωνυmicroία Περίρυθmicroού και αρθρώσεων στην Απεικόνιση Πειραmicroατικόςκινηmicroατογράφος και Πλαστική Νταντά Ready made Σουρε-αλισmicroός Τυπολογικά παραδείγmicroατα Vicking Eggelink HansRichter Walter Ruttman Fernand Leger Dudley MurphyMan Ray Marcel Duchamp Luis Bunuel Oskar Fischingerbull Η microυθολογία του ρεαλισmicroού στις Πλαστικές απεικονί-σεις Ο αφηγηmicroατικός χρόνος Το δοmicroικόυλιστικό φιλmicro Ηφιλmicroική πραγmicroατικότητα Dziga Vertov Stan BrakhageAndy Warhol Werner Nekesbull Κανόνες Συνταγmicroατικής Οργάνωσης και Λογική της ∆ιή-γησης ΛογικήΓραmicromicroατική ΚώδικεςΚωδικοποιήσεις Ανα-λογίαΟmicroοιότητα Σχέσεις Εικόνας και Λόγου ΧωρικέςΠλαστικές απεικονίσεις εικονογράφησηκόmicroικς Ιστορικήαναδροmicroή Μορφές Σύνθεσης Πλαστικών χωρικών απει-κονίσεων ΑναπαραγωγήΑνακύκλωση Επεξεργασία καιmicroεταλλαγή του νοήmicroατος microιας χωρικής Πλαστικής απεικό-νισης Παραδείγmicroατα Robida Paul Rummell PettitCorbett Moebius Druillet Schuiten Bilal LiberatoreBeroy Gimenez Miller Otomo Torres Calatayudbull Αντίληψη της Πλαστικής Απεικόνισης από τις ΑισθήσειςΗ Αντίληψη της Εικόνας του Πραγmicroατικού ΜορφήΠεριε-χόmicroενο ΠραγmicroατικόΠραγmicroατικότητα Η οπτική αντίληψηΠραγmicroατικήΦιλmicroική Εικόνα ΠροοπτικήΕντύπωση τηςΠραγmicroατικότητας Η σχέση χώρουχρόνου ∆υτικόςορθολογισmicroόςΑνατολική φιλοσοφία και απεικόνισηχώρου Τυπολογικά παραδείγmicroατα Sergei EisensteinOctober Andrei Tarkovski Solarisbull Οπτικοακουστικά Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας∆ιαφή-microιση Σχέση microηνύmicroατοςmicroέσου Η αmicroφίδροmicroη σχέση δια-φήmicroισηςαστικού περιβάλλοντος Σύγχρονα επικοινωνιακάδίκτυαη νέα εmicroπειρία του δηmicroόσιου χώρου Χρήση νέωντεχνολογιών για τη δηmicroιουργία ρεαλιστικών η microη Πλαστι-κών χωρικών απεικονίσεων microέσα από τη διαφήmicroιση bull Λειτουργίες της Σηmicroαντικής και Εννοιολογία της Πλαστι-κής Απεικόνισης Σχέσεις ΝοήmicroατοςΑφήγησης και Εικό-ναςΑναπαράστασης Εικονικές Σηmicroειοποιήσεις Αναπαρι-στώmicroενοΑναπαράσταση ΥποκειmicroενικόΤαύτιση ΗΈννοια της Ερmicroηνείας ∆ειγmicroατολογικές Σηmicroειοποήσεις(Υπαινιγmicroός) Video Αrt Ιστορική αναδροmicroή Nam JunPaik Wolf Wostel Bruce Nauman Bill Viola Video εγκα-

IcirciquestUgraveˆ partEgraveIcircfiOacutemiddot (1) partUcircˆUgraveAcircUacuteEgraveIcirclsaquo iquestfibdquoEuml UgraveOcirc˘ centparaAcircUacutelaquopartEgraveIcircOcircOacuteEgraveIcirciquest ordfOcirc˘UcircAcircrsaquomiddotraquo

7755α φ ι έ ρ ω micro α7744 α φ ι έ ρ ω micro α

τις προσλαmicroβάνει και τις ερmicroηνεύει Εδώ έρχεται να βοη-θήσει η αρχιτεκτονική θεωρητική και πρακτική γνώση

Προσπαθώντας να συνθέσουmicroε δυνητικό χώρο όmicroως θαπρέπει να λάβουmicroε απαραίτητα υπόψη κάποια ιδιαίτεραχαρακτηριστικά του χώρου στα ∆Περ όπωςbull Ο χώρος σε ένα ∆Περ microπορεί να είναι ασυνεχής17

bull ∆εν υφίστανται φυσικοί νόmicroοι που να διέπουν τη συmicroπε-ριφορά αντικειmicroένων σε ∆Περ

bull Η κλίmicroακα των αντικειmicroένων και αντίστοιχα του οριζόmicroε-νου από αυτά χώρου είναι δύσκολα αντιληπτή18 και microπορείνα microεταβάλλεται

Η αυξανόmicroενη ανάγκη για δηmicroιουργία ∆Περ που θα πλαι-σιώσουν δραστηριότητες στο διαδίκτυο και σε άλλα πλη-ροφοριακά συστήmicroατα είναι δεδοmicroένη Ο λόγος ύπαρξηςαυτών των ∆Περ δεν είναι να αντικαταστήσουν σταδιακά

του περιβάλλοντος λαmicroβάνει microέρος σε διαδικασίες κατά-ληλα χωροθετηmicroένες και επικοινωνεί microε άλλους χρήστεςΜε άλλα λόγια ο σχεδιασmicroός ενός ∆Περ έχει σαφείςοmicroοιότητες microε τον αρχιτεκτονικό σχεδιασmicroό σε πραγmicroα-τικό χώρο Μπορούmicroε λοιπόν να υποθέσουmicroε ότι ο σχε-διασmicroός ενός ∆Περ είναι εν microέρει και αρχιτεκτονικό πρό-βληmicroα και ως τέτοιο microπορεί να αντιmicroετωπισθεί από microίααρχιτεκτονική σκοπιάΤo αποτέλεσmicroα microίας χωρικής σύνθεσης είτε σε υλικό ή σε

δυνητικό πλαίσιο microεταδίδει πληροφορία και συmicroβολικόπεριεχόmicroενο στους ανθρώπους που το βιώνουν Για ναδηmicroιουργήσουmicroε συmicroβολικές microορφές τις οποίες ο άνθρω-πος θα βιώσει πολυαισθητηριακά σε ένα δυνητικό χωρικόπλαίσιο είναι χρήσιmicroο να αντλήσουmicroε από υπάρχουσαγνώση που αφορά στη σύνθεση των microορφών αυτών στοπραγmicroατικό περιβάλλον στην αισθητική την εργονοmicroία καιτο νόηmicroα το οποίο ο άνθρωπος επενδύει σε αυτές όταν

βάνονται υπόψην από τον κεντρικό επεξεργαστή οοποίος ενηmicroερώνει αντίστοιχα την άποψη (viewpoint) του∆Περ που θα απεικονισθεί στα microάτια του χρήστη σύmicro-φωνα microε τις κινήσεις αυτές Έτσι ο χρήστης νιώθει ότιόπου και να γυρίσει το ∆Περ τον περιβάλλει και συντη-ρείται η ψευδαίσθηση της εmicroβύθισης8 σε ένα συνθετικόπεριβάλλον Πέρα από την υποτιθέmicroενη microεταβολή θέσηςτου βλέmicromicroατος υπάρχει η δυνατότητα πλοήγησης του χρή-στη στις τρεις διαστάσεις χωρίς τους περιορισmicroούς των

φυσικών νόmicroων τηλεmicroεταφοράς καθώς και χειρισmicroού αντι-κειmicroένων που συνθέτουν το περιβάλλον (Χαρίτος 2002)

Η έλευση νέων τεχνολογιών επεξεργασίας κινούmicroενηςεικόνας δίνει πλέον τη δυνατότητα συγκερασmicroού πραγmicroα-τικής (καταγεγραmicromicroένης microέσω video) και συνθετικής(παραγόmicroενης από τρισδιάστατα γραφικά υπολογιστών)κινούmicroενης εικόνας σε αληθινό χρόνο Οι τεχνολογίες

αυτές υποστηρίζουν τη δηmicroιουργία υβριδικών συνθετικώνπεριβαλλοντικών εmicroπειριών microικτής ή ενισχυmicroένης πραγmicroατι-κότητας9 (Χαρίτος κά 2005)

Σε ένα ∆Περ microπορεί να συmicromicroετέχει ένας10 ή περισσότεροιχρήστες11 Στην πρώτη περίπτωση το ∆Περ λειτουργεί ωςευmicroετάβλητο και δυναmicroικά εξελισσόmicroενο περιβάλλον διε-παφής το οποίο παρέχει τη δυνατότητα επικοινωνίας πλη-ροφορίας microέσω της πλοήγησης σε αυτό (Riva 1999 466)Στις εικόνες (1) (2) και (3) παρουσιάζεται το αποτέλεσmicroατου ερευνητικού έργου microε τίτλο laquoΕικονικά Μουσείαraquo12 ωςπαράδειγmicroα microονοχρηστικού ∆Περ Θεωρώντας κάθε microου-σείο ως πολιτιστικό περιβάλλον επικοινωνίας το ∆Περαυτό λειτουργεί ως χωρικό πλαίσιο microέσα στο οποίο εκτίθε-νται πολλών διαφορετικών microορφών ψηφιοποιηmicroένα αντι-κείmicroενα13 κατάλληλα οmicroαδοποιηmicroένα και χωροθετηmicroέναΒασική παράmicroετρος του περιβαλλοντικού σχεδιασmicroούεδώ ήταν η υποβοήθηση της πλοήγησης και του προσα-νατολισmicroού του χρήστη όταν κινείται microέσα στο εσωτερικότου Στις εικόνες (4) και (5) παρουσιάζονται απόψεις τουςδυνητικού οπτικοακουστικού εικαστικού περιβάλλοντος microετίτλο laquoLego_submersionraquo14

Ωστόσο ο Schroeder (σε Riva 1999 462) αmicroφισβητεί τοκατά πόσον microπορούmicroε να θεωρήσουmicroε ένα microονοχρηστικόσύστηmicroα ∆Π ως επικοινωνιακό microέσο laquoΗ έννοια του επικοι-νωνιακού microέσου και τεχνολογίας υπονοεί ότι δύο η περισσότεροιάνθρωποι εmicroπλέκονται και ότι δίνεται έmicroφαση στα microηνύmicroατα ταοποία microεταδίδονται microεταξύ τους εποmicroένως οι όροι laquoεπικοινω-νίαraquo και laquomicroέσοraquo θα πρέπει να χρησιmicroοποιούνται microόνο αναφο-ρικά microε συστήmicroατα ∆Π για πολλούς χρήστεςraquo Ένα πολυχρη-στικό σύστηmicroα ∆Π microπορεί να θεωρηθεί ως επικοινωνιακόπεριβάλλον στο πλαίσιο του οποίου διαmicroεσολαβείται η επι-κοινωνία microεταξύ αποmicroακρυσmicroένων και δικτυακά συνδεδε-microένων χρηστών οι οποίοι εκπροσωπούνται από τις ψηφια-κές τους αναπαραστάσεις (avatars)15 Η ύπαρξη αυτών τωνοπτικά και ακουστικά αντιληπτών οντοτήτων ενισχύει τηνεπικοινωνία microεταξύ τους microε microη-λεκτικά συστατικά (κινήσειςεκφράσεις κλπ) (Χαρίτος 2005) Στην εικόνα (6) παρου-σιάζεται άπόψη της δικτυακής κοινότητας Active Worlds16

ως παράδειγmicroα ∆Περ το οποίο υποστηρίζει σύγχρονηεπικοινωνία microεταξύ πολύ microεγάλου αριθmicroού χρηστών

Κάποιες πρώτες σκέψεις για το σχεδιασmicroό χώρου σεδυνητικά περιβάλλονταΟ τρόπος microε τον οποίο λειτουργεί η αντίληψη και οι νοη-τικές διεργασίες στον άνθρωπο κατά τη διάρκεια τηςεmicroπειρίας του σε φυσικό περιβάλλον προσδιορίζουν σεένα βαθmicroό τον τρόπο microε τον οποίο θα λειτουργήσουν οιδιεργασίες αυτές κατά τη διάρκεια της εmicroπειρίας σε ∆Περ(Carr amp England 1995 3) Είναι λοιπόν χρήσιmicroο να διερευ-νούmicroε και να σχεδιάζουmicroε ∆Περ βάσει των όσων γνωρί-ζουmicroε για τη λειτουργία των αντιληπτικών και νοητικώνδιεργασιών και βάσει της γνώσης για τα στοιχεία τουπραγmicroατικού περιβάλλοντος και για την επίδρασή τουςστον άνθρωπο

Ο σχεδιασmicroός ενός ∆Περ πρoϋποθέτει τη σύνθεση δια-φόρων στατικών ή δυναmicroικών και πιθανά εξελισσόmicroενωντρισδιάστατων αντικειmicroένων λαmicroβάνοντας υπόψη τηχωροθέτησή τους τους περιορισmicroούς της συmicroπεριφοράςτους και τα φαινόmicroενα που microπορεί να λάβουν χώρα ανά-microεσά τους Αυτά τα αντικείmicroενα ορίζουν το σκηνικό microέσαστο οποίο ο χρήστης πλοηγείται αλληλεπιδρά microε στοιχεία

permilrsaquoIumlmiddot IgravecurrenUcircEuml partEgraveIcircfiOacutemiddot (2) partUcircˆUgraveAcircUacuteEgraveIcirciquest iquestfibdquoEumlUgraveOcirc˘ centparaAcircUacute laquopartEgraveIcircOcircOacuteEgraveIcirciquest ordfOcirc˘UcircAcircrsaquomiddotraquopermilrsaquoIumlmiddot IcirciquestUgraveˆ partEgraveIcircfiOacutemiddot (3) OtildeOcircbdquoEuml UgraveOcirc˘ Ucirc˘OacuteOcircIumlEgraveIcircOcircDaggerUcirc˘AacuteIcircUacuteOcircUgravelsaquoIgravemiddotUgraveOcirc˜ Ocirc˘ Ucirc˘OacuteEgraveUcircUgraveiquest UgraveOcirc centparaAcircUacute laquopartEgraveIcircOcirc-OacuteEgraveIcirciquest ordfOcirc˘UcircAcircrsaquomiddotraquo

IgravecurrenUcircEuml partEgraveIcircfiOacutemiddot (4) partUcircˆUgraveAcircUacuteEgraveIcirclsaquo iquestOcircbdquoEuml UgraveOcirc˘ centparaAcircUacutelaquoLego_submersionraquoIcirciquestUgraveˆ partEgraveIcircfiOacutemiddot (5) OtildeOcircbdquoEuml UgraveEuml˜ Ucirc˘OacuteOcircIumlEgraveIcirclsaquo˜ UcircDaggerOacute-ıAcircUcircEuml˜ UgraveOcirc˘ laquoLego_submersionraquo

7777α φ ι έ ρ ω micro α7766 α φ ι έ ρ ω micro α

Οι πόλεις οι επικοινωνιακές δοmicroές τους και σε ένα βαθmicroόη ίδια η λειτουργία τους επαναπροσδιορίζονται microέσω σύγ-χρονων τεχνολογικών συστηmicroάτων και δικτύων Οι εξελί-ξεις στα πληροφοριακά και επικοινωνιακά περιβάλλονταέχουν αρχίσει να αλλοιώνουν τις λειτουργικές δοmicroές σταmicroεγάλα αστικά κέντρα και τον τρόπο που βιώνεται ο δηmicroό-σιος χώρος Καλλιτέχνες αναγνωρίζουν σε αυτές τις εξελί-ξεις τις δυνατότητες επικοινωνίας στον δηmicroόσιο χώρογεγονός που έχει οδηγήσει στη λεγόmicroενη δηmicroόσια τέχνηlaquopublic artraquo Κύριο χαρακτηριστικό της είναι η απόπειρα

εγκαθίδρυσης microιας πραγmicroατικής σχέσης microε τον τόπο καιτο ευρύτερο πλαίσιο του αντί της δηmicroιουργίας laquodropsculpturesraquo που συνηθιζόταν στο παρελθόν (Matzner2004 σ 11) Στο παρόν άρθρο microε αφορmicroή το τεχνολογικά ενισχυmicroένοπεριβάλλον DETOUR (ΠΑΡΑΚΑΜΨΗ) αναπτύσσονται οιτρόποι που ο σχεδιασmicroός επικοινωνεί λειτουργίες και νοή-microατα στο περιβάλλον και στους χρήστες του Εντοπίζονταιδύο βασικά επίπεδα σύmicroφωνα microε τους τρόπους πουA ο σχεδιασmicroός και η υλοποίηση επικοινωνούν τη συνθε-τική ιδέα στην προκειmicroένη περίπτωση πώς ορίζεται microιαπαράκαmicroψη που διαχειρίζεται σώmicroα και αίσθησηB οι χρήστες κατανοούν τη λειτουργία και νόηmicroα τουέργου microέσω της διαπροσωπικής επαφής και χρήσης τωνστοιχείων της εγκατάστασης

ΣχεδιασmicroόςΗ εγκατάσταση υλοποιήθηκε στα πλαίσια της έκθεσηςAthens by Art το καλοκαίρι του 2004 από τη διεπιστηmicroο-νική οmicroάδα VE_Design ((Ε Γαβρήλου Β Μπουρδάκης ∆Χαρίτος CotiK Α Τσαγκρασούλης ∆ Σκούφης και Α

Ανδρέου) Xωροθετήθηκε στην οροφή της ανατολικήςπλατφόρmicroας του σταθmicroού microετρό του Θησείου Ο τίτλοςυπονοεί τη συνειδητή επιλογή microιας εναλλακτικής διαδρο-microής microε ιδιαίτερες ποιότητες και την πρόθεση παροχήςστον αστικό ιστό ενός διακριτού laquoχώρου-εγκατάστασηςraquoπου λειτουργεί σαν προορισmicroός παιχνιδιού laquoplayscaperaquoκαι επικοινωνίας Η αστική laquoπαράκαmicroψηraquo έχει ως σκοπόνα λειτουργήσει σαν ενεργός microηχανισmicroός microετασχηmicroατι-σmicroού της καθηmicroερινής εmicroπειρίας των περαστικών επιφέ-ροντας την ενεργή αντίδρασή τους στο περιβάλλον Ηθεώρηση του DETOUR ως οργανισmicroού που προσκολλάταιστον αστικό ιστό όρισε τη διαπραγmicroάτευση της συmicroβιωτι-κής σχέσης microεταξύ φυσικού-τεχνητού δοmicroηmicroένου-κενούπαλαιού-νέου στατικού-διαδραστικού και τέλος αποmicroονω-microένου-ενσωmicroατωmicroένουΟ σχεδιασmicroός του DETOUR αποτέλεσε το έναυσmicroα γιατην επανεξέταση της σχέσης χώρου-σώmicroατος-κίνησηςτην ιδέα της παράστασης (Goffman 1959) που υποστηρί-ζεται από τον εmicroπρόθετα δοmicroηmicroένο χώρο και τη συνει-δητή διαχείριση των σωmicroατικών αισθήσεων (Johnson1987) προς την παραγωγή χώρου Πρόθεση ήταν η κατα-σκευή microιας αίσθησης που αφυπνίζει το σώmicroα από τιςmicroηχανιστικές αντιδράσεις του οικείου και επιφέρει τησυνειδητή δράση και επικοινωνία Ο χώρος έπρεπε να λει-τουργήσει σαν πυκνωτής κινήσεων και γεγονότων επιτρέ-ποντας ελευθερία έκφρασης και ποικιλοmicroορφία συmicroπερι-φορών αποτελώντας έτσι πεδίο δράσεων αλλά και παράλ-ληλα θεmicroέλιο δράσης (Lefebre 1991 p191)Προτάθηκε η δηmicroιουργία και εισαγωγή microιας πλατφόρmicroαςστον τόπο επέmicroβασης Η πλατφόρmicroα αυτή αποτελούσε τοβασικό κατάστρωmicroα επικοινωνίας τον τόπο microε τη microεγαλύ-τερη ανοχή στη συσσώρευση κόσmicroου αλλά παράλληλα καιτο χώρο όπου κάποιος microπορεί να περπατήσει να σταθείνα παρατηρήσει και να συmicromicroετάσχει Ιδιαίτερη έmicroφασηδόθηκε στα κατακόρυφα στοιχεία και στα microοτίβα τηςσωmicroατικής κίνησης που η πλατφόρmicroα και τα αντικείmicroεναγεννούν ως σύνολο Τα στοιχεία αλληλεπίδρασης έπρεπενα παρέχουν αναγνωρίσιmicroες δοmicroές που προκαλούν τονεπισκέπτη σε microια ένα προς ένα σχέση Ο παραπάνω συλ-λογισmicroός βασίζεται στο γεγονός ότι οι αφαιρετικές ιδιότη-τες των δοmicroικών στοιχείων microε την ενσώmicroατη και laquoin-situraquomicroνήmicroη διαδραmicroατίζουν σηmicroαντικό ρόλο στη σύλληψη καιοργάνωση του χωρικού νοήmicroατοςΤο σχήmicroα και η microορφή των κατασκευών προέκυψε απότην laquoαποδόmicroησηraquo του ξύλινου πλατώmicroατος και την αναδί-πλωση επιλεγmicroένων σανίδων Τα κατακόρυφα microέλη ονοmicroά-στηκαν laquoδέντραraquo παρόλο που η πρόκληση ήταν η δηmicroι-ουργία microιας microορφής τέτοιας ώστε οι επισκέπτες να microπο-ρούν ελεύθερα να την αναγνωρίσουν και κατονοmicroάσουνκατά την υποκειmicroενική τους κρίση Η microορφή είναι σχεδόνπρωτόλεια αρχετυπική απαλλαγmicroένη από πολύπλοκες

DETOURεπικοινωνώντας αισθήσεις

και δράσειςτων Βασίλη Μπουρδάκη αρχιτεκτόνα επίκ καθηγητή Πανεπιστηmicroίου Θεσσαλίας

και Εβελίνας Γαβρήλου αρχιτέκτονος

την αληθινή χωρική εmicroπειρία που βιώνουmicroε καθηmicroερινάαλλά να υποστηρίξουν δραστηριότητες που δεν microπορούννα λάβουν χώρα στον πραγmicroατικό χώρο Έτσι κι αλλιώςείναι απίθανο να καταφέρει ποτέ τεχνολογικό δηmicroιούρ-γηmicroα να προσοmicroοιώσει την οmicroορφιά την πολυπλοκότητατην ασάφεια και τον καταιγισmicroό από αισθητηριακά ερεθί-σmicroατα που συνθέτουν την πραγmicroατική χωρική εmicroπειρία

Ο όρος laquoδυνητική πραγmicroατικότηταraquo υπονοεί την προσπά-θεια δηmicroιουργίας microίας όσο το δυνατόν καλύτερης microίmicroησηςτης πραγmicroατικότητας Κάτι τέτοιο όmicroως δεν ήταν απαραί-τητα ο απώτερος στόχος των πρωτοπόρων της ∆Π Το1965 ο πρωτεργάτης της ∆Π Ivan Sutherland οραmicroατιζότανlaquomicroια συσκευή απεικόνισης συνδεδεmicroένη microε έναν υπολογιστή ηοποία θα microπορούσε να microας δώσει την ευκαιρία να εξοικειωθούmicroεmicroε έννοιες που δεν θα microπορούσαν να υλοποιηθούν στον πραγmicroα-τικό κόσmicroο microια microαγική σφαίρα προς ένα θαυmicroαστό - φαντασιακόκόσmicroο δηmicroιουργηmicroένο microε βάση τα microαθηmicroατικά ∆εν υπάρχεικανένας λόγος τα αντικείmicroενα που απεικονίζονται από το υπολογι-στή να ακολουθούν τους νόmicroους της πραγmicroατικότηταςraquo Όmicroοια οBrooks υποστήριξε ότι laquoη τεχνολογία αυτή δίνει τη δυνατότηταστον άνθρωπο να βιώσει κόσmicroους που δεν υπήρξαν ποτέ και ούτεθα υπάρξουν πιθανώςraquo (Biocca και Levy 1995 7)

Ίσως τελικά η ΕΠ να είναι ένα ιδανικό microέσο που microας βοηθάνα περιγράψουmicroε microία οποιαδήποτε (χωρικού χαρακτήρα)εmicroπειρία microπορούmicroε να φανταστούmicroε και να τη microεταδώ-σουmicroε σε έναν άλλον άνθρωπο δίνοντάς του τη δυνατό-τητα να εmicroβυθισθεί στο φαντασιακό αυτό κόσmicroο να τονβιώσει πολυαισθητηριακά και όχι microόνο νοητικά microε ένανσχετικά αλληθοφανή τρόπο Μήπως τα ∆Περ microπορούν νααποτελέσουν microία πλατφόρmicroα για αρχιτεκτονικό πειραmicroατι-σmicroό microε στόχο τη διερεύνηση και αξιολόγηση νέων χωρικώνmicroορφών εmicroπειριών και θεωρητικών microοντέλων

Σηmicroειώσεις

1 Πχ οθόνες τηλεόρασης επιφάνειες προβολής γιγαντοαφίσες

κλειστά κυκλώmicroατα τηλεόρασης κλπ

2 Πχ βιντεοκάmicroερες microικρόφωνα αισθητήρες παντός τύπου κλπ

3 Αλληλεπιδραστικών υπολογιστικών τριδιάστατων γραφικών

συσκευών ανίχνευσης κίνησηςπροσανατολισmicroού στερεοσκοπι-

κών συστηmicroάτων απεικόνισης κλπ

4 Human ndash computer interface

5 Για τις ανάγκες του κειmicroένου ο άνθρωπος αυτός θα ονοmicroάζεται

laquoχρήστηςraquo

6 Head Mounted Display

7 Από κατάλληλα τοποθετηmicroένη συσκευή που ονοmicroάζεται ανι-

χνευτής κίνησηςπροσανατολισmicroού (positionorientation tracker)

8 Ο όρος laquoεmicroβύθισηraquo (immersion) σηmicroαίνει την αποmicroόνωση του

χρήστη από την αισθητηριακή πληροφορία του άmicroεσου περιβάλ-

λοντός του και την τροφοδότηση των αισθητηριακών του κανα-

λιών πρόσληψης microε συνθετικά ερεθίσmicroατα εξ ολοκλήρου παραγό-

microενα από τον υπολογιστή

9 Mixed amp augmented reality

10 Τα συστήmicroατα ∆Π στα οποία συmicromicroετέχει ένας microόνο χρήστης

ονοmicroάζονται microονοχρηστικά (single user) συστήmicroατα

11 Τα συστήmicroατα ∆Π στα οποία συmicromicroετέχουν περισσότεροι του

ενός χρήστες ονοmicroάζονται πολυχρηστικά (multi user) συστήmicroατα

12 Το ερευνητικό έργο microε τίτλο laquoΕικονικά Μουσείαraquo ολοκληρώ-

θηκε το 2002 υπό την αιγίδα της ΓΓΕΤ στο πλαίσιο του ΕΠΕΤ ΙΙ

Το ∆Περ σχεδιάσθηκε από τον ∆ Χαρίτο και υλοποιήθηκε από

τον ίδιο και την ερευνητική οmicroάδα Εικονικής Πραγmicroατικότητας του

Τmicroήmicroατος Πληροφορικής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανε-

πιστηmicroίου Αθηνών υπό την ευθύνη του Καθηγ Κ Χαλάτση

13 Για παράδειγmicroα τρισδιάστατα αγγεία βαλσαmicroωmicroένα ζώα εικό-

νες φυτών και ορυκτών κέρινα οmicroοιώmicroατα κλπ

14 Ο οπτικός σχεδιασmicroός του ∆Περ έγινε από τον ∆ Χαρίτο και

ο ακουστικός σχεδιασmicroός από τον Coti

15 H McLellan (1994 33-35) ορίζει ως laquoavatarsraquo τα δυναmicroικά αντι-

κείmicroενα τα οποία αναπαριστούν το σώmicroα κάθε χρήστη ενός ∆Περ

και τα οποία απεικονίζονται στους ίδιους αλλά και στους υπόλοι-

πους συmicromicroετέχοντες χρήστες στο ∆Περ

16 URL wwwactiveworldscom

17 Πχ υπάρχει η δυνατότητα τηλεmicroεταφοράς ή ακόmicroη η δυνατό-

τητα ένα φαινοmicroενικά microικρό αντικείmicroενο να κρύβει ένα πολύ microεγα-

λύτερο από τον εαυτό του δυνητικό κόσmicroο

18 ∆εν υπάρχει απαραίτητα η σταθερά του ανθρωπίνου σώmicroατος

για να γίνει αντιληπτή η κλίmicroακα των αντικειmicroένων του ∆Περ microέσω

σύγκρισης

Βιβλιογραφία

Biocca F amp Levy M (1995) laquoThe vision of virtual realityraquo σ 3-14

Σε Biocca F amp Levy M (επιmicro) Communication in the age of virtual

reality Hillsdale New Jersey Lawrence Erlbaum Associates

Carr K amp England R (1995) Simulated and Virtual Realities Taylor

και Franscis London

Ellis SR (1995) laquoVirtual environments and environmental instru-

mentsraquo σ 11-51 Στο Carr K και England R (επιmicro) Simulated and

Virtual Realities London Taylor amp Franscis

McLellan H (1994) laquoBeam Me Up to My Avatarraquo VR World

Μάρτιος-Απρίλιος 94 Mecklermedia

Riva G (1999) laquoVirtual Reality as Communication Tool A Soci-

ocognitive Analysisraquo Presence τοmicro 8 τχ 4 462-468 Massachu-

setts ΜΙΤ Press

Χαρίτος ∆ (2002) Επικοινωνία Ανθρώπου ndash Μηχανής Σηmicroειώσεις

microαθήmicroατος επιλογής Τmicroήmicroα Επικοινωνίας και ΜΜΕ Εθνικό και

Καποδιστριακό Πανεπιστήmicroιο Αθηνών

Χαρίτος ∆ (2005) laquo∆υνητική πραγmicroατικότητα ένα νέο σύστηmicroα

διεπαφής ανθρώπου-υπολογιστή ή ένα νέο microέσο επικοινωνίαςraquo

Ζητήmicroατα Επικοινωνίας τχ 2 Αθήνα Εκδόσεις Καστανιώτη

Χαρίτος ∆ ∆ιαmicroαντάκη Κ Γαζή Α amp Μεϊmicroάρης Μ (2005)

laquoThe emergence of new types of hybrid mobile communication

environments and their impact on social life within the urban

contextraquo Πρακτικά του 3ου ∆ιεθνούς Συνεδρίου laquoDigital Utopia

COMMUNICATION and REALITYraquo Barcelona Μάϊος 2005

iquestOacuteˆ partEgraveIcircfiOacutemiddot (6) OtildeOcircbdquoEuml UgraveEuml˜ permilEgravemiddotUacuteOcircUcircˆEgraveIcirclsaquo˜AcircEgraveIcircOcircEgraveOacuteˆOacuteEgravemiddotIcirclsaquo˜ permilUacutemiddotUcircUgraveEumlUacuteEgravefiUgraveEumlUgravemiddot˜ IgravecurrenUcircmiddot UcircUgraveEumlOacuteUgraveUacuteEgraveUcircpermilEgraveiquestUcircUgravemiddotUgraveEuml permilEgraveIcircUgrave˘middotIcirclsaquo IcircOcircEgraveOacutefiUgraveEumlUgravemiddot Active Worlds

∆ΙΑ

∆Ρ

ΑΣ

ΤΙΚ

Η Ε

ΓΚΑ

ΤΑ

ΣΤ

ΑΣ

Η

7799α φ ι έ ρ ω micro α7788 α φ ι έ ρ ω micro α

όπου οι επισκέπτες είχαν την ευκαιρία να microιλήσουν ναγελάσουν νrsquo ανταλλάξουν ηχητικά και φωνητικά microηνύmicroατα(φράσεις φωνές βρισιές τραγούδια κά) ή να φλερτά-ρουν να επιδείξουνεπιδειχθούν και να συζητήσουν τηνεmicroπειρία που βίωναν Από τη στιγmicroή που οι χρήστες κατα-νοούσαν ότι το σύστηmicroα microε κάποιο τρόπο προέβαλλε τιςφωνές και τις εικόνες τους στο ευρύτερο περιβάλλονmicroέσα ή έξω από την εγκατάσταση αντιδρούσαν εmicroπρό-θετα ξεπερνώντας το δισταγmicroό του πειραmicroατισmicroού δοκι-microάζοντας τις αντιδράσεις των θεατών και περιmicroένονταςτην ανάλογη ανταπόκριση Στο σηmicroείο αυτό επιβεβαιώ-θηκε η αρχική πρόθεση θεώρησης της εγκατάστασης σανπολυχώρο εκφραστικών παραστάσεων Σύmicroφωνα microε τις αντιδράσεις τους στην εmicroπειρία που βίω-σαν οι επισκέπτες κατηγοριοποιούνται ωςbull περαστικοί απλοί θεατές των δρώmicroενωνbull εξερευνητές που αλληλεπίδρασαν microε το σύστηmicroα διερευ-νώντας τη λειτουργία τουbull performers που προέβαλλαν απροκάλυπτα τη φωνή καιεικόνα τουςbull ξεναγοί νέων χρηστών στη λειτουργία της προσφερόmicroε-νης εmicroπειρίαςbull επιθετικοί microε διάθεση βανδαλισmicroού σαν αντίδραση σταδηmicroόσια δρώmicroενα ή σαν πρόθεση συλλογής laquoενθυmicroίωνraquo

Επιδράσεις της εγκατάστασηςΣε ερωτήσεις που πραγmicroατοποιήθηκαν σχετικά microε τηνεmicroπειρία οι περισσότεροι χρήστες ανέφεραν την αίσθησηευχαρίστησης έκπληξης περιέργειας ελευθερίας ενθου-σιασmicroού έκστασης και την παιγνιώδη και ίσως αινιγmicroατικήδιάθεση Τόνισαν την πρόθεση για κοινωνικοποίηση καιδιασκέδαση Τα συναισθήmicroατά τους τα απέδωσαν στηνευκαιρία εξερεύνησης στη συmicromicroετοχή στην ικανότηταελέγχου του αποτελέσmicroατος στο δυναmicroικό και ανοίκειοπεριεχόmicroενο του χώρου καθώς επίσης και στα ίδια τακατασκευαστικά χαρακτηριστικά όπως το υλικό του ξύλουκαι το νερό Λιγότεροι επισκέπτες ανέφεραν το αίσθηmicroατου στρες εξαιτίας της πολυκοσmicroίας και του απόκοσmicroουηχητικού περιβάλλοντος Τέλος χαρακτηριστική ήταν η αναφορά τους στη microορφή

του έργου και στα laquoδέντραraquo στα οποία απέδωσαν πλη-θώρα χαρακτηρισmicroών (πόδια ροmicroπότ microπράτσα κά) στοσύστηmicroα ψύξης microε εξάχνωση νερού που συχνά αποκαλού-σαν καπνό και στην ελευθερία διαχείρισης και εξερεύνη-σης όλων των παραπάνωΑκολουθώντας τη διαδικασία σύλληψης σχεδιασmicroούκατασκευής και παρατήρησης συνειδητοποιούmicroε την ανά-γκη δηmicroιουργίας σηmicroείων laquoκλειδώmicroατοςraquo της αντίληψης σεόλα τα επίπεδα που να επιτρέπουν την κατανόηση τηςmicroετάβασης από την ιδέα στην υλοποίηση καθώς και τηναποκωδικοποίηση και νοηmicroατοδότηση του έργου από τοδέκτη Συmicroπερασmicroατικά η εγκατάσταση λειτούργησε ικα-νοποιητικά παρέχοντας ευανάγνωστες δοmicroές προς χρήσηκαι δυνατές εικόνες και εmicroπειρίες για ανάmicroνηση

Βιβλιογραφία

Benjamin A (2002) Parasitism in Architecture στο Competition

Programme for the International Competition of the Design of

Ephemeral structures laquoURL httpwwwcultural-olympiadgr

ephemeralcompetitionindex1html επίσκεψη Μάιος 2005raquo

Charitos D Gavrilou E and Bourdakis V (2005) Instigating

interpersonal mediated communication within the context of an

interactive installation in urban space in R Ascott (ed) Altered

States Transformations of perception place and performance

The Planetary Collegium Univ of Plymouth (proceedings pub-

lished in DVD format)

Gavrilou E Bourdakis V and Charitos D (2005) Documenting

the Spatial Design of an Interactive Multisensory Urban Installa-

tion in laquoDigital Design the Quest for New Paradigmsraquo eCAADe

2005 Proceedings Lisbon

Goffman E (1959) The Presentation of Self in Everyday Life

Doubleday Anchor Books

Johnson M (1987) Τhe Body in the Mind the Bodily Bases of

Meaning Imagination and Reason The University of Chicago Press

Lefebre H (1991) The Production of Space trans Nicholson-Smith

D Blackwell Publishing Ltd UK

Matzner F (2004) Public Art A Reader Hatje Cantz Verlag

κατασκευαστικές λεπτοmicroέρειες Τα κατακόρυφα microέλη προ-σοmicroοιάζουν σε γερανούς laquomicroπράτσαraquo ενός διαmicroελισmicroένουτεχνητού σώmicroατος Παρέχουν απλές αλλά δυνατές εικό-νες λειτουργώντας microε αυτόν τον τρόπο σαν σήmicroα κατατε-θέν της εγκατάστασης φέροντας παράλληλα τον εξοπλι-σmicroό αλληλεπίδρασης

Επικοινωνιακός laquoεξοπλισmicroόςraquoΚατανοώντας την τυπική κίνηση πεζών στο χώρο τηνπερίοδο λειτουργίας της εγκατάστασης (microικρές διακριτέςοmicroάδες κυρίως τουριστών microε microηδαmicroινή αλληλεπίδρασηmicroεταξύ τους) ο κύριος σκοπός του DETOUR ήταν ο microετα-σχηmicroατισmicroός της διαπροσωπικής δυναmicroικής microεταξύ τωναγνώστων πάνω στο έργο εισάγοντας τη διάσταση τηςεπικοινωνίας κατrsquo αρχήν microε το ίδιο το έργο και κατά δεύτε-ρον microεταξύ των επισκεπτών του Για να την επιτυχία των παραπάνω χρειάστηκαν εξελιγmicroένασυστήmicroατα καταγραφής επεξεργασίας και απόδοσης τωνοπτικοακουστικών και συmicroπεριφορικών δεδοmicroένωνΕξοπλισmicroός διάδρασηςαισθητήρες microικρόφωνα κάmicroερεςκαταγραφείς θέσης και κίνησης και σύστηmicroα εξάχνωσηςνερού Ιδιαίτερη προσοχή δόθηκε στο σχεδιασmicroό των επι-microέρους περιβληmicroάτων των συστηmicroάτων διάδρασης (πολυε-στερικές σφαιρικές κατασκευές πρωτόλεια ξύλινα κουτιάέντονα χρώmicroατα στα πλήκτρα ενεργοποίησης καταγρα-φέων)Ηχητικό τοπίο το κύριο επικοινωνιακό microέσο του DETOURmicroε ακτίνα επιρροής τα 100 περίπου microέτρα που για τη microορ-φολογία εδάφους υπερκαλύπτει την ακτίνα ορατότητας Ηυλοποίησή του έγινε microέσω 8 ηχείων τοποθετηmicroένων σταπεριφερειακά laquoδένδραraquoΠροβολή βίντεο σε παρακείmicroενο τοίχο του κελύφους ανελ-κυστήρα του σταθmicroού Η προβολή λειτουργούσε συνοδευ-τικά προβάλλοντας εικόνες σε πραγmicroατικό και παρελθόνταχρόνοΦωτισmicroός λειτουργούσε υποστηρικτικά βοηθώντας στοντονισmicroό των περιοχών κύριας δραστηριότητας στοιχείωντης κατασκευής και χρησιmicroοποιώντας χρώmicroα για να ορι-στεί η κίνηση και η microορφή της κύριας πλατφόρmicroαςΥπολογιστήςλογισmicroικό υπεύθυνο για την καταχώρηση επε-ξεργασία επιλογή και χωροθέτηση των πολυαισθητηρια-κών δεδοmicroένων

Το DETOUR δεν περιελάmicroβανε προ-εγγεγραmicromicroένη οπτικο-ακουστική πληροφορία απλά το microηχανισmicroό επικοινωνίαςmicroεταξύ των χρηστών Οι επισκέπτες αλληλεπιδρούν καικαταχωρούν την οmicroιλία και τις εικόνες τους καθώς και τηγενικότερη κιναισθητική συmicroπεριφορά στο σύστηmicroα συmicro-microετέχοντας στη δηmicroιουργία της ευρύτερης βάσης δεδοmicroέ-νων Η χρήση των αποθηκευmicroένων οπτικοακουστικών καισυmicroπεριφορικών δεδοmicroένων πραγmicroατοποιείται συγχρο-νικά ή ασύγχρονα Συγχρονικά microε την σε πραγmicroατικόχρόνο επεξεργασία και αναπαραγωγή της οπτικοακουστι-κής πληροφορίας που συλλέγεται επαναπροσδιορίζεικυρίως το ακουστικό τοπίο (microέσα από το οκτακάναλοσύστηmicroα ήχου) και βοηθά στη δηmicroιουργία του παιχνιδιούmicroεταξύ των δύο ή περισσότερων χρηστών Ασύγχρονα microε την ανάκληση από τη microνήmicroη του συστήmicroα-τος επεξεργασmicroένων εικόνων και ήχων σε τυχαίο χρόνοmicroε τυχαίο τρόπο

∆ρώντας και αλληλεπιδρώντας microε το DETOURΤο κέντρο της ξύλινης εξέδρας που περιτριγυρίζεται απότα laquoδέντραraquo σαν ξέφωτο αποτέλεσε το βασικό σηmicroείο

περιβαλλοντικές συνθήκες όπως

υπερέντασης-θορύβου ηρεmicroίας

κά Η αρχιτεκτονική πρέπει να

κατανοήσει τη microακρά διαδροmicroή τής

ιστορίας και συγχρόνως να συνοmicroι-

λεί microε το microέλλον κάθε εποχής Από

αυτή τη συνάντηση microε το microέλλον

κρίνονται τόσο το έργο της αρχιτε-

κτονικής όσο και ο λόγος περί αρχι-

τεκτονικής Οι προβολές όmicroως στο

microέλλον όχι microόνο δεν είναι εύκολες

αλλά microπορεί να είναι και γελοιογρα-

φικές ενώ η κατανόηση της δια-

δροmicroής της ιστορίας είναι microια ακρο-

βατική περιπέτεια Σε αυτό το εγχεί-

ρηmicroα η συζήτηση της νεωτερικότη-

τας ως microιας δηmicroιουργικής στάσης

microε συνέχειες και ασυνέχειες είναι

κρίσιmicroη προϋπόθεση

τών αποκατάστασης - αναβίωσης

αντί της διάσπαρτης ανάδυσής τους

σε τόmicroους παρουσίασης αποτελε-

σmicroάτων αρχαιολογικών ερευνών σε

πρακτικά ευρύτερης θεmicroατολογίας

συνεδρίων και σε καταλόγους εκθέ-

σεων αρχιτεκτονικού έργου Ακόmicroα

και στο ζήτηmicroα της χρονικής διάστα-

σης της έννοιας laquomicroνηmicroείοraquo που

κατά το νέο αρχαιολογικό νόmicroο φτά-

νει έως τις microέρες microας και ήδη η

παρούσα έκδοση τολmicroά να συσχετί-

σει microε microεταπολεmicroικά έργα όπως το

Ξενοδοχείο Hilton και ο Σταθmicroός

των Πετραλώνων Είναι λοιπόν

πολύπλευρα σηmicroαντικό το εκδοτικό

αυτό βήmicroα που ελπίζουmicroε γρήγορα

να διαδεχθούν ανάλογες προσεγγί-

σεις για τις υπόλοιπες ανεξερεύνη-

τες πλην όπως προδιαγράφεται

microεστές σε αφορmicroές laquoαναταρά-

ξεωνraquo περιοχές του ελλαδικού

χώρου

∆ηmicroήτρης Ζυγοmicroαλάς αρχιτέκτων

διπλωmicroατούχος συντήρησης

ιστορικών κτιρίων

δηmicroήτρης α φατούρος η επιmicroονήτης αρχιτεκτονικής Εκδόσεις

Καστανιώτη Αθήνα 2003

Οι νέες πραγmicroατικότητες του τρό-

που ζωής που σε microεγάλο βαθmicroό

κυριαρχούν έχουν θέσει σε αmicroφι-

βολία θεmicroελιώδη χαρακτηριστικά

ατοmicroικής και συλλογικής συmicroπερι-

φοράς όπως η κατοχύρωση του

προσωπικού και ιδιωτικού χώρου η

προστασία της αυτοσυγκέντρωσης

η αίσθηση ηρεmicroίας η εξασφάλιση

της ελεύθερης πληροφόρησης και

έκφρασης οι συνθήκες microη επιθετι-

κότητας Έτσι φαίνεται ότι ο κύριος

πυρήνας της αρχιτεκτονικής το

κατοικείν υποχωρεί και επιβάλλε-

ται ένα εύκολο και οmicroοιόmicroορφο life

style αδιάφορο σε αυτά Συγχρόνως η

αρχιτεκτονική γίνεται πιο εύκολη

λεία κερδοσκοπικών προθέσεων

και φιλοδοξιών εξουσίας και προ-

βολής Όλα αυτά σύmicroφωνα microε microια

άποψη οδηγούν στην υποβάθmicroιση

ή στην αχρήστευση της αρχιτεκτονι-

κής αλλά και της τέχνης ή στην

ψευδεπίγραφη παρουσία τους Στη

σηmicroερινή αρχιτεκτονική είναι microορ-

φές που τονίζουν microε θαυmicroάσιο

τρόπο τις θεmicroελιώδεις σχέσεις microε

το χώρο αλλά είναι και ορισmicroένα

γνωρίσmicroατα κυρίαρχων τάσεων που

προκαλούν δισταγmicroούς Στο πλαίσιο

αυτό συζητούνται το εφήmicroερο το

ερείπιο το industrial design το microη

τελειωmicroένο έργο η πολλαπλή

πόλη καθώς και ζητήmicroατα που

έχουν σχέση microε χαρακτηριστικές

καταξιωmicroένοι ιδιώτες microελετητές

αλλά και αρmicroόδιες υπηρεσίες του

κράτους και της τοπικής αυτοδιοί-

κησης Μελέτες που προδίδουν και

τη διαφοροποίηση του αντικειmicroέ-

νου της προστασίας σε σχέση microε το

βορειοελλαδικό χώρο αποτυπώ-

νουν ταυτόχρονα τους προβληmicroατι-

σmicroούς και τις πρακτικές κυρίως από

τα microέσα της δεκαετίας του 1980 και

microετά ενσωmicroατώνοντας όmicroως και

παλαιότερες εφαρmicroογές και microάλι-

στα εmicroβληmicroατικού θα microπορούσαmicroε

να πούmicroε χαρακτήρα όπως η ανα-

στήλωση της Στοάς της Βραυρώνος

το έργο της συντήρησης και αποκα-

τάστασης του Ερεχθείου και η επέmicro-

βαση για την προστασία και ανα-

βίωση της Πλάκας

∆εν είναι όmicroως microόνο το κεφάλαιο

αποκατάσταση όπου το έργο αυτό

αποδεικνύεται περιεκτικό Είναι και

η επανάχρηση που τίθεται από κοι-

νού στο προσκήνιο όπως ο ίδιος ο

τίτλος εύστοχα υποδηλώνει Από τις

microετασκευές κατοικιών ακόmicroα και

σε θεατρικό χώρο έως την ένταξη

πολιτιστικών αλλά και γραφειακών

λειτουργιών σε βιοmicroηχανικά

συγκροτήmicroατα παρούσας εmicroφα-

ντικά και της διατήρησης της αρχι-

κής χρήσης αλλά microε τον απαραί-

τητο εκσυγχρονισmicroό για την εξυπη-

ρέτησή της ο αναγνώστης έρχεται

αντιmicroέτωπος microε το εύρος των χρη-

στικών επιλογών και των ζητηmicroάτων

που τις ακολουθούν για να microη γίνει

η επέmicroβαση ένα απλά στιγmicroιαίο

ευτύχηmicroα αλλά αφετηρία για την

laquoευτυχήraquo πορεία του microνηmicroείου στο

microέλλον

∆ε χωρά αmicroφιβολία ότι ένα τέτοιο

έργο αποτελεί laquoεργαλείο δου-

λειάςraquo για όσους κινούνται συστη-

microατικά και microη στον ιδιαίτερο χώρο

της συντήρησης και αποκατάστασης

ιστορικών κτιρίων και συνόλων

Εργαλείο που θα πρέπει βέβαια να

εκληφθεί όχι ως σηmicroείο εγκλωβι-

σmicroού στις θεωρήσεις και πρακτικές

που καταγράφει αλλά ως αφετηρία

για προβληmicroατισmicroό και συνειδητο-

ποιηmicroένη δραστηριοποίηση όπως

ακριβώς ο ίδιος ο επιmicroελητής του

εύχεται ευελπιστώντας σε συζητή-

σεις και αναταράξεις στάσιmicroων

νερών Και κατά την άποψή microας οι

συζητήσεις και αναταράξεις θα

πρέπει να αναmicroένονται και πέρα

από την πρακτική των επεmicroβάσεων

Σε πεδία όπως η ιστορική κατα-

γραφή της εξέλιξης των προβληmicroα-

τισmicroών και των πρακτικών για τη

διάσωση της αρχιτεκτονικής κληρο-

νοmicroιάς στον τόπο microας ή η συλλογική

δηmicroοσίευση υλοποιηmicroένων microελε-

αποκατάσταση microνηmicroείων ndash αναβίωση ιστορικών κτιρίων στηναττική τ 1 2 επιmicroέλεια Γ ΚΙΖΗΣ

Εκδόσεις Έργον IV Αθήνα 2004

Στη σχετικά πρόσφατη απόπειρα

που ξεκίνησαν οι εκδόσεις του Τ

Λαζάρογλου να χαρτογραφήσουν το

υλοποιηmicroένο ανά τον ελλαδικό

χώρο αναστηλωτικό έργο η δίτοmicroη

περιδιάβαση στην πρωτεύουσα και

την περιφέρειά της έρχεται να απο-

τελέσει ένα δεύτερο και εξόχως

σηmicroαντικό βήmicroα Πεδίο κρίσιmicroο για

την όλη απόπειρα η Αττική συγκε-

ντρώνει έργα αποκατάστασης ακι-

νήτων microνηmicroείων και συνόλων microε

πανελλαδική αναγνωρισιmicroότητα

πολύ περισσότερο ορισmicroένες από

τις πρωϊmicroότερες ενσαρκώσεις των

σύγχρονων αναστηλωτικών από-

ψεων στη χώρα microας και σηmicroεία ανα-

φοράς για την έως σήmicroερα εξέλιξή

τους Έργα που ο επί χρόνια ασκη-

microένος στις ισορροπίες ανάmicroεσα στη

θεωρία και την πράξη της αποκατά-

στασης αναπλ καθηγητής του ΕΜΠ

Γιάννης Κίζης κατάφερε να συνοψί-

σει microε τρόπο περιεκτικό όσο και

ουσιαστικό

Ήδη από τον παλαιότερο σχολια-

σmicroό των δύο πρώτων τόmicroων της

ίδιας σειράς είχαmicroε σταθεί στην

πολυεπίπεδη αντιπροσωπευτικό-

τητα ποιότητα που όχι microόνο διατη-

ρείται αλλά και ισχυροποιείται στη

νεότερη δυάδα Ένας εκ νέου αυξη-

microένος αριθmicroός είκοσι έξι microελετών

περιστρεφόmicroενων κυρίως γύρω

από τα αποκαλούmicroενα laquoνεότερα

microνηmicroείαraquo microε αναβαθmicroισmicroένη

ωστόσο την παρουσία των

laquoαρχαίωνraquo έρχεται να αναδείξει

microέσα από αναλυτικά κείmicroενα πλή-

θος σχεδίων και φωτογραφιών

ndashτονίζουmicroε της συνολικής εξέλιξης

των microνηmicroείων (αρχική προ επεmicroβά-

σεων εργοταξιακή υφιστάmicroενη

microορφή)ndash το εύρος το είδος και τις

ιδιαιτερότητες των χειρισmicroών για τη

διάσωση της αρχιτεκτονικής κληρο-

νοmicroιάς όπως microερίmicroνησαν γι αυτήν

8800 β ι β λ ι ο π α ρ ο υ σ ι ά σ ε ι ς

βιβλιοπαρουσιάσεις

Στο site

του συλλόγου

wwwsadas-peagr

microπορείτε να

βρείτε όλα

τα τεύχη

του περιοδικού

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ σε

microορφή pdf

3311ε π ί κ α ι ρ α3300 ε π ί κ α ι ρ α

ΒΡΑΒΕΙΟ laquo∆ΗΜΗΤΡΗ ΠΙΚΙΩΝΗraquo

∆ιαmicroόρφωση xώρου Αφετηρίας Κλασικού Μαραθώνιου ∆ρόmicroου

αρχιτεκτονικη microελετη

pound bulliquestOacuteıEuml deg summiddotIcirc˘OacuteıEgraveOacutefi˜

συνεργατησ

pound infinOacutepermilUacuteOcirc˘IumliquestIcircEuml˜ αρχιτέκτων

ειδικοι συmicroβουλοι

radicordfpart∆part infinpart ndash infin infinımiddotOacutemiddotUcircEgraveiquestpermilEuml˜ πολιτικός microηχανικόςprodordf partparapart ΗΜ εγκαταστάσεις

ΙΣΟΤΙΜΟ ΒΡΑΒΕΙΟ laquoΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΙΧΕΛΗraquo

Τα ξυστά στο Πυργί της Χίου

ΙΣΟΤΙΜΟ ΒΡΑΒΕΙΟ laquoΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΙΧΕΛΗraquo

METALOCUS

συγγραφεασ

ordf bullDaggerpermilmiddot

επιmicroελητησ

AgraveOcirc˘UacuteAacuteAcircrsaquoOcirc infinEgraveAacutemiddotrsaquoOcirc˘

tradeDaggerIumlIumlOcircAacuteOcirc˜ ordmrsaquoIumlˆOacute microEgravesbquoIumlEgraveOcircılsaquoIcircEuml˜ intOcircUacutemiddotlsaquo

AtildersaquoOcirc˜ 2000

paraAcircUacuteEgraveOcircpermilEgraveIcirclsaquo currenIcircpermilOcircUcircEuml METALOCUS

εκδοτεσ-επιmicroελητεσ

JJ Barba Gonzalez trade paramiddotmiddotpermilfiOcirc˘IumlOcirc˜partIcircpermilfiUcircAcircEgrave˜ METALOCUS

ordfmiddotpermilUacutersaquoUgraveEuml 1999 - UcirclsaquoIgraveAcircUacutemiddot

πUcircmiddotOacuteEgraveIcirciquest IcircmiddotEgrave infinAacuteAacuteIumlEgraveIcirciquest

∆EumlIumlAcircOcircUgraveEgraveIcirclsaquo AcircIcircOcircIgravelsaquo METALOCUS

επιmicroελεια-παρουσιαση

trade paramiddotmiddotpermilfiOcirc˘IumlOcirc˜επιστηmicroονικοσ συmicroβουλοσ

JJ Barba Gonzalez αρχιτέκτωνσκηνοθεσια

micro centmiddotOacuteiquestIumlEuml trade paramiddotmiddotpermilfiOcirc˘IumlOcirc˜

οργανωση παραγωγησ

degAcircˆUacuteAacutersaquomiddot ordfmiddotUgrave˙iquestIcircOcirc˘

tradeUgravemiddotıIgravefi˜ SEVEN infinılsaquoOacutemiddot 2000

Τοπία σε microετάβασηΝίκος Καζέρος αρχιτέκτων

3333ε π ί κ α ι ρ α

εκδή

λωση

laquoΑς σταmicroατήσουmicroε λοιπόν να ψάχνουmicroε εναγω-

νίως για στιλ και ονόmicroατα για τάσεις και επίθετα

γιατί αυτά δεν λένε ούτε προσφέρουν τίποτα στη

ζωή ∆ιασφαλίζουν έναν αόρατο φόβο τον ταξι-

νοmicroούν Είναι καιρός πια να επέmicroβουmicroε πιο δρα-

στικά στο αρχιτεκτονικό microας τοπίο εκmicroεταλλευό-

microενοι τις ευκαιρίες που microας προσφέρει η ίδια η

πόληraquo1

Γ Σηmicroαιοφορίδης 1990

Λίγα microόνο χρόνια πριν ο αρχιτέκτονας Γ Σηmicroαι-οφορίδης είχε διατυπώσει προς τον ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑmicroια ολοκληρωmicroένη ιδέα-πρόταση για την ελλη-νική αρχιτεκτονική Στις αρχές του περασmicroένουΙουνίου αυτή η ιδέα-πρόταση υλοποιήθηκε γιαπρώτη φορά Κατά τη διάρκεια ενός δεκαήmicroε-ρου εκδηλώσεων2 στο Νέο Μουσείο Μπενάκηπου είχαν ως κοινό τόπο το λόγο και το έργο τουαρχιτέκτονα πραγmicroατοποιήθηκε η απονοmicroήτων Βραβείων Αρχιτεκτονικού Έργου 2005οργανώθηκε η έκθεση των συmicromicroετοχών πουδιακρίθηκαν και κυκλοφόρησε ο ανάλογοςκατάλογος Την ηmicroέρα της απονοmicroής των βρα-βείων microίλησε ο αρχιτέκτονας και διευθυντής τουπεριοδικού Domus Stefano Boeri για τα κοινάχαρακτηριστικά των microεσογειακών πόλεων τονί-ζοντας τη συmicroβολή του Γ Σηmicroαιοφορίδη στηνεπισήmicroανση και ανάδειξη αυτής της σχέσηςΤαυτόχρονα στον ίδιο χώρο παρουσιάστηκε ηέκθεση Τοπία Εκmicroοντερνισmicroού ndash Ελληνική Αρχι-

τεκτονική rsquo60 και rsquo90 που είχαν επιmicroεληθεί οι ΓΑίσωπος και Γ Σηmicroαιοφορίδης (1999) και συνο-δεύτηκε microε την προβολή σχετικού ντοκιmicroαντέρτου Μάρκου Γκαστίν για την Αθήνα Το αντικεί-microενο των δύο εκθέσεων διαmicroόρφωσε την πλατ-φόρmicroα διεξαγωγής συζήτησης microε θέmicroα Ελληνική

αρχιτεκτονική και παγκόσmicroια κατάσταση3

Ιδιαίτερα σηmicroαντικό γεγονός αποτέλεσε ηπαρουσίαση του πολυσέλιδου βιβλίου του ΓΣηmicroαιοφορίδη microε τίτλο ∆ιελεύσεις Κείmicroενα για

την αρχιτεκτονική και τη microετάπολη4 microια επιλογή41 κειmicroένων και άρθρων δηmicroοσιευmicroένων απότο 1983 έως το 2003 Στην έκδοση καταγράφε-ται ο πλούσιος προβληmicroατισmicroός του αρχιτέ-κτονα και η αγωνία του για την πόλη το τοπίοτους αστικούς microετασχηmicroατισmicroούς την αρχιτε-κτονική εκπαίδευση τη microελλοντική εικόνα τηςΑθήνας

Υπόδειξη της διαφοράςΑς σταθούmicroε καταρχήν στο τι σηmicroαίνει η πραγ-microατοποίηση του οmicroολογουmicroένως φιλόδοξουεγχειρήmicroατος από τον ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ5 Η νέα διορ-

3322 ε π ί κ α ι ρ α

ΒΡΑΒΕΙΟ laquoΕΥΠΑΛΙΝΟΣraquo

Μουσείο της Ελιάς και του Ελληνικού Λαδιού στην Σπάρτη

αρχιτεκτονική microελέτη

parasectpartπinfintrade ndash cent centEgravemiddotIgravemiddotOacuteUgravefiOcirc˘IumlOcirc˜

radic microEgraveAacuteAacutefiOcirc˘IumlOcirc˜ int degIcircEgraveOcirc˘IumlcurrenIcircmiddot

συνεργάτες

iexcl AtildeUacute˘UcircOcircDagger micro paramiddotmiddotpermiliquestIcircOcirc˘ int intOcirc˘OacuteiquestpermilEuml

int paraEgraveUgraveOcircDaggerIumlEuml deg degEgravemiddotIacutefiAacuteIumlOcirc˘ αρχιτέκτονες

ειδικοι σύmicroβουλοι

part iexcliquestIcircOcirc˘ sect intmiddotUgraveUcircmiddotOacutersaquoIcircmiddot microουσειολόγοι

trade intOcirc˘OacuteiquestpermilEuml˜ deg degOcircDaggerAacutemiddot˜ πολιτικοί microηχανικοί

π infinUcircIcircEumlUgravefiOcirc˘IumlOcirc˜ ηλεκτρολόγος microηχανικός

κατασκευη

partƒdegradiciexclpart∆ infinpartint intˆOacuteUcircUgravemiddotOacuteUgraversaquoOacuteOcirc˘ πολιτικός microηχ - εργοταξιάρχηςint intˆOacuteUcircUgravemiddotOacuteUgraversaquoOacuteOcirc˘ πολιτικός microηχ - βοηθός εργοταξιάρχηtrade intOcircIuml˘IgraversaquoUacuteEuml˜ εργοδηγός

ανεπαίσθητες σχέσεις αλλά και κενά Από τηνκατοικία στην Ανάβυσσο (Α Κωνσταντινίδης1961-62) στην εξοχική κατοικία στην Άνδρο (ΚΤσιγαρίδα 2004) Από την Πολυκατοικία στηλεωφόρο Β Σοφίας (Ν Βαλσαmicroάκης 1955) στηνΠολυκατοικία και έκθεση γλυπτικής στα Ιλίσσια(Σ Τσιράκη 2005) Από το Σχολείο στον Αγ∆ηmicroήτριο (Τάκης Χ Ζενέτος 1970-76) στο Μου-σείο Μπενάκη (Μ Κοκκίνου Α Κούρκουλας2004) Από το Θέατρο του Λυκαβηττού (ΤάκηςΧ Ζενέτος 1964-67) στο Θέατρο των ∆ελφών(Ε Χατζηνικολάου Σ Ξενόπουλος 2005) Στη διαδικασία κατανόησης της νεότερης ελλη-νικής αρχιτεκτονικής και αναζητώντας microιαπιθανή microελλοντική της κατεύθυνση αν laquoη δεκα-ετία του 1960 microας ενδιαφέρει για την οικειό-τητα που microας προσφέρειraquo6 και στη δεκαετία του1990 βρίσκουmicroε τα συmicroπτώmicroατα της microετα-βιο-microηχανικής κοινωνίας την laquoαπώλεια ενός συλλο-γικού οράmicroατοςraquo7 σήmicroερα η πρόκληση εντοπί-ζεται στην ανοιχτή διερεύνηση των δυνατοτήτωνπου δηmicroιουργεί το κυρίαρχο αστικό περιβάλ-λον έχοντας υπόψη την πλανητική του διά-σταση και microε ότι αυτή προκαλεί

Σηmicroειώσεις

1 Σηmicroαιοφορίδης Γιώργος laquo∆ιελεύσεις Ο φόβος του

αρχιτέκτοναraquo στο ∆ιελεύσεις Κείmicroενα για την αρχιτε-

κτονική και τη microετάπολη επιmicro Γ Αίσωπος Ο Σηmicroαιο-

φορίδου Γ Τζιρτζιλάκης εκδ MetapolisPress Αθήνα

2005 σελ 131

2 Οι εκδηλώσεις πραγmicroατοποιήθηκαν από 3 έως 12

Ιουνίου 2005 στο Νέο κτίριο του Μουσείου Μπενάκη

οδός Πειραιώς 138

3 Συmicromicroετείχαν οι αρχιτέκτονες Γ Αίσωπος Π ∆ραγώ-

νας Η Ζέγγελης Α Κούρκουλας Γ Πανέτσος Λ

Παπαδόπουλος Γ Τζιρτζιλάκης και ∆ Φατούρος Το

στρογγυλό τραπέζι και η συζήτηση πραγmicroατοποιήθη-

καν στις 4 Ιουνίου 2005

4 Σηmicroαιοφορίδης Γιώργος όπ

5 Βλέπε κείmicroενο προκήρυξης ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ 732005

6 Σηmicroαιοφορίδης Γιώργος laquoΣυλλογικά οράmicroατα και

microεmicroονωmicroένες διαδροmicroέςraquo στο Τοπία εκmicroοντερνισmicroού

Ελληνική αρχιτεκτονική rsquo60 και rsquo90 επιmicro Γ Αίσωπος Γ

Σηmicroαιοφορίδης εκδ Metapolis Press Αθήνα 2002

σελ 53

7 Σηmicroαιοφορίδης Γιώργος όπ σελ 58

3355ε π ί κ α ι ρ α3344 ε π ί κ α ι ρ α

Εκείνα ωστόσο τα ουσιώδη ζητήmicroατα πουπαραmicroένουν ανοιχτά είναι η παρουσίαση τουεγχειρήmicroατος και πέρα από τα όρια της ελληνι-κής κοινωνίας καθώς και η microετατροπή του σεενεργό θεσmicroό

ΣυνndashέκθεσηΗ ίδια η έκθεση των Βραβείων Αρχιτεκτονικού

έργου 2005 δεν microπορεί να ειδωθεί ως ένα ανε-ξάρτητο γεγονός αλλά σε συνδυασmicroό microε τηνέκθεση Τοπία εκmicroοντερνισmicroού Ελληνική αρχιτε-

κτονική rsquo60 και rsquo90 Η ταυτόχρονη παρουσίασητων δύο εκθέσεων συνέθεσε ένα προσωρινόπανόραmicroα της ελληνικής αρχιτεκτονικής διάρ-κειας σχεδόν microιας πεντηκονταετίας microε αφετη-ρία τη δεκαετία του 1960 ενδιάmicroεση αναφοράσε εκείνη του 1990 και κατάληξη την απαρχήτου 21ου αιώνα Ο επιmicroήκης και ογκώδης τοίχοςστο microέσο της αίθουσας έκθεσης διαχώριζε τιςεκθεσιακές και χρονικές ενότητες αλλά και ωςπολλαπλό πέρασmicroα προκαλούσε νοηmicroατικούςσυσχετισmicroούς ανάmicroεσα στα laquoΤοπία Εκmicroοντερνι-σmicroούraquo και τα πρόσφατα βραβευmicroένα αρχιτεκτο-νικά έργα που συmicroπτωmicroατικά εκτέθηκαν σταmicroεταλλικά τραπέζια των laquoΠαραδειγmicroάτωνraquoΜπορούσε λοιπόν κανείς να διακρίνει ισχυρές ή

γάνωση microε σαφή πρόθεση να γίνει θεσmicroόςενεργοποιεί έναν ακόmicroα microηχανισmicroό αξιολόγη-σης και προβολής του ελληνικού αρχιτεκτονι-κού έργου και συmicroπορεύεται προκλητικά microεεκείνον του ΕΙΑ Τον χαρακτηρίζει και τον δια-κρίνει όmicroως ένα ενδιαφέρον στοιχείο στο οποίοχρειάζεται να σταθούmicroε Εκτός από τις κατηγο-ρίες για τα σύγχρονα έργα (Βραβείο Άρη Κων-σταντινίδη)-εδώ παρενθετικά ας τονίσουmicroε τηνσύνδεση της διάκρισης microε σηmicroαντικές ελληνι-κές αρχιτεκτονικές παρουσίες του 20ού αιώνατον δηmicroόσιο ανοικτό χώροndashτοπίο (Βραβείο∆ηmicroήτρη Πικιώνη) την ποιότητα κατασκευής

ενός αρχιτεκτονικού έργου (Βραβείο Ευπαλίνος)microε την ενσωmicroάτωση δραστηριοτήτων και εκδη-λώσεων αρχιτεκτονικού περιεχοmicroένου όπωςκινηmicroατογραφικές ή τηλεοπτικές παραγωγέςβίντεο εκθέσεις εκδόσεις (Βραβείο ΠαναγιώτηΜιχελή) διευρύνεται θεmicroατικά και microετακινείταιτο έως τώρα στη χώρα microας αυστηρό όριο του τιmicroπορεί να εκληφθεί ως αρχιτεκτονικό έργο καιεποmicroένως τι microπορεί να παρουσιάζεται ως αρχιτε-κτονική δραστηριότητα Έτσι η τοπική εκθεσιακήασφυκτική σχέση κτίσmicroα = αρχιτεκτονική επανα-προσδιορίζεται και microετατίθεται στην περιοχή τηςπολλαπλής αφήγησης

σελ 33 Άποψη της Έκθεσης Βραβεία Αρχιτεκτονικού

Έργου 2005

πάνω Άποψη της Έκθεσης Τοπία εκmicroοντερνισmicroού Ελληνι-

κή αρχιτεκτονική rsquo60 και rsquo90

δίπλα microέση Ο αρχιτέκτονας και διευθυντής του περιοδι-

κού Domus Stefano Boeri

δίπλα κάτω Οι οmicroιλητές στη συζήτηση microε θέmicroα laquoΕλληνική

αρχιτεκτονική και παγκόσmicroια κατάστασηraquo

αφιέρωmicroα

media res της αρχιτεκτονικήςΕπιmicroέλεια Μιχάλης Λεφαντζής

Προσεγγίζοντας τη microετάποληΓιάννης Αίσωπος αρχιτέκτονας επίκ καθηγητής Πανεπιστηmicroίου Πατρών

3366 ε π ί κ α ι ρ α

τα κείmicroενα του Σηmicroαιοφορίδη Η προβληmicroατικήαυτή είχε διερευνηθεί microε συνέπεια για σειράετών microέσω των πολλαπλών δραστηριοτήτων τουκαι ιδιαίτερα microέσω των εκδοτικών προσπαθειώντων περιοδικών Τεύχος και Μετάπολις στα οποίαυπήρξε ιδρυτικό microέλος και συνδιευθυντής Τοπρώτο διεύρυνε καθοριστικά τον ελληνικό κρι-τικό αρχιτεκτονικό λόγο και συνέδεσε την ελλη-νική microε τη διεθνή συζήτηση ενώ το δεύτεροανέπτυξε το λόγο γύρω από την παγκόσmicroια εξά-πλωση του αστικού και τις διαδικασίες αστικο-ποίησης της σύγχρονης ελληνικής πόλης Η ίδιαπροβληmicroατική παρουσιάζεται στο βιβλίο καιmicroέσα από τα κείmicroενα των καταλόγων δύο εκθέ-σεων αρχιτεκτονικής που είχε συνεπιmicroεληθείτην έκθεση laquoΤοπία του Οικείουraquo microια καταγραφήκαι ανάλυση των εκφάνσεων του δηmicroόσιουχώρου στη microεταπολεmicroική ελληνική αρχιτεκτο-νική (Τriennale Μιλάνου 1996) και την έκθεσηlaquoΤοπία εκmicroοντερνισmicroού Ελληνική αρχιτεκτονικήrsquo60 και rsquo90raquo microε θέmicroα την αρχιτεκτονική παρα-γωγή των δύο αυτών δεκαετιών που χαρακτηρί-στηκαν από έντονη οικονοmicroική ανάπτυξη πολι-τισmicroική εξωστρέφεια και ταχείς αστικούς microετα-σχηmicroατισmicroούς (Ολλανδικό Ινστιτούτο Αρχιτεκτο-νικής Ρότερνταmicro 1999)

Στο βιβλίο περιλαmicroβάνονται επίσης πολύ αξιό-λογα κείmicroενα για την Ακρόπολη των Αθηνών τηΧάρτα των Αθηνών του Le Corbusier το αθη-ναϊκό τοπίο κείmicroενα από αφιερώmicroατα περιοδι-κών όπως τα Αρχιτεκτονικά Θέmicroατα και ταΘέmicroατα Χώρου+Τεχνών καθώς και άλλα κείmicroενααπό διεθνή περιοδικά και γνωστούς συλλογικούςτόmicroους στο εξωτερικό (Europan Mutations The

Critical Landscape Cities in Transition Coming

from the South κά) Λόγω της ποικιλοmicroορφίαςκαι των δυσδιάκριτων ορίων ανάmicroεσα στις διά-φορες θεmicroατικές των κειmicroένων αυτά δηmicroοσιεύ-ονται microε χρονολογική σειρά φανερώνονταςταυτόχρονα στον αναγνώστη την πολλαπλότητατων θεmicroάτων που απασχολούσαν τον συγγρα-φέα την ίδια χρονική περίοδο Ας σηmicroειωθείτέλος πως στην έκδοση αυτή δηmicroοσιεύονταιγια πρώτη φορά δύο ανέκδοτα κείmicroενα πουυπήρχαν στο αρχείο του συγγραφέα

Η έκδοση αυτή αποτελεί την πρώτη συστηmicroα-τική παρουσίαση microιας πολύτιmicroης παρακαταθή-κης έως τώρα διασκορπισmicroένης σε διάφοραέντυπα του κόσmicroου και την ίδια στιγmicroή απότισηφόρου τιmicroής στην ανολοκλήρωτη αλλά πολύουσιαστική προσφορά του Γιώργου Σηmicroαιοφο-ρίδη στη διαmicroόρφωση του κριτικού αρχιτεκτονι-κού λόγου στην Ελλάδα

βιβλ

ίο

δηmicroοσίευσε ο Σηmicroαιοφορίδης σε συλλογικέςεκδόσεις καταλόγους περιοδικά και εφηmicroερί-δες από το 1983 ως το 2002 Τα κείmicroενα microπο-ρούν να χωριστούν σε ιστορικά κριτικά δοκίmicroιακαι σχόλια της αρχιτεκτονικής και πολεοδοmicroι-κής επικαιρότητας

Ο τίτλος του βιβλίου επιλέχθηκε από τον τίτλοmicroιας σειράς κειmicroένων που ο ίδιος ο συγγραφέαςείχε ονοmicroάσει έτσι microε στόχο ndashόπως φαίνεται σεσχεδιάγραmicromicroα που επεξεργαζότανndash να τααρθρώσει κάποτε σε ένα ευρύτερο έργο (έναείδος laquomicroεγα-κειmicroένουraquo) Οι laquoδιελεύσειςraquo επι-χειρούν να προσεγγίσουν microε τη microορφή σχολια-σmicroού τις διαφορετικές εκφάνσεις και τουςmicroετασχηmicroατισmicroούς του αστικού πολιτισmicroούστον οποίο καθοριστικό ρόλο παίζουν η αρχιτε-κτονική και η πολεοδοmicroίαΌπως γράφαmicroε microε τον Γ Τζιρτζιλάκη στο προ-λογικό σηmicroείωmicroα του βιβλίου laquoΗ ίδια η λέξηδιέλευση αντηχεί εδώ σαν τον πυρήνα ενόςmicroπενγιαmicroινικού laquoπεράσmicroατοςraquo microιας laquoδιάβα-σηςraquo που κινείται πάνω σε έναν laquoυπερκειmicroε-νικόraquo χάρτη όπου κάθε σηmicroείο παραπέmicroπει σεένα άλλο όχι απαραιτήτως το επόmicroενο και ηαρχιτεκτονική σκέψη συνδιαλέγεται microε τοπαρόν και την Ιστορία αλλά και παρεmicroβάλλεταιαπό microια θέση που τα ξεπερνάειraquoΟι laquoδιελεύσειςraquo ασχολούνται microε τον αmicroερικανι-σmicroό της ελληνικής αστικής κουλτούρας ταεmicroπορικά κέντρα τη διονυσιακή διάσταση τηςπόλης τα σκάρτα τη χαmicroένη περιφέρεια τααποθέmicroατα τοπίου το αστικό έδαφος και άλλαστοιχεία της πόλης που microορφοποιούν τηναστική εmicroπειρία Οι laquoδιελεύσειςraquo αποτελούν τονήmicroα πάνω στο οποίο οργανώνονται τα microεγαλύ-τερα θεωρητικά ιστορικά και κριτικά κείmicroενατου βιβλίου τα οποία στην πλειοψηφία τουςπροσεγγίζουν τη σύγχρονη ελληνική και παγκό-σmicroια πόλη τη microετάπολη που αποτελεί προϊόνέντονων διαδικασιών αστικοποίησης καθώς καιτην αρχιτεκτονική που εκφράζει τη νέα αυτήαστική συνθήκη

Είναι σαφές πως η προβληmicroατική αυτή δεν αντι-microετωπίζει την πόλη ως microια σαφώς ορισmicroένηδοmicroή παρά ως microια διαρκώς microετασχηmicroατιζόmicroενηπολλαπλότητα που δεν προσδιορίζεται microε τασυmicroβατικά εργαλεία της αρχιτεκτονικής και τηςπολεοδοmicroικής πειθαρχίας Η πόλη είναι έναςοργανισmicroός υπό διαmicroόρφωση που επιζητά νέεςlaquoευέλικτεςraquo στρατηγικές επέmicroβασης Η ανα-σφάλεια της νέας microεταπολιτικής κατάστασηςαλλά και η πρόκληση που αυτή συνιστά για τηναρχιτεκτονική και την πολεοδοmicroία διαπερνά όλα

Γιώργος Σηmicroαιοφορίδης ∆ιελεύσεις Κείmicroεναγια την αρχιτεκτονική και τη microετάπολη επιmicro ΓΑίσωπος Ο Σηmicroαιοφορίδου Γ ΤζιρτζιλάκηςMetapolis Press Αθήνα 2005

Ο πρωταρχικός ρόλος της laquoπαραγωγήςraquo σεαντιδιαστολή microε την laquoκαταγραφήraquo περιέγραφετον τρόπο σκέψης και δράσης του ΓιώργουΣηmicroαιοφορίδη (1955-2002) Η δραστηριότητάτου εξαπλωνόταν ταυτόχρονα σε πολλαπλάprojects διαφορετικής microορφής γραπτά εκθέ-σεις διαλέξεις διδασκαλία workshops Αντί-στοιχα τα πολλά κείmicroενά του βρίσκονταν δηmicroο-σιευmicroένα microε διαφορετικές γλώσσες σε διάφο-ρες διεθνείς και ελληνικές εκδόσεις η εύρεσηκαι η ανάγνωσή τους ήταν εποmicroένως δύσκοληndashειδικά για τους αναγνώστες microιας νεότερηςγενιάςndash και καθιστούσε το ζήτηmicroα της συλλογήςκαι έκδοσής τους πρωτεύονΤο ίδιο αυτό ζήτηmicroα απασχολούσε τον Σηmicroαιο-φορίδη το τελευταίο διάστηmicroα της ζωής του καιτον οδήγησε σε microια πρώτη οργάνωση τουαρχείου του microε τη συγκέντρωση και την κατά-ταξη των κειmicroένων του σε κάποιες πρώτεςβασικές θεmicroατικές κατηγορίες ως βάση περαι-τέρω επεξεργασίας

Οι ∆ιελεύσεις Κείmicroενα για την αρχιτεκτονική και

τη microετάπολη αποτελούν microια συλλογή κειmicroένωνγια την αρχιτεκτονική την πόλη και το τοπίο που

Τα λεκτικά microέσα δεν microπορούν να καλύψουν βέβαια τοαρχιτεκτονικό γίγνεσθαι στην ολότητά του Με τα σχέδιατις εικόνες ή τα γραφήmicroατα ως φορείς πληροφορίας καιεπικοινωνίας (που είναι ανεξάρτητα από τα όρια τουλόγου γραπτού ή προφορικού) microπορούν να εκφραστούνκαι να συλληφθούν λεπτές αποχρώσεις χαρακτήραςχώρου και microοτίβα που προάγουν και επιλύουν το αρχιτε-κτονικό πρόβληmicroα ως microέσα και εργαλεία σκέψης πέρααπό τις δυνατότητες της λεκτικής περιγραφής Ανδεχθούmicroε τη ρήση του L Wittgenstein laquoτα όρια τηςγλώσσας microου σηmicroαίνουν όρια του κόσmicroου microουraquo τότε οαρχιτέκτονας έχει στη διάθεσή του microε τη laquoδεύτερηraquo αυτήγλώσσα δουλειάς του άπειρες δηmicroιουργικές δυνατότητεςΚαι τα γραφικά αυτά microέσα έχουν όmicroως τα όριά τους αφού

Το παρόν αφιέρωmicroα στο θέmicroα laquomedia res της αρχιτεκτο-νικήςraquo δίνει την αφορmicroή να εκτεθούν εδώ microερικές σκέψειςγια τη θέση της Αρχιτεκτονικής και την απήχησή της στησύγχρονη κοινωνίαΗ εποχή microας microαζί microε τα τόσα ρηξικέλευθα και ανατρεπτικάτης επιτεύγmicroατα σε ταχύτητα και ποσότητα χαρακτηρίζε-ται επίσης από τις νεότροπες και πολλαπλές δυνατότητεςσrsquo επικοινωνιακούς διαύλους οι οποίοι βοmicroβαρδίζουνκαθηmicroερινά microε ήχο και εικόνα τη ζωή microας Έτσι πέρα απότην καθηmicroερινή αυτή εmicroπειρία η έννοια της Επικοινωνίαςέγινε και ακαδηmicroαϊκό αντικείmicroενο σπουδών microε τη δηmicroιουρ-γία τριών ήδη τmicroηmicroάτων σχετικών στα ελληνικά ΑΕΙ ∆ιδα-σκαλία και έρευνα προς αυτή την κατεύθυνση προάγουνασφαλώς και βοηθούν στην αποσαφήνιση του εκάστοτεπεριεχοmicroένου κοινών ή ταυτόσηmicroων όρων παραστάσεωνκαι γενικά εννοιών που κάθε επιστηmicroονικός ή καλλιτεχνι-κός κλάδος χρησιmicroοποιεί στο επικοινωνιακό του σύστηmicroαΗ Αρχιτεκτονική έχει στη διάθεσή της τις περισσότερεςίσως laquoγλώσσεςraquo ή επικοινωνιακούς διαύλους από κάθεάλλον ακαδηmicroαϊκό κλάδο Ο λόγος τα γραφικά microέσα (σχέ-διο διάγραmicromicroα φωτογραφία εικαστικά και κινητικά microέσα)και η microακέτα είναι microερικά από αυτά microε τα οποία ο δηmicroι-ουργός περιβάλλοντος επικοινωνεί αλλά και αναπτύσσειτις ικανότητές του για την επίλυση των σχετικών προβλη-microάτων Ζήσαmicroε στις περασmicroένες δεκαετίες σε διεθνές επίπεδοτην έξαρση στη χρήση λεκτικών microέσων επικοινωνίας (όπουπρωτοποριακά πχ αρχιτεκτονικά περιοδικά δηmicroοσίευανmicroόνο κείmicroενα χωρίς σχέδια) microε την αιτιολογία ότι προηγεί-ται η διευκρίνιση των προβληmicroάτων (όπως ο εmicroπορευmicroατι-κός χαρακτήρας της Αρχιτεκτονικής η περιφρόνηση τωνπραγmicroατικών αναγκών της ανθρώπινης οίκησης η εκmicroε-τάλλευση και η κερδοσκοπία γης και κατοικίας) ώστε νατεθούν νέοι στόχοι microε προγραmicromicroατικά laquomicroανιφέσταraquo Κατό-πιν θα microπορούσαν αυτά να laquomicroεταφραστούνraquo σε τρισδιά-στατες microορφικές λύσεις1 Βέβαια η τότε σχετική αισιοδοξίαδεν δικαιώθηκε Τώρα έχουmicroε επιστρέψει χωρίς θετικό-τερο αποτέλεσmicroα σε microια νέα υπερβολή στη χρήση γραφι-κών microέσων λόγω και της ευκολίας παραγωγής τους microέσααπό τις δυνατότητες του νέου laquoβοηθούraquo και laquoδυνάστηraquomicroας του CAD ή ηλεκτρονικού υπολογιστήΒέβαια οι επικοινωνιακοί δίαυλοι που ήδη αναφέρθηκανεξακολουθούν να είναι όλοι πολύτιmicroοι Η Αρχιτεκτονικήξεκινά microε βιώmicroατα (ευχάριστα δυσάρεστα επιβολής εντυ-πωσιασmicroού microνηmicroειακότητας κά) των οποίων η ανάmicroνησηδηmicroιουργεί αισθήmicroατα κι εκείνα οδηγούν στη συνειδητοποί-ηση των βιωmicroάτων Μέσα από το λεκτικό απόθεmicroα της γλώσ-σας επιλέγονται οι κατάλληλες έννοιες όπως λειτουργίακατασκευή microορφή τεχνοτροπία κά που προσδιορίζουνκαι αξιολογούν τα αρχιτεκτονικά έργα ώστε να microας κάνουνικανούς να διαπιστώνουmicroε αρετές και αδυναmicroίες τους

5544 α φ ι έ ρ ω micro α

media resτης αρχιτεκτονικής

του Γεώργιου Π Λάββα ακαδηmicroαϊκού

5555α φ ι έ ρ ω micro α

Θα περίmicroενε κανείς ότι microε τέτοιο επικοινωνιακό οπλισmicroό οιαρχιτέκτονες θα είχαν κατακτήσει microια πρώτη θέση στονκοινωνικό χώρο τοποθετώντας και αναδεικνύοντας το κτι-σmicroένο περιβάλλον στο πρώτο ποιοτικό επίπεδο ως κοινω-νικό αγαθό που εξ ορισmicroού είναι ∆υστυχώς όmicroως βιώ-νουmicroε microια ολοένα αυξανόmicroενη αρνητική ένταση σrsquo όλες τιςοικιστικές κλίmicroακες ndashτην ποιότητα του σπιτιού του δρό-microου της πλατείας της πόλης της microεγαλούποληςndash οιοποίες δεν προσφέρουν κατά κανόνα και στην πλειοψηφίατους φυσιολογικές και ψυχολογικές παραmicroέτρους στηνανθρώπινη ύπαρξη Οι επικοινωνιακοί δίαυλοι στις σηmicroερι-νές laquoλεωφόρους της πληροφορίαςraquo (Infobahn) microαζί microετην πρωτοφανή εξουσία των ΜΜΕ θα microπορούσαν νrsquo απο-τρέψουν αυτή την αδιέξοδη προοπτική του οικιστικού αγα-θού Αρκεί οι αρχιτέκτονες και οι πολεοδόmicroοι να συνειδη-τοποιήσουmicroε το νέο ρόλο microας που είναι διττός τόσο ναmicroελετούmicroε να ερευνούmicroε να επεmicroβαίνουmicroε microε αντίστασηκαι συmicroβολή στα νέα νοmicroοθετικά πλαίσια για τον ορθό σχε-διασmicroό της πολεοδοmicroίας και της αρχιτεκτονικής στηνεποχή του laquoηλεκτρονικού ανθρώπουraquo όσο και να αγωνιζό-microαστε επικοινωνιακά για τη συνειδητή συmicroπαράσταση τηςευρύτερης κοινωνίας στην κατάκτηση αυτού του αγαθού

Σηmicroείωση

1 Αυτή η τάση διατηρείται κι εδώ ακόmicroα και microάλιστα σrsquo ακαδηmicroαϊ-

κούς χώρους ως microορφή laquoαρχιτεκτολογίαςraquo

microπορούν να δώσουν από κακή χρήση microια εσφαλmicroένη εντύ-πωση ή και να εξαπατήσουν από αδυναmicroία ή υπερβολικήδεξιότητα του σχεδιαστή και σήmicroερα και του σχεδίου microετον computer Ο τελευταίος σίγουρα microας γοητεύει αλλάκαι microας τροmicroοκρατεί microε τις δυνατότητες της εικονικήςπραγmicroατικότητας Η δεύτερη αυτή laquoγλώσσαraquo απαιτεί εξάλλου και αφαιρετική ικανότητα τόσο για τη σύλληψη όσοκαι για τη σύνθεση και την ανάγνωση και κατανόηση τηςεικονιζόmicroενης αρχιτεκτονικής δηmicroιουργίαςΗ τρίτη και ίσως εκείνη που υπερτερεί των δύο άλλωνδυνατοτήτων έρευνας κι επικοινωνίας στη δουλειά microαςείναι η microακέτα ως τρισδιάστατη ρεαλιστική απεικόνισηαρχιτεκτονικών microορφών Επιτρέπει την εξέταση των ιδιοτή-των ενός κτίσmicroατος από πολλές θέσεις και επίπεδα παρα-τήρησης και διευκολύνει άmicroεσα την αντίληψη του βιώmicroατοςτου έργου τόσο στο χώρο όσο και στο χρόνοΟι αρχιτεκτονικές laquoγλώσσεςraquo που σκιαγραφήθηκαν παρα-πάνω δεν είναι microόνο microέσα επικοινωνίας ή έκφρασης αλλάκαι microέσα έρευνας και προσέγγισης των προβληmicroάτων Οαρχιτέκτονας και ο πολεοδόmicroος microrsquo αυτές σκέπτεταιεκφράζεται και διαmicroορφώνει την πραγmicroατικότητα microιαπραγmicroατικότητα πολυσύνθετη και πολύτροπη όπως και οιγλώσσες της σύmicroφωνα microε τον διάσηmicroο γλωσσολόγοBenjamin Whorf laquoόλη η σκέψη γίνεται microέσα στη γλώσσακαι κάθε γλώσσα είναι ένα ανεξάρτητο πελώριο δοmicroικόσύστηmicroαraquo

5566 α φ ι έ ρ ω micro α

ΜεσοαρχιτεκτονικήΣχόλια στην υπερmicroεσική

διάλυση της αρχιτεκτονικής1

του Γιώργου Τζιρτζιλάκη αρχιτεκτόνα επίκ καθηγητή Πανεπιστηmicroίου Θεσσαλίας

1 Οι πάντες σήmicroερα βρίσκουν microια ευκαιρία για να αναφερ-θούν στη σχέση της αρχιτεκτονικής microε τα media καλλιερ-γώντας άλλοτε ανασφάλεια κι άλλοτε καινούργιες ευαισθη-σίες Χωρίς να είναι αmicroελητέοι εκείνοι που προτάσσουνεπιφυλακτικότητα απέναντι στη διογκωmicroένη επιρροή τωννέων τεχνολογιών στον αρχιτεκτονικό σχεδιασmicroό πολλα-πλασιάζεται η οργανική υπερmicroεσική αντίληψη της bitgeneration δηλαδή της γενιάς που microεγάλωσε θεωρώνταςτους υπολογιστές και τα διάφορα media φυσική προέ-κταση του σώmicroατός τηςΕντούτοις οι περισσότερες συζητήσεις αναπαράγουνάγονα δίπολα Από τη microια εκείνοι που υπερθεmicroατίζουν τηναπτική υλικότητα του κτίσmicroατος και από την άλλη όσοιπροτιmicroούν τον εικονικό του χαρακτήρα εκείνοι που θεω-ρούν την αρχιτεκτονική εργαλείο αντίστασης στο παγκο-σmicroιοποιηmicroένο microηντιακό σύmicroπαν και οι υπόλοιποι πουποντάρουν στη συγχώνευση της φυσικότητας microε το υπερ-microεσικό πεπρωmicroένο Όλες αυτές οι έλξεις και οι απωθήσειςαντιπροσωπεύουν την κοινωνική παθολογία τα άγχη καιτους microετασχηmicroατισmicroούς της αρχιτεκτονικής

2 Πολλοί ταυτίζουν τη διασταύρωση αρχιτεκτονικής καιmedia microε την επικράτεια της ορατότητας του έντυπουσύmicroπαντος και των διαφηmicroίσεων στη microαζική βιοmicroηχανικήκοινωνία Το περιβόητο Las Vegas Strip και ο τυπογραφι-κός ίλιγγος των αρχιτεκτονικών δηmicroοσιευmicroάτων αποτελούν

το διπλό όριο που εξαντλείται microια τέτοια θεώρησηΩστόσο η Beatriz Colomina2 απέδειξε ότι από την πρώτηκιόλας περίοδο του Le Corbusier τα βιβλία τα περιοδικάη αρχειοθέτηση και η επεξεργασία έντυπων αποκοmicromicroάτωνφωτογραφιών και σχεδίων και προπάντων τα σηmicroαίνονταστοιχεία κάθε δηmicroοσίευσης αναλαmicroβάνουν πρωταγωνι-στικό ρόλο Τα διάφορα media δεν laquomicroεταφράζουνraquo τηνυλική πραγmicroατικότητα της αρχιτεκτονικής σε έντυπηγλώσσα αλλά τη microετασχηmicroατίζουν Κι ακόmicroη περισσότεροαποτελούν πρωταρχικό συντελεστή παραγωγής και διαχεί-ρισής της σε microια αδιανόητη σύζευξη αντικειmicroένου και εικό-νας κτιρίου και ερmicroηνείας ή laquoπληροφορίας που πρέπει ναπαρασκευαστεί ή microάλλον να σχεδιαστεί και να επανασχε-διαστεί να καταναλωθεί και να ξανακαταναλωθείraquo3

Ο επιθετικός επικοινωνιακός διανοουmicroενισmicroός των βιβλίωντου Rem Koolhaas ndashκαι η συνεργασία του microε τον BruceMau4ndash διόγκωσαν microια τέτοια εκδοχή Εντούτοις την ίδιαπερίοδο η σχέση της αρχιτεκτονικής microε τα media άρχισενα διευρύνεται να microετακινείται να δηmicroιουργεί ανθρώπινεςσυmicroπεριφορές και προσοmicroοιώσεις του χώρου να διεισδύειστους ψηφιακούς microηχανισmicroούς στην πληροφοριοποίησητης σχεδιαστικής διαδικασίας και στην ίδια την αρχιτεκτο-νική σκέψη Η εξωτερική συνάντηση δύο διαφορετικώνδραστηριοτήτων αντικαθίσταται από τον οργανικό χαρα-κτήρα microιας αmicroοιβαίας απορρόφησης Η ίδια η αρχιτεκτο-νική καθίσταται σταδιακά ένα mass medium ή πιο σωστάmicroετασχηmicroατίζεται σε laquomicroεσοαρχιτεκτονικήraquo (mediarchitecture) Η διαφορά είναι νοmicroίζω σε όλους κατανοητή και microας δίνειτη δυνατότητα να φανταστούmicroε το microέλλον της αρχιτεκτο-νικής να εντάσσεται σrsquo ένα ευρύτερο σύνολο laquoπολυτεκτο-νικήςraquo (multitecture) Χρειάζεται ωστόσο να διευκρινίσωότι οι έννοιες αυτές δεν έχουν να κάνουν microε τις γνωστέςmicroεσσιανικές προφητείες του κυβερνοχώρου ούτε είναιlaquoνέα είδηraquo που βρίσκονται εγκατεστηmicroένα ανάmicroεσα στηνκαθησυχαστική αυτονοmicroία των media της εικονικής πραγ-microατικότητας και της αρχιτεκτονικής Περισσότερο αντι-προσωπεύουν την ανάγκη microιας microεσολάβησης (media-) ηοποία microε συγχωνεύσεις και αντιπαραθέσεις διαλύει τιςδιαφορές συστήνοντας laquoεκείνο απrsquo όπου ένα πράγmicroααρχίζειraquo5

3 Αν θέλουmicroε να εντοπίσουmicroε την αφετηρία αυτής τηςτροχιάς πρέπει να ανατρέξουmicroε στις αρχιτεκτονικές ουτο-πίες της δεκαετίας του 1960 Ωστόσο αν κάποιος θέλει νααναγνωρίσει τους απώτερους προγόνους θα χρειαστεί ναφτάσει στο Crystal Palace και στη ∆ιεθνή Έκθεση του 1851όπου για πρώτη φορά η αρχιτεκτονική εγκαταλείπει τηνυπεροχή της microορφής και της συmicroπαγούς κτιριακής microάζαςδίνοντας προβάδισmicroα στην ορατότητα στη δοmicroή και στησυνεχή επιδερmicroίδα laquoΤο πιο λαmicroπρό αντικείmicroενο της έκθε-σηςraquo που σχεδίασε ο Joseph Paxton αποτέλεσε πράγmicroατι

5577α φ ι έ ρ ω micro α

το πρώτο εφήmicroερο θεmicroατικό laquoπάρκο αναψυχήςraquo για τονέο πλήθος των microεγαλουπόλεων φανερώνοντας το προ-γραmicromicroατικό προβάδισmicroα της εκθεσιακής αξίας που καθιέ-ρωσε η νεωτερικότητα Οι επιπτώσεις microιας τέτοιας microεταβολής απλώνονται στουςίδιους τους τρόπους microε τους οποίους εφεξής παράγονταιο χώρος οι πόλεις και η κατοικία ∆εν θα χασοmicroερήσω microετο πλήθος αυτών των τρόπων γιατί όλοι τους γνωρίζουmicroεΘυmicroίζω απλά ότι γράφοντας για την αρχιτεκτονική έναςσυγγραφέας όπως ο Βίκτωρ Ουγκώ υποστήριξε ότι υπάρ-χουν δύο εκδοχές τυπωmicroένης σελίδας η χάρτινη και ηπέτρινη Και οι δύο επικοινωνούν ανάγκες και συγκινήσειςιδέες και εικόνες Εκείνο που εκτός των άλλων και προπά-ντων τροχοδροmicroεί η ∆ιεθνής Έκθεση του 1851 είναι ησυνένωση των δύο αυτών διαχωρισmicroένων τύπων Οι αρχιτεκτονικές ουτοπίες της δεκαετίας του 1960 επέmicroει-ναν σrsquo αυτή την κατεύθυνση αναζωογονώντας το ενδιαφέ-ρον για αρχιτέκτονες όπως ο Bruno Taut ο FrederickKiesler και ο Buckminster Fuller και εmicroπλουτίζοντας τοσχεδιαστικό λεξιλόγιο microε έννοιες όπως laquomicroαζική επικοινω-νίαraquo laquoκινητικότηταraquo laquoπροσοmicroοίωσηraquo laquoνοmicroαδισmicroόςraquolaquoκατανάλωσηraquo laquocomputer cityraquo κά Ο Reyner Bahnamπροσδιόρισε το εγχείρηmicroα του Archigram microε δυο λέξειςlaquofun and flexibilityraquo Στο σχήmicroα αυτό microπορούmicroε να προ-σθέσουmicroε ορισmicroένες αγαπητές έννοιες των microέσων microαζικήςεπικοινωνίας όπως το laquoστιγmicroιαίοraquo και η laquoδιασκέδασηraquo γιανα πάρουmicroε microια πρώτη ιδέα του αρχιτεκτονικού και πολεο-δοmicroικού τους προγράmicromicroατος Εύκολα microπορούmicroε να διαπιστώσουmicroε ότι ο Yona Friedman

iquestOacuteˆ Archigram Instant city Urban action

tune-up 1969

permilrsaquoIumlmiddot iquestOacuteˆ ∆iquestIcircEuml˜ sumAcircOacutecurrenUgraveOcirc˜ prodIumlAcircIcircUgraveUacuteOcircOacuteEgraveIcirclsaquo Ocirc-

IumlAcircOcircpermilOcircIgraversaquomiddot 1962-1975permilrsaquoIumlmiddot IcirciquestUgraveˆ Archizoom Associati No-stop city1969-72

ο Constant ο Cedric Price το Archigram το Superstudioκαι οι Archizoom Associati εξέφρασαν microια νέα microητροπολι-τική ευφυΐα που από πολλές απόψεις προανήγγειλε τηmicroεγάλη κλίmicroακα των νέων χώρων κατανάλωσης τη δια-σπορά της laquoinfoarchitectureraquo της laquoψυχογεωγραφίαςraquo καιτου laquoηλεκτρονικού χωριούraquo Γι αυτό και αντιmicroετώπισαν τιςπόλεις σαν ένα είδος αυτοmicroατοποιηmicroένων κόmicroβων κινητήςκατοίκησης και περιπλάνησης που τις φέρνει κοντά στοντρόπο microε τον οποίο εmicroείς συζητάmicroε σήmicroερα το microέλλον τουψηφιακού χώρου Στην ατζέντα της αρχιτεκτονικής προ-στέθηκε η ταχύτητα και η αmicroεσότητα της microηντιακής κουλ-τούρας των κόmicroικς των φανζίν και των laquoαερο-γραmicromicroά-τωνraquoΤο Archigram συνέλαβε microrsquo έναν ειρωνικό αλλά και τεχνο-λογικά επεξεργασmicroένο τρόπο τις απεριόριστες δυνατότη-τες των διασυνδέσεων (Plug-in City) αγγίζοντας την ιδέαmicroιας laquoδιαδραστικής πόληςraquo η οποία θα είναι αποτέλεσmicroατης διαστολής της προσθετικής του οπτικοακουστικούτης ροmicroποτικής και microιας νέας σχέσης microε το φυσικό περι-βάλλον Έχοντας το ένα microάτι τους στραmicromicroένο στονMcLuhan και τrsquo άλλο στον Μαρκούζε οι ουτοπίες αυτέςδοκίmicroασαν την ατέρmicroονη microετάβαση από τη microεγάλη στηmicroικρή κλίmicroακα και από την υλικότητα στο άυλο σύmicroπαντινάζοντας στον αέρα τις συmicroβάσεις της αρχιτεκτονικήςκαι του urban planning Ο δρόmicroος που εγκαινίασαν οδή-γησε αναπόφευκτα στην πληροφοριοποίηση της αρχιτε-κτονικής ndashη οποία ανέτρεψε τις παραδοσιακές σχέσειςανάmicroεσα στο εσωτερικό και το εξωτερικό της κατα-σκευήςndash και στην επεξεργασία microιας σειράς πετασmicroάτωνπου αναδιατάσσουν τις ισορροπίες ανάmicroεσα στο φυσικόκαι το τεχνητό περιβάλλον Με διαφοροποιήσεις αλλά παράλληλα δραστηριοποιή-θηκε την ίδια περίοδο και ο Τάκης Ζενέτος microελετώνταςτην laquoπόλη του microέλλοντοςraquo και την laquoηλεκτρονική πολεοδο-microίαraquo Το 1962 σε microια microαζική καταναλωτική εκδήλωσηόπως η Έκθεση Σύγχρονου Σπιτιού θα αναδείξει τηναρχιτεκτονική σε καθεαυτό mass medium περιγράφονταςτην πειραmicroατική κατοικία του microέλλοντος microε όρους laquoαποικι-σmicroού της ατmicroόσφαιραςraquo laquoτοίχου-οθόνης ανταλλαγώνraquolaquoτεχνητών επιπέδων που επαναλαmicroβάνουν το φλοιό τηςγηςraquo και ούτω καθεξής Επίσης ο Ζενέτος θα εισάγει στοαρχιτεκτονικό microας λεξιλόγιο έννοιες όπως laquoτηλε-εργασίαraquo(που laquoπραγmicroατοποιείται στον τόπο της κατοικίαςraquo) laquoτηλε-επαφέςraquo laquoτηλε-διεκπεραιώσειςraquo laquoτηλε-διεύθυνση τηςπαραγωγήςraquo οι οποίες προκαλούν ριζική laquoαναθεώρησητων αρχών του σχεδιασmicroού microε βάση την εξέλιξη τωνmicroέσων επικοινωνίαςraquo6 Ένα τέτοιο γεγονός διέφυγε τηςπροσοχής του εγχώριου κριτικού και ιστοριογραφικούλόγου ο οποίος επιmicroένει στις κοινότοπες γενικεύσεις Ο microελλοντολογικός οίστρος των ριζοσπαστικών ουτοπιώντης δεκαετίας του 1960 microπορεί να γοητεύει σήmicroερα πολ-λούς θέτει ωστόσο ένα καίριο ερώτηmicroα που εκκρεmicroεί στονπυρήνα του πολιτισmicroού microας πώς microπορούmicroε να συνδέ-σουmicroε τους κοινωνικούς microετασχηmicroατισmicroούς των πόλεωνκαι των microέσων microαζικής επικοινωνίας microε τις τεχνολογικέςκαινοτοmicroίες της αρχιτεκτονικής

4 Παρότι το αρχέτυπο του διαφανούς ουδέτερου καιρευστού χώρου της πληροφορικής αντλεί από τη χωρικήαντίληψη του Mies van der Rohe ndashτον πιο αινιγmicroατικόπρωταγωνιστή του microοντέρνουndash το microηχανικό παράδειγmicroα τηςνεωτερικότητας microοιάζει να αποmicroακρύνεται Από τη microορφο-λογία και τη λογική των βιοmicroηχανικών προϊόντων περά-σαmicroε στην ανάγκη ενός σχεδιαστικού προσδιορισmicroού της

5588 α φ ι έ ρ ω micro α

microικροηλεκτρονικής που εγκαταλείπει τις αταβιστικές προσ-δοκίες όπως τουλάχιστον τις θέσπισε ο ΒιτρούβιοςFirmitas Utilitas Venustas δίνοντας προβάδισmicroα στη διάρ-κεια στη microονιmicroότητα στη σταθερότητα και στην ακινησίασαν ένα είδος προσαρmicroογής στην κρούστα της γης Αυτήνοmicroίζω ότι είναι η microεγαλύτερη microεταβολή που στη δεκαετίατου 1970 σηmicroαδεύτηκε από τη microελέτη των Renzo Piano καιRichard Rogers για το παρισινό Beaubourg Η έλευση και ηδυναmicroική των νέων τεχνολογιών του microετα-γουτεmicroβεργια-νού γαλαξία αντικαθιστά τη firmitas microε την ελαφρότητατην κινητικότητα και την ευελιξία Η αρχιτεκτονική δενδιεκδικεί πλέον την laquoαπό microηχανήςraquo προέλευσή της (όπωςη microοντέρνα) αλλά καταξίωση στην κυβερνο-οικολογία στηφιλοσοφία της φύσης (Ilya Prigogine) στις εδαφικές καλλι-τεχνικές πρακτικές στη ριζωmicroατική σκέψη των GillesDeleuze και Felix Guattari και στους cyborg microύθους τηςDonna Haraway

Αν για τους φουτουριστές ή τους ρασιοναλιστές η νεωτε-ρικότητα διέθετε το microεταλλικό ήθος ενός συστήmicroατοςοδοντωτών τροχών η αρχιτεκτονική σήmicroερα καλείται νααναmicroετρηθεί microε τον τυπωmicroένο λαβύρινθο ndashlaquoτυποκυκλώ-microαταraquo τα αποκαλούσε η καλλιτέχνης Μπία Ντάβου σταmicroέσα της δεκαετίας του 1970ndash ενός microικροτσίπ Αυτή είναι ηαντιπροσωπευτικότερη microεταφορά της νέας άmicroορφης γεω-γραφίας των σηmicroερινών microεγαλουπόλεων Η αρχιτεκτονικήλειτουργεί ως υβριδικό εργαλείο microιας σειράς υπερκειmicroενι-κών διασυνδέσεων microε το πληροφορικό περιβάλλον Στιςmicroέρες microας όλο και πιο δύσκολα ξεχωρίζει κανείς τα όριαανάmicroεσα στο πραγmicroατικό και το εικονικό στο φυσικό καιτο τεχνητό στο σταθερό και το εφήmicroερο

5 Οι microετασχηmicroατισmicroοί της παραγωγής διαmicroορφώνουν ένανέο πεδίο δράσης Ο σύγχρονος microεταφορντικός τρόποςπαραγωγής ή ndashγια να το πω διαφορετικάndash ο άmicroεσοςσυσχετισmicroός ανάmicroεσα στην υλική και την άυλη ανάπτυξηδιαλύει οριστικά τα σύνορα στο δίπολο που κάποτε απο-

καλούσαmicroε laquoοικονοmicroική βάσηraquo και laquoεποικοδόmicroηmicroαraquo Ηαρχιτεκτονική παραγωγή οι καλλιτεχνικές πρακτικές ηπολιτική δράση και οι microετασχηmicroατισmicroοί της επικοινωνίαςndashπου κατά τον 19ο αιώνα υπήρξαν διαχωρισmicroένοι τύποιδράσηςndash σήmicroερα παρουσιάζονται ενσωmicroατωmicroένοι σε microιαενιαία διαδικασία Αν για το φορντικό microοντέλο η laquoγενικήδιάνοιαraquo (general intellect7) ήταν έξω από τις διαδικασίεςτης παραγωγής στο microεταφορντικό η laquoεργασίαraquo και η laquomicroηεργασίαraquo αποκτούν ισάξια παραγωγικότητα η οποία βασίζε-ται στους microηχανισmicroούς επικοινωνίας και κοινωνικοποίησηςστις αισθητικές αντιλήψεις και στις ικανότητες αφαίρεσης Ιδού ένας ορισmicroός του νοητικού περιβάλλοντος εντός τουοποίου δρούmicroε όλοι microας Η σύγχρονη αρχιτεκτονική δενmicroπορεί να υπάρξει έξω από αυτό το περιβάλλον Αυτό πουαλλάζει δεν είναι οι laquoτάσειςraquo αλλά ο ίδιος ο τρόπος microε τονοποίο αντιλαmicroβανόmicroαστε και παράγουmicroε την αρχιτεκτο-νική την πόλη το έδαφος την laquoγενική διάνοιαraquo Από τη

στιγmicroή που το microεγαλύτερο microέρος των αντιλήψεων και τωνπεποιθήσεών microας για τον κόσmicroο διακινούνται και διαmicroορ-φώνονται από τα media η laquomicroεσοαρχιτεκτονικήraquo αποκτάυποχρεωτικά πολιτικό χαρακτήρα Ένα υπολογίσιmicroο κοmicro-microάτι της σύγχρονης αρχιτεκτονικής στρέφεται στις εικόνεςκαι στις δυνατότητες των microέσων microαζικής επικοινωνίαςακριβώς για να παραmicroείνει στην αρχιτεκτονική και να δια-τηρήσει τον κοινωνικό του προσανατολισmicroό Βγαίνει φαι-νοmicroενικά απrsquo ότι θεωρούσαmicroε αρχιτεκτονική προκειmicroένουνα παραmicroείνει στο εσωτερικό της

6 Υπάρχει ωστόσο microια επιπλέον διάσταση της laquomicroεσοαρχι-τεκτονικήςraquo Κανείς δεν microπορεί να αmicroφισβητήσει ότι η πλη-ροφοριακή σφαίρα και η υπερκειmicroενικότητα παράγουνσήmicroερα microια φρενίτιδα αφηγήσεων και διαmicroορφώνουν πολι-τισmicroικές πολιτικές και χωρικές αντιλήψεις Αντιmicroετωπίζο-ντας το Συγγραφέα ως παραγωγό (1934) ο Walter Benjaminδεν είχε κανένα δισταγmicroό επί του προκειmicroένου laquoη τεχνικήπρόοδος είναι η βάση της πολιτικής προόδουraquo Αυτό

5599α φ ι έ ρ ω micro α

permilrsaquoIumlmiddot ordfrsaquomiddot iexclUgraveiquestsbquoOcirc˘ ∆˘OcircIcircDaggerIcircIumlˆIgravemiddot (sbquomiddotIcircAcircIumlrsaquo-UgraveEuml˜ macrmiddotIumlIcircfi˜) 1975

IcirciquestUgraveˆ tradeAcircIumlrsaquopermilmiddot middotfi UgraveOcirc laquoArchigramraquo 5 Ocirc˘ AcircIgraveAcirc-UacuteEgravecurrenmacrAcircEgrave middotOcircUcirciquestUcircIgravemiddotUgravemiddot IgraveAcircIumlAcircUgraveOgraveOacute UgraveOcirc˘ ∆iquestIcircEuml sumAcircOacutecurrenUgraveOcirc˘UgraveOcirc˘ Constant IcircmiddotEgrave UgraveOcirc˘ Peter Cook

φωτίζει τη σηmicroερινή κατάσταση της αρχιτεκτονικής διερευνά και

αποκαλύπτει τη διαβρωτική επίδραση της πολιτικής του πλαισίου

της οικονοmicroίας και της παγκοσmicroιοποίησηςraquo Υπrsquo αυτήν την έννοια

βλ και τη συνεργασία του Jeffrey Deitch microε τον Dan Friedman

στους καταλόγους των εκθέσεων Cultural Geometry (1988) Artificial

Nature (1990) και Posthuman (1992) Ίδρυmicroα ∆ΕΣΤΕ Αθήνα

5 laquoΤο πέρας δεν είναι το σηmicroείο όπου ένα πράγmicroα τελειώνει αλλά

όπως γνώριζαν οι Έλληνες εκείνο απrsquo όπου αρχίζει η ουσία του

(Wesen)raquo (M Heidegger laquoCostruire Abitare Pensareraquo (1952)

στο Saggi e discorsi ιταλική microτφρ G Vattimo Μιλάνο 1976 σ 103)

6 Τ Χ Ζενέτος laquoΗ ηλεκτρονική πολεοδοmicroίαraquo στο Αρχιτεκτονικά

θέmicroατα 3 1969 σ 114 και 118 Βλ επίσης T Ch Zenetos Urbanisme

Electronique Structures paralleles Αθήνα 1969 και Γ Τζιρτζιλάκης

laquoΗ πόλη του microέλλοντος του Τάκη Ζενέτουraquo στο Α Καφέτση

(επιmicro) Μεταmicroορφώσεις του microοντέρνου Εθνική Πινακοθήκη Αθήνα

1992 σσ 297-300

7 Όρος που χρησιmicroοποιούν οι P Virno και M Hardt για να προσ-

διορίσουν τους πρόσφατους microετασχηmicroατισmicroούς laquoτης παραγωγικής

εργασίας και της τάσης της να γίνει ολοένα περισσότερο άυλη Τον

κεντρικό ρόλο που διαδραmicroάτιζε προηγουmicroένως η εργατική

δύναmicroη των εργατών του microαζικού εργοστασίου στην παραγωγή

υπεραξίας σήmicroερα όλο και περισσότερο τον καταλαmicroβάνει η πνευ-

microατική άυλη και επικοινωνιακή εργατική δύναmicroηraquo (M Hardt A

Negri Αυτοκρατορία microτφρ Ν Καλαϊτζής Αθήνα 2002 σ 56)

8 W Benjamin laquoΟ συγγραφέας σαν παραγωγόςraquo (1934) στο

∆οκίmicroια για τον Μπρεχτ microτφρ Ν Κολοβός Αθήνα 1972 σσ 120-122

9 G Deleuze Cinema 1 Lrsquoimmagine-movimento ιταλ microτφρ J P

Manganaro Μιλάνο 1984

10 M McLuhan Media Οι προεκτάσεις του ανθρώπου (1964) microτφρ

Σ Μάνδρος Αθήνα χχ laquoΤο ρούχο και η κατοικία ως προεκτάσεις

του δέρmicroατος και των microηχανισmicroών ελέγχου της θερmicroοκρασίας

είναι πρώτα απrsquo όλα microέσα επικοινωνίας microε την έννοια ότι διαmicroορ-

φώνουν και αναδιατάσσουν τα πρότυπα της ανθρώπινης σχέσης

και κοινωνικότηταςraquo (σ 160)

11 T Ito laquoTarzan nella giungla dei mediaraquo Domus Μάρτιος 2001

σ 38

6611α φ ι έ ρ ω micro α

που έχει σηmicroασία δεν είναι τι πιστεύει κανείς για τις σχέσειςπαραγωγής αλλά laquoη θέση του microέσα σrsquo αυτέςraquo8 Μrsquo έναλόγο η laquoλογοτεχνική τεχνική των έργωνraquo Η ανυπολόγιστησηmicroασία ενός τέτοιου συλλογισmicroού θα κάνει τον Benjaminνα είναι από τους πρώτους που θα επισηmicroάνουν την πολι-τική σπουδαιότητα του ντανταϊστικού κολάζ Αν θέλουmicroε να προσδιορίσουmicroε τη διαφοροποίηση ενόςτέτοιου συλλογισmicroού στις microέρες microας αυτή βρίσκεται σε microιασειρά νέες τεχνικές εδραίωσης του φαντασιακού οι οποίεςmicroετατρέπουν τις εικόνες microε ιλιγγιώδη τρόπο σε αφηγηmicroα-τικούς και χωρικούς σχηmicroατισmicroούς Το φαντασιακό ανα-δεικνύεται σε microείζον διακύβευmicroα του microέλλοντος συστατικότης laquoγενικής διάνοιαςraquo και του laquomicroεταφορντισmicroούraquo Σrsquo αυτότο έδαφος είναι ισχυρός όποιος ενεργοποιεί την υποκει-microενικότητα και είναι κοντά στις επιθυmicroίες όποιος απελευ-θερώνει τις διαφορές από τις στερεότυπες αναπαραστά-σεις Επεξεργαζόmicroενοι χωρικές αντιλήψεις και αφηγήσειςπου αντλούν από τα microέσα microαζικής επικοινωνίας επεξεργα-ζόmicroαστε laquoτη θέση microας microέσα σrsquo αυτάraquo δηλαδή ένα είδοςκριτικής πλοήγησης στο εσωτερικό τους αλλά και στοεσωτερικό των γεγονότων των χώρων και των κατοικήσι-microων κόσmicroων που καταδεικνύουν

7 Η laquoποιότηταraquo των πόλεων δεν εξαρτάται microόνο από τιςαπαραίτητες εξυπηρετήσεις αλλά και από τη δύναmicroη τωνεικόνων τους Η τεχνική αναπαραγωγιmicroότητα που εγκαι-νίασε η φωτογραφία πέρασε στη microητροπολιτική της διά-χυση σrsquo ολόκληρο τον πλανήτη Οι αναπαραστάσεις τηςπραγmicroατικότητας καθίστανται πιο ισχυρές από την ίδια τηνπραγmicroατικότητα Κάτι τέτοιο microάλλον διαισθάνονταν ο KarlFriedrich Schinkel το 1934 όταν σχεδίαζε το φαραωνικόπαλάτι του Όθωνα στην Ακρόπολη των Αθηνών χωρίςmicroάλιστα να πατήσει το πόδι του στην Ελλάδα Ιδού microιαπρόωρη αποθέωση του microη τόπου στον οποίο όλοι αναφέ-ρονται σήmicroερα Ωστόσο εκείνο που έχει microεγαλύτερο ενδιαφέρον σrsquo αυτέςτις εικόνες δεν είναι microόνο η αναπαραστατική τους γοητείααλλά η ικανότητά τους να δηmicroιουργούν προβολές αλληλε-πιδράσεις πλαίσια αφήγησης και κατοίκησης που εντέλειαναδιαρθρώνουν την αντίληψη και την εmicroπειρία microας στοχώρο Αν microπορούmicroε να επικρίνουmicroε για κάτι τους εικονο-φοβικούς είναι η υποτίmicroηση της δυνατότητας που microαςδίνουν οι εικόνες να επιλέξουmicroε microέσα από ένα microεγάλοαριθmicroό αντιληπτικών εmicroπειριών οι οποίες επηρεάζουν τοφαντασιακό Να επιλέξουmicroε δηλαδή από εκείνο το ανεξέ-λεγκτο πεδίο επιθυmicroιών που εκτείνεται στον κόσmicroο καισυνάmicroα δηmicroιουργεί ένα κόσmicroο Μόνον έτσι η microόλυνση τηςαρχιτεκτονικής από την άγρια υπερmicroεσική καθηmicroερινότηταέχει δυνατότητες microεταστροφήςΓια όλους αυτούς τους λόγους πρέπει να θεωρήσουmicroε τηνlaquomicroεσοαρχιτεκτονικήraquo σαν ένα microηχανισmicroό αφήγησης καικατοίκησης σαν ένα laquoψυχογεωγραφικόraquo στρώmicroα τηςσυνείδησης που microετασχηmicroατίζει τους τρόπους αντίληψηςκαι τη σηmicroασία που προσδίδουmicroε στο χώρο και στηνεmicroπειρία ∆εν microιλώ εδώ για εικόνες που αναπαριστούν ndashλεςκαι το αναπαριστώmicroενο προϋπάρχει αmicroετάβλητοndash αλλά γιαlaquoεικόνες-κίνησηraquo9 όπως τις αποκαλεί ο Gilles Deleuze οιοποίες έχουν τον αντίκτυπο των γεγονότων στη συνείδησηκαι στην εmicroπειρία προετοιmicroάζοντάς τες να παράγουν τρό-πους κατοίκησης του κόσmicroου

8 Ανατρέχοντας στην ερεθιστική προφητεία που πρότεινεο Marshal McLuhan στη δεκαετία του 1950 χωρίς να πείσειπολλούς microπορούmicroε να ισχυριστούmicroε ότι η αρχιτεκτονική

microετασχηmicroατίζεται σε ένα laquomicroιντιακό ρούχοraquo ρούχο καικατοίκηση είναι δύο παραλλαγές και προεκτάσεις του δέρ-microατός microας10 Μερικά χρόνια αργότερα το 1967 ο MikeWebb microετέφερε κοmicroφόρ από τη διαστηmicroική τεχνολογίαστην κατοικία σχεδιάζοντας ένα είδος laquoκατοικήσιmicroουρούχουraquo microια κυριολεκτικά αmicroφίδροmicroη σχέση ανάmicroεσα στοσώmicroα και το σπίτι Ακολούθησαν microια σειρά παρόmicroοιες απόπειρες αλλά οToyo Ito θα είναι εκείνος που θα επεκτείνει microια τέτοιαστάση απεκδύοντας την τεχνολογική της φούρια laquoΑπότην αρχαιότητα η αρχιτεκτονική χρησίmicroευσε σαν ένα microέσοπου επέτρεπε στον άνθρωπο να προσαρmicroόζεται στοφυσικό περιβάλλον σήmicroερα είναι microια προέκταση του δέρ-microατός του όχι microόνο σε σχέση microε τον κόσmicroο της φύσηςαλλά και microrsquo εκείνο της πληροφορίας Στις microέρες microας ηαρχιτεκτονική πρέπει να δράσει σαν ένα ρούχο για ταmedia Όταν ο άνθρωπος τυλίχτηκε σrsquo εκείνο το microηχανικόρούχο που αποκαλούmicroε αυτοκίνητο βίωσε την επέκτασητου φυσικού του σώmicroατος Μrsquo ένα παρόmicroοιο τρόπο microπο-ρούmicroε να ισχυριστούmicroε ότι όποιος φορά ένα ldquomicroηντιακόrdquoρούχο δοκιmicroάζει την εmicroπειρία της επέκτασης του microυαλούτου Ο άνθρωπος που τυλίγεται σrsquo ένα τέτοιου είδουςρούχο είναι ο Ταρζάν της microηντιακής ζούγκλαςraquo11

∆εν microπορώ να κρύψω την προτίmicroησή microου στην αλληγορίααυτή του ιάπωνα αρχιτέκτονα και την αποστροφή microουστην υπερπροσφορά της laquoβιοmicroορφικήςraquo ρευστότηταςπου αναπαράγει τα προγράmicromicroατα των υπολογιστών Πρό-κειται για επισήmicroανση εξαιρετικά χρήσιmicroη επειδή ακριβώςσυνδέει τη σωmicroατικότητα του ρούχου microε τον άυλο χαρα-κτήρα των microέσων microαζικής επικοινωνίας εστιάζοντας σrsquoεκείνες τις διαδικασίες που παράγονται ανά-microεσα τους Τοlaquoρούχοraquo αυτό έχει πορώδη χαρακτήρα εκφράζει τηναmicroοιβαία ανησυχητική διήθηση και τη διαπερατότητα τουσώmicroατος και του άυλου σύmicroπαντος Μόνον έτσι microπορούmicroενα επεξεργαστούmicroε τις κοινωνικές επιπτώσεις της πολυmicroε-σικής διάχυσης microετατρέποντας τις microορφές σε περιβάλλονκαι την τυπολογία σε διαγράmicromicroατα καταστάσεων Ιδού έναςκατατοπιστικός ορισmicroός της laquomicroεσοαρχιτεκτονικήςraquo Γενε-τικός πυρήνας της είναι η laquoγενική διάνοιαraquo και ο σχεδια-σmicroός κατοικήσιmicroων εδαφών κατάλληλων για την κατακερ-microατισmicroένη εmicroπειρία του microεταmicroοντέρνου χώρου

Σηmicroειώσεις

1 Η διάλυση της πόλης είναι ο τίτλος ενός βιβλίου που δηmicroοσίευσε

ο Bruno Taut το 1920 περιγράφοντας την περιβαλλοντική

alpinearchitektur Η mediarchitecture εστιάζει υποχρεωτικά στη

laquoδιάλυση της αρχιτεκτονικήςraquo που δηmicroιουργεί νέους microηχανισmicroούς

αντίληψης του χώρου αφήγησης και κατοίκησης

2 B Colomina Privacy and Publicity Modern Architecture as Mass

Μedia ΚέιmicroπριτζΜασαχουσέτη 1994 Αξίζει να αναφέρουmicroε εδώ

το προδροmicroικό βιβλίο του R De Fusco Architettura come mass

medium Note per una semiologia architettonica Μπάρι 1967 στο

οποίο επισηmicroαίνεται ότι τα κτίρια και οι οικισmicroοί δεν έχουν microόνο

πρακτική λειτουργία αλλά επικοινωνούν και microεταδίδουν πληροφο-

ρίες κατασκευάζουν ανθεκτικά σύmicroβολα microακράς διάρκειας Χρή-

σιmicroοι είναι και οι συσχετισmicroοί του mediascape microε τους τοπικούς

πολιτισmicroούς που προτείνει ο Arjun Appadurai στο Modernity at

Large Cultural Dimension of Globalization Μινεάπολις 1996

3 H Foster Design amp Crime (2002) ιταλ microτφρ E De Cecco

Μιλάνο 2003 σ 27

4 OMA R Koolhaas B Mau SMLXL Νέα Υόρκη 1995 Οι συγ-

γραφείς υποστηρίζουν ότι laquoη συσσώρευση λέξεων και εικόνων

6600 α φ ι έ ρ ω micro α

IcirciquestUgraveˆ Toyo Ito Mediathegraveque UcircUgraveEuml Sendai 1996-2001

6633α φ ι έ ρ ω micro α6622 α φ ι έ ρ ω micro α

ντας microέσα από το χώρο των αθηναϊκών εφηmicroερίδων δίνειτα πρώτα σηmicroάδια microιας χρυσής ίσως περιόδου γι αυτό πουονοmicroάζουmicroε laquoαρχιτεκτονική δηmicroοσιογραφίαraquo()Εδώ microπορεί κανείς επίσης να διακρίνει τη φανερή διαφοράανάmicroεσα στην επίκαιρη χωρίς διαχρονική αξία δηmicroοσιο-γραφική κάλυψη των αρχιτεκτονικών γεγονότων απόδηmicroοσιογράφους (όπως ο Λάmicroπρος Κοροmicroηλάς) microε τονεύγλωττο ιστοριογραφικό σχολιασmicroό του Μπίρη ο οποίοςπαρότι ιδιαίτερα κυνικός πολλές φορές είναι ο microόνος πουεξάγει γόνιmicroα συmicroπεράσmicroατα τόσο για το παρόν όσο καιγια το microέλλον της Αθήνας Εκεί λοιπόν που ο Κοροmicroηλάςαπλώς πιστοποιεί την ύπαρξη της παλιάς Αθήνας πουχάνεται καθηmicroερινά ο Μπίρης εκτυλίσσει διαmicroέσου microιαςλεπτοmicroερειακής ιστοριογραφικής αναπαράστασης τηνκοινωνική πολεοδοmicroική και ενδεχοmicroένως αρχιτεκτονικήσυνέχεια του χώρου όπως εξελίσσεται microέσα στο χρόνοαναπτύσσοντας έτσι ένα επιστηmicroονικό πόνηmicroα που υπερ-βαίνει τις προδιαγραφές ενός άρθρου εφηmicroερίδαςΤη συνέχεια του χώρου στο χρόνο διερευνά και ο ΆρηςΚωνσταντινίδης αφήνοντας microέσα από τα άρθρα του στηνΚαθηmicroερινή (1944-1952) να φανεί το όραmicroα microιάς laquoσύγχρο-νης αληθινής αρχιτεκτονικήςraquo που microεταλλάσσει την ελλη-νική αρχιτεκτονική παράδοση microέσα από νέους microορφοπλα-στικούς κώδικες και σύγχρονα κατασκευαστικά υλικά Ίσωςο Κωνσταντινίδης να είναι και η microοναδική περίπτωσηέλληνα αρχιτέκτονα του οποίου τα δηmicroοσιευmicroένα κείmicroεναmicroπορούν να θεωρηθούν αναπόσπαστο κοmicromicroάτι του αρχι-τεκτονικού του έργου laquoένα κείmicroενο γραmicromicroένο από αρχιτέ-κτονα microπορεί να δώσει ότι δίνει ένα καλό χτίσmicroα για τηναρχιτεκτονικήraquo15 Στην περίπτωση του βιβλίου του ΠαλιάΑθηναϊκά Σπίτια η microόνη εφηmicroερίδα που ασκεί γόνιmicroη κρι-τική στο βιβλίο είναι το Βήmicroα microε την πένα του ΜαρίνουΚαλλιγά16 Σε αυτό το άρθρο εκτός από τη microόνιmicroη πιστο-ποίηση microιας στείρας αρχιτεκτονικής πραγmicroατικότητας γιαπρώτη φορά η laquoελληνικότηταraquo τίθεται σε ένα πεδίο διεκδί-κησης ανάmicroεσα στον κρίνοντα και τον κρινόmicroενο συγγρα-φέα του βιβλίουΗ σύγκρουση ανάmicroεσα στη laquoσυντηρητικήraquo νεοκλασικί-

που από microοντέρνο δοmicroικό υλικό ανάγεται σε ισοπεδωτικόσύmicroβολο της εποχής Η laquoτσιmicroεντοποίησηraquo των ελληνικώνπόλεων στην δεκαετία του 50 δεν θα microπορούσε να αφή-σει έξω από τη σφαίρα της επιρροής της και την ίδια τηναρχιτεκτονική σκέψη Έτσι την πολύmicroορφη αναζήτηση τηςελληνικότητας διαδέχεται η αmicroφισβήτηση σε όλα τα επί-πεδα της κοινωνικής δραστηριότητας Η γενιά της αmicroφι-σβήτησης άλλοτε εντοπίζει την αιτία του κακού στην επιρ-ροή των ξένων δυνάmicroεων στην Ελλάδα και τη σχέση εξάρ-τησης που έχει microε τον δυτικό κόσmicroο και άλλοτε θεωρείπως το κακό ξεκινάει από τα εσωτερικά προβλήmicroατα τουκράτους και ευρύτερα ολόκληρου του έθνους σε συσχετι-σmicroό microε την ανυπαρξία οργάνωσης προγραmicromicroατισmicroού καιελέγχου Αυτές οι δύο προσεγγίσεις microπορούν σε γενικέςγραmicromicroές να σχηmicroατίσουν το πολιτικό και κοινωνικό ζητού-microενο αυτής της χρονικής περιόδου Από τις αρχές της δεκαετίας του rsquo50 η συζήτηση για τηναρχιτεκτονική αποκτά τις δικές της microόνιmicroες εβδοmicroαδιαίεςστήλες στο χώρο των microεγάλων αθηναϊκών εφηmicroερίδων microε

τον Κώστα Μπίρη και τον Άγγελο Προκοπίου στην Καθη-microερινή και τον Μαρίνο Καλλιγά στο Βήmicroα Την ίδια στιγmicroήπεριστασιακά γράφουν σε αυτές ή αναφέρονται συχνάστην αρχιτεκτονική ειδησεογραφία microεγάλοι αρχιτέκτονεςκαι θεωρητικοί όπως ο Κώστας Κιτσίκης ο Άρης Κωνστα-ντινίδης ο Κωνσταντίνος ∆οξιάδης ο Παναγιώτης Μιχε-λής ακόmicroη και ο ίδιος ο ∆ Πικιώνης Μέσα από τις στήλεςτου αθηναϊκού Τύπου ξεκινά microια έντυπη συνοmicroιλία ανθρώ-πων που αγαπούν την αρχιτεκτονική άλλες φορές υπό τηmicroορφή αντιφωνίας άλλες υπό τη microορφή διαλόγου καιάλλες υπό τη microορφή στείρου microονολόγουΟ Κώστας Μπίρης διεκδικώντας τον τίτλο του κορυφαίουαθηναιολόγου microπορεί να χαρακτηριστεί ως η κυρίαρχηlaquoδηmicroοσιογραφικήraquo παρουσία της πρώτης microεταπολεmicroικήςεικοσιπενταετίας microέσα από microια πρωτοφανή για τα δεδο-microένα της εποχής ποσότητα και ποιότητα άρθρων που microεεπιτυχηmicroένο τρόπο καλύπτει την αρχιτεκτονική επικαιρό-τητα συνδέοντάς την microε το κοντινό ή ακόmicroα και microε τοαπώτερο παρελθόν Όλο αυτό το ιστορικό υλικό microε τοοποίο ο Μπίρης σχολίασε την επικαιρότητα της εποχήςτου θα οδηγήσει τελικά και στο γνωστό βιβλίο του Αι Αθή-ναι13 που θα αποτελέσει και ένα από τα microοναδικά ιστορικάmicroελετήmicroατα αυτής της περιόδου Από την άλλη η αρθρο-γραφία του άγνωστη σε ένα microεγάλο microέρος στους ιστοριο-γράφους14 θα microπορούσε να χαρακτηριστεί το εφαλτήριοτου προσωπικού του αγώνα για την αρχιτεκτονική και τηνπολεοδοmicroία (παρότι είχε δηmicroόσια θέση στο ΠολεοδοmicroικόΓραφείο του ∆ήmicroου Αθηναίων) ενός αγώνα που περνώ-

IgravecurrenUcircEuml intˆOacuteUcircUgravemiddotOacuteUgraversaquoOacuteOcirc˜ ordfrsaquoUacuteEuml˜ (1899-1980)IcirciquestUgraveˆ permilAcircIacuteEgraveiquest OtildeUacuteEuml˜ intˆOacuteUcircUgravemiddotOacuteUgraveEgraveOacutersaquopermilEuml˜ (1913-1994)

ΕισαγωγήΣε microια εποχή που τα ένθετα και οι στήλες τέχνης και πολι-τισmicroού συmicroπληρώνουν απλώς το θεmicroατικό πυρήνα τωνέντυπων microέσων microεγάλης κυκλοφορίας διακόπτοντας τονορmicroητικό laquoρουraquo της σοβαρής ειδησεογραφίας microε microερικάδιαλείmicromicroατα ξέγνοιαστης καθηmicroερινότητας η αρχιτεκτο-νική ακόmicroη και microε τη microορφή της κοσmicroογονικής είδησηςτις περισσότερες φορές δεν καλύπτει τις προδιαγραφέςτης θεαmicroατικότητας που ζητούν οι microηχανισmicroοί της σύγ-χρονης ενηmicroέρωσης Στον Αθηναϊκό Τύπο εκτός από τηνπερίπτωση της Καθηmicroερινής και του Βήmicroατος (που τα τελευ-ταία χρόνια παρουσιάζουν microια περισσότερο laquolifestyleraquoεκδοχή της αρχιτεκτονικής) οι υπόλοιπες εφηmicroερίδες καιτα περιοδικά ποικίλης ύλης δεν ασχολούνται συστηmicroατικάmicroε το θέmicroα ενώ στην κρατική και ιδιωτική τηλεόρασηπαρουσιάζονται περιστασιακά οι αρχιτεκτονικές microίας ή καιπερισσοτέρων χρήσεων παλινδροmicroώντας ανάmicroεσα στηνεκδοχή της ανάλαφρης laquoκοσmicroικήςraquo είδησης και της αmicroφί-σηmicroης κοινωνικοπολιτικής προπαγάνδας Από την άλλη ταεξειδικευmicroένα περιοδικά αρχιτεκτονικής σήmicroερα (όσαέχουν αποmicroείνει) απευθύνονται σε ένα microικρό κοινό τοοποίο αποτελείται κυρίως από τους επαγγελmicroατίες τουχώρου Η αρχιτεκτονική σε γενικές γραmicromicroές αφήνει εντε-λώς αδιάφορα τα microαζικά microέσα ενηmicroέρωσης και ελάχιστηπληροφορία που να την αφορά καταλήγει στο ευρύ κοινό Κι όmicroως δεν ήταν πάντα έτσι Από τα πρώτα άρθρα πουεmicroφανίστηκαν για την αρχιτεκτονική στον αθηναϊκό Τύπογια το Crystal Palace του Paxton στην εφηmicroερίδα Αιών το18511 microέχρι την εmicroπεριστατωmicroένη προβολή τουlaquoCalatravaraquo media res2 την πρώτη πενταετία του 21ουαιώνα η πολλές φορές πρωταγωνιστική παρουσία τηςαρχιτεκτονικής στις στήλες των εφηmicroερίδων έχει διανύσειmicroια microακρά διαδροmicroή ένα χρονικό πλούσιο σε γεγονότατα οποία δεν καταχωρήθηκαν ποτέ στην επίσηmicroη ιστορίαΊσως γι αυτό και microε την απουσία της ιστορικής συνέχειαςοι έλληνες ιστορικοί και ερευνητές της αρχιτεκτονικής στοθέmicroα των microέσων ενηmicroέρωσης συmicroπεριλαmicroβανοmicroένου καιτου γράφοντος επικεντρώνοντας το ενδιαφέρον τουςστην ανακύκλωση των διεθνών θεωρητικών τάσεων καιαναζητήσεων αρκούνται στις απόψεις των Adorno καιHorkheimer3 Β Zevi4 Hildebrand5 και Langer6 ChrNorbrerg-Schulz7 J Bonta8 R De Fusco9 B Colomina10

William Mitchell11 κά ξεχνώντας πως το πεδίο αυτό διαθέ-τει και περισσότερο πρακτικές εκδοχές οι οποίες πράγmicroατισχετίζονται microε τη σύγχρονη νεοελληνική πραγmicroατικότηταΣτις microέρες microας αυτή η αρχιτεκτονική πραγmicroατικότητα δια-κρίνεται από microια σειρά απατηλών αντιφάσεων για παρά-δειγmicroα εκεί που microια ολόκληρη εποχή αγωνιζόταν να συνει-δητοποιήσει το νόηmicroα microιας laquoαληθινής αρχιτεκτονικήςraquoόπως αυτή του Άρη Κωνσταντινίδη microέσα από τις στήλεςτων εφηmicroερίδων εmicroείς σήmicroερα επιχειρούmicroε microια αρθρογρα-

φία η οποία microε στείρους microονολόγους αγωνίζεται πχ ναεmicroπλέξει τις κατά τrsquo άλλα αξιόλογες απόψεις της ΠλάτωνοςΦαρmicroακείας του J Derrida microε τη σύγχρονη νεοελληνικήαρχιτεκτονική (sic)Σε ένα τέτοιο συναλλακτικό κύκλο ιδεών ιδεοληψιών σκέ-ψης και πράξης αναφέρεται και αρmicroόζει η κλασική αρχήτου laquoverum factumraquo ∆ηλαδή το laquoαληθινόraquo και το laquoφτια-χτόraquo είναι το ίδιο Η ψευδεπίγραφη κατασκευή της πραγ-microατικότητας από τα microέσα microαζικής ενηmicroέρωσης12 συνταυτί-ζεται microε τη νοητική κατασκευή της microη αναστρέψιmicroης πραγ-microατικότητας που αντιλαmicroβανόmicroαστε

Πρωταγωνιστές και γεγονόταTo σύνολο της αρθρογραφίας που αφορά την αρχιτεκτο-νική microέσα από τον αθηναϊκό Τύπο ειδικότερα από τον 19οmicroέχρι τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα είναι αδιερεύ-νητο Πρόκειται για το πεδίο εξέλιξης microιας άλλης παραλει-πόmicroενης αρχιτεκτονικής πραγmicroατικότητας η οποία υφί-σταται microόνο microέσα στο χώρο τον κειmicroένων microιας πραγmicroατι-κότητας που εκτυλίσσεται στο χρονικό microιας laquoχάρτινηςraquoαρχιτεκτονικής Μέσα από το σύνολο αυτών των άρθρων microπορούmicroε ναανιχνεύσουmicroε το microεγάλο φάσmicroα των αρχιτεκτονικών από-ψεων microιας εποχής την οποία πιθανότατα αγνοούν οι νεώ-τεροι και microε ανάmicroικτα συναισθήmicroατα θυmicroούνται οι παλιότε-ροι Η κριτική της αρχιτεκτονικής επικαιρότητας microέσα απότις εφηmicroερίδες λειτουργεί αντιφατικά από τη microια ασχολεί-ται microε την κρίση που περνά η αρχιτεκτονική των τελευ-ταίων πενήντα χρόνων στην Ελλάδα συνειδητοποιώνταςτη σταδιακή περιθωριοποίηση των αρχιτεκτόνων από τιςmicroεγάλες κοινωνικοπολιτικές αλλαγές κι από την άλλη εντο-πίζει το πρόβληmicroα στην απουσία άσκησης κριτικής πουοφείλεται στον χαρακτήρα του πολυδιασπασmicroένου σώmicroα-τος των ελλήνων αρχιτεκτόνων Βέβαια η περιθωριοποίηση των αρχιτεκτόνων της πρώτηςmicroεταπολεmicroικής γενιάς δεν οφείλεται microόνο στην απουσίασυλλογικής δράσης και υπερίσχυσης του άκρατου ατοmicroι-σmicroού αλλά πηγάζει κυρίως από την ανάγκη επαναπροσ-διορισmicroού της εικόνας-ειδώλου τους στον θρυmicromicroατισmicroένοιδεολογικό καθρέφτη της εποχήςΤο πολιτισmicroικό τέλmicroα στο οποίο έχει φτάσει το δίληmicromicroαανάmicroεσα στην πρωτοπορία και τη συντήρηση microορφοποιεί-ται microέσα στην περίοδο ανασυγκρότησης του microεταπολεmicroι-κού κράτους καθιστώντας τους αρχιτέκτονες αδύναmicroουςεν τέλει να αναλάβουν την αναmicroόρφωση της νεοελληνικήςπόλης Και ενώ πολλοί ιστορικοί κατατάσσουν την αναζή-τηση της ελληνικότητας στον αισθητικό και πολιτισmicroικόαντίποδα της microοντερνίζουσας ανοικοδόmicroησης υπάρχειένα κοινό σηmicroείο τοmicroής που περισσότερο δρα ισοπεδω-τικά παρά κυριαρχικά στην αισθητική σχέση αυτών τωνδύο άκρων Αυτό το κοινό σηmicroείο τοmicroής είναι το τσιmicroέντο

Νεοελληνική αρχιτεκτονικήσκέψη εν τύπω

του Μιχάλη Λεφαντζή αρχιτέκτονα διδάκτορα Πανεπιστηmicroίου Αθηνών

6655α φ ι έ ρ ω micro α6644 α φ ι έ ρ ω micro α

ναϊκό τύπο ο Κιτσίκης ισχυρίζεται πως όλες οι άλλες κριτι-κές laquomicroάλλον διαστρέφουν την αλήθειαν προκαλούσαισύγχυσιν εις την κατανόησιν των υψηλών εννοιών αυτήςraquoεννοώντας βεβαίως αυτές του ΠροκοπίουΚορυφαίος καθηγητής του ΕΜΠ αρχιτέκτονας διεθνούςακτινοβολίας (αντιπρόεδρος της ∆ιεθνούς Ένωσης Αρχι-τεκτόνων το 1963) και αργότερα υποψήφιος ∆ήmicroαρχος20

στην πραγmicroατικότητα ο Κιτσίκης είναι ο microοναδικός εκπρό-σωπος της Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής στα συνέδριακαι τις εκθέσεις του εξωτερικού έχοντας εξέχοντα ρόλοσε όλες τις διεθνείς εκδηλώσεις των αρχιτεκτόνωνΜάλιστα ως διοργανωτής του Α΄ Αρχιτεκτονικού Συνε-δρίου των χωρών της Ανατολικής Μεσογείου στην Αθήνακατάφερε να κινήσει το πολυπόθητο ενδιαφέρον της κοι-νής γνώmicroης και του Τύπου21

Με επίκεντρο το περιοδικό Αρχιτεκτονική η laquoεποχή της εικό-ναςraquo για την αρχιτεκτονική σκέψη στα microέσα ενηmicroέρωσηςξεκινά microε την αυτοπροβολή και δηmicroοσιότητα που όρισε τονΚώστα Κιτσίκη ως το νέο microοντέλο αρχιτέκτονα ικανού στοντοmicroέα των δηmicroοσίων σχέσεων και της διοίκησηςΣτο ζήτηmicroα του Λυκαβηττού22 ο Κ Κιτσίκης υποστηρίζειτην πρόταση διαmicroόρφωσής του microε σύγχρονες εγκαταστά-

σεις παρά την κλιmicroάκωση των αντιδράσεων του πνευmicroατι-κού κόσmicroου πάνω στο θέmicroα Σύmicroφωνος microε την άποψη τηςκυβέρνησης έχει ουσιαστικά να αντιmicroετωπίσει τους γνω-στούς αντιπάλους του τόσο στον ακαδηmicroαϊκό στίβο όσοκαι στις στήλες των εφηmicroερίδων τον Άγγελο Προκοπίουτον Μαρίνο Καλλιγά και τον Παναγιώτη Μιχελή ο οποίοςεmicromicroέσως πλην σαφώς σε διάσηmicroη για την εποχή επιστολήτου στην εφηmicroερίδα Καθηmicroερινή23 καταγγέλλει την υπαιτιό-τητα για την καταστροφή του Λυκαβηττού στην επιρροήτου Κώστα Κιτσίκη και στις λανθασmicroένες επιλογές τηςκυβέρνησηςΠαροιmicroιώδης microπορεί να χαρακτηριστεί επίσης η διαφωνίατου Κιτσίκη microε την πρόταση microεταφοράς του κέντρου τηςΑθήνας από τον Κωνσταντίνο ∆οξιάδη λέγοντας πως laquoΗπόλις των Αθηνών πρέπει να microείνει εντός του σηmicroερινούτης πλαισίουraquo και να συντονίσει την πολεοδοmicroική τηςοργάνωση microε τη δηmicroιουργία ενός Πολεοδοmicroικού Ινστιτού-του και microίας laquo∆ηmicroόσιας Επιχείρησης Πολεοδοmicroίας Αθη-νώνraquo (∆ΕΠΑ)24

Κορυφαίος και πολυδιαφηmicroισmicroένος εκπρόσωπος της ελλη-νικής πολεοδοmicroίας είναι την περίοδο αυτή αναmicroφισβήτηταο Κωνσταντίνος ∆οξιάδης Η έντονη παρουσία του στονΤύπο περιλαmicroβάνει τη σειρά άρθρων που έγραψε ο ίδιοςγια την ανοικοδόmicroηση microετά τον Β΄ Παγκόσmicroιο Πόλεmicroο(ως Υπουργός Ανασυγκροτήσεως εφηmicroερίδα Βήmicroα 1947)Αργότερα η διεθνής αναγνώριση της Κοσmicroόπολης microε τιςδηmicroοσιεύσεις στους New York Times από τον διάσηmicroοιστορικό Arnold Toynbee και του πολεοδοmicroικού τουέργου από τις laquoφαβέλλας του Ρίο Ντι Ζανέϊροraquo microέχριlaquoτον κήπο της Ουασίνγκτωνοςraquo δίνει στον ∆οξιάδη microιαθέση στο πάνθεον της διεθνούς πολεοδοmicroίας του 20ούαιώνα Στην Ελλάδα η έντυπη προβολή των δραστηριοτή-των του Αθηναϊκού Τεχνολογικού Ινστιτούτου (ταlaquoπλωτάraquo συνέδρια της ∆ήλου το συνέδριο της Πάρνηθαςκαι τις δηmicroόσιες συζητήσεις για την Αθήνα) καλύπτεταιεκτενώς από τον αθηναϊκό Τύπο και ειδικότερα από τηνεφηmicroερίδα Βήmicroα Ο ∆οξιάδης παρόλα αυτά δεν αναγνωρί-ζεται από πολλούς έλληνες συναδέλφους του ενώ η πολι-τεία καλεί τον γερmicroανό πολεοδόmicroο Verner Heberbrandt ναεκπονήσει το πολεοδοmicroικό σχέδιο της Αθήνας Μάλιστα οΛ Γ Κοροmicroηλάς σε άρθρο του στην Καθηmicroερινή λέει γιrsquoαυτή την περίπτωση πως laquoη Ελλάς δεν διαθέτει ούτε ένανπολεοδόmicroον ολκής κύρους και ακτινοβολίας ώστε περίαυτόν να συγκεντρωθούν όλοι οι νοmicroιζόmicroενοι πολεοδόmicroοιraquoκαι πως laquomicroοιραίον είναι να προσφύγωmicroε στα ξέναφώταraquo25

Η ανοδική πορεία της οικονοmicroίας και η εκβιοmicroηχάνιση ηαύξηση των εισακτέων στις Σχολές Αρχιτεκτονικής και ηδιεύρυνση του κοινωνικού ρόλου του αρχιτέκτονα φέρνεικαι microια νέα αισθητική στο χώρο των Μαζικών Μέσων Ενη-microέρωσης Αυτή η νέα αισθητική είναι προϊόν της παντοδυ-ναmicroίας της laquoζωντανήςraquo εικόνας τόσο στα έντυπα microέσαόσο και στα πρωτοεmicroφανιζόmicroενα στο εξωτερικό ηλεκτρο-νικά όπως η τηλεόρασηΣτις αθηναϊκές εφηmicroερίδες η εικονοληψία γίνεται ουσια-στικά το microήλο της έριδας αφού άλλες τη χρησιmicroοποιούνκατά κόρον θέλοντας να οπτικοποιήσουν τα γεγονότα(φωτορεπορτάζ για Χίλτον Πλατεία Οmicroονοίας κά)26 ενώάλλες περισσότερο συντηρητικές παρουσιάζουν ελάχιστοφωτογραφικό υλικό δίνοντας έmicroφαση στα κείmicroενα όπωςστο παρελθόνΑυτό είχε σαν αποτέλεσmicroα την ρήξη στην τυπογραφικήοmicroοιογένεια των εφηmicroερίδων αφού οι περισσότερο καινο-τοmicroικές θεώρησαν απαραίτητη τη χρήση οπτικού υλικού

IgravecurrenUcircEuml micro˘˙middotOacuteUgraveEgraveOacuteOcircIumlfiAacuteOcirc˜ EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcircfi˜ UgraveEuml˜ UgravecurrenmacrOacuteEuml˜ IcircmiddotEgraveUgraveAcircmacrOacuteOcircIcircUacutersaquoUgraveEuml˜ Ocirc ordfmiddotUacutersaquoOacuteOcirc˜ intmiddotIumlIumlEgraveAacuteiquest˜ (1906-1985)degEgravemiddot UgraveUacuteEgraveiquestOacuteUgravemiddot macrUacutefiOacuteEgravemiddot (1940-1970) permilEgravemiddotUgravelsaquoUacuteEumlUcircAcirc UgraveEumlUcircUgravelsaquoIumlEuml UgraveEuml˜ UgraveAcircmacrOacuteOcircIcircUacuteEgraveUgraveEgraveIcirclsaquo˜ UgraveEuml˜ AcircEcircEumlIgraveAcircUacutersaquopermilmiddot˜ microlsaquoIgravemiddot

IcirciquestUgraveˆ πUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcircfi˜ IcircmiddotEgrave IcircUacuteEgraveUgraveEgraveIcircfi˜ UgraveEuml˜ UgravecurrenmacrOacuteEuml˜ OcircOtildeAacuteAacuteAcircIumlOcirc˜ paraUacuteOcircIcircOcircrsaquoOcirc˘ (1909-1967) currenAacuteEgraveOacuteAcirc IcircmiddotıEuml-AacuteEumlUgravelsaquo˜ UgraveEuml˜ πUcircUgraveOcircUacutersaquomiddot˜ UgraveEuml˜ ∆currenmacrOacuteEuml˜ UcircUgraveOcirc UgraveIgravelsaquoIgravemiddot infinUacutemacrEgrave-UgraveAcircIcircUgravefiOacuteˆOacute UgraveOcirc˘ partordfpara ordfcurrenmacrUacuteEgrave UgraveOcirc ıiquestOacutemiddotUgravefi UgraveOcirc˘ IcircUacutemiddot-UgraveOcircDaggerUcircAcirc UcircUgravemiddotıAcircUacuteiquest IcircmiddotEgrave AacuteEgravemiddot 20 macrUacutefiOacuteEgravemiddot (1948-1967)UgraveEuml UcircUgravelsaquoIumlEuml UgraveAcircmacrOacuteOcircIcircUacuteEgraveUgraveEgraveIcirclsaquo˜ UcircUgraveEumlOacute AcircEcircEumlIgraveAcircUacutersaquopermilmiddot intmiddotıEuml-

IgraveAcircUacuteEgraveOacutelsaquo

IgravecurrenUcircEuml radic intOgraveUcircUgravemiddot˜ intEgraveUgraveUcircrsaquoIcircEuml˜ (1893-1969) middotfi UgraveOcirc1940 currenAacuteEgraveOacuteAcirc IcircmiddotıEumlAacuteEumlUgravelsaquo˜ UcircUgraveEumlOacute currenpermilUacutemiddot intUgraveEgraveUacuteEgraveOcircIumlOcircAacutersaquomiddot˜UgraveEuml˜ infinUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgraveOcircOacuteEgraveIcirclsaquo˜ trademacrOcircIumllsaquo˜ UgraveOcirc˘ partordfpara ŒAacuteUacutemiddotEcircAcircUgravemiddotIcircUgraveEgraveIcirciquest UcircAcirc AcircUacuteEgraveOcircpermilEgraveIcirciquest IcircmiddotEgrave AcircEcircEumlIgraveAcircUacutersaquopermilAcirc˜ AcircOacuteOgravepermilEgravemiddotEcircEumlIgraversaquoUcircUgraveEumlIcircAcirc middotfi Ugravemiddot AcircIumlIumlEumlOacuteEgraveIcirciquest ordfordfpart fiUcircOcirc Icircmiddot-OacuteAcircrsaquo˜ iquestIumlIumlOcirc˜ middotUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveOcircOacutemiddot˜ UgraveEuml˜ AacuteAcircOacuteEgraveiquest˜ UgraveOcirc˘IcirciquestUgraveˆ centEumlIgravelsaquoUgraveUacuteEuml˜ paraEgraveIcircEgraveOgraveOacuteEuml˜ (1887-1968)

microατοποιούν ένα αδιαmicroφισβήτητο microανιφέστο ενάντια στηναπρόσωπη πολυκατοικία που την εποχή αυτή κυριαρχεί Υπέρmicroαχος της νεοκλασικής αθηναϊκής κατοικίας ο Προ-κοπίου κατηγορεί τη microοντέρνα αρχιτεκτονική του microπετόναρmicroέ ως microια εκδήλωση απρόσωπης συλλογικότητας έξωαπό τον εθνικό χώρο τις ιστορικές παραδόσεις και τιςιδιοmicroορφίες του τόπου Ασκώντας πάντα αρνητική κριτική έναντι του ΚώσταΚιτσίκη ο Προκοπίου την ίδια στιγmicroή εξαίρει την αισθητικήσυγκίνηση στην αρχιτεκτονική του ∆ηmicroήτρη Πικιώνηεκδηλώνοντας φανερά την προτίmicroησή του και αργότερατην υποστήριξή του στο σύνολο του έργου τουΘέmicroατα όπως η διαmicroόρφωση της πλατείας Κολοκοτρώνη(1954) ή η Έκθεση Αρχιτεκτονικής των φοιτητών τουΕΜΠ το 1956 είναι γεγονότα στα οποία εmicroφανίζεται ηεχθρότητα ανάmicroεσα στους Κιτσίκη και Προκοπίου διαmicroέ-σου του Τύπου Σε σειρά άρθρων του για την ΈκθεσηΑρχιτεκτονικής17 ο Προκοπίου επικροτεί το έργο των φοι-τητών του Π Μιχελή ενώ κατηγορεί microε έmicromicroεσο τρόπο τηνεκπαιδευτική microέθοδο του Κώστα Κιτσίκη τον οποίο θεωρείπερισσότερο laquoεργολαβίζονταraquo γράφοντας πως είναι laquoηφωνή του εργοταξίου ζυmicroωmicroένος microε το γιαπί τοποθετεί τοαρχιτεκτονικό έργο στην πρακτική βάση της οικονοmicroίαςτης κατασκευής των δυνατοτήτων της Ελλάδος σε υλικάκαι τεχνίτες Θέλει τον αρχιτέκτονα προσγειωmicroένο στιςεπαγγελmicroατικές πραγmicroατικότητες του τόπου και του καιρούτου Το βιβλίο του είναι η πράξις και η σκληρή πείρα τηςοικοδοmicroής και της πελατείας Ο ίδιος έχει πετύχει ως επαγ-γελmicroατίας και θέλει να επιτύχουν και οι σπουδαστές τουraquo18

Η αντιπαράθεση ανάmicroεσα στον Προκοπίου και τονΚιτσίκη συνεχίζεται microε το ζήτηmicroα της αποπεράτωσης τωνέργων γύρω από τη Ακρόπολη από τον ∆ηmicroήτρη Πικιώνηγεγονός που χαρακτηρίζεται laquoσκάνδαλοraquo και ζητούν νατου microαταιώσουν την ολοκλήρωση Σε αυτήν την περί-πτωση ο Προκοπίου υποστηρίζει τον Πικιώνη γράφονταςστην Καθηmicroερινή πως είναι laquoο άνθρωπος που στοιχειοθετείτη δυαδική φύση του ελληνισmicroού ο οδηγός στη στροφήτου γούστου των καιρών microας προς τη νοσταλγία της λαϊ-κής και ιστορικής κληρονοmicroιάς του έθνουςraquo ενώ στο Βήmicroαο Κιτσίκης στηρίζει την αντιπολίτευση ενάντια laquoστο δρόmicroοτου ΦιλοπάππουraquoΑλλά και στο ζήτηmicroα του διαγωνισmicroού για το ΠνευmicroατικόΚέντρο της Αθήνας ο Προκοπίου υποστηρίζει την πρό-ταση του καθηγητή του ΕΜΠ Ι ∆εσποτόπουλου19 η οποίαπήρε και το Α΄ Βραβείο όπου απαντά συγκεκριmicroένα σεόλες τις επικρίσεις καταλήγοντας στο συmicroπέρασmicroα ότι ταεπιχειρήmicroατα των κατηγόρων δεν είναι ειλικρινή και πως τοζήτηmicroα αυτό είναι στην ουσία αντικείmicroενο πολιτικής αντιπα-ράθεσης ανάmicroεσα στην κυβέρνηση Καραmicroανλή και τηναντιπολίτευση του Γ Παπανδρέου Ο Κώστας Κιτσίκης microε τη σειρά του αντίθετος microε τον δια-γωνισmicroό του Πνευmicroατικού Κέντρου και τακτικός αρθρο-γράφος στο Βήmicroα στέλνει συνεχώς απαντητικές επιστολέςγια τις κατηγορίες που του προσάπτει ο Προκοπίου Ειδικάστην περίπτωση που ο Προκοπίου τον κατονοmicroάζειεκπρόσωπο του γερmicroανικού νεοκλασικισmicroού λέει πως στησύγχρονη κοινωνία ο τίτλος αυτός καθίσταται ανύπαρκτοςαφού laquoλόγω της εκmicroηδενίσεως των αποστάσεων η αρχιτε-κτονική έχει σε όλες τις χώρες κοινά προβλήmicroατα και κοι-νές επιδιώξεις microε αποτέλεσmicroα να microην είναι πια εmicroφανήςαυτή η διάκρισηraquo Υποστηρίζοντας πως microόνο τα laquoεπιστηmicroονικάraquo άρθρα (υπότη microορφή διατριβής) του Κώστα Μπίρη αποτελούν τηmicroοναδική έγκυρη στήλη για την αρχιτεκτονική στον αθη-

ζουσα ελληνικότητα του Καλλιγά και την laquoπρωτοποριακήraquomicroοντέρνα ελληνικότητα του Κωνσταντινίδη αναπτύσσεταιmicroε microοναδικό τρόπο στη στήλη του Βήmicroατος υπερβαίνο-ντας τα στενά αισθητικά και microορφολογικά πλαίσια σταοποία είχαν φυλακισθεί ή ακόmicroα χειρότερα στρατευθεί τααρχιτεκτονικά οράmicroατα της εποχής Γι αυτό ακριβώς και όταν ο Κωνσταντινίδης εκφράζει τηνπεριφρόνησή του στους laquoγερmicroανοmicroαθηmicroένους όπως λέειχαρακτηριστικά αρχιτέκτονεςraquo που δεν αναζήτησαν απότο λαϊκό αρχιτεκτονικό έργο τα πρότυπά τους ο Καλλιγάςαντιδρά ανοίγοντας microία έντυπη συζήτηση περί αρχιτεκτο-νικών προτύπων η οποία θα διαρκέσει πολλά χρόνια Ο λόγος του Μαρίνου Καλλιγά προοιωνίζει τον νέο ορισmicroότης microνηmicroειακότητας στην αρχιτεκτονική σκέψη του 20ούαιώνα microέσα από τον οποίο το laquoαείζωοraquo microνηmicroείο του κλα-

σικισmicroού κατασκευή συmicroπαγής χρηστικά και αισθητικάαδιαπραγmicroάτευτη δίνει τη θέση του στο laquoπροσωρινόraquomicroνηmicroείο microιας laquoχάρτινηςraquo αρχιτεκτονικής αποδεικνύονταςέmicroπρακτα πως laquoουδέν microονιmicroότερον του προσωρινούraquo Κι ενώ τα άρθρα του Καλλιγά εκτός microερικών εξαιρέσεωνασκούν γόνιmicroη κριτική ενάντια στο microοντερνισmicroό θεωρη-τικά τεκmicroηριωmicroένη τα άρθρα του Άγγελου Προκοπίου σχη-

χος από τον οποίο απουσιάζει η γόνιmicroη επιχειρηmicroατολο-γία ενώ την ίδια στιγmicroή γίνεται εmicroφανής η αmicroηχανία τωναρχιτεκτόνων απέναντι στην κοινή γνώmicroη γεγονός πουπαρατηρείται microέχρι σήmicroερα Την αmicroηχανία αυτή προσπα-θεί να αντιπαρέλθει ο ∆ Φατούρος microε microια τριλογίαάρθρων του στο Βήmicroα όπου προσδιορίζει microάλλον δια-χρονικά το επικοινωνιακό καθεστώς βάσει του οποίου θαανακτηθεί η συmicromicroετοχή του κοινού στην κατανόηση τωνπροβληmicroάτων και των δραστηριοτήτων της αρχιτεκτονι-κής Εκτός της επικοινωνίας microε το ειδικό και το ευρύτεροκοινό ο Φατούρος εύστοχα εντοπίζει την ανάγκη διασα-φήνισης της σχέσης της αρχιτεκτονικής laquomicroε το ευρύτεροσύστηmicroα αποφάσεων και δυνάmicroεωνraquo27 Αναλογιζόmicroενος τησηmicroασία του αθηναϊκού τύπου ο Φατούρος περιγράφει τονέο αντικείmicroενο της laquoαρχιτεκτονικής δηmicroοσιογραφίαςraquoλέγοντας πως η κοινή γνώmicroη laquoέχει βαρεθεί να διαβάζειεπιτιmicroητικά άρθρα για τα κτίρια και για τους δρόmicroους γιατις παλαιές περιοχές των πόλεων που χάνονται για τιςκαταστροφές και τις αυθαιρεσίες που γίνονται πλάι τουςraquoΤο άρθρο microε τίτλο laquoτι περιmicroένουmicroε από την αρχιτεκτονικήraquo28

εισάγει microια επικοινωνιακή καινοτοmicroία είναι γραmicromicroένο απόέναν αρχιτέκτονα ο οποίος microιλά εκ microέρους της κοινήςγνώmicroης απευθυνόmicroενος στους άλλους αρχιτέκτονες όχιως διαmicroεσολαβητής αλλά ως βιωmicroατικός απολογητήςΟ Φατούρος microε αυτό τον τρόπο κατασκευάζει έναν ιδεο-λογικό καθρέφτη microέσα από τον οποίο οι αρχιτέκτονεςκαλούνται να δουν το είδωλο που έχει microορφοποιήσει γιrsquoαυτούς η κοινή γνώmicroη microε γνώmicroονα laquoτη σαφήνεια και τηνειλικρίνειαraquo που διαθέτουν έναντι του κοινωνικού συνόλου Στα επόmicroενα χρόνια microέχρι τις microέρες microας η αρχιτεκτονικήαρθρογραφία στις εφηmicroερίδες δεν παρουσίασε ουσια-στική εξέλιξη αν εξαιρέσει κανείς τις σηmicroειακές προσπά-θειες του Βήmicroατος και της Καθηmicroερινής στις στήλες τωνοποίων εmicroφανίζονται κατά καιρούς αξιόλογες αλλά απο-σπασmicroατικές κριτικές Σήmicroερα η παρουσία της αρχιτεκτο-νικής στις αθηναϊκές εφηmicroερίδες έχει πια microεταφερθεί σταπολιτιστικά ένθετα (σε αντίθεση microε τις πρώτες σελίδες ήκαι τα πρωτοσέλιδα όπου βρισκόταν τη δεκαετία του lsquo50)επιπλέοντας microε δυσκολία στα λιmicroνάζοντα νερά των κοσmicroι-κών και καλλιτεχνικών ειδήσεων της γευσιγνωσίας (sic) καιτου lifestyleΗ σύγχρονη ελληνική Αρχιτεκτονική δεν χρειάζεται laquoδια-microεσολαβητέςraquo ούτε εκλαΐκευση διαmicroέσου των ΜΜΕ ήmicroιας συγκεκριmicroένης επικοινωνιακής στρατηγικής για ναmicroεταφέρει τα microηνύmicroατά της στην κοινή γνώmicroη Χρειάζεταιαπλά να microετατρέψει (ή να ανατρέψει) το δυσανάλογαmicroεγάλο τεκmicroήριο των πολυδιάστατων θεωρητικών της ανα-ζητήσεων σε τεκmicroαρτό της αρχιτεκτονικής πράξης Τοmedia res της αρχιτεκτονικής είναι ο κοινός τόπος microέσααπό τον οποίο η αρχιτεκτονική παραγωγή microπορεί να συν-δυαστεί microε την laquoαγωγήraquo και ενηmicroέρωση του κοινού

Σηmicroειώσεις

1 Λεφαντζής ΜlaquoΤο Κρυστάλινο Παλάτι (Crystal Palace) microέσα

από τον ελληνικό Τύποraquo Εφηmicroερίδα Καθηmicroερινή της Κυριακής

961996

2 Λεφαντζής Μ laquoCalatrava media resraquo περιοδικό Αρχιτέκτονες

Μάιος-Ιούνιος 2001 τεύχος 28 δηmicroοσιευmicroένο και στην εφηmicroερίδα

Καθηmicroερινή της Κυριακής την ίδια περίοδο

3 Adorno Th και Horkheimer M Dialectic of Enlightenment Con-

tinuum New York 1972 από το κεφάλαιο laquoCulture indutsryraquo

4 Zevi B Saper vedere lrsquo architettura Einudi Torino 1948 (κεφά-

λαιο δεύτερο)

5 Hildebrand A Il problema della forma nelle arti figurative Drsquo

Anna Messina 1948

6 Langer S Feeling and Form Routledge amp Kegan Paul London

1953

7 Norberg-Schulz Ch Existence Space and Architecture Praeger

New YorkWashington 1971

8 Bonta J Architecture and its interpretation A study of expressive

systems in Architecture Lund Humphries 1979 σελ 224

9 De Fusco R Architettura comme mass - medium Dedalo libri

Bari 1967

10 Colomina B Modern Architecture as Mass Media - Privacy and

Publicity The MIT press 1994

11 Mitcell W City of bits space place and the infobahn The MIT

press 1995

12 Λεφαντζής Μ laquoΑρχιτεκτονική Σκέψη και Επικοινωνία τα αρχι-

τεκτονικά microνηmicroεία ως microνηmicroεία Λέξεων και Εικόνωνraquo Πρακτικά

συνεδρίου Η Κατασκευή της Πραγmicroατικότητας και τα Μέσα Μαζι-

κής Ενηmicroέρωσης εκδόσεις Αλεξάνδρεια Αθήνα 1998

13 Μπίρης Κ Αι Αθήναι από του 19ου εις τον 20ον αιώνα εκδόσεις

Μέλισσα Αθήνα 1995 (Πρώτη έκδοση 1966)

14 Εκτός από κάποιες δηmicroοσιευmicroένες συλλογές άρθρων Μπίρης

Κ Για τη σύγχρονη Αθήνα- Μελέτες και Αγώνες εκδόσεις Αστήρ

Αθήνα 1956

15 Κωνσταντινίδης Α Για την αρχιτεκτονική Άγρα 1987 σελ 16

16 Καλλιγά Μ laquoΚριτική για τα ldquoπαλιά αθηναϊκά σπίτιαrdquoraquo 1691950

εφηmicroερίδα Βήmicroα

17 Προκοπίου Αγγ laquoΈκθεσις Αρχιτεκτονικής σπουδαστών ΕΜΠ

(Αrsquo)raquo 2551956 εφηmicroερίδα Καθηmicroερινή σελ 3

18 Προκοπίου Αγγ laquoΈκθεσις Αρχιτεκτονικής σπουδαστών ΕΜΠ

(Βrsquo)raquo 161956 εφηmicroερίδα Καθηmicroερινή σελ 3

19 Προκοπίου Αγγ laquoΤο Πνευmicroατικόν κέντρον (Αrsquo)raquo 2261962

εφηmicroερίδα Καθηmicroερινή σελ 4

20 Κιτσίκης Κ laquoΠροκύρηξις του υποψηφίου δηmicroάρχου Αθη-

ναίωνraquo 14111954 σελ 7 εφηmicroερίδα Καθηmicroερινή - laquoΟι υποψήφιοι

δήmicroαρχοι οmicroιλούν προς την Απογευmicroατινήraquo 18111954 εφηmicroερίδα

Απογευmicroατινή

21 Λινάρδος ΠΝ laquoΉρχισε το αρχιτεκτονικόν συνέδριον της

Μεσογείουraquo 2551954 εφηmicroερίδα Βήmicroα

22 Κιτσίκης Κ laquoΚαι πάλιν ο Λυκαβηττός - Παράδοσις αισθητική

και σύγχρονη εξέλιξιςraquo 331962 εφηmicroερίδα Βήmicroα

23 Μιχελής Π laquoΠερί Ρυθmicroού και άλλων - Να θεσπιστεί ρυθmicroός

Ελληνικός για τα κτίρια του κέντρου της Πόλεως (επιστολή)raquo

2671962 εφηmicroερίδα Καθηmicroερινή σελ 4

24 Λεύκωmicroα 50 ετών δράσις του Κώστα Κιτσίκη (Επιmicroέλεια Π Τσο-

λάκη) Αθήνα 1963 σελ 128

25 Λεφαντζής Μ laquoΗ Πολεοδοmicroία στην Ελλάδα microέσα από τον

Αθηναϊκό Τύπο 1944-1974raquo Πρακτικά του 2ου Συνεδρίου της

Εταιρείας Ιστορίας της Πόλης και της Πολεοδοmicroίας Η Πολεοδοmicroία

στην Ελλάδα από το 1949 έως το 1974 που διοργάνωσε το Τmicroήmicroα

Μηχανικών Χωροταξίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης του Πανε-

πιστηmicroίου Θεσσαλίας Εκδόσεις Πανεπιστηmicroίου Θεσσαλίας

Βόλος 2000

26 Λεφαντζής Μ laquoΑθήνα δηmicroόσιος χώρος και έντυπη δηmicroοσιό-

τητα ndash Από τη microεταπολεmicroική ανασυγκρότηση στα Ολυmicroπιακά

Έργα ldquoαναmicroόρφωσηςrdquoraquo Έκδοση του Συνεδρίου Μετασχηmicroατισmicroοί

της ελληνικής πόλης που πραγmicroατοποιήθηκε στο ΕΜΠ Αθήνα

2005 Βλέπε επίσης Lefantzis στο Wharton Annabell Building the

Cold War Hilton Int Hotels and Modern Architecture The University

of Chicago Press Ιούλιος 2001 σελ 216 217

27 Φατούρος ∆Α laquoΤι περιmicroένουν απrsquo την Αρχιτεκτονικήraquo 26 11

1972 εφηmicroερίδα Βήmicroα

28 ibid 27

6677α φ ι έ ρ ω micro α

από τα άρθρα της εποχής και microπορεί να χαρακτηρισθείως microια από τις λίγες κορυφαίες στιγmicroές της νεοελληνικήςαρχιτεκτονικής σκέψης στην οποία το ολέθριο microέλλον τηςαντιπαροχής και της αυθαιρεσίας σκιαγραφείται και επιση-microαίνεται από σύσσωmicroο τον αρχιτεκτονικό κόσmicroο ενώ τηνίδια στιγmicroή στοιχειοθετείται microια σειρά από προτάσεις επί-λυσης των δυσεπίλυτων πολεοδοmicroικών προβληmicroάτων τηςάναρχα οικοδοmicroηmicroένης microεταπολεmicroικής ΑθήναςΣτην πρώτη microεταπολεmicroική δεκαπενταετία η microόνιmicroη αρχιτε-κτονική κριτική των Κ Μπίρη και Α Προκοπίου στην Καθη-microερινή σε αντιπαράθεση microε την κριτική των Μ Καλλιγά ΚΚιτσίκη στο Βήmicroα σχηmicroατοποιούσε ένα καθεστώς πρωτό-γνωρου laquoέντυπουraquo διαλόγου ανάmicroεσα στα άρθρα τωνεφηmicroερίδων microέσα από τον οποίο αναδεικνύονταν microεσαφήνεια οι αρχιτεκτονικές τάσεις της εποχής Στις αρχέςτης δεκαετίας το rsquo60 ο διάλογος αυτός microεταφέρεται σταΠανελλήνια Αρχιτεκτονικά Συνέδρια και παρουσιάζεταιπια ως απλή είδηση ή ρεπορτάζ από τους δηmicroοσιογρά-φους των εφηmicroερίδων αφού οι περισσότεροι από τουςαρχιτέκτονες της laquoπαλιάς φρουράςraquo που αρθρογραφού-σαν έχουν κιόλας αποσυρθεί Όταν πια διακοπεί η κυκλο-φορία πολλών εφηmicroερίδων την περίοδο της Επταετίας τοΒήmicroα αποκτά microια παντοδυναmicroία στο χώρο της δηmicroοσιότη-τας χωρίς την Καθηmicroερινή να το ανταγωνίζεται Ο Α ΚΑλεξανδρόπουλος (δεδοmicroένης και της απουσίας διαλό-γου) προσπαθεί να ανασυνθέσει το κλίmicroα της πρώτηςmicroεταπολεmicroικής περιόδου προσανατολίζοντας την δηmicroο-σιογραφική του έρευνα στην κατασκευή έντυπου διαλόγουmicroε συζητήσεις στρογγυλής τραπέζης ανάmicroεσα στους αρχι-τέκτονες της νεότερης γενιάς Κι ενώ την ίδια αυτήδύσκολη εποχή του αστυνοmicroικού κράτους προβάλλειmicroέσα από την αρθρογραφία του τα αφιερώmicroατα τουπεριοδικού Αρχιτεκτονικά Θέmicroατα του Ο ∆ουmicroάνη αρχιτέ-κτονες της νέας αυτής γενιάς όπως οι ∆ Φατούρος ΑρΡωmicroανός Σ Κονταράτος προβάλλουν microια νέα ριζοσπα-στική θεώρηση της αρχιτεκτονικής πραγmicroατικότηταςενταγmicroένη στα πλαίσια των ευρύτερων κοινωνικοπολιτικώναναζητήσεων της εποχής Παρόλη την δυναmicroική κινητο-ποίηση πολλών αξιόλογων επιστηmicroόνων σε όλες αυτές τιςπροσπάθειες στις εφηmicroερίδες φτάνει microονάχα ένας απόη-

IcirciquestUgraveˆ intˆOacuteUcircUgravemiddotOacuteUgraversaquoOacuteOcirc˜ centOcircIacuteEgraveiquestpermilEuml˜ (1913-1975)

6666 α φ ι έ ρ ω micro α

(Βήmicroα Αθηναϊκά Νέα) ενώ άλλες καταχράζονται αυτή τηναναγκαιότητα φτάνοντας στο επίπεδο του φωτοροmicroά-ντζου (Βραδυνή Ακρόπολις) και υπάρχει φυσικά και ηmicroερίδα των συντηρητικών όπως η Καθηmicroερινή ή σε πολύmicroεγαλύτερο βαθmicroό η Εστία οι οποίες microε πολύ λίγες αλλα-γές στη σελιδοποίηση έχουν microείνει αναλλοίωτες έωςσήmicroεραΟ αναγνώστης της εποχής αποζητά αυτή την εικόνα γιανα microπορέσει να αφοmicroοιώσει πιο εύκολα την όλο και αυξα-νόmicroενη ποσότητα της πληροφορίας που φέρνουν οιραγδαίες εξελίξεις της αναmicroόρφωσης Για πρώτη φορά τακείmicroενα οι λέξεις και οι τίτλοι εκλαmicroβάνονται πια ως εικο-νογραφήmicroατα που πρέπει να συmicroβαδίσουν microε την εικόνα ήακόmicroα χειρότερα να την ακολουθήσουνΤην ίδια εποχή η προσπάθεια για ποιοτική στροφή καιεπαναπροσδιορισmicroό της κοινωνικής θέσης των αρχιτεκτό-νων ειδικότερα από τις αρχές της δεκαετίας του lsquo60 δενκατάφερε να εmicroποδίσει την περιθωριοποίηση του επαγγέλ-microατος παρrsquo όλες τις δηmicroόσιες συζητήσεις ή τα πανελλήνιααρχιτεκτονικά συνέδρια Στο Αρχιτεκτονικό Συνέδριο του1965 που είναι laquoη microεγάλη συζήτηση για την Αθήνα στηνΑθήναraquo και υπό την προεδρία του Αρ Προβελέγγιου δια-φαίνεται η συγκρότηση ενός νέου πυρήνα microέσα στο σώmicroατων αρχιτεκτόνων microίας νέας microεταπολεmicroικής γενιάς πουεπικεντρώνει τη δράση της στην laquoαποκατάσταση συστη-microατικής επαφής και άσκηση επιρροής προς την πολιτικήεξουσίαraquo (∆ιακήρυξη Ε΄ Αρχιτεκτονικού Συνεδρίου11966) Η γενιά της laquoκοινωνικήςraquo αρχιτεκτονικής microε εφαλ-τήριο την ελεύθερη πολιτική της βούληση microέσα από τησυλλογική διεκδίκηση των πολυάριθmicroων προβληmicroάτων τουαστικού χώρου εmicroφάνισε πρωτοφανή συνοχή και αγωνι-στικότητα Με πρωταγωνιστή τον Σύλλογο των Αρχιτεκτό-νων η γενιά αυτή ερωτοτροπεί microε τα microέσα microαζικής ενηmicroέ-ρωσης περισσότερο από τις προηγούmicroενες ακολουθώ-ντας το παράδειγmicroα της laquoχάρτινηςraquo αρχιτεκτονικής δια-microαρτυρίας που ασκούσε η δεκάχρονη πια ΚοσmicroητείαΤοπίου microέσα από τις στήλες των εφηmicroερίδων Το Ε΄ Πανελλήνιο Αρχιτεκτονικό Συνέδριο προϊόν αυτήςτης γενιάς είχε microεγαλύτερη δηmicroοσιότητα και απήχησηστην κοινή γνώmicroη αλλά και την πολιτεία όπως φαίνεται

6699α φ ι έ ρ ω micro α6688 α φ ι έ ρ ω micro α

permilrsaquoIumlmiddot IgravecurrenUcircEuml AgravefiUcircUgraveAcircAacuteOcirc IcircmiddotEcircAcircOacuteAcircrsaquoOcirc˘ UcircUgraveOcirc paramiddotIumlmiddotEgravefiordmiquestIumlEumlUacuteOcirc 1938 IcircmiddotEgrave ˘fiUcircUgraveAcircAacuteOcirc UcircAcirc UgravemiddotsbquocurrenUacuteOacutemiddot UcircUgraveEumlOacuteinfinrsaquoAacuteEgraveOacutemiddot 1938[infinfi UgraveOcirc sbquoEgravesbquoIumlrsaquoOcirc UgraveOcirc˘ OtildeUacuteEuml intˆOacuteUcircUgravemiddotOacuteUgraveEgraveOacutersaquopermilEuml degEgravemiddot

UgraveEumlOacute middotUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgraveOcircOacuteEgraveIcirclsaquo]

IcirciquestUgraveˆ tradersaquoUgraveEgrave AacuteEgravemiddot permilEgravemiddotIcircOcirccurren˜ UcircUgraveEuml trade˘IcircEgraveiquest[infinfi UgraveOcirc sbquoEgravesbquoIumlrsaquoOcirc UgraveOcirc˘ OtildeUacuteEuml intˆOacuteUcircUgravemiddotOacuteUgraveEgraveOacutersaquopermilEuml ordfAcirc-

IumlcurrenUgraveAcirc˜+intmiddotUgravemiddotUcircIcircAcirc˘curren˜]

Στην πατρίδα microας ιδιαίτερα microετά την εκτόξευση της εmicroπο-ρευmicroατοποίησης της κατοικίας είναι τότε που αρχίζουν ναεmicroφανίζονται δειλά στην αρχή και πιο ηχηρά αργότερα ταπρώτα περιοδικά διακόσmicroησης και κατόπιν life style επι-ταγή της αγοράς της εξάπλωσης της διαφήmicroισης και τηςκατανάλωσης microε κυρίαρχο περιεχόmicroενο την κολακεία τουαναγνώστη

Ποιο είναι όmicroως το εργαλείο αυτής της έρπουσας κολα-κείας η οποία άλλο σκοπό δεν έχει από το να microας microετα-microορφώσει όλους σε νάρκισσους Όλο το οικοδόmicroηmicroα της κατανάλωσης και οι σχετιζόmicroενεςmicroε αυτή ατοmicroικές ανάγκες είναι απλώς λόγια που προωθού-νται από τη γλώσσα των ΜΜΕΚαι πώς παίζεται το παιχνίδι αυτό Μα πάρα πολύ απλά Οκαθένας-η καθεmicroία microας πρώτιστα οφείλει να είναι ή να γίνειπρώτα καταναλωτής και microετά πολίτης Παραφράζοντας τοlaquoπολίτης εις των ιδεών την πόλινraquo θα λέγαmicroε ότι οφείλει ναείναι laquoπολίτης εις των αντικειmicroένων την πόλινraquo Οφείλει δεταυτόχρονα να είναι ευτυχισmicroένοςη ερωτευmicroένοςηόmicroορφοη νέοςα

Η τεχνολογική διαδικασία που ακολουθούν τα microαζικά επι-κοινωνιακά microέσα microεταβιβάζει ένα επιτακτικό microήνυmicroα τηνκατανάλωση του microηνύmicroατος Έτσι η τηλεόραση δεν microεταδί-δει απλά εικόνες αλλά καινούργιους τρόπους σχέσης και

αντίληψης Εξουδετερώνει ότι βιώνεται microοναδικά το αντικα-θιστά microε προιόντα από τα οποία έχει εξανεmicroιστεί κάθε πολι-τισmicroική ή πολιτική αξίαΟ κάτοικος τώρα πια εγκλωβισmicroένος microέσα στο laquoδιάκοσmicroοraquoτου σπιτιού του απεγνωσmicroένα προσπαθεί νrsquo αποmicroιmicroηθεί τοζην Τα ΜΜΕ του προσφέρουν έναν εύκολο κολακευτικόκαι ταυτόχρονα ναρκισσιστικό δρόmicroο κάλυψης τεχνητά δια-microορφωmicroένων αναγκών Συνδαυλίζουν τον νεο-πλουτισmicroότου Συναγωνίζονται ποιο θα τον σαγηνεύσει περισσότεροΕκεί θα διαβάσει τι οφείλει να είναι ο ίδιος τι οφείλει ναποθεί και συγχρόνως θα το εκτελέσει Εκεί θα ταυτιστεί microετον laquoγυάλινοraquo ήρωα της αγαπηmicroένης του σαπουνόπεραςκαι θα αποστηθίσει τρόπους-καρικατούρες συmicroπεριφοράςδιασκεδασης ζωής Εκεί θα ενδυθεί την οριστικά τελεσmicroένηmicroορφή της εικόνας που τα ΜΜΕ του έχουν ετοιmicroάσει Θασυmicromicroορφώσει τις ανάγκες του τα θέλω του ολόκληρη τηνύπαρξή του microrsquo αυτά

Το microοντέλο αστικής κατοίκησης που συγκροτείται microεαυτούς τους όρους δεν έχει καmicromicroία σχέση microε τα microανιφέστακαι τη διδασκαλία της αρχιτεκτονικής Πρόκειται για τηνεκδοχή microιας αγοραίας laquoαρχιτεκτονικήςraquo Μιας αρχιτεκτονι-κής κατrsquo επίφαση που παρουσιάζεται λαmicroπερή και πολυδια-φηmicroισmicroένη και η οποία καταναλώνει στο πέρασmicroά της κάθετόπο κάθε χώρο κάθε αυθεντική φωνή που microε τη στάση καιτο έργο της θα microπορούσε να της αντισταθεί

Η αρχιτεκτονική συγκροτείται ερήmicroην των φυσικών γενητό-ρων της Η αρχιτεκτονική αναζητείται πλέον ως laquoτόποςraquo απωλείας

Αυτός ο αντί-λογος όmicroως που δεν πρόκειται ποτέ να σιγή-σει συγκροτεί microε την ίδια εmicromicroονή που η καταναλωτική κοι-νωνία πορεύεται το πραγmicroατικό πεδίο ανάπτυξης της κατοί-κησης κι εποmicroένως της έκτασης της ζήσης των ανθρώπωνερήmicroην τους Ας ελπίσουmicroε ότι πίσω από αυτό το κενό τουκουκλόσπιτου Μπάρmicroπι πίσω από την παγίδα του και τηνφαινοmicroενική του πληρότητα παραmicroονεύει ταυτόχρονα καιαιφνίδια η οριστική αποσάθρωσή του

Κι εδώ ας αφουγκαστούmicroε το λόγο της Άννης Βρυχέα microαχή-τριας στον αγώνα για την κατοίκηση microε όρους πραγmicroατικήςζωής και αγώνα εναντίον οποιουδήποτε χωρικού αποκλει-σmicroού που συνδέεται άmicroεσα microε τον κοινωνικό αποκλεισmicroό

laquoΗ Αρχιτεκτονική microέσω των διαφορετικών πρακτικών της καθώςεmicroπλέκεται θεmicroατικά στις κρίσεις δεν microπορεί παρά να πάρει θέσηΕίτε εγγράφοντας συmicroβατικά τη σκέψη και την πράξη της σrsquo αυτήτην πραγmicroατικότητα είτε microε το να αρνηθεί αυτή την πραγmicroατικό-τητα και να αντιπροτείνειΣτη δεύτερη περίπτωση υπάρχει ανάγκη για microια συζήτηση σχε-τικά microε τη laquoΝΕΑ ΟΥΤΟΠΙΑraquo της Αρχιτεκτονικής σύγχρονη και-νοτοmicroική και προσανατολισmicroένη στο να εκφράσει ΧΩΡΙΚΑ το∆ικαίωmicroα στην Κατοίκηση για όλουςες και microάλιστα microrsquo έναν τρόποδιαφοροποιηmicroένο πολιτιστικά κι όχι οmicroοιόmicroορφαraquo3

Σηmicroειώσεις

1 Κωνσταντινίδης Α Η Αρχιτεκτονική της Αρχιτεκτονικής-Ηmicroερολογιακά

σηmicroειώmicroατα Αθήνα Άγρα 1992 σελ 285

2 Baudrillard J Η Έκσταση της Επικοινωνίας Αθήνα Εκδόσεις Καρ-

δαmicroίτσα 1991

3 Βρυχέα Α Σηmicroειώσεις εισαγωγικού microαθήmicroατος Κατοικία- Κατοί-

κηση-Συmicromicroετοχικός σχεδιασmicroός Πρόγραmicromicroα Μεταπτυχιακών Σπου-

δών Αρχιτεκτονική-Χώρος-Πολιτισmicroός ΕΜΠ 05-10-1998 σελ 11

κουκλόσπιτο microελετηmicroένο σε όλες τις πιθανές εκδοχές τουπου απευθύνεται σε διάφανους πλήρως αναγνωρίσιmicroουςκαι αναγνώσιmicroους κατοίκουςΓιατί το δοχείο ζωής προϋπόθετε την ίδια τη ζωή ως γενεσι-ουργό αιτία του και κατrsquo επέκταση τα σώmicroατα τις κινήσειςτους τη ζήση τους εν τέλει Ο δε κάτοικός του ως κυρίαρχοπεριβάλλον είχε τους συνανθρώπους του τη συνανα-στροφή microαζί τους την οmicroιλία τους την παρουσία τουςΑντίθετα στο σύγχρονο κουκλόσπιτο ο άνθρωπος-κάτοι-κος περιβάλλεται από αντικείmicroενα τους σύγχρονους laquoτεχνι-κούς δούλουςraquo που επιβεβαιώνουν περίτρανα την παντο-δυναmicroία τους επάνω του και πιστοποιούν την ανθρώπινηαπουσία Η χρησιmicroότητα και η χρήση υποχωρούν έναντι τηςlaquoατmicroόσφαιραςraquoΌπως στα σύγχρονα συγκροτήmicroατα κατοικιών που οργα-νώνονται γύρω από piscine-club εκεί που το ζην της καθη-microερινής ζωής αναmicroειγνύεται microε τις ασχολίες του ελεύθερουχρόνου Εκκλησία γήπεδα τένις κοmicroψά microαγαζιά αλλά καικέντρο πολιτιστικών εκδηλώσεων και αναψυχής ακόmicroα καικινηmicroατογράφος όλα συνοψίζονται σrsquo ένα περιβάλλονlaquoολικόraquo γκετοποιηmicroένο κατrsquo εξοχήν σύνορο κοινωνικώνκαι χωρικών αποκλεισmicroώνΜια ολική οργάνωση της καθηmicroερινότητας στο όνοmicroα microιαςlaquoευτυχίαςraquo που ορίζεται ως εργαλείο επίλυσης υλικών εντά-σεων Όλα είναι επιλυmicroένα ολικά κλιmicroατισmicroένα ανακατε-microένα αφοmicroοιωmicroένα ταυτόχρονα όmicroως και εδώ είναι τοπαράδοξο ξεχωρισmicroένα και πλήρως οριοθετηmicroένα

Η microετατόπιση αυτή όπως είναι φυσικό δεν έγινε ακαριαίαΠροετοιmicroάστηκε αργά και microεθοδικά Αποτελεί πλέον τοπροϊόν ενός προαναγγελθέντος θανάτου που δεν έχειφυσικά όρια και εξαπλώνεται σαν microάστιγα στο δυτικό κόσmicroοmicroε τη βοήθεια των ΜΜΕ

laquoΤο κάθε σπίτι που χτίζεται είναι ολόκληρη η αρχιτεκτονική microέσαστον κόσmicroο που της ανήκει Με το κάθε χτίσmicroα που πραγmicroατο-ποεί ένας αρχιτέκτονας διατυπώνει αυτό που είναι η αρχιτεκτονικήκαι σαν τέχνη και σαν εργαλείο ζωήςΗ συγκεκριmicroένη χρονική στιγmicroή ο συγκεκριmicroένος τόπος ο συγκε-κριmicroένος άνθρωπος και microαζί η τεχνική και τα πρόσφορα (ή επι-λεγmicroένα) υλικά όλα αυτά microαζί συνθέτουνε το αρχιτεκτονικό έργοπου microιλάει για τη χρονική στιγmicroή που το γέννησε και για το τοπίοόπου απάνω κάθεται και στέκεται και για τον άνθρωπο πουέβαλε την ψυχή του για να το κατασκευάσειraquo1

Ο λόγος του Άρη Κωνσταντινίδη διατυπωmicroένος στα 1987σκιαγραφεί ουσιαστικά και την οριστική ρήξη της laquoποιητι-

κήςraquo αρχιτεκτονικής του κατrsquo εξοχήν δηλαδή κτίσmicroατοςπου laquoποιείraquo χώροΜε την πανηγυρική επικράτηση της αρχιτεκτονικής-κτίσmicroα-τος ως laquoεmicroπορεύmicroατοςraquo στα πλαίσια της παγκοσmicroιοποιηmicroέ-νης κοινωνίας της αγοράς η σκηνή της ελάχιστης απόστα-σης όπως την ορίζει ο Baudrillard2 που λειτουργούσε ωςένας προστατευτικός περίφρακτος χώρος για τους ενοί-κους του έδωσε τη θέση της στη διαφάνεια η οποία κατα-στατικά δεν προστατεύει αντίθετα διαχέεται microέσα στην πλη-ροφορία και την επικοινωνία

Μεταλλάσεται έτσι το αίτηmicroα της κατοίκησης σε αίτηmicroαπροβολής Η εσωστρέφεια της κατοίκησης δίνει τη θέσητης στην εξωστρέφεια και την κοινοποίηση του περιεχοmicroέ-νου της Το laquoδοχείο ζωήςraquo εmicroβληmicroατικό όραmicroα γενιών και γενιώναρχιτεκτόνων αντικαθίσταται από το σπίτι της Μπάρmicroπι ένα

Από το laquoδοχείο ζωήςraquo στο σπίτι της Μπάρmicroπι

της Βασιλικής Παναγιωτοπούλου αρχιτέκτονος

7711α φ ι έ ρ ω micro α7700 α φ ι έ ρ ω micro α

ΠΛΑΣΤΙΚΗ microε όρους ΑΠΟΚΩ∆ΙΚΟΠΟΙΗΣΗΣ του laquoΠΛΑ-

ΣΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣraquo αποσπά τα ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ τουΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ από την ΠΡΟΣΩΠΙΚΗΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑ-

ΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ της σχέσης του microε τονΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟ ΧΩΡΟ και προχωρά σε διαφορετικέςαποτιmicroήσεις της ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΑΣ ενταγmicroένηςστο επιλεγmicroένο σύστηmicroα κτιρίωνυπαίθριων χώρων ταυτό-χρονα σαν πλαίσιοφορέα και σαν εργαλείο γραφής ώστενα προκληθεί η ζητούmicroενη ΠΟΙΗΤΙΚΗΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ

ΑΝΤΑΛΛΑΓΗ ανάmicroεσα στην ΠΛΑΣΤΙΚΗ ΤΟΥ ∆ΙΑΣΤΑΣΗ

ΚΑΙ ΤΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΚΑΙ ΤΟ ΧΡΟΝΟ

Υπό τις ΒΑΣΙΚΕΣ ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ ΠΛΑ-

ΣΤΙΚΗΣ τη ∆ΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΜΟΡΦΗΣΕΙΚΟΝΑΣ και τοΡΟΛΟΑΠΟΣΤΟΛΗΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ της εmicroπλουτίζουmicroεmicroε πρόσθετο ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΛΟΓΟ (microνήmicroηndash συναίσθηmicroα ndash συγκινησιακό φορτίο) την ΑΝΑΓΝΩΣΗ

ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΧΡΗΣΗ ΚΑΙ ΟΙΚΕΙΟΠΟΙΗ-

ΣΗ του ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΥΠΛΑΣΤΙΚΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥσυmicroπληρωmicroατικά microε τα γνωστά microας microέσα (σκίτσα σχέδιαπλαστικές microακέτες) αναπτύσσουmicroε ΝΕΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟ-

ΝΙΚΕΣ ΑΙΣΘΗΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΕΣ ∆ΥΝΑΤΟ-

ΤΗΤΕΣ

Συγκεκριmicroένα η laquoΠλαστική και Σύγχρονα ΕπικοινωνιακάΜέσα Απεικόνισης του Χώρουraquo1 περιλαmicroβάνει τις παρα-κάτω ενότητες bull Ο Γλωσσολογικός χαρακτήρας της Επικοινωνίας και ηmicroελέτη των Συστηmicroάτων των Σηmicroείων στην Απεικόνιση Ηέννοια της απεικόνισης του Πλαστικού microοντέλου και τηςπροσοmicroοίωσης Η δηmicroιουργία χώρου και Πλαστικώνχωρικών απεικονίσεων microε τη χρήση νέων τεχνολογιών Ηανάγκη χρήσης microέσων βασισmicroένων στο χρόνο (time-basedmedia) για την δηmicroιουργία Πλαστικών χωρικών απεικονί-σεων Γενικά παραδείγmicroατα S Eisenstein R Wiene F LangJ Tati R Scott T Gilliam W Wenders P Greenawaybull ∆ιευκρινίσεις σχετικά microε την Πλαστική στην Οπτικοα-κουστική Απεικόνιση Κινηmicroατογράφος και απεικόνιση τουχώρου Ιστορική αναδροmicroή Πρωτοπόροι κινηmicroατογραφι-στές Οι πρώτες Πλαστικές χωρικές απεικονίσεις σεσυνάρτηση microε το χρόνο Τυπολογικά παραδείγmicroαταLumiere Melies Segundo de Chomon Edison Porter Ησχέση τους microε σύγχρονες Πλαστικές απεικονίσεις video(Rybczynski)bull Ειδικά Ζητήmicroατα Τεχνικής στη Γραmicromicroατική και το Συντα-κτικό της Απεικόνισης Πλάνο Γκρό πλάν (O WellsCitizen Kane S Eisenstein Battleship Potemkin) Πανορα-

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ και τη ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΣΥΝΘΕ-

ΣΕΩΝΕΙΚΟΝΩΝ όπου η ΣΗΜΕΙΟΛΟΓΙΑ επέδρασε κατα-λυτικά στα τελευταία 40 χρόνια κυρίως σαν Πανεπιστη-microιακή Έρευνα και ∆ιδασκαλία της ΑΝΤΙΛΗΨΗΣ ΤΗΣ

ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ΕΡΜΗΝΕΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΧΕ∆ΙΑΣΜΟΥ ΤΟΥ

ΣΥΓΧΡΟΝΟΥΜΕΛΛΟΝΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

Πρόκειται για microεθοδολογία ΕΠΑΝΕΓΓΡΑΦΗΣ ΣΥΓΚΕ-

ΚΡΙΜΕΝΩΝ ΠΛΑΣΤΙΚΩΝΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΩΝ ΦΑΙΝΟ-

ΜΕΝΩΝΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ microέσω τωνοποίων αρθρώνεται και οργανώνεται ο χώρος ανοίγονταςταυτόχρονα το ζήτηmicroα της ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ φορέαπολλαπλών σηmicroασιών και βασικό κλειδί διείσδυσης σε πλή-θος σύνθετων και ενίοτε αντιφατικών εννοιών της παρου-σίας της ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ στην ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ όπου διαmicroέσου αλλά και πέραν της laquoάσκησης της microατιάςraquo τουΤΟΠΟΥ αρθρώνεται και οργανώνεται ο κάθε ΧΩΡΟΣτου microε Ι∆ΙΟΤΥΠΗ ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΛΟΓΟYΜΗΧΑΝΙ-

ΣΜΟΥ ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗΣ σαν microέσο διαχείρισηςστοιχείων Ψυχολογίας Ιδεολογίας και Αισθητικής Κριτι-κής microέσα από τις ιδιαιτερότητες της ΠΡΟΣΩΠΙΚΗΣ

ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ∆ΙΑΤΥΠΩΣΗΣ microε ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩ-

ΝΙΑΚΑ ΜΕΣΑ (Video CD-ROM web sites Αναδραστικές

Εγκαταστάσεις Εικονική Πραγmicroατικότητα) απαλλάσσο-ντας τους κανόνες της σύνθεσης από microονοδιάστατεςΣηmicroειολογικές επιρροές

Από την απλή επιθυmicroία αναπαραγωγής των ΑΝΤΙΚΕΙ-

ΜΕΝΩΝΓΕΓΟΝΟΤΩΝ ΠΛΑΣΤΙΚΗΣΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣmicroέχρι την ουσιαστική φιλοδοξία να κατανοηθεί πληρέ-στερα το νόηmicroα τους η διαδικασία της Αναπαράστασήςτους θέτει το microόνιmicroο δίληmicromicroα του laquoΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥraquo (microηυλικού) και του laquoΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΥraquo (υλικού) ΠΛΑΣΤΙΚΟΥ

ΧΩΡΟΥ διερευνώντας ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ αναφορικά σεΓΕΓΟΝΟΤΑΤΟΠΙΑ από το ΑΣΤΙΚΟΦΥΣΙΚΟ microας περι-βάλλον αλλά και από το απόθεmicroα των ΦΑΝΤΑΣΙΑ-

ΚΩΝΥΠΟΘΕΤΙΚΩΝΡΟΜΑΝΤΙΚΩΝ ΠΡΟΒΟΛΩΝ microαςπου οδηγούν σε απαλλαγή από συmicroβατικές προσεγγίσειςαποκαλύπτοντας την άρθρωση διαφορετικών ΧΡΟΝΙΚΩΝ

και ΧΩΡΙΚΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ microε πρόσθετες εκφραστικές δια-τυπώσεις του ΘΕΜΑΤΟΣΤΟΠΟΥΓΕΓΟΝΟΤΟΣ Η ΑΝΤΙΠΑΡΑΘΕΣΗ της ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑΣΑΝΑ-

ΚΑΛΥΨΗΣ microε την ενεργητική κατανόηση της ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ

ΓΕΓΟΝΟΤΟΣΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ ΤΟΥ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟΥ

(ΥΛΙΚΟΑΠΤΟ) και την laquoΑΠΟΛΑΥΣΗraquo που έγκειται στοπρονόmicroιο της ΣΥΝΑΝΤΗΣΗΣΕΜΠΕΙΡΙΑΣ ΜΕ ΤΗΝ

ρεύνηση της συσχετιστικής δυνατότητας συγκεκριmicroένωνψηφιακών εργαλείων microε τα συνήθη στους αρχιτέκτονεςσυστήmicroατα σχεδιασmicroού αναπαράστασης και απεικόνισηςώστε οι χειρισmicroοί των ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΩΝ

ΜΕΣΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΛΑΣΤΙΚΗ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ

ΝΑ ΥΠΗΡΕΤΟΥΝ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ ΤΗΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

ΑΝΤΙΛΗΨΗ ΚΑΙ ΣΥΝΘΕΣΗ αρθρώνοντας γλωσσολογικάσαφή γραmicromicroική ή υπερκειmicroενική (hypertext) κινηmicroατογρα-φικού τύπου ΑΦΗΓΗΣΗ microε την εισαγωγή της διάστασηςτου ΧΡΟΝΟΥ (time based media) και όχι την αυτοτέλεια

της καλλιτεχνικής και microόνο διατύπωσης της laquoιδέαςευρήmicroα-τοςraquo microε τρόπο αποσπασmicroατικό και αυτονοmicroηmicroένο από τοκοινωνικόεπικοινωνιακό πλαίσιο όπως συνήθως αυτoϊκα-νοποιείται και εξαντλείται σαν εικαστικά εκθέσιmicroο εφήmicroεροmicroονοδιάστατο και περιγραφικά ναρκισσιστικό εγχείρηmicroα

Την κατεύθυνσή microας laquoΠΛΑΣΤΙΚΗ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΤΟΥ

∆ΟΜΗΜΕΝΟΥ ΧΩΡΟΥraquo βασική στην ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

ως ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ προσεγγίζουmicroε microε συγκριτική εξέτασηmicroεταξύ της ΣΗΜΕΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ και τηςΕΜΠΕΙΡΙΚΗΣ ΣΥΝΘΕΣΗΣ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ

ΛΟΓΟΥ υπό τη βασική υπόθεση ότι η επιστήmicroη τηςΣΗΜΕΙΟΛΟΓΙΑΣ έχει ως αντικείmicroενο έρευνας την ΤελικήΜορφή της ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗΣ ενώ ο συνθέτης την ∆ιαδικα-σία Παραγωγής της επιχειρούmicroε να καταδείξουmicroε τη διά-σταση microεταξύ των κανόνων αντίληψης και σύνθεσης πουπροκύπτει από τα δύο αυτά Γνωσιολογικά Συστήmicroατα microεΑΝΑΛΥΣΗ ∆ΟΜΩΝ ΚΑΙ ΜΟΡΦΩΝ ως προςbull τη ΣΗΜΕΙΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ που ανάγει την ΠΛΑΣΤΙΚΗ

ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ στη ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ

ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ bull τη ∆ΙΑ∆ΙΚΑΣΙΑ της ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ΣΥΝΘΕΣΗΣ που σηmicroα-σιοδοτεί την ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ως κύρια ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ

Η ΓΛΩΣΣΑ ΤΗΣ ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ΩΣ ΚΥΡΙΑΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

Στην ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ και τις ΠΛΑΣΤΙΚΕΣ ∆ΙΑΤΥΠΩΣΕΙΣ

της ο κινηmicroατογράφος το video οι τρισδιάστατες οπτικο-ακουστικές κατασκευές και τα laquoπολυmicroέσαraquo χρησιmicroοποι-ούνται συνήθως για να απεικονίσουν πληρέστερα τηmicroελέτη το κατασκευασmicroένο κτίριο το καλλιτεχνικό έργοτην πόλη ή ακόmicroα για να αναβαθmicroίσουν microε όρουςΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΗΣ laquoΩΡΑΙΟΠΟΙΗΣΗΣraquo

την διαmicroεσολαβητική (microεντιατική media) εικόνα του αρχι-τέκτοναΩστόσο σε διεθνές πανεπιστηmicroιακό επίπεδο έρευνας καιεκπαίδευσης όπως και στη Σχολή Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠδιερευνάmicroε από πολλά χρόνια τις σηmicroαντικές ΠΛΑ-

ΣΤΙΚΕΣΑΠΕΙΚΟΝΙΣΤΙΚΕΣ ∆ΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ των laquoΝΕΩΝ

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΩΝ ΤΕΧΝΙΚΩΝraquo παρέχοντας ταυτό-χρονα παγκόσmicroια microετάδοση της αρχιτεκτονικήςεικαστικήςπληροφορίας microέσα από τη συγκρότηση της διαρκώςσυντασσόmicroενης ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΤΗΣ ΑΠΕΙΚΟ-

ΝΙΣΗΣ όπου υπερβαίνοντας την προφανή microίmicroησηεπανά-ληψη του laquoπραγmicroατικούraquo πειραmicroατιζόmicroαστε microε ανατρεπτι-κές microεθόδους προσοmicroοίωσης και πλαστικούεικονικούσχεδιασmicroού (VR) τις οποίες εφαρmicroόζουmicroε ανάλογα microε τιςεξειδικευmicroένες δηmicroιουργικέςσυνθετικές και τεχνικές δια-στάσεις και χαρακτηριστικά τους

Η ΓΛΩΣΣΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΤΑ-ΣΗΜΕΙΩΤΙΚΗ laquoΚΕΙΜΕΝΟ-

ΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥraquo που εισάγουmicroε microε παράλληλοεmicroπλουτισmicroό των εννοιολογικών εργαλείων για την πολλα-πλή ανάλυση του αντικειmicroένου της ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ωςΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ microε έmicroφαση στην ΠΛΑΣΤΙΚΗ ∆ΙΑΤΥ-

ΠΩΣΗ της microας οδηγεί στην θεωρητική και συνθετική διε-

Η τηλε-οπτική της αρχιτεκτονικής

του Νικολάου Ελ Λάσκαρη ∆ρ αρχιτέκτονα καθηγητή ΕΜΠ

7733α φ ι έ ρ ω micro α

microατικότητα και προσεγγίζει την υπόσταση των δυνητικώνπεριβαλλόντων ως πλαισίων επικοινωνίας αλλά και τη δια-δικασία σχεδιασmicroού δυνητικών περιβαλλόντων από τηναρχιτεκτονική της σκοπιά Είναι βέβαια απαραίτητο αρχικάνα ορισθεί η έννοια του δυνητικού περιβάλλοντος

∆υνητικά περιβάλλοντα ως χωρικά πλαίσιαεπικοινωνίαςΗ έλευση συστηmicroάτων δυνητικής πραγmicroατικότητας (∆Π)ήταν αποτέλεσmicroα της σταδιακής εξέλιξης και σύγκλισηςmicroίας σειράς επιmicroέρους τεχνολογιών3 πληροφορικής καιτηλεπικοινωνιών κατά τη διάρκεια των τελευταίων 30 ετών(Ellis 1995 11) Ουσιαστικά η ∆Π αποτελεί ένα σύστηmicroαδιεπαφής ανθρώπου-υπολογιστή4 το οποίο υποστηρίζεισε αληθινό χρόνο αλληλεπίδραση του ανθρώπου πουχρησιmicroοποιεί τον υπολογιστή5 microε περιβάλλοντα τρισδιά-στατων γραφικών τροφοδοτώντας τα αισθητηριακά κανά-λια πρόσληψής του microε οπτικές ακουστικές απτικές καικιναισθητικές πληροφορίες microέσω ανάλογων συσκευώναπεικόνισης (display devices) Τα συνθετικά αυτά περιβάλ-λοντα ονοmicroάζονται δυνητικά περιβάλλοντα (∆Περ)

Όταν για παράδειγmicroα ο χρήστης φορά ένα κράνος εmicroβύθι-σης6 οι πληροφορίες σχετικά microε microετατοπίσεις και περι-στροφές του κεφαλιού του εισάγονται στο σύστηmicroα7 λαmicro-

Η περιβαλλοντική εmicroπειρία του αστικού χώρου στηνεποχή microας ενσωmicroατώνει διαφόρων ειδών στατικές ήκινούmicroενες αναπαραστάσεις της πραγmicroατικότητας1

Παράλληλα στα περιβάλλοντα αυτά συχνά ενσωmicroατώνονταισυσκευές οι οποίες καταγράφουν πληροφορία από το περι-βάλλον και την ανθρώπινη δραστηριότητα2 microε την οποίαανατροφοδοτούν κατάλληλα συστήmicroατα και επηρεάζουντην εξέλιξη των προαναφερόmicroενων αναπαραστάσεων Υπο-θέτουmicroε εποmicroένως ότι microε την ενσωmicroάτωση τέτοιων συστη-microάτων κάποια από τα περιβάλλοντα τα οποία βιώνουmicroεκαθηmicroερινά ενισχύονται ηλεκτρονικά και η επικοινωνία microαςmicroε αυτά ή και microε άλλους ανθρώπους microέσα σε αυτά διαmicroε-σολαβείται από τα συστήmicroατα που περιγράφηκαν

Σε ένα κόσmicroο όπου η χωρική εmicroπειρία δεν διέπεται πλέοναπαραίτητα από τους φυσικούς περιορισmicroούς της υλικότη-τας θα microπορούσαmicroε να επανεξετάσουmicroε το ρόλο τηςαρχιτεκτονικής αποβλέποντας στη δηmicroιουργική και ισορ-ροπηmicroένη ενσωmicroάτωση των ηλεκτρονικών microέσων επικοι-νωνίας microε τα ήδη υπάρχοντα δοmicroικά στοιχεία ως συστατι-κών της σύνθεσης χωρικών εmicroπειριών και πλαισίων γιαανθρώπινη δραστηριοτητα

Το κείmicroενο αυτό επικεντρώνει σε microία από τις τεχνολογίεςτης πληροφορίας και της επικοινωνίας τη δυνητική πραγ-

Σχεδιάζοντας δυνητικάπεριβάλλοντα ως χωρικά πλαίσιαδιαmicroεσολαβηmicroένης επικοινωνίας

του ∆ηmicroήτρη Χαρίτου αρχιτέκτονα λέκτορα Τmicroήmicroατος Επικοινωνίας και ΜΜΕΕθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστηmicroίου Αθηνών

7722 α φ ι έ ρ ω micro α

ταστάσεις Σύγκριση video εγκατάστασης microε video tapesως microέσα παραγωγής Πλαστικών χωρικών απεικονίσεωνΧρήση νέων τεχνολογιών σε Πλαστικές εγκαταστάσειςbull Υπερmicroέσα (Hypermedia) Αλληλεπίδραση ανθρώπουυπολογιστή Η επίδραση των δηmicroιουργικών διαδικασιώνπου υποστηρίζονται από τη χρήση υπερmicroέσων στην δηmicroι-ουργία Πλαστικών απεικονίσεων χώρου Πλαστικές απει-κονίσεις που βιώνονται παθητικά ή αλληλεπιδραστικάVideoαλληλεπιδραστικό video Hypertext και Hyper-media Dada και Φουτουρισmicroός σαν ρίζες των Πολυmicroέ-σων Επιπτώσεις ψηφιοποίησης της πληροφορίας (εικόναήχος κινούmicroενη εικόνα κλπ) στη διαδικασία δηmicroιουργίαςΠλαστικής χωρικής απεικόνισηςbull Η επίδραση της χρήσης νέων τεχνολογιών στη διαδικα-σία σχεδιασmicroού Πλαστικών περιβαλλόντων Αναζήτησηνέων microορφών επιφανειών καθώς και νέων γεωmicroετρικώνσυστηmicroάτων Εξελικτική Αρχιτεκτονική (Fraser) MarcosNovakLiquid ArchitectureHypersurfaces Παραδείγmicroαταδηmicroιουργίας υβριδικών περιβαλλόντων Πλαστικού εικαστι-κού χαρακτήρα (J Holzer M Novak J Shaw C Davies)bull Ορισmicroόςτεχνολογία εφαρmicroογές της εικονικής πραγmicroα-τικότητας (virtual reality) στην Πλαστική Η έννοια τηςπροσοmicroοίωσης (simulation) Υπολογιστικά συστήmicroατασυ-σκευές εισόδουεξόδου Έmicroφαση στη χρήση της τεχνολο-γίας VR σε σχέση microε την Πλαστική και τη δηmicroιουργία περι-βαλλόντων Παραδείγmicroατα προσοmicroοιώσεις του UCLA

Dept of Architecture και του ΗΙΤ LabUniversity ofWashingtonbull Κυβερνοχώρος Οι πρώτες on-line κοινωνίες βασισmicroένεςστην επικοινωνία microέσω κειmicroένου MUDsMOOs Εισαγωγήτης τεχνολογίας της εικονικής πραγmicroατικότητας στο διαδί-κτυοVRML Σύγχρονα παραδείγmicroατα on-line κοινωνιών bull Ο ρόλος της αρχιτεκτονικής γνώσης και εmicroπειρίας στηνδηmicroιουργία του κυβερνοχώρου και στο σχεδιασmicroό Πλα-στικών εικονικών περιβαλλόντων Κατανόηση του προβλή-microατος του σχεδιασmicroού χώρου σε Πλαστικά εικονικά περι-βάλλοντα Φαινοmicroενολογία της αντίληψης του χώρουγνω-στικές λειτουργίες στην περιβαλλοντολογική αντίληψηΠειραmicroατικές εργασίες που microελετούν τις επιπτώσεις τουσχεδιασmicroού χώρου σε εικονικά περιβάλλοντα Πλαστικήςστη συmicroπεριφορά ανθρώπων που υπάρχουν και κινούνταιmicroέσα στο χώρο αυτό

Σηmicroείωση

1 H προσέγγιση αυτή είναι προϊόν εκπαιδευτικής έρευνας στο

πλαίσιο του Μεταπτυχικού Προγράmicromicroατος της Σχολής Αρχιτεκτό-

νων ΕΜΠ laquoΑρχιτεκτονική ndash Χώρος ndash Πολιτισmicroόςraquo

microικόTravelling (WH Griffith The Birth of a Nation)ΜοντάζΚίνηση της κάmicroερας ΠεδίοEκτός πεδίου Τοmicroοντάζ ως διαδικασία παραγωγής χωρικών απεικονίσεωνΜέθοδοι Μοντάζ το αφηγηmicroατικό microοντάζ (Griffith) τολυρικό microοντάζ (Pudovkin) το microοντάζ των ιδεών ή κατα-σκευαστικό (Vertov) τo διανοητικό microοντάζ (Eisenstein)bull Περί Μετωνυmicroικού Άξονα ΣύmicroβολαΜεταφορές Συmicro-βολική των Μορφώνbull ΣυmicroβολικήΨυχανάλυση ΜεταφοράΜετωνυmicroία Περίρυθmicroού και αρθρώσεων στην Απεικόνιση Πειραmicroατικόςκινηmicroατογράφος και Πλαστική Νταντά Ready made Σουρε-αλισmicroός Τυπολογικά παραδείγmicroατα Vicking Eggelink HansRichter Walter Ruttman Fernand Leger Dudley MurphyMan Ray Marcel Duchamp Luis Bunuel Oskar Fischingerbull Η microυθολογία του ρεαλισmicroού στις Πλαστικές απεικονί-σεις Ο αφηγηmicroατικός χρόνος Το δοmicroικόυλιστικό φιλmicro Ηφιλmicroική πραγmicroατικότητα Dziga Vertov Stan BrakhageAndy Warhol Werner Nekesbull Κανόνες Συνταγmicroατικής Οργάνωσης και Λογική της ∆ιή-γησης ΛογικήΓραmicromicroατική ΚώδικεςΚωδικοποιήσεις Ανα-λογίαΟmicroοιότητα Σχέσεις Εικόνας και Λόγου ΧωρικέςΠλαστικές απεικονίσεις εικονογράφησηκόmicroικς Ιστορικήαναδροmicroή Μορφές Σύνθεσης Πλαστικών χωρικών απει-κονίσεων ΑναπαραγωγήΑνακύκλωση Επεξεργασία καιmicroεταλλαγή του νοήmicroατος microιας χωρικής Πλαστικής απεικό-νισης Παραδείγmicroατα Robida Paul Rummell PettitCorbett Moebius Druillet Schuiten Bilal LiberatoreBeroy Gimenez Miller Otomo Torres Calatayudbull Αντίληψη της Πλαστικής Απεικόνισης από τις ΑισθήσειςΗ Αντίληψη της Εικόνας του Πραγmicroατικού ΜορφήΠεριε-χόmicroενο ΠραγmicroατικόΠραγmicroατικότητα Η οπτική αντίληψηΠραγmicroατικήΦιλmicroική Εικόνα ΠροοπτικήΕντύπωση τηςΠραγmicroατικότητας Η σχέση χώρουχρόνου ∆υτικόςορθολογισmicroόςΑνατολική φιλοσοφία και απεικόνισηχώρου Τυπολογικά παραδείγmicroατα Sergei EisensteinOctober Andrei Tarkovski Solarisbull Οπτικοακουστικά Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας∆ιαφή-microιση Σχέση microηνύmicroατοςmicroέσου Η αmicroφίδροmicroη σχέση δια-φήmicroισηςαστικού περιβάλλοντος Σύγχρονα επικοινωνιακάδίκτυαη νέα εmicroπειρία του δηmicroόσιου χώρου Χρήση νέωντεχνολογιών για τη δηmicroιουργία ρεαλιστικών η microη Πλαστι-κών χωρικών απεικονίσεων microέσα από τη διαφήmicroιση bull Λειτουργίες της Σηmicroαντικής και Εννοιολογία της Πλαστι-κής Απεικόνισης Σχέσεις ΝοήmicroατοςΑφήγησης και Εικό-ναςΑναπαράστασης Εικονικές Σηmicroειοποιήσεις Αναπαρι-στώmicroενοΑναπαράσταση ΥποκειmicroενικόΤαύτιση ΗΈννοια της Ερmicroηνείας ∆ειγmicroατολογικές Σηmicroειοποήσεις(Υπαινιγmicroός) Video Αrt Ιστορική αναδροmicroή Nam JunPaik Wolf Wostel Bruce Nauman Bill Viola Video εγκα-

IcirciquestUgraveˆ partEgraveIcircfiOacutemiddot (1) partUcircˆUgraveAcircUacuteEgraveIcirclsaquo iquestfibdquoEuml UgraveOcirc˘ centparaAcircUacutelaquopartEgraveIcircOcircOacuteEgraveIcirciquest ordfOcirc˘UcircAcircrsaquomiddotraquo

7755α φ ι έ ρ ω micro α7744 α φ ι έ ρ ω micro α

τις προσλαmicroβάνει και τις ερmicroηνεύει Εδώ έρχεται να βοη-θήσει η αρχιτεκτονική θεωρητική και πρακτική γνώση

Προσπαθώντας να συνθέσουmicroε δυνητικό χώρο όmicroως θαπρέπει να λάβουmicroε απαραίτητα υπόψη κάποια ιδιαίτεραχαρακτηριστικά του χώρου στα ∆Περ όπωςbull Ο χώρος σε ένα ∆Περ microπορεί να είναι ασυνεχής17

bull ∆εν υφίστανται φυσικοί νόmicroοι που να διέπουν τη συmicroπε-ριφορά αντικειmicroένων σε ∆Περ

bull Η κλίmicroακα των αντικειmicroένων και αντίστοιχα του οριζόmicroε-νου από αυτά χώρου είναι δύσκολα αντιληπτή18 και microπορείνα microεταβάλλεται

Η αυξανόmicroενη ανάγκη για δηmicroιουργία ∆Περ που θα πλαι-σιώσουν δραστηριότητες στο διαδίκτυο και σε άλλα πλη-ροφοριακά συστήmicroατα είναι δεδοmicroένη Ο λόγος ύπαρξηςαυτών των ∆Περ δεν είναι να αντικαταστήσουν σταδιακά

του περιβάλλοντος λαmicroβάνει microέρος σε διαδικασίες κατά-ληλα χωροθετηmicroένες και επικοινωνεί microε άλλους χρήστεςΜε άλλα λόγια ο σχεδιασmicroός ενός ∆Περ έχει σαφείςοmicroοιότητες microε τον αρχιτεκτονικό σχεδιασmicroό σε πραγmicroα-τικό χώρο Μπορούmicroε λοιπόν να υποθέσουmicroε ότι ο σχε-διασmicroός ενός ∆Περ είναι εν microέρει και αρχιτεκτονικό πρό-βληmicroα και ως τέτοιο microπορεί να αντιmicroετωπισθεί από microίααρχιτεκτονική σκοπιάΤo αποτέλεσmicroα microίας χωρικής σύνθεσης είτε σε υλικό ή σε

δυνητικό πλαίσιο microεταδίδει πληροφορία και συmicroβολικόπεριεχόmicroενο στους ανθρώπους που το βιώνουν Για ναδηmicroιουργήσουmicroε συmicroβολικές microορφές τις οποίες ο άνθρω-πος θα βιώσει πολυαισθητηριακά σε ένα δυνητικό χωρικόπλαίσιο είναι χρήσιmicroο να αντλήσουmicroε από υπάρχουσαγνώση που αφορά στη σύνθεση των microορφών αυτών στοπραγmicroατικό περιβάλλον στην αισθητική την εργονοmicroία καιτο νόηmicroα το οποίο ο άνθρωπος επενδύει σε αυτές όταν

βάνονται υπόψην από τον κεντρικό επεξεργαστή οοποίος ενηmicroερώνει αντίστοιχα την άποψη (viewpoint) του∆Περ που θα απεικονισθεί στα microάτια του χρήστη σύmicro-φωνα microε τις κινήσεις αυτές Έτσι ο χρήστης νιώθει ότιόπου και να γυρίσει το ∆Περ τον περιβάλλει και συντη-ρείται η ψευδαίσθηση της εmicroβύθισης8 σε ένα συνθετικόπεριβάλλον Πέρα από την υποτιθέmicroενη microεταβολή θέσηςτου βλέmicromicroατος υπάρχει η δυνατότητα πλοήγησης του χρή-στη στις τρεις διαστάσεις χωρίς τους περιορισmicroούς των

φυσικών νόmicroων τηλεmicroεταφοράς καθώς και χειρισmicroού αντι-κειmicroένων που συνθέτουν το περιβάλλον (Χαρίτος 2002)

Η έλευση νέων τεχνολογιών επεξεργασίας κινούmicroενηςεικόνας δίνει πλέον τη δυνατότητα συγκερασmicroού πραγmicroα-τικής (καταγεγραmicromicroένης microέσω video) και συνθετικής(παραγόmicroενης από τρισδιάστατα γραφικά υπολογιστών)κινούmicroενης εικόνας σε αληθινό χρόνο Οι τεχνολογίες

αυτές υποστηρίζουν τη δηmicroιουργία υβριδικών συνθετικώνπεριβαλλοντικών εmicroπειριών microικτής ή ενισχυmicroένης πραγmicroατι-κότητας9 (Χαρίτος κά 2005)

Σε ένα ∆Περ microπορεί να συmicromicroετέχει ένας10 ή περισσότεροιχρήστες11 Στην πρώτη περίπτωση το ∆Περ λειτουργεί ωςευmicroετάβλητο και δυναmicroικά εξελισσόmicroενο περιβάλλον διε-παφής το οποίο παρέχει τη δυνατότητα επικοινωνίας πλη-ροφορίας microέσω της πλοήγησης σε αυτό (Riva 1999 466)Στις εικόνες (1) (2) και (3) παρουσιάζεται το αποτέλεσmicroατου ερευνητικού έργου microε τίτλο laquoΕικονικά Μουσείαraquo12 ωςπαράδειγmicroα microονοχρηστικού ∆Περ Θεωρώντας κάθε microου-σείο ως πολιτιστικό περιβάλλον επικοινωνίας το ∆Περαυτό λειτουργεί ως χωρικό πλαίσιο microέσα στο οποίο εκτίθε-νται πολλών διαφορετικών microορφών ψηφιοποιηmicroένα αντι-κείmicroενα13 κατάλληλα οmicroαδοποιηmicroένα και χωροθετηmicroέναΒασική παράmicroετρος του περιβαλλοντικού σχεδιασmicroούεδώ ήταν η υποβοήθηση της πλοήγησης και του προσα-νατολισmicroού του χρήστη όταν κινείται microέσα στο εσωτερικότου Στις εικόνες (4) και (5) παρουσιάζονται απόψεις τουςδυνητικού οπτικοακουστικού εικαστικού περιβάλλοντος microετίτλο laquoLego_submersionraquo14

Ωστόσο ο Schroeder (σε Riva 1999 462) αmicroφισβητεί τοκατά πόσον microπορούmicroε να θεωρήσουmicroε ένα microονοχρηστικόσύστηmicroα ∆Π ως επικοινωνιακό microέσο laquoΗ έννοια του επικοι-νωνιακού microέσου και τεχνολογίας υπονοεί ότι δύο η περισσότεροιάνθρωποι εmicroπλέκονται και ότι δίνεται έmicroφαση στα microηνύmicroατα ταοποία microεταδίδονται microεταξύ τους εποmicroένως οι όροι laquoεπικοινω-νίαraquo και laquomicroέσοraquo θα πρέπει να χρησιmicroοποιούνται microόνο αναφο-ρικά microε συστήmicroατα ∆Π για πολλούς χρήστεςraquo Ένα πολυχρη-στικό σύστηmicroα ∆Π microπορεί να θεωρηθεί ως επικοινωνιακόπεριβάλλον στο πλαίσιο του οποίου διαmicroεσολαβείται η επι-κοινωνία microεταξύ αποmicroακρυσmicroένων και δικτυακά συνδεδε-microένων χρηστών οι οποίοι εκπροσωπούνται από τις ψηφια-κές τους αναπαραστάσεις (avatars)15 Η ύπαρξη αυτών τωνοπτικά και ακουστικά αντιληπτών οντοτήτων ενισχύει τηνεπικοινωνία microεταξύ τους microε microη-λεκτικά συστατικά (κινήσειςεκφράσεις κλπ) (Χαρίτος 2005) Στην εικόνα (6) παρου-σιάζεται άπόψη της δικτυακής κοινότητας Active Worlds16

ως παράδειγmicroα ∆Περ το οποίο υποστηρίζει σύγχρονηεπικοινωνία microεταξύ πολύ microεγάλου αριθmicroού χρηστών

Κάποιες πρώτες σκέψεις για το σχεδιασmicroό χώρου σεδυνητικά περιβάλλονταΟ τρόπος microε τον οποίο λειτουργεί η αντίληψη και οι νοη-τικές διεργασίες στον άνθρωπο κατά τη διάρκεια τηςεmicroπειρίας του σε φυσικό περιβάλλον προσδιορίζουν σεένα βαθmicroό τον τρόπο microε τον οποίο θα λειτουργήσουν οιδιεργασίες αυτές κατά τη διάρκεια της εmicroπειρίας σε ∆Περ(Carr amp England 1995 3) Είναι λοιπόν χρήσιmicroο να διερευ-νούmicroε και να σχεδιάζουmicroε ∆Περ βάσει των όσων γνωρί-ζουmicroε για τη λειτουργία των αντιληπτικών και νοητικώνδιεργασιών και βάσει της γνώσης για τα στοιχεία τουπραγmicroατικού περιβάλλοντος και για την επίδρασή τουςστον άνθρωπο

Ο σχεδιασmicroός ενός ∆Περ πρoϋποθέτει τη σύνθεση δια-φόρων στατικών ή δυναmicroικών και πιθανά εξελισσόmicroενωντρισδιάστατων αντικειmicroένων λαmicroβάνοντας υπόψη τηχωροθέτησή τους τους περιορισmicroούς της συmicroπεριφοράςτους και τα φαινόmicroενα που microπορεί να λάβουν χώρα ανά-microεσά τους Αυτά τα αντικείmicroενα ορίζουν το σκηνικό microέσαστο οποίο ο χρήστης πλοηγείται αλληλεπιδρά microε στοιχεία

permilrsaquoIumlmiddot IgravecurrenUcircEuml partEgraveIcircfiOacutemiddot (2) partUcircˆUgraveAcircUacuteEgraveIcirciquest iquestfibdquoEumlUgraveOcirc˘ centparaAcircUacute laquopartEgraveIcircOcircOacuteEgraveIcirciquest ordfOcirc˘UcircAcircrsaquomiddotraquopermilrsaquoIumlmiddot IcirciquestUgraveˆ partEgraveIcircfiOacutemiddot (3) OtildeOcircbdquoEuml UgraveOcirc˘ Ucirc˘OacuteOcircIumlEgraveIcircOcircDaggerUcirc˘AacuteIcircUacuteOcircUgravelsaquoIgravemiddotUgraveOcirc˜ Ocirc˘ Ucirc˘OacuteEgraveUcircUgraveiquest UgraveOcirc centparaAcircUacute laquopartEgraveIcircOcirc-OacuteEgraveIcirciquest ordfOcirc˘UcircAcircrsaquomiddotraquo

IgravecurrenUcircEuml partEgraveIcircfiOacutemiddot (4) partUcircˆUgraveAcircUacuteEgraveIcirclsaquo iquestOcircbdquoEuml UgraveOcirc˘ centparaAcircUacutelaquoLego_submersionraquoIcirciquestUgraveˆ partEgraveIcircfiOacutemiddot (5) OtildeOcircbdquoEuml UgraveEuml˜ Ucirc˘OacuteOcircIumlEgraveIcirclsaquo˜ UcircDaggerOacute-ıAcircUcircEuml˜ UgraveOcirc˘ laquoLego_submersionraquo

7777α φ ι έ ρ ω micro α7766 α φ ι έ ρ ω micro α

Οι πόλεις οι επικοινωνιακές δοmicroές τους και σε ένα βαθmicroόη ίδια η λειτουργία τους επαναπροσδιορίζονται microέσω σύγ-χρονων τεχνολογικών συστηmicroάτων και δικτύων Οι εξελί-ξεις στα πληροφοριακά και επικοινωνιακά περιβάλλονταέχουν αρχίσει να αλλοιώνουν τις λειτουργικές δοmicroές σταmicroεγάλα αστικά κέντρα και τον τρόπο που βιώνεται ο δηmicroό-σιος χώρος Καλλιτέχνες αναγνωρίζουν σε αυτές τις εξελί-ξεις τις δυνατότητες επικοινωνίας στον δηmicroόσιο χώρογεγονός που έχει οδηγήσει στη λεγόmicroενη δηmicroόσια τέχνηlaquopublic artraquo Κύριο χαρακτηριστικό της είναι η απόπειρα

εγκαθίδρυσης microιας πραγmicroατικής σχέσης microε τον τόπο καιτο ευρύτερο πλαίσιο του αντί της δηmicroιουργίας laquodropsculpturesraquo που συνηθιζόταν στο παρελθόν (Matzner2004 σ 11) Στο παρόν άρθρο microε αφορmicroή το τεχνολογικά ενισχυmicroένοπεριβάλλον DETOUR (ΠΑΡΑΚΑΜΨΗ) αναπτύσσονται οιτρόποι που ο σχεδιασmicroός επικοινωνεί λειτουργίες και νοή-microατα στο περιβάλλον και στους χρήστες του Εντοπίζονταιδύο βασικά επίπεδα σύmicroφωνα microε τους τρόπους πουA ο σχεδιασmicroός και η υλοποίηση επικοινωνούν τη συνθε-τική ιδέα στην προκειmicroένη περίπτωση πώς ορίζεται microιαπαράκαmicroψη που διαχειρίζεται σώmicroα και αίσθησηB οι χρήστες κατανοούν τη λειτουργία και νόηmicroα τουέργου microέσω της διαπροσωπικής επαφής και χρήσης τωνστοιχείων της εγκατάστασης

ΣχεδιασmicroόςΗ εγκατάσταση υλοποιήθηκε στα πλαίσια της έκθεσηςAthens by Art το καλοκαίρι του 2004 από τη διεπιστηmicroο-νική οmicroάδα VE_Design ((Ε Γαβρήλου Β Μπουρδάκης ∆Χαρίτος CotiK Α Τσαγκρασούλης ∆ Σκούφης και Α

Ανδρέου) Xωροθετήθηκε στην οροφή της ανατολικήςπλατφόρmicroας του σταθmicroού microετρό του Θησείου Ο τίτλοςυπονοεί τη συνειδητή επιλογή microιας εναλλακτικής διαδρο-microής microε ιδιαίτερες ποιότητες και την πρόθεση παροχήςστον αστικό ιστό ενός διακριτού laquoχώρου-εγκατάστασηςraquoπου λειτουργεί σαν προορισmicroός παιχνιδιού laquoplayscaperaquoκαι επικοινωνίας Η αστική laquoπαράκαmicroψηraquo έχει ως σκοπόνα λειτουργήσει σαν ενεργός microηχανισmicroός microετασχηmicroατι-σmicroού της καθηmicroερινής εmicroπειρίας των περαστικών επιφέ-ροντας την ενεργή αντίδρασή τους στο περιβάλλον Ηθεώρηση του DETOUR ως οργανισmicroού που προσκολλάταιστον αστικό ιστό όρισε τη διαπραγmicroάτευση της συmicroβιωτι-κής σχέσης microεταξύ φυσικού-τεχνητού δοmicroηmicroένου-κενούπαλαιού-νέου στατικού-διαδραστικού και τέλος αποmicroονω-microένου-ενσωmicroατωmicroένουΟ σχεδιασmicroός του DETOUR αποτέλεσε το έναυσmicroα γιατην επανεξέταση της σχέσης χώρου-σώmicroατος-κίνησηςτην ιδέα της παράστασης (Goffman 1959) που υποστηρί-ζεται από τον εmicroπρόθετα δοmicroηmicroένο χώρο και τη συνει-δητή διαχείριση των σωmicroατικών αισθήσεων (Johnson1987) προς την παραγωγή χώρου Πρόθεση ήταν η κατα-σκευή microιας αίσθησης που αφυπνίζει το σώmicroα από τιςmicroηχανιστικές αντιδράσεις του οικείου και επιφέρει τησυνειδητή δράση και επικοινωνία Ο χώρος έπρεπε να λει-τουργήσει σαν πυκνωτής κινήσεων και γεγονότων επιτρέ-ποντας ελευθερία έκφρασης και ποικιλοmicroορφία συmicroπερι-φορών αποτελώντας έτσι πεδίο δράσεων αλλά και παράλ-ληλα θεmicroέλιο δράσης (Lefebre 1991 p191)Προτάθηκε η δηmicroιουργία και εισαγωγή microιας πλατφόρmicroαςστον τόπο επέmicroβασης Η πλατφόρmicroα αυτή αποτελούσε τοβασικό κατάστρωmicroα επικοινωνίας τον τόπο microε τη microεγαλύ-τερη ανοχή στη συσσώρευση κόσmicroου αλλά παράλληλα καιτο χώρο όπου κάποιος microπορεί να περπατήσει να σταθείνα παρατηρήσει και να συmicromicroετάσχει Ιδιαίτερη έmicroφασηδόθηκε στα κατακόρυφα στοιχεία και στα microοτίβα τηςσωmicroατικής κίνησης που η πλατφόρmicroα και τα αντικείmicroεναγεννούν ως σύνολο Τα στοιχεία αλληλεπίδρασης έπρεπενα παρέχουν αναγνωρίσιmicroες δοmicroές που προκαλούν τονεπισκέπτη σε microια ένα προς ένα σχέση Ο παραπάνω συλ-λογισmicroός βασίζεται στο γεγονός ότι οι αφαιρετικές ιδιότη-τες των δοmicroικών στοιχείων microε την ενσώmicroατη και laquoin-situraquomicroνήmicroη διαδραmicroατίζουν σηmicroαντικό ρόλο στη σύλληψη καιοργάνωση του χωρικού νοήmicroατοςΤο σχήmicroα και η microορφή των κατασκευών προέκυψε απότην laquoαποδόmicroησηraquo του ξύλινου πλατώmicroατος και την αναδί-πλωση επιλεγmicroένων σανίδων Τα κατακόρυφα microέλη ονοmicroά-στηκαν laquoδέντραraquo παρόλο που η πρόκληση ήταν η δηmicroι-ουργία microιας microορφής τέτοιας ώστε οι επισκέπτες να microπο-ρούν ελεύθερα να την αναγνωρίσουν και κατονοmicroάσουνκατά την υποκειmicroενική τους κρίση Η microορφή είναι σχεδόνπρωτόλεια αρχετυπική απαλλαγmicroένη από πολύπλοκες

DETOURεπικοινωνώντας αισθήσεις

και δράσειςτων Βασίλη Μπουρδάκη αρχιτεκτόνα επίκ καθηγητή Πανεπιστηmicroίου Θεσσαλίας

και Εβελίνας Γαβρήλου αρχιτέκτονος

την αληθινή χωρική εmicroπειρία που βιώνουmicroε καθηmicroερινάαλλά να υποστηρίξουν δραστηριότητες που δεν microπορούννα λάβουν χώρα στον πραγmicroατικό χώρο Έτσι κι αλλιώςείναι απίθανο να καταφέρει ποτέ τεχνολογικό δηmicroιούρ-γηmicroα να προσοmicroοιώσει την οmicroορφιά την πολυπλοκότητατην ασάφεια και τον καταιγισmicroό από αισθητηριακά ερεθί-σmicroατα που συνθέτουν την πραγmicroατική χωρική εmicroπειρία

Ο όρος laquoδυνητική πραγmicroατικότηταraquo υπονοεί την προσπά-θεια δηmicroιουργίας microίας όσο το δυνατόν καλύτερης microίmicroησηςτης πραγmicroατικότητας Κάτι τέτοιο όmicroως δεν ήταν απαραί-τητα ο απώτερος στόχος των πρωτοπόρων της ∆Π Το1965 ο πρωτεργάτης της ∆Π Ivan Sutherland οραmicroατιζότανlaquomicroια συσκευή απεικόνισης συνδεδεmicroένη microε έναν υπολογιστή ηοποία θα microπορούσε να microας δώσει την ευκαιρία να εξοικειωθούmicroεmicroε έννοιες που δεν θα microπορούσαν να υλοποιηθούν στον πραγmicroα-τικό κόσmicroο microια microαγική σφαίρα προς ένα θαυmicroαστό - φαντασιακόκόσmicroο δηmicroιουργηmicroένο microε βάση τα microαθηmicroατικά ∆εν υπάρχεικανένας λόγος τα αντικείmicroενα που απεικονίζονται από το υπολογι-στή να ακολουθούν τους νόmicroους της πραγmicroατικότηταςraquo Όmicroοια οBrooks υποστήριξε ότι laquoη τεχνολογία αυτή δίνει τη δυνατότηταστον άνθρωπο να βιώσει κόσmicroους που δεν υπήρξαν ποτέ και ούτεθα υπάρξουν πιθανώςraquo (Biocca και Levy 1995 7)

Ίσως τελικά η ΕΠ να είναι ένα ιδανικό microέσο που microας βοηθάνα περιγράψουmicroε microία οποιαδήποτε (χωρικού χαρακτήρα)εmicroπειρία microπορούmicroε να φανταστούmicroε και να τη microεταδώ-σουmicroε σε έναν άλλον άνθρωπο δίνοντάς του τη δυνατό-τητα να εmicroβυθισθεί στο φαντασιακό αυτό κόσmicroο να τονβιώσει πολυαισθητηριακά και όχι microόνο νοητικά microε ένανσχετικά αλληθοφανή τρόπο Μήπως τα ∆Περ microπορούν νααποτελέσουν microία πλατφόρmicroα για αρχιτεκτονικό πειραmicroατι-σmicroό microε στόχο τη διερεύνηση και αξιολόγηση νέων χωρικώνmicroορφών εmicroπειριών και θεωρητικών microοντέλων

Σηmicroειώσεις

1 Πχ οθόνες τηλεόρασης επιφάνειες προβολής γιγαντοαφίσες

κλειστά κυκλώmicroατα τηλεόρασης κλπ

2 Πχ βιντεοκάmicroερες microικρόφωνα αισθητήρες παντός τύπου κλπ

3 Αλληλεπιδραστικών υπολογιστικών τριδιάστατων γραφικών

συσκευών ανίχνευσης κίνησηςπροσανατολισmicroού στερεοσκοπι-

κών συστηmicroάτων απεικόνισης κλπ

4 Human ndash computer interface

5 Για τις ανάγκες του κειmicroένου ο άνθρωπος αυτός θα ονοmicroάζεται

laquoχρήστηςraquo

6 Head Mounted Display

7 Από κατάλληλα τοποθετηmicroένη συσκευή που ονοmicroάζεται ανι-

χνευτής κίνησηςπροσανατολισmicroού (positionorientation tracker)

8 Ο όρος laquoεmicroβύθισηraquo (immersion) σηmicroαίνει την αποmicroόνωση του

χρήστη από την αισθητηριακή πληροφορία του άmicroεσου περιβάλ-

λοντός του και την τροφοδότηση των αισθητηριακών του κανα-

λιών πρόσληψης microε συνθετικά ερεθίσmicroατα εξ ολοκλήρου παραγό-

microενα από τον υπολογιστή

9 Mixed amp augmented reality

10 Τα συστήmicroατα ∆Π στα οποία συmicromicroετέχει ένας microόνο χρήστης

ονοmicroάζονται microονοχρηστικά (single user) συστήmicroατα

11 Τα συστήmicroατα ∆Π στα οποία συmicromicroετέχουν περισσότεροι του

ενός χρήστες ονοmicroάζονται πολυχρηστικά (multi user) συστήmicroατα

12 Το ερευνητικό έργο microε τίτλο laquoΕικονικά Μουσείαraquo ολοκληρώ-

θηκε το 2002 υπό την αιγίδα της ΓΓΕΤ στο πλαίσιο του ΕΠΕΤ ΙΙ

Το ∆Περ σχεδιάσθηκε από τον ∆ Χαρίτο και υλοποιήθηκε από

τον ίδιο και την ερευνητική οmicroάδα Εικονικής Πραγmicroατικότητας του

Τmicroήmicroατος Πληροφορικής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανε-

πιστηmicroίου Αθηνών υπό την ευθύνη του Καθηγ Κ Χαλάτση

13 Για παράδειγmicroα τρισδιάστατα αγγεία βαλσαmicroωmicroένα ζώα εικό-

νες φυτών και ορυκτών κέρινα οmicroοιώmicroατα κλπ

14 Ο οπτικός σχεδιασmicroός του ∆Περ έγινε από τον ∆ Χαρίτο και

ο ακουστικός σχεδιασmicroός από τον Coti

15 H McLellan (1994 33-35) ορίζει ως laquoavatarsraquo τα δυναmicroικά αντι-

κείmicroενα τα οποία αναπαριστούν το σώmicroα κάθε χρήστη ενός ∆Περ

και τα οποία απεικονίζονται στους ίδιους αλλά και στους υπόλοι-

πους συmicromicroετέχοντες χρήστες στο ∆Περ

16 URL wwwactiveworldscom

17 Πχ υπάρχει η δυνατότητα τηλεmicroεταφοράς ή ακόmicroη η δυνατό-

τητα ένα φαινοmicroενικά microικρό αντικείmicroενο να κρύβει ένα πολύ microεγα-

λύτερο από τον εαυτό του δυνητικό κόσmicroο

18 ∆εν υπάρχει απαραίτητα η σταθερά του ανθρωπίνου σώmicroατος

για να γίνει αντιληπτή η κλίmicroακα των αντικειmicroένων του ∆Περ microέσω

σύγκρισης

Βιβλιογραφία

Biocca F amp Levy M (1995) laquoThe vision of virtual realityraquo σ 3-14

Σε Biocca F amp Levy M (επιmicro) Communication in the age of virtual

reality Hillsdale New Jersey Lawrence Erlbaum Associates

Carr K amp England R (1995) Simulated and Virtual Realities Taylor

και Franscis London

Ellis SR (1995) laquoVirtual environments and environmental instru-

mentsraquo σ 11-51 Στο Carr K και England R (επιmicro) Simulated and

Virtual Realities London Taylor amp Franscis

McLellan H (1994) laquoBeam Me Up to My Avatarraquo VR World

Μάρτιος-Απρίλιος 94 Mecklermedia

Riva G (1999) laquoVirtual Reality as Communication Tool A Soci-

ocognitive Analysisraquo Presence τοmicro 8 τχ 4 462-468 Massachu-

setts ΜΙΤ Press

Χαρίτος ∆ (2002) Επικοινωνία Ανθρώπου ndash Μηχανής Σηmicroειώσεις

microαθήmicroατος επιλογής Τmicroήmicroα Επικοινωνίας και ΜΜΕ Εθνικό και

Καποδιστριακό Πανεπιστήmicroιο Αθηνών

Χαρίτος ∆ (2005) laquo∆υνητική πραγmicroατικότητα ένα νέο σύστηmicroα

διεπαφής ανθρώπου-υπολογιστή ή ένα νέο microέσο επικοινωνίαςraquo

Ζητήmicroατα Επικοινωνίας τχ 2 Αθήνα Εκδόσεις Καστανιώτη

Χαρίτος ∆ ∆ιαmicroαντάκη Κ Γαζή Α amp Μεϊmicroάρης Μ (2005)

laquoThe emergence of new types of hybrid mobile communication

environments and their impact on social life within the urban

contextraquo Πρακτικά του 3ου ∆ιεθνούς Συνεδρίου laquoDigital Utopia

COMMUNICATION and REALITYraquo Barcelona Μάϊος 2005

iquestOacuteˆ partEgraveIcircfiOacutemiddot (6) OtildeOcircbdquoEuml UgraveEuml˜ permilEgravemiddotUacuteOcircUcircˆEgraveIcirclsaquo˜AcircEgraveIcircOcircEgraveOacuteˆOacuteEgravemiddotIcirclsaquo˜ permilUacutemiddotUcircUgraveEumlUacuteEgravefiUgraveEumlUgravemiddot˜ IgravecurrenUcircmiddot UcircUgraveEumlOacuteUgraveUacuteEgraveUcircpermilEgraveiquestUcircUgravemiddotUgraveEuml permilEgraveIcircUgrave˘middotIcirclsaquo IcircOcircEgraveOacutefiUgraveEumlUgravemiddot Active Worlds

∆ΙΑ

∆Ρ

ΑΣ

ΤΙΚ

Η Ε

ΓΚΑ

ΤΑ

ΣΤ

ΑΣ

Η

7799α φ ι έ ρ ω micro α7788 α φ ι έ ρ ω micro α

όπου οι επισκέπτες είχαν την ευκαιρία να microιλήσουν ναγελάσουν νrsquo ανταλλάξουν ηχητικά και φωνητικά microηνύmicroατα(φράσεις φωνές βρισιές τραγούδια κά) ή να φλερτά-ρουν να επιδείξουνεπιδειχθούν και να συζητήσουν τηνεmicroπειρία που βίωναν Από τη στιγmicroή που οι χρήστες κατα-νοούσαν ότι το σύστηmicroα microε κάποιο τρόπο προέβαλλε τιςφωνές και τις εικόνες τους στο ευρύτερο περιβάλλονmicroέσα ή έξω από την εγκατάσταση αντιδρούσαν εmicroπρό-θετα ξεπερνώντας το δισταγmicroό του πειραmicroατισmicroού δοκι-microάζοντας τις αντιδράσεις των θεατών και περιmicroένονταςτην ανάλογη ανταπόκριση Στο σηmicroείο αυτό επιβεβαιώ-θηκε η αρχική πρόθεση θεώρησης της εγκατάστασης σανπολυχώρο εκφραστικών παραστάσεων Σύmicroφωνα microε τις αντιδράσεις τους στην εmicroπειρία που βίω-σαν οι επισκέπτες κατηγοριοποιούνται ωςbull περαστικοί απλοί θεατές των δρώmicroενωνbull εξερευνητές που αλληλεπίδρασαν microε το σύστηmicroα διερευ-νώντας τη λειτουργία τουbull performers που προέβαλλαν απροκάλυπτα τη φωνή καιεικόνα τουςbull ξεναγοί νέων χρηστών στη λειτουργία της προσφερόmicroε-νης εmicroπειρίαςbull επιθετικοί microε διάθεση βανδαλισmicroού σαν αντίδραση σταδηmicroόσια δρώmicroενα ή σαν πρόθεση συλλογής laquoενθυmicroίωνraquo

Επιδράσεις της εγκατάστασηςΣε ερωτήσεις που πραγmicroατοποιήθηκαν σχετικά microε τηνεmicroπειρία οι περισσότεροι χρήστες ανέφεραν την αίσθησηευχαρίστησης έκπληξης περιέργειας ελευθερίας ενθου-σιασmicroού έκστασης και την παιγνιώδη και ίσως αινιγmicroατικήδιάθεση Τόνισαν την πρόθεση για κοινωνικοποίηση καιδιασκέδαση Τα συναισθήmicroατά τους τα απέδωσαν στηνευκαιρία εξερεύνησης στη συmicromicroετοχή στην ικανότηταελέγχου του αποτελέσmicroατος στο δυναmicroικό και ανοίκειοπεριεχόmicroενο του χώρου καθώς επίσης και στα ίδια τακατασκευαστικά χαρακτηριστικά όπως το υλικό του ξύλουκαι το νερό Λιγότεροι επισκέπτες ανέφεραν το αίσθηmicroατου στρες εξαιτίας της πολυκοσmicroίας και του απόκοσmicroουηχητικού περιβάλλοντος Τέλος χαρακτηριστική ήταν η αναφορά τους στη microορφή

του έργου και στα laquoδέντραraquo στα οποία απέδωσαν πλη-θώρα χαρακτηρισmicroών (πόδια ροmicroπότ microπράτσα κά) στοσύστηmicroα ψύξης microε εξάχνωση νερού που συχνά αποκαλού-σαν καπνό και στην ελευθερία διαχείρισης και εξερεύνη-σης όλων των παραπάνωΑκολουθώντας τη διαδικασία σύλληψης σχεδιασmicroούκατασκευής και παρατήρησης συνειδητοποιούmicroε την ανά-γκη δηmicroιουργίας σηmicroείων laquoκλειδώmicroατοςraquo της αντίληψης σεόλα τα επίπεδα που να επιτρέπουν την κατανόηση τηςmicroετάβασης από την ιδέα στην υλοποίηση καθώς και τηναποκωδικοποίηση και νοηmicroατοδότηση του έργου από τοδέκτη Συmicroπερασmicroατικά η εγκατάσταση λειτούργησε ικα-νοποιητικά παρέχοντας ευανάγνωστες δοmicroές προς χρήσηκαι δυνατές εικόνες και εmicroπειρίες για ανάmicroνηση

Βιβλιογραφία

Benjamin A (2002) Parasitism in Architecture στο Competition

Programme for the International Competition of the Design of

Ephemeral structures laquoURL httpwwwcultural-olympiadgr

ephemeralcompetitionindex1html επίσκεψη Μάιος 2005raquo

Charitos D Gavrilou E and Bourdakis V (2005) Instigating

interpersonal mediated communication within the context of an

interactive installation in urban space in R Ascott (ed) Altered

States Transformations of perception place and performance

The Planetary Collegium Univ of Plymouth (proceedings pub-

lished in DVD format)

Gavrilou E Bourdakis V and Charitos D (2005) Documenting

the Spatial Design of an Interactive Multisensory Urban Installa-

tion in laquoDigital Design the Quest for New Paradigmsraquo eCAADe

2005 Proceedings Lisbon

Goffman E (1959) The Presentation of Self in Everyday Life

Doubleday Anchor Books

Johnson M (1987) Τhe Body in the Mind the Bodily Bases of

Meaning Imagination and Reason The University of Chicago Press

Lefebre H (1991) The Production of Space trans Nicholson-Smith

D Blackwell Publishing Ltd UK

Matzner F (2004) Public Art A Reader Hatje Cantz Verlag

κατασκευαστικές λεπτοmicroέρειες Τα κατακόρυφα microέλη προ-σοmicroοιάζουν σε γερανούς laquomicroπράτσαraquo ενός διαmicroελισmicroένουτεχνητού σώmicroατος Παρέχουν απλές αλλά δυνατές εικό-νες λειτουργώντας microε αυτόν τον τρόπο σαν σήmicroα κατατε-θέν της εγκατάστασης φέροντας παράλληλα τον εξοπλι-σmicroό αλληλεπίδρασης

Επικοινωνιακός laquoεξοπλισmicroόςraquoΚατανοώντας την τυπική κίνηση πεζών στο χώρο τηνπερίοδο λειτουργίας της εγκατάστασης (microικρές διακριτέςοmicroάδες κυρίως τουριστών microε microηδαmicroινή αλληλεπίδρασηmicroεταξύ τους) ο κύριος σκοπός του DETOUR ήταν ο microετα-σχηmicroατισmicroός της διαπροσωπικής δυναmicroικής microεταξύ τωναγνώστων πάνω στο έργο εισάγοντας τη διάσταση τηςεπικοινωνίας κατrsquo αρχήν microε το ίδιο το έργο και κατά δεύτε-ρον microεταξύ των επισκεπτών του Για να την επιτυχία των παραπάνω χρειάστηκαν εξελιγmicroένασυστήmicroατα καταγραφής επεξεργασίας και απόδοσης τωνοπτικοακουστικών και συmicroπεριφορικών δεδοmicroένωνΕξοπλισmicroός διάδρασηςαισθητήρες microικρόφωνα κάmicroερεςκαταγραφείς θέσης και κίνησης και σύστηmicroα εξάχνωσηςνερού Ιδιαίτερη προσοχή δόθηκε στο σχεδιασmicroό των επι-microέρους περιβληmicroάτων των συστηmicroάτων διάδρασης (πολυε-στερικές σφαιρικές κατασκευές πρωτόλεια ξύλινα κουτιάέντονα χρώmicroατα στα πλήκτρα ενεργοποίησης καταγρα-φέων)Ηχητικό τοπίο το κύριο επικοινωνιακό microέσο του DETOURmicroε ακτίνα επιρροής τα 100 περίπου microέτρα που για τη microορ-φολογία εδάφους υπερκαλύπτει την ακτίνα ορατότητας Ηυλοποίησή του έγινε microέσω 8 ηχείων τοποθετηmicroένων σταπεριφερειακά laquoδένδραraquoΠροβολή βίντεο σε παρακείmicroενο τοίχο του κελύφους ανελ-κυστήρα του σταθmicroού Η προβολή λειτουργούσε συνοδευ-τικά προβάλλοντας εικόνες σε πραγmicroατικό και παρελθόνταχρόνοΦωτισmicroός λειτουργούσε υποστηρικτικά βοηθώντας στοντονισmicroό των περιοχών κύριας δραστηριότητας στοιχείωντης κατασκευής και χρησιmicroοποιώντας χρώmicroα για να ορι-στεί η κίνηση και η microορφή της κύριας πλατφόρmicroαςΥπολογιστήςλογισmicroικό υπεύθυνο για την καταχώρηση επε-ξεργασία επιλογή και χωροθέτηση των πολυαισθητηρια-κών δεδοmicroένων

Το DETOUR δεν περιελάmicroβανε προ-εγγεγραmicromicroένη οπτικο-ακουστική πληροφορία απλά το microηχανισmicroό επικοινωνίαςmicroεταξύ των χρηστών Οι επισκέπτες αλληλεπιδρούν καικαταχωρούν την οmicroιλία και τις εικόνες τους καθώς και τηγενικότερη κιναισθητική συmicroπεριφορά στο σύστηmicroα συmicro-microετέχοντας στη δηmicroιουργία της ευρύτερης βάσης δεδοmicroέ-νων Η χρήση των αποθηκευmicroένων οπτικοακουστικών καισυmicroπεριφορικών δεδοmicroένων πραγmicroατοποιείται συγχρο-νικά ή ασύγχρονα Συγχρονικά microε την σε πραγmicroατικόχρόνο επεξεργασία και αναπαραγωγή της οπτικοακουστι-κής πληροφορίας που συλλέγεται επαναπροσδιορίζεικυρίως το ακουστικό τοπίο (microέσα από το οκτακάναλοσύστηmicroα ήχου) και βοηθά στη δηmicroιουργία του παιχνιδιούmicroεταξύ των δύο ή περισσότερων χρηστών Ασύγχρονα microε την ανάκληση από τη microνήmicroη του συστήmicroα-τος επεξεργασmicroένων εικόνων και ήχων σε τυχαίο χρόνοmicroε τυχαίο τρόπο

∆ρώντας και αλληλεπιδρώντας microε το DETOURΤο κέντρο της ξύλινης εξέδρας που περιτριγυρίζεται απότα laquoδέντραraquo σαν ξέφωτο αποτέλεσε το βασικό σηmicroείο

περιβαλλοντικές συνθήκες όπως

υπερέντασης-θορύβου ηρεmicroίας

κά Η αρχιτεκτονική πρέπει να

κατανοήσει τη microακρά διαδροmicroή τής

ιστορίας και συγχρόνως να συνοmicroι-

λεί microε το microέλλον κάθε εποχής Από

αυτή τη συνάντηση microε το microέλλον

κρίνονται τόσο το έργο της αρχιτε-

κτονικής όσο και ο λόγος περί αρχι-

τεκτονικής Οι προβολές όmicroως στο

microέλλον όχι microόνο δεν είναι εύκολες

αλλά microπορεί να είναι και γελοιογρα-

φικές ενώ η κατανόηση της δια-

δροmicroής της ιστορίας είναι microια ακρο-

βατική περιπέτεια Σε αυτό το εγχεί-

ρηmicroα η συζήτηση της νεωτερικότη-

τας ως microιας δηmicroιουργικής στάσης

microε συνέχειες και ασυνέχειες είναι

κρίσιmicroη προϋπόθεση

τών αποκατάστασης - αναβίωσης

αντί της διάσπαρτης ανάδυσής τους

σε τόmicroους παρουσίασης αποτελε-

σmicroάτων αρχαιολογικών ερευνών σε

πρακτικά ευρύτερης θεmicroατολογίας

συνεδρίων και σε καταλόγους εκθέ-

σεων αρχιτεκτονικού έργου Ακόmicroα

και στο ζήτηmicroα της χρονικής διάστα-

σης της έννοιας laquomicroνηmicroείοraquo που

κατά το νέο αρχαιολογικό νόmicroο φτά-

νει έως τις microέρες microας και ήδη η

παρούσα έκδοση τολmicroά να συσχετί-

σει microε microεταπολεmicroικά έργα όπως το

Ξενοδοχείο Hilton και ο Σταθmicroός

των Πετραλώνων Είναι λοιπόν

πολύπλευρα σηmicroαντικό το εκδοτικό

αυτό βήmicroα που ελπίζουmicroε γρήγορα

να διαδεχθούν ανάλογες προσεγγί-

σεις για τις υπόλοιπες ανεξερεύνη-

τες πλην όπως προδιαγράφεται

microεστές σε αφορmicroές laquoαναταρά-

ξεωνraquo περιοχές του ελλαδικού

χώρου

∆ηmicroήτρης Ζυγοmicroαλάς αρχιτέκτων

διπλωmicroατούχος συντήρησης

ιστορικών κτιρίων

δηmicroήτρης α φατούρος η επιmicroονήτης αρχιτεκτονικής Εκδόσεις

Καστανιώτη Αθήνα 2003

Οι νέες πραγmicroατικότητες του τρό-

που ζωής που σε microεγάλο βαθmicroό

κυριαρχούν έχουν θέσει σε αmicroφι-

βολία θεmicroελιώδη χαρακτηριστικά

ατοmicroικής και συλλογικής συmicroπερι-

φοράς όπως η κατοχύρωση του

προσωπικού και ιδιωτικού χώρου η

προστασία της αυτοσυγκέντρωσης

η αίσθηση ηρεmicroίας η εξασφάλιση

της ελεύθερης πληροφόρησης και

έκφρασης οι συνθήκες microη επιθετι-

κότητας Έτσι φαίνεται ότι ο κύριος

πυρήνας της αρχιτεκτονικής το

κατοικείν υποχωρεί και επιβάλλε-

ται ένα εύκολο και οmicroοιόmicroορφο life

style αδιάφορο σε αυτά Συγχρόνως η

αρχιτεκτονική γίνεται πιο εύκολη

λεία κερδοσκοπικών προθέσεων

και φιλοδοξιών εξουσίας και προ-

βολής Όλα αυτά σύmicroφωνα microε microια

άποψη οδηγούν στην υποβάθmicroιση

ή στην αχρήστευση της αρχιτεκτονι-

κής αλλά και της τέχνης ή στην

ψευδεπίγραφη παρουσία τους Στη

σηmicroερινή αρχιτεκτονική είναι microορ-

φές που τονίζουν microε θαυmicroάσιο

τρόπο τις θεmicroελιώδεις σχέσεις microε

το χώρο αλλά είναι και ορισmicroένα

γνωρίσmicroατα κυρίαρχων τάσεων που

προκαλούν δισταγmicroούς Στο πλαίσιο

αυτό συζητούνται το εφήmicroερο το

ερείπιο το industrial design το microη

τελειωmicroένο έργο η πολλαπλή

πόλη καθώς και ζητήmicroατα που

έχουν σχέση microε χαρακτηριστικές

καταξιωmicroένοι ιδιώτες microελετητές

αλλά και αρmicroόδιες υπηρεσίες του

κράτους και της τοπικής αυτοδιοί-

κησης Μελέτες που προδίδουν και

τη διαφοροποίηση του αντικειmicroέ-

νου της προστασίας σε σχέση microε το

βορειοελλαδικό χώρο αποτυπώ-

νουν ταυτόχρονα τους προβληmicroατι-

σmicroούς και τις πρακτικές κυρίως από

τα microέσα της δεκαετίας του 1980 και

microετά ενσωmicroατώνοντας όmicroως και

παλαιότερες εφαρmicroογές και microάλι-

στα εmicroβληmicroατικού θα microπορούσαmicroε

να πούmicroε χαρακτήρα όπως η ανα-

στήλωση της Στοάς της Βραυρώνος

το έργο της συντήρησης και αποκα-

τάστασης του Ερεχθείου και η επέmicro-

βαση για την προστασία και ανα-

βίωση της Πλάκας

∆εν είναι όmicroως microόνο το κεφάλαιο

αποκατάσταση όπου το έργο αυτό

αποδεικνύεται περιεκτικό Είναι και

η επανάχρηση που τίθεται από κοι-

νού στο προσκήνιο όπως ο ίδιος ο

τίτλος εύστοχα υποδηλώνει Από τις

microετασκευές κατοικιών ακόmicroα και

σε θεατρικό χώρο έως την ένταξη

πολιτιστικών αλλά και γραφειακών

λειτουργιών σε βιοmicroηχανικά

συγκροτήmicroατα παρούσας εmicroφα-

ντικά και της διατήρησης της αρχι-

κής χρήσης αλλά microε τον απαραί-

τητο εκσυγχρονισmicroό για την εξυπη-

ρέτησή της ο αναγνώστης έρχεται

αντιmicroέτωπος microε το εύρος των χρη-

στικών επιλογών και των ζητηmicroάτων

που τις ακολουθούν για να microη γίνει

η επέmicroβαση ένα απλά στιγmicroιαίο

ευτύχηmicroα αλλά αφετηρία για την

laquoευτυχήraquo πορεία του microνηmicroείου στο

microέλλον

∆ε χωρά αmicroφιβολία ότι ένα τέτοιο

έργο αποτελεί laquoεργαλείο δου-

λειάςraquo για όσους κινούνται συστη-

microατικά και microη στον ιδιαίτερο χώρο

της συντήρησης και αποκατάστασης

ιστορικών κτιρίων και συνόλων

Εργαλείο που θα πρέπει βέβαια να

εκληφθεί όχι ως σηmicroείο εγκλωβι-

σmicroού στις θεωρήσεις και πρακτικές

που καταγράφει αλλά ως αφετηρία

για προβληmicroατισmicroό και συνειδητο-

ποιηmicroένη δραστηριοποίηση όπως

ακριβώς ο ίδιος ο επιmicroελητής του

εύχεται ευελπιστώντας σε συζητή-

σεις και αναταράξεις στάσιmicroων

νερών Και κατά την άποψή microας οι

συζητήσεις και αναταράξεις θα

πρέπει να αναmicroένονται και πέρα

από την πρακτική των επεmicroβάσεων

Σε πεδία όπως η ιστορική κατα-

γραφή της εξέλιξης των προβληmicroα-

τισmicroών και των πρακτικών για τη

διάσωση της αρχιτεκτονικής κληρο-

νοmicroιάς στον τόπο microας ή η συλλογική

δηmicroοσίευση υλοποιηmicroένων microελε-

αποκατάσταση microνηmicroείων ndash αναβίωση ιστορικών κτιρίων στηναττική τ 1 2 επιmicroέλεια Γ ΚΙΖΗΣ

Εκδόσεις Έργον IV Αθήνα 2004

Στη σχετικά πρόσφατη απόπειρα

που ξεκίνησαν οι εκδόσεις του Τ

Λαζάρογλου να χαρτογραφήσουν το

υλοποιηmicroένο ανά τον ελλαδικό

χώρο αναστηλωτικό έργο η δίτοmicroη

περιδιάβαση στην πρωτεύουσα και

την περιφέρειά της έρχεται να απο-

τελέσει ένα δεύτερο και εξόχως

σηmicroαντικό βήmicroα Πεδίο κρίσιmicroο για

την όλη απόπειρα η Αττική συγκε-

ντρώνει έργα αποκατάστασης ακι-

νήτων microνηmicroείων και συνόλων microε

πανελλαδική αναγνωρισιmicroότητα

πολύ περισσότερο ορισmicroένες από

τις πρωϊmicroότερες ενσαρκώσεις των

σύγχρονων αναστηλωτικών από-

ψεων στη χώρα microας και σηmicroεία ανα-

φοράς για την έως σήmicroερα εξέλιξή

τους Έργα που ο επί χρόνια ασκη-

microένος στις ισορροπίες ανάmicroεσα στη

θεωρία και την πράξη της αποκατά-

στασης αναπλ καθηγητής του ΕΜΠ

Γιάννης Κίζης κατάφερε να συνοψί-

σει microε τρόπο περιεκτικό όσο και

ουσιαστικό

Ήδη από τον παλαιότερο σχολια-

σmicroό των δύο πρώτων τόmicroων της

ίδιας σειράς είχαmicroε σταθεί στην

πολυεπίπεδη αντιπροσωπευτικό-

τητα ποιότητα που όχι microόνο διατη-

ρείται αλλά και ισχυροποιείται στη

νεότερη δυάδα Ένας εκ νέου αυξη-

microένος αριθmicroός είκοσι έξι microελετών

περιστρεφόmicroενων κυρίως γύρω

από τα αποκαλούmicroενα laquoνεότερα

microνηmicroείαraquo microε αναβαθmicroισmicroένη

ωστόσο την παρουσία των

laquoαρχαίωνraquo έρχεται να αναδείξει

microέσα από αναλυτικά κείmicroενα πλή-

θος σχεδίων και φωτογραφιών

ndashτονίζουmicroε της συνολικής εξέλιξης

των microνηmicroείων (αρχική προ επεmicroβά-

σεων εργοταξιακή υφιστάmicroενη

microορφή)ndash το εύρος το είδος και τις

ιδιαιτερότητες των χειρισmicroών για τη

διάσωση της αρχιτεκτονικής κληρο-

νοmicroιάς όπως microερίmicroνησαν γι αυτήν

8800 β ι β λ ι ο π α ρ ο υ σ ι ά σ ε ι ς

βιβλιοπαρουσιάσεις

Στο site

του συλλόγου

wwwsadas-peagr

microπορείτε να

βρείτε όλα

τα τεύχη

του περιοδικού

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ σε

microορφή pdf